YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

YILDIZTEKNKNVERSTES
NAATMHENDSLBLM
NAAT MHENDSL BLM

TNELDERS
1 Blm
1.
GeniletilmiGenel
GeniletilmiGenelGiri
Giri

Prof.Dr.Mh.ErginARIOLU
Prof Dr Mh Ergin ARIOLU
YapMerkeziAR&GEBlm
p
2011

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

AIKLAMANOTU
AIKLAMA NOTU
Bilgi

fynn

hazrlanmasnda

lkemizde

tnel

mhendislii

konusunda byk bilgi birikimi ve

deneyimleri olan Yap Merkezi naat A.. nin arivlerinden ve yaynlarndan geni lde istifade edilmitir.
Bu akademik etkinlii destekleyen Yap Merkezi Holding A.. Onursal Bakan Dr. Mh. Sayn Ersin ARIOLU ile
Ynetim Kurulu yeleri ne ve Yldz Teknik niversitesi naat Mhendislii Blm Bakan Prof. Dr. Fevziye AKZ
ve Ulatrma Anabilim Dal retim yelerinden Dr. Mh. smail AHN e; derslerin verilmesinde yardmc olan
Doktorant Y. Mh. N. Sevgi YALIN a teekkr edilir.
almann dijital ortamda hazrlanmasnda byk emei geen Y.Mh.
Y Mh Gzde KURT ve Y.
Y Mh.
Mh Ali YKSEL
YKSEL e
teekkr edilir.
Bu alma kamusal yarar gzetilerek hazrlanmtr.
almada kullanlan bilgi fyleri, sunu malzemesi vs. kaynak gsterilmek kaydyla kullanlabilir.
Bilgi fy kapsamnda yaplan btn karmlar, deerlendirmeler ve grlerden Ergin ARIOLU sorumludur.
alt kurumu balamaz.
Bulkede,okumayakaristekartmadka,
gafletvebugaflettendoacakfelaketazalmaz(BenjaminFRANKLIN)
TnelleilgilieitlikonulardadahagenibilgialmakisteyenlerYapMerkeziwebsitesiolanwww.yapimerkezi.com.tr adresi,
Ar GeYaynlarblmndenteminedebilirler.
2

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Prof.Dr.Mh.ErginARIOLU Ksazgemi
T Maden Fakltesinden 1969 Haziran Dneminde
Maden Y.
Y Mh.
Mh olarak mezun oldu.
oldu Ayn niversitenin
Maden Mhendislii Blmnde Mart 2000 e kadar
retim yesi olarak akademik faaliyetlerini yrten ve
bu tarihte emekliye ayrlan Prof. ARIOLU akademik ve
eitim faaliyetlerini Yap Merkezi Holding A.
A .

bnyesindeki AR GE Blm Koordinatr olarak

srdrmektedir. Prof. ARIOLU nun toplam 16 adet ( 3
yabanc dilde ngilizce spanyolca, Farsa) telif kitab
yaymlanm 275
275 i akn makale ve bildirisi mevcuttur.
mevcuttur
100 n zerinde lke sorunlar zerinde eitli
gazete/dergilerde yaynlanm makale ve syleinin
sahibidir. Prof. ARIOLU 3 kez Prefabrik Birlii nce
Bilimsel
Bilimsel alma dl
dl ne layk grlmtr.
grlmtr Yap
2
Merkezi 2345 kgf/cm 7 Gnlk ok Yksek
Dayanml Beton Projesi nde proje koordinatr olarak
katlmtr. 19942000 yllarnda TMMOB nin Maden
Mhendisleri Odas stanbul ubesi Ynetim Kurulu
Bakanln yrtmtr.
ergin.arioglu@ym.com.tr

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

TNELDERSNNPROGRAMI
Giri
Tnelprojeleriningeneltanm,ierii,geliimivetipikrneklerletnelprojelerinintantlmas
TnelveJeolojikYap
Jeolojikyapnn(faylar,antiklinal,sentiklinal,doalevler,yamaetkileri)tnelprojelerineetkileri
ZeminveKayaOrtamnnMhendislikzelliklerineGenelBak
Zemin ve Kaya Ortamnn Mhendislik zelliklerine Genel Bak
Zeminvekayaortamnngeoteknikzellikleriningzdengeirilmesiveeitlikayasnflandrmasistemlerinin
incelenmesi
TnelProjesininGeometrikveTeknikzellikleri
Derinlik,kesitalan,eimi,kaplamakalnl,yersttasmanvedeformasyonlarvb.
TnelAmaYntemleri
Madencilikyntemleri,YeniAvusturyatnelama,hidrolikkrclar,kolluvetamcephelitnelama
makineleri,eitlitnelprojelerininayrntltantlmas,vb.
TnellerdeyeriGvenliiveSal
Stabilite sorunlar,gkler,gklerlemdahaleteknikleri,tozlamcadelevehavalandrmailkeleri
TnelProjeMaliyetlerininHesaplanmas
rneklerletnelmaliyetunsurlarnndelme,patlatma,kaz,iksa,tama,havalandrmannhesaplanmasvs.

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

KAYNAKLAR
Uluslararas Mhendislik Jeolojisi, Trk Milli Komitesi Blteni ve Sempozyum Kitaplar, Prof. Dr. Okay Eroskay, K Mhendislik
Mimarlk Fakltesi, stanbul, Tel: 0 212 639 30 24.
Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii Trk Milli Komitesi Blteni ve Sempozyum Kitaplar,
Kitaplar Prof.
Prof Dr.
Dr Ergun Torol,
Torol T Zemin
Mhendislii Aratrma Kurumu, stanbul, 1980.
Szchy, K., The Art of Tunnelling, Akadmiai Kiado Budapest, 1967.
Bozkurt, M. Tneller,
Tneller, Ders Notlar
Notlar,, 2. Bask, T naat Fakltesi Ders Notlar, T naat Fakltesi Matbaas, 1987.
Bilgin, N. naat ve Maden Mhendisleri iin Uygulamal Kaz Mekanii, Birsen Yaynevi, 1989.
Hodson, J. A., Rock Mechanics Principles in Engineering Practice, CIRA + Ground Engineering Report: Underground
Construction, Butterworths, London, 1989.
Whittaker, B. N., Frith, R. C., Tunneling, Design, Stability and Construction, The Institution of Mining and Metallurgy, London,
1990.
Arolu, Ergin, Kaya Mekanii Ders Notlar, .T.. Maden Mhendislii Blm, 1995.
Palmstrom, A., RMI A Rock Mass Characterisation System For Rock Engineering Purposes, Dr. Thesis, Department of Geology,
University of Oslo, 1995.
Jimeno, C.L., Jimeno, E. L., Carcedo, F. J. A., Drilling and Balasting of Rocks, A.A. Balkema, Rotterdam, 1995.
Bickel, J., Kuesel, T. R., King, E. H:, Tunnel Engineering Handbook, Second Edition, Chapman&Hall, 1996.
JSCE, Japanese Standard for Mountain Tunneling, The Fifth Edition, Japan Society of Civil Engineers, Tokyo, 1996.
Shing, B., Goel, R. K., Rock Mass Classification A Practical Approach in Civil Engineering, Elsevier, Amsterdam, 1999.
Barton, N., TBM Tunneling in Jointed and Faulted Rock, A.A. Balkema, 2000.
Ulusay, R., Gkeolu, C., Binal, A., Kaya Mekanii Laboratuar Deneyleri, TMMOB Jeoloji Mhendisleri Odas Yaynlar: 58,
Birinci Bask, Ankara, Tel: 0 312 384 27 61, 2001.

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Murat, H., Yeni Avusturya Tnel Ama Metodunun Selatin ve Karyaka Tnellerine Uygulanmas, zmir, 2004.
Kolymbas, D., Tunelling and Tunnel Mechanics, A Rational Approach to Tunnelling, Springer, 2005.
Tatiya, R., Civil Excavations and Tunneling, Thomas Telford Publishing, London, 2005.
Arolu, Ergin, Ylmaz, A. O., zml Problemlerle Tnel/Galerilerin Sismik Analizi, TMMOB Maden Mhendisleri Odas,
stanbul ubesi, stanbul, 2006.
Karayollar Teknik artnamesi, T. C. Bayndrlk ve skan Bakanl Karayollar Genel Mdrl, Yayn No: 267, Ankara, 2006.
Karpuz, C., Hindistan, M. A., Kaya Mekanii lkeleri, Uygulamalar, TMMOB Maden Mhendisleri Odas, Ankara, 2006.
Ulamda Yeralt Kazlar 2. Sempozyumu Bildiriler Kitab, TMMOB Maden Mhendisleri Odas Yayn No: 138, Tel: 0 312 425 10
80, stanbul, 2007.
Ulusay, R., Snmez, H., Kaya Ktlelerinin Mhendislik zellikleri,

Geniletilmi 2. Bask, TMMOB Jeoloji Mhendisleri Odas

Yaynlar, No= 60, Ankara, 2007.
Arolu, Ergin, Yksel, A., Ylmaz, A. O., Pskrtme Beton, Bilgi Fyleri zml Problemler, TMMOB Maden Mhendisleri
Odas stanbul
Odas
stanb l ubesi,
besi stanbul,
stanb l 2008.
2008
I, II, III, IV, V, VI. Kaya Mekanii Sempozyum Kitaplar, Trk Ulusal Kaya Mekanii Dernei, Prof. Dr. B. nver, Maden
Mhendislii Blm, Hacettepe niversitesi, Beytepe/ Ankara, Tel: 0 312 297 76 00.
Seidenfu T.
Seidenfu,
T Collapse in Tunneling,
Tunneling Master Thesis,
Thesis Foundation Engineering and Tunneling,
Tunneling Stuttgart University,
University Germany.
Germany
ITA AITES, Several Publications, International Tunneling and Underground Space Association (ok yararl gncel konular ieren
alma raporlar, seminer, kongre, bildiri/sunu malzemeleri mevcut). http://www.itaaites.org/cms/
JianZHAO, Education and Training, 2008, http://lmr.epfl.ch/page57658.html
Babendererde Engineers website,2008,http://www.bab
ing.com/start.asp?sprachID=3780&hauptID=3785&unterID=3785&BesucherID=972100579
6

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

2030 Ylna Kadar Avrupa daki Tnel Aktiviteleri

2100 km yeni tnel yapm
500 tnelin yenilenmesi
Tnelcilik, Avrupa da nemli bir endstri olup, yaklak
yarm milyon insana i imkan salamaktadr.
salamaktadr

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

KiiBanaDenMilliGelirBazndaGloballekteBalananTnelSaylar(1999 2004)
1999

2000

2001

2002

2003

2004

174

201

241

244

283

363

9386 $ >Milli Gelir > 3036 $

33

19

35

11

19

3036 $ >Milli Gelir > 766 $

27

53

51

139

37

17

Milli Gelir <766 $

11

13

16

11

Toplam

220

300

327

426

342

402

Milli Gelir >9386 $

KiiBanaDenMilliGelirBazndaGloballekteBalananTnelUzunluklar(1999 2004)
1999

2000

2001

2002

2003

2004

Milli Gelir >9386 $

801

840

1039

1080

931

1208

9386 $ >Milli Gelir > 3036 $

34

144

62

89

86

81

3036 $ >Milli Gelir > 766 $

236

408

442

404

225

163

Milli Gelir <766 $

97

123

125

47

76

1168

1515

1668

1620

1318

1461

Toplam
K
Kaynak:Atkins,W.S.,2006.
k Atki W S 2006

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

stanbul
stanbul da 2006 yl itibariyle yapm devam eden ve ihale
safhasnda olan rayl sistemler
YapmDevamedenRaylSistemler
Proje

Uzunluk,km

Metro

33,2

Hafif metro

52
5,2

Cadde Tramvay

15,8

Boaz tp gei

13,6

Toplam

67,8

haleSafhasndaOlanRaylSistemler
Proje
Metro

Uzunluk,km
26

Hafif Metro

70,6

Cadde Tramvay

19,7

Toplam

116,3

Kaynak:Eskikaya,.,UlamdaYeraltKazlar2.Sempozyumu,2007,stanbul.

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

TnelTiplerivezellikleri
p
Karayolu Tnelleri:

Demiryolu tnellerine nazaran gzergah geometrisi asndan ok daha esnektir. Genellikle

karayolu tnel projeleri %2 lik bir eime gre projelendirilmektedir. Eer, trafik hacmi dk
ise szkonusu eim %4 e kadar kmaktadr. Daha yksek eimler havalandrma (CO, CO2,
NO2, emisyonlar vb.) ve gr gvenlii asndan uygun deildir. Karayolu enkesiti gnlk
trafik hacmine sk skya baldr. Uzun tnellerde havalandrma ve yangn gvenlii
projenin en nemli elerinin banda yer alr.

Demiryolu Tnelleri:

Demiryolu cer ekim parametresi asndan maksimum eimler %1,2 dir. Bir ve iki hatl
hzl tren projelerinde tnel enkesiti srasyla 50 m2 ve (80 m2 100 m2) dir.
dir

Metro Tnelleri:

Tnel enkesiti hatta, altrlacak trenlerin maksimum kapasitesine tren ticari hz, koltuk
says, konfor derecesi, ara says, ara kap saylar ve genilikleri , istasyon uzunluu vs. , tren
dizilerinin takip aralklarna, sinyalizasyon ve cret toplama sistemlerine baldr. Tek ve ift
hatl metro tnelleri iin tipik bir en kesit 35 m2 dir. Yangn gvenlii en st dzeyde olmaldr.
2003 ylnda Gney Kore de kan yangn sonucunda 168 can kayb olmutur.

Hidrolik

ve

Su

Tnelleri

Gzergah geometrisi (yol eimi, kurp yarap) dier tnellere nazaran daha esnektir. Genelde
salam kayada alrlar. Hidrolik g tnel kesit alanlar dm ykseklii, su debisi ve enerji
kayplar gibi faktrlere bal olup,
olup 10 m2 30 m2 arasndadr.
arasndadr

Kanalizasyon Tnelleri

Kesit alan 10 m2 dir.

10

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

TNELPROJELERNNTEKNKZELLKLER
Projenin doal risklerinin jeolojik/ hidrojeolojik/ sismik/ geoteknik zelliklerinin ok deikenlik
g
en st dzeyde
y olmas nedeniyle,
y , dier
mhendislik p
projelerinden
j
farkldr. Bu risklerin en
sergilemesi
aza indirilmesi asndan ok zenle yaplm ve yorumlanm mhendislik jeolojisi/ jeofizik/ geoteknik
aratrmalarna gereksinim vardr. rnein deniz altnda yaplan projelerde bu tr aratrmalarn maliyeti,
proje
j yapm maliyetinin
li ti i %6 sna kadar
k d kmaktadr.
k kt d
Projenin ortaya koyduu doal ve geometrik verilere (kesit alan, uzunluk, yol eimi) uygun kaz/ iksa
ynteminin (delme, patlatma, tnel ama makinesi vb.) seilmesi gerekir. Proje derinlii s ( 3 tnel kaz
ap) ve youn yerleim alanlarnn altndan geiyorsa, bu husus bina kme/ deplasmanlar asndan
daha da nem tar. Alnan ek nlemler zemin ve kaya ktlesi iyiletirme almalar projenin toplam
y
byk
y lde

arttrr .
maliyetini
Aktif faylarn yaknndan (5 20 km) geirilen tnellerde zellikle s zemin tnellerinde deprem riski
nemlidir. Buna karn yaklak 30 40 m den daha derin kaya ktlesi iinde alan tnellerde deprem
riski byk lde azalmaktadr.
azalmaktadr (Yapsal hasarlar kaya tnellerinde zemin tnellerine nazaran ok daha
azdr).
Tarihi kalntlarn bulunma olasl yksek blgelerde yaplacak tnel kazlar da projede dikkate alnmas
gereken nemli faktrlerinden biridir.
11

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Devamdr

Tnel projesi srdrlebilir evre anlay ile uygun olmaldr. Dier kelimelerle birim kaz hacmi bana
kullanlan enerji miktar elverdii lde minimuma yaklatrlmaldr. Tnel kazsndan kan malzemeler
inaat ilerinde beton agregas ve yol stabilizasyon malzemesi olarak kullanlma olanaklar aratrlmaldr.
Genellikle tnel projelerinin ilk yatrm maliyetleri ok yksektir. rnein byk apl (D>10 m) tnel
ama makineleri, makine trne bal olarak 20.000.000 45.000.000 aralnda deien maliyeti
vardr.
Tnel proje maliyeti hassas biimde gnlk ilerleme hz na baldr. Artan ilerleme hz projenin
ekonomikliini arttrr; birim maliyeti nemli lde azaltr.
azaltr
Risklerin iyi ngrlememesinden kaynaklanan uzun sreli duraklamalar (gkler, tnel makinesinin
skmas, atlak sisteminden gelen byk debili su geliri vb.) dk ilerleme hzlar gibi tnel projesinin
genel ekonomik baarmn olumsuz ynde etkiler.
yeri gvenlii (su baskn, arn ve tavan gkleri vb.) ve salna (CO, CH4, HS2, Nox emisyonlar ve toz
konsantrasyonu vb.) ynelik olarak alnan nlemlerinin uygulamas en st dzeyde gerekletirilmelidir.
Can kaybnn sfr olmas temel hedef olmaldr !!!.
Kullanlacak donanmlarn karmak olmas nedeniyle ekiplerin teknik bilgi ve grgs yksek olmaldr.

12

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

TNEL PROJESNN SALADII BELRGN YARARLARI VE SAKINCALARI

TNELPROJESNNSALADIIBELRGNYARARLARIVESAKINCALARI
YARARLARI
Kimi proje koullarnda dier alternatif
projelere (karayolu, kpr, hemzemin geit,
a kapa vb.) kyasla ekonomik zmler
sunar.
Gerek inaat, gerekse hizmet mr boyunca
evreye (grnt, grlt kirlilii, trafik

SAKINCALITARAFLAR
Jeoloji ve hidrojeolojik koullarn iyice
ortaya kartlmadan balatlan projelerin
ilerleme hzlarnn ok dk olmas
nedeniyle

ekonomik

olma

zelliini

younluu vb.)
vb ) duyarllk asndan ok
uygundur.
Tarihi kalntlara hi zarar vermez.
Deprem
p
ve bomba ggibi dinamik// darbe
etkilerine kar zellikle kaya tnelleri ok iyi
yapsal dirence sahiptirler.

yitirebilirler.
yeri gvenlii/ sal asndan ok ciddi
eksikliklerin bulunmas durumunda, can

Mhendislik tarihi geliiminden bakldnda

kayb/ yaralanma ile sonulanan kazalar

tnel projeleri daima zoru baarmtr.

gzlenebilir. (Tnel projelerinde de dier

Teknoloji geliimine katk salamtr. (2030

ylna kadar tm jeolojik koullara uyum
salayan akll tnel makineleri inaa
edilecektir.

inaa yntemlerinde olduu gibi sfr can

kayb hedef alnmaldr).
13

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

TnelapleTnelBirimMaliyetininDeiimi

Shanghai River Crossing

Nanjing

I710(A3)

M30

Groene HartTunnel
Lefortove
4thTube ofthe
Elbe Tunnel

SMART

I710(C3)

TBMaap(ft)(*)

Airport LinkBrisbane
DublinPort Tunnel Wesertunnel
A86W
Wuhan
Westerschelde

Brisbane NorthSouth

P
Pannerdenschkanaal
d
hk
l

Al k Way
Alaskan
W

Port of
Miami
Tunnel

Beacon Hill Tunnel

ProjeMaliyeti(1karamili(**) iin)x106

Kaynak: Chamley,P?,http://www.discovery.org/scripts/viewDB/filesDBdownload.php?command=download&id=3741
(*)1ft=0,3048m
(*)1karamili=1609m

14

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Kentte Yeralt Yapsnn evre Bina Deerlerine Salad Artlar

KentteYeraltYapsnnevreBinaDeerlerineSaladArtlar

Kentselcadde:

Deerde
Deerdeazalma
azalma

Ykseltilmi
cadde:

Deerdeart

Yeraltyaps:

Kaynak: Chamley,P?,http://www.discovery.org/scripts/viewDB/filesDBdownload.php?command=download&id=3741

15

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Kompleksbirjeolojikortamdauzunbirtnelprojesibaarrnei:
DnyannenuzunifthatldemiryolutneliSeikan DemiryoluTneli(*) /Tokyo Japonya
Honshu
Kys
m

53,85km
23,3km

13,55km

17km

Hokkaido
Kys

Servis

400

Anatnel

30m
Balant0.6 1km

Maksimum140m

200

912m

0
300

Anatnel

Enaz
100m

Pilot Servis

Anatnel
5m
15m

0180m

4.1m
1m
Pilot

23,3km

300

11m
15m
422m

5m

200
200
400

Kumlusiltta
ist
Tfbreamurta
Tf

Andezit
Bazalt Fay

Pilot tnel: ok uzun tnellerde jeolojik

belirsizlikleri karmak amacyla alan ok
kk aklkl tneldir.

Deerlendirme
Seikan / Japonya tnel rneinde kullanlan pilot tnelin temel alma felsefesi jeolojik riskleri nceden belirlemek ve nehir ve
deniz altndan gelen su gelirinin drenajnn salanmasdr.
Servis ve ana tnel balant yollar ise tnelin iletme sresi boyunca tamir, bakm ve yangn gibi beklenmeyen olaylar
karsnda tnel gvenlii ni salamak iin alr.
(*) Tnel 1988 ylnda servise almtr. Tnel almadan nce toplam pompa debisi, Q= 32 m3/dak dr. Tnel servise aldktan sonra yllar
iinde Q deeri tedrici ekilde 25 m3/dak ya dmtr. Hokkaido gney bat ak denizinde oluan deprem sonucunda szkonusu debi 29
m3/dak ya ykselmitir. (Kaynak: Ikuma, 2005).
Kaynak: Whittaker ve Frith, 1990.

16

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

S ik TnelindePompalananSuDebisininZamanlaDeiimleri
Seikan
li d
l
S
bi i i
l
i i l i

m3/dak

Hokkaido gneybatakdenizdepremi
(Sismikyklemenedeniiledepremdenhemensonrakayadakiatlakllk
artndan dolay su debisinde yaklak 3,5 m3/dak
artndandolaysudebisindeyaklak3,5m
/daklk
lk (5040m
(5040 m3/gn)birart
/gn) bir art
gzlenmitir).

Toplampompadebisi(*)

Zaman
(*)Toplamdebilerlerinsays27adetolup,16tanesianatnelde,5tanesiservistnelinde,8tanesiisepilottneldedir.
p

y
p,
,
,
p

Kaynak: Ikuma M.,vd.,2005

17

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Yerstkmesi
kmekonturlar

Yerst

Arnbasncnnaz
yetersizolmasndan
kaynaklanan arn
kaynaklanan
arn
g(Bkz.zleyen
fotoraflara)

kmeetkialan

Tnelkaplamas

Kalkan

Kaynak:Suwansawat,2002

Kaynak: Seidenfub,2003,
http://www.itaaites.org/cms/fileadmin/filemounts/general/pdf/ItaAssociation/ProductAndPublication/Thesis/ThesisSeidenfuss.pdf

18

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Mnih teki metro tnel almas srasnda meydana gelen gk 2006

Mnihtekimetrotnelalmassrasndameydanagelengk,2006

Arngkpasas
Arn
gk pasas +su
+ su
geliri

Kaynak: Seidenfub,2003,
http://www.itaaites.org/cms/fileadmin/filemounts/general/pdf/ItaAssociation/ProductAndPublication/Thesis/ThesisSeidenfuss.pdf

19

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

M ih t ki
Mnihtekimetrotnelalmassrasndameydanagelenyerstg,2006
t t l l
d
d
l
t 2006

Yerstndeilerleyen
arn+tavangk
konturu

Kaynak: Seidenfub,2003,
http://www.itaaites.org/cms/fileadmin/filemounts/general/pdf/ItaAssociation/ProductAndPublication/Thesis/ThesisSeidenfuss.pdf

20

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Deyenjeksiyonuygulamas(YapMerkezinaatA..Taksim KabataFnikler Projesi)

ITAAITESCongress,2005,stanbul
Kaynak:Aykar,E.,Arolu,B.,Erdirik,N.,A.Yksel,zbayr,T.,Arolu,Ergin,Yolda,R.

21

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

le
erlemeHz/hafta(m))

Kayadelmeteknolojisindeilerlemehzlarnnyllaragredeiimi
Elledelme
Basnlhavailedelme
Hidrolikdelicileriledelme
Atlas Coppo kolludelmemakineleri
AtlasCoppo
kollu delme makineleri
naattnellerdeki
ilerleme

Maden
tnellerindeki
gnmzdeki
ilerleme

Kaldrmanitelidelicimakineler

Hidrolikdelici

Kaldrmaniteli Kaldrmaniteli
delicimakineler delicimakineler

Pistonlu
delme

Yangn/ Ate
su gc

Tnelamamakinesi

Elmasulu
deliciler

Nitro
gliserin

Dinamit

Bulama&Emisyon

Yl
1830:ilkdefabasnlhava
ilesubasncnvesu
tayanakczeminleri
dengelemekamacyla1930
ylndapatentalnmtr.

1869:Times nehrialtndaalan
Tower hill tnelindeilkdefa

silindirikkalkankullanlmtr.
2,18mapltneldegnlk
ilerleme3m/gndr.

Kaynak:Suorineni vd.,2008dendeitirilerek.

1884:Hudsonnehrinde
alantneldebasnl
y
havayntemi
uygulanmtr.

1857 1971dnemindeAlplerde
Fransailetalyaarasnda13,7km
uzunluundailkbykAlptneli
olarakifthatldemiryolutneli
inaa edilmitir.Projeninmaliyeti3
MilyonSterlindir.Tnelyapm
srasnda28cankaybolmutur.

22

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

((1984 2008)DnemindeTBMTnelapnnGeliimi
)
p

Zeminvekayaktlesi
Kumta,marn,mermer,kum

D=19m

Kum,kil,bykboyutlukil,silt,
akl,farklboyutlukayabloklar

Tn
nelap,D,m

Karkzemin

D>>10m

stanbulkarayolutnel
projesi,=12,80m

Trakyaformasyonu(kumta,
Trakya
formasyonu (kumta
amurta vemagmatikdayklar),
kumvesilt kelleri
Herhangibirbilgiyoktur

Yl
Kaynak: Cascadia Center,2008.

23

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

mmhanAnakizTnelleriveMarmarakarayolukalkantnelikarlatrmas
(stanbulKarayoluTnelProjesi)

MMHANANAKZTNELLER

STANBUL KARAYOLUKALKANTNEL

LOKASYON Basmane Balang Kuyusu / Konak Kuyusu

Cankurtaran Selimiye

ZEMN TR

Kumlu akl / Silt / Kum / Kil

Kaya ktlesi 1902 m; Zemin 1300 m

RTDERNL

7m 13 m

Maksimum: 50 m deniz 20 m zemin

TOPLAM UZUNLUK

2779,5 m

3340 m

TNELKAZIAPI

6,50 m

12,86 m

AP

5,70
, m

11,40
, m

MAKNATR

Zemin dengeleme

Bulama

ZIRH/KALKAN UZUNLUU

7,3 m

14,37 m

AIRLIK

325 t Servis niteleriyle 477 t

TOPLAMTMEKUVVET

44.300 kN

189.000 kN

KESC KAFA TORKU

KESCKAFATORKU

5 000 kN.m
5.000
kN m

29 300 kN.m
29.300
kN m

ALIMABASINCI

Mak. 3 bar (Arn basnc: 1,6 2,4 bar)

ngrlen 8 bar

SEGMANBOYUTLARI

30x120 cm, 6 adet+1 kilit ta

55x200 cm, 8 adet + 1 kilit ta

LERLEMEHIZI

13,4 m/gn 4 tnel tpnn ortalamas

Kayada 5,7 m/gn

Zeminde 9,1 m/gn

stanbulKarayoluTnelProjesiSunumu,YapMerkeziAR&GESunumu,2008,STANBUL
Kaynak:Arolu,Ergin.

24

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Kayadaalan Niagara TnelProjesi dnyannenbykkazapna14,44m sahipTBM

0

Kesicidiskler

Segmenttama
nitesi
Anatamave
kapamanitesi

10m
Sondaj,aratrma
nitesi

15m

20m

Hareketliplatform
Segment
ykleyici

Pskrtme
betonrobotu

25m
TBMoperatr
odas

evirme temizleme
nitesi

14,4m

Aklk

5m

Yanalkalkan

retim yl: 2006

Disk kesici says: 85
Diske etki eden normal kuvvet : 39 t/kesici;
/
iletme kapasitesi: 55 t/kesici
/
Keski kafa gc: 6330 HP
Dn hz: 0 5 dn/dakika
Dndrme momenti: 18800 kNm (0 2,4 dn/dak; 9025 kN.m (5 dn/dak)
Kesici kafa itme basnc: 275,7
, bar maksimum iletme

basnc 310 bar

Hidrolik iticilerin maksimum stroku: 1.72 m,
ksa: genellikle elik hasr + pskrtme beton kaplama + tavan saplama (2,46 m uzunluk)+elik profil
Nakil nitesi konveyr genilii 1.370 m,
TBM arl: 1100 t delme nitesi hari
Kazlan kaya tr ve tek eksenli basn dayanm salam numune : Kumta,
Kumta ist,
ist amurta; b= 15 180 MPa
ekil Kesicikafannn,yandangrnlerivekimiteknikbilgiler
Kaynak:Harding,D.,2007,http://www.robbinstbm.com/_inc/pdf/RETC%202007_NiagaraTunnelProject.pdf

25

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Devamdr

Kesicidiskler

Yanalkalkan

Hareketliplatform

Kesicidiskler

Kesici kafa
Kesicikafa
Aklk

ekil Niagara tnelprojesindekullanlankayadadnyannenbykkazapna 14,44m sahipTBMdeneitligrntler

Kaynak:Peacock,J.,2008, www.infobatt.com/pdf/John%20Peacock.ppt

26

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Bulama / Hidro KarkKalkanTnelMakinesi

Bulama/Hidro
Kark Kalkan Tnel Makinesi
1. Kesicikafa
Kesici kafa
2. Basnlhava

Zemin/Kayaktlesi

3. Bulama(bentonit)karm
4 Tahriknitesi
4.
T h ik it i
5. Krcnite
6. Hidrolikiticiler
7. Kesicikafannrutintamir/
bakmiingiriblm
11

8. ksa eleman segment

9. Segmentyerletiricisi
10. Segmentkonveyr
11. Pasahidroliknakilborusu
Pasa hidrolik nakil borusu

Kaynak:Zhao,J.,Lozanniversitesitneldersnotlar,2008,http://lmr.epfl.ch/page57658.html

27

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

TnelMakinesiile(Delme+Patlatma)KazYntemininEkonomiklii

BirimTn
nelMaliyeti,M
M;$/m

Tnelmakinesiilekaz:
Mm=f(Kesitalan,keskitketimi,iksa tr,pasanakliyatekli
demiryolu,konveyr,hidrolik ,enerjitketimivb.)

Delme+Patlamailekaz:
M(d+p)=f(Kesitalan,delmemakinesi,delikapveuzunluu,
patlaycmaddetr,iksa younluu,pasanakliyeeklivb.)
Bugnn teknolojisinde
limit 310 m2 kaz alan
makine ile

Kritiknokta
(baaba noktas)

lerlemeMiktar,m/gn
Deerlendirme Notu: MmM(d+p) olduu blgede tnel
tnel makinesi
makinesi yle kaz uygundur.
uygundur (Ekonomiklik daha ziyade uzun
tnel projelerinde L>1000, 1500 m ve ilerleme hz nn 5 m/gn den byk olma durumlarnda gereklemektedir.
ekilleksizdir.

28

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

BAZITNELPROJERNEKLER

29

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

stanbuldaeitlimetroprojelerindealtrlantnelamamakinelerineaitmhendislikbilgileri
Proje

Metrotneli

Metrotneli

Metrotneli

Metrotneli

Kozyata Kadky

Otogar Kirazl

Baakehir ikitelli

Marmaray:Ayrlkeme
skdar

YapMerkezi,Yksel, Dou,
Yenign,Belen

Glermak Dou

Glermak Dou

Taisei Gama Nurol

Kartalformasyonu

Gngrenformasyonu

Gngrenformasyonu

Trakya formasyonu

TBM reticisi

2Herrenknecht(S360&S363)
A k
Akmod+EPB
d+ EPB

Herrenknecht +Lovat
Herrenknecht
LovatEPB
EPB

2Lovat
(RME 257
257 18.000&
18.000 &
RME257 23.100)

2Hitachi Zozem(aktif)
2 Hitachi Zozem
2Hitachi
(beklemede)

TBMap,m

6,57

6,5;6,5

6,5; 6,5

7,85

TBMtoplamgc,kW

2000

963;1622

1400; 2100

TBM kesicikafagc,kW

1260

630;900

900;1124

2000

5200 at1,6rpm
1515 at 5,5rpmi

4350;4450
2,5rpm(*);1,95rpm

4400; 6600
1,7rpm;2,1rpm

4450 1,9rpmiin

42575

35000;54000

Eniyignlkilerleme,m

19,6;16,6

24;25

24;29

13,7;15

Eniyihaftalk ilerleme,m

102; 80

119;102

131

57;63

Eniyiaylkilerleme,m

363; 291

419;416

439; 475

230;240

Ortalamagnlkilerleme,m
Anadurmalar ieren

5,3;6,1

5,4;5,6

Ortalamagnlkilerleme,m
Anadurmalar iermeyen

7,2;7,7

11,3; 11,1

TBMkesicikafas

Hat
Mteahhit
Jeoloji

TBMdnmemomenti,kNm
TBMMaksimumitmegc,kN

(*)rpm=Dakikadakidevirsays

Kaynak:SevenveBilgin,2009.

75000

30

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Baarlbirdenizalttnelrnei:MelenProjesi
Tnelkazap,D=6,15m;Tneluzunluu,L=5,5km
Anadolu
Yakas
Avrupa
Yakas

TNEL DELME MAKNES LE AILAN KISIM

Kaynak:Gerek,C.,vd.,2010

DEL PATLAT YNTEM LE AILAN KISIM

31

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

MelenProjesineaitJeolojikProjili:
j
j
j
Gneybat

Kuzeydou

Dou Kuzeydou

BatGneybat

0
10
20
30
40

Denizel
alvyon

50
60

De
erinlik,m

70
80

Kaya
formasyonlar(*)

90
100
110
120
130
140

Tnel

150
160
170
170
180
190

(*) Tnelin

zerinde kalan kesimin yaklak ilk 30 metresinde denizel alvyon, geri kalan yaklak 35 40 metresinde
arlkl olarak ayrmam az ayrm,
ayrm ardalanmal kireta,
kireta kumta ve amurta tabakalar ile yer yer diyabaz
dayklarna rastlanmtr.Avrupa yakasnda Devoniyen yal ayrmam/ az ayrm ardalanmal kumta, kireta
ve amurta tabakalar (Kartal Formasyonu), Asya yakasnda ise Devoniyen Siluriyen yal kiretalar (stinye
Formasyonu) yer almaktadr.

Kaynak:Gerek,C.,vd.,2010

32

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Baarlbirdenizalttnelrnei:MarmarayProjesi

y
j
Tnelkazap,D=6,5m;Tneluzunluu,L=13,56km

Kaynak:Akay,G.,2010

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Marmarayy Projesi
j
kapsamnda
p
Avrupa
p yyakasnda yyaplan
p
klasik
madencilik yntemi uygulamas
st galeri
Orta kaz
kademesi

Taban

Kaynak:Akay,G.,2010

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

ManKanalDemiryoluTneli(1989 1994)
NGLTERE
NGLTERE

FRANSA

Castle Hill Shakespeare Yamac

stveortatebeirkayabirimi

t
t t b i k
bi i i
Yangei

S
Sangatte
tt
Yangei

Alterasyon Snr
AltTebeir

Gault kili

Dover

Cheriton

Yeilkum

Shakespeare
Cliff

TebeirMarn

Tnelbalants
9,3km

Folkstone

Dover straits

Sargate

3,7km

37km

Calais
Frethun
Beton klf
Betonklf
Gvenlikkaps

Arageit

FRANSA

7,3miapnda
demiryolutneli

7,3miapnda
demiryolutneli
4,5miapndaservistneli

BilgiNotu:
Dnyannenuzundenizalttneliolup(toplamuzunluk50,4kmvedenizaltuzunluuise38km),Avrupanninaatmhendislii
D
d i lt t li l (t l
l k 50 4 k
d i lt
l i 38 k ) A

i
t h di lii
projeleriarasndaenbykprojeolup,maliyeti9MilyarSterlindir.
Kaynak:Kuesel,1986;Torol veiniciolu,1991)

35

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

AvrasyaKarayoluTnelProjesi(YapMerkezinaatA..)
y
y
j ( p

Kaynak:stanbulRoad Tunnel ProjectPresentation,Alignment Plan,ProfileandTypical Section,2008.

(Buradabelirtilengeometrikboyutlarvejeolojikbirimlersadecefikirvermekiindir.Nihaiprojeverisiolmadbelirtilmelidir.).

36

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

KalkanlTBMTnelkesiti(YapMerkezinaatA..AvrasyaKarayoluTnelProjesi)

MalzemeListesi:
Snflandrma
Kaz

147,34m
147
34 m3

Dolgu

13.11m3

Dolgukarm

Bulama iin
karmkatks
Tail Sealer

AvrasyaKarayoluTnelProjesiSunumu,YapMerkeziAR&GESunumu,2008,STANBUL
Kaynak:stanbulRoadTunnel ProjectReport,2008.
(Buradabelirtilengeometrikboyutlarsadecefikirvermekiindir.Nihaiprojeverisiolmadbelirtilmelidir.).

Miktar

imento

4.044kg

Bentonit

607kg

Stabilizr

40kg

Su

9.924kg

Sodyum silikat

924kg

Bentonit

2 574 kg
2.574kg

CMC

77kg

Ayrcajanlar

206kg
41kg

37

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Tnelplanveboykesiti (YapMerkezinaatA..Taksim KabataFnikler Projesi)

ITAAITESCongress,2005,stanbul
Kaynak:Aykar,E.,Arolu,B.Erdirik,N.,A.Yksel,zbayr,T.,Arolu,Ergin,Yolda,R.

38

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Tneljeolojikkesiti(YapMerkezinaatA..Taksim KabataFnikler Projesi)

ITAAITESCongress,2005,stanbul
Kaynak:Aykar,E.,Arolu,B.,Erdirik,N.,A.Yksel,zbayr,T.,Arolu,Ergin,Yolda,R.

39

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Kaynak:YapMerkezi,MhendislikveTasarmBlm,YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

40

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Kaynak:YapMerkezi,MhendislikveTasarmBlm,YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

41

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Kaynak:YapMerkezi,MhendislikveTasarmBlm,YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

42

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

KabatagiriindeTipA3desteklemesindeemsiyebulonu (Umbrella Arch)Uygulamas

(YapMerkezinaatA..TaksimKabataFnikler Projesi)

YapTemeli

UlamdaYeraltKazlarII.Sempozyumu,2007 stanbulTeknikniversitesi,MadenFakltesi,STANBUL
Kaynak:Yksel,A.,Arolu,Ergin.

43

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Kabata
KabatagiriindeTipA3desteklemesindeemsiyebulonu
giriinde Tip A3 desteklemesinde emsiye bulonu (Umbrella Arch)Uygulamas
Arch) Uygulamas
(YapMerkezinaatA..TaksimKabataFnikler Projesi)
nsrenboru

YapTemeli

UlamdaYeraltKazlarII.Sempozyumu,2007 stanbulTeknikniversitesi,MadenFakltesi,STANBUL
Kaynak:Arolu,B.,Yksel, A.,Arolu,Ergin.,2002;YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

44

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Nene Hatun
Hat n Tneli Kaz
Ka Destekleme Sistemi (Yap
(Yap Merkezi
Merke i naat A..
A zmir
mir Metro Projesi
Nenehatun Tneli)

ECAS2002UluslararasYapveDepremMhendisliiSempozyumu,14Ekim2002, OrtaDouTeknikniversitesi
Kaynak:Arolu,B.,Yksel, A.,Arolu,Ergin.,2002;YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

45

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

Bolu karayolu tnel projesinde skma ve taban kabarmas gzlenen zonlarda

uygulanan iksa birimleri:
Pskrtmebeton
kaplamas(ds=40cm)
Betonkaplama
(B40,d=50cm)
beton
kaplama
(d= 60 cm)
(d=60cm)

TnelBilgileri:
Satpuzunluu:3,236km
Soltpuzunluu:3,287km
Enkesit alan: 140 220m2
Tplerarasndakikayatopuk
genilii:40m
Maksimumrtderinlii:
250m

Kaynak:Geoconsult,1998b;Dalg,2002).

46

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

KolluKazcilestasyonTnelindeKazlemi(YapMerkezinaatA..zmir
Kollu Kazc ile stasyon Tnelinde Kaz lemi (Yap Merkezi naat A zmir MetroProjesi
Metro Projesi
Nenehatun Tneli)

Westfalia WAV178/300
WAV 178/300
KolluKazc

ECAS2002UluslararasYapveDepremMhendisliiSempozyumu,14Ekim2002, OrtaDouTeknikniversitesi
Kaynak:Arolu,B.,Yksel, A.,Arolu,Ergin.,2002;YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

47

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

stYardaDesteklemelemi(YapMerkezinaatA..zmir
st Yarda Destekleme lemi (Yap Merkezi naat A zmir MetroProjesi
Metro Projesi Nenehatun Tneli)
Tneli)
Kaya
Civatas

Taze
Taze
Pskrtme
BetonYzeyi

Kaya
Civatas

elik
Hasr

elik
Kafes
ksa
Hidrolik
Kaldrma
Platformu

stYar

AltYar

ECAS2002UluslararasYapveDepremMhendisliiSempozyumu,14Ekim2002, OrtaDouTeknikniversitesi
Kaynak:Arolu,B.,Yksel, A.,Arolu,Ergin.,2002;YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

48

YILDIZTEKNKNVERSTES

TNELDERS

naatMhendisliiBlm

ErginARIOLU

AltYarKazsveDesteklemesi(YapMerkezinaatA..zmir MetroProjesi Nenehatun Tneli)

Geiciiksa:Pskrtmebeton
kaplama+kayasaplamalar

stYar
st
Yar
(~35m2)

AltYar

((~31m
31 2)

ECAS2002UluslararasYapveDepremMhendisliiSempozyumu,14Ekim2002, OrtaDouTeknikniversitesi
Kaynak:Arolu,B.,Yksel, A.,Arolu,Ergin.,2002;YapMerkeziArivi,amlca,stanbul.

49