UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZDRAVSTVENIH STUDIJA

STRUKTURNE ABERACIJE
HROMOSOMA
Seminarski rad

Sadraj
1. UVOD..3
2. TIPOVI STRUKTURNIH ABERACIJA....4
2.1. Uzroci prekida hromosoma4
3. DELECIJE....5
4. DUPLIKACIJE.9
5. INVERZIJE..10
6. TRANSLOKACIJE..12

1.UVOD
Strukturne aberacije hromosoma su posljedica prekida ili poremeaja linearnog
kontinuiteta hromosoma.
Prekidi se ponekad javljaju spontano, ali mogu biti i indukovani razliitim mutagenim
agensima.
Ako se prekid dogodi u G1 fazi interfaze, kada se hrosomom sastoji od samo jedne
hromatide oznaen je kao hromosomski prekid, ako prekid nastane u G2 fazi samo u
jednoj hromatidi, to je hromatidni prekid, a ako prekid zahvati obje hromatide u
istom lokusu, nastane izohromatidni prekid.

2.TIPOVI STRUKTURNIH ABERACIJA

1.
2.
3.
4.

Delecije
Duplikacije (insercije)
Inverzije
Translokacije

2.1. UZROCI PREKIDA HROMOSOMA

Spontani prekidi se javljaju u malom broju elija svakog ovjeka. Uestalost je u oko
0,8 % elija.
Fragilna (osjetljiva) mjesta:
X, 2, 10, 11,12, 17, 20, naroito 16q
Indukovani prekidi: jonizirajue zraenje i
ultravioletno zraenje predstavljaju snane agense koji vre prekide na
hromosmima

Predloene su 2 teorije koje objanjavaju mehanizam nastajanja aberacija pod

dejstvom zraenja:
TARGET teorija direktan pogodak hromosoma rezultira prekidom
4

HEMIJSKA teorija- zraenja indukuju pojavu razliitih supstanci i radikala u eliji

koji su snani klastogeni i vre prekide na hromosomima.

Prekidi indukovani hemijskim supstancama: veina prekida se vri u G2 fazi

interfaze. (alkilirajui agensi, analozi NK, purini, antibiotici)
Prekidi indukovani virusima: u akutnim virusnim infekcijama se zapaaju razliita
oteenja hromosoma koja variraju od hromosomskih i hromatidnih prekida do
prerasporeda i kompletne pulverizacije hromosomskog komplementa.
Genetiki uzroci prekida hromosoma: hromosomski prekidi se ne deavaju
sluajno u hromosomima ovjeka. Tehnike traka su otkrile da su prekidi skoro uvijek u
euhromatinim regionima. Bitno je napomenuti da razliiti mutageni agensi vre
prekide na razliitim mjestima u hromosomima.

3.DELECIJE
iste delecije - posljedica prekida na hromosomu i gubitka prekinutog dijela bez
centromere.
Jedan prekid na hromosomu - TERMINALNE
Dva prekida u nivou jednog krakA- INTERSTICIJALNE

Delecije autosoma su uvijek tetne. U homozigotnom stanju su letalne jer je veina

regiona hromosoma neophodna za normalan vijabilitet jedinke.
Delecije u heterozigotnom stanju su najee letalne to zavisi od znaaja izgubljenih
genetikih segmenata koji uzrokuju razliite fenotipske efekte (tetni recesivni gen se
moe neometano izraziti u fenotipu) PSEUDODOMINACIJA.
Prvi delecioni sindrom je definisao Lejeune 1963.god.
To je bila delecija kratkog kraka hromosoma 5. sindrom majeg plaa (cri du chat),

3.1.SINDROM MAIJEG PLAA

Genetiki uzrok ovog sindroma je delecija manjeg ili veeg dijela kratkog kraka hromozoma
5.
Najei razlog delecije jeste nepravilan krosing-over koji se deava u mejozi I za vrijeme
obrazovanja polnih elija.

Duina izgubljenog dijela kartkog kraka moe da varira to utie na teinu bolesti.
Roditelji su zdravi jer se delecija javlja samo u polnim elijama dok je njihove telesne elije
ne sadre.
MANIFESTACIJE:
Djec s ovim sindromom ispoljvju brojne ntomske malformacije, gastrointestinalne i
srane probleme, koji su praeni mentalnom retardacijom, mikrocefalijom, antimongoloidni
poloaj oiju, usta koja ne mogu potpuno da se zatvore, nisko postavljene ui. Krkteristik
ovog sindrom je i bnormlno rzvie glotis i larinksa (djeca plau nalik na mijaukanje
make).

3.2.WILLIAMS-OV SINDROM
Nstje ko posljedic mle delecije hromozom 7. Rdi se o spontnoj deleciji.
MANIFESTACIJE:
80% bolesnika ima uroene srane mane; najee supravalvularna aortna stenoza i
pluna stenoza.Ova djeca imaju usporen postnatalni rast, specifian, neobian izgled lica
sa jako izraenim spojenim obrvama, zadebljanje periorbitalne i perioralne regije.
Prisutna je i umjerena mentalna retardacija i problemi vezani za socijalnu adaptaciju

3.3.PRADER-WILLI-JEV SINDROM
Nstje ko posljedic delecije hromozom 15 koji potie od oc (pternlni)
Sindrom je pren mentlnom retrdcijom, poremejim u ishrni, nekontrolisnim
petitom i dijbetesom.

3.4.ANGELMANOV SINDROM
Nastaje kao posljedica hromozom 15 koji potie od majke (maternalni)
Nazivaju se jo i sretna djeca jer imaju karakteristian izraz lica i esto se smjenjuju
faze smijeha.

3.5.DE-GROCHIJEV SINDROM
Veoma rijetko oboljenje koje nastaje usljed delecije kratkog kraka hromosoma 18.
MANIFESTACIJE: Sindrom je pren usporenim rzvojem, mikroceflijom, fcijlni
dismorfizm, bnormlnost k i stopl, mlformcije centrlnog nervnog sistem, ok,
src, miin hipotonij (smnjen tonus mii, mlitvost).

3.6.WOLF HIRSCHORN-OV SINDROM

Nastaje kao posljedica delecije terminalne delecije kratkog kraka hromosoma 4.
MANIFESTACIJE: Sindrom je praen kongitivnim poremeajima, sranim defektima,
hipertelorizmom (bnormalno poven udljenost izmeu dva organa).

4.DUPLIKACIJE
Prisustvo dijela hromosoma u viku u hromosomskom komplementu oznaeno je kao
duplikacija.
Nastaje i nepravilnim crossing overom kad se homologni hromosomi asimetrino sparuju.

Nosioci su parcijalni trizomici za odreene dijelove hromozoma.Kod ljudi se najee

javljaju:
trizomije kratkog kraka hromozoma 4, 5, 9 i 12
trizomije dugog kraka hromozoma 14
Duplikacije utjeu na fenotip organizma zbog promjene u genskoj ravnotei ali manje su
tetne
od
delecija
jer
nema
gubitka
genetikog
materijala.
Velika je vanost duplikacija u evoluciji novih gena; kada postoji vie kopija nekog gena
otvorena je mogunost mutacije i nastanka novih alela koji kontroliraju nova svojstva.
Duplikacije mogu biti tandemske, reverzno tandemske i terminalne.
Duplikacije manjih segmenata hromosoma 15 ne utjeu na fenotip (tip 1 i 2) za razliku od
duplikacija i inverzija veih segmenata (tip 3) koje uzrokuju manje promjene na licu, ali itav
niz drugih poremeaja.

Kod djevojice diskretni znaci poremeaja

Telocentini hromosomi- pravilo je da se centromera hromosoma dijeli uzduno u

anafazi mitoze na dvije hromatide, nekad doe do greke pa se centromera podijeli
popreno pa nastaju TELOCENTRINI hromosomi koji su nestabilni.
Dicentrini hromosomi- ova aberacija nastaje rijetko spontano ali se esto sree u
elijama na koje je djelovao mutagen u G1 ili G2 fazi. Nastaju poslije prekida i
prerasporeda 2 nehomologa ili 2 homologa hromosoma.

5.INVERZIJE
Ova hromosomska aberacija nastaje poslije 2 prekida u okviru jednog hromosoma i
obrtanja segmenta izmeu prekida za 180. Na ovaj nain se remeti linerani raspored gena
u jednom hromosomu.
Da bi se homologni hromosomi mogli pariti moraju napraviti inverzijsku omu. Ako u
omi doe do krosingovera nastat e problemi pri odvajanju kromosoma, tako da e 50%
gameta biti nefunkcionalno.

Inverzijska oma

Inverzije se dijele na:

Paracentrine kad inverzija ne obuhvata centromeru
Pericentrine- kad inverzija ukljuuje i centromeru

10

11

U pericentrinoj inverziji mijenja se poloaj centromera ukoliko prekidi nisu na istom

rastojanju od centromere. Opisane su u svim hromosomima izuzev hromosoma 20.
Paracentrine inverzije su do sada otkrivene u 20 razliitih hromosoma.
Za sve inverzije je poznata porodina pojava. Nasljeuju se po Mendelovim zakonima.
tetnost inverzije se izraava u potomstvu. Zbog specifinog ponaanja hromosoma u
profazi mejoze nastaju aberantni hromosmi koji se prenose na potomstvo.

6.TRANSLOKACIJE
Predstavljaju izmjenu izmjenu segmenata izmeu homolognih i nehomolognih
hromosoma.
Razlikujemo 3 tipa :
Reciprone translokacije- mutualne izmjene hromosomskih segmenata izmeu bilo koja
2 hromosoma ukljuujui i polne hromosome.

dva para normalnih hromosoma

dijelovi dva hromosoma se

odlome

ponovo se spoje na
druge hromosome

12

 Nosioci recipronih translokacija su uglavnom fenotipski normalne osobe koje u

procesu gametogeneze mogu formirati gamete sa abnormalnom hromosomskom
konstitucijom.

2. Robertsonove translokacije - mutualne izmjene hromosomskog materijala izmeu 2

akrocentrina hromosoma.

Dva para normalnih hromosoma

Robertsonova trasnlokacija:
hromosom iz jednog para spojio se
na hromosom iz drugog para

Osobe nosioci translokacija su najee fenotipski normalne jer se gube samo kratki kraci
akrocentrinih hromozoma. (Kratki kraci sadre gene iji nedostatak ne utie na fenotip.)
Za njih se kae da su nosioci uravnoteene translokacije. Potomstvo ovakvih osoba je
ugroeno i moe imati poremeen broj hromozoma to izaziva odreene sindrome (npr.
Daunov sindrom).
Zavisi od toga da li se translokacija desila izmau istih ili razliitih hromozoma. Kada je
npr. u pitanju translokacija 14/21 onda takvi roditelji stvaraju i normalne gamete i gamete
koji nose translokaciju pa mogu imati i normalnu i oboljelu djecu. U sluaju translokacije
21/21 (izmeu istih hromozoma) osoba ne stvara normalne gamete i zbog toga ne mogu
imati zdravu djecu.

3. Nereciprone translokacije- insercije- prenos genetikog materijala jednog

hromosoma u drugi hromosom.
Rezultat toga su duplikacije i delecije odreenih gena. Pored
genotipski i fenotipski normalnog potomstva, osobe sa insercijom mogu imati i potomstvo
sa balansiranim kariotipom (normalnog fenotipa) kao i oboljelo potomstvo
sa duplikacijama i delecijama.

13