&, L't "-¡ t fi t^¡ ¿r , r ,4411

á
F
I t,I::
. .J T.
APURKETAK I
=?\ITATEAREN
r .. .' .,.-:_=': ="=-,lrraldea edozinema modernoaren testuingurua

-: --:':- : l:{3ia aniÍz ekarlzen dute Zinema Berria, adibidez: aldaketak kulturan,
--. -.-=' : -:n:a berak jasotako aldaketak... XX. mendeko arlean 2 abangoardia:
: = .=- ,,i. lehenengo hamarkadan: kubismoa, futurismoa, dadaismoa... batuz.
-: ', -.:- l,i,,,lG osteko egoeran: informalismoa, minimala, abstrakzioa... batuz.
--='- .'::ragina zeharkakoa izango da arte guztietan, adibidez musika/literaturan:
: -: - z"ean: Free Jazz (60an Ornette Coleman bere laukotearekin, iraultza
:- :.;:en hainbat aldarrikapenekin: erresistentzia kultural beltza...) eta Jimi Hendrix feo
c\ pr{r_¿ru
BActÉSA
- :-:zedura mugimendu hippy nahastuta, inprobisazioa eta rocka hankaz gora). j*so
--.^ berria (eskola frantsesak erakusten du 50ko hamarkadan: Alain Robbe
1
J::-<"cbela
ztnearekin nahastuko dira. Babesa dago iraultza kulturalen alorren
11T{1,.-:,J,Ii*^"**
-:^-arkadan arte klasikoa zalanlzan larlzen zuten artistek Gizarte Zientzietan jartzen
: -:: :"eta. 1-Estrukturalismoa (Frantzian). 2-Posestrukturalismoa (anglosaxoiek zabaldua).t Franl?irrr erq
=-.:--«uralismoak (Marx, Freud) objektu kulturalen arauen funtzionamendua aztedzen du
s=- c:ikan. Postestrukturalismoak pentsamendu sistematiko horiek zalantzan jartzen ditu.
-..'a zinematografikoak mintzaira astindua jasotzen du semiotikaren garapenarekin:
.lnristian Metz: zinemarenizate linguistikoa aldarrikatu eta filmetan ikuslearen rola ezagutu.
E -iroei Burch: ikuspuntu formalista-estrukturalista filmak azlertzeko eta zineman dauden
:g :-rak (soinua, espazio-denbora, muntaia, eremua...) deskribatzen ditu.

E ',|cstra lnternazionale de Nuovo Cinema di Pesaro 1965an so(zen da (Mekas, Godard,

Pasolini...). Pesaroko festibala Zinema Berriaren erakustoki bilakatzen da. 1g66an Por una
ccnciencia crítica del lenguaje cinematográflco (Pasolini, Metz...). 1967an Lenguaje e
E ,reolog¡a en el film (Umberto Eco, Metz, Pasolini...). Zinema modernoaren sorrera eta filmak
a:lo linguistikotik azteftzea elkarri eragin zioten fenomenoak dira. Honela, Kritika
É z nematografiko berri batek 3 arrisku ezaugarri ikusi zituen kontsumo zineman:
-Ekoizpen sisteman indar ekonomiko/burgesen eragina, ekoizpen sistema berrien beharra.
-lkusle pasibo/akritikoak film konbentzionaletan, ikusle aktibo exijitzen duten filmen beharra.
-Egilearen lana ezkutatzen da, egilearen ukitua nabarmena izatearen beharra.

E ll abangoardiako testuinguruan sozio politikan hainbat aldaketa ere bai:

-Guda Hotza (Kubako misilekin adibidez) mundu mailan eragindako protestak.
-AEB eskubide zibilen aldeko mugimenduak (Malcom X, Martin Luther King, Black Panther).
-M undu osoko ikasle mugimenduak (1 96Ban.
latiS, Mexiko, New york... )
E
L.
-Hirugarren munduko herrialdeen berpizteaJ[.ílo]Hñ",.r aurkako mugimendua, Vietnam...).
-Ezker Berriaren iaiolza (erradikala) ekintza zuzenakgauzatuzjabegoaren kontra (Godard).

tn Era honetan, gizarte modernoaren zutabeen krisia ematen da:

- Gizabanakoaren nortasun krisia: gerra osteko garaian pobretasun morala,
L-
Ef inozentziaren galera eta existentzialismoa (Jean Paul Sastreren) ematen da.
- Instituzio gakoak: familia, eliza, hezkuntza, politika... gazte berrien sinismena galtzen
E¡
b¡ dute instituzio berrien aurrean: komunak, ekialdeko erlijioak, hezk. hierarkia barik...
b. Z'"¿Tte Berria krisialdi sistematiko horren isla da.
EI
Fr
tsr
h
F,a
h
 ,tr{i sta tinern¿.ai I q -¿.
7o-+tee k 6cse
ela e-r:taúra\. t*.
(Q-f
,o'1 c- Dq(( ic.- ¿c^
2inr¡trc*re.kirts .1
.
¿,
l- .-
Zinema Modernoaren etiketa zabalduko da,lburuarekiko eta zlnemarekiko jarrera modernoa
1- lnozentziaren Galera: Zinema klasikoarekiko ukatze sent¡mendua, jarrera apurlzailea.
)1
Zinemazale ziren zinemagileek zinema jaio berria sortu na- <c dute klasikoa azean uzteko.
2- Autokontzientzia Linguistikoa: zinema klasikoaren ko-certzioak agerian uzten dituzte F1
azterketa linguistikoaren bidez, izan ere, zinemagile berri ge- enak zinemzale kritikoak ziren. é_
=
Metazinea sorluko dute baliabideak agerian ulziz ikusle kritikc eia aktiboek kuestionatzeko.
-Gaian aldaketa: askok garaiko gizartea islatuko ct te inkomunikazioa, Iangileriaren
alienazioa, hezkuntza, kosumismoa... landuz.
3
-Narrazioan: lotura ez kausalen istorio ahulak pertsonat antiheroiekin. Perlsonaiak ez
dute euren patua kontrolatzen, argumentu kronologiko eia biribilak ukatzen dira...
-Forma eta idazkera: gardentasuna apurtzen da (kameraren presentzia azpimarratu).
3- Lehen pertsoneko zinema: Egile-zinema sortzen da autoreen kutsua dela eta. Kamera eta
muntaketan egilearen eskua ikusi ahalko da, Iehen pertsoneko ariketak dira filmak.
4- lndustriatik kanpo: estudioetatik at, diru gutxi aktore ez profesionalak.". auto-produkzioa.
Hala ere, badaude betiko ekorzpen sistema jarraitzen dutenak zine legedia alde zutelako,
5- Konpromiso politikoa: haustura ideologian, errealitateko jarrera kritikoa. Zinema militantea
agertzen da politika zehatzajarraitzen denean eta forman ere politika egiten hasiko dira.

Zinema Berrian Nouvelle Vague (Clatu Berria) zerrendaren buruan egoten da, zergatik?:
Frantzian loratu zelako (garaiko epizentro intelektuala) eta bertan kritika garatuta zegoelako
Olatu honetako zuzendariak Positif (Alderdi Komunistakoak) eta Chierseko boskotea
(Godard, Rivette) desberdintzen dira: z¿zendarien ospea ospea ematen zion olatu berriari
aldi berean. Gainera, Canneseko festibalak garranfzta hartu zuen.
Frantzian baldintza objetiboak ere bazueuden epizentro intelektuala izateko:
-Zinema berritzailea bultzatzen zuen Iegedia 1953an diru laguntzak
Errepublikarekin Andre Marlaux kultur ministroa zinema kudeatzeko legedia sor1u.
eta 195gan

-Zuzendari berritzaileak babesteko ekorzleak: Pierre Braunberger (Buñuel, Renoir), Georges

Z
Beauregar (Godard, Rivette) eta Anatol Dauman (Resnais. Godard). Gainera ekoizle
profesionaletik kanpo ordezko-egrturak eta auto-ekoizpena sustatu egin ziren.
-Marko estetiko teoriko aproposa. meritoriajea sahiestu. trebekuntza teknikorik gabe
zuzenlzera iritsi. Gero, hauek, zinema frantsesa bitan erdibitu zuten: Cinema de qualité
(gidoilari eta idazleen zinema, ez daude gatazka garaikiderik eta errealismo psikologikoa
lantzen da batez ere) eta eszenaratzearen bitarlez izaera propioa islatzen zutenak (Renoir)
Zinema frantsesa ukatuz, Hollywooden ereduak: Hitchcock, John Ford, Howard Hawks. .

Nouvelle Vague-ren autore esanguratsuak:

'Jean Luc Godard: gauzak modu berri batean egiteko erronka, adibidez Al final de re
escapada. Pelikula pertsonala baina Nouvelle Vague parlaideen laguntzarekin, zinen a-
buruzko kontzientzia kritikoa duena eta erreferentziazinematografikoz josia (AEB batez e¡=
Logika narratiboak eta teknikoak ere zapuzten ditu, eredu klasikoari kontra egitea
l;2{c5ri'ctjú. -Kausalitaterik ez, elkarrizketek ez dute hari gardenik, argi naturala eta tripoderik gac:. -
kamera, koheren2ia formalik ez, planifikazio astoratua, perlsonaien motibazioak ez :'Z
argitzen, kamera begiratu, irudi-zaratak ez daloz bat. Raccord-a apurtu... Laburc' :-:
Godardektxaño eginda dirudien zine berria egiten du, eta ildo beretlk jarraituko du.

]á
:{

E
b
,,P
,9 - ::i -13c 1c\e€5 ' Jelv "",^'5o S \^" Lulea '

1É
'tl-{
.*saut: '.,Laren 2 protagonista eta aurrerago Godarden aurkaria. Andre Bazin
19
't9 ,-: *:-::-ea eta elementu autobiografikoz uá merkeanftgnace Morgenstern)
"r,
t='e
F .::=-::- <asuan bezala, beste taldekideen laguntza agerikoa izango da' Kasu
.:-.--. :¿'^c, zine klasikoaren berritzea izango da: tonu errealista, kontaketa
:--: =- -::lbazio argiak, arina'.' zine klasikoaren "lifting" bat' &
- =::*a s -:-,,-.nentalak egiten hasi zen ela 2O14an, heriotza urtean, atera zuen
:sr ma mon amour da bere 1. filma, bi elementu ditu oinarrian:
: : : -
-.:..
= =.'
=
-:- -:.tana
-1
=.' -1 a-
t)C orainaldira ekartzen du helburu eta literaturan euskarria du
lA vlqllle¡vrru

. .. : - ---.. - :=:.:,.ak direlako. Berritzailea da baina ez Godard edo Truffaut beste:

E
)9
: _::n-:" --: n:::- citu. ez du logika narratiborik/raccord, Iotura
--=---=S -- ¿=ittY , -usikalak landu zituen, ez zapuzfeko, berritzeko
tam
*.- =' a--z --:13:¡oan egitea lodu zuen.
psikoanalitikoak ditu"'
baizik: musikalak era

.P
.1 -
-=*: R:cmer: cesteak baino zaharragoa da eta film trinko asko egin zituen,3 zikloetan
- =- =-__-...1?{,
(ontui Moralak, Komediak eta Atsotitzak eta Lau Urtaroak. Hauekin
-;, '.-=..-.--"2 ::"aiurako egokitzapenak ere bai: drama intimistak, akzio aipagarririk gabekoak'
zela, baina NV-ko besteek
-=: l:i3 cna zen eta agerian uzten zuen intelektuala
zuten bitartean, berak fede katolikoa erakusten du'
=_.=a =,--¿,,zuela agerran uzten

a --z---: ::: ...-ez ga. era globalean ematen da Zinema Berrien fenomenoa tokiz-tokiko
:=: --::: ^ Z-,ena Klasikoari inperialista, zaharkitu eta'1954an
:::-::-:
kontserbadorea izafea
-:e-a iau iestuetan jaso zen: lehenengo manifestua
Polonian, 1956an
:--:s--? 3altan, 1960an AEB-n, l962nAlemanian, 1965an Brasilen, Japonian '

_ -=--: 3errien olatuetan Free Cinema du garrantzia: Erresuma Batuan 60ko hamarkadako
--^- ::1a -c'r aldaketa estetikoa baino, aldarrikapen sozio-politikoakematen diren' 1956an
Anderson'
:::- t:- L-crdonen 3 izen nagusiekin: Tony Richardson, Karen Reisz eta Linsay

a ::=:=. .::s-etan bezala, hauek ere zinema heziketa eta kritikan eskarmetua zuten' Frantzian
..:. z egoera aproposa zuten legediaren arabera, Levy tasak ekoizpen autoktonoa
:--j:¿-¿en zuen. Antzerki eta literatura munduekin batera zeuden, John osborn
S
edo Allan
:ce idazleak adibidez hainbat gidoi idatzi zituzten. orokorrean, aurrekontu baxuko
-- .-a( argumentu sozialak, aktore ezezagunak.." aldarrikatzen zituzten; guzti hau, gizarte
:.:arlarraren erretratu ilun batetik abiatuta: langileriaren bizimodua erakutsi zuten' Free
I ^::.a ere ez zuen asko iraun, baina film on batzuk uzti zituen: sábado por la noche,
_:- igo por Ia mañana (Karel Reiszena Allan Slllitoeren gidoiarekin, TV alienazioa kritikatu,
..-scuntu ezkorra eta gazteen egonezina edo belaunaldien desberdintasunak landu) eta La
s : e: ad del corredor de fondo (Tony Richardsonena
Allan Sillitoeren gidoiarekin
-cutako gazte niniak dira, kapitalismoari kritika, existentzialismoa eta dena ukatu)'
=,-
Zinema
JFA estudioak itxi eta gero, 26 zuzendarien manifestuarekin Alemaniar
-asten da. Alexander Kuge dago hasieratik, manifestua sinatzen du non zinearer'

, ::,ria. autore gazteen filmak eta zlne askea aldarrikatzen duten' Proposaüe'
, ::<etak aurrera eramateko legedia aldatu behar zuten, 2 aldaketa nagusi:
- - -'::ct'ium sortzen da, gidoian oinarritutako talentu berriak bultzatzeko Crga':
:- - ': at mailegu eta laguntza eman ziren film txikiak aurrera eramateko '
- : -.= ::en lnstitutoa (Levy tasa bezala) Sarreren zati bat film berrien ekoizpene':<:
 o
]
]
]
]
lkuskapena bultzatzeko organo publikoek lagundu zuten baita ere: 'lg63an ZDF kateak ]
pelikula hauek igorlzen ditu, 1971an Berlingo festibalean erakusten dira... orokorrean ]
1966tik aurrera film hauek festibal §arrantzitsuetara eramaten hasten dira. Partaideak: ?
]
Alexander Kluge 1963an Kairos ekoizpen etxea sortzen du eta horrela bere filmak bere ]
erara egitea lorlzen du: Una muchacha sin historia (Godarden antza, noraezean dabilen )
neska idazkera apurtzailearekin) eta Trabajo ocasional de una esclava (gai sozialak). )
Volker Schóndorff egokitzapenak landu zituen batez Margarette Von Trotta emaztearekin )
(Jean-Marie Straub eta Danielle Huillete bezala). Famatuena Tambor de hojalata. ]
Rainer Wender Fassbinder nortasun bitxia zuen eta antzerkian egin zuen lan. Bere filmek ]
sistema burges kapitalista era sutsuan erasotzen dute, adibidez: Todos somos Ali ]
(arrazakeria), Viaje a la felicidad de mama (kontsumismoa eta komunisten saldukeria)... G
Win Wenders modernoa nola izan galdetzen dio bere buruari eta dentitate eta ]
errealitatearen pertzepzioari buruz zinea egiten hasi zuen. Hasieratik zuen Alemaniatik G
irteteko gogoa: La letra escarlata (Espainian), Alicia en las ciudades (AEB), El estado de las ]
cosas (Portugal)... baina onena Alemanian: El cielo sobre Berlin (19S7). Metazinea ere egin j
zuen Yasujiro Ozu-ren inguruan eta tonu melankolikoa edo iragan mitikoarena erabiltzen du. 3
!
New American Zinema eta New Yorkeko eskola eman ziren AEBn pelikula berritzaileak 3
bultzatzeko, Jonas Mekasek idatzitako artikuluek sortu zuten batez ere iritzi korronte hori. G
1960an New American Cinema Group-aren sorkuntzarekin (Mekas anaiak, Robert Frank, G
Moris Engel...) gorpuztuz zinema klasikoa kritikatuz eta salatuz manifestuarekin. 2 korronte: 3
-New Yorkeko Eskola: zinema narratiboari eusten zioten (John Cassavetes, Shirley Clarke, j
Sidney Meyers...) Zinema Independientea bultzatuz. ?
-Underground Zinema: zinema narratiboa ukatuz, abangoardia eta esperimentazioaren alde j
(Jonas Mekas buru, Andy Warhol, Paul Morrisey, peter Kubelka...). *
U
John Cassavetes: hasieran TV eta zine aktorea zen, gero diru horrekin film >
independienteak. Shadows filmarekin debuta: aurrekontu baxua, aktore amateurrak eta ildo ?
narratibo baten inguruko inprobisazioa. '1957an harrera txarra izan zuenez berantolatu eta ?
1959an arrakasta izan zuen. Geroko filmetan: New Yorkeko antzeztokiak, jazz mundua, ?
arrazismoa, existentzialismoa, ukitu dokumentalistak... landuko ditu. e
Jonas Mekas: Filmetaz gain Film Culture aldizkarian, Fimcoop erakundean, Fimakers .-
Cooperativen... aritzen da. Filmei dagokionez artista izan zen, kontrakulturaren aitzindaria. U
Walden bezalako filmatutako egunkariengatik egin zen ospetsua. Ego-dokumentalak eta U
home moviak landuko ditu era erabat original eta berritzailean film-egunftariak sortuz. New v
Yorkeko eguneroko bizitza era bitxian landuko du. U
Andy Warhol: Pop artean maisuetariko bat eta zinema esperimentala. Pieza ez narratibo V
bitxiak: The Chelsea Girl, Sleep (gizon bat 4 ordu lo), Empire (eraikina B ordu)... *
ütL
Latino - Amerikar Zinema Berritik garrantzia izan zuen horietako bat Cinema Novo *
Brasildarra da, 50ko hamarkadan zinemak bultzada izugarria baitu hegoamerikan: ezkerra üp
eta kristau progresista zineklubak eta aldizkariak sortzen dituzte, kongresuak eta festibalak üt
sortzen dira, unibertsitate ikasketak sortu eta Eskola Zinemak sortuz Mexikon eta Kuban. +
*
*
t*
*
*
#
¿
w JP
!-
s¡{
¡--d
é lr|@oe tffio
F* Errealismo Berrian, Flaherty eta Grierson
Britaniarretan eta Buñuelen
r* ffinrtm @0- i{orbtan hausnartu eta gero ardarrikapen propioak
t'&mudla poñtlkoaren lekuko izango da zinea, izango dituzte:
F* ideologikoki eta estetikoki (kultura sustraiak).
3- rh-ona ronrerDiararen arienazioa ekiditu
,3 eko izpen in
$Brm*o znema Berrien eragina, egire asko Europandepen o ientea rekin.

;* hezituak izan dira.

]* oLsr¡a t{orrc Brasildana eta Glauber ñocha zuzendaria
honen ikurra dira. Glauber Rocha
ouܧ",sqa e*a talentu gehien
f' zuena. Hainbat manifestu idatzi zituen, horietako
bat ltalian
¡.. n¡uireü'üako -Gqsearen estetika", Europako
eta cinema Novoaren desberdintasunekin
Fl 'lb'tar¡ grcseak biotenEia ekarEe duela aldarrikatuko du). Bere filmetan ikusgai: Dios y el
ri§retrD en la üerra del
t=j, sot, TÍerra en trance edo Antonio das Mortes.
Bertan era gordinean
]'9 se¡*?en du ltlMG-ko gosea, alienazio erlijiosoa,
menpekotasun koloniala... probokatzailea
É irdarrez eginiko zinea- Ezintasun teknikoa originaltasun estetikotik
r-9 desberdind u zaila.
J-,
7-Ü iÚ'üako kasua aipagarria da, 1958ko castroren
iraultzarekin zinea ere aldatzen da: lnstituto
ar-* cubano del Arte y Ia lndustria cinematográficos (lcAIC)
lgsgan sortu, mundu osoko
u9 zhemagileak hurbildu zinema bultzatzera, 59-69
urrezko aroa (Julio Garcia Espinosa,
v, Tomás Gutienez AIea eta Humberto solás),
Film batzuetan iraultzaren gaia eta Europa
u{ anEaren estetika: Memorias del Subdesarrollo,
Soy Cuba..,
:9
r4
r)
f-
.1
f..
--
J.
¡*r
r-4
a-'
r'
5
á

#
7
?
?
a,
tH
A
A
á
*
,f,
*
f

¿- \rAlF\. IJU^V I rñvv I v¡ \', r' ' ' ' '-' ' -- ---

Gerra Hotzaren ekialdeko blokera ere iritsiko da Zinema

ere hegemonikoan ematen, desberdintasunak daude
Berria' Bloke sobietarrean ez ca
estatuz estatu
a
é
berri batekln L,-'j'' é
sobietar Batasunean stalln hil eta gero (1953) berrikuntza belaunaldi é
60kO hamarkadan arazoak 22'-:-
Tarkovski sergei Paradjanov, Alexei German...) baina é
dituzte zentsurarekin. Blokean ez dago baturarik
eta desentralizazioa eta estatuz es:a:-<':
jarraitzen dute salbuespen salc-=s::' é
zinema eskolak daude. orokorrean, hildo sozialista é
-AndreiTarkovskilnstitutoZinematografikoPanSobietarrakikasietabe-¿3.:.=.]: é
Bakartia eta eragl- / :"'' - -''
filmarekin ospea irabazi zuen: La lnfancia de lvan' é
filmetangaiemozionaletainmaterialistetarajoz.Zinemanarratibotlkl.:--:":-..." é
errealismo sozialista ofiziala ukatzen zuen (erlijioa
eta ikutu onirikoa< -'"':=''
jarraitu zuen fllile< 3:::- '-'=- -' é
batzuei arazoakjarri zizkioten. Hala ere era bakarlian é 4
atzerrianeginbazituenere.zineanzeharkakogogoetakizatenzituenDels:-)'':''-=-i - ;- )r.r
pertsonaiak bere isla dira, adibidez: melankolia edo her'^^
Halnbatfilmetaq "::': É
-sergeiParadjanovereapartaetabakartia.lg48ankartzelaz\gorraltzr'?-i--:^--::'-
Bere guras*i n:i:::Ít^:-
Y
leporatuak eta 1973an berriz espetxeratu zuten' - ==' -
-t.::; -:-'' é
zuen. Dokumentalak egin eta errealismo soz a
arren Moskuko eskolan ikasi É
hartu zuen' Lehen filma (Sc^:c'¿: := ::
arren, La lnfancia de lvanen eraginez bide propioa
zuten asko izan (sexua taL:¿ €:-'-
t)
ancestros olvidados) nahiz eta Sobietarrek debekatzen
eta utzi zuten' o"',t,*-
a-;
ukraniarrak erakutsi. ) harrera ona izan zuen internazionalki É
ikusizko olerkia zen, esperimentala :z
Nova filma atera zuen aparta bakarra sailkaezina. É
estreinatzeko' Horregatik 15 ufie frli'a<
narratiboa. Baina debekatu zioten eta mutilatu zuen É
egiteko aukerarik gabe. Bere filmak plano fr;o
('barneko mugimendua) eta anakronismoa
e
É
Stalinen heriotzarekin Hungaria moskutik askatzea
lorlzen du baina Hungaria inbadiiu eta y
bat hartzen du garrantzr gehlena F
komunismoa bueltatzen da. Testuinguru honetan autore
Miklós Jancsó Marxista konbentzitua hasieran hainbat dokumental
sozialista, gero inbasioarekin formaltsmotik doa estetika
eta errealisn-o
propioarekin (istorloaren
'arr¿|'-¿
e
É
(Einsestein) parekoa estetl(a pr33 É
bera baino garrantzi gehiago). Formalista onenen '3
-Gaia: IMG-ko aurreko Hungaria ardalz, Batzuetan 1917-1919 arlean kontserbacc.ee,l q
komunistak erreprrmitu eta momentuko egoeraren
artean paralelismoak egiten ditu' V.
-Espazioa. Hungariako lautadan eta arkitektura popularrean,
ia beti kanpoko lokalizazioax
..tipoak,, (gizataldearen 7.
-Zinema Sobietarraren ildotik protagontsta taldea izaten
da, askotan 7,
ordezkaria) erabiltzen du ezaugarrijakinekin (uniformea
adibidez) desberdinduz'
aurrera eramateko aitzakiak dira
r7
-Pasaftea, pertsonaiak eta espazioak bere koreografiak
mugimenduan (travellizoom) Í
-Kamerak distantziamendua du pertsonaiekiko baina beti dago
eta eremuz kanpoko jolasa Í
-planoak luzeak dira (plano/sekuentziak), sakontasun handikoak
Honen emaitza estetikoa Theo Angelopoulos, Bela Tarr
edo scorsesen influentziatuz' Bere V
.lm onenak: La roda de reconocimiento, Los Rojos y Blancos
(Errusiar lraultzaren 50 r
udeurrena ospatzeko errusiarrekin egindako superprodukzioa
1967) eta Salmo Rojo' V
7
llMGetageroPoloniaerabatzentralizatuageratuarrenAlexanderFordeskolasortuzuen V
Andrzej wajda it up"n ez oso berritzaileak egin eta gero, komunismoaren kontra<: V
ikur bihurtu zen Polonian azkenengo urteetan. Roman Polanski
"got POloniar mode'-: V
adrerazgarriena estilo propioa izan ezarren' El Cuchillo
en el agua filmakin ospe mundla = r
V
G
Í
Í
J;
.7
¿
4
4
4
4 i- GAIA: 68ko HAUSTURAK:Zinema. hizkuntza. ideologia
a-at --=-' a ce-riak ideologiaren eskutik iritsiziren, iraultza politikoa eta estetikoa elkartuz.
'"- I :e:rr ldeologia-forma? Zerk du lehentasuna? Forma iraultzaileaizan daiteke? Galdera
4.
4 -
=-./ =.rusiako iraultzakekaftzen ditu, eta horrekin batera, Arte lraultzaile berritzailea:
4 -','--:* <cn¡unista berriarentzat arte/formak aurrekoa ukatzeko. -Arte plastikoa abstrakzioa.
4 -:=: .'¡letarioaren menpe egoteko Proletkult sortu zuten 191Ban, hasieran independientea
4 :.'. ;3r-o Estatuak bereganatu. Iraultzaren zurrunbiloa eta gero, Andrei Zhdanovek
4 =--=: s-c Sozialistaren doktrina ofiziala azaldu zuen, arle iraultzailea zelan bideratzeko.
:,-:s¿' ceologia tematiko eta estetikoa desberdintzean datza: gaia ondo eta txafto
4
4 -.r::-a erakutsi behar du eta forma argia izan behar da langileak ulertu ahal izateko.
= -'''¿ smoa bekatu bilaka2en da honela, artistek bere nortasun edo izalea erakusterakoan
é
é :='-- (c1'una gutxiesten duelako, honi indibidualismo burgesa esaten zioten. Patroi hauek
é : -'., 'z ::az ela 6Ban nahaste politikoarekin artista batzuk arte iraultzailearen erronka hartu.
é .=': -:¡etan ez dago hori inposatzen duen indar edo komisario kultural bat, hala ere
)rl ."':'/z nodu iraultzailean pentsatzen duten formak sortu edo aurkitzea izango da.
é -'.^::n adibidez adista burgesen jokaeratik aldentzeko sormen-taldeak eratzen dituzte
é - - =-': rerrikoia sistematik kanpokoa eta batzuetan kooperatiban softzeko. Gaia
é :-':; :a:ea aldatzeko iraultza eta lana izango da, bi bide desberdlntzen dira:

r'
é
jJ
- =':=r?:cko fllm kolektiboak: Frantzian:Lejos de Vietnam/Alemanian:Alemania en otoño
---,- :: :eak. hainbat Europa eta Hego Amerikan. Lan talde finko nagusiak:
)1 -lz oa Verlov taldea: 1968an sortutako talde Marxista-Maoista, Godard eta Jean
.4 =mezagUnenak.UnfiImcommeIesautres,BritishSounds.'.
-'.'edvedvkin taldeak: Marker sortutakoa Besangon (fabrika bat okupatu) eta
*
é S::rauxen egindako langile greben lekuko film sorta. La Charniere, Classe de Lute
--) l:Card era egozentrikoan), Rhodia 4xB, Tout va bien (nolabait zine
--l .--:entzionalera buelta baina ezker berriaren jokaera erakutsiz)... Shoudexeko
é =-; eak antzekoa egin: Sochaux 1968 film famatuena.
é
é
é
é
é
é
t'{
{
4
é
é
é
é
é
€
é
é
é
é
é
f,,1,
 \oien oüde bto¡cor org.¡nA¡ratr¡n\ t
r
\oio\erw?.io,ser},.olrYdt1PJt ¿e+ dÑro
u á'.¡"Jppys.dSSS" de c¡s r + &c{§\ qb a
T o,.rrerr{¿
esé,tihlEt, hátedn nÑeto§ort\^§l ?;
1"(uu. d
Pe\\kr.Áa SicutomsÍikoo3 . Bo*aa.¡etar t
t¡ r-\-\t i.rr;{.ti€ts r¡c t \ü{').(.r- V¡trt-'' ""¡'.r"it.'i-Lie.rr I
3- GAIA: KLASIZISMOAREN OSTEKO HOLLyWOOp (1) -
a
60/70 hamarkadetan 3 krisialdi ahalbidetu zuten New Hollywood (1. munduan,2.3.AEB-n):
O
'1)
1
Krisialdi egoeran murgildutako gizartearen aldaketa sozialak: giroa astoratuta, gertaerak: 3
-Vietnameko gudaren korapiloak 1g75an AEB-k ihes egiten duten arte. 1
-Arraza, sexu eta hippy/kontrakulturaren hainbat mugimendu eta aldarrikapen. ]
-Biolen2ia politikoa eta hainbat protesta hainbat hirietan (Chicago, N{ Ohio"..). j
-Buruzagi politikoen erailketak (Martin Luther King eta Kennedy 19GBan, esaterako). l
-Watergate eskandalua (espionajea elkarrizketa batzuetan) eta Nixonen dimisioa. ]
-1973. uftetik aurrera krisialdia petroleoaren gatazkak direla eta. 3
Giro astoratu eta asaldatua hainbat filmetan ikusiko da: Grupo salvaje, Soldado azul, Siete 3
dias en mayo, La conversación, La aventura del Poseidón. El coloso en llamas... 3
60ko hamarkadan ikusle estatubatuarren diberlsifikazioa eman zen ere, rkusle ü
kontzientziatuak eta kritikoak agertu ziren,batez ere gazteak (llMG osteko baby boom) j
2) Maila sinbolikoan gertatutako aldaketa (Hollywood instituzionalki berrikeko 2 fenin¡eno). ]
-Zentiuraren desagerpena: 30 hamarkadeko Production Code malgutzen dute eta j
gero adinen araberako sailkapena egiten dute. Askatasuna handitzen da. ]
-Zuzendarien figuraren garaipena: filmen balioa neurtzeko parametroak aldatu eia ]
zuzendariaren irudiaren garrantzia handitzen da (fenomeno hau Ny-eko z)-e 3
undergroundetik sartzen da eta teknikoki zuzendariak baloratu zinema eskoletan) 1
3) Aldaketa industriala: AEB-etako zinema klasikoaren heriotza iristen da: Antitrust Legeak ]
ekoizpena/banaketa erakusketatik banatzera behartu (Paramount quiebra), aktoreek l
soldapeko Iangileak izatetik era librean jardutera pasatzen dira, ekoizle independienteak ¡
garatzen dira ekoizpen etxe propioekin eta telebistaren, TB konpetentzia... produktuetan: ?
-Zuzendarietan: urrezko aroko maisuak azkenengo filmak ateratzen dituzte (Frank .,
Capra, Nicholas Ray, Raoul Walsh, John Ford, Alfred Hitchcock... Tvtik zinemara e
pasako diren belaunaldiak eta talde desberdinen sorrera emango da. *
-Pelikulen gaietan: testuinguru sozial horretan biolentz¡a sarritan erabiltzen den >
motiboa bihurlzen da, zuzendari batzuen ikur izango da baita ere (Donald Siegel, U
Bud Boetticher edo Sam peckinpah) t-
-Pelikulen formatuetan: superprodukzioak eta honekin bideoklub Blockbusterrak. |.
ü
New Hollywood AEBko zinema industria barne gertatzen da, horregatik aurrekontu baxuekin P
egindako 2filmak etekin handia ematen dutenean Hollywood paradigma aldatzen da. U
-Bonnie and Clyde: harreman sexual lesbikoa delituarekin alderatuz munduaren aurka doaz. U
PIano aldaketa izugarriez gain, muntaketa esperimentala irudia-zaratak bat eginez. V
-El graduado: tngurukoarekin ados ez dagoen gazte desobedientea. Gai sexuala pasarte ?
erotikoekin landu eta optikaren erabilpen azpimagarria du. ?
Bi film hauek Hollywood malgutu eta antzeko filmak egiteko zuzendari gazteak bilatzen Ü
dituzte ekoizpen etxeek; honela New Hollywood Style paradigma berria definitzen hasten da: v
Ol>t!'
:
il. Ekoizpen mailan: estudioetatik kanpo grabatzen hasten dira ekoizpen-etxe
v
e¡<sto$lm iñdependienteekin elkarlanean arituz (kudeaketa ekoizle lndependienteen eskutan askotan) V
2- Maila ideolosikoan. balio tradizionata ÉorÜffili'á»Éürti:,tül i<l8orog¡[óárór,]n''ilntii,rá V
zutabeak kolokan jarlzen dira. Biolentzia efa sexuaz erazuzenean egiteko aukera. F
3- Kontaketan: koherentzia klasikoa kolokan: fenomeno sozialetara hurbiltzen ziren¿: F
dokumentalaren antza, heroia ahuldu, bidaiaren eskema berria, road movie, paisaiak pis-: F
,V
,ii,i(1\ _ r. F
' ii'td r''\ ' i
rt
:
\\- t'
\_..
E
ü
ü
rÜ,

rli
rl, zoom'
= ---:: ::a American Zinemako berrikuntza teknikoak (estilo askeagoa):
t -:: -_ --::.
),ler.v
-2-1¡il¿ zatitu. muntaketa arina, eskuko kamera txikiaren aukerak"'
t - ---

I sortuko da, zinema ikasketak dituzte eta

t -. = 3-a:s taldea (coppola, Scorsese, spilberg...) dituzte, ekoiz|e-zuzendari
teknologia berriekin. Zuzendari klasikoak miresten
il :-.=::3Sjnak
^-:t-ai dabiltzate batzuk eta audientziaren lehentasuna argi
dute' Etekin ekonomikoak
il La Guerra de las Galaxias"')'
t =;--cokoak izan ziren (El Padrino, El exorcista, Tiburon,
t =asvRaideradibidezaurrekontutxikiarekinmiloikoetekinakizanzituen.Filmhonetan
bat kontatzeko, bidai hori kontrakurturaren ezaugarriak
t askatasun narratiboa zegoen bidai
zituen kutsu hippiarekin. Teknikoki esperimentazio formalak
drogen eragina lantzeko'
: narratiba logika, tstorioaren sakontasuna)
, Beste kasu bat El padrino: eredu klasikoa (gidoia,
indarberritzen du; nolabait, film kontserbadorea
da prozesu klasikoekin iolastuz'
ü lantzen du biolentziaren bidez (bai
, Beste kasu bat Taxi Driver: gizartearen gordintasuna
kamera geldoak ' daude'
{ gaian, bai forman/estetikan). ldazkeran travellinak. zenitalak,
humorea landuz edo klimaxa
, Gehiago: Manhattan (woody Allen Europako kutsuekin
adimentsuaren beste adlbidea)'
{ hasieran kokatuz) eta Annie Hall (woody Allenen humore
,
, aldatu ziren, ia genero bereizia: historiatik
, Zinemaklasikoa aldatu eta Kaliforniako estudioak
zentsu guztietan eta erakargarria'
I harlutako argumentuak, eszenaratze paregabea' erraldoia
Fitm kolosal horiek tntolerancia (1g16), Cabiria
(1914), Ana Bolena (191S)..' filmen moduan'
,
I HollywoodberakeZz,i)enoztoporikhorrelakofilmentzatetaTV-arenkonpetentziariaurre
u
4
egitekopantailaerraldoia,irudiarensakontasunaetakoloreenindarraaprobetxatzenzuten
(Adibidez: La tÚnica sagrada, Tierra de faraones, Los diez
mandamientos' Ben Hur )'
David Lean (El puente sobre el rÍo Kwai'
4 Europan ere XL tamaineko filmak egiten hasi ziren:
(El cid, La caída del imperio
á Lawrence de Arabia, Doctor Zhivago), samuel Bronston
4 romano) eta Sobiet Batasunean ere (Guerra y
paz). Superprodukzioak deituko zaie'
4 Historialari batzuk superprodukzioen agerpena Hollywood-Berria
desagerlzearekin bateratu'

4 New Hollywoodeko ez-ohiko bolada horri La

puerla del cielo filmarekin iritsi zitzaion amaiera:
4 El cazador filmaren arrakasta eta gero United Arlist ekoizpenak
nahi duena egiten usten
egin eta porrota ekartzen du'
¡, diote cimioniri eta honek, egile baten erarako superprodukzioa
dizkiote berriz egileei' beraiek hartuz'
¡, Beste ekoizpen etxeek ikusita askatasunak murrizten
é
f, ZuzendariakNewHollywoodbukatuarrenjarraituzuten,batzuksuperprodukzioakhartuzeta
fl zinema are
beste mailara eramanez, adibidez Spilbergen Tiburon. Hollywoodeko Watergate'
fl kontserbadoreagoa bilakatu zen orokorrean sozietateko
arazaen (Vietnam'
fl Petrolio krisia...) aurrean ihesbidea izateko, entretenimendu
hutsa egiteko Aisialdi moduan

f, sortu arren gizarle isla suertatzen ziren terrorea, fikzioa

eta aleglazkoa landuz batez ere eta
ardalz hart-z filnrentzat' bi azpigat"
{ katastrofe edo hondamendi gaiak gaurkotasunez
4
{
katastrofeen perbertsioa naturan (aurrerago ekologisten
beste aldetik teknologiaren argiak eta itzalak
erag:ez geiiegikeriak ere) eta
(alde batetik te<-:1:graren arriskuak filma
{ askotanerakutsizetabestealdetikteknoicgiarenabantallaKe'::eraexhibizionistan
f, z\entzia fikzioan: odisea en el espacio r, l-onela
tkusle3: .:'-.^'-z alarer adlna 1L-2'
¿n^:z: z-z''21 ?''-<' :'a Sptlcerg =l:
{ -leetara jeisten da eta sakontasuna balno
f, 3eorge Lucasek egingo duten bezala -:'-"":::
:=-- z'z^ "':1'::::--
'''''
2'*=--:
f, Spilberg motaren aldeko apostua ET
D:Jier-ge,s: e:: .¿'-.: -
''3 '*''' =--:1=-s-==
?.
f,
fl
flj'fl
Blockbuster hitza jaso zuten XXL produkzioak (etimologia llMG hasieran, antzerkian,
industria farmazeutikoan...) Tiburon 9M aurrekontuarekin 430M lortzerakoan. Gaur egun
hifzazinemaren goitik beherako negozio estrategia definitzeko erabiltzen da:
-Ekoizpen-eredua: inberlsio erraldoia + protagonistak izarrak + girotze ikusgarria + azken
orduko baliabide teknikoen erabilpena + ikuslegoaren gehiengoa asetzea helburu.
-Filma produktu bezala. publizitatea eta filmarekin zerikusia duten hainbat produktu saltzea.
-Gehiengoak: nahiak/gustu orokorrak asetzea helburu (Fan/Friky fenomenoak ematen dira).
Blockbuster fenomeno hau sagen fenomenoa (edo frankizien zinea) ekarri zuen baifa ere:
Adibidez lan Flemmingen eleberrien oinarritutako James Bond-en saga luzea. Beste batzuk:
Mision Imposible (6 fllma, Tom Cruise ekoizle eta aktorea), Men in black (tetralogia, Spilberg
ekoizleetako bat), Indiana Jones (5 ataldagoeneko, Spilberg+Qeorge Lucas), StarTreck (13
film, TVn bide propioa), Alien (Ridley Scotten 4 film), Star Wars (George Lucasek egindakoa,
hasieran filrn 1 izango zena 9ra luzatu). Marvel eta superheroien filmekin (Superman I
esaterako) fenomeno berdina eman zen. I
I
I
I
I
I
I
I
t
I
t
{
a
a
I
(
I
(
(
I
(
(
I
(
I
(
(
(
I
(
(
I
I
(
(
%
fl
fr,
f,
f,
fl , --r= l'a n a¡1eko historia estandarra izan da, nolabait historialariek "adostutako"
fl ::-:- - ='-. .-.¿ <'onologikoa. Zinema Berriaren amaierarekin nahasmena dator: kronolagia
fl : : - -=' ."=z\ geografia, egileak, hainbat fenomeno...
X. :: :. EGILE-NOZIOA BIRDEFINITZEN
*
f, , --- = := :-icr ideia: Studio System garaietan bere izate berezia azalaratzekogauzaizan
* *'=-. :--:¿<J etiketa 50ko hamarkadan. Orain arle hainbat autore eman ditu Europak
: -== I = ^sestein Renoir, Vertov"..), orain XX. erdiko aurrera Europakoak landukoitugu.
*
*
t4 =-i3PAKO IPARRALDEAN: Befian nagusia lngmar Bergman (1918) suediarra da.
-=- =: ra n (oparoa, 40 film inguru), antzerki eta idazlanetan oso trebea. Formalista
- -
4 - =- =:a'r<oa da eta landutako gaiengatik hain famatua fedea eta arrazoia edo
4 :.=-: a smoa lantzen baitzituen: "zalantzaren zuzendan a". Bere bizilza (apaiz zorrotz
4
d
::- se^-rea eta argi gutxiko lurralde hotz bat) filmetako giro goibelean ikusgai. 3 famatua:
: -. r¿'ei'r isiltasunaren trilogia: Como en un espejo (61), Los Comulgantes (62) eta EI
é .': --:- uJ/ (fedea gdrrzuil
63) \luuud galtzen uurr
den ilruuuó
modua tdt|Ll_út du udLC¿
lantzenr uu ere). uErLdrl-oNUrrsNU
batez urE/, galdera
Beftan sakoneko gorusla
é s::-zralistak planteatzen ditu formaren esentziara doan estilistika erabiliz. Diskutlsoa ta
a-, '-a caiera doaz, elementu gutxi baina oso zuzenak. Aipagarria da Persona filmarekin
--=-: siro aldaketa egin eta estetikoki esperimentazio formala egiten duela.
é
a-, =::: br suediar interesgarriak: Roy Anderson 197an debuta eta bakarrik 6 film zuzendu
'-.!'
.-Ü trilogia (Canciones desde el segundo piso, La comedia de la vida, Una paloma se
3-r :: en Ia rama a reflexionar sobre Ia existencia) aparta eta azkenengo film (Sobre lo
J! '^:c) Veneziako festibalean saritua du. Ruben Ostulng geroz eta aipatuagoa filmografia
I.-{t =: a:segin horietako batekin. Behar bada film onena PIay (2011).
j)
{ EUROPAKO HEGOALDEAN: Kasu honetako egileek Bergmanen estilo sinplea ukatzen
ü-) :-:: hauek (bakoitza bere erara) gehiegikeriaren bidetik jotzen baitute; honela, minimalismo
31 :=:elkoa VS. formalismo barrokoa ematen da. Neoerrealismo ltaliarrean Federico Fellini
* .:".¿2en dugu (Roselliniren gidoilaria). Benetako ospea Giulietta Messina emaztearekin
{ =; rdako lanekin loñzen du: La Strada eta Las noches de Cabiria, eta geroago Giulietta de
é :s espíritus. Baina Marcello Mastroianni-ren inguruko La dolce vita (Erromaren erretratua)
é eia Ccho y mediorekin loñzen du olinpoan egotea, izan ere hauek berritzaileak, modernoak
é eta sarituak izan ziren. 70ko hamarkadan bere iragana argumentu haftuta autobiografia
é balno zine nartzisista egiten du (Roma, Amarcord, lntervista). Dramaturgia berezia
ü-J erabiltzen du filmetan (ia groteskoa pertsonai esperpentikoekin) eta horri "fellinianoa" deituko
f zaio. Laburbilduz: filmazioaren prosezuko meta-filmaketak (Ocho y medion), autobiografia
4€¡, eta auto-gogoeta (iragana/oraina tartekatuz) eta esperpentoa/deformazioa ltaliar erara.
Michelangelo Antonioni izen gakoa da zinema modernoan, formalista handienetarikoa da
{ idazkera bitxi eta pertsonalarekin (bere filmak errez identifikatzen dira). Bere La Aventura+
d, ,Al flnal de la escapada, Shadows ta Psicosis ezartzen dute modernoaren Big Banga (59-60).
*a Hori baino lehen aipagarriak: Crónica de un amor eta La señora sin camelias, izan ere
?- hauek Neoerrealismoaren asmoak eta bide estetikoa gainditzea zuten helburu. Batzuentzat
f, inboluzioa arte burgesara ifzultzeagatik perlsonai eta estetikan (formalismoaren bekatua).
€ Bere esparrua/kalitatea forma da non gaiak pisu gutxiago du osagai estetikoen mesedetan.
f, Gaia sarritan gizarte modernoko bakardadea/inkomunikazioa era ilunean Iantzen du. Batez
f ere hildako denboren zinegilea da. ekintza batetik besterako pasadeak erakusten ditu
d denbora hartu eta egonaldiak erakusten ditu (El Eclipse Zabriskie Point El repoñero )
f,
f,
f,
a
4
 (
(
I
I
I
Pier Paolo Pasolini egile polifazetiko (poesia, hausnarketa semiotikoak, I
eleberriak"') eta polemikoa (idazki politiko asko) izan zen.61tik
antzerkia, I
aurrera filmak egiten hasi. a
Denon aurkaria zen nolabait: eliza eta kristauen aurka,
ezkerrekoa baina pcarekin a
(Marxistak) hainbat eztabaida, homosexual nabaria gizarle
homofoboan... 1g75an eraila. a
Nahiz eta aurreko egileekin konparatuz kalitate gutxiago duen,
oraindik bere lanak a
goraipatzen dira. Hasierako filmak zinemaz ezer jakin
Bere pertsonaiak Erroma kanpoaldeko ltaliar peto peloak
gabe intuiziozko produktu gordinak. I
dira, baina oso sinesgarriak. a
Accatone eta Mama Roma filmetan bi mutilen pasioa. Gero
Jesusen pasioa: finagoa. a
I
I
e
t
e
C
e
t
e
o
¡
¡
¡
]
.
?
}
?
j
j
U
G
C
C
C
C
c
Í.
e"
r
7
?
F
?
V
F
F
V
V
F
V
C
Ú:
É
é
é
f,
f,
f,
fl
:' 3: i 3ESTE AHOTS. BESTE ESPARRU(1): Kanpoalde geografikoak: Barne Europa
- =- .--.:-z ca edo mainstrimetik haratago egileak irizpide geografikoz banatzeko:
-
f,
f,
-.-.^
= - -= -;'.J ^.^'^,
c,ursüre3l Europako estatu periferiko batzuk (Belgika, Portugal, Austriua...).
--' . r: 2^2a. ezezagunalarrotza suertatzen zaiguna (Taiwan, Txina, Hego Korea...).
f,
fl
- --::- ..'ala dago mapa honen kanpoan hainbat eta hainbat egile geratzen direla. Gure
- =:=' :sia:J mailako edo agerpen pertsonaleko kasuak aztertuko ditugu.

f,
f, 35[-GIKA: Chantal Akerman (hurrengo gaian aztergai) eta Dardenne anaiak aipagarrienak:
?
f,
-^) -auek, Luc eta Jean-Pierre, sormen-entitate bakarra dira (elkarlanean beti). 70ko
-z-'z:<adan dokumentalak (Derives) eta BOko hamarkadan film luzeak (beti Seraing hirian
f,
€
:'=.l'zen dute). Oso sarituak izan dira (azkenengo B filmetatik 6 sarituak): urrezko
:: -cndoa (Rosetta eta El Niño), Gidoi onena (El silencio de Lorna), Epaimahaiako sari
f,
f,
-a^cia (El niño de la bicicleta),zuzendari onena (El joven Ahmed)... Horien artean Rosetta
'399) da printzipala filmografian. Beraien garari dagokionez ihesbideko kontrakoa da gai
f,
4
:::cloak eda arazoak lantzen baitituzte (batzuentzat zinema soziala). Zine politikoa izan
;ace kapitalismoaren pairatzea jorratzen dute (errealitate gordinak, imigrazioa, pertsonai
4
€
guztiak langileak...) sarritan seme-gurasoen erlazioak Ianduz" Formari dagokionez Bresson
eia Cassavettesen nahasketa arraroa (distantzia/hoztasuna + etengabeko jarraipena).
4 Rcsettan adibidez errealismoan kokatzen dugu eta kamera protagonistaren alboan dago
fl cptiko hurbil dagoena bakarrik erakusten duen bitartean. EI hijo-n pedagogia soziala dago.
fl
fl ERRUMANIA: Noul val romanese (Errumaniar zinema berria) azken boladako fenomeno
fl bitxienetarikoa (Hego Korearekin batera). Traffic (2004) filmaren sariarekin hasten dela esan
f, dezakegu, gero: La muefte del señor Lazarescu, Cuatro meses, tres semanas y dos días...
f, Errumanian Nicolae Ceaucescuren diktadura komunistaren porrotarekin (198g) egoera
f, errotik aldatu eta debekatuta zegoena onartzen da, filmetan ezaugarri komuna emanez:
f, -Momentuko egoeraren isla: orokorrean film gordin eta ilunak (egoera hobetzean filmak be).
fl -Errealismoaren bidea urratu: estetikan sinpletasuna da ardatza (murrizketa nagusi).
f, -Urritasun teknikoa estilo ikur bilakatu: gehiegikeririk gabe, plano luzeak, aurrekontu baxuak.
f, lzen garrantzitsuenak: A6ondrej Ujica (dokumentalak: Videogramas de una revolución, La
€ autobiografia de Ceaucescu), Corneliu Porumboiu (Al este de Bucarest, El tesoro, Policia
)9 adjetivo), Cristi Puiu (La muerle del señor Lazarescu, Un asesino muy común), Cristian
€ Mungiu (Occidente, Cuatro meses, tres semanas, dos días); azkenengo hau nahiko saritua.
fl
v;a PORTUGAL: bere kasua nahiko bitxia eta aipagarria da ere, batez ere, 2arrazoi direla eta:

,v 1- Ez dago zinema-industriarik eta estatuak ez du sortu nahi, merkatua eta audientzia

kontuan izan gabe egin eta bultzatzen dira filmak. Horrela, kalitate artistiko produktuak.

vv 2- Manoel de Oliveira figuraren eragina" Portugaleko zinea mapan koka2en du eta ikurra da,
1931an lehenengo filma eta 1908tik 201Sera bizi. Bere itzalean Joao Cesar Monteiro edo

vv Pedro Costa (fama eman dioten hainbat dokufikzio egin ditu Direct Zinema estetikarekin).
Manuel de Oliveira gaurko zinemarekin alderatuz oso arrotza da. Eszenifikatzeari garrantzi

vv handia eman eta literatura/antzerkiko piezei egokitzapen eszenikoa (berritzailea) emanez.

ldazleen obrak egokitzapen ditu, hortaz hainbat idazleen oinarrizko testuari premiazko

vv garranlzia ematen dio. egokitzapen horietan sarritan anüerki motatako antzezpen ez

naturalista egiten du: aktorek era bitxian ahoskatu marla narratiboan jauzi esperimentalak...

va 2maila narratibo: aktoreak (diegesi kanpo interpelatu) eta pertsonaiak (diegesiaren barne).

a
,v
-7
b
,t
 I
I
I
I
I
DANIMARKA: Bertan Dogma 95 eskola eta Lars von Tier kokatzen diiug, La:s .:- -=- I
talentu nagusia da, batezeretrilogiakegiten ditu: Europa, Golden Heafi US:::a -=:-=: :- I
trilogiak. Telesailak ere egiten ditu Riget eta El jefe de todo. Thomas \/interce'g-< - .z'-.'. I
Dogma 95 sortzen du, arima errealista berreskuratzeko eta berritzeko/eralda2e¡<c I
-Teknikoki: ln Situ filmatu, zuzeneko soinua, eskuko kamera, argi naturala, 35mn¡ :a í*.+-- I
-Kontaketa: armak/hilketak ez, genero filmak ez eta kontaketa lineala jausirik gabe. I
-Zuzendaria: ezin da bukaerako kredituetan bere izena ageñu. I
Baldintzak betetzen zituztenak zigilua jaso2en zuten.2005ade iraun zuen (39 filml ,'c' I
Tier-en izate aldakorra ikusteko filmak: Los ldiotas, Anticristo, Melancolia, La casa de Jack I
I
AUSTRIA: bi autore direla eta da Austria aipagarria. Michael Haneke Urrezko palmondca I
eta Oscarra irabazi zuen (La cinta blanca eta Amor filmekin). Film horietan gizartearen I
gustuko gaiak jorraken ditu, baina hasieran film ilun eta mingarriak egiten zituen. Estiloar' I
dagokionez'aseptikoa da, geñaera denak modu neutro eta dotorean erakusten du: egoera I
gogorrenak ere hotz, urruti eta atxikimendu emozionalik gabe erakutsiz. Dena modu berean I
erakusten duenez sadismo ikutua du: indarkeria ez du motibaziorik biolentzia hutsa delako I
eta kamera ez da ikaratzen ikusten duenarekin, dena erakusten du begirada kendu gabe I
Jarrera hori Fanny Games (1997) filmarekin du gailurra, eremuz kanpoko biolenüia I
klimaxean ikuslea ikusi nahi duenaren arabera hausnartzeko. Amor filman adibidez salto I
kualitatiboa eta zeozer bigundu, nahiz eta garan indarkeria eta morala jorratzen duen. Bere I
film estimagarrienak glaziazio emozionalen trilogia: Séptimo Continente. Código I
Desconocido eta Escondido filmak. Ulrich Seidl ildo beretik doa baina haratago: politikoki I
zuzena denari ez dio lekurik uzten. adibidez En el sótano (2014). Gizarle gaixotua eta I
gizabanakoaren bakardadea erakusten du eta biolentzia edo mingarrra denaren I
exhibizionismoa egiten du (Haneke ez duen humore kutsu batekin, erabat beltza) I
Ezagunena paradisu trilogia: Paraíso: Fe Paraíso, Amor eta Paraíso: Esperanza. I
I
5- GAIA BESTE AHOTS. BESTE ESPARRU(2): Kanpoalde geografikoak: Ekialde Anitza I
Txina eta Hego Korea jorratuko ditugu baina kontuanizan beharda kanpoan geratzen drren I
Japonia, lndia (Bollywood), Tailandia eta Filipinas (Afrika ere) zinemen garranüia, I
I
TXINA: aniztasuna kontuan izan behar da 3 ekosistema desberdinduz: Txina kontineniala I
(komunista). Taiwan (Txina nazionalista) eta Hong Kong (kolonia Britaniarra izand¿kcz I
lll',4G eta gero Txina komunista Mao-rekin, ez komunistak Taiwanen babestuz eta 1a'ra:-:
I
Bitadean Hong Kong Britanlaren eskuetan. Horregatik 3 zinema desberdin garatzen c .a
I
-Txina KontinentalaiKomunista: 1949 Txinako Errepublika Popularrarekri z '¿- . I
nazionalizatu, ekoizpena kontrolatu eta atzerritarra debekatu (S.B-eko filmekin salo-e s:=-
I
Populazio txiro ta sakabanatua zégoenez zinema demanda gutxi zegoen: estatuak c- :::-
I
Berea egin zuten errealismo sozialista: popularra, txinatasuna eta komunrsia '.'..-.'
I
{
emazteaJaoQuingerabatekokontroIatafilmakdebekatu:1966-1972s:
estrenatzea lortu zuten; famatuena Destacamento rojo de mujeres. 1976 l.,4ao - .-'.= -='
ü
I
Xiaping iritsi: Bejingo zinema eskola rirekieta lizenziatuek txinatarren 5 belaura : . s:1-
ü
Zhang Yimou famatuena mendebaldean: emakumeekin zine komertziala eta tx-.--= I
Wuxia genero film txinatarra: txinatar idazkera, ezpatak eta koreografla (ikus< z-' . .s: - -: I
1989an askatasun murrizketak eta zentsura filmetan. Jia Zhangke 6, bela:ral: -:: ::"- {
zinema independientea: wuxi garaikidea, Txina errealista. Hu Bo / Bi Gan bes:: : - --=- -=
I
¿
4
d
d '"1.¿-=
f,
41
.É
l-'-ll Eerra, 1991 diktadura eta Avvv
l¡ffieal :rfrsizen Taiwanera 1948an.
2000 uurrruf\lq4rq. Huo rtolqv-ttotElt
demokrazia. rruv Hsiao-Hsien u,
G.Z-rik
Hasieran 3 komedia komertzial, gero BOko hamarkadan
-LtA

.d-,|. ¿ ik¡e autobiografikoak nerabe protagonistak medio (Los chicos de Fengkuei, Las
fl -. - -' =: :e )org dong Cosas de la infancia eta Polvo en elviento). Gero, XX mendeko
2
,fl
: '':- ::':cehera historikoen filmak: Komunitangaren okupazioa 1945-1949 (La ciudad
'.' :'..22 saritua Venezian), Japoniaren okupazioa 1909-1945 (El maestro de
'--=-.: s:':-a Carneset), eta terrore zuria'' 1950 diktadura militarraren errepresioa
?
flfl s::- a-i'(a i-lombres buenos, mujeres buenas). ldazkera bitxia, eszeneratze aparta:
.'-2' /. ilDe kateatutako plano sekuentziekin, enkoadre bitxiak sakontasuna Iantzeko,
2
2
-=-'.': .:'a:¡attkorik gabeko pasarteak eta inprobisazioa/aktore ez profesionalak.
- - ':='=:, :ic narrazioan bitxia ere bai. aktoreen hitz-jario amaiezina kontakizunetan,
2
2
- -.:--=t't
^.3:taketak (elipsia) eta honela, kontaketa jarraitzeko zaila edo opakoa bihurluz.
:.: : :: ".2 aü aska2en joango da zine modernora: Millenium Mambo (2001). Wuxiaren
,f, .: -::-::31 a.r:u genero klasikoaren ahaleginean ere: TheAssassin (2015).
,9 -^:-':'Tsai Ming-Liang aipagarria da, mendebaldean onartua eta oso ona. Nahiz eta
d :=-'='= '2' Jentifikagarria ez izan uniberlso propioa du. Era anarkikoago batean: The
d = '=- -': -,: Goodbye dragon inn, Vive L'Amour... hainbat sari (Cannes adbz) irabaziz.
Ang Lee -a',,',a:en fllm batzuk (El banquete de bodas eta comer, beber, amar) egin eta
€
d .=-: --.:-'¿ '.:¿' -rcllyrvoodeko zine mainstream egingo du, hainbat genero landuz;
::: r:: .',-r a -:llr"','coden barneratuko du era arrakastatsuan: Tigre y Dragon (diru
*
* - '.-.. '' -':--z ='.2 l Oscar). Beste hainbat lan apaña: Sentidc y sensibilidad, Cabalga con
*.-.r
= : =:: :'-:':a de hielo. La vida de Pi...
fl --r-l (:'g Egoera politiko-ekonomiko berezia zela eta sekulako produkzioa hazi zen
.9 -- ,,.::i Bollywood atzetik 3.). Akzio zinema (Kung Fu) star system (Bruce Lee)
.f, -'-: - z'=r \ batez ere, baina egile zinema loratu zen ere bai. Wong Kar-Wai Txina
I ' --'^=-'.= z\ laio baina Hong Kongnen lan egin (Cenizas del Tiempo, Cungking Express,
fl -.-=' -::etner lsariak irabaziz eta mendebaldeko zirkuitoan sartuz. AEBn lan ere bai.
.f, , = =' =: -ezkc amodioa eta bakardadea. Narrazioa: argumentu sinpleak eta konplexuak
I ::-= 1='--ctan (denbora saltoak) eta gertatutakoak ikusleek ikusi baino susmatzen dute-
.9 -,-=- ='.'Jean. distantzia gertakizunekin (oztopoak kamera-peftsonaien arlean),
ho.rnno¿r..,
a"lesl^ r

'aY .:-:'r--:< eremuz-kanpo utzi eta geldotzea sarritan erabili (efektu estilistiko hutsa). paf i Lua-h..

,P -:-- J''cc -'<zioa batez be, Woo estiloa sorlu eta Wuxia erraldoi bat:Acantilado Rojo.
,rf,
#
rfr -: i: ' liEA: Koreako gerran (1950-53) hegoaldea kapitalista eta AEB-ren eragina. Oso

fr. :-cebaldearekin, eta horrela islatu beraien zinema garaikidean. B0ko

. errepublikarekin askatasun gehiago zinema berria zabaltzeko: hala ere,
9.
g :satzen ez dutenez bakoitzak bere mundu propioa du. park Chan-Wook

5 -: kezkagarriez beteriko zinema (Join Security Area 2000an arrakasta ilzela.

r#f
:='i ristoriaren handiena). Aipagarria: old Boy (biolentzaren ospakrzuna
p.ñ
--:ssn saritua). Hong Sang-soo AEB-n ikasi baina influentzia Eurcpeai-r-ak
,rttü = l-an-Wooken antonimoa: amodioa, emozioa, harremanak. ,,1a.-; r, lá,
*,, ¡"¡r¡ *,-] _r -= rLra ere baina biolenlzia ez hain azalekoa: La lsla Htrro 3 Árra-g
"r-al
s. ::-ero guztietan trebetasuna erakutsi: Mother, The Host, Pa-as:_-.
*
f, tf ;Oazle, gidoilari eta zuzendari. Oso desberdinak diren 6 filme; horietan
f, as Venezian saritu eta Poesia eta Burning Cannesen.
I }t¡lSlt^oc-t- /e-U* S', c-r
F 1 n ooalt¡ .

fl
fl
{
{
 I
P
*
ü
ü
v
6- GAIA: KANPOALDE ESTETIKOAK lMainstreametik aldendutako egile apartak) v
v
Abbas Kiarostami: Zinema irandarraren ikur nagusia da nahiz eta Asghar Farhadi eta Jafar F
Panahi (hainbat zentsura jasan arren saritua izan da eta jarraitu du) aipagarriak diren. T0ko aé
hamarkadan eman zen Zinema Berriaren olatua zlne komertzialetik ihes; 73an zuzendari v
aurrerakoien taldea soñu eta bere filmek "motafavet" ezizena hartzen dute. 1973ko lraultza v
lslamiarrarekin zinema berriak arazoak eta Kiarostami kritikatua izango da lranen; hortaz, É
gehiago baloratuko da mendebaldean (Copia cerlificada Cannesen saritu/lranen debekatu). É
Esperimentala da, bai filmetan bai azken boladako bideo-instalazioetan. ¿Donde está la v
casa de mi amigo? (1987) mendebaldeak ezagutu eta El sabor de las cerezas (1997) aa
mendebaldean ospea Cannesen saritzen baita. Horlik aurrera kritika frantsesak adoptatu eta É
hainbat ekoizpen egingo ditu beftan beste europearrekin elkarlanean arituz'. É
Correspondencias, Lumiere y compañía, Tickets A proposito de Niza omenaldia... Bere É
altxor onena Kokertrilogia (nahiz eta horrela pentsatuta ezizan, sekuela baino kontzeptualki É
lan sekuentziala da): ¿Dónde está la casa de mi amigo?, Y la vida continÚa eta A través de
U
Ios olivos. Gáro, beste 2 maisulan (El sabor de las cerezas, El viento nos llevará) egin eta
U
gero zine esperimentala: elementuak. aktoreak, eszeneratzea... murrizten probatzen du. É
Beste batzuk:Ten, Five ABC África Shirin... azken bolada esperimentala (salbuespenekin).
U
a-
Robert Bresson: Esan nahi zuenaren bernkuntzetan ia arte berria sortzen du; ezohiko
U
egileetan apartena. Haustura sakona bada ere erabat narratiboa eta estandarrak betetzen
l-
dituen zinema da; gainera zinema berrien lurrikaratik kanpo ematen dena, izan ere:
U
-Lehenago eman zen, aurreko filmek 40150 hamarkadakoa baitira (Les anges du peche Las
ü
damas del bosque de Bolonia, Drario de un cura. Un condenado a muerte se ha escapado)
É
-Nouvelle Vaguearen garaikidea izan arren era bakañian bere kasa dabil, modernoa bajno
é
é
zerotik hasitako asmakisun pertsonalak gauzaZen baititu (ez klasikoa ela ez modernoa).
e
Bere zineman funtsezko dikotomia dago: zinema (fotografiatutako antzerkia) VS.
v
zinematografia (zinema ez izaleko erronkarekin sorlutakoa. jatorrira joz, Lumier anaiak).
Zinematografoa bide nagusitik aldendu nahiko da, fllm normalen antitesia (exijentzia formal
e
É
eta kontzeptual altua, mailako artea hala ere). Errealitatea imitatzeaten aurkakoa
e
-Aktoreak errefusatu, modeloak/pertsona arruntak erabili (automaten interpretazioak).
-'Zinematografoan" kamerak errealitate berria sortzen du, bi eragiketen bidez: filmaketak
e
.-
errealitatea zatitu eta muntaketa zatiak harremandu. zentsua eman eta errealitate berria.
-Ad ierazpenean ekonom ia ela zehaztasu na elipsi eta elementu min imoekin.
U
U
-Errepikapena: pertsonaia planotik atera-sar1u ikuspuntu bera mantenduz (erritmo berezia).
-Zinema soinuduna era sakonean landu soinu guztiei garrantzia emanez.
v
?
Aki Kaurismaki: Bressonetik inspirazioa (Pickpoket egokitu edo eszeneratze edo giro
v
U
Bressonianioak erabiliz). Hala ere, hainbat ezaugarri propio ere baditu: '1)langileriaren kezka U
eta kapitalismoak eragindako indibidualismoaren kontrako elkartasuna gal-ardatza,
2)Kontzientzia soziala langileen hurbileko zinema delako (langileak heroiak), 3)Kapitalismo
v
U
fenomeno txarrak pertsona arrunten haremanetan erakutsi: lagundu/gorrotatu, 4)Luxuzko ü-
bizimodu urruna Matti Pellonpa eta Kari Vanan aktoreak errepikatzen ditu. Filmak espazio o.
eta testuinguru jakin bateko laguntza eta gorrotoa erakusten dute (itxaropena: happy end)
(Crimen y castigo, Sombras en el paraíso, La chica fábrica de cerillas, Lenigrad Cowboys).
e
|.
'Minimalismo zikina". umore kutsuak eta musikaren pisua (finlandar/herrikoia, aditua baita). ü
{i

#
.l
f,
(
g
F
A
I
lJ
4
t -:-tal Akerman: Bruselan jaio eta gazte, 1B urtekin Saute ma ville filma egin. AEBtan
* I
A -'=-'. independienteaz elikatu (Jonas Mekas, Andy Warhol, Michael Snow...) eta Hotel
I . --¿-iey (kolorez eta soinurik gabe) maisulana egiten du. Maisulan hau, narratiboa baino
) ',--:l:uala da: ibilbideak, argia eta iluna, elementu plastikoz osatuta... Gero, Belgikare
t --=:::rko da eta fikziozko Yo,tú,él,ella eta Jeanne Dielman egingo ditu. Fikzioan bakarrik
I : -. a'-zen duen emakume baten istoria lantzen du sarritan (road movie?), bertan
t :'';':adea, amodioa eta sexu harremana... Ianduz. Kutsu autobiografikoak (News from
I -:*e eta aktore lanak (Yo,tú,él,ella edo Chantal Akerman) ematen dira. Agerikoak batez
I :-= .ere etxean amari eginiko elkarrizketako azkenengo bideolanean: No Home Movie. Lan
J -:<-mentalak (onenetarikoa horretan) tartekatutako fikzioarekin ukitu paregabe batekin ere.
I l= :-ste. Del otro lado,Allá...).Azken ufteetan zinema hedatuan ibili da buru-belarri.
J
J
I
t,
,
u
,
a,
f
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
a
,
a
a
a
tp
It,
I
l'.
l.
a
a
a
In
L
 I
I
I
I
I
a
7.GA¡A: JEAN-LUC "CINÉMA" GODARD ü
1930an jaio eta oraindik badabil, El libro de imágenes (2018) bere azkenengo filma da.
1960tik hona traszendentzia gehien eta bizirik dagoen garrantzitsuena. Zergatik?: !
1)Bere filmen balio intrintsekoa eta objetibokifrogatzerik dagoena bi modutan:
-Kuantitatiboki (oso emankorra): 60+ film luze, TV-rako lanak, hainbat elkarlan...
-Kualtitatiboki: Ian pertsonalak, nortasunarekin: "godardiano" terminoa asmatzen da.
ldazkera propio eta formalista aparta. Kamera kokatzen eta mugitzen onenetarikoa.
2)Baina batez ere balio historikoa eta XX. bigarren zatiko eragina: Erreferente bat batez ere
zinema modernoarenfzat, mende erdian egonda, iragana begiratuta etorkizuna sortzen du.
201Oean Hollywood Akademiak ohorezko Oscarra eman zion guzti hau instituzionalizatuz.

Godarden oihartzunaren adibidea bere filma Banda Aparte-ren uhinan ikusi ahal dugu: t
-Dolores Hitchen eleberri baten egokitzapenean eta Tarantino Pulp Fiction-en omenaldia. I
-Arte klasiko eta instituzionalari adarra jotzen dio, gero keinu hori klasiko bat bihurtuz a
-Beste egileek aurrekari eta erreferente bezala hartzen dute beraien filmetan erakutsiz. a
Beste filmen erreferentziak: Soñadores, Pulp Fiction, Simple Men, Prima de Ia revoluzione... a
a
Nouvelle Vague barne (AI final de Ia escapada ta Vivir su vida) eta bere urte gorrietan (Todo I
va bien) autorerik esanguratsuena izateaz gain, bere kabuz mundu bat da. 2 kategoria: a
1-Lan industriala[</zine aretoetarako filmak. 2-Beste esparruetarako Ian estandar-pekoak. t
a
Zinema komeñziala (betiere Godarden era berezian): a
1- Generikoa: ahoskatutako kredituak, travelling vs. kamera finkoa, emakume I
protagonismoa vs. kamera protagonismoa... Zinema bera da gai nagusia bere filmetan: a
-Zinemaren historia (meta-zinea): AEB zinema goraipatu eta sutntsitu nahi du aldi berean. a
Zinema hori irauli eta eleberritu nahi du amnesian jausi gabe. a
-Zinema eta beste arteak lotu: literatura (Homero Odisea), arkitektura, pintura (Pasion)... a
-Zinemaren adierazpenak, baliabideak, garatzeko azpiegiturak... Iandu. I
-Zinemaren lanbideko gremio desberdinei (gidoilari, ekoizle, aktore...) buruz. a
2- Bukaerako filmaketa: kameren lan propioafilmatzen du, bi kamerek gauza berari begira o
bukatuz. Gorputza/ahotsa erakusten du, beste gai ardatza'. bere burua (zinema nartzisista). t
Bi gai hauek sintesian Jean Luz "Cinéma" Godard sortzen dute. t
I
Berak beti planteatzen dio bere buruari zelan izan modernoa iraganarekiko harremana ü
kudeatuz. Erantzun praktikoa ematen du bere fllmetan "pentsatzen duenaren autoerretratua" I
gauza'tzen duelako. Pierret el loco filman: "zer da zinema" galdera metalinguistikoa, a
zinemaren esentziara bideratuko ikerketa praktikoa. 2 o 3 cosas que se de ella filman: I
zinemaren konbentzioen aurka kamerari zuzenean hilz eginez eta off ahotsa praxi I
estetikoari buruzko gogoeta egiteko. Gogoetak galderekin, zita eta aipuekin, idazkera a
propioarekin, soinu eta imajinaren arteko distantziarekin... aurkeztuz. I
a
Zine militantea/urte gorriak: 5 urte inguru iraun zuen (67-72, Txinako lraultza kulturalakin), a
Week end-etik Tout va bien filmen artean. Urte hauetan taldean (Groupe Dziga Vertov) aritu
I
zen zinema iraultzailea (burgesaren antitesia) ideologiko eta formalki eginez. La -Chinoise I
filma taldea sortu aurretik egin zuen, baina etorriko zena aurreratzen zuen.
I
o
t
ü
ü
t
I
f
2
-l
'if,
'íá
f,
"?
fl? = .-":<a
=' :::
eta iraultza zen, borroka aurrera ateratzeko teoria iraultzaileak planteatzen
egin? bere buruari galdetu), klase-borroka zinemara eraman nahi zuen eta
?
f,
:-,'{€ia teorikoa: era pedagogikoan okerra etazuzena errotik bereiztu. Adibideak:
:=: : skurlso zinematografiko eta Vietnameko gatazka hastertu ikuspuntu Maoistatik.
?
7
: ti z^o bere ahotsa off moduan erabil2erakoan beste 3-4 (Anne Wiazemsky adibidez).
=^-: raultzailea'nola egin?" galderari teoria praktikoa: Western generoko kodeak klase
7
7
'-

-- -=
-!21.) ílmetan erabili horren buruzko hausnarketa egiteko.
- - .^'zi¡zarlearen
l--^il^^.^^ h;^+^.;^-
historian h^,,^h^r+,,.
hausnartu: \/^.+^,, /i.^,,1+-^il^^\ .,^
vs Ei^^^^+^i^ /+,,it.i l/.,,.^^^^\

,f, Vertov (iraultzailea) Einsestein (txiki-burgesa).

-- ^=^-:'en funtsari buruz Glauber Rocha ere bai (hegoamerikako iraultzaren ikur).
f,
f, 3:eoaren ildotik
€ -.- :':.letako" kanpoko ariketa dela esaten dugu industria eta profesionalismotik kanpo
f, :::=- :-elako. Bere burua, bere etxean, auto-produzituz eta era bakaftian collage moduan
f,
€
-'.-'-z!. hainbat gogoetei emandako iftenbidea. la formatu berria, "ego-dokumentala":
r':::: ::a Cafi.a a Freddy Buache da, Laussane hiriaren erretratuaren enkargu eszentrikoa.
4 :-: :"a ,Autorretrato de diciembre. Autobiografia aurka pentsamenduaren autoerretratua.
r9 =.='::r aberatsena: Histories du Cinema (1988-1998).
¡4 ::---a:.rhonen laburpen aparla: Le origine du XXI siecle (Cannes festibalerako).
-:-:- cerlsoneko pentsamenduen autoerretratua da bere seakoneko galderei aurre egiteko
€
€ -:' :: zrnema? "El cine está hecho para grabar el pensamiento de una forma sensible"
=' :. -undua irudikatzea? Zer da irudi aproposa? Zer naiz ni?
-
é
4
4
f, - -=--a rartzisista nolabait: bere inguruan eta bere memoriarekin sodzen da dena, gainera,
::: = :-ztja kentzen du bere buru propioakin solasean egoteko Ni neu erakusten erakutsi".
fl4 - - : :: gehiago Notre Music: lrudiaren botereari buruzko hausnarketa, idazkera garbia eta
- - :-:: eta gustu artistiko aparta pieza musikal, aipu eta irudien aukeraketen bitarlez.
4
4
4
4
j-
,2
.2
¿
P
f,
f,
?
a
e
€
f,
a
fl
?
?
f,
fl
?
=
v
.a
7A
AEBetan autore zinema ekosistema propioa du: lndie Zinema, "sundance" eredua. New
yorken kokatzen dugu, Roberl de Niro sortutako Tribeca festibal, ekoizpen etxe eta filmen
institutoa. New Yorkeko zinemagile gehiago: Woody Allen, Noah Baumbach, Safdie anaiak...
Zinema lndie honekin Mainstream zinemak dikotomia softzen du. Gaur egun: elkarbizilza.

Gus Van Sant: lndie eta Maistream bateratzen ditu (Oscarretan eta Canneses saritua).
lndie zineman: Mala noche (gero gai ardatzak): gazteak eta marjonazioa), Drugstore
Cowboy, Mi ldaho privado (Porllanden 2 txapero), Ellas también se deprimen. 2 film mota:
1- pelikula komertzialak: besteen gldoietan oinarrituta, aurrekontu handiekin, zinema
komeñzialaren babesarekin eta gehiengoarentzat egindakoak (Todo por un sueño, El
indomable Will Hunting edo Descubrlendo a Forrester)'
2- Zinema esperimentala/abangoardista: kasu honetan bere gidoiekin egiten du lan: Psycho
(zinema kont2eptualaren atea zabaldu), Paranoid Park, Restless, Heriotzaren trilogla (Gerry,
Elephant, Last days). Kategoria honetako filmak dira interesgarrienak: minimalistak,
kontaketa lauak non imajina denborara aurrera joatearen haragitzea da, film hutsak dirudite
pertsonaiak nora doazen jakin gabe eta ez moralik ez irakaspenik, ia nihilistak'

Jim Jarmusch: Alternativo edo lndieren ikurra AEBetan. Kutsu europearra du, benan
umezaroa pasatu eta hainbat zuzendari europear ezagutu eta ahietaz "kutsatu" zen, honela
Europara egingo du Maistream zinematrk ihes. Nicholas Ray zinema klasikoaren
zuzendariarekin harremana berarekrn ikasi zuen NY-eko unibertsitatean. Hainbat film
Extraños en el paraíso (lndieren maisulana, Cannesen saritua), Dead Man (western
posmodernoa, westernaren elementu guztiak edukita posmodernitatearen jarrerarekin
lantzen ditu, hau da. ez daude ondo josiak umore eta lronia...), Los muertos no mueren
(posmodernitatearen erakustaldia zomibie generoa dela eta. ironiaz eta jokoz). Desberdindu
Klasikoa: generoak eraiki eta per-fekzionatu / Modernoa: generoak ukatu eta beste motekin O
ordezkatu / Postmodernoa: generoak (inozentzia barik) ironiaz erablll I
Wes Anderson: zuzendari oso bitxia bere mundu bitxi propioarekin anierscn 2':
t
ü
kontzeptua pertsonaietan: xelebreak. eszentrikoak, nortasun apar1ekoak... Bere filmcgra'a- I
berezitasuna. nolabain naif edo ukitu inozentea dutelako (ume batek sortutakoak dlrud te
-protagonrstak umeak, nerabeak, heldu gabeko nagusiak (frikiak), batzuetan animaliar e':
t
-lstorioa edo kontaketa haur baten fokalizaziotlk ematen da (zinema seriotik ihesean,
t
o
-Naif estetika: koloreak (argazki aparta), kamera mugimenduak, mapak... (komiki DZ.*' I
-Animaziozko zinema stop motion teknikarekin ere, panpinak aktore gisa. ü
-Gustuko duen musika sartzen du filmetan. David Bowie, The Kinks.". ü
Film batzuk: Los Tenenbaum una familia de genios, fantástico señor Fox, lsla de p:'-:= I
I
ü
t
ü
I
I
I
I
I
a
t
a
a
 9- GAIA: ZINEMAREN MUTAZIOAK (ZtNEMA HEDATUA)
Teknologiak eta internetak kontsumo-kultura erabat aldatu du, honela produktuak
merkaturatzeko prozedura erabat aldatu da, sistema berriak sortuz:
-Betiko zinemaz gain museo, filmoteka, festibala, eskola, uniberlsitatea... sarreren salmenta.
-Etxeko TVan kontsumitzeko hainbat erreztasun baita ere.
-lnternetak euskarriekin (DVD, zinta...) bukatzea eta nano pantailak (smarlphone) ekarri ditu.
Orokorrean talde-kontsumotik (Lumiere anaiak) kontsumo bakarlira (Edison) pasatu da.
Gainera zinemaren migrazioa bere espaziotik beste batzuetara bi multzo ditu:
1- Zinema hedatua: zinemaren espazio instituzionaletik kulturaren beste esparruetara nahita
mugitu diren ikus-entzunezkoak. ikuslego murriztuagoak instalazioak, erakusketak...
2-TY 40ko hamarraldian hazkundea eta 50ko hamarraldian 1. urrezko aroa (orain 3.).

ZINEMA HEDATUA: horrela definitu izan da pantaila handiko dispositibotik aldenduta

garatutako zinema. Terminologia argiüeko: hasiera bateko post-zinema kontzeptuan Netflix,
Blockbuster, zinema posmodernoa... sarlzen hasi ziren; eta honekin lotuta: transmedia.
Zinema hedatua kontra 60ko hamarkadan multimedia performancekin sorlu zen eta gero
Gene Youngblood eta Rosalind Krauss (arteen arteko gauza transgeneriko dela dio)
kritikoak erabiltzerakoan estandarizalu zen. Horrela, gaur egun ikus-entzunezkoa artelan
konplexu baten osagaia da; ez da pelikulabezala irakurlzen hibrido bat delako. Ezaugarriak'.
-lrakurketaren testuingurua: zine aretoetatik ateratzen da: museo, erakustokietan...
-Euskarria: zeluloideak ukatuz, gaur egun digitalaren esparru guztiak (hologramak adibidez).
-Kontaketa teknika: ez-narratiboa eta parte-hartzea (3D, instalazioak, interaktiboa...)
-Teknologia'. azken asmakizunak erabiltzen ohi dira esperiment azioa gauzatzeko.
Correspondencias modura hainbat bideo eskutitz eman dira egileen artean. Zinematik
aldenduz parte plastikoa lantzen dute 3D-oko eskulturak balira bezala. Egile batzuk:

Chantal Akerman: Del Este dokumentala estreinatu eta gero horren 3 gelako instalazioa
(1995an). Filmak metamorfosia jasan zuen: zeluloidean jaio, bideora pasa eta TVan hil.
lrudiaren mutazioa, 24framejoko kontzeptualta alferriko irudien ugaritzea ikustera emanez.
Douglas Gordon: Eskoziako bideo artista aitoftuenetarikoa. Pelikuleko egokitzapenak eta
berridazketak patez ere: Psicosis 24 orduko iraupenera geldotu, John Forden Centauros del
desierlo B urteko iraupenera geldotu, Deja Vu filma 3 pantailetan atzerapen txikiekin...
Christian Marclay: The Clock (Bilbo). 24 orduko irudien collage, narratiba bat jarraitu gabe.
Ken Jakobs: The Pipers son B minutuko filma geldotu, zatitu, ilundu... 115'film abstraktua.
lvan Zulueta: Frankesnteln film klasikoaren eraldaketa erritmo eta tempoarekin jolastuz.
5-r Yervan Gianikian etaAngela Ricci Lucchi: Del polo al ecuador musika/kolorea aldatu.
É{ Peter Kubelka: 16 mm pieza estetiko eta artistikoak (ezgai ez narratibarik) zinema oinarrira
é{ eramanez. argia/iluna, soinua/isiltasuna, geldirik/mugitu... Arnulf Rainer lan famatuena da:
{ 24 zenbakiaren inguruko fotogramalzaratak instalazio batean; filmen nolakotasuna aitzera.
f,, Artelan hau zinema berlsioa (filma) eta obra plastikoa (fotogramen instalazioa) izanzuen.
á Jonas Mekas: bere lanak ez dira inoiz ohiko aretoetan egon, adibidez Anthology Film
?, Archives sotlu zuen NY-en. Azken boladan nano-pantailetarako lan (2007an 365 film labur).
* AEB kontrakultura heroia da. Film-egunkari generoa asmatu zuen (eguneko gerlakariekin).
F-r Stan Brakhage: eskuz margotutako fotogramak, pieza sasi-narratibo eta abstraktuak sortuz.
E-¡
f, Found Foutage sarritan ematen da: zinema/filmen birziklatzea zeozer berria sortzeko.
*
?l
f,
fl.
f,
 d
d
d
10- GAIA: EZ'FIKZIOZKO ZINEMA j
Film saiakeraz (film-ensayo) arituko
gara orain, ez-fikziozko zinema barne kokatzen dugu'
]
Zinemadokumentalmoduanjaioetalasterjoanzenfikziora(LumierevsMelies)'halaere
zen (Nanuk' Nizako dokumentala ")' XX'
?
dokumentala genero bereizi moduan hazi ?
mendekoerdialdeanzinemaberriarenlurrikarakdokumentalabete-beteanharrapatuzuen: G
Direct cinema (egiati eta era zuzenean
cinema Verite (Jean Rouch cine-ojo teoria),
carla de siberia)"'
t
aurkezteko AEBn), Film saiakera (chris Marker-en o
kokatzen dugu eta zinema literaiura edo
Alexander Astruc film-saiakeren hasieran
+ subjektibitatea + idazkera zuzena' Gero' egile
t
filosofiaren pare kokatzen du: ezagutza a
eta irudiekin egin nahiko dute XX' mendearen
batzuk saiakeretan hitzekin egiten zena soinu e
gaitasuna aldarrikatuz arrazoiketaren bidez:
2. erdialdean, zinemaren "pentsatzeko" e
-Errealrtateariburuz:azaldu,miatu,hipotesiakbota" a
'l
-Pertsonala: gogoeta, argudioak, pedsona a
Gehienetanb|osagaihauekbateraaritzendiraetaoff-ahotsbatekbideratzenditu(Godard a
du Cinema esaterako)' Adibide batzuk:
adibidez hotrela ¡o[atu du maiz, Histories a

egiten du: La oficina El

I
-Leon siminiani: conceptos clave del mundu minidokumental sorta t
permiso,DigitaletaEltránsito.GeroseriehauConceptosclavedelaserie (
hausnarketa-piezarekin itxi zuen' (
tomate baten bizitzari buruzko gogoeta
-Jorge Furtado: La isla de las flores egin zuen non (
egitenduenkontzeptubatetikbesterasaltoegineznarratibaantolatuz. (
dokumentala erabat
_chris Marker: cada de Siberia egin zuen be(an egon zenean, (
(
berritzailea:bereburuariSiberiakoerrealitateanolairudikatugaldezkahausnarketa
batu"'
material desberdina
meta-linguistiko batean. muntaketaren hausnarketa' (

-Harun Farocki: Alemaniar zinema berriko parlaidea eta zinema dokumentaleko izen (

nagusienetarikoa.Godarderaginzuenberedokumentalpolitikoakegitenhasteko.Adibide
onbatFuegoinextingibleda:Vietnamekogerrareninguruan'galderametalinguistikoakhori
zelanirudikatzeko,emozioakaldebaterautzitaerrealitateaeraikitzearenaldekoa I

erakusten denaren alzean.

errealitatea berez ezdago itxuretan baizrk eta
-PierPaoloPassolini:iadenetarikeginzuen.film-saiakerakere:LaRabia(salomonikoal

bakoitzak bere buruko dokumentala:

Film-saiakerari lotuta ego-dokumentala dago'
intimoekin' chantalAkerman ere )
-Batzuk autobiografia hutsa (Jonas Mekas egunkari
dute (Agnes varda azkenengo urletan)
-Beste batzuk arazo sozial bat arakatzeko erabiltzen
Alan Berliner adibidez'
-Familiaren gorabeherak ardatz hartzen dutenak (home movie)'
-Bestebatzukbereizatetaldearenegoerasalatzekoerabilidute'
eta ego-dokumentalak egin ditu
Nouvelle Vaguen hasitako Agnes Varda fil-saiakera
Aipagarrienak:LosespigadoresylaespigadoraetaRostrosylugaresdira'