Ariv Kaynak Tarama Dergisi

Archives Medical Review Journal

Biyosensrler ve Tpta Kullanm Alanlar

Biosensors and their Medical Applications

Umut Kkba1, Levent Kayrn1, Abdullah Tuli1
1

ukurova niversitesi Tp Fakltesi Tbbi Biyokimya ABD, Adana, Turkey

ABSTRACT
Biosensors are sensor systems that are combined with biological systems. They consist of two main
parts; one of them is biological recognition element and the other one is physicochemical transducer.
Biological recognition element can be biocatalysts (enzyme, microorganism, tissue materials) or
bioligands (antibodies, nucleic acids, lectins) that interact selectively with the target analyte.
Transducer converts the physical response resulting from the interaction between the target analyte
and biological recognition element into a measurable signal. Biosensors which provide monitoring
biological and synthetic processes can be used besides medical measuring and analyzing, for
environmental observations and controls, defense industry, agriculture, food and pharmaceutical
industry. Thus, they have an important role in daily life. In this review, characteristics of biosensors
that are used in medical measuring and analyzing have been determined and classications of
biosensors according different features that are found in literature are presented.
Key words: Biosensor, medical measurement, biomaterial, biomedical application.
ZET
Biyosensrler biyolojik sistemler ile kombine edilmi sensr sistemleridir. Temel olarak ikiksmdan
olumaktadrlar; bunlardan birincisi biyolojik alglayc, dieri ise zikokimyasal dntrcdr.
Biyolojik alglayc eleman hedef analit ile seici olarak etkileimde bulunan biyokatalizrler (enzim,
mikroorganizma, doku malzemeleri) veya biyoligandlar (antikor, nkleik asit, lektin) olabilmektedir.
Dntrc ise hedef analit ile biyolojik alglayc arasndaki etkileime bal olarak ortaya kan
ziksel cevab llebilir bir sinyale dntrmektedir. Biyolojik ve sentetik srelerin izlenebilme ve
anlalabilme olana salayan biyosensrler, tbbi lm ve analizlerin yannda, evresel gzlem ve
kontrollerde, savunma sanayinde, tarm, gda ve ila endstrilerindeki kullanm alanlaryla hayatta
Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

2013; 22(4):499-513

500

Biyosensrler

nemli bir role sahip olmaktadrlar. Bu derleme makalede tbbi lm ve analizlerde kullanlan
biyosensrlerin karakteristikleri tanmlanm ve literatrde yer alan deiik snandrmalara yer
verilmitir.
Anahtar kelimeler: Biyosensr, tbbi lm, biyomalzeme, biyomedikal uygulamalar.

Giri
Biyosensrler fizikokimyasal analiz sistemleri ile biyolojik materyallerin birletirilmesi ile
oluan analitik sistemlerdir. Biyosensrlerde biyolojik sistemin yksek zgll ile fiziksel
analiz sisteminin tayin duyarll biletirilmitir. ok sayda biyoorganik molekl ve baz
inorganik molekllerin analizinde kullanmak amac ile pek ok biyosensr gelitirilmitir.
Gnmzde biyosensrler, zellikle salk alan bata olmak zere; evresel analizlerde, askeri
sahada, gda, farmastik ve kimya endstrilerinde kullanlmaktadr1.
Bu derlemede gnmzde kullanlan geleneksel tbbi lm yntemlerin yannda, yeni bir
yntem olarak biyosensrlerin alma prensibinin anlatm amalanm olup, geleneksel tbbi
lm yntemlerinden stnlkleri tartlacaktr.

ekil.1. Biyosensr Bileenlerinin ematik Gsterimi2

Genel Bak
Biyosensrler temel olarak; analiz edilecek maddenin biyosensr yzeyindeki biyobileen
(biyolojik tanma blgesi) ile etkileime girmesi sonucu transduser (dntrc) yzeyinde

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

Kkba ve ark.

501

analit miktaryla orantl bir sinyalin oluumu ve bu sinyalin lm cihazna iletilmesi ilkesine
dayanr1. Biyosensrlerde biyobileen olarak enzimler, mikroorganizmalar, bitkisel ve
hayvansal dokular, reseptrler, antikorlar ve nkleik asitler kullanlabilir. Analiz edilecek
molekle uygun olarak bir biyobileen ve analitin dnm sonucunda oluan
elektrokimyasal, optik ya da gravimetrik sinyali elektriksel sinyale eviren uygun bir
transduser seilmelidir. Transduser ve biyobileen birbirine uygun fiziksel ya da kimyasal
yntemle balanabilir.2 ekil.1de bir biyosensr sisteminin birimleri ematik olarak
gsterilmitir.
Gnmzde biyosensrler; biyobileen ve transduser olarak pek ok farkl maddeyi ve sistemi
iermektedir. Bunlarn en nemli olanlar Tablo.1de verilmitir
Tablo.1. Biyosensr Bileenlerinin erii2.
Analit
Biyobileen
Metaller
Hormonlar
Enzimler
Enzim
Antikorlar
Koenzimler
Hcre
Substrat
Doku kesitleri
Aktivatr
Reseptrler
nhibitr
Mikrorganizmalar
Antikor-Antijen
Nkleik asitler
Nkleik asit
Lipidler
Mikrorganizmalar
Hcre organelleri

Sinyal letici Sistem

Elektrokimyasal Esasl
Elektrokimyasal Esasl
Yar iletken esasl
Optik esasl
Fotometri esasl
Florometri esasl
Florometri esasl
Piyezoelektrik
Kuartz kristal mikrobalans (QCM)
Mikrokantileverlar

Biyosensrlerin Snflandrlmas
Analiz edilecek madde-biyoaktif bileen ilikisine gre
Biyosensrler farkl bir bak asyla analiz edilecek madde- biyoaktif bileen ilikisine gre
biyokatalitik esasl ve biyoafinite esasl olmak zere ikiye ayrlr3.
a. Biyokatalitik esasl biyosensrler (mikroorganizma ve enzimlerin kullanld
biyosensrler)

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

502

Biyosensrler

b. Biyoafinite esasl biyosensrler (antikor-antijen ve reseptr-ligand gibi etkileimlerin

kullanld biyosensrlerdir.)

Biyoaktif tabaka-iletim ve lm sistemi ieriine gre

Biyosensrler lm prensiplerine ve transduser trne gre aadaki gibi snflandrlr4:
a.
b.
c.
d.

Elektrokimyasal esasl (Amperometri, Potansiyometri)

Optik esasl (Fotometri, Florometri, Biyolminesans)
Piezoelektrik esasl (Kuartz kristal mikrobalans, Mikrokantileverlar)
Kalorimetri esasl (Termistrler)

Organ (rnein; koku alma organ)

Doku

Tm Hcre

Hcre Organeli (rnein; mitokondri)

Biyomembran (rnein; reseptr)

Lipozom

Enzim

Antikor

yonofor
ekil.2. Biyosensr teknolojisinde kullanlan biyoaktif materyal hiyerarisinde
enzimlerin yeri4

Biyoaktif tabakada kullanlan biyobileen trne gre

1. Enzim temelli
2. Doku temelli
3. DNA temelli
Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

Kkba ve ark.

503

4. Antikor/Antijen temelli (immnobiyosensrler)

5. Mikrobiyal kkenli
1. Enzim temelli biyosensrler
Biyosensr teknolojisinin tarihsel gemiine bakldnda bu alandaki ilk almalarn enzim
sensrleriyle balad grlmektedir. 1962de Clark ve Lyons ve 1967de Updike ve Hick
tarafndan rapor edilen glukoz tayinine ynelik glukoz oksidaz enzim elektrotlar bu konudaki
ilk rnekleri oluturmaktadr4. Biyosensr teknolojisindeki ilk rnekler zellikle amperometrik
ve potansiyometrik temelli enzim elektrotlar seklinde ortaya kmlardr. Bu durumun en
nemli nedeni o tarihteki bilgi ve teknolojik birikimin sz konusu almalar iin yeterli dzeye
ulamam olmasdr. Biyosensr teknolojisinde kullanlan biyolojik materyaller artan
karamaklk niteliklerine gre sralandklarnda; iyonoforlar, antikorlar, enzimler, lipozomlar,
biyomembran paralar (rnein; reseptr), hcre organelleri (rnein: mitokondri) doku
veya tm hcreler ve organlar (rnein; grme ve koklama ekil.2) eklinde
snflandrlabilirler.
En genel anlamda bakldnda dier biyosensrlerde olduu gibi enzim sensrleri de
biyoaktif tabaka, iletici ve lm sisteminden oluur.2 Dier biyosensrlerden tek fark
biyoaktif tabakada biyomolekl olarak enzimlerin yer almasdr. Buna karlk dier
biyosensrlerde olduu gibi biyoaktif tabakann i ve d yzeylerinde membranlar, iletici ile
lm dzenei arasnda sinyal ykselticiler, mikroilemciler veya lm dzeneiyle
balantl kaydedici veya bilgisayar sistemleri, gereksinimlerine gre eklenen unsurlardr5.
2. Doku Temelli Biyosensrler
Hayvansal ve bitkisel baz dokularn ve organellerin kimi enzimlerce zengin olduu
bilinmektedir. te bu enzimlerin izole edilmi preparatlar yerine dorudan youn
bulunduklar bu doku paralar da biyobileen olarak kullanlmaktadrlar3,7. zellikle uzun ve
masrafl enzim saflatrma zorluundan kurtard iin ve hedef analitin ok basamakl
dnmnde farkl enzimlerin bir arada kullanlmas yerine bu enzimleri ieren dokunun
kullanm ve ilgilenilen enzim ticari olarak bulunmuyorsa doku paralarnn biyobileen olarak
kullanm avantajldr. Dokularn komplekslikleri sebebiyle her yeni tip elektrot iin cevap
karakterleri farkl olduundan her biyosensr iin optimizasyon gereklidir.

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

504

Biyosensrler

Biyosensrlerin bu trnde enzimler doal ortamlarnda bulunacaklarndan katalitik sabitlik

asndan ok avantajldr. Ancak substratn enzime ulamas iin amas gereken difzyon
bariyerinin artmasndan dolay cevap sresi uzar7. Bu dezavantaj ksmen de olsa azaltabilmek
iin dokular homojenize edilerek kullanlr. Bunun yannda dokular pek ok enzimi
bnyelerinde ierdiklerinden analitin istenilen enzim dndaki dier enzimlerle
dntrlmesi ile oluacak hatalar engellemek iin dier enzim sistemlerini inhibe edecek
maddeler ve koullar biyosensr hazrlanrken kullanlabilir6.

ekil.3. Bir Enzim Sensrnn Genel ematik Gsterimi5.

(A: Analizlenecek madde, B: mmobilize enzim, C: letici element, D: lm sistemi)

3. DNA Temelli Biyosensrler

Biyobileen olarak tek zincirli DNA oligomerlerinin kullanld biyosensr sistemleridir. DNA
yapsnn ortaya kmas, hibridizasyon, amplifikasyon ve rekombinant DNA teknolojilerinin
geliimi DNA sensrlerinin gelitirilmesine nclk etmitir. Genellikle DNA sensrleri
transduser yzeyine sabit haldeki tek zincirli DNA oligomeri (DNA probu) ile belli bir hastal,
kaltsal bir karakteri ya da bir bakteri veya virsn patojenitesini simgeleyen bir tek zincirli
Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

Kkba ve ark.

505

DNA parasnn hibridizasyonu prensibine dayanr1,8. Bu hibridizasyonla oluan ift zincirli DNA
sayesinde bir elektrokimyasal ya da optik sinyal oluur ve optik, piyezoelektrik,
elektrokimyasal bir transduser ile sinyal okunabilir hale getirilir. Kullanlan DNA problar
genellikle 20-30 bazlk ksa tek zincirli DNAlardr9.

ekil. 4. mmobilizasyon Yntemlerinin ematik Gsterimi1

4. Antikor/Antijen(mmno Sensrler) Temelli Biyosensrler

Biyobileen olarak antikorlarn kullanld biyosensrler antikor temelli biyosensrler ya da
immnosensrler olarak adlandrlrlar. Vcuda giren yabanc organizmalara (virs, bakteri ve
protozoa) veya onlarn protein rnlerine kar baklk sistemi hcreleri tarafndan retilen
protein yapl maddelere antikor denir. Antikorlar ve antijenler arasnda zgl etkileim
olduundan immnosensrler ile son derece zgl ve duyarl analizler yaplabilir. Antikorlar
uygun transduserler ile eletirilerek hormon, ila, virs, bakteri ve evresel kirletici olan dier
molekllerin, pestisitlerin, biyomedikal maddelerin tayini iin immnosensrler
gelitirilebilir16.
5. Mikrobiyal Biyosensrler

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

506

Biyosensrler

Bir mikrobiyal biyosensr bir transduser ile canl veya canl olmayan mikrobiyal hcrelerin
sabitlenerek (immobilize edilerek) birlemesi ile oluur10. Biyosensrlerin yapmnda
kullanlan mikroorganizmalar bir takm avantajlara sahiptir. Mikroorganizmalar geni bir
aralktaki kimyasal bileikleri metabolize edebilir. Mikroorganizmalar olumsuz artlara uyma
konusunda byk bir kapasiteye sahiptirler ve yeteneklerini gelitirerek zamanla yeni
molekller oluturabilirler. Mikroorganizmalar ayn zamanda mutasyonla veya rekombinant
DNA teknolojisi ile oluan genetik modifikasyonlar iin de ekonomik hcre ii enzim
kaynadr11.

ekil 5. Enzim Biyosensrnn Genel alma lkesi3.

(A: Substrat, B: Kosubstrat veya Koenzim, C ve F: rnler, : lm zeltisi iindeki, t: biyoaktif tabakadaki ve y: elektrot
yzeyindeki deriimler. D.T: Difzyon tabakas, ..: lm zeltisi, B.T.: Biyoaktif tabaka, : letici)

Enzim tabanl sensrlerle karlatrldnda hcre kullanmann ana snrlandrc

faktrlerinden biri substrat ve rnlerin hcre zarndan difzyonunun daha yava bir cevap
salamasdr. Bu problemin stesinden gelmenin bir yolu hcre geirgenliini arttrmaktr.
Hcrelerin geirgenlii fiziksel (dondurma-zme), kimyasal (organik zcler/deterjanlar)
Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

Kkba ve ark.

507

ve enzimatik (lizozim, papain) ilemlerle arttrlabilir. Bu konuda en ok kullanlan yntem

toluen, kloroform, etanol ve butanol gibi organik zcler ve N-asetil-N,N,N-trimetil
amonyum bromit (CTAB), Na-deoksikolat ve dijitonin gibi deterjanlarn kullanld kimyasal
yntemlerdir12. Bu tr kimyasal ilemler hcre membranndaki baz lipitlerin ayrlmasna
neden olarak kk molekl arlkl substratlarn ve rnlerin membrandan difzyonunu,
enzim gibi makromoleklleri hcre iinde tutarak, kolaylatrr. Geirgenlik sreci hcrelerin
lmne neden olsa da hcre ii enzimlerin ekonomik bir ekilde kullanlmasn salar. Bu
yntem kofaktr rejenerasyonu veya metabolik solunum gerektirmeyen basit biyosensr
yapmlarnda kullanlr.
Tablo.2. Biyosensr Gruplar ve Kapsadklar Analiz Alanlar
Biyosensr Grubu
Analiz Tr
Enzim sensrleri
Kk molekll organik ve anorganik maddeler(
ilalar, gda maddeleri, vitaminler, antibiyotikler.)
Mikrobiyal sensrler
Enzim sensrlerin kapsad alanlar +BOD,
Toksisite, Mutajenite
DNA Sensrleri
Virsler, patojen mikroorganizmalar
mmnosensrler
Virsler, patojen mikroorganizmalar, zenobiyotikler

Saf enzimlerle karlatrldnda hcre tabanl biyosensrlerin dk zgl aktiviteleri hcre

kullanmn snrlandran bir dier faktrdr13. Bu genel olarak hcredeki dier enzimlerce
katalizlenen istenmeyen yan reaksiyonlarn meydana gelmesine neden olur. zgl olmayan
tepkimeleri en aza indirmek iin birtakm yaklamlar aratrlmaktadr. Hcre geirgenliinin
arttrlmas istenmeyen yan reaksiyonlara neden olan kk molekl arlkl kofaktrler
salnmn salar. Bunun sonucunda rnein laktozu etanol ve CO2ye dntren hcre ii galaktozidaz enzimini ieren maya hcresi geirgenlik ilemine tabi tutulduunda birok
kofaktr kaybettiinden laktozu ancak glukoz ve galaktoza dntrebilir. Cansz hcrelerde
hcre iindeki dier enzimlerce gerekleen yan reaksiyonlar o enzimin fiziksel (stmayla) ya
da kimyasal olarak inaktive edilmesiyle de en aza indirilebilir.

Biyosensrlerde mmobilizasyon Yntemleri

Analizlenmesi hedeflenen rnee uygun biyobileen ve transduser seildikten sonra bu iki
eleman birbirine balanmal yani biyobileen transduser yzeyine sabit edilmelidir.

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

508

a.
b.
c.
d.
e.

Biyosensrler

Sabitletirme iin kullanlan temel yntemler:

Adsorpsiyon (kovalent olmayan balama)
Kovalent Balama
Tutuklama
apraz Balama

Bu sabitleme yntemleri ematik olarak ekil 4 de gsterilmitir.

Biyosensrn mr sabitleme ilemiyle biyobileenin transduser yzeyinde ne kadar sre
tutulabildiine bal olduundan, biyobileenin uzun sre yzeyden ayrlmasn
engellemelidir. Enzimlerin sabitlenmesinde enzim aktif merkezi sabitleme esnasnda zarar
grmemeli ya da enzim aktivitesinde sterik engel nedeniyle d olmamasna dikkat
edilmelidir13.

Elektrokimya Esasl Enzim Biyosensrleri

Enzim temelli biyosensrlerin pek ounda elektrokimyasal esasl transduserler kullanlr. Bu
transduserler ile amperometri ve/veya potansiyometri ilkelerine gre lmler
alnabildiinden genellikle oksidoredktaz (elektron aa karan enzimler) snf enzimler
kullanlr14. Bir enzim biyosensr ekil 5te ematik olarak gsterilmitir.
ekilden de grld zere A substrat elektrot yzeyine sabitlenmi enzim tarafndan B
koenziminin yardmyla C ve Fye dntrlr. Bu dnm sonrasnda elektrot yzeyindeki
madde deriimlerindeki farkllama iletici tarafndan sinyal olarak yanstlr15.

Nitelikli Biyosensrlerde Aranan zellikler

a. Duyarllk: Cihazn analitteki deiime birebir cevap vermesi demektir.
b. Seimlilik: Cihazn sadece analite zgnln gsterir. Cihaz baka reaktiflere ilgi
gstermez ve hatal sonu vermez.
c. lm aral: Cihazn lebildii analit deriiminin araldr.
d. lm sresi: Bir tr cihazn lme hzn gsterir.
e. Tutarllk: Cihazn sonularndaki tutarll ifade eder.
f. lm snr: Cihazn lm yapabilecei en dk analit deriimini ifade eder.
g. mr: Cihazn, performansnda gzle grlr bir azalma olmadan verdii hizmet mrn
ifade eder.
Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

Kkba ve ark.

509

h. Kararllk: Belirli bir sre iinde cihazn duyarllndaki deiimleri dikkate alan bir kalite
lm deeridir.

Biyosensrlerin Kullanm Alanlar

Biyosensrler tp, gda, eczaclk, evre kirlilii, savunma ve birok endstriyel aktivitede
zellikle otomasyon, kalite kontrol, durum tespit ve enerji saklanmasnda ok nemli rol
oynarlar.
Bugne kadar 180den fazla farkl madde iin biyosensr hazrlanm olup bunlardan ancak 25
kadar ticari olarak retilmektedir16.
Biyosensrler olas uygulama alanlar:
a. Biyomedikal alan
b. Proses kontrol
i.
Biyoreaktr control
ii.
Gda retim ve analizi
c. Tarla tarm, ba-bahe tarm ve veterinerlik
d. Bakteriyel ve viral tan
e. Endstriyel atk su kontrol
f. evre koruma ve kirlilik kontrol
g. Maden ve iletmelerinde toksik gaz analizleri
h. Askeri uygulamalar
Biyosensrlerin, ilalarn vcuttaki dzeylerinin ayarlanmas ve kontrolnde kullanlmas
yakn bir gelecekte gerekletirilebilecektir. Yapay pankreas almalar buna bir rnektir.
Biyosensrlerin gelecekte nemli uygulamalarndan biri speroksit ve nitrikoksit gibi ksa
mrl ve hormonlar ve nrotransmitterler gibi dk deriimli maddelerin in vivo tayinidir17.
Ayrca biyosrelerin nkleik asit dzeyinde izlenmesi, ilalarn reseptrlere etkisi ve zellikle
transmitter-reseptr etkileimi de biyosensrlerin gelecekteki nemli tbbi uygulamalar
olacaktr. Biyoteknoloji ve gda endstrisinde bata glikoz olmak zere bir ok monosakkarit,
amino asitler, organik asitler, re ve alkol tayinlerinde enzim sensrleri kullanlmaktadr.
Ayrca gdalardaki yabanc maddeler (pestisitler, toksitler ve yabanc hormonlar vb.) yannda
aroma ve tazelik gibi kompleks parametreler iinde biyosensrler hazrlanabilir18.

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

510

Biyosensrler

Biyosensrlerin Tpta Kullanm Alanlar

Tp alannda en ok kullanlan biyosensrler enzim sensrleridir. Bunun sebepleri arasnda
lmlerindeki yksek duyarllk, uygulama ve kurulumdaki kolaylk ve ticari uygun
transduser eitlerinin bolluu yer almaktadr. Son yarm asrda yaygnlaan diyabet
hastaln tehis etmekte kullanlan glikoz oksidazl enzim sensr en fazla ilgiyi eken
biyosensrdr15. Son teknoloji rn sensrler ok az miktar kanda ve idrarda glikoz tayinini
ok hzl yapar.
Tp alannda kullanm sz konusu olduunda biyouyumluluk ok nemli bir parametre haline
gelmektedir. Vcut ii kullanmlar sz konusu olduunda enzim ieren membran zerinde
fibrin birikimi ve platelet oluumu meydana gelebilir veya vcut dokularnda iltihaplanmalar
olabilir19. Bu sorunlarn nne gemek iin biyosensrn dokuyla temas edecek yzeyleri zel
malzemelerle kaplanr.
Dier tbbi biyosensrlere rnekler ise re ve kreatinin elektrotlar, kolesterol elektrotlar,
asetilkolin elektrotlardr. Bu sensrler sayesinde ok nemli hastalklarn tehisi salanabilir.
rnein re seviyesi bbrek ilevini takip etmekte, kolestrol seviyesinin gzetimde tutulmas
arteriyosklerozlarnn engellenmesinde, asetilkolin elektrotu kas yorulmalarnn
deerlendirilmesinde kullanlr20.
Medikal sektrnde mikrobiyal sensrler kullanlmaz nk genelde mikroorganizmalar iin
kltr ortam olma zelliini tayan biyolojik svlarla allmaktadr. Biyoktlenin bymesi,
hcrelerin szmas ve rnek ortamnn kontamine olmasyla birlikte, biyokatalitik matriksi
deforme eder. Bunlarn dnda mikrobiyal sensrler ok sayda enzim ierirler ve pek ok
medikal analiz iin gerektii kadar zgl deildirler.
mmnolojik reaksiyonlarn zgllnn yksek olmasndan dolay, immnolojik
biyosensrler tpta kullanlmaya ok elverilidir. Bu sensrler ila etken madde lmnde
yaygn olarak kullanrlar. rnein teofilin sensr, hamilelik testi iin HCG hormonu sensr,
kanser tehisi iin alfa-fetoprotein sensr, hepatit B iin yzey antijen sensr, tpta
kullanlan immnolojik sensrlerdir21. Bunun yannda bu sensrlerin almas iin srekli
substrat ilavesi gerektiinden in vivo olarak kullanlamazlar. Antijen-antikor iftinin oluumu
yavatr ve eitli admlar kapsar, immnolojik sensrler aralkl almaktadrlar ve srekli
kontrol salayamazlar.
Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

Kkba ve ark.

511

Protezlere yerletirilen biyosensrler sayesinde, protez yzeyinde reyen bakterilerin trleri

tespit edilir ve protez iinde bulunan antibakteriyel maddeler salglanp ve enfeksiyon
engellenir19.
Son yllarda dnyada ip zerinde Laboratuvar (Lab-on-Chip) teknolojisi olarak adlandrlan
mikrosistemler zerinde allmaktadr. Bu yeni teknolojiyle; tek bir ipte tm genomun
izlenmesi ve binlerce gen arasndaki etkilemenin ayn zamanda belirlenmesi salanabilir. Bu
teknolojinin esas biyosensrlere dayanmaktadr ve bu ipler kltlm DNA
biyosensrleridir22,23.

Sonu ve Gelecekte Beklentiler

Uzun dnem iinde biyosensorik klasik fizikokimyasal l aletleri yannda sensr teknolojisi
sayesinde aada belirtilen stnlklere sahip birok yeni uygulamaya olanak salayacaktr24.
a.
b.
c.
d.
e.

Yksek duyarlk,
Ksa lm sresi,
Gereksinime gre ilem aks,
lm ve analiz giderlerinde dme,
Otomatik lm ve ayar sistemlerinin devreye sokulmas.

Biyosensrlerin, karmak maddelerin rasyonel ve ucuz olarak tayininde kullanm ekonomik

ve toplumsal arlk kazanmalarn salamtr. Biyoip teknolojisindeki gelimelere bal
olarak biyosensrlerin nemi ve arl gittike artacaktr25,26. zellikle youn bakm
nitelerinde, ameliyatlarda ve implantasyon amac ile kullanlacak biyosensrlerde
minyatrizasyon ok nemlidir. 21. yzyln anahtar teknolojilerinden biri olan nanoteknoloji
biyosensrlerin ufkunu ok aacak ve ekonomi ve gnlk yasamdaki arln daha da
artracaktr27. Bu erevede lkemizde Ulusal Biyosensr Aratrma Gelitirme Merkezinin en
ksa zamanda kurulmasnda byk yarar vardr28.

Kaynaklar
1.
2.

Dinkaya E, Enzim sensrleri. In Biyosensrler, Biyokimya Yaz Okulu Kitab, (Ed. A Telefoncu):81142. zmir, Ege niversitesi Basmevi, 1999.
Akbayirli, P, Akyilmaz, E. Activation-based catalase enzyme electrode and its usage for glucose
determination. Analytical Letters 2007; 40:3360-72.

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

512

3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.

Biyosensrler

Akyilmaz E, Baysal SH, Dinkay, E. Investigation of metal activation of a partially purified

polyphenol oxidase enzyme electrode. Int J Environ Anal Chem. 2007; 87:755-61.
Akyilmaz E, Yorganci E. A novel biosensor based on activation effect of thiamine on the activity of
pyruvate oxidase. Biosens Bioelectron. 2008; 23:1874-7.
Bartlett PN. Biosensors, (Cass, A.E.G. ed.): 42. Oxford, Oxford University Press, 2008.
Beilen JB., Li Z.: Enzyme technology: an overview. Curr. Opin. Biotech. 2002; 13:338-44.
Garipcan B, Andac M, Uzun L, Denizli A., Methacryloylamidocysteine functionalized poly(2hydroxyethyl methacrylate) beads and its design as a metal-chelate affinity support for human
serum albumin adsorption. React Func Polym. 2004; 59:119-28.
Budavari S. The Merck Index, 12th ed., Whitehouse Station, NJ, Merck Co., 1996.
Camps M, Katakis I. DNA biochip arraying, detection and amplification strategies. Trend Anal
Chem. 2004; 23:49-62.
Hemachandera C., Bosea N, Puvanakrishnan R. Whole cell immobilization of Ralstonia pickettii
for lipase production. Process Biochem. 2001; 629:633-7.
Chemical Information Services. Directory of World Chemical Producers. Dallas, ChemicalInfo,
1994.
Guilbault GG, Kauffmann J. Enzyme-based electrodes as analytical tools. Biotech Appl Biochem.
1987; 9:95-113.
Cooper JC, Hall EA. The nature of biosensor technology. J Biomed Eng. 1988; 10:210-9.
Coulet PR, Bardeletti G. Biosensor-based instrumentation. Biochem Soc Trans. 1991; 19:1-4.
Dinkaya E. Biyosensrler. zmir, Ege niversitesi Fen Fakltesi Bask Atlyesi, 1999.
Dong S, Chen X. Some new aspects in biosensors. J Biotechnol. 2002; 82:303-23.
DSouza SF. Immobilized cells: techniques and applications. Indian J. Microbiol. 1989; 29:83-117.
DSouza SF. Immobilized enzymes in bioprocess. Curr Sci. 1999; 77:69-79.
DSouza SF. Immobilization and stabilization of biomaterials for biosensor applications. Appl
Biochem Biotech. 2001; 96:225-38.
Rainina EI, Efremenco EN, Varfolomeyev SD, Simonian AL. The development of a new biosensor
based on recombinant E. coli for the direct detection of organophosphorus neurotoxins. Biosens
Bioelectron. 1996; 11:991-1000.
McGlennen RC. Miniaturization technologies for molecular diagnostics. Clin Chem. 2001; 47:393402.
Ratner BD, Hoffman AS, Schoen FJ, Lemons JE. Biomaterials Science. San Diego, CA, Academic
Press, 1996.
Sharma SK, Sehgal N, Kumar A. Biomolecules for development of biosensor and their
applications. Curr Appl Phys. 2003; 3:307-16.

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal

Kkba ve ark.

513

24. Nordstrm M. Biosensors and BioMEMS - applications and implications. Paper presented at Sm
Detektiver, Aarhus, Denmark, 2005.
25. Bhushan B. Nanotribology and nanomechanics of MEMS/NEMS and BioMEMS/BioNEMS materials
and devices. Microelectron Eng. 2007; 84:387-412.
26. Okandan M, Galambos P, Mani S, Jakubczak J. Development of surface micromachining
technologies for microuidics and BioMEMS. Presented at SPIE Micromachining and
Microfabrication Conference, San Francisco, CA, October 2001.
27. Jianrong C, Yuqing M, Nongyue H, Xiaohua W, Sijiao L. Nanotechnology and biosensors,
Biotechnology Advance. 2004; 22: 505-18.
28. Akkaya A. Pazarcoglu N. 21.Yzyln Anahtar Teknolojisi: Beyaz Biyoteknoloji. zmir, Ege
niversitesi Fen Fakltesi Basmevi, 2004.
Correspondence Address / Yazma Adresi
Umut Kkba
ukurova niv. Tp Fak.
Tbbi Biyokimya ABD
Adana, Turkey
E-mail: ukokbas@cu.edu.tr

Ariv Kaynak Tarama Dergisi . Archives Medical Review Journal