UNIVERZITET U TUZLI

FARMACEUTSKI FAKULTET

EMIR HARAI

OPIJATI I DRUGI STIMULANSI

CENTRANOG NERVNOG SISTEMA
SEMINARSKI RAD

TUZLA
MAJ,2014

UNIVERZITET U TUZLI

FARMACEUTSKI FAKULTET

EMIR HARAI

OPIJATI I DRUGI STIMULANSI

CENTRALNOG NERVNOG SISTEMA
SEMINARSKI RAD

TUZLA
MAJ,2014

Naziv predmeta:Bromatologija
Voditelj:Dr.sc.Midhat Jai,van.prof.
Broj stranica:18
Broj slika:10
Broj tablica:2
Broj literaturnih referenci:9

Saetak:
U dananjem drutvu koje ivi veoma brzim tempom,ljudska izdrljivost esto je na
kunji.Mnogima od nas ponekad je teko ispunjavati stalne zahtjeve svakodnevnog ivota i
zato traimo proizvode koji nam mogu pomoi u tome,podiui nam prag
izdrljivosti,suzbijajuci umor i pomaui nam da ostanemo usredotoeni.To nam
omoguavaju stimulansi centralnog nervnog sistema.

SADRAJ:
1.UVOD................................................................................................................1
2.KOFEIN.............................................................................................................2
2.1.Izvori kofeina....................................................................................................................3
2.2.Djelovanje kofeina............................................................................................................3

3.TEOFILIN..........................................................................................................4
3.1.Teofilin-djelovanje i sastav...............................................................................................4

4.TEOBROMIN....................................................................................................5
4.1.Teobromin-djelovanje i sastav..........................................................................................5
4.2.Rasprostranjenost teobromina...........................................................................................6

5.KAPSAICIN.......................................................................................................8
6.PIPERIN.............................................................................................................9
6.1.Hemijski sastav bibera......................................................................................................9

7.NIKOTIN.........................................................................................................10
7.1.Hemija nikotina...............................................................................................................10

8.KOKAIN..........................................................................................................12
8.1.Hemija kokaina...............................................................................................................12
8.2.Djelovanje kokaina.........................................................................................................12

9.OPIJUM...........................................................................................................13
10.HEROIN.........................................................................................................13
10.1.Hemija heroina..............................................................................................................14
10.2.Djelovanje heroina........................................................................................................14

11.MARIHUANA...............................................................................................15
11.1.Akutno djelovanje marihuane.......................................................................................15
11.2.Hronino djelovanje marihuane....................................................................................16

12.ZAKLJUAK................................................................................................17
13.LITERATURA...............................................................................................18

1.UVOD
Alkaloidi su organske molekule sa nitrogenom, vie poznate zbog svog farmakolokog efekta
na ljude i ivotinje. Alkaloidi kao morfij, kokain, atropin, kinin i kofein esto se
upotrebljavaju u medicini kao analgetici i anestetici. Neki su alkaloidi jaki otrovi, primjerice
strihin i konin . Alkaloidi reagiraju bazino. Naziv alkaloid oznaava tvar slinu alkalijama, a
potjece od farmacuta Meissnera . On je 1819. predloio da se bazine materije u biljkama ne
nazivaju alkaliji nego alkaloidi. Alakaloidi se nalaze u mnogim namirnicama. Imaju izraenu
bioloku aktivnost, a manje nutritivnu. Veina ih ima gorak okus. Nose naziv alkaloidi zbog
obavezne komponente nitrogene baze u spoju, pa se mogu smatrati derivatima aminokiselina.
Alkaloidi se mogu nai u biljkama rjee gljivama i algama. Mogu biti ekstrahirani iz njihovih
izvora tretmanom sa kiselinama. Ekstrahuju se iz ljekovitih biljaka, ali su prisutni i u
odreenim vrstama voa, povra, zainskog i ljekovitog bilja. Proizvode se i sintetski.
Alkaloidi se obino klasificiraju na osnovu zajednikog molekularnog prekursora, odnosno na
bazi biolokog ciklusa putem kojeg se sintetizira molekula. Podruje biosinteze alkaloida jo
nije dovoljno istraeno, pa se alkaloidima daju i nazivi po efektima finalnog proizvoda
(uivala, opijumi) ili po biljci odakle je izoliran (solanin). Kad se dovoljno sazna o
odreenom alkaloidu, klasifikacija se mijenja u svjetlu novih saznanja. Obino dobija ime
prema bioloki vanim aminima koji uestvuju u procesu sinteze. Nazivi alkaloida botanikog
porijekla je npr. atropin (prema biljci Atropa belladonna), nikotin (prema vrstama
roda Nicotiana). Nekad je naziv u vezi s farmakodinamskim uinkom, npr. morfin, to u
grkom znaci spavati. Danas pod nazivom alkaloidi podrazumijevamo bazine tvari s
najee heterocikliki ugraenim azotom, koje djeluju na razliite dijelove ivanog sustava.
U biljkama ima mnogo tvari koje sadravaju azot, pa je prijedlog naunika da se podijele u tri
skupine: protoalkaloidi (tzv. biogeni amini, efedrin), pseudoalkaloidi (steroidni i diterpenski
alkaloidi), pravi alkaloidi (azot cikliki vezan).

2.KOFEIN
Kofein je prirodni alkaloid, koji se dobija iz zrna kafe, iz listova aja i
iz kakaovih zrna.Dodaje se vetakim piima (npr.Koka-kola). Kofein je jedan od prirodnih
psihostimulansa, supstanci koje utiu na centralni nervni sistem. Nekoliko oljica kafe ili
(pravog) aja na dan ima pobuujui uinak na na organizam, prouzrokuje jasniji i bri tok
misli, smanjuje pospanost i poveava budnost.

Slika 1.Struktura kofeina

Izolovan u istom obliku, kofein je bele boje, kristalan prah bez mirisa. Sastavljen je iz belih,
podlonih kristala jako gorkog ukusa. Takav se rastvara u vodi. Osnovni proces dobijanja
istog kofeina je dekofenizacija kafe i aja. Kofein je takoe glavni alkaloid aja. Tein i
kofein ine isti molekul, koji je u kafi zastupljen u mnogo veoj proporciji. Sadraj teina u
aju zavisi od lista koji je koriten i od perioda berbe. Neki ajevi su bogati kofeinom dok ga
drugi gotovo i ne sadre. Za razliku od kofeina u kafi, kofein iz aja se razlae polako u
organizmu. Na taj nain ovjek ostaje budan i koncentrisan, ali ne i razdraen. Zahvaljujui
njemu aj je odlino pie i za psihiku i za fiziku aktivnost. I ovaj stimulans moe da izazove
sklonost ka nesanici kod osetljivih osoba. Kofein se nalazi i u mnogim dugim proizvodima
kao to su okolada, neki lijekovi protiv bolova, preparati za slabljenje simptoma prehlade,
preparati za kontrolisanje tjelesne teine. Poznato je najmanje 63 biljne vrste, koje sadre
kofein.(Midhat Jai,2009).
Koliina kofeina u nekim napitcima (mg):

turska kafa: 135

espreso kafa 95
kafa bez kofeina 5
aj iz vreice 50
ledeni aj 42
zeleni aj 30
koka kola 45

koka kola lajt 47

Red Bul 130

2.1.Izvori kofeina

Moe se nai u listovima, plodovima i u semenju mnogih biljaka. Mnogi ljudi misle, da su
kafe, ajevi i kole jedini izvori kofeina, meutim istina je da se kofein nalazi i u mnogim
dugim proizvodima kao to su: okolada, neki lekovi protiv bolova, preparati za slabljenje
simptoma prehlade, preparati za kontrolisanje telesne teine... Poznato je najmanje 63
biljnih vrsta, koje sadre kofein. Biljke proizvode kofein, da bi ih kao pesticid titio
od insekata.Najvie kofeina je u oljici kafe, slede aj i kola. Kafena zrna sorte 'arabica' sadre
priblino 1% kofeina. Prenjem se osobine kofeina ne menjaju znaajno, jer je molekul
kofeina na temperaturama vrlo postojan. Za prosean kapuino potroimo 7g mlevene kafe,
to bi znailo 70 mg kofeina, mada u kafu ne dopre celokupna koliina kofeina, ve neto vie
od 50%. aa koka-kole (2 dl) sadri priblino 25 mg kofeina. U normalnoj tableti protiv
bolova, u proseku ima oko 50 mg, a u jaim i do etiri puta vie.

2.2.Djelovanje kofeina

Kofein je ve za 15 minuta nakon konzumiranja u krvi i dok god fa tamo ima,on

djeluje.Budui da djeluje stimulativno na centralni nervni sistem,kofein pojaava rad srca to
znai da ono bolje radi,a periferija je bolje opskrbljena kisiskom.Dokazano skrauje i vrijeme
reakcije,auditivno i vizualno.Istovremeno se to djelovanje moe osjetiti i na poboljanju
raspoloenja,koncentracije i motiviranosti.to se ese uzima,slabije djeluje.Strunjaci se
slau da postoji navika na kofein,a neki ga klasificiraju kao slabu drogu(Kulier I.,2007)

3.TEOFILIN
3.1.Teofilin-djelovanje i sastav
Teofilin (dimetilksantin) kao lan kasntinske familije je strukturno i farmakoloki slian
kofeinu.On se prirodno nalazi u aju,mada u tragovima.(priblino 1mg/L)to je znatno manje
od terapeutskih doza.On je takoer naen u kakao zrnima.Koliine do 3.7mg/g su naene u
Chuao kakao zrnima.

Slika 2.Struktura teofilina

U aju je mnogo manje zastupljen nego kofein. Njegova uloga je u sutini vazodilatacija , to
znai da proiruje vene i koronarne arterije i poboljava cirkulaciju. To objanjava zato je aj,
bilo topao ili hladan, osveavajue pie. Vazodilatacija je jedan od faktora koji doprinose
termoregulaciji . Teofilin je takodje i respiratorni stimulans, koristi se za pravljenje odredjenih
ljekova protiv astme, ali se ni u kom sluaju aj ne moe smatrati za lijek protiv ove bolesti.
(Jai M.,2009)

4.TEOBROMIN

4.1.Teobromin-djelovanje i sastav

Teobromin (negdje i teobromid), takoer poznat i kao ksanteoza,je gorki alkaloid iz drveta
kakaovca (Theobroma cacao). Ima hemijsku formulu C7H8N402. Nalazi se u okoladi kao i
brojim drugim prehrambenim artiklima, ukljuujui listove aja i kola-orah. Pripada klasi
metilksantina, u koju takoer spadaju slini spojevi poput teofilina i kofeina.Jedina razlika
izmeu kofeina i teobromina je to kofein ima NH funkcionalnu grupu dok teobromin ima NCH3 grupu. Iako u svom nazivu sadri -bromin, ne sadri element brom. Naziv teobromin je
izveden iz latinskog imena roda biljke kakaovca (Theobroma), a koji je dobio ime od grkog
korijena theo (Bog) i broma (hrana), u prenesenom znaenjuBoja hrana uz sufiks -in koji
imaju svi alkaloidi i drugi bazini hemijski spojevi koji sadre duik.

Slika 3.Struktura teobromina

Teobromin je malo rastvorljiv u vodi (oko 330 mg/l). To je kristalni, gorki prah bez mirisa, a
boja mu se moe opisati kao bijela ili bezbojna.Na nervni sistem kod ovjeka teobromin ima
sline efekte kao i kofein meutim neto slabije, tako da manjim dijelom pripada u homologni
niz sa kofeinom. Teobromin je izomer sa teofilinom kao i sa paraksantinom. Svrstava se u
dimetilksantine.
Teobromine je prvi put otkrio ruski hemiar Aleksander Abramovi Voskresenski 1841.
godine u zrnima kakaa. Spoj je prvi put sintetizirao Hermann Emil Fischer iz ksantina.

4.2.Rasprostranjenost teobromina

Teobromin je primarni alkaloid pronaen u zrnima i drvetu kakaovca te u okoladi. Koliina

teobromina u kakao prahu moe varirati od 2% do 10%. Vee koncentracije teobromina su
uglavnom registrirane u tamnoj okoladi u odnosu na mlijenu.Takoer se moe u manjim
koliinama nai i u kola-orasima (od 1-2,5%), bobicama guarane, boikovine(Ilex
aquifolium) i drugih vrsta iz roda Ilex (Ilex guayusa i Ilex paraguariensis) te u
listovima aja(Camellia sinensis)
U 100g mlijene okolade ima oko 205mg teobromina dok u 100g tamne okolade ima oko
802 mg teobromina.U prirodi, prosjena koliina teobromina u zrnima kakaa iznosi izmeu
1% i 3,35%.(Majdak M.,2010)
Tabela 1:Prosjene koncentracije teobromina u kakau, rogau i njihovim proizvodima:
Srednji sadraj tebromina (10-3)

Stavka

Kakao

20,3

itarice kakaa

0,695

okoladno pecivo

1,47

okoladni prelivi

1,95

Napici od kakaa

2,66

Sladoled od okolade

0,621

okoladno mlijeko

0,226

Proizvodi od rogaa

0,0000,504

Nekoliko sastojaka koji se nalaze u okoladi imaju uticaja na transmitere u mozgu. Jeadna
takva supstanca, feniletilamin popularno se naziva okoladni amfetamin. Feniletilamin.

Feniletilamin
Feniletilamini ili -Feniletilamini su monoamini alkaloidi. U ljudskom mozgu funkcioniraju
kao neurotransmiteri (Amini u tragovima). Feniletilamin se prirodno sintetizira
iz aminokiseline fenilalanin.
Moe
se
pronai
i
u
odreenoj
hrani
ukljuujui okoladu posebice nakon mikrobioloke fermentacije Feniletilamin iz hrane bi
mogao imati psihoaktivnog utjecaja no to se ne dogaa zbog enzima MAO-B, tako da vee
koncentracije ne dolaze do mozga.Supstituirani feniletilamini imaju razne
funkcije: neurotransmiteri, hormoni, stimulansi, halucinogeni, bronhodilatatori, antidepresivi,
anorektici. Feniletilamin je aromatski amin, bezbojna tekuina na sobnoj temperaturi. Topljiv
u vodi,etanolu i eteru. Slino kao i kod drugih amina male molekularne mase, feniletilamin
ima miris pokvarene ribe. Feniletilamin je snana baza i tvori stabilne kristale soli
hidroklorida s temperaturom taljenja na 217C. Feniletilamin je iritantan za kou.

Slika 4.Struktura feniletilamina

Michael Libowitz, autor popularne knjige iz 1983. godine Hemija ljubavi objavio je da je
okolada prepuna feniletilamina. Takva konstatcija je izazvala medijsku panju, pa je stvorena
teorija gdje se povezuju okolada i ljubav. Feniletilamin iz okolade potie na oslobaanje
endofrina u organizmu koji osigurava smirujui i antidepresivni uinak. Pretjerano uzimanje
okolade moe imati suprotan uinak te izazvati potitenost i razdraljivost. Feniletilamin se
brzo metabolizira od strane enzima MAO-B to sprijeava bilo kakve vee koncentracije koje
bi dospijele do mozga i imale psihoaktivnog utjecaja. Neki od najvanijih feniletilamina su
tiramin, dopamin, adrenalin, noradrenalin, amfetamin.

5.KAPSAICIN
Hemijski spoj kapsaiacin (8-metil-N-vanilil-6-nonenamide) je aktivni sastojak crvene paprike
(Capsicum). Kapsaicin je prirodni alkaloid, tvar zbog kojeg parika ima karakteristian ljuti
okus. To je iritant sisavaca ukljujui i ljude te stvara iluzije sagorijevanja u ustima.
Kapsaiacin i nekolicina slinih spojeva se nazivaju kapsacinoidima, a nastaju kao sekundarni
metabolit odreenih biljaka genaCapsicum-a

Slika 5.Struktura kapsaicina

isti kapsacin je lipofilan bez mirisa i boje. Razne vrste paprika i feferona sadravaju razliite
koliine kapsaicina, a najvie kapsaicina sadrava Habanero, malena paprika koja raste na
poluotoku Yukatanu u Meksiku. Ona sadrava nekoliko stotina puta vie kapsaicina nego
standardna maarska paprika.(Verbanac D.,2010)
Zanimljivost Osjeaj ljutine koju stvaraju kapsaicini nije okus, nego osjeaj topline koje
izazivaju te supstance. U tehnike standarde okusa spadaju: slatko, slano, kiselo, gorko i
umami. Ljutina je iskljuena jer su receptori ljutine isti kao i za toplinu (otuda eng. hot
ljuto).

6.PIPERIN
Piprein je alkaloid odgovoran za okus i miris crnog i bijelog zainskog bibera.. Takoer se
koristio u nekim oblicima tradicionalne medicine i kao insekticid. Piperin oblikuje
monoklinske igle, djelimino je rastopiv u vodi pa i vie u alkoholu, eteru ili hloroformu:
rastopina u alkoholu ima okus slian biberu. Daje soli samo sa jakim kiselinama. U
platinihloridu B4 H2PtCl6 oblikuje narandasto-crvene igle. ("B" oznaava jedan mol
alkaloid baze u ovoj i sljedeoj formuli).Jod u kalijevom jodidu dodat alkoholnoj rastopini
baze uz prisutnost malo hloridne kiseline daje karakteristian periodid, B2 HI I2,
kristalizirajui se u elino-plave iglice, mp. 145 C. Anderson je prvi hidrolizirao piperin po
alkaliju u bazu i kiselinu, koje su kasnije nazvane piperidina i piperina kiselina respektivno.
Alkaloid je sintetiziran djelovanjem piperol hlorida na piperidinu.

Slika 6.Struktura piperina

Crni biber ima otru i zainsku aromu. Najea primjena ukljuuje stimuliranje krvotoka te
za bolove u miiima. Crni i bijeli biber izrazito su aromatina okusa i mirisa. Crni biber
sadri oko 3% eterinih ulja, a bijeli oko 1%, Otar okus daje im alkaloid piperin.
Kao zain upotrebljava se plod biljke koji je u obliku malih zrna.U upotrebi je vie vrtsa
bibera,a vrste se razlikuju po nainu pripreme zrna u fazi pripreme z atrite.Najee se
koristi sitno mljeveni,ali i u zrnu.Upotrebljava se za sosove.Jedan je od najstarije poznatih
zaina u ljudskoj ishrani.Stabljika bibera je drvenasta puzavica,visoka i do 10m.Siuni listovi
poredani su u 10 cm dugim izdancima sa 50-150 cvjetova.Nakon oplodnje obino dvospolnih
cvjetova,sazrijevaju plodovi i to do dva puta godinje.Jedna bilja raa do 30 godina.

6.1.Hemijski sastav bibera

Biber je bogat alkaloidima, a svoj pikantni ukus zahvaljuje alkaloidima piperinu,
piperetinu, piperylinu i chavicinu.Bijeli biber sadri oko 2,5% eterinih ulja, a u zelenom i
crnom su do 4,8%. 50% zrna ini gustin, do 6% masti i flavonoid i glukoza

7.NIKOTIN
Nikotn je glavni alkaloid duhana (Nicotiana tabacum), C10H14N2,to je bezbojna uljasta
tekuina i jedan od najjaih biljnih otrova, neurotoksin koji djeluje na sredinji i
periferni ivani sustav. Smrtonosna doza mu je oko 50 miligrama a u duhanu za puenje ima
ga izmeu 1 i 3%. Simptomi trovanja izazvani dugotrajnim puenjem su lupanje srca,
kronini katar dunika i bronhija, i na kraju dolazi do poputanja srca, kome i smrti. Nikotin
se u prolosti rabio kao insekticid; danas se u te svrhe koriste njegovi derivati.
Nikotin je alkaloid koji se moe nai u nekim biljkama iz porodice Solanaceae, naroito
u duhanu. ini od oko 0,6 do 3% ukupne suhe mase suenog, industrijskog duhana, a
njegova biosinteza u biljci se odvija u korijenu, a sprema se u listovima. Slui kao hemijska
odbrana biljke od insekata; tako da je ranije bila rasprostranjena njegova upotreba u
vidu insekticida, dok se danas u tu svrhu koriste dosta sline supstance poput imidakloprida.
U vrlo malehnim koncentracijama (prosjena cigareta sadri od 8mg do 13mg nikotina, dok se
puenjem jedne cigarete u organizam unese samo 1mg nikotina) djeluje kao stimulans za
veinu sisara, te je jedan od najvanijih faktora odgovornih za stvaranje ovisnosti puenja
duhana. Prema navodima Amerikog udruenja za srce: Ovisnost o nikotinu je, historijski
posmatrano, uvijek bila najtea za odvikavanje.(Janko .2010)

Slika 7.Struktura nikotina

7.1.Hemija nikotina

Nikotin je higroskopna, uljasta tekuina koja se moe mijeati sa vodom u svojoj bazinoj
formi. Kao duina baza, nikotin formira soli sa kiselinama koje su obino u vrstom stanju i
topive u vodi. Nikotin moe veoma lahko penetrirati pod kou. Slobodna baza nikotina moe
se zapaliti i ispod svoje take kljuanja, a njegove pare e poeti goriti u zraku na 308 K

10

(35 C) i pored niskog pritiska pare. Zbog ove osobine, najvei dio nikotina gori pri puenju
cigarete; meutim, ipak se dovoljno inhalira tako da se postiu eljeni efekti. Koliina
nikotina koji se udahne pri puenju duhana se samo jedan manji dio od koliine koju sadre
listovi duhana.
Farmakoloke osobine i uticaj na ljudski organizam kojima se definie ovisnost o duhanu su
slini onima kojima se odreuje ovisnost o drogama poput heroina i kokaina Smatra se da je
koliina nikotina u cigaretama postepeno opadala tokom godina, ali je jedna studija iznijela
podatke da je njegova koncentracija poveana oko 1,6% u periodu od 1998. do 2005. godine.
Ovom studijom su bile obuhvaene sve glavne trine kategorije cigareta
Puenje ne spada u proces prehrane ali se nikotin i druge toksine komponente iz cigareta
unose u organizam. Nikotin iz cigarete je stimulans centralnog nervnog sistema, stvara
ovisnost te utie na porast nivoa dopamina i noradrenalina. U svijetu ima 1.25 milijarda
puaa od toga dvije treine puaa je u zemljama u razvoju. Jedna cigareta je ekvivalent 1
mg nikotina. Puenje se ispoljava na psihiku i fiziku ovisnost, odnosno njihovu
kombinaciju. Puaka ovisnost je jaa od alkoholne ovisnosti i priblino jednaka heroinskoj
ovisnosti
Tabela 2 Neurohemijski efekti nikotina
Spoj

Efekat

Dopamin

Zadovoljstvo

Noradrenalin

Supresija apetita

Acetilholin

Poveanje kognicija

Vazopresin

Memorija

Serotonin

Poboljanje raspoloenja

-endorfin

Redukcija anksioznosti

(Jai,2009)

Neki statistiki podaci za puae

Puai dva puta ee dobijaju infarkt miokarda, deset puta ee karcinom plua, dvadeset
puta je vei kardiovaskularni rizik za ene puae na oralnim kontracptivima. Jedna od pet
smrti je zbog puenja cigareta. Puai umiru 5-8 godina ranije nego nepuai.

8.KOKAIN
Kokain je alkaloid koji se dobiva iz grmaste zimzelene biljke koke (Erythroxylon coca) koja
uspijeva u Junoj Americi, nekim dijelovima Afrike, Indoneziji i Havajima.U Junoj Americi

11

se listovi koke zbog njihovog stimulativnog dejstva vausvjei listovi se pomijeaju sa

kreom i vau se pri tome dolazi do cijepanja kokaina u ekgonin (ne izaziva ovisnost).

Slika 8.Struktura kokaina

8.1.Hemija kokaina
Kokain se dobiva ekstrakcijom iz lia biljke, a od jednog kilograma koke dobije se otprilike
125 grama kokaina. Ulini kokain dolazi u obliku kokain hidroklorida, koji je bijeli kristal
gorkog okusa sa anestetinim djelovanjem. U paketiima se najee nalazi 1 g praha, a
nemogue je znati koliko je od toga stvarno kokain (najee izmeu 30-60%) - dileri u njega
jo dodaju krob, puder, eer, prokain ili stimulanse kao to su amfetamini. ista slobodna
baza kokaina - crack dobiva se iz kokain hidroklorida pomou etera, ali kako je postupak vrlo
opasan (eter lako moe eksplodirati tijekom postupka), za dobivanje slobodne baze koristi Se
natrijev hidrogenkarbonat (soda bikarbona). Rezultat su kristalii slobodne baze oneiene sa
sodom bikarbonom koji se na ulici prodaju pod imenom crack, a uglavnom se konzumiraju
puenjem. Kokain se testovima moe otkriti u urinu 48-72 sata nakon uzimanja, a kod
redovitijih konzumenata je potrebno oko 3 tjedna da bi rezultati testa bili negativni.

8.2.Djelovanje kokaina
Kokain je najjai prirodni psihostimulans koji kod uzimanja izaziva razne vrste halucinacija,
poveava budnost i koncentraciju (intelektualne sposobnosti) i fizike mogunosti. Kokain
blokira protein koji se nalazi u sinaptiim pukotinama dopaminerginih neurona, a funkcija
mu je da vraa dopamin u presinaptiki neuron i time smanjuje koncentraciju dopamina u
sinaptikoj pukotini. Blokadom tog proteina koncentracija dopamina u sinaptikoj pukotini
raste do ekstremnih koncentracija to izaziva prekomjerno odailjanje impulsa. Dopamin
je neurotransmitor koji je dio tzv. sustava za nagraivanje u hipotalamusu koji je dio
limbikog sustava mozga (pri doivljavanju iluzija i halucinacija javlja se osjeaj sree i
uzbuenja). U veim koliinama izaziva neuraunljivo ponaanje, strah, paranoju, i, kao
posljedicu, agresivnost. Fiziki simptomi su ubrzan rad srca i disanje, povean krvni tlak i
12

tjelesna temperatura i proirene zjenice.Osnovni naini unoenja kokaina u organizam su:

umrkavanje, injiciranje (prah kokain hidroklorida) i puenje (crack). Kod umrkavanja
potrebno je oko tri minute da sluznica apsorbira kokain koji preko kapilara ulazi u krvotok, pa
onda u mozak. Kod puenja, kokainska para se apsorbira u krvotok u pluima, ime se
poetak djelovanja ubrzava. Djelovanje kokaina relativno je kratko, oko 20-40 minuta. Po
poetku djelovanja, logino razmiljanje postaje lake i bre, aktivira se govorni centar, osjea
se samopouzdanje za vrhunske napore i dostignua. Za priblino 10 minuta hipotalamus
reagira na stimulans, osjeaj lakoe polako nestaje, a tjelesna temperatura se poveava (uz
opasnost od toplinskog udara). Podraen je i centar za spolnost ali isto tako moe se podraiti
i centar za strah koji pretjerano reagira i dolazi do napada panike. U malom mozgu pogoeni
su centri za sposobnost kretanja i ravnotee. Puenjem cracka, veoma visoke doze kokaina
brzo dopiru do mozga i stvaraju jako i trenutano uzbuenje koje traje oko 20 minuta. Puenje
crack kokaina moe stvoriti agresivno paranoidno ponaanje kod korisnika.

9.OPIJUM
Opijum je osueni mlijeni sok koji se dobiva iz nezrelih makovih glavica (Papaver
somniferum) zarezivanjem. Sadri oko 40 alkaloida, aktivnih supstanci zbog kojih ima
narkotika svojstva. Od alkaloida je najzastupljeniji morfin te nakon njega kodein. Kvaliteta
opijuma se procjenjuje po koliini alkaloida morfija te ovisi o podneblju u kojem mak raste.
Najkvaliteniji mak na svijetu raste u Makedoniji i sadri oko 17% do 22% morfija. Alkalodi
opijuma se koriste u medicini kao analgetici (morfij je jo uvijek najuinkovitiji analgetik
iako ne olako propisivan zbog adiktivnih svojstava), za suzbijanje suhog, neproduktivnog
kalja (kodein).(Petrak A.,2012)

10.HEROIN
Heroin je prirodna, teka droga koja se prizvodi iz morfina, a prema djelovanju
pripada opioidima. Najjai je ulino dostupan narkotik; njegova proizvodnja i uporaba
zabranjene su u veini drava, osim u nekim specifinim situacijama gdje u dravama poput
Ujedinjenog kraljevstva slui kao zamjena morfinu. Ima velik potencijal za razvoj ovisnosti i
ako se uzima svaki dan,ovisnost se razvija za 10-20 dana. Djeluje za 5-8 minuta nakon
umrkavanja, a uzeta intravenski djeluje gotovo trenutano i izaziva osjeaj euforije.
Promjene u ponaanju karakterizira esta pospanost, nezainteresiranost za donedavno najblie
osobe i okolinu, tjelesno slabljenje. 60 posto ovisnika zaraeno je virusom hepatitisa B ili C.

13

Slika 9.Struktura heroina

Po kemijskom je sastavu diacetilmorfin, C21H23NO5, a nastaje kad se morfin acetilira
anhidridom octene kiseline pri emu se obje hidroksilne grupe esterificiraju. Heroin nema
fenolna svojstva, moe se lako osapuniti i prei ponovno u morfin. Topiv je u mjeavini vode i
limunske ili octene kiseline, ili vitamina C, a slabo u eteru i vodi.

10.1.Hemija heroina
Heroin (diacetilmorfin) je sintetiki derivat morfina, a brzina i jaina njegovog djelovanja
posljedica su njegove dobre topljivosti u masti koja mu omoguuje bri prolaz krvnomozgovne barijere. U mozgu se prije vezivanja na opijatne receptore metabolira natrag u
morfin.
Metadon(kod nas poznat pod Plivinim komercijalnim nazivom Heptanon) je sintetiki opioid,
esto se koristi za lijeenje heroinskih ovisnika, ali i sam izaziva jaku ovisnost. Za razliku od
heroina uzima se oralno, a djelovanje mu je neto slabije ali dugotrajnije.
Potpuno isti heroin bijele je boje i gorkog okusa, i topljiv je u vodi. Meutim, ulini "heroin"
(hors, uto) najee je smekaste boje, a sadri samo oko 7-10% do najvie 20-tak posto
diacetilmorfina, dok su ostatak druge tvari:npr paracetamol.Sljedeca tvar po zastupljenosti, za
mijesanje sa heroinom je: eer.Da se za mijeanje s heroinom koriste krob, puding, zemlja i
slino, su apsurdne dezinformacije. Ovakav heroin nije topljiv u vodi, pa se zato za otapanje
koristi kiselina - obino limunska. istoa heroina jako varira, to je esto uzrok mnogih smrti
od predoziranja.

10.2.Djelovanje heroina
Heroin se konzumira umrkavanjem (brzo se apsorbira preko sluznice nosa), puenjem
(zagrijavanje heroina na aluminijskoj foliji i udisanje njegovih para - tzv. "chasing the
dragon", "hvatanje zmaja") ili injekcijom (intravenozno). Prie o potkonom ili

14

intramuskularnom ubrizgavanju heroina su jo neke od apsurdnih dezinformacija (takav unos

otopine
heroina
pomijeanog
s kiselinom izaziva
neizdrive bolove i
otekline
sklone infekcijama koje traju mjesecima. Puenjem heroin stie do mozga za svega 7 sekundi,
a najjai, euforini efekt osjea se nakon 5-7 minuta, dok se kod intravenoznog uzimanja to
dogaa za 10-20 sekundi. Doza ovisi o nainu uzimanja i toleranciji (intravenozno bez
tolerancije 5-10 mg, puenje 15-25 mg), a isto tako i jaina djelovanja i trajanje (obino 3-5
sati).
Inicijalni efekt odmah nakon uzimanja je ogroman, euforian val kojeg
prate osjeaji oputenosti i topline, sigurnosti, nestajanja boli, tjeskobe i napetosti. Ljutnja,
frustracije i agresivnost nestaju, a javljaju se sigurnost i ljubav prema sebi. Nakon prolaska
poetne euforije javlja se ugodan, oputen osjeaj zadovoljstva i smirenosti. Ponekad,
posebno kod prvih uzimanja, mogua je munina i povraanje.
Heroin je depresant centralnog ivanog sustava: usporava srce, disanje, smanjuje krvni tlak,
uzrokuje irenje krvnih ila i smanjenu aktivnost crijeva, to uzrokuje zatvor. Osim prevelike
doze, velik je rizik kod istovremenog uzimanja heroina nakon alkohola ili tableta za smirenje,
ili prilikom velikog umora, takva kombinacija viestruko usporava disanje i otkucaje srca, i
uslijed nedostatka kisika dovodi do nesvjestice i smrti.(Kuzman M.,2009)

11.MARIHUANA
Marihuana je osueno cvijee biljke konoplje (Cannabis sativa) , koje se koristi kao opojna
droga ili u medicinske svrhe. esto se i cijela biljka naziva marihuana.
Sadri primarnu psihoaktivnu djlatnu tvar THC (tetrahidrokanabinol) te razne druge
kanabinoide. Kanabis se esto konzumira radi svojih psihoaktivnih efekata koji ukljuuju
relaksaciju, euforiju, pojaani apetit, te niz drugih poeljnih pojava ba kao i niz nepoeljnih
nuspojava kao to su suhoa ustiju, kratkotrajni ispadi kratkoronog pamenja,
konjunktivalnu injekciju, te rijee osjeaj paranoje i anksioznost.(Jari N.,2012)

Slika 10.Struktura marihuane

15

11.1.Akutno djelovanje marihuane

Dvije su najee pojave kod puenja i ostalih vrsta konzumiranja kanabisa ili samog THC-a,
blaga konjunktivalna hiperemija (crvenilo oiju) i blago ubrzan srani ritam. Potrebno je
razmotriti jo dva akutna uinka, vezana uz konoplju. Prvi je high osjeaj, odnosno
promijenjeno stanje svijesti. Prema opisu rekreativnih potroaa, ovo stanje traje dva do etiri
sata nakon puenja, a pet do dvanaest sati kada ga se jede. Najei oblik promjene stanja
svijesti je mirno, blago euforino stanje u kojem se vrijeme uspori, a osjetljivost na slike,
zvukove i dodir pojaa.(Karabati P.,2011)

11.2.Hronino djelovanje marihuane

Postoje ljudi, najee pacijenti, koji zbog okolnosti pod kojima se njihova bolest razvija,
pue i vie od deset spliffova konoplje na dan. Ne moete oekivati da puenje nema nikakve
posljedice na vae zdravlje. Ve pri samoj definiciji dima, moemo govoriti o obaveznoj
prisutnosti CO2 iliti ugljinog dioksida, koji ulazi u plua. No, tetnost puenja konoplje
mnogo je manja od tetnosti koju ostavlja puenje duhanskih cigareta, ili
konzumiranje alkohola.Jedno od najee postavljanih pitanja dananje javnosti vezano uz
tetnost konoplje je pitanje da li ona stvara ovisnost. Konoplja ne stvara fiziku ovisnost.
Postoje svjedoci, tisue njih, koji potvruju ovu injenicu. Ti isti ljudi govore kako su
konoplju konzumirali puei i vie od 20, pa ak i 30 godina. Konoplja nije ostavila nikakve
posljedice na njima, a kada su se odluili prestati puiti, nije bilo nikakve fizike naznake o
krizi, odnosno ovisnosti. Isto tako, postavlja se pitanje psihike ovisnosti. Psihika ovisnost
ovisi o konzumentu, a postoje podaci koji govore da je lake postati psihiki ovisni
o duhanskoj cigareti nego o marihuani. U razdoblju svojeg istraivanja konoplje, nisam naiao
na niti jedan sluaj kronine psihike ovisnosti. Isto tako, valja napomenuti istraivanja koja
su se odvijala na Jamajci i Kostariki, koja iznose injenicu da ak niti veliki potroai
konoplje ne izgledaju psihiki ovisni.

16

12.ZAKLJUAK
U dananjem drutvu koje ivi veoma brzim tempom,ljudska izdrljivost esto je na
kunji.Mnogima od nas ponekad je teko ispunjavati stalne zahtjeve svakodnevnog ivota i
zato traimo proizvode koji nam mogu pomoi u tome,podiui nam prag
izdrljivosti,suzbijajuci umor i pomaui nam da ostanemo usredotoeni.To nam
omoguavaju stimulansi centralnog nervnog sistema.
Alkaloidi su organske molekule sa azotom,a najpoznatiji su:
-kofein
-tein
-teobromin
-teofilin
-guaranin
-kapsaicin
-piperin
Predstavljaju derivate ksantina i najee djeluju kao stimulansi CNS-a,a mogu izazvati i
ovisnost.
Droga je prirodna ili sintetika hemijska supstanca koja utie na promjene u fiziolokim i
psihikim (intelektualnim, emocionalnim i motivacionim) funkcijama, bitno mijenja
ponaanje.Opojna droga-svaka supstanca, koja je u stanju da, kada se nae u ivom
organizmu, modifikuje njegovu jednu ili vie funkcija i da nakon ponovljene upotrebe dovede
do psihike ili fizike ovisnosti.Sve biljne opojne droge mogu se podijeliti u tri grupe:

Euforici
Halucinogeni

13.LITERATURA
1.Jai M.2009-http://www.tehnologijahrane.com/hemijahrane/alkaloidi
17

2.Kulier I.2007- www.coolinarika.com/clanak/kofein-i-sportasi/

3.Jari N.2012-http://www.tportal.hr/scitech/znanost/224893/Koliko-je-marihuana-korisna-akoliko-stetna.html
4.Kuzman M.2009-http://www.plivazdravlje.hr/aktualno/clanak/16124/Sto-morate-znati-odrogama.html
5.Petrak A.2012-http://biologija.com.hr/modules/AMS/article.php?storyid=8909
6.oljaga K.A-http://www.psiholog-rijeka.com/tinejdzeri/znas-li-ovo-o-drogama/3891228.aspx
7.Karabati P.2011-http://www.krenizdravo.com/zivotni-stil/marihuana-je-droga-ili-lijek-ilimozda-oboje
8.Majdak M.2010- http://www.24sata.hr/zdravlje/cokolada-i-kakao-su-temelj-za-novi-lijekprotiv-stalnog-kaslja-203201
9.Verbanac D.2010-http://www.jutarnji.hr/kapsaicin---cudotvorna-molekula-iz-crvenepaprike/878170/

18

19