Bağlarda Budama PDF

T.C.
MLL ETM BAKANLII
ORTA RETM PROJES
TARIM TEKNOLOJLER
BALARDA BUDAMA
622B00121
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. BALARDA DESTEK SSTEM....................................................................................... 3
1.1. Balarda Budamann Tanm ve Kapsam .................................................................... 3
1.1.1. Budamann Tanm..................................................................................... 3

1.1.2. Balarda Terbiye Sistemi........................................................................... 4
1.1.3. Budamann Amalar ................................................................................. 5
1.1.4. Budamann Snflandrlmas ..................................................................... 5
1.2. Balarda Destek Sistemi ............................................................................................... 6
1.2.1. Baclkta Kullanlan Destek Malzemeleri ................................................ 6

1.2.2. Arazide Destek Sisteminin Kurulmas ....................................................... 8
1.2.3. Budama Aletleri ......................................................................................... 9
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 11
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 13
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 14
2. TELL (MODERN) TERBYE SSTEMLER .................................................................. 14
2.1. Telli Terbiye Sistemlerinin Amalar ......................................................................... 14
2.2. Telli Terbiye Sistemlerinin Faydalar ......................................................................... 17
2.3. eitli Telli Terbiye ekilleri...................................................................................... 17
2.3.1. Kordon ekli ............................................................................................ 17

2.3.2. Guyot ekli............................................................................................... 24
2.3.3. Avustralya (Telli Goble) ekli ................................................................. 27
2.3.4. ift T Terbiye ekli ................................................................................. 28
2.3.5. Byk T Terbiye ekli ............................................................................. 29
2.3.6. Pergola (ardak) ekli ............................................................................. 30
2.3.7. V veya Y ekli .................................................................................. 31
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 35
3. YERL TERBYE SSTEMLER ...................................................................................... 35
3.1. Goble Terbiye ekli .................................................................................................... 35
3.1.1. Goble Terbiye eklinin Olumlu Yanlar .................................................. 35

3.1.2. Goble Terbiye eklinin Olumsuz Yanlar................................................ 36
3.1.3. Asmaya Goble Terbiye eklinin Verilii ................................................. 36
3.2. Serpene ekli .............................................................................................................. 40
3.3. Herek ekli.................................................................................................................. 41
3.4. Bursa ekli .................................................................................................................. 41
3.5. znik ekli ................................................................................................................... 41
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 45
4.1. K (rn) Budamasnn Zaman ................................................................................ 45
4.2. K (rn) Budamann Amalar................................................................................ 45
4.3. K Budamasna Balamadan nce Bilinmesi Gereken Hususlar .............................. 46
4.3.1. Asmann ekli .......................................................................................... 46

4.3.2. Asmann Cinsi.......................................................................................... 46
4.3.3. Dikildii Topran Kuvveti...................................................................... 46
4.3.4. Ban Bir Sene Evvelki Verimi................................................................ 47
4.3.5. Ban Ya ve Yal Ksmlarnn Durumu .............................................. 47
4.3.6. Elde Edilecek zmn Kullanma Yeri.................................................... 47
4.3.7. Kullanlacak Malzemelerin Durumu........................................................ 47
4.4. rn Budamasnn Kurallar....................................................................................... 47
4.5. Aralama-Ayklama Budamas..................................................................................... 53
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 57
5. BALARDA YAZ (YEL) BUDAMASI ....................................................................... 57
5.1. Yaz (Yeil) Budamasnn Tanm ............................................................................... 57
5.2. Yaz (Yeil) Budamann Amalar............................................................................... 57
5.3. Yaz Budamalar eitleri ............................................................................................ 59
5.3.1. Filiz ve Obur Alma .................................................................................. 59

5.3.2. Dip Srgnleri Temizleme....................................................................... 60
5.3.3. U Alma ................................................................................................... 60
5.3.4. Tepe Alma ................................................................................................ 61
5.3.5. Koltuk Alma............................................................................................. 62
5.3.6. Yaprak Alma ............................................................................................ 62
5.3.7. Salkm Seyreltmesi................................................................................... 63
5.3.8. Tane Seyreltmesi ...................................................................................... 64
5.3.9. Bilezik Alma ............................................................................................ 64
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 68
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 69
KAYNAKA ......................................................................................................................... 71
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN
TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
622B00121
Tarm Teknolojileri
Endstriyel Sebze ve Meyve Yetitiricilii
Balarda Budama
Balarda destek sisteminin kurulmas, modern ve yerli

terbiye sistemlerinin oluturulmas, yaz ve k
budamalarnn yaplmasyla ilgili bilgi ve becerilerin
kazandrld renme materyalidir.
40/ 24
Balarda budama yapmak

Genel Ama
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda teknie uygun
olarak balarda budama yapabileceksiniz.
Amalar
1. Balarda destek sistemlerini kurabileceksiniz.
MODLN AMACI
2. Balarda telli (modern) terbiye sistemlerini
oluturabileceksiniz.
3. Balarda yerli terbiye sistemlerini oluturabileceksiniz.
4. Balarda k (mahsul) budamas yapabileceksiniz.
5. Balarda yaz budamas yapabileceksiniz.
Ortam: Ba alan
Donanm: Destek sistemi kurulmas iin gerekli traktr, pulluk,
ETM RETM
direk, imento, kum, tel, metre, kazma, krek, kazk budama
ORTAMLARI VE
malzemeleri, terbiye sistemi ara ve gereleri, budama makas,
DONANIMLARI
budama testeresi, bak, ip, CDler, bilgisayar donanm,
televizyon, DVD, ders ortam
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
LME VE
DEERLENDRME doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
sizi deerlendirecektir.
iii
iv
GR
GR
Sevgili renci,
Dnyada baclk iin en elverili iklim kua zerinde yer alan lkemiz, ok eski ve
kkl bir baclk kltr ile zengin bir yetitiricilik potansiyeline sahiptir. Trkiye, ba
alan ve retim deerleri ile dnyada ilk be lke arasnda yer almaktadr.
Yurdumuzun hemen her blgesinde baclk yaplmakta ve retilen zmler; sofralk,
kurutmalk, araplk ve ralk olarak eitli ekillerde deerlendirilmektedir.
Asma sarlc bir bitkidir. Herhangi bir destek olmad zaman toprak zerinde
yaylarak geliir. Aa gibi bir destek bulduu zaman ise slkleri ile sarlarak tutunur ve
destee trmanarak ykselir.
Modern baclkta, asmann bymesi ve gelimesinin kontrol edilmesi esastr ve
bunu salamak iin deiik destek malzemelerinden de faydalanlarak asmalara uygun
ekiller verilmektedir. Baclkta budama, asmann canl olan kol, ubuk, srgn ve yaprak
gibi organlarnn kesilerek karlmas olarak adlandrlr. Terbiye ekli ise gvde, ok ve tek
yllk dallarla, srgnlerin yer, ekil yn ve saylarn ifade eder. Terbiye ekli budama ile
oluturulur, budama ile de oluturulan ekil korunur veya deitirilir.
Asmalarda terbiye ekli; fidan dikim veya a ylnda balanarak asmann gelime
devresi olan 3-5 yl iinde tamamlanan ekildir. Terbiye ekli batan belirlenmeli ve ilk
yldan balanarak doru ekilde oluturulmaldr. Aksi hlde terbiye eklinde oluacak
yanllar dzeltmek, emek ve rn kaybna yol aar. Ayrca asmalarda geni yaralarn
almasna neden olur.
Asmann budanmas ok bilgi ve beceri isteyen teknik bir itir. Bu nedenle asmann
fizyolojisini ve budama esaslarn iyi bilmek gerekir. Aksi hlde zmn kalitesi dmekte,
verim azalmaktadr. Hatta ba zarar grebilir ve erken elden kabilir.
Siz bu modl ile balarda destek sistemi kurabilecek, terbiye sistemleri
oluturabilecek, yaz ve k budamalar yapabileceksiniz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda, teknie uygun olarak balarda destek
sistemlerini kurabileceksiniz.
ARATIRMA
Blgenizdeki balarda en ok kullanlan destek malzemelerini aratrnz.
evrenizdeki balar ziyaret ederek kurulan destek sistemlerini yakndan

inceleyiniz.
rendiiniz bilgilerle, evrenizdeki iftilerin uygulad destek sistemlerini

karlatrnz.
1. BALARDA DESTEK SSTEM

Baclkta baar, ba kurulacak yrenin toprak ve iklim faktrlerinin iyi bilinmesi,
balangta iyi bir planlama ile toprak-iklim, ana-eit ve terbiye sisteminin bir uyum
ierisinde olmasna baldr. Bu durum reticiye byk kr salayabilecei gibi ban
ekonomik mrn de uzatacaktr.
1.1. Balarda Budamann Tanm ve Kapsam

1.1.1. Budamann Tanm
Asmalarda byme ile verimlilik ve kalite arasnda bir denge salayarak en yksek
kalitede verim ve rn elde etmek amacyla toprak st organlar, zellikle bir yal dallar ve
srgnler zerinde gerekletirilen ksaltma, karma, seyreltme vb. ilemlere budama denir.
Asma, iddetli veya sert budamaya gelebilen ve buna uygun tepki gsterebilen ok
yllk sarlc bir bitkidir. Asmann, bir taraftan bymesini, dier taraftan mahsul vermesini
aksatmayacak ekilde zerindeki bir ksm dallarnn kesilip atlmas gerekir. Yalnz
budamann yapld yer deil, asmann doal yaama ve verim alarnn uzatlmas ve her
yl dengeli bir mahsul alnmas dnlerek budama uygulanmaldr.
Baclkta zellikle k budamas nem tar. Bu budamada bir yl nce srgn hlinde
oluan ve budama mevsiminde yllk dal (ubuk) adn alan organlarn % 70-80'i kesilip
karlr. Yaz budamasnda ise u alma veya benzeri uygulamalarla asmada kesilip karlan
ksmlar toplam yeil aksamn % 30-40' kadardr. Asmada budama, her yl mutlaka yaplmas
gereken nemli kltrel bir ilemdir.
Asmalarn beslenmesinde, en byk hizmeti asma yapraklar yaptndan budamada
asmaya yeteri kadar yaprak alan brakmak gerekir. Bir asmada ne kadar fazla yaprak
bulunursa o asma daha kuvvetli bir gelime gsterir.
1.1.2. Balarda Terbiye Sistemi

Gnmz baclnda terbiye sistemi veya ekli, asmalara verilen ekil ile bu ekli
oluturan organlarn zerine yerletirildii dayanak (destek) malzemelerinden yaralanlarak
asmalara uygun ekiller verilmesidir.
Baclkta terbiye ve budama kavramlar birbirine kartrlmamaldr. nk terbiye,
omcalara (gen asmalara) gen dnemde verilen ekilleri ifade etmektedir.
Buna karlk, budama; omcalarn gen devrelerinde terbiye eklinin oluturulmas,
rne getikten sonra ise gelime, verim ve kalitenin dzenlenmesine ynelik dallar ve
srgnler zerindeki ksaltma, karma ve seyreltme gibi ilemleri kapsamaktadr. Bu
ilemlerle, oluturulan terbiye ekli korunur.
Asma srgnlerinin doal geliimi alm bir emsiyeyi andrmakta ve srgnler
gelimelerini yerde srnerek devam ettirmektedir. evresinde aa, direk ya da it gibi bir
destek bulduunda ise slkleriyle ona sarlp geliimini bu destein yapsna uygun olarak
srdrmektedir.
Modern baclkta asmann bymesinin ve gelimesinin kontrol edilmesi esas
olduundan deiik dayanak (destek) malzemelerinden yararlanlarak asmalara uygun
ekiller verilmektedir.
Asmalara verilen ekiller, fidan dikim veya a ylndan balanarak asmann gelime
devresi olan 35 yl iinde tamamlanr. Terbiye ekli; gvde, ok ve tek yllk dallarla,
srgnlerin yer, ekil, yn ve saylarn ifade eder. Terbiye ekli, batan belirlenmeli ve ilk
yldan balanarak doru bir ekilde oluturulmaldr. Aksi hlde terbiye eklinde oluacak
yanllklar dzeltmek, emek ve rn kaybna yol aar.
Terbiye ekilleri; ba blgesinin iklimine, topran durumuna, yer ve yneye,
yetitirilecek zm eidine, gelime kuvvetine, deerlendirme ekline, ana ve
mekanizasyon durumuna, bacnn bilgisi ve kabiliyetine gre seilir. Bu nedenle herhangi
bir zm eidi veya ekoloji iin standart bir terbiye ekli nermek mmkn deildir. Bu
amala her yrenin standart zm eitlerine uygun olan terbiye sistemleri nerilmelidir.
Kltr asmalarna verilecek terbiye sisteminin prensipleri aadaki

ekilde olmaldr:
Her trl mekanizasyona ve bunun gelitirilmesine,
Dallarn ve srgnlerin omca zerinde dzgn bir ekilde datlmasna,
Byme ve gelime ile verimlilik arasndaki fizyolojik dengenin

korunmasna,
Gelien teknoloji ve yeni tekniklerin uygulanmasna,

K budama, toprak ileme, hastalk ve zararllarla mcadele, sulama ve
gbreleme, hasat gibi kltrel uygulamalarn kolaylatrlmas ve daha az
masrafla gerekletirilmesine,
Asma organlarnn gneten en etkili ekilde yararlanmasna,
Verim ve kaliteyi dorudan etkileyen yaprak alannn optimal dzeyde
artrlmasna,
Olumsuz iklim koullarndan (don, dolu, rzgr, yksek ve dk nem,
iddetli gne vb.) asmalarn en az dzeyde etkilenmesine,
Yaz budamalarna duyulan gereksinimin en aza indirilmesineimkn
salamaldr.
1.1.3. Budamann Amalar
Asmalara, eit ve anacn byme kuvvetine, eidin budama isteine, ekolojik

artlara, kltrel uygulamalar (toprak ileme, ilalama, sulama vb.) ve
mekanizasyona uygun bir ekil vermek ve bu ekli korumak,
Fizyolojik dengeyi bozmadan rn verim ve kalitesini mmkn olan en yksek
dzeye karmak ve bu dzeyi mmkn olan en uzun sre korumak,
Yaz budamalar (yeil budama) ile zellikle rn kalitesini artrmak,
Yalanma veya deiik nedenlerle zayflam, ekli bozulmu, verimi dm
asmalarda kollar geriye budama (ksaltma) ile genletirmek veya kollar
yenilemektir.
1.1.4. Budamann Snflandrlmas

1.1.4.1. Amalarna Gre Budama
ekil budamas
Balarda ekil budamasna, adan sonra veya al fidann dikiminden itibaren

balanr ve 35 yllk bir dneme tamamlanr.
rn (mahsul ) budamas
Uygun terbiye sistemi oluturulduktan sonra asmalar zerinde her yl dinlenme

dneminde yaplan budamadr.
Genletirme budamas
Balarda yalanma, zayflama, hatal budama, don, kuraklk, dolu, hastalk ve

zararllar ya da mekanik etkilerle normal budamalarla onarlamayacak lde zarar gren
kollar, genletirme budamas ile ksaltlarak yeniden oluturulabilir.
Bu budamada, genletirilecek kolun gvdeye yakn ve st ksmndan olumu bir
obur dal, yeni kolun oluturulmasnda kullanlr. Bu dal, genletirilecek olan kol zerindeki
son rn budamas srasnda iki gz zerinden budanr. Ertesi yldan balayarak sz konusu
dal zerinde, terbiye sisteminin gerektirdii ekilde kol oluturmaya ynelik budamalara
devam edilir.
1.1.4.2. Yapld Dneme Gre Budama
K budamas:
K budamas asmalarn dinlenme devresinde yaplan budamadr.
Yaz budamas:
Asmalarn yaprakl olduu dnemde yaplan budamalara yeil budama veya yaz
budamas denir.
1.2. Balarda Destek Sistemi

1.2.1. Baclkta Kullanlan Destek Malzemeleri
Asma sarlc zellie sahip bir bitkidir. ekil verirken dikey ve yatay olarak deiik
aralarla desteklenmelidir. Yksek bir verim elde etmek ve verilen ekli verim devresi
boyunca korumak iin desteklemek zorunlu olmaktadr.
Asmann dayanak sistemlerinin oluturulmas denildiinde, esas olarak telli terbiye
sistemleri iin ihtiya duyulan destek sistemleri ve bunlara ait destek malzemeleri
anlalmaktadr. nk asmann doal gelime zelliklerinin byk lde korunduu goble
ve ba ekli verilen asmalarda destek sistemi kullanlmadan, asmalar kendi gvdeleri
zerinde dik duracak ekilde terbiye edilmektedir.
Modern bacln gerei olan telli dayanak sistemleri, daha iyi gnelenme ve
havalanma salayarak iek oluumu ve ieklenmenin seyrini, salkmlarn gelimesini ve
olgunlamay olumlu ynde etkiledii gibi evre artlarnn olumsuz etkilerini de nemli
lde azaltr. Ayn zamanda, hastalk ve zararllarla mcadele ile dier kltrel bakm
ilerini kolaylatrr.
1.2.1.1. Destek Sisteminin Seiminde Gz nne Alnacak Faktrler
Baclkta rn verimi ve kalitesi, asmaya balangta verilecek terbiye sistemi ve
buna bal olarak oluan yaprak yzeyinin dzenlenmesi, verilen ekil ve dayanak sisteminin
birbirine uyumu ile yakndan ilgilidir.
Dayanak sisteminin seiminde gz nne alnacak balca faktrleri aadaki
ekilde sralamak mmkndr.
Kolaylk: Destek sistemleri kolay uygulanmaldr.
Bitkisel faktrler: Asmann bymesine zarar vermemelidir. Verim ve kalitesini
snrlandrmamaldr.
Ekonomik faktrler: Salam ve ucuz olmaldr. ok pahal dayanak sistemleri, tesis
maliyetini nemli lde artrmaktadr.
evresel faktrler: Scaklk, ya, toporafi, rzgr ve potansiyel don riski gz
nnde bulundurulmaldr.
1.2.1.2. Destek Materyalleri ve zellikleri
Direkler
Direkler aa, beton veya demir olabilir. Direk uzunluklar, terbiye ekli ile asmann
byme ve gelime kuvvetine gre deimekle birlikte 2.00-2.50 m arasndadr. Sra ba
direkleri, sra zeri direklerinden en az 25 cm daha uzun olmaldr. Direklerin aplar,
materyale gre deimektedir.
Aa direkler, 610 cm apnda veya 6x6-10x10 cm kesitinde yuvarlak veya biilmi
ekilde yaplr. Bunlarn kaln olanlar (10 cm apnda veya 10x10 cm kesitinde) sra ba
direi olarak kullanlmakta, daha ince olanlar ise sra zeri (8 cm apnda veya 8x8 cm
kesitinde) veya payanda (6 cm apnda veya 6x6 cm kesitinde)
direi olarak
kullanlmaktadr. Bu amala odunu daha sert ve dayankl olan okalipts, am, mee, ladin,
sedir, kestane, hlamur ve kayn gibi aalar tercih edilmektedir.
Aa direklerin dayanklln artrmak iin kabuklar soyulur ve kurutulur. Topraa
girecek ksmlar 510 mm kalnlnda yaklr, ziftlenir ve % 5lik bakr slfat iinde 810
gn bekletilir.
Beton direkler, genellikle keli (8X8, 10x10 cm) yaplmaktadr. Bunlardan kaln
olanlar (10x10 cm) sra banda, ince olanlar (8x8 cm) sra zerinde kullanlmaktadr. Beton
direklerin dayanklln artrmak iin ilerine 46 mm apnda 3-4 adet etriyeli demir
ubuk konur. Teller direin cinsine gre uygun bir yntemle direklere tutturulur.
Demir direkler genellikle profil demirden yaplmaktadr. (T) veya (L) profilli olabilen
bu direklerin paslanmaya ve anmaya kar zaman zaman boyanmalar gerekir. Sra balar
iin genellikle, 50x50x50 mm, sra ileri iin 40x40x40 mmlik T veya L tipi kebentler
kullanlmaktadr. Son yllarda galvanizli direklerin kullanm da giderek artmaktadr.
Herekler
ap 2-4 cm veya kesidi 2x 2-4 x4 arasnda deien boylar 1,5 ve 2 m olan ve

genellikle gen asmalarn dikey dorultuda desdeklenmesinde kullanlan malzemedir.
ubuklar
Gen asmalarn geici olarak dikey desteklenmesinde kullanlan ve boyu 1,5-2,0
arasnda deien aatan yaplm materyaldir.
Teller
Asmann kol ve dallarn bkmek ve balamak iin genellikle galvanize elikten
yaplm teller kullanlr. Bunlarda aranan en nemli zellik paslanmaz olmalardr.
Telli terbiye sistemlerinde topraa en yakn konumdaki ilk tele bkme veya
yatrma teli denir ve kollar bu tel zerine yatrlr. Daha st sralardaki tellere ise
balama teli ad verilir. Bkme veya yatrma telleri dz olabildii gibi dalgal da olabilir.
Dz olduunda 2.8 mm, dalgal olduunda ise 3.1 mm apnda olmas istenir. Balama
tellerinin ap ise 2.5 mmdir (ap 2.5 mm olan 1000 arlndaki tel yaklak 2600 m
gelir.).
1.2.2. Arazide Destek Sisteminin Kurulmas

Direk ve tellerden oluan destek sistemi, a yl kurulmaldr. Bylece a srgnleri
desteklenerek dzgn bir gvde ve istenen ekil elde edilir.
1.2.2.1. Sra Ba Direklerin Dikilmesi
Sra ba direkleri sra zerindeki yk eken direklerdir. Bu direklerin dik
durmalarn salamak iin i payandalarla veya dtan germe bloklar ile desteklenmelidir.
Sra ba direkleri srann banda hepsi ayn hizaya gelecek ekilde (ip ekerek) 40x40x50
cm llerinde alan ukurlara betonla dikilir. Beton blokun st yzeyi 1015 cm toprak
altnda kalmaldr. Sra ba direi tabanndan da doru 2.5 m mesafe de 70100 cm
derinliinde alan ukura germe bloklar yerletirilir. Bu germe ortasndaki kancaya taklan
6 mm apndaki elik ubuun bir ucu skca balanr, dier ucu direin tepesine gergin bir
ekilde balanr ve sonra gmlen germe bloku toprakla sk bir ekilde kapatlr.
Sra banda germe bloku 2.5 mlik mesafe daraltmaktadr. Bu nedenle pratikte dtan
germe yerine sra ba direine iten payanda koyarak direin dikliini salamak daha
kullanl olmaktadr.
Resim 1.1: Sra ba direklerin grn
Payanda direin bir ucu 45o a ile sra ba direinin en st ucuna (2 tel arasnda
uygun bir balant ile) dayandrlr, dier ucu ise (ayn ay bozmadan) 20X 20 X40 cmlik
bir beton blok iinde topraa 40 cm derinliine kadar gmlr.
Sra ba direkleri dik olarak dtan germe bloklar ile iten payanda ile desteklendii
gibi direin tepesinden tek tel geirilerek kurulan desteklenme sistemlerinde, sra ba direi
geriye doru 600lik bir a ile eilerek ve germe bloku ile 160 cm mesafede desteklenerek
sistem kurulabilmektedir.
1.2.2.2. Sra Aras Direklerin Dikilmesi

Sra zeri direklerinin ap genellikle sra ba direklerinin apndan daha azdr. Sra
zerinde dikilen direklerin aral (mesafesi) asmalarn sra zerindeki dikim sklna gre
deiir. Dikim sklna gre genellikle 4-5 asmaya bir sra zeri direi dikilir. rnein, sra
zeri mesafesi 1.5 m olan ve 70-100 cm gvde yksekliinden sonra 50 ve 45 cm ara ile st
ste iki srgn balama teli ekilerek oluturulan bir guyot terbiye eklinde, sra zerinde
dikilecek direklerin aral 6.0-7.5 m olmaldr. Eer zm eidi ok kuvvetli geliiyorsa
direklerin bu aral tellerde oluan ar sarkmay nlemek iin 4-5 m olmaldr.
Sra zeri direkler belirlenen yerlerine 30x30x40 cm boyutunda bir beton blok iine
yerletirilerek 40-50 cm derinliinde dikilir.
1.2.2.3. Tellerin ekilmesi
Sra ba ve sra zeri direkleri dikildikten sonra seilen terbiye ekline gre nce
bkme ve bunlarn zerinde de belli aralklarla srgn balama telleri ekilir. Tellerin bir
ucu sra ba direine sabitletirilir, dier ucu belirlenen ykseklikten sra zeri direklerdeki
deliklerden geirilerek srann dier ucundaki sra ba direinde gergi dzenine balanr.
Gergi dzeni ile her seviyeden ekilen teller kontrol edilerek gerginlik salanr.
1.2.3. Budama Aletleri

1.2.3.1. Budama Makas
Asmann budanmas srasnda, zellikle bir yal dallarn ksaltlmas ve dipten
karlmasnda, ayrca iki yal dallarn budanmasnda ve yaz srgnleri zerinde
gerekletirilen budama ilemlerinde kullanlr.
1.2.3.2. Serpet
Budama makas yerine veya testere ile kesilen kaln dallarn kesim yzeylerinin
dzeltilmesinde kullanlan, az kavisli ak eklinde bir budama aletidir.
1.2.3.3. Ba ekmesi
Budama makas yerine, hatta makasla kesilemeyecek kadar kaln dal ve kollarn
kesilmesinde kullanlan, kavisli ve ince testere dili az bulunan ak eklinde budama
aletidir.
1.2.3.4. Budama Testeresi
Dier budama aletleri ile kesilemeyecek kadar kaln dal ve kollarn kesilmesinde
kullanlan, uca doru incelen yapda, ters dili testerelerdir.
1.2.3.5. Seyreltme ve Ayklama Makas

iek salkmlar ile koruk safhadaki salkmlarn seyreltilmesi veya
ekillendirilmesinde, sofralk eitlerde salkmlarda kaliteyi bozan tanelerin ayklanmasnda
kullanlan ince, uzun ve sivri ulu azlar olan zel makastr.
Resim 1.2: Baclkta kullanlan budama aletleri
10
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Teknie uygun olarak balarda destek sistemlerini kurabilmek iin aada verilen
ilem basamaklarn uygulaynz.
lem Basamaklar
Destek sistemine karar veriniz.
Destek malzemelerini hazr hle

getiriniz.
Sra zerlerine ukurlar anz.
ukurlara destek sisteminin ana

kazklarn dikiniz.
Direklerin dibini betonlaynz.
Direklerin arasna teller ekiniz.
Sra balarna ve sra aralarna destek

direkleri dikiniz.
Budama malzemelerini hazr hle

getiriniz.
neriler
Destek malzemelerinizin uzun mrl
olmasna dikkat ediniz.
Destek malzemelerinin terbiye sistemine
uygun olmasna dikkat ediniz.
Destek malzemelerinin salamlna ve
ucuzluuna baknz.
Destek malzemelerini zamannda temin
ediniz.
ukurlar zamannda anz.
ukurlar llerine gre anz.
ukurlar aras mesafelere dikkat ediniz.
Direklerin toprak alt ve toprak stnde
kalacak ksmlarna dikkat ediniz
Direklerin ayn hizada olmasna dikkat
ediniz.
Direklerin dikilecei mesafelere dikkat
ediniz.
imento ve kumdan har hazrlaynz.
ukurda boluk kalmamasna dikkat
ediniz.
Tellerin kalnln kontrol ediniz.
Tellerin ekilecei mesafelere dikkat
ediniz.
Tellerin gerginliini salaynz.
Dikilen destek direklerinin evreye zarar
vermemesine dikkat ediniz.
Destek direklerinin diplerini betonlamay
unutmaynz.
Budama malzemelerinizin tam olmasn
salaynz.
Budama aletlerinizi zamannda
hazrlaynz.
Budama aletlerinin keskin olmalarn
salaynz.
11
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
1
2
3
4
5
6
7
8
Deerlendirme ltleri
Destek sistemine karar verdiniz mi?
Destek malzemelerini hazr hle getirdiniz mi?
Sra zerlerine ukurlar atnz m?
ukurlara destek sisteminin ana kazklarn diktiniz mi?
Direklerin dibini betonladnz m?
Direklerin arasna teller ektiniz mi?
Sra balarna ve sra aralarna destek direkleri diktiniz mi?
Budama malzemelerini hazr hle getirdiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
12
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
1.
Asmalara verilen ekiller, fidan dikim veya a ylndan balayarak ..yl

iinde tamamlanmaldr.
2.
K budamas mevsiminde yllk ubuklarn %....................'i kesilip karlr.
3.
Mahsul budamas, uygun terbiye sistemi oluturulduktan sonra asmalar zerinde her
yl dneminde yaplr.
4.
Terbiye sistemlerinde kullanlan direklerin

arasndadr.
5.
Kuvvetli gelien zm eitlerinde tellerde sarkma olumamas iin direkler arasndaki

mesafe ........................olmaldr.
6.
Telli terbiye sistemlerinde topraa en yakn konumdaki ilk tele . veya

denir. Daha st sralardaki tellere ise .. ad verilir.
boylar .. - ..
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
13
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda teknie uygun olarak balarda telli
(modern) terbiye sistemleri kurabileceksiniz.
ARATIRMA
Blgenizdeki balarda hangi telli terbiye sistemlerinin yapldn aratrnz.
evrenizdeki balar ziyaret ederek telli terbiye sistemlerinin yapln

yakndan inceleyiniz.
rendiiniz bilgilerle evrenizdeki iftilerin uygulad telli terbiye

sistemlerini karlatrnz.
2. TELL (MODERN) TERBYE

SSTEMLER
2.1. Telli Terbiye Sistemlerinin Amalar
Asmalarda dzgn ve kuvvetli bir gvde ile onun zerinde deiik sayda
kol oluturarak kuvvetli ve dengeli bir gelime salamak ve kaliteli rn
elde etmek
Telli terbiye sistemlerinde, yerli sistemlere gre omca zerinde ok sayda gz

braklarak daha fazla rn alnr. Salkmlar ayn seviyede olduklarndan olgunlama da ayn
zamanda olur. Eit gne gren salkmlarn renk ve tat oluumu da benzer olur. Bir sradaki
omcalarn hasad kolay, hasat kayb az, iilik gideri dk olur.
14
Resim 2.1: Telli terbiye sisteminde kaliteli zmler
Yksek gvdeli ve tele alnm ekiller oluturularak taze srgnleri ge

don ve rzgr zararlarndan korumak
lkbahar son donlar zellikle hava ak olmayan ukur ve kuzey yerlere kurulmu
olan balarda nemli verim kayplarna yol amaktadr. Buna karlk telli terbiye ekli ile
gvde yksekliinin artrlp ilkbahar don zararlarndan asmalar korunabilir. nk souk
havalar toprak yzeyine yaklatka akkanln yitirip kmektedir.
Rzgr ilkbahar ortalarnda srgnler odunlamadan nemli derecede krlmalara yol
aar. Bu nedenle kuvvetli gelien srgnler bir destee tutturulmaldr. Bu da ancak telli
terbiye ekillerinde mmkndr.
Resim 2.2: Yksek gvdeli bir asma
15
Serin ve nemli yerlerde gneten daha fazla yararlanmak, daha iyi

havalanmay salamak, ok scak yrelerde ise taze srgnler ve salkmlar
gnein yakc etkisinden korumak
Gnelenme asma verimini dorudan etkilemektedir. Taneler biriktirilen eker

yapraklarda retilir. Yapraklarn zmleme yolu ile karbonhidrat maddeleri (eker+niasta)
oluturmalar (fotosentez) iin gne enerjisi gereklidir.
Verimlilik gnelenme ile artmaktadr. Asmalarda salkmlarn say ve hatta irilikleri
bir yl nceden olumaya balamaktadr. Dorudan gne gren yapraklarn koltuklarndaki
gzler daha verimli olur. zellikle kritik dnem olarak bilinen ieklenme ncesi ve
sonrasn kapsayan 3 haftalk dnemdeki gnelenme etkilidir. Bu dnemdeki gnelenme
ile bir yl sonra grlen salkm say ve byklkleri arasnda yakn bir iliki vardr. te
yandan asma tacnn alt veya iinde dorudan gne grmeden gelien srgnlerin gzlerinin
verimlilii, dorudan gnete gelienlerin verimliliinin yar kadardr. Bu nedenle dorudan
gne gren yaprak alann artran terbiye ekilleri asma verimini de artrr.
Youn hava nemi ve durgun hava zellikle asma tacnn alt ve i ksmlarnda mantari
hastalklarn artmas iin uygun bir ortam oluturur. Gvdenin ykseltilmesi daha iyi
havalanma ve gnelenme salayarak hastalk kontroln kolaylatrr. Asmann yaprakl
olduu dnemde yan sk ve oransal nemin yksek olduu yrelerde gvde ykseklii
1,20 1,60 m arasnda olmaldr. Buna karlk vegetasyon sresinin ksa olduu (asmann
ge yapraklanp erken yaprak dkt) kurak yrelerde asmalar alaktan talandrlmaldr.
Bu yolla zmlerin olgunlaabilmeleri iin toprak ssndan yararlandrlabilir.
Toprak ileme, sulama, gbreleme, hastalk ve zararllarla mcadele,

budama ve hasat gibi ilemleri kolaylatrmak
lalama: Gvdenin ykseltilmesi daha iyi havalanma ve gnelenme salayarak
hastalk kontroln kolaylatrr. Telli terbiye ekillerinde ilalama makinelerle yaplmaya
elverili olduundan iilikten ve zamandan tasarruf, kolaylk ve etkin bir ilalama salar.
Toprak ileme: Goble terbiye ekillerinde asma tac 23 mlik toprak yzeyini
kaplamaktadr. Bu alanda (omca alt) toprak ilemesi yalnzca el iilii dier bir deyile,
apa ile yaplabilmektedir. Yurdumuzdaki balarn byk ounluunun sulanamad,
ilkbahar ve yaz aylarnda topraktaki suyu tutabilmek iin 24 kez apa yapld dnlrse
toprak ilemede traktrn nemi ortaya kar. Dier taraftan goble ekillerinde asmalar drt
yana dalm olduklarndan sra aralarna traktr giremez. Bu gibi balarda srm ve
mcadele ileri insan gc ile yaplmakta, budama maliyeti ykselmektedir. Modern
balarda sra aralar, traktr ve apa makineleri ile kolaylkla ilenebilmektedir.
16
Resim 2.3: Modern balar
Tama: Hasat sonras zmlerin toplanmas, sandklara yerletirilmesi ve tanmas

srasnda zedelenmeler, zayiatlar goble ekillerinde daha fazla olmaktadr. Telli terbiye
sistemlerinde ise bu ilemler kolaylar iilik maliyetleri der.
2.2. Telli Terbiye Sistemlerinin Faydalar
Her trl mekanizasyona uygundur.

Dallarn ve srgnlerin omca zerinde eit bir ekilde dalmas salanr.
Asmann daha fazla hava, k ve gne enerjisi almas salanarak taneler daha
tatl ve kaliteli olur.
iek oluumu ve ieklenme olumlu ynde etkilenir.
Salkm gelimesi ve olgunlamas nemli oranda iyileir.
Verim ve kaliteyi dorudan etkileyen yaprak alannn eit dzeyde artrlmas
salanr.
K budamas, toprak ileme, hastalk ve zararllarla mcadele, sulama ve
gbreleme, hasat gibi kltrel uygulamalar kolaylatrlr ve daha az masrafla
gerekletirilir.
Asmalar don, rzgr, yksek ve dk nem, ar gne zararlarndan
korur.
Yazlk srgnlerin krlmas nlenir.
2.3. eitli Telli Terbiye ekilleri

2.3.1. Kordon ekli
Daha ok dip gzleri mahsuldar olan ve ksa budamay gerektiren eitler iin
kullanlr. Kordon sisteminde, yatrma teli zerinde tek bir tarafa veya sal sollu uzanan iki
sabit tayc kol oluturulur. Daha ok, ift kollu sabit kordon ekli tercih edilir. Bu sistemde
asmann gvde ykseklii 4060 cmdir. yi bir kordon eklinin oluturulabilmesi iin ikinci,
nc ve drdnc yllardaki ekil budamalar ok titiz ve dikkatli yaplmaldr. nk bu
17
sistemin oluturulmas srasnda yaplacak hatalarn ileride dzeltilmesi daha zordur. Kordon
sistemi, kardinal, mkle, razaki gibi iri salkml sofralk eitler iin ok iyi bir sistemdir.
Tama (bkme-yatrma) teli zerine yatrlm olan yal kollar zerinde 2030 cm
aralklarla 35 adet ana ba oluturulur. Bu balardan kan yllk dallarda, asmann gelime
kuvvetine gre 23 gz zerinden ksa budama yaplr. Budanan kalemler zerindeki
gzlerin srmesi ile oluan srgnler yatrma teli zerinden 4045 cm aralklarla ekilen iki
sra balama teline balanr ve bunlardan rn alnr.
Ayn sra zerinde olan iki asmann yatk kollarnn ularndaki mesafe 2530 cm
olmaldr. Bu uzunlua ulaan yatk kollarn (gvdenin ) uzunluu budama ile sabit tutulur.
Kordon sisteminde 3 sra tel geirmek gerekir. Birinci tel (bkme=yatrma= tama
teli, 3 mm kalnlkta) toprak seviyesinden 50 cm ykseklikten, ikinci tel (1. balama teli: 2.5
mm kalnlkta) bkme telinin 40 cm zerinden geirilir. Birinci balama telinin 45 cm
zerinden de ikinci balama teli geirilir.
Srgnlerin balama masrafndan kurtulmak iin ikinci ve nc sra tellerin ift
olarak geirilmesi ve srgnlerin bunlarn arasndan bytlmesi tavsiye olunur.
ekil 2.1: Kordon terbiye sistemi lleri
Resim 2.4: Kordon terbiye sistemi
18
2.3.1.1. Dikim Yl veya A Yl

Dikim srasnda al fidan zerindeki bir yal dallardan kuvvetli gelieni seilerek iki
gz zerinden budanr ve dier dallar dipten karlr. Fidandan oluan srgnlerin dzgn
ve dik olarak byyebilmesi iin yanna bir herek dikilir.
ekil 2.2: a. Al fidann dikimi
b. Birinci yaz gelime dnemi
2.3.1.2. Birinci K Budamas

zerinde birden fazla dal bulunan asmalarda, kuvvetli ve dik byyen dal seilerek iki
gz zerinden budanr. Dier dallar dipten karlr.
ekil 2.3: Birinci k budamas
2.3.1.3. kinci Yaz Gelime Dnemi

Bu dnemde, oluan srgn says birden fazla olduunda kuvvetli gelienin uzunluu
3045 cmye ulanca zayf gelienler karlp atlr. Kuvvetli srgn, asmann yan bana
aklan heree balanarak dzgn gelimesi salanr. kinci yaz gelime dneminde
srgnn uzunluu, verilecek gvde yksekliini 4050 cm atnda bu yksekliin hemen
19
altndaki boumun zerinden tepesi kesilir. Bu aamada yaplan tepe alma hem gvdenin,
hem de zerindeki koltuk srgnlerinin daha kuvvetli gelimesini salayacaktr.
Bu asmalarda, tepe almann ardndan srgnn en st iki boumundan oluan koltuk
srgnleri (buda yerden yaklak 50 cm ykseklikte) kol oluturmakta kullanlmak zere
braklr, dierleri tamamen alnr.
Eer koltuk srgnlerinden yararlanmadan kordon terbiye ekli oluturulacaksa veya
asmann gelimesi kuvvetli deilse ikinci yaz dneminde tm koltuk srgnleri alnmaldr.
a. Srgnleri teke ndirme
b. Tepe vurma ve koltuk alma
ekil 2.4: kinci yaz gelime dnemi
2.3.1.4. kinci K Budamas

kinci yaz dneminde gvde zerindeki tm koltuk srgnlerinin alnd asmalarda,
herhangi bir budama yaplmaz.
Eer koltuktan kan dallar kuvvetli gelimilerse bunlar, gvde oluturmak zere
yatrma teli zerine yatrlr. Alta gelen gzle kreltilir. sttekiler 2030 cm aralkla
bytlr. Yatrma teline yatrlan dallarn iyi pikinlememi u ksmlar, u gz altta
kalacak ekilde kesilir.
20
ekil 2.5: K budamas
2.3.1.5. nc Yaz Dnemi Uygulamalar

Kollarn oluumuna bu yl balanacak olan asmalarda, gvde zerinde oluan
srgnlerden en stteki ikisi braklarak dierleri koparlmaldr. Bunlar, gvde oluturmak
zere yatrma teli zerine yatrlr ve balanr.
Kollarn oluturulmasna bir nceki yl balanan asmalarda ise bu dnemde gvde
zerinde olumu btn yaz srgnleri koparlr. Budanan dallarn alttaki u gzlerinden
oluan ve kollar oluturacak olan srgnlerin yatrma (bkme) teli zerine dzgn olarak
yerletirilmesi ve telden aaya dmemesi iin kendi ekseni etrafnda bir veya en fazla bir
buuk tur atacak ekilde tele sardrlr. Daha fazla sardrma srgn dokularnn
zedelenmesine, hatta srgnn krlmasna sebep olur.
ekil 2.6: nc yaz gelime dnemi
21
Resim 2.5: Gvde ve terbiye eklinin oluturulmas
2.3.1.6. nc K Budamas
Bu budama ncesinde kollarn oluturulmas ilemi, genellikle tamamlanm
durumdadr. K budamas srasnda kollar zerinde bulunan koltuk dallarndan balarnn
oluturulmas iin bu dallar ikier gz zerinden budanr. Kollarn alt ksmlarndaki
gzlerden oluan srgnler kesilir.
ekil 2.7: nc k budamas
22
ekil 2.8.a. Yaz gelime dnemi
b. K budamas (lk rn budamas)
2.3.1.7. Drdnc ve Sonraki Yllar

Yatrlan kol zerinde oluturulan balar zerinde, 2-3 gzl kalemler braklacak
tarzda ksa budanr. lk rn ylnda iki nemli tehlikeden saknmak ve bunlara dikkat etmek
gerekir.
Birincisi, gen asmalarn rnle fazla yklenmesidir. Bu durumda hem rn kalitesi
dmekte hem de asmann kk ve srgn sistemi zayf gelimektedir. Bunu nlemek iin
zellikle ilk yl asmalarn normal olarak olgunlatrabileceinden daha az rnle
yklenmesini salayacak ekilde salkm seyreltmesi yaplmaldr.
kincisi ise kollarn alt ksmlarnda oluan srgnlerdir. lkbaharda gzler srdkten
sonra bada birka kez kontrol yaplarak bu srgnler mutlaka alnmaldr. Bylece kollar
zerinde balar oluturacak srgnler arasnda 2030 cm arasnda bir mesafe oluturulur.
Ancak bu srgnlerin gelime kuvvetleri farkl olabilmektedir. zellikle, gvdeye ve uca
yakn olanlar daha hzl gelimektedir. Gelimeyi dengelemek iin daha hzl gelien
srgnlerde, 45 boumlu olduklar devrede u alma yaplmaldr.
Kollarn devamn salayacak olan bir yal dallarn u gz topraa bakacak ekilde
budanmasna dikkat edilmelidir. Bunun nedeni, bu gzden oluacak srgn kullanarak
kolun dzgn olarak tamamlanmasn salamaktr.
lk rn budamasndan balayarak kollar ve bunlar zerinde oluan srgnler, ikinci
balama telini atnda bunlardan birka bu tele balanmaldr. Bylece bu srgnlerin
zerindeki rn ile birlikte arlk kazanarak kolu emeleri nlenmektedir.
Balar zerinde zm eitlerinin budama istekleri dikkate alnarak ksa budama (her
ba zerinde 23 gz bulunan kalem braklmas) yapabildii gibi alt gzleri az verimli,
salkmlar kk, ekirdeksiz ve araplk zm eitlerinde ise kark ve uzun budama
yaplabilir.
23
ekil 2.9: kinci yaz dneminde gvde zerindeki tm koltuklar alnarak kordon terbiye
eklinin oluturulmas
2.3.2. Guyot ekli

Uzun budama isteyen ve dip gzleri verimsiz olan asmalara uygulanr. Guyot sistemi
tek kollu veya ift kollu ekilde oluturulabilir. Kordan sisteminde olduu gibi yatrma veya
balama teli bulunur. Balama telleri ift olabilir ve srgnler tellerin arasndan geirilir.
1.yl: A veya dikim yl
a. Al fidann dikimi
b. Birinci yaz gelime dnemi
ekil 2.10: Fidann dikim ve geliim dnemi
24
2. yl: Adan sren srgnlerden kuvvetli olan tel hizasndan (45 gz zerinden)
budanr. Ucu kesilen srgn zerinde koltuklar geliir. Bunlardan telin 1520 cm altnda
olanlardan karlkl ikisi braklr. Dierleri dibinden karlr. Koltuk srgnleri 30- 40 cm
olunca birisi bir tarafa dieri br tarafa gelecek ekilde birinci tele balanr. Kn bu
srgnler iki gz zerinden budanr.
Tek kollu guyot eklinin oluturulabilmesi iin iki srgn, ift kollu guyot eklinin
oluturulmas iin drt srgn elde edilmelidir.
3. yl: Asmada ikisi sada ikisi solda drt srgn bulunur. Bunlardan utakiler 89 gz
zerinden, gvdeye yakn olanlar ikier gz zerinden budanr. Uzun budanan srgnlerden
biri saa dieri sola bklerek birka yerinden alt tele balanr.
ekil 2.11: ift rn dall (kollu) guyot terbiye ekli
Resim 2.6: ift rn dall (kollu) guyot terbiye ekli
4. yl: Birinci yl uzun budanan dal dipten karlr. ki gz zerinden budanan daldan
oluan srgnlerden stte olan 79 gz zerinden budanr ve tele yatrlr. Alt gzden oluan
srgn ise iki gz zerinden budanr.
25
ekil 2.12: Uzun ve ksa budama
5. yl: Bir nceki yl uzun budanan dal dipten karlr. Aynen bir nceki yl iki gz
zerinden budanan daldan oluan srgnlerden, stte olan 78 gz zerinden (bayrak), alt
gzden oluan srgn ise iki gz (rgat) zerinden budanr. Uzun budanan srgn tele
yatrlr.
Bu ekilde her yl, ikier gzl kalemlerden sren srgnler zerinde kark budama
yaplarak devam edilir.
ift kollu guyot terbiye eklinde de sistem ayndr. Bunda iki tarafta da sistem
oluturulur.
26
ekil 2.13: ift kollu guyot terbiye ekli
2.3.3. Avustralya (Telli Goble) ekli

Ege Blgesi'nde yetitirilen ekirdeksiz zm eitlerine uygun bir sistemdir. Yerden
yaklak 1,20 m ykseklikten ve 60 cm aralkla paralel iki yatrma teli (3 mm) ekilir.
Bunlarn 45-50 cm st ortasndan bir srgn balama teli (2 mm) daha ekilerek terbiye
sistemi oluturulur.
Bu sistemin oluturulmas iin 2,20 m boyunda ve dipten itibaren 1,70 m ykseklikte
6570 cm uzunluunda T eklinde para bulunan ahap, beton veya demir direkler kullanlr.
Ban dikiminden hemen sonra belirtilen direkler sra bandan itibaren 34 omcada
bir 50 cm'si topraa girecek biimde dikilir. Aradaki 34 omcann dibine ise 50 cmsi
topran altnda kalmak zere 1,501,70 m uzunluunda dz herek konur.
Omcalara Avustralya eklinin verilebilmesi iin a ylnn sonunda iki gz zerinden
budanan ubukta baharda sren srgnler 2530 cm olunca iyi gelien bir srgn seilerek
heree balanr, dierleri dipten karlr. Seilen srgn gelitike her 3040 cmde bir
tekrar balanr. Srgn uzunluu 1,50 m'yi bulunca koltuk geliimini tevik etmek ve
27
srgnn kalnlamasn salamak iin 100110 cmden tepesi alnr. En stte gelien 34
koltuk srgn hari alttakiler temizlenir. Braklan koltuk srgnleri gelitike tellere
balanr.
Yl sonunda k budamasnda bu koltuk srgnleri dipte bir-iki gz braklarak
budanr.
nc yl baharda kan srgnler tele balanr. zerinde salkm varsa koparlr,
gvdenin alt ksmlarndan sren filizler temizlenir. Ayn yl k budamasnda omca
zerindeki srgnlerden tele yatrlmaya uygun 2-3' 1518 gz zerinden, kalanlar iki
gzden budanr. Uzun budananlar tama tellerine balanr. Birka yl ierisinde tama
tellerine yatrlan srgn says drde karlr. Bunlarn dibine yakn yerlerde iki gze
budanm 34 yedek ubuk braklr. Tele yatrlm olan rn ubuklarndan ve yedeklerden
kanlar uzaynca ortadan geen balama teline balanr.
ekil 2.14: Avustralya (telli goble) ekli
2.3.4. ift T Terbiye ekli

Avustralya sistemine benzemektedir. Bu sistemde Avustralya sisteminde en stte
bulunan bir balama teli yerine 1,20 m aralkl iki srgn balama teli vardr. Direk
zerindeki iki apraz destein grn nedeniyle ift T olarak isimlendirilmitir. Bu
sistemde srgnler saa sola alarak gelitiinden gnelenme daha fazla olmakta, srgn
balama iilii de azalmaktadr.
28
ekil 2.15: ift T terbiye ekli
Resim 2.7: ift T terbiye ekli
2.3.5. Byk T Terbiye ekli

Byk T terbiye eklinde yerden 1,60 m ykseklikte ve 1,20 m aralkl iki tama teli
bulunmaktadr. Bunun iin yerden 1,60 m ykseklikte bir diree ve buna tutturulan 1,20 m
uzunluunda apraz demir veya aa destee ihtiya vardr. Bu sistemde ayrca srgn
balama teli yoktur. Bylece 1518 gzden budanm ve tama tellerine yatrlm rn
ubuklar ve yedeklerden kan srgnler geni bir alana yaylarak gnelenme ve
havalandrlmalar artrlmtr. Direk ve aprazn grn nedeniyle bu ekle Byk T ismi
verilmitir. Bu sistemin tekil edilmesi Avustralya sisteminde olduu gibidir.
29
ekil 2.16: T Telli terbiye ekli
Resim 2.8: T terbiye ekli
2.3.6. Pergola (ardak) ekli

ardak eklinde, ama glge, zm ve yapraktan faydalanmaktr. ardak ekli
yaplrken ev halknn devaml taze zm ihtiyacn karlamak iin eitli zamanlarda
olgunlaan zmler seilir. ardak aksam, demir veya dzgn aatan olabilir. Asmann
kollarnn yaylmas iin st ksmna tel, ince demir veya tahta kiri konur.
Kapama ba alan eklinde ardak yaplacaksa genellikle sra aralar 3.5 m, sra zeri
2.2 m olacak ekilde planlama yaplr. ardak ykseklii 22.5 mden fazla olmamaldr.
Ev nlerinde veya balarda tesis edilen dikdrtgen eklindeki ardaklarn her bir
ayana birer asma dikilir, bu asmalarn ardak yksekliine kadar bymeleri ve ardan
zerine dalmalar salanr. Bu sistemde srgnlerin dip tarafndaki gzler kreltilir,
kuvvetli srgnlerin uzayarak ardan zerine ulamalar salanr. ardak zerinde
dalarak kol ve dallar oluturulur. Bu kollar zerinde, eidin budama isteine gre ksa (23 gz) veya kark budama yaplr. ardak asmalarnda yaz budamas yaplmaz. Yalnzca
30
salkmlarn iyi k almas ve havalanmas iin glge yapan fazla yapraklar ile obur dallar
alnmaktadr.
2.3.7. V veya Y ekli

Bu sistemde 2.0-2.5 m uzunluundaki destek direinin yerden yaklak 1.1-1.3 mlik
ksmnda V eklinde yerletirilmi iki kiri, yatay bir kiri veya destek teli ile
sabitletirilmektedir. Vnin kollar zerinde tellerin geirilecei delikler bulunmaktadr.
Daha ok kordon oluturulmasna uygun olan bu sistemde, kollar zerinde ksa veya kark
budama yaplabilmektedir.
ekil 2.17: Y Telli terbiye ekli
Resim 2.9: Y terbiye ekli
31
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Teknie uygun olarak balarda telli (modern) terbiye sistemlerini kurabilmek iin
aada verilen ilem basamaklarn uygulaynz.
lem Basamaklar
Terbiye sisteminin amalarn
belirleyiniz.
Uygulanacak terbiye sistemine karar
veriniz.
Malzemeleri hazr hle getiriniz.
Sra zerine ukurlar anz.
ukurlara destek sisteminin ana

kazklarn dikiniz.
Direklerin dibini betonlaynz.
Direkler arasna telleri ekiniz.
Sra balarna ve sra aralarna destek

direkleri dikiniz.
neriler
Gneten iyi faydalanacak sistemi seiniz.
Kltrel ileri kolay uygulamaya dikkat
ediniz.
Terbiye sisteminin blgeniz iklimine
Modern bacla uygun olmasn
salaynz.
Gvde yksekliini belirleyiniz.
Malzemelerini zamannda temin ediniz.
ukurlar zamannda anz.
ukurlar llerine gre anz.
ukurlar aras mesafelere dikkat ediniz.
Direklerin toprak alt ve toprak stnde
kalacak ksmlarna dikkat ediniz.
Direklerin ayn hizada olmasna dikkat
ediniz.
Direklerin dikilecei mesafelere dikkat
ediniz.
imento ve kumdan har hazrlaynz.
ukurda boluk kalmamasna dikkat
ediniz.
Tellerin kalnln kontrol ediniz.
Tellerin ekilecei mesafelere dikkat
ediniz.
Tellerin gerginliini salaynz.
Dikilen destek direklerinin evreye zarar
vermemesine dikkat ediniz.
Destek direklerinin diplerini betonlamay
unutmaynz.
32
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
1
2
3
4
5
6
7
8
Deerlendirme ltleri
Terbiye sisteminin amalarn belirlediniz mi?
Uygulanacak terbiye sistemine karar verdiniz mi?
Malzemeleri hazr hle getirdiniz mi?
Sra zerine ukurlar atnz m?
ukurlara destek sisteminin ana kazklarn diktiniz mi?
Direklerin dibini betonladnz m?
Direkler arasna telleri ektiniz mi?
Sra balarna ve sra aralarna destek direkleri diktiniz mi?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
33
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Telli terbiye sistemlerinde, yerli sistemlere gre omca zerinde ok sayda

..braklarak daha fazla .alnr.
2.
lkbahar son donlar zellikle .olmayan.ve kuzey yerlere

kurulmu olan balarda nemli verim kayplarna yol amaktadr.
3.
Kordon sisteminde tama (bkme-yatrma) teli zerine yatrlm olan yal kollar
zerinde cm aralklarla ..adet ana ba oluturulur.
4.
Guyot ekli uzun budama isteyen ve verimsiz olan asmalara

uygulanr.
5.
Avustralya (telli goble) ekli zellikle Ege

.zm eitlerine uygun bir sistemdir.
6.
Byk T terbiye ekli yerden .ykseklikte ve 1,20 m aralkl ...tama

teli bulunmaktadr.
Blgesi'nde
yetitirilen
DEERLENDRME
34
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda teknie uygun olarak balarda yerli
terbiye sistemleri kurabileceksiniz.
ARATIRMA
Blgenizdeki balarda hangi yerli terbiye sistemlerinin yapldn aratrnz.
evrenizdeki balar ziyaret ederek yerli terbiye sistemlerinin yapln

yakndan inceleyiniz.
rendiiniz bilgilerle, evrenizdeki iftilerin uygulad yerli terbiye

3. YERL TERBYE SSTEMLER

3.1. Goble Terbiye ekli
lkemizde en yaygn geleneksel terbiye ekli gobledir. Bu terbiye eklinde, asmann
gvde ykseklii 1580 cm deiir. Gvdede 35 ana kol, her kolun ucunda eide ve
yrelere gre deiik uzunlukta bulunan (genellikle 24 gz) rn kalemleri bulunur. Bu
terbiye ekli daha ziyade dip gzleri verimli olan, sofralk grnm asndan ticari deeri
nemli olmayan eitler iin geerli bir sistemdir. Bu terbiye sisteminde ilk tesis yllarnda
omca kendi gvdesini tayabilecek kalnla (6 cm apnda) gelinceye kadar her birinin
dibine herek dikilir.
lkemizin k aylarnn ok souk getii yerlerde gvde ykseklii 1530 cm
arasnda braklr. Asmann ana kollar ve yllk dallar topraa yakndr. iddetli k
souklarndan korumak iin asmann st organlar toprakla rtlr. lkbaharda budamadan
hemen sonra sonbaharda rtlen toprak alnarak asmada boaz ama yaplr.
Goble terbiye eklinde gvde ykseklii, serin ve kurak iklim artlarnda ksa (alak)
ve dikim aral 2 x 3 m olmal ve scak nemli iklim artlarnda veya sulamann yaplabildii
yerlerde yksek ve dikim aral 1.5 x 2.5 m olmaldr.
3.1.1. Goble Terbiye eklinin Olumlu Yanlar
Kurulu masraflar azdr.

Terbiye ekli basit ve oluturulmas kolaydr.
35
Sabit alt yapya gerek yoktur.

Erozyon problemi olmayan yerlerde her iki ynden toprak ilemesi yaplabilir
ve yabanc kontrol kolay olur.
U alma ilemi yaplmaz, srgnlerin balanmas gibi ek ilemler gerekmez.
3.1.2. Goble Terbiye eklinin Olumsuz Yanlar
Mekanizasyona pek imkn vermediinden bakm masraflar olduka yksektir.

Toprak ilemesinde fazla insan gcne gereksinim duyar.
Ksa budama gerektirdii iin kuvvetli gelien eitlerde budama, asma gcne
gre ayarlanamaz ve uzun budanmas gereken eitlerde verim dk olur.
Tam retime gemesi iin uzun zaman ister.
Salkm ve srgnlerin sk ve yere yakn olmas nedeniyle mcadele nlemleri
gerei gibi yerine getirilemez, renkli eitlerde iyi renk olamaz. Dier teknik ve
kltrel ilemlerin uygulanmas zor olur.
Gvde yeterince yksek olmadndan ilkbahar ge donlarndan zarar grr.
3.1.3. Asmaya Goble Terbiye eklinin Verilii

Dikimden itibaren, asmaya goble terbiye ekli u ekilde verilir:
Dikim yl
Dikim srasnda al fidan zerindeki bir yal dallardan kuvvetli gelieni seilerek iki
gz zerinden budanmakta ve dier dallar dipten karlmaktadr.
ekil 3.1: a. Al fidann dikimi
b.Birinci yaz gelime dnemi
Birinci k budamas
A kaleminden sren srgnlerin en kuvvetli gelieni iki gz zerinden budanr.

Dier dallar dipten karlr.
36
ekil 3.2: Birinci k budamas
kinci yaz gelime dnemi

Oluan srgn says birden fazla olduunda kuvvetli gelienin uzunluu 30-45 cmye
ulanca zayf gelienler karlr. Kuvvetli srgn, asmann yan bana aklan heree
balanarak dzgn gelimesi salanr.
Srgn teke indirme

Tepe vurma ve koltuk alma
ekil 3.3: kinci yaz gelime dnemi
kinci k budamas
Srgnn, verilecek gvde yksekliinin hemen altndaki boumun zerinden tepesi

kesilir. Yaplan tepe alma hem gvdenin hem de zerindeki koltuk srgnlerinin daha
kuvvetli gelimesini salayacaktr.
37
ekil 3.4: kinci k budamas
nc yaz dnemi uygulamalar

Omcalarda tepe almann ardndan srgnn en st iki boumundan oluan koltuk
srgnleri kol oluturmakta kullanlmak zere braklr, dierleri tamamen alnr.
ekil 3.5: nc yaz gelime dnemi
nc k budamas
nc yaz dneminde gvde zerinde oluturulan iki dal, ikier gz zerinden
budanr.
38
ekil 3.6: nc k budamas
Drdnc yaz dnemi uygulamalar
Drdnc yaz dneminde drt srgn elde edilir. Yaz boyunca ba tablasnn altnda
oluan obur srgnler ile anatan kan dip srgnleri alnr. Srgnlerin daha iyi
odunlamasn salamak iin u alma, asmalarn glenmesini salamak amacyla ise salkm
seyreltme yaplmaldr.
ekil 3.7: a. Drdnc yaz gelime dnemi b. Drdnc k budamas (ilk rn budamas )
Drdnc k budamas
Drdnc yaz dneminde elde edilen drt srgn tekrar ikier gzden budanarak drt
ba oluturulur. Oluturulan balarda ilk rn budamas gerekletirilir.
39
ekil 3.8: Goble terbiye ekli
Mteakip yllarda bu balardan braklan kalemlerden sren srgnler zerinde gerekli

budamalar uygulanr.
Resim 3.1: Goble terbiye ekli verilmi iki ayr omca
3.2. Serpene ekli

Gneydou Anadolu Blgesinde ve baz Dou Anadolu illerinde kullanlan bir
terbiye ekli olup goblenin deiik bir formudur. Serpenede gvde toprak seviyesinden
dallanr. Kollar topraa uzanm vaziyettedir. K budamasnda kollarn zerinde
omcann kuvvetine gre 1520 gzl 2-3 adet yllk srgn braklr ve bunlar omcadan
yaklak 1 m uzaklkta bulunan 2.5 apnda 1,5 m uzunluundaki hereklere (serpeneye)
sardrlr.
40
Omcalara nce goble terbiye eklinde anlatld gibi ekil verilir. Sistem
tamamlandktan sonra kollardan kan srgnlerden uygun grlenler serpeneye
sardrlr. Bu tip balarda kltrel iler ounlukla insan gc ile yaplmak
mecburiyetindedir.
3.3. Herek ekli

Sulanan blgelerdeki asmalara yksek gvdeli ekil verilir. Gvde ykseklii 12,20
m dolayndadr. Gvdenin dik durabilmesi iin yanna herek dikilir.
3.4. Bursa ekli

Bursa ve znikte uygulanr. Asmann gvde ykseklii 5060 cm olan bir goble
eklidir.
3.5. znik ekli

znikte mkle zm eidine uygulanan ve yksek goble olan bir ekildir. Gvde
ykseklii 80- 120 cmdir. Bu ykseklikten talandrlan asma fazla sayda kola ayrlr ve
alan geniler. Asma anak manzaras gsterir. Mahsul arlndan dolay dallarn
krlmamas iin altlarna herekler konulur.
41
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Teknie uygun olarak balarda yerli terbiye sistemlerini kurabilmek iin aada
verilen ilem basamaklarn uygulaynz.
lem Basamaklar
Uygulanacak terbiye sistemine karar

veriniz.
Malzemeleri hazr hle getiriniz.

Asmann eklini ayrt ediniz.
Asmann cinsini ayrt ediniz.
Asmann dallarna baknz.
Kuru ve hastalkl dallar kesiniz.
Mahsul ubuklarn ksaltnz.
neriler
Gvde yksekliini belirleyiniz.
Gneten iyi faydalanacak sistemi seiniz.
Terbiye sisteminin blgeniz iklimine
Modern bacla uygun olmasn
salaynz.
Asmaya uygun olan ekli veriniz.
Asmadaki terbiye eklini koruyunuz.
Asmann sofralk, kurutmalk veya ralk
olduuna baknz.
Asmann analarna baknz.
Asmann kol saysn kontrol ediniz.
Kollar zerindeki balar saynz.
Balarda bulunan bir yllk ubuklarn
gelime durumunu kontrol ediniz.
Asmann gelimesine engel olan tm kuru
ve hastalkl dallar kesiniz.
Fazla yara yeri oluturmaynz.
Yara yerlerine a macunu srnz.
Hastalkl dallar yaknz.
Kullanlan budama malzemelerini ilal su
ile ykaynz.
Terbiye sistemini kontrol ediniz.
Budamann kurallarn hatrlaynz.
ubuklarnn verimlilik durumlarn
reniniz.
42
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
1
2
3
4
5
6
7
Deerlendirme ltleri
Uygulanacak terbiye sistemine karar verdiniz mi?
Malzemeleri hazr hle getirdiniz mi?
Asmann eklini ayrt ettiniz mi?
Asmann cinsini ayrt ettiniz mi?
Asmann dallarna baktnz m?
Kuru ve hastalkl dallar kestiniz mi?
Mahsul ubuklarn ksalttnz m?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
43
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Goble ekli zerinde ana kol, her kolun ucunda eide ve yrelere gre
deiik uzunlukta ..gzl rn kalemleri bulunur.
2.
Goble terbiye eklinde gvde ykseklii, serin ve kurak iklim artlarnda.ve

diklim aral ..m olmaldr.
3.
Goble terbiye eklinde dikim srasnda al fidan zerindeki bir yal dallardan
kuvvetli gelieni seilerek zerinden budanmakta ve dier dallar
.karlmaktadr.
4.
Serpenede gvde ..seviyesinden dallanr.
5.
znik ekli gvde ykseklii ..cmdir.
DEERLENDRME
44
RENME FAALYET4
RENME FAALYET4
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda teknie uygun olarak balarda k
(rn) budamas yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Blgenizdeki balarda k budamasna ne zaman balanldn aratrnz.
evrenizdeki balar ziyaret ederek k budamasnn yapln yakndan

inceleyiniz.
rendiiniz bilgilerle, evrenizdeki iftilerin uygulad k budamasn

karlatrnz.
4. BALARDA KI (RN) BUDAMASI

4.1. K (rn) Budamasnn Zaman
K budamas, sonbaharda yaprak dkm ile ilkbaharda gzlerin srmek zere
olduu dnem arasndaki, asmalarn dinlenme devresinde yaplr. Ancak don tehlikesi olan
yerlerde ve kuzey blgelerde en uygun budama zaman, ilkbaharda donlu gnler getikten
sonra yaplan budamadr.
lkbahar donlarnn hkm srd yerlerde ge budama, erken srmenin nne
getii iin souklardan koruyucu bir tedbir olarak dnlebilir.
Asmalarn dinlenme devresinde, asmann yllk vegetasyon sresi tamamlanm ve
kklerin topraktan su alm durmutur. Gzlerde k dinlenme devresine girmi olduundan
morfolojik deiiklik olmaz. Gzlerin verimlilii vegetasyon dneminde, ieklenme ve
ieklenmeden sonraki dnemde olduundan k dinlenme devresi ve yapraklanma srasnda
verimlilikte bir deiiklik olmaz.
4.2. K (rn) Budamann Amalar
Her rn yl banda, asmann ve zerindeki bir yal dallarn kapasitelerini

dikkate alarak byme ve gelime ile verimlilik arasndaki dengeyi kurmak
Asmalara verilen terbiye eklini gelitirerek korumak
Sofralk ve kurutmalk zm yetitiriciliinde, kalitenin artrlmas iin ska
bavurulan salkm seyretmeye duyulan ihtiyac ortadan kaldrmak
45
4.3. K Budamasna Balamadan nce Bilinmesi Gereken Hususlar

4.3.1. Asmann ekli
Asmalara verilen ekillerde, deiik sayda kollar ve bunlarn zerinde de senelik
srgnler bulunmaktadr. Kordon eklinde iki kol bulunduu hlde, goble veya kse
eklinde 46 kol vardr. Mahsul budamas yaplacak asmann sahip olduu terbiye eklini
(goble, kordon veya dier ekiller) koruyacak ekilde budanmas gerekir.
4.3.2. Asmann Cinsi

ekirdeksiz zm eitlerinde ve kuvvetli gelien asmalarda uzun budama yapld
hlde doal olarak kk yapl ve zayf gelien asmalarda ksa budama uygulanr.
Budamada, ana ve kalem uyumas ve zerine alanan eidin byk nemi vardr.
Baz Amerikan asma analar, zerine alanan kalemleri kuvvetli bytr. Bu sebeple de
budamada braklan fazla saydaki gzleri hem mahsul hem de fizyolojik gelime ynnden
besleyebilir.
eitlerin senelik dallar zerindeki mahsul veren gzlerin yerleri de (dip gz veya u
gzler) bilinmeli ve buna gre budama yaplmaldr.
4.3.3. Dikildii Topran Kuvveti

Besin maddelerince zengin topraklarda kurulmu olan balarda asmalar daha kuvvetli
geliir. Bu sebeple de budamada daha fazla sayda gz brakmak gerekir. Zayf topraklarda
ise az sayda gz braklr. Yani zayf gelien asmalarda daha az gz braklr.
Resim 4.1: Kuvvetli toprakta kurulmu ba
46
4.3.4. Ban Bir Sene Evvelki Verimi

Bir yl evvel fazla mahsul vermi olan asma, ertesi yl mahsul verecek gzlerini yeteri
kadar besleyemez ve zayf kalr. Hastalklarn yapt zararlar da gz nnde tutularak ertesi
yl asmalar ona gre budanr. Hastalklarn zararlar yznden asma, meyve gzlerini
besleyemez. te bu etkenler gz nnde bulundurularak ban bir yl evvelki kuvvetine gre
mahsul budamas uygulanr ve zayf gelien eitler daha az rn ile yklenir.
Resim 4.2: Fazla mahsull asma
4.3.5. Ban Ya ve Yal Ksmlarnn Durumu

Yal balarda asmann kk dzeni daha kuvvetli gelimi olduundan daha fazla gz
brakmak mmkn olduu hlde, gen balarda daha az gz braklr.
Eer asmann yal kollarnn yenilenmesi gerekiyorsa bu takdirde yenilenecek kol
zerindeki yllk srgnlerden biri, bir veya iki gz zerinden budanr. Ertesi yl yal kol
kesilerek bu yeni srgnden kol meydana getirilir.
4.3.6. Elde Edilecek zmn Kullanma Yeri

Daha az ve kaliteli mahsul elde etme amac ile sofralk zmler daha ksa, bol mahsul
elde etmek iin araplk ve ralk zmler daha uzun budanr.
4.3.7. Kullanlacak Malzemelerin Durumu

Budamada kullanlacak makas, testere, ba baklarnn keskin olmalarna dikkat
edilir.
4.4. rn Budamasnn Kurallar
Budamaya balarken asma zerinde kesilecek dallarn kesim yerlerini ve

uzunluklarn net belirlemek amacyla nce kurumu, hastalkl ve asmann
eklini bozan dallar diplerinden kesilip karlr.
47
Budama bir ve iki yllk dallarda yaplmaldr. Zorunlu olmadka daha yal
dallara dokunulmamaldr.
Budanacak yllk dallar seerken ve bunlar belli uzunlukta keserken asmaya
verilmi ekil korunmaldr.
Asmada zm verecek dallar, iki senelik dal zerinden kan, o yaz sonu
kendisinden zm kesilmi olan senelik daldr. Bunun dnda, yal kol ve
gvdeden kan srgnler mahsul vermez. Adna obur dediimiz bu srgnler
bir iki gz zerinden budanmak sureti ile ertesi yl iki yal ubuklar zerinde
bir yal srgnler elde edildikten sonra mahsul almak mmkn olur.
ekil 4.1: Kordon ve guyot terbiye ekillerinde genletirme budamas (gd) genletirme dal,
(ky) kesim yeri
Baz asma cinslerinde mahsul verecek gzler senelik daln dip tarafnda
meydana geldii hlde baz eitlerde, rnein, ekirdeksiz zmlerde meyve
verecek gzler senelik daln dibinden itibaren drdnc gzden sonra balar. Bu
gibi asma eitleri ksa budandklar takdirde senelik dal gz zerinden
kesilirse asmadan mahsul alnmaz.
Budamada eitlerin gz verimlilii ve verilen eklin devamll esas alnarak yllk

dallar drt deiik uzunlukta budanmaldr. Bunlar; ksa budama, yar uzun budama, uzun
budama ve kark budamadr.
Ksa budama
Yllk ubuun ( en dipteki kr gz saylmadan ) 2-4 gz zerinden budanmasdr.

Alt (dip) gzleri verimli olan eitler ile kk yapl asmalar ksa budanmaldr.
rnein, cardinal, alfons lavella, karaerik, avu, hafzali, hamburg misketi, razaki, ata
sars gibi dip gzleri verimli olan eitler 24 gz zerinden budanmaldr.
48
ekil 4.2: Ksa budamann yapl
Resim 4.3: Ksa budama
Yar uzun budama
Yllk ubuk zerinde gz verimlilii drdnc ile sekizinci boum arasnda yer alan
eitler yar uzun budanmaldr. Yar uzun budama 5- 8 gz zerinden yaplan budamadr.
Hasandede, papaz karas, kalecik karas, kz gz, boaz kere gibi eitler 5-8 gz
zerinden yar uzun (orta) budanmaldr.
Uzun budama
Gz verimlilii sekizinci gzden sonra artan eitler ile kk dane yapan araplk
eitlerde uygulanan bir budamadr. Bu budamada sekiz ve daha fazla gz zerinden yaplr.
Bu tr eitlere ksa budama yaplrsa mahsul alnamaz.
Sultani ekirdeksiz, yuvarlak ekirdeksiz, pembe ekirdeksiz, yapncak, cabernet gibi
eitlerin ubuklar 8 -15 gz zerinden kesilmelidir.
49
Kark budama
Bir asmann zerinde ksa ve uzun (ya da yar uzun) budamann birlikte
uygulanmasdr.
Ksa budanan dal 24 gz zerinden budanr ve sistemi devam ettirmek iin yenileme
dal olarak kullanlr. Uzun budanan dal ise verim amacyla kullanlr ve rn dallar olarak
isimlendirilir.
Ksa budanan ubuklara bayrak, uzun budanan ubuklara rgat denir. Budamada
yenileme ubuu rn ubuunun altnda olmaldr.
Resim 4.4: Kark budama
50
ekil 4.3: Kark budamann yapl
Resim 4.5: Kark budama yaplm asma
ok kuvvetli gelien asmalarda fazla gz braklmad takdirde mahsule

yatmazlar ve silkerler. Ayrca ok koltuk meydana getirirler. Bu gibi asmalarda
uzun budama yapmak gerekir. nk bol koltuk veren asmalarda esas gzlerin
gelimesi engellenir ve verimsizleir.
51
Budama yaplrken bir yal ubuklar en utaki gzn 11,5 cm stnden gze
ters ynde yaklak 45 derecelik bir eimle kesilmelidir. Bylece, kesilen
yerden kan asmann z suyu alttaki gzn zerine akarak zararlandrmaz.
Ayrca kesilen yerin gze kadar kurumas da nlenmi olur.
Resim 4.6: ubuklarda kesim yeri ve gzler
Gz says veya gzlerden oluacak srgnler asmann srme kuvveti ile

verimlilik arasndaki dengeyi koruyacak ekilde omcann yana ve srme
kuvvetine gre snrlandrlmaldr. Zayf byyen ve byk salkm veren
eitlerde genellikle alt gzler verimlidir ve bunlar ksa budanmaldr.
Budama srasnda asma zerinde braklacak gz miktarnn belirlenmesinde en
iyi l, bir yl nceki gelime durumudur. ubuklar eide zg kalnlkta ve
iyi olgunlam ise bir nceki yldaki kadar gz brakmak uygundur. ubuklar
normalden daha kaln ve kuvvetli gelimilerse bir nceki yl az gz
brakldnn iaretidir. Bu durumda braklacak gz saysnn artrlmas
gerekir. Bunun aksi ise ubuklar ince, zayf ve iyi odunlamamlar ise nceki
yl asma kapasitesinin zerinde yklenmitir. Bu durumda braklacak gz
says azaltlmaldr.
Asmada vegetatif gelime ile rn miktar arasnda ters bir iliki vardr. Birinin
artmas dierinin azalmasna neden olur. Asma, kapasitesinin zerinde yklenmi ise srgn
gelimesi zayf olur, rnn kalitesi der ve olgunlamas gecikir.
ok hafif budamada, asmada fazla sayda salkm oluacandan yapraklar tm

salkmlar besleyemez, olgunlama gecikir ve taneler kk kalr. ok sert
budamada salkm says ve yaprak alan azalacandan hem miktar hem de
kalite azalr.
Budama srasnda asmann gvdesinden, dibinden veya yal kollardan kan
btn dallar dibinden kesilip karlmaldr. Bunlar obur dallar olup verimsizdir.
52
K budamas iddetli k donlar getikten sonra yaplmal ve ilkbaharda

asmaya su yrmeden nce tamamlanmaldr.
Yllk ubuklarda ilk uyanma en utaki gzden balayarak aaya doru devam
ederek iner ve en son dipteki gz uyanr. Asmada brakacamz gzlerin
ilkbaharda erken uyanmas istenirse budama erken, ge uyanmas istenirse
budama ge yaplmaldr. lkbahar ge donlarnn asmaya zarar verdii
yrelerde asmalar ge budanarak ilkbahar ge donlarndan korunabilir. rnein,
u gzlerin srgnleri 35 cm olunca yaplacak budama dip gzlerin
uyanmasn 710 gn geciktirir.
4.5. Aralama-Ayklama Budamas

K budamasnda nce aralama ve ayklama budamas yaplr. Aralama ve ayklama
budamasnda, asmada bulunan fazla dallar, l kol hastal tayan dallar, kurumu ve
krlm ksmlar, yaprak dkmnden iki hafta sonra balamak suretiyle k aylar ierisinde
kesilip atlr. Asma zerinde braklacak mahsul dallarna dokunulmaz. Bunlar ilkbaharda
ksaltlr.
Aralama ve ayklama budamasnn faydalar unlardr:
ounlukla ilerin azald k aylarnda zaman deerlendirilir.
lkbaharda, ilerin ok olduu zamanlarda dier ilerde alma imkn

doar.
Asma bu dnemde durgun olduundan, z suyu kesilen yara yerlerinden

akmaz ve bu aknt dolaysyla altta bulunan gzlerin rmesi nlenmi
olur.
53
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Teknie uygun olarak balarda rn budamas yapmak iin aada verilen ilem
basamaklarn uygulaynz.
lem Basamaklar
K budamasnn zamann ayarlaynz.
Budamann amalarn belirleyiniz.
Budamaya balamadan nce asmay ve

toprak yapn gzden geiriniz.
Budama malzemelerini hazrlaynz.

Asmann eklini ayrt ediniz.
Asmann cinsini ayrt ediniz.
Asmann dallarn kontrol ediniz.
Kuru ve hastalkl dallar kesiniz.
Mahsul ubuklarn ksaltnz.
neriler
K souklarna dikkat ediniz.
Asmadaki z su akna baknz.
lkbahar ge souklarna kar ge budama
yapnz.
Asmann terbiye eklini koruyunuz.
Seyreltmeye nem veriniz.
Asmann ekline baknz.
Topra inceleyiniz.
Yllk ubuklarn kalnln inceleyiniz.
Asmann eksik kol ve dallarn
tamamlaynz.
Asmann gz yaplarn inceleyiniz.
Budama malzemelerinin keskin olmasn
salaynz.
Asmaya uygun olan ekli veriniz.
Asmadaki terbiye eklini koruyunuz.
Asmann sofralk, kurutmalk veya ralk
m olduunu tespit ediniz.
Asmann analarna baknz.
Asmann kol saysn kontrol ediniz.
Kollar zerindeki balar saynz.
Balarda bulunan bir yllk ubuklarn
gelime durumunu kontrol ediniz.
Terbiye sistemini kontrol ediniz.
Budamann kurallarn hatrlaynz.
ubuklarnn verimlilik durumlarn
reniniz.
Asmann gelimesine engel olan tm kuru
ve hastalkl dallar kesiniz.
Fazla yara yeri oluturmaynz.
Yara yerlerine a macunu srnz.
Hastalkl dallar yaknz.
Kullanlan budama malzemelerini ilal su
ile ykaynz.
Asmann verimli gzlerini hatrlaynz.
Braklacak u gzden sonra ubuu ters
ynde meyilli kesiniz.
54
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Deerlendirme ltleri
K budamasnn zamann ayarladnz m?
Budamann amalarn belirlediniz mi?
Budamaya balamadan nce asmay ve toprak yapsn
gzden geirdiniz mi?
Budama malzemelerini hazrladnz m?
Asmann eklini ayrt ettiniz mi?
Asmann cinsini ayrt ettiniz mi?
Asmann dallarn kontrol ettiniz mi?
Kuru ve hastalkl dallar kestiniz mi?
Mahsul ubuklarn ksalttnz m?
Evet
Hayr
DEERLENDRME
55
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Bir yl evvel fazla mahsul vermi olan asma, ertesi yl mahsul verecek .yeteri
kadar besleyemez ve ...kalr.
2.
Alt (dip) gzleri verimli olan eitler ile kk yapl asmalar .budanmaldr.
3.
Budama yaplrken bir yal ubuklar en utaki gzn stnden gze ters ynde
yaklak derecelik bir eimle kesilmelidir.
4.
K budamas iddetli k donlar getikten sonra yaplmal ve ilkbaharda

.nce tamamlanmaldr.
5.
K budamasnda nce .budamas yaplr.
DEERLENDRME
56
RENME FAALYET5
RENME FAALYET5
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda teknie uygun olarak balarda yaz
budamas yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Blgenizdeki balarda hangi yaz budamalarnn yapldn aratrnz.
evrenizdeki balar ziyaret ederek yaz budamalarnn yapln yakndan

inceleyiniz.
rendiiniz bilgilerle, evrenizdeki iftilerin uygulad yaz budamas

5. BALARDA YAZ (YEL) BUDAMASI

5.1. Yaz (Yeil) Budamasnn Tanm
Asmalarn yaprakl olduu dnemde yaplan budamalara yeil budama veya yaz
budamas denir.
Yeil budama gvde, kol ve dier yal ksmlardan kan filiz veya obur denilen
srgnlerin kesilmesi, meyve srgnlerinin u ve koltuklarnn alnmas, yaprak, salkm ve
dane seyreltmesi eklinde uygulanr.
Srgnlerin bir ksmnn karlmas asmann verim kapasitesini drr ancak
kalan srgnlerin daha kuvvetli gelimelerini salar. Yaz ortalarnda ar yaprak veya
srgn karlmas ise k budamasnn tersine etki yapar. Bu durumda retici organlar
olan yapraklarn karlmas srgn gelimesi ve rn olgunlamasn yavalatr.
Yaz budamas rn kalitesini artrmak, boyuna bymeyi engellemek, srgnlerin
odunlamasn salamak, asmann i ksmlarnn havalanmasn salamak iin yaplr.
5.2. Yaz (Yeil) Budamann Amalar
Renklenme sorunu olan yre ve eitlerde salkm blgesindeki yapraklar

karlarak daha iyi gnelenme salanr. Bu yolla tanenin eide has rengi
almas mmkn olur.
57
Gne yanklna hassas eitlerde salkmn glgelenerek gneten korunmas,

u alma ile salanabilir. U alnan srgnde koltuklar fazla sayda ve kuvvetli
olacandan salkm glgeler.
Asmann ok yllk organlar olan kk, gvde ve kollarn kuvvetlendirilmesi,
yeil budamalarla salanabilir. rnein, toprak altndan kan ana (veya
kalem) srgnlerinin dipten karlmas ve srgn ularnn koparlmas bu
ilemi grr. Srgn ucu gibi (karbonhidrat retmeyen ancak hzla tketen)
organlarn karlmas, yapraklarn rettii karbonhidratlarn depo organlarna
gnderilmesini salar.
ekil 5.1: Asma srgn ve organlar
Rzgr etkisiyle srgnlerin krlmas bunlarn boylarnn ksaltlmas ile

nlenebilir. Tepe alma denilen bu ilemle rzgra ak yaprak ve srgn alan
azalacandan krlmalar olmaz. Ayn zamanda srgnn kalan ksm daha
kuvvetli ve dayankl olur.
Hastalklarn kontrol iin ok skk yaprak ve srgn olmas durumunda
bunlarn seyreltilmesi yararldr. Bu yolla i ksmlar daha iyi havalanr, ilalar
i ksmlara daha iyi iler.
Tane tutumunun az olduu balarda veya eitlerde ieklenmeden hemen nce
veya ieklenme srasnda srgn ularnn karlmas, meyve tutumunu artrr.
Srgn ularnn (byme noktas) besin ekim gc, salkmlardan fazladr.
retilen karbonhidratlar nce srgn ularna sonra da salkmlara gnderilir.
58
Salkmlarn en ok beslenmeye ihtiya duyduu ieklenme srasnda srgn

ularnn karlmas, salkmlarn daha iyi beslenmesini, dolaysyla daha iyi
tane tutmalarn salar.
te yandan, fizyolojik dii iekli zm eitlerinde tane tutumunu artrmak iin
ieklenme dneminde salkm blgesindeki yapraklarn karlmas yararl olur. Bu yolla
tozlayc asmann iek tozlar, kolaylkla tozlanacak asmann iek tozlarna ulaabilir.
zellikle avu gibi byk yaprakl eitlerde bu ilem daha nemlidir.
5.3. Yaz Budamalar eitleri

5.3.1. Filiz ve Obur Alma
Salkmsz srgnlerin karlmasna filiz alma, yal ksmlardan kan srgnlerin
karlmasna obur alma denir.
Filiz alma, ilkbaharda yaz srgnleri zerinde son salkmlarn grlmesinden hemen
sonra yaplr. Daha ge zamanlarda yaplmasnn asmaya zayflatc etkisi vardr. Obur dallar
daha ok, asmann sert budanmas, gereinden fazla azotlu gbreleme ve sulama ile
meydana gelen ar vegetatif gelimenin sonucu oluur. Asma zerinde yeterli ve uygun
srgn bulunmamas hlinde bunlar yenileme ubuu olarak kullanlabilir.
5.3.1.1. Filiz ve Obur Almann Yararlar
Gvde zerinde arzu edilmeyen gelimelerin nne geilir.

Omcann daha iyi gnelenmesi ve havalanmas salanarak rn kalitesi
artrlr.
Gelimenin, omca zerinde braklan srgnler ve dier organlar zerinde
younlamas salanr.
Resim 5.1: Obur dallar
59
5.3.2. Dip Srgnleri Temizleme

Al asmalarda, toprak iindeki kk gvdesinden oluan srgnlerin diplerinden
koparlarak alnmas ilemidir. Bu ilem, zellikle kuvvetli gelien analar (Rupestris du Lot,
99R, Dogridge vb.) zerine al omcalarn ilk gelime yllarnda son derece nemlidir.
nk bu srgnlerin gelimesine izin verildiinde omcann topraktan ald su ve mineral
besin maddeleri ncelikli olarak bu srgnler tarafndan kullanlacandan verimli toprak
st ksm hzla zayflar. Anata oluan srgnlerin diplerinden koparlmas olduka zor bir
ilemdir. Bu yzden bunlarn mmkn olduu kadar krpe iken alnmas gerekir. Aksi
takdirde odunlaacak olan bu srgnlerin alnmas ok gleecektir.
Resim 5.2: Dip srgnleri
5.3.3. U Alma
U alma, gelime dneminde kuvvetli byyen verimli yaz srgnlerin utan 7-15
cmlik ksmlarnn koparlmas ilemidir. Bu suretle srgnlerin uzunlamasna bymesi
snrlandrlarak salkmlarn daha iyi gelimesi, tane tutumunun artmas ve ayn zamanda
dier zayf srgnlerin de kuvvetlenmesi salanr. Bu ilem, srgnlerin 4050 cm
boylandklar bir dnemde yaplrsa iddetli rzgrlarn hkim olduu yrelerde, srgnlerin
daha iyi odunlamasn salayacandan rzgrlarn sebep olabilecei dal krlmalar da
nlenebilmektedir. U almada genel prensip, son salkmn zerinde 56 yaprak kalacak
ekilde u alnmasdr.
60
Resim 5.3: U alma
5.3.4. Tepe Alma

Tepe alma, verimli yazlk srgnlerin haziran ve temmuz aylarnda utan itibaren 30
60 cmlik ksmlarnn kesilerek veya koparlarak karlmas ilemidir. Tepe alma ileminin
asl amac, hem srgnlerin daha iyi odunlamalarnn salanmas hem de yazlk srgnler
zerinde koltuk srgn gelimesinin tevik edilmesidir. Bylece hem srgnlerin rzgrlara
kar direnci artrlm hem de scak ekolojilerde koltuk srgnlerinin glgeleme etkisinden
faydalanlm olur.
Tepe alma iin en uygun dnem, srgnlerin 90100 cm olduu dnemdir.
Resim 5.4: Tepe alma yaplm bir ba
61
5.3.5. Koltuk Alma

Ana srgnn yaprak koltuklarndaki gzlerden oluan yeni srgnlere koltuk denir.
Asmalarda, zellikle u ve tepe alma yapldktan sonra yaprak koltuklarndaki aktif
gzlerden koltuk srgnleri olumaktadr. Koltuk srgnleri, kuvvetli gelien omcalarda
daha fazla oluur ve hzla byyerek asmann besinlerine ortak olurlar. Bunun sonucu olarak
zmlerde renk oluumu ve olgunluk gecikir. Ayrca koltuk srgnleri nemli ve serin
yrelerde, gnelenmeye ve havalanmaya engel olur. Bu nedenle sz konusu yrelerde
zellikle kuvvetli gelien eitlerde koltuk srgnleri, mmkn olduu kadar erken dnemde
alnmaldr.
Resim 5.5: Koltuk srgn
5.3.6. Yaprak Alma

Nemli ve serin blgelerle, sk dikilmi ve zellikle goble eklinde terbiye edilmi
balarda yapraklar, zm salkmlarn glgeleyerek onlarn yeterince gne almalarn
engellemekte dolaysyla renklenme ve olgunlama gecikmektedir. Ayrca bu durumda
havalanma da yetersiz olacandan mantari hastalklarn (klleme, mildiy, gri kf vb.)
yaylmas da kolaylamaktadr. te bu gibi olumsuz durumlarn ortaya kmamas iin
salkmlar rten yapraklarn koparlarak yaprak seyreltmesine gidilmesi yararl olur. Ancak
gerekli organik besin maddelerini fotosentez yolu ile oluturan yapraklarda ar bir
seyreltme yaplmas, asmann gelimesine ve rnn iyi bir ekilde olgunlamasna engel
olur. Bu nedenle ar yaprak almaktan saknlmaldr.
Sofralk eitlerde renk oluumu iin salkm etrafndaki yal yapraklarn karlmas
gerekir. Dii iekli eitlerde salkm evresindeki yapraklarn karlmas ile daha iyi
tozlanma olacandan dane tutumu artar.
Yaprak seyreltmesi, zm tanelerinin iriletii, zerinin mumsu pus tabakas ile
kapland zamanda yaplmaldr. Ancak zellikle sofralk zm yetitiriciliinde,
ieklenmeden hemen nce salkmlarn alt ksmlarnda bulunan yapraklarn alnmas meyve
tutumunu olumlu ynde etkiler.
62
Yaprak seyreltme, yapraklarn saplarndan koparlmas eklinde uygulanaca gibi

uygun bir budama makas ile yaprak ayalarnn yaklak yarsnn kesilip atlmas suretiyle
de yaplabilir.
5.3.7. Salkm Seyreltmesi

iek salkm seyreltme: Asmalarda iek salkmlar, yeni srgnlerde yapraklarla
beraber doar ve 68 hafta ierisinde ieklenir. iek salkm seyreltmesi, iek
salkmlarndan bir ksmnn doularndan ksa bir sre sonra dipten koparlmas eklinde
uygulanan bir seyreltme ilemidir. Asmada ok fazla sayda iek salkm meydana gelmise
bunlardan zayf olanlar dipten karlarak iek salkm saysnn, asmann kuvvetine gre
(rnein her srgne 14 salkm decek ekilde) azaltlmas gerekir. iek salkm
seyreltmesi yaplan omcalarda braklan salkmlar daha iyi geliir ve taneler salkm daha iyi
doldurabilir.
Asmada salkm seyreltmesi: Omca zerinde fazla grlen salkmlarn tane
tutumundan hemen sonra aynen iek salkm seyreltme ileminde olduu gibi yaplan en
kolay bir seyreltme ilemidir. Fazla ykl olan omcalar zerinde normal sayda salkm
braklarak tanelerin daha iri ve gsterili olmalar, ayn zamanda erken olgunlamalar
salanm olur. Bu uygulama ile hasat srasnda salkmlarn zedelenmesinin de nne
geilmi olur.
Resim 5.6: Salkm alma ve seyreltme
63
5.3.8. Tane Seyreltmesi

Salkmlarn u taraflarnn veya kanatlarnn ya da fazla sk olan blmlerinin
kesilmesi suretiyle yaplan seyreltme ilemidir. Bu uygulama tane tutumunun hemen
ardndan uygulanmaldr. Bylece salkmlarn hangi taraflarnn seyreltilecei daha iyi
grlebilir. Tane seyreltmesi, byk ve sk salkm gelitiren eitlere, bilezik alma yaplan
omcalardaki kuvvetli gelien salkmlara uygulanr. Tanelerin irilemesi iin zellikle
ekirdeksiz eitlerin asmalarnda yaplan gibberellik asit (GA3) uygulamasndan sonra ok
iri ve sk salkmlar olutuundan bunlarda da tane seyreltmesi uygulanmaldr.
Tane seyreltmesi, salkmlarn fazla iri ve sk olmalarn nler, tanelerin daha iri
gelimelerine ve iyi renklenmelerine yardm eder.
Tane seyreltmesi, uygun budama makaslaryla yaplmaldr. Elle seyreltme, salkm
zerinde kalacak tanelerin de zedelenmesine yol aacandan bu tr seyreltmeden
kanlmaldr.
Resim 5.8: Sk taneli salkm
5.3.9. Bilezik Alma

Bilezik alma, asmalarda iek silkmesini nlemek, tane tutumunu, tane ile salkm
iriliini arttrmak ve erken olgunlamay salamak amacyla asmann gvde, kol, iki veya bir
yllk dallar zerinde 5 mm geniliindeki kabuk ve floem tabakasnn zel yaplm ift
azl kesici makasla veya baklarla epeevre karlmas ilemidir. Bilezik alma
uygulamas ile yapraklarda sentezlenen organik besin maddelerinin, bilezik alnan yerin alt
tarafna gemesi engellenmi olur. Bylece bu besin maddelerinin, bilezik alnan yerin st
tarafndaki organlarda birikmesi ve zellikle tanelerin daha iri, gsterili ve kaliteli olmas
salanr.
Bilezik alma, seyrek ve ufak taneli salkm oluturan zm eitlerinde, zellikle
ekirdeksiz eitlerde, ieklenme zamannda yapldnda tane tutumunu ve iriliini artrr
ve olgunlamay hzlandrr. rnek olarak sultani ekirdeksiz eidinde, ieklenmeden
itibaren 23 hafta ierisinde, dllenmemi veya gelimemi tanelerin dkm
tamamlandktan sonra (tane tutumu devresinde, yani tane ap 34 mm olduu zaman)
yaplacak bilezik alma ile tane irilii yzde 30100 arasnda artrlabilir.
64
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Teknie uygun olarak balarda yaz budamas yapmak iin aada verilen ilem
basamaklarn uygulaynz.
lem Basamaklar
Asmalar gzden geiriniz.
Obur dallar ve filizleri kesiniz.

Dip srgnleri kesiniz.
Dallarn ularn ve koltuk srgnleri
kesiniz.
Salkm, tane ve yapraklar seyreltiniz.
neriler
Asmann ekline baknz.
Yllk ubuklarn kalnln inceleyiniz.
Asmann eksik kol ve dallarn
tamamlaynz.
Asmann gz yaplarn inceleyiniz.
Asma zerindeki yapraklara baknz.
Asmadaki salkm saysn ve gelime
kuvvetlerini inceleyiniz.
Asma zerindeki eksik kol ve dallar obur
dallarla tamamlaynz.
Dip srgnleri taze iken temizleyiniz.
Zaman iyi ayarlaynz.
Fazla u almaktan kanz.
Fazla yaprak almaktan kanz.
Salkm seyreltmede ucu sivri makaslar
kullannz.
Yaprak almann zamann iyi belirleyiniz.
Fazla yaprak seyreltmesi yapmaynz.
65
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1
2
3
4
5
Evet
Hayr
Asmalar gzden geirdiniz mi?

Obur dallar ve filizleri kestiniz mi?
Dip srgnleri kestiniz mi?
Dalarn ularn ve koltuk srgnleri kestiniz mi?
Salkm, dane ve yapraklar seyrelttiniz mi?
DEERLENDRME
66
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Asmalarn yaprakl olduu dnemde yaplan budamalara ..budama

veya .... budamas denir.
2.
Dii iekli zm eitlerinde tane tutumunu artrmak iin ieklenme dneminde

.blgesindeki yapraklarn karlmas yararl olur.
3.
Salkmsz srgnlerin karlmasna .. , yal ksmlardan kan srgnlerin

karlmasna .. denir.
4.
U alma, gelime dneminde kuvvetli byyen verimli yaz srgnlerin utan

.cmlik ksmlarnn koparlmas ilemidir.
5.
Verimli yazlk srgnlerin haziran ve temmuz aylarnda utan itibaren 30-60 cmlik
ksmlarnn kesilerek veya koparlarak karlmas ilemine
denir.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirmeye geiniz.
67
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
deerlendiriniz.
Sra
Deerlendirme ltleri
Blgenize uygun terbiye sistemini setiniz mi?

Terbiye sistemine uygun ucuz ve kaliteli malzeme temin ettiniz
mi?
K budama zamann ayarladnz m?
Terbiye sisteminde kullanlacak direk llerini belirlediniz
mi?
Terbiye sisteminde kullanlacak tel llerini belirlediniz mi?
Telleri gerdirdiniz mi?
Terbiye sistemini tamamladnz m?
Asmann yllk ubuklarndaki verimli gzleri biliyor musunuz?
K budamasna balamadan nce gerekli hususlar gzden
geirdiniz mi?
Aralama ayklama budamas yaptnz m?
Filiz ve obur alma yaptnz m?
Dip srgnleri temizlediniz mi?
U ve tepe alma yaptnz m?
Koltuk srgnleri zamannda kopardnz m?
Salkm seyreltmesi yaptnz m?
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
68
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
35
7080
dinlenme
2.00-2.50 m
4-5 m
bkme veya yatrma teli,
yalama teli
RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
gz, rn
hava ak -ukur
20-30 , 3-5
dip gzleri
ekirdeksiz
1,60 m - 2

1
2
3
4
5
3-5, - 2-4
ksa (alak, 2 x 3
iki gz, dipten
toprak
80- 120

1
2
3
4
5
gzlerini, zayf
ksa
1-1.5 cm, 45
asmaya su yrmeden
aralama ve ayklama
69

1
2
3
4
5
yeil budama-yaz
salkm
filiz alma, obur alma
715
tepe alma
70
KAYNAKA
KAYNAKA
ELK Salih, Baclk (Ampeloloji), Trakya niversitesi Ziraat Fakltesi

Bahe Bitkileri Blm, Tekirda, 1998.
ELK Hasan, Y. Sabit AAOLU, Ylmaz FDAN, Birhan MARASALI,
Gkhan SYLEMEZOLU, Genel Baclk, Sun Fidan A, Ankara, 1998.
Komisyon, Baclk, Beydere Ziraat Meslek Lisesi Yaynlar, Manisa, 1991.
Manisa Tarm l Mdrl, Pratik Baclk, Trkiye Ziraat Odalar Birlii
Yaynlar, Ankara, 2004.
www.tarim.gov.tr
71

Bağlarda Budama PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bağlarda Budama PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ORTA RETM PROJES

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

1.1.1. Budamann Tanm..................................................................................... 3

1.2.1. Baclkta Kullanlan Destek Malzemeleri ................................................ 6

2.3.1. Kordon ekli ............................................................................................ 17

3.1.1. Goble Terbiye eklinin Olumlu Yanlar .................................................. 35

4.3. K Budamasna Balamadan nce Bilinmesi Gereken Hususlar .............................. 46

4.3.1. Asmann ekli .......................................................................................... 46

5.3.1. Filiz ve Obur Alma .................................................................................. 59

Balarda destek sisteminin kurulmas, modern ve yerli

Balarda budama yapmak

Blgenizdeki balarda en ok kullanlan destek malzemelerini aratrnz.

evrenizdeki balar ziyaret ederek kurulan destek sistemlerini yakndan

rendiiniz bilgilerle, evrenizdeki iftilerin uygulad destek sistemlerini

1. BALARDA DESTEK SSTEM

1.1. Balarda Budamann Tanm ve Kapsam

1.1.2. Balarda Terbiye Sistemi

Kltr asmalarna verilecek terbiye sisteminin prensipleri aadaki

Her trl mekanizasyona ve bunun gelitirilmesine,

Dallarn ve srgnlerin omca zerinde dzgn bir ekilde datlmasna,

Byme ve gelime ile verimlilik arasndaki fizyolojik dengenin

Gelien teknoloji ve yeni tekniklerin uygulanmasna,

1.1.3. Budamann Amalar

Asmalara, eit ve anacn byme kuvvetine, eidin budama isteine, ekolojik

1.1.4. Budamann Snflandrlmas

Balarda ekil budamasna, adan sonra veya al fidann dikiminden itibaren

Uygun terbiye sistemi oluturulduktan sonra asmalar zerinde her yl dinlenme

Balarda yalanma, zayflama, hatal budama, don, kuraklk, dolu, hastalk ve

1.2. Balarda Destek Sistemi

1.2.1.2. Destek Materyalleri ve zellikleri

ap 2-4 cm veya kesidi 2x 2-4 x4 arasnda deien boylar 1,5 ve 2 m olan ve

1.2.2. Arazide Destek Sisteminin Kurulmas

Resim 1.1: Sra ba direklerin grn

1.2.2.2. Sra Aras Direklerin Dikilmesi

1.2.3. Budama Aletleri

1.2.3.5. Seyreltme ve Ayklama Makas

Resim 1.2: Baclkta kullanlan budama aletleri

Destek sistemine karar veriniz.

Destek malzemelerini hazr hle

ukurlara destek sisteminin ana

Direklerin dibini betonlaynz.

Direklerin arasna teller ekiniz.

Sra balarna ve sra aralarna destek

Budama malzemelerini hazr hle

Asmalara verilen ekiller, fidan dikim veya a ylndan balayarak ..yl

K budamas mevsiminde yllk ubuklarn %....................'i kesilip karlr.

Terbiye sistemlerinde kullanlan direklerin

Kuvvetli gelien zm eitlerinde tellerde sarkma olumamas iin direkler arasndaki

Telli terbiye sistemlerinde topraa en yakn konumdaki ilk tele . veya

Blgenizdeki balarda hangi telli terbiye sistemlerinin yapldn aratrnz.

evrenizdeki balar ziyaret ederek telli terbiye sistemlerinin yapln

rendiiniz bilgilerle evrenizdeki iftilerin uygulad telli terbiye

2. TELL (MODERN) TERBYE

Telli terbiye sistemlerinde, yerli sistemlere gre omca zerinde ok sayda gz

Resim 2.1: Telli terbiye sisteminde kaliteli zmler

Yksek gvdeli ve tele alnm ekiller oluturularak taze srgnleri ge

Resim 2.2: Yksek gvdeli bir asma

Serin ve nemli yerlerde gneten daha fazla yararlanmak, daha iyi

Gnelenme asma verimini dorudan etkilemektedir. Taneler biriktirilen eker

Toprak ileme, sulama, gbreleme, hastalk ve zararllarla mcadele,