Ali Şeriati. Her Hicret Bir İnkilaptır

Ali eriati - Her Hicret Bir nklaptr
Rahman ve Rahim Olan Adyla

"M'minler onlardr ki; Allah'a ve Rasulne inandlar sonra
phe etmediler. Allah yolunda mallaryla canlaryla savatlar.
te (man szlerinde) doru olanlar onlardr."
Hucurat: 15
HTAR YAYINCILIK TERCME ESERLER
BRNC BASKI KNC BASKI NC BASKI
EKM/1991, ANKARA EKM/1992, ANKARA EKM/1998, STANBUL
DZEN KAPAK
ISBN
ajans microLNE
ajans microLNE (Yunus Karaaslan)
528 04 36
975-7849-00-6
HTAR YAYINCILIK
Verebatan Caddesi, ataleSmeSk.
retmen Han, No: 17 Caaloglu-ST. Tel: 0212. 51133 69
HER HCRET BR NKILAPTIR
AL ERATI
eviren Hasan Elmas
S.
HTAR YAYINCILIK
AL ERATI
23 Kasm 1933'te Horasan eyaletine bal Sabzivar'n Mezinan kynde
dnyaya gelir. 1950'de Mehed'deki retmen Koleji'ne girer. 1952'de
Mehed'in yaknlarndaki Ahmedabad Ky'nde retmenlie balar. 1955
ylnda Mekteb-i Vasita' yazar; Ebu Zer-i Cfar'i tercme eder. 1956'da Mehed
niversitesine girer. "Ulusal direni Hareketi"ne ye olduundan babas ve
dier yelerle birlikte tutuklanr. 6 ay tutuklu kalr. 1959'da Alexis Carrel'den
"Dua"y\ tercme eder. niversiteden baar ile mezun olur.

1960'da Fransa'ya gnderilir, orada Sosyoloji ve Dinler Tarihi zerine alr.
Cezayir Kurtulu Hareketi'ne aktif olarak katlr. Bu faaliyetlerinden dolay
Paris'te tutuklanr. Bu arada birok makale, konuma ve evirisi deiik
dergilerde yaynlanr, sosyoloji ve Dinler Tarihi zerinde doktora'sn
tamamlayarak 1962'de iran'a dner ve snrda tutuklanr; aylarca hapiste kalr.
Hapislik sonras retmenlik ve Mehed niversitesi'nde asistanlk yapar,
mehed, Hseyniye-i irad, Tahran niversiteleri ile dier merkezlerde
konferanslar vermeye balar. Hseyniye-i irad 1973 Eyll'nde kapatlr.
SAVAK, eriati'yi aramaya balar. Kendisini bulamaynca babasn tutuklar. Bir
yl kadar babas tutuklu kalr. eriati teslim olur ve 18 ay hcrede kalr. 1975-77
aras SAVAK'n takibinden srekli kap, bakalarnn evinde kalarak
almalarna devam eder. Sabahlara kadar sren konumalar yapar.
16 Mays 1977'de Avrupa'ya hicret eder. 30 gn sonra, ingiliz istihbarat'nn da
yardm ile SAVAK tarafndan ehid edilir. 27 Haziran 1977'de am'daki Hz.
Zeyneb'in trbesinin yanna gmlr. Mekan Cennet olsun, islam genliine
byk hizmetleri olmutur.
NDEKLER
TAKDM..........7
NSZ..........15
KUR'AN'DA HCRET..........19
KAVRAM OLARAK HCRET..........23
LK HCRET..........31
PEYGAMBER (s.)'E TUZAK KURULUYOR..........45
TAKP BALYOR..........51
HCRET YRYNDE AL (kv.)..........57
MEDNE'YE GR..........59
LKMESCD..........65
LK K HUTBE..........73
LK SLAM ANAYASASI..........79
TAKDM
Rahman ve Rahim olan Allah'n adyla
Kulan ver, dinle.
bak asesba ne diyor:
Bu mahallede bizden bir gnl eri kayboldu,
diyor, derken anszn biri yolda izini buldu, diyor.
ite al kanlar iinde bir elbise, diyor.
Aklarn kan hi eksilmiyor, unutulmuyor.
Mevlana
tarihte, belki hibir uygarlk - u anda bir ksmmzn istemeden de olsa- alt
yapsn oluturduumuz Bat uygarl kadar insana ve evrene ihanet etmi
deildir. Biz bile - biz, yani Muhammed olanlar, ya da Muhammedi olduunu
iddia edenler- bu uygarln u veya bu biimde hizmetinde bulunmakla
insanla ihanet iindeyiz; varla varolua ihanet iindeyiz. Ve bu yle grnyor
ki, btn bir insanl, btn bir varl, varoluu gs kafesimizde,
yrek yerimizde smscak duyuncaya kadar da byle kalacak... Yeryzne yle
baknz... Orada, insan a, sefil ve perian greceksiniz... Orada, Doulu,
Uzakdoulu, Ortadoulu ocuklarn kanlar zerine ykseltilen bir 'Rambo'
uygarl greceksiniz...
HER HCRET BR NKILABTIR
TAKDM
Ya da Darwin, Freud, Marks, Smith... Artk kim iddia edebilir ilahlarn
kuruntularn ocuklar olmadn?
Ve artk sz m kalr 'ehadet Kelimesi'nden baka?..
EHEDU EN L LAHE LLALLAH VE EHEDU ENNE MUHAMMEDEN
ABDUHU VE RASULH!..
a, yoksul, umutsuz ve onursuz braklm milyarlarn varlklarna bir anlam
arama adr.
a, milyarlarn varlklarn bir anlama kavuturma abalarnn sergilendii bir
adr.
a yaanmaya deer hayat, mukadder olan geldiinde yaanm olmaktan

pimanlk duyulmayacak hayat mutlaka ve mutlaka gerekli klan bir adr.
O halde 'ilk insan gibi', ya da 'Son Peygamber' gibi yerimizden dorulalm,
kalkalm, bize hi yoktan verilmi olan ve bizden mutlaka alnacak olan bu
hayat Allah raz olsun diye deerli klalm, vahye uyduralm...
Bu elbette kolay olmayacaktr. nsan olmak da yle... Zorunlu ve tek olann
zorluuna kolaylna braklmaz. Ama bu, zor da olmayacaktr. nk
robotlamak da, klelemek de insann ftratna aykrdr. nk, insan olmak
ancak ve ancak "erefli" olmakla mmkndr...
lmn kolay olduu yerler vardr, yaamann zor olduu yerlerin yansra. Ya
da, yaamann da lm gibi bir grev olduu yerler vardr... Akn, inancn ve
umudun yaamak kadar, lm de gerekli ve sevimli kld yerler vardr... Ve
zamanlar...
Nasl olsa mukadder olan bir lm ehadete evirmek... Neden olmasn ki..
Yaamak bir an deil midir? Ve o an gelmeyecek mi?.. Ve nasl yaarsak ylece
lmeyecek miyiz?.. ehid olmak iin ehidler gibi yaamak gerek... slamn
afa ve Cennet, rengini ve kokusunu ehitlerin gl yaralarndan almaz m?..
Yeryznn her kesinde toplumlarn yreklerini alabildiine kltmek ve
buna kar maddi alklarn sonu yok llerde bytmek beeri sistemlerin
sosyal ve kltrel politikalar haline gelmitir. nsansz ve imansz teknoloji
retimi, yoksul braklm, onursuz braklm halklara sonu gelmez bir ihtiya
retimi haline getirilmitir. Ve insan cennetten karldndan bu gne, belki
tarihinin hibir dneminde bu llerde byle yapay ihtiyalarnn zebunu
olmamtr. Oysa o, Cennetin ocuudur. Birinin ona bunu hatrlatmas gerekir.
Ve o yreini ortaya koymaldr artk...
nsan'n yitirdii Cennet, onun yitirdii anlamdan uzakta deil. Efendimiz
Uhud'da "Kim bir ehidin yeryznde yrdn grmek isterse Talha bin
Ubeydul-lah'a baksn" diye buyurdu.
Bugn, Mslman dnya bir aknlk iinde... yle grnyor ki bu aknlk
kesin tercihlerin bir yaama biimi halinde ortaya konamamasndan
kaynaklanyor... Geri neriler ynla... Ama bin teorinin bir "rnek" etmediine
dikkat edersek bu nerilerin de merhemin zehir olmas gibi Mslman
bnyeyi nasl perian ettiini grrz.
nsan'n ve insanln bir kurtarcya ihtiyac var. Bu, belki dn de byleydi,
yarn da byle olacak. Son Peygamber'den nce o bekleniyordu. O'ndan sonra da
o beklendi ve imdi de beklenen ve beklenmesi gereken O'ndan bakas deil.
Yeryz, O'nun nderliinde daha dn bir inklap yaad Daha dn, bir kere
daha yerinden doruldu insan, ve insanlmz teessrle olsa da derinden derine,
bir kere daha duyduk.
Grlyor ki, kardeler, beklenen bin yllardr beklediimiz uruna Bedir'den,
gnmze kadar can verdiimiz, bin drt yz yl ncesinden bizi bekliyor. O,
"Yaayan Kur'an"dr. Ve kurtulu, ancak ve yalnz O'nunladr. Selm olsun
O'na, line ve ashabna...
Selam olsun O'nun vrisi olan limlere. O limler ki kanlaryla mrekkeplerini
Allah rzas iin sava meydanlarnda yartrrlar...
Kardeler... Size, bildiimiz kadaryla imdiye kadar Trke ile yaynlanmam
bir kitabn sunduumuz kardeimiz Doktor Ali eriat, kan ile kalemini kfre
ve cehle esiz bir sabr ve diren ile yorulmakszn kullanan kardelerimizden
biri... "Hayat, iman ve cihattr" dsturuyla yaad, ehadetle mkfatlandrld.
O, slam inklabnn yap talarndan biriydi. Bize, hayatyla ve ehadetiyle unu
gsterdi ki, kurtulu iin lim olmakla birlikte ehadeti iten bir zleyile
zlemek gerekir.
Smrge lke liderlerinin kendi az bir karlar uruna halklarn ve insanl
emperyalizme sattklar "utan dnemleri"ni yaad bizim gibi. Farkl olarak o,
akn
10
TAKDM
deildi. Bir kere yneldikten sonra, kblesini ikrar ettikten sonra tereddte yer
vermedi. Allah Tel ondan raz olsun.
O bir yrek adamyd, yrek adam... Herkesin paraya, hrete, mevkiye ve gce
koturduu u "Mslman!" dnyada o, srgne kotu. Bu srgn onun hicretiydi.
Yetmedi, lme kotu. Rabb'imiz kendi yolunda lme koanlara nasl bir
hayat balyor, ap-ak. te mslman hayatn srr...
"ehid tarihin kalbidir." demiti, kalbimizin dip-diri tarihi oldu... Onu, yazk ki
afaktan nce, inklaptan nce kaybettik diyeceim ama, hayr..." Allah nurunu
tamamlayacaktr" nasl olsa ve bizler, Mslmanlar artk, ancak ehidlerimizin
says kadar kalabalk bir toplum olduumuzu bilmeliyiz... Allahm, onu ehid
olarak kime kazandrdysan, ona, bizleri de ehid olarak kazandr.
Elinizdeki kitapta, ehid kardeimiz hicretten bahsediyor. Bir kavram olarak
"hicret'ten ve Efendimizin rnek "Hicret'inden. Onun btn dier yorumlar
Kur'an ve Muhammed olan hicret yorumuna baknca geleneksel
mslmanlmzn yetersizliini derinden hissediyoruz. Demek oluyor ki o,
limden bekleneni ifa ediyor. Bize efendimizi ve onun rnek an net bir
biimde anlatyor. Bylece anlyoruz ki, Peygamber ve onun a tarih deil,
hayattr. O, insann hayatyla dile getirmesi gerekendir. Aksi taktirde herhangi
bir tarih kltrnden farkl olmayacaktr, ki bunun da bizi kfrn ellerinden
kurtaramayaca aktr.
11
Kardeler... En azndan, geirdiimiz yzyl unu iyi gstermitir ki,
Mslmanlar olarak baarszlmzn belki tek nemli sebebi, hep yanl bir
yerlerden balamamzdr... Kfr ideolojilerinin kibirli ideologlarnda olduu
gibi maalesef birok kardeimiz de problemi, hep bakalarn deitirmek,
bakalarna bireyler yaptrmak ve bunun doal sonucu olarak da bakalarndan
beklemek biiminde alglamlardr. Kardeler, bu, smrlen lke aydnlarnn
emperyalizmle ibirlii deil midir? Son yz elli yln Trkiye tarihi bunun en
canl rneklerinden deil mi? Zaten inanlarn, ak ve umutlarn yzlerce yldr
bir su gibi yaamak zorunda braklm Mslman halklara sahibine kr
etmeyen teoriler deil, Muhammed yaama biiminin rnekleri gereklidir. Biz
hayatmz Kur'an'a uydurmadka fitneden kurtulmu olamayz. Kardeler,

deimesi ve deitirilmesi gereken bizlerden bakas deil, unutulmasn ki bir
retici hereyden nce iyi bir rencidir. Birinin lmesi gerekiyorsa, o bizden
baka kim olabilir?..
Kardeler.. Nebevi metodu, Efendimizi, yani "Yaayan Kur'an" iyi bilmemiz
gerek... O'nu bir tarih olarak deil, bir hayat, bizim hayatmz olarak bilmek
gerek. slamn inklab byle gerekleti... ehid kardeimiz eriati bu inklabn
verdii ehitlerden yalnzca bir tanesi... u kfr dnyasnda (kfrn hakimiyet
kurduu dnyada) slam, mutlaka ve mutlaka ehadeti ve ehitleri gerektirir.
Hayatlar ehidler gibi olmayanlarn lmleri ehidler gibi nasl olur?..
12
TAKDM
ehidlerin ardndan alanmaz... Onlarn ardndan gidilir. Biz de
alamayacaz... Rabb'imiz "bizi doru yola ilet, kendilerine ni'met verdiklerinin
yoluna. Gazaba urayanlarn ve sapklarnkine deil."
Muhammed Emin Alper
13
ONSOZ
Rahman ve Rahim Allah'n adyla.
Hamd alemlerin Rabb olan Allah'a, selat ve selam
O'nun Rasulne, ashabna ve O'nun izinden gidenlere olsun.
tarih her zaman kafirlerin, zalimlerin ve smrgecilerin dnyaya hakim
olduuna ahitlik yapmaz. Bazen de mazlumlarn, mustazaflarn zalimleri ve
kafirleri nasl cehenneme yolladklarna, insanlara eref ve onurlarn nasl iade
ettiklerine ahit olur.
"Zulmetmekte olanlar, yaknda nasl bir inklaba urayp devrileceklerini
bileceklerdir." (uara: 227)
Yakn tarihte dnyann akl erdiremedii, fakat mazlumlarn kanlar ve
gzyalaryla kalbi sklm an yzak bir slam nklab gereklemitir. Bu
inklap Hz. Peygamber (sav)'in nderliinde gerekleen ikinci slam nklabdr.
Kur'an'n bireysel ve toplumsal deimelere ait yasalarna uygun olarak

gerekleen bu inklabn temel dinamikleri zerinde ciddi ciddi durmamz
gerekmektedir.
15
amzn yzak slam nklabnn nderlerinden biri de phesiz ehid Dr. Ali
ERAT'dir. eriati'nin HCRET konulu kitabn sunmaktan byk bir haz duymaktayz.
nk bizim ciddi manada bir hicrete ihtiyacmz vardr.
Hicret, "Bir kavim kendi nefsindekini deitirmedike Allah onlarn durumlarn
deitirmez." (Rad: 11) yasasna uygun yaplan bir mcadeleye balamaktr.
Hicret, ilk nce nefislerimizdeki her trl gayri slam anlay ve duygulardan
arnmak, amellerimize yerleen gayri slam davran ve alkanlklar
terketmektir.
Hicret, evrensel dnmeyi bilmektir. slamn bir corafyann, bir ikin, bir
mezhebin ve bir lkenin mal deil, btn bir insanln mal olduuna
inanmaktr.
Hicret, insann en ok sevdii fakat Allah'n dininin yaanmasna engel olduu
zaman vatann, milletin, ailenin, sosyal snfn, makam ve mevkinin Allah'n
dinine hizmet etmek iin terk edilmesidir.
Hicret, bir ka deildir. Kafirlere ve zalimlere ter-kedilen haklarmz geri
almak, mcadelenin artlarn yaanr hale getirmek iin hazrlanmaktr. Yani,
geri dn ve hesap sorma eylemidir hicret.
Allah'n m'minlere verdii bu nimetleri ve toprak parasn hi bir kafirin ve
zalimin gasbetmeye hakk yoktur. M'minlerin vatan dncelerinin hakim
olduu yerdir. Ama kafirlerin de mslmanlar Allah'n arzndan srgn etmeye
hi de haklar yoktur. Bugn slam dnyasnn btn zengin kaynaklar kafirler
ve za 16
NSZ
limler tarafndan igal edilmi ve bu nimetler talan edilmekte. M'minler ise bu
kafirlere kul ve kle olarak fak-ru zaruret iinde yaamaktalar. te Hicret bu

zilletin ve zulmn farkna varp kafirlerden hesap sormaya yemin ederek
harekete gemektedir.
Hicretten maksadmz yaadmz mekanlar brakp bir yerlere gitmek deildir.
Bylesi bir tavrn hicretin gerek manasyla bir ilikisi yoktur.
Hicretin tabii sonucu olan inklabn ilk ve nemli olan art hicreti tanmaktr.
Toplumla tanmak, topluma tevhid inancnn yeniden gtrlmesidir. te,
bizim ilk nce hicreti bu manada anlamamz gerekiyor ki sahih bir slam
toplumuna sahip olalm.
Allah'n selam zerinize olsun:
htar Yaynclk
17
KUR'AN'DA HCRET
Onlar ki inandlar, g ettiler. Allah yolunda savatlar. te onlar, Allah'n
rahmetini umarlar. Allah ok balayan, ok merhamet edendir. (Bakara: 218)
Allah yolunda g eden kimse, yeryznde gidecek ok yer ve bolluk bulur.
Kim Allah ve elisi iin g etmek amacyla evinden kar da kendisine lm
yetimezse, onun mkfat Allah'a der. Allah, balayandr, esirgeyendir.
(Nisa: 100)
Onlar ki inandlar, hicret ettiler; Allah yolunda mallaryla, canlaryla savatlar
ve onlar ki (yurtlarna genleri) barndrdlar ve yardm ettiler. te onlar,
birbirlerinin velisi (dostu, koruyucusu)dirler. (Enfal: 72)
Ey inanan kullarm, benim arzm genitir, bana kulluk edin. (Eer bir ehirde
bana kulluk etmeniz mmkn
19
deilse, bana rahata kulluk edeceiniz bir ehre gn) (Ankebut: 56)
nanan, hicret eden ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla savaanlarn, Allah
katnda dereceleri daha byktr. te kurtulua erenler onlardr.
Rableri onlara, kendisinden bir rahmet, rz ve srekli kalacaklar nimeti bol
cennetleri mjdeler.
Orada ebedi kalacaklardr. Allah, ite byk mkfat onun yanndadr. (Tevbe:
20/22)
Rab'leri onlara karlk verdi: "Ben, sizden erkek kadn, hibir alann iini
zayi etmeyeceim. Hep birbirinizdensiniz. G edenler, yurtlarndan
karlanlar, yolumda ikence edilenler, vuruanlar ve ldrlenler... Elbette
onlarn ktlklerini rteceim ve onlar, altlarndan rmaklar akan cennetlere
sokacam. (Yaptklarna) Allah katnda bir karlk olarak (onlara bu nimetleri
vereceim). Karlklarn en gzeli Allah katndadr. (Al-i imran: 195)
Onlar ki inandlar, hicret ettiler. Allah yolunda savatlar ve onlar ki (g edip
gelen m'minleri) barndrdlar ve (onlara) yardm ettiler. te gerek m'minler
onlardr. Onlar iin ba ve bol rzk vardr.
Onlar ki sonradan inandlar, hicret ettiler, sizinle beraber savatlar; ite onlar
da sizdendir. Rahim sahipleri (kan akrabalar), Allah'n kitabna gre
birbirlerine daha yakndrlar. Allah hereyi bilir, (Enfal: 74-75)
Kendilerine zulmedildikten sonra Allah urunda g edenleri, dnyaya gzelce
yerletireceiz. (Onlara vere20
KUR'AN'DA HCRET
ceimiz) ahiret mkfat ise daha byktr. Keke bilseler.'(Nahl:41)
{Tarafmdan) De ki: Ey inanan kullarm, Rabbinizden korkun. Bu dnya
hayatnda gzel davrananlara gzellik var. Allah'n yeri genitir. (Bir yerde
ibadet ve itaatini yapamayan inancna gre yaamayan kimse bunu yapabilecei
baka bir yere gebilir). Ancak sabredenlere mkafatlar hesapsz denecektir.
(Zmer-10)
Allah yolunda hicret eden kimse yeryznde gidecek ok yer ve bolluk bulur.
Kim Allah ve Elisi iin g-etmek maksadyla evinden kar da kendisine lm
yetiirse mkafat Allah'a der. Allah balayandr, esirgeyendir. (Nisa-100)
nkar edenler seni tutup balamalar, ldrmeleri ya da yurtlarndan
karmalar iin sana tuzak kuruyorlard. Onlar tuzak kurarken Allah da onlara
tuzak kuruyordu. Allah tuzak kuranlarn en iyisidir. (O kendisine tuzak

kuranlarn tuzaklarn balarna geirir, (Enfal- 30)
Eer siz o (Elimiz Muhammed)'e yardm etmezseniz iyi bilin ki; Allah ona
yardm etmiti: Hani yalnz iki kiiden biri olduu halde inkar edenler kendisini
(Mekke'den) kardklar srada ikisi maarada iken arkadana zlme Allah
bizimle beraberdir diyordu. (te o zaman) Allah ona (yardm etti). zerine
sekine (huzur ve gven duygusunu, indirdi ve onu sizin grmediiniz askerlerle
destekledi. nanmayanlarn szn alaltt. Yce olan yalnz Allah'n szdr.
Allah daima stndr. Hkm ve hikmet sahibidir. (Tevbe-40)
21
Allah yolunda g edip sonra ldrlen veya lenlere gelince Allah onlar en
gzel bir rzkla bekleyecektir. Dorusu Allah, rzk verenlerin en iyisidir.
Onlar memnun olacaklar bir yere sokacaktr. (Orada gzn grmedii,
kulan iitmedii, insann hatrna gelmeyen nimetler bulacaklardr.) Dorusu
Allah, bilendir, hakimdir. (Hacc: 58-59)
Dnn ki bir zaman siz azdnz. Yeryznde hrpalanyordunuz. nsanlarn sizi
kapp gtrmesinden korkuyordunuz. Allah, sizi barndrd, sizi yardmyla
destekledi, sizi gzel eylerle besledi ki kredesiniz. (Enfal: 26)
Size ne oldu ki Allah yolunda ve "Rabbimiz bizi u, halk zalim kentten kar,
bize katndan bir koruyucu ver, bize katndan bir yardmc ver." diyen zayf
erkek, kadn ve ocuklar urunda savamyorsunuz? (Nisa: 75)
Nefislerine yazk eden kimselere, canlarn alrken melekler "Ne ile idiniz
(dininiz iin ne yapyordunuz)" dediler. (Bunlar): "Biz yeryznde aciz
drlmtk." diye cevap verdiler. Melekler dediler ki: "Peki, Allah'n yeri
geni deilmiydi ki onda g edip gnlnzce yaayabileceiniz bir yere
gid)eydiniz?" te onlarn dura cehennemdir, ne kt bir gidi yeridir oras!
Yalnz hibir areye gc yetmeyen ve g iin yol bulamayan, gerekten zayf
erkekler, kadnlar ve ocuklar hari
nk Allah'n onlar affetmesi umulur. Allah, ok affeden, ok balayandr.
(Nisa: 97-99)
22
KAVRAM OLARAK HCRET
nsan dnyay hibir zaman Corafya ilminin sz ettii biimde ve lde
gremez. Kiinin dnya gr yesi bulunduu toplumun maddi ve manevi
llerine baldr. Yeryz bir ferdin gznde, iinde yaad kentin
(Medine'nin) deimesi lsnde deiebilir ancak. Hatta denebilir ki ferdin
sahip olduu zihinsel biim, onun sahip olduu drt snfsal dalyla da ayn tip,
ayn l ve benzerliktedir. (Toplum, doa, tarih ve nefsin sosyolojik konumu,
ferdin drt snfsal daln belirler.) Yani bir bakma d dnya ferdin gznde,
kendi toplumundan ve kendi snfndan yansyan olaylar ve grntlerden
olumu bir biimdir. D dnya, toplumbilim dilinde zihniyet ve bireyin
sjesinin (grnmeyenin), gereklik ve bireyin objesini (grnenini) kendi
23
zerinde yontup renklendiren bir ressam ve bir heykeltratr.
Bergson'un deyimiyle, d dnya, 'kapal toplum'da1 yaamakta olan bir ferdin
gznde snrl, kk, durgun bir dnyadr. Bunun aksine, 'ak top-lum'a2 bal
olan bir fert ise ayn dnyay snrsz ve srekli deiim iinde grr. Birincisi
iin yeryz, memleketinden biraz daha byk bir toprak parasdr. Gkyz
ise, ona her taraftan kapal olan, ok yakn ufuklarnda yerle balantl,
kmbetleri andran durgun ve donuk bir atdr. Kaf Da, varlk leminin snr,
Cabulsa ve Cabulka(2) ise varlk leminin uzanabildii en son noktalardr.
Mesel yeryzne Arap yarmadasndan bakacak olsa grecektir ki, o mmur
yerden (Arap yarmadasndan) baka mmur yer yoktur. Evet, kapal bir top(1) Kapal Toplum/Din ve Ak toplum/Din kavramlar Fransz Filozof Henry
Bergson'a aittir. Kapal toplum veya din udur: nan, amel, gelenek ve grenek
kalesinde kiinin dnceleri tutsak durumundadr. Bundan dolay da devaml
durgun haldedir. Asrlar gese de gene durgun ve hareketsiz kalr. Bir deiim
gstermez. Bunun tersi olan Ak toplum veya din ise udur: nan, amel,
gelenek ve grenekler kalesinin kaplar krlmtr. Bunlar dier toplum ve

dinlere aktr. Bu durum onun deitiini, genileyip zenginletiini gsterir.
Bylece srekli bir olgunlua gider. Yahudi kavmi ve dini kapal toplum veya
dine rnektir. slam dini ve hicretin ikinci, nc ve drdnc asrlarndaki
islam toplumu da ak toplum veya dine rnektir. Habeistan Hristiyanl
kapal toplum ve dine, Bat Avrupa Hristiyanl ise ak toplum ve dine
rnektir.
(2) Cabulsa ve Cabulka, biri douda, dieri batda olduu dnlen efsanevi
ehirler.
24
KAVRAM OLARAK HCRET
lumda lem kiisel, basit, ok kk ve hareketsiz bir 'at'dr. Ve onun ok
yakn olan snrlarnn tesinde -ki bu snrlar vatan snrlarndan birazck daha
uzaktr-yokluk, mutlak gizlilik ve karanlktan baka birey yoktur.
Toplum biimlerden oluur. Ferdin hak, det, gelenek ve grenekleri toplumu
oluturur. Din ise 'gkten inmi olan' deiiklik kabul etmez, 'niin' ve 'nasl' olmayan,
cebr, kat kurall, akl ve mantktan uzak, sebep-sonu ilikisine nem
vermeyen, kendisine bal kiilerin ruhsal yaplarna gre biimlenen ve tek bir
'biim'i ve 'seviyesi' olan inan ve meller btndr. Krkrne bir ballktr.
(Bir lde doru olan) Durk-heim'n deyimiyle 'Din, toplumun genel ruhunun
d grn ve bytlmdr'.
Toplumbilim aratrmalarnda, zellikle medeniyetlerin, toplumlarn ve dinlerin
balanglarndan gnmze uzanan tarih hikyelerinde grlen odur ki insann
-gerek birey gerek toplum olarak- 'yer'e ballnn temel esas din ve dnya
grdr. Toplumbilim bu esasn doruluunu toplumsal snflar zerinde de
gstermitir. ifti snf, toplumsal snflarn en donuk, en hareketsiz olandr.
Bergson'un deyimiyle toplumsal snflarn en 'bal' olandr. nsan-yer ilikisini,
bu ilikinin ruhbilim ve toplumbilimdeki yerini dikkatlice inceleyen ve ruhbilim
konusunda sz sahibi olan aratrmac Holbach bunun sebebini salam ve sabit
bir ilikiye balamaktadr. Ona gre bu snf yer ile (zemin ile, toprak ile) vardr
ve yer onun varlnn gerei olmutur.

25
Hatt yer iftinin tek dostu, ezel ebed mekn ve manev mirasnn sahibi
olarak grnr. ifti, topraa balln ilh ve dini bir ballk olarak alglar.
Yer onun iin refah ve huzurdur. O yapt tarm, manevi ve beeri kiiliiyle,
ailesiyle, inanlaryla, ahlk ve toplumsal temelleriyle bir olarak grr. Bu
durumun dilbilime yansmalarndan biri udur: iftileri adlandrmak iin genel
olarak yer'in deiik biimleri kullanlr. Gebe isimleri yer ile deil, daha ok
hareket ile ilintilidir. (Anadolu'da gebelere neredeyse tamamen Yrk denmesi
ve bu kelimenin 'yr' fiiliyle ayn kkten olmas mellifi hakl gsteriyor.)
Btn bunlardan sonra denilebilir ki u veya bu biimde hareket imkn
tanmayan mekn, toplumu veya ferdi balar, donuklatrr, hareketten alkoyar.
Bylece o toplum veya fert ilerlemekten, ykselmekten, deiip gelimekten ve
genilemekten yoksun kalr. Bunun doal sonucu olarak da dnce, duygu,
akl, ilim, sanat, kltr, din ve dnya gr donar, canlln yitirir ve lme
hkm giyer. Veya kendisiyle ilikiye giren hareketli, da ak bir din, kltr ve
toplumun iinde eriyip yok olur.3 Bat toplumu ortaan kapal kafesi iinde
Avru(3) Bana gre Yunanllarn gerilemesi ve onlarn hasta Rum toplumundaki
k 'site'lerin kapal kalelerinde mahsur kalmalar ve d lemle balarnn
kopuk oluudur. Her yabancy Berber olarak nitelemeleridir. (Barbar kelimesi
buradan kaynaklanyor. Nihayet Bat dillerinde yabanc ve vahi anlamn
kazanyor. Cahili Araplarn kendilerinden olmayan btn kavimlere 'Acem'
demeleri gibi. Bunun delillerinden biri de onlarn kt dnceleridir. Din ve
felsef potansiyellerinin kendilerine has
26
KAVRAM OLARAK HCRET
pa'y lemin merkezi olarak gryor. Katolik mezhebini de lemin dini
sayyordu. Ona gre yeryz insanl 'dik vcutlu, geni trnakl, amur derili,
plak, pazara gidip eve dnen iki ayakl bir hayvan'd. Belirli olan, beyaz derili,
mavi gzl, sar sal... tesi kfiristan... biraz gizemli, artc bir ey... Ona
gre lemin dousu Cenova... Ve Venezella'dan tesi tam bir efsane. lemin
bats Lizbon.. tesi yokluun smsk kucanda ve mehul... Avrupalnn
kapal kaplar ardndaki yzlerce yllk uykusu bu dncelerinden
kaynaklanyordu. Hal savalar4 bu kendi iine mahkum kalenin kaplarn
douya ancaya kadar bu byle devam etti. Kendinden baka bir din grmemi
olan Hristiyanlk gzn slama anca Bat kafesinden milyonlarca insan
dklverdi. Ve bu insanlar lemlerin tesinde baka bir dnyann, baka
toplumlarn var olduunu grdler. Binlerce perde kalkt gzlerinin nnden ve
yepyeni ufuklar belirdi. Dnya, gerek boyutlarna yaklat. 'Biz'den baka
'bakalar'n, 'yalnzca buras'ndan baka 'baka yerler'i grdler, tandlar.
teleri bilinmez kaleler kt nlerine. Ve dnya grlmesi gereken bir alan
olarak alverdi nlerinde birden bire. Sarslmaz imanolmasyla
varoluun anlamsal ve evrensel ynn kardlar. Sonuta kendilerini
halihazrda var olan geni, ak ve byk bir dinin kollar arasna braktlar.
Susuzluklarn Kzldeniz sahillerindeki Hristiyanlktan giderdiler.
(4) Hans Portoz Avrupa'nn uyann, keifler, slahatlar dnemini, Rnesans ve
btn bir Bat uygarln Hal seferlerine balyor.
27
lar sarsld, kopmaz sanlan balar koptu. Saysz kalplar krld ve hareket
balad. Toplumbilim diliyle sylemek gerekirse, 'toplumsal zaman' gsteren,
bin yl nce 395(5) rakam zerinde donup kalm olan saatin akrebi harekete
geti ve gnden gne hz kazand.
Beyaz adam, yeryzn tanma isteini Hal seferleriyle kazand. Bu geni ve
hareketli dnya Batnn cesur ve aratrmac insanlarn yeni yerleim blgeleri
tanmaya, yeni yollar aramaya sevketti. 15. ve 16. yzyllarda byk dnya
seferlerinin, corafi keiflerin, yeni deniz ve kara yollarnn sebebi buydu. Artk
efsanevi Asya'nn gizemli Afrika'nn ve zengin Amerika'nn kefi, dnya
grnn geniletilip uygarlnn bu temellere oturtulmas kanlmazdr.

Gerek tarihiler gerek toplumbilimciler her zaman unu iddia etmilerdi: Hal
seferleri (yani bir grup Batlnn douya hicreti), corafi keifler ve dnya turlar
(yani Asya, Afrika ve Amerika'ya hicret) Avrupa'nn uyanmasnn, harekete
gemesinin ve bugnk Bat medeniyetinin ilk ve temel esasdr.6 Bu durum,
hicret esas zerine kurulmu olan bugnk
(5) Bu tarih Ortaan balangcn ve 1453 stanbul'un Mslmanlar tarafndan
fethi de Ortaan sonu kabul ediliyor.
(6) Dou ve Bat'nn en byk medeniyetini oluturan yar vahi, Arya
kavimlerinin gneye ve batya doru hicret etmeleri, Smer, Babil, Akad ve
Aram slalerinin byk uygarlklarn kurulmasna sebep olmalar, Sami kavminin
Beynelnehreyn (iki rmak aras-Mezopotamya), Msr ve Kuzey Afrika'ya
hicret edileri, israiloullarnn Msr'dan Filistin'e hicretleri, Berberilerin batya
ve douya hicretleri; Frenklerin, Hunlarn, Slavlarn, ngiliz ve Saksonlarn...
Avrupa'ya hicretleri u gerei gsterir: Bedev kabile toplumlarnn merkezi ve
byk toplumlar haline geiinin temeli hicret eylemidir.
28
KAVRAM OLARAK HCRET
Amerika'nn uygarlnda daha ak bir biimde grlmektedir. Avrupa'nn
macerac insanlar kendi lkelerini terkedip yeni ktalara hicret etmekle bugnk
byk ve ileri toplumun temelini atmlardr. stelik bu insanlar lkelerinde
kalacak olsalard, ya katil, ya da soyguncu olacaklard
nsanlk tarihindeki kapal ve ak dinlerin, kapal ve ak toplum ve
uygarlklarn incelenmesi u gerei ortaya karmaktadr ki, hicret fert veya
toplumun yer'e bamlln koparr, onu (fert veya toplumu) bamllktan
kurtarr. Hicret, insan ve toplumun dnya grn deitirir ve sonuta da
dinsel, fikirsel, duygusal donukluu ve gerilemeyi iptal eder, toplumsal
rmeyi nler. Topyekn bir hareket ve toplumsal bir dirili sebebi olan hicret,
insan, iinde bulunduu drt donuk unsurdan (Tarih, toplum, tabiat ve ten)
kurtararak yce ve kmil makamlara ulatrr.
Her uygarln ardnda bir hicret vardr. Aratrp incelediimizde grrz ki her
byk toplumun ardnda mutlaka bir hicret vardr. Hicret, Kur'an'da ve Peygamber
(s)'in hayatnda tarihi bir olaydan ok farkl bir olaydr. slamda Hicret'in
konumuna bakacak olursak greceiz ki, o byk ve toplumsal bir esastr.
29
LK HCRET
mslmanlarn Habeistan'a ilk hicreti Peygamber (s)'in emriyle oldu. Mekke
ehrini ortasnda bir esir gibi tutan ovada sakin bir hayat srdren bir grup Arap,
ilk kez kabilelerinden ve lkelerinden ayrlyordu. Sadece bu da deil. Bunlar ilk
kez grup halindeki bir muhaceretle yabanc bir lkeye uzanyor, denizleri ayor,
bir baka ktaya ayak basyorlar, rk, dini, toplumsal hayat, siyasi otorite biimi
farkl bir lkede yaamay semi oluyorlard.
Medine'ye hicretten nce Birinci ve kinci Akabe grmelerinde slami
Hareketin lideri yani Peygamber (a.s.) ile slam cemaat yani mminler arasnda
yaplan grmelerde genel olarak u hususlar zerinde anlama yaplmtr.
31
"Bollukta, rahatlkta olduu gibi sknt anlarnda sevinte de Hz. Peygamber
(a.s.)'a itaat etmek esastr. Peygamber herkesin nefsi zerinde tutulacak, hi
kimse ona muhalefette bulunmayacak. Hi bir knaycnn knamasndan
korkulmayacak.
Kesinlikle Allah'a irk koulmayacak, hrszlk ve zina yaplmayacak. ocuklar
ldrlmeyecek. Kimseye iftirada bulunulmayacak. yi ilerde Hz. Peygambere
kar gelinmeyecek. Peygamber'in harb ettiiyle harp, bar yapt kimseyle
bar halinde olunacaktr." Konuya iaret eden ayet-i kerime yledir: "Sana biat
edenler (slam urunda lnceye kadar savamak zere sana sz verenler)
gerekte Allah'a biat etmektedirler. Allah'n eli, onlarn ellerinin zerindedir.
Kim ahdini bozarsa, kendi aleyhine bozmu olur. Ve kim Allah'a verdii sz
tutarsa Allah ona byk bir mkfat verecektir." (Fetih suresi, 10- ev)
Sonra, Medine'ye byk hicret balyor. Bu hicretle Medine, hem kapal
kaplarn da ayor, hem de Kurey muhacirlerini yeni bir toplumla, yeni

artlar ve meknlarla tantryordu. Medine'de Peygamber (s)'in taknd
siyaset, sadece etki alann geniletmek, elilerin Medine'ye rahata gidi
gelileri, ran, Anadolu, Msr, Yemen ve benzeri yerlerle iliki kurmak deildir.
Hatt slam Peygamberi (s)'nin, Arap kabile toplumunun kapal dnya grn
yaymaya alt, hi de iddia edilir cinsten deildir. Aksine, son derece aktr
ki Peygamber (s)'in szlerinde ve Kur'an'n ayetlerinde 'muhaceret',
32
LK HCRET
zellikle de bunun fikr ve itikad biimi, deerli ve kutsal bir esas olarak, hatt,
'insan bir zorunluluk' olarak aklanmtr:
"Onlar ki inandlar, hicret ettiler. Allah yolunda savatlar; ite onlar Allah'n
rahmetini umarlar. Allah, ok balayan, ok merhamet edendir." (Bakara-218)
Burada 'doru yol'daki 'muhacir'i 'mcahid' konumunda saymakla
kalnmamakta, daha da teye gidilmektedir. Kur'an dilinde, kelime veya
kavramlarnn ncelik- sonralklarnn nem tadklar bilinen bir gerektir. Bu
yette 'muhacir' 'm'min'den hemen sonra, araya bir ey konulmadan ve
'mcahid'den nce zikredilmektedir. Bu durum bouna ve tesadf deildir.
"Hicret edenler, yurtlarndan karlanlar, yolumda ikenceye maruz kalanlar,
vuruanlar ve ldrlenler... Elbette onlarn ktlklerini rteceim. Ve onlar
altlarndan rmaklar akan cennetlere sokacam, (yaptklarna) Allah katnda
bir karlk olarak (bu nimetleri vereceim). Karlklarn en gzeli Allah
katndadr." (Al-i m-ran-195)
Bu ksa yet ak bir biimde zulme maruz kalanlar iin hicret etmeyi hayat
yolunda daha iyi bir esas olarak zikrediyor. Yine bu yette hicret, nimetlerden
yararlanmada nemli bir esas olarak zikrediliyor. Nahl-41 'de ise dnya
nimetlerinden daha fazlasyla yararlanma sonucunu getiren bir esastr hicret:
"Kendilerine zulmedildikten sonra Allah urunda hicret edenleri dnyada
gzelce yerletireceiz. (Onlara
33

vereceimiz) Ahiret mkfat ise daha byktr. Keke bilseler."(Nahl-41)
Bir de u yete baknz. Ten sevgisi, toplumsal yaant, dar bir siyasi gr ve
her trl zaaf sebebiyle kendilerini zillete drenlere, zulm, bask ve fesat altnda
canlarn sessizce teslim edenlere, zahmete ve skntya kapanmayanlara
bir mesajdr:
"Nefislerine yazk eden kimselere, canlarn alrken melekler, 'ne ite idiniz?'
dediler. (Bunlar:) 'Biz yeryznde ciz drlm idik' diye cevap verdiler.
Melekler dediler ki 'Peki, Allah'n arz geni deil miydi ki? Onda hicret edip
gnlnzce yaayabileceiniz bir yere gid)eydiniz.' te onlarn dura
cehennemdir. Ne kt bir gidi yeridir oras. Yalnz hi bir areye gc yetmeyen
ve hicret iin yol bulamayan, gerekten zayf erkekler, kadnlar ve
ocuklar hari. nk Allah'n bunlar affetmesi umulur. Allah ok affeden, ok
balayandr. Allah yolunda hicret eden kimse yeryznde gidecek ok yer
bulur, bolluk bulur. Kim Allah ve resul iin hicret etmek amacyla evinden
kar da kendisine lm yetiirse, onun mkfat Allah'a der. Allah
balayandr, esirgeyendir." (Nisa-97-100)
Burada, hak ve zgrln, daima alak atlar altnda, kapal kaplar ve yenilgi
kabul etmez kaleler ardnda tutsak edildiini ve yok edildiini sylemek mmkn
deildir. Burada, Allah Teal gnlnde iman atei tutuan ve omuzlarnda
bir risaletin arln duyan insana, sanki yle emir buyurmaktadr: Allah'a
yneldin;
34
LK HCRET
evini terket. Ka. Benim zorluklarla doduum yerde lnemez. Nerede
zgrce yaayabiliyorsan evin, ailen, ehrin ve kavmin oradadr. mann zgrce
yaayabilecein yerdedir. Zulm ve basknn olduu yerde, gerein
kleletirildii yerde kalma. Zira kara ve deniz genitir ve insan oktur.
Canlarn, mallarn, rahatlarn korumak amacyla teslim olup orada kalanlar
kendilerine zulmetmilerdir. Cann, maln ve rahatn kazanp korumak
amacyla imanlarn ve zgrlklerini satm olduklar iin mahrum

kalacaklardr. Bunun aksini yapanlar, yani Allah yolunda hereyden
vazgeenler, hicret ile kaybettiklerinden kat kat fazlasn, hicret ile elde
edeceklerdir. Tarih de bunu gstermiyor mu?
Kur'an'da, 'muhaceret' ve 'darb- fi'l ard: yurdundan kma veya karlma' gibi
ifadelerin kullanld yerlerde aka gryoruz ki Kur'an, doum yerinin,
kavim, yurt ya da toplumun terkedilmesiyle unlar istemektedir:
1- insann (m'minin) zgrlk ve erefinin korunmas. (Ashab- Kehf in
yaad hicret. lk Mslmanlardan bir ksmnn Habeistan'a hicretleri.)
2- Bulunulan yerdeki zalim ve zorba toplumsal veya siyasal otoritelere kar
daha iyi bir mcadele iin daha uygun ve daha yeni imknlarn elde edilmesi.
Bir baka deyile, zgr bir dn iin hicret. (Musa'nn hicreti, Mekke'den
Medine'ye hicret.)
35
3- Her Mslmann grevli olduu btn insan topluluklarnn, btn halklarn
ve btn milletlerin uyan, zgrl ve mutluluu iin, tebli. Yine bu
sorumluluun gerei olarak dnyev ve insan bir risaletin balatlmas iin
hicret. (retmenlerin yalnz ve yalnz bu sorumluluk ile kentlerinden ve
yurtlarndan ayrlmalar)
4- Yeryzndeki bilimsel, ya da teknolojik gelimeleri aratrp tanmak
amacyla yaplan hicret. Kur'an'n derin ve kapsaml deyimiyle 'afak ve enfs'n
dolalmas. Tabi bilimlerin, zellikle de corafya, iktisat, jeoloji, botanik,
klimatoloji gibi bilimlerin tannmas. Kavim, soy, rk, mmet ve toplumlarn
tannmas. Toplumsal, siyasal ve ekonomik yaama biimlerinin tannmas.
Gelenek, grenek, inan, dnce, din gibi konularn, her ynyle insan
bilimlerin, etnoloji, antropoloji, sosyoloji gibi ilimlerin tannmas. Bu da ksr
'Aristovari' bir slupla deil, yeni ve bilimsel bir slupla, gzlem, deney ve
aratrmayla olur. Oturup da 'grnen'le 'yzeysel mantk'la, 'akln
ispatlamas'yla tabiat olaylarn ve hayat artlarn tanmaya kalkmak abes olsa
gerektir. Hayat' yerinde tanmak gerekir. 'Cem'i ve mani'in tarifi' diri olan
renmeye yetmez. Gidip gezmek, dolaarak renmek, dnmek ve fikretmek
gerekir. Tarih, tarih felsefesi veya gemi a toplum ve uygarlklarnn
dou, ykseli, gerileyi, ve lm sebeplerinin snflandrlp incelenmesi
Kur'an'da duyusal ve grsel ilimler olarak zikredilirler. Ne yazk
36
LK HCRET
ki byk tarihiler bu konular, hal sanat, felsefe veya edebiyat saymaktalar. Ve
bylece de konuyu soyut, zihinsel ve mantksal bir oyuna evirmekteler. Bir
bakma, Bacon, Descartes, Nevvton veya Galile tabii bilimsel iin hangi slubu
kullanyorsa, Kur'an ayn slubu tarih iin -ki tarihle msbet bilimlerin arasnda
henz uzun bir mesafe vardr- kullanyor. Kur'an bir yandan tarihi n plana
karrken dier yandan da ilim iin hicret etmeyi dini bir hkm olarak
vazediyor^:
"Yeryznde hi gezmediler mi ki kendilerinden ncekilerin sonunun nasl
olduunu grsnler?" (Yusuf-109)
"Yeryznde dolan da yalanlayclarn sonunun nasl olduunu grn" (Al-i
mran-137)
Kur'an'da, dnlmesi gereken ve 'hicret' kelimesinin anlamna son derece
genilik ve derinlik veren bir
(1) Kur'an'n ilim ve aratrma konusundaki slubunu, tarihin Kur'an'daki
deerini, tarih olaylarn nasl sonulandn, tarihin toplumbilimdeki yerini
tanmak ve siyas-toplumsal mesele ve artlar inceleyip tahlil edebilmek iin
Kur'an kssalar Kur'an bak asyla derinlemesine incelenmelidir. Bir tarihi
ve toplumbilimci gznde Rm sresi bu adan parlak bir rnektir. Bu sre
Rumlarn iranllara kar muzaffer olacaklarn nceden bildiriyordu. Bu
ngrn artclnn etkisi altnda da 'istikbli, gereklemi bir biimde
sunuyor. Mfessirler, Kur'an'n bu 'gayb' yn zerinde oka durmular, ancak
ok daha derin olan ynn grmemilerdir. Kur'an'n gr, bu srede
batanbaa apak ve derin olan ilm meselelere de uygulanmaldr. Etnoloji ve
antropolojiden beslenen yeni toplumbilim, tarih ve toplumbilimin de bir "hicret'e

ne kadar muhta olduunu gstermektedir.
37
zellik de bu kelimenin genel ve mutlak anlamda kullanlmasdr. Bu, ayn
zamanda Peygamber(s)'in bilinen hicretini de (-ki biz hicretin asl veya hicretin
hkm demeyi daha ok tercih ederiz) ifade etmektedir. Hicret kelimesinin
anlam derecesi yle ycelmi, yle genilemitir ki, kelime yeryznde bir
yerden bir yere gitmekten ok tede anlamlar kazanmtr. Ruhun, fikr ve ahlk
her trl inklb bu kelime ile ifadesini bulmaktadr.2 Bizim, ok zengin ve
derin bir anlam tayan 'hicret' zerinde durmamzn sebebi budur. Anlamak,
halinin ifade ettii anlamda ilerlendike, 'hicret' daha iyi anlalacaktr.
Kur'an bir Mslman (slam dorudan doruya kitap ve Snnet'ten renmeye
alan geleneksel slam ile yetinmeyen Mslman) imandan hemen sonra, hatt
bazan da cihattan nce kendini byk bir esasla kesin bir emirle kar karya
bulur: ve d lemden hicret. Topraa ve ruhun derinliklerine doru yol alma.
Artk kalnamayacak bir yer alana mekndan ve varolmaya demez bir
durumdan kurtulu. Muhaceret, sadece kiinin doduu yerden ayrlmas demek
deildir. Ayn zamanda kiinin kendi benliinden hicret etmesi demektir. te
slam'n gerek ferdi, gerek toplumu ryp yok olmaktan kurtulmalar iin
harekete armas, byledir. slam kiiyi i leminde de d leminde de
inklba arr. nsan iin durgunluk, donukluk ve hareketsizlik (2) Kur'an'n Peygamber(s)'e hitab 38
LK HCRET
rmedir, lmdr. slam, inklab bir tavrla mmkndr. Ve islam bu tavr
hicretin ilm mucizesiyle salar. Afaki hicret, enfs hicret...3
Bu iki tr hicretin de ruhbilim ve toplumbilimde aratrlmas yeterli deildir.
Yine, slamn kaynanda, bir esas olarak var olan bu byk deerin burada tam
anlamyla anlatlabilmesi mmkn deildir. Bu iki tr hicret de bamsz ve
kapsaml aratrmalar gerektirir. Bizim burada hatrlatmadan geemeyeceimiz
nemli bir nokta vardr: slam, byk ruhlarn ve ileri uygarlklarn kendilerinde
var olan hayret ve hayranlk uyandran hicret olaylarndan derin bir bilimsel
yaklamla sz etmektedir.
Peygamber (s)'e iman etmi ilk arkadalarnn 'Muhacirin' olarak
adlandrlmalar byle bir gre rnektir. Peygamber(s) btn sfatlar iinden
onlara 'muhacir' sfatn vermitir. O isteseydi kendi byk nsezilerin(3) Yzylmzn en byk tarihilerinden olan Arnold Toynby, "Tarih
Aratrmas' adl eserinde 'Hicretin Asl ve Dn' adyla bir gr belirtir. Bu
konuda yle syler: "Beer tarihinde bir medeniyetin veya bir cemaatin
kurucusu olan byk ahsiyetler hayatlarnn bir dneminde, nce yurtlarn
terketmiler, toplum ve topraklarndan ayrlmlardr. Yklenmi olduklar
byk ve erefli grevlerini balatmak iin bir hazrlk dnemi olan bu gaybet
zamanndan sonra da kavimlerinin arasna dnmler ve hareketlerini yeniden
balatmlardr. Gerek u ki, bu byk dnler her zaman sessiz bir hicretten
sonra olmutur. Ruhlarda temel olan byle bir hicrete, ibrahim, Musa, Zerdt,
Buda ve slam Peygamberi (ki O'nun Hira'daki on be yllk skt ve inzivas
toplumundan uzak kalmas saylr) sahiptirler."
39
den bir sfat karp verebilirdi. Eer hicret slam inancnda byle yce
olmasayd Peygamber(s) kendisini candan seven bu insanlara baka yzlerce
zelliklerinden dolay deiik sfatlar takabilirdi. Onlarn cesaret ve
fedkrlklarndan, Peygamber(s)'in sknt dolu gnlerinde onu yalnz
brakmayp yardmc olmalarndan, ikencelere kar sabretmelerinden,
tehlikeleri gze almalarndan, ihls, cmertlik, fedakrlk, hakkatperestlik ve
can, mal, aile ve toplumsal statlerini hie saylarndan, hareketin temel
talarn yerletirmede byk pay sahibi olularndan hareketle kendilerine
binlerce sfat yaktrabilirdi. Fakat Allah'n Rasl sadece ve sadece 'Muhacir'
sfatn seti.
Bu gr pekitiren bir dier olay da ilk Mslmanlarn Mekke'den Medine'ye
hicretlerinin 'tarihin balangc' saylmasdr.4 Bu, zerinde oka dnlmesi

gereken bir konudur. nk, tarihin balatlmas hadisesi tarihte daima ya bir
din liderinin doumuyla, ya da bir hareketin liderinin zaferiyle sz konusu
olmutur. Bir anlamda tarih, daima sansasyonel bir olayla balatlmtr. Ve ne
yazk ki bu, ounlukla snflarn ya da kavimlerin gururuna hitap etmitir
sadece veya Hazreti Mesih'in doumunda olduu gibi 'insan' gereksiz klan bir
'te' anlaynn mutlak hakimiyetini ifade etmi, bylece de kilise despotizmine
destek salamtr. Tarihin ba(4) 17. veya 18. ylda, mer (ra), Ali (kv)'nin tavsiyesiyle Fil Vak'asn
balang kabul eden tarihi kaldrm yerine Hicreti balang tarihi koymutur.
(Tarih-i Taberi)
40
LK HCRET
laynn, bir anlamda zamann balay olduu dnlrse, slamn tarihi
byle bir olayla balatmamasnn anlam akla kavuur. slam, ne
Peygamber(s)'in doumunu, ne de onun byk fetihlerinden birini tarihe
balang yapar. Hatt onun b'seti bile tarihe balang yaplmamtr. Tarihin,
bir anlamda da zamann balangc Hicret'tir.
Artk Peygamber (s)'in kavminin, atalarnn ve anlarnn yurdu olan Mekke,
Kurey'in sava alandr. On yllk bir mcadele kentin salam kalelerinde,
alak ve alaltc atlarnda (kapal toplumlarnda), kk bir gedik bile
aamamtr. Ya orada kalarak rmek ve lmek, ya da ak iin, iman iin,
zgrlk iin, ksacas ilahi risaletin teblii iin hicret etmek...
Gheorghiu'nun dedii gibi "Kabile ve aile lde yeeren ve hibir ferdin, onun
glgesinden ayr yaayamayaca tek bir aatr (ecere). Peygamber (s),
hicretiyle ailesinin etinden ve kanndan beslenmi bir aac (ecereyi) Rabb'i
iin kesti." /
Muhammed(s) Mekke'yi terketmeli, ama nereye?.. Buras olmayan her yere.
Buras olmasn da neresi olursa olsun. zgrce yaanabilecek her yer. nsanlk
iin, insani olann (ki bu Kur'an olandr ayn zamanda) ina edilebilecei,
cihadn yaplabilecei her yer olabilir. Peygamber (s) bu i iin nceden Yesrib'i
hazrlamt
Ve hicret emri geldi. Ama, Kurey de bu konuda uyankt ve tehlikeyi sezmiti.
Peygamber (s) ashabnn aktan veya gizlice ehri terketmesini istedi. Kurey
de
41
Peygamber(s)'in gitmekte olan arkadalarna ciddi bir biimde engel olmaya
balad. Bir ksmn geri evirerek zindana att. Bir ksmnn elerini, ocuklarn
rehin alarak gitmelerine engel oldu. Ama Mslmanlar bir kere karar
vermilerdi. Hicreti gze alm bir Mslman kim ve hangi engel hicretten
vazgeirebilir?
Hicret'e izin
(Bu), senden nce gnderdiimiz elilerimizin de yasasdr. (Peygamberlerine
kar gelenler onlar aralarndan karan her millete ayn kanunu uygulayp
onlar mahvetmiizdir.) Bizim kanunumuzda bir deiiklik bulamazsn.
Gecenin bir ksmnda, sana mahsus bir nafile namaz klmak zere uyan, belki
bylece Rabb'in seni vlm bir makama ulatrr.
De ki: y/Rabb'im beni (girdirecein yere) doruluk girdiriiyle girdir, beni
(karacan yerden) doruluk karyla kar. (Beni nereye gndereceksen,
ho bir ekilde oraya girdir ve kacam yerden de beni ho bir ekilde kar.)
Bana katndan yardm eden bir delil ver. (sra: 77-80).
Hz. Peygamber (as) Hz. Ali (ra), Emanetleri sahiplerine vermesi iin Mekke'de
kalmasn syleyerek
"Yatamda yat, korkma, Allah dilemedike sana hi bir ey isabet etmez" dedi.
(ev.)
Hz. Peygamber kendisiyle savaan kimselerin verdikleri emanetlerini
kendilerine teslim etmeyi ihmal etmiyor. steseydi o emanetleri bylesi tehlikeli
bir anda
42
LK HCRET
inkar da edebilirdi. Ama slamda savan, cihadn hukuku neyi gerektiriyor ise
Hz. Peygamber ve mminler bu hukuka gre davranrlar. (ev.)
Ashabn btn blk blk hicret ettiler. Cehaletin, zulmn ve kfrn merkezi
olan Mekke'yi, evlerini, ailelerini, mallarn, mlklerini, ksacas ok sevdikleri
neleri varsa hepsini braktlar ve btn bunlarn yerine zgrl setiler,
zgrletirmeyi setiler.
Peygamber (s) mrn ehirde, siyasi olaylardan uzak ve sakin bir biimde
geirmiti. Bedevlerden oluan ve basit bir evresi vard. Ama muazzam bir
siyasi dnceye ve liderlik gcne sahip bulunuyordu. Onun en ak
zelliklerinden bazlar da gvenilir (emin) olmas (Muhammed-l Emin),
ketum olmas ve gsterdii siyas tavrdr. Szkonusu bu zellikler onun
Medine'deki hayatnda daha da aktr. Mekke Peygamber(s)'in kararndan
habersizdir. Sadece mrikler deil, onun en yakn arkadalar da verecei karar
konusunda hibirey hissedememilerdi. Onlar sanyorlard ki Habeistan'a olan
iki hicret gibi, Mekke'de zulm, bask, ikence altnda lm tehlikesiyle kar
karya olan sahabelerini Yesrib'e gnderecek, kendisi Abdlmenaf soyuna bal
olduu iin lm endiesi szkonusu olmadndan orada (Mekke'de) kalacak ve
mcadelesine orada devam edecektir. Mslmanlarn byk bir ounluu
gitmiti. Ebubekir(ra) de gitmek iin Peygamber(s)'den izin istedi. Peygamber
(s) her zamanki tavryla kesin bir cevap verdi: "Hayr, acele etme. Belki Allah
sana bir arkada gn 43
derir. "Ebubekir (ra) artk Mekke'de kendisinden, Peygamber(s)'den ve
Ali(kv)'den baka kimsenin kalmadn biliyordu. (ev. Notu) Ashabn bir
ksm hala Habeistan'da bir ksm Medine'de, bir ksm kaak hayat yayor,
dier bir ksm da Mekke'de mriklerin esareti altnda ikencelere tabi
tutulmaktadr. Gnllerinde slama sempatiyle bakan bir ksm gen de aile
byklerinin ve babalarnn tehdidi altnda ev'e teslim olmulardr.
44
PEYGAMBER'E TUZAK KURULUYOR
"imdi Mekke ehri, gerekten Mslmanlardan boaltmtr. Bu normal bir
durum deildir. Kureyin ulular endieye kapldlar. Medine'den gelen haberler
ise, onlar daha byk korkulara dryordu. Muhacirlerin tamam orada
biraraya gelmi, Medine'liler onlara kendi bykleri gibi kucak am ve
yanlarna kabul etmilerdir. 'Savata sabr' konusunda araplarn en inat ve iddiallarndan
olan Evs ve Hazre, Medine'lilerin Mslmanlar kabul
etmelerinden daha byk bir haber bekliyorlar. ehrin tamam Peygamber(s)'in
arkadalarnn elindedir artk. Hayr, Medine Habeistan deildir. Byle bir
durumda phesiz Muhammed(s) parmakla saylacak kadar az arkadayla
Mekke'de kalmayacaktr. 'kenceler altnda sabr, glklere tahamml' devresi
sona er 45
di. "Kendilerine zulmedilen m'minlere sava izni verildi" (Hac-39) yetiyle
Peygamber(s) kendini Yesrib'e ulatracak, ehrin otoritesini eline alacak,
Mekke'yi dardan tehdit edecektir. Kurey, bunlara kar bir are dnmelidir.
Dar'n Nedvede toplandlar. Utbe ve eybe, Ebu Sfyan, Cbeyr bin Mut'im,
Ebu'l-Buhteri, Hakim bin Hizam, Ebu Cehil, Nbeyh ve Mnebbih, meyye bin
Halef... Ksaca Kureyin btn ulular burada toplanp Peygamber(s)'in
yaptklarn ele alarak tarttlar. Ebu'l-Buhteri u gr ileri srd: "Onu
zincire vuralm. Ve zindana atalm." Bu gr reddedildi. nk bu tehlikeli bir
durumdur. yle bir ey yaplsn ki arkadalar bizimle savamaktan kansnlar.
Beni Amir bin Cvey kabilesinden olan Ebu'l-Esved ise, u gr ileri srd:
"O'nu ehirden uzaklatralm ki kendi emniyet, huzur, refah ve gzel
gnlerimize kavualm, fitneden kurtulalm, O'nu ehirden karalm
gidebilecei yere kadar gitsin." dedi. Bu gr de reddettiler ve yle dediler:
"Yoksa siz O'nun ekici dilini, gzel szlerini ve insanlar kendisine ekebilme
gcn bilmiyor musunuz? Eer byle yaparsanz, araplardan herhangi bir
kabilenin arasna gider, onlar size kar kkrtr ve otoriteyi elinizden alr."
Daha sonra Ebu Cehil, ok akllca ve kesin bir gr ileri srd. Onun gr
uydu: "Ben diyorum ki her kabileden erefiyle tannan evik ve soylu bir gen
seelim, herbirine keskin bir kl verelim, hepsi birden O'na gitsinler, hcum
etsinler ve bir tek adam vuruyormu gibi kllarn onun zerine indirsin 46
ler. Ancak bu ekilde O'ndan kurtuluruz. Byle olunca da btn kabileler O'nun
ldrlmesi konusunda ortak olacaklar. Abd-i Menafoullar hepsiyle birden
savama gcn kendinde bulamayacak aresiz olarak bara raz olacak ve
diyete (kannn karl) raz olacaktr."
Suikastlar, evin etrafn sardlar, evin pencerelerinden peygamber(s)'i
gzetlediler. Sheyl baz tarihilere dayanarak yle demektedir: Evin duvarlar
alak olduu iin stnden atlayp ieri dalarak peygamberi daha yatandayken
kl darbeleriyle ldrmek istediler. Bir kadn ieriden bard. Kendilerini
erefli ve gururlu kiiler olarak kabul eden bu ahslar byle bir hareketi kendilerine
yaktrmadlar. "Bize bulaacak olan bu kusur Araplarda kalacak ve
bizim, evin duvarndan atlayp amca kzlarmzn bana tmz
syleyecekler ve kendi namus, eref ve saygmz ktye karm olacaz."
Bundan dolay Peygamber(s), sabahleyin dar kaca zamana kadar evin
kapsnda beklemeyi daha uygun grdler. Gece boyunca evini gzetim altnda
tuttular. Peygamber (s)'in geli gidilerini rahatlkla gryorlard. Gece olup
uyku vakti gelince O'nun yatana girip uyuduunu grdler.
Artk herey bitmi, Peygamber (s)'in sonu, sayl birka saatin gemesine
kalmt ki bu sre zarfnda hibir olayn meydana gelmesi mmkn deildi. Bu
birka saatlik sreyi de dman, peygambere bir ba olarak kabul etmiti.
nk una inanmt dman: u anda kendi kck evinde uyumakta olan ve
koca ehirde yirmi
47
iki yandaki gen Ali ve ya ilerlemi Ebubekir'den baka tek bir arkada bile
olmayan Abdullah'n olu, ehirdeki kabilelerin tmn temsil eden kana
susam genlerin kapsnn nndeki bekleyileri ve onlarn keskin kllarnn
darbelerinden cann nasl kurtarabilirdi?"1
Kendi gzleriyle peygamberin yatana girip yattn gren genler, kesinlikle
emindiler ki Muham-med(s)'in iine girmi olduu macera sabahleyin son
bulacak ve On yldr sarslmakta olan Mekke'nin emniyeti, Kurey kabilesinin
eref ve haysiyeti, putlarn izzeti yeniden elde edilecekti. Bu gven onlar
ylesine sevindirmiti ki Muhammed (s)'in sylemekte olduu eyleri alayc
lklarla syleyip glyorlard. Muhammed (s)'in hayatndan ok eskilere
dayanan bir efsane gibi szediyorlard
Ebu Cehil, kendisi gibi kiilerin sahip olduu gururlu bir tavrla, byk bir
kahkaha atarak yle dedi:
"Muhammed (s) zannediyor ki siz O'nun hareketini kabul edip peine
taklrsanz Araplarn ve Acemlerin efendisi olacaksnz. kinci bir defa
diriltileceksiniz. rdn baheleri gibi baheler size verilecek. Eer O'nu kabul
etmezseniz, ldkten sonra tekrar dirildiinizde iinde yanacanz bir atee
atlacaksnz."2
(1) "Yoksa onlar (senin hakknda): "Bir airdir, zamann felaketlerine
arplmasn gzetliyoruz." mu diyorlar? De ki: Gzetleyin, ben de sizinle
beraber gzetleyenlerdenim. (Bakalm hangimiz felakete arplacaz?)" (Tur
suresi, 30-31. ayetler.)
(2) bn-i Hiam yle devam ediyor: Peygamber bir avu toprak ald ve daha
sonra "Evet, ben bunu sylyorum ve sen onlardan birisin" dedi ve o zaman
topra yzlerine doru frlatt.." Bu peygamber (s)'in adetiydi. Bunu baz
savalarnda greceiz.
48
Bu esnada suikastlarn nnden geen bir adam; "Burada neyi bekliyorsunuz?"
dedi. Onlar: "Muhammed (s)'i bekliyoruz" dediler. Adam "Allah sizi mahrum brakt.
Muhammed(s) sizinle savamaktan vazgeip gitti" diye karlk verdi.

Saldrganlar balarn kaldrp baktktan sonra, "Hayr, bu uyuyan kii
Muhammed(s)'den bakas deildir." Onun yatana ondan baka kim gidipte
uyuyabilir?! Sabah oldu Muhammed(s)'in yatandan Ali'nin kalktn grdler,
Hayret verici bir senaryo!
Allah onlarn gzlerine perde ekmiti. Peygamber (a.s) bekleyenlerin zerine
bir avu toprak savurdu ve u ayetleri okuyarak yoluna devam etti.
"Biz onlarn boyunlarna halkalar geirdik. enelere kadar dayanan o halkalar
yznden kafalar kalkktr.
nlerinden bir sed ve arkalarndan bir sed ektik de onlar kapattk; artk
grmezler.
Onlar uyarsan da uyarmasan da onlar iin birdir, inanmazlar. (Yasin 8-9)
49
TAKP BALYOR
yle birey iin bir dman ehrinin kollar arasndan kamak hem "fedakarlk"
gerektirir hem de "imknlar" gerektirir. Peygamber(s)'in byle bir gece iin Ali
ve Ebubekir'i yannda alkoymas bundan ileri geliyordu. Ali, hak yolunda
lmeye ak bir gentir. Allah ve Peygamber'in nezdinde lm kanlmaz
birey olarak gryor, yaamay ise bir yokluk olarak kabul ediyor. Hem tecrbe
hem de servet asndan stn olan yal sahabi Ebubekir ise, zellikle onun
toplumdaki etkisi ve ailesinin toplumsal saygnl byle bir esnada ok ie
yarar. Bilindii gibi bu ikisi iyi snandklarn gstermilerdir.
Peygamber(s) ve Ebubekir Yesrib'e giden batdaki yolun yerine gneydeki yola
doru yneldiler. Dma 51
nn kendilerini hi vakit kaybetmeden aramaya koyulacaklarn ve her tarafa
adamlarn salacaklarn bildikleri iin Sevr dandaki (Mekke'nin civarndaki
bir da ad) bir maaraya gizlendiler. Onlar bulmak iin aramaya kan
insanlar, onlar bulmaktan mitlerini kesip Mekke'ye dnnceye kadar bu
maarada kaldlar.
Ebubekir byle bir yolculuu bekledii iin her trl hazrl nceden yapmt.
Olu Abdullah gndzleri Kureylilere karacak, aldklar karar ve nlemleri
renip gece olup karanlk basnca gidip bu karar ve nlemleri kendilerine haber
verecekti. Bununla grevlendirilmiti.
Ebubekir'in klesi Amir bin Fheyre, Abdullah'n geceleyin Mekke-Sevr da
arasndaki ayak izlerini yok etmek iin Ebubekir'in koyun srsn Abdullah'n
ayak izlerinin zerinde srecekti. Ebubekir'in kz Esma, geceleri onlara yemek
gtrecekti. Mrik olduu halde gvenilir bir kii olan Abdullah bin Uraykt,
Ebubekir'in kendisine teslim etmi olduu iki deveyi hareket edecekleri zamana
kadar lde otlatacakt. Hareket vakti gelince de develeri hareket noktasna
getirip onlara (Medine'ye kadar) klavuzluk edecekti.
Kaaklar bulana yz deve dl verilecektir. Bu dl Peygamber'e her zaman
dmanlk yapanlardan baka birok serseri ve haydutu da ehrin dna itmi ve
le salmt. Ebubekir perian bir haldeydi. Bir ara maarann azna kadar
gelen bir grubun sesini duyunca titrek bir sesle; "Eer bunlar ayaklarnn dibine
bakarlarsa bizi
52
TAKP BALIYOR
grecekler." dedi. Ban Ebubekir'in dizlerine dayam olan Peygamber(s) her
zamanki sakinliiyle, efkatli ve inandrc bir dille yle buyurdu:
"ncs Allah olan iki kii hakknda neden bu kadar endieleniyorsun?"
nc gn, karklk ve tela yatm aramaya kanlar kaaklar aramaktan
vazgeip ehre geri dnmler. ehirde herkes byk bir mitsizlik iindeydi.
Kzgnlktan ldracak gibi olan Ebu Cehil, Ebubekir'in evine giderek kapy
serte ald. Ebubekir'in kz Esma dar kt. Ebu Cehil yksek bir sesle;
"Baban nerede?" diye sordu. Esma; "Allah iin bilmiyorum." dedi. Ebu Cehil
yle bir kzgnlkla Esma'ya bir tokat vurdu ki kpesi kulandan frlad.
Yollar emniyetli bir ekil alnca Abdullah bin Uraykt Ebubekir'in kendisine
verdii iki deveyi getirdi. Peygamber (s) bir deveye, Abdullah ve Ebubekir de
dier deveye binip yola kacaklard. ok tehlikeli ve hassas bir and. Fakat
sanki Peygamber(s) iin bu hareketten daha nemli bir ey kmt ortaya ve
onu dnyordu. Ebubekir'e dnerek; "Ben, bana ait olmayan bir deveye
binmem." dedi. Ebubekir; "Annem, babam sana feda olsun ey Allah'n Resul!
bu senindir." dedi. Peygamber (s); "Hayr, bunu ka paraya almsn?" Ebubekir;
"u paraya" dedi. Peygamber (s); "Ben bu fiyatla onu alyorum" dedi. Ebubekir
aresiz olarak bunu kabul etmek zorunda kald. Bylece peygamber (s), ald
deveye bindi ve hicret eylemini tamamyla balatmak zere yo 53
HER HCRET BR NKLABTIR
la koyuldu. Zira hicret, kk ve basit bir ey deildir. Hicret, her trl ba
kesmektir. Bir muhacir bamsz bir lkedir... "Kendisi iin bir insan"...1
"kendi"nin insan... Bir tarafta kendisi ve iman vardr, dier tarafta ise, ondan
ayr her ne varsa, btn alem... Tarih balad. ki kiilik kervan beraberlerindeki
klavuzla yola kt.2 Byk gelecek imdi gzlerini ln ortasnda ve gnein
yakc atei altnda yol almakta olan muhacire dikmitir. Kur'an' sana indiren ve
onu okumay sana farz klan (Allah) elbette seni dnlecek yere dndrecek.
(Seni zulme uradn kendi yurdun olan Mekke'ye dndrecektir. (Kassas: 85)
Dnyann iki byk korkun imparatorluu, gecenin yalnzlnda ssz llerde
koturan bu yapayalnz kervana bakyor. Gecelerin tmn gndzn de bir
ksmnda yryorlard, gnein klar tepelere vurduu ve canyakc scakta
yrnemeyecei zamanlarda bir kayann glgesine ekilip dinleniyorlard.
Bazen bunu da bulamyorlard. ki devenin glgesinde -ki le vakitleri
glgeleri ok az olur- glgelendikleri de olurdu.
Medine'de peygamber (s)'in dostlar, muhacir ve Ensar hergn sabah
namazndan sonra ehrin dna kp Mekke'nin yolunu gzetliyorlard. Gnein
le scanda durulamayacak dereceye gelince de evlerine mitsizce geri
ekiliyorlard.
(1) ERCH FROMM'un bir kitabnn ad
(2) Bir gre gre de yanlarnda hem klavuz hem de oban vard.
54
TAKP BALIYOR
Henz peygamberlerini grmemi ve kalpleri O'ndan uzakta O'nun iin atan o
sahabeler daha da sabrszlanyorlard.
Gnein scakl leye dayanmt, hl beklemekte olan sahabeler yine
mitsizce evlerine dnyorlard ki anszn bir Yahudi yle bard: "Ey Beni
Kayle"3 te sizin byk babanz geldi!"
Medineliler Peygamber (s)'in Seniyyetu'-I Veda tepesine geldiini haber alnca
burada toplanmaya baladlar. Mslmanlar en iyi elbiselerini giymiler, her
eit silah ve zrhl libaslarn taknm vaziyetteydiler. ocuklar ve gen kzlar
Hz. Peygamberi u msralarla karlyorlard:
"Seniyyetu'l -Ved'dan ykselen dolunay zerimizi kaplad.
"Allah'a ibdet edildii mddete minnet ve krler zerimize farz oldu.
"Ey Allah'n bize gnderdii eli
"Tam itaat edilecek bir ilhi emri bize ulatrdn."
Halk dar frlad Peygamber (s) ve yol arkada bir hurma aacnn glgesine
ekilmi bekliyorlard. Halk kadn, erkek, byk, kk, Yahudisi,
Mslmanyla herkes etraflarna topland. Galiba Peygamber (s) ve Ebubekir'i
birbirlerinden ayrdedemiyorlard. Aacn glgesi stlerinden kaynca Ebubekir
abasn peygamber (s)'e glgelik yapt. Bylece O'nu tanm oldular.4
(3) Kayle: Ensar'n byk anneleri.
(4) Bazlar, Peygamberin tannmas iin byle yaptn sylemektedirler.
55
Peygamber (s), bekr olarak yaayan ve evi de evlenmemi muhacirlerin
ikametgh saylan Glsm bin Hidem'in evine yerleti. Ebubekir de Hubeyb bin
safn veya Harice bin Zeyd'in evine misafir oldu.
Peygamber (s) Kba'da drt gn (pazartesiden perembeye kadar) kald.5 Burada
kald zaman iinde Ammar bin Yasir'in nclnde nl Kba Mes-cid'inin
temelini att. Bu mescid, slam'da ina edilen ilk mesciddir. Daha sonra Ebubekir
O'nunkinin stne koydu. Sonra dierleri almaya baladlar.

(5) Baka bir gre gre, Kba'da kal sreleri bundan daha fazladr. Bu daha
doru grnyor. nk Ali, Peygamber'den gn sonra hareket ediyor ve
yolu yryerek katediyor -iki haftada- ve Kba'da peygamber'e ulayor.
56
HCRET YRYNDE HZ. AL
medine ve Kba'daki Mslmanlarn byk bir tela, sevin, heyecan ve
mutluluk gnlerini geirdikleri ve yzlerinde, dudaklarnda ve baklarnda mit
klarnn sald o gnlerde yirmi yalarndaki bir gen, lde tek bana yol
alyordu. O, Peygamber (s)'den gn sonra ehri terketmi, byk bir
vefakarlk gstererek Peygamberin Mekke'de yarm kalan ilerini byk bir
fedailik ve aklllkla halletmi ve imdi ehirden aceleyle kamtr. Canyakc
l yalnz bana ve yaya olarak gemektedir. Evet yaya! O, yle fakir ve
yoksul bir gentir ki insanlk tarihi bu uzun zamannda byle birisine sahip
olmamtr. Tarihe onun gibi bir anlam, dnce ve gzellik veren birisi henz
kmamtr. Evet, ne souk, rk ve maskara bir masaldr tarih.
57
Eer o ve ona benzer birka kii olmasayd! Ka'be'nin bu temiz evlad, vahyin
kltryle eitilmi bu yce kii, imdi Mekke ve Yesrib arasndaki yakc ve
korkun lde binipte gidecei bir devesi (bile) yok. Klcn kuanm, ba
nnde, gelecek gnlerin dncesine dalm scak imanl bu kii gece boyunca
ve gndzn de yarsn yryerek geiriyor. le scann yakc nlar
altnda yalnz bana bir kede dinleniyor. Onbeinci gnde Kba'ya varyor ve
Glsm bin Hitam'n evinde Peygamber (s)'e kavuup misafir oluyor.
Ali Kba'da bir veya iki gece kalyor. Burada kald zaman zarfnda grm
olduu ilgin bir ansn yle anlatyor: Kba'da iinde bekr ve tek bana
yaayan mslman bir kadnn kald bir ev vard. Geceleri bir adam gizlice
geliyor, kapy yava bir ekilde alyor ve kadna bir eyler teslim edip tekrar
geri gidiyordu. Ben bu kadn konusunda pheye kapldm. Yanna gittim ve;
"Ey Allah'n kulu bu adam kimdir ki her gece evinin kapsn alyor, kapn
yzne ayorsun ve sana bilmediim bir ey veriyor. Sen Mslman bir
kadnsn ve kocan da yok." dedim. Bunun zerine kadn yle dedi: "Bu Sehl bin
Huneyf'tir. Benim yalnz ve kimsesiz bir kadn olduumu bildii iin geceleri
putlarn yanna gidiyor, onlar krp, krp putlar bana getirerek, "bunlar yak"
diyor."
58
MEDNE'YE GR
Cuma gn Peygamber (s) Medine'ye gitmek zere Kba'y terketti. Medine'ye
devesine binmi bir ekilde girdi. Muhacir ve Ensar'dan oluan halk, Yahudisi,
Mslman, mrii, kadn, erkek, oluk, ocuk Medine'de her kim varsa
devenin peine taklm, kadnlar ve ocuklar arklar syleyip halaylar
ekiyorlar. Aratrc baklar, zlem dolu baklar ve korkun baklarn tm
kendi kavminden bu ehre kam olan bu yabanc yolcunun yzne hayran
kalmlar. Beyinlerde yzlerce dnceler, gnllerde eit eit kalp atlar!
Yolcu, ehrin sokaklarnda dolayor, devenin yularn da serbest brakmtr. Bu
hareket, ylesine byk ki deveyi srenin kendisinin bile karar verebilecei, g
yetirebilecei bir ey deildir. Devenin dizgini, dnya 59
nn kaderini de imdi belirleyecek olan gizli bir gcn elindedir.
Deve srcs, Beni Salim bin Avf in evlerinin nnden geti. Utban bin Malik
ve Abbas bin Ubade gibi ailenin ileri gelenleri yanna geldiler ve devenin dizginini
tutarak; "Ey Allah'n Resul! Btn cemaatinle ve koruman altnda
bulunanlarla yanmza yerle." dediler. ok derin dncelere dalm olan ve
gzlerini devenin yoluna dikmi olan deve srcs kesin bir tavrla: "Yolunu
an, o grevlidir" diye buyurdu. Bunun zerine onlar kenara ekildiler ve deve
yoluna tekrar devam etti.
Beni Saide'nin evinin nnden geti. Sa'd bin Ubade, Munzir bin Amr ve Beni
Saide'in dier ileri gelenleri nne ktlar ve devenin yolunu kapattlar. "Ey
Allah'n Resul! Btn cemaatinle ve koruman altnda bulunanlarla birlikte bize

buyur."-"Yolunu an! O grevlendirilmitir." Onlar da kenara ekildiler ve deve
yoluna tekrar devam etti. '<
Beni Haris bin Hazrec'in evinin nnden geti. Sa'd bin Rabi ve Harice bin Zeyd
ve Abdullah bin Revana -ki bunlar Ensar'n en nllerindendi- ailelerinin dier
nl kiileriyle birlikte yanna geldiler ve devenin yolunu keserek; "Ey Allah'n
Resul! Btn cemaatin ve koruman altnda bulunanlarla birlikte yanmza
buyur!"; "Yolunu an, o grevlendirilmitir." Onlar da kenara ekildiler ve deve
yoluna devam etti.
60
MEDNE'YE GR
Beni Adi bin Necar'in evinin nnden geerken -ki bunlar Peygamber (s)'in
daylardr ve Abdulmuttalib'in annesi onlardandr- Selit bin Kays, Ebu Selit ve
ailenin dier ileri gelenleri byk bir sevinle devenin nne ktlar ve "Ey
Allah'n Resul! Btn cemaatinle ve koruman altnda bulunanlarla birlikte
daylarnn yannda kal." dediler. O ise; "Yolunu an, o grevlendirilmitir."
dedi ve yoluna devam etti. Hi kimse devenin nerede duracan bilmiyordu.
Ama herkes unu ok iyi biliyordu artk. Bir ka dakikaya kadar Kayser ve
Hsrev'in imparatorluu zerinde kurulacak olan byk rejimin temelinin ilk
tan koyacak olan bu adam hizmetkrlara, klelere ve iilere sahip olmayacak
ve hibir aile, grup ve snfn sarayna yerlemeyecek. Deve ehrin en byk
ileri gelenlerinin evlerinin nnden geti ve btn gzlerin kendisine hayretle
bakt adam "Yurtsuzlarn sahipleri"nin davetini kesin bir tavr ve yumuaklkla
reddetti: "Yani, adam derbederlerin evi bark olmayanlarn misafiridir.
Kendisine yakn olan akrabalarnn yannda da kalmad, daylarna da dierlerine
verdii cevabn aynsn verdi. O, kimsesizlerin akrabasdr. Halk sevinten
galeyane gelmiti. Deve hala ayn ekilde yol alyordu ve evlerden uzaklatka
o nisbette halka yaklayordu. Beni Adiy bin Necar'in da evini getikten sonra
artk halk bu byk ahsiyetin kendilerinin mal olduunu, onlarn yanna
geldiini rendiler. Onu kendilerine misafir edeceklerdir.
61
Bundan byle deve her admn atnda Yesrib'in kimsesiz, isiz, gsz ve
yalnayakl insanlarna daha bir yaklayor. Bu yzleri glmemi kadn, ocuk,
ihtiyar fakir halkn mutluluk ve sevinci daha bir artm ve onlar coturmutur.
ehirdeki ad san duyulmam insan seli, bu deveye ve onun stnde bulunan
temiz alnndan derin dnce imekleri akan ve canayaknlyla insanlar
kendinden geiren bu esiz insana ylesine hcum ediyorlard ki deve coupda
taan bir nehrin cokulu dalgalar arasnda yzen bir gemi gibiydi.
Yrekleri iman ve inklap ateiyle yanp tutuan ocuk, kadn, yoksul ve
kimsesizlerin gzleri bu adam ve O'nun bineine -ki br dnyadan gelmi bir
elidir-ylesine taklmtr ki gzkapaklar krplmyor. Deveye binen bu yce
ahsiyetin resmi gzya damlalarnn zerine dyor, titreyip inceldikten sonra
yok oluyor. Birka bak ve resimlenme birbirlerini gzyalarnn gsz
dalgalar arasnda aryor ve bulamyor, anszn bir resim beliriyor, tekrar titreyip
yok oluyor ve bir daha...
ehrin sokaklarndan deve srcsnden peine taklan bu cokulu nehir anszn
pes ediyor. Ne oldu? Deve diz km. Nereye? inde birka hurma aac dikili
olan bir arazi parasna. Kader, deveyi burada uyuttu.
Evi bu arsann bitiiinde olan Ebu Eyyb koarak geldi. Peygamber (s)'in
eyalarn alp eve gtrd.
62
MEDNE'YE GR
Peygamber (s) "bu arsa kimindir?" diye sordu. Muaz bin Afra; "Bu arazi iki
yetime aittir. Rafi bin Amr'n iki olu Sehl ve Sheyl'indir. Yanmda kalyorlar.
Onlar bu arsay satmaya raz edeceim" diye karlk verdi.
63
LK MESCD
Peygamber (s) burada bir mescid yaplmasn emretti. Yaplacak ilk i budur.
Mescid kurulacak olan bir rejimin en temel tadr. Mescid, Allah'n evidir, ya da
halkn evi... Ne farkeder ki? slam'da Kur'an'da her yer, toplumun veya insan
hayatnn sz konusu edildii her zaman halk ve Allah, bir manada ve bir yerde
kullanlmaktadr.1 Zira Allah ve halk bir taraftadr. "Mele" dier tarafta. Sadece
mescid deil, Ka'be bile halkn evidir.
(1) Kur'an'da hayat ve toplumun (felsefe ve ilim deil) szkonusu edildii yerde
'Allah'a taalluk edilen veya "Allah"a zg klnan bir eyde "Allah" lafz
rahatlkla kaldrlp yerine "En-Nas" koyulabilir. Bunun tersi de mmkndr.
(Fisebilillah, Mlkllah, Ardullah...)
65
Halk iin yaplm olan ilk evdir.2 Mescid'in inas bir an evvel balad
Peygamber (s)'in kendisi de bizzat alt. Protokol icab veya sembolik olarak
deil, halk tevik etmek veya halkn gznde kendisini sevdirmek iin de deil,
hayr, bunlarn hibiri iin deildi Peygamber'in almas Normal bir ii gibi
yeri kazyor, toprak tayor, amur yapyor, yk tayor, Muhacir ve Ensar da
yreklerinde tadklar mit ve iman hararetiyle alyorlard. Zira onlar da ne
yaptklarn ok iyi biliyorlard. Ta tayor, amur yapyor, btn gleriyle
alyorlard. alrken de sevinten iir sylyorlard. iir! Ne byk bir
sava balattklarn biliyorlard
Duvarlar byk bir hzla ykseliyordu. Beer tarihinin en byk medeniyetinin
temellerini atan bu deerli insanlar arklar sylyorlard:
u beyit daha ok tekrarlanyordu:
"Ahiret iinden baka hayrl bir i yok. Allah'm sen Ensar ve Muhacir'e
merhamet et.'
(2) "..... insanlar iin kurulan ilk ev..." Al-i imran suresi-96-97, ayet.
"Dorusu insanlara (mbed olarak) ilk kurulan ev, Mekke'de olandr. Alemlere
uur, bereket ve hidyet kayna olarak kurulmutur.
Onda ak ak deliller, brahim'in makam vardr. Ona giren, gvene erer.
Yoluna gc yeten herkesin o eve (gidip) haccetmesi, insanlar zerinde Allah'n,
bir hakkdr. Kim nankrlk ederse phesiz Allah, btn alemlerden zengindir."
"Allah, Beyt-i Haram (olan) Kbeyi insanlar iin bir ayaklanma (kyam evi)
kld." (Maide: 97)
66
LK MESCD
Peygamber de hem alyor hem de dostlarnn syledikleri bu iiri kafiyesi
uymasa da biraz deitirerek yle sylyordu:
"Ahiret iinden baka hayrl bir i yok. Allah'm sen Muhacir ve Ensar'a
merhamet et."
Btn sahabeler scak bir akla alyordu ve herkes bir ey sylyordu.
Anszn Ammar bin Yasir girdi. Beli, srtna ykledikleri kerpilerin fazlalyla
bklmt. Anszn feryad etti: "Ey Allah'n Resul! Beni ldrdler. Kendileri
srtma yklediklerinin aynsn tamyorlar!" Peygamber (s), yanna giderek
kvrck salarn efkatli bir ekilde tutarak yle buyurdu: "Vay sana ey
Smeyye'nin olu! Seni ldrecek olanlar bunlar deildir. Sen zalim bir kiinin
eliyle ldrleceksin." Ammar sustu, ban nne edi. Biraz dnd ve
dudanda sevinci ifade eden bir glmseme belirdi.
Ammar, ikisi de Ebu Cehil'in korkun ikenceleri altnda ehit olan ve hi ses
karmayan siyah derili Smeyye ve Yasir'in ocuklaryd
O siyahlarn insani pakln annesinden, Araplarn cesaret ve gururunu
babasndan miras almt. Onun bu cahiliyedeki soylu zellikleri slam
mektebinde zarif ve gzel bir ekil almt. Osman'a kar balatlan ayaklanmada
ayaklananlara rehberlik etmiti. Sffin sava ortaya knca ok ihtiyar
olmasna ve eli kl tutmamasna ramen savaa katld ve korkun bir cesaret
gstererek
67
tehlikeden tehlikeye atld. lnceye kadar hep byle savat. Muaviye'nin
askerleri ona bir darbe gelmesin diye izin aldklar iin onu grmezlikten geliyor
onunla kar karya gelmekten kanyorlard. Fakat o lmek iin yle acele
ediyordu ki nihayet onun katledilmesiyle Muaviye'nin ordusunda byk bir ruhi

knt balad ve onlar derinden sarst.
Herkesin canla bala alt bu esnada Ali bir beyit okudu. Ammar, Ali'nin
okuduu bu iiri ezberledi. Onu hep okuyor ve tekrarlyordu. yle ki ly
kard. Elinde bir asa olduu halde bir kede bekleyen Osman3 suizan besledi
ve onu kendi zerine ald ve Ammar'n kendisiyle alay ettiini zannetti. Kzd ve
tehdit edici bir ekilde yanna gelerek; "Ey Smeyye'nin olu! Ne sylediini
duydum. Allah'a yemin ederim ki bu asayla burnunu krasm geliyor." dedi.
Peygamber(s) bunu duyunca kzgnlktan yz kpkzl kesildi ve; "Bunlar
Ammar'a niin sylyorsunuz? O, bunlar cennete aryor, onlar ise onu atee
aryorlar. Ammar, benim iki gzm ve burnum arasndaki deridir." dedi.
O slam'da bir mescid ina eden ilk kiidir. "Kba" mescidinin temelini o atm,
yine mescidde kullanlan talarn tmn o toplamt Peygamber temelini att, o
(3) ibn-i Hiam isim zikretmiyor ve Sheyli'nin szne itibar etmiyor. Ona gre
byle naho bir durumda bir sahabenin isminin zikredilmesi iyi sonular
dourmaz. Fakat Ebuzer ishak'n rivayeti'ne dayanarak; "O, Osman bin Affan'd"
diyor. "Mevahib-l Dnya" adl eserde Osman bin Ma-zun ismi zikrediliyor.
Ama bu pek doru grnmyor.
68
LK MESCD
da dier inaat tamamlamt4 Mescid'in yapm bitince Peygamber (s)'in evinin
yapmna baland. O'nun emriyle evini mescidin duvarna bitiik olarak
yaptlar. Evi mescidin bir paras gibiydi. Bu yce devletin lideri "halkn evi" ya
da "Allah'n evi"nde ikamet edecekti. Evin kapsn mescidin iinden amalarn
istedi. O'na gitmek iin halkn evinden ya da Allah'n evinden gemek
gerekiyordu. Bu, O'nu evinin kapsnn halkn yznden bakasna almayaca
demekti.
Hanmlarnn herbiri iin bir oda yapld. Duvarlarn, ta, amur, ot ve hurma
aalarndan yaptlar. atsn da hurma dallaryla kapattlar.5 Kaplar "Arar"
odunundan yaplmt. Kapsnda halka veya tokmak yoktu. Kapy elle
alyorlard.
stnde yataca yata odundan yaplmt. Ortasn da liflerle doldurdular.6
Klcyla dnyay titreten, diliyle gnlleri fetheden bu adamn evi ve yaants
ite buydu. Yaam tarzna dair sorulan soru zerine gzel ve artc bir slupla
kendini byk bir insann ruhi gzelliklerine ak olan kimselere biraz tantt:
(4) Ibn-i Hiam, Cilt. 1. Sayfa 497-498.
(5) Bu evleri emevi halifesi Abdulmelik'in emriyle mescide kattlar. Halifenin
bu konudaki mektubu ulap ta Peygamber(s)'in evlerini bozduklarnda Medine
halk tpk onun vefatnda olduu gibi feryat ve figan ediyordu.
(6) Beni meyye zamannda onu bir adama sattlar. Adam bunlar
drt bin dirheme satnald.
69
HER HCRET BR NKILABTR
"Marifet, benim kazancmdr; akl, dinimin temelidir, dostluk iimin temel
esasdr. Nee her yolda gidebilecek atmdr. O'nu anma gnlmn en yakn
canandr. timat, hazinemdir. Gam, arkadamdr. Bilgi, silahmdr. Sabr
cbbemdir. Rza, ganimetimdir. Fakirlik, vg kaynamdr, zahitlik her
zamanki isimdir. Yakin, gcm-dr. Doruluk efaatimdir. Kulluk
yeterliliimin sermayesidir, alma huyumdur, namaz mutluluumdur."
Medine'den hergn bir ordu hazrlayp bir kabilenin zerine gnderen bir adam,
mam Sadk'n ifadesiyle u gzel ve artc vasftaki bir insandr: "Resulullah
(s) bir kul gibi oturur, bir kul gibi yer ve bir kul gibi renir/retirdi."
O'nun yry gnlleri kendine ak ediyordu, ruhlardaki tm ktlkleri
temizliyordu. Hayat sevginin kayna, iman, amel, mit, mutluluk ve kudretinin
kaynayd. Dostlarna kar ok scakkanl, yumuak ve sade idi. Herbirine
uygun lakaplar takyordu. Birgn mescidde topran stnde uyumu olan Ali'yi
uyandrd. Ali'nin eli, yz ve elbiselerine toprak yapt iin ona "Ebu Turab"
(Topran babas-ev) lakabn takt. Bir bakasn yolda kediyle oynadn
grnce ona akayollu bir ekilde "Ebu Hureyre" (Kedilerin babas-ev) lakabn
verdi.
Sert ve tayrekli olan bedevi Araplar arasnda yumuak ruhluluu, edep, sayg
ve sevgiyi yaygnlatrmaya alt. "slam'n en gzel hkm hangisidir?" diye
sorulduunda "ster yabanc ister tandk olsun grd. 70
nze selam vermeniz, yemek yedirmenizdir. Gc yeten herkesin yarm hurma
bile olsa balamas, bu da yoksa gzel bir dille kendini cehennem ateinden
kurtarmas ve piman olmamasdr." demekteydi. Kendi halk arasnda sa'nn
diliyle konuuyordu.
71
LK K HUTBE
LK HUTBE
Birbirinizi her zaman seviniz, slam, muhabbettir.
Halk, Allah'n ailesi ve namusudur. Allah'tan daha namuslu hi kimse yoktur!
Bana Hristiyanlar gibi dalkavukluk ve yaltaklk yapmayn. Beni sadece
Allah'n kulu ve resul olarak adlandrn."
Oturmakta olan bir grubun nnden geerken, kendisine sayg amacyla ayaa
kalktlar. Bunun zerine peygamber onlara yle buyurdu: "Asla benim nmden
kalkmayn ve byklerini yceltmek iin ayaklananlar gibi olmasn".
ocuklar yle severdi ki, sokak ve caddelerde beraber dolatklar sk sk
grlrd. Yetimler, dul kadnlar, kleler, ismi duyulmam ve mahrum
kimseler O'na scak bir duyguyla balanmlard. Dar 73
da gnllere korku salan adam, kendi ev ve ehrinde efkat, balama,
kardelik, sadelik ve saygnn kaynayd. Hanmlarna kar ylesine yumuak,
glmser, mtevazi ve dosttu ki mer, kznn ona nisbetle cesaretinden kzgn
bir dereceye geliyordu.
ehirde artc bir hareketlilik ve heyecan vard. Yepyeni bir ruha brnmt.
slam, kuru bir odun ynna den ate gibi gnlleri yakyor, ruhlar
peyderpey aydnlatyordu. Yesrib'in Yahudi evlerinden baka slam, her evin
kapsn alyor ve hemen yzne alyordu.

Peygamber (s) ilk hutbesini okudu. Allah'a hamd ve senada bulunduktan sonra
halka hitaben yle buyurdu:
"Ey insanlar! Kendiniz iin nceden bireyler gnderin. Bireyler toplamalsnz.
Allah'a yemin ederim ki sizden herhangi ..biriniz anszn lr ve koyunlarn
obansz brakabilir. Sonra Rabbi ona aracsz ve tercmansz olarak yle
buyuracak: "Size tebli etsin diye resuln gndermedim mi? Sana mal, mlk
vermedim mi? O halde kendin iin nceden ne gnderdin?" O zaman sana,
soluna bakyor ve hibirey gremiyor! Daha sonra nne bakyor ve
cehennemden baka birey gremiyor! O halde yarm hurma ekirdei kadar
bile olsa yzn ateten koruyabilen herkes almaktan geri durmasn. Ona da
gc yoksa gzel bir szle! Zira onun mkfat yediyze karlktr. Allah'n
rahmet ve bereketi zerinize olsun."
74
LK K HUTBE
KNC HUTBE
"Hamd, Allah'a mahsustur. Yalnz O'na ibadet eder ve yalnz O'ndan yardm
dileriz. Kt huylarmzn ve kendi kt gidiatmzn errinden Allah'a
snrz. Allah'n kendisini doru yola ilettii bir kimse yolunu asla kaybetmez.
Allah kimi de saptrrsa artk o doru yolu bulamaz. ehadet ederim ki orta
olmayan Allah'tan baka ilah yoktur. En gzel sz, yce Allah'n kitabdr. Her
kim ki Allah, kalbini onunla sslerse, kfrden sonra slam'a getirirse,
kendinden baka tm kitaplardan stn tutarsa o zgr olmutur. O, en gzel
szdr, en yce sz. Allah'n sevdii eyi sevin, Allah' btn ruhunuzla sevin,
Allah'n sz ve O'nu anmaktan hi sklmayn, gnllerinizi O'na kar
katlatrmayn ki onu Allah yaratm, semi ve denemeden geirmitir. Amellerin
en iyisini semi, en iyi ibadet edeni denemi, doru sz ve helal ve
haram olan her eyi insanlar iin gstermitir. O halde Allah'a ibadet edin ve
O'na hi bir eyi ortak komayn. O'ndan nasl saknmanz gerekiyorsa yle
saknn. Allah adna sz verdiinizde sznz dorulukla yerine getirin.
Birbirinizi ilahi bir ruhla sevin. Zira Allah; szn bozan kiiden nefret eder. Selam
size."
Peygamber her ne kadar Allah'n elisi ve O'nun risaletini uygulamaya grevli
biri ise de, drst dnceli bir mtefekkir gibi hareket ediyor. O, biliyor ki bir
toplumsal hareketin balamas iin, siyasi, itikadi, itimai
75
ve ahlaki kkl bir inklaba el atmak iin ilk nce hareketin yeri olan toplumu
tanmak gerek ve kendi iini mevcut gereklerin esas zerine ve toplumun
ruhsal, iktisadi ve siyasi artlarn esas zerinde balatmak gerekiyor.
O (Peygamber), Yesrib'i iyi tanyor. ki Arap kabilesinin, yani Evs ve Hazrec'in
tek sz sahibi olduklar bir ehirdir. ehir halknn siyasi temelini bu iki kabile
belirlemektedir. Kabile hayatnn bir kural olan dmanlk ve rekabet bu iki
kabile arasnda kk salmtr. Medine'de bu iki kabilenin yansra yahudi
kabilesi de yaamaktayd "Beni Kaynuka", "Beni Nudayr" ve "Beni Kurayza".
ehrin Ekonomik ileri bunlarn elindedir. Yesrib'in sanatsal kurulular,
kuyumculuk ileri, en gzel hurma baheleri, okuma-yazma sanat, parasal ileri
ve bunun gibi birok ileri, Yesrib'in tm pazar bu yahudi kabilelerinin
elindeydi. Bunlar medeniyet, din ve kltr asndan Araplardan daha ileriydi.
Bilgili, gl akll ve ok kurnaz insanlard. zellikle onlarn Yahudi dini
hakkndaki bilgileri ve imanlar iinde bulunduklar toplumda onlara bir mevki
kazandrmt. Bu zellikleriyle peygamber (s)in dostlarna ve slam'a en yakn
ve en yararllar olabilirler. Ya da bunun tersi yani slam'n ve slam
peygamberinin en tehlikeli ve en gl dmanlar olabilirler. Peygamber bu
durumu ok iyi biliyor ve beraberliklerini kazanmak iin ok alyordu.
Hz. Peygamber (s) kendisine verilen risaleti balatt. Ferdi planda yaplmas
gereken ne varsa yerine getirildi.
76
LK K HUTBE
Hz. Peygamberin evresinde onun mektebinde eitim grm insanlarn says
gittike artyordu. Artk toplumsal bir hareketin balatlmas gerekiyordu. Bunun

iin uygun bir merkeze ihtiya vard Bu merkez hicret sonucu emin bir belde
olan Medine'ydi.
Yaplacak ilk i Medine toplumu iin kendi Mektebinin (slam) esaslarna uygun
olacak Allah'n raz olaca bir anayasann hazrlanmasdr. Toplumsal snrn,
toplumdaki fertlerin, guruplarn ve snflarn haklar, adet, gelenek ve
grenekleri dikkate alnmal. Kurulmu bir hkmetin i ve d siyaseti dnce
mektebinin yani slam'n dnce metoduna uygun bir anayasann hazrlanmas
gerekiyordu. Bu anayasann muhataplar ok farkl kabilelerden meydana
gelmesine ramen esaslarn slam'n ruhuna uygun bir anayasa olmas gerekirdi.
Hz. Peygamberin Medinelilerle yapt ilk Anayasa u hususlar iermektedir.
77
SLAM'DA LK ANAYASAo>
Bismilhhirrahmanirrahim
* Bu yaz, peygamber Muhammed(s)'den Kurey ve Yesrib'in (Medine'nin)
m'min, mslman ve bunlara tabi olan, onlara sonradan katlp onlarla birlikte
cihad edenler iin yazlmtr.
* Bu zikredilen insanlar dier insanlara kar kendi aralarnda tek bir
mmettirler.
(1) Bu anayasa ilk islm Devletinin Anayasas olmasndan baka, ayn zamanda
yeryznde bir Devletin vazettii ilk yazl anayasa olma hususiyetine de
sahiptir. (M. Hamidullah) (eviren)
79
* Kureyli muhacirler adetleri gerei kan diyetlerini kendi aralarnda derler.
Harp esirlerinin fidyesi iin m'minler aralarnda bilinen makul ve iyilik
esaslarna gre itirak ederler.
* Benu Avf kabilesi adetleri gerei nceden dedikleri ekilde kan diyetlerini
derler. Mslmanlarn tekil ettii her zmre harp esirlerinin kurtulma fidyesini
m'minler arasndaki iyilik ve adalet esaslarna gre deyeceklerdir.2
* Hi bir m'min dier bir m'minin ar mali mes'uliyetler altnda kalmasna

raz olmayacaktr. Yani birbirlerine iyi ve makul ller dahilinde yardmc olacaklardr.
* Hi bir m'min dier bir m'minin mevlas (kardelik ahdinin yapld
kimse) ile onun aleyhine olacak bir anlama yapamayacaktr.
* Allah'tan korkan takva sahibi m'minler kendi aralarnda zulmeden, ya da
haksz bir fiil ileyen, mslmanlar arasna fitne, fesat tohumlar ekmeye
alan, bozgunculuk yapan kimselere kar -velev ki kendilerin(2) Burada btn kabileler tek tek ve ayn ekilde zikrediliyor. Bu kabileler
Benu Avf, Benu Harisler, Benu Sidler, Benu Cuenler, Benu Neccrlar, Benu
Amr bn Avf lar, Benu Nebitler, Benu Evsler olmak zere toplam sekiz
kabiledir.
80
SLAM'DA LK ANAYASA^
den birinin ocuu bile olsa- bu tr kimselere kar elbirlii yapacaklar ve o tr
kimselerin aleyhinde olacaklardr.
* Hi bir m'min bir kafir iin dier bir m'min kardeini ldremez. M'min
ayn zamanda m'min kardeinin aleyhine hi bir kafire yardm edemez.
* Allah'n ahdi tektir. M'minlerin en nsz ve ehemmiyetsizi istedii kiiyle
ahidleebilir. Zira m'minler, dier insanlar karsnda birbirlerinin dostudurlar.
M'minler hkm asndan ayn saylrlar.
* Yahudilerden bize tabi olanlar, zulme uramakszn bizim yardm ve
beraberliimize hak kazanacaklardr. Zulm grmeyecekler, hi birimiz onun
aleyhinde almayacaktr.
* Bar m'minler arasnda bir tektir. Hi bir m'min Allah yolunda cihada
kan dier rm'minleri hari tutarak onlardan habersiz eitlik ve adaletten uzak
bir anlama yapamaz. Yaplacak bir anlama ancak adalet ve eitlik esasna
dayanmaldr.
* M'minler Allah yolunda akan kanlarnn intikamn dmanlarndan almak
iin birbirlerinin varisidirler. Takva sahibi olan m'minler en iyi ve en doru yol
zerinde bulunurlar.
81
* Hi bir mrik bir Kureylinin mal ve cann himayesi altna alamaz ve hibir
m'mine bu hususta engel olamaz. Yani Kureyliye hakszlkta bulunamaz.
* Her kim bir m'mini sebepsiz yere ldrrse ve ispatlanrsa o katil ayn
ekilde ldrlecektir. Ancak eer ldrlenin velisi diyete raz olursa o zaman
ldrlmez. Maktulun velisi diyete raz olmazsa o katile ksas uygulanr. Bu
durumda btn m'minler onun aleyhinde olurlar. Hi kimsenin cinayetkr
birisini korumaya hakk yoktur. Cinayetkr birine yardm eden, ona snacak
bir yer bulan kimse kyamet gn Allah'm lanet ve gazabna urayacaktr.
* zerinde ihtilfa dlen herhangi bir ey Allah'a ve Muhammed'e
gtrlecektir.
* Yahudiler savaa ktklar mddete m'minlerle ayn haklara sahip
olacaklardr. Kendi masraflarn kendileri karlamak mecburiyetindedirler.
* Benu Avf yahudileri m'minlerle ayn haklara sahip olacaklardr. M'minlerle
bir tek mmet hkmnde-dirler. Yahudiler kendi dinlerini yaarlar.
Mslmanlar da kendi dinlerini yaarlar. Esirleri de kendilerinin hkm
altndadrlar. Ancak zulm eden veya b ir su ileyen bir kiinin durumu
bakadr. Bu durumda kendisinden bakasna ceza verilmez.
82
SLAM'DA LK ANAYASA
* Benu Neccar, Benul Haris, Benu Saide, Benu Cu-em, Benul Evs, Benu
Salebe Yahudileri de Benu Avf yahudileri gibi ayn haklara sahip olacaklardr.
Yalnz kim ki haksz bir fiil ilerse o kimse sadece kendini ve aile efradn zarara
sokmu olur.
* Yahudilere snm olan kimseler bizzat yahudiler gibi deerlendirilecektir.
* Hi kimse (yahudi) Muhammed (s)'in izni olmadan mslmanlarla beraber
askeri bir seferi kamayacaktr.
* Zulm grm olan birisi dnda kan dken kim olursa olsun sonucuna
katlanmak zorundadr. Kendisine zulmedilene yardm edilecektir.
* Hi kimse ahitletii kimseye ktlk yapamaz. Yesrib'in ii bu belgeyi

(anayasa) imzalayan iin haram bir yerdir.
* Herkesin komusu kendisi gibidir. Ona kar kt davranmak veya kt
konumak uygun olmaz.
* Kurey ve yandalarna hi bir surette himayede bulunulmayacaktr. Onlara
yardm edilmeyecektir.
* Yahudiler ve Mslmanlar Yesrib (Medine)'e gelecek bir saldrya kar
beraberce kar koyacaklardr.
83
* Dini hususlar hari yahudiler bir sulh yapmaya veya sulh akdine katlmaya
davet edilirlerse bunu dorudan doruya yapacaklar veya ona katlacaklardr.
ayet yahudiler ayn teklifleri mslmanlara yapacak olurlarsa mslmanlar da
ayn ekilde o sulh akdine katlmaldrlar.
* Her kabile veya zmre kendi kontrolnde olan blgelerden sorumludur.
Oralar korumak zorundadr.
* Evs yahudileri ve kleleri bu belgeyi imzalayanlarn haklarndan
faydalanrlar.
* Bu belgede geen hususlara sk ve tam bir ciddiyetle sadk kalnacak.
Bunlara kar hareket olmayacaktr.
* yilikle ktlk birbirinden ayrlmtr. Hi kimse Allah'n rzasna uygun
olmayan bir ii yapmasn. Allah, bu anayasann en doru ve en iyi olduundan
haberdardr. Bu anayasa hi bir mcrim ve zalimi korumaz. Her kim Medine'den
karsa yani harbe karsa emniyette olur. Ayn zamanda her kim ki Medine'de
kalrsa yine emniyettedir. Ancak haksz bir i ve crm ilerse emniyette
deildir. Allah iyilik yapan ve takva sahiplerinin snlacak yeridir.3
(3) Bu Anayasann tam metni ibn-i Hiam'n siyerinde mevcuttur. 84
SLAM'DA LK ANAYASA
Artk toplumun hukuksal ve siyasal temelleri tamamyla belirlenmitir. Ama bu
toplumun vahdeti, birlii sadece onun siyasal temellerinin belirlenmesiyle
garanti altna alnamaz. Fertler, gruplar ve snflar da manevi ve ruhi balarla

birbirlerine balanmaldr. Muhammed (s)'in mantkl ve doru dncesi,
toplumda var olan baz gzel adet, gelenek ve grenekleri kendisinin getirmi
olduu hayat tarz iinde yourup daha da gzelletirmek iin baz toplumsal
adetleri kendi toplumuna temel esas olarak alyor ve slahat ve inklap
fikirlerini toplumunun yaantsna kazandryor. Bu sayede toplumda slam'a
hizmet edecek birlik ve beraberlik salanm olacaktr.
Avrupal aydnlarn bilemedikleri ve bilemeyecekleri Afrika ve Asya
toplumlarnn deiim noktasyd bu. Onlar bu espriyi anlamakta glk
ekiyorlar. Onlar bu yolda, birka nesillik zorlu uray boa harcadlar ve hl
harcamaktadrlar.4
Araplarn toplumsal adetlerinin en gls kabilelerin birbirlerine ballklardr.
Birbirlerine sadk olmak iin ballk yemini yaparlar. Bu adet deiik kabileleri
birbirine balayan ve vahdet iinde olmalarn salayan ve tek salam badr.
Bundan dolay kavminden, kabile(4) Bu konu gnmz siyasal toplum biliminde byk bir neme sahiptir. Kendi
ilerini yapmakla megul olan geri kalm milletlerin aydn ve liderleri, bunun
zerine ok dndler ve bugnn aydn ve slahatlarn 19. Asrdaki
ncleriyle znelletiren de budur. Bu konuda 1961 ylnda Paris'te baslan
"Nereye Dayanalm?" adl eserime ve "Asimilasyon" ve "Mebbihin" adl
makaleme baklabilir.
85
sinden uzaklaan birinin yaamas da ok zordur. Bir insan, toplum iinde rahat
yaamak istiyor ise herhangi bir kabileyle ilikiye girip ona balanmak
zorundadr.
Mekke'de bu tr ballklar olduka fazlayd. Onlar birisine eman verecekleri
zaman Kabe'nin iindeki putlara gidip karlarnda dururlar. Eman verecek kii
elini ne doru uzatr, dieri de elini onun elinin stne koyard. Buna putlar
ahit olarak gsteriyorlard. te bu ekilde o zamana kadar birbirini hi
tanmayan iki kii sk bir dostluk iine girer. Aralarnda balayan bu dostluk
zamanla salam bir akrabala dnr. Birbirleriyle ahitleen iki kii kabile
toplumunda birbirlerini korumaya grevli ve birbirlerinin zel yaamlarnda
ortak olurlar.
Peygamber (s), bu salam kkl adeti alyor ve ona tam inklabi bir ruh ve mn
veriyor.
Szleme akdi ayn ekilde muhafaza ediliyordu. Fakat kabile szlemesi yerine
itikadi szlemeyi, bir bakasnn elinin yerine de Allah'n eli yeralyordu. Ve
bugn kendisine felsefi ve ahlaki bir mn verilen Kur'an'm sz bu tr ak ve
nemli toplumsal bir dete iaret ediyor: "Allah'n eli, elinizin stndedir."
Allah'la szleilen bir toplumda fertlerin birbirleriyle szlemeleri bu ekildedir.
Burada Allah ahit tutulur, iki kii arasnda ok hassas ve salam bir szleme
oluturan kardelik ve karde deme hukuku da yeni bir ekil ve daha manevi ve
daha pk bir ekil alyordu.
Ensar ve Muhacirler arasndaki kavmi ve toplumsal
86
SLAM'DA LK ANAYASA
farkllk ok fazlayd. Yahudiler ve mnafklar, Medine toplumunun ittihad
(birliktelik)n bozmak iin mitlerini imdi de bu iki taraf arasnda ihtilaf
karmaya balamlard. Medine'ye gelilerinin daha ilk gnlerinde
Mslmanlar arasnda kardelik szlemesi yapld Her Muhacir'in Ensar'dan
birisiyle kardelik szlemesi yapmas emredildi. Aradaki tek istisna
Peygamber(s)'in kendi kardeini semesiydi. O, Ali bin Ebu Talib'i kardelie
semiti. Evet bu bir istisnayd. nk ikisi de Muhacirdi.
imdi alma alan msaittir. Muhammed (s) artk ok rahat ve hzl bir ekilde
Medine'yi itima nizam dzenli ve dini bir merkez haline getirebilirdi.
Hareket balyor. Hedef, slm mektebinin esaslar zerine kurulmu olan gl
siyasi bir rejimin Arap yarmadasnda istikrar bulmasdr. Medine, yarmadann
manevi ve siyasi gcnn merkezi oluncaya ve yarmada slm dnya
grnn her tarafa yaylmas iin bir merkez oluncaya kadar almak
gerekiyor.
Muhammed(s)'in tela ve heyecan dolu hayat balyor. Davetiler, haberciler,
kk mfrezeler, byk ordular, davet heyetleri ve siyasi eliler ard arda Medine'nin
kapsndan kp giriyorlard
Savalar balyor!
87
s1 s
HTAR YAYINCILIK
Dnce ^Serisi
Her Hicret Bir inklaptr / Ali eriat
slamn nan Esaslar / imam- Azam
Btn Ynleriyle Mslman Nasl Olmal / Seyid Sabk
slm'n Anlalmasnn nndeki Engel/er / A. obanolu
Allah'n Varl ve Tevhidinin Hakikati / Yusuf El-Kaddavi
slm nancnn Ana Konular / Fahreddin er-Razi
Ehl-i Snnet Ekolnn Douu / Do. Dr. Nadim Macit
slm Hukukunda Sava / Vehbi Zheyli
Lailahe llallah / Muhammed Kutub
slmi Dncenin hys / Murtaza Mutahhari
lahi Kanunlarn Hikmetleri / Prof. Dr. Abdlkerim Zeydan
Peygamber Cevap Veriyor / Muhammed Muhammedi
nsan ve Hayat in Yeni Ufuklar / Hseyin Fadlallah
Modern Asrda slami Uyann Konumu / Dr. Abdullah Nasuh Ulvan
Toplumsal Yozlamaya Engel Olmak / Ali Koran
Din Eitim Serisi Kulluk retileri ve Namaz Hocas / M. Furkan Aydn
afii Namaz Hocas /Ahmet Bayer
Karaba Tecvidi / Yrd. Do Dr. Necati Tetik
Kyamet Ne Zaman Kopacak / Vehbi Yurt
Minberden M'minlere Hutbeler / Ahmet Bayer
Aile Serisi Allah Resul'nn rnek Aile Hayat / Dr. Ahmet elubi
Kadn ve Aile / Prof. Dr. Seyyid Kutub slam ve Ak / Dr. Abdullah Nasuh
Ulvan
Kur'n Serisi nsanlar Tefrikaya Dren Faktrler / Mahmut Balc
Esbab- Nzul / El-Vahidi Kur'n Snnet Btnl / Necati Kara
Yemin Olsun Ki / Sadk Kl
Kur'n- Kerim Meali / Elmall Hamdi Yazr
Ey man Edenler / Ebubekir El-Cezairi
Kur'n Bilimi / Bahaddin Hrremah
Snnet Serisi Esbab- Vurudul Hadis / imam Suyuti
TaritLSeriJ
Kemalist Laikliin Temelleri / Muzaffer Tayrek
slm ncesi Cahiliyye ve Gnmzde Din Gerei /
Haimi Rafsancani Cevad Bahoner-Seyyid Hseyin Nasr
Lozan'a Hayr Diyenler / Mustafa Tayrek
slm'n Sisli Yllar / Muzaffer Tayrek
Roman^Serisi
zgrle ar (een Direnii) / S. Aydn
Gerilla Trkleri 1. Hamur / Nazir Akaln Gerilla Trkleri 2. Hamur / Nazir
Akaln
Ali eriati _ Her Hicret Bir nklaptr
UYARI:
www.kitapsevenler.com
Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin
yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz
sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 sayl kanun'un ilgili maddesine istinaden,
engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici
program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran ve benzeri yardmc
aralara, uyumlu olacak ekilde, "TXT", "DOC" ve "HTML" gibi formatlarda,
tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grme
engelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar,
"engelli-engelsiz elele" dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin,

tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz yardmsever
arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin
istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibir ekilde ticari amala veya
kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan
doabilecek tm yasal sorumluluklar kullanana aittir.
Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.

Ali Şeriati. Her Hicret Bir İnkilaptır

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ali Şeriati. Her Hicret Bir İnkilaptır

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ali eriati - Her Hicret Bir nklaptr

Rahman ve Rahim Olan Adyla

"Dua"y\ tercme eder. niversiteden baar ile mezun olur.

a yaanmaya deer hayat, mukadder olan geldiinde yaanm olmaktan

hayatmz Kur'an'a uydurmadka fitneden kurtulmu olamayz. Kardeler,

Kur'an'n bireysel ve toplumsal deimelere ait yasalarna uygun olarak

kafirlere kul ve kle olarak fak-ru zaruret iinde yaamaktalar. te Hicret bu

tuzak kuruyordu. Allah tuzak kuranlarn en iyisidir. (O kendisine tuzak

gelenek ve grenekler kalesinin kaplar krlmtr. Bunlar dier toplum ve

ve yer onun varlnn gerei olmutur.

grnn geniletilip uygarlnn bu temellere oturtulmas kanlmazdr.

kaplarn da ayor, hem de Kurey muhacirlerini yeni bir toplumla, yeni

HER HCRET BR NKILABTIR

amacyla imanlarn ve zgrlklerini satm olduklar iin mahrum

antropolojiden beslenen yeni toplumbilim, tarih ve toplumbilimin de bir "hicret'e

hicretlerinin 'tarihin balangc' saylmasdr.4 Bu, zerinde oka dnlmesi

Muhammed(s) sizinle savamaktan vazgeip gitti" diye karlk verdi.

O'nunkinin stne koydu. Sonra dierleri almaya baladlar.

Allah'n Resul! Btn cemaatinle ve koruman altnda bulunanlarla birlikte bize

ediyordu ki nihayet onun katledilmesiyle Muaviye'nin ordusunda byk bir ruhi

kapsn alyor ve hemen yzne alyordu.

gittike artyordu. Artk toplumsal bir hareketin balatlmas gerekiyordu. Bunun

* Hi bir m'min dier bir m'minin ar mali mes'uliyetler altnda kalmasna

* Hi kimse ahitletii kimseye ktlk yapamaz. Yesrib'in ii bu belgeyi

garanti altna alnamaz. Fertler, gruplar ve snflar da manevi ve ruhi balarla

"engelli-engelsiz elele" dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin,

You might also like