FILOSOFIA GARAIKIDEA

1844-1900
"Ni ez nniz giznhia, dinnmitn bniziß.”

TESTUI NGURU FI LOSO FI KOA

1. XX. mende ko pentsam oldearen oinarriak: Marx, Nietzsche, Freud, Darwin.
2. Hurbilketa orokorra XX. mendeko filosofiei.

KARL H. MARX
3. Erlijio- aliena zioa.

FRIEDRICH N1RTZSCHE
4. D atu biografikoak eta testuinguru historikoa.
S. Kritika mendebalde ko zibilizazioari. Bitalismoa.
6. Apolineoa eta dionisiakoa.
7. N ihilismoa eta balor een transmu razioa.
8. Kritika kris tautasunar i, Jainkoaren h eriotza eta Supergizakia.
9. ß ote re -nahimena eta beti er eko itzule ra.

TESTUA: Ecce Hoin0. "PHtiia 3Jniz, ze ryotib?”

1. KARL H. ¥ARX: ERLIJIO-ALIIEAZIOA
Karl H. Marx (Treveris, t8l8-Londres, 1883) pentsalari
alemaniarra izan zen, bereziki ezaguna komunis moaren
ait zindaria izateagatik. Engelse kin bat era argitaratu zituen
Agiri Kointinisto (1848) eta Das Knpitol (18 67-1883).
Marxen olignnzionren kontzeptua ulertze ko, bere
antrop oIogiari erreparatu behar zaio:
• gizakia k zoriona lortu behar ko luke ebintzn
pro dahtiboan, dituen trebetasunak modu aske eta
sortzailean garatzean.
• lnnenn bere esentzia proiektatu, giza harr emanak garatu
eta natura humanizatu beharko luke.
Alabaina, kapitalismoak porrot egiten du asmo horretan:
zoriona garatu ordez, gizakia alienatzen du, bere
identitatetik urruntzen duelako.
Marxen materiotismo histozibonren arabera, historia
baldintza materialen emaitza da, hau da, gizarte
baten bizitza materiala ekoizteko moduak
(azpiegitura) determinatzen du gizarte horren
antolakuntza eta ideologia (gaine gitura), eta ez
alderantziz, orain arte pentsatzen zen bezala.

Aro guztfetan egon diren ekoizpen-moduet an (esklabotza, feudalismoa, kapitalismoa...) bi

klaseren arteko tentsioa egon da: "Historie ßloseen erte #o etengnbg#o borrolta de".
Kapitalismoaren kasuan:
• Burgesio prodiakzio bideen jabea da. Proletnigoo#, aldiz, bere prole besterik ez dauka eta
soldataren truke Ion indarra saldu egin behar du.
• Burgesiak goinbnlio‹i mugagabe handitu nahi duenez, langileen esplotazioa areagotzen du.
• Proletarioa alienatu egiten da, e rroiza (olien hitzaren esanahia), sentitzen da lan-katean:
ekintza produktiboan askatasune z eta sormena z aritu ordez, merkantzia bilakatzen da, bere
esentzia galt zen dvelarik.

Alienazio ekonomiko horrek sistema hori iraunaraziko dueri

ideolo#in sustatz en du (morala, filosofia, zuzenbidea, erlijio a).
Marxen ustez, Ludwig Feuerbach filosofoaren ideiak aintzat hartuta,
’er Iiji on hBTfitaren opioR da”, proletarioei k ontsolam endu faltsua
ematen dielako.
• Orainean jasandak o esplotazioa justifikatze k o, sufrime ndu hori
heriotza eta gero sarituko zaiela pentsarazten zaie, euren
kontzient ziak lokartaraziz. Horrenbeste z, erlijioak irault za
komunista oztopatzen du.
• Konponbidea da, jakina, erlijioa desage rraraztea langilee k
iraultzat zeko kapitalism oare kin amaitzeko eta k laserik gab eko
gizarte komunista gauzatzeko. Komunismoan e koizpen
baliabideen jabetza pribatua desa gertuk o da.
Prnxinr en izenean, Marxe k Flora Tristan pentsal ariar en agintea errepikatuko du Agiri
KO3bltnis ta n: "mu ndubo ta riy iteab, botu zcitezte, ztie n batea# besteri # ezin ditu 2• it e g nldu".
 XX. MENDEKO PENTSAMOLDEAREN OINARRIAK.

Charles Darwin

Aro Garaikidea eboluzioaren teoria formulatzen duen egilearekin hasten da; hots, Charles
Darwin Espezieen jatorria, hautespen naturalaren boden. Darwinismoak, biologiaren
etorkizuna ez ezik, giro intelektualaren etorkizuna ere aldatzen du.

Eboluzioaren teoriaren arabera, gizakia aurreko espezieen eboluzioaren emaitza da.

Eboluzioaren teoria ez da aurreko proiektu edo halabeharrezko xede batez baliatzen, eta
alde horretatik, ez du nozio finalistarik erabiltzen. Hortaz, ez da naturatik kanpo dagoen
eta bere buruaz kontziente izatera heldu arte hedatu behar den Jainko edo Espiritu
absolutu batez baliatzen. Horrenbestez, Jainkoak arrazionalki finkatu duen
halabeharrezko xedearen hedapentzat hartzen den historia baztertzen du. Aristotehko-
atomistaren espezieak banan-banan sortzen dira, edo sortuak izan dira, era aldaezin eta
perfektu baten bidez. Eboluzioaren teoriak suntsitu egiten du espezieen finkotasunaren
ideia. Eboluzioaren teoriak erlijio nagusiek zabaldutako ideiei ere aurre egin behar die:
arima arrazionaldunaren ideiari, kreazionismoari eta gertakarien diseinuaren erantzulea
jainkoa dela dioen ideiari.

Darwinen teoriak erantzun egiten dio munduari buruzko ikuspegi traszendentalari gehien
interesatzen zaion galdeiari: Nondik gatoz? Darwinismoak erantznn ez-mitiko ez-
teologiko bat ematen dio galdera horri, eta horixe da hain zuzen haren ekarpen
handiena.

Karl Marx

Errealitatearen funtsa indar ekonomikoek osatzen duten Historia (ez ideia) dela
azpimarratzen du. Errealitatea da Historia. Eta Historia produkzio-indar harremanen
artean loturaz osatuta dago.

Filosofia produkzio-ideologikoa da. Ideologiek eragotzi egiten diote gizakiari alienatuta

egotearen kontzientzia edukitzea; hau da, gizakia gizaki modura garatzea, gizakien arteko
esplotazioa sistema ekonomìkoen bamean dagoelako.
Analisi marxistaren arabera, kontua ez da <<giza esentziW> aurkitzea. Existitzen den
gauza bakarra gizakiak historìkoki egiten duena da. Marxek, era honetan,
materialismo historikoa proposatzen du materialismo naturalistaren ordez.

Gizadiaren historiak zientzia ekonomikoaren legeei jarraitzen die. Azpiegitura

ekonomikoak, ekoizpena, bizimoduak eta gizarte-klaseak ez ezik, artea eta filosofia ere
sortzen ditu. Gizarte-klaseen arteko borroka da azpiegitura eta, hortaz, historia bera ere
alda dezake. Marxismoa filosofia praktiko eta iraultzaile bihurtzen da, langileen eta
kapitalisten arteko boirokara deitzen duelako paradisu komunista lortzeko.
Marxek eta dialektika idealista dialektika materialista bihurtzen da.
8
Friedrich Nietzsche

Nietzsche arrazoian oinarritutako balio tradizionalen aurka dago. Ezbaian jartzen du

hizkuntza logikoa, arrazionaltasunaren moldeak gainditzen dituzten edukiak huskeria
balira bezala baztertzeko harrokeria duelako. Salaketa honen bidez, krisi sakona eragiten
du Mendebaldeko kontzientzian, eta grekoengandlk hasi eta positibismoraino sinesten,
eskatzen eta gurtzen zen guztiaren oinarriak suntsitzen ditu.

Filosofiak bilakaera erruduntzat hartzen du, eta, ondorioz, kontzeptu horrek

gaitzespena jasotzen du. Platonengandik datorren tradizio filosofikoaren arabera,
ezinezkoa da etengabeko bilakaeran dagoen munduan egia ziur eta finkoa aurkitzea.
Hala, filosofiak dualismo ontologikoa ezartzen du. Asmatutako munduan ez dago
borrokarik, ez minik; eraikuntza bat da.
Nietzscherentzat, mundu hori eraikitzea eta sortzea mundu naturaletik ihes egitea da.
Jarrera hori bizitzari uko egiten dion gizakiari dagokio; bizi-balioei uko egitea gaixoari
dagokio, hots, dekadenteari.

Hortaz, moral dekadentea metafisikaren jatorrian dago. Nietzsche metafisikaren aurka

borrokatzen da bizitza osoan zehar. Nietzsche kultura berriaren oinarriak finkatzen
ahalegintzen da. Kultura hori gizakiek eraikitzen dute, beren bizitza bizi nahi dutenek,
indarrean dagoen morala gainditua.

Sigmund Freud

Freudek ere Mendebaldeko kontzientzia kritikatzen du, eta kritika hori azken
ondorioetaraino eramaten du haren teoria psikoanalitikoak. Freudek arrasto handia utzi
du gaur egungo kulturan. Freudek kontzientziaren ahuldadeak, konplexuek eta minek
mugatutako humanismoaren ideia plazaratzen du, eta agerian uzten ditu horrela arrazoiak
erabakitzeko orduan aurkitzen dituen kondizionamenduak. Gainera, zalantzan jartzen
ditu giza osotasunaren ideal handiak.

Freudek, nia baldintzatzen duten egiturak kontrajartzen ditu: libidoa, zeraren indarra
izenez ere deitzen duena, eta supernia, gizarte-legearen edo aitaren legearen ordezkari
dena.

9
 XX. MENDEKO MUGIMENDU FILOSOFIKOAK.

xx. mendearen lehen zatian, gaur egun indarrean dauden korronte filosoflko batzuk
sortzen dira: marxismoa, existentzionalismoa, bitalismoa eta mugimendu analitikoa.

XIX. mendean abiatzen den zientzia partikularren emantzipazio -prozesuak krisia

eragiten du filosofian. Filosofia eremuak galduz doa pixkanaka eta kezka handiz
hartzen du hori. Gainera, emantzipazioa ez dator natur-zientzietatik bakarrik, baita giza
zientzietattik ere; hau da, soziologia, psikologia, hizkuntzalaritza edo antropologiatik.

XX. mendeko lehen urteetan, fisikak eta matematikak gairantzi handia hartzen dute.
Fisikaren garapenak hainbat eskola neopositibista sortzen ditu, eta Vienako Zirkulua
izenekoa da garrantzitsuenetakoa. Gerra-izugarrikeriak idealismoaren arrazionaltasun
faltsuan oinarritutako ideologien ondorio izan dira.

Filosofo batzuk metodo zientifikoak analisi filosofikoan aplikatzen ahalegintzen dira,

horrenbestekoa da zientziari dioten mirespena, eta filosofia analitikoa sortzen da.
Azken honek ez du onartzen metodo zientifikoak arazo filosofikoak ebazteko duen
nagusitasuna, hizkuntza-bilaketa onartu behar badu ere, eta filosofiak hizkuntzaren
arazoari eskainitako arreta berezia nagusitzen da.

Füosofia positiboak ezagutza egintzen esparrura mugatzen du. Zientzia, alde

horretatik, fenomenoen sailkapen bat da, eta ezin daiteke azalpen zientifikorik eman
gertaera naturaletatik at dagoenaz; hots, ez da filosofiaren objektua (aztergaia).

Filosofia ez dago XX. Mendeko gertakari historiko handietatik at, eta gertakari
horietako baten funtzio sinbolikoak krisi-sentipen berezia eragiten du: Auschwitz.
Konfiantza izan dezakegu oraindik XX. mendeko ezbeharrik larriena sortu duen
arrazionalismo tekniko-zientifikoarengan?

Holokaustoaren ondoren, mahai gainean ipintzen da filosofia. Egiteko saialdiaren eta

proiektu ilustratuaren berritzapenaren ahalbidea.

10
4. /RIEARICH NIET2\CHE: JIstRAFI1 ET1Tt\TJIJsJRJ
glSTORIKOA
DATU BIOGRAFI KOAK
Friedrich Ni et zsc he 1844a n ja io ze n Rö cke n TE STUINGURU HISTORI KOA
he rrian, Turingi an. Filologia klasiko a ik asi Karl Jaspers filosofoak zi oen bezala, Nietzsche z
z uen. 186 9an, 25 urte zitue la rik, Basil eako arduratzea bere bizitzako errealitate arekiu
Uniberts it atean fiIologia k Iasikoaren harremanetan jar tzea da. N ietzscher en bizitza XIX.
mendean k okat z en da, J re id tzen M ende a bezala
k at edradun izate a lortu zuen. Tartean ,
ezagutzen dena:
Schopenhaue r- en lan filosofik oa ezagutu zuen
1) l raultza liberalak: bat ez ere 1848 an. Iraultza
eta Wa gne r- en mus ika rekin liluratu zen.
hor tek balore ilustr atuen here ntzia dira, eta, beraz,
1872an Tray ediore ti sorre ra argitaratu zuen.
askatasu na (baina burgesia ren inte resen alde) ,
Liburu honet an aurk es ten digu 1 ehene ngo aldiz
librecambis moa eta berdintasu n erlotiboc
bere munduari buru zko ikuspegi tra gik oa.
defendatu ko dituz t e, errol da-sufragioaren bidez.
Ikuspegi honet an, prota gonistak Apolo eta
2) Industria-iraultsa: 184Otik aurrera, neka zaritza-
Dionisos dira, etengab eko jaz argoan
ek onomia bat etik industria-ekoizpen mekaniz atura
dihardutenak.
Bere et engabeko buruko minek behartz en dute igaro zen (bate z ere Ingalaterran). Zient zia
Nie tzsc he 1879 an bere filolo gia katedra uzter a, industriaren aurrerapenaren zerbi t zura jartzen da,
baina ho nen ondori oz denbora osoa izango du aberast asun a so rtzet o helburu arekin, energia-itu rri
bere l an filosofi koa burutu ahal izat eko. berrie n (petrolioa), asmakuntzen (argi elektrikoa),
Hem endik aurrera Medit erraneo aldean eta mak ineria espezializatuare n eta garraiobide b errien
Suitzako Alpeetan biziko da geht enbat. Hemen (tren-makina) bidez. Horrela sortu zen kapital ismoa
idatziko du Zaratustra, bere lan na gusia bere eta, horreki n batera, lehen monopoli oak, bankuak,
hitzetan. 18 89an osasu n kolapsoa jasan z ue n burts a, merkatu berrien bilaketa eta proletalgoa,
Turin- en. 190Oan Weimar-en hil zen. oso baldint za eskaseten bizi dena.
3) I nperialismoa: 1870 etik a urre ra , Europako
LANAK
potentzia handiek 1 urralde berria k koloni zat u
Nietzsc heren idazkera filosoft a eta literatura
zituzten boter e eta aber astasun egarriagatik.
poeti koaren artean koka dai t ek e. Gain era estilo
4) Iraultza demografikoa: higie nearen eta
ugari landu zit nen: saiakera (Morclore n
medikuntzaren hobeku ntzek datu d emografikoak
yenectoy io), aforismoa (Zientz ia nlaic), parabola
bikoizten dituz te. Populazioa kolonia berrietan eta
(ZtyYQtue tra), panfletoa (Aittihris to) eta
hiriguneetan pilatuko da, lan da- exodoareu
autobiografia (Ecce SoUno).
on d orioz, han da, landa eremuetatik hirietara
ge rtatzen den migraz i o masiboa.
5) Mugimendu demokratikoak: 184 8tik aurr era,
1 ehenengo alderdi politikoak e ta si udikatua k
sortzen dira, sozialismoan eta anarkism oan
inspiratuta 1 an gil ee n borro k a s us tatzen du t enak.
Gizarte osoarentz ak o berdint asuna eta askatasu na
est atzen dira, baita sufrag io unibertsala ere.
6) Tradizionalismoa: iraultza eta ide ologia horiek
guztiek aldaket a sozi al hand iak da kar tzate, eta
horre n aurretik balio tra dizionala k berreza rri nahi
dira (e rrestau r azioa edo be rrezark un tza).
"Nazioa reri" ideiari, hi zk unt za na zio
nalei, n azi on alismo e i... ba li oa e mate u zaie.

”Egun bate an nire ize n u guma z oragarri b ati lotti k o
zaio“.
Ni etzst li eli uste du hist oriare n n orabidea al dawn k o duela
b e ze iii ail ii are Ii fi I os o fin Fe k i Ii.
Gaingi ro ki, XIX. m en deal‹ balio t radiz i ori ale n k ri st a,
ori enta zio m oralik ez a e ta gat n behera soziala ekarri
zitue n.
5.KRlTlKAWENDEBALDEK0ZlBl*lfAZl0AAl.
Filosofi a bita lista existentzia filosoft a
erdigu nean jartzen du. Fn ntsezko e rrea litatea
biz itza da, baina ez zentzu bio to gik oan:
1) Bizitza sen, grina eta afektuen mul tzo
dionisiakoa da, arra zoimenare n bitartez
azaldu ezin dena (Darwin, Schopenh a uer).
2) Bizitzaren baitan, k ontra koen etengabe ko
borroka gertatzen da (Heraklito, Hegel).
Jaiotza eta heriotza, bizitzaren osagai ak dira,
eta eIkar na hasirik daude biziera guztietan.
3) Etengabe eraldatzen ari da (Herak l ito).

Bitalismoan oinarrituta, Nietzsche k

mendebal deko zibiIizazioa kritikatuk o du, bi
metodo bali aturik:
• Metod0 gen eafog ibOQ: mendebaldek o
kulturar en gainbehe raren jatorria
arakatze ko.
• Metodo psiä otogiboa: kultura horren oinarri
diren erlijioaren, metafisikaren eta
moralaren ezkutu ko motibazioak agerian
uzteko (susmoaren maisua).
Kultura antinnturn houren kontra nihilismoo
aldarrikatzen du eta bere inaituare n
fi So s oJiaren bidez artaldearen balioa k
sunts itzea du helburu:
Eta ez hori bakarrik, kultura dekadente horr en jatoTrizko errudunak identifikatz en ditu:

• Plntonismoe edo "ge zur metaJisiko hnndin": Sokrates eta Platon ekin arrazoiare n nagusigoa
hasi zen. Metafisikak zentzumenak pe ntsamen du are n are rio bihur tzen ditu, er realitatearen
aldak ortasu na erakusten dutelako. Hizkuntzak aldak ortasun horr en kontrak o joera ere
islatzen du kontzeptu unibertsalak sort zean, esent zia bat izendatuko balute bezala.
Nietzscheren ustez, aldiz, zent zumenez ko mundu aldak orra, oraina e ta hemena, jarri behar
da abiapuntuan, eta ez mundu ideal faltsu bat. Aldarrikatu ko du bizitzare n mamia ezin dela
kontzeptu Iogr koen bidez adierazi, iheskorra (Heraklito) e ta irrazionala (Schopenhauer)
baita. Existentziares alde tragiko hori onartu ezin dutenek naturaz gaindiko err ealita te
batean bilatzen dute kontsolamendua (resseintinent). Horrela, faltsua den mundua
balio esten dute, exis tit zen den mundu bakarra eta har i l otu ta dagoe n guztia (gor putza,
irrika k, pasioa, sufrimendua. ..) gutxiets iz.

• Mornl judu-#ristaun: be ka tuen bidez s uspertu tako mor r oien moral de kad entea k giza kia
ma kti rrara zi du. Nietzschek aldarrikat zen d uen bi talismoaren a rabera, gizakia k bere
barnean a urkitu behar du bizi t za rak o helmu ga, ino ndik ere kanpora jo gabe.
 OLIFEOA ITA DI03ISIAK0A
i872ko Tr ngedioren sorrero musikQ‹en
espiritti , Nietzschek antzinako Greziako
kultura azter tzean, bi jo er a kontrajartzen zirela
baiez tatz en du: a po Eine o u eta dionisinbon. N ahiz
eta kontrajarriak iz an, eI kar estimulatz en d ute:

• Apolineoa: Harm onia, perfek zioa, orde na,

moderazioa, arrazoime na, arima, ideia,
indibiduoa sinbolizatz en ditu. Arte
' plastiko en bidez adierazten da: eskultura eta
' pintura.
' • Dionisiakoa: gorpu t zaren irrikak, intuizioa,
' kaosa, mina, k ontraesana, oinazea,
’ su ntsipena, neurrigabetasuna eta b izitzar en
' alde irrazionala adiera zten ditu. Koruan
' dantzaren eta mus ikaren bidez adieraz ten
da, non norbanakoa masar ekin nahaste n
den.
Grezian bi jarrera hauek harmonian ematen ziren, bat zutan bata eta bestetan beste a
nagusit zen zelarik. Baina, batasun hau apurtu zen. Genealogiaren metodoa erabiliz, Nietzschek
bien artek o desorekaren kausa bilatz en du:
• Apolo eta Dionisor en sintesia hutsaldu egin zuen Euripidesek, eta gero Sok ratesek,
tragediaren ordez arra zoim ena gailentzen den elkarriz keta ezarri zuenean.
• Platonek bizitzaren alde dionisia koa arbuiatze n jarra itu zuen bere dualismo metafisi k oan,
ert esiioiinnß eraginda me ndebaldeko kultura guztiz apolineo bilakatu arte. Erresumina dela
kausa, hau da, bizitz aren errealitate tragiko a ezin onartu z, Platonek natura z gaindik o
mundu arrazional eta aldagaitz batera jo zuen. Halaber, arima k gorputz aren irrika k
men peratu eta erreprimitu behar dituela bultzatu zuen, alderdi dionisia k oa mespretxatii z.
• O ndoren, kristautasunak platonismoaren eskema transzen den tea erre pikatu zuen eta
mor roie n moraltasun errepresibo eta antibi tal a garatu zuen. Horregatik, mendebal deko
k ulturak alderdi dionisia koa alde batera egin z uen, “bizit za anemiko bilakatu arte”.

Alabaina, Niet zschek Wagnerren mus ikan zein

Schopenhauerre n filosofian sintesi apolino-
dionis iako berri bat atzematen du. Bere
garaian, balio tradi zionala k hautsik o dira eta
gizakia k bere bali o propioak sortu ahalko dit u
existent ziaren bi alderdiak kontua n hartuz,
Horrela, azden y iznbin g niny izn#i bi hurtti ahal
izan go da nih ilis mo a kt iboaren bidez:
" - U1et‘t*e n al da? Dionisi o Gut ittz atmeteii
T. 3I3ILISM0A ETA BALOREEE TRAWSMUT42I0A
Nihilismo hitzak "nihil" latinez, "ezer ez" adierazten du. Hirtt metainorJosien teorin
nietzschearr ak giz akiak antzinako balioen kateetatik supergiza kiaran tz egindako urrats
Sinbolikoa adieraz ten du eta dau den nihilismo moten berri emate n digu:

• Ganielun (nihilis mon bist-gniiibehern gisa): Filosofia sok ratiko ak, platon ismoak jarraituta,
npolirte o eta dionisia#onre n arteko oreka hau tsi zuen: baIi oak alderant zikutu zire n. B izitza
osoa mun du faltsu batean bilatu zuen kontsolam endua, gorputzaren desire i uko eginez eta
« ona» edo «nobl ea» nozioak inbertituz. Game1 na bas amortuan dabile n animalia da, eta
bere zama bi zitza ukatu eta zapaltze n duten balio horre k dira.

TNUSJMD • Lehoi aihilistn (nihilismo eskorra edo pasibon): Gi zakiak

ZAJATUSTRA hausnartzen duenean moralaren jatorriari buruz,
sorkunt za historiko hutsa dela ulertzen du: "Jninbon hi1
da", hots, ez dago inolako balio absoluturik. Engainu hori
ulertzean, gamelua amorruz eta oldarkortasunez
beteta ko lehot bihurtzen da: az#e n gizritt io. Zentzua
galtzeak eta noraezean ibiltzeak lä rYitasunez eta
a huleziaz betetzen badute ere, nzber gizo#i hau gehi en
irauten duena da, Jainkoa or dez katzen satat zen baita
beste idoto batzuekin: historizismo a, erromantiz ismoa,
positib ismoa, idealism oa, marxis moa... historiare n urrats
guztiek helmuga jakin bat dutela pentsat zearekin.

• Haurro (nthittsmo bnihozra edo oittiboa):

Balio zaharkituen hondame ndia bizkortu
eta areagotzeko indarra iraba zi behar du
azken gizakiak. Horretarako, tradizio
plato niko-kristauari uko egin behar zato
modu aktiboan. Aukera eta bide berria k
zabaldu direla soilik ulertu ta bizit zaren
zentzua eta supergizakia ager daitezke.
Bizitzar en ikuspe gi berri bati ekin
aha1 izateko, tehoia haitr bihurtu be har
da:
inozent zia, gorrotorik eta erresumini k
eza, hasiera berri ba t, desira aske eta
sort zaile bat, promesa berri bat. Haurrak
bizit zaren alde d ionisiakoa ala itasune z
besarkatu egiten du eta bizitzari
baiezkoa ematen dio. Jaunen moral
honen arabera, "ona" 8iZabanakoaren
bizitza hobera eramate n d uena da.

Bati o faltsue n desesta lt zea nih ili smoare n alderdi positiboa da, eta supergiza kiak baliO
quztien ti-ansb c1ortq zioa ah albidet zen d u. Labur bildu z, Nietzsc here n uste z, m ende baldeko
kultura osoa n nagusi i za n diren tal io fa lts ua k transm u tatee ko beharra dago.
 KRISTAUTASJkARl, JAI3K04REN HERIOT2A ETA
! SUPER5I2AKI4
Krista utasuna bizitzak eragindako beldurretik sort zen da eta sortu duen morala erresuminak
elikatzen guten menderatze-estrategia da. Horregatik, Jainkoa eta haraindiko mundua
asmat zen ditu (ruf hf ifsmo bizi g ninbe he re g isn). Nietzsche horre n aurka ager tzen da 1887 k o
Moratnren Geneoioginn, Kristautasunak balio dionisiakoak eta mundu erreal bakarra
mespretxat zen dituel ako eta mendebalde ko k ulturar en dekadent zia sort ze n duelako. Hori dela
eta, filosofoak morala u1 ert zeko modu berri bat proposat zen d u, "trnnsbalornzio" bat.
' • Antz inate klasik oa n bazegoen morut nris toßrntibo bat, "j aunen morel‹i". Bertan, ona
(Gut) ' jarrera harro, indartsu, oso, autokonfiatu, boteretsu, indibidualistatzat hartzen zen,
' "goranz k o" bi zitzaren adiera zlea.
• Kris tau apaiz-kas tak balio noble haue k alderantzikatu
zituen (trnnsinittaz ion). Izan ere, natur an
indartsuenak bizirik dirauelako ideia darwiniarraren
kontra, moral krista uak ona zena gaizto bihur tu zuen
(Bö se) eta gizaki onaren nozio berri ba t sortu zuen.
Ordutik aurrera, "ona" obedient ziarekin,
mendek otasunar ekin, apaltasunarekin eta gorputz-
instintuen errepresioarekin i dentifikatu da. Balio
horiek kontzientzia txarra, ku1pa eta 1otsa erabiii z
zabal t zen dira "ahulen" artean, "morroie n" artean. Are
geliiago, kristautasunak uste du gr zakia bekataria dela
jaiotzeti k, eta orainal dian gertatz en den bizit
za l urtarra pasa k orrak dela. "Art of deoren moral"
dekade nte eta antibital hori nagusit zen da moral
bakar gisa.
Zer gatik, bada, hedatu zen erlijo hau?
• Erresumina gatik, beren ahuleziaz jabeturik, "esklabuek" ber eri burua konbentz itzen
dute1 ak o indartsua, funtsean miresten d uten hori, gaiztoa dela.
• Moral hori ga1lent zen da espiritu ah uIe i gezurrezk o kont solamen du a eskaint zen die lak o,
artaldearen sena k elkar tuta.

Horren ondori oz, Europak o kultura k bisitza niieini#on

bilakat zen duen banp irismo g isn#o morn i batean hondoratzen
ditu bere sustraiak, ezberdina dena eta norberare n bizitza
gorrotatzea elikat zen duen moralean. Nietzschek moral
horretan ikus ten du mug inne ndu dem okra tiko eta soz ialis ten
germe na, giza kiak mediok ritateu n berd intze n d itue na.
Jainkoar en Herr otza (" Gott ist tot“) a uke ra bat da balio
nobleak berresk u ra tze ko, superg izakiari eske r.
Supergi zaki a ren eza uga rria ex iste ntzraren alde diont siaboa
onar t zea da, bizitza ri bere gordintas un osoa n baie tz esate a.
Arthur Sc hopenhauerr en pesim ismoa ren aurrea n, N ie tzsc he k
supergiza1‹iaren i t xaropena ald ezten du, bo tere— nntiin duena
e ta betie reSo i tzu ie re (umor futt) na h i due n g iza ki berria .
9. BOTIRE-3A3IMIXA IT4 BITIEREKO IT2!LER4
’ NietzscheTen arabera, "g izofia g ninditit beharreh o zerbnit da".
Bere lanik garrant zitsuenean, Honelo mintzntit zen ZnrntiistZQ
(1883-1884), profetak Jnin#oare n Heriotz‹ih dakarre n balio
tradizionalen krisia mugarri historikotzat hartzen du.
Nietzschek bere Irren metnJor mosien teorinn azal tzen ditu
nihilismoaren zentzuak: naturaz-gaindiko mundu batean
zentzua bilatzen duen game lua (gt znbi zaharra), lehoi nih ilista
bilakat zen da (nz ben gizmin), zeinar en horrore racui eta
noraeza existentzia lak idolo berriak bilatzera eramaten due n
(nihiiisnio negntiboa). Azken gizakiaren esku dago
supergizakia iristeko posibilitatea bera, zeinaren inozentzia
sortzaileak haur batekin parekatzen baitu. Supergizaki honek
balio tradizionala k suntsitzen ditu eta balio berriak sor tzen
laguntzen du.
Ü bermensch gauza da bizitzari bere gordintasun osoan baietz esateko. Gaingi zakiar en
ezaugarria botere-borondatea izatea ,eta betie re ko itzulera desiratz ea da.
• Botere-iiohimena autobaieztapenaren, osotasunar en eta indar dionisiakoar en bulkada da,
izaki bizidun orok bere botere a ge hitzeko eta kanporatzeko duen kemena. Botere-nahiak
gizakia bere balioak sortzera eramaten du, hemen eta oraina, lurtarra eta gorputzezkoa
goraipatuz.
• Betiereho itsuleroren ideia
historizismoari kontrajartzen zaio
eta Heraklito (Pattta Rer) eta teoócss quo uas vez Es c úzauajerebles voces mas; aada ouevo bcbzs ahi.
sioo que cede dolor csóa pTsrer esda peqss icato y suspúo tcdo lo
estoizismoan oinarritzen da eta
indeciblementn peque0o y grnnde de ru vid tendra que regrosnr a tt. y todo es In
denboraren kontzepzio ziklikoa
dakar, ikuskera lineal eta edipiko e igm•1me im este insmtc } yo mismo. N eterno ieloj 6e nrenn de la eziiteneie se le - .-
kristauaren aurkakoa, baina ez
zent zu kronologikoan, etikoan baizik. ¢No te nrro]aó es el suelo rcchiosÓ us los dieatns y cual e<Mas H desocio
-‹*“
Bizit zari buru z ko aholku eti k oa da, Aun ahi te fibla* ¢O has tenido la Esencia vez dr un instante teccible en que

le responde : ’les Dios y nunca escuche rinda mis divino”? Si steel ”

une honetan zer egin aukeratzeko
gasomamo ficgzra « Haec podec sobre @ sm como ems te usoa£o v W Hz ’ ’
gonbita, beldurrik gabe, te totuzaxQ, &cate a to6o / en cada esso, D prcguota.’ ”tQú wes ento ooa vezcabe ' ’
betierekotasun osoan errepikatuko É O0u ersbÇCd eEces Ñ d•", tcecNeó s 9ObZe o4 acCzÓ D COMOc3s t grm7eó ad! ÇO .

balitz bezala. Bizitza ezin da coao teoó ó ss que Ozgaz a sec buooo coqó go ra\s@o y coo Tc Uds. ooroo gzm oo

justifikatu, erlijioak nahi due n bezal a, cobcW qcds zahl sooo eses ü Jzio+a g etetaa coo6zo+c ioü '}r scftofi ’

orainalditik harago. Horrenbestez,

une bak oitza a ukera berri bat da,
hasiera be rri bat.
-. -.
Nie tzsc hek, Aristip o Ziren ekoa ren "bniros" nozioan du inspira,ziö . a:
funtsezk oena unea z gozatz ea da, poztasuna denboraren dim entsio puntu{al „
horretatik kan po ez bilat zea. Existent ziarekiko baietza, Lurrarekiko ..
Heme narekik o eta Orainare kiko leia ltasuna, bere arrakasta eta porrotekin ',
zorionare n kon tzep zio ber ri ba t da, su frimendua eta exis tentziaren al d e
trapiko a ezabat zen ez di tue na: omor Jnti. Gaingizon hori, zetnaren etorrera es ' : .*
baita saihestezina, ez clu te gainerakoek ulertzen, baina zerurnuga b'erri ba :