1.

TESTUINGURU OROKORRA
- 476. urtean erromatar inperioa erortzen da eta Erdi Aroa hasten da.
- Sistema feudalean oinarritzen den sistema garatzen da.
- Kristautasunak egonkortasun handia ekartzen zion Europari → Eliza instituzio
nagusia da.
- 1492an amaitzen da, Colon Ameriketara iristerakoan.
1.1. Arte bizantziarra: (527-1453)
- 330: Konstantino I. Konstantinopla (Istanbul)
eraiki
- Hiru etapa bereizi:
a. Urrezko mendea (330-726)
b. Aldi ikonoklasta (726-843)
c. Aldi post-ikonoklasta (843-1453)
- Ikonografia orokorra: Kristo garailea, Ama
birjina, Bibliako zatiak…
- SANTA SOFIA
1.2. Arte islamiarra:
- Erlijio monoteista sortu zen Mahomarekin.
- Iberiar penintsulan musulmanek hartutako lurraldeak Al-Andalus jarrio
zioten.
- Hiru etapa berizi:
a. Omeiatarren eta kalifen aldia (755-1030)
b. Almohadeen aldia (1153-1212)
c. Nazarien aldia (1238-1492)
- Arte erromatarrean + arte bizantiarrean oinarrituta
- Arte erlijiosoa batez ere → arkitektura lehentasuna du. Pintura eta mosaikoa
ornamentazioan ikusten dira.
- DAMASKO MESKITA, KORDOBAKO MESKITA
 2. ARTE PRERROMANIKOA
No me voy a rayar mucho con esto porque no va a entrar como tal en el
examen, pero sí que creo que es conveniente saber un poco del tema para
tener cierto contexto de todo lo que viene después.
- Mendebaldeko erromatar inperioa erortzen da → politika erromatarraren
epizentroa Konstatinopla geratzen da.
- Hiru etapa bereizi:
a. Bisigotikoa (V-VII)
b. Asturiarra (VIII-X)
c. Mozarabiarra (X-XI)
2.1. Arte asturiarra:
- Asturiako erresuman garatu (obvio)
2.1.1. Arkitektura: Elizak eraiki ziren, batez ere, baino a rkitektura zibila
ere zegoen (jauregiak, hospitalak). Ezaugarriak:
a. Basilika oinplanoa
b. Trantseptua
c. Abside laukizuzenak
SAN MIGUEL DE LILLO, SANTA MARÍA DE NARANCO
2.1.2. Eskultura: Elementu arkitektonikoak apaintzeko.
2.1.3. Pintura: Tenpluak apaintzeko.
 3. ARTE ERROMANIKOA
3.1. Testingurua:
- X-XII mendeak BENEDITARREN
- Gotikoaren sorrerarekin amaitu ORDENA:
Komunitatean
- Erromesaldiak hasi ziren. bizi
- Merkataritza bideak zabaldu → maisuak Nagusien esana
mugitu → artea ugaritu bete → kastitatea,
- Demografia hazi + herriak dinamikoago pobretasuna
+ teknikak aurreratu = gizarteak aurrera
Harremanak
- Burgesia sortu
a.
3.2. Ezaugarri orokorrak:
- Hiru etapa bereizi:
b. Lehen erromanikoa (X bukaera - XI)
c. Erromaniko betea (XI bukaera - XII)
- Erromaniko berantiarra (XII. erdialdea - XIII. hasiera)Nazioarteko
estiloa, baino eskualde bakoitzak bere berezitasunak ditu
- Arte erromatarraren jarraipena (erdi puntuko arkua + ertz gangak)
- EZ → Naturaltasuna, imitazioa, mimesia, proportzioak…
- Kalitatezko materialak erabili
- Irudiek funtzionalitate alegorikoa eta sinbolikoa dute.
3.3. Arkitektura:
- Elizak, katedralak eta monasterioak
- 1000. urtean , erromesaldiak hasi → katedralak eraiki bideetan
3.3.1. Katedralak eta elizak:
HIZTEGIA:
- Ekialdetik mendebaldera orientatu → Trantse
eguzkiaren lehen izpiak absidetik sartu eta ptua
azkenak portaletik Gurutz
- Erlikiak presbitorio azpian gordetzen ziren adura
Zinborri
- Kanoi-ganga erabiltzen zen estaltzeko, ez oa
estalki-ganga Presbit
- Pisua fajoi arkuetan eusten zen orioa
- Alboetako nabeak txikiagoak ziren Abside
a
- Horma oso lodiak pisua eusteko → Deanbu
kontrahorma → lehio gutxi latorioa
- Zinborrioaz gainera, bi kanpai-dorre Nartexa
daude.
- Erromanikoa Italian:
a. Antzinako klasikoak + kultura bizantziarra baldintzatu
b. Nabe gangadun handiak
 c. Materialak: Adreilua, marmola… antzinako materialak
- Erromanikoa Iberiar penintsulan:
a. Katalunian pinturak (eragin lonbardiarra)
b. Materialak: Harria, egurra
- Erromaniko Araban:
a. 240 eliza
b. Euskal Herriko lurralderik erromanikoena
3.3.2. Monastegiak:
- Monjeak bizi ziren hemen Jakin
- Katedralen eta elizen parametro berdinak beharrezko
erabiltzen ditu. elementuak:
- Klaustro baten inguruan antolatzen da → bere Klaustro
a
baitan itxita Etxe
bizitza
3.3.3. Gazteluak: Kripta
- Arkitektura zibilaren eraikinik nabariena dira (hospitaleak, zubiak,
etxeak… ere badaude)
- Oso gutxi geratzen dira eraldaketarik gabe.
- Helburua?
a. Defentsa
b. Erregeak eta noblezia bizitzeko
3.4. Eskultura:

ESKULTURA
ERROMANIKOA
propaganda de la iglesia
GAIA
TIPOLOGI Erlijiosoa
A
Exentua
FUNTZI ESTILISTIKOA
- Sinbologia
- Hierarkia
Erlijioaren Dekoraz - Zurruntasuna →
frontaltasuna
Didakti Estetik - Horror Vacui
- Eskematizazioa

- Populazioaren zatirik handiena ez zekien irakurtzen eta idazten → eskulturak

behar istoriak ulertzeko → tenpluak irudi-liburu bihurtu
- Gaiak:
a. Erlijiosoak (Itun Zaharra, Itun Berria, santuen bizitzak… batez ere
Jainkoa, Kristo eta Ama Birgina)
b. Animali fantastikoak
c. Eguneroko bizitza batzuetan
 - Hutsuneetan patroiak edo irudi geometrikoak ipintzen zituzten espazioa
betetzeko.
- Klaustroen kapiteletan askatasun gehiago zutenez, gai profanoak ere
ipintzen zituzten.
3.4.1. Portale erromanikoa:
- Ezaugarriak: HIZTEGIA:
a. Irudi hieratikoak, zurrunak Arkibolta
b. Ez dago perspektiba ezta hondorik Timpano
c. Pertsonaiak espazioari egokitu a
d. Horror Vacui
Dintela
Maniela
e. Perspektiba hierartikoa Muntaga
f. Forma geometriko eta simetrikoak
g. Polikromia
- Tinpanoan jartzen ohi dira apaindurak. Gai
ohikoenak:
a. Teofania
b. Kristo Maiestatean
c. Tetramorfoa
d. Apokalipsia
3.4.2. Debozio-eskulturak:
- Egurrezkoak
- Polikromia zuten
- Hiru mota bereizten dira:
a. Andre Maria Sedes Sapientiae
b. Gurutziltzatzea
c. Gurutzetik eraistea
3.5. Pintura:
- Ezaugarriak:
a. Ez dago perspektiba
b. Arkitekturaren menpe dago
c. Horror Vacui
d. Perspektiba hierarkikoa
e. Forma geometrikoak eta simetrikoak
f. Kolore uniformea
g. Kolore biziak
h. Marrraren erabilera
- Hiru mota bereizten dira:
a. Horma-pinturak
b. Taulak
c. Miniaturak
- Adierazleak:
a. Hormako fresko pintura
 b. Taula gaineko fresko pintura
- Gaiak: Erlijioa (sorpresa)
 4. ARTE GOTIKOA
4.1. Testingurua:
- XII-XIV mendeak
- Hazkunde demografikoa + metodoen hobekuntza → hedapen eta
unibertsalizaio prozesua eman
- Burgesia (merkatariak) sortu. Hirietan potere asko zuten, eta kultura
kontrolatzen zuten.
- XIV mendean, gosea, gerrak, izurriteak → hedapen ekonomikoa gelditu,
gainbera demografikoa
- Erlijioan bizipen sentimentalagoak nagusitu ziren
- Humanismoa hasi.
4.2. Ezaugarriak:
- Hiru etapa bereizten dira:
a. Hasierako aldia (XII bigarren erdia eta XIII hasiera)
b. Aldi klasikoa (XIII eta XIV)
c. Amaierako aldia (XV eta XVI hasiera)
- Berpizkundeak gotikoa ordezkatu zuen XV mendearen hasieran, baino
tradizio gotikoak mendeetan zehar jarraitu zuten.
- Parisen inguruan eman zen, batez ere.
- Arkitektura izan zen arte honen adierazle nagusia.
- Gai erlijiosoak nagusitu ziren, baino erromanikoan baino
naturalistagoak ziren. Gainera, gai profanoak geroz eta ohikoagoa
ziren.
4.3. Arkitektura:
- Katedralak izan ziren eraikin garrantzitsuena.
- Eraikin altuagoak, bertikalagoak.
- Leihoak zabaldu → beirateak
- Hormak arinagoak + nabe handiagoak = kanpotik indartu behar egitura →
arbotanteak
- Katedralen oinplanoa:
a. Hiru edo bost nabe
HIZTEGIA:
Arkuteri
b. Trantseptu motzagoa ak
c. Deanbulatorioan eta inguruan hainbat kapera Triforio
erradikal. a
- Kanpoko elementuak:
Klaristo
rioa
a. Fatxada (alboetan bi dorre)
b. Portalea (bat nabe bakoitzeko)
c. Gablete
d. Arrosa-leihoa ARGIA GOTIKOAN:
4.4. Pintura: Argia
mistizismoa
ekartzen du
Katedral askoz
ere argitsuagoak
Beirateek asko
 - Lau teknika nagusi:
a. Horma-pintura
b. Beirateak
c. Taula gaineko pintura
d. Miniaturak
- Katedraletan paretak kendu eta leihoak jarri → pinturarentzat leku gutxi
- Beraz, freskoak kendu eta erretabloak eta beirateak jarri
- Gaiak:
a. Erlijiosoak (Jesus eta Ama Birjina) quee quién lo habría dicho 😯
b. Profanoa (erretratuak → burgesia y bla bla bla)
- Kanona, proportzioak eta adierazkortasun hacen una comeback
- Konposizioak markua egin, ez espazio arkitektonikoak.
4.4.1. Giotto:
ERRETABLOAK:
- Kolore kromatismoa
- Bolumena Hondo lauak dituzte,
- Espresio gehiago
baino gizakia
irudikatzeko nahi argia
- Hondoa, perspektiba dago. adb “Maddona
- Erlijioa Rucellai”, Duccio di
4.4.2. Jan Van Eyck:
- Gai profanoak (erretratuak)
- Argi iluna
- “Arnolfi senar-emaztea” → burgesia
4.5. Eskultura:
- Marku arkitektonikotik askatu
- Fatxadak apaintzeko, batez ere
- Portale errealak
- Ezaugarriak:
a. Polikromatismoa
b. Lerroa estilizatu eta biribildu
c. Mugimenduak dotoretu
d. Gorpuztasuna eta bolumena
- Gargolak: Tenplua babesteko esanahi sinbolikoa