Z

enbaki arruntak

Helburuak
1. Historian erabili izan diren
zenbaki-sistemen berri jakitea. Sistema batukorrak eta
posizioaren
araberakoak
bereiztea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Zenbakiak hainbat zenbakisistematan
kodifikatzen
ditu, batzuetatik besteetarako aldaketa eginez (egiptoarrena, erromatarrena, hamartarrak). Badaki noiz
erabiltzen duen sistema
batukorra eta noiz posizioaren araberakoa.
1.2. Ezartzen ditu SMHko unitateordenen arteko baliokidetasunak.
1.3. Irakurtzen eta idazten ditu
zenbaki handiak (milioiak,
miliarrak, bilioiak,).
1.4. Hurbiltzen ditu zenbakiak
hainbat unitate-ordenatara,
biribilduz.

2. Zenbaki arruntak dituzten lau

eragiketak trebe erabiltzea.

2.1. Egiten ditu zenbaki arrunten

arteko batuketak, kenketak,
biderketak eta zatiketak.
2.2. Ebazten ditu parentesiak
eta eragiketa konbinatuak
dituzten adierazpenak.

3. Zenbaki arruntak erabili beharreko problemak ebaztea.

3.1. Ebazten ditu zenbaki arruntak erabili beharreko problema aritmetikoak, eragiketa
bat edo bi eginez.
3.2. Ebazten ditu zenbaki arruntak erabili beharreko problema aritmetikoak, hiru eragiketa edo gehiago eginez.

4. Oinarrizko
kalkulagailuaren
funtsezko ezaugarriak zein
diren jakitea, eta behar bezala
erabiltzea.

4.1. Egiten ditu eragiketa konbinatuak kalkulagailuarekin,

makinaren ezaugarriak kontuan hartuta (hierarkia edo
hierarkiarik ez).

Gaitasunak
Matematikoa
Zenbaki-sistema hamartarra zenbakiak adierazteko sistema erabilgarriena dela kontuan hartu.
Zenbaki arrunten eragiketen
algoritmoak zein diren jakin.
Hizkuntza-komunikazioa
Testu batetik zenbakiei buruzko informazioa ateratzeko gauza izan.
Zenbakiei buruzko informazioa
duten ideiak eta ondorioak argi
adierazi.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Zenbaki arruntak eta zenbaki
arrunten eragiketak eguneroko
gertakizunak
deskribatzeko
bidetzat hartu.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Kalkulagailua kalkulu mekanikoak
errazten dituen tresnatzat erabili.
Gizartea eta herritartasuna
Zenbakiak hurbiltzeko eta biribiltzeko prozedura emandako
informazioak
interpretatzeko
bidetzat hartu.
Zenbakiek gure gizartean zer
balio duten kontuan hartu.
Kultura- eta arte-gaitasuna
Beste kultura batzuetan (antzinakoetan eta gaur egungoetan)
Matematika lantzeko moduari
buruzko gogoeta egin izan ere,
gaurko moduen osagarri dira.
Ikasten ikasi
Ikasketa-prozesuan aurrera egiteko zenbakiei buruzko ezagutzak lantzea eta barneratzea
ezinbestekoa dela aintzat hartu.
Norberaren autonomia eta ekimena
Zenbakiekin lotuta dauden prozesu matematikoak aztertu eta
amaitu gabe dauden arrazoibideak burutu.

Edukiak
ZENBAKI ARRUNTAK

Zenbakien jatorria eta bilakaera.

Zenbaki-sistema batukorrak eta posizioaren araberakoak.

Zenbaki arrunten multzoa.

Zenbaki arruntak hainbat zenbaki-sistematan adierazi (erromatarrenean, egiptoarrenean, hamartarrean, etab.).
Ordena Nmultzoan.
Zenbakien zuzena. Zenbaki arruntak zuzenean adierazi.
ZENBAKI SISTEMA HAMARTARRA

Unitate-ordenak. Baliokidetasunak.
Zenbaki handiak. Milioiak. Milaka milioiak. Bilioiak.
HURBILTZE EDO BIRIBILTZEAK

Unitate-ordena jakin batera biribildu.

ERAGIKETAK ZENBAKI ARRUNTEKIN

Batuketak eta kenketak. Propietateak eta erlazioak.

Biderketa. Propietateak.
Zatiketa zehatza. Loturak biderketarekin. Zatiketa zehatza.
Parentesiak eta eragiketa konbinatuak dituzten adierazpenak. Eragiketen lehentasuna.
KALKULU ZEHATZA ETA GUTXI GORABEHERAKOA

Eragiketen propietateak kalkulua errazteko erabili.

Gutxi gorabeherako kalkulua. Estimazioak.
ERAGIKETA KONBINATUAK

Eragiketen propietateak kalkulua errazteko erabili.

Gutxi gorabeherako kalkulua. Estimazioak.
KALKULAGAILUA

Lau eragiketako kalkulagailua erabili.

ARITMETIKAKO PROBLEMAK EBATZI

Zenbaki arruntak erabili beharreko aritmetikako problemak ebatzi.

Zenbaki arruntak inguruari, zientzien garapenari, pentsamenduari eta abarri buruzko informazioa emateko lagungarriak direla aintzat hartu.

Kalkulua datuak zeharka lortzeko eta problemen soluzioak argitzeko bidea dela onartu.

Problema baten soluzioak era kritikoan aztertu.

B
2

erreturak eta erroak

Helburuak

Ebaluaziorako irizpideak

1. Berretzaile
arrunta
duen
berretura zer den jakitea, eta
horren oinarrizko propietateak
trebe erabiltzea.

1.1. Berreturatzat hartzen du

behin eta berriro egiten den
biderketa.

2. Berreturen oinarrizko ezaugarriak trebe erabiltzea.

2.1. Kalkulatzen du zenbat den

berreturak dituzten adierazpen aritmetikoen balioa.
2.2. Murrizten ditu berreturen
adierazpen aritmetiko eta
aljebraiko errazak (berrekizun bereko berreturen arteko biderketa eta zatiketa,
berretura baten berretura,
etab.).

3. Zenbaki baten erro karratua

zer den jakitea, eta kasu errazetan kalkulatzea.

3.1. Buruz kalkulatzen du 100

baino zenbaki txikiagoen
erro karratua, oinarritzat
lehenengo hamar berbidura
perfektuak hartuta.
3.2. Kalkulatzen du zenbatekoak
diren 100 baino zenbaki
handiagoen erro karratu
osoak, haztamuz jota.
3.3. Kalkulatzen du zenbatekoak
diren 100 baino zenbaki
handiagoen erro karratu
osoak, algoritmoa erabiliz.

Gaitasunak
Matematikoa
Berreturak erabiltzeak biderkagai berdinen arteko biderketak
errazten dituela ulertu.
Berreturen erabilera aintzat hartu, zenbaki handiak edo txikiak
adierazteko.
Hizkuntza-komunikazioa
Ebazteko berreturen edo erroen
kalkulua erabili beharreko problemen enuntziatuak ulertu.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Berreturak errealitateari buruzko neurri kuantitatiboak adierazteko erabili.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Kalkulagailua berreturekin eta
erroekin lotuta dauden kalkulu
mekanikoak errazten dituen
tresnatzat erabili.
Gizartea eta herritartasuna
Ikasitakoa erabili, Matematikari
buruzko egoerak beste pertsona
batzuei azaltzeko.
Kultura- eta arte-gaitasuna
Berreturak erregulartasun geometrikoak dituzten arte elementuak deskribatzeko erabili.
Ikasten ikasi
Unitate honetako edukiak ikasteaz eta barneratzeaz jabetu.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Planteaturiko problema baten
aurrean, prozedurarik baliagarriena zein den erabaki.

Edukiak
BERREKIZUN ETA BERRETZAILE ARRUNTEKO BERRETURAK

Adierazpena eta izendapena.

Biderkagai berdinen arteko biderketak berretura moduan jarri, eta alderantziz.
BERBIDURA ETA KUBOA

Esanahi geometrikoa.
Berbidura perfektuak. Lehenengo hogei zenbaki arrunten berbidurak buruz ikasi.
Berbidura perfektu batzuk modu automatikoan identifikatu (400 baino txikiagoak, 25en,
30en, 50en, 100en eta abarren berbidurak).
Alde ezaguneko kubo batek zenbat unitate kubiko dituen kalkulatu. Adierazpen aritmetikoa berretura moduan eman.
BERRETZAILE ARRUNTEKO BERRETURAK

Berretzaile arrunta duten berreturak kalkulatu.

Berreturak, lau eragiketako kalkulagailuarekin eta kalkulagailu zientifikoarekin.
10 BERREKIZUNEKO BERRETURAK

Zenbaki baten deskonposizio polinomikoa.

Unitate-ordena jakin batera biribildu.
Zenbaki handien adierazpen laburtua.
BERRETUREN PROPIETATEAK

Biderkadura baten berretura. Zatidura baten berretura.

Berrekizun bereko berreturen arteko biderketa.
Berrekizun bereko berreturen arteko zatiketa.
ERAGIKETAK BERRETUREKIN

Berreturen propietateak adierazpenak sinplifikatzeko eta kalkuluak laburtzeko erabili.

Buruzko eta idatzizko kalkulurako estrategiak landu.
ERRO KARRATUA

Kontzeptua. Erro zehatzak eta biribilduak.

Erro karratuak haztamuz jota kalkulatu. Biribiltzeak.
Erro karratuak algoritmoarekin eta kalkulagailuarekin kalkulatu.
PROBLEMAK EBATZI

Berreturak zein erroak erabili beharreko problema aritmetikoak ebatzi.

Hizkera matematikoa informazioa biltzeko eta transmititzeko baliabidea dela aintzat hartu.
Kalkuluko prozesuak ulertzeko eta prozesu horiek eta emaitzak argi adierazteko interesa
izan.
Buruzko eta idatzizko kalkulurako estrategiak landu.

Z
3

atigarritasuna

Helburuak
1. Zenbaki arrunten arteko zatigarritasun-erlazioak identifikatzea, eta zenbaki lehenak
zer diren jakitea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Badaki zenbaki bat beste
baten multiploa edo zatigarria den.
1.2. Lortzen ditu zenbaki baten
zatitzaileak.
1.3. Badaki zenbaki baten multiploen segida hasten.
1.4. Badaki 30 baino txikiagoak
diren zenbaki lehenak zein
diren, eta lehenak zergatik
diren justifikatzen du.

2. Zatigarritasun-irizpideak zein
diren jakitea, eta zenbaki bat
faktore lehenetan deskonposatzeko erabiltzea.

2.1. Zenbaki multzo bat emanda, badaki buruz 2ren, 3ren,

5en eta 10en multiploak
bereizten.
2.2. Deskonposatzen ditu zenbakiak faktore lehenetan.

3. Bi zenbakiren edo gehiagoren

zatitzaile komunetako handiena eta multiplo komunetako
txikiena zer den jakitea, eta
bata zein bestea kalkulatzeko
estrategiak menperatzea.

3.1. Lortzen du bi zenbakiren

zkh eta mkt kasu errazetan,
buruz kalkulatuta edota zenbakien zatitzaile eta multiplo bildumen ebaketa eginez (artisau-metodoa).
3.2. Lortzen du bi zenbakiren
zkh eta mkt kasu errazetan,
zenbakiok faktore lehenetan deskonposatuz.

4. Zatigarritasunari buruzko ezagutzak problemak ebazteko

erabiltzea.

4.1. Ebazten ditu multiplo eta

zatitzaile kontzeptuak erabili beharreko problemak.
4.2. Ebazten
ditu
zatitzaile
komunetako handiena erabili beharreko problemak.
4.3. Ebazten ditu multiplo komunetako txikiena erabili beharreko problemak.

Gaitasunak
Matematikoa
Biderkatzaile eta zatitzaile kontzeptuak erabili, zatitzaile komunetako handiena eta multiplo
komunetako txikiena kalkulatzeko.
Hizkuntza-komunikazioa
Emandako testu batetik Matematikari buruzko informazioa
ateratzen jakin, eta zenbaki
arrunten
zatigarritasunarekin
loturiko problemetan erabili.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Zenbaki lehenak eguneroko
hainbat egoeratan erabiltzen
direla kontuan hartu.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Kodifikazio digitaleko sistemak
zenbaki lehenen erabileran oinarritzen direla jakin.
Ikasten ikasi
Zatigarritasunari buruzko arrazoibide matematikoen ikasketa
geroko ikasketa eta ezagutzetarako iturri direla aintzat hartu.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Zenbakien arteko zatigarritasunerlazioak agertzen dituzten hainbat problematan erabiltzeko prozedura matematikoak ikasi.

Edukiak
ZATIGARRITASUN ERLAZIOA

Zatigarritasun-erlazioaren arabera lotuta dauden zenbakiak identifikatu.

Emandako bi zenbakiren artean zatigarritasun-erlaziorik dagoen zehaztu.
ZENBAKI BATEN MULTIPLOAK ETA ZATITZAILEAK

Zenbaki bat beste baten multiploa ala zatitzailea den aztertu.

Zenbaki baten zatitzaileen multzoa lortu.
Elementuak parekatu.

Zenbaki baten multiploen segida ordenatua lortu.

ZENBAKI LEHENAK ETA ZENBAKI KONPOSATUAK

50 baino txikiagoak diren zenbaki lehenak identifikatu eta buruz ikasi.

2, 3, 5 eta 10ekin zatitzeko irizpideak.
3 zifrara arteko zenbaki bat lehena ala konposatua zen jakiteko estrategiak landu.
Zenbaki bat faktore lehenetan deskonposatu.
BI ZENBAKI EDO GEHIAGOREN ZATITZAILE KOMUNETAKO HANDIENA

Zkh lortu, intuiziozko prozesuei edo prozesu naturalei jarraituz.

Zenbaki bakoitzaren zatitzaile multzoak lortu.
Zatitzaile komunak aukeratu, multzo-ebaketa eginez.
Zatitzaile komunetako handiena aukeratu.

Zkh lortu, faktore lehenetatik abiatu eta algoritmoa erabiliz.

BI ZENBAKI EDO GEHIAGOREN MULTIPLO KOMUNETAKO TXIKIENA

Mkt lortu, intuiziozko prozesuei edo prozesu naturalei jarraituz.

Zenbaki bakoitzaren multiplo multzoak ordenatuta eman.
Multiplo komunak aukeratu, multzo-ebaketa eginez.
Multiplo komunetako txikiena aukeratu.

Algoritmoa erabili, bi zenbakiren edo gehiagoren mkt kalkulatzeko.

PROBLEMAK EBATZI

Multiplo eta zatitzaileen problemak ebatzi.

Zkh eta mkt-ren problemak ebatzi.

Zenbakizko propietateak eta erlazioak aztertzeko interesa izan.

Buruzko eta idatzizko kalkulurako norberaren estrategiak garatzeko interesa izan.

Kalkulurako prozesuak ulertzeko interesa izan.

Z
4

enbaki osoak

Helburuak
1. Zenbaki osoen eta zenbakion
erabileren berri jakitea, zenbaki arruntetatik bereiziz.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Erabiltzen ditu zenbaki osoak eguneroko egoerei buruzko informazioa kuantifikatzeko eta emateko.
1.2. Zenbaki osoen multzo bat
izanda, badaki arruntak
zein diren eta zein ez diren
bereizten.

2. Zenbaki osoak ordenatzea eta

zenbakien zuzenean adieraztea.

2.1. Ordenatzen ditu zenbaki

osoen segidak. Badaki zenbaki osoak zenbakien zuzenean dagokien puntuarekin
lotzen.
2.2. Ematen du zenbaki oso
baten
balio
absolutua.
Badaki aurkakoa zer den.
Bereizten ditu aurkako zenbaki bikoteak, eta badaki
zehazten zuzenean zer leku
hartzen duten.

3. Zenbaki osoak dituzten oinarrizko eragiketen berri jakitea,

eta behar bezala erabiltzea.

3.1. Badaki zenbaki osoen arteko batuketak eta kenketak

egiten, eta ondo adierazten
ditu prozesuak eta emaitzak.
3.2. Badaki zeinuen erregela,
eta ondo erabiltzen du zenbaki osoen arteko biderketak eta zatiketak egitean.

4. Eragiketen arteko lehentasuna eta parentesien erabilera

ondo aplikatzen jakitea zenbaki osoen kasuan.

Gaitasunak
Matematikoa
Zenbaki osoen
dagoela ulertu.

beharrizana

Zenbaki osoak ondo eta trebe

eragiten jakin, problemak ebazteko.
Hizkuntza-komunikazioa
Testu batean ematen den informazioa unitate honetan ikasitako zenbakiei buruzko kontzeptuekin lotzen jakin.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Zenbaki osoen laguntzaz, gure
inguruko elementuei buruzko
ereduak ematen jakin.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Zenbaki osoek zer informazio
mota ematen diguten jakin.
Gizartea eta herritartasuna
Egunero erabiltzen ditugun kontzeptuak, giza erlazioetan horren
garrantzitsuak direnak menperatu; esaterako: diru-sarrerak,
ordainketak, zorrak, aurreztea,
etab.

3.3. Kalkulatzen ditu zenbaki

osoen berretura arruntak.

Kultura- eta arte-gaitasuna

4.1. Badaki parentesiak zuzen eta

komeni den eran kentzen.

Arte-agerpenetan
zenbakizko
elementuak bereizten jakin.

4.2. Behar bezala ezartzen ditu

eragiketen arteko lehentasunak.
4.3. Ebazten ditu eragiketa konbinatuak dituzten adierazpenak.

Ikasten ikasi
Unitate honetan ikasitakoaren
autoebaluazioa egiten ikasi.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Unitate honetan zenbakiei buruz
ikasitako kontzeptuak eguneroko bizimoduko problemak ebazteko erabili.

Edukiak
ZENBAKI NEGATIBOAK

Zenbaki negatiboak erabili beharreko egoerak bereizi (zenbaki arruntekin kuantifikatu ezin
diren egoerak).
Zenbaki osoen multzoa.
Zenbaki osoak eta zenbaki arruntak bereizi.
Zenbaki osoak identifikatu.

Zenbaki osoak zenbakien zuzenean. Adierazpena.

Zenbaki osoen multzo bat ordenatu.
Zenbaki oso baten balio absolutua.
Zenbaki oso baten aurkakoa.
ZENBAKI OSOEN ARTEKO BATUKETAK ETA KENKETAK

Bi zenbaki positiboren, bi negatiboren edota positibo baten eta negatibo baten arteko batuketa (eta kenketa).
Zenbaki positiboen eta negatiboen arteko batuketak eta kenketak kalkulatzeko estrategiak erabili.
Zenbaki osoen arteko batuketak eta kenketak egin beharreko eragiketetan parentesiak
kentzeko arauak erabili.
ZENBAKI OSOEN ARTEKO BIDERKETAK ETA ZATIKETAK

Zeinuen erregela.
Eragiketen lehentasunaren ordena.
Zenbaki multzoak ageri diren parentesidun eragiketak eta eragiketa konbinatuak sinplifikatu
eta ebatzi.
ZENBAKI OSOEN BERRETURAK ETA ERROAK

Berrekizun osoa eta berretzaile arrunta duten berreturak kalkulatu.

Soluziorik badagoen ala ez dagoen identifikatu.

Zenbaki osoak informazio euskarritzat hartu.

Buruzko eta idatzizko kalkulurako norberaren estrategiak garatzeko interesa izan.

Zenbakizko kalkuluak eta kalkulu horiek errazten dituzten baliabideak argi adierazteko interesa izan.

Z
5

enbaki hamartarrak

Helburuak
1. Zenbaki sistema hamartarraren egitura menperatzea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Irakurtzen eta idazten ditu
zenbaki hamartarrak.
1.2. Badaki unitate ordenen
arteko
baliokidetasunak
zein diren.

2. Zenbaki hamartarrak ordenatzea eta zenbakien zuzenean

adieraztea.

2.1. Ordenatzen ditu zenbaki

hamartarren segidak. Badaki
zenbaki hamartarrak zenbakien zuzenean dagokien
puntuarekin lotzen.
2.2. Bi zenbaki hamartar emanda, idazten du horien arteko
beste bat.
2.3. Badaki zenbaki hamartarrak
adierazitako unitate-ordenaren arabera biribiltzen.

3. Zenbaki hamartarren arteko

eragiketak trebe erabiltzea.

3.1. Egiten ditu zenbaki hamartarren arteko batuketak eta

kenketak. Biderkatzen ditu
zenbaki hamartarrak.
3.2. Egiten ditu zenbaki hamartarren arteko zatiketak (zenbaki hamartarrak zatikizunean,
zatitzailean
zein
bietan egon).
3.3. Badaki unitatearen ostean
zeroak dituzten zenbakiekin
biderkatzen eta zatitzen.
3.4. Kalkulatzen
du
zenbaki
hamartar baten erro karratua,
adierazitako hurbiltasunarekin
(jarraikako haztamuak eginda,
algoritmoaren bitartez zein
kalkulagailua erabiliz).
3.5. Ebazten ditu zenbaki hamartarren eragiketa konbinatuak dituzten adierazpenak,
komeni bada, kalkulagailua
erabiliz.

4. Zenbaki hamartarrak erabili

beharreko problema aritmetikoak ebaztea.

4.1. Ebazten ditu zenbaki hamartarrak erabili beharreko problema aritmetikoak, eragiketa bat edo bi eginez.
4.2. Ebazten ditu zenbaki hamartarrak erabili beharreko problema aritmetikoak, bi eragiketa baino gehiago eginez.

Gaitasunak
Matematikoa
Zenbaki hamartar bat deskribatzen jakin eta zenbaki hamartar
motak bereizi.
Zenbaki hamartarrekin eragiketak egin, problemak ebazteko.
Hizkuntza-komunikazioa
Zenbaki hamartarrekin lotuta
dauden problemak ebazteko
prozedurak adierazten jakin.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Zenbaki hamartarrak menperatu, hainbat prozesu natural deskribatzeko.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Kalkulagailua erabiltzen jakin,
zenbaki hamartarrekin egin
beharreko kalkulu matematikoetan laguntzeko.
Gizartea eta herritartasuna
Zenbaki hamartarrei buruzko
ezagutzak prezioen eta erosketen kalkuluetan erabili.
Ikasten ikasi
Unitate honetan ikasitako prozedurak geroko ikasketetarako
lagungarri izango direla aintzat
hartu.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Hainbat prozeduraren artean,
zenbaki hamartarrak erabili
beharreko problema bat ebazteko
egokiena aukeratzen jakin.

Edukiak
ZENBAKI SISTEMA HAMARTARRA

Unitate-ordena hamartarrak.
Unitate-ordenen arteko baliokidetasunak.
Zenbaki hamartar motak: zehatzak, periodikoak, beste batzuk.
Zenbaki hamartarrak idazteko eta irakurtzeko era.
Zenbaki hamartar bat unitate-ordena jakin batera biribildu.
HAMARTARRAK ZENBAKIEN ZUZENEAN

Zenbaki hamartarrak zenbakien zuzenean adierazi.

Zenbaki arruntak ordenatu.
Zenbaki hamartar bat bi daturen artean interpolatu.
ERAGIKETAK ZENBAKI HAMARTARREKIN

Batuketa eta kenketa.

Biderketa.
Zatiketa.
Zatitzailean zifra hamartarrak kentzeko, zatiketaren propietateak erabili.
Zatidura eskaturiko unitate-ordenara hurbildu.

Erro karratua.
Algoritmoaren bidez eta kalkulagailuaren bidez.
BURUZKO KALKULUA ZENBAKI HAMARTARREKIN

Estimazioak.
PROBLEMAK EBATZI

Zenbaki hamartarrak erabili beharreko problema aritmetikoak ebatzi.

Zenbaki hamartarrak zientzia munduari eta eguneroko egoerei buruzko informazioa transmititzeko baliabidea dela aintzat hartu.

Zenbakien propietateak eta erlazioak ikertzeko interesa izan.

Kalkulagailua kalkulu azkarrerako tresna egokia dela aintzat hartu eta jarrera kritikoa erakutsi.

Problema baten aurrean ekina eta saiatua izan.

S
6

istema Metriko Hamartarra

Helburuak
1. Magnitudeak
identifikatzea
eta euren neurri-unitateak
bereiztea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Gauza baten ezaugarrien
artean, badaki magnitudeak
zein diren bereizten.
1.2. Lortzen
du
magnitude
bakoitzari dagokion neurriunitatea.
1.3. Aukeratzen du neurtu behar
duen kantitaterako unitate
egokia kasu bakoitzean.

2. SMHko luzera, edukiera- eta

pisu-unitateak zein diren jakitea eta euren arteko baliokidetasunak erabiltzea, unitatealdaketak
egiteko,
eta
kantitateak modu konplexuan
eta ez-konplexuan erabiltzeko.

2.1. Badaki metroaren, litroaren

eta gramoaren multiploen
eta azpimultiploen arteko
baliokidetasunak zein diren.
2.2. Aldatzen ditu luzera, edukiera eta pisu kantitateak adierazteko unitateak.
2.3. Igarotzen ditu luzera, edukiera eta pisu kantitateak
modu konplexutik ez-konplexura, eta alderantziz.
2.4. Egiten ditu eragiketak modu
konplexuan dauden kantitateekin.

3. Azalera kontzeptua eta azaleraren neurria jakitea.

3.1. Erabiltzen ditu azalerak

neurtzeko zuzeneko metodoak (unitate karratuak zenbatu), unitate inbarianteak (arbitrarioak
edo
konbentzionalak)
erabiliz.
3.2. Erabiltzen ditu azalera irregularren neurria estimatzeko estrategiak.

4. SMHko azalera-unitateak zein

diren jakitea, eta euren arteko
baliokidetasunak
erabiltzea
unitate-aldaketak egiteko eta
kantitateak modu konplexuan
eta ez-konplexuan erabiltzeko.

4.1. Badaki metro karratuaren

multiploen eta azpimultiploen arteko baliokidetasunak
zein diren.
4.2. Aldatzen ditu azalera kantitateak adierazteko unitateak.
4.3. Igarotzen ditu azalera kantitateak modu konplexutik ezkonplexura, eta alderantziz.
4.4. Egiten ditu modu konplexuan dauden kantitateekin
eragiketak.

Gaitasunak
Matematikoa
Sistema Metriko Hamartarreko
unitateak eta unitateen arteko
erlazioak menperatu.
Neurri-unitateekin
egin.

eragiketak

Hizkuntza-komunikazioa
Testu bat ulertu eta erabili diren
neurri-unitateak testuinguruaren
arabera egokiak diren ala ez
erabaki.
Arrazoibideak adierazi, erabilitako unitateetan arreta jarriz.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Sistema Metriko Hamartarreko
unitateak naturako fenomenoak
zehatz deskribatzeko erabili.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Testu batek ematen duen informazioa fidagarria den ala ez
kontuan hartu, aipatzen diren
neurri-unitateei erreparatuta.
Gizartea eta herritartasuna
Luzera- eta denbora-unitateak
erabili, automobilen abiadurak
kalkulatzeko eta zirkulazio-araudiak esaten duena betetzen
duten ikusteko.
Kultura- eta arte-gaitasuna
Neurri-unitate tradizionalak ezagutu eta unitate horiek erabiltzen
zituzten kulturak aintza hartu.
Ikasten ikasi
Sistema Metriko Hamartarrarekin loturiko ezagutzak autoebaluatzen ikasi.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Neurri-unitateekin loturik dauden fenomenoak ikertzen ikasi.

Edukiak
MAGNITUDEAK

Magnitude kontzeptua.
Magnitudeak identifikatu eta bereizi.

Magnitude baten neurria.

Neurri-unitate kontzeptua.
Unitate arbitrarioak eta unitate konbentzionalak. Neurri-unitate konbentzionalak ezartzeak dakartzan onurak.
Estimazioa, neurketa zehatzerako lehenengo urratsa.
SISTEMA METRIKO HAMARTARRA

Oinarrizko magnitudeak: luzera, masa eta edukiera.

Unitateak eta baliokidetasunak.
Adierazpen konplexuak eta ez-konplexuak.

Magnitude beraren kantitateekin egindako eragiketak.

Unitate-aldaketa.
Modu konplexutik ez-konplexura igaro, eta alderantziz.
Eragiketak kantitate konplexuekin eta ez-konplexuekin.

Neurri-unitate tradizional batzuen berri jakin.

AZALERA MAGNITUDEA

Azalerak neurtu, unitate karratuak zuzenean zenbatuz.

Unitateak eta baliokidetasunak.
Luzera-azalera bereizketa.
SMHko azalera-unitateak eta unitateen arteko baliokidetasunak.
Unitate-aldaketa.
Adierazpen konplexuak eta ez-konplexuak. Modu konplexutik ez-konplexura igaro, eta
alderantziz.

Azalerak neurtzeko unitate tradizional batzuk ezagutu.

Neurri-unitate konbentzionalak, komunitateko kide guztiek onartu dituen unitateak hartu

beharra dagoela ulertu eta onartu, komunikazio errazteko.
Neurri-unitate tradizionalak ezagutzeko jakin-mina izan, eta unitate horiek historiaren eta kulturaren ondare direla aintzat hartu.
Sistema Metriko Hamartarra mundu zabalean onartutako neurri-sistema dela onartu.

Z
7

atikiak

Helburuak
1. Zatikiak zer diren jakitea,
ulertzea eta erabiltzea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Badaki zatikiak era grafikoan
adierazten.

Matematikoa

1.2. Zehazten du kantitate baten

zati bakoitzari zer zatiki
dagokion.

Problemak ebatzi, zatikiak erabiliz.

1.3. Kalkulatzen du zenbat den

zenbaki baten zatikia.

Hizkuntza-komunikazioa

1.4. Badaki zatikia zatidura adierazia dela. Badaki zatikitik

hamartarrera igarotzen.
1.5. Zatiki eran ematen ditu zenbaki hamartar zehatz errazak.
2. Zatikiak ordenatzea, buruzko
kalkuluaren laguntzaz, eta era
hamartarrean jarrita.

2.1. Buruz konparatzen ditu zatikiak kasu errazetan (unitatea edo 1/2 baino zatiki
handiagoa edo txikiagoa),
eta gauza da erantzunak
justifikatzeko.
2.2. Ordenatzen ditu zatikiak,
era hamartarrean jarriz.

3. Zatikien arteko baliokidetasunak ulertzea, identifikatzea

eta erabiltzea.

3.1. Kalkulatzen ditu emandako

zatiki baten baliokideak.
3.2. Badaki esaten bi zatiki
baliokideak diren ala ez.
3.3. Sinplifikatzen ditu zatikiak.
Badaki emandako zatiki
baten zatiki laburtezina lortzen.
3.4. Erabiltzen du biderkadura
gurutzatuen berdintza, zatiki
baliokideak osatzeko.

4. Zatikiaren kontzeptuetan oinarritutako problemak ebaztea.

Gaitasunak

4.1. Ebazten
ditu
osotasun
baten zati bat adierazten
duen zatikiak zer balio duen
kalkulatu beharreko problemak.
4.2. Ebazten ditu zati baten
balioa (zenbaki baten zatikia,
problema zuzena) zenbat
den kalkulatu beharreko
problemak.
4.3. Ebazten ditu osoaren kalkulua (zenbaki baten zatikia,
alderantzizko
problema)
egin beharreko problemak.

Zatikien esanahiak bereizi.

Zatikien erabilerarekin lotuta

dauden problemen enuntziatuak
ondo ulertu.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Zatikiak eguneroko fenomenoak
ulertzeko bidetzat erabili.
Gizartea eta herritartasuna
Zatikiak menperatuta, esaterako prezio/kantitate eran emandako erosketetan arazo barik jokatzeko.
Ikasten ikasi
Zatikien esanahien garrantzia
aintzat hartu.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Aurrez aurre ageri den egoera bakoitzean zatikiaren zer esanahi
hartu behar den kontuan zehaztu.

Edukiak
ZATIKIAREN ESANAHIAK

Zatikia, unitatearen zatia.

Adierazpena.
Zatikiak unitatearekin konparatu.

Zatikia, zatidura adierazia.

Zatikia zenbaki bat hamartar eran jarri.
Zenbaki hamartar bat zatiki eran jarri (kasu errazetan bakarrik).
Zatikiak konparatu, era hamartarrean jarriz, lehenengo.

Zatikia, eragilea.
Zenbaki baten zatikia.
ZATIKIEN ARTEKO BALIOKIDETASUNAK

Zatiki baliokideak identifikatu eta lortu.

Zenbaki oso bat zatiki eran jarri.
Zatikiak sinplifikatu.
Bi zatiki baliokideren gaien arteko erlazioa (biderkadura gurutzatuen berdintza).
Gai ezezaguna kalkulatu.
PROBLEMAK EBATZI

Kantitate baten zatikia kalkulatzeko problemak.

Kantitate baten zatikia jakinda, osoa zenbat den kalkulatzeko problemak (alderantzizko problemak).

Zatikizko zenbakiak zientziaren munduari eta eguneroko egoerei buruzko informazioa emateko euskarria dela aintzat hartu.
Zenbakien propietateak eta erlazioak aztertzeko interesa izan.

E
8

ragiketak zatikiekin

Helburuak
1. Zatikiak izendatzaile komunera murriztea, oinarritzat zatikien arteko baliokidetasuna
hartuz.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Murrizten ditu izendatzaile
komunera izendatzaile sinpleak dituzten zatikiak (izendatzaile komuna buruz kalkulatuz).
1.2. Murrizten du edozein zatiki
mota izendatzaile komunera
(izendatzaile komuna kalkulatzeko, aldez aurretik izendatzaile guztien multiplo
komunetako txikiena lortu
behar da).
1.3. Ordenatzen ditu zatiki multzoak, izendatzaile komunera murriztuz.

2. Zatikien eragiketak egitea.

2.1. Egiten ditu izendatzaile desberdineko zatikien arteko

batuketak eta kenketak.
Egiten ditu zatikien eta zenbaki osoen arteko batuketak eta kenketak. Ebazten
ditu parentesidun adierazpenak.
2.2. Biderkatzen ditu zatikiak.
2.3. Badaki zatiki baten zatikia
kalkulatzen.
2.4. Egiten ditu zatikien arteko
zatiketak.
2.5. Ebazten ditu zatikien eragiketa konbinatuak dituzten
adierazpenak.

3. Zatikizko zenbakiak erabili

beharreko problemak ebaztea.

3.1. Ebazten ditu zatikiak erabili

beharreko problemak, eragiketa batukorrak erabiliz.
3.2. Ebazten ditu zatikiak erabili
beharreko problemak, eragiketa biderkakorrak erabiliz.
3.3. Ebazten ditu zatiki baten
beste zatiki bat zenbat den
kalkulatu beharreko problemak.

Gaitasunak
Matematikoa
Zatikiak trebe eragiten jakin.
Hizkuntza-komunikazioa
Emandako testu batetik, zatikiekin egin beharreko eragiketei
buruzko informazioa ateratzen
jakin.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Zatikiekin eragiketak egin, eguneroko fenomenoak ulertzeko
bidetzat.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Kalkulagailua erabili, zatikien
eragiketak errazago egiteko.
Gizartea eta herritartasuna
Zatikien eragiketak menperatu,
prezio/kantitate eran emandako
erosketetan arazo barik jokatzeko.
Kultura- eta arte-gaitasuna
Beste kultura batzuetan zatikiak
nola erabiltzen dituzten jakin eta
modu desberdin horiek aintzat
hartu.
Ikasten ikasi
Problemaren testuingurua kontuan hartuta, zatiki multzo bat
txarto erabili den ala ez esaten
jakin.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Zatikiekin loturak dauden problemak ebazteko estrategiarik
erabilgarriena ezarri.

Edukiak
ZATIKIAK IZENDATZAILE KOMUNERA MURRIZTU

Zatikiak konparatu eta ordenatu, aldez aurretik izendatzaile komunera murriztuz.

ZATIKIEN ARTEKO BATUKETAK ETA KENKETAK

Metodoa eta algoritmoak erabili zatikien arteko batuketak eta kenketak egiteko, aldez aurretik izendatzaile komunera murriztuz.
Zenbaki osoen eta zatikien arteko batuketak eta kenketak.
Batuketak, kenketak eta zatikiak dituzten adierazpenak ebatzi.
Zatikiak dituzten adierazpen matematikoetan parentesiak kentzeko arauak.
ZATIKIEN ARTEKO BIDERKETA

Zenbaki oso baten eta zatiki baten arteko biderketa.

Bi zatikiren arteko biderketa.
Emandako zatiki baten alderantzizko zatikia.
Zatiki baten zatikia.
ZATIKIEN ARTEKO ZATIKETA

Bi zatikiren arteko zatiketa.

Zenbaki osoen eta zatikien arteko zatiketa.
ERAGIKETA KONBINATUAK

Eragiketa konbinatuak dituzten adierazpenetan, eragiketen lehentasuna zein den interpretatu.

Zatikien eragiketa konbinatuak eta parentesiak dituzten adierazpenak ebatzi.
PROBLEMAK EBATZI

Zatikien arteko batuketen eta kenketen problemak.

Zatikien arteko biderketen eta zatiketen problemak.
Zatiki baten zatiki bat agertzen duten problemak.

Kalkulu arinerako norberaren estrategiak garatzeko interesa izan.

Adierazpen aritmetikoen kalkuluak egitean edota problemak ebaztean, prozesuak eta emaitzak argi azaltzeko interesa izan.
Problema baten aurrean ekina eta saiatua izan. Norberaren baliabideetan konfiantza izan.

P
9

roportzionaltasuna eta ehunekoak

Helburuak

Ebaluaziorako irizpideak

1. Magnitudeen arteko proportzionaltasun-erlazioak identifikatzea.

1.1. Badaki bi magnituderen

artean proportzionaltasunerlaziorik dagoen, eta bereizten ditu proportzionaltasun
zuzena eta alderantzizkoa.

2. Magnitude bikote proportzionalei dagokien balio-taulak

egitea eta interpretatzea.

2.1. Osatzen ditu zuzenean proportzionalak diren balioen

taulak, eta lortzen ditu taula
horietatik zatiki bikote baliokideak.

3. Proportzionaltasuneko problemak ebazteko teknika berezien berri jakitea eta teknika

horiek erabiltzea.

Alderantzizko proportzionaltasunaren eta proportzionaltasun

zuzenaren arteko desberdintasunak zein diren jakin, eta kasu
bakoitzaren arabera erabili.
Ehunekoen kalkulua menperatu.
Hizkuntza-komunikazioa
Ehunekoei buruzko ideiak zuzen
adierazi.
Ehunekoei buruzko problemen
enuntziatuak ulertu.

2.3. Kalkulatzen du zatiki bikote

baliokide bateko gai ezezaguna, ezagun dituen beste
hiruretatik abiatuta.

Ehunekoak erabili, mundu fisikoko fenomenoak deskribatzeko.

3.1. Ebazten ditu proportzionaltasun zuzeneko problemak,

unitatera murrizteko metodoa eta hiruko erregela erabiliz.

4.1. Zatiki batekin identifikatzen

du ehuneko bakoitza.
4.2. Kalkulatzen du emandako
kantitate baten ehunekoa
zenbat den.
4.3. Badaki ehunekoak kalkulagailuarekin kalkulatzen.

5. Ehunekoen problemak ebaztea.

Matematikoa

2.2. Osatzen ditu alderantziz

proportzionalak
diren
balioen taulak, eta lortzen
ditu taula horietatik zatiki
bikote baliokideak.

3.2. Ebazten ditu alderantzizko

proportzionaltasuneko problemak, unitatera murrizteko metodoa eta hiruko erregela erabiliz.
4. Ehuneko kontzeptua jakitea
eta zuzeneko ehunekoak kalkulatzea.

Gaitasunak

5.1. Ebazten ditu zuzeneko ehunekoen problemak.

5.2. Ebazten ditu ehunekoa edo
kantitate osoa lortu beharreko problemak.
5.3. Ebazten ditu ehunekoak
handiagotzeei edo txikiagotzeei buruzko problemak.

Mundu fisikoari buruzko ezagutza

eta elkarrekintza

Gizartea eta herritartasuna

Salerosketetako igoera eta jaitsierei ezarritako ehunekoen
propietateak menperatu.
Ikasten ikasi
Proportzionaltasunari eta ehunekoei buruzko ezagutzak autoebaluatzeko gauza izan.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Proportzionaltasunarekin
edo
ehunekoekin zerikusia duten
teknikak erabili beharreko problemak ebatzi.

Edukiak
MAGNITUDEEN ARTEKO ERLAZIOAK

Zuzenean proportzionalak eta alderantziz proportzionalak diren magnitudeak identifikatu eta

bereizi.
Proportzionaltasun zuzeneko erlazioa.
Zuzenean proportzionalak diren balioen taulak.
Zatiki baliokideak zuzenean proportzionalak diren balioen tauletan.
Zatiki baliokideen propietateak erabili, proportzionaltasun zuzeneko tauletan balio bikoteak osatzeko.

Alderantzizko proportzionaltasuneko erlazioa.

Alderantziz proportzionalak diren balioen taulak.
Zatiki baliokideak alderantziz proportzionalak diren balioen tauletan.
Zatiki baliokideen propietateak erabili, alderantzizko proportzionaltasuneko tauletan
balio bikoteak osatzeko.
ZUZENEKO ETA ALDERANTZIZKO PROPORTZIONALTASUNEKO PROBLEMAK

Unitatera murrizteko metodoa.

Hiruko erregela.
EHUNEKOAK

Ehunekoa zatikia da.

Ehunekoen eta zenbaki hamartarren arteko erlazioa.
Ehunekoa proportzioa da.
EHUNEKOAK KALKULATU

Kalkulua mekanizatu. Hainbat metodo.

Ehuneko errazak bizkor kalkulatu.
Ehunekoak kalkulagailuarekin kalkulatu.

Zenbakizko erlazioak eta propietateak aztertzeko interesa izan.

Proportzionaltasunari dagozkion kontzeptuak eta prozedurak aintzat hartu, eguneroko egoerak ebazteko erabilera praktikoa dutela kontuan izanda.
Problema baten aurrean ekina eta saiatua izan. Norberaren gaitasun eta baliabideetan konfiantza izan.
Aurretik ikasitakoa beste egoera batzuetan erabiltzeko ausardia eta jarrera zabala izan.

A
10

ljebra

Helburuak
1. Enuntziatu, propietate edota
erlazio matematikoak hizkera
aljebraikoan jartzea.

2. Adierazpen aljebraikoei eta

euren elementuei dagokien
nomenklatura ezagutzea eta
erabiltzea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Hizkera aljebraikoan jartzen
ditu ahoz emandako matematikako enuntziatuak.

Matematikoa

1.2. Zenbakizko segida baten

enegarren gaia adierazpen
aljebraiko baten bitartez orokortzen du.

Problemak ekuazioen bitartez

ebatzi.

2.1. Hainbat adierazpen aljebraikoren artean, badaki monomioak zein diren bereizten.

Hizkera aljebraikoa berezko hizkeratzat hartu, bere hiztegia eta

bere arauak dituen hizkeratzat
hartuta.

2.2. Monomioetan,
bereizten
ditu koefizientea, letrazko
atala eta maila.
2.3. Badaki monomio antzekoak
bereizten.

3. Monomioekin eragiketak egitea.

3.1. Ahalik eta gehien murrizten

ditu monomioen arteko
batuketak eta kenketak
dituzten adierazpenak.
3.2. Biderkatzen ditu monomioak.
3.3. Ahal denik eta gehien
murrizten du bi monomioren
arteko zatiketa.

4. Ekuazioei eta ekuazioen elementuei dagozkien kontzeptuak eta nomenklatura ezagutzea, ulertzea eta erabiltzea.

5. Ezezagun bateko lehen mailako ekuazioak ebaztea.

4.1. Bereizten eta identifikatzen

ditu ekuazio bateko atalak
eta gaiak.
4.2. Badaki emandako balio bat
ekuazio jakin bateko soluzioa den ala ez.
5.1. Badaki zein diren eta erabiltzen ditu gaien transposizioa
egiteko oinarrizko teknikak
(x + a = b; x a = b ; x a = b;
x/a = b).
5.2. Badaki ax + b = cx + d motako edo antzeko ekuazioak
ebazten.
5.3. Ebazten ditu parentesiak
dituzten ekuazioak.

6. Ekuazioak problemak ebazteko tresnatzat erabiltzea.

Gaitasunak

6.1. Ebazten ditu zenbakien problema errazak.

6.2. Ebazten ditu hasteko problema errazak.
6.3. Ebazten ditu problema zailagoak.

Enuntziatuak hizkera aljebraikora itzuli.

Hizkuntza-komunikazioa

Mundu fisikoari buruzko ezagutza

eta elkarrekintza
Aljebra gure inguruko munduko
fenomenoei buruzko ereduak
eratzeko modu erraza dela kontuan hartu.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Aljebra
hartu.

hizkera

kodifikatutzat

Ikasten ikasi
Aljebra prozedurak eta arrazoibideak errazteko bidetzat hartzen
ikasi.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Hizkera aljebraikorako itzulpenik
onena aukeratu, problemak
ebazten laguntzeko.

Edukiak
HIZKERA ALJEBRAIKOA. ERABILERA

Klabean emandako zenbakiak kodifikatzea.

Orokortzeak.
Propietateak eta erlazioak (identitateak, formulak) adieraztea.
Enuntziatuak kodifikatzea.
ADIERAZPEN ALJEBRAIKOAK

Monomioak.
Monomio baten elementuak: koefizientea, letrazko atala eta maila.

Zatiki aljebraikoak.
ERAGIKETAK MONOMIOEKIN

Batuketa eta kenketa.

Biderketa.
Zatiketa.
Bi monomioren arteko zatiketan lor daitezkeen emaitzak bereizi.

Adierazpen aljebraiko errazak murriztu.

EKUAZIOAK

Atalak, gaiak, ezezagunak eta soluzioak.

Ezezagun bateko lehen mailako ekuazioak.
Ekuazio baliokideak.

Edozein motatako ekuazio errazak ebatzi, zentzua erabiliz.

Lehen mailako ekuazio errazak ebazteko oinarrizko teknikak erabili.
Gaien transposizioa.
Ekuazio bat ekuazio baliokide batera murriztu.
PROBLEMA ALJEBRAIKOAK

Enuntziatu errazak hizkera aljebraikora itzuli (ekuazio moduan jarri).

Problemak ekuazioen laguntzaz ebatzi.

Ikasketa berrien aurrean interesa izan.

Zehaztasuna eta ardura erakutsi ikur eta adierazpen aljebraikoak erabiltzean, bai eta prozesuak eta emaitzak aurkeztean ere.
Problema baten aurrean ekina eta saiatua izatea. Norberaren gaitasunetan konfiantza izatea.
Hizkera aljebraikoa adierazpenerako baliabidetzat eta problemak ebazteko tresnatzat kontuan hartu.

Z
11

uzenak eta angeluak

Helburuak

Ebaluaziorako irizpideak

1. Marrazteko tresnak erabiliz,

eraikuntza geometriko errazak
egitea.

1.1. Ezagutzen eta erabiltzen ditu

paraleloak eta perpendikularrak marrazteko prozedurak.
1.2. Marratzen du zuzenki baten
erdibitzailea, eta badaki
zein den horren puntu guztien ezaugarri komuna.
1.3. Marratzen du angelu baten
erdikaria, eta badaki zein
den horren puntu guztien
ezaugarri komuna.

2. Simetria-erlazioak

bereiztea.

3. Angeluak neurtzea, marraztea

eta sailkatzea.

Angeluen ezaugarriak jakin eta

problema geometrikoak ebazteko tresnatzat erabili.
Simetria kontzeptua problemak
ebazteko erabiltzen jakin.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Naturako elementuen simetriak
bereizi.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala

2.2. Irudi bat emanda, badaki

ardatz jakin batekiko bere
simetrikoa marratzen.

Programa informatikoak erabili

zuzenei eta angeluei buruzko
galderak ebazteko.

3.1. Sailkatzen eta izendatzen

ditu angeluak zabaleraren eta
posizio erlatiboen arabera.

3.3. Ongi darabil garraiagailua

angeluak neurtzeko eta
marrazteko.
4.1. Erabiltzen ditu sistema hirurogeitarreko unitateak eta euren
arteko baliokidetasunak.
4.2. Egiten ditu modu konplexuan adierazitako angeluen
neurrien arteko batuketak
eta kenketak.
4.3. Badaki angelu baten neurria
zenbaki
arrunt
batekin
biderkatzen eta zatitzen.
5. Poligonoetan eta zirkunferentzian angeluen artean ageri diren erlazio batzuk ezagutzea
eta erabiltzea.

Matematikoa

2.1. Badaki irudi lauen simetriaardatzak zein diren.

3.2. Izendatzen ditu bi paralelo

ebakitzen dituen zuzen batek
zehazturiko angelu motak, eta
badaki angelu horien artean
berdintza-erlazioak bereizten.

4. Angeluen neurriekin eragiketak egitea, sistema hirurogeitarrean, gradutan eta minututan adierazita.

Gaitasunak

5.1. Badaki poligono bateko

angeluen arteko batura zenbat den, eta erabiltzen du
angeluen zeharkako neurketak egiteko.
5.2. Badaki zirkunferentzia bateko
angelu inskribatuen eta zentralen artean zer erlazio dagoen, eta erabiltzen du problema
geometriko errazak ebazteko.

Kultura- eta arte-gaitasuna

Arte-agerpenetako
bereizi.

simetriak

Ikasten ikasi
Zuzenei eta angeluei buruzko
ezagutzak geroko kontzeptu
geometrikoak errazago bereganatzeko eta ikasteko bidetzat
hartu.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Problema geometrikoak unitate
honetan ikasitakoaren laguntzaz
ebatzi.

Edukiak
MARRAZTEKO TRESNAK

Marrazteko tresnak trebe erabili. Zuzenkiak eta angeluak egin.

Zuzenki baten erdibitzailea marraztu.
Angelu baten erdikaria marraztu.
SIMETRIA

Ardatz batekiko simetria. Simetria-ardatza duten irudiak.

Irudi simetrikoak.
Irudi baten simetria-ardatzak.
Simetria-ardatzak dituzten irudi geometrikoak.
ANGELUAK

Elementuak. Nomenklatura, Sailkapena. Neurria.

Angelu osagarriak, betegarriak, ondoz ondokoak, aurrez aurrekoak, etab.
Emandako zabalera duten angeluak egin.

Zuzen batek paraleloen sistema bat ebakitzen duenean zehazten dituen angeluak.
Paraleloen sistema bat ebakitzen duen zuzen batek zehazturiko angeluak bereizi eta
sailkatu.
NEURTZEKO SISTEMA HIRUROGEITARRA

Unitateak. Baliokidetasunak.
Angeluen neurrien adierazpen konplexua eta ez-konplexua (graduak eta minutuak bakarrik).

Eragiketak angeluen neurriekin: batuketa, kenketa; zenbaki batekin biderkatzea eta zatitzea.
Modu konplexuan adierazita dauden angeluen arteko eragiketak egiteko algoritmoak
erabili (batuketa eta kenketa, zenbaki arrunt batekin biderkatu eta zatitu).
ANGELUAK POLIGONOETAN

Triangelu bateko angeluen arteko batura. Justifikazioa.

n aldeko poligono baten angeluen arteko batura.
ANGELUAK ZIRKUNFERENTZIAN

Angelu zentrala. Angelu inskribatua. Erlazioak.

PROBLEMAK

Poligonoetan eta zirkunferentzian erlazio angeluarrak erabili, hainbat iruditako angeluen neurria zeharka lortzeko.
Angelu zentrala. Angelu inskribatua. Erlazioak.

Marrazteko tresnak zehaztasunez eta arduraz erabili.

Eraikuntza eta problema geometrikoetako prozedurak eta emaitzak argi eta txukun aurkezteko ohitura hartu.

I
12

rudi lauak eta espazialak

Helburuak
1. Triangeluak, triangeluen propietateak, sailkapenak eta elementu nabarmenak (zuzenak
eta loturiko zirkunferentziak)
zein diren jakitea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Triangelu bat emanda, badaki zer motatakoa den bere
aldeei edo angeluei erreparatuta, eta badaki zergatik
den justifikatzen.

Matematikoa

1.2. Badaki mota jakin bateko

triangelua marrazten (adibidez, angelu kamutsa eta isoszelea).

Irudi lauak edo espazialak zuzen

deskribatzen jakin.

1.3. Badaki triangelu baten erdibitzaileak, erdikariak, erdibidekoak eta altuerak identifikatzen, eta ezagun ditu euren
propietateetako batzuk.
1.4. Badaki triangelu baten inskribaturiko eta zirkunskribaturiko zirkunferentziak egiten, eta ezagun ditu euren
propietateetako batzuk.
2. Laukiak, laukien sailkapena
eta mota bakoitzaren oinarrizko propietateak zein diren jakitea eta deskribatzea. Lauki
bat bere propietateetako batzuetatik abiatuta identifikatzea.

2.1. Badaki
paralelogramoak
euren oinarrizko propietateetatik abiatuta bereizten (aurrez
aurreko aldeen paralelismoa,
aurrez aurreko aldeen berdintasuna, erdigunean elkar ebakitzen duten diagonalak).
2.2. Paralelogramo mota bakoitza bere propietate bereizgarriekin lotzen du.
2.3. Badaki emandako lauki bat
deskribatzen, bereizten duten
propietateak aipatuz.
2.4. Badaki lauki baten simetriaardatzak marrazten.

3. Poligono erregularren ezaugarriak , elementuak, oinarrizko

erlazioak zein diren jakitea eta
horietan guztietan oinarrituriko kalkuluak eta eraikuntzak
egiten jakitea.

4. Zirkunferentziaren elementuak
eta erlazioak zein diren jakitea, bai eta zuzenaren eta zirkunferentziaren eta bi zuzenen arteko ukipen-erlazioak
ere.

Gaitasunak

3.1. Marrazten ditu emandako

poligono erregular baten
simetria-ardatzak.
3.2. Bereizten ditu poligono erregularrak eta ez-erregularrak,
eta badaki bata edo bestea
zergatik diren azaltzen.
4.1. Badaki zuzen baten eta zirkunferentzia baten posizio
erlatiboak bereizten, abiapuntutzat erradioa eta zentrotik zuzenera dagoen distantzia hartuz, eta irudikatu
egiten ditu.

Irudi lauak eta espazialak ezagutu eta bereizi.

Hizkuntza-komunikazioa

Mundu fisikoari buruzko ezagutza

eta elkarrekintza
Planoko edo espazioko irudi
geometrikoak inguruko mundu
naturaleko elementuetan bereizten jakin.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Programa informatikoak erabili,
irudi lauei eta espazialei buruzko galderak ebazteko.
Gizartea eta herritartasuna
Trafikoko seinaleen garrantzia
bereizten jakin, seinaleek duten
forma geometrikoak kontuan
hartuta.
Kultura- eta arte-gaitasuna
Geometria lauari eta espazialari
buruzko ezagutza erabili, elementu artistikoak sortzeko eta
deskribatzeko.
Ikasten ikasi
Autoebaluazioaren
laguntzaz,
irudi lauei eta espazialei buruz
ikasitakoa baloratzeko gauza
izan.
Norberaren autonomia eta
ekimena
Irudi ezagunetatik abiatuta,
ondoriotzat, irudi geometrikoei
buruzko ezaugarriak atera.

Helburuak

Ebaluaziorako irizpideak
4.2. Bereizten ditu bi zirkunferentziaren posizio erlatiboak, abiapuntutzat euren
erradioak eta zentroen arteko distantzia hartuz, eta irudikatu egiten ditu.

5. Pitagorasen teorema ezagutzea eta erabiltzea.

5.1. Triangeluko hiru aldeen luzerak

emanda, badaki zuzena den.
5.2. Triangelu zuzen baten bi alde
jakinda, kalkulatzen du zenbatekoa den alde ezezaguna.
5.3. Erabiltzen du Pitagorasen teorema karratu edo laukizuzenetan,
diagonalak aldeekin erlazionatu
eta gai ezezaguna kalkulatzeko.
5.4. Erabiltzen du Pitagorasen
teorema erronboetan, diagonalak aldeekin erlazionatzeko eta elementu ezezaguna kalkulatzeko.
5.5. Erabiltzen du Pitagorasen teorema trapezio zuzen edo isoszelean, elementu ezezaguna kalkulatzeko erlazioa ezartzeko.
5.6. Erabiltzen du erradio, apotema eta aldearen arteko erlazioa poligono erregularretan,
Pitagorasen teorema erabiliz, elementuetako bat besteetatik abiatuta kalkulatzeko.
5.7. Zirkunferentzia baten erradioa zenbakien bitartez erlazionatzen du, korda baten
luzerarekin eta zentrorainoko
distantziarekin.
5.8. Erabiltzen du Pitagorasen
teorema, problema geometriko errazak ebazteko.
5.9. Erabiltzen du Pitagorasen
teorema espazioan.

6. Irudi espazial errazen berri

jakitea, irudiok identifikatzea
eta oinarrizko elementuak
izendatzea.

6.1. Poliedroak, ondo izendatzen

ditu (prisma, piramidea,)
eta ezagun ditu euren oinarrizko elementuak.
6.2. Badaki
biraketa-gorputzak
zer diren (zilindroa, konoa,
esfera) eta ezagun ditu
euren oinarrizko elementuak.

Gaitasunak

Edukiak
TRIANGELUAK

Sailkapena.
Eraikuntza.
Aldeen eta angeluen arteko erlazioak.
Erdibidekoak: barizentroa.
Altuerak: ortozentroa.
Zirkunferentzia inskribatua.
Zirkunferentzia zirkunskribatua.
LAUKIAK

Sailkapena.
Paralelogramoak. Propietateak.
Trapezioak.
Trapezoideak.
POLIGONO ERREGULARRAK

Erradioa, apotema eta alde erdia dituen triangelu zuzena.

Poligono erregular baten simetria-ardatzak.
ZIRKUNFERENTZIA

Elementuak eta erlazioak.

Zuzenaren eta zirkunferentziaren posizio erlatiboak.
Bi zirkunferentziaren posizio erlatiboak.
PITAGORASEN TEOREMA

Karratuen azaleren arteko erlazioa. Egiaztapena.

Pitagorasen teoremaren aplikazioak:
Triangelu zuzen baten aldeetako bat zenbatekoa den kalkulatu, beste biak zenbatekoak
diren jakinda.
Irudi lau bateko zuzenkia zenbatekoa den kalkulatu, irudi horrekin batera triangelu zuzena eratzen duten beste irudi batzuetatik abiatuta.
Triangelu zuzenak euren aldeen neurrietatik abiatuta identifikatu.
IRUDI ESPAZIALAK (GORPUTZ GEOMETRIKOAK)

Poliedroak:
Prismak.
Piramideak.
Poliedro erregularrak.
Beste batzuk.

Edukiak
Biraketa-gorputzak:
Zilindroak.
Konoak.
Esferak.

Irudi geometrikoak egitean garbitasuna eta zehaztasuna kontuan izan.

Eraikinetan eta egunero erabiltzen ditugun gauzetan ageri diren gorputz geometrikoen edertasunaren aurrean sentikortasuna izan.
Eraikuntzetan eta problema geometrikoetan prozesuak eta emaitzak argi eta garbi aurkezteko ohitura hartu.
Irudi geometrikoen propietateak eta erlazioak aztertzeko jakin-mina eta interesa izan.

A
13

zalerak eta perimetroak

Helburuak
1. Irudi lauen azalerak eta perimetroak zuzenean kalkulatzeko prozedurak eta formulen
berri jakitea eta erabiltzea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Kalkulatzen ditu irudi lau
baten (marraztuta) azalera eta
perimetroa, beharrezko dituen
elementu guztiak emanda.
Triangelu bat, hiru alde
eta altuera ezagututa.
Paralelogramo bat, bi aldeak eta altuera ezagututa.
Laukizuzen bat, bi aldeak
ezagututa.
Erronbo bat, aldeak eta
diagonalak ezagututa.
Trapezio bat, aldeak eta
altuera ezagututa.
Zirkulu bat, erradioa ezagututa.
Poligono erregular bat, aldea eta apotema ezagututa.
1.2. Kalkulatzen ditu sektore zirkular baten azalera eta perimetroa, erradioa eta angelua emanda.
1.3. Irudi batzuen azalera kalkulatzeko, beste irudi ezagun
batzuetan konposatzen edo
deskonposatzen ditu.
1.4. Ebazten ditu azalerak eta perimetroak dituzten problemak.

2. Azalerak lortzea, aldez aurretik zuzenkiren bat kalkulatuz,

Pitagorasen teorema erabiliz.

2.1. Kalkulatzen ditu triangelu

zuzen baten azalera eta
perimetroa, aldeetako bi jakinda (irudirik gabe).
2.2. Kalkulatzen ditu erronbo
baten azalera eta perimetroa, bi diagonalak edo diagonal bat eta alde bat emanda.
2.3. Kalkulatzen ditu trapezio
zuzen edo isoszele baten azalera eta perimetroa, altuera edo
aldeetakoren bat eman gabe.
2.4. Kalkulatzen ditu segmentu zirkular baten (marraztuta) azalera eta perimetroa, erradioa,
angelua eta zentrotik oinarrirainoko distantzia emanez.
2.5. Kalkulatzen ditu triangelu aldekide edo hexagono erregular baten azalera eta perimetroa, alde bat emanda.

Gaitasunak
Matematikoa
Irudi lauen azalerak eta perimetroak kalkulatzeko metodoak
menperatu, problema geometrikoak ebazteko.
Hizkuntza-komunikazioa
Unitate honetan ikasitako kontzeptu geometrikoetan oinarritutako azalpen zientifikoak adierazten jakin.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Azalera eta perimetroei buruzko
ezagutzak naturako fenomenoak
deskribatzeko erabili.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Programa informatikoak erabili,
irudi lauen azalerak eta perimetroak agertzen diren problemen
ebazpenetan laguntzeko.
Gizartea eta herritartasuna
Azalerak eta perimetroak nola
kalkulatzen diren jakin, eta giza
bizitzarako garrantzitsuak diren
jardunetan erabili.
Ikasten ikasi
Unitate
jabetu.

honetan

ikasitakoaz

Norberaren autonomia eta

ekimena
Irudi lauen azalerak eta perimetroak problema geometrikoak
ebazteko kalkulatzen jakitea
garrantzitsua dela aintzat hartu.

Edukiak
AZALERAK ETA PERIMETROAK LAUKIETAN

Karratua. Laukizuzena.
Edozein paralelogramo. Formula arrazoituz lortu. Erabilera.
Erronboa. Formula justifikatu. Erabilera.
Trapezioa. Formula justifikatu. Erabilera.
AZALERA ETA PERIMETROA TRIANGELUAN

Triangelua, paralelogramo erdia.

Triangelu zuzena, kasu berezia.
EDOZEIN POLIGONOREN AZALERAK

Poligono baten azalera, triangelatuz.

Poligono erregular baten azalera.
ZIRKULUAREN ETA HORREKIN LOTURIKO IRUDIEN NEURRIAK

Zirkuluaren perimetroa eta azalera.

Sektore zirkularraren azalera.
Koroa zirkularraren azalera.
AZALERAK ETA PERIMETROAK PITAGORASEN TEOREMAREKIN KALKULATU

Pitagorasen teorema erabili, zuzenki bat zenbatekoa den jakin beharreko irudi lauen azalerak
eta perimetroak kalkulatzeko.
AZALEREN KALKULUAK EGIN BEHARREKO PROBLEMAK EBATZI

Azalerak eta perimetroak kalkulatu testuinguru baten barruko egoeretan.

Azalerak deskonposizio eta konposizio bidez kalkulatu.

Problema geometrikoen soluzioak bilatzeko ekina izan.

Neurketak beti neurri-unitatea adieraziz emateko ohitura hartu.

T
14

aulak eta grafikoak. Zoria

Helburuak
1. Puntuak ardatz cartesiarretan
zelan adierazten eta interpretatzen diren menperatzea.

Ebaluaziorako irizpideak
1.1. Adierazten ditu koordenatuen bitartez emandako
puntuak.
1.2. Badaki grafikoan emandako
puntuei koordenatuak ezartzen.

2. Testuinguru bati dagozkion

puntuak edo grafikoak interpretatzea.

2.1. Badaki puntuak testuinguru

baten barruan interpretatzen.
2.2. Badaki testuinguru bati
dagokion grafikoa interpretatzen.

3. Taula estatistikoak egitea eta

interpretatzea.

3.1. Egiten du maiztasun-taula,

datu multzo batetik abiatuta.
3.2. Interpretatzen ditu maiztasun-taula errazak eta sarrera bikoitzeko taulak.

4. Taulen bitartez emandako

informazio estatistikoa era grafikoan adieraztea, eta grafikoen bitartez emandako informazio estatistikoa interpretatzea.

4.1. Badaki
maiztasun-taula
bateko datuak barra-diagrama baten edo histograma
baten bitartez adierazten.
4.2. Badaki datuak sektore-diagrama baten bitartez adierazten.
4.3. Interpretatzen du grafikoen
bitartez (barra-diagramak,
maiztasun-poligonoak, histogramak, sektore-diagramak) emandako informazio
estatistikoa.

Gaitasunak
Matematikoa
Datu multzoak taula eta grafikoetan laburtzen jakin, eta taula
eta grafiko horiek interpretatu.
Estatistika eta probabilitateari
buruzko kontzeptuak jakin, problemak ebazteko.
Hizkuntza-komunikazioa
Emandako informazioa aztertu,
unitate honetan ikasitakoa erabiliz.
Mundu fisikoari buruzko ezagutza
eta elkarrekintza
Datu eta taulen bitartez emandako informazioa erabili, edota
datu
estatistikoen
bitartez
emandakoa, errealitateko elementuak deskribatzeko.
Informazioaren tratamendua eta
gaitasun digitala
Kalkulu estatistikoak automatizatzen eta grafikoak egiten
laguntzen duten programa informatikoak erabili.
Gizartea eta herritartasuna
Gizarteko estatistikak ezagutzarako eta gizartearen hobekuntzarako bidetzat aintzat hartu.
Ikasten ikasi

5. Aldagai estatistikoa zer den

eta zer motatakoak dauden
jakitea.

5.1. Bereizten ditu aldagai kualitatiboak eta kuantitatiboak

banaketa estatistiko jakinetan.

Taula, grafiko eta zoriari buruz

norberak dakiena autoebaluatzen ikasi.

6. Ausazko gertaerak bereiztea

eta probabilitateak ezartzea.

6.1. Bereizten ditu ausazko gertaerak direnak eta ez direnak.

Norberaren autonomia eta

ekimena

6.2. Kalkulatzen du zenbatekoa

den saiakuntza erregularretatik ateratako gertaeraren
probabilitatea, baita saiakuntza irregularretatik ateratakoa ere, maiztasun erlatiboaren bitartez.

Datu multzo baten aurrean, era

matematikoan laburtzen jakin
eta, gero, aztertu.

Edukiak
KOORDENATU CARTESIARRAK

Koordenatu negatiboak eta zatikiarrak.

Puntuak planoan adierazi. Puntuak koordenatuen bitartez identifikatu.
FUNTZIOA

Aldagai askea eta menpekoa.

Grafiko funtzionalak.
Ikasleren mundutik gertu dauden egoeren grafiko funtzionalak interpretatu.
Grafikoekin eta grafikoen interpretazioarekin loturiko problemak ebatzi.
Grafiko erraz batzuk egin.
BANAKETA ESTATISTIKOAK

Aldagai estatistiko kualitatiboak eta kuantitatiboak.

Maiztasun-taulak. Egikera. Interpretazioa.
Grafiko estatistikoak. Interpretazioa. Grafiko erraz batzuk egin.
Barra-diagrama.
Histograma.
Maiztasun-poligonoa.
Sektore-diagrama.

Parametro estatistikoak: batez bestekoa, mediana, moda.

Banaketa errazetan lortuz.
AUSAZKO GERTAERAK

Esanahia. Gertaera horiek ezagutu.

Probabilitate errazak kalkulatu:
saiakuntza erregularretatik ateratako gertaeretan
saiakuntza erregularretatik esperimentazioaren bitartez ateratako gertaeretan: maiztasun erlatiboa.

Zehatza eta zorrotza izan informazioa grafikoen bitartez kodifikatzeko eta interpretatzeko.
Inguruko hizkera grafikoak (prentsak, informatikak, datu ofizialek) ematen duen informazioaren aurrean sentikortasuna, interesa eta jarrera kritikoa izan.