GVENLRLK MERKEZL BAKIM

VE
RSK BAZLI DENETM

Efari BAHEVAN
ATEX ve Gvenilirlik Uzman

RCM GVENLRLK MERKEZL BAKIM

ERK

Genel Tanmlar

Yaanm Kazalar

GMB ve RBD
- Gvenilirlik Merkezli Bakm
- Risk Bazl Denetim

Gvenilirlik Tarihesi
o Gvenilirlik (Reliability) Kavram ilk kez 1940l yllara 2.
dnya sava srasnda ortaya kmtr. 1960 l yllarda
ise gvenilirlik teorileri gelitirilmeye balanmtr.
o Gvenilirlik, bir sistem veya parann, belirlenen sre
ve artlar altnda, istenen fonksiyonlar
gerekletirebilme yetenei olarak tanmlanr.
o Kavram ou zaman, sistemin hata
verme olasl eklinde alglanr. Gvenilirlik, hatalar
arasndaki ortalama srenin hesaplanmas ile sistem
gvenilirliini ve srekliliini salar.

Gvenilirlik Merkezli Bakm GMB (RCM)

Gvenilirlik merkezli bakm (RMB), tehizat ve yaplar iin

yapsal gvenilirlik ve emniyet seviyelerinin salanmasn
amalayan bir balang nleyici bakm program oluturma
metodudur.
RMB, karar mantk aacnda kullanlmak zere, her arzann
emniyet ve iletme sonularna ve bu arzalardan sorumlu
olan bozulma mekanizmalarna gre tehizat ve yaplarn
bakm gereklerini tesbit eder.

Gvenilirlik Merkezli Bakm GMB (RCM)

Karar mant ile almann sonucunda bir bakm ileminin

yaplmasna gerek olup olmad ve ne zaman yaplmas
gerektii konularnda karar oluturulur.
RMBnin tam olarak uygulanmas, en dk mr dngs
maliyetleri ile rn yararlanabilirliini en st dzeye karma
hedefine ynelik bakm yaplabilirlik programnn
yrtlmesine byk katklarda bulunur.

Aloha Airlines Flight 243

Gvenilirlik mhendislerinin 75000 uu mr bitii bir Boeing 737-29
Aloha havayollar 89090. uu evriminde iken olay meydana gelmitir.
(28 Nisan 1988)

Yeterli bakm yaplmamas,

rnn mrn tamamlamas,
Uu blgesinin nemli ve tozlu ikliminde
malzemede yorulma ve korozyon etkisi
Not: 1 uu evrimi=kalk ve ini.

Challenger Uzay Mekii

28 Ocak 1986 tarihinde frlatldktan
73 sn. sonra havada paraland. Olay;
Yakt tanknn yaltmn salayan halkal
conta malzeme hatas nedeniyle
ateleme srasnda tankn kenardan gri
duman kmaya balad. Conta
malzemesi ar scakta esnekliini ve
yaltkanln kaybetmesi de, soukta
byle bir risk sz konusuydu.
Kat yakt tankndan szan gaz alev ald,
Scakln artmasyla tank malzemesi
dayankszlat, kat yakt tank ve d
kanat balants krld, kat yakt tank
kontrolden kt, kanatlara arparak alev
almasna sebep oldu.

Millennium Bridge (Londra)

42 Milyon dolar
deerindeki
millenium
kprs 400$
deerindeki
elektronik devre
kart yznden
arzaland ve
kpr alamad.

Zaman ve prestij kayb

Hoursehead inko Tesisinde Patlama ve Yangn

(Pennsylvania USA)

22 Temmuz 2010
ylnda meydana
gelmitir.
Patlamada 2 kii ld,
3 kii yaraland.

Hoursehead inko Tesisinde Patlama ve Yangn

(Pennsylvania USA)

U.S. Chemical Safety

Board (CSB). Kimyasal
Gvenlik Kuruluna gre
olay;
Seramik inko retimi
devam ettii srada
bulunduu kap ierisinden
szan scak inko nce
patlama sonrada yangna
sebep olmutur.

Yetersiz Yaplan Gvenilirlik Analizleri

Gvenilirlik analizleri iyi yaplmad takdirde

Can
Para
Zaman
tibar
kaybna neden olur.

Gvenilirlik Merkezli Bakm

Gvenilirlik Merkezli Bakm:
Yaplan faaliyet veya ilemin
performans ve onu etkileyen
gvenilirlik performans, bakm
yaplabilirlik performans ve bakm
destei performans gibi onu
etkileyen faktrlerin tamamn ifade
eder.
Bakm Ynetim Politikasn belirlemek
ve semek iin yntem etkin ve verimli
bir operasyonla ihtiya duyulan
seviyede gvenli, kullanlabilir ve
ekonomik ltler olmasdr.

Gvenlirilik Analizi Metodolojisi

Gvenilirlik Merkezli Bakm

Planlama
Sistem gvenilirlii, hedef belirleme,
Gvenilirlik stratejisini belirleme,
Ekibin oluturulmas,
GMB programnn planlanmas ve ynetimi,
Tasarm
Gvenilirlik iin tasarm
Yazlm gvenilirlii,
Tasarm zelliklerini belirleme,
Tasarm gzden geirme,
Bitmi rn gvenilirlik analizi,
alma Ortam
Prosesin almas srasnda kontrol,
Proses gvenilirliinin izlenmesi, dzeltici faaliyetler,
Komponent ve malzemede gvenilirlik,
Kontrol ve denetimler,
Kullanc ve personel eitimleri
Montaj ve testler
Gvenilirlik iyiletirmeleri,
Saha izleme, geri dnm ve imha,

Gvenilirlik Ynetimi iin Admlar

Gvenilirlik Analizi Prosedr

Gvenilirlik

Gvenilirlik
Neden Gvenilirlik gereklidir?

Kritik ekipmanlarn gvenilir altrlmas,

Bakm faaliyetlerinin planlanmas,
Bir rnn kalitesini gelitirme,

GMB aadaki 7 soruya yant arar:

1.Bir fiziksel varlk mevcut iletme artlarnda hangi
fonksiyonlar ve performans standartlarn yerine getirmelidir?
2.Bu fonksiyonlar yerine getirmesine neler engel olur?
3.Fonksiyonel arzalarn nedenleri neler olabilir?
4.Her bir arza gerekletiinde sonular ne olur?
5.Arza nasl meydana gelir?
6.Arzalar nceden kestirmek ve nlemek iin ne yaplabilir?
7.Eer proaktif bir bakm yntemi bulunamaz ise ne
yaplmaldr?

Bir varln fonksiyonlar ikiye ayrlr

Birincil fonksiyon: Varlktan beklenen temel grevdir. rnein
bir arabann grevi insanlar biryerden biryere tamaktr.

kincil Fonksiyon: Varlkta birincil fonksiyona ilaveten olmas

beklenen dier fonksiyonlardr. Konfor, gvenlik, evreye
minimum etki vb.
Fonksiyonel Arzalar: Bir varln fonksiyonlarn yerine
getirmesini engelleyen arzalardr. GMBn odakland arzalar
fonksiyonel arzalardr.

GMB odakland arza trleri

Arza Trleri
Tasarm kaynakl
Ypranma
Anma
Kirlenme
Kullanm mrnn dolmas
Kullanc kaynakl
Bakmc kaynakl

GMBye gre arza etikilerinin nlenmesi

Arza etkileri unlardr:
-Gizli arzalarn etkileri: Bunlar fonksiyonel arza olarak kendini
gstermez ve kullanc tarafndan farkedilmezler ancak zaman iinde
ciddi etkilere neden olabilirler. Genellikle koruma dzeneklerindeki
hatalar bu kategoriye girer.
-Gvenlik ve evresel etkiler,
-Operasyonel Etkiler: rn kalitesinin bozulmas ve durular,
-Operasyonel olmayan etkiler: Sadece tamir maliyetlerine neden olan
etkiler

Bakm Metotlar
Genel olarak bakm tercihleri 3 ana kategoride ele alnmaktadr:
-Dzeltici (arzi) bakm (arza olduka yaplan bakmlar)
-nleyici bakm (periyodik bakm ve para deiimleri)
-Kestirimci bakm (ekipmann durumunun ve alma
koullarnn izlenmesi)

GMBda nleyici Bakm

Geleneksel bakm inancna gre arzalar dzenli bir ekilde kaydederek bir
elemann kullanm mrn tahmin etmek ve buna gre nleyici Bakm (B) plan
gelitirmek gereklidir.
Bu gr, ypranma ve yalanma tr arza rnts ieren, yani banyo kveti
erisine uyan mr karakteristii gsteren elemanlar iin doru olmakla birlikte
sabit arza oranna sahip elemanlar iin geerli deildir.
Genellikle basit elemanlar ve dominant bir arza gsteren karmak sistemler bu tr
arza davran gsterirler.
Ypranma tr arzalar daha ok rnle temasta olan makine elemanlarnda gzlenir.
Yalanma tr arzalar ise korozyon, anma, buharlama vb gibi nedenlerle ortaya
kar.

Risk Deerlendirmesi Standardlar

RSK YNETM - PRENSPLER VE KILAVUZLAR Aralk 2011
Risk Management - Principles and guidelines
ISO 31010,
RSK YNETM - RSK DEERLENDRME TEKNKLER Temmuz 2010
Risk management - Risk assessment techniques
ISO Guide 51, RSK YNETM TERMLER VE TARFLER 1 Nisan 2014
Risk management Vocabulary
ISO Guide 73, RSK YNETM TERMLER VE TARFLER ubat 2012
Risk management Vocabulary
IEC 60812, SSTEM GVENRL N ANALZ TEKNKLER - Baarszlk modu ve
etkilerin analizi iin ilem
ISO 31000,

31010 Standardnn Kapsam,

NOTE This standard does not deal specifically with safety. It is a generic risk management
standard and any references to safety are purely of an informative nature. Guidance on the
introduction of safety aspects into IEC standards is laid down in ISO/IEC Guide 51.

FTA - UYGULAMA

Hata aacnn uygulamas iki ynldr.

Bilinen bir arzann sebebini bulmak amacyla veya
arza eidi analizi gvenilirlik modellemesi ve tahmini
arac olarak kullanlabilir.

FTA - UYGULAMA

IEC 60812 FMEA/FMECA

FMEA (Hata Trleri ve Etkileri Analizi) arzas modlar ve
mekanizmalar, ve bunlarn etkilerini tanmlayan bir tekniktir.

IEC 60812, Sistem gvenilirlii iin analiz teknikleri- Hata trleri

ve etki analizine (FMEA) ynelik prosedrler.

IEC 60812 FMEA - UYGULAMASI

Hata trleri ve etkileri analizi (FMEA) zellikle malzeme,
bileen ve tehizat arzalaryla bunlarn bir st seviyedeki
fonksiyonel sistem zerindeki etkilerini incelemek iin uygun
olan aadan yukarya bir nitel analiz metodudur.
Bu admn tekrarlamalar (tekli arza eitlerinin belirlenmesi ve
bunlarn bir st seviyedeki sistem zerindeki etkilerinin
deerlendirilmesi) sonuta btn sistem tekli arza eitlerinin
belirlenmesini salar.
FMEA farkl teknolojilere sahip basit yapl sistemlerin (elektrik,
mekanik, hidrolik, yazlm gibi) analizinde kullanlabilir.

FMEA - UYGULAMASI

Gvenilirlik Tanmnda
Drt nemli unsur vardr:
Olaslk
Zaman
Performans
alma koullar

Gvenilirlik Tanmnda
Olaslk
0 ve 1 arasnda bir deer.

rnein 0.97nin olasl, o rnn 100 de 97si

belirtilen zamanda ve belirtilen art ve koullar
altnda alyor olmasdr.

Banyo kvet erisi

Banyo kvet erisi (ing. Bathtub Curve) sistemlerin zamana
bal hata oranlarn gstermek iin kullanlr.

Blok emalar: Seri Bal

Blok emalar: Paralel Bal

Blok emalar rnek

HATA ORANI HESAPLAMA

Hata oran

rnnBozulmas

ToplamalmaZaman

Bu formllerde genellikle Yunan harfi lamda kullanlr ()

(t) Sresi kadar bir rnn bozulmadan almas

olasl aadaki fonksiyon tarafndan verilmitir:
Zamana bal gvenilirlii (t) =
e = stel fonksiyonu

Prosedr

Bir enin gvenilirliini belirlemek iin:

Hatalar tespit edilene kadar bir dizi test yaplr.

Hata oran (Lambda) hesaplanmal.
Belirlenen bir sre iinde parann gvenilirliini hesaplanmas.

Zamana bal gvenilirlii R(t) =

e = stel fonksiyonu

rnek

1 milyon saatlik bir test srasnda denemek iin

verilen 105 rn hata (arza) yapyor.
(Tm test edilen rnler hatal/hatasz olarak
ayrld.)
Hata oran

105

1.05 x10 4
1000000

rnek
1000 saat sonra bir rnn gvenilirliini bulun.
(t) =1000
1000 saatteki gvenilirlii

R(1000)

(1.05 x104 x1000)

= 0.9

Bu nedenle rn 1000 saat alma sresince

%90 gvenli bir ekilde alabilir.

Risk Bazl Denetim

API 580- API 581

Risk Bazl Denetimde hem arza olas

RBI NEDR ?
RBI ( Risk Based Inspection): Statik ekipmanlarn
btnl ve teknik kontrol ilemlerinin optimize
edilmesidir.
Ekipmanlara ait i aksamlarnn bozulmalarna ynelik
arzalar sre dahilinde deildir.

RBI KAPSAM
STATK EKPMANLAR
-

Kolonlar
Reaktrler
Frnlar
Eanjrler
Haval soutucular
Hatlar
Tanklar
Kazanlar

Risk Bazl Denetimin Temel Admlar

Varlk Veritaban

Statik Ekipman Listesi

Dizayn ve Kontrol Bilgileri
Sonular ve Geri
Besleme

Korozyon
Dngs
Tanmlar

Uygulama

Kritiklik Analizi

Kontrol
Planlamas

Gvenilirlik
Analizi

Korozyon Dngleri
RBD alma sreci iletme nitelerini korozyon dnglerine
ayrmaktadr.
Korozyon dngleri iletme nitelerindeki bozulma
mekanizmalarnn kontrol ve aklanmas iin bir aratr.
Korozyon dngleri doru kontrol tekniklerinin
uygulanmasna katk salar

Korozyon Dngleri
Bir korozyon dngs neleri kapsar?
1- Malzeme ve borulama snflar
2- letme artlarnda alan ve benzer ngrlen bozulma
mekanizmalar ile korozyon hzlarna maruz kalan blgeler,
3- Korozyon dngs boyunca ayn korozif akkan iermesi
4- Korozyon mekanizmasnda deiiklik yaratacak ciddi
scaklk deiimleri iermemekte

Korozyon Dngleri
Korozyon dngleri
belirlenir ve haritalandrlr.
Bu mekanizmalar takip
etmek amac ile ne tr
kontrol yaplmas gerektii
belirlenir.

Yararlanlan Kaynaklar
Prof. Dr. Hseyin Balgilin ders notlar,
lknur Baylakolu TBTAK Uzay, Gvenilirlik Laboratuvar Uzmanlk Grup Liderinin,
sunumlar,
IEC 60300-3-11 Gvenebilirlik Ynetimi Blm 3: Uygulama Klavuzu-ksm 11:
Gvenilirlik Merkezli Bakm,
IEC 60812, SSTEM GVENRL N ANALZ TEKNKLER - Baarszlk
modu ve etkilerin analizi iin ilem,
ISO 31000,RSK YNETM - PRENSPLER VE KILAVUZLAR Aralk 2011
ISO 31010,RSK YNETM - RSK DEERLENDRME TEKNKLER Temmuz 2010
ISO Guide 51, RSK YNETM TERMLER VE TARFLER 1 Nisan 2014
ISO Guide 73, RSK YNETM TERMLER VE TARFLER ubat 2012