NDARJA DHE LLOJET E

SISTEMEVE OPRATIVE

KAPITULLI 2
Dr. Sc. Isak Shabani

Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

Ndarja e Sistemeve Operative (SO)

Mainframe SO,

SO pr Server,

SO pr multiprocesor,

SO pr kompjuter personal (PC),

SO n koh reale (Real Time),

SO t ngulfatura (Embedded),

SO pr pajisje mobile,
SO pr kartela inteligjente (Smart Card),
Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

Mainframe SO
Jan t orientuar kah prpunimi i m shum proceseve

n t njejtn koh.
Pjesa m e madhe krkojn sasi t madhe t proceseve

H/D (I/O).
Zakonisht ofrojn tre lloje t shrbimeve:
Batch,
Procesim t transaksioneve dhe
Shfrytzim kohor t ndar.

Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

SO pr Server
Punojn n server,

Shrbejn pr t u qasur m shum shfrytzues n t

njejtn koh prmes rrjetit,

Ju mundsojn shfrytzueseve ti ndajn resurset

harduerike dhe softuerike,

Mundsojn:
Shrbim pr printim,
Manipulim me fajlla,
Ueb shrbime.
Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

SO pr multiprocesor
Q t rritet fuqia e kompjuterit sht e nevojshme t

lidhen m shum procesor n nj sistem t vetm.

Varsisht sa preciz jan t lidhur dhe ka sht e ndar

mes tyre si resurs, kto sisteme quhen kompjuter paralel

(multikompjuter ose multiprocesor).
Krkoj SO t veant.
Shpesh si variacion marrin SO pr server.

Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

SO pr kompjuter personal (PC)

Puna e ktyre SO sht q t ofrojn ndrfaqe (Interffejs)

t mir pr shfrytzuesin.
Sot m t popullarizuara jan: Windows, Macintosh,

Linux, etj.
Shfrytzohen pr:
Prpunim t tekstit,
Llogaritjeve tabelare,
Qasje n Internet,
Qasje n gjuh programimi,
Qasje n lojra,
Etj.
Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

SO n koh reale (Real Time)

Karakterizohen me vetin se e kan kohn si parametr ky.

Kompjutert duhet t mbledhin t dhna n lidhje me

procesin e prodhimit dhe shfrytzohen pr kontroll t

makinave n fabrik.
N kategorin e SO t buta (soft) n koh reale prfshihen:
Sitemet multimediale dhe
Audoi dixhitale.
SO n koh reale m t njohura jan VzWorks dhe QNX

(kjunks).
Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

SO t ngulfatura (Embedded)
Punojn n kompjuter dhe kontrollojn pajisje t cilat nuk jan kompjuter.
Pajisjet t cilat kontrollohen kryesisht jan:
Televizort,

Furra mikrovalore dhe

Telefona celular.

Shpesh kan karakteristika t sistemeve n koh reale.

SO t ngulfutura (Embedded) jan PalmOS dhe Windows CE.

Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

SO pr paisje mobile
Jan t njohura si SO mobile ose platforma mobile.
Kto SO kontrollojn pajisjen mobile dhe informacionet n princip t

ngjashm si SO pr PC.
Pr momentin jan n zhvillim mjaft t shpejt.
Shum versione prkrahin WI-FI, konekcion lokal dhe formate

multimediale pr njsi mobile.

Metoda dhe prkrahje pr teknologji t ndryshme t transferit t

informatave.
Shpesh quhen paisje t menqura.
Pajisjet q udhhiqen nga SO mobile jan: Smartphones, PDA (Asistent

Personal Dixhtal), tablet kompjutert, etj.

Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

10

SO pr kartela inteligjente (Smart Card)

SO m t vogla punojn me smart kalrtela.

Jan me madhsi t kartels kreditore dhe prmabjn ip t

procesorit.
Kan fuqi t procesorit m t dobt dhe kufizime n memorie.
Disa prej tyre mund t kryej vetm nj funksion, si jan

pagesat elektronike.
Mund t kryhen edhe m shum funksione n t njjtn smart

kartel.
Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

11

Llojet e Sistemeve Operative

Microsft Windows
UNIX
Mac SO
Linux/ GNU
Solaris
Gooble Chrome SO
OS/2 nga IBM (SO i vjetr)

Fakulteti i Inxhinieris Elektrike dhe Kompjuterike | Drejtimi: Inxhinieri Kompjuterike

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

12

Sistemi Operativ Microsoft Windows

SO MS Windows sht SO komercial n nivelin global dhe njihet si SO m i

popullarizuar tek PC-t.

MS Windows rrjedh nga viti 1981 si prfaqsues m i ri SO m t vjetra MS-DOS

dhe IBM PC.

I shfaqur pr her t par n vitin 1985, SO Windows fillo t dominoj n biznesin

botror t PC-ve.
Duke filluar nga Windows XP, t gjitha versionet bashkkohore jan t bazuara n

Windows NT kernelin (brthamn).

N versionet e reja Windows kandidohet pr IA-32 dhe x86-64 procesor.
N dekadn e kaluar ka qen familja m e popullarizuar e SO-ve, me rreth 90%

pjesmarrje n treg, sipas Detitel [2005].

Deri n vitin 2011 m s shumti sht prdorur versioni Windows XP i botuar me

25 Tetor 2001.

Dr.Sc.Isak Shabani | Sistemet Operative

13

Sistemi Operativ Microsoft Windows vazh.

Versioni m i ri SO Windows pr PC sht Windows 8, ndrsa SO pr Server sht

Windows Server 2008 R2.

Sipas Stalings [2009] SO Windows prpos n PC prdoret dhe n:

Server,
Ueb Server,
Server pr baza t t dhnave dhe

Server t llojeve tjera.

Vitet e fundit MS Windows ka br marketing t rndsishm dhe hulumtime t mdha

q i mundsojn Windowsi-it t punoj n fardo aplikacioni.

Prdorimi i Windows n kategorin e Serverve nuk sht i prhapur si tek PC-t.
SO Windows pr Server sht n gar me SO pr server UNIX Solaris, GNU Linux

dhe SO tjera.