PARCIE CZYNNE I BIERNE GRUNTU

Parcie gruntu jest jego oddziaywaniem na konstrukcj podpierajc (ciany i mury oporowe,
cianki szczelne, itp). Znajomo wartoci tego oddziaywania jest konieczna przy
projektowaniu tych konstrukcji.
Podane poniej szczegowe rozwizania dotyczce tego zagadnienia uwzgldniaj szereg
zaoe upraszczajcych:
- ciana konstrukcji podpierajcej jest pionowa,
- nie wystpuje tarcie pomidzy cian a gruntem, z czego wynika, e kierunek siy parcia
jest poziomy,
- naziom ze cian jest poziomy i nieobciony,
- podstawa klina odamu jest paszczyzn nachylon pod ktem do poziomu.
Jednostkowe parcie czynne (ea) oraz parcie bierne (ep) za cian oporow oblicza si ze
wzorw wynikajcych z analizy stanu granicznego w gruncie (rozwizanie Rankine'a):
ea = z K a 2 c K a
e p = z K p + 2c K p

gdzie:
z naprenie pionowe w gruncie, z = z, [kPa]
Ka wspczynnik parcia czynnego K a = tg 2 (45 o / 2 ), [ - ]
Kp wspczynnik parcia biernego

K p = tg 2 (45 o + / 2 ) , [ - ]

c spjno gruntu [kPa].

Naley zauway, e Ka < 1 i Kp > 1 z czego wynika, e w tym samym gruncie i na tej samej
gbokoci "z" poniej naziomu jednostkowe parcie czynne posiada znacznie mniejsz
warto ni odpr gruntu (ea ep).

Wykresy jednostkowego parcia w jednorodnym gruncie niespoistym:

Parcie bierne

Parcie czynne

e p = HK p

ea = HK a

Wykresy jednostkowego parcia w jednorodnym gruncie spoistym:

Parcie bierne

Parcie czynne

2c K p

2c K a
Hc

ea = HK a 2c K a

e p = HK p + 2c K p

Gboko Hc na wykresie parcia czynnego gruntu spoistego wyznaczamy z warunku ea = 0,

H c K a 2 c K a = 0 , z czego wynika, e:

Hc =

2c
Ka

Cakowita sia parcia gruntu na mur oporowy jest rwna objtoci bryy parcia i wynosi:
parcie czynne gruntu niespoistego:
Ea =

H2
2

Ka

parcie bierne gruntu niespoistego:

Ep =

H2
2

Kp

parcie czynne gruntu spoistego (nie uwzgldnia si czci wykresu parcia do gbokoci Hc):
Ea =

(H H c ) (H K a 2c
2

Ka

) = H

K a 2cH K a +

2c 2

parcie bierne gruntu spoistego:

Ep =

4 c K p + HK p
2

H =

H 2
2

K p + 2cH K p

Wypadkowa sia parcia czynnego i biernego w jednorodnym gruncie niespoistym jest

pooona w odlegoci H/3 od podstawy bryy parcia, w przypadku parcia czynnego

jednorodnego gruntu spoistego, wypadkowa ta znajduje si w odlegoci (HHc)/3 od

podstawy bryy parcia.
Ustalenie pooenia wypadkowej siy parcia biernego dla gruntu spoistego mona
przeprowadzi wedug nastpujcego schematu:

2c K p

2c K p

Ep1

Ep

Ep2
H/2

Hw

H/3

e p = HK p

e p = HK p + 2c K p

wykorzystujc rwnanie rwnowagi momentw mamy:

E p H w = E P 1 H 2 + E P 2 H 3 , skd:

Hw =

E P1 H 2 + E P 2 H 3
EP

gdzie:
E P 1 = H 2c K p ,

EP 2 =

Ep =

H2
2

Kp ,

4 c K p + HK p
2

W przypadku, gdy za cian oporow znajduje si grunt uwarstwiony, na granicy warstw

dochodzi do skokowych zmian wartoci parcia jednostkowego. Warto skokowych zmian
jednostkowego

parcia

jest

uzaleniona

od

wzajemnych

relacji

parametrw

wytrzymaociowych (kta tarcia wewntrznego i kohezji) w ssiadujcych warstwach

geotechnicznych, co przedstawia kilka poniszych przykadw:

Wykresy parcia czynnego w gruncie niespoistym, uwarstwionym:

1
1

1
1

1>2

1<2

2
2

2
2

Wykresy parcia biernego w gruncie niespoistym, uwarstwionym:

1
1

1
1

1<2
2
2

1>2
2
2

Wykresy jednostkowego parcia biernego w gruncie spoistym, uwarstwionym:

1
1 = 17o
c1

1
1 = 17o
c1

1=2
c1>c2
2
o
2 = 17
c2

1=2
c1<c2
2
2 = 17o
c2

W przypadku cianki szczelnej zagbionej w gruncie poniej dna wykopu, po prawej stronie
cianki dziaa parcie czynne gruntu (grunt przemieszcza ciank do wykopu), za po lewej
stronie cianki (poniej dna wykopu) wystpuje parcie bierne (cianka jest dociskana do
gruntu).

Wykop

ea = HK a

Parcie
czynne
D
Parcie
bierne
ep=DKp

ea = ( H + D ) K a

Wykres sumarycznego parcia jednostkowego gruntu na ciank otrzymuje si odejmujc od

wartoci parcia czynnego parcie bierne na okrelonej gbokoci poniej dna wykopu jak na
wykresie:

Wykop

Parcie
czynne

ea = HK a
zo

D
Parcie
bierne
ep = DKp (H+D)Ka

Gboko zo poniej dna wykopu dla prostego przypadku jednorodnego gruntu niespoistego
naley obliczy wykorzystujc rwno:

ep = ea
z o K p = ( H + z o )K a

zo =

H Ka
K p Ka

Dla bardziej zoonych przypadkw (gruntw uwarstwionych i spoistych) gboko zo

znacznie atwiej jest wyznaczy metod graficzn, sporzdzajc wykresy parcia gruntu w
okrelonej skali.
Podane powyej wzory dotycz przypadkw, gdy naziom (powierzchnia gruntu za
cian) jest poziomy i nieobciony. W sytuacji poziomego naziomu, obcionego
obcieniem rwnomiernie rozoonym o intensywnoci q wzory na jednostkowe parcie
czynne i bierne naley odpowiednio zmodyfikowa, uwzgldniajc warto obcienia
naziomu wedug wzorw:
ea = z K a 2c K a = ( z + q ) K a 2c K a
e p = z K p + 2c K p = ( z + q ) K p + 2c K p

Rozwizania bardziej skomplikowanych przypadkw ukadu obcie oraz warunkw

geologicznych (np. nachylony naziom, uwzgldnienie tarcia pomidzy cian a gruntem)
mona znale w literaturze przedmiotu (Pisarczyk 1998, Wiun 1987).