9.

ISI KAZANCI HESABI

YN

SAAT 08.00

SAAT 12.00

SAAT 16.00

Bir yapnn mimar tasarmnda yer alacak cihazlarn saptanabilmesinin ilk etab, proje n raporudur. Bu rapor mimar ve yatrmc (mal
sahibi) ile tartlp yapda uygulanacak sistem kesinletirilmelidir.
Sistem seiminden sonra binada kullanlacak cihazlarn kapasite tayini iin binann s kazanc hesab yaplmaldr. Aada bir binann
basit olarak elle yaplabilecek s kazanc hesab anlatlmtr.

BATI

50

50

500

DOU

500

50

50

GNEY

50

200

50

KUZEY

50

50

50

KUZEY DOU

350

50

50

GNEY DOU

350

150

50

GNEY BATI

50

150

350

KUZEY BATI

50

50

350

9.1. DI ISI KAZANCI

9.1.1. Gneten Radyasyonla Olan Is Kazanc
Gneten radyasyonla s kazanc pencerelerden meydana gelmektedir. Proje zerinden pencere yn ve byklklerinin belirlenmesi
gereklidir. Pencere detay kartlrken binann i mimarisine dikkat edilmelidir. klimlendirilen mekan tek ak ofis eklinde olabilir veya oda oda ayrlm da olabilir. Buna gre, A. Pencere boyutlar, B. Pencerenin yn durumu renilmelidir. Mahallin gne
radyasyonundan kaynaklanan soutma ykn bulmak iin pik
ykn olutuu saati bulmak gerekir.
rnek 1:
ekil 9.1de tek hacimli bir mekan iin pencerelerden radyasyonla
olan s kazanc hesab rnei verilmitir.
P1 = 2,5 m2 P3 = 4,0 m2
P2 = 1,8 m2 P4 = 2,5 m2
Dou cephesindeki pencere alan: P1 + P2 = 4,3 m2
Bat cephesindeki pencere alan :
P4 = 2,5 m2
a) Pencere younluu Dou, KD ve GD cephelerinde fazla ise pik
yk saat 8.00 de oluur.
b) Pencere younluu Bat, KB ve GB cephelerinde fazla ise pik
yk saat 16.00 da oluur.
Pdou > Pbat olduu iin pik yk saat 08.00de oluur. Pencereden olan s kazanc,
QR = F x QG
olup burada F = (pencere alan) QG = (radyasyonla gelen s aks
Watt/ m2)
QR= 4,3 x 500 + 4x50 + 2,5x50 = 2475 Watt.
rnek 2:
ekil 9.3de blntl mimarisi olan bir mekan iin pencerelerden
radyasyonla s kazanc hesab rnei verilmitir.

ekil 9.1. RNEK 1 N MMAR PLAN

Tablo 9.2. Gne radyonuyla eitli yndeki dey pencerelere

gelen s aks (Watt/m2) 40 C kuzey enlemi)
a)

Her mstakil alann pik yk saati ayr ayr hesaplanmal ve bu pik

yk karlayacak soutma gc her mahal iin salanmaldr.
b) Katn toplam soutma yknn bulunmas iin kat baznda ayrca pik ykn olutuu saat belirlenmelidir.
a) Mahal 1: Pencere younluu KB, GB pik yk 16.00da oluur.
Q1 = 3x350 + 4x350 = 2450 W
Mahal 2: P2 KB
P3 KD P3 > P2 pik yk 08.00de oluur.
Q2 = 3x50 + 4x350 = 1550 W
Mahal 3: P4 KD pik yk 08.00de oluur.
Q3 = 5,2x350 = 1820 W
Mahal 4: P5 GD pik yk 08.00de oluur.
Q4 = 3x350 = 1050 W
Mahal 5: P6 GD
P7 GB P7> P6 pik yk 16.00da oluur.
Q5 = 3x50 + 5,2x350 = 1970 W
Mahal 6: Gne radyasyonundan gelen bir soutma yk yoktur.

ekil 9.3. RNEK 2 N MMAR PLAN

149

SONU: Pencerelerden gne radyasyonu vastasyla oluan soutma yk 1 ve 5 nolu mahallerde saat 16.00 2, 3 ve 4 nolu mahallerde ise saat 08.00de olumaktadr.
b) Katn pik yk saatini bulmak iin:
PGB+KB = P7 + P8 + P1 + P2 = 15,2 m2
PGD+KD = P5 + P6 + P3 + P4 = 15,2 m2
Grld zere pik ykn saat 16.00da olutuu GD/KD cephelerinde toplam pencere yzeyi ile pik ykn saat 08.00de olutuu GB/KB cephelerindeki toplam pencere yzeyi eit kmtr. Bu
durumda her iki saat iin soutma ykn hesap etmek gerekir.
Qkat = (P1 + P2) qKB + (P3 + P4) qKD + (P5 + P6) qGD +(P7 + P8) qGB
Saat 16.00 iin = 6x350 + 9,2x50 + 6x50 + 9,2x350 = 6 080 W
Saat 08.00 iin = 6x50 + 9,2x350 +6x350 + 9,2x50 = 6 080 W
Katn gne radyasyonu sonucu oluan pik soutma yk saat 08.00
ile saat 16.00 da eittir. Eer pencere yzeyleri farkl veya eit pencere halinde soutma yk farkl olsayd, byk olan deer ele alnacakt. Ele alnan rnekte bunlar eit olduundan, katn gne radyasyonu nedeniyle oluan pik soutma yk, 6 080 W deerindedir.
NOT: Soutma yk hesab yaplan yer en st kat ise atdan gelen
s ykn hesaplamay unutmamak gerekir.
Radyasyonla olan s kazancn azaltmak iin ift cam veya renkli
cam kullanlmas ok faydaldr. Pencerelerden radyasyonla olan s
kazanc hesaplandktan sonra, Tablo 9.4 yardmyla camn zelliine ve glgeleme faktrne bal olarak net radyasyonla olan s kazanc hesaplanr.
QRN = K x QR
K = glgeleme faktr (Tablo 9.4den)
Pencereler srekli glgede kalyorsa K = 0,10 alnabilir.
QR = Radyasyonla olan s kazanc
QRN = Net radyasyonla olan s kazanc.
Pencereler devaml glgede kalyorsa K=0,10 alnabilir.

Normal cam
ift cam
Renkli cam

Glgeleme
yok

te jaluzi
veya perde,
Ak renk

te jaluzi
veya perde,
Koyu renk

Dta
jaluzi/tente

1.0

0.6

0.75

0.15-0.20

0.9

0.50

0.65

0.15-0.20

0.40-0.60

Tablo 9.4. PENCERELERDE GLGELEME FAKTRLER

rnek 3 :
ekil 9.1de verilen rnekte toplant salonunun pencerelerinde ite
ak renk jaluzi vardr. Tm jaluziler pencereleri rtmektedir. Cam
cinsi ift camdr. Bu durumda sz konusu mahal iin radyasyonla
olan s kazanc.
QRN = K x QR
QRN = 0,5 x 2.475 = 1237,5 Watt.
9.1.2. atdan Gelen Ykler
atdan gelen s kazanc gn iinde deiim gsterir. atdan gelen
s kazancn Tablo 9.5deki veriler nda, aadaki forml yardmyla bulunabilir:
150

QATI = K x F x te
K = Is geirgenlik katsays (W/m2K)
F = at veya teras alan (m2)
te = Edeer scaklk fark olup gn iinde zamana bal olarak
deiir. (C)
Is geirgenlik katsays K deerinin at yap bileenlerine bal
olarak hesaplanmas gereklidir. Yap bileenleri bilinmiyorsa pratik
olarak aadaki s geirgenlik katsaylar kullanlabilir:
zolesiz dz at veya eimli atlarda; K = 2,20 (W/m2k)
zoleli (2,5 cm) dz veya eimli atlarda K = 1,0 (W/ m2k)
zoleli (5 cm) dz veya eimli atlarda K = 0,6 (W/ m2k)
rnek 4:
ekil 9.1deki mahalin binann en st katnda olduunu ve at alann da 150 m2 ve gnee maruz 5 cm betonarme+ 5 cm izoleli at
olduunu kabul edelim. atdan gelen toplam maksimum s kazanc saat 16.00 da oluacak ve deeri:
QATI = K x F x te
= 0,6 x 150 x 32 = 2880 Watt
ekil 9.1 de pencerelerden gne radyasyonu sonucu oluan pik ykn saat 08.00 gerekletiini saptamtk. Buna karn atdan gelen kazancn pik olduu saat 16.00 dr. Bu takdirde rnee tekrar
geri dnerek pik saati kontrol etmek gerekir.
Saat 8.00 de Qrad = 2475 Watt
Qat = 0,6 x 150 x 3,3 = 297 Watt
Qrad + Qat = 2475 + 297 = 2772 watt
Saat 16.00 Qrad = P4 x qB = 2,5 x 500 = 1250 Watt
Qat = 2880 Watt
Qrad + Qat = 1250 + 2880 = 4130 Watt
Grld zere saat 16.00 oluan Qrad + Qat deeri saat 08.00 den
fazladr; o halde rnek 1deki toplant salonunun en st katta olmas halinde mahaldeki pik yk saat 16.00da olumaktadr.
9.1.3. Duvar ve Pencerelerden Konveksiyonla Olan Is Kazanc
Duvarlardan konveksiyonla s kazanc
Proje zerinden duvar yn ve byklklerinin kartlmas gereklidir. Duvar detay kartlrken binann i mimarisine dikkat edilmelidir. Klima edilen mekan tek ak ofis eklinde olabilir veya oda
oda ayrlm da olabilir. Duvardan konveksiyonla s kazanc aadaki forml yardmyla yaplabilir.
Qduv = K x F x te (W)
K = s geirgenlik katsays (W/m2K)
F = duvar alan (m2)
te = edeer scaklk olup gn ierisinde zamana bal olarak deiir. (C)
Is geirgenlik katsays, yap elemanlar biliniyorsa aada forml
yardmyla hesaplanabilir:
d2
1
1
1
d1
+ +
+
+ ........... +
K
i
1
2
d
= s tanm katsays (W/m2K)
d = duvar kalnl (m)
= s iletkenlii hesap deeri (W/mK)

at konstrksiyonunun cinsi

Gne zaman
leden nce

leden sonra

10

12

14

16

18

20

22

24

6,7

21,1

30,0

34,4

27,8

14,4

5,6

2,2

0,0

5 cm betonarme veya
5 cm betonarme+ 5 cm izolasyon

3,3

17

27

28

32

18

7,8

3,3

1,1

5 cm al veya
5 cm al + 2,5 cm izolasyon

0,0

11,1

22,2

28,9

30,0

23,3

11,1

5,6

3,3

15 cm betonarme

2,2

3,3

13,3

21,1

23,6

24,4

17,8

10,0

6,7

15 cm betonarme+5 cm izolasyon

3,3

3,3

11,1

18,9

23,3

24,4

18,9

11,1

7,8

Hafif konstrksiyonlar

-3,2

0,0

3,3

6,7

7,8

6,7

4,4

1,1

0,0

Orta konstrksiyonlar

-2,2

-1,1

1,1

4,4

6,7

6,7

5,6

3,3

1,1

Ar konstrksiyonlar

-1,1

-1,1

0,0

2,2

4,4

5,6

5,6

4,4

2,2

Hafif konstrksiyonlu atlar - Gnee maruz

2,5 cm tahta veya
2,5 cm tahta + 5 cm izolasyon
Orta konstrksiyonlu atlar - Gnee maruz

5 cm tahta veya
5 cm betonarme + 10 cm cam
yn kapl tavan.
Ar konstrksiyonlu atlar - Gnee maruz

Glgedeki atlar

Tablo 9.5 GNEE MARUZ VE GLGEDEK ATILARA AT ISI KAZANCININ HESAPLANMASI N, (te) EDEER
SICAKLIK FARKLARI (TABLO 40 KUZEY ENLEM N GEERLDR)
deeri s gei ynne bal olarak Tablo 9.6dan alnabilir.
Duvar yap bileenleri bilinmiyorsa s geirgenlik katsays iin
pratik olarak aadaki deerler alnabilir:
zoleli (3 cm strophor veya camyn izoleli) 20 cm. delikli tula veya
20 cm. zobims / Ytong duvarlarda: K = 0,75 W/m2k
zolesiz 20 cm delikli tula duvarlarda: 1,60 W/m2k
zolesiz 20 cm dolu tula duvarlarda: 2,3 W/m2k
zolesiz 20 cm betonarme duvarlarda: 2,9 W/m2k
te deeri Tablo 9.7den, duvar alannn en fazla olduu yne gre
en fazla hangi saatte oluuyorsa, sz konusu deer okunabilir. te
deeri okunurken duvar rengi gz nne alnmaldr.
Pencerelerden konveksiyonla olan s kazanc:
Qpen = K x F x t
K = Pencere s iletim katsays (W/m2K) pencere zelliklerine bal olarak Tablo 9.8 den alnabilir.
Yzey ve s akm yn

Is tanm
katsays
(kcal/m2hC)

1 Duvar yzeyleri i tarafnda

2 D pencere yzeyleri i tarafnda

10

3 Is akm aadan yukarya olan deme yzeyleri

4 Is akm yukardan aaya olan deme yzeyleri

5 D yzeylerde

20

Tablo 9.6 VE DI HAVA TARAFINDAK ISI TAINIM

KATSAYILARI

F = Toplam pencere alan (m2)

t = i - d scaklk fark. Tablo 9.9 ve 9.10dan yararlanarak alnabilir. Pratikte bu deer 8 C olarak kabul edilir.
Klimatize edilmeyen mahaller ile olan scaklk farklar;
Klimatize edilmeyen komu mekanlardan olan s kazanc aadaki forml yardmyla hesaplanabilir.
Q = K x F x t
K = s iletim katsays (Watt/m2k)
F = komu duvar alan (m2)
t = scaklk fark (Tablo 11den alnabilir.)
9.1.4. Havalandrmadan Dolay Gelen Soutma Yk
Yaam mahallerinde kullanlan hal, kat, elektronik eyalar, ter ve
deri dkntlerinden oluan kirlenme konfor artlarn etkilemektedir. Ortamn uygun scaklklar arasnda tutulmas her zaman konfor
artlarn salamaz. Bu bakmdan havalandrma artnn 12 ay boyunca salanmas gereklidir. Taze hava miktarnn belirlenmesinde
mahallin amac (bro, konut, sinema, ar, restaurant, bar vb.)
nemli rol oynar.
Taze hava balantlarnn her zaman maksimumda tutulup ayarlanabilir olmas idealdir. Bunu salamak iin kullanlacak taze hava
vantilatr hz anahtar ile ayarlanabilir olmas gerekmektedir.
zellikle d hava scakllarnn dk olduu gece ve bahar aylarnda daha fazla taze hava alarak soutma kapasitesini arttrmak
mmkndr. (free cooling) Tablo 9.12de kii bana alnabilecek
hava miktarlar verilmitir.
151

Kuzey

Gne zaman

yarm kresi

leden evvel

duvar

10

ynleri

Duvar rengi

K = koyu A = ak

Gney
leden sonra
12
A

14

yarm kresi
16

18

20

22

24

duvar
ynleri

23 cm boluklu tula yahut 20 cm briket

KD
D

0,0
2,2

0,0
1,1

0,0
6,7

0,0
2,2

11,1
10,5

5,6
6,7

8,9
14,4

5,6
7,8

5,6
11,1

3,3
6,7

6,7
6,7

5,6
5,6

7,8
7,8

6,7
6,7

6,7
7,8

5,6
5,6

4,4
5,6

4,4
4,4

GD
D

GD

1,1

0,0

1,1

0,0

8,9

4,4

11,1

6,7

11,1

7,8

7,8

6,7

7,8

6,7

6,7

5,6

4,4

3,3

KD

G
GB

0,0
1,1

0,0
0,0

0,0
1,1

0,0
0,0

1,1
1,1

0,0
0,0

6,7
3,3

3,3
2,2

13,3
6,7

14,4
14,4

14,4
14,4

8,9
10,0

11,1
16,7

7,8
11,1

6,7
14,4

5,6
10,0

4,4
4,4

3,3
3,3

K
KB

2,2

1,1

2,2

1,1

2,2

1,1

3,3

2,2

5,6

10,0

10,0

7,8

16,7

12,2

17,8

12,2

10,0

7,8

KB

0,0

0,0

0,0

0,0

1,1

0,0

2,2

1,1

4,4

6,7

6,7

5,6

12,2

10,0

16,7

12,2

5,6

4,4

GB

K (glge)

-1,1

-1,1

-1,1

-1,1

-1,1

-1,1

0,0

0,0

3,3

5,6

5,6

5,6

5,6

5,6

5,6

5,6

3,3

3,3

G (glge)

23 cm dolu tula yahut 35 cm boluklu tula yahut 30 cm briket

KD
D

1,1
4,4

1,1
5,3

1,1
4,4

1,1
4,4

5,6
7,8

1,1
4,4

8,9
1,0

4,4
5,6

7,8
10,0

4,4
5,6

5,6
7,8

3,3
4,4

5,6
7,8

4,4
5,6

5,6
7,8

5,6
5,6

5,6
6,7

4,4
5,6

GD
D

GD

4,4

2,2

3,3

3,3

3,3

2,2

7,8

5,6

10,0

6,7

8,9

6,7

6,7

5,6

6,7

5,6

6,7

5,6

KD

2,2

1,1

2,2

2,2

2,2

1,1

2,2

1,1

5,6

3,3

8,9

5,6

8,9

6,7

6,7

5,6

5,6

4,4

GB

4,4

2,2

3,3

3,3

3,3

2,2

4,4

2,2

5,6

3,3

6,7

4,4

11,1

6,7

13,3

8,9

11,1

7,8

KB

B
KB

4,6
1,1

2,2
1,1

3,3
1,1

3,3
1,1

3,3
1,1

3,3
1,1

4,4
2,2

3,3
1,1

5,6
3,3

3,3
2,2

7,8
4,4

4,4
3,3

11,1
5,6

8,9
4,4

13,3
8,9

8,9
7,8

13,3
10,0

8,9
7,8

B
GB

0,0

0,0

0,0

0,0

1,1

1,1

3,3

3,3

4,4

4,4

4,4

4,4

3,3

3,3

G (glge)

K (glge)

KD

33 cm tula duvar
4,4
3,3
4,4

3,3

4,4

2,2

4,4

2,2

5,6

2,2

6,7

3,3

6,7

3,3

5,6

3,3

5,6

3,3

GD

D
GD
G

6,7
5,6
4,4

4,4
3,3
3,3

6,7
5,6
4,4

4,4
3,3
3,3

6,7
5,6
3,3

4,4
3,3
2,2

5,6
5,6
3,3

3,3
3,3
2,2

6,7
5,6
3,3

4,4
3,3
2,2

7,8
6,7
4,4

5,6
4,4
2,2

7,8
7,8
5,6

5,6
5,6
3,3

7,8
7,8
6,7

4,4
5,6
4,4

7,8
6,7
6,7

4,4
4,4
4,4

D
KD
K

GB

3,6

3,3

5,6

3,3

5,6

3,3

5,6

3,3

5,6

3,3

5,6

4,4

5,6

4,4

6,7

4,4

7,8

5,6

KB

6,7

4,4

6,7

4,4

6,7

4,4

5,6

3,3

5,6

3,3

5,6

3,3

5,6

3,3

6,7

4,4

8,9

5,6

KB

4,4

3,3

4,4

3,3

4,4

2,2

4,4

2,2

4,4

2,2

4,4

2,2

4,4

3,3

5,6

3,3

5,6

3,3

GB

K (glge)

2,2

2,2

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

1,1

2,2

2,2

3,3

3,3

G (glge)

KD

2,2

1,1

2,2

0,0

8,9

4,4

7,8

4,4

5,6

3,3

6,7

4,4

6,7

5,6

5,6

4,4

4,4

3,3

GD

3,3

2,2

7,8

4,4

13,3

6,7

13,3

6,7

10,0

5,6

7,8

5,6

7,8

5,6

6,7

5,6

5,6

4,4

GD
G
GB
B

3,3
1,1
3,3
3,3

1,1
0,6
1,1
2,2

3,3
1,1
2,2
3,3

3,3
1,1
2,2
3,3

8,9
2,2
3,3
3,3

5,6
0,6
1,1
2,2

10,0
6,7
4,4
4,4

6,7
3,3
2,2
3,3

10,0
8,9
7,8
6,7

6,7
6,7
5,6
4,4

7,8
10,0
12,2
11,1

6,7
6,7
8,9
7,8

6,7
7,8
13,3
15,6

5,6
6,7
8,9
10,0

6,7
5,6
12,2
14,4

5,6
4,4
8,9
10,0

5,6
4,4
5,6
7,8

4,4
3,3
4,4
5,6

KD
K
KB
B

KB

4,0

1,1

2,2

2,2

2,2

1,1

2,2

2,2

3,3

3,3

6,7

5,6

11,1

7,8

12,2

8,9

4,4

3,3

GB

K (glge)

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,1

1,1

2,2

2,2

3,3

3,3

4,4

4,4

3,3

3,3

2,2

2,2

G (glge)

KD

3,3

2,2

3,3

1,1

3,3

1,1

7,8

4,4

7,8

4,4

5,6

4,4

5,6

4,4

6,7

5,6

5,6

4,4

GD

D
GD

5,6
4,4

3,3
2,2

4,4
4,4

3,3
2,2

5,6
3,3

3,3
2,2

10,0
7,8

5,6
4,4

10,0
8,9

6,7
5,6

8,9
8,9

5,6
5,6

6,7
7,8

5,6
5,6

7,8
6,7

5,6
5,6

7,8
6,7

5,6
5,6

D
KD

G
GB

3,3
4,4

2,2
2,2

2,2
4,4

1,1
2,2

2,2
3,3

1,1
2,2

2,2
3,3

1,1
2,2

5,6
4,4

3,3
3,3

7,8
5,6

5,6
4,4

8,9
10,0

6,7
7,8

7,8
11,1

5,6
7,8

5,6
10,0

4,4
6,7

K
KB

B
KB

5,6
3,3

3,3
2,2

4,4
3,3

3,3
1,1

4,4
3,3

3,3
1,1

5,6
3,3

3,3
2,2

5,6
3,3

3,3
2,2

6,7
4,4

4,4
3,3

8,9
5,6

5,6
4,4

13,3
10,0

7,8
6,7

12,2
11,1

7,8
7,8

B
GB

K (glge)

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

1,1

1,1

2,2

2,2

3,3

3,3

4,4

4,4

3,3

3,3

G (glge)

20 cm betonarme yahut ta yahut 15 veya 20 cm beton bloklar

30 cm betonarme yahut ta

Tablo 9.7. GNEE MARUZ VE GLGEDEK DUVARLARAAT ISI KAZANCININ HESAPLANMASI N (te) EDEER SICAKLIK FARKLILIKLARI

152

Pencereler ve Kaplar

Is geirme katsays
(kcal/hm2 C)

Ahap pencere ve kaplar

Basit tek caml pencere ve d kap

4.5

zel birletirilmi ift caml pencere ve

d kap (iki cam aras 6 mm)

2.8

zel birletirilmi ift caml pencere ve

d kap (iki cam aras 12 mm)

2.5

Camsz d kap

3.0

Kasal ift kanatl pencere ve d kap

2.2

Metal pencere ve kaplar

Basit tek caml pencere ve d kap

5.0

zel birletirilmi ift caml pencere ve

d kap (iki cam aras 6 mm)

3.4

zel birletirilmi ift caml pencere ve

d kap (iki cam aras 12 mm)

3.1

Kasal ift kanatl pencere ve d kap

2.8

Plastik (PVC) pencereler

Basit tek caml pencere
zel birletirilmi ift caml pencere

4.3
2.2

Tablo 9.8. PENCERE VE KAPILARIN ISI GERME

KATSAYISI.
Havalandrmadan dolay gelen soutma yk:
Duyulur s kazanc Qd = 4 x n x v (Watt)
Gizli s kazanc
Qg= 3 x n x v (Watt)
QT = 7 x n x v (Watt)
n = insan says
v = insan bana gerekli hava miktar (m3/h)
9.2. ISI KAZANCI
s enerji kaynaklar, bir alann toplam s kazancn olduka arttrabilirler. Tamamen izole, d ortamla herhangi bir iliii olmayan
bir i alanda, btn s kazanc i kaynaklardan olacaktr. s kaynaklarn insanlar, aydnlatma, piirme cihazlar ve elektrikli makineler gibi genel kategoriler halinde ayrabiliriz.
Btn i s kaynaklarnn tam olarak tanmlanamamas s kazancnn olduka kk olmasna, i s kaynaklarnn ok marjl seilmesi ise olduka byk ykler alnmasna sebep olabilir. Her iki durum
da istenmemektedir. s kazanc hesabndaki zorluk insanlarn,
aydnlatma yknn ve ekipman yknn ne zaman olduunu tam
bilememekten kaynaklanr. rnein, byk bir ofiste btn alanlarn her an bulanacann, btn aydnlatmann ve ekipmanlarn
hepsinin ayn anda alacann varsaylmas doru olmayacaktr.
Ama, binadaki belirli bir oda iin toplam insanlarn yerinde olduu,
aydnlatma ve ekipmann tam ykle alt varsaylarak odann
toplam s kazanc hesab yaplr. zetle, her hangi bir oda tam ykl olabilir ama btn bina hibir zaman tam ykl olmayacaktr. Buna gre, hava soutma ve datma sistemleri alan yklerini tam karlayacak ekilde dizayn edilmeli, ama merkezi soutma sistemi
farkl zamanlarda kullanmlar gz nne alarak, daha dk kapasiteli olarak dizayn edilmelidir. Btn binalarn i yk dalm ve kullanlma zaman eldeki bilgiler, tecrbe ve yarg kullanlarak belirlenmelidir.

KI
ehirler
Adana
Adapazar
Afyon
Ankara
Antakya
Antalya
Aydn
Balkesir
Bandrma
Bilecik
Bolu
Burdur
Bursa
anakkale
ankr
orum
Denizli
Diyarbakr
Edirne
Elaz
Erzincan
Erzurum
Eskiehir
G.Antep
Giresun
Idr
Isparta
skenderun
stanbul
zmir
Kars
Kastamonu
Kayseri
Krehir
Kocaeli
Konya
Ktahya
Malatya
Manisa
Mardin
Mersin
Mula
Nide
Rize
Samsun
Siirt
Sinop
Sivas
Tekirda
Trabzon
Urfa
Uak
Van
Yozgat
Zonguldak

D hesap
scaklC
0
-3
-12
-12
0
3
-3
-3
-6
-9
-15
-9
-6
-3
-15
-15
-6
-9
-9
-12
-18
-21
-12
-9
-3
-18
-9
3
-3
0
-27
-12
-15
-12
-3
-12
-12
-12
-3
-6
3
-3
-15
-3
-3
-9
-3
-18
-6
-3
-6
-9
-15
-15
-3

YAZ
Rzgar
durumu

Kuru ter.
ScaklC

R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R

38
35
34
34
37
39
40
37
34
34
33
36
37
34
37
35
38
43
37
38
36
30
34
39
29
36
34
37
33
37
30
34
36
35
36
34
33
38
40
38
35
37
34
30
32
40
30
33
33
31
43
35
33
32
32

Ya ter.
ScaklC
26
25
21
20
28
28
26
25
25
23
23
21
25
25
23
22
24
23
25
21
22
19
22
23
25
25
21
29
24
24
20
22
22
21
25
21
21
21
25
23
29
22
20
26
25
23
25
20
25
25
24
22
20
20
25

Tablo 9.9. LLERE BALI PROJE SICAKLIKLARI

153

9.2.1. nsanlardan Gelen Is Kazanc

nsandan gelen s kazanc duyulur ve gizli s olarak iki ksma ayrlr. Duyulur ve gizli snn toplam, yaplan aktivitenin trne gre deimektedir. Genel olarak, duyulur snn oran aktivitenin
miktarnn artmasyla artar. Tablo 9.13de klimatize edilen mekanlardaki insanlarn oluturduu s kazanc deerleri verilmitir.

DI HAVA SICAKLII
C

ODA SICAKLII
C

ODA NEM
%

20

20

80

22

21

75

24

22

72

25

22,5

70

26

23

68

MAHALLER

28

24

64

30

25

60

32

26

34

DUYULUR

GZL

Okullar, tiyatro, sinema

70

40

110

Ofisler,konutlar,oteller

70

60

130

50

Maazalar,dkkanlar

70

60

130

27

45

Bankalar

75

70

145

36

28

40-30

Restaurantlar

80

80

160

38

29

40-30

Diskotekler, barlar

95

150

245

40

30

35-30

Spor salonlar

150

275

425

Tablo 9.10. KONFOR KLMASINDA DI HAVA

SICAKLIKLARINA BALI ODA SICAKLIKLARI VE
NEM ORANLARI
Cinsi

Scaklk fark
C

Klimatize edilmeyen mahallere bitiik duvarlar

5,5

Mutfak, kazan dairesi,amarhane gibi

mahallere bitiik duvarlar

14

Klimatize edilmeyen mahallerin stndeki demeler

5,5

Toprak stndeki demeler

Mutfak, kazan dairesi, amarhane gibi mahallerin

stndeki demeler

19,5

stnde klimatize edilmeyen mahal bulunan tavanlar

5,5

stnde mutfak amarhane gibi ksmlar bulunan tavanlar

11

Tablo 9.11. KLMATZE EDLMEYEN MAHALLER LE

OLAN SICAKLIK FARKLARI
Mahaller
Restaurantlar

nsan says
Kii/100 m2

Kii bana min.

taze hava m3/h.

80-100

50-60

Barlar, kokteyl salonu

100

Konferans,
toplant salonu

60

50-60
35

10-15
120
20
20
150
20
50
40

35
50
20
25
25
25
25
50

Diskotekler,
balo salonlar

100

50

Ocakba
Sinema
Berber, kuafr

35
Koltuk saysna bal
25

50-60
25-50

Ofisler
Kumarhaneler
Maazalar, showroomlar
Spermarket
Tiyatrolar, sinemalar
Ktphaneler
Snflar (okullar)
Spor salonlar

50

Tablo 9.12. K BAINA TAZE HAVA MKTARLARI

154

TOPLAM

Tablo 9.13 NSANLARDAN OLAN ISI KAZANCI (W/kii)

9.2.2. Aydnlatmadan Oluan Is Kazanc
Aydnlatma genel olarak i s kazancnn en nemli eleman olduundan, doru bir i s kazanc hesab iin aydnlatma yknn iyi
hesaplanmas gerekmektedir. Herhangi bir andaki s kazancnn
oran, ortamdaki aydnlatmaya salanan o anki gten olduka farkl olabilir. Lambalar gibi k kaynaklarnn yuvalaryla ilgili elemanlardan ykl bir ilave geliyor olsa da, aydnlatmadan gelen snn ana kayna k yayan elementler veya lambalardr. Klima yaplan hacimlerdeki aydnlatma tesisatndan gelen s kazanc:
QA = (QTA x k1 x k2)
QTA = Mahaldeki toplam aydnlatma gc (W)
k1 = Kullanma faktr
k2 = zel armatr faktr 1,0-1,2
Aydnlatmadan gelen s kazancnn hesabnda en nemli konu kullanma faktrnn tayinidir. Ofis, maaza,dkkan,konferans ve toplant salonlar gibi ticari binalarda k1 = 1 olarak alnacaktr. Konut
ve otel odalarnda gne yknn maksimum olduu saatlerde, genellikle ok dk aydnlatma yapld iin, aydnlatmadan gelen
ykler ar olmad srece ihmal edilebilir. Keza sinema ve tiyatrolarda da sahne aydnlatmas hari genel aydnlatma ihmal edilebilir. Aydnlatmadan dolay m2 ye gelen ykler iin aadaki tecrbi
deerler kullanlabilir.
Konutlar, otel odalar
:
20 W/m2
Ofisler, konferans salonlar
: 30-50 W/m2
Maazalar, showroomlar
: 100-150 W/m2
Spermarketler (yiyecek blm) : 60-80 W/m2
(avize blm)
: 600-900 W/m2
(elektronik eya) : 300-500 W/m2
9.2.3. Cihazlardan gelen s kazanc;
Klimatize edilen alann iindeki bir ekipman elektrik motoru ile
altrlyorsa, s edeeri aada gsterildii gibi hesaplanr:
qm = (P/Em). Fl . Fu
qm = motor s edeeri, (kW)
P = motor gc (kW)
Em = motorun verimi, ondalk oran olarak < 1,0

Duyulur Is
Oran

YAPI CNSLER

Toplam
Soutma Yk
kcal/m2h

Oda Duyulur
Iss
kcal/m2h

Yk.

D.

Nor.

Yk.

D.

33

46

9.3

16.3

30.2

2.2

95

422

3.7

5.6

7.4

57

103

130

3.7

5.5

7.4

106

43

57

71

1.9

2.3

108

163

49

81

117

1.5

84

108

43

57

71

3.6

87

144

201

54

98

125

3.7

62

98

141

52

71

100

7.5

0.93

89

122

174

65

89

117

4.6

6.8

0.80

244

320

420

108

141

217

1.2

1.4

Yk.

D.

Nor.

54

81

24

138

203

54

146

203

65

92

0.88

71

0.94

65

0.82

0.89

0.91

0.93

0.82

0.89

0.65

0.72

D.

Nor.

Yk.

D.

Apartmanlar, otel odalar

0.80

0.84

0.94

35

Sanat mzeleri ve ktph.

0.80

0.83

0.90

81

Bankalar (zel ofisler hari)

0.75

0.83

0.88

95

Bodrum kat

0.65

0.73

0.85

Zemin kat

0.72

0.80

st katlar

0.74

0.82

Oteller genel hacimler

0.74

Ofis binalar

0.84

Ofisler kk odalar
Lokantalar

Nor.

Kii Bana
Toplam Soutma
Ton / ahs

Aydnlatma
Watt / m2

Younluk
m2 / ahs

Nor.

Yk.

D.

Nor.

Yk.

Havalandrma
m3 / h, m2

D.

Nor.

Yk.

6.5

9.7

0.446

0.58

0.72

9.1

12.8

16.5

10.8

21.5

0.12

0.23

0.40

16.8

29.3

38.4

9.4

16.1

24.7

0.135 0.258 0.405 20.1

36.6

45.7

2.8

8.5

20.4

22.6

0.066 0.113 0.126 13.7

18.3

22.0

2.3

4.1

15.4

32.3

54.9

0.078 0.106 0.145 15.5

25.6

36.6

5.2

6.8

12.8

20.4

32.3

0.107 0.125 0.227 13.7

18.3

22.0

5.4

7.2

9.1

12.9

23.7

0.13

16.8

31.1

38.4

10.2

12.1

8.9

17.7

28.0

0.204 0.283 0.389 18.3

23.8

34.8

11.9

5.7

15.5

36.6

0.195 0.308 0.463 22.0

31.1

40.2

1.6

16.1

18.3

21.5

0.121 0.164 0.225 32.9

43.9

67.7

Byk maazalar

0.24

0.41

zel dkkanlar
Berber ve gzellik salonlar

0.69

0.80

0.91

136

206

317

89

152

244

2.3

3.8

4.3

29.3

54.9 100.0 0.140 0.262 0.392 27.4

47.6

76.8

Elbise, konfeksiyon

0.70

0.796 0.85

95

117

176

54

71

95

2.8

3.7

4.6

8.0

19.0

37.7

0.087 0.143 0.271 16.5

22.0

29.3

Eczane

0.66

0.72

0.79

182

239

296

108

136

146

1.6

2.1

3.3

10.8

19.7

26.9

0.180 0.198 0.240 32.9

42.1

54.9

Oyun salonlar

0.65

0.725 0.825

95

149

271

41

84

114

1.4

2.2

3.3

12.3

26.9

58.1

0.075 0.102 0.168 12.8

25.6

36.6

apka

0.72

0.79

0.86

103

122

176

60

76

108

2.8

3.7

4.6

8.1

19.4

29.1

0.088 0.145 0.273 18.3

23.8

34.8

Ayakkab

0.74

0.795 0.877

108

149

217

71

95

122

1.8

2.8

4.6

12.9

19.4

32.3

0.100 0.146 0.185 22.0

29.3

38.4

Tiyatrolar, aditoryumlar

0.65

0.70 0.722

160

168

178

82

91

97

34

51

0.563 0.709 1.804

0.053 0.055 0.059

26

Okullar, kolejler, niversite

1.9

2.3

2.8

21.5

43.1

64.6

0.085 0.134 0.201 18.3

29.3

40.3

Fabrika:

2.3

3.3

4.6

32.3

48.4

64.6

0.103 0.237 0.547 36.6

65.9

101

Hafif imalat

9.3

13.9

18.6

96.9

10.8

12.9

0.500 1.000 2.000 29.3

45.8

69.5

Ar imalat

18.6

23.2

27.9

16.1

48.4

64.6

2.000 3.135 4.982 45.8

73.2

119

2.3

4.6

7.0

10.8

16.1

21.5

0.090 0.225 0.458

6.0

10.1

12.3

4.6

7.4

9.3

10.8

16.1

21.5

0.282 0.569 0.912 18.3

22.9

26.5

19.6

38.2

56.7

10.8

21.5

53.8

0.352 0.822 1.606 14.6

22.0

29.3

19.6

33.5

56.7

7.5

16.1

32.3

0.302 0.656 1.524 12.8

20.1

25.6

Makina alanlar

Hastaneler: Hasta odalar

Genel hacimler
Konutlar : Byk
Orta

Tablo 9.14. SOUTMA YK HESAPLARINDA, BULUNAN DEERLERN KONTROL N

(DEER MUKAYESE TABLOSU)
Fl = motor-yk faktr
Fu = motor-kullanma faktr
Motor-kullanma faktr, motorun iletme saatleri arasnda kayda
deer srelerce almad biliniyorsa (rnein, kap ama cihaz
gibi) kullanlabilir. Ticari uygulamalar iin 1,0 olarak alnr.
Motor-yk faktr, soutma yk hesabnn artlar altndaki
verilen ykn orann verir. Yukardaki formlde motorun ve
cihazn ayn klimatize edilen alanda olduu varsaylmtr. Eer
cihaz klimatize alann iindeyken motor alann veya hava akmn
dnda ise forml aadaki ekle gelecektir:
qm = P. Fl .Fu
Eer motor ieride, motorla alan ekipman klimatize edilen alann
veya hava akmnn dnda ise forml aadaki ekle gelecektir:
qm = P. [(1,0 Em)/ Em]. Fl . Fu
Bu forml, klimatize alandan dar hava veya sv atan, alan iin-

deki fan veya pompa iin de geerlidir. Uygulama alanndaki voltaj,

cihazlarn plakalarnda yazan voltaj deerinden daha az veya yksek olabilir. Her iki durumda da verim decektir. Eer elektrik
motorunun yk, toplam soutma yknn belli bir ksmn oluturuyorsa, verim deeri reticiye danlmaldr. Ayrca, tasarma
bal olarak, maksimum verim toplam ykn %75 ile %110u
arasnda oluur; eer az veya ar ykleme yaplrsa verim deeri
reticinin listesindeki deerden farkedebilir.
Bir motorun oluturduu s genelde ar ykleme limitleri iindeyken motor ykyle doru orantldr. Tipik yksz motorlarda, sabit
kayplar ve dier sebeplerden dolay Fl bire eit olarak alnr. Durum
sabitlenmediyse az veya ar ykleme durumlar iin dzeltme yapmaya gerek yoktur. Fl doru olarak belirlenebilir ve azaltlm yk
verimi verileri motor retici firmadan elde edilebilir. reticinin teknik verileri aksini sylemedike, soutma yk hesaplar iin s
155

KULLANIM ZELL

YAPI ZELL

ISI KAZANCI HESABI

Ev
Banka ubesi
Bro
Toplant salonu(kk)
Maaza(kk)

Yeni bina
Pencereler ift caml
zotula ve izoleli duvar
zoleli at
zellikle girdirme cephe deil
Boydan boya cam deil ise

Klimatize edilecek alann

M2'si bana

Ev
Banka ubesi
Bro
Toplant salonu(byk)
Maaza(byk)

Eski bina
Tek caml pencere
zolesiz duvar
zolesiz at
Giydirme cephe
Boydan boya cam

Restaurant
Kafeterya
Konferans salonu

Sinema salonu

Bar
Gece kulub
Diskotek

100 kcal/h m2

Klimatize edilecek alann

M2'si bana
130 kcal/h m2

Yeni bina
Pencereler ift caml
zotula ve izoleli duvar
zoleli at
zellikle girdirme cephe deil
Boydan boya cam deil ise
Yeni bina
Pencereler ift caml
zotula ve izoleli duvar
zoleli at
zellikle girdirme cephe deil
Boydan boya cam deil ise
Yeni bina
Pencereler ift caml
zotula ve izoleli duvar
zoleli at
zellikle girdirme cephe deil
Boydan boya cam deil ise

80 kcal/h m2 + (insan says x 100 kcal/h)

nsan says x 100 kcal/h

nsan says x 200 kcal/h

Bu mahallerde ayrca elektrik ve aydnlatma
yk hesaba alnmaldr.

Tablo 9.15 GLOBAL ISI KAZANCI DEERLER (HAVALANDIRMA KAZANLARI HAR)

kazancnn %70i radyasyon %30u konveksiyon olarak blnr.
Klima edilen ortamda muhtelif s yayan elemanlar var ise verdikleri
s, rn kataloglardan tespit edilerek toplam s kazancna eklenmelidir. rnein, Bilgisayar 116 W/adet ve Fotokopi 290 W/adet

156

9.3. PRATK SOUTMA YK DEERLER

Tablo 9.14de pratikte karlalan soutma yk deerleri karlatrma iin bir arada verilmitir. Hesaplanan soutma yklerinin normal hallerde bu tabloda verilen deerler arasnda olmas beklenir.
Elbette bu tablo snrlayc ve balayc deildir. Tablo 9.15de ise
eitli tip yaplar iin global s kazanc deerleri verilmitir.