adresa:

rruga George W. Bush,

nr. 15/1, Tiran
e-mail:
frymaere.gazeta@gmail.com
drejtor: Alfred Cako
tel: 04 22 42 444

mimi:

30 lek

Gazet informative, politike, ekonomike, sociale, kulturore Viti 3, nr. 106. E mart, 2 shkurt 2016

Intervist n Klan Kosova

Bamir Topi: Shqipri-Kosov, historia

duhet t filloj t shkruhet ndryshe

Reforma, kreu i FRD: Korrektim kombtar Sistemit Zgjedhor,

depolitizim i komisioneve dhe lista t hapura zonale
Vijm te sistemi i drejtsis. Keni qen
President dhe pika n t ciln kan shpresuar t gjith sht morali q keni patur n
shoqrin shqiptare si figur e pastr. Pse
nuk e keni br ather kur ishit president
nj rrotullim pr sistemin e drejtsis?
Do t jap nj shembull elokuent. Sot,
komisionin e eksepertve t reforms n

sistemin e drejtsis e drejton Kristaq

Traja. Z.Traja kishte shrbyer pr 9 vjet n
Gjykatn e t Drejtave t Njeriut n Strasburg. Kur un shkova President, nj nga
krkesat e Parlamentit Europian ishte q
z.Traja, i cili kishte marr konsiderata mjaft
pozitive n gjykatn ku kishte shrbyer, q
t integrohej brenda sistemit t drejtsis,

Intervist me Zv.Kryetarin e Bashkis

Tiran dhe Kryetar i FRD pr Tirann

Andi Seferi: Reforma e

decentralizimit, baza e
sistemit tatimor vendor
Skeda e koncesioneve:
f. 8-9
Sa pak t ardhura dhe t
punsuar nga shitja e vendit

q do t thot n gjykatn supreme, at t

Lart. Duke i dhn nj prgjigje shum
pozitive PE, i bra me dije q sipas Kushtetuts Presidenti ka vetm t drejtn e
propozimit, ndrsa Parlamenti ka t drejtn e miratimit ose t rrzimit t dekretit t
Presidentit. N 5-s kandidatura, me njerz
mjaft profesionist, me moral t lart, t

fokus

Ekonomia dhe
reformat politike
t 2016-s
nga Gjon Kroi f. 5

eforma n drejtsi, zbatimi i

ligjit t dekriminalizimit, por
paralelisht me to dhe reforma
zgjedhore, do t jen tre nga sfidat m t rndsishme, q politika dhe shoqria shqiptare kan
pr t prballuar gjat vitit ...

5-a u rrzuan. Sepse n at moment filloi

ai konflikti midis pushtetit t Kryeministrit
dhe Presidentit. Te Kshilli i Lart i Drejtsis, kryetari ose Presidenti, moderon
mbledhjet e kshillit, nj pushtet q vjen
nga disa pushtete, vjen nga Konferenca
Gjyqsore, nga Parlamenti, nga Ministria e
Drejtsis, ku ministri i Drejtsis ...

Fokus

Kryebashkia,
larg politiks
Mihallaq Totokocopulli f. 4

kto dit q po kalojm, kur

gjith masmedia sht e fokusuar dhe e prqndruar kryesisht
te reforma n drejtsi, shndetsi dhe n do fush tjetr duket
qartazi se qeveria po lviz pas
nj presioni n rritje, pasi mbar
shoqria shqiptare ka shprehur
indinjatn e saj pr shum dukuri
negative q shfaqin...

Homazhe

Ndahet nga jeta

f. 11
historiani
Kristo Frashri
Sport
f. 14
Kombtarja
miqsore me
Austrin m 26 mars

fryma e re

2 shkurt 2016

politik

Kryetari i FRD, Topi mesazh klass politike n Kosov: Mos

bini n kurthin e atyre q se duan shtjen shqiptare

Intervista n Klan Kosova

Bamir Topi: Shqipri-Kosov, historia
duhet t filloj t shkruhet ndryshe
Z.Topi, kur e sheh t djathtn a mendoni
q keni gabuar q keni marr rolin e Presidentit dhe akeni par t gjith at armiqsi
nga t dy kampet neutrale q kan vazhduar
edhe n kohn kur ju keni qen President?
Kljo hyrje, natyrisht m solli n memorie
mjaft gjra q lidhen me retrospektivn dhe
me periudhn kur un kam shrbyer si President i Republiks s Shqipris, 2007-2012. Ju
e dhat nj panoram aq koncize sa, natyrisht
ktu sht dallimi i njeriu t zakonshm me
nj njeri t medias, sidomos nj personalitet
si ju q n pak minuta futeni n esenc. Natyrisht kam dhimbje pr mnyrn sesi funksionon jo vetm e djathta, por raporti midis t
djatht dhe t majts n Shqipri. Natyrisht,
ju u fokusuat tek e djathta dhe dhimbja sht
mjaft e madhe. Ka qen nj privilegj q un
u zgjodha President i Shqipris dhe t realizohej edhe nj pjes e asaj q konsiderohet
si pjes e filozofis s t djaths, q sht filozofia e ndrtimit t shtetit n nj raport mjaft
serioz edhe n komunikim me qytetart. Besoj se i kam shrbyer kauzs, duke u shkputur n mnyr t qart dhe duke menduar
se cilido q shkon n krye t shtetit, duhet
t ket parasysh q sht simbol i unitetit t
popullit. Dhe nj popull si Shqipria, si do
popull tjetr, ka preferenca politike t majta,
t djatht, m pak t qendrs, por kam menduar se vetm n kt mnyr mund ti kthehej nj lloj serioziteti asaj strukture t rndsishme. N kohn kur u zgjodha, polariteti
mes krahve t politiks ishte mjaft ekstreme.
N momentin kur keni shkuar President, keni qen personaliteti m popullor
n Partin Demokratike. Duke qen si i till,
pse nuk vendost t mbeteni n nj koncept
m dinamik sesa President?
S pari, Baton, nuk isha un q e zgjodha
kt rrug. Padyshim njeriu merr nj ofert
q, s pari erdhi nga partia ku un bja pjes.
Pavarsisht se metamorfoza e ngjarjeve shkoi
deri aty sa u duk n fund sikur ishte nj preferenc apo krkes e imja dhe n fund fare un
i shrbeva nj lvizje politike q vinte pikrisht nga nevoja q, Presidenti zgjidhej dhe qeverisja e asaj kohe t ruante stabilitetin. Sepse
prfytyroni q n rast se do t binte n kriz
zgjedhja e Prtesidentit, shkohej n zgjedhje
t parakohshme. Ishte nj kushtetut e paprekur. Ndrsa n vitin 2008 ne patm nj
ndryshim t Kushtetuts n mnyr radikale
n shtjet m t rndsishme, duke i ulur
fuqin Presidentit dhe duke e br fuqin e
ekzekutivit t till q, nse do t shkohej n
zgjedhje, do t shkohej vetm me vullnetin e
Kryeministrit. Kshtu q, mendoj se shkova
n at linj duke qen pjes e nj lvizje politike brenda mazhorancs.
A mendoni se kjo sht nj eliminim elegant i njeriut m popullor q ka qen n
Partin Demokratike?
Nuk besoj sepse jo gjithka shkoi qet
edhe vet brenda Partis Demokratike at
koh. Pati nj ftes pr t shkuar drejt Presidencs. Pastaj pati mjaft tentativa pr t penguar rrugtimin. Por, qoft n konstitucionin
tim, qoft n karakterin tim, nj shtje, nj
rrug q fillon n fund fare duhet t prfundoj. Ndoshta po e them pr her t par n
studion tuaj, por kur kalon nj koh e caktuar patjetr q njeriu ka nevoj ta paraqes
n publik, erdhi momenti i nj konfliktual-

ryetari i partis Fryma e Re Demokratike, Bamir Topi, i bn thirrje klass politike

n Kosov q t dialogoj pr shtje me interes kombtar. Gjat nj interviste pr
emisionin Zona e Debatit t gazetarit Baton Haxhiu n Klan Kosova, Topi komentoi situatn politike n Kosov duke prcjell nj mesazh publik se aktort politik
atje, por edhe qytetart shqiptar t Kosovs , nuk duhet t bien n kurthin e qarqeve q e
kan luftuar dhe e luftojn pavarsin e Kosovs. Ish Presidenti i Republiks foli pr projekte t prbashkta mes Shqipris dhe Kosovs, heqjen e barrierave doganore, politika
t prbashkta n bujqsi dhe infrastruktur etj.

iteti brenda radhve t Partis Demokratike

dhe pr hir t karakterit, t ruajtes s konstitucionit tim t karakterit, i thash, o me mua
deri n n fund dhe besoj se i keni dgjuar
deklaratat e asaj kohe, se pavarsisht nga ato
votime false dhe t dshtuara, i thash o me
mua deri n fund, ose t gjith jasht, q do
t thot se kjo sht nj lvizje me nj karrier politike dhe jo administrative. Dhe besoj
se, marrja e postit t Presidentit m detyroi
q t ruaj nj raport normal me t gjitha partit politike pr t br t mundur normalizimin e klims politike.
Mort rolin kushtetues dhe u bt Presidenti i t gjithve. Si sht e mundur q PD
se kuptoi rolin kushtetues t Presidentit t
Republiks, por tentoi rolin anues?
Mesa duket ishte inercia e marrdhnieve
politike. Duke qen pjes e strukturs s PD
dhe duke shkuar n Presidenc, kndvshtrimet pr rolin e Presidentit ishin t ndryshme. Isha i motivuar t shkoja n aplikimin
e t gjith sjelljes politike n institucionin
e kreut t shtetit, ndrsa njerz brenda PD
krkonin lidhje m konfidenciale t ktij institucioni me vendimmarrjen politike t Partis Demokratike.
Zgjedhjet lokale e 2011-s, Lulzim Basha kandidon pr Bashkin e Tirans. E
djathta fillon Ramn, apo vetknaqsin
me knaqsin e liderit. Duke e njohur
mir doktorin, ai ka nj ego t jashtzakonshme politike. Duke qen i vetm filloi ta zbeh t djathtn me vendimet e tija.
N momentin kur keni shkuar President a
keni gjykuar se po e dmtoni t djathtn?
Popullariteti juaj brenda PD, n sondazhe
keni qen prpara doktorit...
Jua thash dhe pak m par q duke
shkuar n postin e Presidentit t Republiks, do t bja t mundur, me mundsit
q t jep pozicioni i kreut t shtetit, pr t
rregulluar raporte jo thjesht n funksion t
nj krahu t politiks, por raportet serioze
me institucionet. Tentova ta bj kt. Mos
harroni q menjher, n marsin e vitit 2008,
ndodhi ngjarja e Grdecit, nj ngjarje shum
e rnd q padyshim q m pozicioni pr tu
shprehur. Un isha President, por isha edhe
kryetar i Kshillit t Siguris Kombtare. Dhe
aty pash, pr hir t s vrtets, disa gjra
q ndonse isha brenda politiks, mjaft element mungonin ose ish keqprdor.
Ose ishe i keqinformuar....
Natyrisht edhe kjo sepse n rast se institucionet nuk jan t formatuara mir dhe
t detyruara pr t dhn informacion, padyshim q informacioni nuk vjen ashtu si
duhet. Rreth 1 muaj mbrapa, komisioni i
ligjeve n parlament filloi nj aksion politik mjaft t uditshm, duke tentuar ti ulin

kompetencat Presidentit, ende pa u miratuar

kushtetuta, me propozime t uditshme se
dekretet e Presidentit duhet t firmoseshin
nga Kryeministri. Dhe fill pas ksaj vjen nj
akord, akordi midis Berishs dhe Rams
q solli ndryshimet Kushtetuese t 21 prillit 2008. Pra, nga 15 marsi 2008, deri n 21
prill 2008, aty ku mendohej se kredibiliteti i
qeveris Berisha ra n fund pr shkak t
tragjedis s Grdecit, pikrisht e fuqizon,
i jep oksigjen, jo thjesht nj figure politike,
por rikthen t fuqishm mbi bazn e ndryshimeve t cilat rrnuan raportet midis institucioneve dhe uln n mnyr t dukshme, at
indeksin e demokracis n Shqipri.
Nse flasim pr nj dobsi t t majts,
pse nuk e gjeni veten tek e djathta? Pse nuk
e riktheni t djathtn n botn e konkurrencs, por e lini n botn e vulgaritetit?
Ky sht nj ekuacion, natyrisht me disa
t panjohura. Padyshim q un sot jam n
krye t nj formacioni t ri politik q n prill
mbush 4-vjet. Nuk besoj t kemi qen t
dmtuar me nj vullnet t dyanshm qoft
t krahut t majt, qoft t krahut t djatht,
q n zgjedhjet e para politike. Me porosi t
veanta q gjithkush mund t futet n parlament, vetm Bamir Topi jo. Prfytyroni
sot sesa e rnd tingllon kjo. Jo, se un jam
jasht parlamentit, por nj parlamentar prej
shum vitesh, me nj titull profesor doktor,
duke qen President i Republiks, dhe n saj
t atij sistemi q kontrollohet nga kryetart
sot kemi kt parlament. Nuk bj sot krahasim midis vlerave individuale t X-it dhe Y-it,
por kryetart e partive politike. Ju sot thoni
pse nuk bni detejn tek e djathta? Natyrisht,
ne jemi deklaruar se Fryma e Re Demokratike sht nj parti e qendrs s djatht. Kemi
shpalosur programin ton, kemi br betejn
publike. Natyrisht, partit e vjetra politike,
padyshim q kan me vete edhe nj pushtet
t fort t medias. N rast se, do t kishim
nj sistem zgjedhor normal, nj administrin
jo politik, por civil, n rast se t gjith ata q
do t votonin do t merrnin me vete t gjith
benefitin e vullnetit t tyre politik, situata n
parlament do t ishte ndryshe.
Zgjedhjet n Shqipri n shumicn e
tyre jan me lista. N betejn me lista sht
shum e vshtir t bsh betej ideologjike...
Ne kemi krkuar ndryshimin e ligjit zgjedhor n Shqipri dhe un shikoj q ka nj
tentativ, dhe impulset e para kan ardhur
nga faktori ndrkombtar dhe uroj t ket
nj korrigjim t sistemit zgjedhor, nj korrektim kombtar, nj lvizje e eksponentve
politik nga Komisioni Qendror i Vjedhjeve,
jo i Zgjedhjeve, dhe nuk mund t them q ne
do t shkojm n nj terren virtual, por do ta
prmirsojm klimn. Morm pjes n zgjed-

hjet lokale duke u br pjes e nj koalicioni

pr Shqiprin Europian dhe tek e fundit i
quajm zgjedhje administrative, dhe sot kemi
kshilltar n t gjitha bashkit e Shqipris,
q do t thot se partia q un drejtoj padyshim q ka mbshtetsit e saj, ka aksesin e saj
dhe n rast se, ne sot nuk jemi n parlament,
nuk jemi pr shkak t manipulimeve q jan
br me votn ton.
Dy partit e mdha ruajn votat e tyre
dhe jo votat tuaja...
Ne shpresojm se, do t ket nj ndryshim t ligjit zgjedhor, por nuk jemi naiv pasi
brenda formacionit ton politik ka eksponent
me mjaft eksperienc dhe ne, do t prdorim
taktikat tona politike q n, t futemi n parlament. Sipas kalkulimeve q patm n vitin
2013-, Fryma e Re Demokratike do t kishte
5-6 deputet. Dhe me numrin e votave q ka.
Sepse bn ligjin zgjedhor dhe votat e partive
q konsiderohen t vogla, t shprndahen n
mnyr t pamerituar tek partit e mdha.
Vijm te sistemi i drejtsis. Keni qen
President dhe pika n t ciln kan shpresuar t gjith sht morali q keni patur n
shoqrin shqiptare si figur e pastr. Pse
nuk e keni br ather kur ishit president
nj rrotullim pr sistemin e drejtsis?
Do t jap nj shembull elokuent. Sot,
komisionin e eksepertve t reforms n
sistemin e drejtsis e drejton Kristaq Traja.
Z.Traja kishte shrbyer pr 9 vjet n Gjykatn
e t Drejtave t Njeriut n Strasburg. Kur un
shkova President, nj nga krkesat e Parlamentit Europian ishte q z.Traja, i cili kishte
marr konsiderata mjaft pozitive n gjykatn
ku kishte shrbyer, q t integrohej brenda sistemit t drejtsis, q do t thot n
gjykatn supreme, at t Lart. Duke i dhn
nj prgjigje shum pozitive PE, i bra me
dije q sipas Kushtetuts Presidenti ka vetm
t drejtn e propozimit, ndrsa Parlamenti
ka t drejtn e miratimit ose t rrzimit t
dekretit t Presidentit. N 5-s kandidatura,
me njerz mjaft profesionist, me moral t
lart, t 5-a u rrzuan. Sepse n at moment
filloi ai konflikti midis pushtetit t Kryeministrit dhe Presidentit. Te Kshilli i Lart i
Drejtsis, kryetari ose Presidenti, moderon
mbledhjet e kshillit, nj pushtet q vjen nga
disa pushtete, vjen nga Konferenca Gjyqsore, nga Parlamenti, nga Ministria e Drejtsis, ku ministri i Drejtsis dhe kryteari
i Gjykats s Lart, jan ex officio, pra nj
organizm i prbr nga mjaft pushtete, aty
Presidenti kishte t drejtn e vetm nj vote.
Pra, nuk kishte pushtet. Pushtetin e vrtet
e morn krert e partive politike. Dhe pushtetin kryesor e ka mazhoranca parlamentare.
Sot sht e njjta situat. Ndodh edhe me diplomacin, ku figura mjaft prestigjioze nuk

fryma e re

2 shkurt 2016

FRD u la jasht parlamentit prej tjetrsimit t

votave, rrjedhoj e Kushtetuts s 2008

Kreu i FRD-s: Korrektim kombtar

sistemit zgjedhor, depolitizim KQZ-s
K

ryetari iu Fryms s Re Demokratike, Bamir Topi krkon ndryshimin e sistemit zgjedhor n Shqipri. Gjat intervistt n Klan Kosova, Topi u shpreh n
kushtet aktuale n Shqipri sht i domosdoshm korrektimi kombtar i sistemit dhe depolitizimi i administrats zgjedhore pr t garantuar zgjedhje t lira dhe
t ndershme. Topi theksoi dhe njher tjetr se Fryma e Re Demokratike u la jasht
Parlamentit prej vullnetit t prbashkt t dy partive t mdha, pr t tjetrsuar votat,
rrjedhoj kjo edhe e ndryshimeve Kushtetuese t prillit 2008. Kryetari i FRD shprehur
srish skepticizmin e tij pr reformn n sistemin e drejtsis, duke deklaruar se aktort e ksaj reforme t rndsis s jashtzakonshme, jan protagonistt e 21 janarit
t 2011-s. Ish kryetari i shtetit prsriti mesazhin e tij pr zbardhjen e ngjarjeve
tragjike t 5 viteve me par n Bulevardin qendror t Kryeqytetit.

dekretohen pr shkak t konflikteve politike.

Ky sht t abuzosh me detyrn. Dhe far
kemi sot? Kemi t njjtn situat. Vuajm
nga e njjta simptomatologji. Sot raportet
jan t tjera, por situata sht e njjt.
Krkohet reforma n sistemin e drejtsis. Ka kritika nga ambasadort pr orat e
shtrenjta t gjyqtarve. Si ndihesh si President i vendit kur dgjon nj gjuh ndrkombtare pr nj sistem t till?
Konstatoj realizm. Nuk jan deklarata
personale, por t kancelarive perndimore.
Kemi patur gjithmon nj asistenc pr ti
rregulluar gjrat. Por, faj kan ata kur politika n Shqipri i kthen gjrat n interesa meskine t pushteteve t tyre. I pari q e pson
sht sistemi i drejtsis dhe brenda tij ka
njerz t emruar nga politika, t kapur dhe
t shantazhuar. Madje nj pjes e tyre mund
t jet interesuar t bashkpunojn me politikn. Por, sikurse mund t ket edhe njerz
profesionist e t ndershm brenda sistemit.
Nse do t kishte nj moment pr ta diskutuar
ishte shtja e 21 janarit. Por po them pr nj
moment edhe m social, q sht shtja e
pronave n Shqipri q ka t bj m t gjitha
pushtetet. Mjafton ta kesh mir me gjyqtarin
dhe prona legjitime ikn nga ti dhe shkon tek
tjetri. Pra, problemi ka qen n sistem. Un,
asnjher n mnyr absolute, e deklaroj n
kt studio, q nj telefoni t nj gjyqtari nuk
i kam rn kurr. Nuk sht gabim, por bn
pjes n parimet e mia. Dhe besoj se, operacioni radikal do t ishte i pamjaftueshm dhe
duhet edhe kimioterapi mbrapa.
Shikimi i dosjeve, keni patur mundsi t
shihnit dosjet e plot liderve, politiks. T
obligon kushtetuta ndoshta q t heshtsh,
por qytetari shqiptar e do nj t vrtet...
Kur sht hartuar ligji pr dosjet, jan
futur mjaft kategori dhe kan mbetur jasht
kategori t cilat nuk ishin pak t rndsishme,
por shum t rndsishme, agjentura e huaj,
bashkpuntort. Dikush duhet t na e thot.
Nga drafti pr hapjen e dosjeve, ikn pikrisht kjo kategori. Kush trembet nga kjo? Kam
qen autor sbashku me Majkon n 2006,
t nj drafti ligjor shum t rndsishm, e
hodhn dhe ai draft nuk u miratua kurr. Erdhi pastaj pr tu br me ndryshime shum
t rndishme. Ishte thjesht pr t br nj
betej politike pr hapjen e dosjeve. Sot e
ksaj dite, pas 25 vitesh, jemi i vetmi vend q
skemi hapur dosjet. N do nivel ka patur
probleme t mdha me shtjen e spiunimit
dhe vendosjes n intimidim t mjaft figurave.
Dhe kur vjen puna tek ligji, pse prjashtohen bashkpuntort e agjenturave t huaja?
Duhet ta thot dikush. Duhet t ket nj arsye
t fort. Un kam artikuluar duke aluduar dhe
ka qen vet media q ka tentuar t eksplo-

roj se kush mund t jet. M shum se kaq

smund t them.
Vijm t 21 janari, ngjarja m e rnd pas
97-s. Keni krijuar nj armiqsi t pakthyeshme me ish kryeministrin. Jeni vendosur
n kampin e majt...
sh nj ngjarje tragjike, por ka kronologjin e vet. Kam memorie t fort dhe
ndonse do njeri n pozicionimin tim
mban shnimet e veta. N datn 20 janar
2011, n mbmje un kam organizuar takimin me trupin diplomatik. Takim pr vitin
e ri. Por, un kam dal nga konteksti i fjalimit dhe sot, media e vrteton kt, duke
iu thn se jemi n momentin e nj tensioni
ekstrem mes qeveris dhe opozits. Si dhe
kam br thirrje t drejprdrejt n sy t
ambasadorve q t trhiqen nga pozicioni,
t ruajn qetsin dhe t mos krijojn probleme t cilat konsiderohen recidiviste.
Nga kryeministri ka patur krcnim
ama...
Mesazhin e dhash pr t gjitha palt. E
dhash pr at q ishte n pozicionin e kryeministrit, por edhe pr at tjetrin q ishte n
pozicionin e opozits. N datn 21 janar, un
kam dal me nj deklarat n drek dhe mesa
duket ajo deklarat e ka shqetsuar shum
z.Berisha, sepse fola pr ngjarje n bulevard
dhe mesa duket atij i interesonte q t flisja
pr ngjarje n Kryeministri.
Ka akuza se ju e keni ditur q kjo do t
ndodh...
Absolutisht ishte pjes e nj artikulimi,
do t thoja, aspak dinjitoz nga ana e kryeministrit. far sht m e rnda? T gjitha ato
akuza nxjerrin sot Sali Berishn njeriun m
t akuzuar prpara drejtsis. Qoft edhe nj
prokuror i rndomt, pa patur ndonj prvoj, duke paraqitur faktet nga goja e tij n sens
kronologjik, do t shihni mjaft kontradiksione q pr profesinin e tyre konsiderohet
fajtor. Dhe gjja akoma m e rnd sht q,
ngritja e komisionit hetimor, sht i vetmi
komision q u shty disa her dhe e prfundoi punn e vet pa raport. Pjesa kryesore e
ktyre, sot jan protagonistt e reforms n
sistemin e drejtsis. Ti marrim me radh,
qoft edhe ai q ka dal nga radht e Partis
Demokratike, Ilir Rusmali. U mor si ekspert
i qeveris. Ky sht nj paradoks dhe udi e
madhe. Enkelejd Alibeajn e ke atje. Eduard
Halimin e ke atje. Kush na jep ne garanci
se do t kemi nj reformim real t sistemit
t drejtsis, kur njerz q kan suportuar
padrejtsit e nj pushteti q vrau 4 njerz
n bulevardin e Tirans, jan sot njerzit q
do t japin opinione sesi do t jet drejtsia
nesr. N nj koh kur 21 janari ska fajtor.
Kam br nj thirrje publike, mazhorancs.
Si sht e mundur q Shqipria sht

i vetmi vend q nuk ka dnuar asnj njeri

t politiks dhe q dihet se dosjet e krimit
jan aq t rnda? Dhe a sht kjo lidhje e
ktyre njerzve, deri n at pik sa kan nj
armiqsi artificiale dhe nj miqsi pr t ruajtur njri-tjetrin?
Kjo sht nj shtje mjaft delikate. Por ka
brenda mjaft element t t vrtets. Jemi nj
vend i vogl dhe e njohim shum mir njritjetrin. Njihet fare mir pasuria e gjithsecilit.
Nuk e di arsyen e vrtet prse sot shum gjra
ndodhin n Shqipri, por mesa duket jan br
t gjith nj, jan homogjenizuar. Dhe duke u
br gri, sht shum e vshtir q t gjesh nj
personalitet t lart politik e publik, edhe pse
ka konsumuar gjra t rnda, jo vetm t rrij
n heshtje, por t konsumoj fjal, fyerje, anatemime, tjetrsime t t vrtets.
Nga problemet e shqiptarve n Shqipri
kalojn te problemet e shqiptarve n rajon.
Duket si nj lloj paternalizmi i t keqes q
nuk ndalet vetm n kufijt etnik t Shqipris. Pse ndodh kjo z.President?
Kjo sht nj tem esenciale pr shqiptart. Kur kam par perceptimin e figurave
t mdha botrore, kam hasur n pyetjen
e tyre jo thot qytetart e Shqipris, por
thon shqiptart, si i kan punt shqiptart?
Pra, koncepti i tyre sht m i gjer. Kemi
parametra t ngjashm kudo, pavarsisht nga
forma e organizimit. Kam takuar n qershorin e vitit 2012-t, nj figur t madhe, ndoshta n kndvshtrimin tim, duke ndjekur edhe
veprn e tij, besoj nga figurat m t mdha t
diplomacis, Henry Kissinger, t cilin e kam
takuar n Jeruzalem dhe kam patur nj takim
40-minutsh, dhe m ka pyetur, thon shqiptart? Sa sht numri i shqiptarve n bot
dhe cila sht ndrra e shqiptarve? Ishte
trsisht racional. Un n do lloj takimi kam
tentuar t shpreh pjesn m pozitive t shqiptarve. Jam i bindur q Shqipria ka mjaft
dashamirs, dhe Kissinger ishte nj nga ata.
Momentin e shpalljes s pavarsis iu
kam par n ekran. Keni folur at dit. Dhe
pastaj, iu kemi par lott e gzimit, por nga
ajo koh, 8 vjet m von, n prag t fests, do
t kemi nj protest kundr pushtetit. Dita e
shpalljes s pavarsis sht gjetur si dita e
refuzimit t mazhorancs...
Un u bj thirrje shqiptarve kudo ndodhen, se nuk duhet t bien n asnj lloj kurthi
q i sjell historia e astit dhe t atyre qarqeve
q n qeliz nuk e duan shtjen shqiptare
q t stabilizohet dhe t lulzoj. Politika
nuk mund t bhet pr interes thjesht t
ngushta t nj pushteti. 21 janari ndodhi
n Tiran, probleme pafund n mnyrn e
funksionimit t shqiptarve n Maqedoni,
n nj koh ata kur ata duhet t kishin prfaqsuesin e tyre n institucionin m t lart

Kreu i FRD-s, Bamir Topi n nj intervist pr Ora News

t shtetit atje. Un nuk mund t vendos

gishtin sot te klasa politike Kosovare, por nj
artikulim n interes t shtjes s Kosovs,
kur shikoni se edhe n vendimmarrjen e sotme ju keni nj hap mbrapa. Si ka mundsi q
politikant e Kosovs t mos hyjn n dialog
n emr t t ardhmes s Kosovs? Pa kaluar pastaj n historin e fragmentarizuar t
partive politike n Mal t Zi, q kur m sht
dashur ti takoj secili mbante nj pozicion
n mnyr habitore. Dhe pastaj, vjen puna
kur at q e ke administruar gjithmon, Ulqinin, rrezikon t mos e administrosh m.
sht koh e art kur ke marr vmendjen e
shtetit m t madh dhe m mik q kan shqiptart, Shtetet e Bashkuara t Ameriks dhe
t shum vendeve t Bashkimit Europian.
Beteja duhet t ishte shum e fuqishme n
aspektin diplomatik pr t br t mundur
q edhe 5 vende t cilat nuk e kan njohur
Kosovn, t mbanin s paku nj pozicion
neutral. Pse duhet t krijojm ne probleme
t ksaj natyre. E prsris, nuk mund t biem
n kurthin q kundrshtart apo armiqt
tradicional e prgatisin pr ta implementuar n kohn kur koha flet pr shqiptart.
Un kam qen nj nga ata zrat q kam injekuar nj politik komunikimi edhe me ato
vende q kemi patur probleme. Ju e dini q,
shum jan reklamuar vizitat n Serbi. Un
se kam pritur Tadiin, por me nj rekoamdnim t rndsishm dhe me nevojn pr t
rregulluar marrdhniet, i kam drguar nj
ftes zyrtare, por i bindur q nuk do t vinte.
Ne, fundja treguar nj pozicion emancipues.
Kam shkuar edhe n Beograd n nj takim
t UNESCO e kam krkuar shpjegime se pse
nuk ftohet Kosova. Un mendoj se shtja,
qoft e Kosovs apo dhe n rajon, prballohen me shum inteligjenca dhe profesionalizm qoft n politik apo dhe n diplomaci.
Mes shteteve tona ka pengesa n dogan... ska nj projekt t prbashkt ushtarak.
Skemi spitale t prbashkta. As projekte t
prbashkta n bujqsi...
sht shtje e vullnetit politik. Mesa
duket ende n genin ton ekzistojn disa
predispozicione pr t patur nj sjellje prej
feudi. Besoj se e njjta klinik si n Shqipri,
vuan edhe politika n Kosov e Maqedoni. E
keqja jon e madhe sht se i diskutojm me
folklorizm gjrat, bhemi bashk n stadium, jemi emocion me t drejt, por sa m
i thjesht t jet niveli i popullsis, dhe sa
her vjen puna te vendimmarrja, ka pengesa. Si ka mundsi q personalitete shum t
rndsishme t qeveris s Kosovs vijn n
Shqipri dhe marrin porosi, kt takojeni
dhe kt mos e takoni. Burimi i virusit sht
elita politike. Jan duke prishur jasht mas
pun pr shtjen shqiptare. Shqipria,
Maqedonia, Kosova dhe Mali i Zi kan nj
treg t mjaftueshm edhe t multinacionalit. Mund t prodhohet, konsumohet, por
pjesa tjetr mund t eksportohet n vendet
e tjera. Keni dgjuar pr korridorin VIII. N
segmente t caktuara t shum e vshtir ta
quash rrug fshati. sht ndrtuar shum
keq. Nj politikan duhet ta oj vullnetin
e vet, 20 vite jan pak, por nse nj politikan nuk e di ca do i sjell dita e nesrme,
far mund t pres rajoni. Problemi i shqiptarve sot n rajon, jan vet shqiptart.
Nse politika sht normale, institucionet
jan normale dhe fillon edhe ekonomia t
bhet normale. N rast se do t shkojm n
kt drejtim, t jeni i sigurt q historia pr
shqiptart do t filloj t shkruhet ndryshe.

fryma e re

2 shkurt 2016

fokus

Kryebashkia sht larg politiks

N

kto dit q po kalojm, kur gjith

masmedia sht e fokusuar dhe e
prqndruar kryesisht te reforma n
drejtsi, shndetsi dhe n do fush tjetr
duket qartazi se qeveria po lviz pas nj presioni n rritje, pasi mbar shoqriia shqiptare ka shprehur indinjatn e saj pr shum
dukuri negative q shfaqin dme n jetn
e prditshme. Por ka dhe nj drejtim tjetr
ku shoqria e shikon me optimizm sesi po
punohet me prkushtim dhe korektesi duke
ndryshuar do dit pamjen e qytetit.
Kjo sht bashkia e Tirans n t ciln
do qytetar i Tirans ndjehet mir kur shikon se stafi drejtues i saj po trasformon dhe
rehabiliton shum probleme q ka ln pas
pushteti vendor i mparshm. Shikojm me
knaqsi sesi nj nga problemet e mdha
q kan prindrit pr rritjen e shndetshme
dhe mir-edukimin e femijve t vegjl si
sht institucioni n vartsin e Bashkis,
erdhe dhe Kopshtet. Shikojm q n Tiran me dhjetra erdhe dhe kopshte jan
rikonstruktuar, me uj me drita nga ana
sanitare dhe me nje paraqitje bashkohore.
Shikojm nj riorganizim t dukshm
n prishjen e ndrtesave pran shkollave.

nga Mihallaq Totokocopulli

Gjithashtu sht pr tu prgzuar q ndihet
puna e Bashkis, si pr pamjen e jashtme t
shkollave, ashtu edhe pr komoditetin duke
plotsuar at ndjesi pozitive q ka nxnsi
kur futet n nj ambient t till.
I gjith qyteti i Tirans n do rrug
kryesore, kur m par mungonin pusetat,
q ishte nj problem pr makinat dhe pr
kmbsort, sot jan plotsuar m puseta t
cilat plotsojn pamjen e plot t nj rruge.
Ajo q sht m e dukshme dhe q prbn nj ndr krkesat kresore pr t qn sa
m afr edhe pse jo n mnyr t barabart
pr t qn bashkkohor me shtetet fqinj.
T gjith shikojm n rrugicat e Tirans dhe
n periferi se ka nj ndryshim t jashtzakonshm me pamjen e mparshme. T tra
rrugt jan t pastra dhe ndihet dora e Bashkis, nnpunsit e administrats kryjn m
me seriozitet detyrn e tyre duke pruar te
qytetart nj ngrohtsi pr nj dukuri t till.
Ndriimi i qytetit: edhe ktu mund t
citojm fjalt m inkurajuese kur n do
vend ndjehet dora e Bashkis. Ndriimi
nuk mungon dhe, pr m tepr, kur ka defekt, ato regullohen n nj koh shum t
shkurtr. Nj lajm i mir sht q buxheti i

Bashkis u aprovua bashkarisht, ka tregon

se politika m e mir e ksaj, por edhe e do
bashkie pasardhse, duhet t jet e pandikuar nga kahet politike. Gjithmon ka pr t
riparuar e pr t zhvilluar.
Un do t sugjeroja se, duke par xhvillimin e harts, Bashkia ka nj diametr m t
gjer se m par, ndaj duhet br m kujdes
n rehabilitimin e qendrave sanitare, ndriimin e plot dhe rregullimin e rrugve n periferit e largta t qytetit. Gjithashtu, nj rndsi t madhe ka edhe organizimi i tregjeve ku
qytetart punojn pr t mbajtur familjet e
tyre. Gjithmon interesat e Bashkis duhen
par n radh t par t lidhura ngusht me
vazhdimsin e aktivitetit t qytetarve edhe
nse prishet nj treg pr arsye t ndryshme.
Jeta e qytetarve sht e lidhur me at ka ata
fitojn at dit dhe kjo nuk duhet haruar.
Nj an tjetr q l shum pr t dshiruar jan varezat e qytetit. Aty mungon ndriimi dhe bari i pa korrur e rrugt e paasfaltuara len shum pr t dshiruar. Roje nuk
shikon dhe dera kryesore nuk egziston. Ajo
ka politikant e demosterojn n mnyr
superlative pr interesat e tyre t momentit
etj etj sht e imentuar ktu.

Musliman e kristjan jan t gjith bashk, flen n gjumin e prjetshm afr njritjetrit njri me kryq e tjetri pa kryq. Kushdo
dashamirs ose jo dashamirs, politikan apo
far do qoft, mund t shkoj ti shikoj dhe
t kuptoj se ata qndrojn atje pa ndarje tokash, detesh, pasurish, pa hipokrizi e t gjith
jan t barabart. Njerzit po ti shohsh n
tr botn gjakun e kan t njjt, me ngjyrn
e kuqe. Besoj se t vdekurit kan nj dashuri
m t madhe se t gjallt. Shpirtrat e tyre
enden lart prandaj neve vem dhe i shikiojm. Kam besim se Bashkia do t bj gjn e
duhur pr ta rregulluar n mnyr bashkkohore si t gjitha shtetet e tjera.
Desha t prgzoj dhe ti sygjeroj Kryetarit t Bashkis, pr t cilin m par kam
shkruajtur pa simpati, t mos pozicionohet
n shkallt e larta t hierarkis por t qndroj thjesht, ashtu si e ka nisur, sa m afr
qytetarve. Gjithashtu, desha t prgzoj
korektesn dhe punn e palodhur t Brunilda Paskalit, si nj aset i muar i atij krahu
politik q ajo prfaqson.
Gjithashtu, afrimi i Blendi Gonxhe si nj person me shum prvoj tregon se punt e Keryebashkis po shkojn n drejtim t mbarr.

A jemi gati t presim refugjat

ndrsa jemi edhe pak raciste?
L

e largohemi pr pak nga vendi yn

dhe tranzicioni i strzgjatur q po na
mban peng prej shum vitesh. Pr
pak koh kur duhet ti harrojme problemet
e vendit dhe t mund t presim midis nesh
njerz q jetojn edhe m keq se ne. Natyrisht bhet fjal pr refugjatt sirian, t cilt
priten t strehohen midis nesh, ndonse
jemi nj vend i varfr. Po, lind pyetja sa t
gatshem jan shqiptart pr kta mysafire
t paftuar.
Sa raciste jan shqiptaret n vetevehte?
Sa i pranojm n dhe i plqejme njerzit e
ndryshm nga ne? A kemi ne paragjykime
t ksaj natyre?
Nj thnie e mbretit t Prusis Frederikut t Madh thot: Debojini nga dera dhe
ato do t hyjn nga dritarja, nse i keni!.
Sepse paragjykimi vepron kryesisht nga
prdorimi i t menduarit stereotip. Dhe
mendimi prfshin kategori, me an t t
cilave ne klasifikojm prvojn ton.
Megjithse koncepti i racs sht
modern, paragjykimet dhe antagonizmat
etnike kan qen t prhapura gjat gjith
historise njerzore.
E ndrsa paragjykimi ka t bj me
opinionet ose qndrimet e mbajtura nga

nga Rovena Baxhia

anetart e nj grupi ndaj nj tjetri grup,
diskriminimi ka t bj me sjelljen aktuale
ndaj tyre. Sepse paragjykimi prfshin ruajtjen e bindjeve t krijuara mbi nj individ
apo nj grup t caktuar njerzish, bazuar
kjo me tepr n at q flitet, sesa n faktin real, bindje q i rezistojn ndryshimeve
, madje edhe nj informacioni t ri. Pra,
mbetn statike prgjithmon.
Njerzit mund t ken paragjykime pozitive ndaj grupeve, me t cilat identifikohen,
dhe paragjykime negative ndaj t tjerve.
Dhe kjo bn q njeriu nuk merr mundimin
as ta dgjoj at, t cilin e paragjykon.
Qindra, miliona njerz vuajn n bot
nga racizmi, diskriminimi, ksenofobia etj.
Por, praktika t ndryshme raciste, madje
dhe ccnjerzore, q ushqehen nga injoranca dhe paragjykimet, kan ndezur konflikte
t brendshme n shum vende, si edhe
shfarosje n mas.
Dhe ne, shqiptart kemi mangsit
tona n kt drejtim, ndonse disa her
kemi treguar mirpritje dhe bujari. Por,
mos valle e kemi br kt nga nevoja, interesi, apo kemi qen vrtet mirkuptues e
dashamirs?
Prandaj, sht n nderin e kombit ton

t tregojme zemergjeresine dhe toleranc

pr m t dobtit-refugjatt sirian. Ndryshe, n mbar botn, histori t ngjashme
flasin pr shtypje dhe padrejtsi, dhun
e diskriminim. Kto burojn nga paragjykimet. Prse ne zemrn e nj foshnje nuk
ka paragjykime? Prkundrazi, nj fmij
shpesh e pranon me shum dshire t luaj p.sh me nj fmij zezak apo t nj race
tjetr. Ndrsa, rreth moshs 10-11 vjeccare
ai mund t mos pranoj t bj shoqeri me
bashkmoshatare t nj fisi, rac ose dhe
feje tjetr. Sepse, pikrisht gjat viteve kur
formohet karakteri, femijs i nguliten n
kok lloj-lloj ide, q mund ti mbarti me
vete pr t gjith jetn. Kur rritet ai tashm
ka nxjerr konkluzionet e veta duke i seleksionuar njerzit. Dhe kshtu, ai arrin t urrej t tjert pa shkak.
Ai njeri, q i ka t ngulitura thell eketo
paragjykime, zakonisht kapet fort pas opinioneve pa asnj baz, tashm t rrnjosura
n jetn e vet.
Ndonse shumica e njerzve n parim
i dnojn paragjykimet, t pakt jan ata
q u shptojn kthetrave te tyre. N fakt,
shum nga ata q nuk kan paragjykime
t thella, ngulin kmb q nuk i kan ato.

T tjer thon, se nuk ka rndsi, nse ke

apo ske paragjykime, sidomos kur i mban
prbrenda ato. Megjithat, kemi apo skemi
paragjykime, kjo sht n ccshtje q ka
mjaft rndsi sot, madje rndsi globale.
Sepse paragjykimet i lndojn dhe e prccajn njerzimin.
Shkrimtari Carls Kolebkolten shprehet,
se Ne i urrejm disa njerz, sepse nuk i
njohim, dhe nga ana tjetr nuk perpiqemi
ti njohim, sepse i urrejm.
Gjithesesi, meq paragjykimet msohen, ato edhe mund t ccmsohen. Si?
Shpesh paragjykimet mund t kapercehen,
kur njerzit arrijn t njohin njeri-tjetrin
dhe pranojn t tjeret si fillim.
Dhe s fundi, sipas raportit t UNESCO
kundr racizmit, mjeti m i prshtatshm
sht dhe mbetet arsimimi i njeriut. Ky
sht mjeti i ccmuar n betejn kundr formave t reja t racizmit, diskriminimit dhe
prjashtimi nga t drejtat e barabarta q ka
njeriu kudo q ndodhet. Njerz prpiquni ta
njihni dhe pranoni m shum njeri-tjetrin!
Njerz mos paragjykoni nga ndryshimi
i lkurs, gjuhs, races, sepse t gjithe jemi
njlloj t ardhur mbi tok dhe i prkasim
asaj!

fryma e re

2 shkurt 2016

fokus

nga Gjon Kroi

E vendosur n
kontekstin e
numrave, q na
ofron ekonomia
dhe popullsia e
m shum se 7.3
miliard njerzve q
jetojn n 197 shtete
t bots, shqiptart
prbjn sot vetm
0.4% t popullsis
botrore ose japin
vetm 0.07% t
ekonomis s
Bashkimit Europian

Ekonomia dhe reformat

politike t 2016-s

eforma n drejtsi, zbatimi

i ligjit t dekriminalizimit,
por paralelisht me to dhe
reforma zgjedhore, do t jen tre
nga sfidat m t rndsishme, q
politika dhe shoqria shqiptare
kan pr t prballuar gjat vitit
n vazhdim. Puna pr prgatitjen
dhe implementimin e ktyre reformave n dukje politike, deri n
nj far mase, direkt apo indirekt,
ka pr t ndikuar negativisht n
ekonomin e vendit ton prgjat 2016-s. N nj far mnyre,
t treja kto shtje, m shum se
qeverisjes aktuale, ndoshta do ti
shrbejn prgatitjes s zgjedhjeve
t prgjithshme t vitit t vjen, t
cilat kan filluar t shfaqen n horizont m shpejt se do her tjetr.
Ndrkoh q ka mbetur m pak se
nj vit e gjysm deri n mbajtjen
e zgjedhjeve t ardhshme parlamentare, kuptohet q ora pr kt
shtje, ka filluar t punoj mbrapsht. Nga ana tjetr, opozita po e
mban gjithnj e m shum nn
presion mazhorancn aktuale, me
krkesn politike t zgjedhjeve t
parakohshme dhe, n mos do arrij
tja imponoj nj zgjidhje t ksaj
natyre, t paktn do ta orejtoj disi
kt shumic, duke e detyruar q t
mos u kushtoj vmendjen e duhur
plotsimit t objektivave qeverisse
n fushn ekonomiko-sociale. Nga
ana tjetr, reduktimi i tensioneve
politike duket se do t ket dhe
aspektin e saj t brendshm, at
midis dy antarve kryesor t
koalicionit qeveriss. Me pak fjal,
2016-a, prve t tjerash, do t
dominohet nga vmendja e shtuar
ndaj zhvillimeve politike n kurriz
t atyre ekonomike, pavarsisht reformave dhe objektivave ambicioz
q ka vendosur qeverisja e majt n
kt drejtim, pr t zbutur deri diku
problematikn sociale, t krijuar
n 2 vite e gjysm rresht, qysh nga
shtatori i vitit 2013.
N kt situat sfidash t mdha, pr shkak t zhvillimeve t
brendshme politike, q mund t
prodhoj reforma n drejtsi, ajo
zgjedhore dhe zbatimi i ligjit t
dekriminalizimit, plotsimi i treguesve ekonomik, n prgjithsi,
dhe ai i rritjes ekonomike n
veanti, n nivelin e 3.4 pr qind
do t jen t vshtir pr tu arritur. Prve faktorve t siprprmendur, mosplotsimi i ktyre
objektivave rrezikohet edhe nga
situata tejet e vshtir q po kalon
siprmarrja private, niveli i ult i

investimeve dhe kreditimit t ekonomis, reduktimi i krkess s

brendshme, mos-harmonizimi dhe
mos-qartsimi i kompetencave t
pushtetit vendor dhe qendror, pas
ndarjes s re territoriale e kshtu
me radh. Ksisoj, punsimi do t
vijoj t jet problematik, varfria
po ashtu, ndrsa gjendja e financave publike edhe m e prkeqsuar se sa vitet e mparshme t ksaj
qeverie. N kto kushte, respektimi
i niveleve t sufiitit buxhetor dhe
borxhit publik do t arrihen nga
mosrealizimi apo shkurtimi i
shpenzimeve dhe investimeve publike n arsim, shndetsi dhe infrastruktur, sikundr sht parashikuar qartazi edhe n buxhetin e
vitit 2016. Ky lloj kohezioni social,
prvese do t shtoj varfrin dhe
paknaqsin qytetare, me nivelin
e ult t konsumit do t dmtoj
edhe rritjen ekonomike, duke krijuar nj cikl negativ n ekonomi.
Investimet publike gjat vitit n
vazhdim do t ndjekin praktikn
e njohur t politizimit, przgjedhjes, planifikimit, shprndarjes
jasht kritereve strikte t efektit
ekonomik e social, edhe pr shkak
se po afron momenti elektoral pr
zgjedhjet e prgjithshme t 2017s. Ka mundsi q gjat 2016-s,
por sidomos n gjysmn e par t
2017-s, t thellohen m tej siptomat q jan vn re q nga fillimi i mandatit t dyt t qeveris
Berisha, ku jan evidentuar ritme
t ngadalta t rritjes s PBB-s,
borxh publik i lart, papunsi e
shtuar, konsum i frenuar, rnie t
kreditimit bankar, etj.
Prve t tjerash prkeqsimi i
situats ekonomike buron edhe nga
pasiguria e shtuar pr t gjitha kategorit e siprmarrsve privat, t cilt
m shum se sa t stimuluar, ndjehen t friksuar nga t ashtuquajturat reforma. I vetmi stimulim i
siprmarrjes private, fjala vjen, sht
heqja e takss pr biznesin e vogl,
por q sdo t ket ndonj impakt t
ndjeshm n zhvillimin ekonomik t
vendit, edhe pr shkak t kontibutit modest q ai jep n kt drejtim.
Nga ana tjetr, sipas nj ankete t
zhvilluar nga Fondacioni pr Liri
Ekonomike me 126 biznese t vogla
dhe t mesme rezulton, q shumics
drrmuese, ose gati 80% t tyre, u ka
rn xhiroja vjetore krahasuar me dy
vite m par. Po kshtu, n kuadrin
e formalizimit t ekonomis nga qeveria, nj aksion q nuk ka dhn aspak efektin e pritur, kto lloj bizne-

sesh kan qn tepr t prekura nga

arbitrariteti, deri n at mas sa q
nuk arrijn t rikuperojn dmet e
psuara dhe t aktivizohen srish n
treg. Por e njjta situat mbretron
edhe n kategorit e tjera t biznesit.
T gjitha kto fakte tregojn se politikat fiskale nuk gjejn hapsira q
t mbshtesin zhvillimin dhe rritjen
ekonomike ndaj, ksisoj, n plan
t par dalin reformat strukturore,
duke filluar nga ato t lehtsimit t
mundsive pr t br biznes. Por
si dihet, kto lloj reformash jan t
kushtzuara nga vizioni, kredibiliteti
dhe produktiviteti i qeveris, tregues
t cilt jan n nivele tepr t ulta.
Kjo situat nuk mund t tejkalohet me justifikime bajate, q ende
nuk po rikuperohen pasojat negative t qeverisjes s kaluar dhe ato
q vijn pr shkak t krizs rajonale apo m gjer. Natyrisht, shkaqe
t tilla nuk mund t shprfillen,
por ndikimi i tyre sht minimal,
sidomos vjega e keq-qeverisjes s
shkuar. Nga ana tjetr, Shqipria
sht nj pik uj n oqeanin
global. E vendosur n kontekstin
e numrave, q na ofron ekonomia
dhe popullsia e m shum se 7.3
miliard njerzve q jetojn n
197 shtete t bots, shqiptart prbjn sot vetm 0.4% t popullsis
botrore ose japin vetm 0.07% t
ekonomis s Bashkimit Europian.
Kriza q vijn nga luftrat, konfliktet, vala e emigrantve apo nga zhvillimet politike dhe ekonomike n
vendet me ndikim global, bota ka
patur her pas here, por ndikimi i
tyre n ekonomin shqiptare sht
i paprfillshm. Zakonisht me efekt
tek ne jan zhvillimet n rajon dhe
sidomos vendet fqinje, ku ndodhen si emigrant gati 1.3 milion
shqiptar. Por zhvillimet e kohve
t fundit tregojn, se situata politiko-ekonomike n Itali dhe Greqi,
q prfaqsojn dy prej partnerve
tan m t mdhenj tregtar, ka ardhur duke u prmirsuar. Konkretisht, sipas parashikimeve t bra,
viti 2016 do t jet m i mir pr
ekonomin italiane, pr shkak t
efektit q kan filluar t japin reformat strukturore t ndrmarra
nga qeveria Renzi. Lajme jo kaq
optimiste, por gjithsesi pozitive,
vijn edhe nga zhvillimet politikoshoqrore n Greqi. Megjithat,
performacn e dobt ekonomike t
ktyre dy vendeve, ne e matim n
mnyr allashqiptare, me rnien
e nivelit t remitancave q vijn
prej emigrantve t sistemuar n

kto dy vende fqinj, kur dihet q

kjo sht nj ligjsi ekonomike,
pasi me kalimin e viteve, kurba
e remitancave bie n mnyr t
natyrshme. Mbase kto vitet e fundit rnia e remitancave mund t
jet ndikuar disi edhe nga kriza q
kan prjetuar ekonomit e ktyre
vendeve, por pyetja q lind n kt
rast sht: Ku i kemi investuar ne si
shtet dhe shoqri miliarda dollar
apo euro q emigrantt kan drguar n Shqipri, t paktn prgjat 20 viteve me radh, duke filluar nga 91-shi e n vazhdim? Dhe
prgjigjia sht: -n firma piramidale, n ndrtime pa leje dhe destinacione t tjera anti-ekonomike.
Pra i kemi shprdoruar e vjedhur
n mnyr sistematike pr shkak
t keq-qeverisjeve t ndryshme t
tranzicionit, ashtu si kemi br
edhe me fondet dhe finacimet e
huaja, q nuk kan qn m t pakta si vler.
Shifra dhe fakte t tilla, duhet
tna zhveshin t gjithve nga emocionet politike, n lanimin dhe
kryerjen e reformave ekonomike,
me qllim q vendi t mos vazhdoj t mbetet ende peng i qeverisjeve
t pa-afta dhe t pa-prgjegjshme.
Parimisht, n vendet me institucione dhe kultur t dobt institucionale, qeverisja duhet prmirsuar n t tre pushtetet e nj
demokracie dhe ekonomie funksionale; n legjislativ, gjyqsor
dhe ekzekutiv. N funksion t ktij
parimi duket se synojn edhe reforma n drejtsi, zbatimi i ligjit
t dekriminalizimit dhe reforma
zgjedhore, t cilat pritet t dominojn jetn politiko-shoqrore
prgjat 2016-s e n vazhdim. Por
problemi qndron tek efekti fillestar negativ q ato mund t ken
tek ekonomia e vendit ton, pr
shkak t prfshirjes m shum se
duhet t qeveris n punt politike, krahasuar me ato ekonomike.
Madje ekziston mundsia q n
munges t kapitalit ekonomik, qeveria dhe mazhoranca aktuale, t
luftojn pr t fituar kapital politik,
me qllim q ta prdorin pastaj at
si kart elektorale n zgjedhjet parlamentare t vitit t ardhshm pr
nj mandat t dyt qeveriss. Par
n kt kndvshtrim, zhvillimet
ekonomike e sociale n vendin ton
gjat vitit 2016, do t kushtzohen
gjithnj e m shum nga faktor
politik, duke vn politikn dhe jo
ekonomin n plan t par, pr
mandatin e dyt elektoral.

fryma e re

2 shkurt 2016

aktualitet

rllogaritjet e Fondit Monetar Ndrkombtar tregojn

se, zgjerimi i mbulimit me
raporte fiskale t korporatave publike do t oj n rritje t ndjeshme
t borxhit dhe deficitit.
Po t ndodhte kjo detyrimet e
sektorit publik do t arrinin n rreth
119 pr qind t PBB-s, ndrsa ato
t qeverisjes s prgjithshme (borxhit dhe llogarit e pagueshme) do
t arrinin n rreth 83 pr qind t
PBB-s, referon Fondi Monetar
Ndrkombtar n raportin e fundit
mbi Transparencn Fiskale.
N vitin 2013, Banka e Shqipris dhe korporatat e tjera
publike (prfshir kompanit e
energjis elektrike) shnuan nj
humbje me 6.8 pr qind t PBBs, krahasuar me 5.2 pr qind t
deficit q krijoi qeveria e prgjithshme. Edhe pse detyrimet e korporatave publike jan t konsiderueshme, ata nuk jan shuma
t larta krahasuar me standardet
ndrkombtare, raporton Fondi.
Qeveria ka hyr garant pr
borxhet q kan marr ndrmarrjet n pronsi t saj t tilla ( KESH,
OSHEE, ujsjells etj), por nuk ka
asnj raport mbi financat e korporatave publike, vlerson FMN.
Bilancet dhe pasqyrat financiare
t korporatave t veanta publike, si
edhe t kompanive t tjera aksionare, jan botuar prgjithsisht tek
Qendra Kombtare e Regjistrimit.

FMN: Borxhi i sektorit publik, n

119% t PBB dhe t qeveris n 83%
Pronsia e 255 korporatave
publike sht shprndar ndrmjet ministrive t ndryshme

dhe pushtetit vendor. Ministria e

Ekonomis sht prgjegjse pr
administrimin e prons publike,

por kjo nuk prgatit pasqyrat financiare t konsoliduara t korporatave publike dhe pr pasoj

nuk dihet se sa sht i ekspozuar

portofoli i qeveris ndaj kompanive publike, vren FMN.
Korporatat publike kan
krijuar rreziqe t mdha fiskale.
Edhe pse sektori sht m i vogl
se n shum vende t avancuara
evropiane, qeverisja dhe prformanca financiare ekompanive
sht e dobt. Ata operojn sipas ligjit tregtar, por disa, veanrisht ato t energjis elektrike
dhe sektort e ujsjellsit jan
me humbje dhe i jan drejtuar
buxhetit t shtetit duke marr
financime t trthorta nga buxheti konstaton FMN.
Sektori i energjis elektrike
ende sht n telashe t mdha
pas privatizimit t dshtuar. FMN
vlerson se sektori pritet t ket
nevoj pr mbshtetje buxhetore
deri n vitin 2019.

2015, bizneset paguan 1.7 milion euro gjoba, dyfish nga 2014-a
T

ardhurat q administrata tatimore ka grumbulluar n formn e gjobave jan dyfishuar

gjat vitit 2015 krahasuar me vitin paraardhs.
Sipas t dhnave nga tatimet, t ardhurat
nga ky z arritn n 242 milion lek ose 1.7
milion euro gjat 2015 nga 113 milion lek
(800 mij euro) t arktuara m 2014.
T ardhurat nga gjobat kan ecur n prpjestim t zhdrejte me tatimet dhe taksat tradicionale duke psuar rritje vjetore me 114 %, kur
tatimet e tjera kan psuar rritje krejt modeste
ose duke shnuar edhe rnie n disa raste.

T ardhurat nga gjobat vitin q shkoi u

stimuluan nga kontroll i rrept q administrata tatimore ndrmori ndaj biznesit n kuadr
t lufts antiinformalitet.
Mbi 500 punonjs t rinj ju shtuan administrats tatimore pr kontrollet n terren, t cilt n
gjat periudhs shtator-dhjetor 2015 vendosen
nj volum t madh gjobash jo t zakonte pr
rutinn e tatimeve. Pavarsisht se jo t gjitha penalitetet e vna ndaj biznesit nuk jan paguar n
koh dhe shum prej tyre jan n proces apelimi,
arktimet nga gjobat u rriten me ritme treshifrore.

Nga ana tjetr t ardhurat buxhetore shnuan

deficit t lart ne krahasim me programin e 2015.
T ardhurat totale n buxhet pr vitin 2015
ishin 378.4 miliard lek, me nj rritje prej
3.2% n raport 2014-n. Por, duke pasur parasysh q vendi ka pasur nj rritje ekonomike t
knaqshme, mesatarisht 2.8% pr 9-mujorin
dhe inflacioni ishte 2% n dhjetor, rritja reale
e t ardhurave ishte negative n vitin 2015, me
minus 1.6%, duke treguar nj performanc
t dobt n rendimentin e puns s administrats tatimore e sidomos asaj doganore.

set me shumic kan shptuar nga gjoba prej

10 milion lek q parashikohej nse mbante
apo transportonte mallra pa fatur si dhe nga
rivlersimi tatimor.
Aktualisht dnimet me t cilat ata prballen
jan konfiskim t t gjith sasis s mallit, q
mbahej n ruajtje, prdorej apo transportohej,
i pashoqruar me dokumente tatimore, ose me
krkes t tatimpaguesit, masa e konfiskimit
zvendsohet me pagesn e menjhershme t
nj gjobe, t barabart me vlern e tregut pr
t njjtin mall.
Aksioni
Q nga shtatori i vitit t kaluar, tatimet
kan nisur aksionin kundr informalitetit n
vend. Deri n fund t vitit t kaluar vemndja
u prqenduar te formalizimi i biznesit t vogl
(u regjistruan rreth 30 mij biznese n 2015-n,
ndrsa u rrit ndjeshm prdorimi i kasave).
N janar t ktij viti nisn kontrollet pr inventart, ku bhej verifikimi i inventarit t mbylljes s vitit, me at fizik.
Nj jav m par bizneset u njoftuan se n
baz t analizs s riskut, bizneset do t kontrollohen pr verifikimin e pagave t deklaru-

ara, krahasimin me kompanit e t njjtit sektor, si dhe verifikimin me deklaratn vjetore

individuale t t ardhurave.
Dnimet
Mallrat e pashoqruara me dokumente
tatimore
1. Tatimpaguesi, q mban n ruajtje, prdor ose transporton mallra t pashoqruara
me dokumente tatimore, n prputhje me dispozitat e ktij ligji, dnohet me konfiskim t
t gjith sasis s mallit, q mbahej n ruajtje,
prdorej apo transportohej, i pashoqruar me
dokumente tatimore.
2. Me krkes t tatimpaguesit, masa e
konfiskimit zvendsohet me pagesn e menjhershme t nj gjobe, t barabart me vlern
e tregut pr t njjtin mall. 3. Personi i identifikuar i paregjistruar, n kuptim t nenit 41 t
ktij ligji, dnohet me konfiskim t t gjith sasis s mallit q mban n ruajtje, prdor apo
transporton.
Gjithashtu, n prputhje me nenin 116, t
ktij ligji, administrata tatimore ushtron t drejtn e parashikuar n nenin 131, t ktij ligji,
duke e kallzuar penalisht tatimpaguesin.

Tatimet

Konfiskime
mallrash
pr 90
tatimpagues

an 90 biznese t vogla, subjekt i tatimit t fitimit t thjeshtuar, t cilave u sht konfiskuar

e gjith sasia e mallit, pasi ai sht gjetur i
pashoqruar me faturn tatimore prkatse.
N nj kujtes q ka nisur pr subjektet
mbrm n dark, Drejtoria Rajonale tatimore
njofton se ka ushtruar rreth 409 verifikime n
vend pr faturat tatimore shoqruese t mallrave gjendje apo n ruajtje pr tatimpaguesit
objekt i tatim fitimit t thjeshtuar nga ku jan
vendosur 43 penalitete, bazuar n ligjin pr procedurat tatimore, konkretisht nenit pr Mallrat
e pashoqruara me dokumente tatimore.
Tatimet bjn t ditur se sht marr masa
konfiskim i t gjith sasis s mallit pr 90 tatimpagues.
Tatimet kan paralajmruar bizneset se
do t vazhdojn kontrollet n vend lidhur me
verifikimin dhe zbatimit t nenit prkats dhe
u kan krkuar subjekteve t marrin masa pr t
mbajtur t shoqruar me dokumente tatimor
mallin gjendje si dhe pr do blerje t kryer t
marrin fatur tatimore.
Si rrjedhoj e pezullimit t ndryshimeve t
fundit t ligjit pr procedurat tatimore, bizne-

fryma e re

2 shkurt 2016

intervist

Intervist me Z.Andi Seferi, Zv.Kryetar i Bashkis

Tiran dhe Kryetar i FRD pr Tirann

Seferi: Reforma e decentralizimit, baza

e ekzistencs s sistemit tatimor vendor
1-) Ku bazohen politikat e sotme vendore?
Shqipria ka ndrmarr nj reform t thell t decentralizimit
e cila n prgjithsi sht vlersuar si nj proces konsensual, i
pranuar nga t gjith aktort dhe
i asistuar dhe vlersuar nga faktori
ndrkombtar. Procesi pr nga
volumi i transferimeve t funksioneve dhe kompetencave nga
pushtetit qendror n at vendor
ka qen i ngadalshm, por hapat
e hedhur kan qen t sigurt dhe
gjat ktyre viteve nuk sht konstatuar ndonj dshtim apo kthim
prapa n kt proces.
Sistemi tatimor vendor pa dyshim q sht nj pjes e rndsishme e legjislacionit fiskal shqiptar dhe prbn nj ndr fushat
e prafrimit t tij me at europian.
N kt punim do t ndalemi kryesisht n Reformn e Decentralizimit n Shqipri, reform kjo q
prbn bazn pr ekzistencn e
ktij sistemi tatimor, n sistemin
tatimor vendor, taksat dhe tarifat kryesore t tij dhe kryesisht n
Taksn mbi Pasurin e Paluajtshme, si nj ndr taksat m tipike
me karakter vendor dhe mjaft e
rndsishme n sistemin e t hyrave vendore.
2-) Si sigurohen t ardhurat e
pushtetit vendor sot?
Aktualisht pushteti vendor ka
nj autonomi substanciale n lidhje me autoritetin dhe rolin pr
t gjeneruar t ardhura nga taksat
dhe tarifat vendore. Taksat dhe tarifatvendore prbjn nj burim t
rndsishm financiar t buxhetit
t pushtetit vendor.
Niveli i decentralizimit n
prgjithsi, dhe n veanti autonomia fiskale, ka br q njsit
vendore t ken instrumentet
e duhura ligjore pr hartimin e
planeve afat-mesme dhe afat-gjata t zhvillimit ekonomik vendor.
Problemet e miradministrimit t
taksave vendore nuk kan rndsi
vetm pr faktin se rrisin t ardhurat dhe fondet vendore, ka do
thot m shum investime dhe
shrbime publike, por kan rndsi edhe pr faktin se nprmjet
kt sektori mund t bhet politik
inkurajuese dhe nj partneritet i
dobishm me biznesin pr investimet n infrastructure dhe ulje t
nivelit t papunsis, q on direkt
n rritjen ekonomike.
3-) A mund t na sqaroni,

Z.Seferi, se cilat jan n thelb

detyrimet financiare t subjekteve dhe qytetarve me ligjet n
fuqi?
Nisur nga rndsia q ka ky
sektor pr buxhetin e pushtetit
vendor, mir-administrimi i taksave dhe tarifave vendore krkon
procedura t qarta si edhe nj staf
profesional e me integritet. Zyrat
tatimore t qeverisjes vendore
kan t njjtat t drejta me zyrat
tatimore t pushtetit qendror. E
gjith procedura e mbledhjes dhe
administrimit t taksave dhe tarifave vendore mbshtetet n ligjin
Nr.9632, dat 30.10.2006, Pr
sistemin e taksave vendoreme
amendimet prkatse dhe n
ligjin Nr.9920, dat 19.5.2008 Pr
Procedurat Tatimore n Republikn e Shqipris. Duket te kemi
parasysh qeTakssht pagesa e

Niveli i decentralizimit n
prgjithsi, dhe n veanti
autonomia fiskale, ka br
q njsit vendore t ken
instrumentet e duhura ligjore
pr hartimin e planeve afatmesme dhe afat-gjata t
zhvillimit ekonomik vendor

detyrueshme dhe e pakthyeshme

n Buxhetin e Shtetit apo n buxhetin e organeve t qeverisjes vendore, e vendosur me ligj dhe q nuk
bhet n shkmbim t mallrave
dhe shrbimeve t caktuaraTarifsht pagesa q nj person apo
individ i caktuar bn prkundrejt
nj kundr shprblimi t nj malli
apo shrbimi publik.
Taksat dhe tarifat
vendore
Sistemi tatimor vendor n prputhje me Kushtetutn e Republiks s Shqipris, Karts Europiane t Autonomis Lokale, Ligjit
Organik pr funksionimin dhe
qeverisjen e njsive vendore dhe
Ligjit t posacm pr Taksat dhe
Tarifat vendore prbhet ngaTaksa Vendore dhe nj shumllojshmri tarifash.

TAKSAT
Sipas prcaktimit,taksa sht nj
kontribut i krkuar pr tu paguar nga
do person, i cili drejtprdrejt prfiton nj shrbim publik.
Legjislacioni tatimor n fuqi parashikon se tre jan nivelet kryesore t
taksimit:
-taksimi n nivel qndror/kombtar,
-taksimi n nivel qarku
-taksimi n nivel bashkie
Pr taksat me karakter vendor neni
16, pika 2 i Ligjit Organik te pushetit
vendor jep kompetencn kshillit t
komuns, bashkis t vendos:
a. pr t mbledhur ose jo nj taks;
b. mnyrat dhe mbledhjes dhe administrimit t taksave, sipas prcaktimeve n ligj;
c. nivelin e takss, brenda kufijve
minimal dhe maksimal t prcaktuar
n ligje t vecanta.
N baz t ligjit nr. 9632, dat
30.10.2006 Pr sistemin e taksave
vendore, aktualisht nn administrim
t qeverisjes vendore pr vendosjen,
mbledhjen dhe administrimin e tyre
jan 9 lloje taksash vendore, si m
posht.
1. Taksa mbi pasurin e paluajtshme, n t ciln prfshihen taksa
mbi ndrtesat,taksa mbi truallin
dhe taksa mbi tokn bujqsore;
2. Taksa e fjetjes n hotel;
3. Taksa e ndikimit n infrastruktur nga ndrtimet e reja;
4. Taksa mbi kalimin e t drejts
s pronsis pr pasurit e paluajtshme;
5. Taksa e regjistrimit t prvitshm t mjeteve;
6. Taksa pr znien e hapsirave
publike;
7. Taksa e tabels/ reklams;
8. Taksa t prkohshme.
9.Taksa e perkoheshme per Infrastrukturen Arsimore
4-) Kush sht subjekti q i
nnshtrohet takss s pasurive t
palujtshme?
Takss mbi pasurin e paluajtshme
i nnshtrohen t gjith personat fizik
ose juridik, vendas ose t huaj, q
jan pronar t pasurive t paluajtshme
pronar t pasurive te paluajtshme
ndrtesa, tok bujqsore dhe truall (jo
hapsir publike) n territorin e Bashkis Tiran, pavarsisht nga niveli i
shfrytzimit t tyre. Bjn prjashtim
rastet kur n ligj parashikohet ndryshe.
N taksat mbi pasurin e paluajtshme prfshihen:
Taksa mbi ndrtesat
Taksa mbi tokn bujqsore
Taksa mbi truallin
Faleminderit pr intervistn

fryma e re

2 shkurt 2016

ekonomi

Skeda e koncesioneve: Sa pak

t ardhura dhe t punsuar
nga shitja e vendit
M

ania e qeverive pr koncesionet ka qen e dukshme n 20 vitet e fundit,

ndrsa po kthehet deri n marrzi
s fundmi. Pas shfrytzimit t nafts, kromit e bakrit, pasaportave pr
jasht, t aeroportit apo t terminalit t trageteve n Durrs, pullat fiskale, e deri n skanimin e mallrave
n dogana, tashm po jepen me
partneritet publik-privat edhe shrbime pr t cilat shteti funksionon
n thelb (t cilit i paguajm taksat)
si administrimi i TVSH, shrbimeve
spitalore e t tjera.
Ndrsa ishte e pashmangshme
q disa pjes t ekonomis t jepeshin me koncesion, sidomos
n vitet e para t tranzicionit, kur
siprmarrjeve vendase u mungonte kapitali, prvoja dhe njohurit
e nevojshme, pak sht folur dhe
analizuar se sa vler t shtuar i ka
dhn ekonomis kjo sjellje pr t
shitur gjithka kto 25 vitet e fundit. Prshpejtimi i ritmeve t ksaj
manie e bn t domosdoshme t
ndalemi e t kthejm kokn pas pr
t br nj raport kosto-prfitim t
koncesioneve t dhna deri tani.
T dhnat nga bilancet e 14
operatorve kryesor koncesionar n vend, disa prej t cilve
jan aktiv prej vitesh, tregojn se
teksa ata realizuan nj xhiro prej
rreth 700 milion eurosh n 2014n (rreth 6-7% e asaj q ekonomia
prodhon n nj vit), kan paguar
vetm 2.7% t totalit t tatim fitimit t vitit n fjal, ndrsa kan
rreth 3000 t punsuar, vetm 1%
e totalit t t punsuarve n vend,
sipas INSTAT (shiko skedn e koncesioneve). Renta e paguar nga
kompanit q shfrytzojn naftn
dhe pasuri t tjera natyrore nuk i ka
kaluar 100 milion euro, apo rreth
3-4% t totalit t t ardhurave n
buxhet, ndrsa eksporti i burimeve
natyrore, pa vler t shtuar, s gati
nj t tretn e totalit t shitjeve
jasht vendit. Shifrat tregojn qart
se sht absurde sa pak prkthehet
pesha e strmadhe q zn koncesionet n ekonomi, n rritjen e
mirqenies pr qytetart shqiptar.
Vendi sht nj shembull i gjall
i mallkimit t pasurive, nj term i
njohur n bot q i referohet para-

doksit q vendet n zhvillim me

burime t shumta natyrore, veanrisht ato jo t rinovueshme si
minerale dhe lnd djegse, tentojn t ken m pak rritje ekonomike
dhe zhvillim m negativ n raport
me shtetet q kan m pak burime
natyrore. Shqipria sht n fakt
shteti m i pasur me burime n rajon, por renditet e fundit n pothuajse t gjith treguesit, t ardhurat
pr frym, mjedisin pr t br
biznes, konkurrueshmrin, novacionin, sofistikimin etj.
Dy absurditete ekstreme u konstatuan. Kompanit q shfrytzojn pasurit natyrore t vendit
qarkullojn shuma t mdha, por
vijojn t rezultojn me humbje
t larta. Siprmarrjet e tjera, q i
gzohen avantazhit t nj tregu
monopol apo t kufizuar, po rriten
me ritme t shpejta e n disa raste
t papenguara nga kriza, duke rezultuar me norma t larta fitimi.
Dhe jan kto fitime q, n pjesn
m t madhe nuk riinvestohen n
vend, por transferohen te mmat.
Qeverit n vite nuk kan qen
t afta t negociojn q n fillim dhe kompanit koncesionare
kan arritur t marrin lshime t
majme dhe q n m t shumtn
e rasteve, po vjelin fitimet e ksaj
situate t mirkopsitur. Dhe qeveria gjendet duarkryq, teksa shum
marrveshje koncesionare jan
pothuajse e pamundur t prishen,
pr shkak t kostove t larta t
zgjidhjes s tyre n arbitrazh apo
gjykatat ndrkombtare.
N m t shumtn e rasteve,
koncesionet jo vetm q nuk kan
shtuar vler, por jan kthyer n
nj barr pr konsumatort dhe
bizneset. Kujtojm ktu pagesn
absurde t skanimit n dogana,
biletat e shtrenjta t avionve, tarifa t tjera q paguhen, pr t cilat
nuk merren mbrapsht shrbime
(markimi i karburanteve). Ndrsa
mallkimi i pasurive natyrore na
ndjek nga pas, teksa burimet po
shterojn dhe vendi gjendet n
udhkryqin e domosdoshmris
s zhvillimit t qndrueshm.
M e keqja sht se askush nuk
po v mend. Prkundrazi, koncesionet apo partneriteti publik-

Vendi sht nj shembull i gjall i mallkimit t

pasurive, nj term i njohur n bot q i referohet
paradoksit q vendet n zhvillim me burime t
shumta natyrore, veanrisht ato jo t rinovueshme
si minerale dhe lnd djegse, tentojn t ken m
pak rritje ekonomike dhe zhvillim m negativ n
raport me shtetet q kan m pak burime natyrore
privat, si preferohet termi modern
nga qeveritart- po shndrrohen
n burimin kryesor t rritjes, duke
rrezikuar seriozisht t na kthehen
shum shpejt n nj bumerang.
Ministria e Ekonomis ka futur
n proces m shum se 70 koncesione me partneritet publik
privat q kalojn vlern e 3 miliard dollarve. Vetm Ministria
e Shndetsis dha vitin e fundit
katr koncesione, Check UP, kontrollin baz mjeksor, shrbimin
e hemodializs, sterilizimin dhe
prpunimin e mbetjeve spitalore,
ndrsa sht n proces dhnia me
koncesion e shrbimit laboratorik.
Rasti m i fundit, q hapi shum
debat sht ai i partneritetit publik
privat n administrimin e TVSHs, nj koncesion q vet Ministria
e Financave kishte argumentuar se
rrezikohet keqprdorimi i t dhnave dhe shkelet Kushtetuta.
Edhe Fondi Monetar Ndrkombtar i ka vlersuar koncesionet si
nj nga rreziqet m t mdha fiskale, duke pohuar se tashm, 55
partneritetet Publike dhe Private
zn 7% t PBB dhe t tjera jan
prfshir n proces.
M posht jepen disa shembuj se si koncesionet kryesore n
vend, n pjesn m t madhe, nuk
kan arritur t gjenerojn as t ardhura n buxhet dhe as shrbime
t prmirsuara pr konsumatort
e bizneset, por prkundrazi ka pasur raste kur ato kan cenuar dhe
sigurin kombtare.
Koncesionet e nafts,
asnj me fitim
Shqipria vlersohet t ket
rezerva relativisht t larta t nafts, q arrijn deri n 400 milion

ton, por kjo mbetet ende e pakonfirmuar, pr shkak t investimeve t larta pr krkim. Sipas
Agjencis Kombtare t Burimeve
Natyrore sht e njohur se 40 milion ton jan t pashfrytzuara,
ndrsa 50 milion ton jan tashm t shfrytzuara.
Patos Marinza sht zona kryesore e nafts n Shqipri dhe m e
madhja n tok n Europ, me nj
siprfaqe prej rreth 17.8 mij hektarsh dhe rezervat e saj t provuara
jan rreth 5.4 miliard fui naft.
Pas viteve 90, kompanit e
huaja kan treguar interes t vazhdueshm pr t investuar n fushat
e nafts n Shqipri, prmes marrveshjeve koncesionare me qeverin shqiptare dhe kompanin
shtetrore Albpetrol, t angazhuar
n zhvillimin, prodhimin dhe tregtimin e nafts bruto dhe gazit.
Duke filluar nga viti 2004, n
territorin e Republiks s Shqipris veprojn 5 kompani (Bankers Petroleum Albania Ltd; Sherwood International Petroleum
Ltd; Transoilgroup sh.a; Transatlantic Albania-ish Stream Oil;
Phoenix Petroleum sh.a,) t cilat
kan nnshkruar Marrveshje
Hidrokarbure me Albpetrol sh.a.
Ndrkoh nj joint venture e
krijuar nga Petromanas dhe Royal
Dutch Shell ka lejen pr krkim n
zonn e Shpiragut, Berat.
Bankers Petroleum prodhon
naft q prej vitit 2014, ndrsa
Transatlantic Albania ka filluar
aktivitetin prodhues gjat viteve
t fundit. Kompanit e tjera jan
ende n faz shfrytzimi pr rezerva t reja nafte, n tok dhe n det.
Por, sa ka fituar deri tani vendi

nga shfrytzimi i ksaj pasurie

mjaft t madhe natyrore q mbart
nntoka shqiptare?!
Asnj nga kompanit nuk ka
rezultuar ende me fitim dhe Shqipria nuk ka arritur t prfitoj
pothuajse asgj nga vitet e arta
2011-2014 kur ari i zi n tregun
ndrkombtar luhatej n 120 dollar pr fui (nga rreth 30 dollar q
luhatet sot). Ndrsa renta e paguar
nga kompanit q shfrytzojn
naft dhe pasuri t tjera nuk i ka
kaluar 100 milion eurot,
Bankers Petroleum, operatori kryesor i nxjerrjes s nafts
n vend, me mbi 90% t totalit,
q shfrytzon burimin e Patos
Marinzs (m i madhi mbi tok n
Europ) prej vitesh ka deklaruar
humbje t mdha. Sipas t dhnave nga bilanci, qarkullimi vjetor i kompanis (i rakorduar me
deklarimet tatimore PDF t kompanis pr efekt t TVSH-s) ishte
67.3 miliard lek n vitin 2014,
me nj rnie fare t leht n raport
me 67.7 miliard lek nj vit m
par. Bankers ka paguar 9 miliard
lek rent minerare n 2014-n, nga
9.8 miliard lek nj vit m par.
Kompania ka raportuar humbje fiskale prej 12.5 miliard leksh
n 2014-n (rreth 100 mln USD),
nga rreth 19.4 miliard lek q
ishte humbja fiskale e nj viti m
par. Q prej fillimit t aktivitetit,
kompania nuk ka dal asnjher
me fitim sipas konceptit fiskal t
kompanive komerciale, q sipas
marrveshjes koncesionare do t
duhet t tatohej me 50%. (Rezultati
tatimor i shoqris nuk llogaritet
sipas ligjit Pr tatimin mbi t ardhurat por, bazuar n Marrveshjen

fryma e re

2 shkurt 2016

GFI ALBANIA

Shrbimi q cenon sigurin kombtare

ontrata e koncesionit pr shrbimin e markimit dhe monitorimit t karburanteve t lidhur

ndrmjet Ministris s Financave dhe bashkimit t prkohshm t shoqrive Global Fluids International dhe Petroleum Consulting Partners u miratua n maj 2013 dhe synonte uljen e evazionit fiskal
n tregun prkats.
Ndrsa llogaritet n 0.1 lek pr litr n mimin e
nafts, nuk po kryhet funksioni themelor pr t cilin
ka kontratn me qeverin shqiptare.
GFI Albania, nprmjet nj kontrate 10-vjeare q
kushton 150 milion euro, duhej t ngjyroste naftn
n prputhje me qllimin e prdorimit, eliminimin e
abuzimit me cilsin e destinacionit dhe n fund, shmangien e taksave. Mirpo Shoqata e Hidrokarbureve
thot se kompania nuk po plotson asnj nga kto
detyrime, nuk ka br asnj investim dhe pr rrjedhoj,
kontrata koncesionare sht shkelur n t gjitha pikat.
N nj letr t posame pr kt shtje, Shoqata e
Hidrokarbureve ka lajmruar Ministrin e Financave
si pal kontraktore me koncesionarin, se po lejon GFI
Albania t shkel t gjitha t drejtat dhe t abuzoj n
mnyr t paligjshme mbi subjektet detyruese, pa asnj lloj alternative kontrolli, ankimimi dhe as krkese
pr zbatimin e investimeve q ai detyrohet me ligj.
N fillim t dhjetorit t vitit t kaluar, kompania,
n mnyr t paprecedent, ndrpreu pr disa or
punn, duke bllokuar aktivitetin e tregtuesve t nafts n Porto Romano. Ky veprim nxori n pah sa fuqi i
ishte dhn koncesionarit. N baz t nj vendimi t
Kshillit t Ministrave autoritetet doganore, para se t

e Hidrokarbureve lidhur midis Albpetrol sh.a. dhe Bankers miratuar

n 2004-n, sipas s cils rezultati
llogaritet pasi nga t gjitha t ardhurat t zbriten t gjitha shpenzimet operative dhe kapitale t bra
nga nnkontraktori).
Bankers Petroleum Albania
muajt e fundit u prfshi n nj konflikt me tatimet, pasi kto t fundit, bazuar n nj raport t AKBN
(Autoritetit Kombtar t Burimeve
Natyrore) nuk i njohn Bankers 303
milion dollar shpenzime dhe e
ngarkuan me nj pages prej 57 milion dollarsh tatim fitimi. Ndrsa
shtja sht ende n shqyrtim nga
nj auditues i huaj i pavarur, kompania ka rn dakord ta paguaj me
kste kt shum dhe n rast se auditi i jep t drejt Bankers, shuma do
ti kthehet mbrapsht kompanis.
Transatlantic
Albania-ish
Stream Oil, shfrytzon 4 vendburime t njohura nafte dhe gazi
n Shqipri, at t Ballsh-Hekalit,
Gorisht-Koculit dhe Cakran-Mollajt n naft, si dhe fushn gazmbajtse t Delvins, n baz t nj
kontrate koncesionare 25-vjeare,
me t drejt zgjatjeje 5-vjeare.
Kompania nuk ka dal gjithashtu
asnjher me fitim dhe operatori
turk e ka nxjerr degn shqiptare
n shitje n fund t vitit t kaluar.
S fundmi, ministri i Energjis, Damian Gjiknuri, deklaroi
se kontratat do t rinegociohen
duke vendosur pr her t par n
Shqipri, at q quhet tavan pr
shpenzimet. Deri sot, gjith nafta
q prodhohej shkonte pr t mbuluar shpenzimet e kompanive, derisa ato t rikuperonin faktorin R
dhe pastaj fillonte shteti t merrte

t ardhura t tjera prve rents,

ka shpjeguar Gjiknuri.
Pr her t par po vm nj tavan, q do t thot se nj pjes e nafts, para se kompania t rikuperoj
kostot, t futet si naft e ndashme
pr fitim. Nafta e vlefshme pr tu
ndar mes shtetit dhe privatit t filloj q n momentin e par q del
fuia e par. Q tek fuia e par,
shteti do t marr m shum se far
ka marr deri tani. Do t rinegociojm edhe nj pjes t kontratave q
jan n fuqi, prfshir edhe kontratn m t madhe t Shqipris si
sht Bankers Petrolium. Kemi objektivin t rinegociojm termat, pas
mbylljes s disa elementeve kontradiktore ose konfliktuale q kan t
bjn me pagesn e tatim fitimit.
M pak t punsuar n
industrin nxjerrse
Kontributi i industris nxjerrse
n punsimin total n vend sht
pothuajse i paprfillshm, kjo sipas
t dhnave t Raportit t Transparencs s EITI-s (pr vitet 2013 dhe
2014) i cili prmban nj analiz t
prodhimit dhe kontributit t sektorit t nafts e gazit, sektorit minerar dhe sektorit t hidroenergjis,
ashtu sikurse rakordimin e flukseve
kryesore q operatort n kta sektor kan paguar ndaj shtetit.
Referuar t dhnave t AKBN-s,
kompanit e licencuara n sektorin
e nafts, gazit dhe minerar, kan punsuar n total m pak se 1% t totalit t fuqis puntore t regjistruar
n vend n vitin 2013 dhe 2014.
N vitet 7080 kur sektori ishte trsisht n pronsi t
shtetit, numri i t punsuarve
llogaritej n rreth 25,000.
Ndrsa n fund t vitit 2014, si-

pas raportit t EITI (referuar deklarimeve t Albpetrol dhe AKBN) n

sektorin e nafts numri i t punsuarve arriti n rreth 3,109, ku rreth
66% jan t punsuar n Albpetrol.
N katr vitet e fundit, numri
i t punsuarve n sektorin e nafts dhe t gazit u ul me rreth 38%.
Kto ndryshime erdhn pr shkak
t transferimit t operacioneve t
prodhimit nga Albpetrol n kompanit private t nafts. Sektori
privat nuk mundi t thithte forcn
e teprt t puns q rezultoi e
till gjat ktyre transfertave.
Rinasi, m t
shtrenjtt n rajon
Q prej dats 23 prill 2005, Tirana International Airport Nn
Tereza menaxhohet dhe operohet
nga shoqria private e quajtur Tirana International Airport SHPK
(TIA). TIA mori prsipr menaxhimin dhe operimin e aeroportit
nga qeveria shqiptare, e cila ka
qen pronarja e vetme e aeroportit q nga koha e ndrtimit t tij. Si
nj firm koncesionare, TIA do t
drejtoj t gjitha aktivitetet e aeroportit pr 20 vjet.
Kjo marrveshje, q n at koh
dukej si zgjedhja m e mir, sepse
aeroporti kishte nevoja modernizimi dhe prmirsimi me qllim
q t prballonte fluksin e madh
t pasagjerve q rritej q prej vitit
1990, po rezulton sot me pasoja
pr ekonomin shqiptare. S pari,
tarifat e larta aeroportuale bjn q
Shqipria t ket mimet m t larta
t biletave n rajon, duke qen vendi i vetm q nuk po arrin t trheq
kompani low cost, si EasyJet apo Air
Berlin apo WizAir q veprojn si n
Maqedoni, Mal t Zi apo edhe n

bjn arktimin e akcizs, krkojn q kompania importuese e karburanteve t paraqes faturn e markimit t karburanteve, q jepet nga koncesionari. Kjo
pengoi daljen e autoboteve nga zona e lir doganore,
por tregoi se marrveshja cenon deri sigurin kombtare, pasi nse bllokimi vazhdonte, vendi rrezikohej
t mbetej pa karburant. GFI krkonte q t mundsohej markimi i nafts bruto, nj veprim q operatort
e nxjerrjes s nafts nuk e kundrshtojn, por askush
nuk merr prsipr investimin pr t br t mundur
kt markim, q do ti siguronte GFI 10 milion euro
t ardhura n vit.
M hert, m 4 shtator t vitit 2015, (Global Fluids
International S.A. GFI) ka transferuar pothuajse t
gjitha kuotat q kishte te GFI Albania (fillimisht kishte
75%), duke mbajtur vetm 0.7% (prqindja n kapital
ishte 75,00 u b ,07) tek aksioneri i dyt Petroleum
Consulting Partners A.G. (PCP), i cili kishte fillimisht
25% t kuotave. Si rrjedhoj prqindja n kapital e
PCP nga 25,00 u b 99,93. Transferimi i kuotave
nga GFI ka ngjallur debate pr faktin se koncesioni
i markimit t karburanteve u miratua nga qeveria e
djatht n vitin 2011, me nj ofert t pakrkuar nga
kompania ndrkombtare Global Fluid International,
me justifikimin se GFI ishte e specializuar n prodhimin e kimikateve dhe ka filluar t zbatohet n vitin
2013. Nuk ka pasur asnj lloj transparence lidhur me
kt lvizje t aksioneve, nga nj kompani e specializuar tek nj e panjohur.
Pr vitin 2014, GFI deklaroi humbje prej 183 milion leksh.

Kosov, kur t tre fqinjt kan nj

trafik m t ult pasagjersh se Rinasi. S dyti, ekskluziviteti q TIA
fitoi n marrveshjen koncesionare
po e bn t pamundur vnien n
pun t dy aeroporteve t tjer, ai
n Kuks, q sht gati prej shum
vitesh dhe ndrtimin e nj tjetri
n Sarand, q do t ishte mjaft i
rndsishm pr trheqjen e turistve n Jug t vendit.
Pr kompanin, marrveshja
ka rezultuar mjaft fitimprurse,
teksa ajo gjith kto vite i sht
gzuar nj rritjeje t shpejt (prjashtim bn vetm viti 2012) dhe
normave t larta t fitimit. Sipas
bilancit t saj, n vitin 2013, kompania rezultoi me nj qarkullim
vjetor prej 4.2 miliard leksh, me
nj rnie 8% me baz vjetore.
TIA rezulton nj ndr kompanit fitimprurse m t mdha,
me nj norm fitimi 35% n vitin
2014 dhe ndryshe nga t ardhurat
q jan tkurrur, fitimet u rritn 9%
n t njjtn periudh.
Ministria e Ekonomis ka
deklaruar vazhdimisht gjat vitit t
kaluar se ka arritur marrveshjen
pr rishikimin e kontrats koncesionare me Aeroportin e Rinasit,
por ende nuk ka asgj konkrete.
Koncesioni i
pasaportave
Shqipria sht ndr t paktat vende, q t dhnat personale
t qytetarve t saj ua ka besuar
t huajve. N korrik 2008, Qeveria e Republiks s Shqipris
ka przgjedhur konsorciumin e
formuar ndrmjet Morpho (m
par Sagem Scurit) dhe Fondit
t Zhvillimit Shqiptar Amerikan,
pr Prodhimin dhe Shprndarjen

e Kartave t Identitetit dhe Pasaportave Elektronike. N prill 2013,

koncesioni u zgjat deri n korrik
2023, sipas t dhnave zyrtare n
faqen e Ministris s Brendshme.
Pr vitin 2014, kompania deklaroi t ardhura prej 1.5 miliard leksh, me rnie 8.6% me baz vjetore, dhe nj norm fitimi prej 11%.
SICPA, barr shtes
Koncesionari i pullave fiskale,
SICPA, sht krijuar m 20 shtator 2010 dhe veprimtaria e saj
konsiston n implementimin e
Marrveshjes s Koncesionit pr
printimin, prodhimin dhe furnizimin e pullave fiskale.
SICPA Security Solutions Albania sh.p.k. zotrohet nga SICPA
Security Solutions SA me vendndodhje n Zvicr.
N vitin 2014, xhiro e kompanis ishte 890 milion lek, me nj
rnie prej 10% me baz vjetore,
ndrsa operatori sht me humbje.
Bizneset jan ankuar se pullat fiskale pr mallrat e akcizs
aktualisht kushtojn tre her m
shum se kur printoheshin nga
shteti. Importi total i cigareve vitin q shkoi ishte rreth 3,000 ton
ose 150 milion paketa. Vlera totale e pullave sht 3.2 milion
euro dhe kompania e SICPA ka
fituar diku te 2 milion euro vitin e kaluar vetm nga industria e
duhanit. Kostot jan transferuar
totalisht te mimet e konsumatorit, pohojn grosistt. Pulla e re
fiskale mbi industrin e cigares,
me qllim uljen e evazionit, nuk
ka sjell rezultatet e pritshme
n kt drejtim, pasi importet e
cigareve qysh nga viti 2013 kan
rn me 27%.

fryma e re

2 shkurt 2016

10

kultur

Ismail Kadare

Pedagog, i mahnitshm! Si
shpiku letrsin borgjeze
S

tudiuesja dhe shkrimtarja

Feride Papleka rrfen pr
her t par vitin kur Kadare
ishte pedagog dhe ajo studente
n Fakultetin e Letrsis; nj moment i shkurtr kur ka shpjeguar
letrsin dekadente, leksione t
krijuar krejtsisht prej shkrimtarit. Papleka kujton se ishin ort
m t mahnitshme kur Kadare
shpjegonte letrsin pesimiste
Ju jeni studiuese dhe shkrimtare q keni trhequr shpesh vmendjen pr konsideratn kritike
mbi autor e vepra, ky sht nj
rast pr tiu rikthyer vmendjen
n rastin e Kadares. Si e njihni?
Njohja e par me shkrimtart
ndodh nprmjet veprs s tyre.
Hasja me veprn e Kadares ishte
nj revolucion i brendshm estetik
shum i madh. Ai prdorte nj stil
t lart, gjuh t sakt e t zgjedhur. Libri i tij me poezi Shekulli
im solli nj frym t re emancipuese, q n titull me universalizmin
e tij, por edhe me unin poetik,
subjektet, vargun, ritmin, me terminologjin qytetare, industriale
etj. Ai e vazhdoi kt kujdes n
zgjedhjen e mjeteve shprehse me
poemn Prse mendohen kto
male, sidomos n shpalosjen e
tems ekzistenciale q e kishin prdorur n vitet 30, Nonda Bulka n
librin me tregime Kur qante dhe
qeshte bilbili, Migjeni n librin
poetik Vargjet e lira dhe Shuteriqi
po ashtu n librin poetik Kangt
e rinis s par. Pastaj romani i tij
Gjenerali i ushtris s vdekur q
u prkthye n disa gjuh dha sinjalin se n letrsin shqiptare ishte
shfaqur nj prozator i shquar. Po
kshtu mund t vihet re fantastikja
te romani Kronik n gur apo ironia dhe satira te romani Npunsi
i pallatit t ndrrave. N ato romane, n t cilat pati largpamsin
dhe t dilte jasht kufizimeve t
realizmit socialist, Kadare e shtyn
lexuesin t deprtoj n nj univers ireal. E ftoht, e trishtuar dhe
tepr e rnd, fantastikja e tij absurde n disa romane e bn thuajse
t pamundur prvojn e njeriut n
bot. Shkrimtari matet me veprat e

tij m t mira. Prandaj kur mbrojta

nj tem para doktorats n Paris,
sepse n Tiran nuk m patn
regjistruar, -ishte koha e pas rnies
s komunizmit dhe un isha e papun,- zgjodha si tem Fantastikja
n disa romane t Kadares dhe t
Garcia Marquez-it.
Feride, meq e prmendt realizmin socialist, mund t na thoni dika nga ato q keni lexuar?
Realizmi socialist sht nj
slogan i pranuar nga t gjith, pa
ndonj prkufizim konceptual. N
fillim letrsia u ngrit kundr sloganit t mparshm t artit pr
art dhe i kundrvuri sloganin e ri
art pr popullin e q ishte fryma
e Partis-shtet q ushtronte autoritet dhe kontroll ideologjik dhe
q siguronte vazhdimin e lufts
s klasave kundr ndikimeve
borgjeze e t huaja perndimore n letrsi dhe arte. shtja e
realizmit socialist n t vrtet ka
nxitur qindra teza e artikuj, kolokiume e konferenca. Estetika dhe
kritika e vrtet letrare nuk bjn
nj polemik t thjesht apo spekulim klasor t ri. Parimi estetik
ishte paraqitja e realitetit n zhvillimin e vet revolucionar. N t vrtet, n kushtet e krizs s madhe
dhe ngjitjes s fashizmit e t hitlerizmit qe krijuar Fronti i Majt,
q prfshiu edhe shkrimtar dhe
artist t shquar si Picasso, Luis
Aragon dhe Paul Eluard n Franc,
Rafael Alberti n Spanj, Bertold
Brecht n Gjermani, Janis Ritcos
n Greqi, Hemingay, Steinbek,
Henry Miller n Amerik, Nico-

las Gilen n Kub, Pablo Neruda

n Kili, Jorge Amado n Brazil.
Mund t numrohen gjithashtu
shum shkrimtar n vendet e Europs Lindore etj.Pra, si t thuash
ideja e majt n letrsi mori prmasa ndrkombtare. Autoriteti
q kishte fituar Bashkimi Sovjetik
me fitoren kundr nazizmit, roli
q luajtn n qndresn antinaziste intelektualt dhe shkrimtart
komunist, u lejoi atyre t krijonin shoqata q u transformuan
n Lidhje shkrimtarsh t njohura
nga shteti. Prshkrimi i realitetit
me ant e tij m pozitive, ishte
kriteri thelbsor q tregonte se i
prkisje realizmit socialist. Heroi
pozitiv dhe estetika e realizmit
socialist prmbushnin detyrn q
t ngrinin entuziazmin e masave
me tezn se realiteti sht njsh
me letrsin, por q pati mimin
e rnd, sipas shprehjes s Roman
Jakobson-it t shprdoroj talentin. Mbase i pari, vepra e te cilit u
cilsua si jo socialiste qe shkrimtari Boris Pasternak me sagn e
famshme Doktor Zhivago. Autori
u dnua n vitet30, i akuzuar pr
subjektivizm nga autoritetet
sovjetike librat e tij flasin pr
t kaluarn dhe jo pr t sotmen,
stili i tij sht poetik dhe jo socialist, thoshte kritika socialiste. Por ai
arriti ti shptonte Gulagut duke
u arratisur. Vendimi i Akademis
suedeze pr mimin Nobel m
1958 liroi zemrimin e pushtetit
sovjetik q e akuzoi si agjent t
Perndimit, antikomunist dhe antipatriot.(Doktor Zhivago u botua
n Bashkimin Sovjetik m 1985 me
mbshtetjen e perestrojks).
N fjaln e tij n Kongresin
e par t shkrimtarve m 1934,
Gorki thoshte se ajo sht metod e
rndsishme e letrsis dhe arteve,
nj form e re e realizmit. Por nuk
ndodhi ashtu, ajo sa erdhi e u
ngurtsua. N vendet e demokracis popullore, metoda e realizmit
socialist u b e vetmja metod
krijuese. Doln edhe kritika t hapura pr kt metod. Ilia Ehrenburg megjithse kishte shkruar pr
epokn e Leninit, pr lavdin e so-

cializmit, pr njerzit e kalitur nga

revolucioni, nuk mungoi t kritikonte epokn staliniste, n librin
e tij Shkrirja e akujve q botoi m
1952 dhe t merrte ann e modernizmit, duke pranuar dallimin. at
q G. Luckas e quan forma e vrtet epike.Megjithat disa vepra t
realizmit socialist i qndrojn kohs, sepse dialogojn, hedhin ura
komunikimi me brezat. Alternimi
i s prditshmes me mitin dhe
shfrytzimi i artit gojor, popullor,
jan dy nga format e shumta q ka
shptuar disa vepra t realizmit socialist. sht nnvetdija kolektive
q i prshkon e pr t ciln flasin
Karl Gustav Jung, dhe Bakhtin, t
cilt n veprat e tyre przien meditimet metapsikologjike dhe praktike, duke studiuar edhe fusha t
tjera si filozofi, sociologji, kritikn e
artit dhe letrsis.
N t gjith letrsin dhe artin e
epoks komuniste ka vepra t fuqishme. Hegeli e ka quajtur artin nj
mendim me imazh. Por arti i madh
q socializmi pandehte se duhet ta
ngjizte nuk erdhi kurr me ngjyrat
e veta. Nocioni realizm socialist
e humbi prmbajtjen sa ra partia
shtet. Dhe ato vepra q bien n
propagand t thjesht, i zhvlerson koha, n cilindo regjim.
Pr tu kthyer tek Kadare, i
cili m s shumti ka qndruar i
trhequr nga qarqet akademike
t ktushme, duke u strukur
n letrsin e tij, por ju keni nj
dshmi tjetr t shkrimtarit si
pedagog?
Letrsia krkon prkushtim,
sakrific, vetmi, vuajtje. Pa kto
kushte nuk ka krijim t vrtet, n
kuptimin, t madh. N letrsin
botrore ka shembuj t nj prkushtimi gati monastik. Po t prmendnim disa emra, n Antikitet Platonin q sht edhe shkrimtar edhe
filozof Borges e quan shpiks t
dialogut,- ose n koht e reja Gustave Flaubert apo Marcel Proust, do
t bindeshim pr kt.
Kadare ka qen shum pak
koh pedagog, por ajo pak koh
sht shum, ka domethnie t
madhe pr studentt e letrsis q

kan dgjuar leksionet e tij. Ai ka

ln gjurm t thella, sepse kurset
e tij shklqenin nga dituria dhe nga
improvizimet e frymzuara. Nuk
e di mbase t gjith nuk e shohin
kshtu, por ata t cilt kan pasur
ndonj prirje letrare, e kan kuptuar menjher se prpara tyre fliste
nj njeri q i prkiste nj formimi t
ndryshm, nj kulture pa mure.
far kujton nga kjo periudh?
-Ajo periudh sht nostalgjike. Jan brenda dlirsia, paqja
shpirtrore dhe ndrrat m sublime q lidhen me moshn e rinis. Koha e rinis sht e dhn
pas zbulimeve t reja psikologjike
e shpirtrore. Dhe zbulimi prmes
letrsis sht i madhrishm.
Ne ishim t etur pr t lexuar.
Letrsia klasike ishte e prkthyer
nga prkthyes t talentuar. Vrtet

fryma e re

2 shkurt 2016

mungonte letrsia bashkkohore

moderne, por ajo si koh sht pak
n krahasim me letrsin botrore
q prej fillimeve t veta. Kshtu
n duart tona ishin libra q nga
Homeri e Dante, q nga Khajam
e Ibsen, q nga Tolstoi e Gogol,
Stendhal e Flaubert, q nga Balzak
e Zweig, Brecht e shum t tjer q
e mbushin qiellin letrar me dritn
e tyre t prhershme.
Cila ishte lnda q zhvillonte
Kadare, sht e sakt q ka dhn
leksione pr letrsin borgjeze?
M 1970, kur isha studente,
pata fatin q ta kisha profesor pr
disa muaj. Ai zhvilloi nj kurs special pr letrsin dekadente. Kjo
ishte terminologjia e kohs q e
shihte at letrsi me shkrimtar t
mdhenj si James Joyce, Franz Kafka, Samuel Beckett, Albert Camus,

Eugene Ionsco e t tjer, si nj

letrsi q fliste pr rnien e njeriut,
pr perndimin e tij. Me veprat e
tyre q kishin brenda guximin intelektual, krkimin e vazhdueshm
dhe nj koncept t ri krijues, kta
autor i kishin kaprcyer kornizat
e kufizimeve t gjinive letrare e i
kishin dhn letrsis nj fytyr t
re. Leksionet q na dha Kadareja
pr nj semestr quheshin Kurs
special, dhe ky kurs special ishte
pr letrsin dekadente. Kuptohet
q cilsohej si letrsi borgjeze, e
cila i prkiste nj shoqrie q nuk
ishte si jona, pra nuk ishte komuniste. Edhe Kadare, kshtu e
trajtonte nga pozitat komuniste si
nj letrsi e nj shkolle letrare pesimiste, q po shkonte drejt shkatrrimit, duke e transformuar njeriun
krejtsisht, ashtu si ndodhte te ro-

mani Metamorfoza i Kafks, ktij

gjeniu t letrsis, kur Gregor Zamza, personazhi i tij nj mngjes
zgjohet jo njeri si gjithnj, por insekt. Kadare shpjegonte n mnyr
t mahnitshme. Duke folur ecte
n krye t salls, horizontalisht,
drejt me katedrn, me duart prapa,
shkonte te dritarja dhe kthehej
srish, i zhytur n madhshtin e
interpretimit t vet. Ndonjher,
tepr rrall, ndalej dhe shihte mbi
katedr ndonj flet t vogl fare.
Ne uditeshim se si mbante n
kok gjith ato dije q i transmetonte aq bukur. Ngaq lndn ai
e improvizoi, n fund krkoi nj
fletore me shkrim t kuptueshm.
Nj shoqja ime shkodrane mori
fletoren time e ia dha. Ato or
letrsie jan t paharrueshme. Nj
dit, para katr apo pes vjetsh,
e takova Ismail Kadaren n aeroportin e Parisit. Ndrsa prisnim
orn e nisjes pr n Tiran, ra fjala
pr kursin e dikurshm t letrsis
dhe e pyeta se ku e kishte msuar
at mnyr interpretimi. Vet, m
tha, ashtu, nuk kisha dgjuar ndonj kurs pedagogjie.Por pyetja ime
ishte thjesht nj kureshti. Kadare
ather ishte n lulzimin e tij intelektual si shkrimtar dhe doemos
q do t shklqente si msimdhns. Salla e leksionit ishte ajo e
katit t dyt n Fakultetin e letrsis, atje ku ndodhet edhe sot, n
rrugn e Elbasanit, nj sall e madhe me dritare nga rruga prball q
zhdukej n gjelbrimin e dendur t
parkut si n nj ndrr romantike.
Tani asaj rruge ku shtisnim n
pushimin e gjat midis orve, nuk
i duken as gjurmt. N kurse t tilla
bashkoheshin t gjitha grupet. Ne
ishim gjasht grupe, rreth njqind e njzet student q e nism
vitin e par m 1968 dhe gati po
aq u diplomuam m 1972. Ishte
koha e masivizimit, ose demokratizimit t shkolls dhe pak vet
i patn braktisur studimet apo
patn ndrruar deg. do vit jepeshin provime t shumta. Kishte
q merrnin nota t dobta, por
studionin. Nuk kishte ndodhur
gjma q i ka ndodhur arsimit sot,
kur diplomat blihen si mall tregu.
E mjerueshme pr kt vend!
Si ishte si pedagog, marrdhnia me studentt?
-Nuk mund t flitet pr marrdhnie si me nj pedagog t
thjesht me Kadaren. Ai ishte
shkrimtar dhe kjo krijonte nj lloj
aureole mbrojtse q e largonte
prej nesh dhe njkohsisht e bnte
trheqs. 80-vjetori i lindjes s
shkrimtarit Ismail Kadare sht
fest jo vetm pr t, por pr krejt
letrsin bashkkohore dhe pr
kulturn kombtare. Uroj q n
radh t par ai t gzoj shndet
t plot, t vazhdoj t punoj pr
t sistemuar veprn e tij, pr ta pasuruar me trajtesa t reja memorialistike dhe eseistike.

11

Ndarja

Shuhet historiani Kristo Frashri

itn e diel m datn 31 janar 2016 n mbrmje, nga nj vdekje

natyrale u nda nga jeta n moshn 96 vjeare Akademiku Prof.
Dr. Kristo Frashri.
Akademia e Shkencave i shpreh ngushllimet m t thella fmijve,
familjarve e t afrmve pr humbjen e ktij personaliteti t shquar t
historis e t mbar kulturs shqiptare.
Ceremonit n nderim t Tij do t mbahen ditn e mrkur dat 3
shkurt 2016, nga ora 12.00-13.00 n Akademin e Shkencave. Historian, profesor, akademik. Lindi n Stamboll. U riatdhesua familjarisht
dhe u vendos n Tiran m 1927. M 1940, pasi kreu shkolln e mesme,
u regjistrua n Fakultetin e Shkencave Ekonomike n Universitetin e
Firences. M 1942 u burgos dhe u internua nga administrata fashiste e
pushtimit dhe m 1943 kaloi n radht partizane. N vitin 19451952
punoi n Bankn e Shtetit Shqiptar (Sektori i kreditit). Ndrkoh ndoqi studimet e larta n Fakultetin e Historis e t Filologjis, n Institutin e Lart Pedagogjik (19511955). Prej vitit 1953 punonjs shkencor n Institutin e Shkencave, m 1955 n Institutin e Historis e t
Gjuhsis, m 1957 n Fakultetin e Historis e t Filologjis t UT.
M 1966 u drgua pr pes vjet pr riedukim si msues n shkolln e mesme t Prmetit; m 1971 u emrua prsri punonjs shkencor n Institutin e Historis, ku doli n pension (1990). M 1997 u
emrua zvendskryetar i Akademis s Shkencave t Shqipris, m
1999 prsri n pension. Kristo Frashri ka nj prodhimtari t pasur
shkencore, q shtrihet n t gjitha periudhat e historis s Shqipris:
antikiteti, mesjeta, Rilindja Kombtare dhe koha e sotme. Ka trajtuar
tema jo vetm nga historia politike, por edhe ekonomike, shoqrore e
kulturore. Ka marr pjes me referate n veprimtari shkencore kombtare e ndrkombtare dhe ka botuar artikuj n nj varg revistash
shkencore, brenda dhe jasht vendit. Si pedagog i Historis s Shqipris n Universitetin e Tirans dhe si punonjs shkencor ka dhn
ndihmes n prgatitjen e historianve t rinj. Ka marr dy her mimin e Republiks t kl. I (1961, 1984). sht dekoruar me Urdhrat
Mjeshtr i Madh dhe Nderi i Kombit. Publikime (Monografi, Vepra kolektive, Prmbledhje studimesh) Principata e Arbris : 11901215 (2014) Jeta e nj historiani (2014) Ahmet Zogu : vshtrim historik (2014) Etnogjeneza e shqiptarve - Vshtrim historik (2013)
Historia e Dibrs (2012) Lidhja Shqiptare e Prizrenit 1878-1881
(2012) Ismail Qemali Album (2012) E vrteta mbi Shqiptart e
Maqedonis dhe shtrembrimet e Enciklopedis s Shkupit (2010)
Historia e Kosovs. Dardania (Kosova Antike) (2009) Sknderbeu i
shprfytyruar (2009) Bajroni n Shqipri dhe takimet me Ali Pash
Tepelenn (Vjesht 1809) (2009) Historia e qytetrimit shqiptar
(Nga koht e lashta deri n fund t Lufts s Dyt Botrore)
(2008) Shpallja e Pavarsis s Shqipris : (28 Nntor 1912)
(2008) Historia e lvizjes s majt n Shqipri dhe e themelimit t
PKSH-s (1878 - 1941) (2006) Identiteti kombtar shqiptar (2006)
Historiografia shqiptare n tranzicion (Tiran, 2006) Sknderbeu
n burimet dokumentare shqiptare n shek. XV (2005) Himara dhe
prkatsia etnike e himarjotve (2005) Historia e Tirans (2004)
Gjergj Kastrioti Sknderbeu. Jeta dhe vepra (2002) Historia e popullit shqiptar vll. II, (2002), (bashkautor). Lidhja Shqiptare e Prizrenit 18781881 (1997) Histori e Shqipris vll. II. (bashkautor
dhe bashkredaktor), (1984) Abdyl Frashri (1984) Bashkautor
i Histoire de lAlbanie (Lion, 1974) Autor i teksteve t historis
s Shqipris pr shkollat e mesme gjat v. 7080 Histori e Shqipris, vshtrim i prgjithshm e i prmbledhur q nga parahistoria deri n v.1960 (botuar n disa gjuh t huaja (1964) Vshtrim
mbi Gjergj Kastriotin Sknderbeun (1958) Vshtrim mbi jetn dhe
veprn e Sami Frashrit (1954) Histori e Shqipris n dy vllime
(botim i USHT, 1959, 1965), autor i kapitujve q trajtojn historin
mesjetare t Shqipris dhe periudhn e Rilindjes Kombtare

fryma e re

2 shkurt 2016

12

shndet
Sleep Calculator for Kids

N far ore
duhet t flen
fmijt?

fmija juaj t zgjohet me humor

do dit, sekreti sht gjetja e orarit
ideal pr t fjetur gjum. Tani do
prind mund t gjej kohn ideale t gjumit pr fmijt duke prdorur nj llogarits n internet.
Duke vendosur moshn e fmijs dhe
kohn kur duhet t zgjohet, Llogaritsi i
gjumit pr fmij prcakton orn e sakt
kur duhet t fikni dritat. Ky llogarits
sht i vlefshm pr fmijt nga mosha
418 vje. Nuk sht mir ti vendossh
fmijt hert n gjum, sepse ndodh
q ata t zgjohen natn n momentin e
gabuar t ciklit t gjumit.
Pavarsisht se sa flen, sht mir q
fmija t zgjohet njher natn, por jo duke

ndrprer nj gjum t thell. Ky lloj zgjimi

e ndihmon at t ndihet m energjik gjat
dits. Disa fmij kan nevoj pr gjum m
shum se fmijt e tjer, prandaj prindrit
kshillohen ta mendojn mir orn kur
duhet ta vendosin fmijn n gjum.
Llogaritsi, i krijuar nga uebsajti
Sleep Calculator for Kids me ndihmn e
doktorve dhe ekspertve t gjumit, prcakton oraret ideale kur fmijt duhet t
flen. Sipas llogaritsit, nj 4 vjear t cilit
i duhet t zgjohet n orn 7 n mngjes,
duhet t vendoset n gjum n kto orare: 17:46, 18:16, 18:46, 19:16 ose 19:46.
Ndrsa pr nj fmij 7 vje, i cili do t zgjohet n po t njjtin orar, gjumi duhet ta ket
zn n kto orare: 19:56, 20:46 ose 21:36.

Ankthi, stresi
marramendja

ja si ti kurojm!
A
nkthi dhe stresi po bhen
shum problematike pr
shndetin e njerzve,
sidomos kto dekadat
e fundit. Kto fenomene i vuajn
afrsisht 150 milion njerz n t
gjith botn. OBSH parashikon q
ky numr me kto diagnoza rritet
dita dits, sepse shum shkaqe
ndikojn n prparimin e tyre si:
varfria, papunsia, mirqenia e
jetess nn vlerat minimale jetike,
pasiguria e jets, katastrofat natyrore, tcunamet, trmetet, luftrat,

konfliktet mes shteteve, prplasjet fetare, krcnimet terroriste,

mosushqyerja dhe mosdiagnostifikimi n koh i shum smundjeve, (pr arsye t kostos s lart
t kurimeve dhe ilaeve). T gjitha
kto ojn n nj rritje t madhe t
stresit prball halleve t jets pr
mbijetes dhe mnyrat pr t prballur peshn e jets.
Merrni nj gjethe nenexhik:
Me t filluar shqetsimet mbajeni
posht gjuhs pr 5 -10 minuta.
Kjo mund t prsritet 2-3 jav

rresht. Lngu i 2 kokrrave t limonit: mblsohet me mjalt dhe pihet para gjumit.
Ankthi shfaqet edhe nga gjndrat tiroide, prandaj duhet trajtuar
mir. Merrni n mnyr t barabart, lule bliri, rozmarin, lule kamomili dhe valerian, pra nga nj
lug gjelle nga kto bim t grimcu-

alternativa

Kafe apo lng portokalli n mngjes?

sht br gati si tradit pr

shum njerz q kur jan
t prgjumur ose t lodhur
pin kafe. Kafeina e gjendur n
kafe njihet pr stimulimin e trurit
dhe ju ndihmon t luftoni ndjesin
e lodhjes. Por, pirja e kafes krijon
varsi dhe ju do t zhyteni n efektet e saj. Dhe m e keqja sht se
prgjumja kthehet edhe m hakmarrse disa or m pas. Prandaj
ofrohen alternativa t tjera, sidomos ato pa kafein.
Nj nga alternativat sht pirja
e lngut t portokallit. Sipas nj
studimi t fundit, nj got lng por-

tokalli (e barasvlefshme me 240 ml)

mund t ndihmoj n stimulimin e
trurit dhe mbajtjen n form edhe
n nj pasdite t lodhshme.
N studim u prfshin 24
meshkuj, t cilt kryen disa teste
mendore n dy dit:
1. Ditn e par pin nj got
lng portokalli para testeve mendore.
2. Ditn e dyt pin uj me
sheqer q kishte t njjtn shije si
lngu i portokallit.
Pas analizimit t rezultateve
studiuesit zbuluan se meshkujt
performuan m mir, ishin m t

shpejt dhe t prqendruar ditn

e par kur pin lng t vrtet
portokalli.
Sipas studiuesve, lngu i portokallit sht m efikas n stimulimin
e trurit, sepse n vend t kafeins
prmban flavonoide, nj grup substancash bimore q ndihmojn
n prmirsimin e shndetit. Kto
substanca prmirsojn qarkullimin e gjakut, duke br q nj
informacion t kaloj m shpejt n
qelizat nervore.
Q t jeni sa m vigjilent dhe
t prqendruar, konsumoni m
shum lng portokalli sesa kafe.

ara dhe ziejini n 500 gr uj pr 510

minuta. Pastaj kullojini dhe pini 1
got nga lngu, n mngjes hert
dhe nj got n mbrmje von.
Por prve ankthit, shfaqet
dhe stresi, pagjumsia dhe marrja e mendve. T gjitha kto
shkojn zinxhir dhe duhen trajtuar me disa metoda pr kuri-

min e tyre. Kta t smur duhet

t mnjanojn ngacmimet nervore, psikike, mrzitjen, emocionet e forta, mbilodhjen mendore
dhe fizike. T bjn nj jet t
rregullt. Ushqimi dhuhet t jet
i shumllojshm dhe i bollshm,
t mnjanojn abuzimet me
alkoolin dhe duhanin.
Gjumi duhet t bhet
i qet dhe i rehatshm.
Trndafili i egr: N 2 litra uj
hedhim 10 lug gjelle me fruta t
coptuara, q i ziejm pr 20-
30
minuta. Kto hidhen n momentin
e valimit dhe ziejn ngadal. Pas
ftohjes, kullohen me nap katrshe n mnyr t till q t mos
mbeten qime t holla t trndafilit,
q t mos deprtojn n fyt, sepse
ngacmojn dhe acarojn fytin e
stomakun. Kjo mas e prgatitur
pihet do vakt para buke, e ngroht
dhe e mblsuar me mjalt.
Bliri: Valojm 2 litra uj. N momentin e valimit hedhim 10 lug
gjelle me lule t thara. E lem 20 30
minuta duke e tundur her pas here.
E kullojm dhe e mblsojm me
shqer ose mjalt. Pihet do dark
para gjumit, nga nj got uji n vakt.

fryma e re

2 shkurt 2016

letrsi
Midhat Frashri

ua m par t uronj
msuesit e prefekturs
s Durrsit dhe vean
ata t Tirans pr krijimin e lidhjes s tyne. Lidhje q do
tu premtoj t mbushni m mir
dhe me efekt m t math detyrn.
Pritmi jon varet nga puna e msuesve, varet nga arsimi dhe edukata e djelmnis. N kt edukat t
shpirtit, t mendjes dhe t zemrs
dua q nj pik t inspirohet mir
n frym t nxansvet. Dua t them:
ndjenja e prgjegjsis. do njeri
duhet t jet i prgjegjshm pr punt dhe sjelljet e tij, t ngrer gjith
barn e aktevet, pa vn re bn
fqinji dhe shoku i tij, pa humbur
kohn t shikonj dhe t kritikonj
t afrmin. Le t kuptojm secili
prej nesh dhe t kemi si themel t
edukats prgjegjsin personale.
sht i vetmi mjet q t arrijm ne
vet n prmirsim dhe prparim
moral, e vetmja fush q t bjm
t rinjt e Shqipris son t bhen
t dobishm e t vlefshm.
Tet vjet m par, kur fati i zi
m shtrngoi t largohem nga ky
dhe i dashur, Shqiprin e lash
jo vetm t shkelur prej fuqivet
t huaja, po edhe t shikuar prej
shqiptarvet vet si nj krijes e t
huajvet, si nj foshnj, pr t ciln
skishte zemr nne q t qaj dhe
t mshironj. Prpara nj ideje
t till, sa her prndrtohesh
ndrgjegjja patriotike! Vdekja, pa
dyshim, do t dukesh m e mir
se sa nj vetvrasje e gadalshme.
Sot, Shqiprin e kemi tonn,
t krijuar me prpjekjen ton, t
br me thonj e me dhmbt ton,
dhe m tepr akoma me dshirn
dhe vullnetin ton. E kemi sot
vndin ton t dashur, jo si nj
dhurat t pamshirshme t Evrops, po t br dhe t krijuar prej
nesh, kundr dashjes dhe dshirs
sEvrops. Lirin dhe vetqeverimin
ton e kemi marr me pahir, rrmbyer me fuqi. Ajo Evrop q pretendonte se po lftonte pr t drejtat e popujvet dhe pr t mprojtur
drejtsin, dhe qytetrimin, ajo
Evrop, gjer m dy vjet m par na
shikonte si t dnuar me vdekje, si
t gatuar pr t qen gjahu dhe
plaka e t tjervet. Zuri t na respektoj dhe t na doj, vetm kur
pa se jemi t zott t mprojm ne
vet jetn ton. I dham kto prova, kur kuptuam se Shqiprin
jemi zotr ta bjm vet.
Tani mund t jemi sigur se kemi
nj simpathi t madhe n bot t
qytetruar, nj simpathi t vrtet.
Mbi kt, nj barr e rnd na bije
mbi ndrgjegje: kt truall q e krijuam, duhet q ta ruajm, ta zbukurojm. Esht nj detyr ati dhe
mme kundrejt birit t tij. sht dhe
nj detyr biri drejt mms s tij.
Kemi detyr jo vetm t ma-

13

Retro/ Mendimi i viteve 30 prball

realitetin t sotm socio-kulturor

Pritmi i Shqipris varet

nga puna e msuesve
tim dhe t vzhgojm Shqiprin ton, po dhe ta mprojm
prej rrezikvet q e rrethojn, ta
bjm t prparuar e t ndriuar.
Dhe nuk munt t punojm pr
kombin dhe vendin ton, po q
nuk patm nj dashuri pr do
cep t Shqipris, nj dhembshuri pr do njeri t kombit
ton. Duhet t zgjuajm kultin e
patriotizms, adhurimin e Shqipris. Bota e sotme sna jep
ndonj shmbll t kulti dhe
adhurimi pr truallin e gjyshrvet. Po, n kqyrshim historin e
afrme t Rilindjes s tyre, do t
shohim se kjo rilindje sht br
vetm pasi ka zn populli q t
ndjej n zemr t tij nj dashuri
t sosur pr do send q i prket
atdheut dhe kombit.
Patriotizma sht mbase nj
egoism. Ajo ndjenj na shtyn t
krkojm madhrin dhe nderin
e kombit, se te kjo madhri dhe

E kemi sot vndin ton t

dashur, jo si nj dhurat t
pamshirshme t Evrops,
po t br dhe t krijuar
prej nesh, kundr dashjes
dhe dshirs sEvrops.
Lirin dhe vetqeverimin
ton e kemi marr me
pahir, rrmbyer me fuqi.

te ay nder do t gjejm ne vet

madhrin, lumturin dhe nderin
ton. Jemi patriot se e dim q
pa nj truall dhe pa nj shtet t
fort, pa nj komb t prparuar,
bije n rrezik rojtja dhe jeta jon.
Ky gjykim na shtyn dhe duhet t na
shtyj q t bjm disa therori pr
t mirn e prgjithshme, q t mos
mejtojm vetm interesin ton
t tanishm, por interesin e prbashkt t nesrm, se ay interes
do t na ruanj dhe interesin ton
t veant. Kshtu, pra, egoizma
e patriotizms ndryshohet dhe
kmbehet n nj altruism t vrtet, dhe na shtyu n therori.
Nderi dhe madhria e do
shqiptari varet nga nderi dhe
madhrija e Shqipris. sht nj
llogari e lajthitshme ajo q t prbuzsh shokun me shpres q t
lartsosh vethen tnde. Statujn
e nj njeriu t math nuk e shtien
brenda n nj grop, pa e ngren

n nj piedestal t lart, mbi nj

themel t shndosh. N doni,
pra, jini t nderuar dhe t mdhenj, bni m par Shqiprin dhe
kombin shqiptar t jen t veneruar e t naltsuar.
Miq dhe shokt e mij, msoni
t kurseni kohn, msoni mirprdorimin e ksaj gjje t vlefshme q
i thon koh. Na vjen keq pr plakat materiale dhe i dim vlern e
nj vilari plhure. Harrojm se ditt
tona jan t matura dhe se grshra
e shtrigs koh, sht gjithnj gati
t pres fillin e gjllimit. Vendi dhe
kombi yn duan pun t gjat,
me durim t pa lodhur. Kemi mij
e nj pun pr t br. Puna lyp
koh. Kuptoni mir vleftn e kti
faktori dhe mos e vdisni kot.
*Fjala e M. Frashrit n nj tubim pr krijimin e Lidhjes s Msuesve t Prefekturs s Durrsit,
botuar n revistn Arsimtari,
viti 1922.

Nj ikon, nj mij fjal!

Diana Beu

j ikon nj mij fjal, sht shprehja

popullore q vendasit ktu n Greqi e
prdorin sa her q historia shkruhet!
sht kjo fotografi me shnjn e Paqes,e krijuar
nga disa vullnetar me xhaketat e shptimit,
n ishullin e Aegjeut n Greqi.Vendasit bjn
t pamundurn pr t shptuar dhe ndihmuar
,punonjsit e anijeve t shptimit ,jan heronjt e prditshmm. Por fatkeqsisht ka disa
dit t tra q disa humbin jetn pa arritur n
brigjet e bukura t ishujve t Aegjeut. Her
pas here kthej memorien prapa, para njezet e
pes vjetve, ather kur shum nga ne Shqiptart, morn rrugn e emigrimit, drejt nj bote
t panjohur, q na hapn dyert e shtpive, q
na dhan rroba, pr t veshur, pr t ngrn,
na dhan pun, na vaftisn fmijt, na dhan
shpresa pr nj jet m t mir!Ngre kokn
lart nga qielli dhe them: Faleminderit, Zot,
Faleminderit popull Helen, pr t gjitha ato q
bt kur ne nuk dinim as te flisnim gjuhn e
bukur Greke. Krahasoj t djeshmen me t tashmen dhe them: Sa me fat q kemi qn! Ne
nuk ikm nga lufta, nuk udhtuam mijra kilometra si ndodh me kt val refugjatsh q
prve netve t gjata npr rrugt e shteteve
me kmb, prballen me detin, q shpresa e
tyre sht ajo xhaketa e shptimit dhe rrug
akoma t pa fundme! do xhaket shptimi
mbart n vetvete nj histori, t nj fmije t
vogl q ndofta sht gjall, t nj fmije, q

ndofta e prpin dallgt e detit n nett e ftohta

t dimrit, mbart historin e do prindi, t do
t riu, q lan atdheun e tyre nga lufta. sht
historia e refugjatve t lufts, q me shpresn
e nj jete n paqe, moren rrugt e largta pr
ti shptuar lufts, vdekjes, pr t arritur aty,
ku jeta sht m e sigurt, ku dokush mund t
ndrroj, ku do fmij i porsa ardhur n jet,
do t mund t buzqesh. Kshtu e ndrruan
t githa ato nna q derdhn lott mbi dallgt
e detit, ato nna q me shpresn e shptimit
do t mundeshin t mbanin prap n kraharor
fmijt e tyre, q do t mundnin t gjenin nj
strehez ku mund t jetonin si njerz. Gjithmon njeriu deri n momentet e fundit, rron me
shpresa, pr dika m t mir. Por fatkeqsisht,
ksaj radhe shpresat jan t pakta! Askush nga
ne nuk mund ta mendonte q n mese t dimrit t ftoht, jasht ato nna do t ecnin kilometra t tra, q t arrinin atje, ku shpresa pr
jet dhe pr paqe ishte m e madhe! Kto dit
nga Europol, si theksojn disa media, dhjet
mij fmij jan t humbur, n baz t statistikave t rregjistrimit n qndrat e akomodimit,
q jan rregjistruar. Askush nuk di pr fatin e
tyre, ndrsa pesmij fmij nga kta kan
qn t pa shoqruar, pa prindr. shtja e refugjatve sht shtje ndrkombtare! Duket
q ne si njerz pr bashk njerzit tan nuk
bjm at q si qnie njerzore duhet t vendosim n radh t par Paqen, sepse do ndi-

hm provizore q t jepet, nuk sht zgjidhje,jo

vetm pr vet vendet si vendet Evropiane, por
dhe n vendet e tjera t Bots. Nuk mund t rri
pa theksuar, se q vjet dgjonim se me mijra
refugjat nga Siria,Iraku, Afganistani, prisnin
n vendet bregdetare t Turqis pr t kaluar
n Evrop, sigurisht q Evropa duhet ta shikonte m n thellsi situatn, prpara se qindra Refugjat t kalonin detin.
Q aty duhej t jepej ndihma e par nga e
gjith Bota, pa dallim, q situata t mos arrinte
ktu ku ka arritur, por dhe tani nuk sht von!
N radh t par duhet t gjith refugjatt t
ken se sbn pashaportat me vete, pr t vrtetuar jo vetm shtetin nga vijn, por dhe identitetin e tyre, dhe njkohsisht t lehtsohet
puna pr rregjistrim dhe q n Turqi t bhet
pajisja e tyre me t till dokument q t jet
i veant pr do njrin nga refugjatt. Sigurisht n ndihmn ekonomike duhet t ndihmoj
gjith Bota. Dhe pse zgjidhja m e mir sht
t vendoset paqja q t mund t kthehen n
shtpite e tyre,gje q mesa duket sht shume
e largt,t paktn shprndaria e refugjatve
t bhet n mnyr t organizuar me mjetet
e duhura,dhe jo t ecin n mes t acarit t
dimrit me kmb dhe t flen n rrug dhe pa
kushte higjenike, dhe prioritet tu jepet fmijve, nnave dhe familjarve.Vetm duke qn
ne t organizuar do t mund ti jepet zgjidhje e
prkohshme ksaj shtje njerzore.

fryma e re

2 shkurt 2016

14

sport
Kombtarja
miqsore
me Austrin
m 26 mars

o t jet Austria kundrshtarja e Shqipris pr miqsoren e 26-marsit.

Edhe pse kreu i Federats Shqiptare t Futbollti Armand Duka, u rezervua prsa i prket emrit t prfaqsueses me t ciln do t
prballeshin kuqezinjt n takimin e par t
marsit, msohet se bhet fjal pr Austrin.
Zyrtarzimi i miqsores, q do t zhvillohet n
Vjen, mbetet thjesht formalitet. Kreu i qeveris s futbollit shqiptar theksoi gjat prezantimit t uniforms s re t kombtares, e
m 3 shkurt do t bhet nj deklarat e pr-

Gashi drejt
transferimit n
SHBA ose Kin

bashkt e federats shqiptare dhe asaj austriake pr. 29 marsi sht nj tjetr dat e lir
t ciln Shqipria mund ta shfrytzoi pr
miqsore. Duka theksoi se federata po punon n kt drejtim edhe pse aktualisht nuk
ka asgj konkrete. Kreu i federats konfirmoi gjithashtu se prpara debutimit zyrtar
kundr Zvicrs n Euro 2016, Shqipria do
t luaj dy teste miqsore n muajin Maj q
do ti shrbejn trajnerit Gianni De Biasi pr
t kolauduar grupin dhe pr t msuar m
shum rreth forms s lojtarve t veant.

dnimi

FIFA me dor t
hekurt, i heq tre pik
Dinamos dhe Kastriotit

ardhmja e Shklzen Gashit

vazhdon t mbetet ende n
pikpyetje, me mediat n
Shqipri e Itali q e japin futbollistin drejt nj transfermi n Serie A,
te Torino apo Sampdoria dhe ato
zvicerane q ngrejn hipotezn
e nj transferimi t mundshm
drejt SH.B.A. apo Kins. Sipas
t prditshmes Blick, sulmuesi i
Kombtares pritet t transferohet
prtej kontinentit t vjetr. 27 vjecari, 2 her golashnuesi m i mir
i ekipit zviceran, kt vit sht ln
n stol nga trajneri i ri Fischer,
marrdhniet me t cilin kan qen
shpesh t tendosura dhe largimi i
tij kto dit nga kampiont helvet
duket i sigurt. Blick bn t ditur se
futbollisti nuk ka qen i pranishm
me skuadrn n ndeshjen miqsore q Baseli luajti me Austrain
e Vjens dhe arsyeja kryesore ka

Sipas t prditshmes zvicerane,

me shum gjasa zgjedhja e Gashit
do t jet futbolli amerikan, duke
qen se n t luajn dhe disa
futbollist zviceran
qen nj udhtim i tij jasht vendit pr t mbyllur nj transferim
t mundshm n kt merkato
janari. Sipas t prditshmes zvicerane, me shum gjasa zgjedhja e
Gashit do t jet futbolli amerikan,
duke qen se n t luajn dhe disa
futbollist zviceran si inter dhe
Barnetta. Ndrkoh q n Shqipri
jan t sigurt se Gashi do t trans-

ferohet n Serie A dhe emrat e

prmendur jan Torino dhe Sampdoria. N nj intervist t dhn
kt t premte pr Sport Nes,
trajneri kombtares Gianni De
Biasi bri t ditur se Gashi mund
t zyrtarizoj skuadrn e tij t re
kto dit duke dhn prshtypjen
se sht n dijeni t bisedimeve q
po bn futbollisti. Fakti q nj prej

emrave t lakuar sht skuadra e

Torinos t bjn t mendosh se
trajneri kombtares mund t ket
shfrytzuar miqsin e tij me presidentin e klubit piemontez Urbano
Cairo pr ta bindur kt t fundit
q t marr n skuadr Shklzen
Gashin, q padyshim do t preferonte Serie A n vend t SH.B.A. sic
raportojn mediat zvicerane.

edhe pr rikthimin tim. Nuk ka

qen e thjesht pr mua pasi vija
nga nj dmtim i gjat por pak nga
pak po arrij formn m t mir.
Edhe njher dua t theksoj se

jam shum i lumtur si pr fitoren

ashtu edhe pr golin tim. Pr Trbunin ishte ndoshta kronika e nj
humbejje t paralajmruar pas
nj merkatoje ku jan larguar plot
15 lojtar, faktor q nuk mund t
lihet pa u prmendur dhe nga trajneri Gjoni. I qet nuk jam nga rezultati nj pjes e mir e lojtarve
jan shum t rinj n mosh,
kemi ndryshuar 95% t skuadrs.
I shqetsuar jam pr faktin se dy
golat e fundit q psuam erdhn
si munges e eksperiencs. Kur u
munduam t bnim lojn ton e
vendosm n vshtirsi Tirann
duke barazuar shifrat, deri diku
dham disa sinjale pozitive, por
nuk morm rezultat. Javn e ardhshme Trbuni prballet me
nj kundrshtar direkt pr mbijetesn, Bylisin , sfid vendimtare
pr fatet e t dyja skuadrave.

trajneri

Fitorja ndaj Trbunit,

Daja i knaqur me Tirann
F

itorja t ndihmon t fitosh

dhe n kt kontekst edhe
Ilir Daja nuk mund t mos jet
i knaqur q kthehet nga Puka
me tre pik. Loja natyrisht sht
ende larg perfektes, dicka q e
pranon edhe trajneri bardheblu q gjithsesi nnvizon edhe
faktort q ndikuan, ashtu si
dhe vnien n jet t filozofis
pr tu besuar t rinjve. Nuk
bm ndonj loj t shklqyer
por kushtet e terrenit nuk ishin
optimale. E kontrolluam mir
ndeshjen dhe po dominonim,
por Trbuni na barazoi papritur, pr nj gabim tonin. Gjat

kampionatit pr kundrshtar
t ndryshm do t kemi vendosje t ndryshme. Na mungoi
Karabeci pr shkak se sht me
temperatur por jam i knaqur
nga t rinjt q aktivizuam, ne
dshirojm q ti motivojm edhje t rinjt duke i aktivizuar dhe
promovuar akademin. Tirana
m n fund ka rigjetur Gjergji
Muzakn q priste prej nj
kohe t gjat. Trajneri e cilson
si blerjen m t rndsishme
t ksaj merkatoje pr bardheblut ndrsa vet futbollisti nuk
i fsheh emocionet. Jam shum
i knaqur si pr fitoren ashtu

IFA prdorn srish dorn e

hekurt ndaj klubeve shqiptare. Pas Flamurtarit q u dnua
me -3 pik nga institucioni m i
lart i futbollit botror pr mosshlyerje t detyrimeve financiare ndaj kroatit Toni Pezo, kt
her e kan psuar dy klube t
kategoris s par. Bhet fjal
pr Kastriotin dhe Dinamon q
ashtu si Flamurtari jan dnuar
me heqjen e tre pikve nga klasfikimi aktual. Blut kryeqytetas
e kan marr kt penalizim nga
Fifa pr faktin se nuk kan shlyer
detyrimet financiare ndaj futbollist argjentinas Lucas Malacarne.
27-vjecari amerikano-jugor i cili
ka nj t shkuar n kategorin Superiore edhe te Kastrioti e Kuksi
fitoi gjyqin q hapi n FIFA ndaj
Dinamos, dhe dicka t till e kan
pranuar edhe vet drejtuesit e
klubit kryeqytetas. Mosshlyerja
e detyrimeve financiare ndaj nj
tjetr futbollisti t huaj sht br
shkak edhe pr dnimin e Kastriotit. Krutant jan ndshkuar nga
Fifa pr faktin se nuk ka shlyer
n koh detyrimet ndaj rumunit
Dragoi. N Kruj pretendojn se
dicka e till nuk sht e vrtet por
nse i hedhim nj sy klasfikimit t
fundit t azhornuar nga federata
e shqiptare e futbollit q n kt
rast sht ajo q ekzekuton vendimin e ardhur nga FIFA, shikon
q Kastrioti pozicionohet n vendin e 3-t n kuotn 27 pikve, tre
m pak sesa ka grumbulluar n
fushn e blert. Nj dnim i rnd
ky pr objektivat sezonal t Kastriotit q tashm parakalohet n
renditjen e grupit A t kategoris
s par nga Beslidhja dhe Korabi. N krahun tjetr Dinamo me
heqjen e tre pikve nga FIFA i afrohet gjithnj e m shum zons
s ftoht t renditjes n grupin
B teksa pozicionohet n vendin
e 6-t n kuotn e 13 pikve. Pr
Dinamon kjo nuk sht hera e
par q dnohet me heqje piksh
nga Fifa pasi Blut kryeqytetas e
kan provuar dicka t till edhe n
vitin 2010-t.

fryma e re

2 shkurt 2016

15

sport
D

erbi i Roberto Mancinit

ishte nj faqe e zez, q
duhet harruar. Humbja
3-0 me Milanin u shoqrua me
disa episode t paprshtatshme:
Nervozizm, gjeste q nuk i shkojn teknikut zikaltr dhe fjalor i
paprshtatshm. N momentin
e largimit nga stoli me karton t
kuq, pas protestave ndaj gjyqtarit,
trajneri u prball me ofendimet e
tifozve t Milanit. Si prgjigje, ai u
tregoi gishtin e mesit. Pas ndeshjes,
n lidhje direkte me gazetaren e
Mediaset, Mikaela Calcagno, n
vend t krkonte ndjes, Mancini
shpjegoi se faji ishte i personelit
t siguris, pasi tifozt kuqezi
nuk duhej t ishin n at sektor. I
nervozuar dhe i paduruar pr tu
larguar, trajneri reagoi me fjal t
ashpra dhe aspak t hijshme kur
gazetarja e ngacmoi rreth Icardit, q nuk realizoi me penallti,

Kaos te Interi, tifozt

kundr Maninit pas
ofendimit q i bri
ndoshta pas deklaratave t nj
jave m par nga trajneri pr golin q mund t shnohej edhe nga
nj 50-vjear. M pas, duke hequr
kufjen, Mancini tha edhe nj tjetr
batut t pahijshme. Pr gjithka
ndodhi, trajneri krkoi ndjes
vetm n ort e para t mngjesit
t s hns. Situata nuk ishte e
qet as pr skuadrn. N prfundim t derbit, tifozt pritn lojtart
jasht stadiumit pr nj ballafaqim. Rreth 200 ultras kontestuan
ekipin pr paraqitjet kundr Mi-

Mancini shpjegoi se faji ishte

i personelit t siguris, pasi
tifozt kuqezi nuk duhej t ishin
n at sektor
lanit, duke bllokuar daljen nga
parkingu. Nj delegacion i prbr nga pes kryetifoz zikaltr u

takuan me futbollistt n ambientet e brendshme t stadiumit. Pas

biseds u vendos nj pakt: skuadra

sulmuesi

spekulimet

Hazard drejt largimit, elsi krkon Griezman

A

ntoine Griezman te elsi nse

largohet Eden Hazard. sht
ky lajmi i bujshm q publikon e
prditshmja britanike Daily Mail.
Pr sulmuesin belg t Bluve t
Londrs interesohet Reali i Madridit dhe nse Hazard vendos ta
vazhdoj karriern n kryeqytetin
spanjoll, presidenti i klubit londinez rusi Roman Abramovich do
t hidhet n sulm pr t afruar n
skuadrn e tij vern e ardhshme
francezin e Atleticos. Te elsi kan
gati nj ofert prej plot 60 milion
Paund rreth 79 milion Euro pr
t bindur Los Colchoneros. Grizemann n fakt ka shklqyer me
paraqitjet e tij gjat 2 sezoneve t
fundit dhe pr shrbimet e 24-vje-

carit prvec elsi-it interesohen

shum klube t mdha prfshir
ktu edhe Realin e Barcelonn. Te
Atletico nuk dshirojn t privohen nga lojtari i tyre m i mir
n repartin avancuar, por n kt

aksioni

Juventus, skuadra me sulm t frikshm

u la e lir t largohej, n kmbim t

premtimit pr m tepr impenjim
dhe rezultate t mira.

dhe pse pa Mario Mandzukic, nj prej lojtarve kryesor pr skemat

e Allegri-t, Juventusit nuk i kan munguar golat. N fitoren 4-0 n
fushn e Chievo-s, rrjetat erdhn nga Morata dy her dhe Alex Sandro e
Pogba. Por, nse dy jav m par suksesi me katr gola n fushn e Udineses u ndihmua nga inferioriteti numerik i rivalve, kt her, spikati
forca e vrtet e bardhezinjve. Aksione t shumta dhe loj me ritm t
jashtzakonshm, dy shtylla t goditura dhe disa gola t gabuar, me t
cilt ndeshja mund t ishte mbyllur me rezultat tenistik. Juventusi po
prjeton nj moment tepr pozitiv, ku skuadra fiton dhe hst e vetdijshme pr forcn e saj. Duke shfrytzuar idet e Dybala, fantazin e
Pogba, forcn fizike t mesfushs dhe nj mbrojtje q vazhdon t mos
psoj gola dhe lejon fare pak goditje drejt ports. T gjith kto jan elemente pozitiv, t dhna pr nj skuadr t madhe. Statistikat tregojn
se bardhezinjt jan t frikshm edhe jasht fushe. Tre gola ndaj Palermos e Carpit, dy n portn e Sampdorias dhe katr kundr Udineses
dhe Chievos. T dhna q konfirmojn forcn e t besuarve t Allegrit,
q pas vshtirsive t fillimit t edicionit tashm jan rikthyer n nivelin
e zakonshm, n tentativn pr t kaluar Napolin n krye t renditjes.

operacion merkatoje gjithcka

do t varet nga dshira e Griezmann, pasi nse francezi bindet
nga oferta e elsi-it vshtir se
Los Colchoneros mund ta mbajn at n skuadr. Aksi Madrid-

Londr sht shum i nxeht n

ditt e fundit aq sa mediat spanjolle n krahun tjetr kan publikuar nj tjetr prapasken shum
interesante q ka t bj me Diego Costn. Sfundmi sht folur
shum pr nj rikthim t sulmuesit n Vicente Calderon por dicka e till nuk do t ndodh prpara fundit t ktij sezoni, pasi elsi
ka refuzuar nj ofert q kap shifrn e 45 milion Eurove, nga Atletico pr bomberin e prfaqsues
spanjolle. Simeone ka krkuar ta
ket srish n skuadrn e tij Diego Costn por as prfshirja n
bisedime e kolumbianit Jackson
Martinez nuk ka bindur drejtuesit
e elsi-it ta ln t lir 27-vjecarin.

prplasjet

Dhun n nj miqsore t luajtur n Argjentin

ikthehen skenat e dhuns n futbollin argjentinas. Pas kaosit t

shkaktuar n sfidn River Plate Boca Junior gjat turneut veror q i
paraprin kampionatit, nj tjetr sfid ajo mes Estidiantes dhe Gimnasia
La Plata degjeneroi n prpalsje t frikshme n fushn e blert t stadiumit Jose Maria Minella. Gjithcka nisi pas nj ndrhyrjeje t rnd t Alvaro Pereiras ndaj nj lojtari t Gimansias. Loja u ndal pr shtat minuta
nga gjyqtari pr t qetsuar gjakrat. Mirpo me e keqja erdhi n fund t
gars, me nj tjetr ndrhyrje t qllimshme nga pas t Ascalibar. Ktu
nisi nj betej e vrtet mes lojtarve dhe pjestarve t stafit t t dyja
skuadra, aq sa edhe stjuartt nuk mund t bnin asgj pr t qetsuar
situatn. Ndshja e cila deri n at momente ishte fiksuar me rezultatin
1-0, u ndrpre prfundimisht nga gjyqtari kryesor. Portagonsit negativ i
ksaj znke masive ishte ish portieri i Napolit dhe Catanias n Serin A,
Andujar, i cili me dorezat n duar dukej si nj boksier profesionist. Presidenti i Estudantes, Juan Sebastian Veron, mori prgjegjsit e klubit t tij
pr gjithcka ndodhi, duke premtuar se do t marra masa t ashpra pr
inciatort e dhuns. Kampionati argjentinas, do t nis me 5 shkurt, por
ngjarjet e ditve t fundit kan dhn alarmin te instancat m t larta.

Levandovski i hap
dern Real Madridit
pr t ardhmen

uajt e fundit emri i tij po

prflitet shum si nj afrim
i mundshm i Realit t Madrdit
apo Paris Saint Germain-it, por
edhe pse krkohet nga dy klube
me emr t madh n arenn
europiane, Robert Levandoski
nuk e shikon t ardhmen e tij
larg Bayern Munich. Sulmuesi
polak i cili si thjesht spekullime
lajmet q flasin pr nj largim
t tij duke theksuar se ai sht i
lumtur te bavarezt. Nuk mendoj se do ta prfundoj karriern
te Bayerni por t largohem n
kt moment nga bavarezt m
duket dicka e pamundur. Kam
dgjuar futbollist q thon dicka dhe pastaj kur vjen nj trajner
i ri thon nj gj tjetr, pasi n
drejtim t tyre mund t ket ardhur ndonj ofert shum interesante. Un aktualisht ndihem
shum mir te Bayerni dhe gjithmon do t jap maksimumin pr
skuadrn. Deri n momentin
q do t jem pjes e bavarezve
do t bj gjithcka pr t mirn e
Bayernit. Un te Reali i Madridit
ose Paris Saint Germain n ver?
Lajmet q kan dal n media jan vetm spekullime, asgj nuk sht e vrtet. Q kur
kam qen 18 vjec n lidhje me
mua ka patur shum zra npr
media t ndryshme. Robert
Levandoski sht pjes e Bayern Munich q prej vitit 2014,
periudh n t ciln u transferua te kampiont e Gjermanis
nga rradht e Borussias s Dortmundit me parametr zero.

fryma e re

2 shkurt 2016

CILN VEZ T ZGJEDH N DYQAN?

16

T BLESH VEZ SOT NUK SHT M AQ E THJESHT SI M PAR:

1.Vshtirsia e 1-r : A po zgjedh vezn m t shndetshme pr fmijn tim?
2.Vshtirsia e 2-t : Nuk i kuptoj far thon paketimet dhe ka kaq shum lloje...
T gjitha kto probleme tashm i ka zgjidhur veza KOKOVE !
1.T gjitha vezt e tjera jan nga pula t rritura n kafaze , pra industriale . Veza KOKOVE sht
VEZ FSHATI nga pulat e rritura n kapanone t hapura, JO N KAFAZE dhe t kombinuar me
natyrn, duke garantuar cilsi m t lart dhe shije t shklqyer.
2. KOKOVE sht veza m e shndetshme jo vetm se prodhohet nga pula t rritura me ushqim
natyral JO OMGJ por edhe sepse rriten n zonn e pastr dhe t shndetshme t ajupit.

Nje Kokove ne dite baraz me vetem 70 kalori por me 14 ushqyes esenciale !

Nje Kokove ne dite eshte si te marresh nje tablete multivitaminale.

Ekstr
TI at
A
H

skta
fre

NGA

VEZ F
S

NJE KOKOVE NE DITE ESHTE USHQIMI ME I MIRE NE BOTE !

RRITJA E LIR

Nje Kokove ne dite i jep trupit tuaj:

Koline qe i jep energji trurit dhe forcon kujtesen.
Luteine dhe zeaksantine per mbrojtjen e syve nga rrezet ultravjollce dhe dielli.
Proteine komplete per energji qe zgjat, riparimin e indeve te demtuar, ruajtjen e metabolizmit etj
Selen qe sht thelbsor pr riprodhimin dhe funksionin e tiroides.
Vitamine B9 ose acid folik per rritjen e qelizave dhe forcimin e metabolizmit.
Vitamine A, qe eshte shume e rendesishme per ruajtjen e shikimit, lekures dhe imunitetit
Hekur, qe eshte i rendesishem per transportin e oksigjenit drejt organeve dhe muskujve.
Zink qe esht i rndsishm pr shndetin e trurit, imunitetin dhe zhvillimin e qelizave.

REKOMANDIMI YN :
Veza KOKOVE garanton shndetin tuaj sepse sht EXTRA e FRESKT dhe m e kontrolluar
sesa vezt e tjera q tregtohen nga fshati, q nga vaksinimi deri te kontrollet periodike nga
institucionet e kontrollit ushqimor.
Shum vende t bots n respektim t t drejtave t shpendve e kan kuzuar rritjen
INDUSTRIALE t pulave n kapanone t mbyllura. Bashkohu edhe ti n mbrojtje t cilsis!

VEZA JON

Adresa

COCOAL. shpk, Maminas, Durrs, Albania

Email: cocoal.shpk@gmail.com

Enti botues: Helga'SSecrets

Perktheu: apajev Zeres
Nr. faqeve: 270
mimi 800 leke

Nje nga bashkekohesit qe pa me syte e tij ngjitjen ne

periudhen rreth njeshekullore qe beri Roma mes viteve 260148 Pr.Kr. Nje histori heroike qe i beri barinjte romane
sundues te botes se lashte rreth Mesdheut. Per here te pare
ketu tregohet me detaje se si hyne romaket ne Ilirikumin e
ardhshem romak si edhe luftrat e brendshme mes popujve
te gadishullit tone jugor para sulmimit nga romaket. Shumica
e teksteve shkollore ne gjuhen shqipe mbi mbreterine e
Teutes dhe Agronit, grindjen e tyre me Romen dhe futjen e
ketyre ne Gadishullin Ilirik, jane mare nga ky autor nga te
gjithe autoret e vjeter e moderne qe kane shkruar mbi kete
periudhe pak te larget.

Nje histori heroike qe i beri

barinjte romane sundues te botes
se lashte rreth Mesdheut