UNIVERSITETI I PRISHTINS

FAKULTETI I MJEKSIS
DEGA FIZIOTERAPI

FIZIOTERAPIA N ONKOLOGJI
TEMA : KANCERI I SYRIT DHE REHABILITIMI
PROFESORESHA :
SEBAHAT ZEQIRI

PUNUAN :
DRINOR GASHI
FATON BERISHA

KANCERI I SYRIT
DHE REHABILITIMI

KANCERI
Trupi i njeriut shte i ndrtuar nga miliona qeliza t gjalla.
Qelizat normale t trupit rriten dhe ndahen q t krijojn qeliza
t reja,dhe vdesin n mnyr t rregullt.Gjat viteve t para t
jets s nj individi,qelizat normale ndahen m shpejt,q
mundson q individi t rritet.Pasi personi rritet,shumica e
qelizave ndahen vetm sa pr ti zvendsuar qelizat e vjetra
dhe pr ti shruar lndimet.
Kanceri fillon kur qelizat n nj pjes t trupit fillojn t rriten
pa kontroll..Ka disa lloje t kancerit,por ata t gjith fillojn
pr arsye t rritjes jo t kontrolluar t qelizave jo normale.

Rritja e qelizave kanceroze sht e ndryshme nga

rritja e qelizave normale.N vend q t vdesin,qelizat
kanceroze vazhdojn t rriten dhe formoj qeliza t reja
jo normale.N t shumtn e rasteve,qelizat kanceroze
formojn nj tumor.Ato poashtu mund t afektojn inde
tjera,diqka q qelizat normale nuk mund ta bjn.
Rritja jasht kontrollit dhe afektimi I indeve t tjera jan
karakteristikat q e bjn nj qeliz kanceroze.
Qelizat bhen kanceroze pr arsye t dmtimit t ADNs.ADN gjendet n qdo qeliz,t cils ia drejton t gjitha
veprimet.N nj qeliz normale,kur AND dmtohet ,qeliza
ose e riparon dmtimin,ose vdes.

 N qelizat kanaceroze,ADN e dmtuar nuk riparohet,

por as qeliza nuk vdes,ashtu siq do t duhej t bnte.
N vend t ksaj,kjo qeliz vazhdon t krijoj qeliza t reja,
pr t cilat trupi nuk ka nevoj.T gjitha kto qeliza t reja
do ta ken AND-n e dmtuar,ashtu siq e kishte qeliza e
par.
Njerzit mund ta trashgojne ADN e dmtuar,por m s
shpeshti dmtimi I ADN shkaktohet nga dmtimet q ndodhin
derisa qeliza normale sht duke u riprodhuar.
Qelizat kanceroze shpesh udhtojn npr pjes tjera t
trupit,dhe aty filloj t rriten dhe formojn tumore t reja q
zvendsojn indin normal.Ky proces quhet metastazim.

 Kjo ndodh kur qelizat kanceroze futen n rrjedhn e

gjakut ose enve limfatike ,me an t s cilave
shprndahet n pjes tjera t trupit.
Jo t gjith tumort jan kanceroz.Tumort e till quhen
beninj.Kta mund t shkaktoj probleme,mund t rriten
shum t mdhenj,t shkaktojn shtypje n organe tjera
Por nuk mund t barten n inde m t largta,pra t
krijojn metastaza.
Prandaj,kta tumore shum rrall jan jet krcnues.

Kanceri I syrit
Kanceri i syrit nuk sht i shpesht.Ai mund t prek
pjest e brendshme dhe t jashtme t syrit.
Dy llojet m t shpeshta t kancerit t syrit prfshijn
*Melanoma intraokulare
*Retinoblastoma.
Kto kancere afektojn pjesn e brendshme
t kokerdhokut.Kanceri q fillon n pjesn e
brendshme t kokrdhokut quhet kancer
intraokular.Kanceri q fillon ne qelizat e
retins quhet retinoblastom.

Shkaktart dhe faktort rrezikues

Zakonisht sht e pamundur t specifikohet shkaktari I

kancerit n nj individ.Megjithat dihet se qfar e shkakton
kancerin n prgjithsi.Puntort shndetsor din
faktort q rrisin gjasat e shkaktimit s kancerit.Kta jan
t njohur ndryshe si faktor rrezikues.
Ekspozimi I prsritur dhe I teprt ndaj drits s diellit
natyrale apo artificiale sht nj faktor pr kancer t syrit.
Nj shembull I drits artificiale t diellit sht shtrati I
rrezitjes.

 Si faktor tjer rrezikues jan edhe

* lekura e holl q grvishet dhe djeget leht,nuk
rrezitet apo rrezitet dobt,
* syt e kaltr,gjelbr apo ngjyra tjera t hapura.
Retinoblastoma mund t shkaktohet nga nj ndrrim
gjenesh q kalohet nga prindi tek fmiu.Kjo quhet
retinoblastoma e trashguar.Zakonisht paraqitet n mosh
m t re krahasuar me llojet e tjera t kancerit.
N rast se fmiu ka retinoblastom trashguese,ai sht
n rrezik shum t madh q t ket edhe lloje t tjera t
kancerit.

Simptomet e kancerit t syrit

Simptomet e kancerit t syrit dallojn varsisht se ku
fillon kanceri.Melanoma intraokulare fillon ne shtresn e
mesme t syrit.Retinoblastoma fillon n qelizat e
retins.Melanoma intraokulare mund t mos shkaktoj
simptome
t hershme.
Simptomet
e kancerit t syrit
Simptomet m t shpeshta jan:
*Nje ndryshim n formn e bebzs.
*Nje ndryshim n t pamur.
*Nj njoll e zez n iris.
*Pamje e turbullt.

 Kur melanoma afekton trupin ciliar,mund t zhvillohet

glaukoma.Glaukuma mund ta dmtoj nervin optik.Kjo
mund t qoj n humbje t t pamurit apo verbrim.
Glaukoma mundet q shpesh t mos shkaktoj simptome.
N rastet kur paraqiten,simptomet mund t prfshijn:
Pamje e turbullt
Dhimbje e syrit
Skuqje e syrit
Nauze

Retinoblastoma shkakton simptome t ndryshme

Sy q duken q shikojn n drejtime t ndryshme
Dhimbje apo skuqje e syve
Bebza e syrit duket e bardh e jo e kuqe
kur drita t bie n t.

Diagnostifikimi
Ekzistoj metoda dhe teste t ndryshme t cilat
prdoren pr diagnostifikim.
Nj ekzaminim I syrit me bebz t dilatuar apo zgjeruar,
mund ta shfaq pjesn e prampe t syrit.Bebza zgjerohet
me prdorim t pikave t syrit.Pastaj pjesa e brendshme
e syrit ekzaminohet duke prdorur nj rrj rreze t holle
drite.
Nj test tjetr q mund t prdoret
sht oftalmoskopia indirekte.Ky
test shikon n pjesn e prapme t
syrit,duke prdorur nja lente
zmadhuese si dhe drit.

 Nj ultraz mund t jap poashtu nj pamje t

pjess s brendshme t syrit,duke prdorur val zanore
me energji t lart.S pari,pikat e syrit prdoren pr ta
mpir syrin.Pastaj n siprfaqen e syrit vendoset nj
sond e vogl,e cila drgon dhe pranon informata.
Poashtu mund t prdoren edhe teste t
tjera imazherike,si skanim CT apo MRI,
Teste kto t cilat mund t ofrojn
nj pamje shum m t detajuar t
pjess s brendshme t syrit.

 Edhe angiografia fluroshente mund ta diagnostifikoj

kancerin e syrit.Me an t saj shikohet n ent e gjakut t
syrit dhe rrjedhjen e gjakut n sy. Nj boj e quajtur
fluroscein futet n enn e gjakut n krah.Pastaj ajo
bartet prmes enve t gjakut deri n sy,ku me an t nj
kamere speciale , mund ta shihet ndonj bllokim apo
rrjedhje.

Fazat e kancerit n sy
Prcaktimi I fazs aktuale te kanceri I syrit paraqet nj perpjekje
q t zbulohet se sa sht rritur kanceri,ku sht lokalizuar,apo
ku shte shprndare si dhe a ka afektuar pjese tjera t trupit.
Poashtu ndihmon mjekun q te vendos llojin e tretmanit,t
parashikoj nj prognoz,si dhe mundsite e rikuperimit.
Fazat e melanoms intraokulare jan :
I vogl
I mesm
I madh
Difuz
N fazn difuze kanceri sht I shesht.Tumori rritet gjer
prreth shtress s mesme t syrit.

 Fazat e retinoblastoms prshkruajn se ku sht

gjendur kanceri n trup. Fazat e saj jan:
Retinoblastoma intraokulare,kur kanceri gjindet vetm ne
sy,
Retinoblastoma ekstraokulare,kur kanceri sht
prhapur jasht syrit,si n indet afr syrit,por edhe n
pjes tjera t trupit.
Metoda t ndryshme prdoren pr t prcaktuar fazn
aktuale t kancerit tek syri.

 Me an t gonioskopise shiqohet n pjesn e

prparme t syrit mes kornes dhe irisit.Dhe prdoret nj
instrument special I cili kontrollon pr bllokim n zonn ku
fluidi kullon nga syri.
Biomikroskopia sht metod tjetr,me an t s cils
caktohen fazat tek tumort shum t vegjl.
Nj test me rreze X mund t bhet n gjoks,me an t s
ciles mund t gjendet ndonj tumor I cili ka origjinn n sy
por ka metastazuar n ndonj pjes t gjoksit.

Trajtimi i kancerit n sy
Pacientt me kancer n sy trajtohen nga m shum se
nj specialist,me m shum se nj lloj t trajtimit.Kjo quhet
qasje multidisiplinare e ekipit.Pr shembull,nj pacient I cili
pranon terapi rrezatuese,n t njjtn periudhe bisedon
edhe me oftamologun apo kirurgun plastik q t sigurohet
q syri I tij mund t funksionoj mir edhe pas trajtimit.
Opsionet dhe rekomandimet e trajtimit varen nga shum
faktor,duke prfshir llojin dhe fazn aktuale t kancerit,
efektet ansore eventuale,preferencat e pacientit si dhe
gjendjen e prgjithshme shndetsore.

Metodat trajtuese
Kirurgjike
Heqja e tumorit si dhe e nj pjese t indit prreth me an
t kirurgjis.Ndryshe quhet si resekcion kirurgjik,ku hiqen
disa pjes t syrit apo komplet syri,varsisht nga madhsia
dhe prhapja e tumorit.
Opsionet kirurgjike prfshijn :
* Iridektomia : heqja e pjess s irisit
*Iridocycletomia : heqja e pjess s irisit dhe trupit ciliar
*Enucleation : heqja komplete e syrit.
Efektet ansore t ksaj metode prfshijn : rrezikun nga
infeksionet,dhimbjen etj. Me heqjen komplete te syrit,
ekziston nj rrezik q tumori mund t kthehet prapa n
orbit.

 Terapia me rrezatim
Prdorimi I rrezeve X apo rrezeve tjera me energji t
madhe.Nj terapi me rrezatim prbhet nga nj numr I
trajtimeve q t realizohen pr nj periudh t caktuar
kohore.
Lloji m I shpeshte I terapise me rrezatim quhet trajtimi me
rreze t jashtme,q paraqet rrezatim q jipet nga nj
aparat jasht trupit.
Kur rrezatimi jipet duke prdor implante,quhet terapi me
rrezatim t brendshm.N kt trajtim,oftamologu fut pllak
radioaktive brenda syrit , tek tumori.
Terapia me proton shte nj lloj I terapise me rrezatim t
jashtm q prdor protonet n vend t rrezeve X.
Me energji t larte,protoni mund ti shkatrroj qelizat e
kancerit.

Terapia me rrezatim mund t jap efekte te ndryshme

ansore,q varen nga lloji dhe dosa e rrezatimit q
pacienti pranon,ku sht I lokalizuar tumori ejt.
Efektet m t shpeshta ansore prfshijn:
*Kataraktn
*Retinopatia nga rrezatimi
*Neuropatia optike
*Glaukoma neovaskulare
*Humbje e syrit

Mbikqyrja aktive
Metod me an t s cils mjeku prcjell gjendjen
e kancerit prderisa ai shte ende shum I vogel,dhe
trajtimi n at faz do t sillte m shum probleme sesa
vet semundja.Pacienti monitorohet hollsisht,ndrsa
trajtimi aktiv fillon kur tumori shfaq shenja t rritjes dhe
prhapjes,pra nse rriten me shum se 10mm n diametr
apo 2mm n lartesi.

Terapia me laser
Kjo procedur prdor nxehtsin n form t laserit pr t
tkurrur nj tumor m t vogl.Ndryshe mund t quhet
termoterapi.Ka m pak efekte ansore krahasuar me
metodn kirurgjike apo t terapise me rrezatim.

Melanoma intraokulare
sht nj smundje tek e cila qelizat kanceroze
formohen n indet e syrit. Ajo fillon n mesin e tri shtresave
t murit t syrit.Kjo shtres e syrit quhet uvea,dhe ka tri
pjes : irisin,trupin ciliar dhe koroidn.
* Faktort rrezikues :
Ekspozimi n dritn e diellit natyrale apo artificiale
Mosha e vjetr
Raca e bardh
Lkur e leht q grvishet apo digjet leht
Sy me ngjyr t kaltrt,gjelber apo ngjyra tjera t hapura.

 Simptomet e melanoms intraokulare

Mund t mos shkaktoj simptome t hershme.M s

shpeshti gjindet gjat diagnostifikimit rutinor t syrit.
Ndr simptomet m t shpeshta prfshijn:
Nje ndryshim n formn e bebzs.
Nje ndryshim n t pamur.
Nj njoll e zez n iris.
Pamje e turbullt.

Faktort q ndikojn n mundsit e shrimit :

Lloji I qelizave t melanoms
Madhsia e tumorit
N ciln pjes t syrit gjendet(iris,trup ciliar,koronoid)
A sht prhapur tumori n pjes tjera t syrit apo n
pjes tjera t trupit.

TESTET DIAGNOSTIFIKUESE
Me an t testeve t ndryshme mund t diagnostifikohet
si dhe t shikohet se n ciln faz sht momentalisht:
Gonioskopia, studimet kimike t gjakut,ekzaminim me
ultraz,skanim CT etj.

 Melanoma intraokulare shum shpesh mund t

metastazoj n pjes tjera t trupit.Kt mund ta bj
me an t tri mnyrave :
Prmes indit.Kanceri prhapet n indin normal t afert.
Prmes sistemit limfatik,bartet me an t enve limfatike.
Prmes gjakut,me an t venave dhe kapilarve.

TRAJTIMI :
Prdoren pes lloje t trajtimit :
Kirurgjik : trajtimi m I shpesht.
Observimi I kujdesshm : monitorim I holsishm I gjendjes
s pacientit,pa prdorur ndonj tretman,derisa t paraqiten
simptomet.

 Terapi me rrezatim : tretman q prdor rrezet X apo

Lloje tjera t rrezatimit me energji t lart pr t mbytur
qelizat kancezore,apo ta ndalooj rritjen e tyre.
Fotokoagulimi:prdor drit laserike pr t shkatrru ent e
gjakut q ushqejn tumorin,q shkakton vdekjen e qelizave t
atij tumori.
Termoterapi:perdorimi I nxehtsis per t shkatrruar qelizat
kanceroze.

 Roli i fizioterapeutve n trajtimin e personave

t doagnostifikuar me kancer.
Avancimet n tretman t kancerit ndihmojn shum persona
q t jetojn m gjate pas diagnostifikimit me kancer.
Megjithat ,shumica e pacientve prjetojn nj zvoglim t
kualitetit t jets s tyre,si gjat fazs s trajtimit por edhe
pas prfundimit.Fizioterapuett luanj nj rol unik n trajtimin
e pacientve me kancer,pr arsye se ata jan n gjendje q
tI ndihmojn pacientve q ti tejkalojn sfidat funksionale q
mund t paraqiten si rezultat I kancerit dhe trajtimit t tij.

 Shum njert e shohin terapin fizikale si nj

intervenim vetm n aktivitetet e lidhura me sportin,
apo lndimet muskulo skeletore.Por,fizioterapeutt jan t
aft n trajtimin e demtimeve t ndryshme funksionale q
kan t bjn me problemet a zemrz,frymmarrjes,
nervave,lkurs etj, e poashtu rol shum t madh luajn
edhe n kujdesin te pacientat me smundje t kancerit.
Fizioterapeutt intervenojn gjat t gjitha fazave t
kujdesit t pacientit.
Ata ofrojn vlersime dhe intervenime t rndsishme,
aplikojn trajnim funksional,ndihmojn pacientt q t
mirmbajn fuqin,t ulin nivelin e lodhjes,t minimizojn
dhumbjet,dhe t rrisin funksionet e rndsishme si
balancimin,ecjen dhe mobilitetin e prgjithshm.