JU Medicinska kola Biha

MATURSKI RAD
Predmet: Industrijska proizvodnja lijekova
Tema: Voda u farmaceutskoj industriji

Mentor:

Uenik:

avak-Durakovi Delila

abi Dijana

Biha, april 2014.

UVOD

Voda je tijelo bez boje, mirisa i okusa, teno na obinoj temperature, sastavljeno od
vodonika i kisika (H2O) koje moe da rastvara izvjestan broj drugih tijela. Voda je
najvie koritena supstanca u farmaceutskoj industriji. Voda je sastojak gotovog
proizvoda u razliitim farmaceutskim farmama (rastvara, sirovina ili startni
materijal, sredstvo za ienje), a primjenu ima i u drugim razliitim aplikacijama.
U veini sluajeva voda koja se primjenjuje u farmaceutskoj industriji zahtjeva
vei stepen istoe od vode za pie iz gradskog vodovoda. Ukoliko se u pojedinim
farmaceutskim aplikacijama koristi voda za pie tada treba da odgovara zahtjevima
datim u naciolanim propisima ili u nekom od internaciolanih standarda. Da bi
dobili proienu vodu za upotrebu u farmaceutkoj industriji primjenjuju se
razliitih postupci. Njaee se koriste postupci filtracije, dodatka hemijskog
aditiva, jonoizmjene, membranske filtracije, destilacije, izlaganja, izlaganja UV
svjetlosti.

VRSTE VODE ZA
FARMACEUTSKU UPOTREBU
Razliitim postupcima preiavanja vode za pie mogu se dobiti razliite vrste
proiene vode. Obzirom da razliite aplikacije zahtjevaju razliitu istou
odnosno kvalitet vode razlikujemo vie vrsta vode za upotrebu u farmaceutskoj
industriji. Voda koja je sastojak parenteralnog preparata mora zadovoljiti daleko
stroije zahtjeve. Razliite farmakopeje navode razliite vrste proiene vode
koja se koristi za proizvodnju lijekova. Vrste vode za koje postoji zvanino priznat
standard kao to je USP su obino skupe, ne samo zbog procesa preiavanja ve
i zbog potrebe za ekstenzivnom validacijom i brojnim testovima.

Slika br.1 Voda za farmaceutsku upotrebu

PROIENA VODA
Prema USP/NF proiena voda je voda dobijena pogodnim procesom od vode
koja odgovara zahtjevima NPDWR (Nacionalni propis za vodu za pie) ili
odgovara propisima za vodu za pie Evropske Unije ili Japana. Proiena voda
mora odgovarati zahtjevima za jonsku i organsku hemijsku istou i biti zatiena
od proliferacije mikroorganizama. Ne sadri bilo kakve dodatne supstance i ne
smije se koristiti u preparatima za parenteralnu odministraciju. Prema Evropskoj
farmakopeji , proiena voda je voda za izradu lijekova za koje se ne zahtjeva da
budu sterilni i apirogeni, ukoliko nije drugaije propisano. Visoko proiena voda
je vrsta vode koja se koristi u izradi svih ljekovitih proizvoda za koje je potrebna
voda visokog biolokog kvaliteta, osim gdje se zahtjeva voda za injekcije.

Slika br.2 Shema proiavanja

KVALITET VODE ZA
FARMACEUTSKU UPOTREBU
Razliiti parametri kvaliteta vode moraju biti zadovoljeni da bi se voda mogla
koristiti u farmaceutskoj industriji. Testovi koji se moraju izvriti u cilju
definisanja kvaliteta uzorka vode razlikuju se prema vrsti vode. Neki od testova su:
TOC, provodljivost, mikrobioloka kontaminacija, broj estica, bakterijski
endotoksini, sterilnost, kao i niz testova na razliite kontaminante mineralnog
porijekla.

UKUPNI ORGANSKI KARBON (Total Organic Carbon)

Ukupni organski karbon/ugljik je indirektna mjera koliine organskih molekula
prisutnih u farmaceutskim vodama izraena kao karbon. Organske molekule
prisutne u vodi potjeu iz ulazne vode (vode za pie). One su nepoeljne u vodi jer
mogu biti toksine i/ili mogu sluiti za ishranu mikroorganizama. Analitike
metode za mjerenje TOC-a baziraju se na potpunoj oksidaciji organskih molekula u
uzorku vode do ugljen dioksida (CO2) i mjerenju koliine CO2. Rezultat se
izraava kao koncentracija ugljika.

PROVODLJIVOST VODE
Elektrina provodljivost u vodi je mjera protoka jona kroz vodu. Molekule vode
disociraju na jone u funkciji pH i temperature. Neki gasovi, najee CO 2, lako se
otapaju u vodi i stvaraju jone, to utjee na provodljivost i pH. Ovi joni i
rezultirajua provodljivost smatraju se svojstvenim u vodi. Na provodljivost vode
utjee i mogue prisustvo stranih jona koji mogu znaajno utjecati na hemijsku
istou i pogodnost upotrebe za farmaceutske svrhe.

BROJ ESTICA (Particulate matter)

estice ine mobilne, strane supstance, osim mjehuria gasa, koje ne mogu biti
kvantificirane hemijskom analizom jer su prisutne u maloj koliini i jer su
heterogenog sastava. Injekcione otopine, ukljuujui i otopine koje se sastoje od
sterilnih vrstih komponenti, namijenjene za parenteralnu upotrebu moraju biti bez
estica pri vizuelnoj inspekciji. Uzorak se posmatra pri zamraenoj svjetlosti ili
pak mikroskopom. Ovim testom utvruje se broj estica.

TEST NA BAKTERIJSKE ENDOTOKSINE

Detektuje ili kvantifisira bakterijske endotoksine koji mogu biti prisutni u ili na
uzorku. Postoje dva tipa tehnike za ovaj test: gel-clot tehnika (clot-gruanje)
bazirana na formiranju gela;
Fotometrijska tehnika koja ukljuuje turbidimetrijsku metodu baziranu
na razvoju zamuenosti nakon cijepanja endogenog supstrata i
Hromogenu metodu baziranu na razvoju boje nakon cijepanja sintetskog
peptid hromogenog kompleksa.

PRIPREMA VODE U
FARMACEUTSKOJ INDUSTRIJI
HEMIJSKI ADITIVI
Razliitim hemijskim aditivima u sistemima za poiavanje vode postie se
kontrola mikrobioloke kontaminacije (jedinjenja Cl I O 3), poboljava se
uklanjanje suspendiranih vrstih neistoa (flokulirajui agensi), uklanjaju
karbonatna jedinjenja i jedinjenja hlora, te podeava pH. Kontrola aditiva, njihovog
uklanjanja kao i uklanjanja produkata njihovih reakcija trebaju biti ugraeni u
dizajn sistema i monitoring program.

JONSKI IZMJENJIVAI
Jonski izmjenjivai su prostorno umreeni makromolekuli koji ine osnovni skelet
za koji su vezani odreeni joni (anjoni ili katjoni) koji lako disosuju i koji se mogu
u pogodnim uslovima zamjeniti za neki drugi jon, koji ima vei afinitet vezivanja.
Koriste se u obliku zrnaca koja su nerastvorljiva u vodi. Katjonski jonoizmjenjiva
moe imati:
1.
Neutralni oblik - kod kojeg je pokretni jon Na+, a njegova regeneracija se
vri rastvorom NaCl u viku.
2.

Kiseli oblik - gdje je pokretni jon H+, a regeneracija se vri primjenom HCl.

Kiseli oblik katjonskog jonoizmjenjivaa moe biti:

a) Jako kiseli
b) Slabo kiseli

Anjonski jonoizmjenjivai se primjenjuju u hidroksilnom obliku. Kroz sloj

anjonskog izmjenivaa se provodi voda koja je ve proputena kroz katjonski
jonoizmjenjiva.
Anjonski jonoizmjenjivai mogu biti:
1.

Slabo bazni

2.

Jako bazni

Omekavanje vode vri se u cilju uklanjanja jona Ca2+ i Mg2+ umjesto kojih se
javljaju joni Na+. Za omekavanje vode koristi se katjonska smola, odnosno
katjonski jonoizmjenjiva u neutralnom obliku.

FILTRACIJA VODE
Filtracijom se postie uklanjanje krupnijih suspendovanih materija koje su prisutne
u vodi. Za ovu svrhu najee se koriste multimedijski filteri (ponekad oznaeni
kao granulirani filteri) gdje se voda filtrira protiui kroz sloj pijeska ili slinog
materijala punjenog u vertikalnu posudu (tank, kolona), od vrha prema dnu. U
manjim sistemima za proiavanje vode esto se susree tip ketrid (patrona)
filtera. Ketrid je napravljen od celuloze, pamuka ili polimernih vlakana, koje
zadravaju estice neistoe. U sistemima za proiavanje vode esto se susreu i
filteri od aktivnog uglja. Slue za uklanjanje oksidirajuih aditiva,kao to su
jedinjenja hlora I rastvorenih nisko molekulskih organskih materija pristunih u
vodi.

Vrste filtracije su :
1. Mikrofiltracija
2. Ultrafiltracija
3. Nanofiltracija
4. Rezervna osmoza (RO)

Slika br.4 Filtri za proiavanje vode

10

DEMINERALIZACIJA VODE
esto se za potrebe medicinskih, farmaceutskih, laboratorijskih, kozmetikih ili
drugih tehnolokih potreba zahtijeva u hemijskom smislu apsolutno ista voda,
osloboena svih rastvorenih soli. Takva voda se dobija postupkom
demineralizacije. Demineralizator je ureaj koji se, u zavisnosti od kvaliteta
napojne vode, sastoji od dvije ili vie serijski spojenih jonoizmjenjivakih kolona
sa razliitim ispunama. Prolaskom vode kroz ovaj sistem voda se oslobaa svih
rastvorenih soli. Jonoizmjenjivake mase u ovim kolonama se regeneriu
rastvorima solne kiseline (HCl) i natrijum hidroksida (NaOH). Demineralizatore
proizvodimo od izuzetno kvalitetnih komponenata. U standardnoj varijanti oni su
dvokolonski i sastoje se od katjonske i anjonske kolone, a za dobijanje izuzetno
iste demineralizovane vode moe se dodati i trea, tzv. mijeana kolona koja
odstranjuje i preostale tragove elektrolita i podeava pH vrijednost na neutralnu.
Jonoizmenjivake kolone su kompozitne, sa polietilenskom unutranjom
kouljicom i vanjskim slojem od epoksidne smole ojaane staklenim vlaknom koji
daje mehaniku vrstinu i otpornost na pritiske do 10 bara. Konstrukcija je potpuno
antikorozivna i omoguava dobijanje demineralizovane vode izuzetnog kvaliteta.

Slika br.5 Vrste demineralizatora

11

DESTILACIJA VODE
Destilacija je proces koji ukljuuje isparavanje vode i potom kondenzaciju nastale
pare. Veina rastvorenih oneienja ne isparava na temperaturi kljuanja vode,
tako da ne prelaze u paru i struju kondenzata. U praksi, neisparljive neistoe
mogu biti preneene u destilat ukoliko se pogodna prepreka ne postavi na
destilator. Da bi se smanjio utroak energije, koji je kod destilacije veliki,
destilacija se obino provodi u destilatorima dizajniranim tako da se veina
energije potroena na isparavanje vode obnavlja. Iako skupa, destilacija
omoguava uklanjanje skoro svih organskih i neorganskih neistoa i postie vrlo
visoki kvalitet vode. Destilacija je i najsigurniji nain izbjegavanja mikrobioloke
kontaminacije i kontaminacije endotoksinima. Zbog toga destilacija ostaje
dominantan metod proizvodnje vode za injekcije. Voda koja ulazi u destilator esto
je predtretirana sa RO ili drugim metodama radi reduciranja stvaranje kamenca i
radi poboljanja kvaliteta destilata. Jedinice za destilaciju mogu biti razliito
dizajnirane: destilacija sa single efektom, multiple efektom i komprimiranjem pare.
Dvije zadnje vrste se obino koriste u veim sistemima zbog njihovog kapaciteta i
efikasnosti. Problemi koji se susreu kod destilacije su vezani za prenoenje
neistoa, prelijevanje evaporatora, stajanje vode, dizajn zaptivaa za pumpe i
kompresore i variranje provodljivosti na poetku i tokom rada.

Slika br.6 Destilacija

12

13

DESTILATORI
Vrste destilatora su:
1. Destilator tipa peurke
2. Trostepeni kolonski destilator
3. Termokompresioni destilator

DESTILATOR TIPA PEURKE

U jednoj vertikali se nalaze ispariva, kondenzator i rezervoar destilovane vode.
Destilator tipa peurke zauzima malo mjesta. Svi dijelovi koji dolaze u kontakt sa
vodom su izraeni od nehrajueg elika. Voda koja ulazi u kondenzator hladi pare
iz isparivaa, zagrijava se i dolazi u odvaja preko kojeg ide u ispariva.U
isparivau se dogrijava parnim grijeem, isparava, kondenzuje se i prihvata u
rezervoar, odakle se odvodi za dalju upotrebu.

Slika br.7 Destilator tipa peurke

14

TROSTEPENI KOLONSKI DESTILATOR

Kolona je podijeljena na tri dijela u kojima se nalaze isparivai. Najnii ispariva
se grije tehnolokom parom, dok se srednji grije drugostepenom parom, a gornji
treestepenom parom. Na ovaj nain je maksimalno iskoritenje latentne toplote
vode. Na svim nivoima se nalaze manometri kojima se kontrolie eljeni radni
pritisak.

Slika br.8 Trostepeni kolonski destilatori

15

TERMOKOMPRESIONI DESTILATOR
Termokompresioni destilacioni ureaj se koristi za dobijanje destilovane i
redestilovane vode. Para temperatupe 105C se preko odmagljivaa usisava u
kompresor koji komprimuje, tako da je njena temperature 120C. Zatim ulazi u
system cijevi gdje se hladi vodom i kondenzuje. Kondenzat prolazi kroz
izmjenjiva toplote, pri emu razmjenjuje toplotu sa vodom koja napaja hladnjak
tj. vri njeno predgrijavanje.

Slika br.9 Termokompresioni destilacioni ureaj

16

ZAKLJUAK
Voda je tijelo bez boje, mirisa i okusa, teno na obinoj temperature, sastavljeno od
vodonika i kisika (H2O) koje moe da rastvara izvjestan broj drugih tijela. Vrste
vode za koje postoji zvanino priznat standard kao to je USP su obino skupe, ne
samo zbog procesa preiavanja ve i zbog potrebe za ekstenzivnom validacijom i
brojnim testovima. Razliiti parametri kvaliteta vode moraju biti zadovoljeni da bi
se voda mogla koristiti u farmaceutskoj industriji. Testovi koji se moraju izvriti u
cilju definisanja kvaliteta uzorka vode razlikuju se prema vrsti vode. Neki od
testova su: TOC, provodljivost, mikrobioloka kontaminacija, broj estica,
bakterijski endotoksini, sterilnost, kao i niz testova na razliite kontaminante
mineralnog porijekla. esto se za potrebe medicinskih, farmaceutskih,
laboratorijskih, kozmetikih ili drugih tehnolokih potreba zahtijeva u hemijskom
smislu apsolutno ista voda, osloboena svih rastvorenih soli. Takva voda se dobija
postupkom demineralizacije, destilacije i filtracije.

17

LITERATURA

18

SADRAJ
MATURSKI RAD...........................................................................................................................1
UVOD..............................................................................................................................................1
VRSTE VODE ZA FARMACEUTSKU UPOTREBU...................................................................3
PROIENA VODA.................................................................................................................4
KVALITET VODE ZA FARMACEUTSKU UPOTREBU.............................................................5
UKUPNI ORGANSKI KARBON (Total Organic Carbon).........................................................5
PROVODLJIVOST VODE.........................................................................................................6
BROJ ESTICA (Particulate matter)..........................................................................................6
TEST NA BAKTERIJSKE ENDOTOKSINE.............................................................................6
PRIPREMA VODE U FARMACEUTSKOJ INDUSTRIJI............................................................7
HEMIJSKI ADITIVI....................................................................................................................7
JONSKI IZMJENJIVAI.............................................................................................................7
FILTRACIJA VODE....................................................................................................................8
DEMINERALIZACIJA VODE.....................................................................................................10
DESTILACIJA VODE...................................................................................................................11
DESTILATORI..........................................................................................................................12
DESTILATOR TIPA PEURKE...............................................................................................12
TROSTEPENI KOLONSKI DESTILATOR.............................................................................13
TERMOKOMPRESIONI DESTILATOR.................................................................................14
ZAKLJUAK................................................................................................................................15
LITERATURA...............................................................................................................................16
SADRAJ......................................................................................................................................17

19