T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

ADC-DAC DEVRELER
522EE0253

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................
GR .............................................................................................................................. 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................. 2
1. ANALOG-DJTAL DNTRCLER .......................................................................... 2
1.1. ADC ESASLARI ............................................................................................................. 2
1.2. ETLER ...................................................................................................................... 5
1.2.1. Paralel Karlatrc (Flash) A/D Dntrc ..................................................... 6
1.2.2. Saysal Eimli (Basamak Rampal) A/D Dntrc.......................................... 8
1.2.3. Girii zleyen A/D Dntrc ............................................................................ 9
1.2.4. Tek Eimli A/D Dntrc ................................................................................ 9
1.2.5. ift Eimli A/D Dntrc .............................................................................. 10
1.2.6. Ardk Yaklaml A/D Dntrc ................................................................. 11
1.2.7. arj Dengeleme Sistemli A/D Dntrc ........................................................ 12
1.2.8. Gerilim/Frekans Dntrcl ADC ................................................................. 12
1.2.9. Delta-Sigma () A/D Dntrc ................................................................... 13
1.2.10. Boru Hatt Tipi (Pipeline) A/D Dntrc .................................................... 13
1.2.11. Ayrk Zamanl ADC (Time-Interleaved, TI-ADC ) .......................................... 15
1.3. A/D ENTEGRE DEVRELER ........................................................................................... 15
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 17
LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 25
RENME FAALYET2 ................................................................................................ 27
2. DJTAL- ANALOG DNTRCLER ................................................................ 27
2.1. DAC ESASLARI ........................................................................................................... 27
2.2. ETLER .................................................................................................................... 30
2.2.1. Arlk Direnli (Paralel Girili) D/A Dntrc ............................................ 30
2.2.2. R-2R Merdiven Tipi D/A Dntrc ............................................................... 32
2.3. ENTEGRE TP D/A DNTRCLER ...................................................................... 33
UYGULAMA FAALYET............................................................................................... 34
LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 41
MODL DEERLENDRME ........................................................................................... 43
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 44
KAYNAKA ........................................................................................................................ 45

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

522EE0253
Elektrik-Elektronik Teknolojisi
Endstriyel Bakm Onarm Dal/Endstriyel
Bakm Onarm Eleman
ADC-DAC Devreleri
ADC- DAC Devrelerinin tantld ve uygulama
becerilerinin kazandrld bir renme materyalidir.
40/16
Bu modln n koulu yoktur.
ADC-DAC devrelerini kurmak
Genel Ama
ADC ve DAC devrelerini kurarak analog-dijital
sinyalleri birbirine dntrebileceksiniz.
Amalar
1. ADC devrelerini kurup analog sinyalleri dijital
sinyallere dntrebileceksiniz.
2. DAC devrelerini kurup dijital sinyalleri analog
sinyallere dntrebileceksiniz.
Ortam: Analog elektronik, dijital elektronik veya
temel elektronik atlyesi
Donanm: El takmlar, breadboard, led diyot, diren,
potansiyometre, ADC ve DAC entegreleri
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden
sonra verilen lme aralar ile kendinizi
deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac kullanarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
GR

Sevgili renci,
Gnlk hayatmzda elektronik cihazlar birok eidi ile nemli yer tutmaktadr. Bu
cihazlarn d dnya ile nasl iletiim kurduklarn, d dnyadan nasl bilgi aldklarn, hi
dndn m? rnein bilgisayarn sesi nasl kaydediyor, cep telefonun sesli komutlar nasl
alglyor, MP3 alarn kaytl mzik parasn nasl alyor, elektronik terazi arl nasl
rakamlara evirip bize gsteriyor.
evremizde grp lebildiimiz btn fiziksel byklkleri genellikle saylarla ifade
ederiz. var ya da yok eklinde ifade ettiimiz basit bilgilerin dnda, llen deeri bir
say ile gsteririz. Peki, nasl oluyor da elektrik var, elektrik yok yani 1, 0lardan baka
hibir eyden anlamayan bilgisayarl sistemlerle, fiziksel dnyaya hkmediyoruz.
Bilgisayarda kaytl bir mzik parasnn zerine tklayp not defterinde birlikte an.
Dinlediiniz seslerin aslnda harfler, rakamlar eklinde kaytl olduunu greceksiniz. Ayn
paray dinlerken kaytl harf ve rakamlar nasl oluyor da sese dnyor?
Sevgili renci,
Bu modlde analog deer ve dijital deer in ne olduunu, nasl birbirine
dntrldn reneceksin. Bylece bilgisayarl sistemler ile fiziksel dnya arasnda
bilgi alveriinin temelinde ADC ve DAC devrelerinin olduunu, lebildiimiz her eyi
aslnda 1 ve 0larla gsterebileceimizi reneceksin. Bu modlden en iyi ekilde
faydalanabilmek iin, verilen uygulamalar retmeninin rehberliinde yapmalsn.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
ADC devrelerini kurup analog sinyalleri dijital sinyallere dntrebileceksiniz.

ARATIRMA
Cep telefonunuza ya da bilgisayarnza ses nasl kaydedilmektedir? Aratrnz.
Atlyenizde ayarl bir DC g kaynann kna voltmetre balaynz. G
kaynanzn gerilimini sfrdan balayp en kk artlarla maksimum deere kadar
artrrken ka farkl gerilim deeri lebilirsiniz.

1. ANALOG-DJTAL DNTRCLER
Gnmzde deiik amalar iin birok elektronik cihaz kullanmaktayz. Bu
elektronik cihazlar, evremizdeki fiziksel deiimleri eitli sensrler ile alglayp kontrol
etmemizi salar. Bir sensr veya transdser; arlk, uzunluk, k iddeti, scaklk, basn,
debi gibi fiziksel byklkleri, bunlarla orantl akm veya gerilim cinsinden elektriksel
deerlere dntrr. Sensrler ve Transdserler modlnde bu konu ayrntl olarak
ilenmitir.
Maksimum ve minimum snrlar arasnda farkl deerler alarak deien elektriksel
byklklere analog bilgi ya da analog deer denir. Akm ve gerilim analog deerlerdir.
rnein DC g kaynanz sfr ile maksimum deerleri arasnda sonsuz sayda farkl bir
deere ayarlayabilirsiniz. Byklklerin gerilim var veya yok anlamna gelen 1 ve 0
eklinde iki rakam kullanlarak ifade edilmesine dijital bilgi ya da dijital deer denir. Sensr
ve transdser klarnda genellikle analog deer bulunur. Mikroilemci ile alan
elektronik cihazlar sadece dijital bilgileri alp deerlendirebilir. Bu durumda mikroilemcili
ve dijital birok cihaz iin analog bilgilerin dijital bilgilere dntrlmesi gerekir. Analog
deerleri dijital deerlere dntren devrelere ADC (Analog Digital Converter AD
Dntrc) denir. Bu renme faaliyetinde ADC devrelerinin temel esaslarn, eitlerini
ve sk kullanlan entegreleri renerek eitli uygulamalar yapacaksnz. Bylece analog
devrelerden dijital devrelere nasl bilgi aktarldn reneceksiniz.

1.1. ADC Esaslar

Analog deerler zamana gre srekli (kesintisiz) olduundan, btn zaman dilimlerine
karlk gelen bir analog gerilim deeri vardr. Her analog deer iin bir dijital deer
oluturmak imknsz denilecek kadar karmak ve maliyetli olacaktr. Bu nedenle analog
deer zerinden belirlenmi zaman aralklarnda rnekler alnr. Her rnek iin seviyesine

gre kodlanm dijital bir deer retilir. ADC devrelerin almasn rnekle, karlatr,
dijital olarak kodla eklinde zetleyebiliriz. ekil 1.1 (a) da analog sinyalin srekli oluu,
(b) de analog sinyal zerinden belirli aralklarla rnekleme alnmas, (c) de ise alnan
rneklere karlk gelen seviyenin tespiti ve dijital olarak kodlanmas gsterilmitir.

ekil 1. 1: (a) Analog sinyal (b) rnekleme (c) Kodlama

ADC devrelerinin rnekleme, karlatrma ve dijital kodlama ilemlerini yaparken

kullandklar teknikler bakmndan eitleri ileride anlatlacaktr. ADC devrelerini daha iyi
incelemek ve karlatrma yapabilmek iin ADClerde kullanlan aadaki kavramlarn
bilinmesinde fayda vardr.

evrim Zaman: Analog dijital dnmnn balangc ile dijital deerin

kodlanarak kta grld an arasnda geen sreye evrim zaman denir.
ADCnin dntrme hzn belirledii iin evrim zamannn ksa olmas
istenilir.
rnekleme Frekans (evrim Frekans): Analog- dijital dnm frekansdr.
Bir saniye iinde yaplan dnm says anlamna gelir, sps (Sample Per
Second ) birimi kullanlr. ADC giriine uygulanan analog sinyalin maksimum
frekansnn en az 2 kat rnekleme frekans belirlenmelidir. Buna Nyguist
oran denir. Analog sinyal ile rnekleme frekans ayn olursa hatal sonular
ortaya kar. rnein 50 Hz alternatif gerilimi ADC ile dijitale dntrp
izlemek isteyelim. Eer rnekleme frekansn da 50 Hz olarak belirleyip
dnmler yapacak olursak, alternatif gerilimin hep ayn noktalarnda
rnekleme yaplaca iin hep ayn deeri elde ederiz. Bu durumda giriteki

analog deer deitii halde ktaki dijital deer hi deimez ve bizi yanltr.
ekil 1.2de bu durum gsterilmitir. rnekleme yaplan t1, t2, t3, t4
zamanlarnda llen deer hep ayndr.

ekil 1. 2: Analog sinyal frekans ile rnekleme frekansnn ayn olmas

znrlk: ADCnin analog giriindeki en kk deer deiimine karlk

knda dijital farkllk oluturma yeteneidir. Uygulamada ADCler iin
znrlk denildiinde ktaki bit says akla gelmektedir. eitli retici
firmalar tarafndan 8,10,12,14,15,16,18,20,24 bit znrlkte deiik ADC
entegreleri retilmitir. Dijital kn bit saysnn fazla olmas znrl
artrr. Analog sinyalin dorusal olmamas ve grlt bulunmas znrl
azaltr. Analog-dijital dntrcde znrln yksek olmas istenir.
Quantum Seviyesi (Blnt Seviyesi): ADC giriine uygulanan analog sinyal,
minimum ve maksimum genlik deerleri arasnda eit aralklara blnr. Her
aralk dijital kta bir bitlik deiime neden olur. rnein n sayda dijital
k olan bir ADC 2n adet ayrk quantum seviyesine sahip demektir. Giriteki
analog sinyalin minimum-maksimum aras 2n adet eit paraya blnm olur.
ekil 1,3te dijital k olduunda 2n=23=8 adet ayrk seviye olduu
grlmektedir.

ekil 1. 3: Analog sinyalin quantum seviyelerine blnmesi

Doruluk: Giriteki analog deere karlk olmas beklenen dijital k ile

gerekleen dijital k arasndaki ilikiye doruluk denir. Analog sinyalde
bulunan grltler, analog sinyal iin kullanlan ADC tipinin uygun olmamas,
ar veya az rnekleme frekans gibi etkenler doruluu azaltr.
Polarite: Girie sfr-pozitif (0, +Vin) sinyaller uygulanabiliyorsa tek ynl
(monolitik) ADC denilir. Tek girii vardr. Girie negatif-pozitif (-Vin, +Vin)
sinyaller uygulanabiliyorsa ift ynl (bidirectional) ADC denilir. ift giri ucu
vardr.

ekil 1.4de ADC genel sembol gsterilmitir.

ekil 1. 4: ADC genel sembol

1.2. eitleri
ADClerin tasarmnda kullanlan 11 farkl teknik vardr.

Paralel karlatrc (Flash) A/D dntrc

Saysal eimli (Basamak rampal) A/D dntrc
Girii izleyen A/D dntrc
Tek eimli A/D dntrc
ift eimli A/D dntrc
Ardk yaklaml (SAR) A/D dntrc
arj dengeleme sistemli A/D dntrc
Gerilim/Frekans dntrcl ADC
Delta-Sigma A/D dntrc
Boru Hatt Tipi (Pipeline) A/D dntrc
Ayrk Zamanl ADC (Time-Interleaved, TI-ADC)

Bu tekniklerin birbirine stnlkleri ve benzerlikleri dikkate alndnda, zellikle

ADC entegre retiminde paralel karlatrc, ift eimli, ardk yaklaml, delta-sigma ve
boru hatt tipi A/D dntrcler en ok kullanlan yntemlerdir. Tablo 1.1de ADClerin
znrlk asndan karlatrmas, Tablo 1.2 de ise hz, maliyet ve doruluk asndan
karlatrmas yaplmtr.

ADC Tipi
ift Eimli
Paralel
SAR
Delta Sigma
Pipeline

4 Bit

8 Bit

10 Bit

14 Bit

16 Bit

20 Bit

24 Bit

Tablo 1.1: ADC Tiplerinin znrlk asndan karlatrlmas

ADC Tipi
ift Eimli
Paralel
SAR
Delta Sigma
Pipeline

Hz
Yava
ok Hzl
Orta-Hzl
Yava
ok Hzl

Maliyeti
Orta
Pahal
Ucuz
Ucuz
Ucuz-Orta

Doruluk
yi
Dk
Orta
ok yi
yi

Tablo 1.2: ADC Tiplerinin hz, maliyet ve doruluk asndan karlatrlmas

ADC eitlerinin genel zellikleri ncelikle belirtilmi, daha sonra prensip emas ve
alma sistemi fikir oluturmas iin ayrntl olarak aklanmtr. Gnmzde entegre
teknolojisi gelitii iin ADC uygulamalarnda hazr entegre devreler daha ok
kullanlmaktadr.

1.2.1. Paralel Karlatrc (Flash) A/D Dntrc

evrim zaman ok ksa ve hz yksek olduundan Annda analog-dijital dntrc
(Flash (simultaneous) A/D Converter) de denilmektedir. Bu yntemle yksek znrlkte
ADC yapabilmek iin ok sayda karlatrc kullanmak gerekir. Yaps karmak ve
maliyeti fazladr. rnein k 4 bit olan ADC iin 24-1=15 adet karlatrc, k 8 bit
olan ADC iin 28-1=255 adet karlatrc gerekir. Kullanlan karlatrc saysn azaltmak
iin alt kapsaml paralel karlatrc ADC gelitirilmitir.

ekil 1.5: Paralel karlatrc (flash) ADC

Paralel karlatrc ynteminde analog giri iareti, referans gerilimleriyle

karlatrlr. Girie ulaan analog gerilim, karlatrclardan birinin referans gerilimini
atnda, karlatrc knda yksek seviye oluur ve ncelikli kodlayc yardmyla
iaretin saysal kodu retilir. ncelikli kodlayc giriine birden fazla yksek seviye gelebilir.
Fakat ncelik en bye verildii iin bu giriin saysal kodu ktan elde edilir. ekil 1.5te
3 bit dijital kl paralel karlatrc devresi grlmektedir. Yedi adet op-amp karlatrc
olarak, 4532 entegresi ncelikli kodlayc olarak kullanlmtr.

ekil 1.6: Alt kapsaml (3+3) paralel karlatrc ADC

Alt bitlik alt kapsaml paralel karlatrc ADC ekil 1.6da grlmektedir. Burada
giri sinyali ncelikle 3 bitlik paralel ADC ile dijitale dntrlmektedir. Bu bit dijital
sonucun yksek seviyeli ilk biti olur. DAC kullanlarak tekrar analoa dntrlen
deer, giri sinyalinden karlr. Fark sinyali tekrar 3 bitlik baka bir paralel ADC ile dijitale
dntrlr. Bylece dk seviyeli 3 bitte elde edilmi olur. 6 bitlik paralel karlatrc
ADCde 63 adet karlatrc kullanlrken, alt kapsaml olarak dizaynedildiinde 14 adet
karlatrc yeterli olmaktadr.

1.2.2. Saysal Eimli (Basamak Rampal) A/D Dntrc

Bu dntrc yntemine saycl A/D Dntrc de denilir. Paralel karlatrc
(flash) dntrclere gre evrim sresi daha uzun olup hzlar yavatr. Tasarmnda
kullanlan eleman says daha az olduundan maliyeti dktr. Girie uygulanan analog
sinyalde bulunan grltler k olumsuz etkiler. Yksek frekansl analog sinyallerin
dntrlmesi iin uygun deildir. evrim sresi sabit deildir, giriteki analog sinyalin
genlii ile deiir.

ekil 1. 7: Saysal eimli ADC

Saysal eimli A/D dntrcde; sayc, sayc iin saat darbe (clock pals) reteci,
Dijital/Analog dntrc (DAC), karlatrc ve kaydedici devre ksmlar bulunur.
Sayc yukar ynde ikilik sistemde sayar. Sayc kna bal DAC ikilik sistemdeki sayy
analog deere dntrr. Bu deer karlatrcda referans deer olarak kullanlr.
Balangta sayc dolays ile DAC k sfr olduundan karlatrc referans sfrdr.
Girie analog bir sinyal uygulandnda karlatrc k 1 olur ve sayc saymaya balar.
Dntrme evrimi balatlm olur. Sayc kna bal DAC srekli artan basamakl
rampa eklinde bir referans gerilimi oluturur. Bu referans giri analog deerini getii
durumda karlatrc k 0 olur ve sayc durdurulup deeri kaydedicide saklanr.
Kontrol devresi saycy sfrlayp yeni bir evrimi balatr.

1.2.3. Girii zleyen A/D Dntrc

Saysal eimli dntrcnn gelitirilmi biimidir ve evrim sresi daha ksadr.
Analog giriteki ani deiimlere gecikmeli cevap verir. Girie uygulanan analog sinyalde
bulunan grltler k olumsuz etkiler. Yksek frekansl analog sinyallerin
dntrlmesi iin uygun deildir. Dk frekansl veya dorusal analog sinyalleri dijitale
dntrmekte kullanlr. evrim sresi sabit deildir.
Bu yntemde saysal eimli ADC devresindeki yukar sayc yerine yukar-aa sayc
kullanlmtr. Her evrim sonunda sayc sfrlanmaz, girii izleyerek yukar-aa sayacak
ekilde devre tasarlanmtr. Giri analog deeri > DAC kndaki referans deer olduu
srece sayc yukar sayar. Giri analog deeri < DAC kndaki referans deer olduunda
sayc aa sayar. Kontrol devresi saycnn her yn deitirmesinde sayc kn
kaydediciye ykler. Bylece giriteki analog deere karlk gelen dijital k bulunur.

ekil 1.8: Girii izleyen ADC

1.2.4. Tek Eimli A/D Dntrc

Saysal eimli dntrcde bulunan DAC devresi yerine rampa fonksiyon reteci
kullanlarak yaplm ADC devresidir. Girie uygulanan analog sinyalde bulunan grltler
k olumsuz etkiler. Yksek frekansl analog sinyallerin dntrlmesi iin uygun
deildir. evrim sresi sabit deildir, giriteki analog sinyalin genlii ile deiir. Baz dijital
voltmetre, ampermetre gibi l aleti tasarmlarnda kullanlan yntemlerden biridir.
Mikroilemci bulunan devrelerde kondansatr ve diren kullanlarak dntrme ilemi bu
yntemle yaplr.

ekil 1.9: Tek eimli ADC blok emas

Karlatrc devresinde referans gerilimi olarak DAC yerine rampa fonksiyon reteci
(testere dii dalga, eim devresi) kullanlmtr. Kontrol devresi saycy ve eim devresini
sfrlayp ayn anda ikisini yeniden balatr. Eim devresi ykselen bir referans gerilimi
oluturur. Referans gerilimi giri analog sinyalini (Vin) getii anda (T sn) karlatrc k
negatif olur, sayc durur, kontrol devresi sayc kndaki deeri kaydediciye ykleyip yeni
bir evrimi balatr. evrim sresi T kadar olup sayc bu sre iinde saydndan giri
analog deeri ile orantl bir sonu elde edilir. Giri sinyalinin genlii arttnda T evrim
sresi de artacaktr.

1.2.5. ift Eimli A/D Dntrc

imdiye kadar aklanan ADClerde analog sinyalin tek bir noktasnda rnekleme
yaplr. ift eimli dntrclerde ise rnek sinyal giriin belirli sre boyunca ortalamas
eklindedir. Bu nedenle dijital k, giriteki analog sinyalin grltlerinden dier devrelere
gre daha az etkilenir. Yksek hassasiyete sahiptir. evrim sresi sabit deildir, giriteki
analog sinyalin genlii ile deiir. Hzlar yavatr. Dijital l aletlerinde kullanlan
yntemlerden biridir.

10

ekil 1.10: ift eimli ADC blok emas

Sabit (T1) ve deiken (T2) eimli, biri k dieri ini eklinde iki rampa
kullanlarak tek eimli A/D dntrcnn gelitirilmi biimidir. Giri analog sinyali
integral alc devreye sabit bir sre T1 kadar (T1 saya ile belirlenir.) uygulanr.
Kondansatr giri gerilimi ile orantl bir deere arj olur. Kontrol devresi, integral alc
devreyi yar iletken bir anahtar ile giriten ayrp -Vref deerine balanarak kondansatrn
dearj balatlr. Bu srada saya sfrlanarak kondansatr tamamen dearj oluncaya kadar
yukar ynde sayar. Kondansatr dearj olduunda saya deeri kaydedicilere alnarak ka
aktarlr. Saya sfrlanarak yeni bir evrime balanr.

1.2.6. Ardk Yaklaml A/D Dntrc

Bu ynteme Baarl Yaklam (SAR) gibi adlar da verilir. evrim sresi ksa ve
sabittir. Orta hzl ADC devreleridir. Bu yntem ile yksek znrlkte ADCler
yaplabilir. znrlk arttka hz yavalamaktadr. Analog sinyalde bulunan grltler
dijital k etkiler. Orta doruluk seviyesinde dntrclerdir. Hzna gre maliyeti
dktr.

11

ekil 1.11: Ardk yaklaml (SAR) ADC blok emas

Ardk yaklaml ADC karlatrc, DAC ve ardk yaklam kaydedicisinden

(Successive Approximation RegisterSAR) olumaktadr. Ardk yaklam kaydedicisi en
arlkl Bitten (MSB) balayarak en az deerli (LSB) Bite doru sra ile kn 1
yapar. Her aamada sonu DAC ile analog sinyale dntrlr ve giri sinyali ile
karlatrlr. Analog giriin byk olduu durumda ilgili bit 1 olarak kalr. DAC knn
byk olduu durumda ilgili bit 0 yaplr. Btn bitler tarandktan sonra evrim bitirilmi
olur ve dijital deer kaydediciye alnr. Bylece sayma sresi ksaltlarak A/D
dntrcnn hz artrlmtr.

1.2.7. arj Dengeleme Sistemli A/D Dntrc

zellikle kapasitif sensrlerde kullanlan bir yntemdir. Kapasite deiimi eklinde
elde edilen analog sinyallerin direk dijital sinyallere dntrlmesi iin kullanlrlar. Dier
A/D dntrclerde kullanlan rnekleme devresinden nce, kondansatr arj dengeleme
sistemi kullanlarak kapasitif deiim alglanmaktadr.

1.2.8. Gerilim/Frekans Dntrcl ADC

Analog sinyalin genliine bal olarak frekans deiimi oluturan Gerilim-Frekans
(V/F) dntrc devreleri kullanlmtr. V/F devresinin k, sabit periyotlar iinde bir
sayc devresi ile saylarak dijital k elde edilmektedir. Baz mikro denetleyicilerin
zerinde bulunan hazr ADCler bu ekilde almaktadr. ADCnin V/F dntrc ve
sayc ksmlar optokuplr ile birbirinden ayrlabilir. Uzak mesafedeki sensr klarn
kablosuz olarak lmek ve dijitale evirmek iin kullanlabilir. Analog sinyalin iletimi ve
dijitale evrilmesi birlikte yaplm olur.

12

1.2.9. Delta-Sigma () A/D Dntrc

Bu ynteme 1Sigma- Delta () analog dijital dntrc de denilmektedir. Yeni
entegre devrelerde en ok kullanlan popler bir yntemdir. ok yksek dorulukta ve
znrlkte dnm yaparlar. knda kullanlan dijital filtreler ve sayc saat frekans
deitirilerek analog sinyalin trne gre ADC zellikleri (evrim frekans ve znrl)
deitirilebilir. znrlk arttka evrim sresi uzamaktadr. Giri sinyalinin bant genilii
dk olduunda daha iyi sonular verir. Kpr devresi ile birlikte kullanlarak ok hassas
A/D dnmleri yaplabilir. Load cell, termokupl, vb. transdserlerin klarn dijitale
dntrmek iin genellikle kullanlan bir yntemdir.

ekil 1.12: Delta-Sigma () ADC blok emas

Delta- sigma A/D dntrc devresi; integral alc, karlatrc, D Flip-Flop, geri
besleme, dijital filtre ve kodlayc ksmlarndan oluur. D Flip-Flop ve geri besleme devresi
bir bitlik DAC gibi almaktadr. ntegral alc op-amp ile rnekleme yaplr ve her alnan
rnek geri besleme devresi sayesinde bir nceki rnek ile karlatrlr. Srekli artan bir giri
sinyalinde karlatrma sonucu arka arkaya 1ler oluur ve D FF k 111
eklindedir. Srekli azalan bir giri sinyalinde karlatrma sonucu arka arkaya 0lar oluur
ve D FF k 000 eklindedir. Giri deimedii durumda D FF k 101010
eklindedir. Bylece giri analog sinyali, bir bitlik modlleri seri dijital deere
dntrlm olur. Dijital filtre ve kodlayc devreleri kullanlarak istenilen bit saysnda
paralel dijital klar dzenlenir. Dijital filtre ve kodlayc devreleri seri ve paralel kaymal
kaydedicilerden oluur. Baz delta-sigma ADCler programlanabilir yapda entegre olarak
retilmekte bylece filtre derinlii ve k bit says ayarlanabilmektedir.

1.2.10. Boru Hatt Tipi (Pipeline) A/D Dntrc

Yksek frekansl sinyalleri A/D dntrmek iin dier yntemler yava kalmaktadr.
nk Nyguist orann tutturmak iin analog sinyal frekansnn en az iki kat evrim frekans
1

Delta()- Sigma () Greek alfabesinde harflerdir. Matematikte fark ve toplam anlamnda kullanlr.

13

gereklidir. Bu sorunu aabilmek iin paralel karlatrcl ADCler ile Ardk yaklaml
ADClerin teknii birletirilmitir. En yksek hzda dntrme ilemi yapabilen ADC
lerdir. Bu yntem kullanlarak evrim sresi nano saniyelere kadar ksaltlm, 700 Msps
hznda ADCler yaplmtr.

ekil 1.13: Boru hatt tipi (Pipeline) ADC blok emas

ekil 1.13 incelendiinde boru hatt tipi A/D dntrcnn birbirinin tekrar olan
aamalardan meydana geldii grlmektedir. Aama says ADCnin dijital k bit says
kadardr. Birinci aamada giri sinyali maksimum deerin yars bir referans ile
karlatrlmakta ve sonu en yksek deerlikli bit (MSB) olarak alnmaktadr. Bu bir bitlik
deer tekrar DAC ile analoa dntrlp giri sinyalinden karlmaktadr. Kalan deer
rnekle/Tut (Sample/Hold, S/H) devresi ile bir sonraki aamaya tanmaktadr. Bir sonraki
aamann referans deeri, bir nceki aamann referansnn yarsdr. Bu ekilde bit says
kadar aama sralanr. En son aama en dk deerli bitin (LSB) elde edildii aamadr. Bir
evrimlik A/D dnm ilemi btn aamalar tamamlandnda bitmektedir. Fakat her bir
dijital kn seri deerleri daha dikkatli incelenirse; n bitlik bir ADC de ilk n adet saat
darbesinden (Clk) sonra her darbe ile bir evrim sonucunun alnabilecei grlr. nk n
saat darbe says olmak zere 8 bitlik ADC de bir evrimin dijital k forml yledir:
Dijital k = (D7(n-7) + D6(n-6) + D5(n-5) + D4(n-4) + D3(n-3) + D2(n-2) + D1(n-1) + D0(n) )
Saat
Darbesi
1
2
3
4
5
6
7
8
9

D7

D6

D5

D4

D3

D2

D1

D0

S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
S8
S9

x
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
S8

x
x
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7

x
x
x
S1
S2
S3
S4
S5
S6

x
x
x
x
S1
S2
S3
S4
S5

x
x
x
x
x
S1
S2
S3
S4

x
x
x
x
x
x
S1
S2
S3

x
x
x
x
x
x
x
S1
S2

1. evrim sonucu S1
2. evrim sonucu S2

Tablo 1.3: Pipeline tipi ADC dijital klar

Dijital k deerleri Tablo 1.3te daha iyi anlalmaktadr. Her evrim sonucu elde
edilen dijital deerler Sn eklinde gsterilmitir.

14

1.2.11. Ayrk Zamanl ADC (Time-Interleaved, TI-ADC )

Analog- dijital dntrmede kullanlan farkl yntemlerin avantajlarn birletirmek
iin gelitirilmi yeni yaklamlardan birisidir. Bu yntemde m sayda ADC paralel
altrlr. Bir kontrol devresi ile her ADCnin evrimi farkl zamanlarda balatlr. ADC
sonular da ayn sra ile ka ynlendirilir. Bylece kullanlan bir ADCnin evrim sresi
T olsa bile, ktan alnan dijital bilginin evrim sresi T/m olmaktadr.

ekil 1.14: Ayrk zamanl ADC blok emas

1.3. A/D Entegre Devreler

Yukarda anlatlan ADC tasarm teknikleri kullanlarak hazr entegre devreler
gelitirilmitir. retici firmalar ADClerin uygulama alanlarn dikkate alarak uygulamaya
ynelik zel tasarmlar yapmlar, bylece entegre eitlilii artmtr. Entegre ADClerde
bit says, direkt displey balanabilmesi, mikroilemci ile haberleme yntemi, rnekleme
frekans, A/D kanal says, ses sinyali dntrme uygulamalar, load cell ile arlk
lmleri, termokupl ile scaklk lmleri, kapasite lmleri, dokunmatik ekran
uygulamalar (Touch screen) gibi zellikler dikkate alnarak seim yaplmaldr.
Uygulamada en ok karlalan ADClerin retici firmalarnn internet sitelerine
girerek ADC entegre eitlerini ve zelliklerini inceleyiniz.
ADC entegrelerinin byk bir ounluu mikroilemci veya mikro denetleyici ile
birlikte kullanlabilecek ekilde retilmitir. Mikroilemci ile haberlemesi paralel, I2C, SPI,
bir telli seri (one-wire) gibi yntemlerle olur. Bir ADC entegresinde bulunan balant
ularn; besleme ular, analog ve dijital ase ular, referans ucu, analog sinyal giri ular,
dijital k ular, haberleme ular, entegre yetkilendirme ucu, evrimi balatma ve megul
ular olarak gruplandrabiliriz. Bu ularn nasl kullanlaca her entegre iin ayr olup
katalog bilgilerinden renilebilir. Tablo 1.4 de baz ADC entegreler eitli zellikleri ile
birlikte verilmitir.

15

Dntrc tipi

Paralel

10 Ksps
100 s

Ardk
Yaklam
(SAR)

Genel

8 Bit

Paralel

Saysal Eimli

Genel ADC/DAC

MAX186E

12 Bit

Seri

1 Ksps
1 ms
133 Ksps

MAX1447
MAX/1496
MAX1498
ICL7106
ICL7107

4,5 Digit
3,5 Digit
4,5 Digit
3,5 Digit

Proses Kontrol, Otomatik

test sistemleri, medikal
cihazlar, bataryal aralar
Dijital Voltmetre,
Multimetre

ift Eim

Dijital Voltmetre,
Multimetre

LTC2440

24 Bit

7
Segment
display
7
Segment
display
SPI

Ardk
Yaklam
(SAR)
Sigma Delta

Sigma Delta

PCM1870A

16 Bit

Load cell
Termokupl
Stereo Audio ADC

ADC820

8 Bit

I2C
SPI
Paralel

Seilebilir
Hz
5-50 Khz

ADC10662
ADC10664
AD9484

10 Bit

Paralel

8 Bit

Paralel

720 Ksps
1,4 s
2.7 Msps
360 ns
500 Msps
2 ns

4+4 Paralel
Karlatrc
6+4 Paralel
Karlatrc
Pipeline

512 sps
640 sps
512 sps
3 sps
333 ms

Sigma Delta

Kullanm Alan

evrim Frekans
evrim Sresi

k Haberleme
Tipi

Giri Says

8 Bit

znrlk
Dijital Bit Says

ADC0801
ADC0802
ADC0803
ADC0804
ADC0805
ZN425E

ADC

Haberleme
Mobil Haberleme
Dijital osilaskop
Haberleme test cihazlar
Kablosuz haberleme

Tablo 1. 4: eitli ADC entegrelerinin zellikleri

16

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bu renme faaliyeti kapsamnda edindiiniz bilgi ve becerileri gelitirmek iin
aadaki uygulamay yapnz.
UYGULAMA
ADI

ADC0804 entegresi ile a/d dntrc yapmak

UYGULAMA
NO

Aklama: Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde, bir elektronik

devre izim ve simlasyon program zerinde (rnein ISIS) veya deneme bordu
zerine devreyi kurarak yapabilirsiniz.

Malzeme Listesi
ADC0804 entegresi, buton, 10k diren, 8 adet 220 ohm diren 10k
potansiyometre, 150pF kondansatr, 8 adet led, 5V DC g kayna, deneme bordu,
DC voltmetre ve el takmlar.

17

LEM BASAMAKLARI
Malzeme listesindeki elemanlar
alma masanzn zerine
hazrlaynz.
Yukardaki devreyi dikkatli bir
ekilde kurunuz. G kaynan
balamaynz.
Potansiyometreyi gz karar orta
konuma ayarlaynz.
Devre balantlarn yeniden kontrol
ettikten sonra 5 volt DC g kayna
ularn balaynz.
Devreye enerji veriniz, S butonuna
basp braknz. Ledlerden yananlarn
olmas gerekir.
Hi led yanmyorsa devre enerjisini
kesip yeniden kontrol ediniz. 5. ilem
basaman tekrarlaynz. Ledlerden
yananlar olduunda sonraki ilem
basamana geebilirsiniz.
DC voltmetreyi eksi u ile Vin
(entegrenin 6. aya) arasna
balaynz. Buradaki gerilim 0 volt
olacak ekilde potansiyometreyi
ayarlaynz.
S butonuna basp braktnzda
ledlerin hepsinin snm olmas
gerekir.
Potansiyometre ile Vin gerilimini
artrp butona basnz. Aadaki
tabloya voltmetre de llen gerilim
deerini ve yanan ledler iin 1,
snk ledler iin 0 yaznz. Bu
ilem basaman 10 defa
tekrarlaynz.
Tabloda her lm iin alnan led
bilgilerine gre dijital k
deerlerini onluk say sistemine
evirerek yaznz.
Yukardaki emada potansiyometre
yerine LDR veya NTC gibi bir
transdseri, bir diren ile seri
balayp orta noktalarndan Vin ucuna
balaynz. Transdser deerini
dijitale dntrnz.

18

NERLER
emay dikkatlice inceledikten sonra
balantlara geiniz.
Entegrenin ayak numaralarn doru
tespit ediniz.
DC g kaynann + ve ularn
doru balaynz.
Elektronik devre izim ve simlasyon
program (rnein ISIS) kurulu
bilgisayarnz varsa bu uygulamay
orada tekrarlaynz.

Vin
Volt

0V

LED8

LED7

LED6

LED5

LED4

LED3

LED2

LED1

Dijital Deer
Onluk Karl

RENCNN
Ad:
Soyad:
Snf:
No:

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:../../.

19

mza

Yaz

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA
ADI

MAX1447 entegresi ile l aleti yapm

UYGULAMA
NO

Aklama: l aleti yapmnda eskiden beri ok kullanlan ADC

entegrelerinden biri ICL7107 entegresidir. Fakat her segment iin bir u olduundan
balants karmaktr. Max1447, max1496 ve max1498 entegrelerinin balants daha
kolay ve performans daha iyidir. Max1447 entegresi 4,5 digit yedi segment gstergeyi
direk srebilen, 1/19999 znrlkte, delta-sigma tipi bir ADC entegresidir.
Genellikle dijital l aleti yapmnda kullanlr. +5V ile alr. +Ain ve Ain olmak
zere iki girii vardr. Bu giri ularna 200 mV ile 2 V arasnda gerilim
uygulanabilir. inde 2,048V sabit referans gerilimi vardr ancak istenilirse dardan
farkl bir referans gerilimi 8.ayana (INTREF) uygulanabilir. Tepe deer lme
(PEAK) ve llen deeri sabitleme (HOLD) zellikleri vardr. TQFP klf olmas
uygulamay zorlatrmaktadr. Max1496 entegresi ise ok daha az harici eleman
isteyen 3,5 digit, 1/1999 znrlkte benzer bir entegredir ve DIP 28 klf mevcuttur.
Aada ki ekil max1447nin en basit uygulama devresidir. Devre giriine gerilim
blc veya akm blc diren kademeleri ve komtatr anahtar ilave edilebilir.
Bylece gerilim veya akm lme snr geniletilir.

20

LEM BASAMAKLARI
emada verilen elemanlar alma
masanzn zerine hazrlaynz.
Yukardaki devreyi dikkatli bir
ekilde kurunuz. G kaynan
balamaynz.
Devre balantlarn yeniden kontrol
ettikten sonra 5 volt DC g kayna
ularn balaynz.
Devreye enerji vererek test ediniz.

RENCNN
Ad:
Soyad:
Snf:
No:

NERLER
4,5 Digit hazr gsterge yerine 5 adet
7 segment ortak katotlu displayn
segment ularn birletirerek
kullanabilirsiniz.
Yukardaki devrede entegrenin DPon,
DPset1 ve DPset2 ular ile
gstergede noktann yeri
ayarlanabilir. Ayrntl bilgilere
entegre katoloundan ulaabilirsiniz.
emay dikkatlice inceledikten sonra
balantlara geiniz.
Entegrenin ayak numaralarn doru
tespit ediniz.
DC g kaynann + ve ularn
doru balaynz.
Bu devrenin bask devresini karp
bakr plakete montajn yaparak
kendinize bir l aleti yapabilirsiniz.

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:../../.

21

mza

Yaz

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA ADI

Saysal Eimli (Basamak Rampal) A/D

Dntrc Devresi

UYGULAMA
NO

Aklama: Aada emas verilen saysal eimli A/D dntrc devresinde

sayc olarak 74LS590 entegresi, DAC olarak LTC1450 entegresi kullanlmtr.
LTC1450 12 Bitlik pozitif kl A/D dntrc entegredir. Bu nedenle 8 bitlik
saycdan iki adet kullanlarak 12 bit sayc yaplmtr. Analog giri bir potansiyometre
kullanlarak ayarl yaplmtr. Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde bir
elektronik devre izim ve simlasyon program zerinde (rnein ISIS) veya deneme
bordu zerine devreyi kurarak yapabilirsiniz.

22

LEM BASAMAKLARI

NERLER

emada verilen elemanlar alma

masanzn zerine hazrlaynz.
Yukardaki devreyi dikkatli bir ekilde
kurunuz. G kaynan balamaynz.
Devre balantlarn yeniden kontrol
ettikten sonra 5 volt DC g kayna
ularn balaynz.
Bilgisayar programnda uygulama
yapyorsanz (D11, D10, D9, .., D0)
k ularna lojik prob balayp k
durumunu grebilirsiniz. Deney seti
veya deneme bordu zerinde uygulama
yapyorsanz 1. uygulamada olduu
gibi klara ledli bir gsterge
balaynz.
emay dikkatlice inceledikten sonra
Devrede V1 voltmetresi girie
balantlara geiniz.
uygulanan analog gerilim deerini
Entegrenin ayak numaralarn doru tespit
gstermektedir. Dijital klar
ediniz.
LTC1450 DAC entegresi ile tekrar
DC g kaynann + ve ularn doru
analoga dntrlr. V2 voltmetresi
balaynz.
ise merdiven eklindeki bu referans
gerilimini lmektedir.
S butonuna baslarak bir evrim
balatlr. V2 voltmetresinin gsterdii
deer sfrdan balayp artarak V1
deerine eit olduunda evrim bitmi
olur ve sayc durur. Bu durumda
analog deerin karl olan dijital kod
(D11, D10, D9, .., D0) klarnda
grlr.
Potansiyometrenin deerini deitirip
butona basarak A/D dnm ilemini
tekrarlaynz. V1 voltmetresinin
gsterdii deer ile dijital klar bir
tablo yaparak yaznz. Bu ilem
basaman on defa tekrarlaynz.
RENCNN
Ad:
Soyad:
Snf:
No:

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:../../.

23

mza

Yaz

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Deerlendirme ltleri
Kurulacak A /D devresinin entegresini katalogdan setiniz mi?
Uygulama devresinin emasn izdiniz mi?
Entegreyi borda taktnz m?
Yardmc elemanlar (buton, diren, kondansatr led diyot) borda
taktnz m?
Devre emasna gre kablo balantlarn yaptnz m?
Balantlar kontrol ettiniz mi?
Devreye enerji verdiniz mi?
Devrenin almasn kontrol ettiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

24

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Aada analog deerler iin yazlanlardan hangisi dorudur.
A) Minimum ve maksimum deerler arasnda zamana gre deiir.
B) 1 ve 0 ile ifade edilir.
C) Zamana gre kesintili deerler alr.
D) Bilgisayar sistemleri analog deerlerle alr.
2. rnekle, karlatr ve dijital olarak kodla prensibine gre alan devre hangisidir.
A) DAC devreleri
B) Filtre devreleri
C) ADC devreleri
D) Frekans/ gerilim eviriciler
3. Aada rnekleme frekans iin yazlanlardan hangisi yanltr.
A) Bir saniye iinde analog sinyalden alnan rnek saysn gsterir.
B) Analog sinyalin frekans ile rnekleme frekans ayn olabilir.
C) rnekleme frekans analog sinyalin frekansna gre belirlenmelidir.
D) rnekleme frekans, analog sinyalin frekansnn en az iki kat olmaldr.
4. Aadaki ADC tasarm tekniklerinden hangisi ile en yksek znrlk elde
edilebilir.
A) Paralel karlatrcl
B) Delta-sigma
C) Tek eimli
D) Saysal eimli
5. Aadaki ADC tasarm tekniklerinden hangisi ile en yksek hz elde edilebilir.
A) Ardk yaklaml (SAR)
B) Delta-sigma
C) ift eimli
D) Pipeline
6. Yksek frekansl haberleme cihaznda kullanlan bir ADC de hangi zellik
kesinlikle bulunmaldr.
A) Yksek znrlk
B) Dk znrlk fakat yksek doruluk
C) Dk hz fakat kesin doruluk
D) Yksek hz
7. ADC entegrelerinde WR, RD, CS gibi kontrol ular niin kullanlmtr.
A) Entegreyi programlamak iin
B) A/D dnm yapmak iin
C) Entegreyi mikroilemcilerle birlikte kullanabilmek iin
D) Dijital k ayarlamak iin

25

8. k bit says 8 olan ADC, analog sinyalin maksimum deerini ka ayrk seviyeye
bler.
A) 256
B) 8
C) 16
D) 128
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.( )Dijital deerlerin genlii geni snrlar iinde deiir.
2.( )Bir A/D dntrcde k Bit saysnn artmas znrl artrr. .
3.( )rnekleme frekansnn, analog sinyalin frekansnn en az iki kat olmasna
Nyguist oran denilir.
4. ( )Boru hatt tipi A/D dntrcler ok yava dnm yaparlar.
5. ( )Delta-Sigma tipi ADCler doruluu en yksek dntrclerdir.
6. ( )Boru hatt tipi ADC ler entegre yapmnda ok kullanlan en hzl
yntemdir.
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
1. Analog deerleri dijital deerlere dntren devrelere devresi
denir.
2. ADC de Analog/dijital dnmnn balangc ile dijital deerin kodlanarak
kta grld an arasnda geen sreye ... ... denir.
3. En pahal ADCler ........... .... A/D dntrclerdir.
4. Uzak mesafedeki sensr klarn kablosuz olarak lmek ve dijitale evirmek
iin ..... .... ADCler kullanlr.
5. Dijital k deerini direk gstergeye yazabilen ADC entegreleri
..... .... yapmnda ok kullanlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

26

RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
D/A dntrc
dntrebileceksiniz.

devrelerini

kurup,

dijital

sinyalleri

analog

sinyallere

ARATIRMA

kilik say sistemini aratrarak daha nceden rendiklerinizi hatrlaynz.

kilik say ile gsterilen bir deer nasl gerilim deerine dntrlr,
aratrnz.

2. DJTAL- ANALOG DNTRCLER

Analog deerler dijitale dntrldkten sonra ilem grr, saklanr, uzak mesafelere
iletilir, eitli ekranlarda gsterilir. Baz durumlarda dijital deerleri yeniden analog
deerlere dntrmek gerekir. rnein bilgisayarmzda bir mzik parasn dijital olarak
kaytl bulunmaktadr. Dinlemek istediimizde bu dijital deerler hoparlr iin anlaml ve
kullanlabilir deerler deildir. Yeniden analog deere dntrlerek hoparlre verilmelidir.
Dijital deerleri analog deerlere dntren devrelere DAC (Digital Analog
Converter, D/A dntrc ) denilir. Bu renme faaliyetinde DAC devrelerinin temel
esaslarn, eitlerini ve sk kullanlan entegreleri renerek eitli uygulamalar
yapacaksnz. Bylece dijital devrelerden analog devrelere nasl bilgi aktarldn
reneceksiniz.

2.1. DAC Esaslar

Dijital/analog dntrcler (DAC), giriindeki saysal deerlere karlk olarak
klarnda analog bir gerilim veya akm retmektedir. Analog mantkla alan cihazlarn
mikroilemci ile kontrolnde DAClar kullanlr. DAClar kullanmak ADCleri kullanmaya
gre daha kolaydr. Birok DACda, ADClerde olduu gibi evrime balama, evrimin
bitmesini bekleme gibi kontrol ilemleri yoktur. ADClere gre evrim sreleri ok daha ksa
ve hzlar yksektir. ekil 2.1de DAC genel sembol verilmitir. DAClarn yapsna ve
eitlerine gemeden nce D/A dntrcler iin kullanlan temel kavramlar bilmekte
fayda var.

ekil 2.1: DAC genel sembol

27

MSB ve LSB: Dijital deerler ikilik say sistemi ile gsterilen deerlerdir. kilik say
sisteminde en sadaki rakamdan itibaren basamaklar (,27,26,25,24,23,22,21,20) ikinin
katlar eklinde (,128,64,62,16,8,4,2,1) sola doru artarak devam eder. Her basaman
arl farkldr. rnein 3. basaman 1 ya da 0 olmas sayy 4 etkilerken, 8. basaman 1
ya da 0 olmas sayy 128 etkiler. Dijital deerlerde arl en yksek basamaa En
Anlaml Bit, (Most Significant Bit, MSB), arl en dk basamaa ise En Az Anlaml Bit
(Least Significant Bit, LSB) denir.

MSB

LSB
(10111001100011)
2

ekil 2.2: MSB ve LSB

znrlk: Bir D/A dntrcnn knda oluabilecek en kk analog deerin

en byk analog deere oranna znrlk denilir. znrlk oran olarak (1/2n)
gsterildii gibi direk giri bit says olarak da (n bitlik DAC gibi) ifade edilir. DACn giri
bit saysnn artmas znrl artrr. rnein 8 bitlik bir DAC giriinde maksimum
28=256 adet farkl dijital deer olabilir. Bu DACn znrl 1/256dr. Orann saysal
olarak deerinin klmesinin znrln artmas anlamna geldiine dikkat ediniz.
Tam Skala (Full Scala): Dijital-Analog eviricilerde giri olarak kullanlan bitlerin
hepsinin 1 olmas durumuna tam skala (Full Scala ya da FS) denir. Giri olarak verilen tm
bitler anlamlandrld iin k voltaj veya akm maksimum deerde olacaktr.
Doruluk: D/A dntrc knda olmas beklenilen analog deer ile gerekleen
deer arasndaki ilikiye doruluk denir. Bir DACn btn dijital girileri dk deerlikli
0 olduunda analog kn sfr olmas beklenilir. Bu durumda kta sfrdan farkl
oluan deer hatadr. Kullanlan OP-AMPlarn ve direnlerin tolerans deerlerinden
kaynaklanan hatalar ortaya kar. zellikle bu elemanlarn deerlerinde scaklkla meydana
gelen deiiklikler hatalar artrr. DAC devrelerinde tam skala durumunda 1/2LSB kadar
hata kanlmazdr ve kabul edilebilir snrdr.
Giri-k likisi: Giri bitlerindeki deiime karlk k akm veya geriliminde
gzlenen deiimdir. LSBden MSBye doru bitlerdeki arlk deeri artacandan k
voltaj zerindeki etkisi de artacaktr. Birim art znrlk gerilimine eittir. ekil 2.3te
Vmax = 10 Volt olan 4 bitlik DAC devresinin giri-k ilikisi gsterilmitir.
DAC znrl =1/2n =1/24 =

1
16

DAC znrlk gerilimi = Vmax x1/28 = 10x

1
=0,625 Volt
16

Girite LSB bitinin deimesi k znrlk gerilimi kadar yani 0,625V etkiler.

28

k analog deeri V0 = Vmax x

Giri
Forml ile her giri iin ayr ayr hesaplanabilir.
2n

ekil 2.2deki tablo oluturulur.

D3

D2

D1

D0

Analog
k
V0

0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1

0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1

0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
1

0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1

0 V
0,625 V
1,25 V
1,875 V
2,5 V
3,125 V
3,75 V
4,375 V
5V
5,625 V
6,25 V
6,875
7,5 V
8,125 V
8,75 V
9,375 V

DAC Girileri

ekil 2.3: 4 Bit DAC giri k ilikisi

+Vref ve -Vref deerleri D/A dntrcnn Vmax kn ayarlamak iin kullanlr.

Baz DAC entegrelerinde referans ucu bulunmamakta, entegre iinde sabit referans deeri
bulunmaktadr. Bir DAC giriindeki btn bitler yksek seviyede 1 olursa k
maksimum analog deer de (Vmax) olmaldr. Giriteki btn bitler dk seviyede 0
olursa, k minimum deerde (Vmin) olmaldr.
D/A dntrcler klar sadece pozitif veya hem pozitif hem negatif analog deer
verecek ekilde tasarlanr. Pozitif kl olanlarda k deeri 0 ile +Vmax arasnda deiir.
Negatif k verenler de ise k deeri 0 ile Vmax arasnda deiir. Simetrik kl
dntrclerde en anlaml bit olan MSB, deerin pozitif veya negatif olduunu gsterecek
ekilde devre tasarlanr. MSB 1 dier giriler 0 olduunda analog k 0 volt olacak
ekilde referans deerleri ayarlanr. Geri kalan girilerin deerine gre k genlii oluur.
rnein LTC1450 entegresi 12 bitlik pozitif kl bir D/A dntrc iken, DAC0800
entegresi 8 bitlik simetrik kl D/A Dntrcdr.
Giriteki her dijital deerin bir analog karl kta retilmektedir. Giri deerine
karlk olan ktaki analog deer yle hesaplanr:
k analog deeri V0=Vmax X

giri
2n

rnek: 8 bit girii olan bir DAC entegresi Vmax= 5 volt olacak ekilde balanmtr.
Giriine (01110011) deeri uygulanrsa kndan ka volt analog sinyal alnr?

29

DAC znrl =1/2n =1/28 =

1
256

Dac znrlk gerilimi = Vmax x 1/28 = 5x

1
=0,01953 Volt =19,53 mV
256

Girite LSB bitinin deimesi k znrlk gerilimi kadar yani 19,53 mV etkiler.
Giri deeri =(01110011)2=(0x128+1x64+1x32+1x16+0x8+0x4+1x2+1x1) =115
k analog deeri V0=Vmax X

giri
115
=5x
=2,246 Volt
n
2
256

2.2. eitleri
D/A dntrc devrelerin temelini OP-AMPlar (lemsel ykselte)
oluturmaktadr. Bilindii zere Op-Amplar elektrik sinyalleri zerinde deiik ilemleri
gerekletiren ayn zamanda ykselten yksek kazanl amplifikatr devreleridir. OpAmplar iin Endstriyel Kontrol ve Arza Analizi dersi lemsel Ykselteler modlne
bakabilirsiniz. DAC devrelerinde Op-Amplar toplayc olarak kullanlmaktadr.
Dijital sinyalleri, analog sinyallere dntrmek iin iki temel yaklam vardr.

Arlk direnli (paralel girili) D/A dntrc

R-2R merdiven tipi D/A dntrc

D/A dntrc olarak bu iki yntemin dnda darbe genilik modlasyonunu da
(PWM) saymamz gerekir. PWM sinyali dijital k olsa bile, dk frekansl analog sinyal
ortalama deeri gibi etki gsterir. PWM kullanlarak gerilim ve akmn ortalama deeri
deitirilerek motor hz kontrol, lamba k iddeti ayar, led src devreleri vb.
yaplmaktadr.

2.2.1. Arlk Direnli (Paralel Girili) D/A Dntrc

Bu yntemde OP-AMP toplayc ve eviren ykselte olarak kullanlmtr. Giri
direnleri ikinin arlklarna gre giri bit says kadar belirlenir. Bu tip DACnin devresi
ekil 2.4te gsterilmitir. Giri direncinin deeri bu giriin temsil ettii bitin arlna
baklarak belirlenir. k gerilimine etkisinin fazla olmas iin arl yksek olan giriin
direnci kk seilir. Arlk dtke ayn oranda diren deeri artar.

30

ekil 2.4: Arlk direnli 4 Bit D/A dntrc

Op-Ampl eviren ykselte devresinde sinyalin eviren girie (-in) uygulandn,

evirmeyen giriin (+in) aseye balandn, ykselte kazancnn A=

Rf
R1

olduunu ve

k geriliminin ise V0 = Vi xA denklemi ile hesaplandn hatrlaynz. ekil 2.4teki

devrede tek giri yerine direnler ile bit says kadar giri yapld grlmektedir. Toplayc
devreleri hatrladnzda bu devrenin kazancnn A = -Rf x (
ve k geriliminin V0 = -Vi x (

1 1
1 1
+
+
+
) olacan
R1 R2 R3 R4

Rf Rf Rf Rf
+
+
+
) forml ile hesaplanmas gerektiini
R1 R2 R3 R4

greceksiniz.
R1, R2, R3, R4 diren deerleri giri bit arl dikkate alnarak (1,2,4,8)
katsaylarnda, giri bit deerleri iin D0, D1, D2, D3 ve R f = R/2 seilirse k gerilimi
ekil 2.3teki devre iin aadaki formlle hesaplanabilir. Maksimum k geriliminin
referans deerine eit olmas iin Rf = R/2 olarak alnmtr.
V0 = -Vi x ( D0
V0 = -Vi x (D0

R
R
R
R
+ D1
+ D2
+ D3
)
16 R
4R
2R
8R

1
1
1
1
+D1 +D2 +D3 )
8
4
2
16

31

Vi = Vref yazp paydalar eitleyip forml aadaki son duruma getirebiliriz. D0,
D1, D2,D3 yerlerine dijital giri deerlerini (1 veya 0) yazdmzda k gerilimini
hesaplam oluruz.

DAC k gerilimi

V0 = -

Vref
16

(D0+2D1+4D2+8D3)

ekildeki devre iin k geriliminin negatif olduuna dikkat ediniz. nk ilemsel

ykseltecin eviren girii kullanlmtr.

2.2.2. R-2R Merdiven Tipi D/A Dntrc

Arlk direnli D/A dntrcde her giri iin farkl deerde diren kullanmak
gerekir. Bu durum zellikle znrl yksek olan DAClerde (24 bit giri v.b) zorluk
oluturur. Direnler ekil 2.5te olduu gibi balanrsa devreyi oluturmak iin iki farkl
deerde diren olmas yeterlidir.

ekil 2.5: R-2R merdiven tipi 4 bit D/A dntrc

Bu devrede diren deerlerinin R-2R olarak sralanmas ve k dalga eklinin

merdiven basama eklinde artmas sebebiyle bu tip dntrclere R-2R merdiven tipi
D/A dntrc denilir. ekil 2.5te verilen R-2R merdiven tip DAC devresinde D0, D1,
D2, D3 ile gsterilmi dijital girilerin op-amp eviren giriine etkileri farkldr. nnde
byk diren deeri olan dijital giri op-amp giriine daha az akm ulatracaktr ve bunun
sonucu olarak da ktaki etkisi daha az olacaktr. D0 en arlksz bit (LSB) olup devrenin
znrln belirler. Tam skala deerinin (maksimum kn) 1/16s kadar k etkiler.
D3 ise en deerlikli bit (MSB) olup ka tam skala deerinin yars olarak etki eder.
Devrenin zmn uzun uzun anlatmak yerine k gerilimini veren formln yine ayn

32

olacan belirterek sonuca gidelim. stenilirse her giri iin 1 dierlerinin sfr olduunu
varsayarak k gerilim deeri drt defa hesaplanr, devrenin k gerilim deeri bu drt
farkl sonucun toplamdr.

DAC k gerilimi V0 = -

Vref
16

(D0+2D1+4D2+8D3)

2.3. Entegre Tipi D/A Dntrcler

AD558

8 Bit

Paralel

1 s

DAC080
0

8 Bit

Paralel

100 ns

MC1408

8 Bit

Paralel

70 ns

Akm kl

ZN425E
AD5320
LTC1450

8 Bit
12 Bit
12 Bit

1
1
1

Paralel
Seri
Paralel

2 s
12 s
14 s

MAX531
6

16 Bit

SPI

3 s

0-2,5V
0-5V
0-5V
Programlanabi
lir
Gerilim, Akm

MAX587
9

14 Bit

Direkt
RF
Sinyal

2,3Gsp
s

DAC

0-2,56V veya
0-10V
20V veya
Akm kl

Akm kl

Kullanm
Alan

k Tipi
Gerilim Snr

Giri
Haberleme
Tipi

evrim Sresi

DAC Kanal
Says

znrlk

ADC devrelerinde olduu gibi D/A dntrc devreleri de hazr entegre olarak
retilmitir. eitli dijital devrelere direk balanabilecek ekilde paralel girili DAC
entegreleri retildii gibi mikro denetleyicilerle birlikte kullanma uygun paralel veya seri
girili deiik znrlklerde entegreler mevcuttur. Ayrca retici firmalar zel
uygulamalara ynelik olarak besleme gerilimi, k polaritesi, akm veya gerilim kl,
maksimum k deeri gibi zellikleri deitirerek entegre eitliliini artrmtr. Tablo
2.1de eitli DAC entegreleri ve zellikleri verilmitir.

Genel
Genel
Genel
Hzl DAC
Genel
Mikrokontrolur
Endstriyel
Haberleme
Medikal Cihazlar
Oto. Test Sistemleri
Dijital Video Uyg.
Kablosuz Altyap
Uyg.

Tablo 2.1: eitli DAC entegreleri ve zellikleri

33

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bu renme faaliyeti kapsamnda edindiiniz bilgi ve becerileri gelitirmek iin
aadaki uygulamay yapmalsnz.
UYGULAMA
ADI

R-2r direnli merdiven tipi d/a dntrc yapmak

UYGULAMA
NO

Aklama: Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde, bir elektronik devre

izim ve simlasyon program zerinde (rn. ISIS) veya deneme bordu zerine devreyi
kurarak yapabilirsiniz.

ekil 1: R-2R direli merdiven tipi DAC devresi

Malzeme Listesi
741 Op-Amp entegresi, 4 adet 10k ve 5 adet 20k diren, orta ulu ( ulu) anahtar,
15 volt DC g kayna, DC voltmetre

34

LEM BASAMAKLARI
Malzeme listesindeki elemanlar
alma masanzn zerine
hazrlaynz.
ekil 1deki devreyi dikkatlice
kurunuz. G kaynan
balamaynz.
Devre balantlarn yeniden kontrol
ettikten sonra DC g kayna
ularn balaynz.
Devreye enerji veriniz, btn
anahtarlar 0 ase duruma alnz.
Voltmetrede okunan gerilim deerini
aadaki tablonun ilk satrna
yaznz.
Sra ile anahtar durumlarn
ayarlaynz. Anahtarlarn durumuna
karlk gelen dijital giri deerini ve
ltnz gerilim deerlerini
tabloya yaznz.
ekil 2deki devreyi dikkatlice
kurarak 3.4. ve 5. ilem
basamaklarn tekrarlaynz.

NERLER
Devre balantlarn kontrol etmeden
enerji vermeyiniz.
Devrede bir deiiklik yapmadan
nce enerjiyi kesiniz.
Anahtarlarn tamam 0 durumunda
olduu halde voltmetre sfrdan farkl
bir deer gsteriyor olabilir. Op-Amp
entegresinin sfr kalibrasyonunu
(ofset ayar) bir potansiyometre
kullanarak yapabilirsiniz. Ya da bu
hata deney boyunca devam edecei
iin yok sayp devam edebilirsiniz.
Elektronik devre izim ve simlasyon
program (rnein ISIS) kurulu
bilgisayarnz varsa bu uygulamay
orada tekrarlaynz.
Anahtarlarn yerine drt bitlik sayc
devresi kurup balayabilirsiniz.
Sayc yukar ynde saydka kn
merdiven eklinde arttn osilaskop
ile gzlemleyebilirsiniz.

ekil 2: Arlk direnli DAC devresi

35

RENCNN
Ad:
Soyad:
Snf:
No:

S1

S2

S3

S4

0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1
1
1
1
1

0
0
0
0
1
1
1
1
0
0
0
0
1
1
1
1

0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
1
0
0
1
1

0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1
0
1

Dijital Giri
Deeri

k
Gerilimi
(volt)

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:../../.

36

mza

Yaz

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA ADI

DAC0800 entegresi ile d/a

dntrc yapmak

UYGULAMA
NO

Aklama: Bu uygulamay dijital elektronik deney setinizde, bir elektronik devre

izim ve simlasyon program zerinde (rnein ISIS) veya deneme bordu zerine devreyi
kurarak yapabilirsiniz.
DAC0800 entegresi 8 bit, iki referans ucu bulunan, simetrik kl bir D/A
dntrc entegresidir. +Vref ve Vref ular ile uygun referans gerilimleri uygulanarak
kn maksimum deeri ve polaritesi belirlenebilir. Aada verilen emada Vref aseye
balanm +Vref ise potansiyometre ile ayarl yaplmtr. Bu durumda k analog deeri
0 ile Vmax (Vmax= 2xVref) arasnda deiir. Dijital girilerin hepsi 1 yaplr, kn
maksimum deeri potansiyometre ile ayarlanr. Dijital girilere anahtarlar ak iken
direnler zerinden 1 , anahtarlar kapal iken 0 uygulanm olur. Entegrenin B1
(MSB) en yksek deerli giriidir. B8 ise (LSB) en az deerli giriidir.

Malzeme Listesi: DAC0800 entegresi, 9 adet 10k diren, 2 adet 5k diren, 2 adet
100 nF kondansatr, 10 nF kondansatr, 10k potansiyometre, 8 adet anahtar, DC
voltmetre, 12V DC g kayna, deneme bordu ve el takmlar.

37

B1

B2

B3

B4

B5

B6

B7

B8

0
1

0
1

0
1

0
1

0
1

0
1

0
1

0
1

Vmax :

RENCNN
Ad:
Soyad:
Snf:

Vref :

Dijital Giri
Deeri

IOUT
volt

IOUT
volt

Vmax/ Vref =

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

38

Yaz

LEM BASAMAKLARI

NERLER

Malzeme listesindeki elemanlar alma masanzn

zerine hazrlaynz.
Yukardaki devreyi dikkatli bir ekilde kurunuz. G
kaynan balamaynz.
Potansiyometreyi gz karar orta konuma
ayarlaynz.
Devre balantlarn yeniden kontrol ettikten sonra
DC g kayna ularn balaynz.
Devreye enerji veriniz, btn anahtarlar ak
duruma (btn giriler 1) alnz. Voltmetrede
okunan gerilim deerini potansiyometre ile -8V
Devre balantlarn kontrol
olarak ayarlaynz.
etmeden enerji vermeyiniz.
Btn anahtarlar kapatnz. k gerilimi
Devrede bir deiiklik
voltmetrede 0 olarak okunmaldr.
yapmadan nce enerjiyi
Anahtarlar ile dijital girilerden farkl deerler
kesiniz.
girerek k gerilimini lnz. Bu ilemi 10 defa
Elektronik devre izim ve
tekrarlayp aadaki tabloya yaznz.
simlasyon program (rnein
Tam skala durumunda kta llen Vmax deerini
ISIS) kurulu bilgisayarnz
lnz. Voltmetre ile entegrenin 14 numaral
varsa bu uygulamay orada
ayana gelen +Vref gerilimini lnz. Vmax ile Vref
tekrarlaynz
arasndaki oran inceleyiniz.
IOUT kna bal RL direnci ve voltmetreyi
entegrenin 2 numaral IOUT kna balaynz. 7.
ilem basamandaki dijital girileri yeniden
uygulaynz.
Bu DAC devresinde kn 0 ile +Vmax arasnda
deimesi iin nasl bir balant yapmamz gerekir?
Aratrnz. Devreye bir op-amp balayp kn
tersini almamz zm olur mu inceleyiniz.

39

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1 Kurulacak D / A devresinin entegresini katalogdan setiniz mi?
2 Uygulama devresinin emasn izdiniz mi?
3 Entegreyi borda taktnz m?
Yardmc elemanlar (buton, diren, kondansatr, led, diyot) borda
4
taktnz m?
5 Devre emasna gre kablo balantlarn yaptnz m?
6 Balantlar kontrol ettiniz mi?
7 Devreye enerji verdiniz mi?
8 Devrenin almasn kontrol ettiniz mi?

Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

40

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Sesimizi bilgisayarda kayt edip dinlediimizde hangi seenekte ki olay kesinlikle
gereklememitir.
A) Mikrofonla ses analog elektrik sinyaline dntrlmtr.
B) Bir ADC ile dijitale evrilmitir.
C) Bir DAC ile analoga evrilmitir.
D) Hoparlre dijital kaytl dosya gnderilmitir.
2. Mikroilemci ile analog mantkla alan eitli cihazlar kontrol edilirken hangi
devrelere kesinlikle ihtiya vardr.
A) DAC devreleri
B) Filtre devreleri
C) Dijital gstergeler
D) Gerilim / frekans eviriciler
3. Dijital deerlerde arl en dk bite ne ad verilir.
A) nemsiz bit
B) LSB
C) EDB

D) MSB

4. Drt bit girii bulunan bir DACn znrl hangi seenekte doru olarak
verilmitir.
A) 1/2
B) 1/4
C) 1/8
D) 1/16
5. Hangisi bir D/A dntrc eidi kesinlikle deildir.
A) Arlk direnli D/A dntrc
B) PWM k
C) Ayrk zamanl dntrc
D) R-2R direnli D/A dntrc
6. DAC devresi iin yazlanlardan hangisi yanltr.
A) Dijital deerleri analog deerlere dntrr.
B) DAC devreleri bir analog devrenin knda kullanlr.
C) Baz A/D dntrc devrelerin de DAC kullanlr.
D) R-2R direnli DAC devresinde iki farkl diren kullanlmtr.
7. Hangi seenek D/A dntrc knda olmas beklenilen analog deer ile
gerekleen deer arasndaki ilikidir.
A) Doruluk
B) znrlk
C) Bit says
D) Tam
skala
8. DAC entegrelerinin k polaritesi hakknda hangisi sylenemez.
A) Negatif kl olanlar vardr.
B) Pozitif kl olanlar vardr.
C) Besleme ular ile k polaritesi ayarlanr.
D) Referans ular ile k polaritesi ayarlanr.

41

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

( ) Dijital deerlerde arl en yksek basamaa en anlaml bit (MSB) denir.

( ) DACn giri bit saysnn artmas znrl artrr.
( ) DAC devrelerinde yksek toleransl direnler kullanlr.
( ) Bir DACn btn girilerinin 1 olmas durumuna Full basma denir.
( ) DAClar ADC devrelerine gre daha hzldr.
( ) DAC giriindeki her bit ktaki analog deeri ayn oranda etkiler.
( ) Arlk direnli DAC devresinde girite bulunan direnlerin deerleri farkldr.
( ) PWM dijital bir k olmasna ramen ortalama deeri bakmndan analog
sinyal gibi etki gsterir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirme ye geiniz.

42

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Maksimum ve minimum snrlar arasnda farkl deerler alarak deien
elektriksel byklklere analog bilgi ya da analog deer denir.
2. ( ) Dijital deerler 1 ve 0 ile gsterilebilen deerlerdir.
3. ( ) ADC giriindeki her analog deere karlk farkl bir dijital deer retir.
4. ( ) ADClerde evrim zaman uzun olmaldr.
5. ( ) rnekleme frekans en az analog sinyal frekans kadar olmaldr.
6. ( ) Gerekleen bir sonucun, beklenen teorik deerden farkna hata denir.
7. ( ) Paralel karlatrcl tipte yksek znrlkl ADCler yaplr.
8. ( ) Yksek frekansl analog sinyalleri dijital deerlere dntrmek iin boru hatt
tipi ADCler kullanlr.
9. ( ) Ayrk zamanl ADC tipinde birden fazla sayda ADC paralel alr.
10. ( ) Paralel karlatrc ADCler ok hzldr ancak yksek znrlk iin ok
sayda karlatrc gerekir. Pahal olduu iin tercih edilmez.
11. ( ) Alt kapsaml karlatrc ADCler de karlatrc says daha azdr.
12. ( ) Giriin ortalamasn alan (integral alc devreleri bulunan) ADCler giri analog
sinyalinde bulunan grltlerden az etkilenir.
13. ( ) Dijital l aletlerinde ift eimli ADCler kullanlmaz.
14. ( ) Delta-sigma ADC, knda kullanlan dijital filtreler ve sayc saat frekans
deitirilerek analog sinyalin trne gre ADC zellikleri programlanabilir.
15. ( ) Delta-sigma ADCler ok hassas A/D dnmleri yaplabilir.
16. ( ) Delta-sigma ADCler ok hzldr.
17. ( ) Boru hatt tipi (Pipeline) A/D dntrc birbirinin tekrar olan bit says kadar
aamadan meydana gelmitir.
18. ( ) knda direk gsterge srebilen ADC entegreleri, l aleti devrelerinde
tercih edilir.
19. ( ) Bir ADC entegresinin mikroilemci ile haberlemesi paralel I2C, SPI gibi
yntemlerle olur.
20. ( ) Dijital deerler analog sinyallere dntrlemez.
21. ( ) LSB en arlkl bit demektir.
22. ( ) DAC devrelerinde 1/2LSB kadar hata kanlmazdr.
23. ( ) DAC devrelerinde op-amp fark alc olarak kullanlr.
24. ( ) R-2R merdiven tipi D/A dntrc de k dalga ekli merdiven basama
gibi artar.
25. ( ) Arlk direnli DAC eidinde btn diren deerleri ayndr.
26. ( ) PWM analog ktr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

43

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
SORU
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

CEVAP
A
C
B
B
D
D
C
A
YANLI
DORU

SORU
11
12
13
14
15
16
17
18
19

CEVAP
DORU
YANLI
DORU
DORU
ADC
evrim Zaman
Paralel Karlatrcl
V/F eviricili
l Aleti

RENME FAALYET-2N CEVAP ANAHTARI

SORU
1
2
3
4
5
6
7
8

CEVAP
D
A
B
D
C
B
A
C

SORU
9
10
11
12
13
14
15
16

CEVAP
DORU
DORU
YANLI
YANLI
DORU
YANLI
DORU
DORU

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

SORU
1
2
3
4
5
6
7
8
9

CEVAP
DORU
DORU
YANLI
YANLI
YANLI
DORU
YANLI
DORU
DORU

SORU
10
11
12
13
14
15
16
17
18

CEVAP
DORU
DORU
DORU
YANLI
DORU
DORU
YANLI
DORU
DORU

44

SORU
19
20
21
22
23
24
25
26

CEVAP
DORU
YANLI
YANLI
DORU
YANLI
DORU
YANLI
YANLI

KAYNAKA
KAYNAKA

KURTULDU aban, Mehmet Ali GLER, leri Elektronik Dijital, Yksel

Matbaas, Ankara, 1996.
BAYRAM Harun, Dijital Elektronik, zkan Matbaaclk, Bursa,1998.
YCESAN Adem, Dijital Elektronik, Meb Yaynlar, Ankara, 2008.
http://www.emo.org.tr/ekler/c2bcf2ee48c0241_ek.pdf (27.01.2012)
http://ee.istanbul.edu.tr/uploads/dersnotlari/4750-DENEY-4-1.pdf (02.03.2012)
http://web.itu.edu.tr/~aksind/Thesis/sigmadelta.html (02.03.2012)
http://en.wikipedia.org/wiki/Delta-sigma_modulation (03.03.2012)
http://sorubank.ege.edu.tr/~dengin/digital/DAC&ADC.pdf (04.03.2012)
http://www.antrak.org.tr/gazete/112006/tolga-tastan.html
"ADC0831
uygulama" (04.03.2012)

45