http://kickme.to/dawa http://dawa.vze.

com
"...Hlis tevbe suyuyla gnahlarndan arn; sdk, safa, hudu' ve huu
elbisesini giyin.
Seni Allah' zikretmekten alkoyacak ve O'na itaatten uzaklatracak her
eyden kan.
Allah'uTel'ya davetinde, Urvetu'l-vusk'ya smsk sarlp
Allah'a
doru, saf, halis ve temiz bir icabette sebat et.
Mslmanlarla birlikte Beyt'in etrafnda kendi vcudunla
yaptn
tavaf gibi, arn etrafnda meleklerle birlikte kalbinle tavafda bulun.
Hev'ndan tamamen uzakla, g ve kuvvetinden beri ol,
Mina'ya
knla birlikte gaflet ve hatalarndan k, sana helal olmayan ve hak
etmediin eyi isteme,
Arafat'ta yanl itiraf et, Allah Tel katnda ahdini Allah'
birleyerek
yenile; O'na yakla,
Ve Mzdelife'de Allah'dan ittika et..."1
Yayncnn Notu
Bu kitap, ehit Ali eriat'nin bizzat gzden geirip ilaveler
yapt ve "retmen ehid Dr. Ali eriat'nin Eserlerini Derleme Brosu"nun Klliyat arasnda yaymlad Farsa son Hacc
basksnn tam evirisidir.
ra Yaynlan
Editr
NDEKLER

YAYINCININ NOTU ......................... 4

GR: OKUYUCU LE HASBHAL
Ters Dnm Post Elbise ........................ 7
Yirmi Gnde Yirmi Yl ................... 11
brahim'le Szleme ............................ 14
Mensik........................................... 14
I. BLM

HACC
Hacc .............................................. 25
Buluma Zaman .............................. 27
Mkt'ta hram ................................. 30
Niyet.............................................. 34
Mikat'ta Namaz ............................... 35
Yasaklar............................................37
Ka'be ...............................................43
Tavaf........... 49
Haceru'l-Esved: Bat.............................52
Makm- brahim ..............................58
Sa'y .................................................62
Umre/Kk Hacc'n Tamamlan .........74
H. BLM
BYK HACC
Byk Hacc.......................................79
Arafat .............................................81
Me'ar..............................................89
Min .............................................104
eytan Talama ...................................114
Kurban.............................................116
Teslis Putlar ...................................... 137
Bayram .......................................... 146
Bayramdan Sonra ki Gn Vakfe ............. 146
Genel Bir Bak ................................ 152
Bayram Sonras Talama......................... 153
Vahyin Son Mesaj ............................. 157
Sonu ............................................184
Dn ............................................ 185
III. BLM

EHDET: HACC'DAN DAHA BYK BADET

Notlar ...........................................196
Resim 1 ..........................................206
Resim 2 .......... .................................207
Giri
OKUYUCU LE HASBIHAL
Ters Dnm Post Elbise
ir "din bilimci", zellikle de "dinler tarihisi" olarak, Francis Bacon'un ifadesiyle "din duygu ve frka
btaassubu karm bir bakas"yla, tarihin din
"misyon"larn, her dinin2 "tarih deiim sreci" ni incelediim, "nceden zde var olan" la "sonradan var olmu
olan" ve ondan sonra "fasla"lar, yani dinlerin "hakikat"i ile
"realite"si arasndaki mesafeleri karlatrdm zaman u sonuca ulatm:3
"Her dini, insann kurtuluunu uhdesine alan misyon
asndan deerlendirdiimizde, sosyal geliimde, -bilin,
hareket, sorumluluk, insan idealizm, sosyal bakas,
adaletilik ruhu, onurunu muhafaza etme ruhu ve nihayet
gerekilik, tabiatlk, maddi gle uyum, bilimsel
ilerleme, yaratclk, medeniyet, fikr mcadele ruhu ve
halklkta... - Hz. Muhammed'in (s.) risletinin, yani slam
Dininin brahim Tevhid mektebinden daha ileri, daha vkf
ve daha gl bir rislet tanyamyorum."
"Fakat ayn zamanda slam kadar kme dorultusunda
ilerlemi olan ve "nceden zde var olan"la "sonradan olmu olan" arasnda tenakuz derecesinde bir mesafe am olan bir
rislet
de tanmyorum."!
"Eer siz, gnmz slm'n km olan dier dnya
dinleriyle mukayese ederseniz, benim bu yargm, doru
bulmayabilirsiniz. Fakat byle bir mukayese doru deildir.
Her hakikatin sapma derecesini, o hakikatin kendi serveni
iinde deerlendirmek, ilk seyir izgisi ve ilk hareket
noktasyla lmek gerek."

"Ve yine biz, ayn yntemle, slm mezhepleri arasnda

bir mukayese yapsak, slm dahilinde bulunan ia'y, dinler
arasnda slm' nasl gryorsak yle grrz."
Hayret!
Dier dinlerin "hakikat'i ile "realite"si arasnda karlatrma yapldnda "ihtilaf" kelimesi kullanlabilir.
Halbuki slm ve ia'nn tarih yazgsyla slm ve ia'nn
"tabiat" mukayese edildiinde, byle bir kelime, tam
olarak uygun dmez. Onun yerine "tezat" veya "tenakuz"
szcn kullanmak, daha uygun olur.4
Daha da alacak olan u ki!:
Btn madd, manev, ak, gizli amil ve imkanlardan
olumu bir g, en gl ve en sekin tarih felsefecileri,
sosyologlar, antropologlar, filozoflar, beer bilim
uzmanlar, din bilimciler, sosyal psikologlar, siyasetiler,
doubilimcileri, slmbilimcileri, Kur'an bilimcileri, fakihler, hikmet, irfan ve slm edebiyat uzmanlar ve Ortadou
halklarnn sosyal geleneklerini, ruh ve fikr zelliklerim,
Ortadou toplumlar ve dzeylerindeki zaaf noktalarn,
duyarllklar, sosyal ve snfsal davrana zg eilimleri iyi bilen kimselerden ibaret bir heyet grevlendirilmi sanki.
Hangi amala? Elbette halkn ve evrenin tam ve.bilimsel bir
incelemesini yapp slm' derin bir ekilde tanyarak, slm' kelimenin tam anlamyla "ters dndrmek" amacyla... Zira
apak ortadadr ki sz konusu olan, bir dinin tabi deiimi
ve ykl deildir. Bilakis slm'da ortaya kan ey "ters dnmlk"tr. Bu yle tam bir ters dnmlk ki tesadfle
izah edilemez. Bu, tarihteki tabi bilinsiz faktrlerden,
yabanc kltrlerle karlamadan domu veya slm'a
girmi olan milletlere zg kavm, snfsal ve geleneksel
grlerin tesiri altnda
ortaya km ya da genellikle fikr bir ekole veya din bir
imana etkide bulunan, onu deitirip saptran baka bir
tarih, sosyal ve kltrel zorunluluk, art ve sebeplerin
tesiriyle kendini gstermi de deildir, aksine yle
grlyor ki slm'da bu ters dnmlk, ok bilinli ve

gelimi olarak ortaya kmtr; yle ki slm'n en ileri

itikad ve amel boyutlar, en ykk anti sosyal etkenler
haline gelmitir.
lgin olan u ki burada da zellikle ia, byle bir yazgya
sahiptir. Birbirine benzeyen iki tabiatn, benzer iki yazgya
sahip olmas, anlalr bir durumdur. Daha doru, bir
ifadeyle ia'nn, slm misyonunun en ileri tecellisi olduu
gibi, bu ters dndrmede slm misyonunun fiilen km
grntleri haline gelmesi de tabidir.
Anladm kadaryla slm'n, takipilerinin bilgi, bilin,
zgrlk, hareket ve onurlarn garanti altna alan,
hepsinden de te, sosyal g ve sorumluluk oluturan en
ileri itikad ve amel boyutlar, u nden ibarettir:
Tevhid, Cihad ve Hacc.
Tevhid retiminin, okullarda son bulduunu gryoruz.
Sonra gndeme gelse bile sadece ilah bilgelerin ve Rabbani
ariflerin toplantlarnda gndeme geliyor. O da kelam ve
felsef tartmalar, hayattan kopuk ve halka yabanc
zihniyetler ve daha ok da Allah'n varlnn isbat
biiminde szkonusu ediliyor. Yani tevhid deil gndeme
getirilen. Pratikte tevhid hi demek! Yani hallolmu bir
mesele!
Ve bu daha ziyade dmann formasyla oluyor, en
azndan dmann karna uygun olarak yaplyor!
Ve cihad! Tarihte braklm, unutulmu bir szck;
cihadn felsefesi olan emr bilmaruf nehy ani'il-mnker ise
tekfir topuzu: dmann bana deil, dostun bana inen
topuz!
Ve Hacc: Mslmanlar arasnda her yl tekrar edilen en
irkin, en mantksz eylem!

Ve ite insan klavuzluu, zgrlk ruhu ve devrimci

sorumluluu, Ali'yi seven mslmanlara ilham eden, ia'nn
kendine zg en ileri itikad ve amel boyutlar:
mamet, Ara ve intizr.
Bunlardan birincisinin, teklif karsnda tevessl arac
olduunu, ikincisinin "musibet" mektebi, ncsnn ise teslimiyet, zulm ve fesat zorbaln tevil felsefesi, slah
yolunda atlan her admn ve adalet yolunda yaplan her
kyamn peinen mahkumiyeti felsefesi olduunu
gryoruz!
Btn bunlar bir siyasetle elde ettiler: "Dua kitab"n kabristandan alp ehre getirirken Kur'an' hayat ehrinin
iinden kabristana gtren ve llerin ruhlarna gnderen
bir siyasetle.
Bu siyaset, din ders havzalarnda "usul", slm ilimler rencilerinin nne koymu ve Kur'an' ellerinden alarak
rencinin odasnn rafna koymutur. Aktr ki Kur'an hem
mslman toplumun hayatn, hem de slam' terketmitir!
Onun yokluunda her i yaplabilir; nitekim her ii de
yapmlardr!
Bir aydn, kendi halkna kar; bir mslman, imanna
kar sorumluluk duygusu tar. Bir mslman aydn ise iki
ynl bir sorumlulua sahiptir. O, hem imannn, akn
deerlerinin bakalamndan, hem de halknn knden
strap duyar. Onun grd en byk strap ise
toplumunun, l bedene hayat veren, kr gz grr yapan
Mesih ruhlarla birlikte olduu halde lp, gitmesi ve
grmez olmasdr! Bu mslman aydn slm ve ia'ya mslman topluma ve i halka -kar, zellikle slm ve
ia'nn bu en yapc boyutuna kar nasl bir duyguya ve
ne gibi bir sorumlulua sahip?
Acaba sessiz kalabilir mi? Acaba Batl bir ideolojiye
tutunmak, derde derman, halk iin kurtulu yolu mudur?

slm ve ia'nn yazgsna kar bu ruhan ulemann

sorumluluu bulunduunu bahane ederek kendi
sorumluluundan soyulabilir, sonusuz beklemelerle
asrlarca oturabilir ve "entelce laflar ederek" varlk gsterebilir mi? Eer slm -zellikle slm'n i telakkisi-, bilim ya da
felsefede bir uzmanlk dal deil de bir "misyon"
ise, o halde "insanlk" onun direkt muhatabdr, bilinli aydn da ona kar dorudan sorumludur.
Ve sen benim dert ortam aydn! benim arkadam
aydn, sen ister kendini halk (insanlar) karsnda sorumlu
bil, istersen Allah karsnda sorumlu bil,
Pratikte seninle bizim iimiz bir, sorumluluumuz ayn!
Zillete dmemiz iin dmann setii yol, izzetimiz iin
seebileceimiz en iyi klavuzdur da.
Tam da dmann bizi "gnderdii" yoldan tekrar
"dnmek".
Kur'an' kabristandan ehre getirmek ve sonra dirilere
okumak, "raflar" m zerinden indirmek ve derste ap
okumak.
Kur'an' yok edememi, fakat kapatmlardr. "Kitab"
"teberrk edici ey" haline getirmilerdir. O'nu tekrar "kitab"
yapalm, "ok okunan Kitap"! Nitekim Kur'an, "ok okunan kitap" demektir.
Acaba din okullarmzdaki
slm derslerin
mfredatnda Kur'an'n da bir ders kitab olarak kabul
edildiini grebileceimiz bir gn gelecek mi?
Acaba ictihad derecesine kavumak iin Kur'an'n da din
bir kitap olarak zorunlu bir biimde retilecei bir gn
gelir de biz de grr myz?
Eer Kur'an' dinimize, hayatmza ve mezhebimize
yeniden dndrrsek, O, Tevhidi, "dnya gr" olarak bize yeniden kazandracak. Hacc, cihad, imamet, ehadet
ve intizar ise Tevhide hayat veren ruhlarna kavuacaklardr.
Biz de kendi hayat veren ruhumuza! Ve ite imdi tevhide

kendi hayat veren ruhunu yeniden bulan Hacc'a geebiliriz:

Tevhidi dnya grnde yer alan ve Tevhidin dnya
gr
olan Hacc'a!
'
Yirmi Gnde Yirmii Yl
U Hacc ve bir Umre'de edindiim tecrbelerle sahip
olduum dncelerin z ve Hacc konusunda
syleyeceklerimin tamam, kitapta toplanmtr:
Birinci Kitap: Bst u Se Sal der Bst u Se Rz [Yirmi Gnde Yirmi Yl]* baln tamaktadr.
*Kitapta keli parantez iindeki ifadeler evirene aittir. (ev.) Dndm ki her ranl, Hacc iin Arap yarmadasnda
yirmi gn kalmaktadr. Nice yllardr enine boyuna
Peygamberi dnmekte, hayatn tahayyl etmekteyim.
Maalesef toplumumuzda Peygamber, btn mezhebi
ahsiyetlerimizden daha mehul kalmtr.5
Arada bir onun hayatndan sz alsa bile, bu da frkasal
problemleri, kelam ve tarih kavgalar, i ve Snn
ihtilaflarn ortaya getirmek iin bir ara olsun diye
yaplmaktadr. Sonuta daima Peygamberin retici ve
hayret verici hal tercmesinden zel ve snrl birka husus
tekrar edilmektedir; stelik bu da sorgulayc, aratrmac
bir gzle, mstakil aratrc bir ruhla deil, aksine sabit n
yarglarla; tek yanl, nceden belirlenmi, takliti ve
genellikle banazca mevz almalarla yaplmaktadr!
Netice itibariyle birka yldr, Peygamberin hayran
brakan ahsiyeti, yce ruhu ve cezbedici hayatna tamamen
garkoldum. Yirmi yllk elilik hayatn -Mekke'de yl yl,
Medine'de ay ay- derledim. "Tarih"te, bu "byk mm Peygamber"in hayatyla ilgili okuduum eyleri, Peygamber
lkesine ardarda yaptm drt seyahat sonucunda
"corafya"da buldum. "Peygamber"in hayatn, Peygamber lkesine yerletirdim. Bu temel zere, Peygamber dnemi

Arap yarmadasnn bir haritasn kardm ve o zamann

btn kabilelerini Arab yarmadasnn mevcut coraf
haritasna yerletirdim. Peygamber andaki Mekke ve
Medine ehirlerinin haritasn yaptm. Mekke'de, Medine'de,
Taif de ve bu ehirlerin evrelerinde, gerek Peygamberin
gerekse Peygamberle, akrabalk, dostluk veya dmanlk
yoluyla ilikisi olmu olanlarn ayak bast her yeri bu
haritada gsterdim. Seferlerinde takip ettii btn
gzergahlar, btn sava sahnelerini, hayatnn btn
izlerini, -her nerede yaam ve her nereden gemiseizledim. Her halkarda O'nunla hatras olan bu ehir, da
ve sahralarda her yeri buldum.
Bedir, Uhud, Hendek, Ben Kurayza, Hayber, Fetih,
Huneyn, Taif ve....cephelerinin ayrntl haritasn, Mekke ve
Medine'deki evlerin haritasn, hatta Ben Haim Mahallesinin
mstakilen ayrntl krokisini, Mescid-i Nebev'yi, elerinin
evlerini, Fatma'nn Medine'deki evini, Hatice, Eb Talib ve Fatma evladnn evlerini,
mamlarn, Ashabn tam adreslerini ve de byk
dmanlarnn Mekke'de oturduu mahali gsterdim....
Bugn Mekke, Medine, Taif vb. ehirlerin bakalam
vaziyeti ierisinde bulunulabilsin, Peygamber'in yaad
ehir ortamnn, sosyal ve ailev yaamnn tam tasviri
zihinde canlandrlabilsin, tarih canl bir ekilde grlebilsin ve bizim canmzla bal olan ve o zaman, mekan ve
durumlarda hissedilebilsin diye....
Ve bylece sen "ey ranl Hac kardeim"! Bu yirmi
gnde her yerde Peygamberle birlikte olabilirsin.
Peygamberin on yl Mekke'de kalnn bir sembol olarak
sen de Mekke'de on yl kalabilir; O'nun izini srerek Taife
sefer yapabilirsin; O'nun gittii her yere gidebilir, davet iin, sava iin sefere kabilirsin...

Ve bu on yllk Mekke hayatnn ardndan Muhacirlerle

birlikte Mekke'den Medine'ye hicret edebilirsin; Rebeze ve
Bedir yolundan geerek Kba'ya ve ardndan Medine'ye
girebilir; Medine'nin Peygamber'den ve ailesiyle dostlarndan
bir iz tayan her sokan, her noktasn dolaabilir,
yreinde hissedebilirsin. Akabinde Hayber'e, bu ssz,
suskun, el dememi sanki ondrt asr nceki haliyle kalm
olan vadiye sefer yapabilirsin. Rutubetli hurmalklarnn
derin esrarengiz sessizliinde, evreni kuatan dalarn
zirvesindeki 'Yahudi' kalelerini grebilir, birer birer
tanyabilirsin. Orada, hl bu vadinin hatralarla dolu
sessizliinde nlamakta olan "Ali'nin gkgrlts gibi
feryad"n duyabilir, onun eser ve izlerim dnya gzyle
grebilirsin: ferah kalenin keskin iniindeki Ali mescidini -ki
buras, onun asker ss olmutur-, Ali pnarn, hl
grnmekte olan kaleleri, metruk evleri ve ssz Hayber
hurmalklarn temaa edebilir, seyre dalabilirsin...
Ve o servenlerde, o topraklar zerinde, Bedir, Uhud,
Hayber, Hunenyn ve Mekke'de... sergilenen savalarn,
sahne ve cephelerin ayrntl bir haritasn da grebilirsin...
Evet, Medine'de Peygamberle birlikte on gn
yaayabilirsin, O'nun burada on yl kalmasnn ansna!
O'nun gittii her yere gidebilir, oralarda Ali'yi de
grebilirsin. Birer birer Ashab ve Ashabn
evlerini de tabi. Bugnn Medinesi'nde Medine'nin
gemiim bulabilirsin.
Ve bylece heyecan, ak, coku, hareket ve cihad dolu
slm tarihinde yerini alabilir, insanlk tarihinin bereket
dolu yirmi yl ierisinde, kendini Muhacirim ve Ensar
arasnda bulabilirsin. Hacc'la birlikte slm tarihini ve

Peygamberin sretini bu ekilde grebilirsin. Genellikle

beyhude beklemeler, bo szler, al-veri, alveri
temaas, alveri hakknda sohbet ierisinde heder olan
mrn en zgr zamanlarnda, en amade hallerde, en aziz
zemin ve zamanda, sen ey mslman kardeim! slm'n
beiinde Hacc'la birlikte, slm'n deiim getiren
mkemmel, dakik, zinde bir devresini renip tecrbe
edebilir, yaabilirsin.
brahim'le Szleme
Hacc konusunda tedvin ettiim ikinci kitap, Mad b
brahim [brahim'le Szleme] adn tamaktadr. Bu kitap, Adem, brahim ve Tevhid'i, slm'n insan misyonu ve tarih
felsefesini, "Tevhid" ve "irk"in fikr, tarih, sosyal, ahlak veya antropolojik roln, Hacc'n simasnn ana hatlarn ve
Hacc felsefesini konu edinmektedir.
Mensik
kitaptan nc kitap ise elinizdeki kitaptr ve
Mensik adn tamaktadr. Mensik, "ne-se-ke" [nsk]
kknden gelen "mensek"7 kelimesinin ouludur. Kelimenin iinde ne gibi anlamlar bulunmaktadr? Prestij, zahidlik,
riyazet, Allah karsnda huu, insan, Allah'a yaklatran ey,
elbiseyi ykayp temizlemek, eve varmak, doru ve gzel
yolda yrmek ve yrmeye devam etmek, Allah'tan gelen
her hak, Allah'a sunulan ey, kan ve kan tazminat...
Bu anlamlara gre;
nsik insan: bid, zahid insan.
Nsik yer: zerine yeni yamur yam yemyeil gzel
yer,
Mensek: tandk, dost memleket. Gnln lfet ve ba
kurduu diyar, Allah'n her mmetin ayaklar altna serdii
dosdoru yol.
Ve Mensik ne Hacc'n adab ve amelleri hakknda tam bir fkh risale, ne de bu dabn felsefesi, bu amellerin yorum ve
analizi hakknda fikr bir risaledir; aksine Hacc'daki adb ve

amellerin zel addr "Mensik". Bu, slam'n bizzat ona verdii isimdir. Bu da benim, "topluluk" halinde "zaman"a bal
olarak yaplan "dzenli hareketler" btn eklinde yaptm Hacc tarifimin, bu isimlendirmeyle uygunluk
oluturduunu gstermektedir.
Bu kitap, Allah'n bu aciz kulunun szkonusu dab ve
ahkam konusundaki yorum ve zmlemelerini ihtiva
etmektedir. Hibir mslman, Hacc merasimini bu kitaba
gre alglamakla grevli deildir: Mensik, fkh bir risale deil, fikr bir risaledir. Benim tek yaptm, "Hacc
Mensik"ini yorumlamaya almaktan ibarettir; stelik de
bir ruhan veya bir slm mercii olarak deil, "mslman bir hac" olarak yaptm bunu. Elbette mslman bir Hacnn
Hacc dnnde Hacc'dan ve Hacc makamnda
grdklerinden sz etme hakk vardr, nitekim sz
etmektedir de. Dierlerinin de onun szne kulak verme
haklar vardr ve kulak da vermektedirler. Bu, sadece bir
"hak" deil, ayrca bir ananedir de; Hacc ziyaretisi, Hacc dnnde -halkn yolcuyu grmeye gittii seyahat adeti
gibi deil- akrabalarn, tandklarn, dostlarn ve
komularn davet eder. Bu gelenek dolaysyla, her yl Hacc
meselesi dnce ve zihinlerde ekillenir, bahis konusu
edilir, her kes, Yaratan ve yaratlanlarla olan miadnda "elde ettiklerim", kendi memleketine getirir, kendi toplumuna
armaan eder. Bu, her yl gc yeten aznln pratik olarak
ve gc yetmeyen ounluun teorik olarak Hacc'a katld
"byk Hacc retimi"dir. Eer btn bir dnyadan, en
uzak ky ve en geri kalm kabilelerden Hacc'a gelen bir
milyondan fazla mslmann eitim ve retiminden
sorumlu olanlar, Hacc kart lks gsterimlerinde, irkin
aristokratizmlerde, yemede, imede, uykuda, salkta ve
sefer hediyesinde gsterilen dikkati ortaya koysalard,
amellerin yapl eklinde, yani d grnnde sergilenen
banazlk, titizlik, kl krk yarma ve vesvesenin binde biri,
Hacc'n ierii ve manasn idrak etmede sergilenseydi, evet
byle olsayd, o takdirde Hacc, her yl, yzbinlerce gnll,
itiyakl ve hr temsilciyi, bir aylk teorik ve pratik

slmbilimi boyunca Hacc

ruhuyla, slm misyonuyla, Tevhid mektebiyle ve mslman
milletlerin yazgsyla tantracak bir ders dnemi olabilirdi.
O zaman Haclar lkelerine, ehir ve kylerine, i, hayat ve
iman evrelerine dopdolu elleri ve yrekleriyle dnebilir,
kendi rendiklerini halklarna retebilirlerdi. Bylece
Hacc, her yl, berrak dnce ve imanyla mslman mmeti
sulayabilen cokun bir zemzem olacaktr; "Hac", pt ta
(Hacer-i Esved) yemininden baka mrnn sonuna kadar
karanlk evresini aydnlatabilen bir nur taycs olacaktr.
Her Hac, kendisinin ve evresindeki insanlarn idraki
dzeyinde, en azndan evde oturduu gnlerde, dost
akraba ve meslekdalarndan drtyz kiiyi tekrar edilip
duran, basit, mide bulandrc hatra ve olaylarn dnda
Hacc okuluyla tantrsa, her yl, btn dnya
mslmanlar, bir milyon beyz bin Hacc retmeni
vastasyla retim grm olurlar. slm gelenekte bir
mslman, insanlar, kendisini grmeye iki konuda davet
etmelidir: biri, Hac; dieri, lm!
Ylda bir kez, belirli bir zamanda Hacc' dnmek iin!
Ve lm dnmek iin!
lm!...Onun belirli bir zaman yoktur. lm, kurbanna
haber vermeden gelir. Ancak lmn setii kurban, seni
haberdar eder:
Akln bana al!
lm vakti sana da gelip atar.!
Vakit! lm vakti!
Hacc, dier din veya din olmayan hkm ve ameller
arasnda mstesna bir yere sahiptir.
Namaz, "ruhun, evrenin manev merkezine, varln

byk mabd ve maukuna doru yapt gezinti"; Victor

Hugo'nun ifadesiyle "kk bir sonsuz"un, "byk bir sonsuz"
karsnda duruudur.
Bu "somut, sabit bir kavram"dr. Tabii ki farkl
derecelerde.
Cihad, bir "akde sava"dr. Elbette onu anlama dercesi, mcahidin dncesinin derinliine baldr. Oru da
byledir, Zekat da...
Fakat Hacc byle mi?
Hacc somut bir kavram ve ifade ile tarih etmek
mmkn m?
Hacc nedir?
Bu soruya, dnen Haclarn says kadar deiik
cevaplar verilebilir. Hacc, hangi manasyla anlalrsa
anlalsn, "kendi"nden "Allah"a doru
"halk"/yartlmlar/la birlikte yaplan bir harekettir.
Hacc, "Mteabih bir hkm"dr..., Mteabih yet
gibi...! Kur'an'daki ayetler iki ksmdr: Muhkem ve
Mteabih.
Muhkemler, tek boyutlu ayetlerdir. Ak, sabit manas
olan szlerdir.
Mtebihler ise ok boyutlu ayetlerdir. Zihni deiik
yollara sevkeden, bir ka mnnn anlald szlerdir.
En zengin, en esasl mnlar, "mtebiht" kapsamnda gizlidir. Her ada ve her keifle, bu yetlerin saysz
batnlarndan bir batn alr; dnce ve duygularn deiim
ve geliiminde, beyann srlarla dolu karmak dokusu
ierisinde bu ayetler daha bir alr, daha bir aydnlanr.
ifreli sedef iindeki bu Mteabih ayetler, gelecek
yzyllarn dalg dncelerinin avlayp skmeleri gereken
eyi, bugnn ve dnn kem gzleri ve kaypak
dncelerinden saklamlardr.

"Kur'an'n sz"n sade bir mesaj yapan, bu Mteabih

ayetlerin ok renkli, yzlerce kenarl prizmasdr.
Mesajndaki sadelikten dolay, onlar, bir l bedevisi
kolayca anlayaca, kendisini ona muhatab grecei gibi,
meden bir filozof da onun sanatsal mucizesi, manev
zenginlii ve fikr kurgu derinliinden hayrete der, bu
filozofun aratrmac dncesi ve anlam bulucu gnl,
onun sonuna eriemez, onu aamaz!
Bu Mteabih ayetlerdir ki bu kitabn ebedliini,
etkinliini, reticiliini, srekli tazeliim; her eyi rten, khne yapan ve ldren zaman srecine ve de "kevn. ve
fesad", "lm ve hayat" yeri olan zemine kar korumu, teminat altna almtr.
Benim gzmde, hkmler de ayetler gibi muhkem ve
mtebih diye ikiye ayrlr. Cihad, bir "muhkem
hkm"dr. Hacc ise bir "mtebih hkm"! Bu "mtebih hkm"n anlalmasn zorlatran, onu beyan etmek iin seilen
dilin, "remizli bir dil", bugnk stlahyla sembolik dil oluudur.
Bunun anlalmasn daha da zorlatran ey ise, bu
"sembolik dil"in "lafz" deil", "hareket" oluudur.!
Ve sessiz bir hareket!
"Remz hareketler"le aklanm olan "mteabih bir hkm"!
Ve Hacc mteabih klan sadece "dil" deildir. Onun
mteabih ierii vardr!
Niin byle?
Zira Hacc, iindekileri, bir ada, bir neslin gz nne
karp koyacak ve batnn, bir "kavray" ihtiyac ve bir
"duygu" gc iin sofraya getirecek kadar basit birey deildir. O takdirde gelecek asrlar iin tekrarlanan bir
gelenek haline gelir ve gelecek nesiller iin kalpsal
seronomilerden, taabbd bir hkmden, abes ruhsuz,
bombo, kelamsz, rolsz, naksz, khne, bitmi ve tarihte
kalm bir eyden ibaret olurdu!
Bu durumda Hacc, bir akideyi, bir prensibi ve bir
"deer"i ortaya koymayacaktr. Halbuki gerek bir Hacc, slm'n ta kendisidir. slm, "kelimeler"le Kur'an;

"insanlar"la imamdr.
Ve "hareketler"le de Hacc!
yle anlalmaktadr ki Allah, insana anlatmak istedii
her eyi, Hacc'da ortaya dkmtr!
Varlk felsefesi ve dnya grnden tutun insann
yaratl felsefesi, tarihin seyri ve insan tekmln
aamalarna -nsann toprak zerine ilk ortaya kndan,
niha kemalinin en son kalesine kadar her ey... Ve yine
insann renmesi gereken eyler ve lah miracna
ykselebilmek iin kullukta katetmesi gereken aamalar...
Ve nihayet, "beer tr" nn tekvini projesi ve "rnek beer mmetin tekili plan, "beer ferd"in tekml ve "ebed
deiim"in esas, "sabit dzen", "zamanla tam bir uyum",
"sosyal asalet" ve genel olarak "bir topluluun, Mutlak Ebediyet'e, sonsuz Keml'e doru bilinli, sekin hareketi"
"Allah"a doru hareketi...!
Evet:
Hidayet meselesi, ahlak deerler, imamet, mmet,
mekteb, tarih "ittisal", beer "toplumsallama" kltrel
"kollektivite", siyas "ittihad", snfsal vahdet, kavm vahdet, itikad vahdet, yol, hareket, yn, rehberlik, hedef,
sorumluluk, ideoloji, fedakarlk, takva, bilgi, bilin,
vukfiyet, seferberlik, hazrlk, silah, strateji, cihad,
ehadet, ak, kan, zafer, zgrlk...
Tevhidi dnya gr ve varlk felsefesinden tutun
sava, ayrmclk, ve alkla mcadeleye kadar her ey!
Hem Allah, hem ekmek!
Hem kulluk, hem kurtulu!
Hem "kendini yetitirme", hem "ferd"in "mmet'te erimesi.
Kendini "halk"a feda etme; ama kendin iin deil.
Halk iin de deil;
sadece Allah iin!
Acaba benim Hacc'dan anladm nedir?
Esasen ncelikle u soruyu cevaplandrmak gerek :

Temel olarak Hacc'dan ne anlalabilir?

Hacc, genel bir bakla insann Allah'a doru varlk
seferidir; Ademoullarnn yaratl felsefesinin sembolik
gsterisi; bu felsefede ortaya konan eyin nesnel
tecessmdr. Tek kelimeyle Hacc, "yaratl tiyatrosu"dur.
Ayn zamanda "tarih tiyatrosu", ayn zamanda "Tevhid tiyatrosu"dur. Yine Hacc "mekteb tiyatrosu", "mmet tiyatrosu",
(slam'n insanlar arasnda kurmak istedii rnek itikad toplumun tiyatrosudur.... Ve nihayet Hacc,. "insann yaratl" nn ve
"slm mektebi" nin sembolik bir gsterimidir. Bu gsterimin ynetmeni Allah, dili ise
harekettir. Asl karakterler: Adem, brahim, Hacer ve blis;
Sahneler: Harem ve Mescid-i Haram blgesi, Sa'y,
Arafat, Me'ar, Mina.
Semboller: Ka'be, Safa, Merve, gndz ve gece, gn
batm ve gn doumu, put, kurban.
Elbise ve ss: hram, tra ve taksir...
Bu tiyatroda oyuncular kim?
- Bu daha da artcdrHacc
acc: ahenk, niyet ve ynelme, yani hareket ve ayn
hzamanda cihet-i hareket. Her ey; kendini, kendinden,
hayatndan, btn balarndan koparmakla balyor. Yoksa
sen, kendi ehrinde sakin deil misin? Sknet mi? Skn mu?
Hacc, nefy-i skn; hayat, hedefi bizzat kendisi olan ey, yani lm; bir tr soluk alp veren, can tayan lm,
murdar yaama, bir nev bataklkl var olu.
Hacc: akc ol!
Hayat, dngsel bir hareket, ksr dng, bo, anlamsz,
tekdze git-geller... Peki iin asl? Yalanmak, gerek sonu
mu? rmek. Tek dze ve aptalca bir sallant. Acmasz bir
ikence. Gndz, geceye bir giri, gece de gndze. Ve:
lnceye dein mr ipini kemirerek ksaltan bu iki siyah
ve beyaz farenin souk mkerrer oyunuyla oyalanmak.
Hayat m? Temaa; sonusuz, anlamsz sabah ve

akamlarn seyri. Tatsz, sonu gelmez bir oyun... Zamann

yoktur... Her strap, tela, intizar... Vakit bulduunda elde
ettiin ey, bir hi, bo, abes felsefesi, nihilizm...
Ve Hacc: Senin bu aptalca cebre, bu anlamsz lanetli
yazgya kar isyann. Kararsz, sallantl, tereddtl ve
dngsel hayattan, tketim iin retim, retim iin
tketimden kurtuluun.
Hacc, ucu kam bir yumak gibi, varln aar. Bu kapal
daire, "devrimci niyet" ile alr, yola koyulur, ufuklar iaret eder. Dosdoru bir seyir izgisinde ebediyete, baka
bir yne, "O"na hicret eder!
"Kendi evin"den "Allah'n Evi"ne, "halkn evi"ne hicret! Ve sen her kim olursan ol, insan idin, Adem'in evlad idin;
fakat tarih, hayat, insanlk d sosyal dzen seni
irkinletirmi, kendine yabanclatrm, line klm, seni
kendinden, o ftr znden uzaklatrmtr. Zerreler
Aleminde insan idin, Allah'n halifesi idin. Allah'n
sohbetda idin, Allah'n zel emanetisi idin. Tabiatn
sahibi, Allah'n yakn idin, Allah'n ruhu sana flenmiti.
Allah'n zel rencisiydin. Allah sana btn isimleri
retmitir. 8 Allah sana kalemi retmitir. Allah seni
kendine benzeterek yaratmtr.9 Seni yaratm ve kendi
yarat olan sana byk bir makam vermitir. Seni yaratp
kaldrm, uzak ve yaknndaki btn melekleri ayana
kapandrtmtr. Btn melekleri sana boyun edirtmitir.
Yer, gk ve onlarda var olan her eyi senin gl ellerine
brakmtr. Senin yanna gelerek kendi ze emanetini
omuzlarna yklemitir. Seninle anlama yapm, seni
toprana getirmitir. Senin ftratna yerlemi, seninle
yuvada olmutur.10 Ne yaptn grmek iin seni
gzetlemede kalmtr.11
Sense tarih caddesini nne katp yola dtn, Allah'n

"emanet" yk omuzunda, Allah'n szlemesi elinde,

Allah'n sana rettii isimler yreinde, Allah'n ruhu,
"varlnn" bedeninde ve...
Btn sermayen "Asr". in ne? Btn yaptn
sermayeden yemek! Hayatnn hneri ne? Zarar etmek;
kardan zarar deil, sermayeden zarar: "Hsran". "Ve asra andolsun ki insan daima ziyandadr". Bunun ad da yaamak
oluyor! Sen u ana kadar ne yaptn? Gya yaadn!
- imdi elinde ne var?
- "Kaybettiim yllar"!
Ne hale gelmisin? Ey Allah'n simas zere olan! Ey
Allah'n emanetinden sorumlu olan! Ey Allah'n meleklerinin
secde ettii! Ey Allah'n yeryzendeki halifesi! Evrendeki
halifesi!
Para oldun; evhet oldun, ikembe oldun, yalan oldun,
vahiletin, yrtc oldun, kof, iibo oldun, bombo! Yoksa
dopdolu mu! Olsa olsa amurla dolu, baka birey deil, bir
hi! Balangta amurdan, murdar bir kalp idin. "Hamein
mesnn": pis, kt kokan amur! Allah, bu amur olan
"sana" kendi ruhundan fledi! Hani nerede o ruh! Ahura ruh, Allah'n ruhu! Ey amur yiyen karga! Varln bu
bataklktan, yaamn bu amur deryasndan kurtar! Kendini
hemen sahile at, ey rm beden, ey amur ceseti! Bu
"utan verici" ehir, ba ve bayndrlktan, yarmadann gne lne ba koy; kuru, kzgn, kum deryas lnde,
Vahyin yad gn altnda Allah'a ynel. Ey kurumu,
sararm, boalm ney! gurbet, srgn ve yabanclktan
inle dur! Ey yabanclarn, dmanlarn elence arac! Ey
bakalarnn dudaklarna tatl melodiler konduran! Kendi
sazlna ynel.
Buluma Zaman
imdi, kap alma zaman gelmitir; vakit, kap alma
vaktidir. Zilhicce'dir, Hacc ay: Hrmet ay. Bu ayda kllar

dinlenmeye ekilmi, sava atlarnn kinemesi, savalarn

ve kl kuanm olanlarn naralar lde sessizlie
gmlmtr.
Sava, kin ve korku, yerini bar, peresti ve gvenlie
brakmtr. Halkn, Allah'la grme zamandr;
Mevsim'inde gitmek gerek oraya. Allah'n yatma, insanlarla
birlikte gitmek gerek. brahim'in yeryzndeki arsn
duymuyor musun?:
"nsanlarn iinde Hacc' duyur; gerek yaya gerekse uzak yollardan gelen yorgun dm develer stnde sana
gelsinler."12(Hacc, 27)
Ve sen ey amur! Allah'n ruhunu ara. Geri dn ve
O'ndan bir haber al. Kendi evinden O'nun Evi'ne ynel. O,
Evi'nde seni beklemektedir. Seni aryor: Davetine lebbeyk
de!
Sen ey hi bir ey olmayan! Sen, sadece "O"na doru yol almadasn, baka bir ey deil.13
Zaman, buluma zamandr. Pis, zelil, utan verici ve
hakir hayatnn skclndan, yani dnyadan, boucu ve
kapal ferdiyet kafesinden, yani nefsinden kendini kurtar:
O'na ynel, insan ebed hicret adresine, Allah'a doru
sonsuz insan olmaya: Hacc'a ynel!
Borlan demek, keder ve skntlardan kurtulmak, kahr
ve krgnlklar atarak bar yapmak, hesaplar kapatmak,
dierlerinden helallik dilemek, yaamn, ilikilerini,
suretini, birikim ve kazanm-larn aklamak, evet btn
bunlar, hemen burada lecekmisin, sanki bir daha
dnmemecesine gidiyormusun gibi yapmak, son veda
annn bir sembol, insan yazgnn bir iareti, ebediyyete
kavumak iin btn her eyi kesip atmann bir gstergesi
ve dolaysyla: vasiyetin bir ifadesidir, yani lmn iareti,
lm iin bir provadr. lm ki bir gn seni zorla seer...

Sen imdi Haccet, sonsuzlua ynel, Allah'la grmeye,

Hesab Gnne, artk "amel edemeyecein" yere:
mahkemeye; kulak, gz ve kalbini yarglayacaklar, tek tek
hesaba ekip sorgulayacaklar mahkemeye.
"... phesiz kulak, gz ve kalbin hepsi bundan sorumludur".
(sra, 36)
Sen sorumlu olduun gibi btn organlarn da sorumlu.
Ve sen orada amellerinin imansz ve acmasz saldrs
karsnda ciz bir kurbandan bakas deilsin.
O halde imdi "dr-i amel"de [amel yurdu] iken, kendini
"dri hesb"a [hesap yurduna] yolculuk iin hazrla. lm iin idman yap. Bir bakma lm prova et. "lmeden nce
l."!
lm, imdi lm gstergesiyle se, lme niyetlen ve
ynel.
Haccet
!
Hacc m?... Hacc, O'na dnn bir gstergesidir; O,
mutlak ebediyettir, O, sonsuzdur. O'nun snr, ucu-buca
yoktur.
"O'na" dn, mutlak keml, mutlak iyilik, mutlak
gzellik, mutlak g, ilim, deer ve hakikate doru hareket
etmek; yani Mutlak'a doru hareket, mutlak kemle doru
mutlak hareket, ebed hareket demektir. Yani sen, bir
"ebed olu"sun, bir "sonsuzluk hareketisin. Allah senin
"durak yer"in deil, "maksad"ndr. Allah,
senin seyri sefer izginin en son noktas deildir. Seim
seferin, ebed hicretin, yle bir cadde, yle bir yol
zerindedir ki onun son noktas yoktur. Senin zerinde
gittiin yol, asla bitmeyecek bir yoldur. Mutlak giditir yani.
Allah, senin kainattaki ve kendi varlndaki bu

hareketinde, ebed deiim, hareket ve hicretinde, "yn"

gstericidir, bir durak, bir son nokta deil.
Tasavvuftaki gibi "Allah'da" lmek, "Allah"da kalmak deil.
slam: "Allah'a doru" giditir.
"phesiz biz, Allah iiniz ve O'na dncleriz." (Bakara, 156)
"Bilin ki iler Allah'a dner" (uara, 53)
"Fena" deil, "hareket",
"Fh" (O'nda, iinde) deil, "ileyhi" (O'na).
Zira Allah senden uzak deildir ki ona kavuasn.
Allah senden daha yakndr:
Kime?: Sana.
Ve Allah, ulalabilmekten, ulalabilecek olandan
uzaktr, mnezzehtir.
Kimin ulaabileceinden? : Herkesin, her eyin!
Zaman "buluma zaman"dr. Vakit gelip atmtr.
Grme zaman yakndr. Mikat'a git bulumak iin! Ey
Allah'n davetlisi! An, grme andr! Buluma zamandr,
mikattr, miaddr.
Ey amur! Allah'la gr! Sen ey Allah'n yakn, meleklerin
secde ettii! nsan, Allah'n dostu (ens), Allah'n tek byk
dostu (cels)14 tarih seni bakalatrm, yabanclatrmtr,
hayat, seni bir hayvana dntrmtr. Ve ey sadece O'na
kulluk edeceine ve O'nun dndaki btn ilahlara ba
kaldracana dair Allah'la szleme yapm olan sen! Bu
szlemeye ramen imdi tauta kulluktasn; puta, "kendi
yonttuun eye" kul oluyorsun!
Evrenin lah'na, insanlarn lah'na, kendi lah'na deil,
yeryz tanrlarna kul olmusun ey "zalm"! Ey "cehl"! Ey hayat alveriinde "zarar eden"! Ey, zulm, cehalet, ziyan, zillet
ve ihtiya kurban; korku, hrs ve tamahkarlklarn
oyunca!
Ey ki hayat, toplum, tarih seni "kurt" yapmtr, veya

"tilki", "fare" ya da "koyun"!

Zaman "buluma zaman"dr: Haccet! Mkt'a git, nsan'n byk Dostuyla, yani seni insan yaratan Dostla randevun
var.
ktidar saraylarndan, servet hazinelerinden, drar ve
zillet mabedlerinden ve oban kurt olan koyun srsnden
kap kurtul, kamaya niyet et ve Allah'n Evi'ni, insanlarn
evini Haccet.
Mkt'ta hram
Mkt15, gsterinin balad an, gsterinin sahne arkas.
Ve sen ki Allah'a yneldin ve imdi Mkt'a geldin! yleyse
elbiselerini deitirmelisin. Elbise: Seni, senin insanlnn
iini zerine alarak giyinen ey. Elbise, insan giyer
gerekten. Bir de insan elbiseyi giyer derler: Ne byk bir
yalan! Elbiseyle insan insanlm gizler; kurt, tilki, fare
veya koyun elbisesi iinde kendini gsterir. Elbise bir
hiledir, bir "kf r" dr. Elbise (libs) kelimesinin manidar bir anlam da vardr. Bunu "iftil" babnda "iltibas" kelimesiyle
anlamak mmkndr. ltibas, itibah, yani yanlmak
demektir!
Elbise, gstergedir, iarettir, hicabdr, simgedir,
derecedir, rtbedir, unvandr, imtiyazdr. Elbisenin rengi,
modeli ve cinsiyle btn her eyi;
"ben" demektir.
"Ben" demek, "sen" demek deil, "siz" demek deil ve
"biz" demek de deildir. Yani byklk taslama ve
dolaysyla "ayrmclk", yani "snr" ve dolaysyla "tefrika"
demektir. Bu "ben", soydur, kavimdir, tabakadr, snftr, gruptur, ailedir. Rtbe ve makamdr, mevki dknldr,
deerdir. Ferddir ve fakat "insan" deildir. Snrlar insan lkesinde saysz denecek kadar oktur. Tarihin
Kabiloullarndan celladnn klc, Adem oullarnn
arasna derek beer tevhidi paralamtr: patron-uak,
hakim-mahkum, tok-a, zengin-fakir, efendi-kle, zalimmazlum, smren-smrlen, istirmarc-istirmara urayan,

eekletiren-eekletirilen, zorba-zayf, mir-memur,

aldatan-aldatlan, erefli-erefsiz, ruhn-cismn, havsavm, malk-memlk, iveren-ii, mutlu-mutsuz, beyazsiyah, Doulu-Batl, uygar-gerikalm, Arab-Acem... Evet,
bu ekilde insan birlik, paralanmtr.
nsanlk, rklara; rklar, milletlere; milletler, snflara;
snflar kabile, grup ve ailelere blnm. Bunlarn her biri
de kendi iinde ayrca unvanlara, ereflere, onurlara,
derecelere, lakaplara ve kk kk bir "ferd", bir "ben"e varncaya kadar paralara ayrlmtr. Bunlarn hepsi de
elbisede kendini aa vurmaktadr: yleyse
Mikat'ta dkl.
Kefen giy.
Renklerden tamamen arn.
Beyaz giy, beyazlatr, herkesin rengiyle renklen, herkes
ol, kabuunu atan ylan gibi, kendinin "beni olmak"tan kurtul, halk ol, insanlar ol. Bir zerre ol, zerrelere kar;
katre ol, deryada kaybol;
"Mid'a gelmi herhangi bir kimse olma"
"Mikat'a gelmi bir p ol."16
"Yokluunu hissettiren bir varlk ol veya varln
hissettiren yokluk."17
"lmeden nce l"18
Hayat elbisenden kurtul,
lm elbiseni giy.
Buras Mikat'tr.
Kim olursan ol, hayat elinin vcuduna balad ss,
iaret, renk ve modelleri ve seni:
kurt,
tilki,
fare
veya

koyun gsteren bu gibi eylerin hepsini "Mikat''ta at,

insan ol.
Balangta olduun gibi,
yek vct:
Adem!
Sonunda olacan gibi,
yek vct:
lm!
ki paral bir tek elbise giy: Bir paras omuza, dieri
bele, tek renk, beyaz, dikisiz, modelsiz renksiz, hi bir
sembol tamayan, "sen" olduunu ve "bakas" olmadn gsteren hi bir iareti bulunmayan bir elbiseyi giy.
Herkesin giydii bir elbiseyi, Mikat'ta hemahenk olduun,
sade bir ekilde ilerine kartn herkesin elbisesini.
Allah'a doru yolculuunun banda giydiin elbiseyi
Allah'n Evine doru seyahatinin banda giy.
Buras Mkat'tr.
Yeryznn eitli ynlerinden hareket eden kervanlarn
yollar zerinde belirli noktalar bulunur. Bunlarn isimleri
Mkt'tr.
Hayret!
sm-i zaman, mekan zerinde!
Ne demek? Mekanda da "hareket" mi var demek? Bu,
mekanda hareket olduu anlamna m gelir?
Yani her ey zaman demek mi?
Bu, mekann da zaman olduu anlamna m gelir?
Yani aslnda durmak yok mu?
Evet zaten insan da bir "var bulunu" olmayp bir
"olu", Allah'a doru bir olu deil mi?
Ve ilallahi'l-masr: Btn dn Allah'a dr. (Nur, 42)
Hayret! Her ey hareket, kemal, lm ve hayat, hayat

ve lm, tezat, deiim, yn!

"O'nun vechinden baka bir ey yok olucudur" (Kasas 88) Yani O'na yn olan eyden baka herey yok olucudur.
Allah, vcud- mutlak, kemal-i mutlak, huld-i mutlak
ve .................................................................
mutlak- mutlak!
"O, her gn bir itedir." (Rahman, 29)
Ve Hacc : hareket, bir hedefe ynelmek,
insann "Allah'a" ricatinin gstergesi.
Zuhuleyfe'de btn benlerin iin bir mezar kaz, kendini,
kendi cenaze merasiminde kendi lmne ahit tut. Kendi
mezarnn ziyaretisi ol, kendi hayatnn takdirini kendi
ellerinle kendin olutur, Mkt'ta l. Mkt'la Miad
arasndaki alanda yeniden diril. Buras
Kyamet alandr. Kefen giyenlerin ufkuna kadar ufuk,
"beyazlar"n grleyen seli, insanlar!
Hepsi tek renk, tek model, hi kimse, hi kimseyi
tanmyor, dolaysyla hi kimse kendini yeniden bulmuyor.
"Ben" Mkt'ta kalmtr. imdi harekete geip coan
ruhlardr. O ruhlar ki rksz, nasipsiz, snfsz, an ve namsz olarak mcessem hale gelmilerdir. Bu ruhlar topluluu
iice gemi, birlik olmu bir maher, ilah tevhidden insan
bir abide, kurtulu, hareket, korku, evk, heyacan, vecd,
hayret ve cezbe!
Herkes, bu ekici manyetik alanda bir zerre. Kble'de
Allah. Hi bir ey yok, sadece insan meydanda. Btn
ynler bir hi, sadece O'nun yn var. Btn milletler ve
gruplar, insanlk; lde bir "kabile" olmu, varlkta ve hayatta tek "kble"leri var.
Elbiseni at. Seni gsteren btn gstergeleri, btn
iaretleri bir kenara brak ve halk maherinde kaybol.
Hayatn sana bal kld veya seni hatrlatan, senin
dzenim anlatan her eyi, halkn kyamet kalabalnda

unut, hepsini kendine haram kl.

hram giy!
Nedir hram? Haram klmak! Demek ki masdardr. Fakat
burada isimdir, stelik de bir tr elbise ismi.
"Ben"ler Mkt'ta lyor ve hepsi "biz" oluyor.
Herkes kabuk deitiriyor ve insana dnyor.
Sen de ferdiyet ve ahsiyetini, gurur ve benini
defneder ve "halk" olursun, "mmet" olursun: Mina'dan ktnda kendini yok eder, bize hulul edersin. Herkes bir
toplum olur. Ferd, "mmet" olur; tpk brahim'in tek mmet olduu gibi,19 Sen de imdi brahim olmaya
gidiyorsun!
Herkes birbiri oluyor, birisi hepsi, hepsi birisi. irk
toplumu, Tevhid toplumuna erer, mmet olur. Ve mmet,
yoldaki toplumun addr. mm, yani ahenk, uyum, bir
hedefe doru hareket, bir kbleye doru azimet, bir
toplum, ama olduu gibi kalmak iin deil, saadet iin,
saadet iin deil, kemal iin, rahat ve sknet iin deil
hareket ve coku iin bir toplum. Ve sonuta "idare" deil rehberlik", hkmet deil "imamet"!
Ve imdi sen ve dier saysz senlerle benler, ne diyeyim
ben? Dier hiler, dnyann drt bir yanndan gelmi,
kendilerine srtlarn dnp ilahlarna ynelmiler. Batakla srt dnp
Allah'n ruhuna ynelmiler. Srtlan, dnyann srgn
yerlerine dnk, yzleri Ahirete. Srtlar izaflik ve
maslahatlara, yzleri mutlak ve hakikatlere dnk.
Srtlarn cehalet ve zulme dnerek, bilgi ve adelete
ynelmiler. Ve bilahere irke srt evirip Tevhide ynelmi,
Mkt'a erimisiniz, hram elbisesini giyip, birbirinize
karyorsunuz! Bir maher olay. Sanki bir Kyamet! Herkes
bir yabancy dost ediniyor, bir garibi kendi kavminin yerine
koyuyor. Herkes bir bakasnn ayakkabsn giyebilir ve her

hram, senin hramn olabilir.

Bunlarn hepsi yllardr, kendi insanlk durumlarn
unutmu. Zor ve basknn, altn veya makamn, nam, toprak
ya da kann cinzedesi olmulard. "mevcutluk"larn
"vcud"lar olarak gryor, derece, rtbe, unvan ve
lakaplarn "kendi"leri sanyorlard. Evet kendilerini yllardr byle gren bunlarn hepsi, imdi kendileri olmu,
kendi z-insanlklarna dnmlerdir. Herkes tek nefer
olmu. nsan olmu sadece, baka hibir ey deil. Hepsi tek
sfat! Hac!
-Niyetlenen ve hedef edinenzeti bu!
Niyet
Eie varnca balamak m istiyorsun, hereyden nce
niyet etmelisin. Niyet nedir peki? Bu kkten ne gibi
anlamlar kar acaba?
"Bir eye ynelmek, kastetmek, bir yere azmetmek;
"nevke'llh": Allah yol arkadan olsun ve seni korusun.
Yer deitirmek, bir halden baka bir hale gemek. Yolcu:
uzaklara gitmek. Dii deve: Semiz olmak! Niyaz: elleri
amak! Hurma: meyveye durmak (dnlebilir!); konak:
ikamet etmek, uzaklk, yolcunun ilerledii istikamet;
niyyet: kasd, azm-i kalb, yrein, kensiyle hemahengini
bulduu eye doru hareketi; niyaz, emr: er: kendim
dnme hazrlamak, bir kavmin inancn, bir toplumun
yazgsn elinde tutmak..."!
Mkt'ta byk bir deiimin, devrimci bir deiim ve
dnmn, bir "intikal" in snrndasn : kendi evinden insanlarn evine;
dnyalk ilerden aka; kendinden Allah'a; esaretten
zgrle; nifak, ikiyzllk, rtbe, nian, snf, soy sop ve
makamlardan doruluk ve samimiyete; gizlilikten akla;

geici gndelik elbiseden ebediyet elbisesine, kaytszlk,

laubalilik ve "hereyi mubah grmek'ten zveri, sorumluluk
ve "hram" libasna bir intikal ve dnm snrnda!
Niyet et! Meyveye duran hurma gibi. Ey kabuk, ey kof! O
"bilin" tohumunu kendi iine ek, bo iini onunla doldur.
Bsbtn beden olma, meyve ver! Varln kabuk yap,
imannn ekirdeini olutursun; varlk ol, var ol, hep abajur
olma, karanlk gnlnde yak, lda. Msade et de dolu
ol, parla ve aydnlat, brak da bu z n parlakl, seni
kendinden geirsin, kendin yapsn. Ey hep "cehalet", hep gaflet olan! Allah' bilen ol, yaratlmlar bilen ol, bilinli ol.
Sen ki her zaman i aleti oldun. Sen ki her yerde aresiz
oldun, iini seiyor, alyorsun, fakat adet olarak, gelenek
olarak, cebren... imdi niyet et, bilinli, zgr ve bildik bir
tercihle se:
Yeni yolu
Yeni yn
Yeni ii
Yeni olmakl
Ve .. yeni kendini
Mkt'ta Namaz
Mkt'tasn, niyet ediyor, Hacc'a balyorsun. Yani
baladn eyi hissediyorsun; ne yaptn, niin yaptn
anlyorsun. Elbiseni de zerinden karyorsun, kendini
harekete geiriyorsun. ryan oluyor, ihram giyiyorsun. Ve
sonra namaza duruyorsun. hram namaz, yeni elbisenin
iinde kendini Allah'a sunmandr. hramla birlikte unu
demek istiyorsun: "Allah'm! Ben artk Nemrud'un kulu,
tautun klesi olmayacam. brahim suretinde olacam.
Zor ve g krtnn, hilekar tilkinin, parac koyun'un, zillet
ve teslimiyet koyununun elbisesine brnmeyecek,

klnda grnmeyeceim. insan suretine gireceim. Yarn

topraktan kalkarak grmem gereken elbisenin iinde olacam.
Yani ben, kendi tabiatmn, kendi zelliklerimin
farkndaym, bir hi olduumun bilincindeyim. Ama ayn
zamanda her eyim de: Sana itaat ederek kulun olmuum.
Senden baka herey ve herkesten azade olmuum. Senden
baka herkese isyan etmiim. Hayatmn buraya kadarki
nih yazgsn biliyorum; takdr-i lh'nin insana yazd
eyi imdi bizzat kendim seiyor, provasn kendim
yapyorum.
Mkt'ta ak hram kefeni iinde, Miad'n eiinde namazn
baka bir anlam vardr! Sanki yeni kelimeler duyuyor
gibiyiz. Bu, bir farzn tekrar deildir. "O"nunla
konumaktayz. O'nun varlnn arln kendi zerimizde
hissetmekteyiz:
Ey dostun gnln okayan Rahman! Ey Rahm: Senin
rahmet gnein, kfrle iman, liyakatla liyakatsizlik,
temizlikle pislik ve hatta dostlukla dmanlmzn
snrndan geer.
Evet, artk senden baka hi kimseye vgde
bulunmayacam; zira hamd sadece sana aittir. Senden
baka kimseyi Rabb edinmeyeceim; zira herkesin Rabbi bir
tek sensin. Din gnnn Meliki ve Mliki sensin. Putlarmn
hepsini kryorum. Senden baka hi kimseye tapmyorum.
Senden baka hibir gten yardm almyorum.
Ey benim bir tek mabudum, ey benim bir tek yardm
edicim!
Biz cehaletin bozuk yollarna dmz. Bizi zulm
sapknlklarna

drmler. Zaaflarmzn oyunca olmuusuz, senin

dndaki
ve kendi dmzdaki glerin oyunca durumuna
dmz. Evet
ya Rabbi! Bu kt durumda olan bizleri, dostdoru yola, o
gerek
pak yola, bilin, vukfiyet, hakikat, kemal, ak, gzellik ve
hayr
yoluna ilet. Bizi dost edindiin, nimetlerinle
nimetlendirdiin kim
selerin yoluna ilet, fkelendiin kimselerin ve sapklarn
yoluna deil.
Mkt'taki her rk, Kyamet'in ak elbisesi hram'n
iinde yaplr, bir korkulunun, bir meta verenin veya bir
kutsaln huzurunda ediimiz her bir ban ihram iinde.
Her secde, bir gcn, bir iktidarn huzurunda topraa
koyduumuz alnlarn inkar demektir.
Mkt namaz! Her kyam, her kudu (oturuu), bir
mesajdr onun. Bir anlama, bir szveritir, Ey Tevhid Rabbi,
Ey bir olan Allah'm! Senden bakasna, senin vechinden
bakasna hibir kyam, hibir kud (oturu) asla
olmayacaktr diye.
Selam sana ya Muhammed (s.a.v). O'nun kulu ve elisi!
Allah'n rahmet ve bereketi senin zerine olsun. Sen ki bu
hayatn iinde, bu yeryznde, byle bir rahmet ve bereketi
insan bir bala baladn.
Selam olsun bize ve Allah'n pak olan ve pak klan
kullarna
Selam size...
Bu kelimeler, oradan canlanr,

bu zamirlerin hepsi, kendi yerlerine dner.

Btn iaretler yakndr.
Herkes orada hazr bulunur.
Mkt'ta hi kimse gib deildir: Allah, brahim,
Muhammed,
Halk, Ruh, Kyamet, Cennet, Kurtulu, zgrlk, Ak
Ve ite sen! Adem'in elbisesi, halkn elbisesi, vahdet
elbisesi, renksiz, modelsiz elbise, beyaz takva elbisesi,
lm elbisesi, baka bir doum elbisesi ve nihayet yemden
dirili elbisesi:
hram iindesin.
Ve sen ey insanolu Allah'n kovduu, blis'in oyunca,
yeryz srgn, gurbet, yalnzlk ve toprak zdrab
mahkmu! imdi piman, zr dileyen olarak kendi
isteinle O'na dnmsn.
imdi artk kaytszlk, ba boluk yok. nk bir "kayt"
iindesin, zgrln, bilginin ve bilincin zirvesinde bizzat senin setiin kayt: bir cebir iindesin, bizzat senin
setiin bir cebir: artk mukayyedsin, hramdasn,
Harim'desin, harem bir yoldasn, haram bir mekana
niyetlisin, haram bir zamanda hram elbisesi iindesin!
Yasaklarla dolu bir harmdesin...
hram ne demek peki? Haram klmak! Menetmek.
hram senden neleri men eder? Hangi eyleri sana haram
klar?

Yasaklar
Seni hatrlatan her ey, bakalarn senden ayran her
ey, senin kimin hayatnda olduunu, ne i yaptn
gsteren her ey. Ve nihayet senden iaret tayan, hayat
dzenini gsteren, toplum dzenini iaretleyen her ey, "dnya" yadigar her ey. Hayatta terkedilmeyeceini sandn her ey, insan olmayan her
ey, insandan bakasn hatra getiren her ey, sende
gndelikleri artran her ey, Mkt'tan nceki hayattan
bir koku tayan her ey, seni defnedilmekten nceki
durumuna geri dndren her ey....
1- Aynaya bakma ki gzn kendine ilimesin, kendini
unu
tasn, kendi "var bulunu"unu zihninden atasn.
2- Koku srme, gzel koku koklama ki gnln hayatn
hatr
lamasn, "arzu ve hevesler" iinde yeermesin, heves koku
su ban dndrmesin ve zevkleri artrmasn.
nk
burada atmosfer baka bir kokuyla doludur, Allah'n
koku
sunu burnuna ek, brak da ak kokusu seni mest
etsin.
3- Hi kimseye destur verme, kardelii dirilt,
birlikteliin
altrmasn yap.
4- Hibir canlya, hibir hayvana eziyet etme, hatta
hakir bir
bcei dahi ldrme, incitme, zorla da itip kakma.
Bu Kay
ser dzeninde birka gn Mesih gibi yaa.

5- Harem toprandan bitki koparma, krma, tabiatla

ilikide
barl olmaya al. Tecavz ve tahrip huyunu
iinden s
kp at.
6- Avlanma. Katl zerinden at.
7- Yaknlk yasaktr. Arzunun peine dme ki ak
btn
varln zerinde adr kursun.
8- Evlenme ve baka evlilik trenlerine katlma.
9- Sslenme ki kendini olduun gibi gresin.
10- Kt sz, cidal, yalan ve bbrlenmek gibi olumsuz
dav
ranlardan uzak dur.
11- Dikili veya dikiliymi gibi elbise giyme. hramnn
ze
rinde iplik olmasn ki kibir, bencillik ve gsterie
giden yol
lar kapansn.
12- Silah tama. Eer tamak gibi bir zorunluluk varsa
gs
terme.
13- Ban gneten koruma, glgeye sokma. emsiye
altn
da, ardak altnda ve otomobilde ba rtmek....
yasaktr!
14- Ayaklarnn zerini orap veya ayakkabyla rtme.
15- Zinet takma, ss balama.
16- Ban rtme.
17- San kesme.

18- Glgelerin altna gitme.

19- Trnak kesme.
20- Krem srme.
21- Kendinin veya bakasnn vcudundan kan alma.
22- Di ekme.
23- Yemin etme.
24- Ve sen ey kadn! Yzn rtme!
Hacc balamtr. hram elbisesi iinde, yasaklarla dolu
harmde Ka'be'ye hareket... Lebbeyk Nidalaryla Allah'a
yneli.
Lebbeyk, yani Allah seni davet etmi, sana gel diye
seslenmi. Sen de imdi gelerek O'na cevap veriyor, O'nun
davetine icabet ediyorsun: Lebbeyk!
Lebbeyk Allahmme lebbeyk, inne'l hamde ve'n-ni'mete
leke ve'1-mlk, La erike leke lebbeyk!
Evet Ya Rabbi evet, "vg" ve "nimet" sana zgdr,
"saltanat" da tabi! Senin hibir ortan yok elbette. Bunu can gnlden kabul ediyorum.
Hamd, nimet ve mlk! u egemen gcn reddedilii:
istihmar, istismar ve istibdat, tarihe egemen olan l!
Hepsi de koyun olan, Allah'n koyunlar olan halkn bana
m, tilki, fare ve kurt...
Allah'n sesi sahrada duyuluyor, her bir zerreden bu ses
yanklanyor, yerle gk arasndaki btn boluu dolduruyor,
herkes onu duyuyor, herkes onu kendine hitab alarak kabul
ediyor ve dinliyor.
Dinliyor; nk Allah onu aryor, ona sesleniyor. O ise
can- gnlden, gnlnn derinliklerinden feryd ediyor:
Lebbeyk Allahmme Lebbeyk!
Sen, adeta gl bir mknatsn ektii adi demir tala
zerrecii gibisin: seni tayann, seni gtrenin bu ayaklarn

deilmi gibi hissedersin, seni tayorlar ve ayaklarn senin

peinden srkleniyor. Sanki iki elin ok byk iki kanata
dnm, bir grup beyaz kula uzayda uuyor, Mirac'a
kyor, Simurg'a gidiyorsun...
Ka'be yaklatka yaklayor, heyacan fkrdka
fkryor, kalbinin sesini tam olarak duyuyorsun, sanki
ierden, ban senin varlk duvarna arpp vuran ve seni
krp kamak isteyen yaral vah bir hayvan gibi! Kendinden
daha byk olduunu hissediyorsun; cotuunu, kabna
smadn gryor, artk kendi kendine dar geliyorsun,
varln ayanda dar ayakkab, varln bedeninde dar
gmlek, gz ya aman vermiyor. Adeta yava yava Allah'n
doldurduu bir atmosfere giriyorsun. Allah'n varln
derinin zerinde; kalbinde, aklnn zerinde, ftratnn
derinliklerinde, bir zerrenin parltsnda, her tan
parltsnda, her ln yznde, her dan srtnda, her
ufkun uzak gizliliklerinde, lnn derinliklerinde
hissediyorsun, sadece ve sadece O'nu buluyorsun. Sadece O
"var". Onun dndaki herey dalga, kpk ve yalan.
Malik Dinar'n dedii gibi:
"Ak yam le, yer slanm
nsan ayann glzara dalmas gibi
Aka dalyorsun sen de"
Gidiyor ve yok olduunu hissediyorsun, kendinden
uzaklayor, O'na yaklayorsun. Her ey O oluyor,
tamamen O oluyorsun sen de.
Sen artk bir hisin, unutulmu, mazide kalm bir
ansn; Mikat'ta atmsn yk omuzundan; hafiflemi olarak
Miad'a gidiyorsun.
Artk yok olduunu, bir evk paras olduunu, evet

artk bundan baka bir ey olmadn hissediyorsun.

Sadece bir "hareket"sin. Bir "yn"sun yalnzca : lerliyorsun. Geri adam atma hakkna sahip deilsin, O'na
ynelmisin ve O'nda yok oluyorsun, tpk gnein emdii
bulut paras gibi.
Varln kalbi arpyor. Feza Allah'la dolmu. Sen de
Allah'la dolmusun.
"Ak yam le, yer slanm
insan ayann glzaran dalmas gibi
aka dalyorsun sen de".
Mekke'nin banliyosuna varyorsun. ehir yakndr.
Burada bir almete, "Harem blgesi" nin snrn gsteren bir iarete vsl oluyorsun. Mekke, Harem blgesidir. Bu
blgede sava ve haddi tecvz haramdr. Dmandan
kap "Harem"e snan herkes, takipten azadedir. Bu
blgede avlanmak, hayvan ldrmek, hatta yerden ot
koparmak haramdr. Peygamber Ka'beyi putperestlikten
kurtarmak iin Mekke'yi fethettikten sonra, kendi eliyle
blgenin snrlarn yeniden izdi ve Harem'in korunmas,
blgede sava ve ldrmenin yasak olmas noktasnda eski
gelenei teyid etti.
Bu snr geince Harem'e girdin demektir. Anszn
doruklara ulaan coturucu lebbeyk ferydlar kesiliverir :
sessizlik!
Demek ki: "ulatn"!
Vardn varacan yere!
Seni aran burasdr! O'nun evine vardn, sus!
Huzurda, Harem'de, Allah'n Haremi'nde sessizlik!
Gidiyorsun, Kabe'nin evki seni coturur.
te ehir!
Byk bir anak
Ve evre duvarlar hep da, her caddesi, soka, arka

soka, bir vadi, bir da yolu, bir geit.

Her taraftan bu byk dalk aiyann avucuna
doluyorlar. te buras Mescid'l-Haram'dr. Ortas ise Kabe!
ehrin dolambal ve kvrk dalklarndan geiyor, adm
adm Kabe'ye yaklayor, iniyorsun. Namsz, ansz ve
iaretsiz tek renk topluluk, tpk bir nehir yatandan akan
sel gibi, caddede vadinin derinliklerine doru, Mescid-i
Haram'a akyor. Sen ise bu sel iinde bir damlasn!
Adm adm inersin ve ihtiam, azamet adm adm daha
da yaklar. Hislerimi ok iyi ifade eden bir deyile : daima,
yksekte, harekette, yukarya, ykseklie, ululua ve
ihtiama ulamaya altk, zellikle de ululuk ilah ise; sz
ilah melekttan ise. Ancak burada tersine ne kadar aaya
iner, ne kadar yksekten inersen, Allah'a daha da
yaknlarsn!
Demek ki grkem ve celle, huu ve alakgnllkle
ularsn. Klelikten ulvlie tevazu ile eriirsin. Demek ki
Allah' gklerde, maverada aramalsn; O'nu ite bu
toprakta, bu adi yerde, u sert, ta maddiyyatn
deriliklerinde bulabilir, grebilirsin. Yolun dorusunu
bulmal, doru bakmay, doru grmeyi renmelisin...
Belki de bu, insan yazgy, topraa gmlmeyi ve Allah'n
karsnda durmay sembolize eder!
Ka'be yakndr.
Skt, endie, tefekkr ve ak
Her admda daha bir meftunsun; her nefeste daha bir
korkmaktasn; O'nun varlnn arl anbean daha ar hale
gelir. Gzlerini ap kapamaya cret edemezsin, gsnde
nefes yukar kmaz. Bineinde, otomobilinin koltuunda
aklp kalrsn. Tam bir skt, hayret ve evk halindesin,

birazck ne, ileriye mtemayilsin; btn vcudun gz

olmu ve sen baklarn sadece nne, karna, Kble'ye
yneltmisin. O'nu grmeye tahamml etmek ne kadar
zor! Btn bu azameti grmek ne etin bir i! Hassas nazik
omuzlarn, kalbinin dayanksz perdeleri buna nasl
tahamml edebilir?
Vadinin dolambal ve kvrml yollarndan yukardan
aaya inersin. Her kvrm veya dolamba geiinde "ite
Ka'be" diye yrein arpar.
Ka'be, varlmzn, akmzn, imanmzn gece ve
gndz namazlarmzn, mrmzn kblesi... Her sabah,
le, ikindi, akam ve yats vakitlerinde ona ynelerek
namaz klarz. O'na doru ynelerek lr, ona doru
defnediliriz, lmmz ve yaammz ona dorudur. Evimiz
ve mezarmz O'na dorudur. Ve imdi ona birka admlk
yakn mesafedeyiz, bir an artk O'nun karsndayz! Kabe
gzlerimin nnde, baklarmn altndadr artk!
Ka'be
Mescid-i Haram'n eiindesin. te Ka'be, karnda
durmakta! Geni bir alan ve ortada bo bir kpten baka
hibir ey yok! Anszn vcudunu bir titremedir kaplyor!
Hayret ve aknlk iinde kala kalyorsun! urada hi kimse
yok, burada... hibir ey yok... hatta seyredecek bir ey bile
yok!
Bo bir oda! o kadar!
Duygularn, kldan ince kltan keskin bir kpr
zerinde karar klyor! manmzn , akmzn, namazmzn,
hayatmzn, lmmzn kblesi gerekten bu muydu?
Birbiri zerine dizilip ylm sert koyu siyah talardan ve
kirele derzedilmi eir br duvarlardan baka bir ey

yok!
Birdenbire skt-i hayale uruyorsun! Buras da neresi?
Nereye geldik acaba? Saray bilirim: saray, sanatkrne bir
mimari gzelliktir! Tapna bilirim: yksek ve celalli
tavanlar altnda kutsal grkem ve ruhan skt, batan
baa gzellik ve sanat! Ant bilirim: byk bir ahsn, dah
bir kahramann, Peygamber'in, mam'in defnedildii yer...!
Btn bunlar bilirim ama peki buras ne...? st ak bir
meydann ortasnda bo bir oda! Ne mimar, ne sanat, ne
gzellik, ne hat, ne ini ve ne de alyla svama var
burada!...
Ziyaret edeceim, yad edeceim, eiine varacam bir
Peygamber kabrinde, bir mamn mezarnda, bir pakn
trbesinde, bir byk insann kabrinde dahi dikkatlerimi
ekecek, hislerimi kendine balayacak bir nokta, bir ehre,
bir gereklik, bir nesnellik ve nihayet bir kimse, bir ey veya
bir yer bulunur.
Oysa burada hibir ey yok,
hi kimse yok.
Tabii birdenbire anlyorsun ki bu ne gzel bir ey!
Gerekten ok gemeden bunun ne kadar gzel bir ey
olduunu anlyorsun. yi ki hi kimse yok, hibir ey yok,
duygularm kendine eken hibir iaret yok. Aniden
Kabe'nin bir dam olduunu, bir uu ats olduunu
hissediyorsun. hsasn hemen Ka'be'yi brakp fezada
uuyor. te o anda "mutlak" hissediyorsun!
"Ebediyyet'i hissediyorsun.
O ebediyeti ki paralanm hayatnda, nisb evreninde
asla bulamaz ve hissedemezsin; sadece felsefe yapabilirsin.
Buradadr ki mutlak', ebediyet'i, ynszl

grebilirsin.
Grebilirsin burada
"O"nu!
Ne iyi burada hi kimsenin olmamas. Ka'be'nin bo
olmas ne kadar gzel bir ey!
Ve sen artk yava yava anlyorsun, "ziyaret"e
gelmediini. Anlyorsun ki sen Hacc'a gelmisin, buras,
senin konak ban deildir. Ka'be, "yolun kaybedilmemesi
iin bir iaret tadr". Bu sadece bir almet idi. Sadece
sana yn gsteren bir "ok iareti"ydi. Sen haccetmisin, yneltmisin; ebediyyet'e mutlak yneli, hareket, O'na
doru ebed hareket. Elbette Ka'be'ye kadar deil; zira
Ka'be yolun sonu deil, tersine balangcdr.
Burada "sonluluk" sadece senin g yetirememen,
lmn ve duraklamandr. Burada olan ey, harekettir,
yndr, baka bir ey deil!
Buras madgahtr, Allah'n madgah,
brahim,
Muhammed ve halkn madgah! Ya sen? Sen "sen olduun"
mddete kaypsn. yleyse halk/insanlar olmalsn! Sen
insanlar (ns-halk) olduun zaman, topluluk olduun,
halkn elbisesini giydiin zaman, buras senin de madgahn
olur, "halk/topluluk/insanlar, Allah'n namusudur, Allah'n ailesidir ve Allah, ailesine kar herkesten daha kskantr"!
Buras O'nun Harem'idir. Harm'nin iidir, O'un Evidir.
Buras "halkn/insanlarn evi'dir.
"Gerek u ki insanlar iin ilk kurulan ev Mekke de o kutlu ve btn insanlar iin hidayet olan (Ka'be)dir" (3/Al-i mran,
96) Sen -"sen" olduka- Harem'de sana yer yoktur.
Ka'be, "Beyt-i Atk'tir, Atk kle azad etmek, manasna
gelen "akt" kelimesinden olup hr demektir. zel
mlkiyetten, zorba, despot dikta rejimlerinin
saltanatndan zd/hr olan ev. Onun
zerinde hi kimsenin eli yoktur. Ev sahibi Allah, Ev halk ise

halk, yani insanlardr!

ehrinden, kynden, evinden drt fersah (24 km)
uzaklatn an seferi olur, namazn ksaltrsn. Bu yolcu
namazdr. Ancak buraya dnyann neresinden gelirsen gel,
namaz tam klarsn. nk kendi evine geldin, dolaysyla
seferi deilsin. lkene, memleketine gvenlik harmine,
evine "tekrar dndn". Kendi lkende garib idin, gurbette idin, seferi idin. Ey kovulmu kesik ney, ey yeryznn
gurbet srgn: insan! Kendi neyistanna dndn; yeniden
geldin buraya. Kendi gerek doum yerine, vatanna dn
yaptn!
Allah ve ailesi: nsanlar, halk! Dnyann bu aziz ailesi
imdi evinde. Sen ise "sen" olarak kalmaya devam ettike yabancsn, kimsesizsin, yakn olmayan, kesik ve snaksz
birisin. ssz, barnaksz bir vresin, evsiz barksz bir
varlksn! "Senlik"ten k, "senlik"i dna at, Ev'in iine gir ve bu aileye katl. Eer Mikat'ta kendini gmm olsaydn,
"halk/insanlar" olmu olur, tandk, dost, yakn akraba, Allah'n ailesinden biri gibi Ev'in iine girerdin.
brahim'i dergahta grrdn, yeryznn tm
tanrlarnn kafiri olan, tarihteki bu s piri, bu byk a, Tevhid Allah'nn bu naiz kulunu!
O bu Ev'i kendi elleriyle ina etmitir.
Ka'be yeryznde bir simge, Allah'n evrendeki bir
sembol.
Yap malzemeleri, zineti ve ss m ne?
Mekke yaknndaki "Acun" dandan kopartlp getirilmi
siyah ta paralarn, sade; sanatsz, tekniksiz ve sssz bir
biimde st ste koymular, hepsi o kadar!
Ya ad, vasflar ve lakaplar ne?
"Kabe"!
Bir "kp"!
Hepsi bu ite!
Peki niin "kp"? Niin byle sade, gsterisiz ve
sslememiz? Ne iin byle?

Allah, "ekil"sizdir, "renk" sizdir, "benzer"sizdir.

nsanolunun tercih ettii, grd ve tasavvur ettii her
trl model ve tarz, Allah deildir. Allah'a zg de olamaz.
Allah "mutlak"tr,
"yn"szdr.
O'nun karsnda yn tutan "sen"sin.
Gerekten sen Ka'be ynndesin, ancak Ka'be'nin yn
yoktur.
nsanolunun dncesi ise "ynszl" kavrayamaz.
Her neyi "mutlak ynszlk" olan O'nun varlnn bir
simgesi olarak alrsan, aresiz o bir yn alr.
Remz, Allah deildir.
"Ynszlk" yeryznde nasl gsterilebir?
Sadece "btn birbirine zt ynleri" bir araya getirmek suretiyle. Ta ki her yn, kendi zt ynn ortadan kaldrsn
ve bylece zihin, ondan "ynszl" anlasn, ona
ynelebilsin.
Btn ynler, toplam ka tane?
Alt!
Btn bu alt ynn hepsini kendinde toplayan tek ekil
nedir?
Kp!
Kp, yani btn ynler.
Ve tm ynler, yani ynszlk!
O'nun tpk simgesi!
Ka'be!
"Hangi yne ynetirsen, oras Allah'n yz, O'nun yn."
(2/Bakara, 115)
Bilindii gibi Ka'be'de hangi yne dnerek namaz
klarsan, Allah'a doru namaz klm olursun. Ve Ka'be'nin
dnda da her ne yne ynelirsen, O'na ynelmi olursun.

Ka'benin dnda her ekil, ya kuzeye dnktr, ya

gneye. Ya douya doru uzanmtr. Ya da batya. Ya yere
yneliktir ya da ge.
Ka'be ise birine deil hepsine, bir yere deil her yere
ynelik.
"Btn ynllk" veya "ynszlk",
Allah! O'nun sembol! Ka'be! Fakat...
Hayretmiz bir durum var! Ka'be'nin bat ksmnda bir
ilavesi mevcut. Bu ilave Ka'be'nin eklini deitirmi, ona
"yn" vermitir.
Bu nedir?
Ka'be'ye dnk, hilal biiminde ksa bir duvar.
Peki ismi ne bunun?
"Hicr-i smail"!
"Hicr" ne anlama gelir?
Etek!
Gerekten de bir "etek" biimindedir, bir kadn
gmleinin etei!
Evet [bu kadn],
bir Habeli kadn,
bir cariye!
siyah bir cariye!
bir cariye kadn!
Bu vnsz cariyeyi bir kadn, kocasnn ei olmas iin
semitir.
Yani bu cariye, o kadnn kumas olarak telakki edilme
deerine bile sahip olmayacak.
Ve kocas, sadece bir ocuk edinmek iin onunla
evlenmitir.
Beer sistemlerde her iftihar ve vnten ari olmu bir

kadn.
imdi Allah, onun elbisesinin etek ksmn, kendi
varlnn sembolyle birletirmitir.
Bu, Hacer'in gmleinin eteidir.
smail'i byten etek.
Buras, "Hacer'in Evi".
Hacer, ite burada, Ka'be'nin nc ayann yannda
gml.
alacak bir ey! Halbuki hi kimseyi -Peygamberleri
bile- Camiye gmmemek gerek.
imdi burada Allah'n Evi, bir cariyenin evinin duvarna
bitiik ve Allah'n Evi bir annenin kabri mi?
Ben ne diyorum?
Allah'n ynszl, sadece Hacer'in eteinde bir yn
tutmu! Ka'be O'na doru etek uzatm!
Bu hilalle Ev arasnda bugn kk bir aralk
bulunmakta.
Ev'in etrafn dolarken bu aralktan geilebilir.
Fakat Hacer'in etei olmadan Tevhid sembol Ka'be'nin
etrafn dnmek, tavaf olarak kabul edilmez.
Hacer deil bu!
Fermandr bu, Allah'n fermam:
Bu Ferman'a gre btn insanlk, btn zamanlar
"Tevhid"e iman eden btn herkes, Allah'n davetine
lebbeyk diyen btn insanlar. Allah'n evi Ka'benin etrafn
ak tavaf yaparken Hacer'in gmleinin eteini de tavaf
etmelidirler! Bu Allah'n bir buyruudur.
Onun Evi, onun kabri, onun etei de tavaf edilen yere
dahildir,
Ka'be'ye bal bir paradr o.

Ka'be, bu "mutlak ynszlk", yalnzca bu etein

ynnde yn tutmutur.
Afrikal bir cariyenin, iyi bir annenin gmleinin,
beeriyetin ebed tavaf yeri Ka'be'nin eteinin ynde!
Tevhid Rabbi, kendi kibriya ar- celalinin zerinde tek
bana oturmutur. Btn bir kinat, kendi "msiv"sna srmtr. O, hereyin tesindedir, tektir, kendi lahi
melektunda yegnedir.
Ancak... sanki btn yaratklar arasndan, bu sonsuz
yaratl leminden birini semi, en erefli yarat, insan
semi. nsanlar arasndan da: kadn. Ve kadnlar
arasndan: siyah bir kadn Ve onlar arasndan da:
siyah criye bir
kadn, ve siyah criye kadnlar
arasndan da:
Bir kadnn siyah cariyesini! -en hor yaratn!-Onu kendi
yanna oturtmu. Ona kendi Ev'inde yer vermi. Veya
Allah, bizzat, onun evine gelmi;
onun komusu olmu,
onunla ayn evi
paylam.
Ve imdi
Bu "Ev"in tavannn altnda iki kii!
Biri: Allah,
teki: Hacer!
Tevhid milletinde isimsiz kahraman byle semilerdir:
Btn Hacc, Hace/in hatrasna balanm.
Hicret, en byk amel, en byk hkm; Hacer
isminden treme.
Muhacir, en byk ilah insan, Hacervri insan.
"Muhacir, Hacer gibi olandr"!

Peki Hicret nedir?

Hacervri bir i! slam'da vahlikten medeniyete gitmek.
Bu seyir, kfrden slam'a gelmek demektir. "Bedevleme,
Hicret'ten sonradr". Bu beer dilinde medeniyetten sonra
vahlik demektir. slam'n dilinde ise imandan sonra kfre
dn demektir. yleyse kfr vahlik demek, din ise
medeniyet!
Hacer'in dili Habece bir kelime olan "hicr", "ehir" ve
"medne" anlamndadr. Habeli siyah bir kle, Afrikal bir kadn vah insann mazhar olan Hacer, burda medeniyetin
temeli demektir.
Hacervri insan, meden insan demektir. Hacervri
hareket, insann medeniyete doru hareketi demektir.
Ve ite insann Allah'n Evi etrafndaki hareketinde yine
Hacer! Ey Allah'a ynelmi muhacir! Senin tavaf yerin,
"Allah'n Ka'be"si"dir ve "Hacer"in etei"!
Ne gryoruz?
"Aklmz" almyor! ,
zgrlk ve hmanizm a insannn duygusu, bu
mnya tahamml edecek nitelikte deildir!
Allah, Afrikal siyah bir cariyenin evinde.
Tavaf
te Ka'be! Bir girdabn ortasnda. Haykrp grleyerek
Ka'be'yi tavaf eden bir girdabn. Ortada sabit bir nokta.
Ondan baka herey evresinde hareket halinde, daire
iziyor.
Sonsuz sabitlik ve sonsuz hareket!
Ortada bir gne ve evresinde her biri bir yldz, kendi
yrngesinde, daire izerek gnein etrafnda dnyor.
Sebat, hareket ve dzen! = Tavaf!
Bu, bir zerrenin sembol demek midir?

Bir manzumenin canlan mdr veya Tevhidi dnya

grnde btn bir dnyann simgesi midir?
Allah, dnyann kalbi, varln mihveridir. Alemin
evresini tavaf ettii merkezdir. Sen bu manzumede -ister
Ka'be'de isterse alemde- bir zerresin. Hareket iinde bir
zerre; her dem, bir yerdesin, ebed bir devinimsin. Yalnzca
bir "tarz"sn ve her an "bir" tarz iindesin. Daima deiim halinde, olu halindesin, deimekde, olmadasn.
Tavaftasn. Fakat her zaman ve her mekanda "O"nunla,
Ka'be ile arandaki mesafe sabittir! Uzakln ve yaknln,
bu dnen dairede hangi n seeceine baldr. Uzak veya
yakn, fakat Ka'be'ye asla yapmyorsun, asla Ka'be'nin
yanbanda durmuyorsun. nk durmak yok; senin iin
sabitlik yok, duraanlk yok. Vahdet-i vcd yok. Tevhid
var. nsanlarn oluturduu girdab, Ka'be'nin evresinde
dnyor. Ak olan, grnen sadece insandr.
Burada "insanlar" grebilirsin, "kll"yi grebilirsin; onu bunu, beni, onu, seni, onlar gremezsin, kll'yi
grebilirsin, cz'yi gremezsin. Fert "insan"n kll'sinde zelmitir. Burada, ferdin fenas, ama Allah'da deil,
"biz"de,"insan"da ve "insanlar"da daha dorusu "mmet"te fensdr! Ancak Allah ynnde, Allah' tavafta Allah iin bir
fena!
Yani ferdin toplulukta, halkta fenas, ferdin insanlarda
bekas: Allah ve insanlar/topluluk bir cihette, bir
saftadrlar. Yani burada Allah'a giden yol, insanlardan
geiyor. Ferdiyetten yalnzla varan yol, Allah'a giden yol
deildir. Tabir caizse senin ruhbanln "manastr"da, deil,
"toplum"dadr, "meydan"dadr: fedakarlk, ihlas ve zveridedir; esaretlere, mahrumiyetlere, ikencelere,
dertlere tahamml etmede, tehlikeleri karlamada ve
mcdeleler sahnesindedir.
Halkn hatrna Allah'a varyorsun. Hz. Peygamber ne
gzel buyurmu: "Her dinin bir ruhbanl vardr. Benim
dinimin ruhbanl ise cihaddr."

u halde Tavaf esnasnda Ka'be'nin iine

girmemelisin, Ka'be'de oturmamal, durmalsn. Topluma
katlmal, Tifn topluluunda yok olmalsn. Bu insan
girdabnda boulmalsn. "Kendini Tavaf eden halka teslim
ederek", kendinden geerek ve toplulua balanarak ancak
hacceder, Hac olursun, Allah'n davetine lebbeyk der,
Allah'n Haremine yol bulursun.
Ne gryorsun? Ka'be duruyor: evresinde ne var? Beyaz
bir sel, tek vcut, tek renk, tek tarz, gsterisiz, kibirsiz,
ferdlii sekin ve ayrcalkl klan hibir iaret ve almet-i farikas yok. Hi kimse tannamaz burada. Burada sadece
"kll" olan grebilirsin. Ka'be'nin dnda ferdin gereklii vardr, cz', objektif bir gereklii, "kll" zihinsel bir
kavramdr. "nsan", bir mn, bir ide, akl, zihn ve mantk bir kavramdr. D lemde sadece "insanlar" vardr.
Hasan ya da Hseyin, kadn ya da erkek, doulu ya da
batl her kim olursa olsun burada gerekliklerin hepsi yok
olmutur. Kll kavram, akl veya zihn hakikat, dsal
nesnel bir gereklik elde etmitir. imdi Ka'be'nin etrafnda,
sadece insandr tavaf eden halktr! Gerisi hi!
Sen, "sen" olduun srece tavaf emberinin dnda bir seyircisin ancak, bu "insan" girdabnn "sahil"inde durmusun, "durmu
dikilmisin"! Demek ki sen yoksun,
demek ki sen bir yabancsn, bir "ferd"sin, demek ki sen bir yabancsn, bir "ferd"sin. Demek ki sen bir hisin, sistemden
bolua frlatlm bir zerresin. yle ise var olmalsn,
burada sana, "kendi"ni olumsuzlamakla ancak olumlulua eriebileceini, kendini reddetmek ve yok saymakla ancak
ispata varabileceini retirler. "Kendini" zerre zerre, az az, yava yava, bakalarna feda etmek, mmete feda etmek'le
ancak zerre zerre, az az, yava yava, "kendi" ne eriirsin, kendim kefeder, asli benliim bulursun.
Burada "kendini ani ve devrimci bir biimde lme
brakmak, kzl lmde yok etmek"ledir ki ancak "ehadet'e erer, ehid olursun. ehadet, var olu demektir, hayat
demektir. Yani daima gz nnde olmak, hissedilir olmaktr.
ehid ise daima diri, hzr ve nazr, ak, grnr, objektif
numune, lmsz canl varlk demektir!
"Allah yolunda ldrlenleri sakn ller sanmayn. Hayr!
onlar, Rableri katnda diridirler, rzklanmaktadrlar." (3/Al-i mran, 169)
Seblullah (Allah'n yolu), seblu'n-ns, yani insanlarn

yoludur. kisi ayn eydir. Ferdiyetten Allah'a doru bir yol

(sebl) yoktur. "Peki yleyse ferd olarak yaplan ibadetler niye?" dersen, u cevab veririz: kendini yetitirip
oluturman eitmen iin. Kendini eitmendeki ama,
fedakarlk mertebesine eriebilmen, toplum iin zveride
bulunma liyakati kazanabilmen, insan olabilmendir.
Gerekte fert fn, insan bakdir. nsan, tabiatta Allah'n
halifesidir, Allah, Allah olduu iin O'nun halifesi, glgesi ve ayetidir, yani insandr. Sen "kendini bu ebediyyette
ldrmek" le dirilir, ebed kalrsn. Denizden, nehirden ayr bir damla, ebnemdir, o yalnzca geceleyin vardr; mr bir
gecedir, sakindir, gnein ilk aydnlk parltlaryla birlikte
yok olur.
O halde ebedlemek, akmak, denize kavumak iin
rmaa balan.
Niin duruyorsun yle, ey ebnem? Kendi dzeniyle
yaratl dzenini ifade eden bu bo sedal dalgal girdabn
kenarnda niin beklersin? Gel, bu girdaba katl, adm
atarak ilerle!
imdi halka/insanlara balanmak/katlanmak
istiyorsan, "niyet" etmelisin. Niyet etmelisin ki bilinli olasn, ne yaptn, niin yaptn bilesin, bilinli bir
ekilde, kendin iin deil, Allah iin, siyaset iin deil,
hakikat iin yaptn bilesin.
Burada her i, bir hesap zeredir; bu srekli harekette,
mkemmel-dakik bir dzen egemendir; zira evren byledir.
Haceru'l-Esved ve Bat
"Hacer'l-Esved rkn"nden balamalsn tavafa.
Buradan giHACC
rersin dnyann sistemine; halkn girdabnda insanlarn
arasna. Bir damla gibi yok olur, kalrsn. Kendi yrngeni
bulur, kendi hareketini balatrsn. "Merkeze" yerleir, yrngeye oturursun, Allah'n yrngesine, ama halkn
arasnda!

ncelikle Hacer'l-Esved'e "dokunmal"sn. Sa elinle

Hacer'l-Esved'i svazlamal ve hi vakit kaybetmeden
kendini girdaba atmalsn.
Bu ta, "el"in semboldr, sa elin. Kimin eli bu el?
Allah'n sa eli.
"Hacer-i Esved, Allah'n yeryzndeki sa elidir"!
Yalnz bir insan, yaayabilmek iin; yalnz bir kabile,
lde barnabilmek iin, kabile reisiyle, kabilelerle andlama
yapar, kabile reisi veya kabilelere mttefik olurdu. Dostluk anlamas, himaye anlamas. Fertler, bir i bir lk adna
bir rehberle anlama yaparlard. Bu anlamann ad, biat idi.
Biat nasl m yaplrd? yle :
Bir kabile reisi veya bir liderle biatlemek istediin
zaman sa elini uzatrdn. Reis veya rehber, sa elini, senin
sa elinin zerine koyard. Bylece sen ona biat etmi,
onunla mttefik olmu olurdun.
Gelenee gre, sen elini biat iin bir kimsenin eline
koyduunda, nceki biatlardan kurtulurdun. te imdi
byk seim anndasn; kendi yolunu, yazg ve hedefini
seme zamann gelmitir artk. Hareketin balangcnda,
kendini terkedip dierlerinde gark olmann eiinde, halka
balanma, toplumla btnleme annda, Allah'la
biatlemelisin. Allah, sa elini sana uzatm; sen de sa
elini uzat, O'na biat et. O'nunla mttefik ol. nceki btn
ittifak, anlama ve balar at, iptal et. Elini, zer u zor ve
hile ile biat iin uzatmaktan, yeryz ilahlar, kabile
reisleri, Kurey eraf, patronlar ve kk sahipleri'yle
anlamaktan, evet bunlarn hepsinden uzak dur; brak
onlar, zgr ol.
"Allah'n eli, onlarn eli zerindedir"! (Feth, 10) Allah'n elini, kendi elinin zerine koy. Bu el, onlarn
elinin stndedir, senin elinle, kendilerine biat alanlarn

elinin.

53
Dierlerinin biat bandan kurtulup zgrletin. Allah'a
el verdin. "Ftrat msak"n yeniledin. "Sorumlu" hale geldin. Allah'la mttefik oldun. Harekete ge, halka katl,
yrngeni bul, "seimini yap. Kendini topluma ver. Tavaf
zamandr, gir yleyse tavafa!
Byk ve gl bir nehre dklen ufak bir dere gibi, ayr
kalm olan beninden uzaklayor, topluma katlyorsun;
uzaklayor ve kendi tavaf dairenin nnn "Ev"e daha bir yaknlamas iin aba harcyorsun. "Yalnz gitmediini"
Toplumla gittiini hissediyorsun. Yava yava "kendin
gitmediini", "toplumun seni gtrdn", seni her zaman tam olan ayaklarnn kurtulduunu hissetmeye
balyorsun. Topluluun gc, topluluun hareketi,
topluluun ahengi ve cazibesi, dnyann namusu, seni
smsk kucaklam. Artk kendi ayaklarnn stnde deilsin.
Bakasnn elinde deilsin. Evet deilsin, yoksun. Sadece
topluluktur var olan.
Ne kadar derine inersen, toplumun basks da o kadar
artar. Seni kendi iinde skar. Topluluk, hl ben olan "sana"
tahamml edemez, seni yok eder, iine alr, sindirir.
Topluluun diri, ebed ve hareketli bedeninde: halk, insan,
kan damlas, canl, ebed.
Akc, ama "kendi"ne deil, "toplulua".
Ve topluma dklr balanrsn.
Fakat siyasetle deil, "ak"la!
brahim'in Rabb'ine bak! O kulun kendine balln,
ferdin topluma ballna balamtr. Ne kadar ho, gzel
ve incelikli! Seni kendi ak cazibesine, toplulua ekiyor.
Allah' grmeye gelmisin, kendini halkn ortasnda
buluyorsun. Seni Evine davet etmi. Sen tek bana onu
grmek iin bunca yol katetmisin. Sana diyor ki toplulua
katl. Toplulukla yr, Evin iine girme. Evin yannda

durma. Eve ynelme. Eve ynelerek, tavaf etme. Toplumda

omuz omuza yr. nne bak. Ka'be kbledir. Fakat eer
tavafta kendi ynn brakp Kbleye dnersen, tavafm
helak edersin! Durma: saa veya sola gitme, geri dnme,
ban arkaya evirme. "Ka'be'nin yan"ndasn: onu ziyaret etme! "Kble'nin yan"ndasn. Ona bakma. Kble senin
nndr.
imdi artk yaratl dzeninin bir paras oldun. Bu
sistemin yrngesine oturdun. Dnya gneinin ekim
alanna girdin. Soldan saa dnen bir yldz gibi tavaf yapyorsun. Allah'n
evresinde tavaf yapyorsun. Dnyor, dnyor ve nihayet
bir hi olduunu hissetmeye balyorsun. Artk kendim
hatrlamyorsun. Var olan, yalnzca aktr: akn cazibesi.
Sen ise bir "meczb"!
Dnyor, dnyor, "hi" diye bir ey olmadn, ancak
"O"nun var olduunu, kendinin yokluk olduunu, "kendi varlm hisseden bir yokluk" veya
Kendi yokluunu hisseden bir varlk"
olduunu hissediyorsun..
Dnyor... dnyor., bir "nokta" olduunu
hissediyorsun: bir nokta idin. Bu "tavafta, balanm bir
izgi, bir medar, bir haraket, bir tavaf ve bir haccsn. Onun
tavaf, onun hacc ve sen bir "teslimiyet"! Bir tevekkl, ileri Allah'a havele etmek!
zgrlkten daha stn, daha te bir ey:
bizzat kendi kendine setiin cebir!
Ak zirvesine ermitir. Ak mutlaka ermitir. Ve sen
kendini kendinden tecrit ettin. Soyutladn, soyut oldun.
Anlyorsun ki zerre zerre onda eriyor, zerre zerre onda yok
oluyorsun; batan baa ak oluyor, kendini feda ediyorsun!
Ak, hareketle izah etmek isteseler, nasl izah ederler?
Acaba bu hareket, nasl bir ey?

Kelebek, teden beri bize retmedi mi!

Ka'be ak merkezidir. Sen ise bir pergel merkezisin ve bu
dairede sersem olmusun!
Hacer bize retmedi mi? retti elbette.
Byk mauk, insann byk mttefii -Allah- insana
ferman vermektedir.
Memedeki ocuunu al, ehir, memleket ve bayndr
yerden hicret et, otlarn, hatta l dikenlerinin bile
yeermeye korktuklar, bu korkun vadiye gel.
O, btnyle teslim olup, emre boyun eiyordu. Sadece
akn kabul edebilecei, yalnzca akn anlayabilecei bir
emir!
Bu uzak vadinin ortasnda, bu kuru, yank ve rkn
dalarn arasnda tek bana bir kadn ve tek bana bir
ocuk! Talar nce erimi sonra katlam ate ktleleri
gibi.
Nasl olur? Susuz? Bayndrsz, imarsz? Kimsesiz? Ipssz?
Fakat... O sylemi, o istemitir. Tevekkl, tevekkl-i
mutlak... akl, mantk ve hesabn anlayamad ey. Hayat su
ister, ocuk st. nsan ,dost ister, kadn, murakp; anne
himayeci; dost yalnz; yardmc gsz...
Evet doru... fakat ak, btn yokluk ve olumsuzluklarn
yerini doldurmaktadr. Eer ruh, ak tana, akla
yaanabilir. Mcahid, ak silahn kuansa, bo elle
savalabilir.
Ey yalnz insan, ey yalnz criye, gsz kadn. Ey ocuk,
ey anne O'na dayan, aka sarl, tevekkl et!
Yedinci turun sonunda tavaftan karsn.
Yedi mi dedin?
Evet!

Burada yedi, alt+bir deildir. Yedi Allah'n evini tavaf

etmem, kendimi halka adamam demektir. Burada yedi
sonsuzdur; daima halkn gei yerinde O'nun evinin
evresinde dnyorum. Bu haccdr, ziyaret deil.
Yedi, "kainatn yaratl"n hatrlatr.
Ve sen tavafta kendini lemin bir zerresi sanmyor
muydun? Yoksa bir merkezin evresinde tavaf etmek,
varln bir nmayii deil midir?
Tevhidi dnya grnn pratik yorumudur bu?
imdi sra Makam- brahim'de iki rekat namaz klmaya
geldi.
Buras neresi? Makam- brahim: zerinde barihim'in
ayak izlerinin bulunduu bir kaya paras. brahim, bu tan
zerine karak Hacer'l-Esved'i -Kabenin yapta- yerine
koymutur.
Evet, brahim, bu tan zerinde durmu, ve Ka'be'yi
ina etmitir.
Ne kadar sarsc deil mi? Ne kadar etkileyici olduunu
anlyor musun?
Yani ayak, brahim'in ayan koyduu yerde
durmaktadr. Kimin aya senin ayan!
Vay be! Bu Tevhid insann ban neler getiriyor, insana
neler yapyor! Ne kadar zor ve etin! Bazen seni bir hi
yapyor, bazen her ey. Bazen senin "sen olmaklna"
tahamml edemiyor, seni amura batryor, bazen melektun zirvesine kartyor ve Allah'la
diz dize oturtuyor, Allah'n zel Haremine gtryor,
Allah'n ok yakn yapyor, Allah'n benzeri olarak gryor.
Sana vuruyor, arpyor, eziyor, yok ediyor, eritiyor,
tahkir ediyor, boynuna klelik buyunduruu geiriyor,

alnn topraa secde ettiriyor ve sonra da seni aryor:

Ey dost! Ey arkada! Benim yalnzlk dostum, haremimin
mahremi, srdam, emanetim, muhatabm, yarat
gayem, zel dostum...!
Bir saat nce, tavaf girdabnn kenarnda durmu, azar
yamuruna tutulmutun. "Senlik" iinde durmu, kendi
ferdiyetinin aya zerinde karar klm, halkn dnda,
halk seyretmi olan seni deersiz bir zerre olarak gryor,
"pis kokulu bir amur", "kuru kil", "anak mlek yapmnda kullanlmann dnda bir ie yaramayan toprak paras" ve
"sel art amur" olarak...
Hareket eden, haccetmek gibi bir hedefi olan,
dolaysyla geri kalmayan, korkmayan ve koku salmayan
akc sel gider, saf, ihtiaml, cokulu, ezici bir biimde yol
arayarak, llere galip gelerek ve setleri ykarak... Ve sonu
lde ba, bahe, bayndrlk, cennet bitirmek... te sen
byle bir selden geri kalrsan, kelir, yere yapr, kuru bir
amur tabakas olursun. Kat, sert ve delik deik bir tabaka:
"Atete pimi gibi kuru bir amur." (Rahman, 14) Sonra ne olur?
Yerin, ba ve bahelerin, toprak, filiz ve bitkilerin
zerini rtersin (kfr). Senin bu rtn ak ve evkle
filizlenmeye hazr binlerce tohumu kararszlatrr. Bitab
drr, amaya, yerden ba vermeye, fezaya doru dal
budak salmaya, dallanp budaklanp gklere kmaya,
gnee erimeye mecalleri kalmaz hale getirir. Topran
derinliklerine gmersin onlar, rtr ldrrsn.
"Onu rten de kesinlikle ykma uramtr."20 (ems, 10) Sel, mest olmu, saf ve parlak bir biimde hayat
bahederek, tpk Mesih bir ruhla akp gidiyor!
Sen ise eer bir ukurda, bir ruhbanlk ve ferdiyet
kesinde, "kendinin kendi olmakl" kuyusunda kalr, inzivaya ekilir, kendi ferdiyet kalende mahpus olur, kendi
zevklerinin veya riyazetinin esiri durumuna dersen, o

takdirde, kprr, pis bir su gleti olursun; vcudunda

yzlerce hastala sebep olan bcekler yuva kurar, ruhunda
rer ve lrler. Rengin bozulur, yzn deiir, tadn ve
kokun, asliyetini kaybeder, murdar bir mezarlk olursun.
Kokar, bataklk haline gelirsin:
"Kuru bir amurdan, ekillenmi bir balktan" (Hicr, 26) Ne gzeldir tatan kp
ban taa vurmak
l olsa, blnrd ortadan,
ikiye Dere olsa, inerdi yukardan
aaya!
Ya senin yrein?
Bir bataklk gibi adeta!
"Durgun, sakin, yava ve sessiz"!....
Ak, sel ol, Ez,
sil spr...
... k da gel! Haccet! Tavaf eden
halk girdabna katlarak
Tavaf et!
Ve imdi bir saat sonra, yani Tavaftan sonra: bu "fena f
halk-i k" [ak halkta fena olma] denizine daldn, "Tavaf eden insanlk" girdabnda bouldun. Kendinde sahip
olduun "kendi fn varln", Allah'a ynelen "halkn bak varlna braktn, yokluk dalgalarnn arasnda yzdn,
"halkn getii yol"da, "Allah'n yrngesinde" dolatn;
"sonsuzluk ekseni"ne ve "sonsuz felek ark"na yerletin...
imdi bir brahim oldun!
Mkm- brahim
Tavaf girdabndan k,baladn noktadan! Tpk
lmden hayatn, yokluktan varln kmas gibi, battn yerden,
bizzat kendinin var olu ufkunda imdi douyorsun,
"kendinin kendi oluu" ufkundan...!

imdi senin "lah z"n, iinde, senin amursal seninde bulunan "Allah'n ruhu" girdabtan doup ban kaldryor.
Nereden? Baladn, iine girdiin keden; Allah'n Eli'nin,
Sa Eli'nin altndan. Artk kendin oldun. Btn sahte
"ben"lerinin lmyle o gerek "ben"e kavutun...
Pak ve ak hram elbisesi iinde Allah'n hareminde,
brahim'in iledii yerde!..:
Mkm- brahim'de duruyorsun. brahim'in ayak bast
yere ayan koyuyor, karsna geiyor, O'na kulluk
ediyorsun.
Tarihin byk put krcs, yeryznde Tevhid'in bnsi,
toplumun hidayet eliliini omuzlayan, ok sabrl isyankar,
yol gsteren bakaldrc bir brahim'sin... brahim ki
yreinde dert, gnlnde ak, yznde nur ve elinde
balta...!
Kfrn kalbinden imann ykselii, irk bataklndan
Tevhid'in fkrmas... brahim, beeriyet taifesinin putkran
insan, kabilesinin put imalats Azer'in evinden kmad
m?
Putkran, Nemrutlar malub eden, cehaleti ezen,
zulm ykan, uykunun dman, zillet suskunluuna isyan
eden, zulme kar gvenlii getiren, toplumun nderi ve
komutan, hareketin ncs, hayat, hareket ve ynn, lk
ve midin, iman ve tevhidin nderi...
Evet sen bir brahim'sin imdi! Atein zerine -iineyr zulm ve cehalet ateini; ta ki halk ateten kurtarasn,
zulm ve cehalet ateinden.
Her sorumlu insann, nur ve necat sorumlusu her
insann yazgsnda var olan ate.
Ancak... Tevhid Rabbi, brahimler zerindeki
Nemrudlerin ateim krmz gle dntryor!

Yanmaz, kl olmazsn. Maksat cihad yolunda, "ate"e

kadar yrmendir; halkn ateten kurtuluu yolunda kendini
atee brakman, en strap verici ehadete erimendir.
Sen brahimsin artk! smail'ini kurban et, kendi ellerinle
hem de. Boazna ba daya.
Daya ki ba halkn boazndan ekip alabilesin;
durmadan iktidar saraylarnn temelleri altnda, talan
hazinelerinin banda, drar [zarar] ve zillet tapnaklarnn
eiinde boazlanan halkn boazndan ba al ve
smail'inin boazna daya. Daya ki ba celladn elinden
alabilesin!
Fakat.. smaillerin fidyesini O Allah, o brahim'in lah
bizzat
dyor:
ldrmezsin, korkma! smail'ini kaybetmezsin. Ama,
iman yolunda "smailini, kendi ellerinle kesme noktasna
kadar ilerlemendir.
Taki "en dert verici ahadet" e eresin...!
Ve imdi sen ey ak tavafndan gelen, "Mkm-
brahim"de durmu, brahim'in mevkiine erimisin!
brahim, bu mevkie, bu makama gelinceye kadar,
felein yedi emberinden gemiti: put krma, Nemrud'u
yenme, mancnkla azap ateine atlma, blis'le sava,
smail'i boazlama ve ... hicretler, straplar, yalnzlklar,
ikenceler ve nihayet nbvvetten imamemete/
"ferdiyet"ten "toplum"a, "put imalats Azer'in evinin yesi" olmaktan "Tevhid binasnn ina edicisi" olmaya kadar bir ok
aamalardan gemitir.
Sonra burada durmu, salarna ak dm, bir tarih
olan mrn sonunda Ev'i ina etmek ve Hacer'l-Esved'i
yerine koymakla memur. Allah'n Evi, Allah'n Eli ve dostu
smail!

smail ta ekiyor ve babasna veriyor. Baba tan zerine

karak evin temellerini ina ediyor, evi yapyor!
Ne hayret verici bir durum! smail ve brahim, Ka'be
binasnn ustalar ve yapmclar. smail ve brahim!
brahim, ateten kurtulmu, smail'se kurban olmaktan! Bu
aamalardan gemi her ikisi de. Sonunda ikisi birlikte,
Allah'n memuru olmular, halkn sorumlusu, yeryznde en
eski Tevhid Mabedi'nin mimar, tarihte ilk "halk evi"nin,
"zgr ev"in, zgrlk evi'nin, ak Ka'besi'nin ibadet ve haram Ka'be'sinin, melekt'un iffet rtsnn sembol olan
Beytullah'n mimar olmular.
Ve sen, imdi ite "Makam- brahim"desin. brahim'in ayaklarn koyduu yere basyorsun. brahim'in ykseli
merdiveninin en
son basamandasn. brahim'in Mirac'a knn en yksek
noktasndasn, Takarrbde brahim'e en yakn mesafedesin:
"Makam- brahim"de!
Ve sen Ka'be'nin banisi, zgrlk evinin mimarsn;
Tevhid'in kurucusu, sorumlu, k, duyarl, bilgin, putkran,
toplumun nderi, Nemrud'un zulmyle kavgal, irk
cehaletiyle savaan, blis'in vesvesesiyle "halkn iine
vesvese tohumlar atan Hannas"la cihad halinde bir
insansn.
Istrap ve perianlklara tahmml, tehlike, ate gibi
eylere sabr... smail'ini kesme!
imdi artk kendin iin bir ev, smail'in iin bir karargah
szkonusu deil. Szkonusu olan, halk iin bir ev,
snmaszlar iin bir at, yeryznde korkarak ve kanlar
iinde kaan, snacak bir yer bulamayan kaaklar, takip
edilenler, her yerde Nemrud'un takibi altnda olan yaral
ve snmasz avlar iin bir snak;
bu karanlk eb-i yeld'da bir meale,

bu zulm gecesinde bir feryd!....

nsan iin, Allah'n ailesi -halk- iin emin, pak, zgr bir
harm ve harem. Tersine baka her yer utan verici,
emniyetsiz! Yeryzn saysz ve kocaman bir saygnl
olmayan kocaman bir kerhaneye dntrm; tecavz,
hile, adam tutmann dnda her eyin yasak addedildii bir
mezbahaya evirmiler. Sen ey brahim rolnde ortaya kan
Hac! Makam- brahim'de durmu, brahim'in bast yere
basm ve brahim'in Allah'nn Eline biat elini vermisin.
yleyse brahim gibi yaa, kendi ann iman Ka'be'sinin
mimar ol. Toplumunu durgun ve l hayatn pisliklerinden,
uyku rahatlndan, zulm zilleti ve cehalet karanlndan
kar, harekete geir, onlara yn kazandr, Hacc'a ar,
tavafa getir...
Ve sen ey Allah'la "mttefik" olan, ey brahim'le admda
olan! Ey tavaftan gelen, tavaf eden halkta fn olmaktan
gelen, brahim suretinde ortaya kmsn, Ka'be'nin
mimarnn, Harem ehrin kurucusunun yerinde Mescid'lHaram'da kendi mttefikin -Allah'n- karsnda
durmusun.
Kendi topran, harem blge yap!
Zira harem blgedesin.
Kendi an haram zaman yap;
zira haram zamandasn.
Yeryzn de Mescid-i Haram kl;
zira Mescid-i Haram'dasn, zira
"yeryz Allah'n Mescidi'dir".
Oysa gryorsun ki imdi yle deil!
Sa'y
Mkm- brahim'de tavaf namazn ifa ettikten sonra

"Sa'y yeri" ne gidersin; Safa ile Merve tepeleri arasnda, yz metre kadar bir mesafe. ki tepenin arasm yedi kez
"sa'y" edersin. Safa tepesinden aaya inersin. Yolda Ka'be'nin hizasna varr ve ondan sonra yolun bir ksmn
"hervele" yaparsn. Daha sonra normal yryne
geersin. Yolun geri kalann, Merve tepesinin eteine
kadar sa'y edersin.
Sa'y, hedefi olan aray dolu bir harekettir, komak ve
atlmaktr.
Tavafta Hacer rolndeydin
Makam'da hem brahim hem smail rolnde
imdi sa'y'e balyor,
tekrar Hacer rolne geri dnyorsun!
Herkes birdir burada. Btn ekiller, kalplar,
grnler, unvanlar, benlikler, rtbeler, ayrcalklar,
snrlar, mesafeler, almetler, renkler ve modeller silinmi,
yok olmutur. Burada doal haliyle insan ve doal haliyle
insanlk szkonusudur.
man ve ak, akde ve ameldir burada geerli olan.
Gerisi bir hi...!
Burada ahsn, falann, filann sz edilmez, brahim,
Hacer ve smail de szkonusu deildir burada . Bunlar,
burada artk fertler ve ahslar deil, sadece kelime ve
anlamlardan ibarettirler.
Var olan her ey, hareket ve sebat, insanlk ve
ulhiyyettir ve burada sadece dzen vardr.
te Hacc budur: Ynelmek, niyet etmek, sabit bir ynde
mtemadiyen, hareket etmek... Btn bir evren de budur
esasen.
Ve imdi
Sa'y.
Burada Hacer'sin!

Hacer: bir kadn, vnsz, tahkir olmu Afrikal bir

kadn, bir criye, siyah bir criye, Habeli... bir kadnn:
Sara'nn cariyesi!
Btn bunlar, beer dzende irk dzeninde geerlidir.
Fakat Tevhid dzeninde: bu criye Allah'n muhatab,
Allah'n byk Peygamberlerinin annesi, Allah'n rasl,
Allah'n yaratt en gzel ve en aziz deerlerin tecelligah.
Hacc tiyatrosunda ba kahraman, en sekin sima,
Ve Allah'n zel hareminde bir tek kadn, anne!
Ak buyruuyla st emen ocuunu tutup mamur
ehirden, kendi hayat ve toplumundan, akrabalarndan, bu
ta ve ask suratl tepelerin arasna geldi, tek bana, hibir
az ve hi bir kimsesi yok,
sadece ak var!
Geldi, ocuunu -Allah'n fermanyla- bu vadinin
ortasna brakt, kuru, yank, susuz, erimi, kurak, bitkisiz
bir vadi, bir hi yani.
Korku, dehet, rperti, yalnzlk ve lm vadisi...
Mutlak tevekkl!
Ne kadar artc bir ey! Allah byle yap demitir: Ben
sana, ocuuna, yaamna, geimine ve geleceine kefilim!
Sen ey Hacer! teslimiyet ve tevekkl timsali, aka inancn
ve tevekkln byk muzafferi! sen benim himayem
altndasn.
Ve Hacer, teslimiyet ve itaatle ocuu vadinin ortasna
brakmtr. Zira Allah byle demiti.
Ak, byle istemiti!
Fakat Hacer, teslimiyet ve rza kahraman bu kadn, hi
durmakszn ayaa kalkt, tek bana, Mekke evresindeki
kuru, kurak, yamk-yakc dalarda su aramaya, su bulmak

iin kouturmaya, btn gcyle aramaya, hareket,

gayret, himmet, kararllk ve kendine gvenle, kendi
ayaklar zerinde durarak, kendi iradesiyle, kendi
dncesiyle su bulmaya abalad. Bir kadn, bir anne,
tek
bana, vre, perian, muztarip, mesul, telah, aray
iinde, k, m'min, afte, dertli, korumasz, snmasz,
evsiz, toplumsuz, snfsz, rksz, kimsesiz umutsuz... ama
umutlu, bir esir, bir garib, bir criye, kimi kimsesi olmayan,
nefret srgn, aristokrat dzeninden kovulmu, milletin,
soyun, snfn nefretini kazanm, hatta ailenin kovduu
siyah bir cariye ve kucanda bir ocuk, evinden ehrinden
uzaklatrlm, stn rk lkesinden atlm, ln gurbet
ellerinde vre, uzak dalklarn tutsa.. Ve imdi tek
bana, alkan, yorulmak bilmez, umutsuzluk tanmaz,
kararl gayretli, dalar arasnda vre,
yalnz bana,
Yksek tepelerin banda feryad etmeden kouturuyor.
Su aray iinde!
brahim kltrnn prometesi,
Bir Tanr deil, bir criye
"Ate" deil "su" baheden bir criye.
Su mu? Evet su! Gayb deil, metafizik deil, ak deil,
tevekkl deil, teslimiyet ve itaat deil, b- hayat deil,
b- ruh deil, b- mn deil? Peki ya nedir? Aydnlanma
suyu mu? Gkyz m? Hayr, hayr...
Artan yaan deil, yerden kaynayan. Maddi'nin maddsi.
Yeryznde akan sv bir madde. Madd hayatn tene
olduu, bedenin muhta olduu, vcudunda kan halini
alan, annenin memesinde ste dnen ve ocuun

aznda su olan ey!

Su aramak iin Sa'y, madd hayatn olmaz olmask,
batac, yeryz hayatnn bidesi, nesnel bir ihtiya,
insanla toprak ve dnyay birbirine balayan ba, bu
dnyaya ait cennet, yeryz sofras...
Ve Sa'y: madd bir i, Maddi bir aba; su iin, ekmek iin,
susuzluunu gidermek iin, ocuunun aln gidermen
iin, iyi yaaman iin abalamak ve kouturmak... Susam
bir kimse, bu yanm ve yakc lde bir pnar bulup
kendisine su armaan etmeni beklemekte. Zira sen
sorumlusun.
Sa'y: ihtiyacn doann kalbinden temin edinceye,
tatan su karncaya kadar yeryznde, toprakta
didinmek.
Sa'y: mutlak maddiyat, madd ihtiya, madd eylem,
madd hedef!
ktisat, tabiat, gayret!
Yani: ihtiya, maddiyat ve insan!
Mutlak akledi!
Hayret! Sa'y ile tavaf aras, bir ka adm, bir ka saniye
ve fakat bunca yol, bunca mesafe szkonusu!
ki zddn, iki kartn faslas!
Tavaf, mutlak ak,
Sa'y ise mutlak akl!
Tavaf, bsbtn "O"!
Sa'y ise bsbtn "sen"
Tavaf cebr-i lah!
Sa'y ise ihtiyr-i insan!
Tavaf, mumun evresinde dne dne yanp kl olan, hi
olan, akta yok olan, kta len bir kelebek...

Sa'y ise sarp ve kara dalarn tepelerinde kendi byk

gayretiyle uup rzk arayan ve rzkn tatan karan bir
kartal...
Gk ve yer onun emrinde; rzgarlar, onun uuuna
ram. Uzak ufuklar, onun uu menzilinde, btn bir uzay
boluu onun himmet ve gayretinin cilvegh, btn bir
yeryz onun kanatlarnn altnda, Yeryznn sarp
kayalkl dalar, onun keskin ve marur baklarna ezilmi
ve teslim olmu!
Tavaf, kendini "hakikat"te kaybetmi insandr.
Sa'y ise kendini "gereklik"te kaybetmi beerdir.
Tavaf, insan- metel!
Sa'y ise insan- muktedir.
Tavaf, ak, peresti, ruh, estetik, fedakarlk, ehadet,
ahlak, hayr, deer, maneviyat, zihniyet, hakikat, iman,
takva, riayzet, huu, kulluk, irfan, irak, kalp, teslimiyet,
tevekkl, meiyyet, ma'vera, gkyz, ayb , cebr, itaat,
bakalar, halk, din, ahiret, mead ve Allah.
Dou ruhunu meraklandran ey!
Sa'y ise : akl, mantk, ihtiya, hayat, realite, ayniyet,
nesnellik, yeryz, madde, tabiat, fayda, endie, ilim,
sanat, maslahat, lezzet, medeniyet, iktisat, igd, cisim,
tercih, irade, tasallut, dnya, kudret, geim yolu ve kendin
:
Baty gayrete getiren ey!
Tavaf, yalnzca Allah'la ilgili;
Sa'y ise sadece beerle.
Tavaf, ruhtan baka bir ey deil,
Sa'y ise cisimden baka bir ey deil.
Tavaf, "var olma" strab, "gkyznn dadaas", Sa'y ise "yaam zevki", "topran sknet".

Tavaf "susuzluu" aray,

Sa'y ise "su"yu aray.
Tavaf, kelebek,
Sa'y. kartal.
Ve Hacc : iki zddn birlemesi, cem'-i zddeyn! Tarih
boyunca insanl megul eden, "materyalizm mi idealizm
mi? Akl m irak m? Dnya m Ahiret mi? Metlanma m
zhd m? Yeryz sofralar m gkyz sofralar m?
Maddiyat m maneviyat m? rade mi meiyet mi? Ve nihayet
Allah'a m dayanmak, kendine mi?" gibi ikilemli sorulara
insanolunu maruz brakan tezadn halli.
brahim'in Rabbi, sana retiyor : "Her ikisi de"! Bu
renim, felsefe, irfan, ilim, kelimelerle deil, bir rnekle,
bir "insan"la yaplr.
Bu "insan", dnya filozoflarnn, dnya ariflerinin, btn iman araylarnn ve hakikat sevdallarnn, Allah'n byk
dersini almalar gereken bir simadr. Bu sima bir kadndr,
siyah bir kadn, Habeli bir kadn, bir cariye.
Hacer! Bir anne!
O, "ak" fermanyla kendini "O'na" mutlak olarak teslim eder, ocuunu ehir, memleket ve hayattan alp bu yank,
yakc, suzu, harab, kimsesiz vadiye getirir ve vadinin eline
teslim eder.
Tam bir tevekkl, btn hesap-kitaplarn yerini iman
gcne brakmak, aka, "O"na dayanmak...!
Tavaf!
Fakat o, bidler ve zhidler gibi, ocuunun yanbanda oturarak mucize beklemez, aybdan bir el uzansn da bir
zm bulsun, gkten bir sofra insin, cennetten bir nehir
gelsin, tevekkl ihtiyac gidersin diye bekleyip durmaz.
ocuu "ak"a emanet eder ve kendisi hemen "Sa'y"e balar, kouturur, "iradesini" sembolize eden ayaklar ve gcn
simgeleyen elleriyle...
imdi Mekke'nin etrafndaki ssz, kurak dalarda
"yalnz", "susam", "sorumlu", "garib", "vre" bir insan, "su"

temin etmek iin aresizce didinip duruyor!

Hayret edilecek bir durum!
Acaba Hacer'den mi sz ediyorlar, yoksa "insan"dan m?
"Hacer'in sa'yi" baarszlkla sonulanr, umutsuzca
ocuuna dner ve bir de ne grsn: Ne garib! aka
emanet ettii bu ocuk, susuzluunun bkknlyla
kvranp dururken, ayaklaryla yere vurmu, umutsuzluun
zirvesinde, sonusuz abalarn sonunun geldii yerde, evet
tam o anda, tahmin edilemeyecek bir anda, beklemedii bir
yerden, anszn, birden bire, evet mucizevi bir ekilde :
-Allah'n niyaz ve rahmet gcyleZemzem...!
"Suyun ayak sesi"
Zemzem!
Tan kalbinden kan, hayak bahedici tatl su kayna,
te... ders!
"Su"yu bulmak, "Sa'y"le deil, akla bulmak, fakat
"Sa'y"den sonra"!
"Her ne kadar, alarak ona ulatrmasalar da
ey gnl, sen yine de gcnn yettii kadar al"!
aba gster, ey aka dayanm kii, Sa'y et! Tam bir
iman, tam bir tevekkl!
Yedi kez, tam tavaf says kadar!
Fakat ember izerek deil, embersel aba, deirmen
eeinin sa'yi gibidir, ksr dngdr, sonuta baa
dnersin. Byle bir ey "abes", "anlamsz", ii bo daire, ieriksiz, hedefsiz: tpk sfr gibi.
Yemek iin almak, almak iin yemek. Peki sonuta
ne var? lm!
Yaamak iin yaamak deil? Allah iin yaamak.
Sa'y iin Sa'y deil, halk iin Sa'y.

Ve hareket, elence yerinde deil, dosdoru bir izgi

zerinde, bir yol, hicret zerinde hareket, bandan
sonuna, balangtan hedefe
bidayetten nihayete,
Safa'dan Merve'ye.
Gidip gelmek, yedi kez gidip gelmek. Fakat ift deil
tek, Sa'yin, Safa'da deil, hareket ettiin yerde bitmesi
iin.
Yedi defa, yani her zaman yorulmak bilmeden, btn
bir mr boyu "Merve"ye ulancaya kadar...!
Acaba :
"Safa"dan balamak, "bakalarn pak olarak sevmek"
demek mi?
Merve'de bitirmek, "niha insanlk=mrvvet",
bakalarnn uygunsuzluk, yanllk ve eksikliklerini
grmeme bykl demek midir?
O bakalar kimler? Hangi bakalar? Sa'yde seninle
birlikte olanlar m?
Ne bileyim ki?
Fakat bildiim bir ey var, o da u:
Ak'ta "kendini yok sayma" girdabnda kendini gster,
brahim'in ayaklarn koyduu yere ayak bas. Bunlar
yaptn zaman ey insan, ite o zaman Hacer gibi "yalnz" ,
"vre", "su arayan", yeryz lnde "srgn", "sorumlu",
"susam", hayat serabnda "su peinde" sin demektir.
Safa tepesinde, vre, didinen beyaz insan seline bak.
Bak ki ne kadar aray iinde olan, bitkin ve susam olarak
Safa'dan inen insanlar gresin. insanlar, bu ln yankyakc kayalklarndan su bulmak iin kouturup duruyorlar.
Merve'ye doru akyor, Merve tepesine kyor, su

bulamyor, bo eller, merakl baklar ve susuzluktan

atlam dudaklarla geri dnyorlar. Sonra yine Safa'nn kuru ve kurak lne varyor ve gryorlar ki yolun sonunda,
daha nce var olan eyin ayns var. Geri dnyor ve
aceleyle geliyorlar. Yine Merve'ye varyorlar. Deien bir
ey yok. Tekrar dnyorlar. Deien bir ey yok. Tekrar
dnyorlar, aceleyle gidip geliyorlar, yedi defa oluncaya
kadar! Daima!
Sonuta su bulamaz, ama Merve'ye ular, o insan seli!
Sen ey katre! Kendini Safa tepesinden, bu beyaz
avarelik, tela ve susuzluk nehrine at!
Cemiyet selinde boul, yukardan aaya brak kendini,
Sa'y et herkesle birlikte.
Yolun ortasnda Ka'be'nin hizasna varrsn, o zaman
"hervele" yap, herkesle uyumlu bir ekilde...
[Sa'y konusunun bu ksmnda Cell-i l-i Ahmed'den sz
etmek istiyorum]
Onunla birlikte Sa'y etmem gerekiyordu. Bir kez daha
Hacc'a gitmeyi ahdetmitik, ama bu kez birlikte gidecektik.
lm melei o yl onu aramzdan ald. Ve ben tek bama
gitmek zorunda kaldm. Ama gittiim her yerde onu
yanbamda gryordum. Btn ibdetleri yapmaya, adm
adm birlikte gidiyor, Hacc birlikte ifa ediyorduk sanki.
Fakat bilmiyorum, bu beraberliimiz, niin Sa'yde daha
fazla "idi". Aydnlk bir zuhuru, zinde ve scak bir huzuru vard. Koarken ayak seslerini iitiyordum, afte, hzl hzl
nefes allar, yallk nefesleri gibi, o kadar ateli, o kadar tene ve akt ki. Kendimi yalnz bana sersemce o tarafa
bu tarafa kouturan halkn cokulu susamlk ve aknlk
seline attm, ama hangi yne baksam onu gryordum.
Bazen hem onu srklerken, bazen de o beni srklyordu.
Bazen gryordum: tpk Safa tepesinden dm bir kaya

gibi sele karyor ve ilerliyordu. Bazen de onu ensemde

hissediyordum, hevvele yapyordu, Sa'y alan adeta
titriyordu o esnada. Onu anlyor, duyuyor ve gryordum :
Bam, beton diree vuruyor ve patlayncaya kadar bunu
yapyordu; tpk Halla gibi bu ar yk tamaktan
bkmt. Sa'y de onca atla kapatamyordu. Ban
ellerinin arasna alyor ve halkn arasna gelerek feryadu figan eyliyor, vurun vurun diye yalvaryordu. Bana
kar ok isyan etmiti! Acaba btn bunlar niin daha
ziyade Sa'y'de "oluyordu". Belki kendi Hacc'nda da byle olmas nedeniyledir. Hep "rapor" olan ve her yerde keskin
baklarn alt bu "seyahatname" de, sadece, Sa'y alannda alevlenir ve kalbini verir, Hac ruhu ftratna girer ve aybn
grkemi onu bitkin drr, kendini kaybettirir!
Belki de bu, Sa'y yerinin onun mrne, Sa'yin de onun
hayatna benzemesindendir. Bu lde susam olan
smaillere "su" bulma telayla susam, vre ve merakl...
Belki onun yry Sa'ye benzediinden, ne kadar
abalasan ona ulamak iin durmadan koman gerekirdi.
Bir an dalgnlk etsen de arkaya, saa ve sola bir an
bakversen, geri kalrdn. O acele ederek kendi mrn
geiyordu. Asla yrmezdi, adm atmaz, hervele yapard.
Yani koarcasna yrrd. Adeta aray cokusuna susam,
aratrmaya a gibi, daima zerinde hram, Safa ile Merve
arasnda heyecanl bir ekilde aba harcard gider ve lde
su arard. Bu onun yaamyd aslnda: Hacc'da tek bana
Sa'y alanna adm atar atmaz, yanp tutuur, "Mkt'ta bir
p" iken Sa'ye ular ulamaz "Miad'da bir kimse" olur ve
"kalp gz alr, ondan sonra grlmeyeni grr ve unlar anlatrd:
"Safa ile Merve arasndaki bu Sa'y, akna eviriyor
insan. Ynn birden bin drtyz sene ncesine, on bin yl
ncesine dnderiyor. "Hervele" siyle, (sekmek deil, bilakis sadece hzl gitmek) ve yksek ve gayr-i ihtiyar
terennmyle, ayaklar altnda kalmalaryla, ezilmeleriyle,

insanlarn "kendi"nde olmamalaryla, terkedilmi terliklerle, grup grup birbirine zincirlenmi olan cemaatin buulu
gzleriyle ve meczubluktan ar olmayan bir komaca iinde,
yallar gtren arklar, iki kiinin nden ve arkadan
omuzlarna ald mahfelerle ve ferdin toplumda
kaybolmasyla Hacc... Bu topluluun en son hedefi nedir? Ve
bu seferin en son hedefi nedir? Belki onbin belki de yirmibin
kii yek vcut bir ameli yapyorlard. ylesine byk bir
kendinden gemilik arasnda sen kendin olabilir, tek
bana amel edebilir misin?
Topluluun basn ve tazyikinin seni srkledii bir
yerde, bir cemaatn arasnda korkman ve bir eyden
kaarken engele rastlaman mmkn olabilir mi? yleyse
korku ve vahetin yerine "kendinden geme"yi koy,
kamann yerine de "avarelii" ve snak aramay. yle seme hakk olmayan bir topluluun iin de seninde
ihtiyarn yok. Byle bir toplulukta acaba "kii" hangisidir?
kibinle on binin fark nedir?
Yemenliler, salar perian ve pis, gzleri km,
bellerine ip takmlar, her biri mezardan km tpk bir
hortlak gibi. Ve siyahlar; iri, uzun boylu ve kazk gibi,
dudaklarn kpk brm, bedenin btn azalaryla
hareket ederler. Bir kadn ayakkablar koltuunun altna
almt ve tpk sokakta kaybolmu biri gibi inleyerek
kouyordu. Sanrsn ki bunlar insan deiller ve ellerinden
bir yardm gelmiyor. Atik ve heyacanl genlik itip kakarak
gidiyordu. Sanki kark, kalabalk bir pazarda bir aptal.
Yal bir adam zorlanarak yava yava kyor, itilip kaklarak
ne srlyordu: Nann halkn ayaklar altna dmesine
tahamml edemeyeceimi anlaynca, elini tuttum ve "Sa'y"
yolunun ortasnda gelenleri gidenlerden ayran snrda bir
yere oturttum. On-onbe kiilik bir kadn grubu, ihram

elbisesinin beyazlklarndan enselerini, -renkli bir resmi,

ileme yaplm bir naks- gstermilerdi. Her biri baka
birinin ihramnn belinden tutarak, birbiri pei sra bir
tavafnn peinden gidiyorlard.
Bu beyhdeliin sonunu, son iki Sa'y'de gryorsun:
Biraz yoku var, dn yapp gelmelisin. Yemenliler
vardklar her seferinde evik bir hareketle atlama yapyor,
dnyor, Ev'e selam veriyor ve bunu her defasnda yeniden
yapyorlar.... Grdklerime tahamml edemiyorum,
alamam tuttu ve katm... Ve buralara gelmeyen ve
dolaysyla kendini byle bir cemaatn ayaklar altna
atmayan o Meyhene? ve Bestam zndnn ne hata yaptn
grdm. Az bir benlik gururunun orada yeri yoktur. Tavaf
da byle bir hali kaldrmad ve tevik etmedii gibi nler.
Tavafa bakalaryla omuz omuza gidersin, bir eyin
evresini dolarsn, dolarsnz. Yani bir hedef ve bir dzen
var. Sen merkez dnmeye gre bir k zerresisin. Sonra bitiiksin, balsn, serbest deilsin yani. Daha da
nemlisi, orada iin iinde bir yzyze geli szkonusu
deildir. Dierleriyle omuz omuzasn, yzyze deil yani.
Beyhdelii, sadece hzl insan gvdelerinin geiinde
grrsn. Veya onlarn dilinden kan eyi duyarsn. Fakat
Sa'y'de gider ve geri dnersin. "Ayrlan" vre olur. in iinde bir hedef yoktur. Bu gidip gelmede sana gerekten
rahatszlk veren ey, srekli olarak gzlerle yzyze
gelmektir. Bir Hac, "Sa'y" halinde, koan veya hzl giden bir ift ayakkabdr ve kendi olmayan veya "kendin"nden
gemi ya da "kendinden km bir ift gz. Ve gzler asla gz deil. Belki plak vicdanlar. Veya gz ukurlarnn
eiinde oturmu, kamak iin ferman bekleyen vicdanlar.
Acaba bu gzlerle bir andan daha fazla bakabilir misin?
Bugne kadar sanrdm ki sadece gnee baklamaz. Fakat
bugn anladm ki bu gz deryasyla da baklamyor...

Katm. Sadece iki kez gidip geldikten sonra o topluluk

iinde hangi sfrdan nice sonsuzluklar yaptn rahat bir
ekilde grebilirsin. te o an gzel grme, ho grme
vaktidir. Ve yeni balamsn. Yoksa byle bir sonsuzluk
karsnda sfrdan daha azn bile gremezsin. Aynen
deryada bir psn. Tabi ki insan deryasnda deil! Belki
bir p zerresisin ve o da havada. Aka syleyeyim: Deli
olmakta olduumu grdm; bam ilk beton diree vurup
patlamay o kadar arzuladm ki... Meer kr olmusun ve
"Sa'y" ediyorsun.
"Sa'y" den knca pazarla karlarsn, dar, her eyin birbirine yapt pazar. Bir keye oturdum. Srtm "Sa'y"
yolunun duvarna dayadm. Bu "su birikintileri"nden biriyle susuzluumu gidermekteydim. Batl bir yazardan
okuduum kadaryla "ferd" ve "cemaat" hkmyle dnyordum. Buna gre cemaat, he ne kadar "kendi"
kapsam iinde daha bykse de "kendisi" sfra daha da yakndr. Kendimin byle bir eitlik ierisinde ayb leminin
karsnda kendini, aclarn unutan bir doulunun "ben"i olduunu anlyordum. Cemaatle byle. Ferdleme halinde
ise itikafta ulatn temayz derecesinde ulhiyyet
iddiasnda bulunan bir "ben". Tpk zndk! Meyhene, Bestam ve dierleri gibi veya Hind fakirleri
gibi. Gryor ve anlyordum ki bu "ben" toplum iinde, cemaat halinde kendini "feda ettii" oranda, ferdiyet
halinde "feda olmaktadr". Yoga, son riyazet snrnda bundan baka neye eriiyor? Riyazet, riyazetke'e bir
emniyet, bir rahatlk verir. Ki eer amel dnyasnda, bu
bedenin dndakini kefetme dnyasnda ona bir el yoksa,
kendi iradesinin nakn kendi vcuduna vurabilir. Peki
yleyse ferdin asaletiyle topluluun asaleti arasnda ne
fark var? "Sa'y"de kendi bamzdan kaar, kurtuluruz ve hedefi "kendi"ni yok etmek olan bir eylem (amel) yaparz, gerek
zihinde ve gerekse vcutta.
"Yoga" ile "kendi" bamzda kalrz; yani kendi beden alanmzn dnda amel gcmz yok. Kk bir alanla ve
kendi bedenimiz zerinde hakir bir iktidarla iktifa ederiz.
"Sa'y"da topluluk otoritesini kabul ederiz; fakat sadece ayb alemi karsnda. "Yoga"da ise topluluk otoritesini sfr noktasna
vardrrz, fakat yine ayb alemi karsnda. Eer
gelip bu btnden "ayb alemi"ni alsaydn, o zaman geriye ne kalrd? inde bulunduumuz bu sistemde, "fert" ve
"toplum"un hi bir asaleti yok. Asalet ayb lemi'ndedir. Ki pazara yapm. imdi ise kumpanyann ayaklar altna dm.

Fert ve toplum, ebed anlamlandrn karsnda geici iki

surettir. Byle bir erevede ancak, "yetullah" ve "
zllullah" ifadeleri anlam kazanr. Biz gerek fert gerekse
toplum olarak kef ve amel dnyasnn kapsn zerimize
kapatmz. Halbuki gerek fert, gerekse topluluk; fertten
toplulua, kef ve amel bir niyetle yrnlr veya
topluluktan ferde ayn niyetle geilirse anlam kazanrlar...
Yoksa biz bin drtyz senedir "Sa'y" yapyoruz. Binlerce yldr da itikaf, inziva ve ile ekmelerimiz olmaktadr; fakat kef
kasdyla olmam btn bunlar. Dier tarafn kendine yeterli
olmas, kendini feda etmekle gereklemektedir. Halbuki bu
kendi, cemaati cemaat yapan bir zerre olarak bile "kendi"
deildir; kesinlikle bir hitir, bir ptr, ama (bin kerre
ama) bir iman veya bir korku havzasnda anlam olan bir
p. Bu yapc ve ina edicidir. "Piramitler"den "in Seddi"ne kadar. in'in kendisi... bu, boydan boya Dou
demektir. Adem'in dnden bugne kadar.,
yapcdr."21.
Umre/Kk Hacc'n Tamamlan
Yedinci Sa'y'in sonunda, Merve tepesinde hram'dan k,
tra ol, gndelik elbiselerini giy. Serbest ol. Merve'den
ayrlarak Sa'y alann terk et, tek bana, susam vaziyette,
ve bo ellerle, smail'inin yanma ko...!
Kulak ver! Uzaktan, kaynayan suyun sesini duymuyor
musun?
Bak! Susam kular, uarak, bu kurak kayaln
tepesinden geldiler!
Zemzem, smail'in susuzluunu gidermi. Yaban ellerden
gelen bir kabile, bu ho vadinin yalnzlna son vermi.
Yeryznn susamlar ln uzak ufuklarndan
zemzemin evresinde adr kurdular. Bu "susuz ve umutsuz
vadi" de bir ehir ykseldi talardan. Vahiy yamuru

yad ve "zgrlk" ve "ak"tan bir "ev" kuruldu orada.

Ve sen, ey Sa'y'den dnen insan, ylesine susam,
ylesine yalnz kalmsn ki.... Ama yalnzln bitmek
zere...
Zemzem, smail'inin ayaklarndan fkrarak kyor.
Halk etrafnda halka yapm.
Sen ne gryorsun?
Bak,
Allah, evinin duvarna bitiik ev yapm! Senin evinin
n, Allah'n Eyi'nin n olmu.
Ey "Sa'y"den yorgun dm insan, ey Hac!
"ak"a dayan!
Ey "sorumlu insan"!
abala!
Zira smail'in susam.
Ve ey "k insan"!
dile.
Zira ak, mucize gsterir!
Sen ey Sa'yden dnen Hac!
"varlnn" susuz lnden,"ftrat"nn talam
derinliklerinden bir pnar fkrm.
HACC
Kalbine kulak ver, yumuak bir ekilde bastr, o zaman
sesini duyacaksn.
Merve'nin kayalndan kp zemzemin yanna git!
Ondan i, onunla ykan ve temizlen;
Ondan al, kendi memleketine gtr ve halkna armaan
et!
Byk Hacc
acc, toplam iki aamadan oluur. nceki blmde ele

haldmz Umre, yani Kk Hacc (Hacc- Asar), birinci

aamadr. Kk Hacc' tamamladktan sonra hramdan
klr ve hramn yasaklad eylerden yararlanlr. Bu
serbestiyet, ikinci aamann balad dokuzuncu gne kadar
srer. Dokuzuncu gn, ikinci aama, yani Byk Hacc (Hacc Ekber) balar.
Byk Hacc
Zilhicce'nin dokuzuncu gn. imdi Hacc balamtr,
Hacc- Ekber : Byk Hacc!22 Nerdesin? Nerede olursan ol.
Mescid-i Haram'da Ka'benin yannda, sokakta, arda,
caddede, hotelde
Hi nemi yok; maksat, brakmak, terketmektir; byk
bir yolculua balamaktr. hram giy ve "Mekke'den k"!
Hayret dorusu! imdi Kabe'yi brakacak Mekke'yi
arkamza atacaz yani. Olacak i mi?
Gerekten syler misiniz, kble neresiydi?
Hacc, Ka'beyi terkle balar!
Peki o zaman Ka'be'ye ynelmek, bulunduum yerden
ayrlp Ka'beye ynelmek niyeydi? iinde Ka'be'nin
bulunduu seyahat, ne idi? :
Kk Hacc, yani Umre!
yleyse imdi balayan seyahat, Ka'be'den sefere kmak,
Mekke'yi terketmek nedir?:
Byk Hacc!
Ka'be'ye ynelmek, Hacc deildir.
Haccn kblesi, Hacc deildir. Balangta yle
sanyordun. Halbuki bu yanl. O halde imdi, Hacc'n
"Ka'be'ye gitmek" deil, "Ka'be'den gitmek" olduunu iyi ren.
imdi ruhunla tecrbe et, brahim'in Tevhidi'nden,
bandan itibaren maksadn Ka'be olmadn ren!

Her ey, Ka'be'den o yne doru balar. Ka'be'ye "kendi

snrnn sonuna" kadar vardn. Ey maksad "O" olan muhacir! Ka'be'den kp baka bir lkeye ayak basyor,
baka bir yol izliyorsun. Bu arada kendini terketmek, evi
terketmek szkonusu deildir. Allah'n evini terketmektir,
szkonusu olan.
imdi sen ey Hac, kulluun doruk noktasnda,
"zgrle kavuan" Hac! Sen "kendinden geme"nin zirvesinde, "kendi"nde, "Ka'be'yi brak artk" diyebilme liyakatini
bulabiliyorsun.
Sen, Ka'be'den daha yaknsn imdi!
Ka'be'yi ziyaret sona ermitir. Ka'be seni "senlik"ten
"kendi"ne getirdi.
Sen, "Allah"a doru yr!
Artk "Evi" deil "Evin Rabbi"ni haccet.
Burada szkonusu olan "durak" deil, "yn" dr, "Ka'be"
deil "Ka'be'ye doru" hareket etmektir.
Sabit olarak bir yerde kalrsan, lrsn! Ey Hac, ey
ynelen, ey azmeden!
Daima O'na doru gitmek!
Mtemadiyen O'na doru "olmak"!23
Ey insan, "Allah'n ruhu"!
Ey "amel", "amel-i salih"!24
Mekke'ye mi geldin?
Ka'be'de durma! Harem'de de kalma. "Ka'be'ye varncaya
dek" ynn armaman iin, baka kblelerin seni
aldatmamas iin Ka'be kble idi, "Ka'be'de kble baka bir yerdir". Oraya ynel, byk sefere ynel, Ka'be seferinden
daha byk bir yolculua, Hacc Ekber'e!
Bugn, azimet gndr. Her nerede olursan ol, hram
elbiseni giy ve "Mekke'nin dna k"!
Zira Byk Hacc, Kble'yi amak, geride brakmaktr.
Ka'be'den daha erefli neresi var?
Grnceye kadar yrrsn!

Arafat
hram giyiyor ve Mekke'den kp "Dou"ya yneliyorsun.
Arafat'tan Ka'be'ye dnte, nce "Me'ar"da, sonra da Mina'da durmalsn.
Niin?
Grnceye dek gideriz.
Ka'be'den nereye kadar gideceksin?
En uzak noktaya, yolun sonuna kadar. "Ara durak" larda durma! "Aama aama", "derece derece", "yryenlerin yrdkleri
yoldan yr". Birinci olarak, birinci durak,
ikinci olarak ikinci durak, nc olarak nc durak,
'makul ve mantkl". Bunlar meslekten retmen, mrid ve
vaizlerin souk dersleridir. Bunlar, ina ve dzen konular,
geleneksel tertipler, maslahat kitaplardr. Hepsini, Mekke
hramnda at ve ka.
Ka'be'ye doru hareket eden, susam, aray iinde
olan ey k, sonuna kadar "bir nefes" ek; seni yar yolda brakmayacak bir nefes!
Dokuzuncu gn, Arafat'ta vakfe,
Onuncu gece, Me'ar'da Vakfe.
Onuncu gnn sabahndan onikinci -istersen onnc
gne-kadar Mina'da Vakfe
Arafat, Me'ar ve Mina topraklarnda, girii ve duruu
gsteren hibir iaret mevcut deil. Arafat'tan Mina'ya kadar
olan mesafede, Mekke vadileriyle birleen yirmibe
kilometrelik bir geit mevcut.
Bu bitiik seyir hattnn, ne doal adan; ne tarih
adan ve ne de din adan hi bir zellii yoktur. Bu
gzergah merhaleye blen ey bir antlamadr. Hacc
merhalelerini dzenlemek iin yaplm farazi bir kontrat.
Meseleyi hassas klan ey udur: Burada "Vakfe"ye
dayanmak szkonusuydu. Yani Arafat'ta asl iin vakfe idi.
Me'ar'da asl iin vakfe idi! Arafat'ta esasen vakfeden

baka hibir iin yoktu. Me'ar'da sadece yerden yetmi

tane kk ta alrdn o kadar. Me'ar'da vakfe nedeni bu
olamaz. Geceyi, gnein douuna kadar vakfe yaparak
geirmen gerekiyordu.
Mina'da da "vakfe"ydi esas olan. Onuncu gn (Kurban
Bayram) balca iki iin, eytan talama ve kurban kesme
bitmitir. Bunlar, leye kadar biten ilerdir. Fakat tam
gn boyunca burada Vakfe yapman gerekir! Vakfe nedir?
Vakfe, duraklama demektir. Bu ne "kalmak" ne "skn" ve ne "ikamet"...; bu "duraklay"tr!
Yani yoldasn, hareket halindesin, gece ve gndz, bir
"ara durak"ta duruyor, mola veriyorsun. Bu durakta
konaklyorsun, "Hac" bir yolcusun, ynelen bir yolcusun.
Bir yne doru yol almaktasn. Bir ara kervanla birlikte
mola verir, konaklarsn. Ondan sonra hareket davuluyla
birlikte kalkar, kervanla beraber yola dersin ve baka bir
duraa ynelerek bir dura terkedersin.
Giri, duru ve g! Gn Arafat'ta, geceyi Me'ar'da: Ve
Bayram gneiyle birlikte Mina'da duru.
Mina'da Vakfe! gn.
Tabi Mina da son duru deildir.
Mina hedef deildir.
Peki yleyse bu yolculuk ne zaman sonra erecek?
Bu kervannn son dura neresi veya nerede?
Hi bir zaman!
Hi bir yer...!
Peki hangi yne gidiyor kervan?
Allah'a doru...
Ne zamana dek? Nereye Kadar?
Niha karargah, son s neresi?
Mutlak Gzellie doru hareket, Mutlak lm'e, Mutlak

G'e, Mutlak ebedilie, Mutlak Kemal'e hareket!

Ebed hareket, sabit olmayan ve "nihayetsiz" bir
hareket, Ve ilallhi'l-masr:
[Dn Allah'adr]
Bu yolculukta Allah, bir durak yeri deil, yndr! Bizde
her ey, gei halinde, deiim halinde ve lm halindedir.
Sabit olan, deimeyen sadece yndr, sadece sonsuz
harekettir!
"O'nun vechinden baka her ey yok olucudur" (Kasas, 88)
"Kabe"den harekete getik ve hemen Arafat'a geldik.
imdi Arafat'tan merhale merhale Ka'be'ye doru
dnyoruz!
"nn lillhi ve inn ileyhi rcin"
[Kukusuz Allah iiniz ve kukusuz O'na dncleriz]
(Bakara,156)
Her yerde, harekettir szkonusu edilen. Hareket-i zat:
dolamak; hareket-i intikli: geri dnmek! Her yerde
sz edilen "leyh"dir. Hibir zaman "Fhi" denmiyor!
Hacc da nitekim mutlak ynelitir. Burada yolculuk yok;
yolculuun bir sonu vardr. Hacc ziyaret de deildir;
ziyaretinin bir maksad vardr. Hacc'dr burada varolan,
geerli olan. Hacc mutlak yneli, mutlak niyet ve kasttr,
maksat deil, maksd!
Nitekim Mina'da seni brakr; Arafat'tan dnte,
Ka'be'ye ulaamazsn! Mekke'nin arka duvarna kadar
gelirsin, fakat "kurb" [yaklamak] var, "neyi" [erimek]
yoktur.
O halde Hacc, "Ka'be"den "Arafat" a gitmek ve Arafat'tan Ka'be'ye doru Mina'ya geri dnmektir.
Kabe'ye doru, Allah'a doru dnte merhale
vardr. yleyse burada "blge" den sz edilmiyor, Arafat, Me'ar ve Mina diye mekandan bahsedilmiyor. Sz

edilen, aamann bir simgesidir. Bunu bana kefettiren,

unu grmemdi: bu duran, konan yerinde hibir ey
yok. Her ne varsa, Vakfe'de, bu durakta var.
Burada "amele niyet" etmiyoruz, "vakfe'ye niyet"
ediyoruz!
u halde aslolan mekan deil, duru, yani
Vakfedir!
Bu " duru"un anlamnn ne olduunu nereden
bilebiliriz?
Bu aamay, bizzat Allah isimlendirmitir.
Bunlar, gkten inen isimlerdir!
Arafat, "bilgi", tany, bili ve ilmi ifade eder.
Mear, "uur"u, anlay, kavramay ifade eder.
Ve Mina "ak", iman ifade eder.
Kabe'den kalkp hemen Arafat'ta vakfe : nn lillh:
[phesiz Allah iiniz]!
Ve Arafat'tan Ka'be'ye doru, duraklayarak,
konaklayarak dnte vakfe: nn ileyhi rcin [phesiz
O'na dnleriz]!
yleyse Arafat balangtr, bizim bu dnyada
yaratlmzn balangc.
"Adem" kssasnda (insann yaratlnn balangc, beer trnn yeryznde ortaya k) anlatldna gre,
initen (hubt) sonra (toprakta insan yaamn balangc)
Adem ve Havva bir- birlerini ilk kez burada "tanmlardr."!
Arefe, Arafat!
"Hubt"! Adem'in "Cennet bahesi"nden k!
Bu "Cennet" "va'd edilen Cennet" deil, yeryz cennetidir. Cennettir, yani cennet. Adem doduu zaman,
yer yeillik ve aalarla kaplyd. O zaman Adem'in hi bir ii
yoktu, sorumluluk verilmemiti" ona. yiyor, iiyor,
eleniyor, tok yayordu.

Bu durum, Allah'n dnyadaki tek Melei olan ve Adem'e

secde etmekten kanan blis'in, Allah'n ruhuna "fcur" ve
"takva" ilham ettii Adem'e vesvese vermeye balamasna kadar srd.
blis Adem'i "had"di amaya tevik etti, "yasaa
bakaldrma"ya, "yasak meyve"den25 yemeye tahrik etti.
Yani blis Adem'e iki lah sfat va'd etmiti: "grme ve
ebedlik"
Adem reddetti. Adem/insanda i gren sadece akl deil
ki. blis Havva'nn "ak"nn peine dt. Bu kez Adem
"yasak meyve" yi yedi. "Ak" ve "ak" birlikte "melek"in canna okudu ve onu "Adem" yaptlar. Adem: gnah
ileyebilen, dolaysyla tevbe ve isyan edebilen ve
binaenaleyh itaat edebilen tek melek.
syan, Allah'n "irade"sine kar bir "irade", yani "tabiatn cebri"ne kasr "zgrlk", "seim", "sorumluluk", "bilin" ve
sonuta
"tokluk ve dertsizlik bahesi"nin "ihtiya, alk, susuzluk, strap ve dert dnyas"na dnmesi demektir. Yani hubt
(ini) demektir.
Bilinli, sorumlu, isyankar bir varln hayat
balangta, dert, strap ve susuzlua mahkum, srgn
olmaya, tabiatta gurbet, yalnzlk ve esaret hissetmeye,
gklerin uan kuunun toprak kafesine konmaya mahkm...
Ve ondan sonra, bitmez tkenmez, dinmek bilmez ayrlk
acs; "neyistan" dan ayr dmenin verdii dertten,
sorumluluun salad ar ve dayanlmaz baskdan, isyann
varlnn korkusundan, "gnahn verdii derin ztrap"tan ve "ftrattan gelen geri dn heyacan"ndan dolay, ney'in; din,
hikmet, irfan, sanat, edebiyat., ve hayatn
yreklerinde szlamas...
te Hacc, yaratln tecessm! Tevbe26
"Bilin", uzak kalma, srgn ve gurbet duygusu, sonuta
"geri dn"e ynelmek!
Cennet Adem'inin "yeryz Adem"ine dnmesi,
bugnk anlamyla insann tahakkuku, s insan, snr aan,

blis'in felaketine maruz kalan, Havva'nn tesirinde kalan,

Cennetten srlen, yeryz srgn, tabiat tutsa...
evet, btn bunlar, yasak meyveyi yemekle oldu. Yasak
meyve, ona isyankar bir akl kazandrd. Bilin, Allah'tan
gelme grme yetenei verdi, gzlerini at. plak olarak
kendini bildi, kendi arifi oldu, kendini tand....
"Ka'be"den, "Arafat" a ini!
Adem"in zeminde, yeryznde ortaya knn
balangc.
nsann zamanda ortaya knn balangc! "Tanma" nn
"bilme"nin ortaya kyla birlikte!
"Bilme ve tanma"nn, "birbirini takip etmek"le, "ilk ak kvlcm" ile balamas...
"Adem ile Havva'nn karlamas!
Adem eini, kendini ve kendi nev'ini yeniden tand,
kendi tabiatndan olan kart cinsiyle karlat. Orada insan
felsef bir bak asyla bir "zat", bir "mahiyet" olarak
"bilgi"nin varlyla balamaktadr.
Burada insan bilimsel bir bak asyla nesnel bir varlk
olarak szkonusu, nsann tarihteki balangc "bilgi"nin ortaya kyladr.
Hacc'da ilk hareket "Arafat"tan balar.
Nitekim "Arafat'ta vakfe", "gndz" olur, Dokuzuncu gn le vakti, gnein en tepede olduu bir zamanda balar.
"Bilgi", "grme", "tabiat zincirinden kurtulma" "tanma",
"sevgi ba", "tabiat ve insan tanma", parlat gnein aydnlnda ortaya kar ilk olarak.
Gne batnca Arafat son bulur; karanlkta grme
olmaz, tanma, bilme olmaz. Grme yok ki!
Gne "Arafat"n bulunduu ovada batt ve insan da
gnele birlikte batya doru g etti.
Geceleyin hareket,
"uur" lkesi Me'ar'de vakfe : bilin
"tamma"dan sonraki aama : bilgi

Ne kadar artc!
nce tanma, ardndan uur mu yani?
Herkes sanr ki "tanma"nn gerekleebilmesi iin nce
"uur" olmaldr.
Oysa tanma ve uur'un yaratcs, aksini sylemektedir:
"Karlama", iki kart cinsin karlamas ve iki dncenin arpma-syla, "ba kurmak"la, ilk arpmann
gereklemesi ve anlamayla ferd hayat son bulur ve ilk
"topluluk" hayat, "aile" balar, "ilk bilinli ak" ortaya kar. Her halkarda iki insann bir olmasyla tanma
meydana gelmitir. Onunla insan yeryznde insan ve
ondan sonra tanmann tekaml seyri, uurla birleti. lim
anlama gcn arttrd. "Bilgi" (science) ise "bilin"i (conscience) dourdu.
Nesnellik (objektivite), znelliin (subjectivite) z ve
temelidir. Zihnin (idee) d dnya ile iliki kurma ve
gereklik (realite) ile ittisal etme srecinde, akl geliip
olgunlar, alglama dzeyi ykselir, idrak glenir, insan
manev gler artar :
nce: Me'ar ve sonra Arafat, hayal bir idealizmdir,
ilahi hikmet! Metafizik.
nce Mina, tasavvuf: bilgisiz ve bilinsiz din!
Me'ar'sz ve Minasz Arafat, Materyalizm, tanrtanmaz
siyantizm, bilinsizlik, olaylarn zahirinde kalm ilim, abes
hayat, ruhsuz medeniyet, lksz ilerleme!
Arafat'sz Me'ar ve Mina: herkesin anlad gibi bir din!
Ama bu dinde, insan, en adi maddeden, topraktan bir
olgu! Ancak o lah emanetsel gle, hareket: tanma, dnya
gerekliini bilme ve maddi bakla balad. Bu mertebeden
insan bilince, bilgiden doan ve ak douran -Arafat ile
Mina arasndaki menzil- bir bilince ulat. Sonra bu,
karargahtan da en yksek noktaya, en son keml
merhalesine, Mira'a, t Sidret'l-Mnteh ve "ka'be

kavseyni ev edn"ya kadar! t.. "Allah"a ! Mina'ya srad.

Realizme evet, ama ama ve hedef olmamas artyla,
ideala, mver'ya uu ss, hareket noktas olmas
artyla!
Alt yaps madde olan bir idealizm! Maretyalizm.!
nsan, bu mektepte, elikili iki zddn birletii,
diyalektik bir olgudur! Yars topraktan, kt kokan siyah
amurdan dibe km amur, selden arta kalan kat
madde!
Evet yars byle amur olan varla, Allah'n ruhu
fleniyor! Peki sen nesin?
"Siyah balktan" Allah'n ruhu"na ykselen bir
"muhacir", bir "eylem", bir "zgrlk", bir "seim"! Bu seyahatta aamadan geer, vakfe yaparsn : Arafat,
Mear ve Mina.
imdi her eyin ne kadar doru ve ayrntl bir ekilde
ortaya ktn grebiliyoruz. Ne kadar sade ve gzel! Din
mi? "Yol". Hikmet mi?: "bilgi-vukfiyet". Risalet mi?: Hidayet!
mmet mi?: azmeden grup. mamet mi?: klavuzluk,
rehberlik! mam m ? Yol iaretleri, rehberlik almetleri,
"ehd", "hid", "numune" "nder"....
Ya ibadet? "Yolu dvp dzlemek". Zhd ve nefsin
riyazeti ne peki? Kendim bir sorumlu devrimci yetitirmek;
seni kendine davet eden, geride brakan, arlatran her
eyi terketmek iin kendini devrimci yetitirmek.
"Seblullah"?: kendini terketmek ve Allah iin dnyan halka feda etmekle balayan yol. Peki "dua"? stemek, dilemek, O'na
arda bulunmak, niyazlarn, isteklerini, aklarn,
nefretlerini kendine, halka ve Allah'a arzetmek, amak,
telkin etmek....
"Zikr" mi? Hatrlamak, anmak, unutmamak!
"Hacc" nedir? "Ynelmek"! Kastetmek, niyet etmek.!
Hatta aklmza gelen btn elikilerin zm.

"Mal" m? Hem "iyi" "ma'ruf", "hayr", "Allah'n ltf", hem de "danya, fitne...."
Yani her eyi bu "yol"da lmeli. Eer "namaz", gitmekten alkoyuyorsa, yleyse "vay namaz klanlarn haline!" Allah byle
buyuruyor : Veyln li'1-musallin (Maun, 4)
Eer bu yolda para kullanlyor, para ie yaryorsa,
Peygamber dahi bu mnda para sevgisini kabul eder!
imdi Arafat'a varmz, bu yolculukta Ka'be'den en uzak
mesafeye sahip olan noktaya. Kuru/kurak ova, yumuak
sahil kumlarnn oluturduu dalgalar, ortada kk kayalk
bir tepe: Cebel'rRahme. (Rahmet Da). Hz. Peygamber,
Veda Hacc'nda bu da, son mesajn halka tebli etmek
iin minber yapmt.
Bir gnde kumlardan bitip ykselmi hayret ehri,
akam namaz gelip atm! Milletleri toplayan ehir,
tekilatsz, bir toplant, rgtsz milletlerin toplants,
beer kavimlerinin camias; renksiz, dnya lkeleri
topluluu, snrsz, btn bir yeryz lkelerini toplayan
merkez, evet btn bir dnya lkeleri bir arada, her yerini
beyaz adrlarn saf balanarak kaplad alan. Burada
farkllklar, byklenmeler ne kadar az! Aristokrasiler,
soyluluklar ne kadar rezil, ne kadar zelil! Gzellikler ne
kadar irkin!
Ve sen, sorarsn kendi kendine: burada ziyaret
edebileceim bir eser, bir iaret var m? Yapabileceim bir
amel var m? Hi! zgrlk, serbestiyet...
Bu usuz bucaksz insan deryasnda gn istediin
ekilde geirebilirsin, istersen uyuya da bilirsin!
Fakat sanki Arafat'ta imisin gibi "istediin" ekilde!
Burada "grlecek" hibir ey yok. Fakat Gide'nin
ifadesiyle "azametin, baktn eyde deil, baknda olmas iin ura".
Burada hibir sorumluluk, hi bir teklif yok. Burada
yapman gereken, "grev-mkellefiyet" kapsamna giren

eylerden daha da yce:

Teemml: derinliine dnmek
Ftrat goncan, Arafat'n pak gnei altnda tut ta asn.
Tarihin bizi iinde yetitirdii det zere aydnlktan,
zgrlkten, topluluktan, nurdan, gnelenmekten,
gnein altnda durmaktan kanma...
Ey zulmn glgesinde yetitirdii! Cehaletin uzlette
tuttuu! Gvenlik ve huzur gletlerinin yosunu, ey ....
"ben"! adrndan k, bu derin halklar okyanusunun
derinliklerinde kaybol, brak da Arafat'n kavurucu gnei
seni yaksn.
Brak, birgn byle, ey..... bal mumu!
Topluluun kalbinde parlayan bir mum!
Sakn dmann elinde eriyen; oyuncunun
parmaklarnn arasnda oynatt itaatkar bir oyuncak
olma!
Her halkarda zgrsn. Gn istediin gibi
geirebilirsin, uyuyarak bile: her zamanki gibi! Burada
senden istenen "Vakfe"dir, durmaktr!
Me'ar
Arafat'n gnei gitti. Sen de Arafat'tan git. Arafat dahi
gidecek. Arafat, geceye tahamml edemez. Gece Arafat'
yutar, ldrp mahveder! Geceyi Arafat'ta geirme, Gne
gidince sen de git.
Halk da g etmitir. Gece, karanln gsterince, hi
bir mslman yolunun zerinde gremez. "Gne ehri", gn batmnda anszn yok oldu ve ovadan hzla kap gitti.
Nereye?
"Me'ar"a!27
Dinlenmene msade etmezler, her menzilde, ksa bir
duraklama ve hemen hareket!

Durmak m? Asla! kamet mi? Hibir yerde?

Vakfe! Yarm gn bir gece, gnn te ikisi, hepsi o
kadar!
Dn kurulan adrlar, bugn sklr!
Seninle konuurlar!
Seninle, ey ... "ben"!
Ey ki bu yeryznde bir duraktan baka bir ey
olmayan!
Ey ki zamann sonsuzluunda bir lahzadan baka hibir
ey olmayan!
Ey... hi!
Ey dalga! senin rahatln, yokluun demektir.
Ey sadece "hareket" iinde "var olan"!
Ey Mutlak'a ynelmeyle her ey olan!
Ey. .... [hi]!
Ey "katre"!
Grleyen "halk" rmana katl,
Katl da sen de ak!
"...Arafat'tan hep birlikte akn ettiinizde Me'ar-i Haram'da Allah' zikredin. O sizi nasl doru yola ilettiyse siz de O'n
zikredin. Siz daha nce sapk olanlardandnz. Sonra insanlarn topluca akn ettii yerden siz de topluca akn edin..."28
(Bakara, 198-199)
Geceyi Mear'da geirmek gerek.
Arafat'tan Mina ve Mekke'ye alan geit, gittike daha
bir daralr ve insanlar geitte daha bir skrlar.
Anszn bat tufan Arafat' alt st edip kartrr ve bir
gnlk ehri birbirine katar. Tek renk, tek sima olarak
grleyen "insan" seli, Cebel'r-Rahme'nin etrafnda bir girdab gibi dner, gecenin dehetinden dolay perian; yukardan
aa geitten akp dklr ve tpk geceleyin grleyen bir
rmak gibi, beyaz insan seli, geceleyin geceden kaar; nk
gece, Arafat ovasn igal etmitir.
Ve sen bu "yol hatt"nda bir noktasn.

Dier katreler gibi bir katresin.

Ey akan! Ey sel!
Ey tela, ey gece heyacan!
Ey zulmette iman ve umut!
Hayret! "Gne ehri", sanki Arafat atei altnda erimi.
Ve ite "uyku/rya ehri", akan ate gibi bu vadinin
yatanda akmakta.
Herkes, birbirinden fena olmu!
Herkes gece ve toplulua gark olmu.
Ama korkulacak ne var? Zira yol salam ve gvenli!
Kendim bulup yolu kaybetmek, faciadr!
Kendini yolda kaybetmek ise kurtulutur.
Bundan daha ycesi ise kendini ibadete yol yapmandr.
"badet", yani: ey "sert kayalk", ey "kokmu bataklk", ey
"byk gurur" ve ey zillet alakl! kendini ez; ez ki yol, Allah'n iradesiyle dzgn olsun, senin iin yumuak ve
gzel bir yol olsun, hayat cevheri ve cihan ftratnda getii
gibi sende gesin bu yol. 29
Ey Hac, yolun sonunda Allah, seni beklemekte...
imdi Mear'a ulatk. Mefal, ism-i mekan, uur yeri!
Zekya bak, akllla bak,
Arafat ta "bilgi-tanma" , "oul" idi, Mear'da ise uur, tekil! Yani gereklikler, eit eittir, oktur, fakat hakikat
tektir ve yol da tek! Halkn yolu, Allah'a doru giden halk yolu tektir!
Hz. Peygamber, arkadalaryla birlikte yerde otururken,
elindeki ple yerin zerine bir ok izgiler izdi, herhangi
bir kayt koymamt. Zira, bilgi/tanma, "gereklii" "ilm"i,
"var olan eye vukufiyef'i, yakalamaktr. Arafat, modelleri, renkleri, izgileri, slup ve biimleri olduu gibi yanstan
bir aynadr. lim, ad "fkh" veya "fizik" olsun, dinin ve dnyann karsnda duran bir aynadr!
Evet hepsi bu!
lmin iyisi kts yoktur. limde hizmet ve hiyanet
yoktur. limde temizlik ve pislik anlamszdr. Her zaman ve

her yerde ilim ilimdir. lim, kafir ya da mslman, halk veya

halk dman, hain veya hadim ksaca herkes iin birdir!
Bu kayt veya artlar, "uur" da szkonusudur. lme, onu kullanan g yn verir; onu kullanan onunla fcur oluturur
ya da takva, bar ya da sava, adalet ya da zulm...
Kapitalist bir sistemde bilgi, tam kart bir dzendeki
bilginin aynsdr. Nazi fizikilerin tabiat hakknda sahip
olduklar bilgi, Nazi kurban olan fizikilerin bilgisiyle
ayndr. Halife'ye bal bir alimin din hakknda sahip olduu
bilgi ile, Halife'nin zincire vurduu alimin din hakkndaki
bilgisi ayndr.
Birini celld, dierim ehd; birini zgrlk, dierini
zorba; birini temiz, dierini pis yapan, "bilgi" deil, "uur"
dur.
"Hangi ilim?" sorusunun bir anlam yoktur. Zira ilim,
birdir. "Nasl bir bilgi?" sorusu yersizdir. Zira bilginin birden fazla tr yoktur.
Fakat "hangi uur?" sorusu cevaplanmas gereken bir
soru. Hacc gerekli cevab vermektedir.
"Haram uuru"!
Harm'de iffet, takva, hrmet ve taharet gibi eyler,
koruma altna alnmtr.
lk aama tek bana "Arafat" idi. Fakat burada olan ise tek bana, "Me'ar" deil, (tamlama eklinde) "Me'aru'l-Haram"dr.
Ne ilgin! Me'aru'l-Haram Vakfesi; "gece"leyindir!
Halbuki Arafat vakfesi "gndz"ndr.
Niin?
Arafat "bilgi" (science) aamasdr. Bilgi, objektif bir ilikidir, zihnin d gereklik ("zatn dnda" olan dnya) ile ilikisi,
gz ve aydnlk gerektirir. Fakat uur, "bilin"
(conscience) aamasdr, "kavrama" gcdr. Bu, znel
(subjectif) bir meseledir, "ztn ii"yle ilgilidir.
br tarafta "his" aamas, objektif gzlem "nazar"
(bak) aamas, varken bu tarafta "fikir" aamas, sbjektif bir gzlemleme "basiret" aamas szkonusudur.30
Fakat bu, "sorumsuzluk dncesi", "patolojik bir kavray", "laubali bir bilin" deildir. Tersine sorumluluk uurudur; ihlas

ve takva harminde, imann temizlik ve

gvenlik hareminde sorumlu bir bilintir; Mescid-i Haram,
Haram Ay ve ehr-i Haram gibi "Me'aru'l-Harem"
uurudur...! Onda gnah ve fesat haramdr, cidal haramdr,
haddi amak haramdr, bir canly incitmek, bir bitkiyi
koparmak haramdr. Oras, hrmet, emniyet, hrriyet ve
ismet yeri ve zamandr!
Orada "takva", bar ve esenlik kalesindesin: yle bir kale ki ruh kadar temiz, ftrat kadar aydnlk!
Ne hayretamiz bir durum! "Bilgi"den doan ve "ak" douran, Arafat'la Mina arasnda, Arafat'tan ve Mina'dan
sonra 'ilim' ve iman'a komu olan bir bilin.
uurun bizzat kendisi aydnlktr, gnl fanusunda,
dnce yana parlak bir k saar.
Hikmet, Peygamberlerin getirdii, insansanlara
bahettikleri "bilin" budur, ne felsefe ne de ilim deil.
slam'n szn ettii "ilim", bilgi, bu ilimdir, aydnn ve bilinlinin beslendii, ortaya koyduu ilimdir bu ilim! Bu
ilim, olay, olgu ve kurallar hakknda zihinsel, sbjektif tasvir deildir, aydnlktr, nurdur. Dta deil, ite bir nur. mm
Peygamberinde ifadesiyle nur olan ilim, Allah'n diledii
kimsenin kalbine att nur olan ilim budur: "Yol ilmi",
"hidayet ilmi". Arafat ilmini herkes renebilir. Me'ar ilmi, Allah'n, dilediinin gnlne ilham ettii ktr, nurdur.
Allah kimi diler? kendi nefisleri yolunda deil, Allah yolunda
alp didinen, mcadele eden kimseyi. "Bizim iin cihad edenlere gelince, kukusuz biz onlara yollarmz gsteririz."
(Ankebut, 69) "Yol ve hidayet ilmi", bir "mm"yi, bir
"bedevi"yi, toplumun nderi ve yol klavuzu-melecisi yapan kurtulu bilinci, kurtulu nuru, zel uur budur. Bu
ilim okuma yazma bilmeye ihtiya gstermez. Defter, kitap
ve snfla bir ii yoktur bu ilmin. Havzada ve niversitede bu
bilgiyi retmezler. Bu bilginin retim yeri cihad
sahnesidir. Onun rencileri, toplumun mcahidleri, Allah
yolunun erleridir. Bu ilmin, a, lambaya, lambann isine,
dumanna ihtiyac yoktur. Kendisi bizzat aydnln ta
kendisidir, nurun ta kendisidir.

Bu bilgiyle, bu ilimle, Me'ar gecesinde Me'aru'l-Haram

gecesinde dahi aka grebilirsin.
Geceleyin ve karanlk ortamda korkmak da neyin nesi?
Yolda deilmisin? Toplulukla birlikte deil misin? Kervann
iinde deil misin? Kendi yolunda akan beyaz halk
rmanda bir damla deil misin? Nitekim ferman yle
demektedir: "nsanlarn akn akn dnd yerden siz de akn edin... "(Bakara, 199)
Halkn coup akt yerden siz de coup akn! Halk seline
gark olup halkla birlikte akn!
Ne cokulu, ne heyacan verici!
Geceleyin silah aramak! O da bilin topraklarnda!
Gece olmasayd, silah toplamak niyeydi?
Sabah beklemek niyeydi?
Ve yarnn cihad niye?
Me'ar,
Sava meydanyla snr olan bir lkede seferberlik, silah
toplamak, ruh hazrlk, plan ve derinmesine dnmek iin
vakfe...
Btn bunlarn hepsi de gece rtsnde, gizli bir
tuzakta, pusuda, Mina'nn snrnda, zulm ynetiminde....!
Karanlk gecede
silah toplamak, silah kuanmak;
Fakat uur aydnlyla, haram uuruyla bilgi birikimi
yaparak ve Arafat'n aydnlnda!
Gece beklemek, sabah beklemek!
Aydnlk sabah; Mina'da zafer ve ak sabahn...!
Ordu, coarak ve kkreyerek Me'ar'a ular. Yoldan,
dalarn kayalkl yerlerinden geerek "ta" toplamaya alr ve sonra...
Sessizlik, sknet!
Derin dnme!

Bu "maher" meydannda... Hayr Rabbim! "Me'ar"! Hayr artk ne bir adr, bir almet, bir kervan, bir duvar, bir
kap, bir at, bir cadde, bir k, bir adres, bir bur ve bir
kale.... hibirini arama. Tandk bir kimse kar, kervanm
bulurum diye bouna urap durma!
Me'ar'da herkes, kendisiyle babaadr. Sadece iki
kiisiniz, gece ve sen, herkes geceyle beraberdir.
nsan, binit ve srclerle dolu maher kalabalk!
Maher! "O gn kii kardei, ana ve babasndan.... kaar"
(Abese, 34-36)
"Kendi"nden kmtn, imdi "kendi"ne eritin, kendin oldun, kendini nefiyde ispata ulatn.
hramda kendini soyutladn, Mikat'ta kendini toplulua
attn, Tavafta kendini girdaba braktn, Sa'y'de kendini
buldun, Arafat'ta kendini Dicle'ye verdin. imdi ise
Me'ar'da onu tekrar al, kendin ol da,
"Allah da senin lnde, seni sana versin"!
Bu kalabalkta herkes yalnzdr.
Ey "kendi'ne eren! "kendi" olan! Ey "kendisi"!: imdi doru olan "kendisi"! Ey yalansz "ben!"
Elbisesiz, iaretsiz, gsterisiz, sssz, renksiz, maskesiz,
haiyesiz ben! Ey serapa "metin", ey maskesiz insan! Ey
"senin seni"!
Bu gece dostla babaa kal!
Gizlediin "ben"i itiraf et. Kendini zgrletirmenin, kendinin kendisini aka itiraf etmenin ne kadar heyacan
verici olduunu biliyor musun?
imdi beklenen an gelip att: duvarlar yk, rty
kaldrp at. Btn bir mr boyu, gizli siyah ukurunda
tutsak olan brak, burada sensin ve yalnzca sen varsn!
Tek bana yalnzlk iinde topluma katldn ve imdi
kalabalkta yalnzla eriyorsun!
Ne kymetli, ne paha biilmez bir ey!
Toplulukta bulduun ferdiyet, dalgcn okyanusun

derinliklerine dalarak kard inci gibi halkla omuz omuza

ve yalnz-tek bana! Ne muhteem bir ey!
"nsanlarla beraber ol, birlikte olma"!
Buras "Mzdelife"dir : sklatrc ve yaklatrn"!
Kucan daha bir daraltan ve bu orduyu kucanda iyice
skan geit.
Milyonlarca insan usuz bucaksz lde dalm, herkes
bir yerde, birbirinde uzak deil, herkesin duvarlarla
kapand, oda kafeslere kapatt, evden kalelere
hapsettii, bakalar olmayan bir dnya kurduu kendi
iine kapal bir ehirde deil!
Bir geitte herkes sklam, yanyana smsk dizilmi,
herkesin birbirine yaprcasna skt bir ortam!
Buna ramen herkes) kendisi, tek bana, yalnz! bu
gkyzyle, bu evrenle babaa!
Adeta topluluun mutlak hakimiyeti altnda daha da
yalmzlayorsun!
Kimse kimsenin umurunda deil. Fakat sen yine de
korkma! Gece seni, kendi iffet harmine almtr.
Hi bir "bak" seni olduun gibi olmamaya armaz.
Kendini geceye brak.
Ne sylyorum ben? Me'ar'da sadece yer gece ile kapldr.
Gk ise Allah'n melektunun perdesidir. Bu sessiz ve
mehtapl hurmalkta kanl ve bitab kalp yumruunu, gayb
skt yamurlarnn altna tutuyor ve tutsak baklarn ak
kelebekleri gibi bu yeil mezraya brakyorsun; bu dertsiz
ln verdii gurbet acsn, -ki orada yaamaya
mahkumsun- ftratnn derinliklerinde hissediyorsun.
Gizemli skt iinde Allah'n sesini iitiyorsun, "byk
toprak tutsa" nn strap verici iniltilerini, insann "kirli hayat ehri"nde, bu feryadsz yeryz lnn kalbinde

ban kuyuya eip alayan "gerek imam"nn sesini

iitiyorsun.
Me'ar gecesi, sembolik ve metafizik bir ihtiam ve
azametle gelirken buna karlk varlk, azn kapatarak
skta dalar.
Birdenbire akn eden bir sel, kendini Me'ar vadisine atar,
fkrarak ve byk bir grlt kararak vadi yatana akn
eder. Giderek Me'ar'n dar kucana ve evre tepe ve
dalarn eteklerine yerleir. Ondan sonra Me'ar, kendi fizik
tesi aleminde tekrar sknete erer.
Me'ar gecesi balamtr. Me'ar'de bir k, bir lamba
yoktur. Gece, mehtabla, yldz yamurunun byk, parlak
katreleriyle, gkyz lambalaryla aydnlanr...!
Me'ar gecesi, bu "gzel ve gksel varlk"... mrn hep ban yere sokarak, bakmay yerde arayarak geiren
ehirzede ve hayatzede insanlar, o geceyi tanmazlar.
Onlarn tand, baka bir gecedir. Me'ar gecesi
vasflanamaz!
Me'ar gecesi, Cennet'in hayalperver ve dil-engz
gecelerinden bir glgedir. Me'ar'n gecesinin mehtab,
serin, efkatli ve sevimlidir, Allah'n gnl alc
glcdr... Ve onun ehresindedir ki kalbin, "Allah'n
aya ve mehtaba yemini"ne tanklk eder.
Dumanl ehirlerin, toprakla tozlanm ve nefeslerle
buharlanm memleketlerin mehtab, nemli, pis, kasvetli ve
keder vericidir. Yldzlar ise sararp solmutur.
Zilhicce'nin onuncu gn: Byk Tevhid ordusu "abid
mchidler", "silahl arifler" bu dalk karargahta sessizlie brnm, "kane dncelerinin czibesi"ne kaplm, Me'ar
gn seyre dalmlardr.
Kendilerinden geerek gkte asl o mavi denize
dalmlar; asl mavi denizde ise yldzlar kadar elmas kular
tek tek ortaya karak yeryz gecesinin siyah atsnda

baka bir dnyaya alan pencereler yapmlardr.

Ay da, tabiatn, yeryznn hor grlmlerinin
ehresine yanstt, tek gnl alc pck olan grkemli
parldayyla, tepenin zirvesinden Me'ar vadisine selam
verir, elmas gller aar. Bir melein grnmez eli,
gkyznn bir kesinden gzel "lker" kandilini tutup getirir ve Me'ar'in tavanna asar. O zaman sanki direkt
sonsuzlua alan aydnlk ve "gizemli cadde", "Ali'nin anayolu", Samanyolu! "Mekke yolu"!
Bu da ne demek? Ali'nin Mekke'ye giderken kulland
yol mu?!
Ulemann -Arafat'ta kalm olan alimlerin- gld bu
halk tabirlerinde ne anlamlar sakldr! "Tarih"ten daha derin ve daha zengin olan bu efsanelerde ne "hakikatler"
mevcuttur! onlarn tek crm "gereklik" kazanmam
olmalardr! Sadece gerekleri anlayan tarihiler ise ne
hakikatler kardklarnn, ne bo hurafeler, irkin pislikler,
iren yalanlarla uratklarnn farknda deillerdir; mr
ve ilmi heba ettiklerinin ayrdnda deillerdir! onlarn tek
faziletleri kendilerini ortaya koymu olmalar veya
"fiziklerinin mevcudiyetidir!
"Promete" yalandr derler, -Sultan Mahmud'un byk ve
sakalnn ma'ku "Ayaz" ise dorudur, gerektir!
Bak Me'ar gne,
arasra gecenin kara kalbine saplanan nur oklarna.
Pak gk hareminde-Allah'n melektunun bekisi
meleklerin oklar...
Kirli ilerle uraanlar, hileyle karanla snarak,
gecenin bir kesinden bir yark amaya altklar; "O'nun akn -yce kutsall-" na hibir kirlinin admn atmamas
gerektii, onun gzellik ve grkem halvetinin haremine,
hibir namahremin girememesi gerektii yere girmeye
gayret ettikleri zaman, "melektunun iffet rten
haremi"nin perdedarlar, onlar bu ateli, yakc alev ve
yldzlarla vurur, toprak le srerler; O'nun byk ismetini,

bu pis-kirli anlaylar anana dalp hrszca dinlemeye durmasn ve

anlamasnlar diye!
Ve sen! Ey "halkla yanyana" duran, halkn iinde ve
yannda bulunan, "toplulukta kaybolmu" ve bununla
birlikte "kendi yalnzlnda Allah ile birlikte" olan!
Ey "silahl arif" Me'ar gecesinin -bu gece- zahidi, Mina gndznn -yarnn- aslan! bu geceyi, sabah cihadn
bekleyen, bilin duranda konaklanm olan bu orduda,
senin olan ne var?
zerinde lm elbisesi ve elinde sava silah. Baka hi
birey yok! Bu gece silahn kendine yastk yap, bann
altna koy ve Allah'la babaa kal. Bu pak u zd yalnzlkta
sadece sen ve O; silahn ve imann. Bu sayl saatlerde,
Me'ar yldzlarnn at pencerelerden yaratl atsna
k, melekt boluunda u, o darack "varlk" hcrenden ve baya "yaam" dnyandan kurtul. Ey Muhammed'in
takipisi! Bir "sra" yap ve "Mirac"a k. Ak ftrat buhurdannda tututur, hayatn sana tahmil ettii zaaf,
korku, kar ilikisi ve ukdeleri yak. Bu gece kendini yarna
hazrla! Ey "zgr kul"!
Ey "mchid ak"! Ey "adalet savas muvahhid"! Mina cephesinde Hannas seni beklemekte! blisler, iman lkesini
basmlar... Yarn iin bu gece kendini yetitir, olutur,
hazrla... Seher vakti korkun bir sava patlak verecek. Bu
gece "bilin ve silah" menzilinde ellerini mermiyle doldur, bilinle doldur, kalbini de "ak" la, "dua" ile!
Aklna "burada ziyarete deer hangi eser var?" veya
"yaplacak ne i var?" gibi bir soru gelebilir.
Hi! zgrlk var... Bu derin insan deryasna dalmakta
zgrsn!
Geceyi istediin gibi geirmekte serbestsin. stersen
uyuyarak dahi geirebilirsin.
Fakat Me'ar'da olduunu unutmamak kayd u artyla
dilediini yapabilirsin!

Burada da grmek iin hi bir ey yok. Baklarna

azamet iin ura.
Burada da hibir teklif ve grev yok; var olan,
mkellefiyet ablonunda sorumluluk snrlarndan daha te,
daha byktr. :
derin
dnm
e,
irdelem
e,
teemm
l!
Adsz, namsz yzbinlerce insan yerin zerine
yaylm... Ve gece, herkesin zerine adr kurmu, herkes
yldzlarn akt g temaaya dalm.
Btn susuzluunu, Me'ar gnn altnda tut ki ayb
vahiy yamurlar seni doyursun, sana su versin. Seni suya
kandrsn. Me'ar'in sktu, bu kyamet grltsnde
Maher yapar! Sktun sesini pekala duyabilirsin.
Bu ortamda idrakinde Allah' snrlayacak hi bir ey
yoktur; zira btn bir atmosfer, Allah'la doludur, Allah'a bir
mekan ve zaman izafe edemezsin...
O'nun kokusunu bir glnki kadar ak, net ve kolay bir
ekilde hissedebilir, alabilirsin, O'nun varln gzlerinle,
kulaklarnla grr ve duyarsn, btn varlnla hissedersin
Allah'n varln. Ruhunun derinliklerinde duyarsn O'nu.
liklerinde hissedersin... Daha ne diyeyim, nasl anlataym
ki?! Bir sevgi, bir okay ve bir ak misali bedeninde
hissedersin...!
Me'ar kendini slam'n simas olarak aksettirmektedir.

Zira Me'ar slam bir ehreye sahiptir, tpk Ali gibidir o:

yrei "ak"la arpar, eli klla. Me'ar'de mslmanln antremann yaparlar :
"Gece zahid, gndz aslan"!
(Zhhd'1-leyl ve sd'n-nehr) 31
Mear gecesini kendi bana ve kendin hakknda derince
dnerek geirmek, kendini arayarak seherlemek...
Mear semsnda, ruh Mirac'yla, Allah' arayarak
umak...
Me'ar topranda cihad iin seferber olmak, silah
aramaya koyulmak.
Harikulade manzara!
Arafat'tan gelen cokulu muhacir seli, anszn bir ordu
misli, cepheye koar, dalarn eteklerine dalr, yollardan
akn eder, aceleyle bineklerinden iner ve aceleyle silah aramak iin
dalara trmanrlar.
Tevhid ordusu... Bu orduda hiyerari yoktur. Aslnda
vardr, ama fertler balamnda deil, Allah balamnda.
Derece, makam vs. yoktur. Esasen vardr, ama ad, nam,
san ve ne gre deil, ftrat, "z-benlik", "kendin"
balamnda; "bugnn benlii" ve "yarnn benlii", "her annn benlikleri-zleri" balamnda.
Evet Tevhid ordusudur bu.
brahim ferman verir!
Geceleyin silahlanmak iin ura var, dada, ama hep
birlikte, ayn anda, herkes de kendi sorumluluunun
bilincinde olarak tabii ki!
Sonraki menzil Mina'dr. Sava mekan daha sonraki gn
Kurban gndr, sava zaman.
Sava balyor yarn!
O halde bu gece silahlanmak gerek.

Fakat gecenin karanlnda silahlanmaya almak

lazm!
Harikulade bir grnt!
Byk bir gece! Bykten daha byk...
Zaman, byle bir geceyi idrak edemez.
Fakat hayr, iyi de anlar aslnda!
Bir halk okyanusu, iinde tufan kopmu,
sava dnmede, silah toplama abasnda,
yzbinlerce gizemli karalt, hepsi karde, bac, hemfikir,
sava arkada, herkes birbirini iyi tanyor, iyi anlyor, hi
kimse, ne bac ne karde, ne kadn ne koca, ne anne ne
baba, ne dost ne dman hi kimseyi, ayrdedemez,
grmez; herkes kendi iinin derdinde, Me'ar karanlnda,
topraa eilmi, ta ve kayalarla dolu topraa el sryor,
kk talar toplamakta. Mina alannda ta atmak, "remy"
yapmak iin "comre" (aklta) toplamann peinde.
"Comre"! Kk ta, ama her kk ta deil, dikkat et, hava karanlk, bulmas ok zor, fakat aramak gerek, doru
drst aramak gerek; bakmak, tam anlamyla bakmak, iyi
grmek gerek. Aramak, lp bimek gerek. Bunun da bir yolu, bir kural var.
Herkes kurallar harfiyyen yerine getirmelidir: disiplin,
birlik, dzen, uyum, emre itaat, sorumluluk...
Mesele gerekten de ok ciddi.
Topladn, bulduun aklta, senin silahndr dmanla
sava silahn;
Emretmi;
talar nasl toplamak gerektiini sylemilerdir :
temiz, dzgn, sykal, parlak, cevizden daha kk,
fstktan daha byk...
Yani?

Yani: mermi!
Her ey, en ince ayrntsna kadar hesap edilmi,
ngrlmtr: Yarn, brahim cephesinin her eri, Mina'da
dman cephesine yetmi kurun atacaktr; dmann ba
ve gsne, kalp ve beynine! Bo grlt karan, yanl
yere giden, isabet ettiremeyen, ayak ve karna isabet eden,
dmann "lmcl yer"inden vurmayan kurun, geerli
deildir. yi hesap etmeli, iyi kestirmelisin. Eer keskin
nianc deilsen, iyi nian alma yetenein yoksa, daha ok
silah topla, daha fazla kurun at ki maharetinin, zaafn,
mhimmat ve g fazlalyla telafi edesin. Her halkrda
cepheye az gle, az mermiyle kma. Tek kurun dahi
eksik atsan, er deilsin demektir, savaa katlmam, Hacc'a
katlmamsn demektir.
Burada mevzubahis olan asker disiplin.
unu da unutma sakn : Mina'da gn "vakfe" yapman
gerek: Onuncu, onbirinci ve on'ikinci gnler... lk gn son
puta, heykele, tasvire yedi kurunla "hamle" yapma
gndr.
Vurduun, hesap edilmez, hedefe tam isabet ettirdiin
saylr. Bu eylemler asker eylemlerdir. Pratiktir burada
esas olan. Eylemin d tesiri, gzle grlr, nesnel sonucu
olmaldr.
Buras eylem topradr, bir manastr veya bir itikaf yeri
deil, bir sahnedir. Emir ve kurallar, dakik, kesin,
kanlmaz, iki kere iki drt eder trndendir. Sfice,
filozofa ve zhidne izah ve yorumlara tahmml
edilemez burada. Dua, tevessl, efaat, inleyi, nezir, niyaz, din rvet, er'i klf, hile-i er'iyye, velayet
oyunlar, filozofa hayaller kurma, sfice laubalilik trnde

iler yoktur. taat tamdr. Tam bir teslimiyet, eylem ve eser

szkonusudur. Harfi harfine emirleri ifa etmelisin, niinsiz
ve nksz bir itaat. Hi bir ka yolu yok. taatin yerini
hibir ey tutmaz.
Hatan, gnahn kimse balamaz, balayamaz...
Unutma bu dalarda hi kimsenin bir ii yok... brahim ve
Muhammed bile eer tek kurunu isabet ettirememi, bir
tane eksik atm olsalard sorumlu olurlard?!
Eer yanl yaparsan, cezasn ekmelisin, bunun baka
bir yolu yok. nsanlarn balarna er' klah geirenler,
burada klahsz kalrlar.
Evet:
lk gn, yedi kurunlu bir saldr...
kinci ve ncn gnler, her hamle yedi kurundan
ibaret olmak zere her gn hamle yapacaksn.
Dolaysyla imdiye kadar toplam krk dokuz kurun ediyor.
Drdnc gn serbestsin, Mina'dan gidebilir veya
kalabilirsin, sana kalm bir ey. Eer kalmay tercih edersen
nceki iki gn gibi cephede birden sava malsn.
Mina'da gn sknet ve rahatlk iinde geiremez,
savata dinlenemezsin. Bylece toplam yetmi kurun
oluyor.
Silah tedarik ettikten ve cihad grevini yerine getirdikten
sonra, asker dzen, disiplin ve ruh, bir tarafa braklr;
sava, elik, mermi, kurun, disiplin, sertlik, asker sert
bak, sorgusuz sualsiz tam bir itaat gibi hususlar yerini
hemen irfan ruha brakr. Bar huzuru, yrek safas,
akane dnceler, ruhsal mira kendini gsterir.
Aslan kkreyii, birdenbire ac bir iniltiye dnverir ve
havadan uuan mermilerin yerini, gecenin kalbinde,

gkyznn meczb gzlerinden kvlcmlar saan, Allah'la

konuan sessiz kelimeler alr.!
Olaanst bir manzara!
Bu toplum, mekanik bir toplum deil, "inklap bir
mmet"tir. Ehl-i ilim, ehl-i amel, ehl-i siyaset, ehl-i ibadet, ehl-i dnya, ehl-i din
vs... yapay, naks insanlar iin yapay snrlandrmalardr.
mmet, paral, sosyal bir toplumdur. mmet, paral,
sosyal bir toplumdur, snfsal, soya dayal vb. bir hiyerariye
yer vermez kendi iinde. mmet, yolda yryen sosyal bir
birlik, bir Allah', bir yolu, bir kblesi olan, hepsi bir
kabileden, bir atann ocuklar, bir Allah'n kullar olan
azimli, hedefine kilitlenmi bir kervandr. Bu kervann
aydn savar, savas ibadet eder, bidi ise dnr.
imdi bu mmeti sergileyen bir sahnede silahl
mcahidler, bid ariflerin halvetine girmiler, bundan nce
-Arafat'ta- bilgin aydnlarn simasn tadklar gibi.
Me'ar gecesi tanktr : Me'ar anszn, mthi bir
ordunun hamet ve grltsnn idrakine vard. Bu ordu,
yarnn cephe snrnda, esrarengiz bir gece snanda
byk bir tuzak kurma tela iinde. Sonra mehtabn
aydnl ve yldz saana altnda geceyle sakinleen rahat,
parlak, ve berrak bir deniz olmu, Allah'n rahmetinin ve
gzel meleklerinin ini menzili olmutur. Herkes bana bir
ku konmucasma ar bir aknlk ve sessizlie gark
olmutur. yle bir sessizlik ki sevgilinin "gzyalarnn sesi"
dahi duyulabilir.
Her birinin bir hikayesi olan ak gnllerin arpndan
baka hibir ey, hibir arp, Me'ar'n gzel huzurunu
bozamaz!
Me'ar, dnyann tek ordusunun da karargah. Bu

orduda her asker komutandr. Yarnn zaferini imdiden

bayram gecesine dntren ve bayram olarak ilan eden
sava gecesinde, gaflet ziyafetleri ve aldan elencelerinin
yerine, ak mrlts, huu mtevazilii, yazg karsnda
artc sessizlik, kararsz cezbeler, ebediyet huzurunda
evk, vahiy yamurlarnn altnda yrek susuzluunun
yangn, kendinden gemek iin zhdle "kendini"
arndrmak, dua ile ruha g ve gda salamak, bylece
yarnn cephesinde tpk "Ysuf un ayrlnda Yakub gibi"
lm iin sabrszlanr ve byk komutann-elinden savata
liyakat dln, yksek "ehadet" rtbesini alr...!
Hayret! Me'ar! Elde silah, dudaklarda dua, beklemede
kavga sabahn!
Sabah yaklayor.
Seher esintisi, ordugahta gizemli bir hareket ve coku
uyandrmtr.
Birdenbire Ezan'n insicam dolu feryatlar her keden
uumaya balar; zgr ve her tarafa yaylarak yolu aar:
adeta her ynden varlk sahiline arpar ve Me'ara geri
dnerler.
Yzbinlerce "kamet", byleyici bir bir biimde, rk ve secdeye gider!
Ezan esintisi, Tevhid'in bu ak tarlasnda -ki hibir at ve
glgelik, hibir iktidar, onun muteem birliini bozamyoresiyor ve o tevhid tarlasna yumuack, insicaml bir ekilde
dalgalar gnderiyor.
imdi Sabah Namaz, her zamanki namaz;
fakat burada klnan bu namaz, baka yerdekine
benzemez!
Bu namaz bakadr velhasl!
Ezanlar susar ve Me'ar bir saatliine uykuya dalar. Gece

Arafat'tan gider, yksek dalardan aa iner, Me'ar'da

geceleyenlerin zerinden geerek Mina geidine dalar ve
ekip gider.
Ve aydnlk sabahtr, peinden gelen!

Mina
En uzun vakfe, en son duru, en son menzil! Yani arzu,
ideal, hedef ve... Mina, minye, emanetle ilgili, temenni, ak!
Bilgi ve bilin aamasndan sonra, son aama!
Dante'nin, bilginin en yksek noktas olan Dou irfann,
rak felsefesini taklit ederek iki aama eklinde tasavvur
ettii ey,
evet
"lah Komedya" da
akl (Virgil) ve ak (Beatrice)
olarak iki merhale eklinde dnd ey,
Hacc'da
Bu "Byk lah Dram" da
aamadr:
Bilgi, haram bilinci ve ak!
imdi byk olayn balangcdr. Hacc, zirvesine
yaklayor.
Bugn Zilhicce'nin onuncu gn. Bayram gn, Kurban
Bayram!
Sabahn ilk klar, Me'ar geidine szlr ve
mslmanlar nur arsyla ayaa kaldrr.
Da kemerlerinden, da bellerinden, yarklardan,
yollardan patikalardan, kkl bykl mcahid rmaklar,
akarak birleir ve byk nehir olutururlar. Geit yerleri
daha da daralr ve nehirse gittike skr ve sktka
glenerek akar.
Me'ar'de vakfe son bulur. Tekrar g vakti gelmitir.
Gnl, bir menzilden ayrlr, dier menzile ynelir.
Ak Tevhid ordusu, yola dmtr. Geceyi silah temin
ederek geirmi ve Allah'la konuarak kavga sabahn

beklemitir!
Me'ar'n "zahidler"i, imdi Mina'nn "aslanlar"dr.
Balar cokulu, yrekler ateli, fkeli, akla dolu,
"eidd, ale'lkffr" [Kafirlere kar iddetli], "ruham'
beynehm" [birbirlerine kasr merhametlidirler. Mina'nn
ahengi geerlidir yreklerde .
Allah'n ve blis'in lkesi!
Me'ar harekete gemi, Bat'ya doru ilerliyor. En
grkemli menzil ilerdedir. Sabahn, bayram sabahnn
glmseyii, herkesin harekete gemesine yetmitir.
Ordu, cephenin stnde ok dar ve ok etin bir vadiye,
"Muhasser" geidine ulayor. "Hcum!" emri gelir. "Ko!, ksa ve hzl admlarla, uygun adm mar!" Sel daha da
skp tazyikleniyor. Cephe yakn. Kayalk ve etin vadi,
dar yatak ve "acele ol" emri! Hl gecenin sakinliini, derin dnceleri zerinde tayan ordu, sratle evik ve atak bir
durua geiyor, coku ve heyacanla Mina'ya kouyo!
Birdenbire o takn ve hcuma gemi nehir, byk ve
geit vermez bir setle karlar!
arpar ve sonra durur, bir adm dahi atlamaz, sadece
ordunun son ksmnda clz bir hareket gze arpar.
Ne oldu?
Bu dnyada bylesine grleyen, bylesine hml bir
nehri, apansz bir ekilde, beklenmedik bir yerde
durdurmaya hangi engelin gc yeter?
Bylesine kesin ve etkili "dur" emrini hangi ferman
verebilir?
"Dur" emrini kim vermitir?
Tulu': gnein douu
"Saldr" emrini veren de odur.
Ordu, Mina snrna ulamtr.
Milyonlarca zgr asker ve gnll savann sk

izdihamndan olumu bu dzensiz ve ekilsiz uzun saf

cephesi...Dnyada hi bir gten emir almazlar askerler
"keskin bir kl"la koparp atmlardr hepsi. Faaz bir izgi zerinde, bir "dzen/ordu izgisi": hatt- nizma
durmulardr.
Bu yerinde duramayan ve grleyen takmdan hi kimse,
bir adm ileri geme baars gstermez. Grnmez bir
duvar Me'ar' Mina'dan ayrtmaktadr. Bu elik duvar
dnyada ykabilecek hi bir g yoktur. brahim ve
Muhammed dahi ykamaz. Bu bir "karar" veya bir "kanun"
deil, bir "snnet" bir "gelenek" tir. Tabiatta var olduu biimiyle bir gelenek. Onu, ilmi yerletiren kimse
yerletirmitir. Tabiatn kaidelerini koymu olan da O'dur.
Btn bir kainata hakim olan dzeni yerletiren yine O'dur.
Ve
"Sen, O'nun snnetinde asla bir deiiklik bulamazsn"
(Fatr, 43)
Tpk "ekim" gc, hayat ve lm hkm, gne
ferman gibi...
Burada hkm sren, ferman veren, sadece "sabah" tr.
Onun yumuak parmak ular, bu yklmaz seti, birdenbire bu
hcuma geen selin nnden kaldrp atmaya g yetirir.
Brak yleyse sabah ksn! Tpk n gz krpmasyla
eriyen glge gibi, o gl selin hcumununu durdurmay
baaran bu yklmaz duvar, sabahla birlikte yok olur gider!
Grnmez duvarn ardnda asker disiplin hattyla
silahl hcumcular, yerlerinde duramamakta, gnein
ferman vermesini beklemekteler.
Gnein ilk dou klar, geceyi her yerden srp
atmtr; fakat kendisinin, dounun yksekliklerinde
belirmesine ok ksa bir zaman kalmtr.
Yeryznn hibir noktasnda, hibir zaman diliminde,

hibir mmetinde, sabahn byle bir iktidar yoktur.

Cenk ve ak iin yerinde duramayan kara sevdallar,
Mina kapsnn ardnda, yek vcut, domak zere olan
gnein yolunu beklemekteler.
Milyonlarca gz ve gnl, ateli bir sessizlik iinde,
nurun fermanna kulak kabartmlar. Bazlar yorgunluk ve
ihtiyatan, onu ilanndan nce duyarlar!
Niin?
Destur byle zira. Bu ordu yeryzndeki Tevhid
gcnn tamamdr. Dnya tarihinde gneten, ferman
alan tek ordu budur.
Sabahn iktidarn tanm tek mmettir bu ordu.
Sadece sabahn ynetimim kabul etmi tek mmet...
Sabah Arafat'tan ykselir ve dan ardnda "soluklanr",
"asikun vkb" (Kararan gecenin) siyah adrnn kzl afan kknden kurutmu, zulm ehidleri ve irk
kurbanlarnn kanm "Kurban Bayramnn" ehresine
srmtr. Tevhid ordusunu ise tarihin tautunun
karargahlarna saldrmak zereyken kan talep etmeye
armaktadr.
Anlar, muhteem, heyacanl anlardr. Gne ve
aydnl, afak ve yarp sken kzl klc, sabah ve nefes
nefese kal... herkesi yerinde duramaz etmitir. Bugn
"Allah'n mukaddes ayetleri", kucak dolusu mutu ve
efkat, mit ve iman, sava ferman ve fetih mjdesiyle
geliyor; geliyor ki put kranlar hamle emrini ulatrsn.
Bugn blis'in yeryzndeki en byk ss yerle bir ediliyor.
Bugn irk yok oluyor. Bugn tevhid, ak, zveri ve
fedakarlk en muhteem ehresiyle tecelli ediyor.
Birdenbire aydnlk seli vadiye akn eder. Gne, dan
stnde belirir ve gei emrini verir!

Mutluluk nidas, gne nehri ve insan seli birbirine

meczolur ve Mina geidinden aa akn ederler.
Bu topluluk imdi sadece beyaz bar gvercinlerinden
deil, ondanda te silahl sava mcahidlerinden
olumaktadr.
Dzen, disiplin ve emrin szkonusu edilmesi ite
bundandr :
"Geceyi Me'ar'da vakfe yaparak geirin"!
"Onuncu gn Mina'ya girin!
Sabah snn, Mina snrdr. Sabah izgisi, geceyi
gndzden ayrr.
Ve ite snrdan gei emri, Mina'ya saldrya balama
emri, Zilhicce'nin onuncu gn sabah gneinin elindedir.
Mina batdadr, Arafat ise douda. Ordu, Mina'ya
ynelmitir. Gne arkadan domakta, Arafat'n stnden
dar Mina vadisine dklmekte. Gne de haccetmekte :
Arafat'ta domakta, Me'ar'dan gemekte ve Mina'ya
girmektedir.
Arafat'tan gelerek geceyi Me'ar'da geiren, iman ve silah
kuanan mcahidler, cihad ve ak ordusu, Mina snrnda
durmak, hem ehadet hem de sava merkezi olan ehir
kapsnda kalp gnein dou fermann beklemek, fermana
kulak verip amade olmak mecburiyetindedir;
Gnein ayak sesine!
Niin?
Gecenin hkmranlnda kendinizi yetitirin!
Gece snanda silah kuann!
Doutan nce Mina'ya girmeyin!
-nk gece, Me'ar vakfesine zgdrDoutan sonra Me'ar'da kalmayn;

-nk gndz Mina'da vakfeye zgdrDou annda balayn;

bu gne, Zilhicce'nin onuncu gneidir.
Mina'ya saldr zaman gelmitir.
Gnein buyruu "zaman"n buyruudur.
Zamann cebrine boyun ein!
Sadece gnein fermanna kulak verin,
sadece gnein douunu gzleyin,
sadece onuncu gnei,
sadece bayram douunu!
Ne hayretmiz bir durum!
Mina snrndan blislerin karargahna kadar belli bir
mesafe var,
Mina'ya giriten cepheye ulancaya kadar belli bir
mesafe mevcut.
Bayram cepheden kta eda etmek, kutlamak gerek.
-blisleri, eytanlar yendikten sonra, zaferden sonra,
eytanlara ta atma eylemini yaptktan sonra!
Ve sen kardeim. Tevhid milletine bak, bu kavmin
geleneini gr!
Bayram, ne dmann yenilgisinde, ne de dostun
zaferinde deil, sava balamadan nce meydana
varmadan nce kutluyor,
yani zaferi, "karar" verdiin anda elde etmi oluyorsun!
Yani "Mina snr"na daha henz varmadan fatih
oluyorsun!
Ve... nasl ifade edebilirim ki?
Bu kolay milleti anlamak ne de zor!
Bu sade mmet, ne kadar karmak!
Yani zaman gelince muzaffersin demektir. Ne.... ! zafer

zaman geliyor mu?

"Eer"
"Arafat" tan gelmisen,
"Eer"
geceyi "Me'ar"da dnp hazrlk yaparak geirir,
tedarikte bulunarak "bayram sabah"n getirirsen...
Hayr, hayr!
Henz en temel "eerler"i sylemedim. Bu Hacc, tpk
tabiat gibidir, slam'n bizzat kendisidir, zdr, "kelime"yle deil, "harekef'le beyan olunan, slam'n zdr.
"Mtebih bir olgu''dur, Hacc!
Ne kadar dalarsan dal, dibine varamazsn. Sonsuzdur o,
"anlayabildiin" kadar bir anlam vardr. Ancak bir kii, hibir ynn anlamayan kii, onu btnyle anladn
iddia edebilir!
Temel "eer"leri, ana artlar atlamtm:
Eer "mevsim"de gelmisen!
Eer "Mikat''ta bulunmusan!
Eer "hram"a brnmsen!
... Ne desem
ki? "Sen"
kimsin? "Ben"
kimim?
"Ferd"in pek bir anlam yok.
Kuran "fert" ten deil, "toplum" dan "insanlar" dan sz eder.
Ne gzel bir kelime kullanr : "en-Nas"! (insanlar).
Tekili yoktur bu kelimenin!
"Allah'n eli, Cemaat'n zerindedir"
Hareket, keml, Allah'n tabiattaki hilafeti... ve zafer
"topluluun takdiri"nde yazldr. Toplum hayatnda Allah'n deimez snneti,
insann yaradlnda, Allah'n plannn gereklemesi
ynnde, tarihin cebr/determinist gidiat.

"Ben" ve "sen" mi?! Yapabileceimiz i, bu snneti kefetmek; bu mukadder gidiat tam ve doru olarak
semek; tarihin cebrini, takdr-i lahyi, zamann lahi
takdirim, insan hayatnn kesin yazgsn, evrenin adalet
datan devriminin kesin servenim doru bir biimde
bulmaktr. brahim'in lah ve insann yaratcsdr, bize u
gerei haber veren:
"phesiz yeryzne salih kullarm varis olacaktr." (Enbiya, 105)
Evet, yeryznn miraslar Allah'n layk, ayeste
kullardr.
Bize unu mjdeleyen de O'dur :
"Biz istiyoruz ki, yeryznde zayf braklmlara ltfedelim, onlar imamlar klalm ve onlar varisler klalm." (Kasas, 5)
Demek istiyor ki: yeryznde istizafa kurban edilen
kimselere iyilik etmek, onlar zamann ncleri ve
yeryznn miraslar klmak istedik!
stizaf! insan mesh eden, deitiren, asln bozan,
yabanclatran, irkinletiren, malup edip ezen, btn
insan imkanlar, btn insan madd ve manev gleri yok
eden ey! stizaf; insan ve insanlk kart btn dzenleri,
insan hayatn fel eden btn amilleri kapsamna alan bir
kelime: istibdat, isti'mar, emparyalizm, smr,
kleleme, istismar, istihmar, eekleme.... ve bundan
sonra halk dmanlarnn ortaya karaca her ey!
Brak ortaya karsnlar, fakat Allah yeryznn
mahkum insanlarnn kurtuluunu irade ettiini, yeryznn
horlanmlarnn zgrln istediini ilan etmektedir.
Tarihin lah takdiri, beer toplumunun liderlik ve imamlk
dizginini bu snfa brakacan, btn bir yeryznn,
gelmi, gemi, gelecek, tm mahrum braklmlarn,
btn iktidar saraylarnn, btn servet hazinelerinin, btn
kltr ve rhaniyet birikimlerinin varisi klacam

vadediyor.
"Yeryznn mustazaflar"! Ne byk bir benzerlik bu!
Fanon'un eserinin ad da Les Damnes de la Tene "yeryz"
gadapllar". [Trke'ye "Yeryz Lanetlileri" olarak evrilmitir.]
Kyamet'te, Allah'n yazg tayin edici memurlarnn
deerlendirdii, lp tartt insanlar iki gruba ayrlr.
Cennetlik olan kurtulu grubu ve cehennemlik olan
mahkum, madub (condamnes) grup. Yeryznde de blis'in
memuru olan yazg tayin ediciler, insanlar cennetlik ve
cehennemlik diye iki gruba ayrmlardr. Szkonusu kitabn
giriinde Sartre'in ifade ettii gibi "yeryznn iki milyar nfusundan, smr diliyle beyz milyonu "insan", bir buuk
milyar ise "yerli" dir. Hor grlen yeryz
mahkumlar, nc Dnya cehenneminin sakinidirler!"
Fakat "tarihin ilm determinizmi" veya "tarihin lah takdiri" -ne fark eder?- "yeryz gadabllar" veya "dnya
mustazaflar"nn -ne fark eder?- zaferine kefil olmutur.
"Beer mmet" kervannn -ehid Habil'in ocuklargzergahm, hangi yollan izleyceini lah meiyyet tayin
etmitir.
Tarihin cebri,32 tarihin determinasyonu, Allah'n deimez
Snneti'dir.
"Allah'n snneti'nde asla tebdl bulamazsn" 33
Allah "olay ve olgular"a hem "vcut" verir, hem de
"cihet".
"Yaratmak (halk) da O'nun, "Emr"de O'nun34
Ve sen bir "ayet"sin. Senin yazgn, "Snnet" in cebrini kefetmene, "seme" ne baldr. Tabiatn kendi cebr
hareketi bulunduu gibi insan da kendi cebr gzergahn
takip eder.
Peki sen? Drt "determinizm"in, drt cebrin drt
zindan; drt byk zindan; "tabiat", "tarih", "toplum" ve
"ben"!
Tabiatn cebrini kefetmelisin, ilmi yani. Bilinli bir

ekilde o srete karar klmal, yrmelisin. Tabiatn cebir

zindanndan tabiatn cebrine uyum gstererek
kurtulursun.35
Tarihi kefetmelisin, tarih ilminin felsefesini yani.
Bilinlice o yolda karar klmalsn. Tarihin cebr seyrini
tarihin cebriyle uyumlu olarak deitirebilirsin.
Ve sosyal evre cebrini kefetmelisin, sosyolojiyi yani.
Toplum kanunlarn tanmal, hizmetine almasn. Bilinli,
bilgili bir devrimle, topluma egemen olan zindandan
kurtulabilirsin.
Her zindandan kurtulu "ilim"ledir.
Peki drdnc zindandan nasl kurtulunur, "kendi"
zindanndan? igdler zindan, kendi zatnda, znde
tadn zindandan kurtulu nasl mmkn olur?
lim, bu drdnc zindan amaktan acizdir. zindan
senin dndayd. Bu dndnc zindan, iinde, senin kendi
"varlk evreni"ndedir!
Seni sana tantacak, seni kefedecek bir ilim gerek. Sana
bakaldracak, sana galib gelecek, seni sana tahrik edecek
bir g gerek. Seni senden uzaklatracak, seni
bakalatracak gl bir el gerek. Ancak bundan sonra artk
ilim ie yaramyor. lmin alim insann byk muhafz
olduunu gryoruz. Bilakis "hikmet", ftrat ilmi, bilin, Peygamberlerin yeryz ebistannda yakt nur, din!
indeki zindan sana tantan, varlnn derinliklerinde sakl
olan zindanclar, senin iin kefeden bilgi. Seni kendi
zindanndan kurtaracak g m? Bu artk "ilim meslei"
deil, "ak sanat"dr! Eer ruhun da senin zindann
olmusa, ak hneri ehadetle onu krar, eer smail'in sana
ayak ba olmusa, onu da senin elinle, ehadetten daha
yce olanla ldrr!

Drdnc zindandan kurtulu, akladr.!

lim ki sana, kendini -tabiatn yapt gibi- ykman,
Allah'n istedii gibi klman iin bilin ve ilah yaratclk
baheder.
Ki sen, tek bir "varlk" sn: kendi "mahiyet'ini kendin yaratmalsn. nsan bu le ini (hubt) yapm ve kendin,
oraya yerletirmi bir varlktr.36 Sen mi? "Niteliksiz bir varlk", her ey olabilecek
bir "hisin". "Adem" olabilecek, "Adem"i "seebilecek", ftratn (dini) kefedebilecek, bilinli bir ekilde mecrasnda karar
klabilecek bir "bo kabuk", bir "imkan", bir "titreyi", bir "tereddt"sun. Adem'in yazgsyla uyumlu hale gelerek
"kendi cebr"inden azade olur, "seim"i yapabilir, tarihin cebri servenini tanyabilirsin. Tarih zaman yatanda akan
"insan"dr, cebr bir aknt, Allah'a doru bir "olu"tur. Ve sen ey "hi varlk"! "olu, olmak" ol, insan tan ve insan olmay
se; nk bu cebr "nehir" akmaktadr. Bu nehrin aknts ebed bir akntdr. Me'ar'da gecenin egemenlii ve Mina'da
"zulm" ynetimi, bu "cebr"in muzaffer gidiatn durduramad gibi saptramaz da. Zira bu Allah'n
"Snnet'idir. "Allah'n Snneti'nde asla deiiklik (tebdl) bulamazsn."
"Allah'n Snneti'nde asla bir dnm (tahvl)
bulamazsn."
Senin yazgn, yle bir metindir ki eer o metni
"bilemezsen", yazarlarn elleri yazar, yok eer "bilirsen", bizzat kendin yazabilirsin.
Sen -ey "hi"-! Ey bilgili ve zgr hi! eer "mevsim" de
"mikat"a gelir, kendi ftrat yolunu, -Ademin/insann cebri seyir izgisini- tanr ve seim yaparsan, Allah'n iradesi
altnda dmdz bir yol olabilirsin, evden Ka'be'ye giden,
"amur"dan Allah'a gtren bir yol!
Burada ynetim "Allah'n takdir in" dedir. Hakimiyyet
"ilmin cebri"ndedir ve bu "akan nehr"in "muzaffer cebr"in kysnda,
bu zgr ve muhtar "sen", seim yapabilirsin;
kyda kalp lmeyi
veya hareketin cebr gidiat izgisi ve yaratln
ebediyetini
aknty (seebilirsin)
Ve gryorsan ki -imam'n ifadesiyle- bu ne 'cebir'dir, ne
de, ihtiyar, tersine bu ikisi arasnda bir durumdur! ,'
Bu nedir? "Cebrin ihtiyar" cebri semek!

"Tevfizin tevfizi" taat ve teslimiyet!

slam!
Bu byk "mmet" nehri, bu ebedi "halk" aknts Mina snrndan geer, blis cephesinde muzaffer olur. Halk
ordusu ilk admn Mina snrndan ieri atnca Zilhicce'nin
onuncu gnei sabah burcundan, fetih sancan kaldryor, ilk glckle birlikte hem
gei ve yola balama izni verir, hem hcum ve savaa
balama emri verir, hem de fethi ve grevi tamamlama
enliini ilan eder!
Bu tarihin cebridir, topluluun "mukadder" serencam!
Fakat insann ihtiyarnda, insann seiminde, ferdin,
senin "tevfiz"inin akbeti nedir?
Bu noktada eerlerin eeri, en nemli art nedir?
udur:
zafer kazanrsn,
"eer, bu akan toplulua katlrsan"
-Allah'a ynelmi olan halka"mmet'e!
bu akan topluma!
"halk"a, bu akan rmaa: takdirin meiyyeti, tarihin
determinizmi, o akan halk rmann nne kan her kaya
ve engeli un ufak eder ve.... "deniz'e" dker!
Evet, eer Me'ar'dan geip Mina'ya ulamak iin yolda
kalmaz, bozuk yola girmez, topluluktan ayr kendi bana ,
kendi yolunda yrmezsen, Mina'ya varr, blis'i talar,
smail'i boazlar ve en yksek iman ve lk kalene karsn.
Eer halkn yoluna adm atar, halkn akt yerden akarsan,
ve eer kendi c u hurunu denize balamak iin Me'ar'da
geceyi yarnn cihad iin silah toplayp ak mrldanarak
geiren halkn cuhuruuyla kartrrsan, mezkur durum

gerekleir! Zaten bu karm yapmak bir emirdir, Allah'n

ak emri, Hacc'a niyet edenlere hitabdr :
"nsanlarn akn ettii yerden siz de akn edin" (Bakara, 199) Silahl ve kararl Tevhid ordusu, Mina'ya, sava alan
Mina vadisine iner!
eytan Talama
Her biri, dz bir izgi zerinde -bugn "kral caddesi"bir ka yz metre arayla birbiri ardna kurulmu
karargah. Her biri bir "hatra stunu", bir "heykel", bir
"ant", sembolik bir bim bir "put"!
Her yl, yzlerini aartrlar!!
Allahu Ekber! Ne
kadar anlaml!
Akn eden, saldran ordu, geite, boaza varr. Elde
kk talar, amade bir biimde durmakta!
"Birinci pufa varrsn (ilk ta atma eylemi):
vurma, ge!
"ikinci pufa varrsn (ortanca talama):
vurma, ge!
"nc pufa varrsn (son at)37:
brakp geme, vur!
Niin?
Yoksa akll, deneyimli tler, insana klavuzluk eden
retmenler, mantkl insanlar, "yava, aheste,
dzenlice...." demezler mi?
Fakat burada brahim'in hkm geer :
"lk hamlede sonuncuyu vur"!
-Vurdun mu?
-Evet!
-Ka at?
-Yedi at.

-Gerekten isabet etti mi?

-Gerekten...
-Ayak ve karndan m vurdun?
-Hayr!
-Srtndan m vurdun?
-Hayr!
-Tam bandan m? Yznden mi? Yuzyze mi?
-Evet!
-Tamam yleyse?
Sava bitmitir. Sonuncusu drlnce, birinci ve
ikincisinin ayaklan stnde duracak gleri kalmaz. Birinci
ve ikinciyi ayakta tutan bu sonuncusudur.
Sonuncu cepheden dnyor musun? O halde Kurban'dan
baka iin yok. Fethi ilan et!
Son s dtnde, sefer senindir.
Zafer enlii dzenle, hram'dan k; gndelik hayat
elbiseni giy, koku srn, sslen,38 eini kucakla. zgrsn,
insansn. Minada galip geldin, blis'i fethettin, yendin.
Daha ne diyeyim?
brahim'sin!
imdi o noktaya ulatn ki artk "O"nun yolunda smail'ini kurban edebilirsin!

Kurban
Son putu taladktan sonra, hemen Kurban kes! Bu
put, "teslis ant"dr. "blisi" aamann simgesini unutma!
"Niyet bu demek"! Daima niyet halinde ol, "kendini bil", bilinli ol.
Ne ve niin yaptn bil. "Ameller"inin zahirinde
boulma, anlamlardan gafil olma. Bunlarn "hepsi iaret"tir.
Bir an dahi gzn iaret edilen yerden ayrma. Formalizm,
seni karmak teknik eylerle megul etmesin.
Anlamlarn Haccn yap; mensik hacc deil, anlaml bir
Hacc yap.
Burada herey "niyef'e39 baldr.
Hacc tamamen "niyet"tir.
Dier ameller, niyetsiz dahi bal bana bir ey ifade
ederler. Oru tutarken niyetli olmasan da her halikarda
orucun tesir ve eserlerini elde edersin. Cihad ederken
niyetli olmasan da her halkarda bir askersin. Fakat Hacc'da
eer "niyet" olmazsa, bir hi olur, Haccederken niyetli olmazsan sende bir hi olursun.
Niyetsiz hacc, hibir faydas olmayan hareketler
btndr.
nk bu mensik, btnyle iarettir, nianedir,
semboldr. "Secde"nin ne olduunu bilmeyen kii, sadece alnn yere koymu olur.
Bu menasikde ne yaptn anlamayan kimse, Mekke'den
sadece hediyelik eya getirmi demektir.
Valizi dolu, kendisi bo!
Hacc'da tavaf etmekle, Tevhid' i pratize edersin.
Sa'y etmekle, Hacer'in ura ve didinilerini beyan
edersin.
Ka'be'den Arafat'a Adem'in iniini,
Arafat'tan Mina'ya: tarihi40, insann yaratl felsefesini,
Dncenin ilimden aka seyrini ruhun topraktan Allah'a

miracn,
Mina'da son kemal merhalesini, ideali, mutlak
zgrl, mutlak kulluu,
brahim'i.
Ve imdi Mina'dasn, brahimsin, smaili'ni Kurban yerine
getirdin.
Senin smail'in kimdir?
Veya nedir?
Makamn m ? Onurun mu? Mevkiin mi? Statnm?
Meslein mi? Paran m? Evin mi? Ban m? Otomobilin mi?
Ma'skun mu? Ailen mi? lmin mi? Rtben mi? Sanat ve
maharetin mi? Ruhaniyetin mi? Alimliin mi? Elbisen mi? Adn
m? Nmn m? hretin mi? Carim m? Ruhun mu? Genliin
mi? Gzelliin mi...?
Ben nereden bileyim? Bunu sen kendin bilirsin.
Her ne ve kim ise onu sen kendin Mana'ya getirmeli ve
Kurban iin semelisin.
Ben sadece onun almetlerini sana syleyebilirim.
Seni iman yolunda zayflatan, "gitmek"te olan seni
"kalma"ya aran,
seni "sorumluluk" yolunda pheye dren, seni
kendine balayan ve alkoyan, gnl ball, mesaj,
iitmene, hakikati, itiraf etmene izin vermeyen, seni firara
aran, seni maslahat izah ve yorumlara srkleyen ve
ak, seni kr eden herey... brahim'sin ve smail'i zaafn
seni blis'in oyunca haline getirebilir. Hayatnda, eref,
saygnlk, iftihar ve faziletin doruklarnda birtek ey vardr
ki onu elde etmek iin zirveden inebilir onu kaybetmemek
iin btn brahim kazanmlarn yitirebilirsin:
O, smail'indir. smail'inin, bir ahs veya bir ey olmas

mmkndr; bir durum, bir konum, bir zaaf noktas, olmas

imkan dahilindedir!
Fakat brahim'in smail'i, brahim'in olu idi!
Omurunun sonunda hareket, ura, mcadele, sava,
cihad, toplumun cehaletiyle kavga, Nemrud'un zulm,
putperest nderlerin banazl, yldza tapmac hurafe ve
hayati ikencelerle mcadele dolu bir asrdan sonra
mrnn sonuna gelmi yal bir adam.... fanatik,
banaz, putperest ve daha da tesi put yontan bir
babann41 evinde zgr,aydn ve isyanc bir gen...! ve
kendi evinde ksr, mutaassp, soylu bir kadn: Sara
Artk o, Tevhid eliliinin ar yk altnda, zalim ve
cahil
irk dzeninde aydnlk ve zgrln
sorumluluu'nun getirdii bir yzyllk ikenceye gs
germek gibi bir durum iinde, zulme alm bir kavim iinde
ve karanlk ada yalanmtr ve tektir; nbvvetinin zirve
noktasna, yine beer olarak kalmtr. Byk lah
risaletinin sonunda bir "Allah kulu"42 olarak bir olunun olmasn ok arzulamtr.
Fakat hanm ksr, kendisi ise yzn am bir ihtiyar.
Onunki umutsuz bir arzudur aslnda. Hasret ve ye's ruhunu
yiyip bitiriyordu. Allah, btn bir mrn kendi yolunda
geiren bu emin Rasl ve vefal kulunun yallk,
umutsuzluk, yalnzlk ve strabna merhamet ediyor,
"iftihar" ve "aselet''i olmadndan kumasnn bile kskanln zerine ekmeyen siyah bir kadndan Sara'nn
cariyesinden bir evlat bahediyordu, O da bir olan
ocuu! smail!
smail, brahim iin, sadece bir baba iin olun ifade
ettii ey deildi,
Bir mr beklentinin sonu idi.

Bir asrlk ac ve strarn mkafat

Macera dolu bir hayatn meyvesi
Yal bir babann tek gen olu
Ac bir umutsuzluktan sonra tatl bur umut
brahim'in smail'i vard. Senin smail'in ise "kendin"
olabilir, "ailen" olabilir veya meslein, servetin, haysiyetin, ne bileyim herhangi bir eyin olabilir. brahim iin olu var
idi, stelik de yle bir baba iin yle bir oul!
Artk smail, brahim'in aarm kalarnn altnda
mutluluktan parlayan gzleri nnde yetimekte, cann
olunun bedenine balayan bir babann efkat yamurlar ve ak gnei altnda
kanatlanmaktadr. Baba hayatn geni ve yank lnde
sadece sevinli, taze fidanna gzlerini dikmi bir bahvan
gibi adeta olunun yetimesini grmekte, ak okayn ve
umudun scakln ruhunun derinliklerinde hissetmektedir.
Sknt ve tehlikeler iinde geinen uzun mrnde
brahim, -Gide'in deyimiyle her ann zevkle geirmesi
gerektii- hayatnn son gnlerini "smail" e sahip olma zevkiyle geirmektedir.
Bir oul dnn ki baba geliini yz yl beklemi,
O ise babann hi beklemedii bir anda gelmi olsun!
smail, artk verimli bir nihai olmutur. brahim'in
ruhunun genci, brahim'in hayatnn biricik semeresi,
brahim'in btn bir ak, umudu ve zevk as!
"brahim! kendi ellerinle ba smail in boazna daya
ve kes!
o mesajn okuna geren babann korkusunu kelimelerle
vasflayabilmek mmkn m?
Vasflayabilseydik veya olay grseydik bile
hissedemezdik; derdin ls, hayele smaz.
brahim, Allah'n mtevaz kulu, beer tarihinin s

insan, koca bir mrnde ilk kez korkudan titremekte, elik

yapl risalet kahraman erimekte, tarihin o byk putkran
yklmakta, mesaj tasavvur ettike korkmakta; fakat,
ferman Allah'n buyruudur.
Sava! en byk sava, kendi iinde sava: Cihad-
Ekber!
Tarihin en byk sava fatihi artk malub, zayf,
korkak, perian ve biare!
Sava brahim'in iinde Allahla smail arasnda sava.
Zor bir "seim"!
Hangisini semek istersin brahim?!
"Allah" m, "kendi"ni mi? "Fayda"y m, "deeri" mi,
"bamll" m yoksa "kurtulu"u mu? "mashalaf' m?
"hakikat"i mi? "Kalmay m, gitmeyi" mi? "Mutluluu" mu
"kemali" mi? "Zevki" mi, "sorumluluu" mu? "Hayat iin hayat" m, "ilgi ve skneti" mi, "akde ve cihad" m?
"gdy m bilinc"i mi? "Duygu"yu mu, "iman" m,
"babal" m, "Peygamberlii" mi? "A ve bal" m, "mesaj" m?....
Sonu olarak "smail"ini mi yoksa "Allah'n" m ?
Hangisini seiyorsan se brahim!
Toplum iinde bir asrlk lah risaletin; bir mr Tevhid
nbvveti, halk nderlii, irke kar cihad, Tevhid binasn
kurma, cehaleti yok etme, gururu mahvetme, zulm ezme,
btn cephelerden zaferle kma ve btn
sorumluluklardan baaryla kmann sonunda kendi
hevesini gtmeksizin, kendi nefsine uyarak yoldan bir adm
dahi sapmakszn, her insandan daha Rabbani olup Tevhid
mmetini ina ederek ve insan imametini ilerleterek, her
yer ve zamanda iyi bir imtihan vererek koca bir mr
geirdikten sonra... Evet btn bunlara ramen sakn ha
gururlanmayasn, oturtup dinlenmeyesin; kahraman

olduunu, yenilmez ve kusursuz olduunu sanmayasn.

Yzyllk cihad zaferleri seni aldatmasn. Sakn ola kendini
masum grmeyesin. D tehlikesinden kendini korunmu
bilmeyesin. Cinlerle eytanlarn vesvesesinden uzak
olduunu zannetmeyesin.
Daima "insan olma" yi hedef alan grnmez eller
karsnda kendini "elik beden" olarak hissetmeyesin.
Bilmelisin ki gzlerinin ukurlar korkun oklarn nfuz
yollardr. Cihangir Rstem'i kocattn sanmayasn.
Efsanev Simurg seni senden daha iyi tanr ve bilir ki sen
hl felakete maruz kalabilir, nfuz edilebilir bir insansn;
tepeden trnaa elikten yaplm elbiseler iine
brndnden elik vcutlu olduunu sanrsn. Sen
bilmezsin; ama o hl seni okla vuracak, yaralayacak,
zehirleyecek bir delik veya kap olduunu bilir. Bilir ki
dnyaya baktn yerden seni vurur, kr eder. Ey elik,
kurun ilemez vcutlu adam! Dnyayla ba kurduun
yerden, dnyaya balandn kkten, dnyaya baktn
pencereden dnyay gznde karartr. Ey kahraman! Durup
dikilmi, sava trkleri syleyen kahraman! Seni alt st
eder, srndrr, kann emer.
Simurg, Rstem'le dosttur.
Senin dn de ortaktrlar Rstem'le Simurg.
Ey brahim! Tarihin en grkemli muzaffer kahraman! Ey
kurun ilemez vcutlu! Ey elik ruhlu! Ey Uli'1-azm
Peygamberi! Sanma ki bir asrlk lah risaletin nihyetinde sona varmsn!
nsanla Allah arasnda fasla yoktur. "Allah insana ah
damarndan daha yakndr". Fakat insann Allah'a giden
yolunda ebediyet faslas vardr, sonsuzluk vardr!

Sen ne sandn?!
Sen risalette kemalin zirvesine eritin; fakat "kulluk"ta henz tam deil, eksiksin. Ey "Allah'n Halili"! Ey Tevhid'in
yeryzndeki kurucusu! Ey Musa, sa ve Muhammed'in
yolunun acs! Ey insan grkem, ululuk, izzet ve kemlin
mazhar! brahim olmusun, ama "kul olmak" daha zordur!
"Mutlak zgr", mutlak zgrlk olmalsn!
Hi kahramanlk trks okuma; zira insan "zirve"de
dahi daima d tehlikesiyle kar karyadr.
Doruklara kp dmek daha tehlikeli, daha fec'dir.
"smail'ini ldr"!
"Kendi ellerinle kurban et"!
Candan sevdiin evladn, gnlnn meyvesini, cier
pareni, gznn nurunu, mrnn semeresini, btn bir
ban, zevkini, varlk bahaneni, seni hayata balayan bu
dnyada tutan her eyi, senin var olma, yaama ve
kalmann anlamn, olunu, hayr, smail'ini kurbanlk
koyun gibi kendin bizzat tut, yere yatr, kprdamamas
iin el ve ayan, kendi el ve ayann altna alarak
bastr, salarn kavra, ban salamca tut, yere bastr ve
geriye doru bk ki ah damar ortaya ksn, ban
keskin azn yiyince oynamasn, boyun derisi
toplanmasn ve kurbana zahmet vermesin! ah damarn
kes. Tepinmediini hissedinceye kadar ayann altnda
tut. Sonra kurbanlnn souk bedeninden kalk ve ylece
dur.
Ey "Hakk'a teslim olan", "Allah'n kulu"!
"Hakikat''in senden istedii ey, ite budur. Budur
"imann daveti", "risaletin mesaj".
Bu senin sorumluluundur, ey "sorumlu insan"!
Ey "smail'in babas"
Uzun rislet yolunun sonunda "yol ayrm"na gelmitir

artk brahim!
Btn vcudu feryd etmekte : smail!
"Hak" ise bana vurmakta: "boazla"!
Seim yapmas gerek!
inde "hakikat''le "menfaat" savamaktadr.
Canyla baland menfaat... manyla baland
hakikat...!
Hakikat, onun kendi lmn istemi olsayd kolayd.
brahim yllardr hak yolunda "can"n feda etmi, ruhunu ortaya koymutur. te bu, brahim'i "Hakk'n zgr kulu"
olduu konusunda emin klmtr. Bu ise brahim iin bir
"bencillik", bir "zaaftr!
Gzel ruhlar, iyi insanlar iin iyi/gzel olan, lahRabbn ruh, ulu insan brahim iin irkin ve ktdr.43
brahim'in mektebinde "ahlakn izaflii"nin nasl ve
nereye kadar olduuna bir bak!
Ey "cann feda eden", smail'i de feda et!
'Tereddt",
ne kadar can yakc, ne kadar tehlikeli bir ey!
Ve sonuta "tevil"!
yle bir an ki insann iman davet ediyor, gnl ise
istemiyor.
"Sorumluluk", onu kolayca gnlden sklemeyecek bir
eyi "gnl'e kkletme"ye aryor, o ise "ka yolu"
aryor.
"Yanl yorumlar" dan daha kts de "doru yorumlar"
olsa gerektirir. Yani bir "hakikat''i ayaklar altna almak iin baka bir "hakikat" e dayanmak!
Ne byk bir faciadr ki batl, bir eline kl olarak akl,
bir eline ise kalkan olarak "eriat" almaktadr.
te burada Kur'an irk sancann destekisi olurken Ali
de silahszlandrlmaktadr.

"Hseyin mmeti", "Yezid akbeti"yle karlayor!

Yorum!
Bunun en kt tr : Akl yorum!
En fecsi: er' yorum!
"Sorumluluk"tan ka!
"smail'ini kurban et"!
Bu ifadenin bizim anladmz mnda kullanld
nereden
malum ki?
"Zebh" kelimesinden maksadn, lgat manas olduu
ve me
cazi manada kullanlmad nereden belli? Nitekim rnein
yle
denilmektedir: "Nefsini ldr". Bundan murad da "nefsin vesvese
sinden uzak dur" veya, "nefsin klesi olma" gibi anlamlardr.
Ya da
"mutu kable en temt" (lmeden nce lnz) ma'sum
lm
ikinci lm (Arapada: temt), hakk manasnda lm;
birinci
lm (mutu) ise mecaz manasnda lmdr.
Burada irad bir lm szkonusu: "Kendinizi ldrn".
Aktr ki burada lmden maksat udur: bencillii, egoizmi
kendinizden uzaklatrn, zerinizden atn". Bylece sabit
olmutur ki bu beyanda "mevt" (lm), bildiimiz gerek
"mevt" (lm) manasnda deildir. Dolaysyla "l" emri gerek manada l demek deildir.
"smail'in" tamlamasndaki "sen" zamirinin, zellikle bana
rc olduunu ve bu hitapta muhatabn ben olduunu
nereden bi
lebiliriz? Burada hitabn, hitab- m (genel hitb)

olmadn nere
den bilebiliriz? Mecazen hitb-i hs (zel hitb) eklinde
eda oldu
u nereden bilinebilir? Nitekim mean ve beyn ilminde bu
konu
ele alnmtr ve ayetlerde, rivayetlerde, iirlerde bir ka
madde bu
noktada delil olarak getirilebilir.
"smail" lafzndan muradn, bu smail, benim olum
smail
olduu nereden belli ki? Muhtemeldir ki dier manalardan
kinaye
dir. Baka bir mnya delalet edebilir. smail kelimesinin bir
man
veya sfatn ismi ya da mtak (tremi) bir lafz olma
ihtimali de
vardr. Szlk manasnda kullanlm olma ihtimali de ok
uzak g
rnmemektedir. Bu ifadede aleniyyet de olmam olabilir.
-"Zibh-i smail" terkibinde, smail kelimesinin muzafun iley (tamlayan) olmad, muzaf in (tamlayan) yerine
kullanld, muzaf in akl karineyle hazfedildii nereden
belli ki? Bu kaide Arap dilinde yaygndr. lah kelmda da u
kabil gelmitir: "Seele'l-karye". Bu, "seele ehle'l-karye"
demektir. Burada da "Zebh-i smail"den maksat "Zebhu alka-i smail" (smail sevgisini boazlama) olabilir.
Varsayalm ki saylan bu ihtimallerin tamam
merduddur. Yani bu muhtemel mnlarn hepsinin muhal
olduunu farzedelim. Buna gre Allah'n szn lafzlarn
zahirinden zihne ilk arm
yapan mnyla telakki edelim ve o lafzlardan hi biri iin o
mmkn mnlardan hi birine kail olmayalm. imdi bu

durumda dahi Br Tel'nn emrini in, hkmn icra

zamannn o saat olduunu nereden bilebiliriz ki?
Bu hkmn nassnda onunla amel zaman o hkmle
muayyen ve mukayyed olmamtr. Bu akl ilke aktr :
eriatn tayin etmedii, vahiyle nas klnmayan eyi, akln
tayinine havale edip mkellefin de mevcut gereklere,
artlara, maslahatlara, zaman ve mekana, imkanlara, sebep
ve gerelere gre semesi gerek! Nitekim Kitab'da cihad
hkm gelmitir; ama cihadn eklini fertler, vaziyete,
ahval ve eraite, akln gereklerine gre belirlerler veya
Snnet'te "ilim talep etmek" emredilmitir. Her m'mine ilim talep etmek farzdr, grevdir. Herkes ilim aramaya
memurdur, ancak hi kimse, bu teklife uymak farz olduktan
hemen sonra faslasz ilim aramaya girimekle mukayyad
deildir. Eer insan lm deinde, yar canl hale
dt mrnn son dakikalarnda dahi bu farz yerine
getirirse, emre itaat etmi olur. Tpk Hacy, hayatn
iinde mukeyyed klan "Hacc" hkm gibi. insanlar, Hacc ibadetlerini, hayatlarn serbestletirdikleri zamana
brakrlar. Bunun er'n bir mahzuru da yoktur. Zira bu,
boynundan atman gereken bir bortur, boynunun borcu; ne
zaman atarsan at! nk bu m'minin, Hacc konusunda
dnyada deil, kyamette sorumlu olduunu, eriat'n
hkmlerinin lmden nceki hayatta kemli, eitim ve
retimi, fikr eitimi duygu eitimini tahsil etmek iin
deil. lmden sonra sevap ve mkafat iin olduunu
sanmaktadr.
Esasen "smail'i boazla" emir fiilinin usl ilmi asndan emri in olduu nereden bilinebilir? Bilakis gl, hatta en
gl bir ihtimal ve yakne yakn bir zanla bir "emr-i irad"
olmas uygundur. u anlamda ki "zekat verin" ayeti gibi de deildir. Halk, hi ara vermeden hemen zekt ehline
vermekle grevlidir. nk emir Mevlevdir, lahdir; yani
Mevla'nn kuluna emridir. Dolaysyla onun "ina"s, yani icad ve encam, klesine farzdr. Hemencecik de emre itaat

etmesi gerek. Bu belki u ayetteki durum gibidir : "... o mallar hakimlere aktarmayn" (Bakara, 188) Br Tela
bizi bu
emirle irad etmek istemitir: Yetimlerin mallarn hakimler
vesilesiyle yemek Hz. Hakk'n nazarnda irkin bir fiildir.
Bunun iin bu ayette emir, irddir. Emr-i rd Eer Sri,
bu emri vermeseydi bile akln hkmyle onu yapmak gerekli
olan emirdir. Baka bir ifadeyle emr-i ird, ri'nin o emir
vesilesiyle insan akln hkmne ynelten emirdir.
Bundan dolay eer dier ihtimal, tefsir ve tevilleri
atarsak, yakn lsnde unu syleleyebiliriz; Hz. Br
Tel'nn bu hkmden murad u noktay beyan etmektir:
esasen kulluk ve ilah itaat makamnda evlda alaka/sevgi
bir hitir ve bunun hasl ettii mn, u kll hakikattir:
Hak karsnda mutlak mtevekkil olmak, tam bir
teslimiyyet ierisine girmek ve btn her eyden
vazgemek, hayatmzn en aziz sevgi ve balarnn Hakk'a
ittisale ve Hakk'la itigale engel tekil etmemesi gerek.
Evlda kar ar ilgi/sevgi, kulu kendisiyle megul eder,
Allah' zikretmekten alkoyar, smail brahim'in ar
ilii/sevgi oda olmu ve Vahiy dilinde brahim "kes"
szyle bundan nehyedilmitir. Bu nehiyden murad da
nehy-i irddir, yani brahim'in dikkatini u hususa
ekmektir: Senin smail'e kar ar sevgin, ruhunu ve
kalbim tamamen Hakk'n akna vermene, Allah'tan
bakasna muhabbet beslemekten uzak durmana engel
tekil eder. Yeri geldiinde ispat edildii zere "smail'i boazlamak"tan murad smail sevgisini boazlamak
olmaktadr. Bu, haber olarak "Mallarnz ve ocuklarnz bir fitnedir" ayetinde kastedilen mn ile ayn mny ifade
eder.
Btn bu akl ve er'i vecihleri, ayet ve rivayetlere
istinad etmeyi, kelam ve usul ilminin ltleriyle istidlalde

bulunmay, akl ve nakl delillerle delillendirmeyi bir

kenara brakrsak elimizdeki ltlerle esasen bu amel, er mbne aykrdr!
u halde ma'siyeti ve haram fiili emretmek asla Br
Tel'ya isnad edilemez.
Evet "yorum"! Sorumluluk arlat, insann cannn
istedii eye uymad vakit "ka yolu" bulmak. Fakat hakikat, "hayatn kenar"nda bulunduu zaman, bir oklar hakprest
kesilir. Kazan esnasnda, pazarda, dertsiz,
tasasz, iyi ve gzel yaamda "hayrl
iler"! yaparken insanlar hakka raz edilir. "Hakikat",
"yaamn mecras"na yerletiinde i, su ve ekmek getiren bir sermaye olduunda ve sonuta meslek resm bir meslek,
al veri tezkeresi, su verdiinde, ekmek, nm ve unvan
verdiinde, herkes hem hakperest ve mutaassb m'min
kesilir, hem de bu yolda hizmetler ina etmeyi ve eserler
sahibi olmay arzular.
Fakat hak, "hayatn kars"nda yer aldnda ve
hakperestlik zahmet vesilesi olduunda, baars, zarar ve
tehlikeye yol aacak olduunda... omuzlara ok ar bir
sorumluluk yklediinde, yol yoku, talk olduunda,
uurumlardan dme tehlikesi bulunduunda, pek ok
harami tuzaklar yollarda pusu kurduunda, hava
tufanl/dumanl, gece karanlk ve korkun olduunda,
yoldalar az olup her admda da gittike azald ve sonuta
tek bana kaldnda! Seni vadide kalmaya aran her
eyden gnl arndrdnda, geceye alm, vadiye
yerlemi ve hepsi yanyana durmu bir topluluk ve kabileyle
uyumlu ve hemhal olduunda, evet btn bunlar
szkonusu olduunda, Hakk'n mesaj sana gnln nm,
ekmek, can ve ak smail'inden arndrman ve yle yrmen
gerektiini sylyor. Kalbin vesvesesi ise "kal, u anki
durumunu muhafaza et ve yle yap" der. Burada hem bilgin,

vukfiyetli, hem de sorumlu olan insann son hilesi

"yorum"dur. Mevcut durumu muhafaza edebilme ve ylece
kalabilmenin yolunu bulmak. Fakat vicdanm da yle
uyuturabilme, iindeki serzeni sesini boabilme yolunu
bulabilmek; dini dnyayla uyumlu hale gelerek bozulacak
ekilde tahrif edebilmenin yolunu bulmak, dierleri gibi
smail'ini de koruma, fakat dierleri gibi Hakk inkar
(kfr), Allah'a isyan ve halka hyanetle sulanmama yolu.
arab ime, fakat erbet niyetiyle, deva niyetiyle imenin
yolu. Yorum, yani hak olmayana hak verme ekli. Sen adn
ne koyarsan koy. Fkh izah, er'i yorum, akl, rf, ahlak,
ilm, psikolojik, sosyolojik, diyalektik, aydnca vb. tevil....
Ne dersen de.
Fakat Hacc'da, stelik de byk brahim'in hayat
serveninde, tm denemelerden mutlak sadakat, takva,
ilim, amel, strap, ac, cihad ve hakperestlikle baaryla
km o ihtiyar brahim'in macerasnn getii yerde Allah onun adn "blis'in tevili"
koymutur.
Bu malm "nereden bilinebilir ki"lerden biri brahim'in gl aklna, saf ve sarslmaz sadkatine de musallat olur:
"Bu mesaj ben ryamda iittim; nereden bilebilirim
ki..."!
blis kalbine "evlat sevgisi"ni atar ve aklna "mantkl delil"
fler.
Bu, birinci aamadr:
"lk talama"y yap!
Emri yerine getirmekten kanr ve smail'ini korur.
"brahim, smail'ini kes"!
Bu kez daha ak, daha keskin bir mesaj...!
brahim'in iinde sava kzr. Tarihin byk kahraman,

perianlk, tereddt, korku ve zaafa tutulmu bir biaredir

artk!
Tevhid'in byk rislet sancaktan, blis'in oyunca m
ne?
Allah'la blis arasndaki ekimede iyice ufalanm,
iliklerine kadar dert ve ate basmtr.
Beer vcut, insan varln derinliklerinde eliki, akl
ve ak, uur ve vicdan, hayat ve iman! Kendin ve Allah!
Beer, hayvan ile insan, tabiatla Allah, igdyle bilin,
yerle gk, dnya ile Ahiret, bencillikle Allah'a ballk,
gereklikle hakikat, lezzetle fazilet, kalmakla gitmek,
hud ile aybet, imek (bden) ile olmak (oden), esaret
ile necat, kaytszlk ile sorumluluk, kendine dknlk ile
Allah'a dknlk, irk ile Tevhid,
"benim iin" ile "bizim iin"
ve nihayet "olan" ile "olmas gereken" arasnda arac halka.
kinci gn., "sorumluluun" "arzu ve istein" cazibesi zerindeki arl, nceki gnden daha fazla
hissedilmekte...
smail tehlikeye dm, onu korumak daha da
zorlamtr.
blis'in brahim'i kandrmak iin daha ok zeka, mantk
ve maharet kullanmas gerekmektedir.
"Adem"e verdii o "yasak meyve"den brahim'in de yemesini istiyor, blis.
brahim: insan, bu ztlarn bilekesi varlk, aydnlkla
karanln, Ahura ile Ehrimen'in sava cephesi, "amur" ile
"ruh"un; "kt kokan balk" ile "Allah'n ruhu"nn bileimi, bu "nefs"!
"Ona fcurunu ve takvasn ilham etti" (ems, 8) Ve "sen" bir tereddt, bir "titreyi", bir "seim" ve ite busun!
lgi, ba ve sevgiyi mi, mesaj m?
Ey Allah'n Rasl! Ey sorumlu! Ey halkn mesajcs! Sen
smail'inin babas olarak kalmak m istiyorsun?

Ama... nasl olur? smail'imi mi boazlayacam?

Hemde kendi ellerimle mi?
evet!
Evet, halk karsnda smail'i feda etmelidir; akde
sorumluluu,
efkat/duygu sorumluluundan daha
stndr.
"Mesaj"n daveti mi yoksa "baba" zevki mi?
blis, kalbine "evlat sevgisi"ni atyor, aklna ise "mantk"
delil flyor.
"Fakat.... ben bu ary, bu mesaj ryamda
duydum. Nere
den bilinebilir ki..."?
Bu ikinci aamadr.
"Orta talama"y yap
Emri ifa etmekten kanyor ve smail'i koruyor.
"brahim! smail'ini kes"!
Daha ak ve daha kafi...
"Tevil" ii daha da zorlat. Hakikatin akl ve
sorumluluun basks daha ak, ka imkan brakmayacak
denli daha ar.
brahim, ylesine darla, ylesine skntya dmtr
ki mesajdan phe etmenin artk izah edilebilir bir yan
olmadn, mesajdan kamak iin teviller yaplamayacam,
bir takm tevillere girimenin, phe duymann ihanet
olacan hissetmeye balyor. "Rd" ile "ayy" arasndaki snr, karsnda yle kesin ve ak bir ekilde belirmitir ki
blis'in gc ve dehasnn, etkilenip bo izahlara girimesine
yol aacak sahte bir i olmadn anlamtr.
brahim, bu mesaj inkar etmede blis'in rolnn
olduunu, blis'e itirafta bulunduunu hissediyor...

Uurumun kenarnda!
brahim'in d!
Putkran brahim'in, Ulil-azm Peygamber, slam'n banisi,
halkn nderi... brahim'in,
"Tevhid"in doruk noktasndan
"irk"in en alak bataklna!
d...
Daha ne diyeyim?
irk mi? Hayr! olamaz! irk ok tanrllk; Allah'la birlikte
bakasna veya bakalarna tapmaktr.
Ve brahim, Kur'an'n ibadet, tevhid ve irk hakknda
kulland dille, Allah yerine blis'e tapma uurumunun
kenarndadr. te blis, Mina cephesinde aka Allah'n
karsnda durmutur.
Hibir hileyle her ikisiyle birlikte yanyana gelinemez.
Ve her ikisinden birden uzaklalamaz da.
Ne "birlikte yaama", ne de "tarafszlk"!
Ah! Bu ne etin, ne korkun bir yk!
nsan, evrenin bu Allah -benzeri (hdgne) varl,
kainat emri altna alabilecek bu insan, ne kadar da gsz!
inde Allah'n ruhunu tamakta, ama "zaaf "la
yorulmu!44 Hibir makamda dten korunmu deildir!
Uurumun zerinde tpk yeni yrmeye balalayan ocuk
gibi, daima kendini kontrol etmelidir! Bilin Masum Tehvid
Peygamberlerinin sonuncusu Hatem'l-Enbiya dahi kendini
korumasayd sarslabilir debilir, yaptklarn heba
edebilirdi. O bile irkten masum deildir!
brahim, Sahib-i azm Peygamberlerin babas, insanlk
tarihinde putkran ve irk katili! mrnn son
merhalesinde, insan gcnn zirvesinde, lah izzet ve

onurunun tepe noktasnda, bir tek "evlat sevgisi" onu blis uurumunun kenarna srklemitir!
Tevhidin en gl kahraman, Allah'n Peygamberlerinin
babas, yz yl brahim olarak yaadktan sonra, tepeden
trnaa lah almet, iftihar ve yakn elde ettikten sonra,
artk blis'in perian oyunca!
Senin iin artk hibir yol kalmamtr. Allah ve eytan iki
yannda durmular. Hangisini seersin. brahim!?
brahim'in zerinde hccet tamamlanmtr. phe yok
ki mesaj, hak mesajdr. Kukusuz mesajdan pheye
dmek eytandir. Mesajdan phe blis bir phedir.
Yine de "mantk delil" getirebilir. Mantk delili de yledir. Fakat vicdan onu kuatm, emri altna almtr.
Hakikatin aydnl, akl ve scakln tutumu ate
paras gibi ftratnn derinliklerinde btn bir varlyla
hissetmekte, idrak etmektedir.
"Hakikat", akl delillere muhta olmayacak kadar sarih, gl ve yakndir. Hakikat adam, hakikati tpk gnein
parlakl gibi hisseder, kendi var oluunu bulup idrak ettii
gibi, Hakkn varln da vicdannda hisseder.
Hakperest insan hak bulucu bir koku alma duyusuna
sahiptir. Asla yanlmaz gl bir duyudur bu. Tpk bal
ansnn, yzlerce fersah mesafeden, binlerce da, tepe, ova,
karanlk tufan gibi engeller arasndan, saysz yollan, bozuk
da yollarn, grnmez kara ve deniz yollarn o yn bulucu
gizemli gcyle aarak kendi kovann bulduu gibi hakinas
insan da ayn ekilde hakkn peine der, geceler, tufanlar,
tuzaklar, komplolar, binlerce vesvese, badndrc
hokkabazlk arasnda hakkn ynn tehis eder. Tarihin hak
perestlerinin nderi olan brahim de o uzun mrn
hakperestlik iinde geirmi, hakk iinde hakkla bym
olgunlap pimi, meyve vermitir. Byle bir insan olan
brahim, peki nasl olur da Hakk'n hakk mesajn tanyamaz ve

blis'in vesvesesini tehis edemez?

Her ne kadar dost onun iin bir ate yakmsa da
dmann tututurduu yangn ve alevden daha korkun ve
daha yakc....!
Her ne kadar imdi dman, zerindeki bu yangn
soutmaya, krmz gle dntrmeye alyorsa da...
Dostla dmann Hakla batln lt, seninle yaptklar
eye gre deildir. Bu ikisinin baka bir lt vardr, benim
ve senin kar ve zararndan daha te bir ey .
brahim, artk ne yapmas gerektiini biliyor. Mesajn
anlamn yaknen kavramtr. Bilmektedir ki ta bandan
beri, o pheler eytann iiydi. Umutsuzluk iinde bir mr
boyu bekleyiten sonra bir evlada kavumu olan bir babann
tarif edilemez ak, onu bilinsizce, bu tr yorum ve
tereddtlere srklyordu. Bu yorum ve
tereddtlerle ka yolu bulmak emelindeydi. Allah'n
karsnda durmakszn ve haktan yz evirmeksiz, smail'i
kendisi iin koruyabilmenin yolu.... Fakat artk her ey ak
ve aydn,
dert verici, strap verici!
Vah vah, ne korkun bir facia!
brahim, mesuldr, evet, bunu artk iyice anlam
vaziyettedir. Fakat bu sorumluluk bir baban tasavvur
edemeyecei kadar ac ve etindir.
stelik de brahim gibi yalnz, yal bir babann tasavvur
edemeyecei kadar....!
Hem de smail gibi biricik olunu kesme konusunda!
Keke smail tarafndan brahim boazlansa, kurban
edilseydi, ne kadar da kolay!
Ne kadar da zevk verici!

Fakat hayr, gen smail lmeli ve yal brahim hayatla

kalmal, tek bana zgn ve yrei dal...
Kanl yal ellerle!
brahim ne zaman mesaj dnse, teslimiyetten baka
bir bir ey aklna gelmez. Artk en kk bir tereddt
yoktur. Mesaj, Allah'n mesaj; ar, Allah'n arsdr.
brahim, evet tarihin bu byk ssi, Allah karsnda tam bir
teslimiyet iine girmitir.
Ama ne zaman emrin ifasn, smail'inin kesilmesini
dnse, aresizlik ve acz, onu yle bir bask altna
almaktadr ki fanus gibi kendi zerine katlanmaktadr.
Keder, temizlik ve peklik aynas olan ak benzini deri
paras gibi yakmakta, morartmakta ve soldurmaktadr.
Da gibi dert yk altnda kemiklerinin krldn duyar
gibidir.
Zaaf, aresizlik ve korku sultasnn, brahim'in btn bir
vcudunu sardn, derdin brahim'de neler yaptn gren
blis, onun iine hrs ve tama, atmaya alr. blis'in iidir bu: Adem'in yeryzne iniinden beri Ademin ocuklarna
tuzak kurmakla megul olan kinci dman blis, nerede bir
insan kokusu alsa hemen orada bitiverir. Her kimde korku,
zaaf, tereddd, ye's, haset, bencillik, uursuzluk, hatta bir
eye ar sevgi ve ballktan bir eser grse hemen harekete geip ie koyulur. blis iin iyi eyler bile
ktlk kayna olabilir, senin yolunun zerine oturma
frsat bulup seni kendine arabilir. Sorumluluktan
uzaklatrabilir, gnlndeki hak mesajn aydnlk ve akln
karartp bozabilir. blis, evlat sevgisini bile ktye
kullanabilir. "phesiz, mallarnz ve ocuklarnz birer fitnedir" (Enfal, 28) Nedir fitne? "Deneme/deney oca"!
"Akde yolunun eddi"!
smail imdi brahim'in tek ak,

blis karsnda tek zaaf noktas...

Artk smail'e sahip olduu iin brahim'in yrei
hoplamaktadr. Mesaj, hak mesajdr.
Fakat onun yreim "smail'e sahip olma" zevkinin yerini
"onu kaybetme" derdi doldurmutur. Gam, fkeli bir srtlan gibi brahim'in canna reklenmi, onu iten ie
kemirmektedir. Gam kokusu blis'i mest etmekte, sevinten
uurmaktadr. Keder, insanolunu, blis'in yal penesi ve
keskin dilerine lokma yapmaktadr.
blis tekrar umutland, kederli brahim'in iine hrs ve
tama' atmann gayretine drd, brahim'in peine derek
"uurunun bilinsiz" derinliklerinde gizlice akt ve ikinci kez syledii eyi tekrarlad.
blis'in mant her zaman birdir, ayn eyin tekrardr.
Yzlerce renk ve dzen olsa da:
"Bu mesaj, ryamda...."!
Fakat hayr yeter, yeter artk brahim!
brahim kararn verdi,
seimini yapt
brahim'in seiminin hangisi olduu belli.
Peki hangisi?
"Allah'a kulluun mutlak zgrln"!
"smail'i kesmek"
brahim'i kendisine kullua aran son ba!
nce olay ocua amaya karar verdi.
Olunu ard,
olu geldi.
Baba, "kurbanlm" tepeden trnaa szd!
smail, byk kurban!
imdi Mina'da kayalk bir kede, baba ve oul babaa
konumakta!...
Sa-sakalna ak dm, bir asrdan uzun bir mr

aclarla geirmi bir baba

ve nazik, yeni am bir ocuk!
Yarmadann g, ne desem, dnyann g, bu
manzaray grmeye dayanamaz. Tarihin iitip de
kaydetmeye gc yoktur. Yeryznde baba ile oul
arasnda byle bir konuma asla hayal bile edilemez.
Byle samimi ve bylesine mthi bir konuma!
Baba, sanki hikayeyi anlatacak, ruhunun muzdarib ve
acl dalgalanmalarn oluna aacak gc kendinde
bulamyor.
Hatta ben seni kendi ellerimle kesmeye memur edildim
diyerek konuyu dile getirmeye kadir deildir. Nihayet
kalbini Allah'a aar, dilerini skar ve yle der:
"smail, ben ryada seni kestiimi grdm
"!
Bu kelimeleri azndan yle hzl karr ki konumas
abucak biter, kendisi bile duymaz, anlamaz. Konumasn
bitirdi. Ve ylece sesiz kald, smail'e bakmaktan rkm
korkulu baklar ve mthi ehreyle!
smail meseleyi anlad, babasnn ackl yzne yrei
yand ve onu teselli etti:
"Baba! Hakk'n emrini yerine getirmede tereddt
etme, teslim ol. Beni de bu ite teslim olmu bulacak ve
nallah sabredenlerden olacam greceksin."!
brahim bu szler zerine, hayret verici bir g
bulmutu kendinde. Artk sadece hakperestlik gcyle
harekete geen bir iradeye ve sadece mutlak zgrle
sahipti. Kesin kararlkla ayaa kalkt. Bu kalk yle eritici,
yle evik bir kalkt ki blis'i hemen umutsuzlua gark etti.
Mutlak zgrlkten baka bir ey olmayan ve hakperestlik

gcnn dnda baka hi bir eyin kmldatamad bir

iradeye sahip olan Tevhid delikanls smail de Hakka
teslimiyette yle yumuak, yle ram olmutu ki adeta "sessiz ve
ok sabrl bir kurban"!
Baba ba tuttu, keskinletirmek iin tarif edilemez bir
g ve hmla taa srtyordu. Hayatta en kymetli gnl
bana kar babalk efkatini byle ortaya koyuyordu.
ocuuna gsterebildii tek muhabbet buydu o anda.
Akn ruha bahettii gle, nce kendini ite ldrd,
kendi can damarn kesti ve ii kendinden boalarak Allah'a
akla doldu.
Sadece Allah diye nefes alan bir canl!
Sonra Allah'n verdii gle ayaa kalkt. Rahat, sessiz ve itaatkar duran gen kurbann kurban yerine gtrd.
Topraa yatrd ve abucak altna ald. Yanan taa koydu,
bandan tutarak sandan bir tutam kadarn avucunun iine
ald. Biraz geriye doru ekti. ah damar dar kt.
Kendini Allah'a havale etti. Ba kurbannn boazna
dayad ve bastrd,
fkeli bir bastr, korkun bir abuklukla.
Yal adamn btn abas henz kendine gelmeden, gz
amadan, grmeden "Onun her eyi"nin bir annda iin
bitmesi ve kendisinin kurtulmas iindi.
Fakat...
Ah! Bu bak!
Bu bak... kesmiyor!
ncitiyor...
Bu ne acmasz bir ikence byle!
Ba hmla taa vuruyor!
Yaral bir aslan gibi kkrer, dertle, strapla, hmla

kendi zerine kvrlr adeta, korkar, babalndan dehete

der. imek gibi atlr, ba kaptyla ylece itaatkar,
ram ve sakin bir ekilde duran hi kmldamayan kurbannn
zerine ikinci kez hcuma geer.
Bir de ne grsn:
bir koyun!
Ve bir mesaj
"Ey brahim! Allah smail'in boazlanmasndan
vazgemi;
onun yerine kesmen iin bu koyunu gndermitir. Zira sen
buyruu yerine getirdin"!
Allah Ekber!
Demek Allah iin insan kurban etmek yasak oluyordu.
Oysa gemite bu, yaygn bir din gelenek ve ibadetti.
brahim'in milletinde, insan yerine koyun kurban etmek
vardr!
Bundan daha da anlamls:
brahim'in lahnn dier tanrlar gibi kana susamam
olmasdr. A olanlar, ete a olanlar, Allah'n kullardr!
Bundan daha manidar olan;
Allah'n bandan itibaren smail'in kesilip kurban
edilmesini istememesiydi.
O istiyordu ki brahim, smail'in kurban edicisi olsun.
yle de oldu; ne yrekli bir insan
Artk smail'i katletmek bounadr, samadr !
Allah bandan beri smail'in Allah'n kurban olmasn
istiyordu.
yle de oldu nitekim: ne kadar sabrl bir insanm.
Artk smail'in ldrlmesi beyhudedir!
Burada szkonusu olan "Allah'n ihtiyac" deildir.

Her yerde szkonusu olan "insann ihtiyac"dr.

Budur, hakm, efkatli, merhametli, insan seven
Allah'n "hikmeti".
O, brahim'i smail'ini kurban etmek gibi yce bir
makama karyor,
smail'i kurban etmeksizin!
smail'i de "Allah'n byk kurban" olmak gibi stnzirve bir dereceye ykseltiyor,
ona hibir zarar vermeden!
nk bu dinin yks, ikence, insann kendine eziyet
etmesi, kan ve tanrlarn kana susamlnn yks deil,
"insann kemli" nin yksdr. gd zincirinden, dar egoizm zindanndan kurtuluun yksdr. Ruhun ykselii,
akn mirac ve beeriyet
iradesinin mucizev iktidarnn; her ba ve kayttan, seni
"hakikat karsnda sorumlu bir insan" olarak esir ve aciz klan tm zincirlerden kurtuluun yksdr.
Ve nihayet, "ehadet'in yce doruk noktasna erimek,
tpk smail gibi.
Ve ehdetten daha da te, daha da yce...
Bu, beeriyet szlnde henz ad olmayan bir ey
brahim gibi!
Bu yknn sonu nedir? Koyun kurban etmek.
Bu en byk insanlk trajedisinde Allah'n kendisi iin
istedii ey nedir?
Bir ka a iin koyun kesmek!
Ve imdi sen, ey brahim gibi Mina'ya ulam insan!
Kurbanln getirmi olmal, ta bandan smail'ini Mina'da
kurban etmek iin semi olmalsn.
Senin smail'in kimdir? Nedir?
Kimsenin bilmesine gerek yok. Sen kendin bilmelisin ve
tabi ki Allah

Senin smail'inin, ocuun olmas mmkndr. Bu, tek

evladn
olmaya da bilir. ocuun olabilecei gibi karn, kocan, iin,
hre
tin, ehvetin, gcn, iktidarn, mevkiin, makamn da
olabilir.
Senin gznde, brahim'in gznde smail'in sahip
olduu yere sahip olan kimsenin veya eyin ne olduunu ben
bilmem tabi ki!
Sorumluluun gereini yerine getirmene, hakikat iin
alma
na engel olan, zgrln kstlayan, seni kendinle
babaa kal
maya, nefsinle, hevnla birlikte olmaya aran zevk ba
olan, tp
k toplum zincirinin, senin salam yerini balamas gibi
yrmene
izin vermeyen, smail'ini koruman iin blis'le ibirlii yapan, hak
mesaja kar kulan sarlatran, anlayn, akln bozan,
kalbini
irkinletiren, seni iman ferman karsnda isyana, ar ve
zor so
rumluluk yk altndan kamaya ynelten.... seni koruyan
ve kur
bann koruyan her ey ve herkes
!
Bunlar smail'in zellikleridir. Sen kendin onu, kendi
yaamnda bul ve al, Allah'a yneldiin u an Mina'da
kurban et.
Koyunu, hemen ilk batan seme, brak onu Allah sesin

ve smail'ini kesmek yerine sana takdir etsin, balasn.

Bylelikledir ki Allah kestiin koyunu kurban olarak
kabul eder.
smail yerine koyunu kesmek, "kurban kesmek" iken
koyun olarak koyun kesmek, olsa olsa "kasap"lktr!
Teslis Putlar
imdi unu sormak gerek Mina'daki putu tandn m
artk? brahim'e vesvese vermeye alan bu blis
semboln!
Acaba insan "kendi benliinden syrlarak" mutlak
zgrlk miracna kadar ykselebilir, nsan esaret altna
alan kayt, ba ve zincirlerden kurtulabilir, ilah varlk
olabilir, "kendisi iin" ve fakat "kendi asliyetinin dnda baka bir ekilde" (existence pour soi) -itibar- "Allah iin"
ve faat "kendi z biimiyle" (existence en soi-authentique) asl-zat- var olan brahim varlk aamasna ykselebilir,
aamay da geebilir mi?
Acaba bu put, Hacc- Ekber'de, Arafat, Me'ar ve
Mina'da szkonusu olan msbet seyir merhalesinin
menf seyir merahalesi deil midir?
lk talama Arafat'n, orta talama Me'ar'n, son
talama Mina'nn kart deil mi?
Artk dnecek mecalim kalmad. Burdan teye aklm
ermiyor.
Fakat bu erevede ortaya kan u soruya cevap
vermem gerekmektedir: brahim olma yolunun zerinde
insana pusu kuran, onu lah risaletini yerine getirmekten
alkoymaya alan asl etken ve blis'i g, temel put,
tam olarak ne yapar?
Hakkn mesajn mesh eder, deitirir, bozar ve tahrif
ederler.

nsan, en byk zaaf noktas ve d yeri olan en gl

sevgi ban ktye kullanarak kemale doru yrmek ve
Hakkn sorumluluuna yerine getirmekten alkoyar, fel
eder.
Bu putun sahip olduu ve bizim onlara iaret eden
objektif misdaklar bulmamza yardm eden dier bir
zellik udur: Bu put mstakil puttur. Her birinin bir
ad, unvan ve karargah bulunmaktadr. Fakat birbiriyle dayanma iindedirler.
de bir izgide seyretmektedirler. de sorumlu insann ve
yoldaki insann yolu banda pusuda beklemektedir.
Bunlarn hepsinden daha da nemlisi udur: bu put
bamsz varla sahip olmakla birlikte, bir tek varl
sembolize ederler : blis'i
Bir "varlk", bir "vcut"turlar, ama ayn zamanda " tane"dirler; " vcut"turlar; ama ayn zamanda "bir"dirler!
Ne ilgin deil mi?! "Teslis"in bilimsel ve yaygn tanm da budur! (Trinite): ilahlk!
Yahudilik'te: Phylion (filun) denilen Uknum.
Hristiyanlk'ta: Baba, Oul, ve Ruhu'1-kuds!
Yunan'da: bir bata yz.
Hint'de: Vinu, yine bir bata sima.
Hinduizm'de: zatta men: ba el, gs
Eski ran'da: zer (ate)de (Gonesb, Estakhr ve Berzin
mehr) Ahrumazda.
Ve baka bir yerde : Allah'n vastas, Allah'n glgesi,
Allah'n ayeti.
irk nedir? Dnyev bir din: bilimsel tarih felsefesinde
doru bir ekilde ifade edilmitir ki irk, toplumun alt
yapsndan doan, mevcut dzeni izah edip merulatran,
toplumun madd temelleriyle uyumlu aty tekil eden ve
nihayet halkn bilincini uyuturan ey!

Btn bunlar dorudur, bunlar syleyenlerin

anladklarndan daha doru, ama irk dini balamnda...
Tevhid dini irkin kartdr ve irkle ayn kaynak, z ve
fonksiyona sahip olmas dnelemez.
Tarihin sava, dine kar dinin, irke kar Tevhidin
savadr.
Fakat u da var ki Tevhid dinini dahi sosyal
gerekliinde irk dini haline getirmilerdir. Tevhid rts
altna gizlenmi irk! Daha korkun ve daha srekli.
Hristiyanln teslisi, tevhid idi! Vinu, Ahura vb. ayn
ilah deil mi?
Ben inanyorum ki btn dinler tevhid zereydiler.
Sosyal dzen tarihte irke; tek toplum, tek ruhlu ve snfsz
toplum, snfl ve gruplu toplumlara; tevhid irke
dnmtr.
Adem'den geriye iki oul kald, iki ademolu.
Hayvanclk yapan Habil'i, bol ekin ve arazisi olan kardei
Kabil ldrd. Kabil'in lmn kimse haber vermemitir.
Kabil lmemitir. Adem'in varisi olan Kabil, bir asb idi, bir
katil idi, kardeinin katili, ehvetperest, mlk sahibi,
Allah'a kar as ve Adem'in halefsiz halefi idi!
Tarihe egemen olan Ademoullar, Kabiloullardr.
Toplum geliti; kurumlar, sistemler karmaklat,
iblm, uzmanlk ve snflar ortaya kt. Kabil, evet
egemen g, belirleyici g, hakkn asbi, madd hereyin
sahibi olan Kabil de ayr yzle ortaya kt. lerleyen
toplumda siyaset, ekonomi ve din boyutta belirdi ve
Kabil, bu ayr sten her birine dayand. Zor, zer ve zhd
gibi kudreti ortaya kard. stibdad, istismar ve
istihmar, kendilerini gstermekte gecikmediler. Tevhid, bu

 sembol Firavn, Karun ve Bel'am- Bura olarak

isimlendirmektedir. Fakat irk, boyutlu egemen
dzendeki bu yeryz tanrsn dinle izah etmekte ve
gkteki tanr ile tevil etmektedir.
Bu , seni Allah'a kulluktan kendine kullua arr.
Ey brahim elbisesine brnm insan!
Bunlar sana galip gelebilmek, ban balayabilmek,
cebini boaltabilmek, akln idi edip karartabilmek iin
seni "smailperestlie" srkler!
Vur ey Mina'ya gelmi Hac!
Sen ki smail'ini de kurban yerine getirmisin.
Tpk brahim gibi ehre iindeki blis'i tala.
Ey byk put krcnn takipisi, tevhid eri, putu da
kr.
Zilhicce'nin onuncu gneinin dousuyla birlikte
zaman, hcum ann ilan eder. mmetle ayn admlarla
yryerek Me'ar'dan hareket etmi hraml toplulukla Mina
snrndan ge, talama geidine hamle yap, ilk hamlede
sonuncusunu vur!
Gerekten bu sonuncusu kimdir? nce ona m atmak
gerek?
Firavun mu?
Karun mu?
Bel'am- Bura m?
Bu put, bu Kabili gcn bidesi, bu blis
sembol, tevhid kart irk teslisidir.
Firavun'u vur; zira: "Hkm ancak Allah'ndr".
Karun'u vur, zira: "Mal, Allah'ndr".
Bel'am- Bura'y vur, zira: "Din, bsbtn Allah'ndr".
Allah'n tabiattaki temsilcisi, insanlardr, Allah'n

yeryzndeki ailesi insanlardr. Yeryznn varisleri ise

layk, salih kullardr.
Demek ki Allah'n hkmeti, insanlarn elindedir. z
kaynaklarn hepsi de insanlarn...
Allah'n dininden btnyle sorumlu olanlar da
insanlardr.
Bu nden hangisi Firavun ve despotizmdir,
zrperestliktir? Hangisi Karun ve mala tapclktr,
zerperestliktir ve hangisi Bel'm- Bura ve mollaclktr?
Her brahim aydn, sahip olduu fikr bakas ve sosyal
mcadele yntemiyle ve de sorumlu olduu sosyal dzen
temelinde, asl dayana birinin zerine koyar. Siyas bir
sava ise sonuncuyu Firavun olarak kabul eder, daha ok
da baskc, militarist ve faist dzende...
Ekonomi faktrnn belirleyiciliine inanan bir iktisat
mtefekkir, sonuncunun Karun olduunu dnr.
Cehaleti, fikr donukluu, bilin ve gelimeyi boucu
etkeni, irk dini veya bozulmu irk dini olarak gren;
beyinler, zihinler sarslmadka hi bir eyin
sarslmayacana inanan mcahid fikirli aydn ise
sonuncusunun Bel'am- Bura olduunu var sayar.
Ben ilk Hacc'mda, sonuncuyu Bel'am olarak kabul ettim
ve Bel'am niyetine taladm. Kendi seimimin Kur'an'a
uygun dtn de grdm belirtmeliyim. Kuran'n
saldrs daha ziyade nifak, irk ve cehalete; itiraz ise
mollacladr:
"Onlar Allah' brakp da hahamlarn ve rahiplerini rabler edindiler..." (Tevbe, 31)
Ruhanilere, din adamlarna ynelik fkeli ac ses :
"Onlarn durumu, koca koca kitaplar tayan eein durumu gibidir." (Cuma, 5)
"Artk onun durumu zerine varsan da dilini sarktp soluyan

, terketsen de dilini sarktp soluyan kpein durumu gibidir"

(A'raf, 176)
Allah'n dnda mollalar, din adamlarn rabler
edinmilerdir. Bu ie yaramaz mollalar, tpk kitap ykl
eek gibidirler. Mnafk molla, zerine varsan da havlayan,
terketsen de havlayan kpek gibidir...
Bana gre Kur'an'n son sresinde de bu, beyann
icazyla, szn lah g ve gzelliiyle ilgin bir ekilde
vurgulanmaktadr. Sre Peygamber'in ahsna hitab
etmektedir. Kuran'n sana verdii bu sre, byle bir
ahsiyete, en byk lah risalet, beerin en byk kurtulu,
bilgi ve liderlik sorumluluuna sahip olan Peygamber" e
seslenerek yle diyor: Sen "er"den emin deilsin. O halde Allah'a sn!
Sre, Allah' sfatla tarif etmektedir :
"De ki snrm "insanlarn Rabbi"ne, "insanlarn Meliki"ne,
"insanlar lah'na!
Szkonusu putun kendilerine tahsis ettikleri
gcn, olumsuzlanmas ve Allah'n zatna ait olduklarnn
olumlulanmas (Tevhid!).
Burada da grmekteyiz ki ilahi ve ruhan g sonda
zikredilmitir.
Peki Peygamber gibi bir ahs, kimin errinden insanlarn
Rabbi'ne, insanlarn Meliki'ne ve insanlarn lah'na
(Mlikiyet, Mlkiyet, Rhaniyet) snmaldr? Hanns'n
errinden. Hanns kimdir? Kur'an, onu ak bir biimde
ortaya koymaktadr :
"nsanlarn gslerine vesvese veren el-vesvsi'1hanns'n errinden"!
Burada insanlarn sinelerine vesvese (dnce, duygu ve
inan) veren bir gten sz edildiini grebilmekteyiz.

Mina'da da szkonusu olan, brahim'in sinesine vesvese

veren blis'tir.
Demek ki sonuncusu, bu vesveseci hannstr... Din
ticareti yapan alim klkl, ilim ticareti yapan bilgin ve hain
aydn! Kur"an, insanlk tarihinin ilk atmasz ve snfsz toplumunu ihtilaf ve ayrla srkleyen ilk zulm, dalalet ve tefrika faktrnn,
kendilerini dinin ve din bilimlerinin sorumlu yetkilisi, eri
ahkamn uygulayc yetkilisi olarak gren, ihtilaflar
gidermek iin geldiklerini, Hak ynetim ve hukukun istikrar
iin var olduklarn dnenler olduunu kabul eder.
Bunlar, evet dini ellerinde tutan din adamlar; ihtilaf,
tefrika ve tezatlar icad etmilerdir; stelik de din
fanatizm, din taassup ve fikr ihtilaflar adna ve de
bilinsizce deil, tersine bilinli bir ekilde ve de tecavz,
zulm ve haset (bay) kastyla icat etmilerdir!
"nsanlar tek bir mmetti" (Bakara, 213; Yunus, 19) nsanlar, tek gruptu - hepbirlikte, birlik iinde, snfsz,
atmasz, tefrikasz bir toplum.
"Sonra Allah, mjdeleyici ve uyarclar olarak Peygamberler gnderdi ve ihtilafa dtkleri konularda insanlar arasnda
hkmetmek iin onlarla birlikte Kitab hak ile gnderdi.
Kendilerine kitap verilenler, (kendilerine hak ile batl ayrdedici) apak belgeler geldikten sonra aralarndaki bay
yznden
ihtilafa dtler." (Bakara, 213)
Fakat bu "Hacc" benim gibi birinin anlama kapsamyla
snrlandrlamayacak kadar derin ve zengin bir olgudur.
Baka bir ifadeyle ben, "Hacc"in tamamn, btn ynlerini kavrayacak kapasite de birisi deilim.
Her gidiimde Hacc' btn ynleriyle anladm, sonraki
ziyaretimde artk bir tekrardan teye gemeyeceini
sanrdm. Fakat bir sonraki ziyaretimde arp kalr, "nceki ziyaretimde Hacc'dan ne anlamm ki" diye sormadan
edemezdim.
Ve sen ey benim okurum! Sen de sanyorsun ki benim
Hacc hakknda sylediklerim, Hacc'n btn anlamn

kapsamaktadr veya Hacc'n manas, burada sylediim

eylerden ibarettir. Oysa durum byle deildir. Bu noktada
benim iddiam udur: burada sylediklerim, benim Hacc'dan
anladklarmdr. Sen de baka bir ekilde anlamaya al.
Zira bu pratik "mensik" risalesi veya bir ilmihal kitab deil, fikr bir risaledir. Btnyle normal bir zihnin imkan ve
kabiliyet snrlar ierisinde gsterilmi bir abadr. Bu,
rejisr evrenin rejisr olan bu simgesel mucizevr
gsteriyi kendi apnda tahlil etme ve denizi, bir testiye
doldurma abasdr!
Bu nedenle Hacc'a her gidiimde nceki bilgi ve anlaym
tashih ettim, nceki yorumumu tekmil ettim ve yeni srlar
kefettim. ncekine nispetle her ey olan ve fakat sonrakine
nispetle hibir ey olan Hacc bilgi ve anlayma yeni
noktalar, keif ve gzlemler kattm!
Son Hacc yolculuumda kendi kendime dndm:
Niin Hacc rejisrnn kendisinin belirlemedii eyi ben
belirleyeyim? Eer tayin edilseydi, tayin edilmi olurdu.
Acaba bu nn tayin edilmesi bizzat, bir tr tayin deil midir?
Zaten bu her biri, biri de her deil mi?
O halde bu putu birbirinden ayrmak, birbirinden
ayrlmaz bir btn olan o "boyut" u ayrmay zihne
getirmektedir. Bu putun hangisinin kimi sembolize
ettiinin belirtilmesi, unun iin olabilir. Her putta dier iki put gizil olarak mevcuttur. yleyse sen de her talamada
dier iki putu talamaya da "niyet" et!
Belirleme ve ayrma, insanlarn kalpsal zihninin, sabit
kalplar, monoton kurallar karan ve adn sosyoloji,
psikoloji, tarih felsefesi vb. koyan filozoflarn, bilginlerin
zihninin bir sonucu olsa gerektir...
Hacc'n yaratcs bilmektedir ki her kltrel dnemde,
her meden devirde, her tarih aamada, her sosyal

dzende, her retim alt-yaps, snfsal doku, fikr st-yap

ve toplumsal ilikilerde bu gten biri, belirleyici gtr
ve dier ikisinin de koruyucusudur. Sonuta onu
reddetmek, kurtulu amili zafer ve Kurban Bayram'nn
kaynadr. O halde durma, hemen harekete geerek
Mina'da ukb (son) talama yerine git ve ilk saldrda o gc
ta yamuruna tut.
Kukusuz ileri kapitalist bir lkeden gelen ta atc ile
geri kalm ortaa din toplumundan veya faist bir sistem
ve ferd diktatrlk dzeninden gelen ta atcnn
talamadaki niyetleri farkl olur. Geri de birdir
sonuta; sonuncusu, birinci ve ikincisini de barndrmaktadr
kendi iinde. Firavun, Karun iin soymay, talan etmeyi
yasallatrr, Bel'am er'letirir. Karun, Bel'am dzenini
altnla altrr, Firavun ise zorla, gle korur. Bel'am,
Firavun'un iktidarnn temellerini gkyz tanrlarnn
omuzlarna koyar, Karun ise yeryz tanrlarnn
omuzlarna. Gryoruz ki her biri kendi z
zatnn dourduu dier ikisini, dier iki kardeini,
hemcinsini iki yanna alarak iki koluyla skca tutmutur.
Sen ey Hac! Yeryznn neresinden, zamann hangi
andan gelmisen gel, toplumun arasndaki brahim
sorumluluunun gerektirdii hangi niyeti seersen se,
sonuncuyu, her niyetine vur. nk blis'i son
aldatnda tard edince, nceki aldatlarnda doal olarak
alt etmi olursun.
Zira insanolu daima son aldatmann kurban
olmaktadr.
Sonuncusunu vurdun mu? Yznden mi? Bandan m?
sabet etti mi? Yedi vuru mu yaptn? Dnyann yaratl

gnleri saysnca m? Yedi gezegen saysnca m? Yedi gk

saysnca m? Haftann btn gnleri saysnca m? Zamann
artlarna uygun cihadlar saysnca m? Dnya yaratlal beri
mi? Yani yaratla balayan sava m? Tabiatla, tabiatn
yaratlyla uyumlu bir sava m yaptn?
Ne diyebilirim ki baka? Demek ki saysz vuru! Yani
mtemadiyen, durmakszn, kesintisiz, sulhsuz, tavizsiz,
uzlamasz, "atekes"siz. Putla bark, birlikte yaamaya asla yanamadan! Yani mrnn tamamn srekli Mina'da
geiriyorsun ve daima eytan talamadasn.
Zira yedi, okluk saysdr.
Sonuncusu dt, Ey brahim! blis, kararl ve sebatkar
ta yamurunun altnda dize geldi, fel oldu.
Ve sen ey insan ! Ey Allah'n yeryzndeki halifesi, sen
de Allah gibi, blis'i recm ettin, kovdun.
Sana secde etmekten kanan bu tek melei, brahim
gibi bir gle ayaklarnn dibine yere serdin, zgrletin,
brahim oldun! Ey blis'in oyunca, puta tapan imdi btn
meleklerin secde ettii varlk.
imdi artk brahim'in makamna erimi bulunmaktasn;
mesaj, ary iitmeksizin, buyruu ayrdetmekte, son
sava cephesinden zaferle dnmektesin. Son putu krnca
"ak yolunda kendi smail'ini kesme" makamna eritin.
Artk hakperestlikte smail'ini de kurban edebilirsin.
"Ukb Talama"sndan fatih olarak dnersin; aka gnl koyup Hakk'n zgr kulu olarak kurbana ynelirsin, kararl
admlarla brahim'in ayak izlerini takip edersin, bir elinde hayatnn
smail'i, dier elinde iman ban. Kurban kesme yerine
varr, smail'i yere yatrrsn.
Kararl ayaklarnn nne
Hakk gren gzlerinin nnde

Diini skar, Allah'a gnl balarsn.

Ey bsbtn "hak' olmu, ey Mina'ya gelmi insan! Ba
smail'inin grtlana daya!
Ve ..
... Bir koyunu kurban et.
Zira brahim'in Rabbi, kana susam deildir. Senin
smail'ine muhta da deildir.
Allah bizzat, senin smail'inin fidyesini der.
Btn bunlar seni ekebilmek iindi buraya,
evinin kara skntsndan! Ey Iblis'in glgesinin
kurban!
Mina'nn kzl kurban yerine, Ey Tevhid put kran!
imdi sen ki Allah yolunda smail'in boazna bak
dayadn.
smail'i ldrmek iin Mina'ya geldin. Fakat ellerin,
blis'in kanna buland. smail'in de iftihar dolu olarak
yannda durmakta.
"smail'i kesme"de "blis'i talama"ya eriiyorsun. nsan, ancak smail'inin bandan kurtulmakla blis'i dize
getirebilir, aksi taktirde olay tersine dner. "smail
heyacan" iinde olduu mddete, blis "akabe"de i
banda, dimdik ayaktadr.
Ne ilgin bir ey! Bu dalarda insana ne dersler
retiyorlar!
imdi brahim olmusun artk, blis'i yere yatrmmsn.
smail'ini kurban yerinden gtr. Kesip kurban etmen
gereken, smail deil, smail ba idi, Iblis'in oyunca smail ba. smail'in kendisi, Allah'n mahbubu, atiyyesidir. smail'i
sana Allah balad. imdi onun fidyesini deyen de
Allah'dr.
smail'ini kurban yerinden alp gtr, Mina cephesinden
birlikte dnn. "Haram lke", "haram zaman" ve "haram toplum"u ina etmek, Allah'n pak ve emin harmini
insanlara "zgr Ev"in binasn, emniyet, zgrlk, eitlik, birliktelik ve ak snan kurmak iin brahim tevhid

misyonunu omuzlanarak Allah'n miadgahndan halkn iine

gelin!
Bayram
imdi her ey sona erdi. Hacc bitti. Nerede? Mina'da!
lgin! Mekke'nin arkasnda! Mina, Mekke ile snrdr,
Mekke'nin banliyosudur, Ka'be'ye bir ka admlk yerde!
Hacc niin Ka'be'ye varmadan son buldu?
Niin Mekke'de, Mescid-i Haram'da, Ka'be'de deil?
Niin Mina'da?
Bu srr anlaman gerek. Btn Hacc srlarn idrak etmeli,
yaptn dnmelisin.
Uzlete ekilerek, yalnzla gark olarak deil, toplum
iinde, toplulukla birlikte dnmelisin. Hacc'n dayana,
topluluktadr. Buras Allah, brahim, Muhammed ve
insanlarn midghdr.
Yeryznn btn noktalarndan buraya gelmi olan
insanlar, farkl renklere sahip insanlar, farkl milletler,
farkl diller, farkl lke ve dzenler...
Ama hepsi ayn kltr, ayn iman, ayn tarih, ayn lk
ve ayn aka sahip!
Her grup, bir milletin resm deil, zgr ve doal
temsilcisi...
Samimi halk arasndan km insanlar, sokak, pazar,
mezraa ve
okul insanlar. Snf, meslek, soy sop, ilim, servet, nam ve
an gi
bi balayc hi bir kayt yok...
Gl olmak Hacca gitmeye gc yetmek, zengin olmak,
servet sahibi olmak demek deildir. Hacc, servete
zenginlie den bir vergi deil, bir vazifedir, namaz gibi bir

grev. Her grevi ifa etmeye g yetirmek gibi, Hacc'

yerine getirmeye g getirmek de akl bir arttr!
Burada btn milletlerin gerek temsilcileri kendilerine
zg ve ortak dertlerle bir araya gelip toplanrlar.
Bayramdan Sonra ki Gn Vakfe
deoloji iin oturdun,
ve amel iin oturdun.
Bugn Zilhicce'nin onu. Kurban Bayram, Hacc sona erdi.
Fakat yarn, Zilhicce'nin onbirinci gn ve br gn, yani
Zilhicce'nin on ikinci gn de aresiz Mina'da kalrsn.
Onn de Mina'da geirebilirsin, tercih senin. Bu
gnde Mina blgesinden kmak yasak! Ka'be'yi tavaf iin
bile geceleyin dar kmaya hakkn yok. Niin? nk
eytan talama bitmi, Kurban ifa edilmi, ihramdan
klm, Bayram treni yaplm, btn hram yasaklan
kaldrlmtr.
Peki yleyse niin bir milyondan fazla insann, ehrin
dnda, bu kuru vadide gn kalmas gerek?
Oturalm da Hacc' dnelim diye mi?
Yaptklarmz ortaya koymal, dnp idrak etmeliyiz.
Oturalm da dnyann drt bir yanndan gelerek burada
toplanm, ayn ak ve ayn imanla yorulmu olan
fikirdalarmzla, dert ortaklarmzla, yoldalarmzla, dert,
ac, ihtiya, sknt, glk ve lklerimizi orta yere serip
konualm. Mslman lkelerin bilginleri, dnyann btn
ktalarndan gelmi sorumlu aydnlar, lkelerinde smr,
zulm, fakirlik, cehalet, hurafe, nifak ve fesatla mcadele
halinde olan mslman mcahidler birbirleriyle tanmal,
sylemeli, birbirlerinden yardm istemelidirler. Dnya
mslmanlar kendi alarndaki slam dnyasn ve slam'

incelemeli, sper glerin ve onlarn yerli ibirlikilerinin

tehlike, tuzak, komplo ve dmanlklarm ortaya koymal,
zm yolu aramaldrlar. "mmet''! tehdid eden, blc,
tefrika karc abalarla, kr taassuplarla, kara youn
propaganda dalgalaryla, cehaletperver hurafeciliklerle,
kinci tohumlamalarla, frkac ruhla, bidatilikle, sapma
eilimleriyle, mezhepilikle, kltr-zedelikle, ksaca
yzlerce hastalkla, ortak bir evrensel mcadele plan
ortaya koymaldrlar slam hedefleri ve insan idealleri,
gerek mslman lkelerde, gerekse faist veya dier banaz,
siyas ve din rejimlerde esaret ve ikence altnda bulunan aznlklarn kurtuluunu gerekletirme yolunda, birliktelik
ruhu oluturmal, anlay, fikir ve duygu birlii ruhu icad
edilmeli, ortak dmana kar saflar birletirilip
salamlatrlmal ve de slam mezheplerinin ihtilaf ettikleri
ilm, fikr ve fkh meseleleri ortaya koyarak szkonusu
ihtilaflar azaltma yolunda almal, mezhepler arasndaki
mesafeler azaltlmal, mezheplerin birbirlerini doru ve tam
tanmalar iin aba harcanmal, farkl teori ve baklarn serbeste tartlmas, konuulmas ve incelenmesi
yoluyla, inan ve grlerin buluma aydnlnda hakikati
aramal ve slam'n ilk kaynana giden yolu bulmaya
almaldr.
Mekke'nin dnda, Mina'da, dnyann yaklak bir
milyon mslman temsilcisinin gn zorunlu duruu...
Evet bu dalk vadide gnlk bekleyi. Bu vadide ne
grmeye deer bir yer, ne yapacak bir i, ne alveri
yapacak bir pazar veya ar, ne ferahlamak iin bir gezi
yeri, ne yaam iin bayndr bir yer var! Hibir ey yok yani!
Nitekim Peygamberin buyruuyla burada ev yapmak da
yasak.46

Bu sre Hacc, zarfnda herkesi ferd hayatn ba ve

zincirlerinden kurtarm, brahim'in gl ruhunun, onun
roln ifa eden kimselerin ahsiyetine hulul ise korku,
heves ve zaaflar ruhlardan silip atarak dnce ve
duygulara itikad sorumluluk ve fedakarlk gcn
katmtr.
Bu esnada Haccn bitii, gnlleri tevfik ve inayetle
doldurmu, hram, Mikat, Tavaf, Sa'y, Arafat, Me'ar, Mina,
eytan talama, Kurban ve Bayram, canlar iman ve ak
ateiyle tututurmu; hayatta dalm, yklm, yzlerce
ihtiya, dadaa ve itigalin penesi altnda ezilip
paralanm olan herkesi ihlas ve imanla btnletirmitir.
Byle bir zeminde,
byle bir zamanda,
dnyann her kesinden gelmi olan bir milyonu akn
mslman insan, birbirini ve birlikte dnmeden Hacc
bitirmemeli, yeryzne dalmamal, ferd ve toplumsal
hayatnn kailesi iinde boulup kalmamaldrlar.
nk Hacc, birlikte Mikat'tan Mina'ya gelmektir.
Arafat, Me'ar ve Mina dura daima vardr; fakat her
zaman Hacc yoktur.
Bu gnlerin dnda yln dier gnlerinde gelirsen,
bouna gelmisin demektir. Bugn burada Allah'la dopdolu
bir havay solursun. Yarn halk gittiinde, buras da
yeryznn dier yerleri gibi bir yer, tek zellii susuzluk
ve bayndrszlk olan bir yer olur.
Seni buraya unu retmek iin getirdiler: Halktan uzak,
cennet aramak ruhbanca irkin bir bencilliktir, veresiye bir
maddiyattr, "pein maddiyat" tan daha da kt bir eye deer vermektir! Arzusuna dknl ve ikembesini
doldurmay lmden sonrasna brakan tamahkar bir

tccarn ruhu! Peini brakp veresiyeyi kabul eden ahmaka

bir burjuvazi!
Zahid de maddeci gibi egoisttir. Maddeci teknii ara
olarak kabul eder, zhid ise dini. Maddece ilmi kendi zevk
arac klar, zahid ise Allah'. kisi de ayn tr cenneti
isterler. Maddeci bu dnyada, zahid ise teki dnyada bir
cennet!
Fakat brahim ve Muhammed'in slam' bize retmitir ki
"Allah" byle "egoist-kendine tapan mukaddes" ten nefret eder. Bir gnn, halkn iinden gafil olarak geiren,
toplumun yazgs iin sadece "dnp" kafa yormayan
deil, ayn zamanda "aba harcamayan" kii yalnzca
gnahkar deil, mslman da deildir!47
Hacc' tamamlayp brahim zirveye, "smail'ini kurban
etme" derecesine ktn.
Evet yle; Fakat bu iin bittii anlamna gelmez, henz
batasn. Btn bunlar, "kendine hizmet" ten "halka hizmet"
e erimen iindi.
Ancak bu noktada aslolan "nan" (ekmek)dan "nam" iin deil "Allah" iin vazgemektir.
Bu yzden yle demilerdir: O "mevsim"de gel ki
"toplum"la, "cemaat'la birlikte gelmi olasn. Harem'e tek bana gidebilecein bir yola sahip deilsin.
imdi Hacc'n sonunda, btn brahimler son blisi
karargah yerle bir ettikten, en deerli egoizm ban
kestikten, toplu zafer kutlamasn yaptktan sonra... Ey
kendilerini Mina'ya ulatrmay "baarabilmi" btn
insanlar!
Dalmadan, hatta "Allah'n Evi"ne gitmeden nce, iki
byk brahim risaletinizi bu iki gnde ifa edin:
1- Herkesi kuatc fikr, ilm serbest bir seminer.
2- Byk uluslararas sosyal bir kongre
Bu iki gn, Hacc'n "sonularn alma"ya zgdr. Kongre yaplmaldr bu gnlerde. Kapal kaplar ardnda bir

salonda deil,
ak dalk bir alanda yaplan bir kongre. Alak atlar
altnda deil, yksek gkyz altnda, kapsz, duvarsz,
kaytsz, artsz, terif atsz, protokolsz bir kongre....
Babakanlarn, devlet bakanlarnn, resm temsilcilerin,
politikaclarn, diplomatlarn, siyas liderlerin, parti genel
bakanlarnn, parti genel sekreterlerinin, kabine
yelerinin, niversite profesrlerinin, ruhan ulemann,
sekin aydnlarn, ekonomik makamlarn, sosyal
ahsiyetlerin, itibarl sekin insanlarn vb., oluturduu bir
kongre deil...
"Bizzat halkn, insanlarn" oluturduu bir kongre!
"nsanlar iinde Hacc' ilan et, gerek yaya, gerek uzak
yollardan gelen yorgun develer zerinde sana gelsinler"
(Hac, 27), evet "bizzat insanlar"!
Aime Cesaire'nin ifadesiyle : "Hi kimse halkn kayyimi
olma ve halk adna konuma hakkna sahip deildir"!
Schandel'in deyiiyle: "Halkn bizzat bulunmad yerde halktan sz etmek, halk adna konumak, ancak hayaszln
getirebilecei koskoca bir yalandr. Zira halk adna
konumaya, halkn yerine karar vermeye sadece ve sadece
Allah'n hakk vardr. Yeryznde Allah'n halifesi olmaya da
sadece halkn hakk vardr."!
Bu yzdendir ki, Allah'n dzenledii "Mina Kongresi"ne halk, aracsz, referanssz katlr.
Allah, her yl mevsiminde tm dnya halklarn bu
kongreye davet ederek, smail'in kurban yeri Akabe
cephesinden dnte itirak etmelerini, Allah'n
huzurunda, brahim'le ahidlerini yenilemelerini, Allah'n
huzurunda, brahim'le ahidlerini yenilemelerini, imann ve
"Tevhid" dzenini yeryznde yerletirme, zamann
putlarn yerle bir etme ve dnyada "Haram ehri" kurma yolunda birbirleriyle szleme yapmalarn, insanlk

tarihindeki
brahim risaletin sonuncusu olan ve
Peygamberlerin risaletini devam ettirme grevini toplumun
sorumlu, bilgili aydnlarnn omuzlarna yklemi bulunan
Muhammed'in takipileri olarak "ehid mmet" i Tevhid
ats altnda ina etme misyonunu, "hikmet", "imamet" ve
"adalet'i insan hayatna, buraya, Allah'la insanlarn/halkn buluma yeri olan bu ak, cihad ve ehadet lkesine hakim klma
sorumluluunu stlenmelerini, bir "mmet" olarak,
insanlarn yaamnda, "gzellikler"e davet ve "irkin"lerle mcadele sorumluluunu taahhd etmelerini, "Kitab ve
silah" Peygamberinin arsna uyarak, "dmana kar
acmasz, birbirlerine kar merhametli" cephesini tm
dnyada iyice belirginletirmelerini istemektedir.
Tm dnya mslmanlar her yl, kan, toprak, corafya
ve siyasi dzenlerinin kapal snrlarnn dna kar; bu
ak dalk alanda, gk kubbe altnda, hep birlikte zgrce
dnmek, konumak, meseleleri, gndeme getirmek,
zm aramak, dnyadaki btn fikirdalarndan yardm
istemek iin zgr Mina Kongresi'ne katlrlar!
Bu, fikr, ilm bir oturum... ama akademik ortam ve
anfilerde, bilimsel niversite mahfillerinde, bilginlerle
uzmanlara zg kapal yerlerde yaplan bir oturum deil, bu
oturum. Bir ka gnlk bir seminer, fikr bir seminer,
ideolojik bir seminer. Bu seminer herkese aktr. Evet
herkes, niversite hocas, fabrika iisi, byk din adam,
mehur kii, isimsiz kyl , vnsz ifti... ksaca buraya
gelen herkes Mina Kongresi'ne itirak etme, Kongre'de
konuma ve gr belirtme hakkna sahiptir.
Burada tm iaret, almet, derece, rtbe, mevki,
makam, renk ve mesafeler Mika t'ta atlmtr.

Burada herkes yek vcuttur, yani herkes insandr!

Herkes ayn sfata sahiptir, yani herkes Hacdr!
Szn z budur!
nsan iin brahimlemekten daha stn bir makam
yoktur.
Ve burada herkes brahim rolne brnmtr.
imdi Hacc'n sonunda hemen dalp lke, ehir ve
evinize dnmeyin. Kurban Bayram'ndan sonra iki gn daha
kaln; dnn ve birlikte oturun, birlikte dnerek her
zaman ve her yerde u soruya cevap arayn:
Toplumda
"ne yapmak gerek?"
Bundan daha ok da birlikte oturup u soruyu dnn
:
Hacc'da
"ne yaptnz?"
Genel Bir Bak
Gelin, "sonuca ulama"ya alalm; zira yaptklarmzn ne olduunu, btn bunlarn ne gibi anlamlar ifade
ettiini, bu srlarn ne olduunu anlamamz gerek.
Tasavvuf, -Arafat ve Me'ar'a uramadan- Mina'dan
balar ve Mina'da kalr. Felsefe Me'ar'a kadar gelir, ama
Mina'ya ulamaz. Medeniyet, Me'ar ve Mina'sz, Arafat'ta
sakindir. slam Arafat'tan balar, Me'ar'a urar, oradan
sorumlu, hamleci bir gei yaptktan sonra Mina'ya, ideal ve
ak aamasna varr!
Hayret ki ak lkesi Mina'da hem Allah, hem de blis var!
Burada senden, senin hayat serveninden sz ediyorlar,
dnyadan deil. Evrende sadece var olan Allah vardr. Evrene
Tevhid egemendir! Evet orada, iinde Allah ve blis'in yuva
kurduu insandr konuulup gndeme getirilen; dalizm

tabiatta deil, insandadr. Mina, senin iman ve ak

lkendir, kaderindir. Orada iindeki smail'inin banda
Allah'la blis savamaktadr! Mina, senin arzularnn
lkesidir!
Ne kadar artc: "Zafer" gn, "kan bayram",
"ocuun dou enlii" yerine "ocuun ehadet" treni!
"Kurban Bayram"!
Bu millete; bu milletin gelenek, tarih ve vn
kaynaklarna bir bak!
Kan, soy-sop ve toprak milleti deil.
Akide ve cihad milletidir o!
Tevhid mmeti!
Kullar ki insann zgrlk misyonunu -Adem'den hir
zamana kadar- omuzlarna alm, zgrlk savann
snrlarn
ftratlarnn derinliklerine kadar
geniletmilerdir. Kullar ki "cihad meydan" n "Bedir"den
"Mina"ya kadar uzatmlardr.
Kullar... "zgrln", "hrriyet"in manasn byle zirve noktasnda anlayan kullar", zgrl, sadece Firavun'dan
kurtulmak deil, smail'den de kurtulmak, sadece
dmandan deil, kendinden de kurtulmak olarak anlayan
kullar!
Bayram Sonras Talama
lk gn, birinci hamlede son puta saldrdn ve sonra
smail'inin kurban yerine yneldin,
hramdan ktn; fatih olarak ktn, sevinle bayram
yaptn!
imdi ikinci gndeyiz: eytan talamaksn, yalnz her
putu da!
Bu kez srayla : ilk nce birinci putu, ikinci olarak

ortadaki putu ve nc olarak son putu...

nc gn dahi her putu da srayla talamalsn.
Drdnc gn Mina'da kalabilirsin de gidebilirsin de.
Eer kalmay tercih edersen nceki iki gn gibi putu
talaman
ve eer gidersen, geride kalan silah, Mina cephesinde,
topran altnda bir yere gizlemen gerekecek!
Emirdir!
Bayram sonras "terik gnleri" ni48, eytan talayarak geirmek iin Mina'da durmalsn.
Bu ne demek?
Zilhicce'nin onunda brahim kurb makamna eritim,
smail'in fedakarlk ve zveri gcn elde ettim. lk gnn
ilk hamlesinde blis'in son ssn yerle bir ettim, kurban
kestim, hramdan ktm. Sava, zaferle sonuland. Bunu
kutladm. Mina fethinden sonra hl niin sava? Dmann
son kalesi dtkten sonra hl niin talamaya devam?
Derstir bu!
Cansz yere serilmi olan eytann, tekrar canlanp ayaa
kalkabileceini asla unutma!
Nitekim devrim, zaferden sonra da daima yok olma
tehlikesiyle, "kar- devrim" (zdd- inkilb) tehlikesiyle kar karya kalr.
Ba ezilmi ylanlar, fethin scak gnlerinde, enlik gafleti
ve iktidar gururuna kaplnd gnlerde tekrar renk
deitirip ortaya karlar.
Dost kisvesine brnr, ierden hanerlerler. Devrimin
btn getirilerini gasbeder, mcahidlerin mirasn yer ve
ehitlerin taziye atlarn okurlar!
Zafer, seni rehavete, rahatla srklemesin. Elinde
tuttuun Mina dizginini sk tut, silahn elinden brakma.
Zira blis'i kapdan kovsan, pencereden girer, darda ezsen,

ierde meydana kar, savata gsz braksan, barta g

kazanr. Sen onu Mina'da yok etsen, o seni "ben"de yok eder... Ne desem, nasl anlatsam ki? zah edebiliyor muyum
acaba? "Vesvs"n binlerce rts, binlerce grnts
vardr. Kara "kfr" elbisesini zerinden karp atsan, yeil
"din" hrkasn giyer, "irk" ehresini ortaya karp rezil rsv etsen, "tevhid" rtsne brnr. Puthaneyi bana yksan,
Mihrab'ta yuva kurar, Bedir'de kann dksen,
Kerbal'da intikam alr; Hendek'te kl yese, Kfe
Mescidi'nde cevap verir; Uhud'da Hbel putunu elinden
alsan, Sffn'de Allah'n Kitab Kur'an' el stnde tutar,
karna kar!
Sen ey saf dil sava, dncesiz ve aydn adam!
Sen sanyor musun ki Zilhicce'nin onuncu gn "akabe"
meydannda dman karargahn yerle bir edip zafer
kazanmakla, i bitmi, grev tamamlanm olur, sava
elbisesini karp, bar elbisesini giyinebilir, koku srnp
sslenebilir, zafer kutlamalar yapabilirsin; artk cihad
tamamlanm, artk tehlikenin kk kaznmtr; gerekten
Mina sahnesini terkedebilir ve serbeste "Allah'n Evi" ne girebilir, umutla, gnlden ziyaret ve ibadetinle megul
olabilir veya fatih olarak "kendi evi"ne dnebilir, kendi i
ve anla "megul olabilirsin". Gerekten byle bir zanna kaplabilir misin?....!
Ey brahim mcahid! Unutma ki Zilhicce'nin onuncu
gn, "Fetih Bayram" deil "Kurban Bayram"dr! smail'i kesip ldrmek, Hacc'n sonu deil, balangcdr. Tevhid
ordusu ak lkesine varmtr. Tevhid ordusu, idealini
gerekletirme yolunda blis'in
direni ssn yerle bir etmi, Mina'da galip gelmitir.
Fakat ey Tevhid mchidleri! brahim devrim zaferinden
sonra silah yere koymayn, marp muzafferce yiyip
imelerle oyalanmayn. Yenilmi olan dmann dirilme
tehlikesi hl mevcuttur. blis'in karargah dm, fakat
ayaklar zerinde dikilmekte, Mina topranda kkleri
bulunmaktadr. Fetih ve Kurban Bayramndan sonra hamas

ruhu, her an hazr olma durumunu ve cihad halini

korumal, tam bir uyanklk, zeka ve bilince sahip olmal,
Me'ar'dan saldrp Mina'da zafer kazanm olan,
belirlelenmi dzenli bir program erevesinde disiplinli bir
ekilde hareket eden btn askerlerle ibirlii yaparak
blis'in s ve kalelerini dzlemeli, yerle bir etmeli, kurun
yamuruna tutup ayaklarnzn altna almal, kkn
kazmalsnz. Devrim hl tehlike iindedir. Muzaffer bir
devrim dahi tehlikededir.!
En byk fetih ve zaferinle bile gurura kaplma!
nk brahim'letikten sonra da tehlike iindesin!
smail'ini kestikten sonra dahi tehlikedesin!
Zira blis yedi renkli, yetmi tuzakl bir dmandr!
Dn seni aldatmak iin smail'in hayatn bahane
ederken bugn smail'i boazlaman, senin gurur kaynan
yapabilir!
yleyse mtemadiyen "eytan talama" halinde ol.
Mina lkesinde olduun srece her putu da ez!
nk Mina, senin "iman" lkendir, "ak" toprandr; btn arzularnn, btn temennilerinin merkezidir;
iftiharlarnn, zaferlerinin cephesi, son hicret durandr.
Haccn; en yksek kemal kalen; "hayatnn ideali, ideal
hayatn"...
Tevhid'in ba menzili ve ne ilgintir ki dmanlarnn,
irk tautunun en korkun tuzak yeri!
Sen Mina'ya vardn. O halde hep Mina'dasn artk.
Anlatabiliyor muyum? Mina da hep sendedir tabi ki.
Ve Mina, her zaman tehike iindedir.
Taut, hep azgndr; yleyse Kurban Bayram'ndan sonra
da talamaya devam et. Mina'da olduun srece her gn
putu da ez.

Bu demektir ki hayatn hep "cihad" iinde tutmalsn.

Yani cihad sadece seni hkmete, egemenlie
eritirmenin kestirme yolu deildir.
Yani cihad sadece iktidar elde etme arac deildir.
Yani hasmna gelip gelmekle cihadn sona ermez.
Yani "Kurban Bayram'n yap, ama "Fetih/Zafer
Bayram"n yapma.
Yani hramn kar, ama eytan talamay brakma.
Yani Zafer "bir gnde" kazanlabilir, ancak kendini muzaffer addedersen, birden bire onu kaybedersin.
Yani hasm yenmek iin sadece "bir at", yok etmek iin ise "yedi at"!
Dman kalesinin d, "yedi darbe"yle, dmann
kknn kurumas "yetmi darbe"yle
Yani Me'ar'da topladn silah taksim et. Ka kurun var?
Yetmi kurun! Hayret! Yine yedi ve yetmi.
lk gnn bir hamlesi son puta, sonraki gn, her gn
srayla puta er hamle, her hamle yedi at ve toplam
yetmi at. "On hamle"de yeter say tamam. Fakat son hamle son gne, Zilhicce'nin on nc gnne, "Vakfe"nin drdnc
gnne mahsustur. lk gn, yani Zilhicce'nin
onuncu gn elde ettiin zaferden sonra da mecburen iki
gn daha kalmal ve savamaksn; fetihten sonra sava
devam ettirip l karargahlar, srayla tek tek ezmelisin.
Drdnc gn, seimini kendin yapmalsn. Eer Mina'da
iin bitmemise, eer hl tehlike hissediyorsan, kalabilirsin.
Eer kalrsan savamal; tpk iki gn nceki gibi her sse
srayla hamle yapmalsn. Dolaysyla sava iin
Me'ar'dan beraberinde "yetmi kurun" getirmeli ve
emrolunduun eyi yaparak savata mecburen sse "yedi
kez" hamle yapmalsn. Bu yzdendir ki topladn silah
taksim edip l/7'sini zafer kazanmak, galip gelmek iin
kullanmal, 6/7'sini ise savaa devam etmek, zafer sonras
mcadeleyi srdrmek iin kullanmalsn! Byle yapmalsn

ki btn hareketlerin yazgs, btn devrimlerin me'um

sonu tekrarlanmasn, slam'n tarihteki yazgs tekrar
gelmesin ve Mekke Fethinden sonra "Eb Sfyan'n teslimiyeti"ni "Eb Sfyan'm slam' sanmayasn. u halde "yirmi yllk cihad" risleti'nin zaferinden, d
cephede irkin dnden, put yzl
aristokrasinin belinin krlmasndan, Kurey'in bnyesindeki
cahiliyete galip gelindikten sonra, Bedir, Uhud ve Mekke
Fethinde dize gelen servet, g ve hile adl ssn, iki
yz ksur yllk "imamet " dnemi kat edilip cihada ve Akabe ss'nn dnden sonra talamaya devam ederek
kk kaznmaldr. Kk kaznmaldr ki irk, tevhid
elbisesine brnmesin. Kk kaznmaldr ki "Hendek"in o tarafnda yenik den Hanns, srnerek bu tarafna
gemesin ve cahiliyet, slam'n varisi olmasn. Eer
"sakife"de zafer kutlamalar yaparsan, Rasl'n hilfet rtsne brnen Cellad, Arafat, Me'ar ve Mina'da elde
ettiin hereyi Kerbala'da kana bular ve Frat'n suyuna
boaltr.
Tala, ey brahim mchidi Ey ki "Me'ar"dan gelmi slam eri! man ve cihad lkesi "Mina"da "blis", her karargahnda
pusuda beklemektedir.
Sakn unutma, sen olduka o da olacaktr.!
Vahyin Son Mesaj
Hacc, Kur"an'in kelimelerle ifade ettii mesaj,
hareketlerle ifade eder. Hac boyunca Kur'an' da bitirmemiz
tlenmitir. yleyse msade edin de Hacc'in sonunda
Kitab'mzn son mesajndan bir ders almaya alalm.
Kuran'n son kelimeleri, "bir tehlike"den sz eder,
Hacc'n son hareketleri ise "at"tan, "talama"dan!
Hacc'n son aamasnda " putun talanmas"ndan
bahsedilir. Kur'an'n son sresinde ise gcn
reddedilmesinden! Hacc'n sonunda hl bir "tehlike"den sz edilerek "brahim'in takipisi"ne bu tehlikeden kork"
diye hitab edilir. Kuran'n sonunda da hl bir er'rin
varlndan bahsedilerek, "brahim Peygamber"e hitaben
"serden kork!" uyars yaplr!

Hayrette kalmamak mmkn m? Kurban bitiyor, ama

tehlike bitmiyor! Risalet zaferle tamamlanyor, ama tehlike
sona ermiyor! Nbvvet sona eriyor, ama tehlike hl
bitmiyor.
Ne artc bir durum! Kur"an iki sreyle son
bulmaktadr: Her iki sre de "serden snmak"tan sz
etmektedir! Her iki srede de korkutan, Allah'tr; Allah'n
korkuttuu kimse ise tarihte Tevhid risaletinin, brahim'in
risaletinin tamamlaycs olan Muhammed'dir.
Ayn ekilde Hacc da iki gnlk vakfe ile son
bulmaktadr. Her ikisinde de "talama"dr sz konusu olan.
Her ikisinde de korkutan Allah'tr. Korkutulan kimse ise
tarihte Tevhid eliliinin balatcsdr.
Ve sen ey Muhammed'in izinde yryen! ey brahim'in
geleneini -"amel"le deil, "sembol"le- tamamlam insan, Mina'dan byle asude bir ekilde nereye gidersin?
Hacc'n sonunda ey Hac! brak da Kur'an'n sonunu
okuyalm ve muzaffer Peygamberimizin risaletinin nasl bir
bir tehlike iinde olduunu grelim. Mina meydann
terketmeden ve talayarak dattmz karargah geride
brakmadan nce Allah'n son mesajn duyalm ve
dinleyelim de dostuna, halka gnderilen insana nasl bir
korku verdiini nasl bir uyarda bulunduunu49 grelim.
Kul: "ez biRabbi'l-felak"
De ki (ey Muhammed): "Snrm sabahn
Rabbine"
"min err-i m h'alak"
yaratt eylerin errinden
"ve min err-i sikn iz vekab"
ve her eyi kuatt zaman karanln errinden
"ve min erri'n-neffsti fi'1-ukad"

ve dmlere fleyen, szlemeler, akitler, balar ve

azimetler dizisini koparanlarn errinden
(ve nihayet): "ve min err-i hsidin iz hased"!
ve haset ettii zaman, hasetinin errinden!
Burada "d dman"dan sz edilmekte, "d
dmanlar"dan, milletimin, lkemin ve kendim dndaki
dmanlardan bahsedilmektedir.
Ak ve nesnel olan, bizimle yzyze savaan
dmanlar...
Gece olunca ortal kaplayan karanlklar, fesatlar,
pislikler... Mina geidine koyu bir karalt ker, sel gibi akar ve Mina vadisini
doldurur, her yeri kaplar her eyi kirletir, Arafat'n
aydnln, Me'ar'n aydn grlln, Mina'nn iman ve
idealini tamamen kreltir, mahveder, boar. yle ki
"Mina"dasn ama gremezsin, "Mina"dasn ve fakat anlamazsn. ksn ama maukunu tanmazsn. smail'ini
kesersin, ama tevhidin kurbangahnda deil, tautun
yerinde.
"Zulmet" (karanlk) zulmeder!
Talarsn, ama blisleri deil, Melekleri. Boazlayp
kurban edersin, ama koyunu deil, insan kendini; Sa'y
edersin, ama kendi ayaklarnla deil, hasmn dizginiyle.
Tavaf edersin, ama Allah'n yrngesi zre deil,
Nemrud'un verdii yn zre...
"Zulm" zulmeder!
"Gsikun" iz "vekab"!
Gizli ve ak komplolar... Siyaset bycleri, dnce
efsuncular, sihir fleyiciler, hilekar vird okuyucular,
tefrika karr, dmanlk yayar, ayia karr, kin tohumlar
atar, kenetlenmi elleri hasm yumruklar yapar, dizeleri
paralar, irazeleri koparr, kardeleri dman, dmanlar

karde yaparlar, dmlere cad kan flerler, balara

ayrlk haneri dayarlar, iradeleri fel eder, imanlar mahv
eder, kararlar sulandrr ve anlamalar bozarlar. Bir dinin
bnyesini bler, bir mmetin btnln bozar, her
frkay, her paray "ask"n pene ve diinde bir lokma yaparlar! nk "neffse"ler (neffst) "asik"n yetkili
acentalardrlar. Bycler gece snanda i yapar, gece
iin alrlar!
Nihayet hasetinin errinden snmal, ama hasedi
gizlediinde deil -nk haseti bir hastadr, kendi
kendine zarar veren bir hasta- tersine haset besledii
zaman!
Bu, ne "ask": ak, zorba, zalim bir yabanc, ne de
"neffse", sk'in gizli alan, art niyetli, cretli acentasdr.
nk o, bir "yakn", "dost", dert orta, dava arkada! Ne dman ne de dmann kiralk adam; ne
despot ne despotun oyunca, ne "zlim", ne de zlimin oyunca: avamdan bir fanatik ve "doru yoldan sapan" in kutsal
eeidir, belki "nkis" [sznden dnen], "arkadan hanerleyen"dir, hyanet eder, ama hain deildir. Dostu
vurur, ama dman deildir. Neffselerin aleti, oyunca
"vkb olan sik"n adrnn cretsiz ve minnetsiz
direidir.
ldrr, ama eli kana bulanmaz. Kt eyler yapar, ama
kimse ona kt gzle bakmaz. Dost yoluna ukur kazar,
ama "garaz"dan deil, "maraz"dan!
En me'um ve en tedavi edilemez hastalk: haset!
Muzaffer devrimleri ykan bir dm, ukde,
"yiit mcahidler"i en yksek vn noktasndan aaya dren bir ukde.
Dostu, dost eliyle er' olarak kurban eder.
Zahd dindar, kfr ve fkn kukla katili yapar;
-Kendisi istemeden ve halk bilmeden-!
Belirtelim ki "sik"n kara adr, Mina yokuunu yok edebilir.
"Neffse"lerin yuvalar bulunup Mina'dan atlabilir.
Fakat hasetiyi ne yapaym ben? Ona ne yapabilirim ki?

O, bizzat kendin olan bir zdraba sahiptir, bizim bir i

acmzdr kendimizdendir, yaknmzdadr, fakat sik'in
aleti, sik'n neffselerinin oyuncadr.
Ancak o da bizim gibi, sikn dmandr ve belki asik,
neffaselerinin bizden daha ok dmandr!
Bu yzdendir ki "er" safnda son sra haseti'ye
aittir.
Ve ilk gn son "talama" hasetiye yaplmaldr!
ierden iman ve idealin son afeti hasetidir.
Burada da yine teslis var! taut var!
lk talamann hedefi: Gsik; gece, karanlk ve zulmn
sultas
kinci ve orta talama yeri; Nfis, nafisin ajanlar:
ayrlk bycler, dnceyi, ahlak, bilgiyi mahvedenler,
sik iin fikr ve kltrel alt yapy hazrlayanlar, vkb
gecenin kucanda halk uyutanlar.
nc ve son talama yeri: Hsid, sik'n beinci direi,
nafisin bilinsiz oyunca, dmana hizmet eden bir dost.
Btn bunlara ramen Mina'nn bu tauttan
kurtuluu ok kolaydr.
Brak, "felak" ba kaldrsn. Sabahn yarcs, ak nur nehrini Mina boazna aktsn.
Gne klc asikin adrn paralasn, zulm ve
zulmetin Mina
zerindeki hegomanyasn kaldrp atsn. Bunlar yapcak
olan gne klc, sik'n snanda gizlenen neffseleri,
Mina'nn kayalk ve inlerinden karp mahveder. Sonuta bir
de bakarsn ki gecenin iktidar ve bycleri yok olup
gitmitir. Hased dmleri tutulup boazlanr ve
incitmeden, dost hastalarn derinliklerine defnedilir.
Btn bunlar gecenin iidir tabii. Bu er, gecenin

karanlk ilerinden kmaktadr. Brak gece lsn...

Msaade et, sabahn aarts ksn
ortaya! ey afan Rabbi!
Rabb'ul-felak!
Ancak son srede daha cidd, daha korkun bir
tehlikeden sz edilir. Aktr ki Mina'y zgrle
kavuturmak, daha da zorlamtr. Fahreddin Razi'nin
ifadesiyle nceki srede (Felak sresi) sadece Allah'n bir
"sfatna vurgu yaplmt, bu srede (Ns sresi) ise
"sfat" vurgulanmtr.
Szn siyak ve sibakndan anlalmaktadr ki yk ok
ciddi, karmak ve uzun boyludur.
Felak sresinde Allah, "Felak'in Rabbi" olarak tabir
edilmitir. Orada felakn dman olan bir takm glerden
sz edilir. Karanlkta yaayan bu glerin "felak"la lmeleri iin gecenin kara perdesinin, aydnlk klcyla yarlmas
kfidir.
Ns sresinde ise Allah, insanlarn "Rabbi", "Meliki" ve
"lah" olarak tabir edilmitir. Yani bu srede, ilahlk iddiasnda bulunan, insanlar arasnda ilah unvana sahip
olduklarn iddia eden insanlarn dman glerden sz
edilir. Szkonusu unvan unlardr.
Kul:
"Ez bi"
De ki: Snrm :
"Rabbi'n-ns"
insanlarn Rabbine
"Meliki'n-ns"
insanlarn Meliki'ne
"lahi'n-ns" insanlarn
Ma'budu'na.
Felak sresinde; dnya ve toplumdan, hkmeden kara

iktidardan, dncelere garazla by fleyen gizli i

evirenlerden, -marazla- hyanet eden bencillerden sz
edilmiti. Ayn ekilde insanlk kart afetten, toplum
kart gten, zulm ve zulmet, fesad ve dalalet,
bencillik ve hyanet diye yokedici gten ve bunlarn
kurbanlar insan, insanlk toplumu ve devrimci hareketten
szedilmiti.
Ns sresinde ise sosyal dzenden, snfsal altyapdan,
"insanlar"dan, halka egemen glerden; halkn, toplumun, insanlarn yazgsna mdahele eden glerden, Allah'la ve
ilahlk iddias tayanlarla iliki ierisindeki insanlardan, asl er"den, "insanlar"n ebed dmanndan ve kurbandan sz
edilir, insan trnden deil, insan toplumundan sz edilir!
Sadece insanlarla iliki bakmndadr ki put retilmekte,
tauta taplmakta, Allah'n sfatna ve Allah'a ait olan isme
kendilerinin sahip olduunu iddia edenler ortaya
kmaktadr. Yine sadece Allah'n halkla -dnya veya
tabiatla deil- ilikisi balanmdadr ki engeller
konulmakta, araclar kmakta, Allah'n kullarm kullua
armaktadrlar. Hakikatleri gereklikler iinde deil,
kitaplarn iinde arayan soyut dnen bilginlerin
dncesinin aksine Tevhid ve irk iki felsef kuram
deildir, medrese ve mabedlerin drt duvar arasna
skm kelam bir ekime de deildir. nsan ftratnn
derinliklerinde, kitlelerin hayatnn iinde, tarihin ekime,
atma ve hareketinin kalbinde, tm zamanlar itibariyle
halkla halk dmanlar arasndaki snfsal savan
merkezinde doan canl bir gerekliktir.
Soyut dnenlerin zannettiklerinin tersine irk, bir
dindir, tarihe egemen bir din; evet halkn afyonu bir din!
Tevhid ise tarihin mahkm dini; halkn, insanlarn kan,
insanlarn ftrat, risaleti ve silah; en byk, en derin, en
gizli "insanlk facias" -ki hl aydnlar bu hususa parmak basmamlardr-, "insanlarn, tek zgrlk faktryle kul

edilileri", "insanlarn yaam ve izzet sermayeleriyle lmeleri ve zillete dmeleri"! Peki nasl? Din vesilesiyle dini
deitirerek, Tarihin byk nifak: "blis Allah'n
mukaddeslik elbisesi iinde" "Tevhid, irkin hizmetinde"! Ya irk? "Yeryz rabblerinin elinde bir din", "Ehrimen'in ayetleri",
Hanns'n ayetleri! Hanns nedir? En byk er,
insanlarn dman!
Bu nedenledir ki Ns sresinde "ns" (insanlar) hep
tekrar edilmitir.
"nsanlar" arasnda kendi ilah gleri iin imal ettikleri bu yeryz tanrlar kimlerdir? Allah'a ve halka isyan etmi,
Hakk'a tuyan etmi bu tautlar hangileridir?
Yine taut! Teslis!
Bu srede Allah iin zikr olunan Allah'a zg ismin
sb taut!
Tevhid, sfatlarn tevhidi!
Onun zdd olan irk, teslis irki, "Cellad Kabil'in irki, yzle ortaya kar ve insanlara "ehid Habil'in ocuklarna
hkmeder.
Kabil birdir; Firavun, Karun ve Bel'am- Br bu birin
grntsdr; "vcut" deil, "ehre"!50
lgintir ki tarihin btn teslisleri byledir. Btn
ilahl dinlerde tanr, "yz" ve grntl tek "ba"a sahiptir!
Balangta insanlk kardee yayordu. Orman ve nehir,
ortak mlkt. Herkes, sahibi Allah olan zgr tabiat
sofrasnn banda otururdu. Btn kullar eitti. Avclk
a!... Herkes vah hayvan yakalar, hayvanclk yapard.
Hayat tarz, Habil idi. Ahlak da Habili idi! Kabil ifti oldu
ve "bu arazi benim mlkmdr" dedi. Yani "senin mlkn deildir" demek istedi.
"Bir tanedir, ama ayn zamanda tanedir. tanedir
ama ayn zamanda bir tanedir"!
Teklik ikilie, bire tapclk, monoteizm, iki ilaha
tapcla dnt. Kabil Allah'n yerini ald ve ehreye
brnd. Bylece e tapclk, teslis ortaya km oldu!
Teslis, uursuz bir gen: insanln btn Peygamber,
adalet savas ve ehidleri bu teslis mezarnda gml!

"Me'um tlsm!" Esaret boyunduruu gibi insanlarn

boynuna gemi, "kainatn Rabbi"ni "toplumun tanrlar"nn kulluk zincirine balam taraf olan bir tlsm!51
ortakl bir "irket"!
Birincisi halkn ban balar, ikincisi cebini boaltr ve
ncs ise dier ikisinin orta olup ruhan bir yz ve
gksel bir dille halkn kulana unlar fsldar :
"Sabret din kardeim. Dnyay ehline brak. Aln
gnahlarnn balanmas iin bir kaynak olarak kabul et. Bu
dnya hayatnn cehennemine br dnya cennetinin
bedeli gzyle bakp tahamml et. Eer bunlar, bu
dnyada zulm ve fakirlie sabredenlerin, hiretteki
mkafatlarnn ne olduunu bilselerdi, bugnn bedbaht
olan senin yarnki mutluluuna gbta ederlerdi."
"Kardeim! inde marifet n grebilmen iin onu
bo tut, yemekle doldurma"!
"Bir aresi var m bunun? Bamza gelen her ey nceden
kader kalemiyle alnmza yazlm." Sad (mutlu), ana
karnnda da saddir. k (mutsuz) ise ana karnnda da
akidir. Her itaraz, lah meiyete yaplm bir itirazdr.
Verdiine de vermediine de kret. Bu zalimlerle hesabn
hesab gnne brak. Zulme sabret. Fakirlie kret ve
yaknma, yoksa te dnyada sabredenlerin alaca
mkafattan yoksun kalrsn. Her eyi oluruna brak ki
pirince giderken evdeki bulgurdan olmayasn.Unutma ki
yaratlma itiraz, yaratana itirazdr. "Hak" ve "adalet'in hesab Allah'a aittir; yaratlmlarn deil, Allah'n iidir. Ne lmde
ne de hayatta sen hkmde bulunma; zira
hakimlerin en hakimi Ahkem'l-hkimin olan Allah'tr.
Zinhar, dnyada balamadn zlimi (Kyamet Gnnde)
Erhame'r-Rhimn olan Allah'n baladn grnce,
mahcub olmayasn! Herkes kendi amelinden sorumludur.
Emr bi'1-ma'rf nehy ani'l-mnker nedir peki diye soracak

olursan unu derim : Evet bu var, ama bir takm artlar

erevesinde: birinci art, ilim ve takva sahibi olmaktr.
kincisi etkide bulunabilecek ve sonu alabilecek yakne
sahip olmak, ncs ise zarar gelme ihtimalinin
olmamasdr; eer bu grevi yaptnda sana zarar gelme
ihtimali varsa, sorumluluk ve mkellefiyet kalkar..."52
Evet., bu ibirliki, hemfikir, birbirinin destekisi,
orta... Kabil, maskeli, ebed teslis tanrs, kfr ya
da slam elbisesi iinde, irk ya da Tevhid kisvesinde...
halkn tabiatna ve yazgsna egemen, he zaman, her yerde,
-din adna- yeryznde tm zamanlar boyunca insanlara
hkim g : Kabil!
Bu taut, Kabil'in ehresidir. Mlk sahibi Kabil,
kardei, oban Habil'i ldrnce, Habil'in babasz kalan
ocuklar, kendi katili amcalarnn velayetine girdiler.
Ve cellat kendisinin ehid ettii insann vrisi!
lgin: hayvanclk ve eitlik a insan Habil'in varisleri
olan Tevhid ve adalet davaclar yani brahim
Peygamberlerin hepsi birer oban!53
Bu gnderilen obanlar zincirinin son Peygamberi,
kendisi de "Kararit'te Mekke halknn koyunlarn gden
"mm Rasl"n ifadesiyle:
"Koyun gtmemi hi bir peygamber yoktur".
Bu, Kabil'in geleneidir de. Kabil'in evlad, Kurt, tilki
ve koyundur. Tarih boyunca onlarn sonsuz gayreti, Habil'in
evlatlarn -insanlar- istibdat (bask), istihmr (eekletirme) veya istismar (smr) yoluyla "koyun"latrmak olmutur!
Nitekim her ada grdmz udur: medeniyet
ehrinde, kltr merkezlerinde, ilim havzalarnda, din
mabedlerde, filozof, alim, hikmet sahibi insan ve nder
yerine mm bir oban ln yank barndan anszn

artc bir atele ortaya kp ve koyunlar brakp kabili

glerin kurban olmu mmetin nderlii ve kurtuluu iin
obanlk asasyla yeryz tanrlarnn bana son hzla atlr!
Tam bu noktada Kur'an'n sahibi Allah'n cell sznn
derinlik ve gzelliim anlamak mmkn olmaktadr:
"nsanlarn kendi iinden Peygamber gnderdik ve bu
Peygamberi halknn diliyle gnderdik".
u ayet bunu izah etmektedir:
"Andolsun biz elilerimizi ak delillerle gnderdik ve onlarla beraber Kitab', ly indirdik ki insanlar adaleti yerine
getirsinler. Ve kendisinde ok byk bir kuvvet ve insanlara bir ok faydalar bulunan demiri indirdik..." (Hadid, 25)
Belirtmek gerekir ki, tarih boyunca her nerede ve ne
zaman halkn kendi iinden bir Peygamber risaletle
grevlendirilip gnderildi veya halktan, insanlarn iinden
bir "adaleti" sorumluluu stlenerek ortaya kp Kabil'in ocuklarn -insanlar- Tevhid, adalet ve bilgiye ardysa
bunlar hemen olanca gleriyle ona saldrm onu
ldrmlerdir53
Sonra daha bir kuak bile gemeden ldrdkleri
Peygamber veya daveti iin atlar dzer, yas tutar,
davetinin imanna varis, mmetine veli olurlar.
Ama peygamber onlara galip gelmise hepsi ona teslim
olmu, elbiselerini ters evirip klk deitirmilerdir. Yine
bir kuak ya geer ya gemez, onun halifesi ve naibi olmu;
sancana, Kitab'na, mhrne, klcna sahip kmlardr!
Bir Kabil var, ama yzl! Veya yedi renkli, yetmi
maskeli, yedi bin unvanl ve yetmi bin tuzakl!
Bir Kabil var: katildir, kardei ise onun maktul
Bir Kabil var: mliktir, mlk sahibidir, halk ise onun
memlku (klesi)
Bir Kabil var: hkimdir, halk ise onun mahkmu
Bir Kabil var: shirdir (byc), halk ise onun mehuru
(by-ledii)

ki kardei iki dman yapan, iki eiti iki eitsiz hale

getiren, mlkiyettir.
Mlkiyettir, insan iki soy, toplumu iki snf; tarihi iki
kutup, bir lah' iki ilah, teklii seneviyyet yapan.
Kur'an'n tabiriyle istikbar ve istid'af!
stid'af ne demek? Ne byk ve kapsaml bir kelime!
nsanlar zayflatan, zaafa srkleyen bir ey!
Bir Kabil var, bir de onun ocuunun eliyle, sden,
boyutlu yaplan istid'af, mustazaflk:
Ya zor kullanarak zincire vurur: istibdat, siyaset,
Firavun.
Ya zer (altn, servet, para) kullanarak kann emer:
istismar, iktisat, Karun
Ya da hile ile onu aldatr: istihmr, iman, Bel'am-
Bur!
Bir "egemen snf" var, yzl: egemen g var bir snf iinde. biimde kendini gsteren bir Kabil var, bir
lah' ilah yapyor: Teslis!
Bir tanedir, ama ayn zamanda tanedir. " tane,
ama ayn zamanda tektir"
Fakat yedi renkli, yetmi yzl, yediyz isimle ve yetmi
bin tuzakla!
Maskeli ve maskesiz, kfr veya din, irk veya Tevhid,
anari veya kanun, diktatrlk veya demokrasi, klelik
veya zgrlk. Feodalizm veya burjuvazi, din veya ilim,
ruhaniyet/din adaml veya aydnlk, felsefe veya
tasavvuf, zevk veya riyazet, vahilik/ilkellik veya
medeniyet, k veya ilerleme, maddiyat veya maneviyat,
Hristiyanlk veya slam, Ehl-i Snnet veya ia..
Gider, ama geri dner; kapdan kovarsn, bacadan girer!
Klelii ezersin, ama efendi derebeyi olur, kleyi ifti

yapar. Feodalizmi Byk Devrim'le ykarsn, ama derebeyi

kapitalist olur ve iftiyi ii yapar.
Musa, Tevhid "Yed-i Beyz"syla Firavun'u Nil nehrinde bouyor, Karun'u topraa gmyor ve by dinini risalet
ejderhasyla yok ediyor.
Hemen Nil'e dm olan Firavun rdn nehrinden kp
geliyor, ama bu kez imon adyla. Musa'nn varisi oluyor,
krba yerine Musa'nn asasn eline alyor. Firavun'un
sihirbazlar ise Harun'un ocuklar ve Musa'nn ahbr oluyor,
byc ipleri yerine Tevrat' ellerine alyorlar. Bel'am- Bur Allah'n ayeti oluyor; Karun ise Tevhid milletinin emini
(haznedar) oluyor. Her de "Arz- Mev'd" adna Filistin'i yutuyor ve "Kadm Sebataylar" "Yeni Kbtler" yapyor!
Beklenen Mesih gelir, Yahudilii nesheder, Roma
mparatorluunu devirir.
Kayser Papa oluyor. Yahudi ahbar, Hristiyan Rahipleri;
Hahamlar kei; Roma Senatrleri, Vatikan Kardinalleri; saray
kilise, Kayzer Papa ve Jpiter Mesih oluyor.
Muhammed doar, Kayzer ve Hsrev devrilir, Kei ve
Mbed (Zerdt din adam) tard edilir, Araf ve Acem
aristokrasisi kaldrlr.
Kayzer ve Hsrev: Halife olurlar; Kei ve Mbed imam
ve kad; kyller, svariler, iftiler aristokrat, feodal ve
soylularn hanedanlar: ashab, seyyidler, zevat-i kerim, ev
sahipleri, ref, ehl-i haseb ve neseb, Sasan Krall ve
Roma mparatorluu'nun ad: Raslullah'n risleti; kilise ve
ategah: Mescid; katliamlar: cihad; yamalar: zekat ve
insanlarn zilleti: Allah'n meiyyeti olarak deitiriliyor...
Hz. Muhammed'in ailesi ldrld, hapsedildi, asb,
zulm, katliam ve esaret kurban edildi, Eb Sfyan ve
Abbas Hanedan, Muhammed'in varisi oldu.
Buna karlk Ali, Muhammed'in Snnetini devam
ettirmek iin direniyor; gerek nderler, iki yz elli yl

hilafetle savayor ve ehid dyorlar, onlarn hakperest

izleyicileri, velayet sancan zulm ynetimi boyunca
omuzlayarak, kzl ia yolu, cahili gelenein egemenlii ve
soylularn hilafeti altnda gndere ekiyor, zulm dzenini
yok etmek iin imamet ve adaleti dinlerinin slogan haline
getiriyorlar.
mamet ve adalet yolunda bin yllk cihad ve ehadetten
sonra, anszn Halife ii olur; Safev saltanat, Alev
velayetin vrisi olur. Daru'l-Hilafet ise Ali kaps... ve
helmme cerr [ve ire]!
Avrupa da Rnesans Kiliseye galip geliyor; bilim dinin
yerini alyor; modern niversiteler karsnda eski skolastik
okullar terkediliyor ve bilim adamlar din adamlarn
mabetlerin kelerine sryorlar:
Bel'am- Bur, Kilise'den niversiteye geiyor!
Fransz Devrimi feodalizmi ykyor, kydeki arazi aas
Karun atlyor, ama aniden ehre dnp banker ve banka
sahibi oluyor!
Firavun'un ba Devrim giyotiniyle gidiyor, Versay'da
"saray" dan atlyor;
ama Karun'un hazinesi ve Bel'am'n bysyle demokrasi
sandndan kveriyor...!
Ve bir "Gol" (Gaulle) "ki Gol" (De Gaulle) oluyor!55
Amcaoullarmz yakamzdan ellerini ekmezler, Kabil'in
ocuklarn kastediyorum; ibirliki, her zaman ve her
yerde hep
birlikte hareket eden hemfikir! Krtn elinden zorbalk
klcn alsan fare servetle seni satn alr; satlmazsan tilki
din ile seni aldatr, bu olmazsa ilimle, bu da olmazsa,
sanatla, o da olmazsa felsefeyle, ideolojiyle...., olmazsa

oyunla, o da olmazsa dolambal yollarla, para ve altnclk

savalaryla, olmazsa alayp szlamalar, yalvarp
yakarmalar, baa gse vurmalar, ah vah etmeler, zihn ve
ruh meguliyetlerle, olmazsa kinler hep tarihe, aklar da
lm sonrasna aittir diyerek "hal" den gaflet eden her eyle, bu da gemezse tketim, zevk, elence, gsteri, lks,
rtbe, makam, varlkllk, bor, kredi, taksit ve kpek
dolatrma lgnlklarndan dem vurup adn "yaam"
koymakla, i ve fazla mesaiden dem vurup adna "refah"
diyerek korku, endie, dalkavukluk, zevkle, mr gece
gndz kouturarak geirmekle kendini birka yl geri
alma duygusuyla btn zgrlk, deer ve frsatlar "lks" e kurban etmekle, gemite yediin eyler iin geleceini
modern patronlara, modern rablere adamakla, "rahat
vastalarn"satn almak iin "hayatn rahat" nsatmakla; lnceye kadar koturup mrnde bir an olsun
dnmemekle, anlamak iin bir frsat yakalamamakla...,
Bunlar da yetmezse caz, elence ve seks amatasyla; bu da
m olmad, o takdirde tasavvuf cezbesiyle, uyuturucu,
eroin, esrar, LSD ve daha baka binlerce ayak oyunlaryla,
binlerce "hak" ve "batl"la, seni kendinle megul edip oyalayacak, haktan gafil klcak her eyle!
Ad kfr de olsa iman da olsa, seni yolundan alkoyan
her eyle!
Biz "insanlar" tm zamanlarn "yetim kkleri"yiz; btn yeryznn muztasaflaryz; ehd Kabil'in ocuklaryz,
Allah'n doru kulu, "Adem" ailesinin evlad, kardeliin muhafz, eitliin dostu, ilk saf ftratn, gerek Tevhidin,
vahdetin, sulhun temsilciyiz... nsanln, -tabiatn
Rabbi'nin genel sofrasnn banda- "tek bir mmet" olduu an yadigaryz. Bunlarn hepsi, onun ehadetiyle yere
defnedildi, mlkiyetin ma'sum maktul babamzn kanyla,
hile ve hiyanetle topraa kart. Bir arzu, bir iman gibi
onun iinde kald.
Yreimizde, onun cn alma, onun kan davasn
gtme arzusuyla bir umut gibi bir riseletin beklentisi
iindeyiz!

Tevhid bayra bu umudun me'alesidir. Bu risalet bayra

Arafat'tan Mina'ya kadar elilikle grevlendirilen obanlar
vastasyla elden ele dolar. Nesilden nesile miras olarak
aktarlr. Kabil'den brahim'e, brahim'den Muhammed'e,
Muhammed'den Hseyin'e ve Hseyin'den de btn her
zaman ve her yerde...
hir zamana kadar!
Evrensel adalet devrimi, tarihin mahkmlarnn
nderlii, yeryz mustazaflarnn veraseti!
Elden ele dolaan, tarih yatanda topran sinesine
krmz bir hat eken sancak...! Tevhid Sanca!
Ve irk sanca: zulm, alk, cehalet sanca, tautun
elinde...
Kfr ve din, taassup ve tefrika deildir; dertsiz
hayalcilikler, filozof ve sf dertsizlerinin ekimesi
deildir. Kfr ve din, insann "ayy" ve "rd" demektir.
Kfr ve dinin nitelii, ak, her birinin zellikleri
ortada. Szkonusu olan "rd" (doruluk) ve "ayy"
(sapklk)tr; adaletle zulmn savadr.
Bunun dnda her ne varsa yalan, aldatmaca ve
nifaktr.
Hi bir sze kulak verme: Tarihte, evet batan sona
"nifak"la dolu olan bu tarihte sadece Kabil'in ocuklar konuma hakkna sahip olmulardr. Hak'tan, dinden sz
etme hakkna bile onlar sahip olmulardr.
Nasl anlatsam bilmiyorum ki; "ehid Habil"den, "Habil'in ocuklarnn yazgsndan sz etme hakkna dahi!
Sadece Kuran'n szne kulak ver, onun adna
konuanlarn szlerine deil. Maalesef Kabiller mfessir
dahi olmulardr. Kur'an'n kendi ifadesiyle, bunlarn
hrsz ellerinden korunmu olak tek belge Kur'an'dr.
Onu dinle ki sana insann servenini anlatsn, senin iin

"risalet" in anlamm tefsir etsin.

"nsanlar tek bir mmetti. Allah mjdeciler ve uyarclar olarak Peygamberler gnderdi.." (Bakara, 213)
nsanlar eit bir toplumdu. Allah korkutucu ve
mjdeleyici Peygamberler gnderdi. Bu ihtilafa dmeler,
taassup yznden deil, akde ve iman ayrlndan,
bilinsizce deil bilinlice, hak yemek, zulmetmek iin,
garez, kin ve haset yznden!
Allah'n szne kulak ver ki sana Peygamberleri ne
amala grevlendirdiini, bize niin gnderdiini sylesin.
"Biz elilerimizi ak delillerle gnderdik ve onlarla beraber Kitab ve mizan indirdik ki insanlar adaleti (eitlii) yerine
getirsinler" (Hadd, 25), "herkese kendi pay, kendi hakk lsnde" ilkesini tahakkuk ettirsinler!
"Rd" (doruluk), "ayy" (sapklk)tan ayrlm, her birinin snr belli olmutur.56
Kfr ve din aikar; her birinin rol bellidir. Tevhid ve
irk, birbirinin karsndadr, zellikleri, nitelikleri bile
muayyen!
Sen yine Kur'an takip et ki felsefe yapmadan,
tasavvufbazlk etmeden, badndrc kelam ve skolastik
bilmecelere bavurmadan, bir mmnin bile gzelce
anlayabilecei, hatta daha iyi anlayabilecei kadar saf ve
sade, ak ve kesin olarak sana unu gstersin :
"man edenler Allah yolunda savarlar.
Kfredenler ise taut yolunda savarlar"
Hi ara vermeden yet, u emirle devam etmektedir :
"O halde eytann dostlaryla savan, nk eytann
hilesi zayftr"57 (Nisa, 76)
eytann dostlar kim?
Evet, teslis tautlar!
Ve siz ey Allah'n dostlar!
blis'in amansz hamlesi karsnda "kendi lah z"n,
"Hikmet'in yksek kalesi zerinde koruyan sizler!
Bycnn kara yellerinin zehirleri iinde "takva" "can yelei" ni giyenler!58

Halk zor, zer ve hile ile aldatan rmcek, Allah'n her

yolunun banda zulm a rmtr.
"lmden korkmayn! Sava iin mhlet istemeyin! Takva
sahibi olun! Hurma ekirdeinin yangndaki beyaz renkli bir
iplik, yani samzdaki bir kl kadar dahi zulm
grmeyeceksiniz"! 58
Sen ey Tevhidi insan, ey Habil''in kan diyetini boynuna
bor bilen ve btn "Kitab", "mizan" ve "demir"
Peygamberlerinin risle-tini omuzlayan insan!
Ey "dem'in vrisi"! Ey insanlar!
Ey "gllk", "zgrlk" ve "bilgi" timsali!
Mustazaflatrc "irk" tautunun tehlikesinden
Allah'a sn!
Tevhid lahna.
nk insanlarn Maliki O'dur.
nk insanlarn Meliki O'dur.
nk insanlarn Ma'bud'u O'dur.
Ey Arafat, Me'ar ve Mina'dan kzl ehadet hattna
gemi insan!
"Akabe tautu"nun viranesine ayak km,
Tevhidin en yksek zgrlk kalesine km,
kendi Mina lkesini fethetmi insan!
Ey "brahim Milleti" zere , "Muhammedin Snneti"
zere olan kimse!
Uyank ol, kork,
Tehlike iindesin!
Kabil tehlikesinde, Kabil tautun geri dn
tehlikesinde!
Peygamber tehlikededir.
Zira Peygamberin mesaj/ars tehlikededir.

Peygamber'in takipisi mmet tehlikededir.

Yani sen tehlikedesin,
senin zgrln, hayatn ve imann,
Tevhid tehlikede!
Kork;
tautun errinden kork
nsanlarn "Malik, Melik ve mabud" olan Allah'na sn.
taut, bir blis, bir Kebil var : Kork!
"Min erri'l-vesvsi'l-hanns"
"Gizli iler eviren aldatcnn geri dn" olan "akln felaket
getirici" errinden,
"ellez yvesvisu f sudri'n-ns"
ki bilinsiz insanlarn ilerine vesvese verir.
"mine'l-cinneti ve'n-ns"
"Cin"den ve "insan"dan.
Vesvs kimdir? Nedir?
Szlkler yle anlam vermektedirler:
"Vesvese reten" ve de "ar sevdadan doan ve zihni mahveden "hastalk", "kara sevda", kt dnme veya insann iinde
salamca yerleen, insanlarn bilin altna
flenen bounalk ve boluk".
.... "Sana ilka edilen, bilin altna flenen, senin
peinden gelen, kulan iitmeksizin ve gzn grmeksizin
seninle konuan ey"
Bu "vesvs", bu "melankoli", bu "akl ve bilinci mahvedici vesveseci"
nasl bir eydir?
"Hanns"tr o.
"Hanns" nedir?
Szlkler yle manalandrmaktadrlar :
"Seni yoldan saptran, seni kendine tutsak eden, seni
kendinde kaybeden, kendi iinde rten, gizleyen, kendin
seni tutan, zindana atan, serenin peine den kartal gibi

seni takip eden, gizli olup gizli i eviren, hilekar aldatc

hile ile senin peine den, aldatmacayla seninle uraan,
hileyle daima sana yaknlk kurmaya alan, yakan
brakmayan, gidip geri gelen, kovduunda geri dnen her
faktr"
Bu "vesvs-i hanns" ne yapar?
Vesvese vermekle megul olur.
"Vesvese" nedir?
Kamuslar bu konuda unlar yazmaktadrlar:
"Seni 'err'e mbtela eden her etken, sana hi yarar,
deeri, hayr olmayan bo ekirdek, boluk, bounalk,
insan akln felakete gtren, heyacana srkleyen, perianla sevkeden,
aknlatran, deitirip bozan ve kendi insan zne
yabanclatran mil".
"Hanns" olan ve "vesvese veren" bu "vesvs", ne tr bir eydir?
Hem "cin", hem de "insan" trnden!
Peki "cin" nedir? Grnmez bir varlk; gizli, rtl bir g; insanla uraan, ama insan olmayan bir g...
Vah vah! Ne kadar da doru ve ak! Bugn her
zamankinden daha ak, daha hain ve daha fec!
O taut gizli, ama aikardrlar. Gider, renk deitirip
geri dnerler. Yenik derler, ama tekrar ayaa kalkarlar.
Bugn kapitalist ve makina sisteminde "yeni"
smrgeciliin gizli smr sultas, kltrel smrnn
deitirip bozucu komplosu, smrge hastal, ileri, beyin
ykama teknikleriyle, her zamankinden daha felaket getirici
olan taut, insan deitirip irkinletirmekle urar.
Chandel'in ifadesiyle:
"Gnmz insan iin byk tehlike atom bombasnn
patlamas deil, insan mahiyetinin bakalamas, beer

trnn "insanszlatrlmas"; sratle artk insan

demlemeyecek yeni bir tr meydana getirilmesidir. Bu yeni
tr, ne Allah'n ne de tabiatn yaratt insan suretinde
makina; efendisini tanmayan, grmeyen bir kledir. Hrdr,
ama sadece kle olmak iin didinen bir hr. Parayla satn
alnyor, fakat fiyat neyse kendisi dyor. Hrszn evinin
yanbanda uzun bir kuyrukta soyulma srasnn kendisine
gelmesini bekliyor. Halbuki bu kuyrukta yer edinebilmek
iin ok karmak uralar ierisine girmiti; o artk
gelimiyor, tersine kk bir kalba giriyor. imdi her eyi
elde edebilir; ama her eyini, her eyi kaybeder.
O sadece "tccar dini"ne iman eder ve bu ticarette her zaman ve yer yerde, dedii, karlnda aldndan
daha pahaldr. Onun her eyi doumundan nce tayin
edilmitir. Yaamyor, belki dikiliyor, nasbediliyor.
Dnyann br ucuna gitme ans yakalamtr, ancak artk
ebediyyen insan ve Allah' kaybediyor... " (Les Cahiers, S. 64) Facia, tasavvur bile edilemeyecek kadar korkun!
"Ftrat" trn deitirmekte...
O taut ise bugn artk sadece "kl" zoruyla, "altn"
(para) gcyle "tebih" hilesiyle vesvese vermiyor, buna ilave olarak, zor, zer ve iktidar (vesveselerini retirken),
ilmin olaanst derecede hilekarl, karanlk reticilii ve
fesatlndan, "sanat" n hayretlere dren by ve cazibesinden ve de "tekniin" dev gibi korkun gcnden
yararlanmlardr!
Bugn balar, zincir ve iplerin boyunduruundan
kurtulmakta; fakat dnya insanlar iten zincire
vurulmaktadr. Kendi oyunu, istediinin yararna "sanda"
atmakta; fakat cin ve ins hanns oyunu kendinden nce
onun "sine"sine atmaktadr.
Modern dnyann facias, alinasyon (alienation)
faciasdr. Aline yapmak m yani? Evet. Yani cin-zede
yapmak, "cin arpm hale sokmak". Mecnun, iinde cinin yuvaland, insan mahiyetini, hakik ahsiyetini, bilincini
"rtp" "kendi z" nn yerine yerletirdii, akln bozduu kiidir.

Siyasi bask, sosyal ayrcalk, Bat'nn eski vah

pragmatizmi kovulup atlmtr; ancak her zamankinden
daha hain bir ekilde kapitalist sistem olarak geri dnm,
liberalizm ve demokrasi peesinin altna gizlenmitir.
Klelik, Tatar yamalarnn getirdii servaj, Cengiz
Yasas, Timur ve Hlagu'nun eski vah rejimlerindeki
milletlerin esareti Dou'dan srlmekte ve fakat bunlarn
hepsi, her zamankinden daha bozguncu, daha bozup
yabanclatrc bir ekilde smr olarak geri dnm,
modernizm ve medeniyet rtsnn altna gizlenmitir.
Eski emperyalizmin asker cellatlar ve profesyonel adam
ldrme memurlar (insanlarn iinden), nc Dnya'dan
gitmilerdir ve fakat ekonomik sistem, siyas rejim, sosyal
ilikiler, eitim-retim felsefesi, kltr, sanat, ahlak,
cinsel zgrlk, boluk ve samalk ideolojisi, hiilik,
propaganda bysn flemek, medya neffselerinin
efsunu, edebiyat vesvs, sanat ve moda vesvs.... olarak;
sorumluluk szlemeleri, gelenek balar, iman ballklar,
nihilizm melakkolisi, kltrzedelik lgnl, tketimcilik,
sekse
dknlk ve batclk tautu olarak, modern smrnn
grnmez elbisesi iinde yeniden gelmitir. Asker slerde,
brokratlarn masalarnn arkasnda, sokak ve caddede,
pazar ve arda, Ademolu (insanlar-ns) olarak deil, gizli
bir ekilde, belli olmayan ellerle, grnmez g ve
ilikilerle, ekonomi ve sosyal dzenin alt yapsna; dnce,
inan, kurumlar, semboller, yntemler, toplumsal ilikiler,
ruh, duygu, ahlak, "deer", "rey", "fikir" ve insan "akl"n iine tpk cin gibi girmitir.
Ondrt yzyl iinde, bu sreyi, zamanmz gibi tefsir
edebilecek hi bir zaman olmamtr.

nsann beyz asrlk tarihi boyunca yeryznde hibir

zaman, bizim asrmz kadar insan, ak veya gizli, bilinli
ya da bilinsiz vesveselerinin kurban yapmamtr, hibir
zaman, asrmz kadar "vesvs'm erri" byle "sudri'n-ns", felakete srklememitir.
Evet, Vahyin bu son beli ve mucizev ayetleri,
yeryznde hibir zaman bylesine ak ve net
yorumlanmamtr.
Modern a tanyan gnmz aydm, modern
kapitalizm ve smry tanyan gnmzn bilgi sahibi
sosyologu, onlarn bir tek mendil iin Bizans atee
verdiklerini, bilim mucizesi ad altnda ne uydurmalar
rettiklerini, medeniyet adna nasl cahiliyet meydana
getirdiklerini vesveseci hannslarla byc neffselerin
halklar kendi z kltr, iman, bilgi ve iradelerinden nasl
uzaklatrdklarn, iten -sudur- nasl boalttklarn,
insanlar kendilerinden boaltp kendilerine yabanc
kldklarn, btn bunlar da insanln yalnzca taklit aleti
olmas, milletlerin de sadece tketim boaz haline gelmesi,
bunun dnda hibir ey olmamas iin yaptklarn gayet
ak ve net bir biimde grebilir!
Dar grl mezhebi ve geleneksel kalplar iinde skp
kalmayan, yerel-blgesel meelere, tarihsel asabiyetlere,
soyculuk ve rklklara, snfsal, eitsel ve kaltsal glk ve darlklarn penesine dmeyen, bakn kaypak siyasal
olaylarn yzeyinde younlatrmayp geici olaylarla
megul olmamak ve gndelik rutin olaylarn hzl ve basit
bir deerlendirmesine girmemek ve safdilce zm
yollaryla mutlu olmamakla kalmayp buna ilaveten bu an d yznde geen btn her eyin altnda insan gren
ve insan iin nelerin olup bittiini bilen gnmzn
vukfiyetli insanbilimcisi, unu anlayabilmektedir:

milletlerin smrgelemesi, kapitalizm, snfsal smr,

sava alevlerinin tutumas ve milyonlarn evet milyonlarn,
katliama maruz kalmas, ekonomik smr, fakir dnyann
madd ve tabi kaynaklarnn yamalanmas, gtrmeler...
gtrmeler..., halklarn yazgs zerinde cellat unsurlarn
hegomanya kurmas, insan haklarnn yok edilmesi..., evet
btn bunlar insan bilimci grebilir. Fakat bunlarn hepsi
d felaketlerdir, siyas asker, ekonomik, mill, hukuk, vb.
facialardr. Ancak asl korkun facialar, insanlarn ilerinde,
"sudri'n-ns"da bulunan insan facialardr. teki facialar nceki srede zikredilenlerdir: egemen sik'n erri,
neffselerin erri, dm atanlarn, hasetilerin, ruh
hastalarnn, hain unsurlarn serleri bu trdendir ve basit
telakki edilir. Ancak daha korkun olan, insan trn,
dnya insanlarnn tabi yaratlm bozup irkin hale
sokmakla tehdid eden faciadr; insan zatn lne olmas,
yabanclamas faciasdr. nsann insan-dla dnmesi
faciasdr. " Vesvs"n faciasdr. Vesvs, o er gibi, insanlarn vcuduna felaket getirmez, insann mahiyetine
zarar verir. Gnmzn gerek aydnnn yaral ve bilgin
vicdannn titredii, feryad u figan eyledii facia budur!
Evet, bu "ns hannslar"n kim olduunu gren o
aydndr; bu "cin hannslar"n kim olduunu anlayan da odur.
nk "vesvs'n mana" sini bilen, insann "vesvs-zede olu" faciasnn genilik ve derinliini hisseden bir tek odur.
O, insann "hakknn yendii" yerde "insan hakikati"nin katledildiini grr.
Tm zaman ve yerlerin putusu Hanns'n her zaman
ve her yerde, insan bir etken olmadn, bazen bir cin,
bazen bir dev, bazen de esrarengiz bir g olduunu,
bazen gizli olduunu, he zaman balara esaret
boyunduruu atmadn; ilerde, sudrda vesvese
yaptn; yava, gizli, rtl bir biimde insan derna
adm attn, ayak bastn; senin mahiyetine,

ahsiyetine, insan oluuna, "sen" oluuna hulul ettiini, reklendiini, "kendi zn"n yerine oturduunu, seni mecnunlatrp
yabanclatr-dn, aklna felaket getirdiim, cinzede yaptn, lne
yaptn bilen de odur.
Evet, her zamankinden daha korkun olan tehlikedir
sana pusu kuran; sadece dalarn pusu yerlerinde kaya
artlarnda deil, ayn zamanda gnlnn, kalbinin tuzak
yerlerinde, sinenin dernunda zihninin perdelerinin
arkasnda pusu kurar bu tehlike sana. Yine sadece senin
can ve malna pusu kurmam, bunun yansra senin "insan
oluun"a, imanna, mmetine, bilgine, uuruna, akna,
zaferine, cihad kazanmalarna, nesil cihadna, tarih
mirasna, Ibrahimleme yoluna, Rabbanleme hicretine de
kurmutur.
Dmann hep silah deil, ordu deildir; her zaman
dardan deil, hep aikar deildir. Bazen dzendir, bazen
duygudur, bazen dncedir, bazen mlkiyettir, bazen
yaam biimidir, bazen alma biimi/yntemi, bazen
dnce tarzdr. Bazen i alet, bazen retim biimi,
bazen de tketim trdr. Bazen kltrzedelik, bazen
kltrel smr, bazen din eekleme (istihmar), bazen
de snfsal smrdr. Bazen toplumsal iliki
mekanizmalar, bazen grnmez rmcekvr propaganda
ebekesidir. Bazen modern dnyevcilik, bazen brokrasi,
teknokrasi ve mainizmdir. Bazen ovenizm, nasyonalizm ve
rklk, bazen nazizm ahsiyetperestlii, burjuvazi para
tapcl ve militarizm gce tapcldr. Bazen epikrizmin
zevke tapcl, idealizmin zihniyetperestlii,
materyalizmin ayniyetilii, romantizmin sanatsal
estetikilii ve duyuculuu, egzistansiyalizmin hiilii ve
abesle itigalidir. Bazen sfice ruhuluk, ruhbanca
zhdlk, rasizmin toprak ve kancl, faizmin

kahramancl ve devletilii, individalizmin

ferdiyetilii, sosyalizmin toplumculuu, komnizmin
ekonomiperestlii, felsefenin aklcl, irfann duyguculuu,
maneviyatln semavcilii, maddeciliin dnyacl,
idealizmin mevhumculuu, realizmin mevcutuluk ve
gerekilii, tarih determinizmin kanunculuu,
kaderciliin iradecelii; bazen freudizmin
ehvetprestlii'dir. Bazen ekonomizmin midecilii, bazen
biyolojizmin igdcldr. Bazen kfrn
dnyaperestlii, bazen dinin ahiretilii ve hatta bazen
siyantizmin laubali bilimciliidir!
te bunlardr irk putlar! Modern Kurey'in Lt, Uzza,
Asaf ve Naile'si! Modern medeniyet Ka'be'sisin yz altm
putu!
Tam bu noktada anlayabiliyorsun tevhidin, bir Allah'a
tapma inancnn ne olduunu, ne anlama geldiini!
Tevhid risleti ve misyonunun ycelik ve anlamnn
derinliinin hangi boyutlara ulatn!
Ve gryorsun ki "tapclk"tan aklcla geip bilim gc ve insan zgrlkle din bandan kurtulduunu
syleyen gnmz insan, sadece bir Allah'a tapmyor. Yani
kulluk ve tapnmay deil, sadece Tevhidi yok etmitir.
"Medeniyet'in getirdii "modern irk"in hem cahiliye dnemindeki eski irkten daha fazla tanrs vardr, hem de
bu tanrlar daha da adi tanrlardr. Cahiliye de bedev Arap,
altn ya da krmz yakuttan gzel mcevherlerle sslenmi
sanat eseri heykellere tapard, gzellik, g, kemal,
bereket, hayr abideleri, sanat rabbu'n-nev'lerine, tabiat
glerine, meleklere, mevhum, ama mver ve mukaddes
ahsiyet ve tanrlara tapard.
Gnmzde ise modern irk dininin mabudu, "cinsel
organ", "esfil-i aza" seviyesine kadar dmtr.

Mezkur "her zaman ve her yer"in tautu her

zamankinden ve her yerinkinden daha ok
zulmetmektedirler. Bugnn Firavunu, bir "dzen", bir
"sistem"dir. Gnmzn Karun'u, bir snftr. Gnn
Bel'am- Brs, din kisvesini zerinden kararak bilim,
ideoloji ve sanat elbisesini giymitir.
Ne ilgin, nceki srede Kur'an serden sz ediyor,
fakat Allah'n bir sfatna dayanyor. "Felak"!
kinci srede ise bir "er"den sz ediliyor, ama
sfata dayanlyor: "Rabb", "Melik" ve "lh"!
er, insann hakkn ldren en insan kart glerin
getirdii d facia iken bir "er" insann hakikatini ldren i faciadr. sik'n hegomanyas, neffselerin dnceyi
katletmesi, hiyanet edenlerin zarar... vurur, ldrrler,
yamalarlar, insan hak ve zgrlklerim inerler, insan
fakir, esir ve cahil yaparlar. Fakat her halkarda btn bu
facialarn yknts altnda, insan hayatta kalmaktadr.
Halbuki asl facia udur: bu insanlk d/kart gler,
insana hkmetmek, insann varln yamalamak, ondan
yararlanmak iin, bugn her zamankinden daha ok insan
iten boaltmakta, insann insan deerlerini fel
etmektedir. Zira tarih tecrbe bu gce retmitir ki bir
snf, millet veya halkn ekonomik, siyas vb. esareti iin
ncelikle onu insan esarete srklemek, iten drmek,
fethetmek, fitr zelliklerini bozmak, asln deitirmek
gerek. Bu, br serden daha korkun bir serdir. Geri er
serdir ve erli g her yerde ayndr; fakat teslisin ynetim
sisteminde insann insan ftratnn grd felaket,
gnmz insannn bilgin vicdann korkutup dehete
dren facia, insanlarn dman Hanns'n erridir. Bu er,
gider, geri gelir; her yerde bulunur, ehreye sahiptir ve

her zaman bir maske, bir kisveyle kar ortaya.

Vesvs, insanlar katleden bir facia ve " bal, yz suratl ylan"n insann ruhuna aktt zehirdir. Ylan
suretinde insan aldatp Allah'n Cennetinden kovduran da
blis deil mi?
"Vesvs"n erri, serden domutur. Hanns, tautun me'um temsilcisidir; ama o serden daha fec bir serdir.
Kur'an'n son mesajnda bize rettii gibi Hanns Vesvs
bizzat o irk tautunun faciasdr; ama bu irk
tautundan daha erli, daha lmcldr. nsan esarete,
yamaya ve dallete srkleyen bu l gleri yok etmek
iin, bir tek "lahi bilin" yeterlidir. Geceyi felak klcyla yarmak gerek. Fakat insanlarn zne giren, insan "vesvs"a
dntren Hanns'n blis gcn alt edebilmek iin
Tevhid'e snmak, bir ve tek olan Allah'n zatndaki
malikiyyet, mlkiyyet ve ulhiyyet adl gcn birliiyle
teslisin alt yaps insan tabiatndan ve de toplumdan
kaznmal, sklp atlmal, "sosyal tevhid" ve "insan tevhid"e dayal - tevhid bir ruh ve dnya gryle- Habil bir toplum
binas ina etmeli ve bir rnek mmet kurmaldr.
yle bir mmet ki brahim'in risleti bu mmete davet
ediyor, Htemiyyet, bu mmeti bina etme sorumluluunu
insanlarn omuzlarna yklemitir. nsanlar, bugn faciay
hissetmilerdir. Yeryznde brahim'in snnetinin varisi olan
bizler, kesin bir yok olu tehlikesi ierisinde bulunan dnya
insanlarnn kurtulu risletini gnmzn bilgili, sava ve
adaleti nesline retmeliyiz. Kur'an, Ali Ailesi ve Hacc,
sorumluluumuzu ok arlatrmtr.
Gnmzn Gasik' yeryznn gelmi gemi en nfuz
edici, en ihata edici;60 by "neffse"leri ise61 her zaman ve heryerdekinden daha gl ve daha gizli iken nsann
kendine hakimiyeti her zamankinden daha zayftr.
Gerekten Cin ve insden olan hannas vesvas, bugn
daha gl ve daha felaket getiricidir.
Ey Makam- brahim'de durmu insan! Sen ki "Vahiy
hatemiyyeti" ar, "Rislet" ykn senin omuzlarna yklemitir!

Ey bilgin insan! Ey bilinli insan! Ey Allah'n halifesi,

Peygamberlerin vrisi! Sen ki "halknn seni rnek edinmesi iin "Rasl' rnek edinmesi gereken bir kiisin!
Ey "mmet" binasn ina etmekle sorumlu insan! Ey
"kitab", "mizan" ve "demir" dininin takipisi!
Ey yeryznde "adaleti tesis eden"! Ey zalimin dman, mazlumun dostu! Ey Mslman mcahid!
Yarnn tarihinde "zamann nderleri", dnyann varisleri olacak olan "yeryz mustazaflar"nn arsna cevap ver!
Zira yeryzn "Sfyn" zorbalarn zorbal, "Karn"
hazine sahiplerinin zulm, "Deccal" bir gzn gzleri balayc komplolar doldurmu ve buna karlk hir
zamann vadedilen kurtulu, intikam, hak, adalet ve bar
kyam, dertli kitlelerin vicdanlarnn ve sorumlu aydnlarn
bilinlerinin derinliklerinde "zuhur almetleri" ni ortaya koymaya balamtr.
Ey "kendini Allah'n ahlak ve huyu zere yetitirmi kii"!
Ey Nebilerin varisi! "Ey srail Peygamberlerinden daha stn"
olan insan! Ey Muhammedvr insan! Zamann hakknn
ahidi, dnya insanlarnn ehidi olmalsn"! ey "Allah'n Salih kulu! Bu tabiatta "Rabbani olmalsn", Ey "Hanf soylu insan"!
Ak tavaf, b- Sa'y'n bilgi ve bilin menzili, irk teslisini talama Mina's ve smail'in ehadet yerinden
dnyorsun. brahim Tevhidi, Kur"an mesaj ve Zlfikar
Ali'nin kurtulu baheden sancan yannda tayorsun. Bir
testi zemzem suyunu da hediye getirmisin! Evet, btn
bunlar yapan ey Hanif soylu insan! "nziva ve uzlet postu"nu brnp karanlk in evine komadan, senden bir ay
uzak kalm a gzl hayat timsah kuduz azn ap -Yunus
gibi- seni de yutmadan ve gndelik hayatn iinde seni
bomadan nce bir an kendine gel, dn: iman ve
szlemeni dn. Kendinde, kendi anda, kendi
neslinde, yerin ve insann ehresinde neler olduuna bir
bak. Dnyamzn bilgin vicdanlarnn feryadn bir duy da
"vesvs-i hanns"n errinden nasl inlediklerini bir gr : Toynbee, beer uygarln, "i dmanlar"n tehdidi
altnda olduu grnde. Delice ve sersemletirici tketim
hcumu. Evet, tketim, tketim, tketim!
Marcuse, insann bir alet gibi "tek boyutlu" hale

getirildii tehlikesini bildirmitir.!

Erich Fromm, Diyojen gibi, ama "snm lamba" ile ehri gezip umutsuzca "kendinde olan, kendi olan insan" aryor.
Camus feryat ediyor: Bu an uygarlk kenti Oran'da "veba"
ba gstermi; ehrin "tapnan"da masum ocuklar, sebebini bilmedikleri gizemli ve korkun bir hastalktan lyorlar.
John Isolet, silah ve altnn iinde boulan ve fakat derman
bulamayan can yakc bilinmez bir dertten aclarla kvranan
"silahl bir prens"ten sz ediyor!
Hollanda'nn bilgili heykeltralar, modern ehir
Rotterdam meydannda, kaya gibi salam bir insan heykeli
yapm, ama mafsallar daha imdiden adeta paralanp
decekmi gibi birbirinden ayrlm!
Eliot ve Joyce, mitolojiden ne erkek ne de kadn olan
Yunanl tanra Trezi'yi alp gnmz insannn rabbu'nnevi yaptlar!
Eugene lonesce, bir insan faciaya iaret ediyor: Hanns,
insann iine girmi ve insan "gergadan" haline gelmitir.
Kafka, tabiatta Allah'n halifesi olmas gereken, Allah'n
kendi suretinde yaratt insann korkun ve ackl
ehresini tasvir etmi ve nasl deiip aslnn bozulduunu
gstermitir.
Evet, "Dorian, Gray"in portresi, Oscar Wilde'n portresi deil, gnmzn cin arpm insannn portresidir!
Felakta ka, ey faciann bilinli kurban!
Zira "kara gece, her yeri kaplamtr";
zira "maharetli bycler; dmlere flyorlar";
zira "hasetiler, gece byclerinin oyunca, dostlar
ise dman taraftar olmulardr"!
"Felakn Rabbi"ne sn ki gecenin rtsn yrtsn,
sabahn beyaz rman "Mina"ya aktsn.
Ve kork!
Zira o taut geri dnd. Maskeli, kurnaz,maharetli;

saysz ordu ve gizli silahlarla!

Ey "babas katledilmi kan davacs"! "Habil"in vrisi"
Kabil lmemitir.
Ey "Adem'in vrisi"! Ey karsnda "Meleklerin secdeye kapand varlk"!
blis intikam alyor
"nsanlarn ilerine vesvese veren",
Bu " suratl yedi renkli yediyz adl yetmibin tuzakl
vesveseciden, geri dnp gizli i eviren byc"den!
sakn!
Allah'a sn!
-Muhammed gibi"Felak'n Rabbi"ne
"nsanlarn Mliki"
"nsanlarn Meliki"
"nsanlarn Ma'buduna"
Ve sen ey Hac!
"Kurban Bayram"ndan sonra da
ayn ekilde Mina'da kal!
ve her gn
her tautu, birbiri ardnca tala,
yedi kez
ve her defasnda
yedi mermi!
Ki her gn Terik'tir,
her ay Zilhicce,
ve her yer Mina.
nsan, tarih ve...
.... hayat, Hacc'dr.
. Sonu
Artk Mina'da duru sona ermitir. Hacc, Mekke

duvarnn arkasnda nihayet bulmutur. Bir Tavaf ve bir

Sa'y'in daha var. Onu Zilhicce'nin sonuna kadar istediin
zaman yapabileceini sylerler. Hatta bir zaruret szkonusu
ise, Arafat'tan nce de yapabilirsin.
Demek ki Hacc sona erdi.
Btn Hacc, bu idi.
imdi "Mina"y terkeden ey Hac! Hacc'n son menzilim kat ettin;
brahim'in davetiyle ferd hayatnn anlamsz ksr
dngsnden kp, "Mevsim"inde Mkt'a geldin.
"Vahyedici"nin fermanyla ferd hayat elbiseni atp beyaz lm elbisesini giydin. Kendi kiliminden ayan kaldrarak
iman lkesine, -cihada- ve Allah'n halsna -misafirlieadm attn, ayak bastn. Allah'n Sa Eli'yle biatlatn, ak
girdabna daldn ve kendini, Tavaf eden halkta yok ettin.
Hayatn tozlarndan temizlenip kendi paslarndan arnarak
"kendi"ne, "z"e eritin. Girdaptan kp hayret ve susuzluk dalarnda su aramaya koyuldun. Sonra
Mekke'den kalkp Arafat'a indin. Oradan da konak be konak
Allah'a dndn. Arafat gneinin aydnlnda, karanln
hegomanyas ve gecenin korumas altnda "haram
uuru"nn pak aydnlna kavuma "bilinci"yle silah toplamaya giritin. Zamana uyup toplulukla birlikte haraket
ederek Mina snrndan getin ve sava meydanna daldn:
ilk hamlede en son karargah yerle bir ettin. te o zaman
zgrlne kavutun. Ak ve iman lkesini blis'in
hegomanyasndan kurtardn. brahim makama ulatn;
"ehadetten daha stn" olan yksek zirveye ktn ve iin sonunda bir koyun kestin. En byk ruhan seferin ve en
yksek insan mi'racn sonunda, daha da tesi en tehlikeli
yerlerden, yaratl, tevhid, fedakarlk, cihad, ehadet,
blis'le sava ve akn ba menzili fethedi alanlarnn en
tehlikelilerinden getikten sonra nereye varyor, ne
yapyorsun?
Boazlamak, bir "koyun" boazlamak!

Niin? Bu ne felsefesidir? Ne srdr? mann ifadesi olan

Hacc'n sonunda koyun boazlamaktan maksat nedir?
Bunu sylemeye cesaret edemiyorum: bizim iin, din
ruhumuz iin inanlr gibi deil.
Brak ta "niin" sorusunun cevabn bizzat Allah versin.
"... Onlardan yiyin, kanaatkara ve isteyene de yedirin..."
(Hac, 36)
Ondan hem kendiniz yiyin, hem de muhta mcahide,
sessiz yoksula, adalet davacs ve protestocu mazluma
yedirin.
Ve yine:
"... Artk onlardan yiyin ve zorluk eken yoksulu da doyurun"
(Hac, 28)
Ondan yiyin ve zamann muhtalarna da yedirin!
Yani fakirlikle savamak.
Yolun sonunda bir lokmayla -kendi yediin eyden- bir
a insan kurtarmak, bir mazluma yardm etmek.
te... hepsi bu kadar!
Dn
Ey Hac! imdi nereye gidiyorsun? Eve mi? Hayata m?
Dnyaya m?
Hacc'dan aynen geldiin gibi mi gidiyorsun?
Asla!
Ey Hac! Sen ki bu sahnede "brahim rol"n oynam,
brahim'i sembolize etmisin!
yi sanat, roln oynad karakterde erir. Eer roln
iyi oynarsa, sahne ii biter, ama kendisinin ii bitmez. yle
sanatlar gelmilerdir ki ifa ettikleri rolden uzaklamam,
rollerini iselletirerek lmlerdir!
Ve sen brahim roln oyunla deil, ibadetle, akla

stlenmi mslman! Allah'n Evi'nden kendi evine gitme,

brahim rolnden kp kendi rolne dnme!
Halkn/insanlarn evini terketme, kendi toprana
tekrar ayak basma, kendi kilimine oturma tekrar. hram'
karp da bedenini kendi klna brme!
Mina'dan Mekke'ye smail'inle birlikte dn!
Sen brahim'sin: tarihin byk put krcs, dnyada
Tevhidin kurucusu, topluluun hidayet misyonunu
stlenmi eli, sabr llemez isyankar, yol gsterici
ihtilalci, ruhunda strap, gnlnde ak, yznde nur ve....
elinde balta!
Kfrn kalbinden imann fkr, irk bataklndan
Tevhidin feveran!
brahim: beeriyet taifesinin put krcs, kendi
kabilesinin put yontucusu zer'in evinden kt!
Put kran, Nemrud'u malub eden, cehalet ve zulm
ezen, uyumaya dman, zilletin verdii huzura
bakaldran, zulmn salad gvenlie isyan eden,
kabilenin nderi, hareketin yneticisi; hayat ve hareketin,
ynn, lk ve umudun, iman ve Tevhidin rnek ahsiyeti,
Evet brahim'sin sen! yleyse atein ortasna git; zulm
ve cehalet ateinin iine dal ki halk ateten kurtarasn:
zulm ve cehalet ateinden!
Sorumlu her insann yazgsnda var olan ate; aydnlk
ve kurtulu sorumlusu her insann.
Fakat... Tevhid Rabbi, Nemrut ve Nemrutularn
brahimlerin zerine sald atei krmz gle dntrr!
Yanmazsn, dolaysyla kl de olmazsn. Maksat, cihad
yolunda atee kadar gidebilmen;
nsanlar ateten kurtarmak iin kendini atee atman;

"en strap verici ehadet'e ermendir!

Ey brahim Hac! smail'ini kurban et; kendi ellerinle
ba boazna daya...
Ki halkn boazndaki ba kaldrp atasn; iktidar
saraylarnn temellerinde, yama hazinelerinin banda,
drar ve zillet mabetlerinin eiinde, boazlanan insanlarn
boazlarndaki haneri alp smail'inin boazna daya ki
haneri celladn elinden alma gcn elde edebilesin!
Ama... smaillerin fidyesini, bizzat brahim'in lah der.
ldrmezsin, smail'ini kaybetmezsin. Ama, iman
yolunda smail'ini kendi ellerinle boazlama noktasna kadar
ilerleyebilmen.
Ta., "ehdetten daha ac verici mertebe"ye kadar!
Ve imdi ey Hac! ak tarafndan geliyorsun, "brahim'in
Makam"nda durmusun, brahim'in Makam'na erimisin!
brahim buraya geldiinde, felein emberinden
gemi,.
hayatn zor tecrbelerini yaamt. Put krclk, Nemrud'u
malub etme, mancnkla ate azabna atlma, blis'le
mcadele, smail'i kurban etme... hicretler, straplar,
yalnzlklar, ikenceler, mahrumiyetler ve Nbvvetten
mamete kadar;
"ferdiyef'ten "cemiyet"e, put yontan zer'in evinin ocuu olutan Tevhid Evi'ni bina etmeye kadar!
imdi burada durmakta. Salarna ak dm...
Bir tarih sdrd mrnn sonunda... Ev'i bina
etmekle grevlendirilmi, Hacer-i Esved'i yerletirmek,
Allah'n Evi'ni, Allah'n Eli'ni dikmek... Yardmcs smail! Ta
ekiyor, babasna uzatyor. Babas da bu talarn zerinde
durup temelleri zerinde Ev'i ina ediyor!
Ne hayretamiz bir durum! smail ve brahim Ka'be

binasnn ustalar. smail ve brahim!

Biri ateten geip gelmi, dieri kurbanlktan. Ve ite her
ikisi de imdi Allah'n memuru, halkn sorumlusu, yeryznde
en eski Tevhid tapnann, Tarihte "insanlarn ilk evi"nin,
"zgrlk evi"nin, zgrlk mabedinin, aka, peresti ve harem Ka'be'sinin, iffet, mahremiyet ve melekt perdesinin
sembol olan Ka'be'nin mimar.
Ve sen imdi "brahim'in Makam"nda, brahim'in bast yerlere ayak basmakta; brahim'in ykseli merdivenin en
son basamanda, brahim'in Mirac'a ykseliinin en yksek
noktasnda, Takamb'da, brahim'e en yakn mesafedesin:
"Makam- brahim"
u halde sen, Ka'be'nin banisi, zgrlk Evi'nin mimar,
Tevhid'in kurucusu, sorumlu, k, bilinli, put kran,
kabile nderi, Nemrud'un zulmne kar mcadeleye
giren, irk cehaletiyle savaan, blis'in vesvesesiyle cihad
eden, insanlarn iine vesvese atan Hannas'a kar savam
veren bir kimsesin.
Yersiz yurtsuzlua, eziyet ve straba, tehlikeye,
atee... smail'ini boazlamaya tahamml et...!
imdi ne kendin iin bir ev, ne de smail'in iin bir
snak yap. nsanlar iin bir ev, snmaszlar iin bir at,
takibe urayanlar, kaaklar, btn bir yeryznde korkarak
kaan ve bir snak bulamayan, her yerde Nemrud'un takip
ettii yaral, snmasz avlar iin bir yuva kur.
Zulmetin bu eb-i yeldsnda bir meale yak!
Bu zulm gecesinde bir feryd ol.
Her yerin utan dolu ve emniyetsiz olduu, yeryzn
byk ve hrmetsiz bir fuhuhneye evirdikleri, dnyay
tecavz, hakszlk ve zel muamelenin dnda hereyin
yasak olduu bir katil merkezi haline getirdikleri bir
zamanda harm, harem, gvenlik, insan iin temiz ve hr,

Allah'n Evi -insanlar/ halk- iin gvenlikli, temiz ve hr bir

harm, bir harem...
Sen ey brahim rolne soyunmu, Makm-i brahim'de
durmu, brahim'in ayak izlerinde yrm ve brahim'in
Rabbi'nin Eli'ne biat elini vermi kimse!
brahim gibi yaa, kendi anda iman Ka'be'sinin
mimar ol. Kavmini, uyuuk hayat bataklndan, l
hayat, uyku rahatl, zulm zilleti ve cehaletin
zulmetinden kararak harekete geir, yn ver, Hacc'a davet
et, Tavafa getir.
Ve sen ey Allah'n "mttefik"i, ey brahim'le "ayn yolu takib eden"! Sen ki Tavaftan geliyorsun, Hacc iini
kadnlarn Tavafyla birlikte bitirmisin, kendini Tavaf eden
halkta fena etmek brahim suretinde kp geldin. Ka'be
mimarnn, Harem ehri ina edenin, Mescid-i Haram' bina
edenin makamnda durmu, Mttefik'in -Allah- ile
karlama imkan elde etmisin.
Kendi topran harem blge
yap! Zira harem blgedesin.
Kendi an haram zaman yap
Zira haram zamandasn.
Yeryzn Mescid-i Haram yap.
Zira Mescid-i Haram'dasn. Zira
"Yeryz Allah'n Mescidi'dir" Ama
gryorsun ki "yle deil"!
III. BOLUM:
EHDET:
HACC'DAN DAHA BYK BDET
Hseyin, bize ehdetinden daha byk bir ders
vermitir: Hacc' yarda kesmek ve ehadete yrmek! O,
btn gemileriyle ecdadnn atas ve babasnn, ihyas

uruna cihad ettikleri Hacc' yanda keserek ehdeti

seiyor. Evet, Hseyin Hacc merasimini bitirmiyor. Hseyin
byle yapmakla, tarihin tm Haclarna, tarihin tm namaz
klanlarna ve brahim'in Snneti'ne inanan herkese unu
retmek istiyor: eer imamet olmazsa, rehberlik olmazsa;
eer hedef olmazsa, eer Hseyin olmaz da Yezid olursa,
Allah'n Evi'ni tavaf etmek, puthaneyi tavaf etmekle eit
olur. Hseyin Hacc' yanda brakp Kerbala'ya yneldii
anda Tavafa onsuz devam edenler, Muaviye'nin yeil
saraynda Tavafa duran kimselerle msavilerdirler".
"Hacc"! Put kran brahim'in Snneti. "nsanlarn evi"nde ya da Allah'n Evi'nde - ne fark eder?-Bir halk girdab, tazyikli
ve hararetli, tavaf etmede... Yzler evkten parlam,
yrekler aktan erimi, "Allah"n davetine Lebbeyk diyor ve iman cokusu, slam heyecan, Allah korkusu, hiret azabnn
rknts, cehennem cezasnn
korkusu ve ibadet ak, mmetin sekinlerini mukaddes bir
halkann iinde dndryor.
Ve simalar arasnda kimler yok ki:
Peygamber'in Ashab, slam'n ncleri [Mtekaddimin],
cihad kahramanlar, kfr topraklarnn ftihleri, yeryz
puthanelerini viraneye evirenler, Tevhid'in hamileri,
Kur'an Hafzlar, Snnet'e bal olanlar, Hanif Din'in
ruhanleri... bunlarn hepsi dnyor ve brahim'le ahidlerini
yeniliyorlar. Bu aa-adi dnyadan, bu toprak dnyasndan
ve bu baya yeryznde olup biten her eyden fari olup
kalblerini Allah'a balayarak dnyorlar. Cennet,
gzlerinin nnde dansa km. Huriler, mahcup yzlerine
gz krpyor. Melekler ar kongresinden onlara gzel sesler
gnderiyor. Cibril, kanatlarn sevgiyle onlarn tavaf eden
ayaklarnn altna seriyor!
Peki atmosfer bu iken, byle fkeli, kararl,
mslmanlarn sk Tavaf girdabn yarp kan, "hrmet,

gvenlik ve dokunulmazlk" ehrini terkedip giden insan da

kim?
Btn mslmanlarn Ka'be'ye yneldii bu esnada, o
nereye ynelmitir? Niin bir an olsun bu dnen daireyi
grmek iin dnp, bakmyor?
O dairede insanlar, Nemrud mziiyle brahim'in Evi'nin
etrafnda dndryorlar.
Safa ve Merve arasnda bo Sa'ylerinin uruna
koturuyorlar: Tarihin balangc olan ve Adem ile
Havva'nn yeryznde ilk buluma yerleri olan Arafat'tan
"Me'aru'l-Haram"larna gece karanlnda getiriyorlar. Bu haram beldede -ki bu gece cehalet kullarnn oraya girii
yasaktr- onlarn uurlarn ldryorlar, seher vakti gelir
gelmez Allah'n koyu srsn harekete geiriyor ve
brahim'le dalga geer ve Allah' aldatrcasna, Adem'den
hir'zzamana kadar gelen daim mabudu oyun olsun
diye talamalar iin, - uursuz teslis putunun topra
olan- "Mina"ya doru sryorlar.
Evet, rengarenk yedi gzel ve zarif akl tara, narin
ba parmaklaryla, mekan ve zamanlarnn tanrsnn
aarm ehresine, cilve ve ak oyunu turlar yaparcasna
atmalar iin...! ve zillet ykl yazglarnn bir iareti olarak koyunlar boazlasnlar diye: onlar, "Allah'n koyunlardr".
Tanr'nn daim temsilcisi, bu koyunlarn yn, st, deri
ve etinden daima yararlanmtr.
Onlarn daim kurbanlklar, bunlardr. Onlar her
yerde, "dilsiz" olan bu kurbanlar, kendi canlar uruna keserler; onlarn al kanlan ise "yeil saray", "Mescid-i Drar"
ve "Karun'un hazinesinin damarlarnda dolamaktadr.
Sonunda bu " talanan" putun kulluuna ba
koymalarnn
gstergesi olarak balarn tra ettirirler; bu tra ayn
zamanda zul

mn eylem aletinin cehalet olduunu, elleri hakikat kanna

bulan
m olanlarn, pragmatistlerin ta kendileri olduunu da
gstermek
tedir. Bu "pragmatistler, her ada ve her nesilde ", "kendi yokluk
lar"yla "insann ehadeti"ne zemin hazrlarlar. Bu takva ve kut
siyet perdelerinin ardnda cellatlk gizlenmitir. Bu
Haclardr ki her
zaman ve her mekanda, tm zamanlarn ve tm
mekanlarn o
putunun vesvesiyle smail'i, bizzat kendi elleriyle
Nemrud'un
ayaklar altnda kesmilerdir. Bunlar, "insann kurban"
gnn ve
zamann smail'inin boazlanma gnn bayram olarak
kutlar;
Ka'be'ye srtlarn dnerek, zillet kblesine yz srer,
"Ahiret Cen
neti"ni "dnya cehennemi" pahasna satarak ilah ve rablerinin
mutfann scak klleri zerinde afiyetle kendilerinden
gemi
vaziyette uyur ve yama sofralarnn artklarnda byk bir
zevkle
otlanrlar! '
Hciyn medend b ta'zm
kiren ez rahmet-i Hod-yi
mede s-yi Mekke ez Arafat
Rahm zede lebbeyk-i Umre ez
Haste ez mihnet u bel-y
ta'zm reste ez dzeh u azb-i

Hicaz Yfte Hacc u Umre kerde

elm bz gete bes-yi hne
temam Men odem sat
selm pay kerdem bern zi haddbeistikbl Mermer der
i gilm dst muhlis u azz u
meyn- kafile bd Goftem
kerm zi'n sefer kerden be rene
r beg n rest T zi tu bz
u bebm fikretem r nedmetest
mndeem cvd ad getem
nedm n tu kes nst enderin
bedn ki Hacc kerd Bz g t
iklm hurmet-i n bozorgvr-i
egne dte n hemhst
Harm e niyyet kerd endern
girift ihram Cmle ber hod
tahrm her i m dn-i Kirdigr-i
haram kerde bed Goft ney,
Azm? ez ser-i ilm ve'z ser-i
goftemes zed lebbeyk M
ta'zm? bz dd unan ki dad
end nid-y Hakk ve cevab
kelm? stad ve yft takdim be
Goft ney, goftemes der
tu ez ma'rifet resd nesm? der
Arafat Arif-i Hakk od ve
harem hem Ehli Kehf u Rakm
mnkir-i h Goft ney,
der gam- horket u azb-i cehm?

goftemes u m reft Eymen ez

hem endht be dv-i racm
err-i nefs-i hod bd Goft ney,
heme adat u fi'lha-yi zemm?
goftemes u seng-i cimr Ez
gspend ez pey-i esr u yetm
hod endht bern yeks Goft
kati u kurbn-i nefs dn-i lem?
ney, goftemes u m kot
muttali ber Makm-i brahim
Kurb-i Hak dd evvel u kerd
h-i his be Hakk teslim? ki
Goft ney, goftemes u get
devd be hervele zalm yd
th Kerd ez sdk u itikd u
kerd be gird-i ar-i azm? ez Safa
yakn Goft ney, goftemes
s-yi Merve ber taksim od dilet
bevakt-i tavaf Ez tavf-i hemefari ez cehm nam? mnde ez
i melikiyn Goft ney,
hicr-i Ka'be dil bedunm
goftemes u kerd Sa'y Dd
hemunn kunn ki gete
ender saf-y hod kevneyn
remm? men nednisteem sahh
Goft ney, goftemes u get
u sekm od der makm- mahv
bz Kerd nca be gr mor-i
mukm mihnet-i bdiye haride

hod r Goft ezn bb, heri

besm inunn kon ki kerdemet
goft tu Goftem ey dst pes
ta'lim
nekerd hacc Refte vu Mekke
Nsr- Hsrev
dde mede bz Ger tu hh ki
hacc kon pes ez n
Haclar, Rahim olan Allah'n rahmetine krederek ve O'nu ycelterek geldiler.
Arafat'tan Mekke'ye gelip ta'zmle Umre lebbeykini haykrdlar.
Hicaz sknts ve belasyla yorulup Cehennem ve elim azaptan kurtuldular.
Hacc' idrk edip Umre'yi tamamlayarak, eve selmette dndler.
Ben bir an istikble gittim, haddimi atm.
Kafile arasnda mermer gibi, muhlis, aziz ve kerm bir dost vard.
Ona dedim ki syle bu ac ve korku ite yolculuk yapmaktan kurtulup da, Senden ebed olarak geride kaldm zaman dncemi
sk bir pimanlk kaplar.
Hacettiin iin mutlu oldum, bu iklimde senin gibisi yoktur.
Yine syle, o yce harmin hrmetine nasl sahip oldun?
Tam ihrama girmek istediinde, o tahrm hususunda neye niyet ettin?
Btn ktlkleri ve yce Yaratc'nn dndaki hereyi kendine haram ettin mi?
Dedi ki hayr, ona dedim ki ilim ve ta'zmle lebbeyk haykrdn m?
Hakk'n nidasn duyduunda Kelm'in verdii gibi cevap (karlk) verdin mi?
Dedi ki hayr, ona dedim ki Arafat'ta durup takdimde bulunduun zaman Hakk'n arifi ve nefsinin mnkiri olduunda, sana
ma'rifetten bir esinti geldi mi?
Dedi ki hayr, ona dedim ki Harem'e gittiin zaman Ehl-i Kehf ve Rakm gibi, Cehennem alevi ve azabnn kederiyle nefsinin
errinden emin oldun mu?
Dedi ki hayr, ona dedim ki (Min'da) kovulmu Seytan'a cemre tan attn zaman, Kendi nefsinden de btn kt adet ve
fiilleri attn m?
Dedi ki hayr, ona dedim ki esir ve yetimin uruna koyun (kurban) kestiin zaman ncelikle Hakk'a yaknlatn grdn ve
alak ve aalk nefsi ldrp kurban ettin mi?
Dedi ki hayr, ona dedim ki sen brahim'in Makamna (makam- brahim) muttali olduun zaman, Sdk, itikd ve yakn ile kendi
nefsini Hakk'a teslim ettin mi?
Dedi ki hayr, ona dedim ki tavaf vaktinde var gcnle kotuun zaman, Btn Meleklerin koskoca ar etrafndaki tavaflarn
hatrlayp andn m?

Dedi ki hayr, ona dedim ki Saf'dan Merve'ye doru taksim zere sa'y ettiin zaman, Kendi Saf'nda iki kevn'i grdn m ve
kalbin cennet ve cehennem dncesin den kurtuldu mu?
Dedi ki hayr, ona dedim ki ikiye blnm kalple Ka'benin ayrlyla geride kaldn zaman, u anda rdn gibi, acn
orada mezara gmdn m?
Dedi ki bu konuda sylediin eylerin, doru mu yanl m olduunu ben anlamadm (bilmiyorum).
Dedim ki ey dost, yle ise sen hacc etmedin, mahv makamnda mukm olmadn.
Gittin, Mekke'yi grdn ve ln skntsn gm ile satn alp geri geldin, Bundan byle eer haccetmek istersen sana
rettiim gibi yap.*
*iirin evirisine yapt byk katklarndan dolay M. Sait Okumu'a mteekkirim.

NOTLAR
1. mam Sadk'n sz. Bkz. Misbhu'-eria. Ayrca Feyz Kn, bu sz Mehac
cet'l-Beyz'da nakletmitir.
2. Bu noktada u izah yapmakta yarar grmekteyim: burada "dinler"
terimini
tarih ve sosyal bir tabir olarak ve "dinler bilimi"nin diliyle kullanyorum.
Bu kul
lanmda, felsefi, bilimsel, edeb, sanatsal vb. ekol ve arlara mukabil din yn olan
her ekol ve ar, metafiziksel kkeni olsun veya olmasn din olarak isimlendirilir.
Zira dinlerin hak olup olmad konusu, her dinde, lah hikmet ve kelam ilminin
iidir. Ben ise byle bir konumda deilim.
3. Ltfen her kelime zerinde dikkatle dnn.
4. slam' her slambilimciden daha iyi bilen, slam'n tarih yazgsn her sos
yologdan daha byk bir vukfiyetle ngren, her edipten daha iyi yorum gc ve
marifeti olan tarih bir ahsiyetin, yani Ali'nin ifadesi bundan da uygundur.
Ali ki,
slam bilim ve sosyoloji uzmanlarnn bilimsel slam tarihi tahliliyle, kitaplarla ve
yaygn konferanslarla sylemek istediklerini, slam'n ilk hakikati ile imdiki gerek
liini mukayese ederken ifade etmek istediklerini, slam'n yapc misyonu ile ykc
roln izah ederken vurgulamak istediklerini, hatta gemite ve imdi vukufiyet
sahibi halkla sorumlu aydnlarn duygu ve dncelerini slam'a mal edip slam'la
zde gururken sylediklerini, slam'n ilk hakikatinin gzelliini ve cazibesini, s
lam'n bugnk gerekliini aklarken sylediklerini, nce slam'n, onunla ayn
erevede grlen btn dinlerden farkl, istisna bir din ve sonralar kte de,
km veya kle yzyze gelmi olan dier btn dinlerden ayr olarak istisna
bir din olduunu, ilk slam'n, mektep ve arlarn en gzeli, en cazibi iken deiim
ve k srecinde en irkin ve en nefretlii olduunu ifade ederken sylediklerini
ve benim en yce dnce okulu, en ileri insan misyonun, dnyann en km
mekteb ve en menfi misyonu haline geldiini ifade ederken syle
istediimi... evet,

btn bunlar Ali, halk kitlesinin hayatndan kelimelik tabi basit bir istiareyle
dakk, gzel ve eksiksiz bir ekilde beyan etmitir:
"slam, ters dnm post elbise gibi giyildi" (Nehc'l-Belaa, 107.
Hutbenin son cmlesi)
Post elbise, hem cins, hem ekil, hem de masraf ynnden dier
elbiselerden farkldr. Deri (post) elbise, yz en gzel, en sanatkarne, en ekici, ama arkas en irkin, en kara ve en nefret
verici olan bir elbisedir.
Gzel ilemeli ve en gsterili
deri elbise, ters giyildiinde "c" olur. ocuklar onunla korkuturlar. (Yoksa ocuklar imdi bu slam'dan korkmuyorlar m?
imdi insan, deri elbiseyi (postu) o yznden (tersinden) giyiyor, koyun ise bu yznden (doru yznden)!
5. Mesel 28 Safer, hem Peygamber'in vefat gndr, hem de mam
Hasan'n.
Fakat ben, mam iin yaplan yas tutma (azdri) merasiminde hi kimsenin Pey
gamberi de yd ettiini grmedim! Kur'an'sz ve Peygambersiz bir slam...
Gerek
ten ne kadar da kolay bir lokma!
6. Hacc'la birlikte Medine'nin de ziyaret edilmesi vurgulanmtr.
Peygamber,
bir rivayette yle buyurmaktadr : "Hacc'a gelip de beni ziyaret etmeyen kii, bana
zulmetmi olur". Bana gre bu yzdendir ki Hacc'da Tevhidi renir, tecrbe eder,
brahim'i tanrsn; Medine'de ise slam' renip yaar, brahim tarihinin devam et
tiricisi ve Tevhid risaletinin tamamlaycs olan slam Peygamberi'ni tanrsn.
Ve sen
ey kardeim! yine Medine'de Hacc dersinin peine der, Hacc mektebini tamamlar
sn. Yoksa Peygamber'seninle benim ziyaretime muhta deildir. Onun slam'
"semeresiz yaamda ve esersiz zihinlerde var olan eye Ahiret'te dl vermekten ve
de ne halk iin bir hizmeti, ne de kendisi iin bir yarar olmayan bir amele sevap ver
mekten daha mantkl ve daha ciddidir.
7. Kitapta "ne-se-ke"nin oulu olduu ifade edilmektedir.
Muhtemelen bura
da bir bask hatas olmutur. (ev.)

8. Bu konuda Allme Tabataba u grtedir: Hilfet ve isimlerin retimi,

Adem'e zg deildir. Adem'in ocuklarnn da pay vardr, hilfet ve isimlerin
retiminde. (el-Mzn, c. 1)
9. "phesiz Allah, Adem'i kendi suretinde yaratmtr." (Hz.
Muhammed): Es
rr'l-Hikem, s. 225 veya "Adem'i Rahman suretinde yaratmtr."
buyurulmutur.
Ayrca "ki Atk"de de bu anlamda bir ayet mevcuttur. Hakm-i Esrar suret kelimesi
ni sfat olarak tefsir ermitir.
10. M'minin kalbi, Allah'n ar veya Rahman'in ardr. (Esrar'l-Hikem, s.226)
H. "Elbette Allah, sadk olanlar da bilir, yalanclar da bilir" (Ankebt, 3)
"... Allah, kendisine ve Peygamberlerine gayb ile kimlerin yardm edeceini bilsin..." (Hadd, 25)
"phesiz biz, yeryz zerindeki eyleri ona bir ss kldk; onlarn hangisinin daha gzel davranta bulunduunu deneyelim
diye." (Kehf, 7)
"O, amel bakmndan hanginizin daha iyi olacan denemek iin lm ve hayan yaratt." (Mlk, 2)
12. Haccn ehresi, bugn grndnn aksine, aristokrat deil, halk-insanc bir simadr. Bu arya cevap verenler, birinci
derecede yayalar, ikinci derecede svarilerdir. Fakat bu svariler, "hzl korkun sava develerine" ve "dizginleri altndan,
hzl koan aristokratik atlar"a binenler deildir. Zira binitlerinin zayfl o binitlere binenler tabakasn,
"dmir" zerindeki ziyaretileri anlatmaktadr. Acaba bu, bugn anladmzn tersine, Hacc'n kapitalistlerin ehresine sahip
olmadm, zenginlerin din vergisi olmadn ve g/imkan sahibi olmann, snfsal ve ekonomik deil, mantk ve genel bir
mesele olduunu gstermiyor mu?
Bu aristokrat ehreyi sadece ran'da Hacc iin betimlemilerdir. Yoksa Kur'an, her zaman Hacc'dan, Haccedenlerden ve Kabe
Evinden ahenkle sz eder. Kur'an'n bu ekilde sz etmesi, onun sadece snfsal olmadn aksine tamamen insan olup tm
insanlar kuattn, hatta snf kart olduunu, aristokrat kart bir zellie sahip olduunu gstermektedir.
"nsanlar iinde Hacc' duyur..." Bu arya cevap olarak Hacc'a gelmek isteyenlerin tasviri onlarn tabakalarn
gstermektedir. O zaman dier slam lkeleri haclarnn ehresinden, onlarn Hacca gelmeyi sradan bir din grev olarak
algladklar, Hacca g yetirmeyi, "madd imkanlar elde etmek iin Hacc'a gelmek deil, Hacca gelmek iin maddi imkan elde
etmek" olarak telakki ettikleri anlalmaktadr.
Bizim eski edebiyatmzda da Hac bugnk gibi geerli dnyev ehreyi deil akne bir din ehreyi artrrd. "Zengin"
ve "hac" gibi iki sfatn mteradif olarak kullanlnn, szm ona yabanclam Safev ias'nn mahareti olduunu
dnyorum. nk Safev ias'nda "Mehed" ve
"Kerbel" lakaplarn, hac mukabilinde va'z etmiler ve mam'n sandukasn tavaf etmeyi, Kabeyi binlerce yzbinlerce kez
tavaf etmekten daha stn grmlerdir :
"Sultan Ali Musa er-Rza'nn trbesini bir kez tavaf etmek yedi bin yediyz yetmi Hacc- Ekber'e denktir.
Tavaf kavramm, kabir iin de kullanmann ok ilgin anlam vardr. Bu, tevhid gr, ruhu, pratii, kltr ve dilini, mamet
adna nasl bozarak, siyasal ve snfsal irke yol atklarnn gstergelerinden biridir. Belki bu iki tavafn snfsal oluunu da
telkin etmilerdir:

Zenginler Mekke'ye gitsin, fakirler senin huzuruna gelsin.

Canm sana feda olsun ey aa ki Hacc, fakirlere aittir.
13. "Dn, Allah'adr" (Fatr, 18). Sayrret: olmak, bakalamak, deiim. Zat
ta cevherde ve mahiyette hareket. Bu anlamda -filozof ve mantklarn tersine- in
san sabit bir zat deildir. O'nun mantk tarifi mantkszdr. O bir
"bulunmak"
(bden) deil, olmaktr (oden). Yani daima "yaratlma" ierisinde olan ve yaratcs
Allah olan ebed hareket ve deiim...!
14. "Gl bir hkmdarn katnda, dorulara has oturma
yerinde..."(Kamer,
55)
15. Medine -ki Peygamber, oradan haccetmitir - halknn Mkt' Zulhuley
fe'dir. Zulhuleyfe, Medine'nin 12 kilometre gneyinde, byk Ali'nin bizzat ken
disinin kazd su kuyular "br- Ali"nin yaknnda bir yerdedir.
16. Celal: Mkt'ta bir p.
17. l: Yaratl arks.
18. "lmeden lnz." (Hadis-i erif)
19. "Kukusuz brahim, Allah'a boyun emi hanif bir mmetti. O, mrikler
den deildi. (Nahl, 120)
20. Harikulade "ems" sresinde, Allah' gnee, aya..., yere..., ge., ve
"nefs"e
(bizzat kendisine) yemin eder ve ondan sonra u iar ilan eder: "nefs" (LE
MOI) -in
sann z, gerek ve ftr benlii- bir tohum bir insan ve bir ifti gibidir.
"Kad eflaha
men zekkha" [Onu arndran gerekten felah bulmutur!. Kim onu yetitirirse,
mahsul alr. "Ve kad hbe men dessh"[Ve onu rten ykma uramtr.]Ve her
kim onu topraa gmerse bahtsz kalr!
21. Hass der Mkt, 1. bs., s.'94-98.

22. Sf'nin Tefsir'inde Tevbe sresinin nc ayeti yorumlanrken Kfi ve

Ay'den nakledildiine gre Hazret-i Sdk yle demitir: "Byk Hacc (Hacc-
Ekber), Arafat'ta Vakfe yapmak ve eytan talamaktr. Kk Hacc (Hacc- Asar) ise
Umre'dir."
23. Ve ilallahi'l-msir: "Dn Allah'adr".
24. "nsan" hakknda Kuran'n ifadesidir. Nuh'un ocuu bahis konusu edilir
ken, ocuu iin efaat eden ve balama dileyen Nuh'a hitaben
Kur'an yle
demektedir : "O senin ailenden deildir, o amel-i salih deildir."
25. Yasak meyve'ye eitli anlamlar verilmitir. Mesel Tevrat'la bizim rivayet
ve tefsirlerimizden bir ou, ona "ilim" mns vermilerdir. Benim -zel bir mn
da- dier faraz anlamlar arasndan setiim mana. imdi de ayn kanaatteyim.
Fakat asl bir mns ve dorudan anlam olarak deil tabi ki: ltizam mansyla
byle kabul ediyorum. slam tefsirler, yasak meyveyi veya yasak aac,
"hased, buz ve heva" gibi en sfl mndan "Ehli Beyt ilmi ve velayet makam" gibi en yksek mnya kadar eitli
biimlerde yorumlam, hatta
-buday m, elma m yoksa baka bir ey mi diye- botanik asndan belirlemeye almlardr. Ben ok basit, sade ve doal
bir kelimeyle yasak meyvenin, yasak aacn, men aac olduu kanaatindeyim! Yasak meyveyi yemek veya Kur'an'n ifadesiyle
yasak aaca yaklamak, haddi amak, her varla kapal olan bir dnyaya girmek, yani tek kelimeyle
"isyan" demektir. Burada iki unsur sz konusudur: "bilgi ve serbestlik"!
26. Tevbe'nin szlk anlam, geri dnme'dir.
27. "Me'ar: Ma'lem, iaret.... oulu meir, Allah'n seip kendisine ard,
(nedebe'1-lh ileyh), zerinde kyam emrettii iaretler demektir.
Mea'r-i Haram
Sa'yi Me'ar'dandr; nk Me'ar ibadet iin iarettir, bir mevzidir" (Lisn'l-Arab)
28. "Arafat'tan aktnz zaman, (halk rmaa benzetiliyor), Me'ari'l-Haram'da
Allah'n hatrasn, bilgi, bilin ve nilerinizde canlandrn. Allah' zikredin, o sizi
doru yola iletti. Oysa siz daha nce dalalette idiniz. Sonra halkn akt yerden
akn." Burada bir eye gnderme vardr: cahiliye dneminde halkn ileri gelenleri,
halk kitlesinin Me'ar'a doru akt nehir yatann kenarndan giderlerdi!
Bunun
yanll da anlatlm olmaktadr.

29. "Abdu't-tark; Mehde"!

30. "Nazar" ve "Basiret" kelimelerini Kur'an'n kulland mnda kul
lanyorum. Kuran, "nazar" kelimesini, tabiatn madd olaylarm mahede etmeyi
ifade etmek iin kullanrken, "basiret" kelimesini hakikatleri grmeyi ifade etmek
iin kullanmaktadr: "Bakmazlar m "nazar etmezler mi) deveye, nasl yaratld?"
"Allah'a bir basiret zere davet edin."
31. "Gece zhid, gndz aslandrlar." (Hz. Peygamber)
32. "Cebr"den maksat ilm takdir veya determinizmdir. Yani her ey, evren, in
san ve zaman- belirli bir takm ilm kanunlara tabidir. Her olayn belli bir ls var
dr. Bana gre Kur'an'da geen takdir, kader-i ma'lm veya ecel-i msemm ifadeleri
de bu anlamdadr. Terme=kader'den tremi olan determinisme terimi, ona denktir.
33. "Snnet", evren, toplum ve tarihe egemen olan bilimsel kanundur.
Ben sn
net kavramn "fait" (vaka) olarak tercme ediyorum.
yet ise bir "vakiiyyet", bir gerekliktir, Tevhid bakasnda bir belirti ve bir "almet"tir: ada ilm bakasnda ise bir
"olgu", bir "grng"dr.
Ben bunu da "phenomene" olarak tercme ediyorum. Her "snnet", bizatihi bir ayettir, yani "ilm bir kaide", bir ilke, bir
"olgu", grng veya fenomen"!
34. "Halk", bir "ey" veya "grng", icat etmek demektir: Yldz ve insan.
"Emr" ise bir roldr: uhdesine alr ve bir durumdur: zerinde karar klar.
Halk "var
l": creati on'u ifade eder. Emr ise "yn" ve "hidayet'i: orientation'u.
35. Yerekimini malup eden bir fiziki veya evre ve bitkinin
determinas
yonuna kendi iradesini tahmil eden ziraat mhendisi gibi.
36. 'Tevfiz", "insancln", hmanizmin temeli, Egzistansiyalizm felsefesinde,
Sartre'n deyiiyle Delaissement'dir! Bu kelimenin tam karl tevfizdir. Yani insan,
tabiatn cebrinde veya takdirde, determinizmde, btn varlklara hakim olan ilah
takdirde, kendisine dayatma yaplan tek zgr varlktr. Ben de Adem'in cennetten
yeryzne "hubt'unu (ini) bu mnda anlyorum.

37. Son eytan talama yeri, "akabe"ye yakndr. Akabe Hz.

Peygamberin, Hac:a gelen bir grup Yesrib (daha sonra Medine olmutur) halkyla biatlat yerdir.
Son talama yeri buraya yakn olduu iin ona Akebe talamas da denmektedir.
38. Ben bu konuda yle dnyorum: Tra olmak veya ksaltmak
(bataki
kllar kesmek veya ksaltmak), bir emir deil, nehyin kalkmasdr. Zira tra ol
mamak veya ksaltmamak, hramn yasaklarna ait bir hkmd, hramdan ktn
an, hramn, tra olmamak, sa ksaltmamak, koku srnmemek,
sslenmemek gibi
pasaklar kalkar. Gemite insanlar sslenmek amacyla ba tra eder, Kurban Bay
ram' nda mni, yasak kalktktan sonra Haclar salarn dzeltirlerdi. Bu bizzat, Kur
ban Bayram'nn bir gstergesi, Hacc merasiminin sona eri enliinin bir almetiy
di. Bu, "Hacc'n mensiki"nden biri olarak telakki edilmitir.
Tra olmann Haccn amellerinden biri olduuna dayanak gsterilen ikinci surenin (Bakara) 196 nolu ayeti, bana gre tra
olmay Hacc amellerinde baarnn bir iareti saymaktadr. Bu ayetin, kanaatimce bundan baka bir anlam da yok. Tabii ki
benim ki bir gr. Bunu ispat etmek iin herhangi bir banazlk tamyorum.
Byk ada i taklid merciilerinden bir ksm tra meselesinde taassup gstermemektedir. Meslein gereklerini, sosyal
artlan, hatta ahsn hayatnn ahs ortamnda, kendini tehis etmeye binaen ondan holanmamay, tra olmamada yeterli
grmektedirler. Bazlar da sadece ilk Hacc'da farz saym, bazlar ise "ihtiyar vacib" olduuna hkmetmi, yani kendi
mukallidinin Bu konuda baka bir merciinin fetvasyla amel etmesine cevaz vermilerdir... bu sebebledir ki byle
zannetmilerdir. Bu telakkide, bir hkm olarak, Haccn asl mensikinden biri olarak kesin bir yarg da bulunmamlardr.
ok hassas olan u temel noktay da hatrlatmakta yarar gryorum: Bu meselelerde ben ve benim gibilerin kendi akl
karmlarna dayanma haklar yoktur.
nk aksi takdirde kontrol edilemeyecek karklklar kacaktr. Bu gibi hususlarda kanaatimce, beenmediimiz, hatta doru
bulmadmz bir meseleyi dahi taklit etmeliyiz. Zira Eb Zerr'in deyiiyle -zellikle Hacc konusunda- "ihtilaf ok ktdr".
39. "Niyet''i de anlamndan uzaklatrarak bir "teknik" haline dntrmler
dir. Bir "kontrat ifadesi"nin telaffuzu biiminde telaffuz etmeye balamlardr.
"Hacc teknikleri" uzmanlarndan biri, kendisine bal Haclara yle diyordu :
"Gelin, niyetlerinizin okunuunu dzelteyim"! Celle'l-Halik! Neleri ne hle getirdik
lerine bir bak!
40. Toynbee'nin tabiriyle "tarih, Allah'n, insann yaratlyla ilgili plandr".
Buna benzer bir ifade Sartre'den gelmektedir: "Tabiat veya Tanr, varl insana ver
mitir. Varln mahiyetini yaratan ise tarihtir." Bilimsel tarifle tarih, insann "olu"

ilmidir.
41. zer hakknda Kur'an "onun babas" (Kale brhmu liebhi Azer) demek
tedir. Tefsirlerimiz de amcas (veya annesinin kocas) olarak anlam vermektedirler.
Ben burada aynen Kur'an lafzn alarak Kur'an'n ald mnda
anlamaktaym.
Babam ve stadm Muhammed Takiy eriat, "eb" kelimesinin burada bilinen baba
manasna gelmedii kanaatindedir; u sebeple :
i mfessirler, sebeple zer'in brahim'in amcas veya annesinin kocas olduunu sylemilerdir:
a. Bu konuda Ehl-i Beyt mamlarndan muteber rivayetler gelmitir.
b. i ve Snn tarikiyle Hz. Peygamberden pek ok rivayet
nakledilmitir. Bu
rivayetlere gre Peygamberin atalar arasnda hi mrik olmamtr.
Peygamber b
rahim'in neslinden olduu iin babasnn putperest olmas mmkn deildir. Neh
c'l-Belaa'nn birka hutbesinde bu konu tasrih edilmitir.
c. Bizzat Kur'an da aka bu iddiay dorulamakta, ispat etmektedir.
nk
Kur'an zer"i daima "eb" lafzyla ifade eder: "Eb" lafz, ailenin by, retmen,
kaynpeder, lkenin lideri, vey baba gibi bir ok anlama gelir. Kur'an'da
"eb", ced
ve amca iin; "vlid", ise mnhasran gerek baba iin kullanlr. brahim zer'den
bizar olduktan, onun iin dua ve istifar etmesi yasaklandktan sonra hakiki babas
manasnda vlid'i iin dua eder. brahim sresinin 41. yetinde yle buyurulmak
tadr: "Rabbimiz, beni ve anam babam bala..." Bkz. Vahiy ve Nbvvet, s. 239
42. Bu, Hint, in ve zellikle de Yunan kltrleri karsnda brahim kltrn
bir zelliidir. Mezkur kltrlerde kii avam sathndan uzaklatka tanrlar. Bu
nedenle onlarn g kk tanrlar ile dolmu, yerleri ise "byk adamlar" dan boalmtr. Onlarda pehlivanlar, padiahlar,
sekinler hep Tanrlarn bir parasdrlar. brahim kltrde ise tarihin en grkemli ilah simas, kltrn en eski balatcs,
Tevhidin kurucusu, byk Peygamberler silsilesinin ba, Musa, isa ve Muhammed'in (s) dnyann en byk dinlerini, onun
yolunun devam olarak bildikleri Nebiler babas brahim, szkonusu zelliklerine ramen yine de bir insan olarak kalyor! O,
filozoflarn, airlerin, ariflerin imal ettii zihinsel, entelektel, hayal rn deil, btn beer tabi duygu ve zellikleriyle
objektif, gerek bir insan, Allah-yaps bir insandr!
43. "yi insanlarn iyilikleri, mukarreb insanlarn ktlkleridir."

(Hasenet'l
ebrr, seyyit'l-mukarrabn)
44. "nsan, zayf yaratlmtr". (Nisa, 28)
45. "Allah'a irk kosaydm, amelin boa giderdi".
46. "Mina'da bina yoktur".
47. "Mslmanlarn ilerine nem vermeden sabahlayan, mslman deildir."
(Hz. Peygamber)
48. Istilah mnda Kurban Bayram'ndan sonraki gne "Terik Gnleri"
denir.
49. Ben bu noktada yle dnyorum: "Allah'a sn" diye Peygamberin ah
sna tehlike bildiriminin yaplmas, ona pusu kuran serlerin gsterilmesi ve zellik
le Bsetin ilk yllarnda nazil olan bu iki srenin Kuran'n sonuna yerletirilmesi Hz.
Peygamberden sonra mmeti arasnda meydana gelen eylere aristokrasi, sekin
cilik, irk ve cahili geleneklerin slam suretinde tekrar canlandna bir iarettir.
50. Meybed, Kef'l-Esrr tefsirinde, burada "mlikiyyet, mulkiyyet ve
ruhniyyet" olmak zere gten sz edildiini ihsas etmitir. Fakat onlarn
"ns"la ilikisi balamnda yapt izah mahvetmitir.
O yle demektedir : Srede "ns" be kez tekrarlanmtr. Birinci ns'dan maksat, nezrete ve sahibe ihtiyac olan ocuklar;
ikinci ns, g ve mulkiyyete ihtiyac olan genler; ncs ns, tat ve ibadet ehli olan yal erkek ve yal kadnlar
(szkonusu g, ilah g, irk dzeninde insanlarn ilah, mezkur ilah zellikleri kendilerine tahsis etmi, ilahlk
iddiasnda bulunmulardr), drdncs eytann saptrmay ok istedii veliler ve salihler; beincisi ise kt iler yapanlar
ve mfsitlerdir!
51. "...zerlerindeki arlklar, srtlanndaki zincirleri..." (A'raf, 157) 52. Bunun en gzel rnei mam Hseyin'in davrandr.
mam Hseyin, yazp
kardei Muhammed Hanefiyye'ye brakt vasiyetinde resmen emri bi'1-maruf nehy
ani'l-mnker iin kyam ettiim ilan etmiti. Grdk ki bunun zarar, hatta tehlikeli
boyutlar vard. Bir sonu ve etkisi de yoktu. ("Dine Kar din", "slam'a kar slam"
ve "iaya kar ia"y gryor musun?)
53. Hz. Peygamber yle buyurmutur : "Ben Kararif'te halkn koyunlarn
gderdim... Koyun gtmemi hibir Peygamber yoktur" (bn Hiam, c.l, s.117)
54. "Allah'n ayetlerini inkar edenler, (ak hakikatleri deitirip bozan ve giz
leyenler), hakszca Peygamberleri ldrenler, insanlar arasnda adaleti emredenleri
(eitlik yolunda mcdele edenleri) ldrenler (var ya), onlan ac bir azapla mj

dele." (l-i mran, 21)

55. Franszca da "Gol"n (Gaulle) anlam omaktr!
Grdn gibi bu De Gaulle (do gol) iki omak, Devrim'den sonra
demokrasi ve libaralizm rtsne brnm; ne de gzel ya! nc Dnya insanlar iin istibdat zamanlarnn deil, devrim
sonras Fransa'snn youn smrsnn kurban olan Mslmanlar iin dahi byle maalesef. De Gaulle'lerin omam,
sopasn yiyor ve onlara alk tutuyoruz.! Hanns'a ve Vesvs'a bak. Bak da gr onlarn neler yaptklarn.
56. uras dikkat ekicidir: "Kitab" (ideoloji) ve "terazi" den (eitlik-adlet) son
ra hemen "demir"den sz edilmektedir. Demirin (madd gcn) her iki vehesi,
"Cihad"da ve "hayat"ta, asker gc ve ekonomik gc zikredilmektedir.
"... Ve demiri indirdik. Onda savan iddetli sertlii ve insanlar iin faydalar var." (Hadd, 25)
Demek ki insanlarn adaleti ayakta tutmalar iin hem kitab hem de demir gerekli.
57. Bu yetin ardndan u yet gelmektedir: "Kendilerine, 'ellerinizi ekin ve
namaz kln, zekat verin' denilenleri grmedin mi? Kendilerine sava
yazlnca hem
ilerinden bir grup, insanlardan Allah'tan korkar gibi, hatta daha fazla korkmaya
baladlar: 'Rabbimiz niin bize sava yazdn? Bizi yakn bir sreye kadar ertelesen
olmaz myd?' dediler. De ki Dnya meta' azdr, korunan iin ahiret daha iyidir. Size
kl kadar hakszlk edilmez." (Nisa, 77)
Nisa 76 ve 77 no.lu ayetlerde; eytan, evliyu'-eytan, seblullh, tt, dnya ve ahiret, zellikle takva gibi din terimlerin ne
mnya geldiklerini Kur'an'n dilinden duyalm.
58. Takva, kanmak mnsna deil, korumak mnsna gelen "v-k-y"
kkn
den tremitir. Olumlu bir mns vardr; ama olumsuz anlayp olumsuz amel etmek
iin olumsuz tercme etmilerdir. Kanma takvas deil, mcadele takvas olur. Bu
nedenle "can yelei" (cn-cme) mns verdim. Kur'an da bunu zellikle
"libs'ttakv" olarak tabir etmitir.
59. Kur'an'n ifade biimine bir bak! Her yerde eytan korkun, tehlikeli, mari
fetli ve iini bilen dman addeden Kur'an, burada eytann hilesini zayf olarak
nitelemektedir. Niin? nk burada ktalden bahsedilmektedir. Hitab da mcahid
leredir. Bu yzden ben zalim dzen iin ayetin mefhumuna uygun olarak,
"elik

halat" deil, "rmcek a" ifadesini kullandm. lgintir, Kur'an'n bir sresinin ad
da Ankebt, yani rmcektir. Bu srede tek balarna zalim egemen sper glerle
ve hkmedilen halkn cehaletiyle cihada balayan ve bo ellerle btn zulm saray
larn, by mabetlerini devirip yerle bir eden Peygamberlerin yks anlatlr. Bu
glerin hepsi irk zere kurulmutu. Kendi topraklarnda istikbara yellenip halk
mustazafla kurban eden iktidar sahipleri Allah'n dndaki herkes ve her eye
dayanmlard. Kur'an bu iktidar sahiplerini Ankebt (rmcek) olarak adlandr
maktadr, onlarn dzenlerim ise rmcek a, rmcek yuvas olarak.
Karmaktr
onlarn dzenleri; halk tuzaa drr, esir eder, halkn kanlarn emerler (teslis).
Fakat btn bunlara, bunca karmakla ramen talatan yaplm gibi rk, kof,
gevek ve zayftr. Mstekbir glnn baars, ne onun kendisi gl olduundan
ve ne de halk zayf olduundandr. Tersine tamamen cehaletin eseridir.
Ancak insan
lar bilmelidir bunu: Peygamberlerin kendi toplumlarna kazandrdklar ey, silah
deil mesaj idi; g deil hikmet, bilin ve nur idi!
"Allah'tan bakasn dost ve rab edinenlerin misli, bir ev (snak, s) edinen rmcee benzer. Evlerin en kof ve zayf
rmcek evidir. Keke bilselerdi."!! (Ankebt, 41)
"Biz bu mislleri insanlara getiriyoruz; ama onlar bilgin insanlardan bakas anlamaz." (Ankebt, 43)
60. Vkb, gece gibi, sel gibi, her yeri ve her eyi kuatp kaplayan, rten demek
tir.
61. "Allme" kelimesindeki gibi mbalaa ifade eder. Nfis'in mbalaal ekli
ok fleyen demektir.