UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

2012-13

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

ERDI AROA

ARKITEKTURA

ERDI AROA:
Iruieko Erresuma (IX. mendea)
Nafarroako Erresuma. (IX-XVI mendeak)
Erregeak, noblezia, eliza.
Gizartea, sakabanatua. Nekazaritza eta abelzaintza.

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

ARKITEKTURA:
Eraikin txikiak, Nafarroako eta Arabako adibide gutxi batzuk izan ezik. Normalean, sakabanatuak.
Habearte bakarrekoak eta absidea horren luzapen gisa.
Nafarroan bakarrik hiru habeartekoak: Leire, Aralar, Iruea (Zaharra - 1390. uretean erorita)
Elementuak: Hormei atxikitako zutabeak, kapitel apainduak, arku erdizirkularrak eta kainoi
gangak, arku fajoiez hornituak.
Ateladak: Elizaren hegoalde-mendebaldean. Ez mainelik, esta tinpanorik. Erlaitz txikiak.
Tipologia landuena: erlijiosoa.
Lurraldez, eragin handiena Nafarroan, Araban eta Ipar Euskal Herrian.
Gipuzkoan eta Bizkaian indar gutxiago.

2012-13

ARTE ERROMANIKOA:
Elizak bultzatua, bateragarri gisa. Homogeneoa eta didaktikoa.
Clunyko fraide benediktarrek sortua, Parisen inguruan.
XII. mendean Zistertar ordenak hartzen du errleboa.
Santiagoko bidearen bitartez zabaldua Europan zehar, tartean Iberiar Penintsulan.

ERDI AROA

ARKITEKTURA

BILAKAERA
Euskal Herrian nahikoa berandu zabaltzen da.

3. FASEA
XII. mendearen erdialdetik XIII. mendearen hasierara bitartean.
XII. mendearen amaieran Zistertar ordenaren nagusitasuna. Tarteko estiloa.
Gehien bat, Frantziako arkitekturaren eragina. Baita Aragoi eta Gaztelako
Erreinuetako eraikinena.

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

2. FASEA
XI. mendearen amaieratik XII. mendearen bigarren erdira bitartean.
Lan nagusiak eraikitzen hasten dira. Iruieko katedrala (Zaharra) adibidez.

2012-13

1. FASEA
XI. mendearen lehenengo hiru laurdenak.
Eraikin sinple eta soilak. Oso adibide gutxi.

ERDI AROA

ARKITEKTURA

ARKITEKTURA ERLIJIOSOA
Adibide gutxi. Gehien bat eraldatuak, eraikin zaharren arrastoak geratzen dira.
NAFARROA

ZANGOZA SANTA MARIA LA REAL

Hiru absideak eta atelada konserbatzen dira
LIZARRA - SAN PEDRO DE LA RUA
Hainbat elementu: klaustroko bi hegal bereziki.
LIZARRA - SAN MIGEL
Burualdea erromanikoa; gainerako guztia, zistertarra.

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

Leire Salbatore eliza

Kripta

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

LEIRE SALBATORE ELIZA

ARALAR SAN MIGEL
Nafarroako ereduaren araberakoak: hiru abside.
Burualdeen arrastoak bakarrik geratzen dira.

2012-13

IRUIEKO KATEDRALA (ZAHARRA)

XXII. Mendearen hasieran eraikia: hiru habearte,
gurutzadura eta hiru abside.
1390an behera etorri zen.

ERDI AROA

ARKITEKTURA

NAFARROA
MURUZABAL EUNATEKO SANTA MARIA ELIZA
XII. mendearen bigarren zatian
Oinplano oktogonala.
Arkuteri oktogonala eliza inguratzen.

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

2012-13

TORRES DEL RIO HILOBI SANTUAREN ELIZA

Oinplano oktogonala.
Kalifa gangak.

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

ERDI AROA

ARKITEKTURA

ARABA

Estibalitz Andre Mari Hegoaldeko ataria

ARMENTIA SAN PRUDENTZIO

Gurutze latindarreko oinplanoa eta habearte bakarra.
Abside erdizirkular bakarra.
Kanoi ganga zorrotza habeartearen estalki.
Zinborrioa gurutzaduraren gainean.

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

2012-13

ESTIBALITZ ANDRE MARI

Gurutze latindarreko oinplanoa eta habearte bakarra.
Hiru abside erdizirkular.
Kanoi ganga zorrotza habeartearen estalki.
Diagonalean gurutzatutako arku ganga gurutzaduran.

Armentia San Prudentzio

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

TREBIO SAN BIZENTEJO

Habearte bakarra; abside erdizirkularra.
Ezaugarri berekoak:
Gaubeako Santa Maria Tuestakoa
Gazeoko Santa Maria Toursekoa
Bernedoko San Joan Markizkoa
Karkamuko San Joan
Toberako Santa Maria
Alaizko Jasokundea

ERDI AROA

ARKITEKTURA

IPAR EUSKAL HERRIA

Gune garrantzitsua, bereziki barnealdea:
Nafarroa Beherea eta Zuberoa.

NAFARROA BEHEREA
ARANBELTZ - SAN NIKOLAS
DONAZAHARRE - HAPHANT
LAPURDI
Lehuntzeko herrian arrasto gutxi batzuk besterik ez .

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

Santa Grazi

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

ATHARRATZE - HAUX
MAULE-LEXTARRE - SAINT BLASISE

2012-13

ZUBEROA
SANTA GRAZI - ELIZA
XI. mendean eraikia.
Frantses erromanikoaren ezaugarriak:
adibidez, teilatuaren malda handia.

ERDI AROA

ARKITEKTURA

BIZKAIA
GIPUZKOA
Aztarna gutxi konserbatzen dira bietan.

GIPUZKOA
Arrasto oso gutxi.
BEDARRETA MIGEL SANTUA
ARRASATE BEDOAKO EULALIA SANTUA
IDIAZABAL MIGEL SANTUA
ABALTZISKETA SAN JOAN BATAIATZAILEA
ZUMARRAGA ANTIGUA
TOLOSA ANDRE MARIA

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

2012-13

Bakio San Pelayo

Mungia Zumetxaga
San Migel baseliza

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

BIZKAIA
BAKIO - SAN PELAIO SANTUA
MUNGIA ZUMETXAGAKO MIGEL SANTUA
ARRIGORRIAGA ABRISKETAKO PEDRO SANTUA
Eliza sinple , txiki.
Habearte bakarrekoak, kanoi gangaz estalkiak.
Abside laukia.
GALDAKAO ELEXALDEKO ANDRE MARIA
Elementu gotikoak erromanikoekin nahastuta.

ERDI AROA

ARKITEKTURA

Oliba monasterioa

BESTE ERAIKIN MOTAK:

TUTERA KATEDRALA
GALDAKAO ELEXALDEKO ANDRA MARI
Zistertar elementu ugari hauetan

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

NAFARROA
Indarrik handiena, Santiagoko bideari lotuta.
MONASTERIOAK:
IRANTZU, FITERO , OLIBA (Ongien kontserbatua)
MOJA ZIZTETARREK IREKITAKO FUNDAZIOAK:
TULEBRAS, MARCILLA, LIZARRA
BARRIA (Hau Araban)
Oso arrasto gutxi garai horretakoak.

2012-13

ZISTERTAR ARKITEKTURA
XII. Mendearen amaieran Frantziatik Europa guztira.
Bernardo santuak bultzatutako erreforma.
Gotikorako tarteko estiloa, aszetikoagoa, bakunagoa.
Eraikuntza teknika berriak:
arku zorrotzak, gurutze ganga sinpleak.
Konposizio soluzio berriak:
gurutze formako oinplanoa, deanbulatorioa eta
kapera laukizuzenak burualdean.

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

ERDI AROA

ARKITEKTURA

ARKITEKTURA ZIBILA
Erlijiosoarenak baino askoz indar gutxiago.

2012-13

Lizarra Errege-Erreginen jauregia

BESTE AZTARNA BATZUK:

HARRESIAK.
VIANA, RADA ETA ARTAXAO.
ZUBIAK (EBROA ZEHARKATZEKO)
IRUIEA, AGOIZ, ESA, ZANGOZA, IROTA, GARES.
DORREAK
BIASTERI (Nahikoa eraldatuta beranduago)

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

Garesko Zubia

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

ERREGE-ERREGINEN JAUREGIA LIZARRA

Adibide nagusia.
Nahikoa eraldatuta.
Erromanikoa den bakarra, fatxadaren zati bat:
Bi solairu arkupedun eta erlaitza.
Honi beste zolairu bat erantsi zioten gero.

10

ERDI AROA

ARKITEKTURA

HIRIGINTZA
Behin-behikeko herriak sortzen dira.
Hirintza planik gabekoak.
Geografia ezugarrien arabera garatuak.

ANTSO VI.A

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

2012-13

ARABA:
BIASTERI (1161)
GIPUZKOA:
DONOSTIA (1180)
Gaztelaren kontra defendatzeko sortuak.

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

11

BIBLIOGRAFIA
- AGIRRESAROBE, I: Euskal Herriko artea. Lur, Donostia, 1957
- ARTAMENDI, E: La sombra de Roma, EHU/COAVN, Itxaropena, Zarautz, 1996
- Arkitektura neoklasikoa Euskal herrian, Eusko Jaurlaritzako Kultuta eta Turismo Saila, Bilbo, 1990
- BARANDAO LETAMENDIA, K; GONZALEZ DE DURANA, J; JUARISTI, J.: Arte en el Pas Vasco, Ctedra, Madril, 1987
- CASTAER LOPEZ, X 8ed): Arte y arquitectura en el Pas Vasco. Nerea, Donostia, 2003
- El arte en Navarra. 2 liburuki. Diario de Navarra, Iruea, 1994
- Euskal Artea. Erein, Donostia, 1982

- KORTADI OLANO, E.: Gipuzkoako artea irudietan. Kutxa Fundazioa, Donostia, 2000
- MAS SERRA, E.: 50 aos de arquitectura en Euskadi. Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 1990
- Monumentos Nacionales de Euskadi. 3 liburuki. Elexpuru, Zamudio, 1985
- Nosotros los vascos: arte. 5 liburuki. Lur, Donostia, 1987-1994
- PLAZAOLA, J; AYERBE, E.: Euskal artearen historia. 4 liburuki, Ostoa, Lasarte-Oria, 2002-2004

EUSKAL HERRIA - 02 - ERROMANIKOA

UPV-EHU - ESTETIKA ETA KONPOSIZIOA -

- FERNANDEZ ALTUNA, J.J.: Euskal Herriko artea. Euskal Herriko Arkitektura. Ibaizabal, Bilbo, 2004

2012-13

- Euskal artearen historia. 14 liburuki. Kriseilu, Donostia, 1992

12