Henrik Ibsen

E pashqyrtuar

Henrik Ibsen sht lindur m 20 mars 1828, n Skien, Norvegji. N vitin 1862, ai u internua n Itali,
ku ai shkroi tragjedin Marka. N 1868, Ibsen u transferua n Gjermani, ku ai shkroi nj nga veprat e
tij m t famshme, Shtepi kukulle. N vitin 1890, ai shkroi hedda GABLER, duke krijuar nj nga
personazhet m famkeq te teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer n Norvegji ne nj hero letrar. Ai
vdiq m 23 Maj 1906, n Oslo, Norvegji.
Qe fmij, Henrik Ibsen ka treguar pak shenja e gjeniut teatror. Ai u rrit n qytetin e vogl norvegjez
bregdetar t Skien. Babai i tij ishte nj tregtar i suksesshm dhe nna e tij pikturonte, luante n
piano dhe shkonte n teatr. Vet Ibsen shprehi interesin pr t'u br nj artist. Familja ishte n
varfri kur Ibsen ishte 8 vjec pr shkak t problemeve me biznesin e babait t tij. N moshen 15
vjecare, Ibsen ndal shkolln dhe shkoi pr t punuar. Ai fitoi nj pozicion si nj nxns n nj farmaci
n Grimstad. Ibsen ka punuar atje pr gjasht vjet, duke prdorur kohn e tij t kufizuar t lir pr t
shkruar poezi. N vitin 1849, ai shkroi dramen e tij t par Catilina, nj dram e shkruar n vargun
model sipas nj prej ndikimeve t tij t madh, William Shakespeare.Ibsen u zhvendos n Christiania
(i njohur m von si Oslo) n vitin 1850 pr t'u prgatitur pr provimet universitare pr t studiuar n
Universitetin e Christiania.
Ibsen la Norvegjin n vitin 1862 dhe u vendos n Itali pr nj koh. Atje ai shkroi Brand, nj
tragjedi me pes akte n lidhje me nj klerik. Dy vjet m von, Ibsen krijuar nj nga kryeveprat e tij,
Peer Gynt. Nj veper moderne e bazuar n heronjte greke t s kaluars, N 1868, Ibsen u
zhvendos n Gjermani. Gjat kohs s tij atje, ai e vendosi dramn e tij shoqrore Shtyllat e
Shoqris ne skene n Mynih. Shfaqja ndihmoi t filloj karriern e tij dhe u pasua shpejt me nj
nga veprat e tij m t famshme, Shtpi kukulle. Rreth ksaj kohe, ai u kthye n Rom. Vepra e tij e
ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe m shum polemika duke trajtuar tema t tilla si incesti dhe
smundje veneriane. Disa vjet m von, Ibsen u kthye n Gjermani, ku ai shkroi nj nga veprat e tij
m t famshme. Me hedda GABLER (1890), Ibsen krijoi nj nga personazhet m t njohur t
teatrit. Hedda, vajza e nj gjeneralit, sht nj e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende ate
e shkatrron nj ish dashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figures me te famshme tragjike
Shekspirit.N vitin 1891, Ibsen kthye n Norvegji si nj hero letrare..
N 1900, Ibsen kishte nj seri t strokes q lan at t paaft pr t shkruar. Ai arriti t jetoj edhe
pr disa vite, por ai nuk ishte plotsisht i pranishm gjat ksaj kohe. Ibsen vdiq m 23 Maj 1906.
Fjalt e tij t fundit ishin "Pr t kundrtn!" n norvegjisht. Konsiderohet si nj titan letrare. Peer
Gynt, Shtpi kukulle dhe hedda GABLER jan luhen gjersisht edhe sot.
Ndryshe nga shum shkrimtar dhe poet t tjer, Ibsen kishte nj martes t gjat dhe t lumtur
me Suzannah Daae THORESEN. ifti martohet n vitin 1858 dhe mirpret fmijn e tyre te vetm,
birin Sigurd, vitin e ardhshm. Ibsen gjithashtu kishte nj djal nga nj marrdhnie t mparshme.
Ai kishte lindur nj fmij me nj up n 1846 duke punuar si nj nxns. Ndrsa ai u siguroi
prkrahje financiare, kurr nuk e takoi djalin.
Ibseni krijoi drama te llojeve te ndryshme ;
Romantike : " Pretendentet per fronin". "Katilina" , "Zonja Ingra e Ostrolit". Realiste : "Shtepia e
kukulles" , "Armiku i popullit" , "Shtyllat e shoqerise". Simboliste : "Rosa e eger" , "Hijet" , "Heda
Gabler" . Filozofike : "Brand" , "Per Gynt" .

Stili i autorit[redakto | redakto tekstin burimor]

Nje nder veprat me te njohura te shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen eshte padyshim Shtepi
kukulle. Ne kete veper trajtohet nje teme shume e mprehte dhe njekohesisht shume delicate, ajo e
marredhenieve familjare ne familjen Helmer. Aty duket qarte qe dashuria eshte dhe do te mbetet

vetem nje e drejte e shkruar ne leter, por qe eshte shume e veshtire te realizohet ne nje rend
shoqeror qe ka per baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit te kesaj drame familjare Ibsen perdor me
mjeshteri te rradhe artistike nje stil unik, te thelle e depertues ne brendine e botes se personazheve.
Ai niset me bindje ne trajtimin e njekohshem ted y aneve kundershtuese te realitetit familjar, ne
marredheniet bashkeshortore, ne hipokrizine e ketyre marredhenieve qe asnjehere nuk mund te
jene te sinqerta ne nje shoqeri meskine, te kalbur e te korruptuar. Edhe pse ne dukje kjo familje ka
marredhenie te mira ku mbizoteron paqja e mirekuptimi, ne fakt bazat e kesaj familjeje jane kalbur
dhe cdo gje eshte fasade, hipokrizi. Zonja Helmer perpiqet te jete e lumtur me familjen e saj te
enderruar, por idealja e ketyre endrrave eshte shume larg pasi ajo vte, krejt natyrshem e fut veten ne
nje batak te pakutimte qe shemb cdo gje, dhe vete lumturine e saj. Menyra se si Ibsen e portretizon
Noren, personazhin qendror te vepres ka perdorur nje stil I cili ben qe lexuesi, spektatori te jene
vazhdimisht dyshues, te kene besim te lekundur tek sjelljet e pazakonta e disa raste dhe dramatike
te personazheve. Dashuria e Nores per familjen, bashkeshortin dhe femijet duket si marredhenie e
shtirur, jo e sinqerte e per me teper e mbuluar nga hije dyshimi. Hyrja ne borxh e saj gjoja ne te mire
te te shoqit, falsifikimi I kambialeve jane padyshim nje tregues tjeter se keto marredhenie nuk jane
ndertuar mbi baza te shendosha, port e fshehta dhe genjeshtra.
Shhkrimtari zbulon hapur ne karakterin e personazheve te tij se poshtersia, genjeshtra, hileja jane
burim I imoralitetit te nje shoqerie te tere e jo vetem I personazheve te vecante. Edukata e rendomte
qe u percillet femijeve nga prinderit eshte nje dhuarte e ulet, e demshme e nenave te keqija, te cilat
duke u nisur gjoja nga hijshia apo pastertia e tyre morale ndikojne negativisht ne edukimin e
femijeve. Tek tipizimi I figures se te atit Helmer, perseri Ibseni me nje metode pershkruese elegante
paraqet dukshem karakterin dhe pendimin e njeriut parimor, reagimin e menjehershem ndaj
pabesise dhe genjeshtres duke bere qe krenaria e Nores te humbase aq shpejt dhe pendesa,
ndjenja e fajita te mbuloje krejt qenien e saj. tani nuk ka me iluzione e shpresime pa vlere. Nora e
kupton se ajo nuk eshte asgje vecse nje grua mendjelehte, nje injorante dhe nene e rrezikshme. Te
gjitha vlerat e saj tashme ishin tkurrur aq shume sa ajo skishte me personalitet ne familje, ajo sishte
vecse nje kukull Brenda ne familjes. Ajo ishte kthyr ne nje loder dhe nuk ka force e as te drejte
morale te dale para burrit dhe femijeve te saj. Ajo largohet me bindjen per te mos u kthyer me derisa
te fitoje pergjegjesine mbi vete si nene dhe bashkeshorte.

Lidhje t jashtme[redakto | redakto tekstin burimor]

Henrik Ibsen, akuzuesi libertin, artikull pr jetn dhe veprn e Henrik Ibsen tek e prditshmja
"Shekulli"

Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur nje rol shum t madh n zhvillimin e dramaturgjis dhe
t teatrit europian n pjesn e fundit t shekullit XIX. Ai ka qen dramaturgu m i madh i
Europs Perndimore n fund t ktij shekulli,duke pasqyruar m mir se kushdo
tjetr traditat
realiste n dramaturgji.
Bazat demokratike t krijimtaris s Ibsenit spjegojn kushtet shoqrore n
t cilat zhvillohen
heronjt e tij, tregojn rrnjt historike "t karakterit dhe t shpirtit t
inisiativs", q jan
tipare t rndsishme pr shum personazhe t dramave t tij - pr patrioten e
flakt zonjn Ingra

t Ostrogotit, pr mbretin Gokon, pr Brandin e pamposhtur, pr Norn e

ndershme dhe kryengritse,
pr doktor Stokmanin,njeri i guximshm dhe i patronditur,pr zonjn Alving,e
cila di t gjej n veten

e saj forcat e nevojshme pr t'u ngritur mbi moralin e kohs,mbi iluzionet dhe gnjeshtrat q kan
sunduar
pr vite me rradh n jetn e saj.
Henrik Ibsen lindi m 20 mars 1828 n nj qytet t vogl bregdetar,n
Skien,n familjen e nj armatori
dhe tregtari t dgjuar.Por m 1836 i ati ra ekonomikisht.Prej 1844 deri m
1850 Ibsenit iu desh t punoje
si ndihms farmacist n qytetin Grimmstad.Po n kto vite fillon edhe
aktiviteti i tij letrar.Veprimtaria
e Ibsenit u zhvillua dhe u poq nn prshtypjet e ngjarjeve revolucionare t
viteve 1848-1849 dhe t lvizjes
kombtare lirimtare norvegjeze.
M 1849 shkroi dramn e par, "Katilinn",ku gjejn shprehje ndjenjat e tij
kryengritse.Gjat viteve q
erdhn m pas, ai shkroi vepra kryesisht t frymzuara nga e kaluara e atdheut
dhe nga folklori.Prej vitit
1851 deri m 1857,punoi si udhheqs letrar dhe regjizor n teatrin kombtar
t Begenit,ndrsa m 1858 vajti
n kryeqytet,n Kristiana (sot Oslo) dhe punoi si drejtonjs i teatrit
kombtar norvegjez.Puna si regjizor i
dha mundsi t njihet me ligjet e skens dhe t zotroj me prsosmri
teknikn e dramaturgjis.