Janet G.

Woititz

Lk przed
bliskoci
Jak pokona dystans w zwizku

Przekad: Ewa Zaremba

GDASKIE
WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE
Gdask 2000

Dedykuj t ksik wszystkim, ktrzy walcz o blisko

i przeciwko niej.
Jest ona napisana z myl o tych, ktrzy dorastali
w rodzinie dotknitej problemem alkoholizmu, jak i dla osb,
ktre wyrosy w innego typu rodzinach zaburzonych.

Spis treci
Podzikowania........................................................... 9
Przedmowa................................................................ 11
Wstp..........................................................................13
Rozdzia 1
Kogo wybierasz na partnera? ................................. 21
Dlaczego wybierasz takich partnerw? .................................21
Rozdzia 2

Czym waciwie jest zdrowy zwizek? .................. 28

Rozdzia 3 Problemy w zwizkach wsplne
dla dorosych
dzieci alkoholikw ................................................... 31
Lk przed utrat wasnego ja ............................................... 32
Lk przed zdemaskowaniem................................................. 33
Strach przed porzuceniem .................................................... 34
Wizi ..................................................................................... 38

Wraliwo............................................................................ 41
Gniew.................................................................................... 44
Poczucie winy i wstyd........................................................... 47
Depresja ................................................................................ 48
7

Zaufanie................................................................................ 50
Granice ................................................................................. 54
Oczekiwania ......................................................................... 57
Kontrola................................................................................ 60
Lojalno............................................................................... 61
Wano uczu...................................................................... 63
Rozdzia 4

Zagadnienia seksualne ...............................................68

Rozdzia 5
Jeli kochasz dziecko alkoholika .............................80
Lk nr 1: Boj si, e ci zrani" ........................................82
Lk nr 2: Osoba, ktr widzisz, naprawd nie istnieje" .... 82
Lk nr 3: Strac kontrol nad swoim yciem"....................83
Lk nr 4: To i tak nie ma znaczenia"..................................84
Lk nr 5: To jest nierealne"................................................85
Lk nr 6: Przekonasz si, jaki jestem zy" .........................86
Lk nr 7: Wstydz si tego, kim jestem" ............................89
Lk nr 8: Kiedy lepiej mnie poznasz, odkryjesz,
e nie jestem zdolny do mioci" .........................90
Lk nr 9: Chc mie spokj"...............................................91
Lk nr 10: I tak mnie opucisz" ...........................................91

Podsumowanie .............................................................94
Literatura polecana ................................................... 109

Podzikowania

la Dave'a, Lisy i Danny'ego za ich wyjtkowo. Dla

mojej Monday Night Group (Grupa Poniedziakowej
Nocy) - dr. Donowi Greggowi, Kenowi Kirklando-wi,
Andrei Becker, Bonnie White, Eileen Lindsay, Claudii
0'Brien, Edowi Ellisowi, Miriam Sender, Sue Falan i Berniemu Zwebenowi za ich pomoc.
Dla Super Brats (Supersmarkacze) z mojej grupy Dorosych Dzieci Alkoholikw w Rutgers Summer School for Alkohol Studies za zaufanie, ktrym mnie obdarzyli.

Przedmowa

ino kilkanacie miesicy, od kiedy zobowizaam si

do napisania tej ksiki. Przelewanie myli na papier
byo dla mnie prawdziwym zmaganiem. Gdybym uwaaa si za pisark, mogabym to nazwa kryzysem twrczym". Poniewa uwaam si za klinicystk, wiem, e jest
w tym co wicej.
Zawsze czuam potrzeb pisania, wic kiedy z jakiego
powodu nie mogam znale odpowiednich sw, musiaam
odkry tego przyczyn. Napisanie Marriage on the Rocks
(Maestwo w opaach) poszo mi tak szybko i atwo, e miaam wraenie, i to nie ja jestem autork tej ksiki. By to dla
mnie i dla ludzi podobnych do mnie akt oczyszczajcy - i speni on swj cel. Ze wzgldn atwoci napisaam take Adult
Children of Alkoholics (Dorose Dzieci Alkoholikw) - ksik
dla moich dzieci; dla setek dzieci, bdcych czci mojego
ycia i mojej pracy.
Piszc obie te ksiki, miaam pewno, e daj odpowied na kilka pyta i podsuwam par wedug mnie pomocnych sposobw postpowania.
Pisanie na temat lku przed bliskoci i walki o ni to
zupenie inna sprawa. Jest to problem znacznie bardziej zoony, klucz do szczcia wielu kobiet i mczyzn. Zdawaam
sobie spraw, e w tym wypadku nie jestem tak obiektywna,
11

jak przy pisaniu innych ksiek. Ten jake wany problem

dotyka bowiem rwnie moich wasnych uczu.
Moe powodem, dla ktrego tak opornie szo mi pisanie
tej ksiki, bya obawa, czy tym razem bd moga wam pomc. Uwaam, e ksika ta moe wiele wyjani, ale nie mam
pewnoci, czy was uzdrowi. Jestem jednak przekonana, e
problemy w niej zawarte musz by omwione w takim wanie kontekcie.
Mam nadziej, e czytacie t ksik z zamiarem wycignicia na jaw pewnych problemw, aby otworzy i oczyci
rany, wiedzc, e tylko dziki temu bd mogy si zablini.
Jeeli spodziewacie si znale w tej ksice JEDYNE ROZWIZANIE, spotka was zawd.
Walka o blisko dotyczy kadego z nas i trwa przez cae
ycie. Jest ona jednak szczeglnie trudna dla tych, ktrzy dorastali w rodzinach z problemem alkoholizmu. Intymno,
blisko, wraliwo to cechy przeciwne do tych, ktre dzieci
alkoholikw bardzo wczenie sobie przyswoiy, by przetrwa.
Aby by zdolnym do odczuwania bliskoci, musz nauczy si
wszystkiego od nowa, a jest to ogromnie trudne zadanie. A wic
do dziea.

Wstp

awet jeli znane nam wszystkim statystyki rozwodowe i liczba osb nieszczliwych upewniaj nas,
e nie tylko dorose dzieci alkoholikw (DDA) walcz
z problemami w swoich zwizkach, to jednak ci z was, ktrzy
nale do tej grupy, maj bardzo szczeglne problemy i bardzo szczeglne potrzeby.
Chocia nie jestecie odosobnieni w walce o blisko, do
rozwizania tego problemu mog by potrzebne wyjtkowe
metody.
Po pierwsze, wmanipulowano was w sytuacj, w ktrej
si teraz znajdujecie. Nigdy nie mielicie szansy postpowa
waciwie", poniewa nie dowiadczylicie, jak to jest, gdy postpuje si waciwie" i po czym to mona pozna. To nie z waszej winy zawsze czulicie, e inni ludzie maj jakie sekretne, nieznane wam sposoby na udane zwizki.
Moecie czu si przytoczeni ciarem winy, poniewa
wasze postpowanie w intymnych zwizkach byo tak bezowocne. Nawet jeli po przeczytaniu tej ksiki nie dowiecie si
niczego nowego, prosz, zaakceptujcie teraz fakt, e nie jestecie odpowiedzialni za bl, ktrego dowiadczylicie - i ktry
zadalicie - w przeszoci.
Brakowao wam rzeczywistego wzorca zachowania
w zwizku opartym na mioci. Musielicie go sobie
stworzy

sami. Jedyne co wiecie na pewno to to, e nie chcecie by tacy,

jak wasi rodzice. Niestety, nie umiecie oddzieli zachowa budujcych od destruktywnych. Stworzylicie wic wasny, nierzeczywisty obraz idealnego zwizku z dziwacznej mieszaniny
waszych wyobrae, obserwacji i tego, co widzielicie w telewizji.
Wszyscy uczymy si obcowa z innymi ludmi, obserwujc, jak nasi rodzice odnosz si do siebie nawzajem i do swoich dzieci. Wstrzymajcie si na moment z dalsz lektur tej
ksiki, aby odtworzy obraz relacji, jakie obserwowalicie
midzy swoimi rodzicami. Pomylcie, jak odnosilicie si do
swojej matki czy ojca. Nie oceniajcie. Po prostu spjrzcie obiektywnie na dowiadczenia z dziecistwa, tak jak je pamitacie.
Wasze zachowanie w zwizkach jako osb dorosych, niezalenie od tego, jak zdaje si by odmienne, w znacznym stopniu jest reakcj na tamte przeycia.
Po przeczytaniu tej ksiki nauczycie si lepiej wspy
z innymi. Zyskacie nowe moliwoci wyboru. Bdziecie mogli
bardziej odpowiedzialnie dokonywa trafnych wyborw.
Chc, bycie uzmysowili sobie, jaki wzr zwizku przyswoilicie, dorastajc w rodzinie alkoholika. Poniszy tekst,
pierwotnie publikowany w magazynie Focus", poszerzy wasz wiedz na ten temat. Czytajc, mylcie o swoim dziecistwie i swojej rodzinie.

Uzalenienie chemiczne
Podstpny agresor
W czym tkwi bd? Co si stao? Kto zawini? Czy to ma sens?
Co to znaczy? Jak to si skoczy? Wszystko kompletnie pogmatwane. Kiedy zbdzilimy? Czy mona to zrozumie?
14

Pocztek kadego zwizku jest inny. Jednak we wszystkich maestwach, w ktrych wystpuje chemiczne uzalenienie, proces przebiega jednakowo. Zacznijmy od przyjrzenia
si przysidze maeskiej. Zawiera ona nastpujce wyraenia: na dobre i na ze, w dostatku i w biedzie, w zdrowiu i w chorobie, pki mier nas nie rozczy. Moe od tego zaczy si
kopoty.
Czy powiedzielicie to, co chcielicie powiedzie? Gdybycie wtedy wiedzieli, e czeka was ze, nie dobre, nie zdrowie,
lecz choroba, nie bogactwo, lecz bieda, a nawet potencjalne samobjstwo, to czy mio, ktr wtedy czulicie, nadaaby temu
warto? Moecie powiedzie, e tak, ale ja nie jestem tego
pewna. Gdybycie nie byli romantykami, lecz myleli realistycznie, to moglibycie zinterpretowa przysig w ten sposb: na dobre i na ze, zakadajc, e ze czasy s przejciowe,
a dobre trwae. Kontrakt zostaje zawarty w dobrej wierze. Nie
warto oglda si wstecz.
Idealizowanie, ktre w tym czasie ma miejsce, jest nierealistyczne. Dotyczy to nie tylko tych, ktrzy bd yli z problemem uzalenienia, ale wszystkich. Rnica polega na tym,
e w zwizku z osob uzalenion rzeczywisto nadal jest
wypaczana i para krok po kroku traci orientacj, o co w ogle
w zdrowym zwizku chodzi. Jeeli statystyki mwi prawd
(a prawdopodobnie s zanione), to bardzo duy procent spord was dorasta w domach z chemicznym uzalenieniem.
Wane jest, by mie tego wiadomo, poniewa prawdopodobnie nie macie pojcia, od czego zacz budow zdrowego
zwizku maeskiego. Wasze pierwsze prby, by postpowa waciwie", byy zbudowane na wzorcach, ktrych nie
znalicie z obserwacji lub z dowiadczenia, lecz wymylilicie
je sami. Tak wic nierealne przysigi znajduj potwierdzenie
w owiadczeniu: Z nami bdzie inaczej".
15

Oczekiwania bardzo si zmieniaj wraz z rozpoczciem

poszukiwania pomocy. Partner wolny od uzalenie traci poczucie wasnego ja". Jak mog mu pomc?" Zmienia si pogld na temat tego, czego mona oczekiwa od zwizku. To
ju nie jest Camelot. To ju nie jest sprawa midzy dwiema
osobami. Dochodzi do dziwacznych wypacze. Zostan, poniewa ... On mnie nie bije", Ona mnie nie zdradza", On ma
prac". Zachowanie, ktre dla nas - zwykych miertelnikw
- jest normalne, staje si czym nadzwyczajnym. Nawet jeli
to najgorsze staje si prawd -jeli on bije, jeli ona zdradza,
jeli on straci prac - to i tak powiecie: Ale ja go/j kocham".
Kiedy pytam: Za co tak go kochasz?", nie otrzymuj odpowiedzi, bo sia emocjonalnego uwikania jest wiksza ni rozsdek. Zdajesz sobie z tego spraw, ale mimo to robisz swoje.
Rzeczywisto ley gdzie pomidzy obietnicami wiecznej szczliwoci a zaoeniem, e ycie bdzie koszmarem.
Prawda jest gboko ukryta. Nie zostaa wypaczona z dnia na
dzie, lecz przez cige popadanie ze skrajnoci w skrajno.
Proces ten by tak powolny, e wczeniej nikt nie zauway, co
si dzieje.
Gdy pytam: Za co go kochaa, kiedy decydowaa si
na maestwo?", odpowied przychodzi szybko. Zwykle sysz wypowiedzi typu: Byo midzy nami silne fizyczne zauroczenie. Moglimy godzinami rozmawia o wszystkim i o niczym. Bylimy kochankami i najlepszymi przyjacimi".
Ludzie, ktrzy zaczynaj by przyjacimi i kochankami, posiadaj co wyjtkowego. Dlatego trzeba uwiadomi
sobie, e uzalenienie od alkoholu wpywa na wszystko - stopniowo zmienia ono kochankw we wrogw. Przyja opiera
si na wielu podstawach: na wzajemnym zaufaniu i uczciwoci, na otwartoci, zrozumieniu i potrzebie bycia rozumianym.
Nag niszczy wszystko powoli, lecz nieuchronnie.
16

Rozpad zwizku zaczyna si prawdopodobnie w fazie

negacji. W tym stadium picie powoduje problemy, ale nikt nie
chce si im przeciwstawi. Zaczynaj si kamstwa - najpierw
przed samym sob, pniej wobec innych. Osoba uzaleniona
kamie, by usprawiedliwi niedotrzymywanie obietnic. Osoba
nieuzaleniona kamie, by zatuszowa spraw. Zaufanie zaczyna male. Prawdziwe uczucia s skrywane do momentu ich
wybuchu. Uczciwe porozumienie zaczyna si rozmywa.
Kontakty fizyczne s dobrym wskanikiem oglnej sytuacji w maestwie. Fascynacja fizyczna moe przetrwa faz
negacji. Moe by sposobem na wsplne ycie, nawet wtedy
gdy coraz trudniej porozumie si za pomoc sw - poza tym
nikt jeszcze nie znalaz lepszego sposobu dochodzenia do rwnowagi po pijackich ekscesach.
Stopniowo fizyczne zainteresowanie ze strony wolnego
od uzalenie partnera zanika. Zaczyna przewaa pragnienie, by nie da si zrani. Od tego momentu wspycie moe
by satysfakcjonujce z fizycznego punktu widzenia, ale niezadowalajce emocjonalnie.
Sytuacja stopniowo si pogarsza i to, co byo ciepym,
penym mioci przeyciem, staje si gr si i sposobem na
wyadowanie gniewu.
Id do ka ze swoj butelk, nie ze mn!", Nie mog
znie tego zapachu!", Musisz wybra!", Komu jeste potrzebny? Nie bdzie trudno znale kogo lepszego od ciebie!"
Przepa stale si powiksza. adna dziedzina wsplnego ycia nie zostaje nienaruszona.
Atmosfera staje si napita - pene porozumienie, ktre
istniao wczeniej, ustpuje miejsca podejrzeniom i zoci. Problemy narastaj, maonkowie o nich nie rozmawiaj i nawet
jeli nadal zaley im na sobie, ich wsplne ycie ulega negatywnej zmianie. Oboje partnerzy s kontrolowani przez alkohol
17

-jedno z nich bezporednio, drugie porednio. Jedno jest uzalenione od alkoholu, drugie od naogu partnera.
Zwizek rozpada si nadal... Jeszcze w tym momencie
zniszczenia spowodowane uzalenieniem jednego z partnerw
s na tyle mae, e mona zwizek uratowa. Mona wszystko
wykrzycze w ktniach i w kocu oczyci atmosfer. Przez
wyraenie uczu mona odbudowa porozumienie midzy partnerami. Nie jest to jednak proste.
Podstpna choroba nie zatrzymuje si na tym etapie.
Coraz bardziej dzieli maonkw. Partner uzaleniony przestaje rozwija si emocjonalnie. Zaczyna odsuwa od siebie problemy. Nie chce mie z nimi do czynienia, ani ich zwalcza.
Wiele maestw zblia wsplne podejmowanie decyzji i rozwizywanie problemw. Gdzie spdzimy wakacje? Johny znw
obla algebr. Moe wyremontujemy kuchni?
Tego rodzaju yciowe sprawy przestaj by wsplne. Partner wolny od uzalenie przejmuje coraz wicej odpowiedzialnoci. Pogbia si uraza. Przepa midzy nimi wci ronie.
W tym trudnym okresie zbawienne jest wsparcie rodziny i przyjaci. Tak jest z pewnoci, przynajmniej przez jaki
czas, ale jeli wczeniej ci, ktrzy s wam teraz pomocni, nie
dowiadczyli tego co wy, to ich wsparcie tylko zwikszy wasz
bl. Gdyby mogli zrozumie! Wyobcowanie pary dotknitej
uzalenieniem staje si coraz wiksze. Maonkowie izoluj
si od innych ludzi i coraz bardziej oddalaj si od siebie.
Choroba si rozwija. Ich uczucia s podobne. Oboje odczuwaj bl i rozpacz, ale obwiniaj si wzajemnie. Oboje rwnie czuj si winni, ale odpowiedzialno nie rozkada si jednakowo. Kiedy bliscy, teraz najczciej s sobie obcy.
Czasami odczuwacie ulg, kiedy wreszcie burza nadejdzie. Macie nadziej, e teraz skoczy si picie i wszystko bdzie jak dawniej. Oboje w to wierzycie. Oszukujecie si. Praw18

da jest taka, e choroba bdzie postpowa. Bdzie coraz gorzej - niezalenie od tego, co zostao z waszego zwizku.
Komunikacja ogranicza si do okazywania zoci. Czujecie obaw, strach, rozpacz. Odczuwacie tak samo, ale kade
z was osobno. Partner uzaleniony tumi uczucia, nieuzaleniony - wije si z blu, odczuwajc ulg jedynie dziki zoci
lub chwilowym fantazjom. Wyobraa sobie, e koczy si picie i wszystko jest tak jak na pocztku. Cud abstynencji to
wasze wsplne marzenie. Alkohol przestanie nad wami dominowa i odtd bdziecie zawsze y szczliwie.
To najwiksze kamstwo ze wszystkich, a jednak chtnie
daje si jemu wiar. Koniec z piciem - co to oznacza dla zwizku? Oznacza tylko utrat punktu zaczepienia - alkohol nie
jest ju w centrum uwagi. Teraz istnieje ogromna pustka. Poza
tym nic nie dzieje si automatycznie. Utracone zaufanie nie
powraca tylko dziki zerwaniu z naogiem. Tak jak historia
niespenionych obietnic zniszczya zaufanie, tak jedynie stworzenie nowej historii moe je odbudowa. Chocia ustay kamstwa, zraniona wraliwo nie pozwala jeszcze si otworzy.
Zo nie mija wraz z momentem zaprzestania picia. Uczucia
stumione przez alkohol mog teraz gwatownie domaga si
ujcia. Wrd nich jest ogromne poczucie zagroenia i wielki
strach. Trudno dzieli si tymi uczuciami i oczekiwa zrozumienia. Ni porozumienia zostaa przecita. Jestecie par
lepcw bez przewodnika.
Abstynencja to za mao. Trzeba wszystko budowa od
nowa. Punkt wyjcia musi by inny ni pierwotnie. Tym razem
powinien okaza si przydatny w uczeniu si, jak pomylnie
rozwizywa wsplne problemy. Powinien pomc w wypracowaniu sposobu rozmawiania ze sob, a nie tylko mwienia
do siebie, tak by kade z was mogo by wysuchane i zrozumiane. Aby uzdrowi zwizek, potrzeba duo cikiej pracy.
19

Tworzenie zdrowego zwizku wymaga wiele uwagi i ostronoci. Nie ma ju zauroczenia, ktre istniao na pocztku waszej znajomoci. Teraz zwizek musi mie naprawd solidne
podstawy. Jeli obie strony zobowi si pracowa nad jakoci zwizku, mog osign wicej ni w wypadku, gdyby w ich
yciu nie pojawi si alkohol. Jeli dwojgu ludziom przywieca
ten sam cel, maj wielk szans na rozwj zarwno wzajemny,
jak i indywidualny. Jeli tak nie jest, nie ma o czym marzy.
Zwizek przestaje istnie. Abstynencja to nie nirwana.
Uzalenienie od alkoholu niszczy powoli, lecz nieuchronnie. Jednak uwolnienie si od niego moe doprowadzi do
zbudowania zdrowego zwizku maeskiego. Jest to jedyna
szansa wygranej.

Rozdzia 1

Kogo wybierasz na
partnera?
Dlaczego wybierasz takich partnerw?

szystko w moim zwizku ukada si nie tak.

Wiem, e to tylko moja wina. Prbowaem
wszyst-kiego co w mojej mocy, eby to
naprawi, ale bezskutecznie. Nawet nie mam pewnoci, czy
go/j kocham. Moe w ogle nie wiem, co to jest mio. Mam
mtlik w gowie".
Brzmi znajomo? Powinno. Podobne sowa sysz, kiedy
dorose dziecko alkoholika rozpoczyna terapi, poniewa jego
intymne zwizki s nieudane. Historia jest taka sama niezalenie od tego, czy dziecko alkoholika jest dwudziestolatkiem
w pierwszym powanym zwizku, czy czterdziestoletnim weteranem po jednym lub kilku nieudanych maestwach.
To po prostu musi by moja wina. Zawsze jest tak samo.
Mylaem, e tym razem bdzie lepiej, ale nie jest. Moe sam
powinienem odej".
21

Czy kiedykolwiek tak si czue? Wszyscy tak si czulimy - i wszyscy mwilimy podobne rzeczy w trakcie burzliwego lub nieudanego zwizku. Czy takie odczucia s normalne?
To zaley, czy czujecie si tak z powodu obecnych okolicznoci, czy te wasze odczucia wynikaj z zakorzenionych przekona, ktre stay si staym elementem waszej samooceny,
poniewa w dziecistwie raniono was raz po raz. W obu wypadkach uczucia s jednakowo bolesne, ale w drugim znacznie trudniej je przezwyciy.
Jeszcze raz przeczytaj pocztkowy fragment rozdziau:
Wszystko jest nie tak. Wiem, e to moja wina. Prbowaem
wszystkiego co w mojej mocy, ale bezskutecznie".
Dzisiaj wypowiadasz te zdania o swoim zwizku. Kontekst
moe by nowy, ale nie sowa i uczucia. Ponownie odczuwasz
bezradno -jak w dziecistwie - i reagujesz star piewk".
Mimo to uczucia s prawdziwe i bardzo silne.
Inne dobrze znane uczucia to: zagubienie, poczucie uwizienia, bezsilno wobec swojego przeznaczenia.
To wszystko skada si na intymny zwizek. Powracaj
znane ju przeycia i uczucia. Trzeba przej przez to jeszcze
raz. Dziki waszym staraniom przebieg caego procesu i jego
wyniki bd odmienne, ale nie da si unikn walki. Nawet ci,
ktrzy nie yli w rodzinach alkoholikw, uwaaj, e na dobry
i zdrowy zwizek trzeba zapracowa. Nie jeste w tej walce
osamotniony!
Aby dokadnie przyjrze si problemom, z jakimi si spotkasz, powiniene uprzytomni sobie pewne sprzeczne komunikaty, ktre w dziecistwie przekazywali ci rodzice. Czy to
si tobie podoba, czy nie, i niezalenie od tego, czy w to wierzysz, te wanie komunikaty, zepchnite do podwiadomoci,
wci wywieraj wpyw na wszystkie aspekty twojego ycia.

Musisz je zmieni, by mc zmieni swoje ycie.

22

Uwiadomienie sobie tego to pierwszy krok w kierunku

zmiany opinii o sobie. Wiedza o tym, jak ksztatoway si twoje obecne wzorce, pomoe ci uwolni si od samokrytycyzmu,
ktry jest podstawow cech twojego charakteru. Przyjrzyjmy si tym sprzecznym komunikatom i temu, jaki wpyw maj
one na ciebie dzisiaj.

Kocham ci. Odejd".

Czasami twj rodzic-alkoholik by czuy i kochajcy, innym razem wrogi i odpychajcy. Chocia drugi rodzic zapewnia, e ci kocha, to jednak rzadko to odczuwae, bo wci by
zmartwiony i rozdraniony. Brakowao w tym konsekwencji.
Tak wanie pojmowae mio jako dziecko i nadal tak
j pojmujesz. Zastanawiasz si, dlaczego pocigaj ci osoby,
ktre jednego dnia s czue i kochajce, a nastpnego odpychajce. Dlaczego osoby, ktre obiecuj, e zadzwoni, i nie
robi tego, wydaj ci si bardziej godne podania ni te, na
ktrych mona polega?
Jeli przypadkiem zwizae si z osob konsekwentn,
odbierasz j jako kogo niepewnego, gdy tego rodzaju zachowanie jest ci po prostu obce. Mwi o osobach majcych uporzdkowane ycie, o tych, ktrzy mog w rozsdnych granicach prawdopodobiestwa powiedzie, co im przyniesie jutro.
To take kto, kogo zachowanie, uczucia i myli bd jutro
takie jak dzi. Prba zdobycia mioci osoby kaprynej i odpychajcej przywouje sytuacj z twojego dziecistwa. Jeste
wdziczny, gdy kto niestay rzuca ci okruszek, za to szybko
si nudzisz osob oddan ci przez cay czas.
Wci powtarzasz sytuacje z dziecistwa, poniewa jedyn pewn rzecz, ktr znae, by brak pewnoci. Nie moge przewidzie, co przyniesie kolejny dzie. Przeywae
23

w dziecistwie hutawk emocjonaln. I to jest dla ciebie zrozumiae. Przypomnij sobie, ile razy doprowadzae do kryzysu w swoim zwizku, aby znw poczu przypyw energii i sprowadzi wzajemne relacje na bardziej znajomy grunt.
Nawet jeli teraz wydaje ci si to oczywiste, postaraj si
uzmysowi sobie, e by moe musi min wicej czasu, aby
rzeczywicie poczu t prawd, poniewa tak wanie zostae
uksztatowany w dziecistwie.

Niczego nie potrafisz zrobi dobrze. Jeste mi

potrzebny".
To nastpny zestaw sprzecznych komunikatw, ktre
wci jeszcze syszysz. Bdc dzieckiem, nigdy nie moge sprosta wymaganiom swojego uzalenionego od alkoholu rodzica,
choby nie wiem jak si stara. Nigdy nie bye wystarczajco
dobry. Naprawd uwierzye, e wszystkie niepowodzenia byy
z twojej winy. Gdyby by do dobry, lepiej ukadaoby si w waszej rodzinie.
A jednak wiedziae, e jeste potrzebny i e rodzice nie
dadz sobie bez ciebie rady. To byo oczywiste. Skoro oni nie
mogli sobie bez ciebie poradzi, nawet jeli bye tak bezwartociowy, to ty musiae szuka sposobu, aby wszystko naprawi.
Czy nie masz wraenia, e jako dorosy lgniesz do osb,
ktre s jednoczenie skrajnie od ciebie zalene i wysoce w stosunku do ciebie krytyczne? Czy nie pocigaj ci osoby, ktre
wielokrotnie ci upokorzyy, cho wiesz, e bez ciebie nie umiayby sobie poradzi? Zabiegasz o ich przychylno, poniewa
w gbi duszy wierzysz, e gdyby by wystarczajco dobry,
nie byoby w waszym zwizku takich problemw. Poza tym
wiesz, e nie mona zawie kogo, kto tak bardzo ci potrzebuje. Brzmi znajomo? Kolej na nastpny zestaw.
24

To prawda, e te okropne rzeczy zrobi/powiedzia

ktry z twoich rodzicw. Musisz jednak zrozumie,
e on by pijany".
Skutki takiego podwjnie zwizanego komunikatu s dla
twojego zwizku szczeglnie szkodliwe. Twoja podwiadomo
mwi ci, e jeli zdoasz usprawiedliwi czyje niewybaczalne
zachowanie, to uwierzysz, e jest ono wybaczalne.
W rodzinie dotknitej alkoholizmem alkoholik rzadko
jest uwaany za osob odpowiedzialn za swoje zachowanie.
Czciej zdarza si, e dzieci sysz z ust drugiego rodzica:
Czego si spodziewae po pijaku?" lub w okresie poprawy:
Musisz zrozumie, e twj ojciec jest chory/twoja matka jest
chora". Dziecko dowiaduje si, e rodzice mog zrobi, co zechc, majc prost wymwk w postaci pijastwa.
Teraz jako dorosy stae si najbardziej wyrozumia
osob na wiecie, szczeglnie jeli chodzi o twj zwizek uczuciowy. Zgadza si? W niemal kadej sytuacji znajdziesz sposb, by wszystko znw byo w porzdku - jeli musi znale
si winny, chtnie wemiesz win na siebie. Nauczye si przecie rozumie innych i bra na siebie ca odpowiedzialno.
Dlatego, kiedy twj partner le ci traktuje, analizujesz
sytuacj i nie pozwalasz sobie na odczuwanie zoci. Rozumienie czyjego zachowania nie oznacza jego akceptacji. Ty jednak ju w dziecistwie nauczye si rozumie i wypiera swj
bl, gdy zncano si nad tob - wierzye przecie, e rodzic
nie postpiby w ten sposb, gdyby by trzewy".
Jest w tym rwnie element kontroli i winy. Oto wzorzec mylowy, ktry utrwala si w umyle dziecka z rodziny
naduywajcej alkoholu: Skoro czuj si winny, to znaczy, e
jestem odpowiedzialny. Jeli jestem odpowiedzialny, to mog
naprawi, zmieni sytuacj, mog sprawi, e wszystko bdzie
25

inaczej". Rezygnacja z poczucia winy oznacza rwnie rezygnacj z przekonania, e kontrolujesz sytuacj. Utrata kontroli jest oczywicie katastrof. Wychowano ci na doskonae
popychado dla grubiaskiej osoby. Czsto koczysz w idealnym zwizku dawca - biorca , w ktrym ty naturalnie jeste
dawc.

Nastpnym razem zrobi to dla ciebie. Obiecuj ci".

Ukryta wiadomo brzmi - nie licz na to! Wic uczysz
si niczego nie pragn, aby nie dozna zawodu.
Czasami mimowolnie stajesz si popychadem dla partnera, ktry naprawd nie chce ci w ten sposb traktowa.
Czsto czujesz si zmczony i uraony. Narzekasz, e musisz
w tym zwizku robi wszystko - to prawie niemoliwe, aby
poprosi o co dla siebie. Chcesz, by partnera czyta w twoich
mylach.
Obawa, e mgby o co poprosi i nie otrzyma tego,
jest rwnie niejasna, jak strach przed tym, e twoja proba
zostanie speniona. Pierwsza sytuacja utwierdza ci w przekonaniu, e jeste bezwartociowym czowiekiem i nie zasugujesz na to, czego chcesz; druga jest dla ciebie tak obca, e
waciwie nie wiesz, jak zareagowa. Nawet najzwyklejszy
komplement sprawia, e czujesz si nieswojo.
Zrzeczenie si odpowiedzialnoci za wasne szczcie jest
dla ciebie metod radzenia sobie z t sytuacj. Uznae, e
twj partner powinien sam wiedzie, czego pragniesz, i odpowiednio si zachowywa bez adnych prb z twojej strony.
Na przykad: To, e musz mu mwi, i chc pj w dniu
moich urodzin do teatru, oznacza, e on w ogle nie chce mi
sprawi przyjemnoci". Twj partner podpad ci, bo nie chwyta w lot twych najbardziej mglistych aluzji, moesz wic uzna,
26

e ci nie kocha. Byby naprawd szczliwy jedynie z kim,

kto umiaby czyta w twoich mylach, z wyimaginowanym bohaterem, ktry automatycznie wiedziaby, jak ci uszczliwi.

Nie martw si, wszystko jest w porzdku. Jakim

cudem mam sobie z tym poradzi?"
Oba komunikaty si splataj. Nie kopocz si - wszystko bdzie dobrze". Jednake ukryty sens tej przekazanej ci
przez rodzicw informacji jest inny: NIE jest dobrze. W rezultacie wyrastasz na nadczowieka. Potrafisz zatroszczy si
o wszystko i robisz to. Zawsze na subie. Nikt nie musi si
o nic martwi. Ty sobie poradzisz. Wiele razy mwie: Nie
przejmuj si, wemiemy mj samochd. - Mam dosy pienidzy. - Ja si zajm jedzeniem. - Ja wszystko zorganizuj.
- Nie martw si. - To dla mnie aden problem!".

Rozdzia 2

Czym waciwie jest

zdrowy zwizek?
zym jest zdrowy zwizek? Jak go odczuwany?
W jaki sposb go zbudowa? Jak pozna, e jest si
w takim zwizku?"
To s suszne i bardzo wane pytania.
Pragnienie bycia w zdrowym zwizku jest bardzo
powszechne. Okrelenie, co w tym wypadku oznacza
zdrowy", jest wic problemem uniwersalnym.
Poznasz, e twj intymny zwizek z partnerem jest zdrowy, jeeli stworzylicie rodowisko, w ktrym prawdziwe s
stwierdzenia:
1. Mog by sob.
2. Ty moesz by sob.
3. My moemy by sob.
28

4. Mog si rozwija.
5. Ty moesz si rozwija.
6. Moemy si wsplnie rozwija.

O to gwnie chodzi. Paradoksem jest to, e zdrowy zwizek pozwala mi by sob, cho jeszcze nie wiem, kim waciwie
jestem, gdy uczenie si siebie to proces trwajcy cae ycie. Jednak nawet nie majc pewnoci, kim jeste, bez wtpienia bdziesz wiedzia, kiedy NIE MOESZ by sob. Staje si to jasne
w sytuacji, gdy czujesz si osdzany - kiedy masz wraenie, e
trzeba uwaa na kady krok, kiedy boisz si popeni bd.
Wolno bycia sob oznacza, e twj partner nie bdzie prbowa ci zmieni ani osdza tego, jaki jeste i kim si stajesz.
Daj swojemu partnerowi wolno, jakiej chcesz dla siebie. Akceptuj go takim, jaki jest, i nie prbuj go zmienia. Nie
staraj si dopasowa go do swoich marze. Skup si na tym,
jaki jest naprawd.
Akceptuj ci bezwarunkowo i jestem bezwarunkowo
akceptowany". Na tym si opieramy. Nie oznacza to, e zmiany w naszej osobowoci lub postpowaniu s niepodane czy
niemoliwe - znaczy to jedynie, e punktem wyjcia jest zaakceptowanie partnera takim, jaki jest.
Moemy by sob". Kada para buduje swj zwizek
na wsplnych wartociach i zainteresowaniach. Po pierwsze,
naley okreli, co ceni kade z maonkw z osobna, aby mc
zbudowa jedno z ich odrbnoci. Niektre rnice midzy
nimi s nieistotne i mog by zignorowane lub przezwycione. Na przykad sprawy typu: Nigdy nie zakrcasz tubki z past do zbw" lub Nienawidz spotka parafialnych" daj
si atwo rozwiza.
Inne rnice s znaczce i musicie nad nimi pracowa,
jeli wasz zwizek ma pozosta zdrowy i przetrwa. Oto przykady trudniejszych problemw: Nie chc adnych dzieci" czy
Nie chc mie wicej do czynienia z twoj matk".
Wiele spraw nabiera wartoci, jeli przeywacie je we
dwoje. Wsplne rozkoszowanie si piknem wschodu soca,
29

spacerem po play czy smacznym posikiem to przykadowe

sytuacje, potwierdzajce warto partnerstwa. Czuj si kim
wanym, kiedy mam siebie - ty masz siebie - i my mamy siebie.
Zdrowy zwizek stwarza rodowisko, w ktrym mog si
rozwija. W atmosferze wsparcia mog zachca ci do tego
samego. Dziki naszemu indywidualnemu rozwojowi doskonalimy si take jako para.
Rozwj maonkw odbywa si rwnie poprzez wyznaczanie sobie rozmaitych celw i wspln prac nad metodami ich osignicia. Co ciekawe, denie do celu - a nie sam
cel - pomaga w rozwoju zwizku. Niezalenie od tego, czy
uda si osign cel, czy nie, para zyskuje nowe wsplne dowiadczenia.
Blisko oznacza peen mioci zwizek z drug osob,
w ktrym dajesz i otrzymujesz wsparcie, zrozumienie i dowartociowanie intelektualne, emocjonalne i fizyczne.
Im wicej dajecie i otrzymujecie w zamian, tym wiksze
jest midzy wami uczucie bliskoci.
Zdrowy zwizek nie jest konfrontacj. Nie musicie mie
takiego samego zdania na kady temat.
Zdrowy zwizek nie musi by symbiotyczny. Nie musicie jednakowo wszystkiego odczuwa.
W zdrowym zwizku liczy si nie tylko seks, ktry musi
zakoczy si orgazmem, ale celebrowanie bycia razem i poznawania si.

30

Rozdzia 3

Problemy w zwizkach
wsplne dla dorosych
dzieci alkoholikw

rzez cae ycie towarzyszyy ci mity stworzone i podtrzymywane przez ukady istniejce w twojej rodzinie.
Z tego powodu yjesz pod cig presj i zastanawiasz
si, czy warto paci tak wysok cen za zdrowy zwizek.
Szamoczesz si z problemami, ktre innym mog wydawa si wydumane, ale dla ciebie s rzeczywiste i czasami wrcz
ci paraliuj.
Chc si zaangaowa - nie chc si wiza". Chc kogo
spotka. Nie chc si z nikim spotyka". Chc ci lepiej
pozna. Prosz ci, po prostu odejd". To utrudnia
zaspokajanie wasnych potrzeb w zwizku.
31

Po pierwsze, powiniene dobrze przyjrze si tym mitom,

przyj je do wiadomoci, ale potem odrzuci je i zastpi tym,
co istnieje naprawd. Nie przyjdzie ci to z atwoci - przecie
tak dugo z tymi mitami ye. One nie znikn z dnia na dzie.
Na pocztek wystarczy, e uwiadomisz sobie ich istnienie.
MIT:
Jeli zwi si z tob, utrac siebie".
PRAWDA:
W rzeczywistoci zdrowy zwizek dowartociowuje,
a nie tumi osobowo.

Lk przed utrat wasnego ja

Masz podobne obawy, poniewa w okresie dorastania nie wyksztacio si w tobie poczucie wasnego ,ja". Od najmodszych
lat otrzymywae od rodzicw sprzeczne komunikaty. Brak jasnych informacji zmusi ci do wykreowania wielu przekona
i wartoci, bo nie moge nauczy si ich przez naladownictwo.
Poniewa rodzice nie opiekowali si tob w wystarczajcy sposb, musiae czsto sam wobec siebie peni rodzicielsk rol. Pniej nie potrafie okreli, kim waciwie jeste.
Twoje poczucie wasnego ja" cigle si ksztatuje i jest podatne na wpywy. W idealnych warunkach dla dorosej osoby
informacje pynce z wewntrz siebie s duo waniejsze ni
wpywy zewntrzne. Innymi sowy, na podejmowane decyzje
znacznie wikszy wpyw ma wasna wiedza i przeczucia ni
to, co mwi inni lub o czym akurat si czyta.
Dzieciom alkoholikw nie jest atwo uwierzy, e mog
same podejmowa decyzje i zgodnie z nimi postpowa. Czyja
32

opinia ma czsto wpyw na ich wasn. Jeli wic pracowae

nad tym, by by sob i umie decydowa o sobie, moe przeraa ci wizja zwizku z inn osob, ktrej opinie i pogldy byyby
dla ciebie wane - i nie wiadomo, jak mogyby na ciebie wpyn.
Takie uczucie niepewnoci nie oznacza od razu utraty
siebie". Bdziesz jedynie bardziej dociekliwie sprawdza" swoje
wraenia, opinie i reakcje, aby zrozumie, skd si wziy.
Zdobdziesz dziki temu cenne informacje. Nie powiniene automatycznie przekrela swoich pogldw i zastpowa ich nowymi. Przemyl to. Daj sobie troch czasu, aby oceni sytuacj.
Zyskasz przez to trzy wyjcia z kadej sytuacji: moesz
pozosta przy swoim stanowisku, zmieni je lub przyj cakowicie now postaw, ktra czy zarwno twoje pogldy, jak
i innych. Poczujesz si duo pewniej, podejmujc decyzje i mniej
przejmujc si opiniami innych.
MIT:
Gdyby naprawd mnie zna, nie zawracaby sobie
mn gowy".
PRAWDA:
Nie jeste zapewne tak dobrym aktorem, jak mylisz.
Kochana osoba prawdopodobnie ju dobrze ci zna.
Mimo to zaley jej na tobie!

Lk przed zdemaskowaniem
Wiele dzieci alkoholikw wci si boi, e gdyby kochane przez
nie osoby dowiedziay si, jakie s naprawd, nie chciayby
mie z nimi wicej do czynienia. yjesz w cigym napiciu,
33

chocia waciwie nie jest dla ciebie jasne, jaka to okropna

prawda o tobie miaaby wyj na jaw.
Starasz si temu zapobiec, zachowujc si zgodnie ze
swoimi wyobraeniami o tym, jak powinna postpowa osoba
idealna. Usiujesz sprawia wraenie, e cae twoje ycie jest
uporzdkowane i pozbawione wszelkich problemw. Poza tym
sdzisz, e jako zwyky czowiek z ludzkimi sabociami nigdy
nie bdziesz do dobry dla kogo, kogo kochasz.
Nie wymylie tego sam. Od dziecistwa utwierdzano
ci w przekonaniu, e jeste przyczyn wszystkich problemw
rodzinnych. Zblienie si do kochanej osoby spowoduje, e
ujawni si ciemne strony twojego charakteru i ta osoba odrzuci to, co w tobie dobre i za co ci kochaa.
Aby zmieni to przekonanie, naley si posuy tward
logik. Zastanw si: czy rzeczywicie jako dziecko bye w stanie spowodowa rodzinne problemy? Uczciwie musisz odpowiedzie nie".
MIT:
Gdy odkryjesz, e nie jestem osob doskona,
porzucisz mnie".
PRAWDA:
Nikt nie jest doskonay. Doskonao nie istnieje.

Strach przed porzuceniem

Odczuwany przez dzieci alkoholikw strach przed porzuceniem jest bardzo silny i jednoczenie rny od obawy przed
odrzuceniem. Wydaje si, e dorose dzieci alkoholikw s
34

w stanie znie odrzucenie i je zaakceptowa. Z powodu dowiadcze z dziecistwa ich lk przed porzuceniem jest o wiele bardziej dotkliwy.
Jak ju mwiam, dziecko yjce w rodzinie dotknitej
chorob alkoholow wyrasta na osob ze sabym i bardzo niepewnym poczuciem wasnego ja". To osobowo bardzo krytyczna, ktra nie otrzymaa potrzebnej do rozwoju poywki
-jest mocno wygodniaa i pod wieloma wzgldami ogromnie
niepewna.
Przyczyn takiego stanu rzeczy jest to, e nigdy nie wiedziae, kiedy i czy w ogle rodzice pozwol ci si do siebie
zbliy. Kiedy zaczynao si picie, po prostu przestawae istnie. Wiadomo byo, e nikt nie zainteresuje si twoimi potrzebami, dopki pijatyka i towarzyszce jej kryzysy si nie
skocz. Nie mona byo przewidzie, kiedy to nastpi. To
okropne uczucie! Choby nie wiem jak si stara, nie moge
temu zapobiec.
Niektre dzieci w takiej sytuacji cigle walczyy o zaspokajanie swoich potrzeb, inne si poddaway. Te dzieci, ktre
zrezygnoway z walki, w wieku dorosym nie boj si tak wej
w zwizek, jak te, ktre wci snuj fantastyczne wizje, e
moe tym razem nareszcie bdzie inaczej.
Bezustannie towarzyszy ci jednak strach, e jutro nie
bdzie przy tobie ukochanej osoby. Prbujc uchroni si przed
jej utrat, idealizujesz wasz zwizek i twoj w nim rol. By
nie zosta porzuconym, bardzo starasz si by bez skazy i zaspokaja wszystkie potrzeby bliskiej osoby.
Kiedy nie wszystko dobrze si ukada i dochodzi do konfliktu (tak si w yciu zdarza), strach przed porzuceniem jest
silniejszy ni potrzeba rozwizania spornej kwestii. Ten strach
jest tak potny, e dzieci alkoholikw czsto kompletnie zapominaj o przyczynie konfliktu.
35

Typowym przykadem ilustrujcym tak sytuacj jest

ktnia dwudziestoszecioletniej Mary A. (jednej z szeciorga
dzieci wci pijcego alkoholika) z jej chopakiem. Mary rozzocia si, poniewa zwraca on uwag na inn kobiet. Chopak broni si, mwic, e Mary jest paranoiczk, i ktnia
trwaa nadal.
Kiedy chopak odszed, zo Mary szybko zmienia si
w panik.
O, Boe! Jestem pewna, e nie miaam racji. Chyba przesadziam. Pewnie nie bdzie mu ju na mnie zaleao. Pewnie
mnie teraz zostawi. Poza tym, gdybym nie czua si tak niepewnie, nie przejmowaabym si jego zachowaniem". To klasyczny przykad poczucia porzucenia.
W cigu nastpnych trzech godzin Mary A. pojechaa do
domu swojego chopaka, daa mu czerwon r i przeprosia
go za swoje zachowanie. On przyj jej przeprosiny, a potem
poszli do ka.
Kiedy pniej opowiadaa mi o tej historii, zapytaam:
Jak rozwizalicie problem?".
W pierwszej chwili zdziwia si, a potem powiedziaa tylko: Ach, tamto!".
Jej okropny strach przed porzuceniem wymaza t sytuacj z pamici. Problem jako taki znikn, kiedy zacza si
panika. Jej nadrzdnym celem byo umierzenie blu spowodowanego strachem przed porzuceniem.
W tego typu wypadkach problem nie znika dlatego, e
si go ignoruje. Bdzie powraca - w takiej czy innej formie
- dopki nie zostanie rozwizany albo nie stanie si dla pary
znaczcym ukrytym problemem. Tumienie problemu nie sprawi, e da si o nim zapomnie.
Problem Mary obrazuje take lk przed utrat wasnego ja" i lk przed zdemaskowaniem".
36

Mary zaczyna skupia ca uwag na tym, jak jej chopak reaguje na dan sytuacj. Pniej zaczyna si zastanawia, jak zachowaby si w innych okolicznociach. Myli o nim
nieustannie, szczeglnie wtedy, gdy jest dla niej niemiy. Cakowicie skupia si na nim; zastanawia si, co o niej myli i jak
nie dopuci do jego utraty.
A co z potrzebami Mary? Co z faktem, e ona nie chce
wicej czu si ignorowana, gdy on flirtuje z inn kobiet? Mary
zaczyna surowo ocenia swoj reakcj na jego zachowanie. Ta
czstka kobiecej osobowoci Mary, ktra wyranie zareagowaa,
zaczyna powoli zanika. Jednoczenie Mary to zauwaa i nienawidzi siebie za to. Przy naszym nastpnym spotkaniu Mary
powie: Zawsze gdy z kim si wi, trac siebie. Moe powinnam teraz z tym skoczy".
Mary nie wierzy, e jest kim wartociowym, i boi si, e jej
partner to odkryje. Uwaa, e moe go oszuka, jeli bdzie si
dobrze zachowywa. To powoduje napicie w zwizku, ale Mary
boi si by szczera i otwarta. Teraz zaczyna mie wtpliwoci,
czy zareagowaa waciwie, i mwi: To naprawd moja wina.
Gdybym czua si pewniej, nie martwioby mnie tak to, e zwraca uwag na inne kobiety. Wszystko przez t moj niepewno.
Gdyby wiedzia, jak bardzo niepewnie si czuj, pewnie
by mnie zostawi. Moe dobrze, e nasza ktnia tak si skoczya. Chciaabym, aby widzia we mnie mocn kobiet, a nie
przestraszon, ma dziewczynk".
Jak dugo Mary moe udawa, e jest kim innym? Przypuszczalnie on ju pozna jej prawdziwe oblicze - maej przestraszonej dziewczynki", i ta druga Mary rwnie go pociga.
Pewnie nie ukrywa swoich lkw tak dobrze, jak myli - czy
jak by chciaa.
Niewane, czy reakcja Mary na zachowanie jej chopaka jest spowodowana jej niepewnoci, czy tym, e by on
37

rzeczywicie niemiy. Prawdopodobnie i jednym, i drugim.

Wane jest natomiast, e para moe przedyskutowa swj
problem.
Mary nie poczuje si pewniej, jeli odrzuci swoje uczucia. Musi je sobie uwiadomi, a nastpnie doprowadzi zwizek do punktu, w ktrym bdzie si czua bardziej bezpieczna. Jeli rzeczywicie, jak twierdzi, jej chopakowi zaley na
niej, sprbuje on zmieni jej odczucia. Dla niej rwnie wane
jest dowiedzenie si, e nie jest on zainteresowany zmian jej
odczu, i dlatego Mary woli udawa. Kopoty z rozwizaniem
stosunkowo bahych spraw mog sygnalizowa, e nie s zaatwione znacznie waniejsze problemy, ktre z czasem si nasil. Jeeli tak jest w tym wypadku, Mary moe nie znale
w tym zwizku tego, czego szuka.
MIT:
Jestemy jak jedna osoba".
PRAWDA:
W rzeczywistoci ty jeste sob, a ja sob. Dopiero
potem jestemy my".

Wizi
Bardzo moliwe, e jako mae dziecko nie odczuwae wizi
typowych dla wikszoci dzieci z tak zwanych normalnych domw, szczeglnie jeli to matka bya alkoholiczk. Nie moge
liczy na stae zaspokajanie przez rodzicw twoich potrzeb.
Nie moge liczy, e ci przytul i ukochaj, aby odpdzi twoje
lki i wyleczy rany. Nie miae pewnoci, e niezalenie od
38

tego, czy bdziesz mia racj, czy nie, matka wesprze ci w trudnych chwilach.
To wpywa na twoje obecne zwizki i na to, jak mocno
si angaujesz.
Trzydziestotrzyletnia Chris L., ktrej matka jest alkoholiczk, braa udzia, w zajciach na temat mechanizmw relacji
w grupie. Wspomina, e nie pasowaa do koleanek z klasy,
poniewa one staray si zerwa wizi ze swoimi rodzicami,
a ona przez cae ycie usiowaa takie wizi zbudowa.
Istotne jest zrozumienie rnic i poznanie wzajemnych
zalenoci we wczesnej fazie zwizku. Osoby, ktrych potrzeby w znacznym stopniu zostay zaspokojone w domu rodzinnym (niektre a do przesady!), mog pozwoli, by zwizek
rozwija si powoli. Ich zaangaowanie moe postpowa stopniowo wraz ze wzrostem zaufania.
Jeli wi si z kim osoby pochodzce z domw pozbawionych wizi rodzinnych, od razu gboko angauj si emocjonalnie. Wykorzystuj okazj do zbudowania wizi i zanim
zorientuj si, co si dzieje, tkwi w zwizku po uszy.
W pierwszym okresie znajomoci intensywno uczu jest
ogromna. Narasta wzajemne fizyczne zainteresowanie, a obie
strony s niezmiernie zaangaowane i bardzo czujne. Rozumiesz tak intensywno uczu, bo przypomina ci to emocje
przeywane podczas kryzysw.
W tym czasie obie strony bardzo chc by razem. Stale
o sobie mylicie, czsto do siebie telefonujecie, pragniecie by
razem. To czas wielkich uczu.
Na pocztku jest raczej wicej zaangaowania" ni
zwizku". To czas spenienia si marze. Nie moesz utrzyma takiej intensywnoci uczu, cho to takie wspaniae.
To tylko dynamiczny pocztek i nie na tym polega zdrowy
zwizek.
39

Pocztkowo pochlebia i odpowiada nowemu partnerowi

taka blisko. Czsto druga osoba znajduje przyjemno w zaspokajaniu pragnie obiektu swoich uczu i poczuciu bycia
niezbdnym. Jednak po pewnym czasie zaczyna dusi si
w zwizku i czu si wykorzystywana. Twj partner (jeli ma
zdrowe odruchy) nie bdzie ju chcia powica si wycznie
waszemu zwizkowi. W yciu s take inne wane sprawy.
Pryska atmosfera idealnej mioci i wszystko zaczyna wyglda inaczej.
Kiedy ycie wraca do normy, intensywno uczu spada,
telefony nie dzwoni bez przerwy, ty czujesz si zawiedziony
i odrzucony. Obawiasz si, e twojemu partnerowi ju na tobie nie zaley, bo nie chce kadej chwili spdza z tob. Z twojego punktu widzenia to porzucenie. Powtarza si znany ci
scenariusz: pijany - trzewy rodzic. Teraz jeszcze mocniej odczuwasz pustk.
Naciskanie na partnera zmusi go do przyjcia postawy
Kocham ci, odejd", nawet jeli nadal zaley mu na tobie.
Jeli bdziesz postpowa zgodnie ze swoim scenariuszem,
doprowadzisz do sytuacji, ktrej najbardziej si obawiasz - zostaniesz odrzucony i opuszczony. Bdziesz bardzo nieszczliwy, bo wszystko czego pragne to zwizek oparty na mioci.
Ponownie uznasz, e wybrae niewaciw osob. Prawda jest
prawdopodobnie taka, e wic si z kim, dasz niemoliwego. Wane, by jasno zda sobie spraw ze swoich oczekiwa, aby mg unikn podobnych sytuacji.
Z drugiej strony, moesz powiedzie, e ju ci nie zaley,
i zerwa rozwijajcy si zwizek. Moe to oznacza, e jeste
uzaleniony od intensywnoci uczu i oszukujesz si, utosamiajc zwizek z ogromn namitnoci. Mona rwnie sdzi, e boisz si zainicjowa now znajomo i pozwoli, by
kto bliej ci pozna. Prawdopodobnie prawda tkwi porodku.
40

MIT:
Bycie wraliwym ma zawsze ze skutki".
PRAWDA:
Rzeczywicie, bycie osob wraliw pociga za sob
i dobre, i ze skutki. Jest to jednak jedyna droga do
intymnoci.

Wraliwo
Wczenie zrozumiae, e tylko ty sam odpowiadasz za swoje
szczcie, a inni ludzie mog ci rozzoci tylko wtedy, gdy im
na to pozwolisz. Nauczye si kontrolowa swoje uczucia.
Podstawow i najwaniejsz umiejtnoci w rodzinie alkoholika bya dla ciebie zdolno emocjonalnego przetrwania.
Teraz jednak musisz si otworzy na innych, jeli chcesz by
w zdrowym, intymnym zwizku.
Zdaje mi si, e sama idea wraliwoci jest bardziej przeraajca ni bycie wraliwym. Dao si to wyczu w rozmowie, ktra odbya si pewnej poniedziakowej nocy na jednym
z grupowych spotka DDA.
Rozpocz j Jimmy, mwic, jak mocno przez cay tydzie przeywa to, e ujawni swoje uczucia podczas poprzedniego spotkania grupy. Wyszedem - mwi - czujc, jak bardzo jestem podatny na zranienia, i to uczucie towarzyszyo mi
przez cay tydzie. Staraem si przez cay czas by sam i baem si towarzystwa innych ludzi, gdy czuem, jak atwo mnie
dotkn".
Inni czonkowie grupy rozumieli, o co mu chodzi, i zgadzali si z nim.
41

Hej, chwileczk! - powiedziaam - Co dla was znaczy

by podatnym na zranienia? Co macie na myli, mwic, e
boicie si by wraliwymi?"
Kada z obecnych tam osb, jedna po drugiej, okrelaa,
e pozwolenie sobie na wraliwo" oznacza utrat kontroli
nad wasnym yciem. Czuli, e wwczas kto inny mgby zapanowa nad ich yciem i wyrzdzi im krzywd. Nie mogli
sobie na to pozwoli. Wraliwo to utrata wasnego ja", spustoszenie i bezsilno wobec tego, co nastpi.
Kiedy byam dzieckiem - wyznaa Malone - baam si,
e mnie zabij, jeli cho na chwil si odsoni". Dla niej pozwolenie sobie na wraliwo znaczyo naraenie si na mier.
Inni, chocia nie mieli a tak drastycznych skojarze, rwnie obawiali si czego strasznego. Wizao si to z moliwoci skrzywdzenia, porzucenia.
To bardzo wany problem i musimy si nim zaj - po
wiedziaam. -Jeli zamierzamy zbudowa zdrowe zwizki, mu
simy ujawni przed partnerami swoje uczucia. Nie ma na to
innego sposobu. Za bardzo boicie si wraliwoci i wszystkich
konsekwencji podjcia ryzyka - natychmiast wic owiadcza
cie, e waciwie nie chcecie lub nie moecie mie zdrowego
zwizku.
Czy nigdy nie zastanawialicie si nad tym, e wiele z odrzuconych przez was uczu mogoby wzbogaci wasze ycie?
Nie pomylelicie, e uczucie mioci ma wiele aspektw, a czci z nich nigdy nie dowiadczylicie? Dlaczego nie cieszycie
si chwil obecn? Dlaczego nie pozwalacie sobie na pewne
uczucia? Czy nie mylelicie o tym, e istnieje caa gama uczu,
ktre zanegowalicie, bo strach przed zranieniem przej kontrol nad waszym yciem?"
Leslie zwierzya si nam, e potrzebowaa trzech lat, aby
mc wyzna swe uczucia ukochanej osobie. Nie mam ju ad42

nych sekretw - mwi. - Cega po cegle rozbieraam swj mur.

Zdarzao mi si czasem odbudowa kawaek tego muru, poniewa znw czuam strach albo mj partner nie zachowa si
tak, jak tego oczekiwaam. Jednak powoli i stopniowo, wraz
z rozwojem naszego zwizku i wzrostem zaufania, mogam
usuwa kolejne bariery.
Nie znam wielu osb, ktrym mogabym tak zaufa, ale
wiem na pewno, e bycie wraliw w tym zwizku nie jest dla
mnie bolesne. W rezultacie staam si silniejsza. Kiedy rzeczywicie pozwoliam partnerowi sta si czci mojego ycia,
pomg mi odzyska wiar w siebie, o co przedtem musiaam
walczy. Dziki temu poczuam, e moja sytuacja jest bardziej
stabilna i bezpieczna.
To nie byo atwe, ale trud si opaci!"
wiadomo, e sama myl o byciu wraliwym jest bardziej przeraajca ni rzeczywiste przeycia, jest dla grupy
krzepica. Przecie nie czytaby tej ksiki, gdyby nie by
zainteresowany rozwojem wasnej osobowoci. Nie bdziemy
si jednak rozwija, dopki nie poznamy nowych myli, uczu
i pogldw. Musimy otworzy si na nie, co oznacza pozwolenie sobie na wraliwo.
MIT:
Nigdy nie bdziemy si kci, ani krytykowa si
wzajemnie".
PRAWDA:
W rzeczywistoci pary od czasu do czasu si kc i
krytycznie oceniaj swoje zachowanie.

43

Gniew
Dorose dzieci alkoholikw wierz, e w idealnym zwizku nie
ma konfliktw ani gniewu. Wiedz, e logicznie rzecz biorc
jest to niemoliwe, jednak takie wanie s ich emocjonalne
oczekiwania. Gniew jest dla nich czym skomplikowanym i niezrozumiaym. W przeszoci naleao go tumi. Dzieci alkoholikw wzrastay w atmosferze gniewu i nigdy nie dochodzio do
jego rozadowania. Wyraanie gniewu do niczego dobrego nie
prowadzio, a tylko pogarszao sytuacj. Zo nie przynosia
nikomu poytku.
Dlatego dzieci alkoholikw ucz si nie odczuwa nigdy
gniewu. Zamiast tego racjonalizuj, znajduj dla wszystkiego
wytumaczenie, a w kocu popadaj w depresj. Sowa, ktrymi opisuj swoje zaamanie, s pene zoci. Jeli tumi si
gniew, staje si on nie do wytrzymania i w kocu przemienia
si w furi. Dzieci alkoholikw boj si furii, poniewa nie
wiedz, do czego byyby zdolne pod jej wpywem. Niektre
mwi: Nie pozwalam sobie na zo, gdy jeli strac kontrol, mgbym zabi". Poniewa jednak nigdy nie skrzywdziyby
innych, kieruj gniew przeciwko sobie i myl o samobjstwie.
Obawiaj si take gniewu innych ludzi, skierowanego
przeciwko nim. Zo moe prowadzi do przemocy fizycznej,
a tego za wszelk cen naley unikn. To nastpny ukryty
problem pojawiajcy si w zwizku. Nie mona mie zdrowego zwizku, unikajc rozwizywania konfliktw. Midzy dwojgiem normalnych, zdrowych ludzi musi czasami dochodzi do
nieporozumie. Moe si zdarzy, e jedna z osb zrobi co, co
zirytuje i rozzoci drug. Nie sposb od razu pozna wszystkich czuych punktw w rozwijajcym si zwizku. Najlepiej,
kiedy zo minie, omwi problem i dowiedzie si, co j spowodowao i jak jej w przyszoci unikn.
44

Dzieci alkoholikw czsto bdnie tumacz sobie gniew.

Brzmi to mniej wicej tak: Skoro jestem na ciebie zy, nie
kocham ci. Jeli ty jeste zy na mnie, znaczy to, e mnie
nie kochasz. Poniewa ci kocham, nie mog czu do ciebie
zoci. Jeli ty mnie kochasz, nie bdziesz zy na mnie". Na
poziomie emocjonalnym wanie takie odczucia przyswaja sobie dorose dzieci alkoholikw. I chocia s one nieuzasadnione, wniosek jest jeden: Jeli nie mog pohamowa mojego
gniewu na ciebie, musz z tob zerwa. Jeli ty nie potrafisz
pohamowa gniewu w stosunku do mnie, musisz mnie zostawi". Znowu para zapomina o problemie, ktry wywoa zo.
Po co troszczy si o jego rozwizanie, skoro wyjciem bdzie
zerwanie.
Dorose dzieci alkoholikw nie wiedz jak radzi sobie
z odczuwaniem gniewu, bo nie maj dowiadczenia we wsplnym rozwizywaniu problemw. Nie wiedz, jak rozadowa
swoj zo. Gniew naley uzewntrzni w taki czy inny sposb. Trzeba go sobie uwiadomi, uzna, omwi, zrozumie
i rozadowa. Wane jest zrozumienie, e gniew jest wci obecnym, ukrytym problemem zwizku z dorosym dzieckiem alkoholika. Mary uwierzya, e jej chopak chce j porzuci albo
e ona musi odej od niego, wanie dlatego, i odczuwaa
gniew. Poniewa nie umiaa sobie poradzi ze zoci, w rozstaniu widziaa jedyne wyjcie z sytuacji
Nie do, e dzieci alkoholikw obawiaj si siy swojego
gniewu, to jeszcze maj wtpliwoci, czy w ogle jest on czym
stosownym. Czy dla normalnej osoby byby to powd do zoci?" - czsto sysz takie pytanie. Zadajc je, myl o wasnym gniewie i o gniewie osb, z ktrymi s zwizane. Chc
wiedzie, o co mona si gniewa?".
Ostatnio miaam wykad dla dzieci alkoholikw, na ktry przysza moja klientka ze swoim chopakiem. Powiedzia
45

on: Przyszedem, aby dowiedzie si jak najwicej o tym, co

spotkao Carol, bo j kocham". Zaimponowa mi.
Usiedli po prawej stronie sali, wikszo pozostaych suchaczy po lewej. Po upywie mniej wicej p godziny, w trakcie odczytu, wszed do sali pracownik ochrony i zgasi wiato.
Zwrciam mu uwag - wtedy wczy wiato i wyszed. Przeszam nad tym do porzdku dziennego i kontynuowaam wykad. Przy ponownym spotkaniu Carol powiedziaa mi, jak to
zdarzenie rozwcieczyo Billa. Jak ktokolwiek mg wej do
sali i, patrzc prosto na ciebie, zgasi wiato? To skandaliczne grubiastwo - powtrzya jego sowa. - Wiesz, mnie to
w ogle nie ruszyo. Widocznie jestem przyzwyczajona, e traktuje si mnie, jakbym nie istniaa".
Gniew Billa by dla obojga wanym dowiadczeniem. Dla
niej stao si jasne, e musi popracowa nad poczuciem wasnej wartoci. On za zobaczy, jak nisko ceni si dzieci alkoholikw. Chciaoby si instynktownie zapyta, czy ta reakcja
bya normalna". Kto moe powiedzie, co jest normalne?
Twoje zachowania wynikaj z twojej przeszoci i dopiero gdy
spojrzysz na swoje reakcje z pewnej perspektywy, uznasz, co
jest normalne.
MIT:
Jeli co si nie udao, to na pewno przeze mnie.
Jestem okropn osob".
PRAWDA:
Rzeczywicie, niektre niepowodzenia s z twojej
winy. Inne nie. Zdarzaj si okropne rzeczy, ale ty
nie jeste okropn osob.

46

Poczucie winy i wstyd

Poczucie winy i wstyd pojawiaj si w kadym zwizku z osob, ktra dorastajc stykaa si z alkoholizmem. Trzeba nad
nimi pracowa. Ernie Kurtz w swojej broszurce Shame and
Guilt: Characteristics ofthe Dependency Cycle (Wstyd i wina.
Charakterystyka cyklu uzalenie) opisuje poczucie winy jako
wraenie, i jest si nieudacznikiem, kim nikczemnym, niedobrym". Wmawia si dziecku, e to przez nie wszystko le
si ukada. Nawet jeli nie byo niczemu winne, syszy: Gdyby nie by takim beznadziejnym smarkaczem, nie musiabym
pi". Poczucie winy, ktre ma wiele dzieci alkoholikw, jest
tak gboko zakorzenione, e wierz one, i samo ich istnienie
powoduje problemy.
Wstyd to poniekd odmienne uczucie, jednak bardzo mocno zwizane z win. Uczucia te wzajemnie si podsycaj. Doktor Kurtz opisuje wstyd jako uczucie niedopasowania, bycia
kim bezwartociowym, miernot". Wina wie si z zachowaniami, podczas gdy wstyd dotyka najbardziej podstawowej
czci osobowoci czowieka - wasnego ja". Bardzo trudno
przezwyciy te uczucia. Potrzeba wielu lat zmaga, aby
wreszcie przesta ocenia swoje zachowanie jako niewaciwe
i uwierzy, e nie jest si niedobrym".
Obwiniasz si, w duym stopniu, o wszystkie niepowodzenia w zwizku. Czujesz si winny, poniewa twoje postpowanie jest ze i ty sam jeste zy. Kiedy dorastae, poczucie
winy byo jedynym sposobem zapanowania nad sytuacj. Uwaae, e skoro jeste za co odpowiedzialny, to mgby to zmieni. Byo to oczywicie zudne wraenie - przecie nie moge
by za nic odpowiedzialny - ale wysiki, by cho sprbowa,
sprawiay, e nie czue si zupenie bezradny. Sdzisz, e w waszym zwizku rwnie moesz wpywa na sprawy, za ktre
47

czujesz si odpowiedzialny. Moesz przeprosi albo zrobi cokolwiek innego. Jeeli jeste winny, moesz jako zadziaa.
Jeli za nie jeste winny, to przy twoich emocjonalnych uwarunkowaniach jeste dosownie w potrzasku.
Dlaczego nie przyjdzie ci do gowy, aby zaproponowa partnerowi: Przyjrzyjmy si tej sprawie, bez wzgldu na to po czyjej stronie ley wina. Ja jestem w porzdku, ty rwnie, ale oboje
musimy zrozumie, co jest nie tak". Nie powiesz tak, bo w istocie
nie wierzysz, e jeste w porzdku. Nawet jeli twoje postpowanie byo dobre, nie zdawae sobie z tego sprawy. Wzajemne
relacje w twoich zwizkach niezwykle si przez to komplikuj.
Poza tym nie chcesz, by osoba, z ktr jeste zwizany, odkrya,
jaki jeste marny i bezwartociowy. Tworzy to klimat braku zaufania. I znw wracamy do lku przed zdemaskowaniem.
MIT:
Aby zasugiwa na mio, musz by przez cay
czas szczliwym czowiekiem".
PRAWDA:
W rzeczywistoci ludzie nie zawsze s szczliwi.

Depresja
Wiele dorosych dzieci alkoholikw jest w stanie, ktry okrelamy mianem chronicznej depresji". Otacza je aura smutku.
Jak ju wspomniaam, w rezultacie kieruj oni gniew do wewntrz, przeciwko sobie. Ma to zwizek z poczuciem straty.
Czowiek, ktrego rodzic by alkoholikiem, nigdy nie by
dzieckiem. Nie by spontaniczny, zwariowany, dziecinny - nie
48

zachowywa si jak normalne dzieci. Nie mia okazji do zabawy,

jeli w ogle wiedzia, czym jest zabawa. Wiedzia za to, co znaczy by kim bezwartociowym i impulsywnym. Nawet jeli
zdarzyo mu si przey chwil, kiedy czu, e dobrze si bawi,
nie miao to dla niego wikszego znaczenia. Takie przeycia
wywoyway pewien smutek, ktry sprawia, e trudniej mu byo
czu si swobodnie i spontanicznie w jakimkolwiek zwizku.
Powodowao to depresj. Dorose dzieci alkoholikw walcz z depresj, staraj si by mie, aby zosta partnerem doskonaym". Jednak wielu z nich uczucie depresji stale towarzyszy.
Poczucie straty jest rwnie jednym z waniejszych problemw dla dorosych dzieci alkoholikw. Utracili oni swoje
dziecistwo i zwizane z nim przeycia. Kada zmiana wie
si dla nich z utrat tego, co mieli przedtem. Zmiany s trudne, poniewa z psychologicznego punktu widzenia oznaczaj
anarchi. Obawa przed utrat wie si z lkiem przed porzuceniem. Dochodzi do tego wszechobecny lk przed rozpadem
zwizku. Znw trzeba bdzie co straci. Ten lk jest przyczyn ogromnego konfliktu. Wiem, e nasz zwizek nie przetrwa i czekam na katastrof. Panicznie boj si go straci, wic
staram si wytrzyma". Takie zachowanie zniechca drug
osob i powoduje, e zaczynaj si spenia najczarniejsze obawy. Poniewa, niestety, nie mwi si o uczuciach, s nike szans na pomylne rozwizanie problemu.
Oto typowa postawa: Poniewa nie dostrzegasz ogromu mojego cierpienia, nao mask szczcia. Piosenka
z The King and I o gwizdaniu szczliwej melodii bdzie moim
sposobem na ycie".
MIT:
Bdziemy sobie zawsze bezgranicznie i
bezwarunkowo ufa".
49

PRAWDA:
W rzeczywistoci zaufanie buduje si powoli.

Zaufanie
To naturalne, e dzieci ufaj innym. Od okresu niemowlcego
wierz, e ich potrzeby zostan zaspokojone. W przeciwnym
wypadku mog umrze, s bowiem zupenie bezradne i uzalenione od opieki dorosych. Zaufanie jest dla dzieci czym
tak naturalnym, e w niezaburzonych rodzinach trzeba je
uczy, by nie byy zbyt ufne. Naley je przestrzec, e nie mona pj z kim obcym, e niebezpiecznie jest wybiega na ulic, e nie wolno dotyka piecyka. Dzieci w swojej naiwnoci
chciayby kocha wszystkich i wszystko.
W domu dotknitym alkoholizmem potrzeby dziecka nie
s cakowicie pomijane, ale te nie s stale zaspokajane. Znaczy to, e nie naley ufa ludziom, by nie da si zrani. Dziecko musi nauczy si samo dba o siebie. Aby przetrwa, dziecko uczy si nie ufa... eby mc polega tylko na sobie. Jeeli
znajdzie si jednak kto godzien zaufania, jest to jedynie wyjtek potwierdzajcy regu. Zamiast spenienia oczekiwa najczciej pojawia si frustracja i niezadowolenie. Nikomu nie
ufaj" - t zasad dziecko poznaje bardzo wczenie i bardzo
dobrze. Jest to jednak sprzeczna z natur dziecka adaptacja
do sytuacji, do ktrej nie mona si dostosowa.
Rozmawiamy o tym, jak zbudowa zdrowy zwizek. Warunkiem wstpnym i nieodzownym do stworzenia zdrowego
zwizku jest zaufanie. Bez zaufania zwizek nie bdzie dobrze funkcjonowa, po prostu nie bdzie si rozwija. Aby komu zaufa, musisz oduczy si wielu negatywnych reakcji
50

i uczu. Bdziesz musia cofn si do wczesnego dziecistwa

i nauczy si ufa.
W grupie Dorosych Dzieci Alkoholikw pewien mody
mczyzna powiedzia: Wanie rozpoczem now prac.
Lubi wszystkich, ktrych dotd poznaem, ale na razie nie
zamierzam nikomu ufa. Musz zasuy na moje zaufanie".
Grupa zgodzia si z nim. Powiedziaam: A moe zaufa
wszystkim, a potem odrzuci tych, ktrzy zawiod twoje zaufanie. To wymaga mniej wysiku. Nie oznacza to, aby musia zachowywa si w jaki szczeglny sposb. Jeli zdecydujesz si zaufa, moesz zachowywa si dokadnie tak samo,
jak w wypadku gdyby nie chcia im ufa. Tak po prostu byoby ci atwiej".
Grupa bya zachwycona. Chcieli si dowiedzie wicej o takim podejciu, bo byo to dla nich co nowego. Co wam szkodzi
z gry komu zaufa - powiedziaam. - Skutek bdzie taki sam.
Jeli bdziecie nieufni i kto bdzie si zachowywa w sposb
niebudzcy zaufania, potwierdzicie swoje pogldy i upewnicie
si, e nikomu nie mona ufa. Jeeli komu zaufacie, a on okae si niegodny tego, bdziecie naturalnie rozczarowani, ale nie
zdruzgotani. Z uczuciem zawodu umiecie sobie dobrze radzi.
Potwierdzenie opinii, e nie naley nikomu ufa, nie uchroni
was przed rozczarowaniem. Taka jest prawda". By to dla nich
bardzo ciekawy pogld. Obcieni uwarunkowaniami swojego
dziecistwa nie potrafili sami do tego doj.
Co w zwizku oznacza zaufanie? Problem jest zoony.
Po pierwsze, zaufanie oznacza, e twj partner nie bdzie wykorzystywa twoich uczu ani tego, e bdziesz je okazywa.
Kiedy znajdujesz si w sytuacjach, ktrych nie znasz z wasnego dowiadczenia, czujesz, e jeste w sytuacji podbramkowej. Od dziecistwa bronisz si przede wszystkim przed zaufaniem komu, a ja ci mwi, e dalej tak by nie moe.
51

Jednym z powodw, dla ktrych tak si boisz dobrego,

zdrowego zwizku, jest to, e ufno stanowi co cakowicie
przeciwnego do tego, czego si nauczye. Musisz uwierzy, e
bliska ci osoba nie chce ci skrzywdzi. Musisz si przed ni
otworzy. W ten sposb zaczniesz kogo naprawd poznawa.
Zaufanie oznacza te, e nie bdziesz wykorzystywa uczu
swojego partnera i tego, e potrafi ci je okaza. Dziaa to
w obie strony.
Po drugie, zaufanie oznacza uczciwo. Partnerzy nie
powinni przed sob niczego ukrywa, lecz mwi szczerze, co
myl. Uczciwo pozwala ci zakada, e bliska tobie osoba
nie chce ci okamywa. Jeli rewanujesz si tym samym,
pomagasz tworzy podstawy waszego zwizku. Przekonasz si
0 tym, gdy wycigniesz rk po pomoc i otrzymasz j od ko
go, na kogo zawsze bdziesz mg liczy. Wasz zwizek nie
bdzie jedynie przygod, po ktrej czujesz niesmak.
Po trzecie, zaufanie oznacza, e ty i twj partner nie bdziecie celowo sprawia sobie przykroci. Jeli tak si zdarzy,
bdziecie chcieli omwi swoje zachowanie, aby wicej si to
nie powtrzyo. Nie jestemy w stanie zawsze przewidzie, co
moe zrani kogo, z kim si wiemy. Szczeglnie wane jest,
by umie powiedzie: Mwic tak, sprawiasz mi przykro".
Wtedy druga osoba powinna odpowiedzie: To dla mnie wana wiadomo. Nie chc ci skrzywdzi. Doo wszelkich stara, aby si to wicej nie powtrzyo".
Dla wielu osb zaufanie oznacza obietnic, e nie bdzie
przemocy psychicznej. Zo mnie ogarnia za kadym razem,
gdy sysz, jakich okropnoci dowiadczyli niektrzy z was
w dziecistwie. Kiedy zaczynamy mwi o zaufaniu, natychmiast wraca strach, ktrego tak chcielibycie si pozby. Psychiczne zncanie si jest niewybaczalne w kadym zwizku.
I nie moe by w tej kwestii adnych ustpstw.
52

Po czwarte, zaufanie oznacza, e moesz by sob, nie

bdc osdzanym. Znaczy to, e nie musisz uwaa na kady
krok, e moesz by, kim chcesz, i twj partner rwnie moe
by tym, kim chce. Oboje jestecie w porzdku. Nie osdza
siebie i nie by osdzanym to zupenie nowe dowiadczenie,
niezwykle wspaniae i radosne. Jest jednak rwnie piekielnie przeraajce.
Po pite, zaufanie oznacza stabilizacj. Mona mie pewno co do drugiej osoby i zwizku z ni. Znaczy to, e zachowanie nie zmienia si z dnia na dzie, e mona na co liczy, co
planowa. Na przykad, jeli zaplanujesz jaki wyjazd na sobot, z nadejciem soboty bdziesz mg to zrobi. Stabilno, ktrej tak brakowao ci w dziecistwie, jest dla ciebie bardzo trudna do opanowania, a take do zaakceptowania u drugiej osoby.
Po szste, zaufanie oznacza, e para wsplnie decyduje,
do jakiego stopnia angauje si w zwizek. Jeeli twj partner
powie: Bd si spotyka tylko z tob i tylko z tob pjd do
ka", musisz by w stanie w to uwierzy.
Rwnie ty musisz sprosta podobnym zobowizaniom.
Aby czu si dobrze w danym zwizku, musisz mie pewno,
e bdziecie dotrzymywa danego sowa.
I wreszcie, zaufanie oznacza dyskrecj. Nie powiniene
si obawia, e kto inny pozna twoje sekrety. Rwnie ty nie
powiniene zdradza tajemnic twojego partnera. Szczeglnie
wane jest, by w wypadku ktni wiedzie, e sprawy poufne
nie zostan uyte przeciwko tobie.
Rni ludzie odmiennie pojmuj zaufanie. Kada para
decyduje, co ono oznacza dla nich razem i dla kadego z osobna.
Zaufanie, ktrego aspekty omawiaam, jest podstaw zdrowego zwizku, jednake nieatwo je zbudowa. Zaufanie do drugiej osoby nie pojawia si z dnia na dzie, nie musisz si potpia
za to, i jest to dla ciebie trudne. Moe jednym z prostszych
53

sposobw na zyskanie przez par wzajemnego zaufania jest

uznanie, e jest ono ich celem, i omawianie wszelkich w zwizku z nim trudnoci. Powinni zaangaowa si w prac, by krok
po kroku budowa zaufanie, w miar jak rozwija si zwizek.
Wane by zda sobie spraw, e nie obdarza si nikogo automatycznie tak gbokim zaufaniem, o jakim tu mwiam. Musisz zrozumie, e stopniowy rozwj zaufania jest podstawow
czci procesu budowania zdrowego zwizku. Na tym etapie
moesz sucha rad i nie mie pojcia, jak je zastosowa w praktyce. To nic niezwykego. W kocu jednak nauczysz si ufa.
MIT:
Wszystko bdziemy robi razem - bdziemy jak
jedna osoba".
PRAWDA:
W rzeczywistoci partnerzy spdzaj czas czciowo
razem, po czci w samotnoci, a take
z przyjacimi.

Granice
Dzieci alkoholikw maj trudnoci z respektowaniem granic
innych ludzi i z rozpoznaniem, jakie s ich wasne granice.
W rodowisku, w ktrym dorastae, granice nie byy jasno
okrelone. Trudno byo odrni poszczeglne role. Nie moge si zorientowa, czy bye dzieckiem, matk czy ojcem.
To zamieszanie nasuwa wiele pyta. Czyj bl czue? Czy
swj? Czy swojej matki? Czy ojca? Gdzie koczye si ty, a zaczynaa inna osoba?
54

Jak byo z prywatnoci? Jakie rzeczy byy twoj wyczn wasnoci? Czy naruszano twoj prywatno nawet
w azience?
Jakie byy granice dobrego smaku? Jak naleao si zachowywa? Jakie zachowanie byo niewaciwe?
Na jakiej podstawie oceniasz teraz - jako dorosa osoba
- czy zachowujesz si waciwie, czy nie naruszasz czyich
praw?
Podczas dyskusji z dziemi alkoholikw czsto padaj
kopotliwe stwierdzenia i pytania.
Pieci mnie. Czuam, e narusza moje granice. Czy to
le, e tak to odczuam?"
Wszedem, poniewa drzwi do jej pokoju byy otwarte.
Czemu zrobia tak min?"
Wieczr by miy i zaprosiam go do siebie na kaw. Jakim prawem zacz dobiera si do mnie na pierwszej randce?"
Boj si, e ci ura. Zawsze powiem co niewaciwego".
Denerwuje mnie, kiedy zadaj mi osobiste pytania. Czy
to nie jest wycznie moja sprawa?"
Nie jest dla ciebie jasne, czym jest intymno i kiedy
narusza si granice czyjej prywatnoci. Zanim co zrobisz,
powiniene dobrze rozezna si w sytuacji. Na przykad zanim
posprztasz pokj partnera, aby zrobi mu przyjemno, dowiedz si, czy rzeczywicie uzna to on za przysug. Nie nalegaj na to, e zapacisz rachunek, po tym jak zaproponowano,
by zrobi skadk. Najpierw upewnij si, czy pozostae osoby
nie maj w zwyczaju zawsze za siebie paci. Wiele powanych
niepowodze wynika z braku respektowania granic prywatnoci innych. S one odmienne dla rnych ludzi, jednake
dzieci alkoholikw, ktre maj tendencje do ustalania sztywnych granic, tego nie rozumiej.
55

W zdrowym zwizku partnerzy prbuj zasygnalizowa,

jakie s ich granice. Zwykle rozmawiaj o tym wczeniej,
ale gdy jest to niemoliwe, wyjaniaj spraw po fakcie. Na
przykad: Wiem, e miae dobre intencje, sprztajc mj
pokj, ale to mnie rozzocio. To moje terytorium i chocia
wolaabym, aby byo czysto, to tylko mj problem, jeli tak
nie jest".
Co, co jest drobiazgiem dla jednej osoby, dla kogo innego moe by powanym problemem. Respektowanie i rozumienie granic przyczynia si do tego, e stajecie si sobie bliscy.
Rne s granice i bariery. Ja rwnie mam swoj prywatn przestrze, ktra naley tylko i wycznie do mnie. Nie
oto chodzi, e chc si od kogo odgrodzi. Chodzi raczej o re
spektowanie mojego terytorium, abym moga w peni by sob
i dobrze funkcjonowa.
Naruszenie tej przestrzeni powoduje u wielu osb irytacj i rne reakcje psychiczne. Jeli kto narusza moje prywatne terytorium, zaczyna mi si robi duszno. Inni reaguj
w odmienny sposb. Niektrzy maj wiksz potrzeb prywatnoci i posiadania wasnej przestrzeni ni inni. Trzeba o tych
problemach rozmawia, aby byy respektowane i by nie dochodzio do nieporozumie.
MIT:
Bdziesz instynktownie spenia wszystkie moje
potrzeby, pragnienia i yczenia".
PRAWDA:
W rzeczywistoci, jeli potrzeby, pragnienia
i yczenia nie zostan jasno wypowiedziane, s mae
szans na ich realizacj.
56

Oczekiwania
Dorastajc w domu, w ktrym naduywano alkoholu, nauczye si, e lepiej dla ciebie nie mie oczekiwa. Jeli masz jakie oczekiwania, bdziesz w najlepszym wypadku zawiedziony, a czciej zrozpaczony. Zaley, jaka to bya obietnica i ile
dla ciebie znaczya. Usyszae wiele niespenionych obietnic,
od kupi ci loda" do pol ci na studia".
Nauczye si, e jedyny sposb, aby si chroni, to niczego od nikogo nie oczekiwa. Twardy sposb na ycie, ale
bezpieczny. Ograniczasz straty.
Ale - wci to wieczne ale" - ograniczasz rwnie zyski.
Zdrowy zwizek wie si z oczekiwaniami. Wymaga
rwnie wsplnego powicania si ich realizacji. Ta wsplnota jest bardzo wana, poniewa oznacza, i musisz powiedzie
partnerowi o swoich oczekiwaniach i zawrze z nim pewnego
rodzaju umow, e bd one spenione. Nie byoby w porzdku wobec twojego partnera, gdyby miaa pretensje, e nie
dostaa na urodziny kwiatw, chocia nie mwia mu wczeniej, i chciaaby, aby tak byo. Gdyby o tym wiedzia, a mimo
to nie speni twoich oczekiwa, taka sytuacja wymagaaby
omwienia i mogaby sygnalizowa pojawienie si w zwizku
trudnoci.
Wiele osb spodziewa si, e partnerzy bd czyta w ich
mylach. Taka postawa wynika z obaw i wtpliwoci co do
wasnej wartoci. Jeli partner uprzedza twoje yczenia, zanim o cokolwiek poprosisz, nie musisz drczy si problemem
wasnej wartoci. Jeli tak nie jest, a ty o nic nie prosisz, moesz poczu si zlekcewaony i utwierdzi si w negatywnych
odczuciach na swj temat.
Jeeli zdecydujesz si powiedzie o swoich pragnieniach
i zostan one spenione, bdzie wspaniale. Dla ciebie jednak
57

taka sytuacja moe by stresujca, poniewa jest czym nieznanym. Twj organizm kady stres odbiera tak samo, niezalenie czy jest negatywny (dis-stress) czy pozytywny (eu-stress).
W rezultacie moesz mie skonno do sabotowania zwizku,
jeli wszystko bdzie szo zbyt gadko. Taka reakcja ma na
celu ograniczenie stresu, ale istnieje niebezpieczestwo, e
znw zaczniesz si negatywnie ocenia. Przecie, gdyby by
dobrym czowiekiem, nie postpowaby w taki sposb. Do tego
co dobre te trzeba si przyzwyczai. Daj sobie zatem czas na
przystosowanie si.
Jeeli jasno przedstawisz swoje yczenia i nie zostan
one spenione, trzeba postara si zrozumie, co si dzieje.
Jeli wedug ciebie twoje pragnienia s rozsdne, musisz dowiedzie si, dlaczego twj partner nie wychodzi im naprzeciw. Powiniene wszystko sprawdzi. Moe nie wyrazie si
do jasno. Moe twj partner ci nie sucha. A moe troszczy si o ciebie po swojemu, a nie tak, jak tego chciae. By
moe nie jest w stanie speni twojego dania. Mgby powiedzie: Jeli zaley ci na mnie, ale nie okazujesz mi tego
w sposb zrozumiay, twoja troska jest dla mnie bezuyteczna. Niczego dziki niej nie zyskuj, tylko ty poprawiasz sobie samopoczucie". Jeeli to wyjanisz, a twj partner mimo
to nie bdzie prbowa dostosowa si do twoich potrzeb,
oznacza to, e zwizek nie idzie w dobrym kierunku. Zatem
albo stawiasz mu zbyt wysokie wymagania, albo jest on zbyt
skupiony na sobie, by nagi si do twoich potrzeb. Powiniene to wiedzie niezalenie od tego, jakie rozwija si wasz
zwizek. Jeli jeste osob wymagajc duo troski, nie bdziesz szczliwy z kim penym rezerwy. To si po prostu
nie uda.
Wsplnie uzgodnione oczekiwania s podstaw zdrowego zwizku. Tumaczenie si cigym rozczarowaniem nie da
58

ci tego, czego pragniesz. Ludzie rozczarowuj czasem tych, na

ktrych im zaley, nawet w zdrowych zwizkach. Ale nie zdarza si to czsto.
Wiele dzieci alkoholikw nie wie, jakie oczekiwania s
racjonalne. Czy jest racjonalne, bym poprosia go, aby wszed
do domu, zamiast siedzie w samochodzie i czeka a wyjd?
Czy to rozsdne, e chc, by nakada krawat, gdy wychodzimy na kolacj? Czy zaproponowanie jej, by pokrywaa cz
wydatkw, jest rozsdne? Oto typowa reakcja: poniewa nie
wiem, jakie oczekiwania s racjonalne, a nie chc si wygupi, lepiej bdzie trzyma buzi na kdk i patrze co si
dzieje.
Taka postawa moe wyda si uzasadniona, ale jest to
rwnie sposb na uniknicie konfrontacji z tym, co budzi
wiksze obawy. Zmierzenie si z niewygodn sytuacj jest duym krokiem na drodze do zbudowania zdrowego zwizku.
Pary wypracowuj swoje wasne normy i speniaj wzajemnie
oboplne oczekiwania. Jednak najpierw trzeba te oczekiwania wyrazi i przedyskutowa.
MIT:
Jeli nie bd przez cay czas panowa nad
sytuacj, nastpi anarchia".
PRAWDA:
W rzeczywistoci kady posiada wadz nad swoim
yciem i w razie potrzeby przejmuje kontrol nad
rnymi sytuacjami poprzez wiadome decyzje
i uzgodnienia. S take chwile, gdy trzeba si t
wadz podzieli lub w ogle z niej zrezygnowa.

59

Kontrola
Jeli nie bd panowa nad sytuacj, wszystko si rozsypie".
Bardzo wczenie nauczye si tej zasady. Kontrolowae swoje
ycie, jak moge najlepiej, poniewa bez pewnej dyscypliny
zapanowaaby anarchia.
Jak takie podejcie wpywa na zwizek? Zdrowy zwizek
to nie prba si. Trzeba dawa i bra oraz dzieli z drug osob
odpowiedzialno. Nie mona wszystkiego robi samemu.
Dla ciebie to tylko sowa. Nikogo nie prosz o pomoc
- mwi z naciskiem Ann. - Wielu moich przyjaci oferowao
mi pomoc, ale postanowiam wszystko robi sama. Nie chc
niczego nikomu zawdzicza. Poza tym nikt nie zadbaby o moje sprawy tak, jak ja sama".
Ann czuje, e jeli przyjmuje czyj pomoc, straci kontrol nad swoim yciem. Przestanie nim kierowa i bdzie zawsze czua si wobec kogo zobowizana.
Pojawia si rwnie obawa przed utrat niezalenoci.
Jeeli pozwol, by pomg mi tym razem i on mnie nie zawiedzie, to moe przy nastpnej okazji rwnie zechc poprosi
go o pomoc. W krtkim czasie stan si uzaleniona od jego
opieki. Wtedy nie bd ju w stanie sama o siebie zadba i znajd si w puapce". Teraz atwo doj do wniosku, e brak cigego panowania nad sytuacj prowadzi do katastrofy, czyli
nieuniknionego rozstania.
Ann nie potrafi dzieli si odpowiedzialnoci: Wiem,
jak poradzi sobie ze wszystkim" albo Nie wiem, jak zrobi
cokolwiek. Nie mam pojcia, jak okreli zakres odpowiedzialnoci. Nie wiem, jak to si robi. Moe si zdawa, e chc si
zaj wszystkim albo z kolei od wszystkiego si wymiga. Lecz
moe to te mie zwizek z nieumiejtnoci wypracowania
odpowiedniej rwnowagi".
60

To kolejny problem, ktry wymaga specyficznego podejcia. Kiedy twj partner mwi: Denerwuje mnie, e za kadym razem, kiedy prosisz mnie o przysug, masz co w odwodzie na wypadek, gdybym zawid", moesz odpowiedzie: To
nie ma nic wsplnego z tob. Potrzebuj troch czasu, by dotaro do mnie, e to nie tylko moja sprawa i wiat si nie zawali, jeli nie bd wszystkiego kontrolowa".
Takie wyjanienie sytuacji ma swoje dobre i ze strony,
albowiem potrzeba akceptacji i obawa przed porzuceniem s
u dzieci alkoholikw tak silne, e trac one panowanie nad
emocjami. Walcz o kontrol nad sytuacj, ale poddaj si emocjonalnie. Chocia owiadczaj: Nie potrzebuj ci", nie pi
po nocach, jeli nie maj od ciebie wieci.
Jest to wyczerpujcy konflikt i potrzeba wiele czasu i rozmw, aby sobie z nim poradzi. Jednak pracujc nad nim,
mona osign popraw.
MIT:
Jeli bdziemy si naprawd kochali, na zawsze
zostaniemy razem".
PRAWDA:
W rzeczywistoci ludzie s razem lub rozstaj si
z wielu rnych powodw. Mona kocha kogo,
a mimo to zniszczy zwizek.

Lojalno
Dzieci alkoholikw s we wszystkich zwizkach bardzo lojalne. Chocia lojalno jest integraln czci zdrowego
61

zwizku, ma jednak pewne granice. Najlepiej, gdy opiera si

na wsplnie okrelonych zasadach, obowizujcych w zwizku. Obie strony decyduj, czy chc zwizku monogamicznego,
omawiaj sytuacje, w ktrych czuj si niepewnie, tak aby
druga osoba przez nieuwag czy niewiadomo nie urazia
partnera.
Jeli na przykad wpadasz w panik, gdy kto spnia
si pi minut, a twj partner nie ma wyczucia czasu, musicie pj na kompromis. Jest to moliwe, jeli obie strony
respektuj wzajemnie swoje potrzeby i yczenia. Zadzwoni, jeli bd mia si spni" lub Daj mi dodatkowe pitnacie minut".
Dzieci alkoholikw maj skonno do przesadnej lojalnoci. wiadomie pozostaj w zwizkach, ktre ich niszcz.
Jeeli w zwizku nie da si rozwiza problemw, nie naley
nadal oszukiwa si, e wszystko mona naprawi. To powtrzenie marze z dziecistwa, e ycie byoby cudowne, gdyby
tylko... Wtedy si nie speniy. Teraz te si nie uda.
Dla dzieci alkoholikw lojalno jest wyuczonym wzorcem zachowania. Rodziny alkoholikw rzadko rozpadaj si
przed osigniciem pewnych oznak trzewoci. Zostaj razem
w najwikszej biedzie. W rezultacie atwiej ci zosta, nawet
jeli zwizek ju nie funkcjonuje, ni odej. Zadajesz sobie
pytanie: Jak moesz by tak gruboskrny, by rani drugiego
czowieka?". Nie bierzesz pod uwag sytuacji, gdy ty sam bye krzywdzony. Umniejszasz swoj wano.
Z drugiej strony, ta skrajna lojalno wie si z silnym
pragnieniem uniknicia blu zwizanego z utrat. Bardzo
czsto dzieci alkoholikw rozwizuj wszystkie problemy
zwizane z zerwaniem zwizku, ktry sta si toksyczny.
Mno fantazje na poziomie intelektualnym i emocjonalnym,
lecz wci nie mog zacz dziaa. Jestem w puapce. Nie
62

mog si ruszy. Co jest ze mn nie tak? Nie boj si samotnoci. Wiem, e sobie poradz. Wic dlaczego nie mog si
uwolni?"
Po rozpadzie zwizku bdziesz musia przej okres aoby. Wizanie si natychmiast z nowym partnerem jedynie to
opni i niekorzystnie wpynie na nowy zwizek. Nie mona
nie dowiadczy poczucia straty. Nie mona unikn blu. To
cz procesu dojrzewania.
Musisz zrozumie, e istniej w zwizku granice lojalnoci, i stara si je wyznaczy. Z gry okrel te granice i staraj si by ich wiadomym. Musisz wiedzie, kiedy ty je przekraczasz, a kiedy co innego dziaa w niekorzystny dla ciebie
sposb. Kiedy zaczynasz racjonalizowa, bd tego wiadom,
pamitaj o bagau swojego dziecistwa. Jeli bdziesz pracowa, moesz si zmieni.
MIT:
Mj partner nigdy nie zaakceptuje mnie tak, jak
jestem, nie bdzie mnie wspiera i zawsze bdzie
mnie krytykowa".
PRAWDA:
W rzeczywistoci nie wszystko dobrze si ukada, ale
zawsze masz prawo do swoich uczu.

Wano uczu
Uznanie wanoci wasnych uczu jest tym, czego dzieci alkoholikw potrzebuj najbardziej. W twojej dotknitej alkoholizmem rodzinie to, co czue, nigdy nie byo wane. Wrcz
63

przeciwnie, twoje uczucia byy bagatelizowane: Naprawd

tak tego nie odczuwasz. Nie powiniene tak czu". Nie miae
pewnoci, czy twoje uczucia s waciwe. Potrzebowae kogo, kto umocniby twoje uczucia - niekoniecznie zachowanie,
a wanie uczucia.
Brakowao ci kogo, komu mgby powiedzie: Ale
mnie to rozzocio. Naprawd chciaem si tak zachowa.
Rzeczywicie chciaem to zrobi". Potrzebowae czyjej odpowiedzi: Doceniam te uczucia. S wane". Osoby, ktrych
uczucia zostay uznane, nie zgaszaj si na terapi, nie przychodz po pomoc. Dlatego tak istotne jest dla dzieci alkoholikw, by wszystkie okazywane przez nie uczucia byy wane
dla drugiej osoby w zwizku. Oczywicie, tak czujesz. Takie
s twoje uczucia. Moesz chcie przyjrze si tej sprawie, moesz mie inne odczucia. Ja widz to inaczej, ale ty masz prawo czu to, co czujesz. Poza tym, informowanie mnie o twoich
uczuciach jest korzystne dla naszego zwizku. Pokazywanie
swoich uczu zblia nas do siebie".
Dzielenie si uczuciami zbliy was, jeli wytworzycie klimat bezpieczestwa dla ujawniania uczu. W pewnych okolicznociach uznanie wanoci uczu moe by punktem krytycznym dla dalszego rozwoju zdrowego zwizku. Lekcewaenie uczu partnera moe by powan przeszkod.
A oto skrajny przykad. Moj klientk bya crka alkoholiczki. Jej drugi m, alkoholik po terapii, od omiu miesicy nie pi. Sama nie jest alkoholiczk, lecz osob uzalenion
od sodyczy. Przeywaa trudny okres, poniewa jej matka po
dugiej i cikiej chorobie umieraa na raka. Oprcz guza mzgu i przerzutw nowotworowych matka miaa zaawansowan
chorob alkoholow. Joanie chciaa jej pomc.
Chocia matka nigdy w peni nie zaspokajaa jej potrzeb,
Joanie, aby czu si wobec siebie w porzdku, musiaa teraz
64

by przy matce. Byo to dla niej bardzo wane, niezalenie od

tego, czy oznaczao spdzanie kadej nocy w szpitalu, czy regularne wizyty, kiedy chora bya w domu. Jej wasne ego nie pozwalao na zlekcewaenie tego, co uznaa za swj obowizek.
M Joanie zareagowa na t sytuacj negatywnie. Przed
chorob matka stale bya przeszkod dla ich zwizku. Robia
wszystko, co moga, aby zniszczy ten zwizek, a nawet wasn crk. Nawet teraz odbieraa im nieliczne cenne chwile,
kiedy mogli by razem. M sprzeciwia si tej sytuacji. Nie
podoba mi si, e zamierzasz co wieczr odwiedza swoj matk - mwi. - W ogle si nie widujemy. Co to za maestwo!"
By bardzo zy i zazdrosny. Mona by nawet powiedzie, e
zachowywa si jak may samolubny chopiec.
Joanie zareagowaa na zachowanie ma, przybierajc
postaw obronn. Gadasz gupoty - mwia. - Moja matka
niedugo umrze i musz to dla niej robi. Ty i ja moemy spdzi razem reszt ycia. Przeraa mnie twj brak zrozumienia moich potrzeb".
Powtarzay si awantury. Maonkowie byli w nieustannym konflikcie. Oboje czuli si osdzani. adne z nich nie liczyo si z uczuciami partnera.
W rzeczywistoci nie byo prawd, e si nie zgadzali.
To raczej pooenie, w jakim si znaleli, byo okropne. Choroba matki zabraa im cenne chwile, w ktrych mogli by
razem. To bya nieszczliwa sytuacja, niewygodna dla
wszystkich. Joanie spdzaa wiele czasu z matk, ale wcale
nie czua si przez to lepsza. Fakt, e matka umieraa, nie
zaspokaja adnej z potrzeb crki. Tak wic, Joanie znowu
moga jedynie dawa.
. Byoby idealnie, gdyby jej m by na takim etapie rozwoju wasnej osobowoci, aby by dla niej oparciem. Niestety,
tak nie byo. Rwnie dobrze byoby, gdyby Joanie wzmocnia
65

si na tyle, by nie czua si zmuszona do cakowitego powicenia si matce. Tarcia midzy maonkami zniknyby, gdyby potrafili si nawzajem powaa.
Joanie powinna powiedzie mowi: Zgadzam si z tob.
Moja matka jest jak zadra. Mamy dla siebie tak mao czasu,
a ona zabiera nam cenne chwile, ktre moglibymy spdza
razem. W dodatku zoci mnie, e chc zrobi to sama dla siebie i e nie udaje mi si zaspokaja potrzeb mojej matki w jaki bardziej rozsdny sposb". Nie byoby konfliktu, gdyby
uznaa, jak wane s jego uczucia, zamiast broni matki i swojego dla niej powicenia. Mogaby nadal tak postpowa. Mogaby powiedzie: Chciaabym nie czu takiego przymusu
i mc zaspokaja zarwno nasze potrzeby, jak i potrzeby mojej matki. Chciaabym dalej si rozwija".
Gdyby Joanie uznaa wano uczu ma, adne z nich
nie musiaoby przyjmowa postawy obronnej. On mgby uzna
jej uczucia w ten sposb: Ciesz si, e rozumiesz, co czuj.
Zoszcz si, ale jestem w stanie zrozumie, e nie daoby si
z tob y, gdyby nie postpia teraz tak, jak nakazuje ci poczucie obowizku".
Uznanie wanoci uczu moe by kluczem do przezwycienia kryzysw. Bez tego szkody, jakich dozna zwizek, mog
by nie do naprawienia. Ona nie bdzie umiaa wybaczy mu
jego obrzydliwego sposobu mylenia", a on nie zapomni jej,
e nie bya przy nim, kiedy tego pragn i potrzebowa.
Ta historia ma swj happy end. Nasi bohaterowie uznali
wano swoich uczu i zagodzili napicia w zwizku. Pewnego popoudnia Joanie przypadkowo podsuchaa w szpitalu rozmow matki z pielgniark. Matka nigdy nie mwia
crce takich rzeczy. Powiedziaa pielgniarce, jak bardzo Joanie kocha, jak jest z niej dumna i jak wysoko ceni jej opiek
i trosk.
66

Kiedy Joanie powiedziaa matce, e syszaa t rozmow, obie si rozpakay i wyznay sobie, jak bardzo si kochaj. Matka moga ju umrze w spokoju, bo w kocu naprawia
swoje ycie.
Uznanie nie oznacza ugody. Oznacza szacunek dla rnic i podobiestw. To kamie wgielny dla dobrego, staego
porozumiewania si. Bez uznania wanoci uczu komunikowanie si jest jedynie prb si.

Rozdzia 4

Zagadnienia seksualne
Zwizki homoseksualne

rudnoci dzieci alkoholikw w budowaniu zdrowego,

intymnego zwizku homoseksualnego s podobne, jak
w zwizkach heteroseksualnych. Jednak w pierwszym
wypadku problemy s bardziej zoone z uwagi na to, e nasz kultur cechuje homofobia. Chocia problemy dotyczce
osb pozostajcych w zwizkach homoseksualnych s podobne, nasilaj si one u ludzi o wyszej kulturze. Zdolno do
otwartego, szczerego i swobodnego wyraania siebie zostaje
osabiona poprzez ycie w rodzinie alkoholika. Aby mie zdrowy zwizek, naley zmieni wyuczone reakcje obronne. Dotyczy to szczeglnie homoseksualistw, gdy ich postawy obronne utrwaliy si wskutek negatywnego nastawienia do nich
wikszoci spoeczestwa.
Moich klientw zaangaowanych w zwizki z osobami
tej samej pci mona z grubsza podzieli na trzy kategorie.
Pierwsz grup stanowi ci, ktrzy jak sign pamici, byli
68

wiadomi swoich seksualnych preferencji, i stracili duo czasu i energii na pogodzenie si z tym oraz na zmaganie si ze
wiadomoci, co taka rzeczywisto dla nich znaczy. Walka
tych osb ma charakter podobny do tej w zwizkach heteroseksualnych, jest jednak mocniej zaakcentowana.
Druga grupa skada si z osb, ktre wanie zday sobie
spraw ze swojej seksualnoci. S to ludzie, ktrzy w rnym
wieku uwiadomili sobie, e maj homoseksualne preferencje.
Wiele objaww, towarzyszcych im przez cae ycie, zaczyna
ustpowa. Na przykad depresja zaczyna si zmniejsza. Ta
grupa przypomina dojrzewajc modzie, ktra pierwszy raz
uwiadamia sobie sw seksualno, jest ni z jednej strony
zafascynowana, a z drugiej - boi si jej, oraz szuka nowych
dowiadcze, by sprawdzi, jak to jest. Osoby te odczuwaj
ogromn rado i wielki bl modzieczych uniesie, ktre mog
si wydawa nieodpowiednie do wieku. Kady jednak - niezalenie od tego, ile ma lat w chwili, gdy uderza go prawda o wasnych skonnociach - musi przej przez wszystkie etapy tego
procesu. Dodatkowe trudnoci mog wynika z faktu, e wiele
z tych osb ma rodziny i dzieci, i e skomplikowali swoje ycie
heteroseksualne. Musz oni podj decyzj, jak najlepiej pokierowa swoim dalszym yciem.
Trzeci grup tworz osoby, ktre miay ze relacje z osobami pci przeciwnej, majce rdo w kontaktach z matk
lub ojcem, i zadecydoway, e nie chc powtrzy tych dowiadcze. W rezultacie postanowiy wiza si tylko z osobami tej
samej pci. Nie trzeba dodawa, e to si nie udaje. Taka czy
inna pe partnera nie oznacza, e musi on mie tego samego
typu osobowoci, jak twoja matka lub ojciec czy te osoba, z ktr bye wczeniej zwizany. Z mojego dowiadczenia wynika,
e istnieje ryzyko, i osoby, ktre d do homoseksualnych
zwizkw, aby unikn powtrzenia koszmarnej przeszoci,
69

wybior kogo o tym samym typie osobowoci, jak w zwizku

heteroseksualnym.
Wan okoliczno stanowi fakt, e zmagaj si oni
z fundamentalnymi problemami, od ktrych uciekali. Waciwy wybr partnera jest moliwy niezalenie od pci.
Podstawy osignicia intymnoci przez lesbijki oraz gejw, bdcych dziemi alkoholikw, s takie same jak w zwizkach heteroseksualnych. Nastawienie spoeczestwa powoduje
wyolbrzymienie problemw, ale walka jest taka sama.

Oglne zagadnienia seksualne

To, w jaki sposb ukada si ycie seksualne pary, jest symptomatyczne dla oglnej kondycji zwizku. Problemy obecne w tej
sferze dotycz take innych aspektw zwizku, poniewa seks
jest jednym ze sposobw porozumiewania si i dzielenia si
sob.
Mno si pytania: Co jest normalne? Jak dugo trwa
seksualne zgranie si pary? Czy naley szczerze mwi o swoim nastawieniu do seksu i wasnych dowiadczeniach? Czy jestem co wart? Czy jestem wystarczajco dobry? Czy seks moe
by zabaw? Czy duo trzeba o nim wiedzie? Co zrobi, ebym nie bya spita? Czy jako osoba wolna jestem bardziej
wraliwa? Czy jestem postrzegana wycznie jako obiekt seksualny? Czy musz przesta si kontrolowa?
Pytajcie. Czytajcie literatur. Rozmawiajcie o seksie ze
swoim partnerem. Odkryjcie, co jest dla was dobre. To wy decydujecie, co jest normalne, i uczycie si tego dziki wsplnym dowiadczeniom. Dyskutujcie o tym, co wam przeszkadza. Niektre problemy s atwe do rozwizania, podczas gdy
70

przezwycienie innych, wynikajcych z waszej przeszoci,

wymaga wicej czasu. Obserwowane przez was w dziecistwie
relacje midzy rodzicami byy wypaczone, rwnie w sferze
seksu. Mogo to sta si powodem waszych trudnoci z dopasowaniem seksualnym i nasun wtpliwoci co do wasnej
seksualnoci. Sprawy zwizane z seksem s dla was rwnie
skomplikowane, jak wszystkie inne aspekty waszego ycia.
Trudno ci celebrowa wasne ja" w jakiejkolwiek dziedzinie ycia. Musisz wic zastanowi si, co znaczy dla ciebie
seks. Jeden z pacjentw powiedzia: Moi rodzice walczyli ze
sob. Pniej szli do ka i wszystko wracao do normy. Seks
by dla mnie zawsze sposobem na zakoczenie ktni, ale czuem, e co tu jest nie tak". W wypadku tej pary brakowao
rozwizania konfliktu. Seks nie suy umacnianiu zwizku,
lecz by raczej sposobem na uniknicie koniecznoci wyjanienia problemu.
Oto nastpny przykad: Moja matka mwia, e seks
jest obowizkiem kobiety. Nie sprawia on jej przyjemnoci,
ale usypia ma. Ja sama nie potrzebuj seksu, ale czuj si
winna, gdy odmawiam".
By przeanalizowa te uczucia, para powinna rozmawia
o yciu seksualnym, a szczeglnie o swoich oczekiwaniach. Ko
lejny przykad: W moim domu seks by przejawem kontroli
i siy. Wiza si z przemoc fizyczn. Bardzo si boj, aby mnie
to nie spotkao, pozostaj wic w celibacie".
Jest to powany problem i wymaga pomocy terapeuty.
Troskliwy partner mgby pomc, ale w tego typu wypadkach
prawdopodobnie potrzeba czego wicej.
Wiele kobiet i wielu mczyzn twierdzi, e nie s w stanie osign orgazmu. Po zbadaniu problemu staje si jasne,
e maj oni zahamowania rwnie w innych sferach zwizku.
Jest to lk przed zranieniem, poniewa bycie podatnym na
71

zranienia zawsze wie si z odczuwaniem blu. To bardzo

wyrany przykad na to, jak unikanie ryzyka moe ogranicza
odczucia.
Alkoholizm moe by powodem bardziej zoonych problemw. Oto co opowiedziaa Martha: Mj ojciec zdradza moj
matk, a mnie zdradzali obaj moi mowie-alkoholicy. Dlatego nie chc adnych intymnych zwizkw. Nie sdz, bym
moga przez to kolejny raz przej. Myl, e to jeden z powodw mojej nadwagi".
Tej kobiecie nie pomog dyskusje o alkoholikach i ich
potrzebie usprawiedliwiania wasnego naogu. W gbi duszy
uznaa, e mowie zdradzali j, poniewa nie bya atrakcyjna. W pewnym sensie czua si rwnie odpowiedzialna za
romanse swojego ojca. Znacznie przybraa na wadze, by w ten
sposb unikn problemw z seksem: jeli nikt nie uzna jej za
atrakcyjn pod wzgldem seksualnym, nie bdzie musiaa stawi czoa problemowi. Na szczcie Martha pracuje z dobrym
terapeut, ktry pomoe jej odkry swoj seksualn osobowo
i uzna, i trudno nie ley w jej braku atrakcyjnoci, lecz
w zym doborze partnerw. Gdy si zmieni i dojrzeje, jej wybory stan si bardziej zgodne z tym, czego naprawd pragnie.
W zdrowym zwizku decyzje o monogamii ewoluuj wraz
z jego rozwojem. Zdarza si, e na pocztku znajomoci partnerzy s zwizani rwnie z kim innym. W miar rozwoju
zwizku podejmuj decyzje o wycznoci. Kiedy w gr wchodzi alkoholizm, zasady ulegaj zmianie. Na pocztku jest monogamia, ale wraz z postpem choroby, alkoholik nierzadko
szuka innych partnerw.
Oto inny problem: Jedynym miejscem, w ktrym czuj
si silny i opanowany, jest sypialnia. Zaczynam wierzy, e seks
to jedyna rzecz, jak mam do zaoferowania drugiej osobie. Bardzo mnie to martwi". Nabierz otuchy! Jeeli potrafisz by do72

brym partnerem w sypialni, moesz by dobrym partnerem

pod innymi wzgldami. To, co dzieje si w sypialni, rozszerza
si na inne sfery zwizku.
Co innego jednak znaczy by technicznie dobrym. Jeli
jeste tylko dobry technicznie, nie moemy mwi o zwizku.
Podstaw zwizku jest bowiem emocjonalne zaangaowanie
i troska. Prawdopodobnie nie ufasz sobie na tyle, by by zdolnym do wyraania swoich uczu. Sypialnia jest miejscem,
w ktrym moesz sobie na to pozwoli. Zamiast jednak celebrowa wasne ego, wykorzystae swobod na tym terenie jako
kolejny rodek do pokonania samego siebie. Prawdziwa jest rwnie odwrotna sytuacja: Bardzo kocham mojego ma. Jest mi
bardzo drogi, jestemy nie tylko mem i on, ale i dobrymi
przyjacimi. Pragn dzieli z nim cae moje ycie, ale nie chc
si z nim kocha. W moim domu uprawianie mioci przypominao gwat. Boj si, e w naszym wypadku bdzie tak samo".
Kiedy rozmawiaam z Lynn o uprawianiu mioci, okazao
si, e mwi ona o stosunku. Kiedy spytaam j, czy sprawia jej
przyjemno, gdy m mwi jej czue sowa lub przytula j,
odpowiedziaa: Och, tak". Kiedy zapytaam, czy zdarza im
si trzyma za rce, kiedy id na spacer, odpowiedziaa, e to
take jest dla niej przyjemne. Prawda jest taka, e uprawiaj
oni mio na wiele sposobw. Z powodu swoich dziecicych
dowiadcze Lynn mylnie utosamiaa stosunek z uprawianiem mioci i nie bya w stanie dostrzec penego obrazu sytuacji. Kiedy uwiadomia sobie, e wraz z mem zaznali wiele
aspektw mioci fizycznej, uwolnia si od wyobrae, i mogaby powieli negatywny model rodzicw.
Ten temat ma nieskoczon ilo wariantw. Podstawowy problem brzmi: Boj si zbliy do kogo". Jeli pokonasz
lk przed zblieniem si do partnera na innych paszczyznach,
uda ci si to take w sferze seksualnej. Jeeli nadal bdziesz
73

mia z tym trudnoci, prawdopodobnie nadszed czas, by popracowa ze specjalist, ktry pomoe ci je przezwyciy. Seks
jest tylko jednym z aspektw zwizku. Wzajemne poczucie
bliskoci moe by bardzo wane i symptomatyczne. Naprawienie wypacze majcych swoje rdo w dziecistwie jest
istotne dla twojego osobistego rozwoju. Pamitaj, e nie masz
wystarczajcych informacji, by znale odpowiedzi na wszystkie pytania. I prawdopodobnie to przede wszystkim ci w yciu
przeszkadza.
Uspokj si. Daj spokj partnerowi. Jeszcze raz ci mwi - powoli. Nic w zdrowym zwizku nie dzieje si nagle.
Moliwoci mog pojawi si znienacka, ale zwizek buduje
si dzie po dniu.

Kazirodztwo
Chocia kazirodztwo nie jest staym zjawiskiem w rodzinach
alkoholikw, wystpuje jednak wystarczajco czsto, by skania do dyskusji.
Kazirodztwo jest znacznie szerzej rozpowszechnion
oznak dysfunkcji w rodzinie, ni wynikaoby to z naszych
wstpnych bada. System rodzinny, w ktrym istnieje problem
alkoholizmu, tworzy podatny grunt dla tego rodzaju zjawisk.
Bez wtpienia dzieci alkoholikw bdce ofiarami kazirodztwa maj jeszcze wiksze trudnoci ze stworzeniem zdrowego, intymnego zwizku.
Chocia zdarzaj si stosunki kazirodcze pomidzy matk i synem, ojcem i synem oraz midzy rodzestwem, najczciej zachodz pomidzy ojcem i crk. W naszej dyskusji skupimy si zatem na tych ostatnich.
74

Kazirodztwo moe by jawne lub utajone. Kazirodztwo

jawne jest definiowane jako utrzymywanie kontaktw seksualnych w rodzinie. Dotyczy to kadej formy kontaktw seksualnych, niekoniecznie faktycznego stosunku. Najczciej spotykane formy kazirodztwa to dotykanie piersi i genitaliw,
wykorzystywanie dzieci do masturbacji oraz seksu oralnego.
Kazirodztwo utajone dotyczy w wikszoci tego samego zakresu, brak w nim jednak rzeczywistego kontaktu fizycznego.
Wiele uwarunkowa obecnych w innych rodzinach kazirodczych znajdujemy take w rodzinach alkoholikw. Z pewnoci to, co dzieje si w rodzinie, jest tematem tabu. Rodzina
jest wyizolowana. Zarwno w rodzinach kazirodczych, jak i w rodzinach alkoholikw czsto si zdarza, e jedna z crek, zwykle
najstarsza, przejmuje wikszo obowizkw w zakresie prowadzenia domu i opieki nad modszymi dziemi. Zaspokajanie
seksualne ojca moe by przez ni uwaane za rozszerzenie roli
maej matki". Istnieje due prawdopodobiestwo, e takie zachowanie wystpi w wypadku zamiany rl pomidzy matk i crk. Zdarza si to czsto, gdy matka jest alkoholiczk lub cierpi
na przewlek chorob.
Jak kazirodztwo wpywa na pniejsze zwizki? Po
pierwsze, zniszczone zostaje zaufanie (problemy z nim zwizane omawialimy wczeniej). Najbardziej nikczemnym aspektem kazirodczego zwizku jest pozbawienie dziecka bezpiecznej przystani". Dziecko nie ma dokd uciec.
Pytaam wielu klientw, bdcych ofiarami kazirodztwa,
dlaczego nikomu o tym nie powiedzieli. Dlaczego czekaa,
a bdziesz po trzydziestce lub blisko czterdziestki, aby powiedzie komu, e jako dziecko bya wykorzystywana seksualnie?" Odpowied jest zawsze taka sama: I co by to pomogo? Gdybym powiedziaa mojej matce, nic by si nie zmienio.
Nie uwierzyaby mi albo nic by z tym nie zrobia. To mogoby
75

tylko pogorszy sytuacj. A na pewno nie mogabym pj do

nikogo spoza rodziny". Te dzieci nie miay dokd pj, nie
miay nikogo, kto mgby im pomc.
Okolicznoci, w ktrych znalaze si w bardzo modym
wieku, byy takie, e nie miae nikogo, komu mgby zaufa. Na pewno nie moge ufa temu z rodzicw, ktre wykorzystywao ci seksualnie, nie moge rwnie zaufa drugiemu z nich. Uznae wic, e moesz ufa jedynie sobie.
Jest zupenie jasne, czego nauczye si dziki tym wczesnym
i dugotrwaym przeyciom. Po pierwsze, e nie moesz ufa,
bo w przeciwnym razie zostaniesz skrzywdzony. Co wicej,
nauczye si, e nie ma nikogo, komu mgby zaufa. Te
wczesne dowiadczenia znacznie zaostrzyy twoje pniejsze
problemy z obdarzeniem zaufaniem partnera w intymnym
zwizku.
Po drugie, kazirodztwo wpywa na twoje obecne zachowania seksualne. Nierzadko zdarza si, e powracaj koszmary
z dziecistwa. Ofiary kazirodztwa wracaj w sytuacjach intymnych do swych dziecicych przey, a to powoduje problemy.
Po trzecie, niektre ofiary kazirodztwa uznaj, e jedynie przez seks mog zdoby mio i przywizanie drugiej osoby. Jeeli seksualne dowiadczenia z ojcem byy przyjemne,
uwaaj, i posiadaj niezwyk seksualn moc. To wyobraenie wypacza rozwj zdrowego intymnego zwizku. Prowadzi
ponadto do idealizowania mczyzn.
Po czwarte, wiele kobiet, ofiar kazirodztwa, decyduje si
na zwizki homoseksualne, gdy odczuwaj lk przed penisem. Jednak pozostae wypaczenia i trudnoci nadal odgrywaj wan rol. Zaangaowanie si w zwizek homoseksualny nie rozwie problemu braku zaufania. Przecie adnemu
z rodzicw nie moge zaufa. Taki zwizek w aden sposb
nie usunie problemu.
76

W wypadku gdy kazirodztwo jest raczej utajone ni jawne, niektre okolicznoci s podobne. Ojciec traktuje ma
dziewczynk jak on lub obiekt mioci. Jest zazdrosny o jej
adoratorw i robi subtelne seksualne aluzje Grka czsto zachowuje si tak, jak w normalnych warunkach zachowywaaby si ona. Jednak skutki s nieco inne. Dziecko nie czuje si
wykorzystywane, lecz idealizowane. Dziewczynka take idealizuje ojca, co powoduje trudnoci w jej kontaktach z
innymi mczyznami. Poniewa ojciec by idealnym obiektem
mioci, poszukuje podobnego mczyzny, aby go zastpi.
Jest to wi bardzo trudna do zerwania Jak mona odej
od kogo, kto sprawia, e czujesz si kim tak wyjtkowym?
W jaki sposb uda ci si znale inn osob ktra kochaaby
ci bezwarunkowo? Stawienie czoa tego rodzaju obawom wie si z rozdzierajcym blem. Chocia twoje :fantazje seksualne nie speniy si w realnym wiecie, moj one by na tyle
silne, e nie bdziesz w stanie doceni kogokolwiek innego.
Niedocenianie wpywu utajonego kazirodztwa jest bdem.
Reakcja dziecka na kazirodcz przemoc dotyczy gbokich poziomw osobowoci i do nich trzeba dotrze. Podobnie
jak z innymi problemami zwizanymi z yciem w rodzinie alkoholika, droga do rozwizania problemw wiedzie przez
otwarcie si ofiar kazirodztwa w rozmowach z ludmi, majcymi podobne dowiadczenia i mogcymi ich zrozumie.
Przypadki kazirodztwa nie s czym zwyczajnym, dlatego tak wana jest praca ze specjalist. Musisz zmierzy si
z poczuciem winy i wstydem, ktre czuj ofiary kazirodztwa.
Zawsze towarzysz im nastpujce odczucia: Jestem za to
odpowiedzialna", Dlaczego przydarzyo si to wanie mnie,
a nie mojej siostrze?", Skoro spotkao to i mnie, i siostr,
czemu nie zrobiam nic, by temu zapobiec?" Jeli dziecko w rodzinie alkoholika przyjmowao uleg postaw, to kiedy
bdc
77

dorosym wraca do tych wydarze, widzi siebie jako chtnego,

a nie bronicego si przed kazirodztwem. Ma nieuzasadnione
i niesuszne poczucie odpowiedzialnoci.
Dzi nie pozwoliaby sobie na takie zachowanie, ale
wtedy bya tylko dzieckiem. Spjrz na siebie jako na mae
dziecko i powiedz mu, e nie jest winne temu, co zaszo. Jest
to bardzo trudne. Zagodzenie poczucia winy nie jest takie proste, jak intelektualne zrozumienie tego, e nie moga by winna. Dla wielu osb, ktre przejmoway rol matki, jest to
nawet reakcja obronna. Podobnie jest z dziemi, ktre pozwalaj by je bito zamiast rodzestwa czy matki, aby im tego
oszczdzi. W adnym wypadku nie bya odpowiedzialna. Nie
powinna czu si winna, e nie bya w stanie powstrzyma
kazirodztwa. Nie miaa wyboru, poniewa nie znaa innych
moliwoci.
Nie powinna take czu wstydu. Niesusznie czujesz do
siebie odraz. Nieprawda, e dowiadczya kazirodztwa, bo
bya kim odraajcym. Nie bya wstrtna. Bya ofiar
i znajdowaa si w potrzasku. Musisz pozby si uczucia wstydu, by mie na swj temat dobre zdanie. Innymi sowy, twj
wstyd przeszkadza ci zbudowa zdrowy intymny zwizek,
w ktrym mogaby traktowa swoje ciao jako co dobrego.
Nie prbuj pomc sobie sama. Jest dzisiaj wielu terapeutw, zajmujcych si ofiarami kazirodztwa. Wane, by bya
to osoba wraliwa nie tylko na problemy rodziny alkoholika,
lecz take wyczulona na to, co dzieje si z dziemi, ktre byy
wykorzystywane seksualnie. Trudno mi teraz w sposb wyczerpujcy przedstawi te problemy, poniewa patologiczny
wpyw wykorzystywania seksualnego jest gbszy ni skutki
alkoholizmu. Jednake nie umniejszam blu i trudnoci, z jakimi kto dorastajcy w rodzinie, w ktrej naduywano alkoholu, spotyka si przez cae ycie.
78

Nie jeste sama. Kiedy podzielisz si z innymi swoimi

dowiadczeniami, bdziesz zaskoczona, e tyle osb take przez
to przeszo. O ile zachowanie w tajemnicy twojej przeszoci
zwizanej z alkoholizmem nie przyniesie ci korzyci, to utrzymywanie w sekrecie kazirodztwa dziaa przeciwko tobie. Wyjawienie tego sekretu moe ci pomc si uwolni. W przeciwnym wypadku nie stanie si moliwe uzmysowienie tobie, e
to, w jaki sposb wykorzystywa ci twj rodzic, byo chore.

Rozdzia 5

Jeli kochasz dziecko

alkoholika

ie dziwi mnie, e zakochae si w dziecku alkoholika.

Dzieci alkoholikw s najbardziej kochajcymi i lojalnymi ludmi ze wszystkich. Maj do zaoferowania wicej ni jakakolwiek inna znana mi grupa ludzi. Jestem pewna,
e nie zwizaby si z dzieckiem alkoholika, gdyby nie by
pod wraeniem tego, co taka osoba moe wnie do zwizku.
Jestem rwnie pewna, e zwizek z dzieckiem alkoholika
wywouje w tobie mieszane uczucia. Kiedy wydaje ci si, e
wszystko dobrze si ukada, e wasz zwizek jest najwspanialszym, najpikniejszym, najbardziej intensywnym, intymnym i ekscytujcym wydarzeniem w twoim yciu, twj partner si wycofuje. Nie dowiesz si, co si stao. Kiedy mylisz,
e osignlicie pene zrozumienie, partner robi co, co temu
80

przeczy. Dziecko alkoholika czsto zachowuje si w sposb,

ktry wydaje ci si dziwny lub pozbawiony sensu. Naturalnie,
czujesz si zagubiony. Ten rozdzia ma ci pomc w lepszym
zrozumieniu tego, co dzieje si w umyle twojego partnera.
Najczciej jego specyficzna reakcja nie ma nic wsplnego z tob, chocia twoje zachowanie mogo j wywoa.
Nie ka ci zachowywa si inaczej, chyba e miaoby to
spowodowa korzystne dla was zmiany we wzajemnych relacjach. Ta dyskusja ma sprawi, aby twoje reakcje w danej sytuacji byy bardziej odpowiednie do tego, co faktycznie dzieje
si z dzieckiem alkoholika.
Zrozumienie tego, co powoduje twoim partnerem, bdzie
bardzo przydatne. Dzieci alkoholikw czsto w specyficzny sposb reaguj na dan sytuacj, poniewa nie znaj innych moliwych reakcji. Nie wiedz, e s inne moliwoci i co jest waciwe. Czsto sysz pytanie: Jak mog dobrze postpowa,
skoro nie wiem, co jest dobre?". Moe w ogle nie ma na to
odpowiedzi. Ale z pewnoci istniej waciwe reakcje.
Na przykad ludziom, ktrzy mieli szczliwe dziecistwo, przeciwstawienie si innym przychodzi duo atwiej ni
osobom pochodzcym z rodzin alkoholikw. Jeeli jeste w restauracji i przeszkadza ci to, e kto siedzcy przy ssiednim
stoliku pali, jest dla ciebie naturalne, e poprosisz go, by zgasi papierosa lub przynajmniej wydmuchiwa dym w innym
kierunku. Z kolei twj partner, bdcy dzieckiem alkoholika,
bdzie przeraony lub zacznie si wierci na krzele. W zwizku ze swoj przeszoci moe odczuwa siln obaw, pomieszan z chci chronienia ciebie, oraz nieodpart wdziczno
za to, e opanowae t sytuacj.
Dziecku alkoholika bardzo trudno jest przeciwstawi
si innym, ale szczeglnie trudne jest dla niego sprzeciwienie si tobie. Rwnie nieatwo mu obserwowa, jak si z kim
81

sprzeczasz, niezalenie od tego, jak bahej sprawy to dotyczy.

Nie mwi, eby tego nie robi. Po prostu bd wiadom, e
jego reakcja moe by inna, ni si spodziewae.
Poniej omawiam podstawowe lki dzieci alkoholikw,
ktre maj wpyw na reakcje wobec ciebie. Zrozumienie ich
moe przynie ulg twojemu partnerowi. Nie sugeruj, e
dzieci alkoholikw odczuwaj wszystkie te lki, ale prawdopodobnie niektre z nich.

Lk nr 1:
Boj si, e ci zrani".
Ta obawa wynika z faktu, e dzieci alkoholikw nie zostay nauczone, jaki sposb mwienia i zachowania jest waciwy. Ich zachowanie wynika z obserwowania innych. Chocia
w wikszoci postpuj waciwie, s zdolne, urocze i komunikatywne, to jednak same nie wierz, e rzeczywicie takie s.
Obawiaj si, e narusz granice waszej prywatnoci. Boj si,
e niechccy powiedz lub zrobi co, co moe was zrani. Jeli tak si zdarzy, to nie umylnie, ale dlatego, e nie znaj
innych moliwych zachowa. W rezultacie staraj si nie by
spontaniczne i - co szybko odkryjecie - nie zachowuj si naturalnie. Oto co, czego warto sprbowa. Moecie powiedzie
swojemu partnerowi: Zaryzykujmy. Jeli powiesz co, co sprawi mi przykro, dam ci zna, i chciabym, aby i ty mi powiedziaa, jeli zrobi co, co ci zrani. Tylko w ten sposb moemy naprawd si pozna i szanowa swoje uczucia".

Lk nr 2:
Osoba, ktr widzisz, naprawd nie istnieje".
Dzieci alkoholikw tak bardzo staraj si wyglda i zachowywa normalnie, e rnymi sposobami kreuj osob,
82

jak chcieliby by, albo tak, ktra ich zdaniem spenia wasze oczekiwania. Ta maska zwykle nie jest tak skuteczna,
jak im si wydaje. Prawdopodobnie widzicie, kim on lub ona
jest naprawd, i wanie ta prawdziwa osoba was pociga.
Dzieciom alkoholikw trudno w to uwierzy. Na zewntrz
wszystko wyglda dobrze, ich zachowanie wydaje si pocigajce i interesujce, w rodku jednak s rozdygotane i pene
obaw. Chocia te dwa oblicza - zewntrzne i wewntrzne
- ktre skadaj si na ich osob, s penoprawne i prawdziwe, dzieci alkoholikw czuj, e ich zewntrzna poza, ktra
sprawia wraenie pewnoci, nie jest realna, natomiast sfera
wewntrzna jest t rzeczywist. Zatem dalicie si oszuka,
wierzc, e wewntrzna osobowo nie istnieje. Byoby idealnie, gdyby dziecko alkoholika ujawnio swoje lki i zyskao
pewno siebie. Chocia obie te sfery osobowoci istniej,
dzieci alkoholikw nie maj pewnoci, czy postrzegacie je takimi, jakimi s naprawd. Jeszcze gorzej byoby, gdybycie
wskutek poznania prawdy przestali uwaa je za osoby interesujce i atrakcyjne. Pocigajca, interesujca, atrakcyjna,
czarujca, pena seksapilu osoba, ktr pokochalicie, nie istnieje w jej wasnym umyle.
Lk nr 3:
Strac kontrol nad swoim yciem".
Moja matka nie panowaa nad sob, mj ojciec rwnie
nie panowa nad sob, a jednak oboje mieli wadz nade mn.
Jaka straszna myl! Jakie okropne wspomnienie! Nie mog
pozwoli, by to si powtrzyo. Poniewa nie jestem pewna
siebie, boj si, e jeli zbli si do ciebie, bd ci we wszystkim ustpowa. Pozwol ci podejmowa wszystkie decyzje,
poniewa obawiam si, e ja le bym wybraa.
83

Naprawd nie chc tak postpowa, ale nie jestem pewna, czy bd miaa do siy, by si nie podda. Dlatego odsun
si od ciebie lub bd stawiaa niedorzeczne wymagania, ktrych nie bdziesz mg speni, abym moga udowodni sobie,
e chcesz mn rzdzi.
Aby rozwiza ten problem, musicie razem omwi kwestie dotyczce podejmowania decyzji. Dziecko alkoholika nie
w peni orientuje si, jakie s moliwoci wyboru i jego konsekwencje. Przedyskutujcie zwizane z tym ewentualnoci
i doprowadcie do wsplnych ustale. Wasza niecierpliwo
i niezdecydowanie, cho z pewnoci zrozumiae, nie pomog
partnerowi w podjciu decyzji. By moe okae si konieczne,
aby przej przez cay proces razem i przekona si, czy
dziecko alkoholika ma wszystkie informacje wystarczajce do
podejmowania decyzji. Moe bdziecie musieli powiedzie
partnerowi: Sam podejmuj t decyzj, poniewa mam
ograniczony czas. Nie oznacza to jednak, e prbuj kierowa
naszym zwizkiem. Chodzi tylko o to, e trzeba szybko podj
decyzj". Sprawy, ktre s jasno postawione, nie s tak
przeraajce i mog by postrzegane bardziej realistycznie.

Lk nr 4:
To i tak nie ma znaczenia".
Jest to rodzaj obrony. Wynika z postawy wyuczonej w rodzinie alkoholika, ktra przeksztaca si w styl ycia. Kiedy
kto jest przygnbiony, wydaje mu si, e naprawd nic si nie
liczy. Taka postawa ma w pewnym sensie charakter obronny.
Jeeli uznam, e to i tak nie ma znaczenia, niepowodzenie
mniej mnie zrani. Jeli za pozwol, by to miao znaczenie,
gdy co si nie uda, bd zaamany". Jest to take rodzaj prby. Dzieci alkoholikw, ktre maj takie nastawienie, bd was
84

wielokrotnie sprawdza, aby mie pewno, e ich nie opucicie. Moe bdziecie musieli przeciwstawi si partnerce czy
partnerowi, mwic: To nie jest gra. Zaley mi na tobie. Nie
musisz cigle mnie sprawdza". Jeli nic nie powiecie, a nadal
bdziecie poddawani prbom, nie bdziecie w stanie tego znie
i w kocu odejdziecie.
To sprawdzanie was nie jest jednak przejawem egoizmu
ani nie wynika z chci wyprbowania was. Wynika z niepewnoci i raczej marnego wyobraenia o sobie, ktre tylko czas
moe wyleczy. Stopniowo postawa obronna bdzie zanika.
To nie ma znaczenia" oznacza Ja nie istniej" oraz Zupenie o mnie zapomnisz, jeli nie bd w pobliu". Jest to sztuczka majca was skoni do dalszego udowadniania, e wam zaley. W kocu bdziecie mieli ochot zapyta: Ile razy mam
to powtarza?", Co jeszcze musz ci udowodni?".

Lk nr 5:
To jest nierealne".
Przy rnych okazjach moglicie usysze od dzieci alkoholikw: To jest nierealne. To nie dzieje si naprawd". Syszycie takie stwierdzenie, kiedy wszystko dobrze si ukada
i wasz zwizek wydaje si czym tak cudownym, udanym i wyjtkowym, e trudno wam w to uwierzy. Niemono uwierzenia jest czym innym ni niemono postrzegania danej
sytuacji jako realnej. Mwic, e nie moemy w co uwierzy,
wyraamy podniecenie i poczucie niezwykoci: Mam szczcie, e udao mi si znale osob, z ktr tak wiele mog
przey!". Prawdopodobnie to wanie macie na myli, mwic:
Czy to dzieje si naprawd? Ale ze mnie szczciarz".
Kiedy dzieci alkoholikw mwi: To niemoliwe", ma
to inne znaczenie. Dorastanie byo dla wielu z nich bardzo
85

traumatyczne i rzeczywisto wasnego dziecistwa jest jedyn, jak znaj. Kiedy ycie dobrze im si ukada, okolicznoci staj si dla nich na tyle obce, e maj poczucie nierealnoci. Powoduje to niepokj.
Kiedy szalejecie ze szczcia i sdzicie, e z waszym
partnerem dzieje si to samo, on lub ona moe wanie robi co, aby sabotowa zwizek. Ni std, ni zowd dziecko
alkoholika wywouje sprzeczk lub nie odbiera waszych telefonw. Takie zachowanie nie ma dla was sensu i czujecie
si odepchnici. Kiedy wszystko ukada si tak cudownie,
e a wydaje si to nieprawdopodobne, dziecko alkoholika
w celu urealnienia sytuacji prbuje to zniszczy.
Znajomo tego mechanizmu moe uczyni was bardziej odpornymi. Moecie uzna, e nieprzyjemne zachowanie nie ma nic wsplnego z wami, lecz jest zwizane z wyuczonymi przez dzieci alkoholikw reakcjami. Moecie powiedzie: Nic zego nie zrobiem. Wszystko jest dobrze. Po
prostu sprbuj si rozluni i nie spiesz si". Jeeli twj
partner ucieknie, jest szansa, e powrci. Zapewne bdziecie musieli zrobi co, by siebie chroni, ale zrozumcie, e
to odtrcenie jest tylko chwilowe. Wasze zrozumienie zapobiegnie dalszemu komplikowaniu si sytuacji.
Kiedy dzieci alkoholikw zdaj sobie spraw, co zrobiy, czuj si winne i s pene skruchy. Dochodz do wniosku, e nie moecie ich duej kocha, bo s okropnymi ludmi. Gdyby tak nie byo, potrafiyby cieszy si, e jest tak
dobrze, zamiast sta na przeszkodzie wasnemu szczciu.
Jeli z tym sobie poradzicie, reszta pjdzie jak z patka.
Lek nr 6:
Przekonasz si, jaki jestem zy".
86

Dzieci alkoholikw nauczyy si ukrywa swj gniew.

Z ich dziecicych dowiadcze wynika, e jeli bd okazyway gniew, tak jak robiy to inne dzieci, przysporz tylko wicej
trudnoci. W rezultacie wiele z nich jest penych nierozadowanej zoci. Istnieje realna obawa, e zo odczuwana wobec
partnera i ta z dziecistwa wscz si w zwizek. Dzieci alkoholikw boj si, e oka wam gniew w niewaciwy sposb.
Obawiaj si take, i odstraszy was sia ich gniewu. To moe,
ale nie musi by prawda. Wszystko zaley od tego, w jaki sposb reagujecie na zo i jak bardzo obchodzi was to, jak inni
si do was odnosz.
Zdarza si, e pewne sytuacje w zwizku przywouj
wczesne dowiadczenia. Wane jest dla was i dla waszych partnerw, abycie si dobrze znali. Dziki temu, jeli zdarzy si
co, czego z pocztku nie rozumiecie, zdacie sobie spraw, e
wytumaczenia trzeba szuka w dziecistwie. Kiedy dziecko
alkoholika reaguje zoci nieadekwatn do sytuacji, prawdopodobnie nasilenie gniewu nie ma z ni nic wsplnego.
Sarah poprosia Tommy'ego, by przenis na ty podwrza kilka gazi, ktre spady z drzew przed domem. Byy za
cikie, by sama moga je zebra, ale dla Tommy'ego nie byo to
trudne. Odpowiedzia, e z przyjemnoci to dla niej zrobi. Kiedy Sarah wrcia z pracy i zobaczya, e tego nie uczyni, wpada w furi. Tommy by zdumiony, e a tak j to rozzocio, ale
powiedzia: Przepraszam. Zupenie o tym zapomniaem, ale
zrobi to". Jest oczywiste, e reakcja Sarah bya przesadna,
skoro bya gotowa zerwa zwizek z tak bahego powodu. Incydent ten nabiera znaczenia, gdy spojrzymy na zachowanie
Sarah pod ktem jej dziecistwa w rodzinie alkoholika.
Po pierwsze, musiaa si przeama, by poprosi o przysug. Bardzo trudno jej byo powiedzie: Potrzebuj twojej
pomocy". Nauczya si nie prosi o pomoc, bo nigdy jej proby
87

nie byy speniane. Jednake, poniewa pracuje nad zwizkiem i jest on dla niej wany, podja wiadom decyzj, aby
poprosi.
Poza tym Sarah nadmiernie przejmuje si tym, co pomyl ssiedzi, gdy zobacz baagan na jej podwrku. To, e
tak liczy si ze zdaniem innych na jej temat, wiadczy, e nie
jest pewna wasnej opinii o sobie. Gdy Tommy zapomnia o jej
probie, poczua, e jest dla niego zupenie niewana. Jej rozumowanie przebiegao w ten sposb: Gdyby rzeczywicie mu
na mnie zaleao, nie mgby zapomnie. Wiedziaby, e nigdy
nie poprosiabym o co, co nie jest dla mnie wane. Gdyby nie
zapomnia o posprztaniu gazi, wiedziaabym, e mu na mnie
zaley. Fakt, e zapomnia, wiadczy o tym, e tylko udaje, i
jestem dla niego wana.
Oczywicie jej zo na Tommy'ego wydaje si niewspmierna do sytuacji, ktra moga j zdenerwowa, ale nie a do
tego stopnia. Tommy okaza si niewraliwy na jej potrzeby,
poniewa tak niedbale potraktowa jej prob. Jego ociganie
si byo waciwe jego przeszoci.
Aby zwizek pozosta zdrowy, para musi wnikliwie przeanalizowa ten incydent. Ona musi zrozumie, e nie kade
jej yczenie bdzie automatycznie speniane, nawet jeli tak
trudno jej prosi. Musi rwnie zrozumie, e ociganie si
Tommy'ego nie odzwierciedla jego uczu do niej. Jeeli jego
zachowanie si nie zmieni, a ona nie bdzie moga tego znie,
by moe bdzie musiaa podda ocenie ich zwizek. Jednake w tej konkretnej sytuacji jej reakcja wydaje si zbyt ostra.
Tommy bdzie musia zrozumie, e jeli zgadza si co
zrobi, powinien to zrobi na warunkach osoby, ktra go o to
poprosia. Skoro mwi ukochanej: Tak, zrobi to dla ciebie",
wiedzc, e to dla niej pilne, nie bdzie w porzdku, jeli nie
speni proby jak najszybciej. Jeli nie jest pewien, czy bdzie
88

mg wykona prob natychmiast, powinien powiedzie: Zrobi to dla ciebie, ale nie mog obieca, e od razu to zrobi".
Porozumiewanie si i rozmawianie maj ogromne znaczenie
dla dzieci alkoholikw. To jedyny sposb dla nich i zwizanych
z nimi osb na budowanie zdrowego zwizku.

Lk nr 7:
Wstydz si tego, kim jestem".
Moecie by zdumieni, kiedy si przekonacie, jak niskie
mniemanie ma o sobie dziecko alkoholika, z ktrym jestecie
zwizani. Wprost trudno wam bdzie zrozumie, jak taka bystra, czarujca, zdolna, kochana osoba moe si uwaa za NIC.
Chocia to dla was cakowicie nie ma sensu, one naprawd
tak czuj i jest to ich gboka, mroczna tajemnica.
Przyczyn tak wielkiego wstydu jest to, e wiele dzieci
alkoholikw obarcza si odpowiedzialnoci za kopoty swoich rodzin. Od pocztku mwiono im: Dopki si nie pojawie, ycie byo wspaniae"; Gdyby nie by takim obuzem,
nie musiabym pi". Czsto czuj si odpowiedzialne za alkoholizm rodzicw. A kiedy dorosy i zrozumiay, e alkoholizm
jest chorob, zaczy si sob brzydzi, poniewa wci jeszcze
byy ze na rodzicw i czuy si upokorzone ich zachowaniem.
Powiedziay sobie: Musz by naprawd okropny, skoro mam takie uczucia w stosunku do chorej osoby".
By moe partner nie przedstawi was swojej rodzinie
i zastanawiacie si dlaczego. To moe by jeden z powodw.
Dorose dziecko alkoholika moe sob gardzi, osdzajc si
za takie uczucia. Jednoczenie jest skupione na tym, co
mylicie - czy nadal bdzie wam na nim zalee, jeli dowiecie
si, z jakiej rodziny pochodzi. Chocia te uczucia
odpowiedzialnoci i wstydu s niewaciwe, nie znaczy to, e
nie istniej.
89

Urocza dorosa osoba, ktr poznalicie i na ktrej wam

zaley, nadal karze si za przeycia z dziecistwa, na ktre
nie miaa wpywa. Poznanie przez was tej tajemnicy wywouje
w niej strach. Kiedy sekret zostaje ujawniony, moe utraci
swoj moc. Jednak postawa ta jest tak gboko zakorzeniona,
e utwierdza dzieci alkoholikw w przekonaniu, e gdyby naprawd mnie zna, nie chciaby mie ze mn nic wsplnego".

Lk nr 8:
Kiedy lepiej mnie poznasz,
odkryjesz, e nie jestem zdolny do mioci".
Ten lk jest blisko spokrewniony ze wstydem. Poczucie,
e nie jest si zdolnym do mioci, ksztatowao si we wczesnym dziecistwie.
Jako dziecko twj partner chcia znale sposb na to, aby
wszystko dobrze si uoyo, aby naprawi sytuacj. Czego by
nie robi, nigdy nie byo to do dobre. Choby nie wiem jak si
stara, nie miao to znaczenia. Dziecko, bezsilna ofiara sytuacji, uwaao, e co z nim jest nie tak, poniewa nie moe znale sposobu, by j naprawi. Gdyby naprawd byo zdolne do
mioci, znalazoby sposb, na uczynienie ycia znw piknym
i szczliwym. Wiele dorosych dzieci alkoholikw wypakiwao
si w moich ramionach: Staraem si to powstrzyma, zmieni.
Ale po prostu nie byem w stanie. A najgorsze jest to, e czasami,
kiedy moi rodzice kcili si ze sob, nawet si nie wtrcaem, bo
si baem, e przyjdzie kolej na mnie. Jak mgbym by zdolny
do mioci, skoro przede wszystkim mylaem o sobie?".
Prawda jest taka, e osoba, na ktrej wam zaley, jest
zdolna do mioci, ale trudno jej bdzie uzna to za prawd.
Bdziecie musieli by cierpliwi. Zmiana sposobu postrzegania
siebie wymaga czasu.
90

Lk nr 9:
Chc mie spokj".
Osoba, na ktrej ci zaley, moe wycofa si z waszego
zwizku, uywajc argumentu Chc mie spokj". To moe
nie mie sensu. Uzasadnienie wyglda mniej wicej tak: Moje
cae ycie byo pasmem emocjonalnych kryzysw. Jestem tym
zmczona. Nie chc tego. Nie chc ju niczego czu. Uczucia
mnie niszcz. Jeli bdziemy razem, znw mnie dopadn, bd
musiaa przeywa wzloty i upadki. Wanie teraz moje ycie
jest uporzdkowane i nie chc ryzykowa, przecigajc strun. Zwizek z tob nie pozwoli mi utrzyma bezpiecznego kursu. Zacznie mi zalee, a potem bd si martwi. Zaczn czu
najrniejsze rzeczy. Nie chc tego teraz! Chc mie spokj".
Taka postawa bdzie krtkotrwaa. Jest to zudzenie,
ktremu ulega wiele dzieci alkoholikw, kiedy pragn osign
rwnowag. Postawa bdzie krtkotrwaa nie tylko dlatego,
e s one aktywnymi, penymi energii ludmi, ale gwnie
z braku ukadu odniesienia.
Spokj, o ktrym mwi, stanie si okropnie nudny i nie
bd mogy go znie. W rzeczywistoci stworzenie zdrowego
zwizku zapewni im poczucie bezpieczestwa, jakiego nie mieli
wczeniej. Jest to jednak dugotrway proces, wymagajcy cikiej pracy.

Lk nr 10:
I tak mnie opucisz".
Wasi partnerzy mog ba si wejcia w zwizek z obawy
przed porzuceniem. Dorose dzieci alkoholikw odczuwaj potworny lk, e osoby, z ktrymi s zwizane, odejd. Ten lk
91

rni si od obawy przed odrzuceniem. Lk przed porzuceniem

jest znacznie gbszy: Jeli mnie porzucisz i zostawisz zupenie sam, umr" - i rwnie ma swoje rdo w dziecistwie.
Dorose dzieci alkoholikw pocztkowo odczuwaj obaw
przed wizaniem si z kimkolwiek, kiedy jednak zdecyduj si
na zwizek, moecie si przekona, jak s wobec was zaborczy,
zazdroni i niepewni. To niepokojce zachowanie wynika z lku
przed porzuceniem. Jest to powany problem, poniewa jeeli
ta zaborczo wymknie si spod kontroli, bdziecie zmuszeni
zrobi to, czego wasz partner najbardziej si obawia. Dlatego
wane jest, bycie wci upewniali go, e wam na nim zaley
i e nie macie zamiaru odej. Jest jednak rwnie wane, aby
take inne osoby byy obecne w waszym yciu. Rwnie wasz
partner powinien utrzymywa kontakty z innymi. Przyjaciele
czciej czyni zwizek silniejszym, ni mu szkodz. Bdziecie musieli wiele razy umacnia t myl, a jednoczenie mie
wiadomo, e zaborczo wynika z podstawowego lku przed
porzuceniem.
Musicie ponadto by ostroni, aby nie zawie swojego
partnera. Inni ludzie znacznie mniej by si przejli, gdybycie
zapomnieli zadzwoni lub spnilibycie si o godzin. Natomiast dzieci alkoholikw maj skonno do przesadnego reagowania na takie zachowanie i wpadaj w panik. Musicie to
zrozumie, aby wasz zwizek mg si rozwija, rozkwita i by
zapewni bezpieczestwo potrzebne wam obojgu.
Moecie si teraz zastanawia, czy warto zmaga si z tymi wszystkimi lkami partnera, jakie tu wymieniam. Sprbujcie wzi pod uwag kilka spraw. Po pierwsze, nie wszystkie dzieci alkoholikw odczuwaj wszystkie te lki. Po drugie,
nie wszyscy ludzie, ktrzy nie dorastali w rodzinach dotknitych chorob alkoholow, s wolni od tych lkw. Po trzecie,
najwikszy problem dzieci alkoholikw dotyczy ich stosunku
92

do siebie samych. Polega on na niezdolnoci do postrzegania

siebie jako osoby wartociowej i godnej mioci. Najcenniejsza
jest w nich zdolno ofiarowania wam poczucia, e jestecie
osobami wartociowymi i godnymi mioci. Duo mona zyska, bdc w zwizku z dzieckiem alkoholika. Trudnoci, jakie si napotyka, mona przezwyciy, jeli partnerzy chc
nad tym wsplnie pracowa. Dziki uwiadomieniu sobie tego
i wzajemnemu zrozumieniu moliwe jest rozwizanie wszystkich problemw.
Znajomo charakterystycznych cech dzieci alkoholikw
moe pomc w obraniu waciwego kierunku zmian. Moliwo precyzyjnego wskazania, w czym tkwi problem, pomaga
znale rozwizania, dziki ktrym walka o zdrowszy zwizek jest atwiejsza.

Podsumowanie
1. Dorose dzieci alkoholikw zgaduj, co jest prawidowe.
Prawdopodobnie postanowie, e twj zwizek nie bdzie taki, w jakim pozostawali twoi rodzice. Wszystko, co w yciu robisz, ma by inne. Jednak to nie takie atwe!
Co ci pozostanie, skoro postanowie, e nic nie bdzie
takie jak w twoim domu? Skd bdziesz czerpa wzorce swoich
zachowa? Ze rodkw masowego przekazu, z seriali telewizyjnych. A moe po prostu wybierzesz model rodziny, ktra mieszka
par domw dalej i wszystko robi wsplnie - wedug twoich kryteriw to wanie jest idea rodziny. To wszystko bujdy. Gdyby
przyswoi sobie ktry z tych modeli idealnej rodziny", poraka byaby nieunikniona. W kocu pozbyby si zudze.
Po pierwsze, adna kobieta nie jest w stanie przez duszy czas piec chleba, by idealn matk, utrzymywa domu
w nienagannym porzdku, jednoczenie pracowa zawodowo,
by partnerk seksualn i on, nie mie wasnych problemw
i chtnie wysuchiwa cudzych. Take aden mczyzna nie
moe by idealnym ojcem, goni za karier trzynacie czy czternacie godzin dziennie, wszystko na czas naprawia, by przez
cay czas troskliwym i penym zrozumienia mem oraz paci wszystkie rachunki bez sowa skargi.
94

Poniewa uznae, e to wszystko jest przeciwiestwem

tego, co dziao si w twoim domu, starasz si by idealny".
Skutkiem takiego zachowania nie jest uznanie ci za witego, lecz wypalenie i zo.
Prawidowe w zwizku jest zachowanie, ktre jest rozsdne i wygodne dla was jako pary. Prawidowo oznacza
dyskutowanie i przezwycianie zachowa, ktre wam przeszkadzaj. Ludzie maj swoje mocne i sabe strony i nie ma
jednego wzoru, do ktrego kady musiaby si dopasowa.
Para okrela swoje wasne normy w zalenoci od tego, co
jest dla nich dobre.
Zewntrzne naciski bd wpyway na zwizek i zaburzay jego rwnowag, ale wy, jako para, rwnie tym kierujecie.
Jeli znacie pary, ktrych wzajemne relacje wam si podobaj,
porozmawiajcie z nimi. Dowiedzcie si, co im pomaga - bdziecie wtedy mogli zadecydowa, co z tego moe si wam przyda.

2. Dorose dzieci alkoholikw maj problemy z konsekwentnym realizowaniem swoich planw.

Zwizek z drugim czowiekiem przypomina realizacj
projektu - to rwnie pewien proces. Twoje problemy w budowaniu zwizku maj takie samo podoe, jak trudnoci w doprowadzeniu do koca realizacji twoich planw. Wbij sobie do
gowy, e zdrowe zwizki rozwijaj si powoli, a nie z dnia na
dzie. Przypomnij sobie alkoholizm w swojej rodzinie. On te
rozwija si powoli. Realizowanie tego co dobre dla ciebie rwnie wymaga czasu.
Wane jest by dostrzec, e istotnym elementem zwizku
jest sama droga rozwoju, nie tylko jej cel. Hasa Anonimowych
Alkoholikw: Easy Does It (Spokojnie!) i One Day At A Time
(Nie wszystko na raz) znajduj zastosowanie zarwno
95

w zwizku, jak i we wszystkich innych sprawach. Bardzo trudno by cierpliwym, nie ma jednak innego wyjcia. Nie moecie
w krtkim czasie dowiedzie si o sobie wszystkiego, niezalenie od tego, jak intensywne byyby od pocztku wasze kontakty. Nie ma znaczenia, e przez weekend jestecie razem 24
godziny na dob. Nie moecie wiedzie, jak wyglda ycie codzienne w dugotrwaym zwizku, dopki tego nie dowiadczycie. Potrzebujecie czasu, by zbudowa zdrowy zwizek.
Kiedy bye dzieckiem, bye nazbyt wraliwy, ufny
i szczodry. Takie s dzieci. Kiedy troch podrose, nauczye si zostawia co dla siebie. To pomagao ci przetrwa.
Teraz mwisz: Nie bd ju dawa z siebie wszystkiego. Dam
moe osiemdziesit, a moe siedemdziesit pi procent, ale
nie jestem ju w stanie dawa caego siebie". Istotne dla ciebie jest to, by od razu nie angaowa si emocjonalnie tak
bardzo, jak dotychczas. Zamiast tego, powiniene z gry
okreli granice.
Inni ludzie nie musz podejmowa tego rodzaju decyzji.
Dla nich jest naturalne, e angauj si stopniowo: na pocztku znajomoci zaczynaj od maego zaangaowania. W miar
rozwoju zwizku ich oddanie rwnie wzrasta. Jest ono adekwatne do tego, co oboje partnerzy wnosz do zwizku.
Nie zaczynaj od koca, dajc od razu wszystko, co masz.
Pozwl, by twoje zaangaowanie roso w sposb naturalny wraz
z upywem czasu. W trakcie tego procesu zadecydujesz, jak
wiele moesz z siebie da.

3. Dorose dzieci alkoholikw kami, kiedy atwiej

byoby powiedzie prawd.
Wane by zda sobie spraw, e potrafisz odruchowo
skama. To ci nie pomoe zbudowa zdrowego zwizku. Mo96

liwe, e ukrywanie przez ciebie prawdy dotyczy jedynie twoich uczu. Uwaaj, bo moesz doprowadzi do tego, e twj
partner stanie si podejrzliwy w stosunku do wszystkiego, co
mwisz. Mgby po prostu powiedzie: Czasami nie mwi
uczciwie, jakie s moje uczucia, ale kiedy sobie to uwiadamiam, chciabym mc powiedzie ci pniej, e nie mwiem
tego, co myl". Moe atwiej ci bdzie napisa to, co masz do
powiedzenia. Jeli przejawiasz skonno do zachowa obronnych i nieuczciwoci w sytuacjach, kiedy chciaby by uczciwy, napisz to, co chcesz powiedzie, na kartce i przeczytaj swojemu partnerowi. Oto co chciabym ci powiedzie. Pozwl mi
po prosto przeczyta to z kartki". Moesz mie wiksze zaufanie do tego, co napisane, ni do spontanicznie wypowiadanych
przez siebie sw. Kiedy poczujesz si w zwizku spokojniejszy i bardziej bezpieczny, moe zmienisz swj nawyk i zaczniesz
mwi, co mylisz.

4. Dorose dzieci alkoholikw osdzaj si bezlitonie.

Zdaj sobie spraw, e masz skonnoci do automatycznego obwiniania si. Zamiast szuka winy w sobie czy w swoim partnerze, sprbuj przyjrze si problemom i okreli ich
przyczyny. Jeli zachowanie twojego partnera unieszczliwia
ci, przyjrzyj si temu z dystansu i sprbuj dociec, co takie
zachowanie znaczy. Jeli zachowasz obiektywizm, zdoasz spojrze na sytuacj obojtnie i powstrzymasz si od osdzania
siebie. Bdzie to dla ciebie trudne, poniewa masz skonno
do automatycznego osdzania. Zainteresuj si sob i swoimi
reakcjami. Jeste bardzo ciekaw osob. Im dokadniej bdziesz
obserwowa wasne zachowanie, tym lepiej poznasz samego
siebie. Oczywicie, zawsze istnieje ryzyko, e naprawd siebie
polubisz, kiedy przestaniesz si osdza.
97

5. Dorose dzieci alkoholikw nie potrafi si bawi.

6. Dorose dzieci alkoholikw traktuj siebie bardzo
powanie.
Umiejtno bawienia si i sprawiania sobie przyjemnoci to wspaniay cel, do ktrego warto dy. Moe powiniene
w swoim zwizku tak postawi spraw: Ucz si, jak si bawi i w czym znajdowa przyjemno. Bardzo tego chc, poniewa w dziecistwie nigdy si tego nie nauczyem. Jeli ty
zaczniesz, bd ci naladowa. Nawet nie umiem myle
o czym, co byoby zabawne, ale bd si bardzo stara postpowa zgodnie z twoimi wskazwkami. Moe stosunkowo szybko i ja bd mg wyj z jakimi pomysami". Starania, by
w zwizku dobrze si bawi, maj pierwszorzdne znaczenie.
To bardzo wane by nauczy si, jak si bawi. ycie towarzyskie jest przez wielu ludzi w dorosym wiecie" uznawane
za jeden ze sposobw na zabaw - ty musisz si nauczy nawet tego, jak przey zwyke przyjcie towarzyskie.
Oto jak niektrzy moi klienci wypowiadaj si na temat
ycia towarzyskiego.
Ostatnio przeprowadziem si do innego miasta - mwi John. - Bardzo chciaem pozna nowych ludzi i zaprzyjani si z nimi. Chocia chodzio mi gwnie o kobiet, bybym
rwnie zadowolony, gdybym pozna kilku mczyzn, z ktrymi mgbym si trzyma. Czuem si bardziej samotny i wyobcowany ni zwykle, i wiedziaem, e to ja powinienem co
z tym zrobi. W ostatni sobot byo przyjcie dla AA w Bostonie, ktry jest oddalony o okoo p godziny drogi. Postanowiem jecha. Zrobiem pgodzinn przejadk, znalazem
miejsce parkingowe, zaparkowaem samochd i nagle wpadem
w depresj - wczyem silnik i wrciem do domu. Kiedy wpa98

dam w depresj, staj si bezuyteczny dla innych i dla samego siebie. Nie dabym rady zacisn zbw i jednak tam wej.
Byem skoczony".
Connie stwierdzia: Zdenerwowanie, jakie odczuwam
przed kadym wyjciem, jest tak przytaczajce, e wci zadaj sobie pytanie, czy w ogle warto i. Zabieram do samochodu peny zestaw do makijau, przybornik do manicure
i suszark, na wypadek gdybym musiaa zrobi kocowe poprawki, aby przyzwoicie wyglda. Wiem, e bd nie do przyjcia, jeli cho jeden wosek bdzie nie na swoim miejscu".
Kiedy w ostatni niedziel bylimy na przyjciu, przez
wiksz cz wieczoru trzymae si blisko mnie - mwia
Marie do Johna. - Czy to dlatego, e byo ci mnie al? - spytaa
go i dodaa - Wol zosta w domu, ni wyj na towarzyskie
spotkanie. Moje zdenerwowanie na przyjciu wzrasta, a po godzinie przytacza mnie i wiem, e musz si stamtd wydosta".
S to do typowe reakcje dorosych dzieci alkoholikw
na sytuacje towarzyskie. Propozycje Zrbmy przyjcie" lub
Chodmy na przyjcie" spotykaj si z entuzjazmem, ale
podszytym przeraeniem o rnym nasileniu. Z czego wynika to przeraenie? Co ono oznacza? Czy mona si nauczy
reagowa inaczej? Pozwol sobie najpierw wyjani, e dzieci
alkoholikw nie s jedynymi osobami, ktre reaguj napiciem
na sytuacje zwizane z udziaem w yciu towarzyskim, szczeglnie kiedy mog spotka nieznane osoby. Co powiem?", Czy
mnie zaakceptuj?", Czy dobrze wygldam?" - o to martwi
si wszyscy. Nigdy nie spotkaam nikogo, kto by powiedzia:
Uwielbiam rozmowy na przyjciach koktajlowych" czy Imprezy dla samotnych s wspaniae" lub Bary s bogosawiestwem dla rodzaju ludzkiego". W rzeczywistoci jednak
spotkania towarzyskie s dla wikszoci ludzi nieuniknione.
Niektrzy je lubi, niektrzy znosz, ale wielu po prostu
99

z trudem je wytrzymuje. Ci, ktrzy dodaj sobie odwagi za

pomoc rodkw psychoaktywnych, zwykle nie maj prawdziwej oceny sytuacji, a do nastpnego dnia. Z pewnoci
pokonali zdenerwowanie, ale ich radosne zachowanie z poprzedniej nocy moe zupenie inaczej wyglda w wietle dnia.
Dzieci alkoholikw w porwnaniu z innymi ludmi maj
tendencj do ostrzejszych reakcji. Dlaczego tak jest? Wrmy
do przeraajcych dni twojego dziecistwa. Przyjcia, uroczystoci, wakacje - to wszystko byy wariacje na ten sam temat.
Wydarzenia towarzyskie, w ktrych brae udzia z rodzin,
zwykle powodoway, e czue si zaenowany. Modlie si, by
twj rodzic-alkoholik si nie upi. Starae si, by inni ludzie
nie domylili si, e z nim przyszede. Obawiae si, e bdziesz musia si zaj swoj pijan matk czy swoim ojcem.
Jeszcze przed wyjciem bye zdecydowany uciec. W kocu twoja
rodzina przestaa wychodzi na przyjcia. Bylicie wyizolowani.
Wakacje i wita zawsze byy koszmarem. Wszyscy bylicie podekscytowani Boym Narodzeniem czy Wielkanoc i zawsze koczyo si to awantur. Bye zawiedziony i zdenerwowany. To, e stanie si co zego, byo nieuniknione. Twoje
urodziny albo byy ignorowane, albo - gdy zaplanowano przyjcie - staway si przyczyn twojej paniki. Nigdy nie moge
by pewny, e bdzie dobrze. Odwiedziny przyjaci w twoim
domu byy czym tak niezwykym, e ju sam pomys wywoywa zdenerwowanie.
Z powodu coraz wikszego wyobcowania nie miae zbyt
wielu dowiadcze w sytuacjach towarzyskich. Twoi rodzice
nie byli w stanie nauczy ci ogady towarzyskiej. Nie pokazali
ci, jak si ubiera, co robi, by czu si swobodnie, ani jak
rozmawia z nieznajomymi. Dlatego nawet jeli twoje zachowanie wydaje si innym waciwe i urocze, w gbi duszy masz
uczucie, e ich wszystkich oszukujesz.
100

Uwaasz, e ta atrakcyjna, dobrze ubrana, urocza, inteligentna i ciepa osoba, jak widz inni, istnieje tylko w ich
wyobrani. To jest przyczyn twojej depresji lub silnego napicia, gdy mylisz o przyjciach. Wracasz bowiem do dziecistwa i wczesnych, traumatycznych przey.
Oto sposoby, ktre uatwi ci wyjcie na przyjcie, jeli
si zdecydujesz na nie pj:
1. Nie id sam, lecz z bliskim przyjacielem.
2. Pojed swoim samochodem.
3. Zanim tam dotrzesz, zaplanuj, kiedy wyjdziesz.
4. Przeczytaj dzisiejsz gazet, by znale temat do roz
mowy.
5. Dowiedz si, czy bdzie podawany alkohol.
6. Daj sobie prawo do zdenerwowania.
7. Obiecaj sobie, e poznasz jedn now osob.
8. Bd uyteczny. Roznie chipsy lub oprnij popiel
niczki.
9. Niezalenie od tego, co si zdarzy, pogratuluj sobie,
e postanowie pj i poszede.
Nastpnym razem bdzie atwiej. Musisz tylko wiczy.

7. Dorose dzieci alkoholikw maj problemy w intymnych zwizkach.

Przyjmij to za prawd. To prawda niemal uniwersalna.
Nie ty jeden masz trudnoci. Zaakceptuj ten fakt. Intymne
zwizki s trudne take dla innych, w przeciwnym razie nie
byoby tylu rozwodw. Uznaj, e wszelkie trudnoci i problemy to przeszkody, nad ktrymi zgadzasz si pracowa, aby je
pokona. Wydaje si to proste, ale tak nie jest. Akceptacja nigdy nie przychodzi atwo, ale daje ci swobod, by zmieni swoje ycie i uczyni je bardziej wartociowym.
101

8. Dorose dzieci alkoholikw przesadnie reaguj na

zmiany, na ktre nie maj wpywu.
Harriet bya przez wiele dni wcieka na Arthura i nie
potrafia pohamowa swojej zoci. Kiedy kilka dni temu byli
na tacach, Hariett staraa si dobrze bawi, wcign si
w zabaw i bra w niej udzia. Kiedy disc jockey zawoa: Panie prosz panw", powiedziaa sobie: W porzdku, bd
asertywna i poprosz kogo do taca". Kiedy tylko podja t
decyzj, podszed Arthur i zaproponowa taniec. Harriet odmwia mu w niegrzeczny sposb i odesza. Ten incydent
przenis j ponownie w dziecistwo, kiedy ojciec nie pozwala jej robi czego dla siebie i po swojemu, ani samej popenia bdw. Poniewa by bardzo wadczy i dominujcy, czua
si zniewolona. Te uczucia powrciy, gdy Arthur poprosi j
do taca.
Poniewa Harriet jest dzieckiem alkoholika, w wielu
sprawach jest ulega i robi to, co ka inni. Przypuszcza, e
inni ludzie s rwnie ulegli i bd si zachowywa podobnie
jak ona. Kiedy disc jockey powiedzia: Panie prosz panw",
sdzia, e dla kadego oznacza to, i wybieraj panie. Tymczasem Arhtur nie by ulegy; chcia zataczy z Harriet i nie
zamierza pozwoli disc jockeyowi, by ten decydowa za niego.
Harriet przesadnie zareagowaa na zmian, na ktr nie
miaa adnego wpywu .Arthur sam zmieni zasady. Ona, z powodu swojej zbyt gwatownej reakcji, nie moga po prostu powiedzie mu: Pniej. Teraz chc zrobi to inaczej".
Wane jest, by jako dziecko alkoholika dostrzeg, e wyrzdzasz sobie krzywd, tak gwatownie reagujc na zmiany.
Nie znaczy to, e osoba, z ktr jeste zwizany, prbuje ci
skrzywdzi - moe po prostu nie przestrzega zasad tak jak ty
lub jest bardziej od ciebie spontaniczna. Powiniene jej wytu102

maczy, e tobie zmiany nie przychodz atwo. Dziki temu

bdzie wiedziaa, e jej pomysy nie zawsze bd przez ciebie
odbierane zgodnie z jej intencj.
Elastyczno to cecha, ktr by moe chciaby w sobie
rozwin. Musisz zda sobie spraw, e pragnienia i moliwoci to dwie zupenie rne rzeczy. Przekonaj si, co ma na myli
twj partner, kiedy zmienia zasady. Co, co uwaasz za osobist zniewag, moe mie zupenie inny motyw. Sytuacja bdzie jasna, gdy odkryjesz, jaki jest powd, i przyznasz wyranie, e twoja reakcja nie odnosia si do obecnej sytuacji, lecz
do twojej przeszoci. Dopiero wtedy moesz zacz godzi te
dwie rzeczy - pragnienia i moliwoci.
By moe nigdy nie staniesz si takim niefrasobliwym,
elastycznym, swobodnym czowiekiem, jakim chciaby by,
ale na denie w tym kierunku warto powici czas i energi.

9. Dorose dzieci alkoholikw stale szukaj aprobaty

i potwierdzenia.
Wane jest by wiedzia, e oczekujesz od partnera przesadnych pochwa. Moesz przez to wpa w puapk. Na razie
dla obojga z was jest tak samo wane, by by zwizanym z osob, ktra daje wsparcie, potwierdzenie i poczucie wanoci.
Zdrowy zwizek wymaga dwojga osb, ktre nawzajem daj
sobie prawo do wasnych uczu i poczucie, e s wane. Jeeli
aprobata ze strony twojego partnera staje si dla ciebie najwaniejsza, zaczynasz zatraca siebie w tym zwizku. Jeeli liczy si dla ciebie przede wszystkim dobra opinia innych o tobie, atwo poddasz si manipulacji, kiedy opinia ta
ulegnie zmianie.
Powiniene szuka aprobaty u siebie samego. Nie znaczy to, e nie masz chcie podoba si swojemu partnerowi
103

lub e nie bdzie ci mio, gdy on ci pochwali. Jeli jednak

twoje poczucie wasnej wartoci zaley od drugiej osoby, nie
jest to dojrzay zwizek. Pozwolie, by twj partner by dla
ciebie jak rodzic i mwi: Tak, jeste dobry, nie, jeste niedobry". Taka sytuacja jest niewskazana dla osb dorosych.
Jeli znajdziesz si w takiej sytuacji, postaraj si pamita, e relacja rodzic - dziecko nie jest tym, do czego naprawd dysz. Kiedy pragniesz, by twj partner wspiera ci i mwi, e jeste cudowny, to co innego - to normalne w zdrowym
zwizku. Poza tym pomaga to bardziej akceptowa siebie.
Przede wszystkim musisz zrozumie, e to co w tobie cudowne istnieje niezalenie od uznania innej osoby.
10. Dorose dzieci alkoholikw zwykle czuj si odmienne od pozostaych ludzi.
Poczucie odmiennoci wydaje si towarzyszy ci przez
cae ycie. Ta alienacja, wzmoona przez twoje wyobcowanie w dziecistwie, jest bardzo trudna do przezwycienia.
Nie musi ona jednak by tak wielkim problemem, wyraajcym si w stwierdzeniu: Jestem inny, bo nie jestem nic
wart". Jeste inny, bo jeste wyjtkowy i rozwijasz swoj
osobowo.
Bdc w zwizku, nie ukrywaj, e jeste inny, lecz zacznij uznawa swoj indywidualno i zachcaj partnera do
tego, by cieszy si swoj. To podkreli wasz wyjtkowo jako
pary. Nawet jeli zawsze czujesz si odmienny od pozostaych,
uznaj, e to czyni ci bardziej interesujcym.
Najwyszy czas, by zrozumia, e inny nie znaczy gorszy. Wszyscy jestemy rni. Rozwj uwydatnia nasz wyjtkowo, co nie znaczy, e jeste skazany na samotno. Oznacza to tylko, e jako jednostka masz swoje prawa.
104

11. Dorose dzieci alkoholikw s wyjtkowo lojalne, gdy ich partner w rzeczywistoci na to nie zasuguje.
Lojalno jest jedn z twoich najwikszych zalet - i jednym z najwikszych obcie. Osoba zwizana z tob jest szczciarzem, bo zawsze moe na tobie polega. Czasem uciekasz
od pewnych problemw, ale lojalno w stosunku do ludzi, na
ktrych ci zaley, nie zna granic. Chocia jest to wspaniaa cecha, musi mie rozsdne granice. Wolno ci nadal nadal by lojalnym w stosunku do osoby zachowujcej si w niewybaczalny
sposb, ale moesz te z powodu jej niewybaczalnego zachowania by zmuszony do zerwania zwizku lub przyjani. Najwaniejsze jest rozpoznanie momentu, w ktrym powiniene powiedzie do".
Lojalno w stosunku do drugiej osoby nie jest najwaniejsza. Przede wszystkim musisz by lojalny wobec siebie.
Zadaj sobie nastpujce pytania: Czy wynosz z tego zwizku
to, co jest dla mnie dobre? Czy dostaj tyle, ile daj? Czy to
tylko pobone yczenie, e dziki mojej lojalnoci w naszym
zwizku wszystko uoy si tak, jak bym tego chcia? To bardzo wane pytania. Jeli ocenisz wszystko realistycznie i okae si, e otrzymujesz mniej, ni pragniesz, i e nie chcecie
wsplnie pokonywa problemw, bdziesz musia zrewidowa
swoje pogldy na temat waszego zwizku. Odejcie bez podjcia prby jego naprawy nie jest dobrym pomysem. Podobnie jak pozostanie na miejscu, tylko dlatego e jest to jedyna
rzecz, ktr umiesz zrobi. Twoja rodzina bya bardzo lojalna. Jednak droga do wyleczenia zaczyna si od ograniczenia
tej lojalnoci na rzecz rozsdku i odpowiedzialnoci wobec
wszystkich czonkw rodziny. Lojalny musisz by przede
wszystkim wobec siebie.
105

12. Dorose dzieci alkoholikw s albo nadzwyczaj odpowiedzialne, albo wyjtkowo nieodpowiedzialne.
Jedn z zalet bycia w zdrowym zwizku jest to, e nie
musisz sobie ze wszystkim radzi sam. Ty robisz swoj cz,
a twj partner swoj. Kiedy pojawiaj si problemy, moecie
usi i wsplnie poszuka rozwizania. Wane jest by uzna,
e nie jeste sam. Robienie planw razem z drug osob jest dla
ciebie czym nowym, ale zdejmuje z twoich ramion wielki ciar. Bez wzgldu na to, co si dzieje, jest kto, z kim moesz
o tym pomwi, kto moe razem z tob poszuka sposobw na
osignicie tego, czego pragniesz. To dotyczy take partnera,
ktry moe liczy na twoj pomoc w realizowaniu wasnych celw.
Nie jeste sam. Kiedy na przykad przygotowujesz posiek lub zaatwiasz sprawunki, moesz otrzyma pomoc. Kiedy
musisz rozwiza zadanie, ktre zdaje si nie mie rozwizania, moesz liczy na pomoc. Nie musisz by za wszystko odpowiedzialny. Twoje ycie moe nabra rwnowagi. Podczas
gdy ty zajmujesz si jednymi sprawami, twj partner moe
zadba o inne. We wszystkim wspuczestniczycie - na tym
wanie polega zwizek dwojga ludzi.
Nie bdzie ci atwo uwierzy w oddanie drugiej osoby
lub przyj, e na jej sowie mona polega. Trudno ci bdzie
uwierzy nawet w to, e problem nie jest tylko i wycznie
twj. Wsplna odpowiedzialno jest rzecz podstawow dla
zdrowego zwizku.
Jeli znajdujesz si wrd osb nadzwyczaj odpowiedzialnych i pozwalasz, by kto inny martwi si i troszczy o wszystko, pojawia si inny rodzaj problemw. Prawdopodobnie znalaze kogo, dla kogo przyjemnoci jest wyrczanie ci we
wszystkim. S ludzie, ktrych cieszy dawanie i dla ktrych
nie jest wane, czy otrzymaj co w zamian. Oczywicie wiele
106

z nich to dorose dzieci alkoholikw. Jednak jeli nie staniesz

si bardziej odpowiedzialny, twj partner w kocu poczuje si
uraony. To, ile kto moe da drugiej osobie, nie otrzymujc
niczego w zamian, ma swoje granice.
Zastanw si, czy nie popracowa nad tym, by sta si
czowiekiem bardziej odpowiedzialnym. Jednake i to wie
si z ryzykiem wpadnicia w puapk. Skoro zwizae si z osob, ktra postanowia opiekowa si tob, wszede w relacj
rodzic - dziecko. Kiedy zdecydujesz by bardziej odpowiedzialny, moesz napotka opr i oburzenie partnera.
Nie da si jednak pogodzi braku odpowiedzialnoci
z posiadaniem zdrowego zwizku. Konieczne jest, by nad t
cech pracowa, ale nie musisz robi tego sam. Jeli wasz
zwizek si rozwija, a ty chcesz wzi na siebie wicej odpowiedzialnoci, co dotd nie byo w twoim stylu, omwcie to
z partnerem. Moesz mu powiedzie, e chciaby robi wicej i aktywniej uczestniczy w waszym wsplnym yciu, ale
potrzebujesz jego pomocy. Bycie w zwizku wymaga dawania
i brania - to nie dziaa tylko w jedn stron.

13. Dorose dzieci alkoholikw maj skonno do ograniczania si do okrelonego sposobu dziaania, nie
biorc pod uwag innych zachowa ani moliwych
konsekwencji. Ich impulsywno prowadzi do zakopotania, do tego, e czuj si one zaenowane,
nienawidz samych siebie i trac kontrol nad otoczeniem. W rezultacie trac wiele energii na naprawianie szkd.
Twoja impulsywno to twj najwikszy wrg. Jeeli
czujesz, e musisz do kogo zadzwoni, wyjecha gdzie daleko, wzi lub czy zerwa zwizek - od to na chwil. Za107

dzwonisz za godzin, jutro zadecydujesz o podry, a z owiadczynami lub zerwaniem poczekaj do poowy tygodnia. Skoro
zyskae troch czasu, zmu si do rozwaenia innych moliwoci oraz do zastanowienia si nad konsekwencjami swojej
decyzji. Jeli nie potrafisz zrobi tego sam, poszukaj kogo do
pomocy. Jeeli rozwaysz inne warianty, bdziesz mg podj
rozsdn decyzj (ktra moe, ale nie musi by taka sama, jak
ta podjta impulsywnie). Tylko w ten sposb bdziesz w peni
odpowiedzialny za swoje czyny. Nie powiesz pniej, gdy co
si nie uda: A gdybym tego nie zrobi...". Jeli z kolei wszystko
pjdzie dobrze, bdziesz wiedzia, e nie jest to szczliwe zrzdzenie losu, lecz efekt twojej rozsdnej decyzji.

Wniosek
Rodziny dotknite chorob alkoholow le funkcjonuj. W takiej rodzinie istniej nieprawidowe relacje midzy jej czonkami. Twoje zachowanie jest oparte na dowiadczeniach z dziecistwa, ale chcesz od tego uciec. To, e wiesz, czego nie chcesz,
nie oznacza, e wiesz, czego chcesz.
Musisz wiedzie, czym jest zdrowy zwizek.
Musisz nauczy si go budowa. Musisz
odrzuci szkodliwe nawyki. Nie unikniesz
walki. Nie unikniesz bdw. Nie unikniesz
zniechcenia.
Podobnie nieuniknione s: wsplnota, mio, dowartociowanie, rado, podanie, przyja, zrozumienie,
wspdziaanie, zaufanie, rozwj, bezpieczestwo i spokj.
Wyzwania czekaj, a wybr naley do ciebie.
108

Literatura polecana
Harris, T. A. (1967) I'm OK- You're OK. Harper & Row.
Paul, J., Paul, M. (1984). Do I Have To Give Up Me To Be
Loued By You. CompCare.
Peck, M. S. (1978). The Road Less Traveled. Simon & Schuster.
Pietsch, W. V (1974) Human Be-Ing. How to Haue A Creative
Relationship Instead ofA Power Struggle. Signet.
Vale Alllen, C. (1980). Daddy's Girl. Berkeley Books
Woititz, J. G. (1983). Adult Children ofAlcoholics. Health Communications, Inc.
Woititz, J. G. (1979). Marriage on the Rocks. Health Communications, Inc.