Ali eriati - Muhammed Kimdir

Fecr Yaynlar

eviren: Ali Seyidolu

Kitabn zgn ad

slam inasi Mehed II

Dizgi, Mizanpaj :FECR

Kapak: FECR

Bask, Kapak Basks: SMAT

ISBN 975-7138-11-8

1. Bask :Mays'88

2. Bask: ubat'90

3. Bask: Ocak'95

4. Bask: Eyll'96

5. Bask: Eyll'98

FECR YAYINEV

Rzgarl Cad. Rzgarl han

No:2Kat:5 ULUS/ANKARA

Tel/Fax: (0 312) 310 08 49 - 310 08 60

MUHAMMED KMDR

Dr. Ali eriati

ANKARA -1998

NDEKLER

Okurlara /8

SLAM HAREKETNN KAHRAMANI MUHAMMED / 11

MUHAMMED'N SYER / 19

PEYGAMBER VE HCRETN BRNC YILI / 27

KNC YIL /29

Bedir Gazvesi / 30

Bilal'in Bedri / 38
Ebu Cehil'in ldrl / 41

Ebu Bekir'in Oluyla Karlap Konumas / 42

Kuyu Sakinleri / 44

Mustazaflar / 46

Terr / 49

Karkaratu'l-Kedir Gazvesi / 50

Yahudi Soanu / 50

airin ldrl / 51
Ben Kaynuka Gazvesi / 52

Sevik Gazvesi / 55

NC YIL / 57

Z-Emr Gazvesi / 57

Furu' Gazvesi / 57

Kadre Seriyyesi / 57

Yahudi imhas / 58

Yeni Kurulan Balar / 59

Uhud Gazvesi / 59

Hamru'1-Esed Gazvesi / 75

Bedir ve Uhud / 77

Ebu Seleme bin Abdu'1-Esed Seriyyesi / 79

Abdullah bin Uneys Seriyyesi / 80

DRDNC YEL / 81

Reci Seriyyesi / 81

Bi'r-i Mane Seriyyesi / 82

Bir Yahudi Tehlikesi Daha / 83

Ben Nadir Gazvesi / 84

Ztu'r-Rika Gazvesi / 88

kinci Bedir Gazvesi / 88

BENC YIL / 91

Dmetu'l-Cendel Gazvesi / 91

Hendek (Azhab) Gazvesi / 92

Sa'd'n lm / 117

ALTINCI YIL / 119

Ben Lihyan Gazvesi / 119

Z Krad Gazvesi / 120

Ben el-Mustalik Gazvesi / 121

Ifk Olay / 124

YEDNC YIL / 129

Huydeybiye Bar / 132

Rdvan Biati/ 137

syanc Mslmanlar / 141

Dnya Liderlerine Mektuplar / 145

Hayber Gazvesi / 149

Vadi'l-Kurra Gazvesi / 158

Herakliyus'un Cevab / 158

Hayber Sonras Seriyyeler / 159

Mekke'ye Doru, Kaza Umresi / 160

Meymune'yle Evlenme / 163

bni Ebi el-Avca Seriyyesi / 166

Zeyneb'in lm / 166

SEKZNC YDL / 167

Galib bin Abdullah Gazvesi / 167

Habat Seriyyesi / 171

Mte Seriyyesi / 172

Selasil Seriyyesi / 180

Mekke Fethi / 182

Halid'in Seriyyesi / 212

Huneyn Gazvesi / 216

Ordunun Taife Varmas / 236

Bu Hisarlar kertilmelidir / 238

Peygamber'in Kzkardei / 244

Malik bin Avf / 244

Fey Blm / 246

Ensar'm Endiesi / 250

Umre Haca ve Dn / 252

Ailesi indeki Peygamber / 253

DOKUZUNCU YIL / 257

Kannda Ne Gryorsun / 257

Kaak air Ka'b / 258

Zorluk Ordusu / 260

Mnafklarn Komplosu / 262

Alayan Mcahitler / 265

Ebu Zer Olmal! / 271

Tebuk Snn / 272

Ukeydir'in Esir Edilmesi / 273

Dn Yaparken / 274

Peygamber'e Kar Terr Teebbs / 275

Peygamber Drar Mescidini Yaktnyor / 275

Medine'ye Giri / 277

Sakif Antlamas / 281

Hacc ve Berae / 286

Himyer Meliklerinin Temsilcileri / 295

Ali Bin Ebu Talib'in Seriyyesi / 296

Temim Elileri / 298

Ben Sa'd Elisi / 303

Ferve bin Amr / 305

Hainin lm / 306

Vergi Memurlar / 306

Ummu Glsm'n lm / 307

ONUNCUYU / 309

ibrahim'in lm / 309

Ali bin Ebu Talib'in Yemen'e Gnderilii / 315

Ben Amir Elileri / 316

Abdulkays Elisi / 318

Tayy Elileri / 318

Ben Hanife Elileri / 318

Halid Necran'da / 319

MUHAMMED LYOR / 325

Mekke'de, Halkn Evinin Kenarnda / 327

Veda / 331

Gelecein Endiesi / 334

Onsekiz Yandaki Komutan / 345

Muhammed'in Son Gnleri / 347

Son aba / 349

Pazartesi / 359

Ekler / 363

Okurlara....

Ben, burada slam Tarihi'nin en eski senetlerine dayanarak Peygamber ve Medine'ye en yakn
nokktadan bakmaya altm.

Aynca anlattklarm Ehl-i Snnet kardelerimin metinlerine isnat ettirdim. Beklediim, onlarn da
almalarn Ehl-i ia kardelerinin senet ve kitaplarna isnat edebilmeleridir. Byle olunca
yllarca birbirinden uzak kalm ve yabanclam bu iki kardein birbirine yaknlap birlemeleri
salanabilir. nk her bir frkann itikadi yaplar, karde frkalarn eserlerinde zik-redilirse,
onlarn itikadnn doruluu hakknda hibir phe kalmam olur.

Ben, Taber'inin Tarih'ini ve bni Hiam'n Sird sini metin kayna olarak setim. Baka bir
kaynaktan yararlandm zaman da kaynan adn belirtmeye altm.

Dier bir nemli nokta; slam Peygamberi hakknda -pek ok yazlar yazld halde- okur iin
tekrar saylan ve de siyerlerden edinilebilen bilgilerden ayr eyler yazmaya alm olmamdr.

Son nokta da udur ki; benim bu ykye bak am, mezhebi itikadlar asndan deil, herhangi
bir inan ve dine mensup bir insann bak asndan olay deerlendirmemdir. Byle bir bak
asndan seyredilen manzara; her trl taassup, taraf tutma ve pek ok aratrmann hastal
saylan nyargdan uzak gzkecektir. Bu yzden slam Peygamberi hakknda setiim konuma
tarzyla ilgili olarak, okurdan beni balamasn dilerim.

nk burada vurgulanmak istediim ey, bir Mslman olarak deil, tarafsz ilm bak asyla
olaylar deerendiren bir dnr olarak Muhammed'in grntsn sergilemektir.

Ali eriat

SLAM HAREKETNN KAHRAMANI MUHAMMED

"insan ve gelenek" szkonusu edildiinde; tarihteki ve toplumdaki kahramanlarn fonksiyonu
hakknda eitli tarih felsefecilerinin ve sosyologlarn grlerine yer verilmektedir.

Gnmzdeki kktenci devrimler ile kkl tarih deiimlerde, kahramanlarn ahsiyetlerinin rol
hakknda farkl iki dnceyi savunan tarih felsefecileri ve sosyologlar arasnda birok dnsel
farkllklar vardr. Bilindii zere faist ve nazist dnrler, kahramann roln sosyal ve
tarih hareketler iin belirleyici bir faktr sayyorlar. Bu nedenle kahraman bir "s-permen/stn
insan" olarak nitelendiriyorlar. Onu zel bir konuma, "rehberlik" veya "nderlik-nclk"
seviyesine ykseltiyorlar. zel konum ve makam diye niteleyiimizin sebebi, burada rehberlik ve
nderliin yaygn anlamnn dnda bir anlam tad iindir. Bu dnce tarznda rehber: Klavuz,
yol gsterici, nc deil; mutlak komutan, her eyi tayin eden kimsedir. Dier insanlarn tm
onun karsnda kr ve sardrlar; onun hareket maas ve aracdrlar. Dierleriyle arasndaki
farkllk, onlarn insan ahsiyetleri asndan deil, herkesin deeri "nderin" elindeki ara ve alet
durumunda oluuyla balantldr. Burada "nder"; rehber, mutlak komutan, izlenmesi gereken,
herkes ve her eyin kader ve sonunu belirleyen mutlak etken, toplumun temel ekseni, toplumsal
hareketlerde r aan ve ana yola sevkedendir.

Faistlerden baka (zel ve genel anlamda) birok bamsz dnr de tarihteki byk
ahsiyetlere byle bir rol ve fonksiyon yklemilerdir. Emersonf1[1]', Transcendantalisme
ekol'nn kurucusu kahramanlar; beer trnn belirleyicileri, temsilcileri, seilmileri (Les
representants de l'humanite) olarak tanmlyor. Ona gre kahramanlar insan st, ultra gc
kendinde somutlatrp, beeriyete empoze e-den kimselerdir. O

1[1] 1803-1882, amerikal filozof Emerson (Ralph Waldo)

Rical'in kltrmzdeki anlam szkonusudur. Biyografi demektir, 11-mu'r-Rical'in

2[2]

ksaltlmdr.

yle diyor: "Tarih yoktur, varolan sadece byk nderler2[2] diro)

ingiltere'nin byk yazar Thomas Carlyle'la, (18. yzylda yaayan tarihi ve eletirmen) gre:
"Gerek tarih, sadece ve sadece ilmu'r-rical (nderlerin zelliini bilme)dir." .Tarihteki
kahramanlarn ahsiyetinin fonksiyonu hakknda Carlyle'nin dnce tarzn aka gsteren
rnek, Kahraman ve Kahramanlara Tapma adl kitabnda slm hareketi ve beeriyet tarihi
blmnde Muhammed ve Ali'nin ahsiyeti hakknda yazd cmledir. "O anda o byk elin iinde
yer alan o kk el (Muhammed ile Ali'nin ahidlemesi) insanlk tarihinin seyrini deitirdi."

Bu kahramanpereste) dnrlerin tersine, sosyalistlerden ve demokratlardan, zellikle

marksistlerden bir grup, toplumsal hareketlerdeki kahramanlarn ahsiyetlerinin etkisini zayf
gstermek veya topyekn inkr etmekle "kitlelere" ahsiyet kazandrmak ya da toplum ve
tarihteki bilimsel kanunlardan mutlak bir ekilde destek almaya ve bunlara dayanmaya
alyorlar. lke olarak da bu ahsiyetlerin etkisini reddetmekle siyas putperestlik ve
ahsperestlik -ki ferd diktatrlkler, halkn gcnn ve kiiliinin yok oluuna sebep oluyor, tarih
ise devaml byle bir hastala tanklk etmektedir- hastalna kar mcadele etmek istiyorlar.
(Kaynak kitap: Tarihte ahsiyetin Rol yazar Plekhanov).

(3) "Essays" kitab, Kahraman ve Kahramanlara Tapma kitabnn yazar. French Revolttion
kitabndan nakledilmitir. Yazar Prof. R. Aron, Sor-bonne niversitesi Sosyoloji dal hocasdr.
(*) Uak ruhluluk, insan seviyesinin tam d, ahlak erefliliin tamamen yok oluu

Ben "Snnet ve Ns" blmnde deindiim gibi; ne Emerson, Cariyle ve Platon(4) gibi
kahramanlar tarih yaratcs olarak biliyorum; ne de onlarn kart baz sosyalistler, demokratlar
ve "bilimsel marksizm" gibi, onlarn ahsiyetlerinin etkisini tamamen yadrgyoim. Ben tarihi;
Snnet, Ns, Tesadf ve Kahramann birbiriyle oyunu ve etkileimi olarak tanmlyo-

(4) nl filozof Platon da bu gruba dahildir. O diyor ki: "Toplum koyunlardan olumutur. Bu
koyunlar iin de, obanlar gereklidir." oban-sr terimi zellikle Dou dnyasnn siyas
kltrnde yaygndr. Bu terim Dou'da hkmet ve siyasetin gerek ruhunu ve zel anlamn
ortaya koyuyor. Yani: a) oban baka bir cinstendir. Sr de ayr bir cinstendir, b) oban,
srnn istei zerine seilmez, onu bu greve Malik seer. O Malik de Tanr'dr. (Dou
dnyasndaki hkmetin varl, din zere yorumlanm olur.) c) Srnn, oban iten elektime,
deitirme, ona kar devrim, isyan, itiraz ve eletiri haklar yoktur, d) oban, koyunlara kar
deil, Malik'e (burada Tanr'ya) kar sorumludur. Ve yaplacak her ii sadece Malik ile oban daha
iyi bilir, e) obann cins, rk, tr stnl ve fazileti, sr tarafndan bilinmekte ve hibir kuku
iinde bulunmamaktadr, f) Srnn obana kr krne itaati mantkl ve makuldr. nk bu,
ilah namuslar (kanunlar) ve doa kurallarna uygundur, g) oban, sry yneltme ve idare
etmede koyunlarn rza ve seimine gre hareket etmemelidir. nk bu ne makul, ne mmkn
ve ne de yararldr, h) Korkun olan ey, obanln ve sr gzetmenin son amacdr...?!

Dou dnyasndaki hkmetlerin siyas ilkelerinin tmnn, yani ilkelerin niha hedefi, hkmet
tarz ve hkmetin halkla ilikileri, bu iki kelimeden karldn gryoruz. Hkmet ve toplumu
idare tekniinin "Siyaset" olarak adlandrmas rastlantya bal bir adlandrma deildir.

Yunan'da; demokrasinin beiinde bunu, "Politic" diye adlandrmalar da rastgele bir adlandrma
deildir. Bilindii gibi "Politic" ehir anlamndaki "Polie" kknden kaynaklanr.

Siyaset kelimesi, "obanlk" iin ngrlen btn zellikleri kapsad gibi, siyasetin "hedefi" de
obanlk gibi olup, hkmetin "yntemini" de ortaya koyuyor. Nitekim siyaset "at" azarlayp
krbalayarak itaat ettirmektir. zellikle, z zgrk ve isyanclkla btnlemi gen at, krbala
korkutarak itaat ettirip sakinletirmek anlamndadr siyaset.

Bu Dou ve Yunan'a has iki kavramda, iki zt siyas grn varl ortadadr. Politik'te ynetci
halk iindir. Siyaset'te halk, yneten iindir (binmek, yk tamak, stn, etini yemek, derisini
yzmek iin). Politik, bir ehir (toplum) 'idare' etmek, siyaset ise onu 'hazrlamak'tr.

12
13

rum. Evet, bu drt faktr arasnda karmak bir balant var. Bu balanty niteliksel ve niceliksel
olarak kavrayp, tahlil etmek ve bulmak; tarihinin, tarih ilmine kkl almasn gerektirir.
Tarihinin en byk somnu da budur. Bu kuram'a u noktalar eklemek gerekir:

Szkonusu drt faktr, bir tarih hareket ve sosyal deiimin oluumunda, ynnn
belirlenmesinde srekli olarak ayn o-randa etki yapmazlar; stelik onlann herbirinin etkisi, eitli
durumlarda, zamanlarda ve sosyal artlarda birbirinden farkllk gsterebilir. Bu etkenlerin
herbirinin nitel ve nicel adan (zaaf, iddeti ve deeri) tarih-sosyal harekette ayr ayr etkileri
vardr.

Bu hususu aklamada u rnek verilebilir: "Kapal bir top-lum"da (Bergson'un deyimiyle);

geleneklerin hakim olduu antik ve eski dinci toplumlarda, gelenek ve an'anelerin, din ve mezhep
ile yorulup talaan her trl deiim ve geliim karsnda iddetle direnen toplumlarda, tesadf
ve kahraman'm fonksiyon ve etkisi zayflar. "Ns" ise byle bir toplumda ylesine gelenek ve
adetlere tutsaktr ki, bamsz olarak kendi varlklarn gsterip, sosyal deiimde canl ve gz alc
bir rol stlenemez. Byle bir durumda kahramanlar da geleneki ve muhafazakardrlar ve
yapabilecekleri tek ey; olay karmaktr. Bu kahramanlar, dier lkelere saldrabilir, yzeysel
slahat ve reformlar yapabilir, ve grn deitirebilir, fakat toplumsal snnetlere (yerleik
geleneksel deerlere), toplumun alt yapsna, onun temel dayanaklarna dokunamazlar(5). Baka
bir deyile (dakik bir syleyi ile), organizasyonlar (organisations) deitirebilirler, fakat
toplumsal yap (structure)y olduu gibi korurlar.

Tesadf de byledir. Eer toplumun akideleri ve toplumsal ilikileri; toplumun mezheb ve

snflarnn nitelii zayflarsa, eitli bunalmlar ve alkantlar toplumun alt yapsn sarsl-

(5) Kurum Clnstiation') iki trldr: Aile, hkmet, malikiyet, din, toplumun asl kurumlandr.
Toplumsal messeseleri; emekli sand, sigorta kurumu gibileri ise tal kurumlardr.

mann eiine getirirse, byle bir toplumda tesadf etkin bir rol oynayp toplumun nnde yeni bir
r aabilir. Bu etki zellikle tesadfn niteliiyle tamamen balantldr. rnein, ran
toplumuna; skender, Arab, God ve Moollarn saldrs, I-ran'n iinde olumayan, aniden
dandan gelen hadiselerdir. skender, God ve Moollar; ran hkmetinin zaaf ve gszlnden
yararlanarak, acmaszca ran' batanbaa kana bodular. Fakat toplumun alt yaps salam, dini
gl ve istikrarl olduu iin, toplumsal rf ve adetler bulank ve kargaa iinde olmad iin ne
Atina'nn byk felsef ekoln zmleyen Yunanl skender'in, ne de Mool ve Godlarn ykc
gc, ran toplumunun asl yapsna etki edebildi. stelik, tarihin akladna gre, her eyin
kkn kazmak, her eyi yamalamak ve katliam yapmak iin saldran bu dmann bizzat
kendileri "Iran toplumunun gl ruhu"( ^'nda eriyip kaybolarak, ranl-latlar. ran'n bat
snrlarndan giren skender ile dou snrlarndan karak Hindistan yolunu tutan skender
arasnda fark vard. skender ilk bata: sert, temiz kalpli, iradeli, vatansever, filozofa dnr,
Atina ekolnn douda propagandasn yapmak isteyen iskender'di, iran' batan baa getikten ve
snrlarna ulatktan sonra: lks dkn, gururlu, ehvetpe-rest, acmasz, ktmser, bencil;
Yunanl gen bilgin deil; bir doulu imparator; Aristo'nun rencisi deil, yaayan ahn mukallidi
oluvermiti.

Fakat Araplarn saldirisi; Iran iin bir tesadft. Bu tesadf, iran'n gelecek tarihini belirleyen, Iran
toplumunun btn alt ve st yapsn deitiren en byk etken oldu. yle ki, ilk olarak Iran
toplumu kargaal ve bunalml bir toplum olmutu, direni ve koruyucu gc etkisizlemeye yz
tutmutu. Bu nedenle bu tesadf karsnda kendi varln kaybetti, ikincisi, bu

(6) Geri biroklar Aristo ile szbirlii iinde olup: "iranllar zeki halktr, fakat zulm karsnda
pek abuk teslim olurlar" diyorlar. Ancak tarih, ranllarn gl nhunun zel bir yetenei
olduundan, bunun "dman gcnn sindirilmesi" olarak nitelendirildiinden haberdardr.'

14

15

tesadf, z itibariyle deinilen tesadfn aksine, ynlendirici, apak ve inkilab bir ideolojiyle
donatlmC7). Nitekim bilindii ve grld gibi, ran tarihi asndan bu tesadf; -mer'in
ran'a saldr kararndan ve Araplarla savata Rstem'in yenilgisinden baka bir ey deildir. Fakat
bu olay; ran'n geleceinin belirleyicisi, ran toplumunun btn alt ve st yapsn, organizasyonu,
zelliklerini, dayanaklarn kkten deitiren en byk etken oldu.

Dnyadaki eitli toplumlar, zellikle slam ile milad VI. ve VII. yzylda temasa geen Asya,
Afrika, Avrupa toplumlarnn Ns, Snnet, Tesadf ve Kahraman ahsiyetleri hakkdaki
tesbitlerimizle, ayrca Muhammed'in hayat, ahsiyeti hakknda elimizde bulunan apak tarihi
belgelerle, islam'n yayln, insanlk tarihinin aknn deiimini, btn incelikleriyle
deerlendirebiliriz.

Eer Muhammed hareketini, M. IV. ve V. alarda, Atina'da, iran'n meden toplumlarnda,

Roma'da balatm ve byle gz alc baarlar elde etmi olsayd, "Muhammed'in bu inklap
zaferleri; bu hareketinden sonra insanlk tarihinin ak yolunu deitirmedeki tam, belirleyici
(determinant) ve temel neden olan ahsiyeti"inin etkinlii zerinde pheye derek, onun
"ahsiyeti"nin fonksiyonuna paralel ve ayn deeri tayan baka bir eyi aramaya kalkabilirdik.
Fakat sosyoloji, Hicaz'daki cahil Arap topluluun ince bir ekilde tahlil ve analizini yapabilirse de,
Hicaz'n yakc
kumluklar zerinde, milad VII. yzyln ilk yarasnda yar vahi kabileler arasndaki sosyal,
siyasal, din, felsef dncelerin, insan ve ahlak duy-

(7) Zedt dininin manev d, ran toplumunda ok byk bir dnce boluu yaratmtr.
Sasaniler zamannda "Mazdek" ve "Mani"nin ortaya k, ran'n siyasi rejiminin iddetli
mcadelesine ramen, -Roma imparatorluunun dini olan- Hristiyanln hzla ran'da yayl,
ran'n o dnem-de canl bir maneviyata ve yeni bir imana susadn gsteriyor. Siyasi
dzensizlik, snfsal aynalklar, halk kitlesinin yoksulluu, egemen snfn zulm, siyasi bask bu
mcadeleyi iddetlendirmiti, islam ise btn bu istek ve dertlere bir are ve cevap idi.

gularn byk patlama gstermesini; en ksa zamanda bu yanardan gz kamatrc kvlcm ve

nlannn o gnk meden dnyay kendinde sindirebilmesini; bilimsel bir tarzda aklamas
mmkn deildir.

Burada Iran veya Dou Roma'nn Araplara yenilii szko-nusu deildir. nk vahi kabilelerin
meden toplumlara saldrs ve onlara kar zafer elde etmesi, byk ve ileri toplumlar zerinde
hegemonya kurmas, tarihte tekerrr eden bir olaydr. Nitekim milad III. ve VI. yzyllar arasnda,
yan vahi barbarlarn, batnn tmn ve gl Roma mparatorluu'nu ayaklar altna alarak,
ineyip gemeleri; Beynunnehreyn'in meden ehirlerine kar, M. XX. ve XXI. yzlllarda
Asurlu'larn mamur ve kalknm lkeler zerinde egemenlik salamalar; I-ran'n meden halkna
kar Mool ve Godlarm saldnp egemen olmalar bu tip olaylardandr.

Eer Muhammed, sadece dank, vahi Arap kabilelerini birletiren, 20 yl gemeden onlan evik
kuvvete dntrp, byk ve grkemli Iran ve Roma imparatorlann ortadan kal-drtan bir
kahramandan ibaret olsayd, kukusuz, byk bir i yapm olur ve tarih de buna tanklk ederdi.
Fakat phe yok ki tarih, Muhammed'i de, byk olaylar karan iskender, Asur-Banibal, Cengiz
gibi birisi sayard. Ama islam'da en nemsiz saylan ey; Muhammed'in an asker fetihleridir. Bu
yzden Muhammed'in ad tarihin zihninde; Cengiz, iskender, Sezar, At-tila, Asur'lu Banibal gibi bir
arm oluturmaz. Tarih onu, Musa, Isa, Buda, Zerdt, Sokrates ile kyaslar. Geri Muhammed
ile bu ahsiyetler arasndaki fark, herkese ak bir ekilde bilinmekte ve bu fark kyaslanmayacak
kadar byktr de.

16

17

MUHAMMED'N SYER
ilk nce slam Peygamberi'nin hayatyla ilgili noktalan ve hayatndaki olaylar zet ve veciz bir
ekilde aklayacam. T ki onun ahsiyetini tanmak iin gereken kaynak el altnda bulunsun.
Daha sonra hayatnn
tahlilini yapp, hayatndaki planlarn, faaliyetlerini, psikolojik yapsn, karakterini incelemeye
alacam.

Hatrlatmam gereken ey udur ki, ben burada Hz. Rasln siyeriyle ilgili slm kaynaklarda
bulunan biyografi ve olaylara deil, tarih metinleri ve siyer iinde edindiklerime ve kardm
sonulara yer vereceim. Bu nedenle siz renciler bu grlerle tantktan sonra, dier siyer
kitaplannda, islam ve A-rap tarihini inceleyerek bilgilerinizi artrmaya almalsnz.

**

Kusay bin Kilb, Kurey'in Mekke zerinde otoritesini salad ve Kabe'nin sorumluluunu stlendi,
hacc merasimini ve Kabe'nin statsn oluturdu.

Kusay'in iki olu olan Abduddar ve Abdulmenaf, babalarnn makam ve sorumluluklarn,

babalannm lmnden sonra kendi aralarnda paylatlar. Abdulmenaf m olu Haim, Kabe
menasibini (makamlann) kendi sorumluluunda bulundurup, Mekke ticaretini canlandrd. Yazlk
ve klk ticar kervan seferleri dzenletti. Kurey ve Mekke'ye nemli bir konum kazandrd.
Haim'in kardei Abduems'tir. O ticaretle urard. Onun olu Umeyye'dir. Umeyye'de, Beni
Umeyye hanedannn reisi olarak, amcas Haim'e kar dmanlk yapyordu. Haim ticar bir sefer
srasnda Yesrib (Medine)'li Beni Neccar kabilesinden bir kzla evlendi. Ve Abdulmuttalib (asl ad

19

eybe) adl ocuklar oldu. O zat ok yiit, saygn ve etkin biriydi. Kabe makamlarn insiyatifinde
bulunduruyordu. Ebre-he'nin saldrs onun zamanndayd. O zemzemi tekrar bularak herkesin
istifadesine sundu. Onun, bu ar ykmllklerini hafifletecek bir evlad yoktu. Bu nedenle: "On
ocuum olursa, birini kurban edeceim" diye adakta bulundu. Onun dilei gerekleti. Adan
yerine getirmek iin kura ekince, en kk ve en sevdii olu Abdullah'n ismi kt. Onu kurban
etmeye hazrlandnda, bir zm yolu bulundu, onun yerine yz deve kurban edildi. Daha sonra
Veheb'in kz Amine'yi Abbul-lah'a e seti. Birka ay sonra da Medine'de ld ve birka ay sonra
da Abdullah'n yetimi dodu. Gelin ve torunun velisi olan Abdulmuttalib, gelenek nedeniyle
atalarnn adn yeni doan ocua takmak yerine ona Muhammed adn verdi. Ayn yl Ebrehe
Mekke'ye saldrd.(Milad 570)(8)

ocuu anas gn emzirdikten sonra, amcas Ebu Leheb-in cariyesi Sevbe onu emzirdi ve daha
sonra Beni S'd kabilesinden olan Ebi Zueyb'in kz Halime onu kra gtrd. Beni S'd kabilesi,
st bol olan kadnlaryla n yapmt. Kureyliler, krsal kesimdekilerin yiitlik ve cmertlik gibi
zelliklerinden uzak kalmamalan ve Mekke'nin kt hava artlarndan etkilenmemeleri iin,
ocuklarn st annelere verirlerdi.

Halime, zayf vcutlu, st az birisiydi, ilk nce o Muham-med'i almaya gedi. St annelik iin
ocuun babasndan para alnrd. Bu nedenle Abdullah'n yetim ocuunu almaktan saknd. Fakat
ocuk babas da
salam ve st bol bir st anne arad iin Halime baka bir ocuk bulamad ve istemeyerek de
olsa bu yetim ocuu almaya karar verdi.

Adet olduu zere ocuu iki yl sonra, ehire geri getirdi. Fakat, bu yetim ocuk yanlarnda
olduu zaman, hayatlarnn canllk ve bereket kazandn hissetmiti. Bu nedenle Mek-

(8) Bazlar Peygamber'in miladn (doumunu) Ammu'1-Fil (Fil yl'den 23 yl nce (Kelbi) bazs
da 40 yl nce (Megatil) olarak yazmlardr. Fakat bunlar pek doru gzkmyor.

ke'de ocuklara kar veba tehlikesi yakndr diye bir bahane i-leri srp, onu geri gtrmek iin
anasndan izin ad. Onu be yama kadar krda kollad. Muhammed be yandayken anasna
teslim edildi. Dul anne yalnzd ve hznl bir hayat srdryordu. Bu arada Abdulmuttalib de
Yemen Kralnn ta giyme merasimine gitmiti. Bu nedenle, ocuuyla birlikte, yalnzlktan
kurtulmak ve de Muhammed'in babasnn akrabas Ben Neccar kabilesiyle "Muhammed"i
tantrmak iin Medine'ye gitmeye karar verdi. Medine'den dnte 6 yandaki ocuk "Ebva"da
babasnn mezar banda hngr hngr alamt. imdi de hasta annesinin yan banda
alyordu. Babasnn cariyesi mmu Eymen ile birlikte Mekke'ye dnd. Babann sevgisinden
mahrum, anann okamasndan yoksun ocuk, dedesi Abdulmuttalib'in evine geldi. ki yl sonra
efkatli ve otoriter dedesi de ld. Daha sonra, yoksul, ailesi kalabalk, yiit biri olan amcas Ebu
Talib'in gzetimine girdi.

12 yandayken Ebu Talib ile beraber am'a giden bir kervan ile sefere kt. Muhtemelen Yakub
frkasndan olan, Hristiyan Rahib Bahira Serciyus onu yolda grr ve onun gelecekte Risalet
sahibi olacan anlar... Yahudilerin, Muhammed'i ldrebileceklerini ve onun can dman
olduklann Ebu Ta-lib'e bildirir. O da Gassanlerin hkmet merkezi Basra'dan daha ileri gitmez ve
Mekke'ye geri dner.

flas eden Ebu Talib, artk sefere kmaktan vazgeer. Muhammed de zorunlu olarak Mekkelilerin
ve akrabalarnn koyun srlerini otlatr. O, genellikle Hicaz ile Necd arasnda Ga-rarit adl bir
merada obanlk yapyordu(9).

Nu'mn bin Munzir, Hre'den eitli tr ve miskleri ukaz pazarnda satmak iin Mekke'ye gnderiyor
ve karlnda Taif derisi alyordu. Onun bu kervanlanndan birisini Mekke'ye

(9) Muhammed'in obanlk yaptnda 20 yanda olduunu yazmlardr (el-Hamis, c.l).

Muhtemelen 20 yana kadar bu ile megul olmutur. Kendisi diyor ki: "Koyun obanl
yapmayan hibir peygamber yoktur. Ben Gararit'te Mekke halknn koyunlarn otlatrdm."

20

21
gtrme iine iki kii talip oldu. Kurey'den Berraz bin Kays kervan kendi kabilesinin himayesinde
gtrmek istedi. Hava-zin'den Urve el-Rehhl ise kervannn Necd yoluyla gtrlmesini nerdi.
Nu'mn ise kervan Urve'nin ihtiyarna brakt. Kervan gtrme ii kendisine verilmeyen Berraz,
Urve el-Reh-hl'in peine dt. Onu uykudayken ldrp, mallar yamalad. Berraz'n haram
aynda yapt bu hareket zerine Kurey ve Havazin kabileleri arasnda 4 yl srecek olan "Ficar
Savalar" (Haram aylannda yaplan savalar) balad.

Bu savalardan birine Peygamber de katlmt. Risalet dnemlerinde bu konu hakknda yle

diyordu: "Ben amcalarmla birlikte Ficar'a katldm. Birka ok atm, yaptmdan da piman
deilim. Ben dmann amcalarma attklar oklar toplayp, onlara verirdim." Onun bu sralarda
yann 14, 15 (veya 20) olduu yazlmtr. Her de doru olabilir, nk Ficar 4 yl
srmtr(10).

Ilml ve otoriter bir bakan olan Abdulmuttalib'ten sonra Mekke'nin dzeni kargaaya bouldu.
Btn kabile bakanlarnn isyan etmesi yznden mazlum ve alt snf, yani halk, zulm ye
tecavze uruyordu. Bir rehber ve kurtarc bulunmad iin, ezilmiler ve zayf kimselerin hakk
kolayca ineniyordu.

Ficar savalarnn bitminden sonra, Peygamber'in amcasnn ars zerine bir grup Kureyli,
Abdullah bin Cudan'n evinde toplanarak "ister Mekke'nin iinde, isterse Mekke'nin dnda olsun,
karlatklar her mazlumu kollayp hakkn ihya etmeye alacaklarna dair" and itiler. Gen
Muhammed de bu antlamaya katld. O risaletinden sonra devaml bu olay gndeme getirerek
her zaman iyilik ve vgyle artmtr.

Huveylid'in kz Hatice, Kurey'in soylularna mensup zengin bir kadnd. ki kere evlenmiti. Her
iki kocas da lmt, onlardan miras kalan ok byk bir servet ile ticaret yapyordu. Ticaretle
megul oluu onu yeniden evlenmekten alkoydu) Sireic.l s. 184-185) ve Egani'nin Akdu'l-Feridi.

mutu. Biri olan ikisi kz ocuuyla birlikte yayordu. Drstl ile n salm Muhammed'i;
dierlerinin iki kat bir cretle (iki deve yerine drt deve) kendisi iin ticaret yapmaya ard.
Bazlannn dediine gre Muhammed Ebu Talib'in ricas zerine ie alnmtr01}.

Kendisini kollayan ve gzeten amcas Ebu Talib'in ifls etti- -ini ve geimini ok zor karladn
gren yoksul bir gen olan Muhammed, yeni ii seve seve kabul edip, Hatice'nin klesi Meysere ile
am'a doru sefere kt. Orada yine Nestura adl bir rahip Meysere'yi onun nbvveti hakknda
uyard. Dnte, Muhammed, normalin stnde bir kr ile geldi. Yeni iisinin liykat ve
baarsndan ok memnun olan ve sevinen Hatice'nin bu sevinci; Muhammed'in sefer arkada olan
Mey-sere'nin onun hakkndaki szlerini, sefer srasnda onda grd faziletler ve kerametleri
duyduunda, Muhammed'e kar aka dnr. Dorudan (bn-i Ishak'n dediine gre), ya da
arkada Munebbih'in kz Nefise araclyla kendi dileini ak-tanr: "Ey amcaolu, ben
akrabalmz, kavmin arasndaki erefliliin, emanete sadakatin, gzel huylu oluun, doruluun
ve yiitliin nedeniyle sana meyilliyim."
Muhammed, amcas Hamza veya Ebu Talib ya da her ikisiyle beraber Hatice'yi istemeye gitti.
Huveylid nce, meseleye iddetle muhalefet ettir1 . Daha sonra Ebu Talib, akid hutbesini okudu ve
Hatice 20 deve mihir ile Muhammed'in ei oldu. Ondan iki olu oldu ve bi'setten nce Kasm ve
Abdullah (Tay-yib ve Tahir) ldler. Zeyneb, Ummu Gulsum, Rukiyye, Ftma diye drt kz oldu.
Bi'setten sonra da Mariye'den ibrahim adnda bir olu oldu, fakat o da ocukken ld.

atlayp yklan Kabe yeniden ina edilmekteydi. Her bir kabile onun bir duvarn yapmay
stlenmiti. naat ii bitmek

(11) Zerkan, Vakid ve bn-i el-Seken'den nakletmitir. (bn-i Hiam c. 1 s. 188).

(12) Bazsna gre Hatice'nin babas olaydan nce lmtr. Hatice'in kardei Amr, ya da amcas
Amr bin Esed, babasnn yerine konumaya taraf olmutur.

(11)

(11)

21

23

zereyken Haceru'l-Esved'in tanmas konusunda ihtilaf kt. nk onu yerletirme erefi bir
kabile tarafndan gerekletirilirse, dier kabileler bu ereften yoksun kalacakt. Bu yzden
korkun bir sava balamak zereydi. Ben Abduddr ve Adiy bin K'b kan dolu bir kap getirerek
"lm ahdi" iin ellerini onun iine soktular. Bylece bu ereften yoksun braklrlarsa her eyi
gze aldklarn gstermi oldular.

Bu durum drt be gn byle srd. Nihayet, istiare iin Mescid'de bir araya toplandlar.
Tecrbeli, hayrsever ve Kurey'in en yals olan Ebu Umeyye, akla uygun bir zm yolu buldu:
Mescid'e ilk giren kimse meseleyi zmleyecekti. Mescide ilk giren Muhammed oldu. O: "bir
kuma getirin" dedi. Daha sonra Haceru'l-Esved'i onun ortasna koyup; "Kabile bakanlar kuman
birer tarafndan tutsun" dedi. Bylece ta, (yerletirme iini zel haklar olarak gren) btn
kabile bakanlarnn eliyle yerlemi ve herkes bu erefe erimi oldu. Bylece "lm ahdi" de son
buldu.

Krk yanda, vahiy iin ruh yapsn oluturan sadk ryalardan sonra, lde ilk mesaj ald.

Aie'den rivayet edildii gibi: Namaz ilk nce iki rekatl idi. Daha sonra mukim olunan yerde 4
rekat oldu. Ve seferi durumlarda nceki gibi iki rekat klnd.

Davet sene gizli yapld. Daha sonra davet ve mcadelenin ak yaplmas emri geldi. kenceler
balad. Peygamber'in emriyle Habeistan'a licret balad. Habeistan'a iki kere hicret edildi; ilk
defasnda onbir erkek ve drt kadn hicret etti. Fakat Mslmanlara kar ikence yapmada bir
hafifleme olduunu duyunca Mekke'ye geri dndler. Oysa ikencenin daha da sklap arlatn
grdler, ikinci defasnda
seksen erkek, ocuk ve eleriyle, birlikte Habeistan'a hicret edip, Peygamber'in, Medine'ye
hicretine dek orada kaldlar.

Altnc ylda mer bin Hattab ve Hamza'nn slam'a girmesiyle Mslmanlar glendi.

Yedinci yln balangcnda Ben Haim ve Mslmanlar Ebu Talib Mahallesi'nde ablukaya alndlar.
Onlarla her trl

iliki 10. yla kadar boykot edilmiti. akku'l-Kamer'in bu zor dnemde (9. ylda) gerekletii
yazlmtr.

Hatice ve Ebu Talib boykottan kurtulduktan yaklak bir ay sonra, gn ara ile vefat ettiler. Ve
Muhammed pek yalnz kald. Peygamber, Hatice'nin lmnden birka gn sonra Habeistan'a
licret eden ve orada len muhacirlerden birinin dul kars evde ile evlendi. Bir mddet sonra da 6
veya 7 yanda olan Ebu Bekir'in kz Aie ile nianland.

Onbirinci ylda, Hazredi alt kii, Peygamber'le Akabe'de grp, onun risaletini Medine'de tebli
ettiler.

Onikinici ylda, bu alt kiiyle birlikte gelen dier alt kii, Peygamber'le I. Akabe antlamasn
imzaladlar.

Onikinci ylda "sra" (gece seferi; Peygamber'in Mescid-i Haram'dan Mescid-i Aksa'ya bir gecedeki
seferi) ve Mira (gklere kma) olaylar vuku buldu. ianm hepsi ile ii olmayan gvenilir
tarihilerin ounluu; her iki olaynda bir gecede vuku bulduuna ve Mirac'n bazlarnn iddia
ettii gibi ruhan deil, cismani (bedensel) olduuna inanrlar.

On'nc ylda II. Akabe antlamas imzaland. Medine'ye toplu hicret emri verildi. Ashabn hepsi
hicret etti. Sadece Ali', Ebu Bekir ve Peygamber Mekke'de kald. 14. yln balangcnda,
Peygamber'i ortaklaa ldrme komplosu ve ardndan da Peygamber'in Ebu Bekir ile birlikte
Medine'ye hicreti gerekleti. Ali ise, gn sonra Mekke'yi terk etti. Peygamber Medine'ye
gelince muhalifleri oray terketti. Kalanlar da grnrde Mslman oldular. Fakat gizlice komplo
hazrlamaya baladlar. Kur'an'n srekli yerdii mnafikn (mnafklar) bunlardr. Medine'nin en
ileri gelen etkin ahs, Medine'deki grup; Yahudi, Evs ve Hazrec tarafndan kabul ve sayg
gren, islam ile birlikte etkinliini ve makamn yitiren Abdullah bin Ebi Selul mnafklarn en
tehlikelisidir. Bu arada Ensar ile Muhacirler arasnda kardelik ahdi yaplr. Ayrca eitli Mslman
kabileler arasnda siyas, toplumsal ve hukuk sorumluluk zerine bir antlama imzalanr. Bu
anlamayla din ve rksal aznlklar ile onlarla iliki ekli belirlenir. Ezan vz edilir. Bilal resmi
mezzin olur ve savalar balar.

24

25
PEYGAMBER VE HCRETN BRNC YILI
Yedinci ay, Hamza nclnde 30 kiiyi, Ebu Cehil bakanlndaki Kurey kervanna ve kervann
300 koruyucusuna kar harekete geirip, onlar deniz kysna gnderdi. Fakat Mecdeyy bin Amr
Cuhen iki grubun da dostuydu. Arabulucu oldu ve atma gereklemedi.

Sekizinci ay; Peygamber Ubeyde bin Hris'i, yz svari Muhacir ile, Ebu Sufyan bakanlndaki
kll Kurey kervanna kar harekete geirdi. Burada S'd bin Ebi Vakkas onlara kar bir ok att
ve atlan bu ok, islam adna yaydan kan ilk oktur (13).

Dokuzuncu ay (Zilkade); S'd bin Ebi Vakkas, 8 (20 veya 60) Muhacirle birlikte bir kervan ele
geirmek iin, Hicaz'daki Harra'a kadar gittiler. Fakat kervan daha nce geip gitmiti.

Onikinci ayda ilk gazve Ebva(14Ma vuku buldu. Peygamber bu ayda (Safer) Medine'yi S'd bin
Ubde'nin insiyatifine brakp, kendisi Kurey ve Ben Damr bin Bekr'e kar saldrya geti. Kurey
ile atmad. Fakat Malisi bin Amru'l-Damr (Ben Damr'nin bakan) ile antlama yapt.

(13) bn-i Hiam bu serriyeyi ilk seriyye, Hazeme seriyyesini ikinci seriyye olarak biliyor. Dier bir
gre gre bu iki seriyye ayr zamanda yola kmtr. B gr daha doru gzkyor. (bn-i
Hiam c.l s. 591-598).

(14) Veddan blgesinde Medine'ye 23 mil uzaklkta bir ky.

27

KNC YIL
Birinci ay, Kebiulevvel) Buveyt(15) Gazvesi; Peygamber, Muhacir ve Ensar'dan oluan 200
svarilik g ile Kurey'in peine takld, Medine'yi de S'd bin Mu'az'n denetimine brakt. Amac
Umeyye bin Halefin bakanlndaki 100 kll koruyucusu olan Kurey kervanna kar baskn
yapmakt. Fakat onlara ulaamad.

nc ay, (Cemaziyelevvel) Ueyre Gazvesi; Ebu Seleme bin Abdu'l-Esed'i Medine'ye brakp,
200 kiiyle Ueyre'ye doru harekete geti. Ebu Sufyan bakanlndaki kervana kar pusuya
yatt. Ebu Sufyan kervan pusudan kurtard. Peygamber ise, yol zerindeki kabilelerle anlama
yapp Cemaziye'l-Ahir'in sonlarnda Medine'ye dnd. Bu antlama d kabilelerle yaplan ilk
anlamayd.

nc ay, Safevan veya ilk Bedir Gazvesi: Ueyre Gazve-si'nden birka gn sonra, Kurz bin
Cabir Fihr (Amir bin Kurz), Medine yresinde yamalama yapp kat. O, sradan bir haydut idi.
Fakat Kurey'le ilikisi olduu iin haydutluu siyas bir tecavz olarak nitelendirildi. Bu nedenle
Peygamber (manev olu) Zeyd bin Harise'yi Medine'ye brakp Bedir'deki Safe-van'a kadar onu
izledi. -Bazlarna gre bu birinci Bedir Gaz-vesi'dir.- Peygamber ona ulaamayp geri dnd.
Cemazi-yelahir'in birka gnn Medine'de geirdi.

Drdnc ay.- Abdullah bin Cah'n Seriyyesi(,) Peygamber, Kurey'in siyas ve asker meselelerini
renmek ve dakik bir

(15) Rezevi blgesinde bir da.

(*) Gazve: Bizzat Peygamber'in katld sava ve basknlardr. Seriyye: Peygamber'in bizzat
katlmad onun emriyle yaplan hareketlerdir.

29

bilgi edinmek iin onu 8 kiiyle(16) birlikte gizlice Mekke'ye gnderdi. Emir icab Mekke ve Taif
arasndaki Nahle'de Kurey yolu banda pusuya yattlar. Oradan bir kervann getiini grdler.
"Haram ay" olduu halde, bir grup Kureyliyi oklarnn menzilinde buluverdiler. Bu srada
ektikleri ikenceleri ve ileli srgnleri hatrlayarak sinirlendiler ve kervan bakan Amr bin
Hadrm'yi okladlar(17). Mallarn da iki esirle birlikte Medine'ye gtrdler. Bu olay,
Mslmanlarn ilk askeri zaferiydi.

Altnc ay, Hicret'in 18. aymn balangcnda Beytu'1-Mu-kaddes yerine Kabe, kble olarak tayin
edildi<18).

Altnc Ay: Bedir Gazvesi(19)

Kurey'in byk kervannn am'a gidiinin zerinden ay geti. Muhammed, Ueyre'de pusuya
yatp bu kervan ele geirmek istemiti, fakat kervan iki gn nceden gelip gemiti. Muhammed
imdi onun bu gnlerde dnn bekliyordu. Sa'd bin Zeyd ve Talha bin Ubeydullah' bilgi
toplamak ve konuyu aratmp, haber elde etmek iin gnderdi. Fakat kendisi onlann haberini
beklemeden yola kt. nk edindii bilgiye gre Kurey'in para babalan ve sermayedarlannn
her biri bu kervana yatrm yapmlard. Kervan ise ok bykt ve 50 bin dinarlk mal tayordu.
Peygamber hareket emrini verdiinde Mslmanlarn sava iin hazrlklar hi de yeterli deildi.
Birok grup yayan, bazlan silahsz, ancak birka kii at ve deveyle yola ktlar. (Cumartesi
Ramazann 18'i ya da pazartesi 22'si idi) Abdullah bin Ummu Mektum namaz kldrmaya, Ebu

(16) Bir gre gre 12 kii.

(17) Onu ldren Vakid bin Abdullah Teymi'dir. O slam'da bir dman ldren ilk kimsedir.

(18) Onun aklamas erh-i Mevahib el-Lednniyededir.

(19) Bedir, Gfarl Ber adl bir erkein kazd kuyunun addr. Medine'den drt menzil uzaktadr.
(Onun tafsilat, Ravz-Unf, erhiMuvahib ve Yakut'un M'cem'indedit.

Lubbe ise Medine valiliine atand. Beyaz sancak Mus'ab bin Umeyr'in elindeydi. Peygamber'in
nnde iki siyah bayrak tanmaktayd: Ad "ukab" olan bayrak Ali bin Ebu Talib'in elinde dieri
S'd bin Mu'z Ensari'nin elindeydi, islam ordusu 313 kiiden oluuyordu(20;. 70 deve, binek
olarak kullanlyordu. Her veya drt kiinin bir binei vard ve her biri deveye srayla biniyordu.
Peygamber ve ordu kumandan olan Muhammed de dierleriyle eit muamele gryordu. O, Ali bin
Ebu Talib ve Mersed bin Ebi Mersed ile sahip olduklar tek deveye srayla biniyorlard.
Peygamber Mekke'den byk bir ordunun kendisine kar koymak iin yola ktn duydu. Evet!
slam iin byk bir deneyimin zaman gelip atmt. Bu ilk deneyim idi. Nasl o-lur da eli bo
Medine'ye dnebilirdi? Yahudi ve mnafklar ne derlerdi? Muhammed'in yapt gazveler,
seriyyeler ve antlamalar, Medine etrafnda gzleri korkutup otorite salamt. E-er geri
ekilseydi btn abalar boa kard. Kurey de artk islam' ciddi ve tehlikeli bir g olarak
nitelendirmezdi.

Nasl savaacakt? Dnyev karlarn tehlikeye sokan bir gc ortadan kaldrmaya kararl ve
intikam sava iin seferber olan ve bin svariden oluan bir ordu karsnda, her -drt kiinin
bir devesi/binei olan, ou yamalama hedefiyle yola kan bir ordu fertlerine gvenerek mi
savaacakt?...

Muhammed, istiareye bavurdu. ehresinde en ufak bir tereddt ve korku izi yoktu. Savatan
baka bir eyi dnmyordu. Ordusunun dzensiz durumundan haberdar olmasna ramen,
kendisinin kazanacana inanyordu. Herkesi kesin ve teeddtsz bir zaferle mjdeliyordu.
Muhammed, sava lehine oy verdi. Ebu Bekir ayaa kalkp "hayrl olsun" dedi. mer'de
"hayrldr" dedi.

Muhacir Mikdd bin Amr da yle konutu: "Ey Allah'n Rasul, Allah nereye emretmise, oraya
git, biz seninle beraberiz. Allah'a andolsun ki bizler, Israiloullannn Musa'ya: "Sen

20- l-i mran, 13.

30

31

Allah'n ile birlikte, ikiniz gidip savan, biz burada oturup bekleyenleriz" dedikleri gibi, sana sz
syleyen deiliz. Biz yle deriz: Sen Allah'nla birlikte gidip sava, ikiniz savan, biz de sizin
yannzda arprz. Seni hakl olarak gnderene andol-sun Berku'l-Gmd'a*21-1 kadar gidecek
olsan oraya kadar kl sallanz." Peygamber de sevinle: "Hayrl olsun" dedi ve ona dua etti.

Muhammed'i dndren nemli bir mesele de, ounluu oluturan Ensar'n durumuydu. (Ensar
236, Muhacirler 77 kiiydi). Onlar, Akabe andlamas gereince Muhammed'i dmanlarn saldrs
karsnda koruyup savunmaya sz vermilerdi. Bu nedenle gazve ve seriyyelere sadece
Muhacirler katlyordu. Fakat imdi Muhammed dmana kar saldnya gemek istiyordu. Acaba
Ensar dmana saldrda kendisine yardmc olacak myd?

Cemaat susmutu. Peygamber yle dedi: "Ey halk, benimle istiare edin ve grnz
aklayn." Muhacirler Mikdd, Ebu Bekir ve mer araclyla hazrlklarn bildirmilerdi. S'd bin
Mu'z (Ensar'dan) meseleyi anlayp ayaa kalkarak yle dedi: "Ya Rasulullah, Allah'a andolsun ki,
szlerin bize yneliktir, deil mi?" Peygamber, "evet" dedi. O da: "Biz sana
iman ettik, sana ehadet ettik, yaptklarnn hak olduuna inandk, seninle ahidletik. Emirlerin
ba stnde dinlenir ve sana itaat edilir. Karar verdiin yere git, biz seninle beraberiz. Seni hak
ile gnderene andolsun, eer bize denizi gstersen ve kendin oraya dalsan, biz de seninle oraya
dalarz ve bizden tek bir kii bunun tersine hareket etmez. Dmanmzla karlamaktan rahatsz
deiliz. Biz savata sabrl ve dostluktat22) doru konu-anlanz. Bizden grmek istediin hareketi
inallah Allah sana gsterir. Bizi saadet ve mutlulua gtr!" Peygamber hemen kalkp hareket
emri verdi ve ehresi sevinten pembeleti.

21- Yemen bir dierine gre Habe'dedir. (Sire, c. 1 s. 615).

22- Sdkn Fi'l-Lek tercmesidir. Leka; mlakat ve muaeret manalarna gelir. Burada sava
anlamndadr.

Ordu hareket geti. Geceleyin, Ali bin Ebu Talib, Zubeyr ve S'd bin Ebi Vakkas' bir grupla birlikte
istihbarat iin Bedir kuyusuna gnderdi. Kendisi de baka birisiyle (herhalde Ebu Bekir'le)
Zefiran'a doru gitti. Yolda bir ihtiyarla karlap, Kurey, Muhammed ve dostlar hakknda soru
sordu. htiyar: "Kim olduunuzu sylemezseniz hibir ey sylemem" dedi. Peygamber: "Syle de
ben de syleyeyim" dedi. O da "yle m".dedi. "Evet" cevabn ald. Sonra ihtiyar yle dedi;
"Muhammed ve dostlan falan gn hareket ettiler ve imdi falan yerde (ordunun topland yer)
olmaldrlar. Kurey de falan gn hareket etmiti ve imdi orada (Kurey'in yerletii yer)
olmaldr." Peygamber geri dnd. stihbarat iin etrafa dalan gruplar da bir bir dnmekteydi.
Topladklar bilgileri Peygamber'e iletiyorlard. Bu arada Zubeyr iki kleyle geri dnd, ve onlar
konuturmak, bildiklerini syletmek iin Muhammed'e gtrd. Muhammed, namaz klmaktayd.
Ashab ise iki klenin de yalan syledikleri ve ok ey bildikleri halde sylemedikleri savyla onlar
konuturmak iin dvyorlard. nk onlar Kurey'in sakinleriydi ve en basit bilgileri bile islam
ordusunun iine yarayabilirdi. Yakalanan bu klelerin verdikleri bilgiler, daha geni bilgi elde
etmeye alan ashab iin tatmin edici deildi. Muhammed namaz bitirdi ve ashab, onlar
azarlamaktan sakndrd. Daha sonra kendisinin ynetttii ok titiz sorularla o klelerin bile
bilmedikleri bilgileri elde etti: O yle sordu: "Mekke ordusu sizce ka kii olabilir?" "Bilmiyoruz"
diye cevap verdiler. "Fakat epey kalabalklar". "Ordunun yemeini hazrlarken ka deve
kesiyorlard?" "Bazen on, bazen dokuz deve kesiyorlar" diye cevap verdiler." "Mekke'nin ileri
gelenlerinden orduda kimler var?" Onlar da bir bir isim sylediler. Bylece borlusunu kendi yerine
temsilen gnderen Ebu Leheb'ten baka, ileri gelenlerin hepsinin Mekke ordusunda bulunduklar
belli oldu. Peygamber gvenle glmseyerek dostlarna hitaben yle dedi: "te Mekke,
cierparelerini sizin karnza frlatmta."

Ebu Sufyan yolun gvenliini tetkik iin kevrvandan nce

32
33

Bedir kuyularna varmt. Orada birisi ona yle dedi: "ki svari buraya kadar gelip geri dnd."
Ebu Sufyan develerin dklarndaki hurma ekirdeklerini incelediinde Yesrib hurmalarnn
ekirdei olduunu ve iki svarinin de Muhan> med'in casuslar olduunu anlayp, hemen geri
dnd. Kervan deniz kenar yolundan gtrp yamadan kurtard. Byle bir durumda
Mslmanlar hibir ganimete tamah etmeden, sadece eit olmayan sava koullarna uyum
salayp savamalrydlar.

Kervan kurtulmutu. ki ordu kar karyayd. Bir an sava balatmada tereddde kapldlar.
Sradan Kureyli halk, "artk savaa ne gerek var" diyordu. Ebu Sufyan da sava yapmadan geri
dnmelerini yazyla bildirmiti. Fakat vcudu hn ve nefretle dolu Mekkelilerin imdiye kadar
grmedikleri bir orduyu seferber etmeye alm olan Ebu Cehil, Amr bin Hadram'nin
ldrln, din ve dnyalklarn her zaman tehdit eden Muhammed'in varln ileri srerek,
savaa tevik etti.

Muhammed'in ordusundan da bir gaip, cedellemeye ve mnakaaya balad. Onlar yle diyordu:
"Biz sava iin deil, ganimet iin yola ktk. Nasl olur da 313 kii, hem de byle sihirli bir
tehizat ile, savaa hazr, kl kuanm bin kadar savaya kar, ac ve mitsiz bir savaa
girebilir." Halbuki Allah, Kur'an'da: "Allah bu iki taifeden birisinin sizin olacan vaadetmiti; siz
ise kuvvetsiz olann sizin olmasn istiyordunuz. Oysa Allah szleriyle hakk ortaya koymak ve
kfirlerin kkn kesmek istiyordu." (Enfal; 7)

Peygamber Bedir'e vanp su kenarnda konaklad. Blgeyi iyi tanyan Hubm bin Munzir: "Vahy
emri zere mi buraya yerletin (ki deitirilmesi mmkn deil), yoksa kendi grne gre,
sava ve taktik icab m?" diye sorunca Peygamber: "Sava ve taktik icab, kendi kararma gre
buraya yerletim" dedi. Hubm: "O halde orduya hareket emri ver, ilerleyip dmana en yakn su
kuyusu banda yerleelim, orada bir havuz yapalm, dman suya ulatrmamak iin de geride
braktmz kuyular dolduralm." Peygamber: "Sen haklsn"

dedi. "Onun sylediklerini yapn" diye emir verdi.

Ramazan aynn 18'inin sabahnda sava balad. S'd bin Mu'z yle dedi: "Ya Nebiyyullah, senin
iin bir glgelik yapalm ve bineini de hazr bekletelim. Biz dmanla sava edelim, Allah bizi
dmana kar stn kldnda, sevdiimiz i yaplm olur. Eer durum deiirse sen bineine
binip, geride braktklarmza (Medine'dekilere) katlrsn. Ey Allah'n Rasul, seninle birlikte yola
kamayan baz kimseler, seni bizden daha ok seviyorlar. Eer sava olacan tahmin etselerdi,
seni kollamakta geri kalmazlard. Allah onlar araclyla seni koruyacaktr. Senin szlerine
uyacaklar ve seninle birlikte cihada kacaklar." Peygamber onun iin dua etti.

Peygamber iin bir glgelik yapld. Ebu Bekir muhafzl stlendi. Peygamber: "Emir vermeden
saldnya gemeyin" der di. Savan eiine
gelindiinde ordunun denetimi, saflann dzenlenmesi, disiplinin kontrol ile megul oldu. Sevd
bin Gaziyye safn dndayd. Peygamber orduyu gzden geirirken, Sevd' uyarmak iin elindeki
mzrak ile onun karnna hafif bir darbe indirerek: "Dzgn dur" dedi. Sevd olaya itiraz edip: "Ey
Allah'n Rasul karnm acd" diye sylendi. Ve devamla: "Allah ise seni, hak ve adaletin inas iin
gnderdi" dedi. Peygamber de: "Beni ksas et" dedi ve gmleini kaldrp, Sevd'tan ksas iin
mzrak ile darbe vurmasn istedi. Risaletin, dostlannn ve kendisinin kaderini belirleyen, en etin
bir sava srasnda Peygamber, ksas iin bekliyordu. Sevd ise heyecanlanarak Peygamber'e
doru gelip, onu kucaklad ve gsn pt.

Mslmanlardan iki kii atlan ok ile ldrld. Peygamber ise: "Kim bu gn savap sabreder ve
kamayp ileriye doru hcum ederse, Allah ona cenneti balar" diye haykrd.

mir bin Human avucundaki hurmalar yemek ile meguld: "Hay hay, benim ile cennet arasnda
ldrlmekten baka bir mesafe yoktur" dedi ve hurmalar atp klcn ekerek, ehit olana kadar
arpt.

34

35

Galeyana gelen Avf bin Haris, Raslullah'a: "Allah kulunun ne yaptndan honuttur?" diye sordu.
Peygamber: "Zrhsz, penelerini dmana sokmasndan" dedi ve O da abucak zrhn karp yere
atarak klcn ekip, dman ordusuna dalp kayboldu.

irret birisi olan Esved Mahzum, Kurey ordusundan frlayp Muhammed'in ordusuna koarken
yle bard: "Ben o havuzun suyunu ieceime ya da tahrip edeceime veya onun kenarnda
ldrleceime dair lah'mla ahidletim." Ab-dulmuttalib'in yiit olu Hamza onu karlayarak, bir
kl darbesiyle onun bacan kopard ve Esved'i havuza att. Daha sonra da bir kl darbesi ile
nefesini kesti. Bylece sava resmen balam oldu.

Balangta sava kart gzken Utbe bin Rebi'a, kardei eybe ve olu Velid ile birlikte sava
iin muanz sava istedi. Ve Mslmanlardan birka gen sava alanna kotu. Utbe: "Sizler
kimsiniz?" diye savalan renmek istedi. Onlar da: "Bir grup Ensanz" dediler. O da bararak:
"Ey Muhammed bizimle eit makama sahip akrabalanmzdan olan kiileri gnder!"(23) dedi.
Muhammed: "Ubeyde, Ali, Hamza kalkn" dedi.

Utbe haykrd: "Sizler kimsiniz?" "Hris'in olu Ubeyde, Ab-dulmuttalib'in olu Hamza ve Ebu
Talib'in olu Ali" dediler. O da gururla yle dedi: "Evet yiit makamdalanmz..." Ubeyde Utbe ile,
Hamza onun olu ile, Ali de Velid ile arpt. Ali ile Hamza hemen rakiplerinin iini bitirdiler.
Fakat Ubeyde hal savamaktayd ve yaralanmt. Ali ve Hamza yaralanan arka-dalanna yardm
ederek gcn kaybeden Ubeyde'yi alp Peygamber'e
gtrdler. O Peygamber'e sordu: "Ya Rasulullah, ehit deil miyim?" Peygamber: "ehitsin"
deyince: "Demek ki

23- bn-i shak diyor ki: Utbe dedi ki: "Bize denk yiitler, fakat biz akrabalarmz istiyoruz."
Sire,c. 1 s. 625.

Ebu Talib yaasayd, sylediklerinin yerine getirilmi olduunu grrd" dedi(24).

Muhammed, askeri kumandanlk ve rehberlik kabiliyetinin olaanst gcnden kaynaklanan

ateli ve isabetli szlerle, ok az saydaki yandalarn, yle gzel koordine etti ki, kimseye bir an
bile olsun, ihaneti dnme frsat vermedi. Ve onlar coturup dmana saldrtt. Dman ordusu
hem say, hem tehizat, hem de Araplann nllerini ve erafn iine ald iin, Muhammed'in
ordusuyla ksaylanamayacak bir stnle sahipti. Bu nl Arap ahsiyetleri ve eraf snfa
mensup olanlar (aristokiratlar) unlardr: Ebu Cehil, Utbe, eybe bin Rebia, Eb'l-Buhteri, Hkim
bin Hizam, Nevfel Bin Huveylid, (Hatice'nin kardei), Haris bin mir, Tuayme bin Adiy bin Halef,
Mubeyh bin Haccac, Munebbih bin Haccac, Sheyl bin Amr, Amibin Abdud....

Muhammed okuduu ateli cihad ayetleriyle Mslman-lann kannn kaynamasna, kitlelerin g

ve ahsiyet kazanmasna, szkonusu olan ileri gelenlerin byklk ve etkinliklerinin
Mslmanlarn gznden dmesine ve onlann de-ersizlemesine sebeb oluyordu.

. "Ey Peygamber mminleri sava iin cotur, sizin sabrl yirmi kiiniz onlardan iki yz kiiyi
yener. Sizin yz kiiniz inkar edenlerden bin kiiyi yener, nk onlar anlaysz,
doruvederindnmeyenbirgruptur." (Enfal,65)

Muhammed, tepedeki glgeliinden aa inip, askerlerinin

yanna geldi. Bir avu topra hiddetle Kurey zerine atp,

"yznz kara olsun" diyerek, ordusuna "saldrn" emrini verdi.

ki ordu birbirine girdi(2:>). Sava, kader belirleyici bir sa-

24- Ebu Talib'in Peygamber'i vc iiri: "Ona boyun eeriz; etrafnda

topraa deriz. Urunda e ve evlatlarmz unuturuz."

25- Georgeov diyor ki: Saflar ve toplu savan Araplar arasndaki

balatcs Peygamber'dir. lk defa olarak Bedir'de uyguland. Bundan

nceki savalar teker teker savamak eklindeydi. (Franszca Muham

med'in Hayati)

36

37

vat. Tarih, zdrap iinde olay seyrediyordu. Kllar, develer ve atlarn sesleri ile Kurey'in
gururlu recez okumalan arasnda savaan Mslmanlar, Allah'n kendi yanlarnda olduunu, O'nun
kendilerini grdn hissediyorlard. Muhammed'in dilinden sylenen mjdeleyici
ayetler her tarafta duyulup, heyecandan titreyen ateli sava sahnesinde yanklanyordu.

"Rabbin meleklere: 'Ben sizinleyim, inananlara salamlk ve g katn' diye vahy etti, 'Ben inkr
edenlerin kalblerine korku salacan, artk onlann boyunlarn vurun, parmaklarn dorayn'dedi."
(Enfal; 12)(

Mcahitler, kl kuanm 1000 kadar Kureyli savann iine dalverdiler, Peygamber'in

deyimiyle Mekke'nin cierpareleri olan Kurey eraf ve ricaline saldnlarn younlatrdlar.
Meydann her bir kesinde, bu bakanlarn etrafnda kprdanmalar oluyordu. nk Peygamber,
mcahidlerin sradan dman askerlerine kar harekete gememelerini istemiti. nk onlar ya
erafn oyununa gelmi ya da zorla savaa getirilmi kimselerdi. Ayn anda Peygamber'in emri
zerine Mcahitler Kurey eyhlerine (ileri gelenlerine) saldryorlard. Muhacirler, Ensar'dan daha
fazla bu irtica savunucular ve eraf bakanlarn, Kur'an'n deyimiyle "Mele"', yani aristokratlar
yakalayp ldrmeye aba harcyordu.

Bilalin Bedri
Rasln mezzini, herkesten daha ok gururla hareket edi-

26- Bu ayette ok ilgin ve dikkat ekici olan ey udur: lki, slam'daki ilk tevekkl meselesinin
keyfiyeti ve onun Mslmanlar hasta klan gnmzdeki "Sufi Tevekk" ile karlatnlmasdr.
Bunun ok dertli yks vardr. kincisi; insann "tahrik" konusundaki ruhsal hassasiyetlerinin,
onun psikolojik zelliklerine kar titiz bir yaklamn, sanatsal ve hnerli beyan eklidir.
ncs, sava kaderini nceden tahmin eklidir. Byle bir sz ak, kesin, artsz olarak savan
zaferle sonulanaca szdr. Burada Allah'n byle bir tahminde bulunduu ve kesinlik arzettii
ortadadr

yordu. Sanki bugn onun gnyd. mr boyu klelik yapp, horlanan bu habeli zenci, islam'a
girdikten sonra, Mekke'de korkun ikencelere gs germiti. imdiyse fikirdalaryla birlikte kl
sallayan, hr bir mcahit gryordu kendini. O btn patronlar, zellikle iren ve acmasz eski
patronu Umeyye bin Halef karsnda, hr bir mcahit olarak dikilmiti. Bedir sava, S'd bin
Mu'z, Ebu Bekir, mer ve dierleri iin itikadi ve dnsel bir sava niteliindeydi. Fakat Bilal iin
bu sava, hem itikad, hem de intikam alma ve kurtuluu bir sava idi. Ona gre bu sava,
klelie ve insann esaretine kar bir sava idi. Bilal iin tevhid, salt felsefe ve fikir deil, btn
vcuduyla (deri ve kemiiyle) somut olarak hissettii bir eydi. Ebu Bekir'in tevhid anlay, hakk
gren, bilimsel bir grtr. Doru bir dnya gr ve anlay tarzdr. Bilal'n tevhid anlay,
siyasi, toplumsal ve hayat bir ekol ve akmdr. Bu tr tevhid anlay, onun ar ve pazardaki
hareketini, bireysel ve grup ilikilerini, snfsal ilikilerini ve hatta zel hayatn bile iine alp
etkilemekteydi. Evet bu iki tevhid anlay arasndaki fark, Bedir'de iyice kendini gsterdi.
Onun ve Mslmanlarn Bedir savandaki sloganlar, savann soyluluk, ailev asalet ve
korkusuzluuyla ilgili recez-ler yerine, sadece; "Ahd, Ahd, Ahd"dan ibaretti. Bu slogann Bilal
iin ok zel bir anlam vard. Mekke'de Umeyye bin Halefin bu clz, aresiz, gsz ve
savunmasz klesi Bilal, Muhammed'e balanmt. Bu nedenle ehir dndaki bir vadide, Ebu Cehil
ve dier Kurey bakanlar onu rlplak soyup, su dolu byk bir kovann iine sokuyor, boulma
derecesine gelince, kafasn sudan karyorlard. Tekrar onun ban suyun iine sokup, son nefesi
tkenince, ban sudan karyorlard. Bilal ise kafasn sudan karr karmaz "Ahd, Add"
diyordu... Daha sonra boynuna ip balayp ehirdeki ocuklara, ka-badyalara ve baya tiplere
brakp, sokak ve pazarda, ehir dnda srkleyerek gezdiriyorlard. Bilal ise ta yamuru,
tekmeler, horlanmalar ve kt szlerin yamuru altnda adm be adm yere dp kalkyordu ve
her defasnda "hd, Ahd..." diye haykryordu.

imdi de Bedir sava gelip atmtr. Bu habeli kle artk hrd. Kendinden yana bir hkmeti ve
kardeleri vard. G ve ahsiyet kazanmt. Karsndaysa: Umeyyeler, Ebu Cehiller, emredenler,
emredenlere uaklk edenler vard. Yine hatra ve mit dolu "Ahd, Ahd..." diye hayknlan
sloganlar duyulmaktayd. Ama bu defa haykn, bir kovann iinden, bir klenin, bir siyah derilinin
ta yamuru altndaki haykrndan deil, bir ordudan duyulmaktadr. Bilal ise bu slogan baka bi
biimde duyuyor, Bedir ve Kurey'i herkesten farkl ekilde gryor. Btn abas Umeyye'ye
ulamaktr. Oysa Ensar ve Muhacirlere gre Umeyye, sradan bir kafirdir.

Abdurrahman bin Avf. Bu eraf Mslman, Umeyye'nin Mekke'deki dostu, Umeyye ve olunu
yakalayp, tehlikeden uzaklatrmak istiyordu. Hm ve nefret duygularndan dolay ehresi
deien Bilal ise onlara ulap hayknyor: "Umeyye kfrn ele badr, kurtulmasna izin vermem."
Abdurrahman: "Bu benim esirimdir" deyince, Bilal: "Umeyye kfrn ele badr, kurtulmasna izin
vermem" diye tekrar kkryor. Abdurrahman ise: "Duymuyor musun! ey anann karas!" diyor.
Bilal bu defa daha yksek sesle. haykryor: "Ey Allah'n dostlar, Umeyye kfrn ele badr ve
kurtulmasna izin vermem." Mcahidler de saldrya geip olunu kl darbeleriyle yere seriyorlar.
Umeyye yle bir lk atyor ki; Abdurrahman: "mr boyu byle bir lk duymamtm"
diyecektir. Abdurrahman diyor ki: "Umeyye! sen kendini kurtarmaya al. nk benim sana
yapabileceim bir ey kalmad" dedim.

Abdurrahman ve teki Mslmanlar Bilal'in derdini arlamyordu. Gbekli aristokrat parton

Umeyye, Mslmanlar arasndaki kendi snfndan olanlarn yardmyla kurtulmak istiyordu.
Umeyye'nin aydn grl, Mekke'de Mslman olmu, ancak tecrbeli, karc, maslahat,
frsat, ar bal, vatansever; ailesi, akbaras, baba ve anasnn gzdesi, muhafazakar, emniyet
taraftar, sosyal ve ailev konumuna ve haysiyetine toz kondurmayan, hayat sever bir gen olan
olu Ali; hayatn tehlikeye atmamak iin Hicret ve Peygamber'e uymayarak, ailesi ya-
nnda Mekke'de kald. Ancak sonunda Umeyye ve olu Ali, eski clz ve ucuz zenci klelerince
ldrlmekten kurtulamadlar.

Ebu Cehil'in ldrl

Muaz bin Amr bin Cemh, Ebu Ceh'e saldrd. Ebu Cehil ve olu krime'yle atmaya girdi. Anas
Afra ile savaa katlan Muaz kl ile Ebu Ceh'i susturdu, sonra dierleriyle atmaya girdi ve
nihayet ldrld. Abdullah bin Mes'ud; (Peygamber'in nl Kur'an mfessiri) can ekimekte olan
Ebu Cehil'le karlap dedi ki: "Ey Allah'n dman, Allah seni zelil etmedi mi?" O da yle dedi:
"Acaba kendi akrabalarnn eliyle ldrlen bir kimseden daha stn var mdr? Syle bakalm
bugn, kimin lehine dnyor?" Abdulah: "Allah ve Rasulnn lehine" dedi. bn Mes'ud diyor ki:
"Ben kafasn koparmak iin ayam gsnn zerine koyduumda o yle dedi: "ok yksek bir
kuleye trmanmsn, ey koyun otlatcs alak! "^ Bense kafasn koparp, "Kim bana Ebu Cehil'in
lm haberini getirir" diyen Peygamber'in ayaklar altna frlatp yle dedim: "Ey Allah'n Rasul,
ite Allah dman Ebu Cehil'in kafas." Peygamber ise: "Allah Ellezi La lahe gayruh" buyurdu.

Ukke'nin Klc

Sava iddette zirveye trmanmt, islam'n nl binicisi Ukke'nin klc elinden dp kayboldu.
Peygamber'e geldi, Peygamber ona bir aa gvdesi verip "bununla sava" dedi. O da aa
gvdesini kl gibi sallayarak sava alanna geri dnd.

Ebu Bekir'in Oluyla Karlap Konumas

Ebu Bekir, sava ortamnda Kurey ordusunda yer alan olu Abdurrahman ile karlat. Ebu Bekir
Mekke'de iken zengin biriydi. Peygamber'le birlikte olmak iin, btn varlndan vazgeip eli bo
hicret etti ve Medine'de de yoksul bir hayata balad. Servetini ise olu Abdurralman
sahiplenmiti. imdi onunla karlanca haykrd.- "Servetim nerede ey Ahbes?" Abdurralman
babasna yle cevap verdi: "At, silah ve ihtiyar sapklar ldren kltan baka bir ey kalmad."

Kurey'in elebalar, Muhammed'in davranlar, szleri ve okuduu cihad ayetleriyle coan

Mslmanlarn kllaryla, bir bir ldrlyorlard. G dengesi hzlca Mslmanlar lehine
deimekteydi. Bu arada meydana gelen frtna, Mslmanlann iman ve mitlerini yz kat daha
arttrd. Mslmanlar, tozlu ve frtnal havada meleklerin hak yolundaki mcahidlerin yardmna
kotuklarn gryorlard. Kureyliler ise, Mslmanlann her an daha coup, daha sk saldrya
getiklerini grnce, daha da mitsizleiyorlard.

Evet, bir tarafta Allah ve Rasul iin savaan, dier taraftay-sa, kurtanlm ve Mekke'ye varm bir
kervann koruyuculuunu yapmak iin savaanlar vard. Ebu Cehil yere drlnce, ordu en
byk rehberini ve tahrik unsurunu kaybetti ve gitgide daha gszleip hayal krklna urad.
On sene boyunca esaret, srgn, ikence ve tehditten sonra, ilk defa olarak zafer belirtilerini
gren Mslmanlar, daha da g kazandlar, dmann kamalar ve firar balad. Sava
sahnesindeki durum aniden
deiti. Savata asl rol olan Peygamber; -nitekim Ali diyor ki: "Biz darda kaldmzda
Peygamber'e snrdk"- Allah'n vaadinin gerekletiini grnce krler edip, sevin ile
glgelie dnd. te Peygamber'in etkin rol sonucu dman darmadan olup kamaya
baladnda Mslmanlar, kaan ordu ve askerlerin peine taklp onlar izlediler. Kin ve intikam
atei daha da bymekteydi.

Byle durumlarda acmasz hareketler doruk noktaya ulaabildii iin Peygamber, Nas (Halk
kitlesi)n ldrlmesinin yasak olduunu duyurdu. Ayrca zorla sava alanna srklenmi, tehdid
edilerek savaa gnderilmi veya akrabalarndan utanarak savaa katlmlarn da bu cmleden
olarak, Ben Ha-im ve zellikle Abbas'n (gizlice Mslman olmutu. Ancak zengin, para dkn
olduu, Ebu Cehil ve dierlerinden korktuu iin imann gizliyordu. Sire c. 2, s. 646-647) ve de
Eb'l-Buhteri'nin ldrlmemesini istedi. Eb'l-Buhter, Ben Haim'in boykot edilmesi
anlamasnn fesh ediliinde etkin rol oynamt. Mekke'deki Mslmanlara da yardmc olmutu.
Yiit ve drst biriydi. Bedir'de yiite ldrld. Munzir onunla karlanca yle dedi.
"Peygamber'in emrine gre seni ldrmemeliyim." deyince Eb'l-Buhter, "Ya arkamdakini?" dedi.
O da: "Hayr Allah'a andolsun onu brakmam" deyince Eb'l-Buhter: "Allah'a andolsun ben ve o
birlikte leceiz ki, Mekkeli kadnlar: 'O kendi hayatn kurtarmak iin yolda ve arkadan feda
etti' diyemesinler" dedi. Daha sonra recez okumaya balayp atmaya girdi ve ldrld.

"Hr anann evlad yoldan, lnceye veya ona kurtulu yolu buluncaya dek kimseye teslim
etmez." Peygamber'in nl dost ve yadmcs Ebu Huzeyfe intikam ve kin atei iinde yanyordu.
Bu nedenle Peygamber'in Ben Haim ve Abbas'n ldrlmemesi emrine sinirlenip, yle dedi:
"Nasl olur. Biz babalarmz, oullarmz, kadeleimizi ve akrabalarmz ldrken Abbas'
brakverelim? Allah'a andolsun, eer onu yakalarsam klcmla ona saldrp, vcuduna saplarm"
Buna karlk Peygamber, Ebu Huzeyfe'nin szn duy-mamazlktan gelerek hi de szn etmedi.
Huzeyfe, Peygamber'in bu tavsiye ve emrinin akrabalk balarna deil de, O'nun onyl boyunca
hakaret, bask ve ikenceye tabi tutuluunda Ben Haim'in kendi aclarn paylatna, Ebu Talib
Mahallesi ablukasnda Mslmanlarla birlikte hareket ettiine ve Kurey'in karsnda
Peygamber'in savunmasn yaptna dayandn anlaynca, syledii szlerden dolay piman olup

yle dedi: "Ben o gnk szmden dolay kendi geleceimden emin deilim, endielenip
korkuyorum. Ancak szmn kefaretini (bedelini) ehadetle demeliyim." te durum da byle
oldu ve o, Yemame savanda ehadet arzusuna ulat.

Peygamber o sralarda (bazlarnn ldrlmesini yasaklad dnemde) mer'e sordu: "Ey Ebu
Hafz (mer diyor ki: "Peygamber ilk defa olarak bana lakabm ile hitab etti") acaba Peygamber'in
amcasna m kl ekmek istiyorlar?" mer hemen cevap veriyor: "Ey Allah'n Rasul, onu bana
brak ki boynunu vuraym. Allah'a andolsun ki o mnafktr."
Sava alan sakinleti. Bir grup kat, bir gaip esir edildi, dier bir grubun da kan aktld.
Peygamber esirleri ashab arasnda paylatrd. Esirlere iyi davranlmasn, her mcahidin kendi
yemei ve elbisesini esirlerle eit olarak paylamasn istedi.

Kuyu Sakinleri

Peygamber, Kureylilerin cesedlerinin kuyuya atlmas iin emir verdi. Utbe'nin cesedini kuyuya
attklarnda olu Huzeyfe dalgn bir ekilde babasnn cesedine bakyordu. Yznn rengi
deimiti. Peygamber onun halini grnce: "Baba'nn sonunu grdnden dolay iinde neler
oluyor?" diye sordu. "Hi ya Rasulullah, ne babam, ne de ldrlnn hak olduu konusunda bir
teredddm yoktur. Fakat ben onun bilgili, sabrl ve akll olduunu biliyordum. Bu zelliklerinden
dolay slam' seeceini mit etmitim. imdiyse onun sonunun byle bittiini gryor, ona olan
midimi hatrlyorum, kfir olduu iin zgnm" dedi. Peygamber ise: "Hayrl olsun" buyurdu.

Gece suskun sava sahnesini rttnde, dnya zifiri karanla gmldnde, Peygamber'in
kuyunun kenarnda durup, konutuu duyuluyordu: "Ey kuyuda yerlemi olanlar! Ey Ut-be bin
Rebia, Ey eybe bin Rebia, Ey Umeyye bin Halef, Ey Ebu Cehil bin Hiam... (teker teker adlann
sayyordu): Siz her

peygamberin akrabalarndan daha ktydnz. Siz beni inkar ettiniz, halk ise beni tasdik etti
(inand). Sizler beni dar attnz, Allah beni barndrd. Sizler bana kar sava atnz, halk beni
destekledi. Acaba Rabbinizin sizlere vaad ettiini hakl buldunuz mu? Ben, Rabbimin bana vaad
ettiklerini hakl buldum." Mslmanlar: "Ya Rasulullah, cesetleri kokmu bir grupla m
konuuyorsun?" dediklerinde Peygamber: "Sizler, onlardan daha iyi benim szlerimi
duymuyorsunuz. Sadece onlar bana cevap veremiyorlar" diye karlk verdi.

Sabahleyin Mslmanlar yola koyuldular. Yol stndeki yerleim yeri Revha'daki Mslmanlar
Peygamber ile muzaffer orduyu tebrik ediyorlard. Seleme bin Selame: "Niin bizi tebrik edip
vyorsunuz? Allah'a andolsun onlar, kantl ihtiyar kadnlar gibiydiler, el ve ayaklar balanm
besili develer gibi kesime hazrlanmlard. Biz de oraya gidip onlar kestik" diye konutu.
Peygamber de glmseyerek alayc bir ekilde yle dedi: "Kardeimin olu, o efendiler eraf
trlar!"(27).

Ganimetlerin paylamnda (Enfal)C28) ihtilaf kt. Peygamber hepsine el koyup dorudan savaa
katlm olan veya dolayl olarak savaa katks olmu, ya da ehir iinde grevlendirilip, ehirde
kalm olanlar arasnda ganimetleri eit olarak paylatrd.

islam ordusu ilk defa olarak en etin savalardan birinden dnyordu^ gururlu ve muzaffer olarak.
Gurur!? Bu ok irkin

27- "Ulike'1-Mele"', mele' kavmin ileri gelen kodaman ve eraf snfdr. Kur'an'a gre her zaman
bunlar, enbiya hareketlerinin karsna dikilmilerdir.

28- Enfal, sava ganimetleridir. Kur'an (Enfal; 4l)'da yle diyor. "... Bilin ki ganimet aldnz
eylerin bete biri Allah'a, Raslne ve (Allah'n Rasul
ile) akrabal bulunanlara, yetimlere, yoksullara ve yolculara aittir." Tarihilerin ou, bu ayetin
metninden de anlald gibi, bunun Bedir'den sonra indirildiini ileri sryorlar. Bunlara gre
Peygamber bu olay srasnda ganimetlerin humusunu (1/5) almad. Hepsini eit bir ekilde
bltrd. Her bir binek iin de bir ferde eit olarak pay ayrd.

27-

bir huy ve zelliktir, islam ise, ona kar etin bir mcadele balatmtr. Peygamber, bu kt
huyu, bencil Arap rknn Rhmdan temizlemek iin ok uramtr. imdi, eit artlardan yoksun
bir savata, Arap eraf ve ulularn kuyuya atan veya esir eden kimseler, ister istemez gururlanp
kendi kendilerine vnebilirlerdi. te bu konuda ok isabetli, yerinde bir uyar, Peygamber'in
bizzat kendini hedef alyor ve meselenin di-erlerince de daha derin ve ak bir ekilde anlalmas
salanyordu. Szkonusu uyar: "Attn oku sen deil, aslnda Allah att" ifadesiyle ayet olarak
indirildi.

Mustazaflar (Mustaz'fn)

Peygamber yol boyunca Haris bin Zem' ile Ebu Kays bin el-Fake, Ebu Kays bin el-Velid bin Mugre
ve Umeyye bin Halefin olu Ali ve As bin Munebbih'i dnyordu. Bu erafzde genler,
Mekke'deyken Mslman oldular. Medine'ye hicret emri verilince, babalar tarafndan evde gz
hapsinde tualup, Muhammed'i izlemekten alkoyuldular. Aydn grl, fakat muhafazakr ve
ahsiyet yaps itibariyle zayf olan bu genler, kalb imanlarnn aksine, toplumun rengine
brnm aile, vatan, emniyet, asayi ve yaamak iin mcadeleden vazgemiler, derken
babalanyla birlikte Bedir'e gelmilerdi. Hatta babalar gibi ldrlp cehalet ve irticann elebalar
olan, Ebu Cehil, Umeyye bin Halef ve eybe gibi bahsedilen kuyuya atlmlardr.

Peygamber bunlarn kara kaderleri iin ok zgnd. Fakat iman ve canlar, bilenmi kllarnn
ucunda parlayan, Peygamber ve olgun Mslmanlarn tersine; iman ve itaatlarnn en mmeyyiz
ruhlarca bile alglanmas mmkn olmayan bu sosyal, siyas, itikd tiplerin
(mustaz'afin/mustaz'aflar) zelliini ok derin, gzel ve belirgin bir tabirle tanmlayan u ayet,
artk Peygamber ve dier Mslmanlarn tedirginlini ve zgnln bertaraf ediyordu:

"Kendilerine yazk edenlerin canlarn aldklar zaman onlara: 'Ne yaptnz bakalm?' deyince 'Biz
yeryznde zavall (ezilmi zayf braklm) kimselerdik' diyecekler, meleklerde: 'Allah'n
arzgeni deil miydi? Hicret etseydiniz ya!'cevabn verecekler. Onlarn varacaklar yer
cehennemdir. Orasnektyerdir." (Nisa; 97)

Ordu, Seyer'e vard. Esirleri Peygamber'in nnden geirdiler. O, aniden Nadr bin Hris'i grd; o,
Mekke'de 13 yl her trl rezaleti, alakl ve ktl ilemekten saknmayp, ailesiz, gariban,
kle ve gl bir aileye mensup olmayan Mslmanlara ikence edenlerin elebalanndan biriydi.
Muhammed, ona baknca, kendisinin kurtulamayacan, bu bakn kendine lm getireceini
anlad. Ahidlemi olduu Mus'ab bin Umeyr'in efaat (arabaluculuk) etmesini isteyince Mus'ab
yle konutu: "islam, o
cahil ahitleri altst etmitir." Daha sonra onun yapt ikence ve cinayetleri hatrlatt. Esirleri
paylama srasnda, Nadr' almak isteyen Mikdd, onun zengin ailesince byk bir para karlnda
satn alnmasn mit ettii iin itirazl bir tavrla yle dedi: "Bu benim esirimdir." Peygamber ise:
"ilh, kendi fazln ile Mikdd' muhtalktan kurtar... Boynunu vur!" Ali hemen hkm (Nadr
hakknda) uygulad.

Ordu, trkuzzubya'ya vard. Ukbe bin Eb Mu'ayt'n boynunu vurma emri verilince: "Ey Muhammed
genlerim ne olacak" diye haykrd. Peygamber'se: "Vurun!" dedi. Ali hemen hkm ' uygulad.

Ebu Sufyan'n olu Amr esir edilmiti. Ebu Sufyan da S'd bin Nu'mn' Mekke'de tutuklaymca
Mekke ve Medine bu esirleri salverdi.

Esirlerden biri de Peygamber'in damad Eb'l-As idi. Peygamber'in kz Zeyneb, evlendii zaman
annesi Hatice tarafndan hediye edilen kolyeyi kocasn geri vermeleri iin fidye olarak. Medine'ye
gndedi. Eb'l-As ok erefli bir adam idi. Kurey elebalar, bi'setten nce Peygamber'in kzyla
evlenen

Eb'1-As'a "Zeyneb'i boarsan, seni istediin herhangi bir Ku-rey'li kadnla evlendiririz" diye
bask yapmalanna ramen, o, Zeyneb'i boamamt. Hicretten sonra, Zeyneb slam zere, kocas
da kfr zere, beraber yayorlard.

Peygamber, Hatice ve kznn kolyesini grnce ok zlp dostlanna hitaben yle dedi: "Eer
(Zeyneb'e ait) esiri brakmak isterseniz brakn ve mallann da kendine geri verin." Onlar da yle
yaptlar. Buna karlk Peygamber, kznn serbest braklmasn, Medine'ye gnderilmesini istedi. O
da kabul edip aralarndaki sevgiye ramen Zeyneb'i boayarak babasnn yanna gnderdi. Bir
mddet sonra Mslmanlar onun Mekke'den am'a giden ticari kervanna baskn yaptlar. O da
geceleyin Medine'ye geerek Zeyneb'in evine gidip eman (snma hakk) istedi. Zeyneb de ona
eman verince Mslmanlar, Zeyneb'in hatnna onun mallarn kendisine iade ettiler, onu da
Mekke'ye geri gnderdiler. Cmert ve yiit biri olan Eb'l-As, Mslmanlann cmertlii ve
yiitliinden etkilenerek Mekke'ye vardnda, "Ey Kurey! acaba kimsenin bende emaneti var
myd?" deyince: "Hayr, Allah ilerini hayrl klsn. Sen kerem ve vefa sahibisin" dediler. O da
yle dedi: "Allah'a andolsun, Medine'de Muhammed'e balanacaktm. Fakat sizin braktnz
mallarnza karlk sorumluluk tadmdan, sorumluluuma hyanet etmemek, mallarnz
Mslmanlarn eline geirmemek iin ok uratm. imdiyse onlar size devretmekle
sorumluluktan kurtuldum. ehadet ederim ki, Allah'tan baka ilah yoktur, Muhammed, Allah'n
Rasldr." O daha sonra Medine'ye dnd ve resmen islam' seti. Peygamber de Zeyneb'i tekrar
ona verdi.

Kurey'in yenilii, Kurey'in ileri gelenlerinden ve cierparelerinden 70 kiinin ldrl ve

70'inin de esir edilii(2W ha-

29- Ebu Talib'in olu kil (Hudeybiye ylnda Mslman olmutu) ve Ab-dulmuttalib'in olu Abbas
da bunlann arasndayd. Fakat Ebu Zer'in dediine gre: "Abbas' Bedir esirleri listesinde
zikretmiyorlar. nk O Mslman olmutu. Fakat kavminden korktuu iin inancn gizliyordu."
beri, Mekke'yi acya brndrp, perian etti. lk nce Ebu Sufyan ve en gl slam
dmanlarndan olan Utbe (Bedir'de ldrld)'nin kz, Ebu Sufyan'n kars Hind'in emirleriyle;
ldrlenler iin matem merasimi dzenlenmemesi, llere alanmamas, Medine'deki esirlerin
satm alnmamas (fidye deme) ve Mslmanlann bu yolla Kurey'in gszlne
glmsemelerinin nlenmesi, esirleri kurtaracak fidyenin Mslmanlara denmesiyle Medine
yoksullarnn zenginlemesinin nlenmesi iin, ortak eylem karar alnd. Bylece Kurey intikam
glerini seferber etmeye kalkm oldu. Ebu Sufyan ve Hind, Bedir'de ldrlen azizlerinin
intikamn Mu-hammed'den almadan, bir araya gelmemelerine dair sz verdiler. Btn bunlara
ramen Mekke bir ay boyunca matem iindeydi. Ayrca esirlerin hayatlannn tehlikede olacan
varsayarak, fidye demeye de hazrlandlar. Mekke bu acl gnlerde Ebu Leheb'i de kaybedince
baka bir darbe daha yemi oldu.

Terr

Safvn bin Umeyye -Bedir de ldrlen Halefin kardei-ve bir grup Kureyli, Kabe kenannda
oturarak Bedir hakknda konuuyorlard. Mekke eytanlarndan bir eytan olan, Muhammed ve
dostlarna dayanlmaz eziyet ve ikencelerde bulunan Umeyr bin Vehb o toplantda yle sz ald:
"Eer borlu olmasaydm ve ailemin geim iaesi temin edilmi olsayd, gizlice Medine'ye gider,
Muhammed'i ldrrdm. Hele olumun Medine'de esir bulunmas nedeniyle Medine'ye gidip,
onunla konuma bahanesine de sahibim." Erafn ileri gelenlerinden Safvan, her iki art da kabul
etti. Umeyr de terr iin Medine'ye gitti. Plan ortaya knca Mslman olup geri dnd ve
Muhammed'in ciddi ve samimi teblicilerinden oldu. Ayrca Mekke'de birok insamn da islam'a
girmesine sebeb oldu.

Karkaratu'l-Kedir Gazvesi

Peygamber, Bedir'den dndkten sonra (Ramazan aynn sonu ve aban aynn balangc) Ben
Suleym ve Gatafan'n komplo hazrladklarn duydu. Bunlar Kurey ile ittifak iinde olduklar,
Mekke-Fars krfez ticaret yolu zerinde bulunduklar iin, Necd'i ele geirerek byk bir tehlike
oluturabilirlerdi. Byle bir durumda aclar iinde olan Kurey'e mal, silah, sava ve binek
asndan onlara yardmc olmaktan ekinmezlerdi. Bu nedenle Peygamber Medine'de 7 gn
kaldktan sonra, Ummu Mektum'u Medine'ye brakp, kendisi 200 kiiyle birlikte beyaz sanca
tayan Ali bin Ebu Talib ile beraber Ben Su-leym'e saldrya geti ve Karkaratu'l-Kedir adl bir
pnar banda gn pusuya yatt. Dman kat iin sava yapmadan, geride braklan
ganimetlere (develer ve devecilere) el koyarak Medine'ye dnd.

, Yahudi Sorunu

Muhammed, Mekke'nin Bedir'den sonra hareketsiz kalmayacan, sadece matem tutmakla

yetinmeyeceini, ileriki gnlerde daha etin ve karmak bir intikam savayla, daha te-hizatl,
siyas ve asker hazrlklarla Bedir'i telafi edeceini biliyordu. Bu yzden btn tehlike kaynaklarn
yok etmekle, siyaset ve mdafa zeminini glendirmeliydi.
nk byle bir durumda; dmanlktan, ikiyzllkten ve cinayet ilemekten asla saknmayan
Yahudiler, Medine'nin iinde ve yresinde yayorlard. Franko'nun nl deyimiyle, Kurey'in
gelecek kesin saldrsnda "beinci kolun" roln Yahudiler stlenecekti. Bu yzden bir zm yolu
aranmalyd.

Yahudiler, Bedir fethinden sonra, (bizat kendileri) Muhammed'in harekatna zemin oluturdular.
Mslmanlarn zaferi, Yahudinin korku ve kskanln krklemiti. Bu nedenle antlamann
tersine, Allah'a, Muhammed'e ve dinine kar

kfredip dil uzatarak, Mslmanlan horlayp, zaferlerini yermeye baladlar. Bilindii gibi, Arap
ruhunda "iir"in fevkalde bir etkisi vardr. iir, cahil Arabn en gl propaganda silah
saylyordu.

airin ldrl

Ebu Afek, Amir'in kz Asma, K'b bin el-Eref (ana tarafndan Ben Nadir Yahudilerindendi) gibiler
pepee yergi ve hicivler yapp, bunlar ehirde yayyorlard. K'b herkesten daha fazla inelemede
bulunuyordu. Bedir fethinin mjdesi Medine'ye ulanca K'b: "Bu yalandr. Muhammed o byk
ahsiyetlere bir darbe ve zarar indirmi olursa yerin alt, yerin stnden (lm, hayattan daha
iyidir) daha evladr" dedi. Daha sonra haberin doruluunu anlaynca Mekke'ye gidip,
ldrlenlere mersiye (at ) syleyip, onlar iin alad. Daha sonra da Medine'ye dnp
faaliyetlerini srdrmesine ramen, Muhammed ona tahamml etti. Fakat K'b, Mslmanlar ve
Arap olmayan gayretke, yiit erkeklerin tahammln taran ve ilerini atele dolduran bir ie
bavurdu; o hicivli kasidelerinin balangcnda Mslman kadnlarn, Mslmanlarn namuslarnn
tagazul ve tebib (gazel yapma, kadmlann gzelliklerini tehir etme)ine balad. Muhammed bu
haberden dolay atelenmiti. Bu nedenle: "Kim onun lm haberini bana getirir" dedi. Bir grup,
(K'b'n st kardei de dahil) ona tuzak kurarak ldrdler. Asma ve Ebu Afek'i de Mslman
olmu akrabalan ldrd. Bu kiiyi ldrenler kendi hanedanlarndan olduklan iin, kabile
geleneklerine gre, kimseye itham yaplamyordu. Bylece bu olaylar Mslmanlarla Yahudiler
arasndaki kanun ve andlamay zedelemedi.

Muhammed'e kar intikam ordusunu donatan Kureylilerin hazrlk haberi, Mslmanlara!

fethinden rken Yahudileri yreklendiriyordu. Bu airin ldrlmesi de, onlann zehir
kusmalarn ve mnafklarla ibirliini nleyememiti. Ku-

rey'in saldrsn bekleyen Peygamber'i dndrp endieye sokan ey: D saldrya kar, ister
istemez Medine'yi birlikleriyle terketme zorluunun olmas ve bu srada Yahudilerle mnafklann
birleerek arkadan haner saplayp, bir ihtilal ile ehri ele geirme tehlikelerisinin varoluuydu.
Byle bir durumda ise, Muhammed'in yenilgisi kesinleirdi. Hem de Mslmanlar ehrin tehlikede
olduunu hissederlerse, Ku-rey'e kar koymak iin kolayca dan kmazlard. Yahudilerin
ktlkleri, onlar ezecek bir sava ortamna ekmede, Muhammed'e yardm etti.
Ben Kaynuka Gazvesi

Mslman kadnlardan biri, Yahudi arsmdaki kuyumcu dkkannn nnde oturup, bireyler
almaktayd. Yahudi genlerse onunla alay etmeye ve onu yermeye baladlar. Onun rtsn
karmak istediklerinde kadm direnmeye balad. Yahudilerden biri, Mslman kadn farkna
varmadan eteini srtna ineledi. Kadn yerinden kalknca rtl olmadn hissedip, haykrarak
Mslmanlar yardma ard. Yahudilerce kadnn etrafnda toplanp, sarkntlk yapp, kahkahayla
glyorlard. Mslmanlardan biri varp, dkkanc Yahu-diyi ldrd. Yahudiler de Mslman
ldrnce Medine ayakland. Muhammed ise onlar arda toplayp, yle dedi: "Ey Yahudi halk,
Allah'n Kurey'e gnderdii kara beladan saknn ve islam'a gelin (Mslman olun), siz benim
mrsel Peygamber olduumu biliyorsunuz, bunu kitabnzda ve Allah'n sizinle ahitleri arasnda
bulabilirsiniz." Onlar da yle cevap verdiler: "Ey Muhammed, senin mmetin olacamz
sanyorsun, gururlanma! Sen, sava iyi bilmeyen bir grupla karlap, bir frsat kolladn. Allah'a
andolsun biz seninle savarsak, nasl bir halk olduumuzu anlarsn."00'1 Evet, imdi Ben
Kaynuka Yahudileri ilk defa olarak, bizzat antlamay ayaklar

30- "...Siz bileceksiniz ki biz bu halkz." (bn-i Hiam c. 2 s. 47).

altna alm oluyorlard. Muhammed, meydana gelen olaylar ve u andaki durum karsnda
susarsa yeniliini resmen itiraf etmi olurdu.

Peygamber kuatma emri verince, Ben Kaynuka Yahudileri 15 gn evlerinde atsak oldu.
Muhammed, slam' devaml tehdit eden i tehlikeyi atlatmak istiyordu. zellikle ihanet iin en
ufak bir frsat bile deerlendiren Yahudi tehlikesini yok etmeli, i gvenliin nemli olduu d
saldr zamannda, ieriden (arkadan) haner yememeyi salamal, Kurey'in slam'n siyas ve
asker ssnden haberdar olmasn engellemeliydi. te bu yzden Muhammed bar iinde yaama
antlamasn ortadan kaldrmaya karar verdi. Muhammed'in geliinden nce Medine'nin en etkili
ve yetkilisi olan, imdi (geri Muhammed'e grnrde teslim olmusa da yine de) etkinliini
srdrp, i dmanlar ve mnafklarn nderi, hem de Yahudilerle dayanma01^ iinde olan
(onlarla antlama imzalam olan) Abdullah bin Ubey efaatte bulunup, srarl bir ekilde yle
bard: "Ey Muhammed benim dostlarma iyi davran!" Peygamber serte yzn evrip, ona cevap
vermedi. O yine Peygamber'in yolunu kesip: "Ey Muhammed dostlarma iyi davran" diye haykrd.
Peygamber ondan yz evirince Abdullah, elini Peygamber'in zrhnn cebine soka, (Bu nedenle
ona Zatu'l-Fuzul diye lakap verdiler) sinir ve gazabdan ehresi moraran Peygamber serte ona
haykrd: "Yazklar olsun! Brak beni!" Abdullah da: "Allah'a andolsun dostlarma iyi davran-
mazsan seni brakmayacam. Beni kzl olaylar (sava) ve kara olaylar (musibet, kansz belalar,
hastalk, dmanlk, yoksulluk, borlanma)dan koruyan 400 zrhl ve 300 zrhsz yandam birden
bimek mi istiyorsun? Allah'a andolsun ben iin sonundan korkarm" dedi. Peygamber ise onun
istedii eyleri kabul edip: "Onlar senin olsun" dedi. te aadaki ayetler szkonusu olay iin
indirilmitir.
31- Ben Kaynuka Hazrec ile antlama yapmt. Abdullah bin Ubey, hem Mslmanlarla hem de
Yahudilerle mttefikti.

"Ey inananlar, Yahudileri ve Htristiyanlart dost edinmeyin. Onlar birbirinin dostudur. Sizden kim
onlar dost tutarsa, o onlardandr. phesiz Allah, zalim toplumu doru yola iletmez. Kalblerinde
hastalk bulunanlarn

(Abdullah bin Ubey ve onun kastl tehditte bulunmas): 'Bize bir felaket gelmesinden
korkuyoruz''diyerek onlarn arasna kotuklarn grrsn. Belki Allah fetih ya da kendi katndan
bir i getirir de onlar ilerinde gizlediklerine piman olurlar. O (zaman) inananlar: 'Bunlarm, o
btn gleriyle sizinle beraber olduklarna yemin edenler?' derler. Btn abalar boa km,
kaybedenlerden olmulardr. " (Maide; 51-52-53)

bn Ubey gibi, Ben Kaynuka ile dayanma imzalam olan Ubde bin Smid ise, Peygamber'e gidip
yle dedi: "Ben onlarla dostluk ba ve antlamam yok sayp Allah, Rasul ve m'minlerin ahid
ve dostluunu benimsedim."

"Sizin dostunuz, ancak Allah, O'nun Elisi ve namazlarn klan, zekatlarn veren, rk'a varan
m'minlerdir. Kim Allah % O 'nun Elisini ve m 'minleri dost tutarsa (bilsin ki) galip gelecek
olanlar, yalnz Hizbullah 'dr" (Maide; 55-56)

Bylece toplumun alt yaps ve btnlk kayna olan kabilevi ve ailev ilikilerin nasl fikr ve
itikadi ilikilere dntn grm oluyoruz, ite, bu en byk tarih ve sosyal deiimi, bu ok
ince ve kk olaylar asndan incelemek gerekir.

Peygamber, Yahudilerin topluca Medine'yi terketmelerini emir buyurdu.

bn Ubey, Peygamber'i ald karardan vaz geirmek iin tekrar harekete geti. Mslmanlardan
biri, ona mani olmaya alnca yaraland. Ben Kaynuka bu durumu grnce: "Bizim urumuzda
senin yaralanp da, mdafaan yapamadmz bir ehirde kalamayz" diyerek silah ve altnlarn
(kuyumcuydular) brakp, am'a doru yola karak, Filistin'e yakn bir yere g ettiler.
Mslmanlar ciddi bir tehlikeden uzaklatklan, dtaki

mrikler ve ideki mnafklarla sz birlii ve pratikte dayanma iinde olan ve devaml

ithamlarda bulanan Yahudilerden kurtulduklar gibi, ilk defa olarak bar yoluyla ok byk
miktarda ganimet de elde ettiler. Peygamber de Kur'an'n emri gerei ganimetlerin humusunu
(bete birini) alp, bete drdn de ashabna paylatrd. Bu gazvede Mslmanlarn, "Rayet'leri
yoktu, sadece "Liva(32)lar vard. O da Hamza bin Abdulmuttalib'in elindeydi.

SevikGavzesi

Bedir'den kaan Kureyliler, Muhammed'e kar sava iin dnnceye dek, cenabet gusl
almamaya sz vermilerdi. Mekkeli kadnlar da vcutlanna ya srmek iin Hind'in kararna
uymaya and imilerdi. Ebu Leheb'in lmnden sonra, Mekke'nin rakibsiz bakan olan Ebu
Sufyan, Zilhicce aynda 200 (ya da 40) kll savayla, Medine'nin yaknnda olan Se-bir (Tay,
Taberi s. 175) dana gizlice yerleip, geceleyin Yahudi Ben
Nadir kabilesine gider. Huyey bin Ahtb'm kapsn alnca, ev sahibi korkudan kapy amaz. O da
Selm bin Mikem'in evine gidip arlanr ve Medine hakknda bilgi alarak, bir ka kiiyi de ehrin
iine gnderir. Daha sonra Ebu Sufyan, Medine dnda Urayz'da bir ka ev ile hurmal yakp
orada alan iki mslman ldrerek kaar, Peygamber ise, Ebu Lubbe'yi medine'ye brakp 200
kiiyle birlikte Karkare-tu'1-Kedr'e kadar at srer ve Ebu Sufyan' yakalayamaynca geri dner.
(Vkid bu gazveyi Zilkade Gazvesi olarak anm, Taberi de Vkid'den naklen yazmtr.)

32- Rayet byk bayrak, Liva kk siyah bayrak.

UUNCU YIL

Z-Emr Gazvesi

Peygamber Sevik gazvesinden dndkten sonra Zilhic-ce'nin sonuna kadar Medine'de kalp, daha
sonra Gatafan kabilesini (Ben Suleym'in Karkaratu'l-Kedir Gazvesi'ndeki yanda ve Kurey
mttefikini) tepelemek iin Necd'e doru yola kt ve Osman bin Affan' Medine'ye brakt. Safer
ay boyunca Necd'de kald ve bir atmaya girmedi.

Furu' Gazvesi

Peygamber, Kurey'i aramaya kt. bni Ummu Mektum'u Medine'de kendi yerine brakt. Far
(Medine blgesindeki bir ky) yaknnda olan Harran'a kadar ilerledi. Rabiu'l-Evvel ve Cemaziye'l-
Evvel aylarnda orada kalp, atmaya girmeden geri dnd.

Kadre Seriyyesi

Medine'den geen Mekke-am yolu, gvenli bir yol olmaktan kmt. Peygamber, bu ticar yolu
sk ve iddetli bir ablukaya alarak, Kurey kervanlarna el koyup, onlara kar ar e-

konomik darbeler indirmeye kararlyd. Bu yzden Kurey, kervanlarn -Bedir olayndan sonra-
Irak yoluyla am'a gtrdkleri iin Peygamber, bu yolu da tkamak istiyordu, Ebu Sufyan
bakanlnda Irak-am yoluyla giden gm ykl Kurey kervanna el koymak iin Zeyd bin
Harise'yi 100 savayla birlikte harekete geirdi. O da Kadre pnan banda (Necd'dedir) kervan
ele geirip, 100 bin dirhemlik bir ganimetle Medine'ye dnd. Bu seriyye Cemaziye'l-Ahir'de
gerekleti.

Yahudi mhas

Yahudi tehlikesinin kkn kazmaya kararl olan Peygamber, Ebu Afek, Asma ve K'bu'l-Efref i
ldrtp, Ben Kaynu-ka kuyumcularn topyekn srgn ettirdikten sonra, herkese, sinsi Yahudi
elebalann grldkleri yerde ldrlmeleri emrini verdi. Muhayyise (Muhise), bni Suneyne'yi
ldrd. Evs kabilesi, K'bu'l-Eref i ldrdkleri iin, henz kabilevi duyarl baka trl koruyan
Hazrec kabilesi de, K'b'n yanda olan, Peygamber'i ldrme teebbsnde bulunan ve ahzab
komplosunda da parma bulunan, Ebu Rfii'nin -ki bu kritik dnemde Kurey ile yakn ibirlii
iinde olan Ebu Rfii'nin yine de Mslmanlara kar tehlikeli komplolar dzenlemesinden
korkuluyordu.- kendilerince ldrlmesi emrini Peygamber'den isteyince o da buna izin verdi.
Fakat kadnlann ve ocuklarn ldrlmesini kesinlikle yasaklad.
Abdullah bin Atik, bir grup Hazrec'li ile geceleyin Hayber'e gidip, evlerin kaplarn dardan,
kilitlediler. Ebu Rfii'nin evine de girip, kl darbeleriyle onu ldrdler.

Bu pepee ldrme olaylar, zellikle Ben Kaynuka kuyumcularnn kaderi, islm'n ehresinin
Yahudilerce baka trl deerlendirilmesine sebep oldu. islam, artk ciddi bir g olmutu. Bu
nedenle Yahudiler tutumlarn deitirdiler. Adaletli ve erefli bir ekilde dzenlenmi olan, nceki
antlamay kstaha yrtmalarndan dolay, bu sefer zilletli bir antlama

imzalamak zorunda kaldlar. Yeni Kurulan Balar

Muhammed, dtan gelecek olan Kurey'in intikamc ve tehlikeli saldnsna kar hazrlkl olduu
gibi, ite de yeni evlilik balar kurmakla, -ki, o dnemin en salam sosyal ba idi- etkin
yandalanyla da ilikilerini salamlatrd. Zilhicce'nin ilk gnnde, Fatma'y Ali'yle evlendirdi.
aban aynda, mer'in dul kz Hafza'yla da kendisi evlendi. Daha nce de Ebu Bekir'in kz Aie ile
evlenmiti, ite bu yoldan slam'n en gl ahsiyetleriyle daha yakn bir ba kurmu oldu.

Uhud Gazvesi

Ebu Sufyan, Muhammed'in Bedir basknndan kurtard ticar mallar gelecekteki ordunun
donatm3) iin Dam'n-Nedve'de saklamt.

Bedir lleri iin alama sesleri Mekkelilerin evlerinden daha duyuluyordu. Ayrca Muhammed gn
getike sava ve muharebe alann geniletiyor, ticar anayollar denetliyordu. Ticareti devam
ettirmek iin setikleri Irak yolu da kmaza girmiti. nk Muhammed, tahminlerinin aksine
dalk yolu ve en cra yollar saylan Irak-am yolunu da tehlikeye sokmutu. Zeyd bin Harise'nin
seriyyesi, Kurey'in bu tek nefes alma yolunun da Mslmanlarn eline getiini gsteriyordu.
Muhammed, yapt gazve ve seriyyelerle ve Kzldeniz'in kysndaki kabilelerle yapt
antlamalar sayesinde Kurey'i tamamen ablukaya alm bulunuyordu. Kurey ise, bu durumu
gzard ederse, Mekke deresinde boulacan hissediyordu. Muhammed btn hayat damarlarn
kesmi olduundan, onlar, ya ev-

33- "nkar edenler, Allah yolundan (insanlar) menetmek iin mallarn harcarlar ve harcayacaklar
da. Sonra bu kendilerine yrek acs olacak nihayet yenileceklerdir ve inkar edenler cehenneme
srleceklerdir." (F.nfal: <\6).

lerinde suskun bir lm kabullenmeli, ya alaltc bir yenilgiyi kabul etmeli, ya da tek kurtulu
yolu olan, g ve kuvvet toplayarak, an bir hcumla da alp nefes tazelemeliydiler.

Bu nedenle Kurey hazrland. Utbe'nin damad Ebu Sufyan, Ebu Cehil'in olu krime, Halefin
kardei Safvan bin Umeyye, ordunun donatm ve tehizine baladlar. Ebu Azze air olup, Bedir'de
esir dtnde: "Benim birka kzmdan' baka fidye verecek bir eyim yok ve sen bunu
biliyorsun" dediinde Peygamber ondan bir ey almadan serbest brakp sadece: "Benim aleyhime
komplolara katlma" demiti.
Safvan: "Sen air birisin, dilinle bize yardmc ol" dedi. O da: "Muhammed bana minnet edip
serbest brakt, bense onun aleyhine almak istemiyonm" dedi. Safvan ise: "Tamam, cannla bize
yardm et, eer geri dnersen seni zengin yapar, ihtiyalarn gideririm. ldrlrsen de kzlarn,
kendi kzlarmn yanna alr, onlarn mklat ve rahatlklarna ortak yaparm" dedi. Ebu Azze, bu
neriyi kabul edip Tihme'ye gitti. Gzel szleriyle Ben Kinane kabilesini Kurey'e destek olmaya
ard. Musafer bin Abdmenaf, Ben Malik bin Kinane'ye ar yapt. Sakif de 200 sava
gnderdi.

Cubeyr bin Mut'im'in Vahi adl bir klesi vard. Bir gn ona: "Sen amcamn ldrlne karlk
Peygamber'in amcas Hamza'y ldrrsen serbest braklrsn" dedi. Mekke ordusu yola kt. Ebu
Sufyan'n kars Hind, babas Utbe, kardei Velid ve birok akrabasn Bedir savanda kaybetmiti.
Kocasndan daha fazla, Mslmanlara dmanlk yapyordu. O bu seferde, seferber ettii
kadnlarn liderliini stlenmiti.

3 bin erkek, 15 kadn, 200 at, 3 bin deve, 700 zrhl asker Mekke ordusunu oluturuyordu. Sa
kolun komutan Halit bin Velid, sol kolun komutan krime bin Ebu Cehil idi.

Kurey ordusunda bulunan Peygamber'in amcas Abbas, Muhammed'e gizlice bir mektup yazarak,
yaplan ileri incelikleriyle haber verdi. Haberci gn iinde Medine'ye vard. Peygamber
Mslmanlar Mescid'de toplayp, yle dedi: "Ba-

na gre siz Medine'de kaln ve onlar bulunduklar yerde brakn. Eer orada kalrlarsa, ok kt ve
elverisiz bir yerde kalm olurlar. Eer bize gelirlerse, burada onlara kar savarz."

Mehur mnafk, Abdullah bin Ubey'in ilk defa olarak gr alnyordu. Peygamber onun gcn
de hesaba katmak, yardma armak istiyordu. O da Peygamber'in grn be-nimsediyse de
Mslmanlarn ou, zellikle genler, Peygamber'in grne kar kp yle dediler: "Ey
Allah'n Rasul, bizi dmanlara don harekete geir ki, gsz ve korkak olduumuzu
sanmasnlar" bn Ubey ise yle dedi: "Ey Allah'n Rasul, Medine'de kal ve onlara don yola
kma, nk biz dman karlamaya gittiimiz zaman dman bizi yeniyordu; ancak dman
bize saldrd zaman biz dman yenilgiye uratyorduk. u halde ey Allah'n Rasul, onlar kendi
balarna brak, eer orada kalrlarsa en kt bir yerde tutsak olurlar ve eer bize saldnrlarsa
erkeklerimiz onlara kar koyar, gs gse arprlar, kadnlarmz ve ocuklarmz zerlerine
ta yadrrlar, dnerlerse de bir ey elde edemeden dnm olur-lar. "4) Bykler, Peygamber'in
de gr olan bu gr benimsiyordu. Fakat genler, zellikle Bedir'e katlmayanlar, ilerindeki
bu rahatsz edici dm zmek iin ok telalydlar ve ehirde kalmamak iin diretiyorlard.
Peygamber'se, asker adan, stratejik ve psikolojik bakmdan, ak sava alan yerine Medine'nin
duvarlarnn iinde kalmay tercih ediyordu. nk Arap, evi kenarnda, kadn ve ocuunun gz
nnde vargcyle savard. Ayrca evlerin ii ve ehrin stratejik yerleri, Mslmanlara,
dmanlarn yoksun kaldklar imkan temin eder, nk onlar evlerinin iinden, kalenin gzleme
yerlerin-

34- Bazlarnn dediklerine gre Peygamber halka: "Ne yapacam hakknda benimle istiare edin"
dedi. Bazlar: "Bizi bu itlerle kar dar kar" dediler. Ensar dedi ki: "Bizim beldemize gelen
dmana asla yenilmedik, imdi sen bizim aramzda bulunduun halde biz nasl olur da yeniliriz?"
Abdullah bin Ubey de: "Bizi bu itlere kar gnder" dediinde Peygamber ok ard.

den dmann zerine ate ve ok yagdrabilirlerdi. Meydan muharebesinde zafer ve yenilgiden

baka, kamak da mmkndr. ehirdeyse; ya fetih ya lm, ya da evlerin yamalanmas ve
ailenin esaretinden baka nc bir yol bulunmuyordu. Ayrca orduda birok mnafk
bulunuyordu. Meydan savanda, sadece din iin savamak gerekirse de, bunlar bu gaye iin
savamadklar gibi, sadece kendilerini dnp, firara da bavurabilirlerdi. Bu nedenle,
mnafklar sadece Medine'de bulunduklannda, sadk bir m'min gibi; eref, namus, vatan ve
servetlerini korumak iin itenlikle savarlard.

Ensar'dan olan Nu'mn bin Malik: "Ey Allah'n Rasul, bizi cennetten mahrum brakma! Seni hak
olarak gnderene andol-sun, ben muhakkak cennete gireceim" deyince Peygamber: "Nasl?" diye
sordu. O da: "Allah'tan baka ilah olmadna, Senin Allah'n Rasul olduuna ehadet ederek ve
ordunun sal-dns srasnda kamamaya sz vererek" diye cevap verince Peygamber: "Doru
syledin" buyurdu.5) Oylama yaplnca Peygamber'in gr aznlkta kald. O da eve dnp
sava elbisesini giydi ve dar kp, "Dman karlamaya kacaz" dedi.

Kavmin ileri gelenlerinden olan S'd bin M'az (Ensar rehberi) ve Useyd bin Hudayr'n serzenileri
sonucu genler, Peygamber'in grne kar ktklar iin piman olup zr dilediler ve yle
dediler: "Sen, istediin ekilde hareket et." Peygamber ise samimi bir ekilde yle dedi: "Zrh
giymi bir Peygamber'in savaa katlmadan onu karmas doru deildir. "(36)

Ensar: "Yahudilerden yardm isteyelim mi?" diye sorunca, Peygamber: "Onlara gerek yoktur" dedi.
Cumartesi olduu iin Yahudilere: "Siz zrlsnz" dedi. Peygamber, Cuma nama-

35- O Uhud'da ehid dt (Taberc. 2 s. 189).

36- "Bir Peygambere, zrhn giydikten sonra, savamadan onu karmak yakmaz."

zindan sonra Ummu Mektum'u Medinelilere namaz kldrmakla grevlendirip kendisi bin kiilik bir
orduyla Uhud'a doru hareket etti. v'da (Medine'yle Uhud arasnda bir yer) Abdullah bin Ubey
300 yandayla geri dnd. Ben Seleme ve Ben Harise yandalar da dnmek isteyince Allah
onlar uyard:

"Sizden iki takm, korkup bozulmaya yz tutmutu. Halbuki Allah kendilerinin dostu idi nananlar
Allah'a dayansnlar." (l- mran; 122)
Muhammed ile 700 kii yola devam etti. Yz zrhl, iki at (biri Peygamber'in dieri de Ebu Burde
bin Haris'nindi) ve 50 oku vard. Orduyu denetlemeye geti ve ocuklarn savamasn yasaklad.
Annesiyle birlikte gelen 15 yandaki Semre bin Cundeb, vey babasn Peygamber'e gnderdi ve
kendisine savama izni almasn isteyerek yle dedi: "Peygamber Rfii'ye savaa katlma izni
vermiti. Halbuki ben, grete onu altediyorum!" Peygamber, ona da sava izni verdi.

Mcahidler, Uhud dalk blgesindeki bir dereye var-dklannda, Peygamber: "Emir verilmeden
savaa balanmasn" dedi.

Okular dereyi muhafaza iin yerlerine getiler. Komutanlar Abdullah bin Cubeyr'e: "Dmann
bize arkadan saldrsn nlemek iin oklarmzla onlar geri pskrtn. Zafere ulam olsak da,
yenilgiye urasak da yerinizden kprdamayn. Bizim yardmmza da komayn! Hatta akbabalar
naalanmzm zerine otursa da yerinizden kprdamayn" diye emir verip, Mslman ordunun
bayran Mus'ab bin Umeyr'e brakt.

Sava balad, ilk nce sava gs gse ve teke tek idi. Hamza yksek sesle feryat edip, ok gibi
dmann kalbine sapland. Talha bin Osman (Kurey'in bayraktan) nara atp ilerleyerek yle
dedi: "Ey Muhammed'in dost ve yrenleri, siz sanyorsunuz ki kllannzn darbeleri sonucu Allah
bizi cehenneme gnderecek, bizim kllarmzn darbeleri de sizi cennete sokacak, yle mi?
Allah'n, benim klcmla cennete sokaca bir kimse aranzda yok mu?" Ali onu karlayarak,
kkredi: "Ca-

nm elinde olana andolsun, seni klcmla cehenneme sokana veya senin klcnla benim cennete
girmeme dek peini brakmayacam." Ve ilk kl darbesiyle onun bacam kopard. O, yere dt
ve avreti grld: "Allah akna merhamet et ey am-caolu" dedi, Ali onu brakt ve Peygamber
tekbir getirdi07^

Evs kabilesinden olan, fakat Mekke'ye gidip, Kurey ordusu yannda Mslmanlara kar savaa
giren Ebu Amir, ans zerine Evsli savalarn yamnda yer alacaklarm, yani Mu-hammed'i terk
edeceklerini sanarak: "Ey Evsliler ben Ebu Amir'im" diye seslenince, Evsliler ona kfretmeye
baladlar ve sonra da toplu sava balad.

Peygamber klcn gstererek yle dedi: "Bu klcn hakkn yerine getirecek kimse var m?"
Zubeyr: "Ben!" dedi. Peygamber szn tekrarlayarak bir daha sesledi. Bu sefer Ebu Ducne
ayaa kalkt. "Ben hakkn veririm" dedi ve: "Hakk nedir?" diye sordu. Peygamber: "Onunla hibir
Mslmam ldr-meyesin, kafirden de yz evirmeyesin; eilinceye kadar dmana vurasm" dedi.

Ebu Ducne'nin krmz renkli bir sar vard. Onu bana baladnda lnceye kadar
savaacan herkes biliyordu. O, klc devralp, sarm balad ve gururla iki saf arasnda gvde
gsterisine balad. Peygamber onu bu haliyle grnce yle dedi: "Byle bir yer dnda Allah yle
yry dman sayar." Peygamber'in klc, yrekli yiit bir sava olan Ebu Ducne'ye zel bir
ykmllk vermiti. Bu nedenle o pepee Kureylileri yere seriyordu. Bu srada Kurey
efradndan birinin her tarafa saldnp, at koturup, atmaya girdiini grnce, ona doru yrd
ve
kadn lklarn duyunca, Ebu Sufyan'n kars Hind olduunu anlad ve geri dnd. Ondan: "Niin
vurmadn?" diye sorulunca yle dedi: "Peygamber'in klcyla bir kadm ldrmek klcn deerine
yakr m?

37- Sanki Arap kahramanlar Ali'nin klcndan kurtulma yolunu bu ite gryorlar. Nitekim Sffin
savanda Basr bin Artt, ayrca Amr bin As, Ali'nin bileyli klcnn altnda aresiz kaldklarnda
elbiselerini kaldrdlar. Ali de onlardan yz evirdi. Onlar da avretlerine snarak hayatlarn
kurtardlar. Ali bu savata ite bu "Ebahu'r-Rrical vela'r-Rical"lere yenildi!

Sava en iddetli noktasna varmt. Hind, klavuzluk ettii kadnlarla birlikte erkekleri savaa
kkrtyordu. Onlar def ile saflar arasnda gezinip u arky okuyorlard.

"Dmann zerine giderseniz kucaklar ve yastklar yayarz.

Ama geri ekilirseniz hi ak olmam gibi ayrlr gideriz." Ayn anda, aileleri ad ve lakablaryla
arp, Bedir'in llerini anyorlard. eref, alaklk, yiitlik, taassub, gayretkelik gibi szckleri
tahrik edici hamas arklar eklinde okuyarak Kurey savalarnn kulaklarn nlatyorlard.

Yazklar olsun Abdu'd-Dr ocuklarna

Yazklar olsun bozguna urayanlara

Vurun! btn keskin kllarla..."

Hamza, Ali ve Ebu Ducne; yiitlik, yreklilik, kuvvet ve samimiyet gsterisinde bulunarak;
Kurey'in gurur, kin ve tahrik amillerine, saysz tehizatlanna stn gelip, Kureylilerin be misli
stnlklerini darmadan edip, perian ediyorlard.

Ali burada olaanst bir gsteride bulunuyordu. Her yerde dmann peine taklyor, elebalarn
ldryor ve dman saflannn kmelemesini nlyordu. Bylece dman saflar, yeni yeeren
taze kamlar gibi Mslmanlarn hcumlar karsnda kolayca eiliyordu.

Bu arada, Peygamber de dman glerinin kmelemesini nlemeye, onlar dank tutarak,

ilerlemeyi kolaylatrmaya zen gsteriyordu. Bu nedenle bir grup Kureylinin bir araya gelip
durduunu grnce Ali'ye: "Onlara saldr!" diye emir verdi. Ali de onlar datp komutanlan olan
Amr bin Abdullah' ldrd.

Peygamber baka bir kede bir gabu sk bir ekilde organize edip, ilerleyen eybe bni Malik'i
grd. Ali'ye: "Onlara da saldr" buyurunca, Ali o tarafa akn edip, eybe'yi ldrp, grubunu
datarak geri dnd. Herkes, Peygamber'e hitaben bir ses geldiini duydu. O nida (ses): "Ya
Rasulullah! bu eitlie aykrdr." diyordu. Peygamber: "Ali benden, ben de ondanm."

diye cevaplaynca o nida da "Ben de sizdenim" dedi. Sonra o ses kulaklar:

"Zulfkr'dan baka kl

Ali'den baka gen yoktur."

diye okad. {Taberi; s. 197)

Kurey'in ii zorlat ve firarlar balad. Onlar, ller ve ganimetlerini Uhud deresine brakp, daa
trmandlar. Mslmanlardan bir byk grup, dmann kan grnce, ganimetleri elde etmek
iin dereye akm ettiler.
Derenin geitinde nbet bekleyen okular, bu manzaray grnce, fsldamaya baladlar.
Abdullah bin Cubeyr: "Peygamber buray terk etmememizi emir vermiti" diye uyanda bulunup,
onlar ikaz ettiyse de, "artk sava son bulmutur" dediler. Orada, Abdullah'la on kii kald.
Dierleri ganimetleri yamalamak iin dereye akn etti. Kureyli kadnlar, bu hassas dakikalarda
sahneyi deitirdiler. Salarn atlar, elbiselerini yrtp, gslerini aarak lgnca lklar "atp
kamakta olanlar geri getirdiler ve onlardan nce kendileri dereye indiler. Mekkeli bir kadn, yere
dm bayra alarak imek gibi Mslmanlara saldrd. Halid bin Velid (Kureyli svarilerin
komutan) da dnp dolaarak Abdullah bin Cubeyr'i arkadalaryla birlikte ldrd. Savunmasz
dere geidini ele geirerek, ganimetleri yamalamakta olan Mslmanlar kl darbeleriyle
ldrd. Ta atlmas sonucu, Peygamber'in dileri krlp, yz yaraland. Gzlerini kan kaplad
iin bir ukura dt. Kamie: "Peygamber ldrld" diye bard. Bu haber ok hzl bir ekilde
yaylp, perian durumdaki cehpeyi sard. Ebu Sufyan Hubel'i beraberinde getirmiti. O, Hubel'e
hitaben yle feryad etti: "Ban dik olsun, stnsn Ey Hubel!" Baka bir zc olay da
Mslmanlarn belini krd. Hamza ve Ali, savan balangcndan itibaren kllaryla sava
sahnesini ynlendiriyor, Kurey saflarn vahi boa srs gibi birbirlerine doru sryorlard.
Ama btn kllar da bunlar aryordu.

Vahi, lgnca Hamza'nn peinden gidiyordu. Hamza ise

66

lm ora gibi bierek, her an bir baka noktadayd. Ve kolayca hedeflenemiyordu. ki kart
dman grubun birbirine girdii bir kalabala saldrp, o dm amak isterken, Vahi'nin
mzra uarak Muhammed'in sadk, pk ve yrekli akrabasnn beline oturup onu yere drd.
Hind bunu grnce halhal, bilezik ve kpe ve kolyesini karp Vahi'ye balad 8'.

Muhammed ldrld, Hamza ldrld, Osman, mer bin Hattab, Talha bin Ubeydullah kat,
Ebu Bekir bin Ebu Ku-hafe kat, Ebu Huzeyfe kat...

Mslmanlardan bir grup dereyi brakp, kayalara trmanarak, kurtulma yolunu aryorlard.
Onlardan biri yle dedi: "Keke bir habercimiz olsayd da Abdulah bin Ubey'e gn-derseydik ve o,
Ebu Sufyan'dan bize eman alsayd. Ey kavim, Muhammed ldrlmtr. Size de saldrp
ldrmeden nce kendi akrabalarnza gidin." Enes bin Nadr: "Ey kavim, Muhammed'!
ldrmlerse de, Muhammed'in Rabbi asla lmez. u halde Muhammed'in savat hedef iin siz
de savan, Allah'm onlarn syledikleri szler iin senden aff dilerim, onlarn bu arzularndan ben
sana snnm" diye hayknp, dman aramaya koyuldu. mer bin Hattab, Talha bin Ubeydullah'la
birlikte bir grup Muhacir ve Ensar'n zgn ve akn bir ekilde bir kenarda oturduklarn grnce
onlara seslendi: "Niin burada oturuyorsunuz?" Onlar da: "Muhammed ldrld" dediler. O da:
"O halde ondan sonraki bir hayata ne ihtiyacnz var? Kalkn, Peygamber'in zerinde ld hedef
iin ln" dedi ve daha sonra Peygamber'in ldne kani
olduu halde lm aramak iin dman saflarnn kalbine saplanarak bir daha dnmedi.

Savan sonunda, ehitler bir bir getiriyordu. Cesetlerden biri yetmi kl darbesi almt. Kimse
onu tanyamad. Karde-

38- Vahi, Mekke fethinden sonra Taife kayor, bir heyetle Taifden Medine'ye geliyor ve slam'
kabul ediyor, Peygamber de onu balyor ve asla gzne gzkmemesini istiyordu. Vahi
Mslmanlarla Museyle-metu'l-Kezzab arasndaki savata, Hamza'y ldrd mzrakla Mu-
seyleme'yi ldrd. O diyor ki: "Bu mzrak en iyi insanla en kt insan ldrmtr."

67

sinin cesedini bulmaya alan Nadr'in kz, onun cesedini gzel parmaklarndan tand. te burada
Allah Enes'in szne sahip kp yle seslendi:

Muhammed sadece bir elidir. Ondan nce de eliler gelip gemitir. imdi o lr veya ldrlrse
siz kelerinizin zerinde geriye mi dneceksiniz? Kim kesi zerine geriye dnerse Allah'a hibir
ziyan veremez. Allah kredenleri mkfatlandracakttr." (Al-i mran; 144)

Ebu Ducne, Peygamber'in hayatn kurtarmak iin sava alanndan dnp, sarn aarak,
Peygamber'in zerine eilir, ve dmana srtn dnerek pepee gelen oklar sonucu, Peygamber'in
yannda yere dp ehid olur.

Utbe bin Ebi Vakkas'm oku, Abdullah bin ehab Zuhr ve bni Kme'in indirdikleri darbeler sonucu
Peygamber'in gznn alt ksm ye aln yarlp dileri knlr; Ebu Amir'in gizlice kazd ukura
gzleri kanla kapl olduu iin dtnde Ali elinden tutar, Talha ayaa kaldrr, Mlik bin Sinna
(Ebu Sad el-Hudr'nin babas) yzndeki kanlar temizler ve Ebu Ubeyde bin Cerrah ise yzne
saplanan iki zrh halkasn karr.

Peygamber, sevgi ve muhabbet kar mda ok duyarl idi. Bu nedenle bu srada Talha'nn gsterdii
sevgi ve yaknlktan iddetli bir ekilde etkilenip yle der: "Kim ki bir ehidin yeryznde
yrdn grmek isterse Talha bin Ubeydullah'a baksn."

Bu srada S'd bin Eb Vakkas Peygamber'in yannda durup, dman ok yamuruna tutmaktadr.
Peygamber'se etrafnda dklen oklar alp, ona vererek: "Oklar at"9) diyordu.

Peygamber'in bayra Mus'ab'n elindeydi. bn Kamie onu Peygamber sanarak ldrp, geri
dnerek: "Peygamber'i bizzat ben ldrdm" diye Kureylilere bard.

39- bn-i Hiam ve dier tarihiler bu durumda Peygamber'in yle dediini nakletmitir: "Ok at!
anam babam sana feda olsun" bu deyim bir vg ve tevik anlamnda kullanlr.

Mslmanlar daldlar. Kurey yenilgiden sonra ilk defa zafer elde ederek yrekleniyordu.
Kurey'in Habeli bayraktar Sevab'm iki kolu kopunca, bayra enesiyle gs zerinde tutuyor
ve saldryordu. Ali, sava
sahnesinin dzensiz olduunu grp, Peygamber'in lm ve ashabn firar haberini duyunca
sratle Peygamber'in bulunduu yere geldi. Onun yaadn grnce firar halindekilerin nne
geip, haykrd: "Rasulullah yayor, geri dnn!"

Dman Peygamber'e doru hcum ediyor, o ise Ensar'm bayra altna girip, yle diyordu: "Bana
cann satan birisi var m?" Ummu Umare, (K'b bin Mazine'nin kz) Mslmanlann sakisi
(sucusu)ydi. O, su tulumunu atarak klc kapp, Muhammed'in karsnda dmana saldrd ve
boynuna indirilen bir kl darbesiyle vcudu kana buland.

Ziyd bin Lebd, Ensarl be kiiyle birlikte Peygamber'in etrafn sanyor, ve Peygamber'e atlan ok,
ta ve mzraklara gs gerip, bir bir Muhammed'in yannda yere dyorlard. Peygamber en son
fert, (Ziyd ya da Umare) yere dtnde, onu bana getirin diyor ve onun ban dizi stne
alyor, o da o halde iken hayatnn son nefesini veriyordu.

"Peygamber ldrld!" sesi her taraf sardnda K'b bin Malik, gz mirefinin altnda parlayan
Peygamber'i tanyp, var gcyle: "Ey Mslmanlar, mjde! mjde! bu Raslullah'tr" diye feryat
ettiinde Peygamber ona iaret edip, "sus" diyordu.

***

Peygamber "Ey Allah'n kullar bana doru gelin" diye haykrdnda ashabdan 30 kii ona doru
kotu

Peygamber'in yerini tesbit eden Ubey bin Halef, saldrya geti. O Mekke'de bir gn Peygamber'e
yle demiti: "Ey Muhammed benim bir atm var ki gnde 20 kilo yem yediriyorum. Bu at
zerinde seni ldreceim." Peygamber ise: "Allah dilerse ben seni ldreceim" cevabn verdi.
imdi o at zerinde, Peygamber'i ldrmeye geliyor ve banyordu: "Ey Muham-

68

69

med kurtulmana izin vermeyeceim." Ashab: "Bizlerden biri ona saldrsn m?" dediler.
Peygamber: "Brakn onu" dedi. O yaklanca Peygamber, Haris bin Smme'nin silahn alp onun
boynuna yle bir darbe indirdi ki, birka kere atnn zerinde kvranp durdu. Mekke'ye dnerken,
ald bu yaradan dolay yolda ld.

Kl darbelerinden kimsenin kurtulamad Ebu Ducne Peygamber'in yannda can vermiti.

Savan balangcndan itibaren bir an hareketsiz kalmayan ve dman rahat brakmayan
Seyyidu'-uheda Hamza da dier 70 ehidin yanna dmt. Osman firar etmiti. mer ve Ebu
Bekir ortalkta grnmyordu. Bir grup kayalara trmanp ka dnyordu. Muhammed'in
bayraktan Mus'ab da ldrlmt.

Halid, kritik dereyi ele geirmiti. Hind ile birlikte Kurey firarileri de gslerini tehir edip kaval
alan, recez okuyarak, Bedir'de ldrlenlerin
isimlerini teker teker anan kadnlar, geri dnmt. Peygamber'in ldrlme haberi, savan
kaderini belirlemekteydi.

Evet, byle etin ve hassas bir anda, Mslmanlarn tmnn yok olmas ve islam'n varlnn
uurumun eiinde bulunmas kesinlemi gzkyordu. nk bir grup firar etmi, bazlar sava
sahnesini mitsizce seyrediyor, baka bir grup da kendilerini kurtarmay planlyordu. Bir grup' da
ne yapmak gerektiini bilmiyor, baka birileri de plansz ve dank olarak savayordu. Bir
bakalan ise,. Peygamber'in etrafnda halka oluturup onun hayatn kurtarmaya alyordu.
Peygamber kendini kaybetmedi. Ve zafer iin deil, erefli bir yenilgi iin son glerini toplayarak
saldrmalarn emretti. Mus'ab'n lmnden sonra bayra Ali'ye devretti. Bu, her eyi bedbaht ve
zgn bir ekilde kaybeden Mslmanlarn son ansyd.

Ali, bayra Peygamber'den hemen devraldktan sonra, sratle dank ve akn orduyu toparlayp
kontrol altna ald.

70

Kaanlan geri evrip, "yakin ehlinin krbac"*-40' olan ateli szlerle onlar yreklendirdi. Saldr
gcn yeniden elde eden ordu, Ali nclnde dereye akn etti. Saldnlar yeniden iddetlendi.
Kurey ise kazandklar zaferi tehlikeye drmemek iin tekrar daa trmandlar.

Derenin dibinde olan Peygamber: "Onlarn, bizlerin stnde olmas doru deildir" deyince mer
bin Hattab ile Muhacirlerden bir grup onlara saldrp, dadan aa ektiler.

Ebu Sufyan, sava alann terketmekte'yken Uhud deresine bir gz gezdirip lleri sayd.
Mslmanlardan 70, Kurey'ten 25 kii lmt. O gururla yle seslendi: "Acaba Muhammed
yayor mu?" mer: "Evet! Rasulullah yayor."

Ebu Sufyan'sa dan yksek bir yerinde durup hakirdi: " (kendi kendine hitaben) Arzuna yetitin,
ululan! sava nbetle yer deitirir. Bu gn, o gnn (Bedir'in) telafi gndr. Han-zaleye kar
Hanzale<4l) Bizim Uzza'mz var sizin ise yok(42), Hubel ycedir, Hubel ycedir. "(43)

Peygamber, mer'in ona cevaben yle demesini emretti: "Allah l ve celle'dir. Bizimle siz eit
deilsiniz, sizin lleriniz atetedir, bizim llerimiz ise cennettedir." Ebu Sufyan: "Benim yanma
gel. Ey mer" dedi. Peygamber: "Ona git, ne istediini sor" dedi. Ebu Sufyan, mer'e "Allah
akna biz Peygamber'i ldrdk m?" dedi. "Allah'a andolsun ki hayr. O, imdi senin szlerini
duyuyor" dedi. Ebu Sufyan da: "Sen bana gre bni Kme'den daha drst ve doru konuansn"
dedi.

Ebu Sufyan daha sonra yle haykrd: "Sizin lleriniz, bi-

40- Bostant'l-Seyahctmn yazar irvannin, Attar hakndaki gzel tabiri.

41- Bedir'de Ebu Sufyan'n olu Hanzele ve Uhud'da Hanzele bin Ebu Amr (eddat ve Ebu Sufyan
eliyle).

42- Uzza Kurey'in mehur putudur, daha da aziz ve erefli anlamndadr. (zz'in diisidir.).
43- Yce ol Hubel (Cahiliyedeki Lat ve Uzza putlanyla birlikte nl olan puttan biri) bn-i Hiam
diyor ki: Ebu Sufyan Kurey'i kkrtmak iin Lat ve Uzza'yi beraberinde getirmiti.

40-

71

zim llerimizin ksasdr. Allah'a andolsun buna raz olmadm, sinirlenmedim de, buna emir de
vermedim. "(44) Sava alann yandalaryla beraber terk ederken son ary yapt: "Bizim sizinle
gelecek sene karlaacamz yer, Bedir olacaktr." Peygamber de dostlarndan birine ona yle
sylemesini istedi. "Evet, sizinle orada buluacaz."

Bu arada Ebu Sufyan'n kars Hind, dier Kureyli kadnlarla birlikte ehitlerin cenazeleri zerinde
"musle" yaptlar. Onlann burun ve kulaklarn kopanp, kolye ve hal hai yaparak el ve ayaklarna
taktlar.

Hind, Hamza'nn karnn ve gsn yararak, cierini karp, hnla inemeye balad, fakat onu
yiyemedi.

Kureyli kadnlar, kastl olarak salarn datarak, elbiselerini yrtp, gslerini tehir ederek,
Mslman ehitlerin dil, kulak, gz ve burunlarndan yaptklar ss eyasn vcutlarna takarak
dehet verici bir ekilde dans yapyolard. Bint-i Sa'd bir ehidin kafasn koparp, boynuna ast ve
daha sonra da bir kab gibi ondan su imek iin kafa derisini yzmeye balad.

Kurey def alp oynayarak, ark syleyerek sava sahnesini terk etti. Peygamber'se, Medine'ye
saldrabileceklerinden endie duyuyordu... Abdullah bin Ubey, svariyleriyle birlikte Medine'de
olduu iin ehir rahatlkla igal edilebilirdi. Bu nedenle Ali'yi onlann peine takt. Ali de Mekke'ye
doru yola ktklarn haber verdi.

Bu olaylar srasnda Peygamber: "Kim bana Sa'd bin Re-bii'nin ne yapt hakknda haber verir?
Acaba o, ldrlm m yoksa yayor mu?" diye sordu. Ensardan biri: "Ben gider Sa'd'n durumu
baknda size haber getiririm ya Rasulullah" dedi ve cesetler arasnda Sa'd' arayp buldu. O'na
yle dedi: "Peygamber senin lp lmediin hakknda bilgi edinmem

44- Bazlarna gre bu sz kars Hind ve dier iren ve alaka ilerine karlk sylenmitir;
onlar ehidleri musle etmilerdir.

iin beni grevlendirdi." Sa'd ise yle dedi: "Ben llerin iindeyim (lyorum), selamm
Raslullah'a gtr, ve ona syle ki, Sa'd bin Rebii, seninle ilgili yle dedi: "Allah mmetini seninle
mkafatlandrd gibi bizim tarafmzdan da sana iyi bir mkafaat versin."

Bir kimse, Ebu Bekir'e vanp, kck bir kz okayp, ptn grnce: "Bu kimdir?" diye sordu.
Ebu Bekir: "Bu benden daha iyi olan birinin kzdr. Bu, Akabe gnndeki byklerden olan,
Bedir'e itirak eden, Uhud'da ehit den Sa'd bin Rebii'nin kzdr" dedi.

Peygamber llerin bulunduu yere gidip, telal bir ekilde Hamza'y aryordu. Onun, musle
edildiini, karnnn yarlarak cierinin alnp gtrldn, kulak ve burnunun kesildiini grnce
ok iddetli bir
ekilde fkelenip: "Eer Allah beni bir yerde Kurey'e stn klarsa, onlardan 30 kiiyi musle
edeceim" diye ahdetti. Mslmanlar da Peygamber'in durumuna ve kahraman, vefal Hamza'nn
ldrlne ok zlp, yle dediler: "Allah'a andolsun biz birgn onlara galip gelirsek
(yakalarsak) imdiye kadar eine rastlanmadk bir ekilde onlar musle (kulak, bunm, dil ve gz
koparp karmak) edeceiz." Bu anda Peygamber titreyip ehresinin rengi deiti ve kendine u
ayet indirildi:

"Eer bir toplulua, azap edecekseniz, size yaplan azabn eiyle azabedin. Ama sabrederseniz,
andolsun ki o, sabredenler iin daha iyidir. Sabret, sabrn ancak Al-lah(n yardm) iledir, onlara da
zlme, kurduklar tuzaklardan da skntya dme." (Nahl, 126-127)

Peygamber affedip, sabretti ve musle yapmay yasaklad <4).

Peygamber, Hamza ve Ebu Seleme bin Abdu'1-Esed st karde idiler. nl Ebu Leheb
(Peygamber'in amcas)'in cariye-

45- Semre bin Cundeb diyor ki: "Peygamber her zaman bizimle karlatnda ayrlmadan nce
bize, sadaka verme ve musle yapmamak iin emir verirdi." (Sire, c.2 s. 96).

72

73

si olan Sevbe tarafndan emzirilmilerdi.

Peygamber, Hamza'nn kefenlenmesini istedi, daha sonra ona namaz klp, yedi sefer tekbir
getirdi. Sonra Hamza'nn yanna dier ehitler getirildi ve her birine teker teker namaz klnd.
Bylece Hamza'ya 72 defa namaz klnm oldu. Hamza'nn kz kardei Safiyye, kardeini grmeye
geldi. Peygamber Safiyye'nin olu Zubeyr bin Avvam'a: "Anam, kardeinin bana gelenleri
grmemesi iin geri gtr" dedi. Zubeyr koarak anasna gidip: "Ey anacm Feygamber geri
dnmeni istiyor" dedi. O da: "Niin?" diye sordu, ve daha sonra yle konutu: "Duyduuma gre
kardeimi musle etmiler. Ama bu, Allah yolunda pek znlecek bir ey deildir. Eer Allah
dilerse sabredip, bunu, Allah'n hesabna yazdracam."

Zubeyr anasnn szlerini Peygamber'e aktarnca Peygamber: "Brakn gelsin" dedi. Safiyye
Hamza'nn yanna varp, sakin olmaya alarak ona bakp selamlad ve yle dedi: "nn lillahi ve
inn ileyhiracin" (O'ndan geldik ve O'na dneceiz) ve Allah'tan ona rahmet dileyip geri dnd.

Peygamber, musle edilen Abdullah bin Cah'n da Hamza ile beraber gmlmesini istedi.
Mslmanlardan bazs llerini Medine'ye gtrp orada topraa vermek istediler. Fakat
Peygamber onlara mani olup, lleri olduklar yere gmmelerini istedi. Daha sonra her iki veya
ehidi bir mezara koydular. Peygamber'se, dostlarn ve ehitlerini aramaya gelen kadn ve
ocuklarla birlikte Medine'ye dnd. Hamza'nn ldrl onu pek rahatsz etmiti. Sanki ondan
bakasn dnmyordu. Medine sokaklarnda birok kadnn iniltisini ve ehitleri iin alay
seslerini
duyuyordu. Ensardan olan ve ehit den Ben Abu'l-Ehel'in evine vard ve kadnlarn
aladklarn, yas tutup inlediklerini grnce, iki gznden ya-lar akmaya ba-ad ve dertli bir
ekilde yle dedi: "Ama! Hamza'nn kimsesi yok ki ona alasn!" Sa'd bin Muaz ye Abdullah bin
Revaha, Ben Abdu'l-Ehel'in evine girip, oradaki kadnlara, Peygamber'in amcas iin de yas tutup
alamalarn istedi.

Peygamber; ei, kardei ve babas Uhud'da(46) ehid den Ben Dinarl bir kadnla karlat. O
kadn Ashab'a sordu: "Peygamber'e ne oldu?" "Hayrdr ey falann anas" dediler. O da:
"Peygamber'i bana gsterin" dedi, ona Peygamber'i gsterdiler. O da evk ile gzleri dolmu olarak
ve alyarak yle dedi: "Her musibet, sen var olduka deersizdir."

Peygamber evine dnd. Klcn kz Fatma'ya verip: "Kanlan kl zerinden yka kzm" dedi. Ali
de klcn ona verip: "Bunu da yka" dedi. Peygamber'in klcnn ad Zulfikar idi, o kl Bedir'de
Mslmanlarca ldrlen s bin Munebbih'in klcyd. Peygamber o klc, sonralar Ali'ye hediye
etti.

Hamr'ul-Esed Gazvesi

Savatan bir gn sonra, (Pazar 16 evval) halkn hayreti iinde Bilal sesini ykseltip,
Mslmanlar dman aramak iin yola kmaya davet ediyordu. Bilal yksek sesle: "Dn bizimle
beraber olanlann dnda kimse dar kmasn" duyura-su yapyordu. Peygamber, Ummu
Mektum'u Medine'ye bakan olarak atayp, henz yaral ocuk ve kadnlarn inilti ve alama sesleri
duyulan evlerden yorgun ve yaral Mslmanlar karp harekete geirdi. Ordu, ehir halknn
akn baklar altnda dnk korkun yenilgiden sonra beklenmeyen savaa seferber edilip,
harekete geirildi.

Peygamber, sratle Medine'ye 8 mil uzaklktaki Hamru'l-Esed'e varp, Ebu Sufyan ve Kurey
ordusunu Revh'da yakalad. Bu arada Kurey, Medine'ye geri dnerek Mslmanlarn ilerini
tamamlamaya karar vermiti. Onlar kendi kendilerini yle eletiriyorlard-, "Biz Muhammed
ordusunun ileri gelenleri ve komutanlarn ldrdk, ama onlar tamamen teslim almadan geri
dnmekteyiz." Peygamber oraya vadnda ordusun-

46- Sire, c. 2 s. 99; Taberc.2, s.32.

74

75

dan, geceleyin dalp, geni bir alanda ate yakmalanru istedi. Ebu Sufyan, Peygamber'le ittifak
kurmu olan, ama henz Mslman olmayan Mabed-i Huza'yle karlat: "Senin arkan-dakiler
kimlerdir?" diye sordu. O da: "Muhammed, dostlaryla birlikte sizi aramaya km bulunuyor ve
eine rastlanmadk bir grup ile beraberdir. Onlar gazap ve hndan dolay ate gibiler. Dnk
savaa katlamayanlar da O'nun etrafnda toplanmlar.
Onlar da yaptklarndan dolay piman vaziyetteler. u anda size kar eine hi rastlamadm bir
hn ve kin iersindeler" diye cevap verdi. Ebu Sufyan'sa "Vay hallerine! Sen ne diyorsun? Allah'a
andolsun onlara bu sefer yle saldrrz ki, arta kalanlarnn hepsini de ortadan kaldrm oluruz"
dedi. Mabed ise: "Ben seni bu iten sakndrrm" dedi.

Ebu Sufyan, Peygamber'e bir mektup yazarak dnp, savaacan ve ilerini bitireceini haber
verdi. Haberci, Hamru'l-Esed'de Peygamber'e varp mektubu iletti. Kurey'in amacndan haberdar
olan Muhammed o anda yle dedi: "Vekil olarak Allah bize yeter." Peygamber, Ebu Sufyan'n
mektubunu almasna ramen, yeni tehizat ve hazrlklarla savunmaya ve hatta saldrya gemeye
hazr olduunu onlara duyurmaya alt. Pazartesi, Sal, aramba gnlerini de orada geirdi.
Kurey, Muhar med'in yeniliinin ikinci gnnde Mslmanlarn gvde gstedsinden ekinerek,
hcuma gemekten vazgeti.

Safvan bin Umeyye, Ebu Sufyan'n tekrar sav- ;.a girimemesini isteyip, diyor ki: "Bu grup, ok
hml ve sinirli gzkyor, korkarm bu sava dnkne benzemez.

Mslmanlar, Bedir pazarnda al veri yapp, kr elde ettikten ve tehlikeyi atlattktan sonra,
Medine'ye geri dndler. Yolda ordudan ayr den Kurey'in ileri gelenlerinden iki kiiyle
karlatlar. Bunlar Mslmanlarn dnk yeniliten sonra, tekrar saldrya geeceklerini
akllarnn ucundan bile geirmiyor ve gezerek gidiyorlard. Onlardan biri air olup da Be-dir'de
esir den ve Peygamber tarafndan fidye alnmadan serbest braklan daha sonra da hyanet eden
Ebu Azze idi.

Peygamber onu grnce dedi ki: "Allah'a andolsun artk Mekke'yi gremeyecek ve Muhammed'i iki
kere aldattm" diye miyeceksin? M'min bir delikten iki kere srlmaz... sim bin Sabit boynunu
vur!"

Dieri de, Muaviye bin Muire idi. Yapt ihanetten dolay Zeyd bin Harise ve Ammar bin Yasir
tarafndan ldrld.

Peygamber Medine'ye dnnde, Uhud'un hemen ardndan beklenmeyen byle bir hareket ile
gvde gsterisinde bulunarak, slm'n varl ve otorisetisini, Medine'nin geni yresindeki
kabilelere ve Kurey'e kar ortaya koyuyordu. Henz dnk yaralar iyilemeyen Mslmanlar,
apak bir fetih ile geri dndklerini hissediyorlard. Bu sralarda miras hkmleri indirilerek, cahil
kanun gereince, lnn sadece erkek kardeine devredilen miras hakk, yeni miras kanunu
tarafndan fesh edildi. (lgili ayetin nzul sebebi Sa'd bin Rebii ile ilgilidir. Onun evlatlar islam
hkmleri uyannca babann mal varln ilk defa miras edinen kimselerdir.)

Bedir ve Uhud

Peygamber'in hayatnda vuku bulan olaylar aktarmakla ilgili izlediimiz zel aktarma metodunun
tersine, Bedir ve U-hud savalann daha tafsilatl nakletmemizin nedeni udur: ncelikle bunlar,
Peygamber'in en byk gazvelerinden ve hayatndaki en nemli olaylardandr, ikincisi; bu iki
savata Peygamber'in bizzat rol vardr. O, asker kumandanlk yapp, ordunun ruhsal ve madd
ihtiyalarn karlayabilme, yrekli-lik, yiitlik,
yeni dzenlemelerde bulunabilme, halkla dost olma, halk anlama, halkla gzelce anlap, iyi dille
diyalog kurma, ynetilen halkn zel ruhsal ve sosyal yapsn bilme, onlarn durumunu kavrayp
doru ekilde kullanma, kavm duyarllklara dayanarak hareket etme, uyanklk ve stn akli
gce sahip olma ve kullanma zelliklerini gsteriyor. Baka bir de-

76

77

yile bu iki olay, peygamberlerde var olan; art ve imkanlar en iyi ekilde deerlendirip,
kullanma, yol gsterme ve taktik belirleme, basanlar elde etmedeki karakter ve ahsiyetinin
etkinlik ve niteliini aka ve tam incelikleriyle ortaya koyuyor. Bu zellikler hakknda elde edilen
bilgiler; tarihinin elindeki, tarihin karanlnda kalan kapal kaplar ama anahtardr. Tarihi iin
bu anahtar, devaml karlat veya kard olaylan deerlendirmede, en temel sorulan iletip
cevap almada, en byk yardmc unsurdur. ncs; Bedir ile Uhud iki ayr ve eliik sonu
douran iki savatr. Bedir ile Uhud'da rehber ayndr. Din de ayn zellik tar. ki dman g
arasndaki denge ve zellik, rk, toplumsal yap, egemen artlar, fertlerin zellii ayndr. Ama
yamalama iin ktklar Bedir savanda zafer kazanyor, sava iin ktklan Uhud savanda da
yenilgiye uram oluyorlad. Niin? slam ve Muhammed'i tanmak iin yaplan bu inceleme ve
aratrmalar unu gsteriyor ki; yenilgi de zafer gibi ok derin bir anlam tamaktadr. Hatta
yenilgi; bir olay ve gerein br yzn gsterdii iin, btn za-' ferlerin hatta en parlak
zaferlerin bile gsteremedii en derin yepyeni bir tesbit ve tanma gcn bize kazandrm
oluyor. Drdncs; bir askeri kumandan veya bir siyasi rehberin, yenilgiyi gslemesi ve buna
tahamml etmesi, bir zafer elde etmesinden daha nemli ve daha hassas bir konudur.

NC YL

Peygamber, Uhud yenilgisinin brakt kara etki ve yan-klann silmek iin, daha geni, vurucu,
gl siyas ve asker hareketler, fedakarlk ve almalara girmek gerektiinin bilin-ciydeydi. Evet
ieride mnafklar bakaldrm bulunuyordu. Artk, Abdullah bin Ubey, Peygamber'in Cumalar
halka hitaben okuduu hutbeler srasnda kalkp, Mslmanlara hitaben: "Ey halk, bu sizin
aranzda bulunan Raslullah'tr, Allah onun varlnn bereketiyle, size izzet ve stnlk balad.
Ona yardmc olun, szn dinleyin, emrine itaat edin." diye konu-

78

maya gerek duymuyordu!

Yahudilerse, Ben Kaynuka macerasndan, nl Yahudi airinin ldrlnden sonra, souu

yemi, akn ve kendini kaybetmi akrepler gibiydiler. Fakat Uhud'un ateleri, Medine'de yaklan
yreklerin
ateiyle kzp, tehlikeli hareket ve faaliyetlere dnmt. Cier yiyen Hind ki, Bedir'den
itibaren vcudunu yalamayp, Uhud ehitlerinin dil, kulak ve burunlarndan yapt ss eyalarn
taknncaya kadar, Ebu Sufyan'n yatana girmemiti. Hamza'nn cierinin kann itikten sonra
kafay bulup yatanda eini beklemektedir artk. Ebu Suf-yan'sa yoldan varr varmaz, Kabe'ye
gidip, dimdik ayakta duran Hubel'e sayg duruunda bulunup, tra olduktan sonra Hind'in yatak
odasna girmektedir. Kabileler de, yaptklar szlemelere pek uymuyor ve esnek davranyorlard.
Evet, Peygamber byle bir durumda ani bir siyas ve asker manevra balatmasza, pek yaknda
Medine, Hicaz'n llerine den yaral ve savunmasz bir varlk gibi akbaba ve bedevi akal, kinci
Kurey, Ben Kinane ve onlann dier Arap ve Yahudi ibirlikilerine lezzetli bir lokmaya
dntrlecekti.

Ebu Seleme bin Abdu'1-Esed Seriyyes

Uhud yenilgisi mitsiz ve uykulu dmanlar uyandrp, mide kavuturdu. Ben Esed, Huveylid'in
oullar Seleme ve Tuleyh'nin kkrtmasyla yrei dal Medine'yi savunmasz sanarak
yamalamaya hazrlandlar.

Peygamber, Muharrem'in balangcnda, kendi st kardei Ebu Seleme bin Abdu'l-Esed'i 150 kiilik
bir birlikle gizlice harekete geirip, geceleri tal yollardan ilerleyerek, gndzleri snaklarda
uyumalarn ve dier kabilelerden destek alamadan, silah kuanmaya frsat bulamadan dmann
tepesine inmelerine emir verdi. Ebu Seleme de Peygamber'in bu dediklerini aynen uygulad.
Dman ise kat. Ebu Seleme, ok miktar-

79

daki ganimetlerle Medine'ye dnd. Uhud sonras ilk zafer olan bu baskn, Araplar arasnda etkili
oldu. Muhammed ve dostlar dman iin saldr tehlikesi, dost iin mdafaa ve snak kayna
olarak yeniden boy gsterdi. Uhud sava yenilgisinden sonraki islm'n ilk muzaffer kumandan,
iftiharla Medine'ye dndkten sonra, Uhud savanda ald yaras tekrar ald iin hayatn
yitirdi.

Abdullah bin Uneys Seriyyesi

Sufyan bin Halid bin Nubeyhu'l-Huzayl (Huzeyl Kabilesi bakan), komplolar dzenleyerek,
kabilesini, Medine'ye saldrya geirmek iin kkrtyordu. Peygamber Muharrem'in beinci gn
Abdullah bin Uneys'i, onu tepelemek iin harekete geirdi. Urene'de birka kadnla dolaan
Sufyan'la karlat. Muhammed'e kar saldmya gemek iin g topladn duyduunu syledi.
Ve: "Sana katlmaya geldim" dedi. Sufyan, konuyu itiraf edip kendisiyle konumaya balaynca,
Abdullah, frsat deerlendirerek saldrya geip onu ldrd ve kafasn Medine'ye getirip,
karlnda Peygamber'den bir asa hediye ald.

DRDNC YIL

Reci' Seriyyesi

Huzeyl kabilesi, Sufyan'n intikamn almak iin iren ve alaka bir komplo dzenledi. Adel ve
Kaare temsilcileri Peygamber'e gelip, Kur'an ve
din hkmlerini reten bir grup sahabeyi kendilerine gndermesini istediler. Peygamber, Mersed
bin Ebi Mersed'in bakanlnda alt retici(47), tebliciyi onlarla birlikte gnderdi. Bunlar Huzeyl
kabilesine ait olan Reci'(48) kuyusu bana vardklarnda szkonusu temsilciler, Huzeyl taifesini
yardma ardlar ve aniden bu teblici Mslmanlar kuatp yle dediler: "Biz sizi ldrmek
istemiyoruz. Amacmz size karlk Mekkelilerden bir eyler almaktr. Allah'a, sizi ldrmemek iin
ahid veririz." Mersed, Halid bin Bukeyr ve sim bin Sabit: "Allah'a andolsun biz asla mrikle
ahidlemeyi kabul etmeyiz" deyip cokulu recezler okuyup, yiite savaarak ldrldler. sm'n
kafasn kopanp Mekke'li azl bir mrik olan Sulfe'ye sattlar. nk o, sm'n kafa tasndan iki
ieceine yemin etmiti.

Dier kiiyi de Mekke'ye esir olarak gtrdler. Zahrn

47- Bazlarna gre: 10 kii. 6 Muhacir; 4 Ensar (erh Mevahib, c. 2,s. 64).

48- Hed'e blgesinde, Usfan ile Mekke, ya da Taif le Mekke arasndadr.

47-

80

81

(49)da Abdullah bin Tank, ellerini baladklan ipi zp, klca sanld. Onlar da ondan uzaklap
onu talamaya baladlar. O da atlan talar sonucu ld. Mezar, imdi Zahrn'dadr.

Dier iki kii Hubeyb bin Adiy ve Zeyd bin Desinne Mekke'ye kadar gtrld. Safvan bin Umeyye
Zeyd'i Mekke dnda ldrmesi iin klesi Nistas'a brakt.

Kureyliler, islam eitimcisi ve teblicilerinden biri olan Zeyd'in ikence ve idamn seyretmek iin
dan ktlar. Ebu Sufyan, Zeyd'e hitaben yle dedi: "Allah akna Zeyd! Acaba senin yerine
Muhammed'in burada bulunup vurulmasn, ken-dininse ailenin yannda olman ister miydin?"
Zeyd: "Hayr! Kendi ailemin yannda bulunmam ve Muhammed'inse burada bulunup, tarafnzdan
hakarete uramasn asla istemezdim" dedediinde, Ebu Sufyan sinirlenip hml bir ekilde, "Mu-
hammed'i seven Muhammed dostlar gibi; bir kimsenin baka bir kimseyi sevdii halk arasnda
bulmak mmkn m?" deyip, seyircilerin gzleri nnde Nistas'a "ldr!" emrini verdi.

Hubeyb, Huceyr bin Ebi hb'n cariyesi olan Maviye'in evinde hapsedildikten sonra idama
hazrland. lk nce iki rekat namaz klmaya izin alarak, sratle namazn bitirdi. "lm
korkusundan dolay namazn uzatyor denilmemesi iin ksa kestim, yoksa daha ok namaz klmak
isterdim" dedi. Daha sonra onu bir tahta zerine ivilediler. Binlerce Mekkelinin gzleri nnde
yaplan ikenceler, bak, dayak ve ta darbeleri altnda yiite, recezler okuyarak can verdi.

Bi'r-i Ma'ne Seriyyesi

iren Reci' olaynn 14. gnnde (4. yl Safer ay) Peygamber yrekli ve etkin birisi olan Eb'1-
Ber mir bin Mlik'e Medine'ye geliinde islam' tebli etti. O, islam' kabul etmedi, fa-

49; Mekke yaknnda bir vadi (Mu'cen el-Buldri).

82

kat yle dedi: "Eer dostlarn Necd'e gnderirsen onlarn islam' kabul edeceklerini sanyorum.
Temsilcilerinin hayatndan endie ediyorsan onlan ben korurum." Peygamber, Munzir bin Amr
bakanlnda krk(5o;> arkadn Necd'e gnderdi. Heyet, Bi'r-i Ma'une (kuyu)'ye Ben mir ve
Ben Se-lem'in bulunduu yerlerin ortasnda olan bir noktaya vard. Haram bin Milhan' mektupla
mir bin Tufeyl'e gnderdiler. O, mektubu okumadan haberciyi ldrd. Ben mir ona itaat
etmeyip: "Biz Ebu Ber'nn ahdini bozmayz" dediler. Fakat Ben Selem kabilesi onun yannda yer
alp, Mslmanlara saldrd. Mslmanlar da yiite savunmaya getiler ve K'b bin Zeyd hari
hepsi ldrld. K'b', lleri denetlediklerinde l sanp braktlar. O da kurtularak Medine'ye
geldi ve Hendek gazvesinde ehid dt.

Peygamber bu olayda en sadk, pak ve aydn grl dost-lanndan 40 veya 70 arkadan

kaybettii iin ok zlp, dertlice inledi: "Bunda Ebu Ber'nn parma vardr, bense durumdan
endieliydim ve bu ii istemiyordum." Ebu Ber'ya bu olayn haberi ulatnda ok sinirlendi.
Kardei (ya da olu)nin eliyle mir'i ldrtt. Peygamber bir ay boyunca sabah namaznda, Lihyan
taifelerini tek tek adlaryla lanetleyip, Allah'a, dostlarnn intikamn alabilmek iin yalvanyordu.

Bir Yahudi Tehlikesi Daha

Abdullah bin Ubey'in Uhud'daki hyaneti; Mslmanlarla mnafklar arasnda nceleri gizli olan
souk ilikiyi iddetli bir gerilime dntrd. Ayrca Reci ve Bi'r-i Ma'une'deki kara olaylar, Uhud
yenilgisine eklenince, Mslmanlarn Medine ii ve dndaki konumunu iddetle sarsmt. Hatta
Yahudi ve mnafklardan bir grup, aka Peygamber ve dostlarn alaya

50- Bazlarna gre bunlar 70 kiiydi. (Buhar, Mslim, Ravzul-Unf, erh Mevahib, Sire).

83

alp, tahkr etmeye balad. zellikle Yahudiler: "Peygamber gerekten Allah'n Rasl'yse
yenilmez. Muhammed'se bir gn zafer elde ediyor, br gn yenilgiye uruyor, sradan halktan
farkszdr" diyerek, "Bedir'de Mslmanlarn yardmna koan melekler, Uhud'da neredeydiler?"
gibi sorulan, alayl bir ekilde yayyor ve kamuoyunu kartran bir konu haline getirip, basit
dnceli bedev Arabn zerinde kolayca etkili oluyorlard.

ite Medine'nin zehirleyici ve zc havas: Uhud, Reci', Bi'r-i Ma'une, Peygamber'in iki byk
sahabesinin aka ikenceyle Mekke'de idam edilesinden sonraki durum; iteki mnafklar ve
Yahudilerin hyaneti; Kurey ya da bedev kabilelerin dtan saldns sonucu Medine'nin dme
tehlikesi; ayrca i ihtilaflar, Peygamber'e kar ak muhalefet'in, dzeni
bozulmu Medine'ye ve Mslmanlara kar d dmann saldrsna ortam yaratmas; d
dmanlarn kk ve gen slam toplumunun iindeki muhaliflerle. elbirlii yapma dncelerinin
glenmesi...

Peygamber'in, dikkate deer dier stn siyas taktiklerinden biri de; bir yenilgi ve umutsuzluun
hemen ardndan, dost ve dmann zihninde yerleen kara izleri silmek iin giritii saldr ve
hcum harekatyd. Nitekim Uhud'daki korkun yenilginin hemen ardndan bir gn sonra;
Hamru'l-Esed'e dek Kurey'i izledi. Sonra da, Ebu Seleme'yi Beni Esed'in zerine gnderdi. imdi
de 14 gn zarfnda meydana gelen iki kara olay Mslmanlarn siyas ve asker itibarn
zedelemiti. Bunun tehlikeli ve kt etkilerinden kurtulmak, hem de bir gvde gsterisi ve
propaganda da bulunmak iin, u sralarda saldnya geerek, somut ve hayat bir sonu elde
etmeliydi, ite bu iki amaca ulamak iin yine Yahudilere yneldi.

Ben Nadir Gazvesi

mir bin Tufeyl Peygamber'in temsilcilerini Bi'r-i M'une'de ldrd. Fakat annesi bir kleyi
serbest brakacana dair adak

84

yapt iin Amr bin Umeyye'nin alnn dalayp salverdi. Amr ise, Medine yolunda Ben Selim'den
sand iki kiiyi izleyip, uyuduklarnda ldrd. Fakat onlarn Ebu Ber ve Mslmanlarla antlaan
Ben Amir'den olduklan ve yaptnn hatal olduu anlald. Ben mir, ikisinin de diyetini taleb
etti. Ben mir ile Ben Nadir Yahudileri arasnda antlama yaplmt. te Peygamber bu hassas
noktaya parmak basarak, Ben Nadir'e; ant-latklar mttefikleri Ben mir'in diyet (kan parasjini
birlikte deyelim diye neride bulundu. Ben Nadir'in olumlu veya olumsuz cevab, Peygamber iin
baarl bir denetim mekaniz-masyd. nk Peygamber'in dmandan yedii etkin darbe
srasnda onlarn ne dndklerini bylece bilebilirdi.

Peygamber diyet almak iin Ali ve Ebu Bekir dahil on sahabeyle birlikte, Ben Nadir kalesine girip,
srtn kalenin duvarna dayad bir durumda meseleyi onlara at. Yahudiler de onun isteini
sevinerek kabul ettiler. Peygamber, sahabelerinin sevinerek glmsedikleri bir anda, aniden
yerinden frlayp kimseye bir sz sylemeden uzaklat. Mslmanlarla Yahudiler, Peygamber'in bir
i iin oradan ayrlp, birka dakika sonra dneceini sandlar.

Fakat beklemeleri pek uzun srd. Mslmanlar endieye kapld. Bu arada Peygamber'in, Medine
Mescidi'nde grld duyuldu. Ashab hayret ve aknlk iinde Medine'ye dnd. Peygamber,
kendine kar yaplmakta olan suikast haberini onlara iletip olay yle aklad: "Amr bin Cah ve
bir grup Yahudi byk bir ta kalenin tavanna karp, zerime atmak istediler."

Evet! Peygamber, kaledeki bir evin duvarna srtm dayadnda, Amr ile beraberindekilerin o eve
girip ktklarn ve baz kukulu davranlarda bulunduklarn tespit etmiti. Peygamber'in ashab
da bu szleri duyunca, durumun gerekten anormal olduunu, korkun bir komployla kar karya
bulun-duklann anladlar. zellikle Peygamber'in dedii gibi,
kendileri de kulak misafirlii yaptklarnda, uzaktan gelen sesler' arasnda, Peygamber'in emriyle
Heyber'de ldrlen bir Yahudi

85

(K'b bin el-Eref)in adnn birka defa getiini anmsadlar.

ite Peygamber, bu komployu koz olarak kullanp, Muhammed bin Mesleme'yi grevlendirdi ve ona
yle bir emir verdi: "Git Yahudilere de ki, benim beldemden kp gitsinler ve benim bulunduum
beldede bulunmasnlar. nk, hyanete bavurdular."

Yahudiler de.- "Ey Muhammed bin Mesleme, biz Evs'li birinin bize byle bir mesaj ileteceini
sanmyorduk" dediler. (Evs ve Yahudiler slam'dan nce dayanma iindeydi).

O ise: "Kalpler deimitir, islam, nceki antlama ve dayanmalar iptal etmitir" diye cevap
verince: "Tamam kabul ettik" dediler.s

Byle bir durumda Abdullah bin Ubey, Yahudilere birisi vastasyla yle bir mesaj iletti: "Siz dar
kmayn! Araplar ve akrabalarmdan oluan iki bin kii benimle birliktedir. Orada kaln, onlar ve
de Ben Kureyz Yahudileri size yardm iin geleceklerdir." Bu srada Peygamber'le, Ben Kureyza
arasnda imzalanan antlamann sorumlusu gelip dedi ki: "Ben hayatta olduum srece Ben
Kureyzal bir tek kimse bile, andlamaya ters davranamaz." Sellam bin Mikem ise, Ben Nadir
kabile bakan Huyey bin Ahtab'a: "Muhammed'in isteklerini, daha kt artlara boyun emeye
mecbur olmadan evvel kabul et ve kavmimizin erefi ile mal varln kora." Huyey bin Ahtab, bu
neriyi kabul etmeyip, kardei Ceddi'yi grevlendirip, yle dedi: "Git Muhammed'e syle ki,
elinden geleni esirgemesin. Biz evlerimizi terk etmeyeceiz."

Peygamber, bu mesaj alr almaz, Ummu Mektum'u Medine'ye sorumlu atayp, tekbir getirerek
ehri terk edip, kaleyi ablukaya altna ald. Ceddi bin Ahtab diyor ki: "Ben kardeimin mesajn
Muhammed'e ilettikten sonra Abdulah bin Ubey'in evine gittim ve szn yerine getirip,
yardmmza komaya ardm. O bir grupla beraber oturmutu. Bu arada Peygamber'in mnadisi
"es-silah" "es-silah!" (silaha sarln!) diye barmaya balaynca, Abdullah bin Ubey'in olu
Abdullah eve

girip doruca silaha koarak silahlanp, dar frlad. Ben de Abdullah'n yardmndan
mitsizleerek, kardeime dnp grdklerimi anlattm. Kardeim Huyey: "Demek, onun szleri
aldatmacayd. Belki de Peygamber tarafndan ileri srlmt" dedi.

Kale ablukas pek uzun srd. Mslmanlar tarafndan ele geirilen her ev Yahudiler tarafndan
tahrib edilip siper ve barikat olarak kullanlyordu.

Peygamber, iin abuk bitmesini istiyordu. nk Msl-manlann Medine'den uzak kalarak daha
da rahatsz olmalarn ve dier dmanlarn da frsat deerlendirip Ben Nadir'e destek
salamalarn istemiyordu. Yahudilerin servet dkn ol-duklann bildii iin, izledii metodun
tersine, Yahudilerin hurmalklarn biip, atee verme emrini verdi. Yahudiler: "Ey Muhammed, sen
herkesi ktlkten sakndrp, byle
eylemlere girienleri knyordun. imdi ne oldu da hurma aalarn kestirip, hurmalklar
yaktryorsun?" diye bardlar. Bu szlerin Mslmanlann bazs zerinde etkili olduu grlnce
u ayet onlara gereken cevab verdi:

"Hurma aalarnda herhangi bir eyi kesmeniz, yahut kkleri zerinde brakmanz hep Allah'n
izniyle ve (Onun)yoldan kanlar cezalandrmas iindir." (Har; 5)

Ben Nadir Yahudileri, mttefiklerinin yardm vaadlerinden bir haber kmaynca, mecburen teslim
olup, Medine'yi terk etmek zorunda kaldlar. Silahlar hari her kii, ancak bir deve yk mal
gtrebildi.

Evlerini ykp, kap ve pencerelerini de alp gtren Yahudilerin bir ksm am'n yaknna, dier bir
ksm da Heyber'e gt.

Kalenin muhasaras 15 (Taberi, s. 225) ya da 20 gn (bn-i Hiam'a gre 6 gece. c. 2, s. 193)

srd. Bu olay Safer aynda (Taberi) ya da Rebiulevvel'de (bn-i Hiam, s. 191) gerekleti. Ben
Nadir'den iki kii Mslman oldu: Yamin bin Umeyr ve Ebu Sa'd bin Vehb. Peygamber Umeyr'e
dedi ki: "Grmedin

86

87

mi, amcann olu (Amr bin Cah) bana ne yapmak istedi?" Umeyr, bn Cah' ldrmeye karar
verdi ve bazlarna gre bu kararn uygulad.

Mslmanlar birok ganimet elde ettiler; 50 zrh, 340 kl ve ok miktarda tahl... Peygamber
ganimetlerin tmn Muhacirlere datt. Ensar'dan sadece, Ebu Ducne ve Sehl b. Huneyf, yoksul
olduklann syledikleri iin ganimetten pay aldlar. Bu sava srasnda ikinin haram olu hkm
indirildi.

Ztu'r-Rik Gazvesi

Peygamber, Ben Nadir gazvesinden sonra, Rabiu'1-Ahir ve Cemaziyelevvel'in bir blmn

Medine'de geirdi. Daha sonra Gatafan kabilesinden olan Ben Muharib ve Ben Sa'lebe'yi aramaya
kmak iin Ebu Zer Giffar'yi (ya da Osman bin Af-fan') Medine'de brakp, Nahle (Gatafan
beldesindeki bir yer) de dmanla karlat. Bu gazveye Ztu'r-Rik denir. (Bir dan addr. Ya da
yer talk ve scak olduu iin, Ebu Musa E'ar'nin dediine gre, mcahitlerin ayaklar yarlp
ayak parmaklarnn trnaklar dmt.) Herhangi bir atma ve sava olmad.

Burada, Mslmanlar gafil avlanmaktan korktuklar iin Peygamber, ilk defa olarak korku (Havf)
namaz kldrd. Bu gazveye; Muharib, Ben Salebe, Ben Enmar, Salt Havf, Acaib (acayip olaylar
vuku bulduu iin) gazvesi de denir(51).

kinci Bedir Gazvesi(52)

Ebu Sufyan, Peygamber'e Uhud'da, gelecek sene Bedir'de hazr olacaklanna sz vermiti. imdi
Peygamber, (aban ya da
51- Zerkan diyor ki: "bn-i Sa'd ve bn-i Hibbn'a gre bu gazve beinci yln Muharrem aynda
yapld. Ebu Ma'er, Ben Kureyza'dan sonra olduunu biliyor.

52- Bedr, ylda sekiz gnlk bir pazar yeriydi.

baka bir rivayete gre Zilkde'de) buluma yerine gitmek iin Abdullah bin Ubey'in (nl
mnafk) olu Abdullah' Medine'ye brakp, yola kt. Bedir'de 8 gece Ebu Sufyan' bekledi. Ebu
Sufyan Mekke ordusuyla birlikte Mecenne (Zahrn blgesinde) ya da Usfn'a vardnda piman
olup, orduya hitaben yle dedi: "Ey Kurey karmz; ok bereketli olan, aa dikip rn
alacamz ve bolca st temin edebileceimiz bir ylda Mslmanlara kar harekete
gememizdedir. Bu yl ise kupku-ru bir yldr. Ben geri dnyorum, siz de dnn..." Ordusu da
onunla geri dnd. Mekke halk ise onlar (Ceyu's-Sevki" (bu day ya da arpa unu ordusu) diye
adlandrp yle diyordu: "Siz sadece unlar yemek iin mi yola ktnz?" (Kavrulmu un, ordunun
yemei idi. Mekke'den un uvallarn doldurup, geri bo olarak gtrdler.... te bu kadar.)(53)

Peygamber bu yln evval aynda Ebu Umeyye'nin kz Um-mu Seleme ile evlendi. Zeyd bin
Sabit'e: "Okuma yazmay, Yahudilerden ren. nk ben onlarn sylediklerimi tahrif
etmeyeceklerinden emin deilim" diye emir verdi. Bundan nce Peygamber'in zel kalemi bir
Yahudiydi. O, Peygamber'in mektuplarn Sryan ve bran dilleriyle yazyordu... imdiyse Medine,
Yahudilerden temizlendii iin onlarn dmanlklar zirveye ulamt. Peygamber'in zel katibinin
bir Yahudi olmas dom deildi... ite bunun iin Peygamber, Zeyd'i katip olarak seti. Zeyd
sonralar da, Osman dneminde Kur'an' yazd, Osman da tedvinini denetledi.

Ayn ylda, Ali bin Ebu Talib'in annesi Ftma vefat etti. Hseyin bin Ali dodu. Peygamber, Ben
Sa'd taifesine kar savatan dnerken, Uhud'da ald yarann derinlemesi sonucu len Ebu
Seleme'nin eiyle evlendi.

53- Vakid bu gazveyi baka trl naklediyor: (Jaberc.2, s.130).

88

89

BENC YEL

Dmct'ul-Cendel Gazvesi

Ebu Sufyan'm Uhud'da iken, "Gelecek yl Bedir'de kar

laalm" diye gvde gsterisinde bulunmasna ramen, karar

latrlan yerde bulunmay, Peygamber'in ise, sekiz gn bo

yunca dman orada beklemesi, Mslmanlarn Uhud yenilgi

sinden sonra kaybolan konumu ve kiiliklerini tekrar ihya etti.

Medine'nin siyas ve iktisad durumu bir yl iinde dzeldi.

nk Kurey'in Bedir'de Peygamberle karlamaktan rk

mesi, Ben Nadir'in srgn edilii, iteki mnafklar da sindi

rip, slam'n otoritesini kabule zorlad. Ayrca Yahudi mlk

lerinin Muhacirlere bltrlmesi onlar, Mekke'den hicretleri

sonucu karlatklar ekonomik skntlardan kurtard. Daha

nceleri geimlerini Ensar'a ykleyen Muhacirler de ekonomik

bamszla kavuup, teki kardeleri gibi mal ve iktisad re

fah ve geliim ettiler.

Peygamber, slam'n siyasi etkinliini Medine beldesinin en cra kelerine yaymak iin Fars
krfezi ile Kzldeniz yolu banda, Hicaz ile am'n ortalarnda bir yerde bulunan Dmetu'l-Cendel
blgesinde akna balad. (Rebiulevvel'de) Buralarda kabilelerden asker toplayp, ordu dzenlemek
iin pheli faaliyetler yaplyordu. Bu blge; hem Dou Roma mparatorluu otoritesi altnda
bulunan am'a yakn olduu, hem de Fars krfezi ve Kzldeniz'in ticari ana yolu zerinde
bulunduu iin,

91

stratejik bir konuma sahipti. Peygamber, sahabeden birisini kendi yerine Medine'de brakarak,
byk bir orduyla, korkun scakta etin ve uzun bir yola kt. Geceleri hareket edip, gndzleri
pusuya yatyorlard. Nihayet onbe geceli gndzl64'1 bir hareketten sonra Dmetu'l-Cendel'e
vardlar. Dman kamt. Mslmanlar ganimetlerle (hayvan srs) Medine'ye dndler.
Mslmanlarn ilk defa uzun yollar katederek, korkun lleri geride brakma gcne sahip
olduklar grld. slam'n etkinlii Dou Roma mparatorluu snrlarna dek uzand, H-ristiyan
toplumunda kendinden sz ettirmeye balad.

Peygamber bu yl, evlatl Zeyd bin Harise'nin nceki ei Zeyneb ile evlendi. Bu srada kadn
haklar ve hukukunu tayin eden birok ayet indirilip, hicab hkm konuldu(55).

Hendek (Ahzab) Gazvesi

Ben Nadir Yahudilerinin srgn ediliinden sonra, Ben Va'il Yahudileri Huyey bin Ahtab, Kinne
bin er-Reb ve kardei Sellam bin Ebi Hukayk Ben Nadir ve Ben Va'il'den bir grup Mekke'ye gidip,
Kurey'le birleerek, Muhammed'e kar onlara yardm edeceklerine dair sz verdi. Kurey
bakanlar onlara yle dediler: "Ey Yahudi grubu, siz bizimle Muhammed arasndaki ihtilafn ne
olduunu bilen ilk ehli kitabsmz. Acaba bizim dinimiz mi, yoksa onun dini mi iyidir?" Yahudiler,
Muham-med'den nce, tarihte Tevhid bayraktarl yaptklarn, putperestlii ve irki yok ederek
tevhidi yaymaya altklarn iddia ettikleri halde: "Hayr sizin dininiz onlarn dininden daha iyi ve
stndr, sizler onlardan daha ok hakka yaknsnz" dediler. Kur'an, islam'a kar putperesetler
ile tevhid olduklarn ileri

54- Medine'yle Dmetu'l-Cendel arasndaki mesafe; Mu'cem, erh Meva-bibve Ravzt'l-Unfdan

alnmtr.

55- Aie'den nakledildiine gre Hendek savanda henz hicap (tesettr) vz olmamtr.

sren Yahudilerin koalisyon ve ibirliini yle haber vermektedir.

"Kendilerine kitaptan bir pay verilenleri grmedin mi? (Baksana onlar) puta, batla inanyor ve
inkar edenlere: "Bunlar, inananlardan daha doru yoldadr" diyorlar. te onlar, Allah'n lanetledii
insanlardr. Allah kimi lanetlerse artk onun iin, hibir yardmc bulamazsn... Yoksa Allah 'm
ltfundan insanlara verdii iin onlar kskanyorlar m? Oysa biz brahim ailesine de Kitab ve
Hikmet vermi ve onlara byk bir mlk balamtk." (Nisa; 51-52-54)

Kurey sava hazrl yapt. Yahudilerin ibirlii, onlar zafer iin mitlendirmiti. nk Arabistan
Yahudileri zengin kimselerdi. Kureyliler onlar zeka ve aldatmada, sinsice komplolar dzenlemede
kendilerinden daha stn gryorlard. Bunlardan daha da nemlisi, Ben Kureyza kabilesinin
henz Medine'de olmasyd. Yahudi temsilciler Kurey'e; Medi-neye saldrrsanz, Ben Kaynuka ve
Ben Nadir Yahudilerinin Mslmanlar tarafndan srgnedili ve ldrln unutmayp,
kinlerini gizleyen Yahudilerin, Medine'yi iten patlatp, Muhammed'e arkadan hanerleyeceklerine,
ve Ben Nadir'de Medine ile "Hayber" arasnda kendilerini bekleyeceklerine dair gven ve garanti
vermilerdi.

Yahudi bakanlar, Kureylileri tehiz edildikten sonra, Ben Gatafan'a gittiler. Ben Gatafan
kabilesi Muhammed'e dmanlkta n yapmt ye imdiye kadar da Mslmanlara pek ok ar
darbeler indirmiti. te 40 teblici Mslman Bi'r-i Mau-ne'de ldren onlard. Peygamber de
onlara kar birka defa saldrya gemiti. Yahudiler, Gatafanllara: "Kurey saldrya hazrland,
imdiye kadar grnrde tarafsz kalan ya da Muhammed ile antlama yapm olan Yahudi taifeleri
de bu savata onlara destek olacaklanna kesin sz verdi." dediler. Ben Gatafan da savaa
hazrland. Kurey ve Ben Gatafanllar ahit-leip, dayanma iinde olduklar kabileleri de yardma
ardlar.

92

93

Ben Fezare, ok sayda sava ile bin deve; Murre taifesi 400 sava; Eca 400 sava; Ben
Suleym 700 sava; Ben Kays, Ben Sa'd ve Ben Esed taifeleri de topyekn onlara katldlar. Ebu
Sufyan'sa 4000 sava, 300 at ve 1500 deve ile Mekke'den hareket etti.

Onbin kiilik bir ordu Medine'ye doru ilerlemeye balad. Ordu kumandan Ebu Sufyan idi. Kurey
bayra, Kabe perde-dar (sorumlusu) Osman bin Talha'ya verildi. Uhud bayraktar olan babasn
ise Ali bin Ebu Talib ldrmt.

Peygamber olaydan haberdar edildi. ehir zerine esiz bir dehet ve kabus kmt. 3 bin kiilik
orduya yenilen Mslmanlar, imdi 10 bin kiilik, bedevi ve cesur Arap savalardan oluan ve
Yahudilerin de mal ve dnsel desteine sahip bir orduyla kar karyayd.
Peygamber sratli bir ekilde hazrlklara balad. Tek kar yol, ehir iinde sipere gemekti.
Selman, hendek kazmay nerdi ve hemen almaya baland. Yl, kuru ve susuz bir yld.
Mslmanlar da at; ilk defa olarak, Yahudilerin abas sonucu btn dman kabileler birlikte
hareket etmekteydi.

Peygamber'in sorumluluu ok ard Peygamber zayf ve gsz ehri, iteki mnafklarla birlikte,
Mslmanlarn drt kat olan tam tehizatl bir ordu karsnda sava iin donatmal, hem de byle
geni ve esiz toplu saldr karsnda morallerini kaybedip, dehete kaplan Mslmanlann
morallerini dzeltip, zerlerinde otorite kurmal, grnrdeki olumsuz artlara ramen,
Mslmanlar zafer kazanacaklanna inandrma-lyd.

Zafer iin en ufak bir iaret ve ize rastlamak mmkn olmad halde, bu savala ilgili ayetler ve
Peygamber'in szleri, nceki savalardan daha kesin ve gvenli bir zafere iaret ediyor ve
Mslmanlar, grnrdeki bu olumsuz artlarn ardnda gizlenen, kendilerine yardm edecek bir
gcn varlna inandryordu.

Bel, kazma, vesaire gibi malzemeler Yahudilerden dn alnarak, gece gndz demeden hendek
kazmaya koyuldular. Mnafklar da almalara katlyor, fakat eitli bahaneler ileri srp,
Peygamber'den izin almadan, "iimiz var" diyerek ayrlp, geri dnyorlard06-1.

Peygamber, hem almalar denetleyip ashaba moral veriyor, hem de bizzat kendisi kazmayla
hendek kazarak topraklar dar atyordu. Medine ok etin gnler yayordu. Havann soukluu,
ktlk ve alk ilesine, yeni ileler ekleniyordu. Fakat Peygamber'in ateli ve gven dolu szleri,
onlan sndryordu. Onlar, 60 yama yaklaan peygamberlerinin de, al hissetmemesi iin
karmna ta balayp sradan ii gibi kazmayla altn, herkesi tevik edip sevgide
bulunduunu, bazen ihtiyar ve gszlerin yardmna kotuunu grnce, ruh-lan iman, mit ve
ihlas ile dolup tayordu. Peygamber'in almas, Selman'm dikkatini ekti. Bu saygn erefli ve
bilgin ranl; bereket ve nimet dolu, meden, sosyete hayatn, vatann, Muhammed'in dini uruna
terk etmiti. O, Evs ve Hazrec kabilelerinin arasnda; Medine'ye hakim olan gerek sosyal adaleti;
yoksul ve zengin, Arap ve Acem, hr ve kle, kadn ve erkek, hatta peygamber olanla peygamber
olmayan arasndaki fark ve ayrcalk gzetmeyen bir dzende herkes gibi almalyd. O, uzun ve
kemekeli bir mrn "ar kar" zerine yam olduu halde, kazma krekle yeri kazyp,
topra eteine doldurarak hendekten dar atyordu. Selman, bembeyaz kalarnn altndaki
gzleriyle, yeni hayatn gzlyordu. Yeni dostlarna, yeni rehber, klavuz ve padiahna
bakyordu. Grkemli ehinah, celal ve byklk dolu hsrev-lerin lkesinden gelen bu ranlnn,
hem padiah, hem de Peygamber olup da, alm dindirmek iin karnna ta balayan,

56- "M'minler o kimselerdir ki, Allah'a ve Peygamber'ine inanmlardr. tima bir i (grmek)
zere O (Alah'n Rasul) ile beraber bulunduklar zaman O'ndan izin almadan gitmezler. (Ey
Muhammed) senden izin
alanlar, ite onlar Allah'a ve Raslne inanan kimselerdir..." (Nur-62) Bu konuyla ilgilidir.

94

95

souktan ehresi morarm, toz ve toprak kapl vcuduyla hendein iinde kazma krek sallayp,
toprak tayan Muhammed'i grmesi kendisi iin ok ilgin ve hayret vericiydi!...

Peygamber de bu asilzade, pk, gen ve delikanl bir ii gibi kazma sallayp, ok sert bir ta
damarna rastlayp, saatlerce uraan, fakat ta damarn bir trl yenemeyen Selman'a07-*
bakyordu. Muhammed, Selman'm ta paralayamadn grnce, ashabn gzleri nnde onun
yardmna kotu.

"Peygamber kazmam alp, bir darbe indirdiinde bir kvlcm, bir darbe daha indirdiinde yeni bir
kvlcm, nc bir darbe indirdiinde yine bir baka kvlcm srad."

"Anam ve babam sana feda olsun. Sen kazma indirdiinde kazmann altndan srayan parlak
eyler neydi?

- Onlar grdn m Selman?

- Evet!"

Peygamber: "Allah, ilki ile bana, Yemen kaplarn at. kincisiyle, am ve Marib'i (Afrika'nn
kuzey), ncsyle, Marik'i (douyu) bana at."(58) dedi.

Ashab, Medine'yi lm glgesinin sard o kara ve dehetli anlarda sylenen bu szler iin
hayrete kaplp, "gayb" mele-ktunu, Medine gnden daha ak ve daha yaknda hisse-

57- PakSelmanm yazan Luois Masignon. Bu kitab ben tercme ettim, Ab-rurahman Bedev de ona
nsz yazd.

58- bn-i Hiam (c. 2, s. 219); Taberi kk bir farkllkla konuya yer vermitir. Amr bin Avf diyor
ki: "Ben Selman, Huzeyfe bin Yeman, Lokman bin Mugran, Ensar'dan alt kii, beyaz bir tala
karlatk. Kazmalar krlyordu. Peygamber'e gittik, o da gelip, kazma darbesi vurdu. Her bir
kazma darbesi sonucu bir kvlcm sryordu. Sanki Medine'nin karanlk gecesinin karnnda bir
ra (lamba) nur sayordu. Ashab fetih tekbiri getirdi. Peyganlber dedi ki: "lk kvlcm itlerin
sivri dileri gibi olan Hire saray ve Hsrev'in ehirlerini bana aydnlatt. Cebrail, mmetimin
onlara stn olacan bana haber verdi. kinci kvlcm, itlerin sivri dileri gibi grnen Roma
beldesinin krmz sarayn bana aydnlatt. Cebrail, mmetimin onlara galip olacan haber verdi.
nc kvlcm bana San'a saraylarn aydnlatt, Cebrail

dip, "kck bir grup"9)'un yardmna inen meleklerin ayak seslerini, Kureyli atllann nal
seslerinden, kendi kazmalarnn kard darbe
seslerinden daha ak ve net olarak duyar oldular. Ama mnafklar onlar alaya alp yle dediler-.
"O, sizi batl la mjdelemektedir. Yesrib'deyken Hre saraylarn, Kisr kentlerini grp, onlar
fethettii iddiasna amyor musunuz.... halbuki siz imdi hendek kazp kaza-i hacet (tuvalete
gitmekten bile acizsiniz!"

"Mnafklar ve kalplerinde hastalk olanlar, 'Allah ve Peygamberi bize sadece kuru vaadlerde
bulundu' diyorlard." (Ahzab; 12)

Medine'nin gneyba tarafnda olan ve ehri Sel dana balayan hendek alt gnde tamamlanp
suyla dolduruldu. Dier ynden de ehrin kenanndaki evlerin duvarlarn salam bir ekilde sur
gibi yselterek, bu surlarn dndaki evleri boaltp, kadn ve ocuklan ok salam snaklara
yerletirdiler. Bir grup ehir bekiliiyle grevlendirildi. Bir baka gruba da, hendein hassas ve
szmaya elverili blmlerini koruma grevi verildi. Mslmanlar, hendein kenarnda, srtlar Sel
dana dnk olarak cephe aldlar. Peygamber iin krmz kseleden bir karargh kurdular. Bir
grup da onu koruma altna ald. Ummu Mektum ehre bakan olarak atand. Mslmanlarn
ordusu, m'min ve mnafyla, toplam 3 bin kiiydi. Kurey'in 10 bin kiilik ordusunu dndren
ey, Medine'nin nasl yutulaca deil, sadece Mslmanlarn nasl katledilecei, ganimetlerinin
nasl toplanaca idi. Uhud savandan beri Peygamber'i bo yere bekleyip, durmaktaydlar...
Medine'ye doru ilerlemeye baladlar. Medine'nin evresindeki tar-

mmetimin onlara kar zafer elde edeceini haber verdi. u halde onlarn muzaffer olacaklarn
mjde verin ( defa tekrarlad)." (Taberis. 235-236.). 59- Pek ok zamanlarda olduu gibi;
inanm az bir grubun, inanmam kalabalk kafir gruplara kar Allah'n yardmyla galip
gelebileceini bildiren Kur'an ayetlerine dikkat ekilmektedir.

96

97

la ve iftliklere vadklannda ok artc bir olayla karlatlar... Muhammed'in, Medine

ablukasmn uzamas halinde mriklerin tarm rnlerinden faydalanmamas, Medinelilerin de
direni sresince gdasz ve azksz kalmamas iin, mahsul zamanndan nce toplayp ehirde
depolattn grdler.

Ordu, ehrin kenarna varnca, aknlktan dona kald. Hendek?! Grdkleri olaanst eyle
kendilerini kaybedip, sinirli bir ekilde Mslmanlar yererek: "Korkulanndan hendek arkasnda
gizlenmiler" dediler.

ehir iine szma yolu yoktu. Senaryonun ynetmeni Ben Nadirli Huyey bin Ahtap, verdii birok
vaadler ve yapt almalar sonucu dank kabileleri bir araya getirip, Medine'yi kolayca
yutulabilen bir lokma olarak onlara sunmutu. Fakat grd eylerden dolay dehete kapld...
Ahzab
ordusunun hendekle karlanca kendine gvenini kaybedip, ehre girmenin imkanszln
grerek geri dneceinden, ve btn plan ve almalarnn boa kacandan korkuyordu. ehre
giri iin sadece bir yol kalmt: Ben Kureyza Mahallesi... Ama onlar, Mslmanlarn Yahudileri
ldrdkleri, en etin ve kritik anlarda, hatta Ben Nadir ve Ben Kaynuka Yahudilerinin evlerinden
zorla kartlp, srgn edildikleri durumlarda bile, Muhammed ile ahitleri zerine sadk kalp,
szlerini bozma-mlard. Mslmanlara devaml samimiyet ve ballk gstermi, hatta hendein
kazlmasnda bile yardmc olmulard. "Her halkrda, yine de mit orada sakldr... Yahudi
olduklar iin dindalk ve soydalk diliyle de onlarla konumak mmkndr" diye dnd.

Huyey bin Ahtab, Ben Kureyza bakan ve antlama yetkilisi K'b bin Esed Kureyz'ye gidip,
kapsn ald. K'b ona yol vermeyince Huyey kkredi: "Yazklar olsun sana ey K'b, kapy a!"
K'b dedi ki: "Sen kara birisin, ben Muhammed ile antlama yapmm .ve yaptm antlamay
bozmam. Ben onda doruluk ve vefadan baka bir ey grmedim." Huyey: "Yazk sana, seninle
konuacaklarm var, a kapy" dedi. O da: "amam" dedi. Huyey: "Allah'a andolsun eiini (unu
piirerek

yaplan bir eit kum yemek) yememden korktuun iin kapn amyorsun!" dedi.

Adam gayrete gelip kapy averince, "Yazk sana ey K'b, ben, zamann izzetini, dalgal byk
denizi, Kurey'i nderleriyle birlikte sana getirmiim. Gatafan' bykleri ve ileri gelenleriyle
birlikte sana getirmiim. Gelenlerin hepsi, Muhammed ile yandalarnn kkn kazmadan geri
dnmeyeceklerine dair bana sz vermilerdir."

"-Yazklar olsun sana Huyey! Sen zamannn zilletini, grlt yapp imek akan yamursuz
bulutlar bana getirmisin. Vay sana Huyey! brak beni, ben bu iin adam deilim. Ben
Muhammed'de doruluk, drstlk ve vefadan baka bir ey grmedim."

Huyey srarnda devam edip, Ahzab'n kesin zaferine ve Yahudilerin acnacak kaderine deinip onu
yumuatarak ve: "Eer ki, Kurey ile Gatafan dner ve Muhammed'i ortadan kaldramazlarsa, ben
de senin evine gelirim ve kaderini paylarm" diyerek sz verdi.

Ben Kureyza'nm Mslmanlarla antlamasn bozarak, dman safna gemesi, Mslmanlar

mitsizlie dryor; dman ordusunda ise, ehire szmalanna ve Medine'yi bir rpda
yutuvermelerine engel tekil eden hendein hibir ie yaramayaca midini douruyordu. nk
byle bir durumda hendek, gzetleme siperleri, burlar ve yksek duvarlann ardndaki smaklar
fonksiyonunu tamamen kaybetmi olurdu.

Peygamber, cahiliyye devrinde Ben Kureyza'yla antlama yapan Evs kabilesinin by Sa'd bin
Muaz ile Hazrec kabilesinin by Sa'd bin Ubade'yi birka kiiyle birlikte onlara gndererek
yle dedi: "Gidin bakn bakalm, duyulan haber doru mu, deil mi? Doruysa konuyu, halkn
duyup mitsizlie kaplmamas iin bana ifreli olarak bildirin, yok eer
verdikleri sz tutuyorlarsa, halka aka syleyin." Temsilciler gidip, durumun sanlandan daha
kt olduunu anladlar. K'b onlara: "Rasulullah kimdir? dediinde onlar: "Bizimle Muham-

98

99

med arasnda ne bir ahit, ne de bir dayanma szkonu-sudur" dedi.

Sert huylu olan Sa'd bin Muaz onlara laf attnda, onlar da Mslmanlara laf attlar. Sa'd bin
Ubade ise: "Brakn bu ileri ve laf atmay, bizimle onlar arasndaki sorun, laf atmaktan daha
byk ve nemlidir" dedi.

Peygamber'e gelerek ifreli olarak yle dedi: "Adel ve el-Kare" (Reci' olaynda Peygamber'in alt
teblicisinden drdn ldren, ikisini de Mekke'de satarak ikence ve idamlarna neden olan iki
taifenin ismi)

Peygamber durumu anlayp, yle dedi: "Allahuekber, Ey Mslmanlar size mjdeler olsun!"

Ahzab (partiler birlii) glenip, mitlendikleri srada Medine, ok byk bir sarsnt ve sknt
yaad. Mslmanlar, Medine'nin birka saat sonra kan glcklerine tanklk edeceini grp, her
trl direnie geme midini yitirmilerdi. Mnafklar da Mslmanlar alaya alp srtarak,
yaralarna tuz basyorlar. Muattb bin Kueyr alayl bir ekilde yle konutu: "He... Muhammed
bize Kayser ve Kisra hazinelerini mjdeliyordu. imdiyse i yapmak iin bile darya kmaya
cesaret eden yok!"

Mslmanlardan bir grup, ehadete hazrlanyor, bir grub da kaarak kendi hayatn kurtarmay
dlyordu. radesi zayf olanlar, ashabn vefakrlna, samimiyet ve yrekliliine daha fazla
gereksinim duyulduu bu etin ve korkun anlarda, herkesten daha ok Peygamber'i azarlyor, ona
gelerek, eitli bahaneler uydurup gitmek istiyorlard. Evs bin Kayz gelip yle dedi: "Ya
Rasulullah, evlerimiz dmana kar ak ve savunmaszdr. zin ver de dan kp, ehir dndaki
evlerimize dnelim."

Ahzab ordusundaki dunun ise, kabile bakanlarnn herbiri-nin srayla ordu komutanlna gemesi
kararlatrlmt. Onlar, orduyu byk kola ayrp, herbirinin bir taraftan Medi-

ne'ye saldrarak Mslmanlar cepheye ayrp merkeziyet ve rehberliklerini ortadan kaldrmay

planlamlard.

Onlar, size aanzdan ve yukarnzdan gelmilerdi; gzler dnm, yrekler de azlara gelmiti;
Allah hakknda (kt) zanlarda bulunuyordunuz. te orada inananlar denenmi ve ok iddetli bir
sarsntya uratlmlard. Mnafklar ve kalplerinde hastalk bulunanlar: 'Allah ve peygamberi,
bize sadece kuru vaadlerde bulundu' diyorlard. lerinden bir takm: 'Ey Medineliler! tutu-
nacakyerinizyok, geri dnn 'demiti. lerinde birtoplu-lukda Peygamberden 'Evlerimiz
{dmana)
aktr' diyerek izin istemilerdi. Oysa evleri ak deildi, sadece kamak istiyorlard." (Ahzab 10-
13)

Peygamber'in pak ve imanl dostlar ise, samimi bir ekilde lme hazrlanyorlard. Byle bir ordu
oluturup Medine'ye akn ettiren Ben Nadir'e, byle kritik bir anda islam ve Mslmanlann hayat
ve varln atee atan, feci bir yok olula kendilerini burun buruna getiren Ben Kureyza'ya kar
korkun bir kin ateiyle yanp tutuuyorlard. Ben Nadir'in sapasalam gitmesine izin verip,
onlann byle bir komplo dzenlemelerine ortam hazrladklanndan dolay zlyor ve: "Keke
Peygamber, bu hyanet ve fitne kalntlarn Medine'de yok etseydi, Ben Kureyza'nn da onlarn
pei sra ldrlmesine karar verseydi" diye dnyorlard. Ama ne yazk ki yle olmamt.

Ancak imdi karlarnda iki yol var: Ya ereflice lme gs germek; pei sra evlerinin
yamalanmasn ve ailelerinin esir dmesini kabullenmek ya da 18 yllk ikence, evsiz-barksz,
aba ve cihad semerelerini, Bedir fatihlerini ve ilah sorumluluu unutup, btn yarmadaya kendi
byklk ve stnlklerini yerletiren alma sonularn frtnaya teslim ederek, alakl
kabullenmek, Ebu Sufyan, Ebu Cehil'in olu krime, vahi Gatafanllar, rezil ve hain Yahudilerin
elinden emannme (snma hakk-teslimiyet belgesi) almay tercih etmek gerekiyordu.

100

101

imdi onlann bir adm telerinde kara kader di bileyip etkisini Medine'de gstermekteydi.
Mslmanlann can dostu, emir kulu olan, hatta surun inasnda ve hendein kazlmasnda bile
kendilerine destek olan Ben Kureyza Yahudileri, Mslmanlar alaya alp, yreklenerek ve
Mslmanlarn barnaklar etrafnda dolaarak tehdit savurduklar grlyordu.

Abdulmuttalib'in yiit kz Safiyye (Peygamber'in halas) -Peygamber'in ok zld- kardei

Hamza'nn feci lmne yiite tahamml ettii gibi, imdi de hazrlk yapmak iin Mslmanlarn
byk airi Hassan bin Sabit'in smanda bulunuyordu. Bir Yahudinin pheli bir ekilde smak
etrafnda dolatn grnce: "Hassan, bu Yahudi bizim durumumuz hakknda bilgi edinerek dier
Yahudilere iletip, tehlike yaratabilir. Muhammed ile dostlar baka ilerle megul, bize yardm
edemezler, kalk git onu ldr" dedi.

Hassan ise ona: "Ey Abdulmuttalib'in kz, Allah seni balasn benim byle bir gce sahip
olmadm biliyorsun" deyince, Safiyye bir mzrak alp aa indi ve bir vurula Yahudiyi ldrerek
geri dnd. Hassan'a hitaben dedi ki: "O erkek olduu iin, sen git ve kendin iin onun elbiselerini
al." Hassan ise: "Onun elbiselerine ihtiyacm yok" dedi(0).
Mslmanlarn, 10 bin kltan uzak durmalarn salayan drt metre enindeki hendein zerine
Ben Kureyza'nn ihanet kprs kurduunu grdkleri bir srada, sakin ve gven dolu hareket
ederek, zafer yollarn arayan kimse, sadece Peygamber idi. O, sanki ashabn perianl,
Yahudinin hyaneti, dmann esiz kalabalndan haberi yokmu, sava alannda kendinden daha
gsz bir dmanla kar karyaym gibi davranarak kendi zaferine kesin inanan kumandan gibi
hareket ediyordu.

O, ayn zamanda, eer gs gse sava balatlrsa, Medine'nin savunmada gsz olduu iin
savan ahzabn kesin

60- Taberi, c. 2, s. 241-242.

zaferiyle sonulanacan, arenin ise, dmana politik davranarak aldatma yoluna gidilmesi
olduunu dnyordu. O, dman gmplarn yapsn inceliyor ve dmanlarn dmanlk
zelliinin ayn olmadn gryordu. Kurey'i buraya srkleyen nedenin; Muhammed ve slam'a
olan kini, Bedir'in intikamn almak, Mslmanlarca ticaret yollanna ynelen tehlikeyi bertaraf
etmek gibi sebepler olduunu biliyordu. Kurey'ten daha vahi, korkusuz ve acmasz olan
Gatafan'm Kurey'le i birlii yapmasnn, Yahudiler tarafm tutmasnn sebebi ise, ganimet elde
etmek ve Huyey bin Ahtab'n, Hayber'in bir yllk hurmasn kendilerine devretme szyd... O,
yaps deiik dman saflar arasnda ihtilaf karmann mmkn olduunu tesbit etti ve yle bir
hesap yapt: "Eer Ben Gatafan'a, Hayber'in rnnden daha fazla mal verirsek, savasz geri
dnmeyi tercih edebilirler."

Peygamber bu hesap ile hareket ederek, Haris bin Avf ve Uyeyne bin Hsn'a "Medine'nin 1/3
rnn aln ve geri dnn" diye mesaj yollad. Bu teklif ve mesaj, Gatafan' savala ilgili tereddt
ve kararszla itti. Hatta Peygamber'in bu nerisi zerinde konumaya ve tartmaya baladlar.
Peygamber ise, Medine arazisinin byk bir blmnn Evs ve Hazrec'e ait olduunu bildii iin,
onlarla istiareye karar verdi.

Sa'd bin Mu'az ile Sa'd bin Ubade dediler ki: "Ya Rasulullah, bizim iyiliimizi dnerek verdiin bu
karar, Allah'n balayc emri mi, yoksa senin gr ve istein mi? Kendi gr ve isteinse gr
belirtip karar veririz." Peygamber: "Hayr sizin karnz gzetmek iin yapmak istediim bir itir.
Allah'a andolsun, Arabm sizi tek bir yayla nian aldn, size kar ok boyutlu bir saldn
dzenlediini grdm ve onlar paralayarak size olan stnlklerini krabileceimi umduum
iin, bu ii yapyorum" dedi.

Sa'd bin-Mu'az ise yle cevap verdi: "Ya Rasulullah, bizlerle onlar hepimiz Allah'a irk koup,
putlara birlikte tapyorduk. Allah'a ibadet etmiyorduk, O'nu tanmyorduk. Onlarn hibir

102

103
tamah olmadan Medine'ye misafir olarak veya al-veri iin geldiklerinde hurma ikram ederdik.
imdi ise, Allah'n bizi I islam ile ereflendirdii, bizi hidayete erdirdii, kendimizi seninle erefli
kld bir dnemde mi mallarmz onlara teslim edelim? Allah'a andolsun bu ie ihtiyacmz
yoktur. Ve Allah'a andolsun ki kllardan baka onlara verecek bir eyimiz yok-tur. Allah bizimle
onlar arasnda hkmedinceye kadar tabii." Peygamber bar antlamas metnini Sa'd'a verdi. Sa'd
da onu \ alarak, yazy sildi.

Sava balad, hendein iki tarafndan ok at da balamt. I Aniden Ebu Cehil'in olu Ikrime,
Amr bin Abd-i Vudd, Nevfel bin Abdullahc6l), Hubeyre bin Ebu Veheb, Dirar bin Hattab (air), ordu
iinden frlayp Ben Kinane adrlarndan geerek, haykrdlar: "Ey Ben Kinane, sava iin
hazrlann da, bu gnn at koucusunun kim olduunu bilin" diyerek hendee doru at koturup,
birka kiiyle birlikte hendein ensiz noktasndan suya dalarak kar tarafa geip hendek ile Sel
da ara-1 smda bir noktaya karma yaptlar.

Ali bin Ebu Talib beraberindeki birka kiiyle birlikte onlarn nne geti, iki ordu ilk g snavn
seyrediyordu.

Amr bin Abd-i Vudd, Arabn nl kahraman, Bedir'e katldnda ald yaray gizlemeye alt
halde, imdi stnln gsteren bir simge gibi yarasn tehir edip onunla vnyordu.

Amr savaacak birini arad. Ali gnll oldu ve dedi ki: "Ey Amr! Eer Kureyli biri, sana iki dosta
neri iletirse, birini kabul edeceine dair Allah'a yemin etmitin." Amr: "Evet" Ali ise yle dedi:
"O halde ben seni Allah'a, Raslne, slam'a iman etmeye aryorum." Amr: "Benim dine
ihtiyacm yoktur" diye karlk verince Ali: "u halde seni atsz savamaya aryorum" dedi. Amr:
"Niin? Ey kardeimin olu, Allah'a andolsun ki seni ldrmek istemiyorum" dedi. Ali: "Ama ben
Allah'a ye-

61- bn-i Hiam onun adndan bahsetmiyor. Ben Tabeftden naklettim, (c. 2, s. 238).

min ederim ki, seni ldrmek istiyorum" deyince, Amr, duyduu bu sze ok kzp, attan inerek,
atn bacaklann bir kl darbesiyle kopard, ve ardndan da suratn sinirden tokatlayarak Ali'ye
saldrd.

ki sava boazlamaya balad. Elleri Amr'm boyun ve kafasna yetimeyen Ali'ye kar Amr
klcn ekerek darbe indirmek iin hareket ettiinde, Ali hzla hareket edip, gl ve ani bir kl
darbesiyle Amr'm bacan kopard. Amr yere dt. O da gsnn zerine kp, sakaln tutarak,
kafasn koparmak istediinde, kendini daha gl bir pehlivan gren ve bir gen karsnda
yenilgiyi alaklk kabul eden Amr, hmndan dolay Ali'nin yzne tkrd. Klcn onun grtlana
dayam olan Ali, ok sinirlendi ve aniden klcn onun grtlann zerinden kaldrp, bir kenara
ekildi.

Ikrime ve dier yandalar sratle kamaya balad. Hendekten geerek karya vardlar. Ali ise,
dolaarak onlar seyrediyordu. Her tarafa gz gezdiriyordu. eitli dnceler kafasn
kurcalyordu. Siniri yatt. Sakince glmseyerek geri dnp, yavaa yaklat. Ayan onun
gsne bast. akna dnen Amr: "Niin byle yaptn?" diye sorunca, Ali: "Senin yaptn beni
sinirlendirdi. Sinirlendiim iin seni ldmek istedim... yle bir durumdayken seni ldrmek
istemedim. nk seni yalnzca Allah iin ldrmem gerekir. Bu nedenle sabredip sakinlemek
istedim" dedi. Daha sonra gsz bir deveyi keser gibi kafasn kesip dnd. Mslmanlarsa tekbir
getirdi. Kltan daha keskin iirleriyle savalarn hepsine katlan Hassan bin Sabit Ali'nin klc
karsnda kaan krime'nin arkasndan hicivli szler syledi.

lk sava gsterisi Mslmanlar lehine son buldu. Gne batmak zereydi. Ordunun kahraman
Amr bin Abd-i Vudd'n lm, Kurey by krime'nin Ebu Talib'in 20 ksur yandaki olunun
klc karsnda kana sinilenip, recez okuyan Nevfel bin Abdullah, atn krbalayp hendei
atlatarak, Kurey'in dt rezaleti gidermek istedi. Fakat suya dp biraz rpndktan sonra
bouldu.

104

105

Ebu Sufyan: "Nevfel'in cesedini kanp bize verirseniz size yz deve veririz" diye mesaj gnderdi.
Peygamber kabul etmeyip dedi ki: "Onu siz alp gtrn, zira o necistir, dolaysyla fidyesi de
necistir."

Hava soumutu. Frtna her an iddetleniyordu. Gnler pei sra gelip geiyordu. Her gn nceki
gn gibiydi (deiiklik yoktu).

Bir ay gelip geti. Peygamber Medine'nin evresindeki rnleri erken toplatt iin, binlerce at ve
deveye yem, 10 bin kiilik orduya gda bulunamyordu. Ben Gatafan, yersiz bekleyi, gda azl,
souk hava artlar nedeniyle yorgun dmt; zellikle Peygamber'in kendilerine nerisi iin
tamahlanp, Mslmanlarla muameleye girimek peinde olduklarndan, savan sonuca
balanacandan mitsizleip, Kurey ile ibirliinde pasif davranyordu. mit baladklar Ben Ku-
reyza'dan ses kmyordu. nc savalar da Ali, serte karlam, Muhammed'in sayl dostlarna
kolaylkla egemen olmann mmkn olmadn Ahzab'a gstermiti. mitsizlik, tereddt, ihtilaf,
karamsarlk, gvensizlik, birka haftalk yorucu bekleyi, yem ve gda ktl ve hayal krkl
Ahzab'n mhuna iliyordu. Bu arada Peygamber, ustaca bir siyas ynteme bavurup, savan
ynn kendi lehine evirmiti.

Nuaym bin Mes'ud bin mir bin Eca bin Reys bin Gatafan, (ecdadnn adna gre Eca' taifesi
Gatafan kabilesindendir.) Peygamberle grerek: "Ya Rasulullah, ben Mslman oldum, ama
kabilem bundan habersizdir. Beni istediin ile grevlendir" dedi. Peygamber de: "Sen bizim
aramzda kendine gre zellii olan birisin. Baarabildiin kadar onlarn arasn boz ve birbirine
dr. nk savata hile de vardr" dedi.

Nuaym ilk nce cahiliyye devrinde dostluu olan Ben Ku-reyza'ya gidip onlara yle dedi: "Ey
Ben Kurayza sizinle dostluyum ve aramzdaki zel
ilikilerden haberdarsnz, deil mi?" Onlarda: "Evet! Ve sana kar bir kuku iinde deiliz"
dediler. O da: "Sizin ile, Kurey ve Gatafan arasnda fark vardr. Bu

ehir, sizin ehriniz. Mal, mlk, kadn ve ocuklarnz da bu ehirde bulunuyor. Bu nedenle sizler
buray brakp baka bir yere gemezsiniz. Halbuki Kurey ve Gatafan bir olup, Muhammed ve
dostlarna kar sava iin buraya gelmilerdir ve sizler de onlar savunuyorsunuz."'} Onlarn
yurdu ise buras deil. Mal, servet ve kadnlar da bu ehirde deil. Onlarla sizler, benzer artlar
iinde deilsiniz. Onlar bir frsat karsa bunu deerlendirirler ve istediklerini elde ederler. Eer
istediklerini elde edemezlerse kendi yurtlarna dner, sizi de bu adamla babaa brakrlar.
Sizlerinse, onunla babaa kalmaya yetecek gcnz yoktur. u halde Ahzab'n ileri gelenlerini
rehin almadan bu kavme (Mslmanlara) kar sava amayn. nk onlardan rehineler
Muhammed ile sava yaptnz md dete sizin garantiniz olur, onlar da sizinle birlikte savaa
mecbur olurlar." Onlar da: "Dnp karar veririz" dediler.

Nuaym daha sonra Kurey'e gidip Ebu Sufyan ve dier ileri gelenlerle yle konutu: "Siz, benim
size dost, Muhammed'e de dman olduumu biliyorsunuz. Edindiim bilgileri yararl olsun diye
size iletiyorum. Fakat, benden duymam olun." Onlar da: "Olur" dedi. O da: "Yahudilerin,
Muhammed'e kar takndklar tavrdan dolay piman olduklarn bilmelisiniz. Onlar Muhammed'e:
"Yaptklanmza pimanz, Kurey ve Gatafan liderlerinin bir grubunu yakalayp, boyunlarn
vurman iin sana devretmemizi ve daha sonra birlikte hareket ederek, dmanlann yok etmeye
almamz ister misin?" diye mesaj gnderdiler. Muhammed de onlara temsilci gndererek:
"Evet" demitir. u halde eer Yahudiler size: "Bize garanti vermek iin baz adamlarnz rehin
olarak gnderin" derlerse, nde gelenlerinizden hibirini onlara gndermeyin" dedi.

O, daha sonra Gatafan'a gidip, yle dedi: "Ey Gatafan halk, siz benim hanedanmdan ve
soydalanmdansmz. En sevdi-

62- Bu iki cmleye Taberi, Naim'in szlerinin balangcnda yer vermitir. Ben bn-i Hiantdan
yararlandm. (Taberic. 2, s. 242-243, bn-i Hi-am c. 2, s. 229-230)

106

107

im halk sizsiniz. Bana kar bir sulamada bulunuyor deilsiniz diye dnyomm," "Sen doru
sylyorsun, senden phemiz yoktur" dediler. O da: "Benden duymam olun." deyince, "Peki,
bildiin ne? Syle bakalm" dediler. O da Kurey'e dediklerinin aynsn Gatafan'a da aklad.

Beinci yln evval ay cuma akamyd. Ebu Sufyan ile Ga-tafan bykleri, krime bin Ebu Cehil'i
birka kiiyle Ben Ku-reyza'ya temsilci
olarak gnderip, u mesaj ilettiler: "Buras bizim kalacamz bir yer deil. At ve develerimiz
helak oldu. Yarn siz savaa balayn da, biz de Muhammed ile savaa balayalm. Ve onun
belasndan kurtulalm." Ben Kureyza ise: "Yarn cumartesidir. Biz bu gn hibir i yapmayz,
biliyorsunuz ki bizlerden biri o gn i yapmt da ok kt bir kadere yakalanmt. (Yahudilere
gre cumartesi i yapanlar maymun ve domuz olurlarm) Hele siz, garanti olarak baz
kimselerinizi bize rehin olarak vermezseniz Muhammed ile savamayz. nk, savaa gireriz,
sizler de savatan skp ekip gider ve bizi bu adamla babaa brakrsanz, peiran olunz" diye
cevap verdiler.

Temsilciler geri dnp Yahudilerin mesajn iletince, Kurey ile Gatafan: "Allah'a andolsun Nuaym
bin Mes'ud'un syledikleri doruymu" dediler. Ve onlara: "Biz ileri gelenlerimizin hibirini size
rehin olarak brakmayz. Savamak istiyorsanz dar kp savan" diye mesaj gnderdiler.

Ben Kureyza bu mesaj alnca yle dedi: "Allah'a andolsun, Nuaym bin Mes'ud'un syledikleri
doru kt. Allah'a andolsun onlar garanti olarak baz kimselerini rehin olarak brakmazlarsa,
Muhammed ile savamayz." Onlar da ileri gelenlerini rehin brakmayacnca, aralarnda
ktmserlik, birbirinden phelenme glendi. Ben Kureyza bu ekilde Ahzab ile ibirlii
yapmaktan ekinince, onlarda bunlarn ibirliinden mitlerini kestiler.

Mslmanlar da bu plenme ve ekingenlik ateini krklemek iin, "Ben Kureyza'nm kastl

olarak Muhammed ile ant-

108

lamasn feshettii yalan ve palavrasn yaydn, ayrca Ahzab bakanlanndan bir grubu da rehin
olarak Muhammed'e teslim etmek istediklerini" ifade eder tarzda ayia yayyorlard. Bu ayiann
g kazanmas iin de Muhammed'e konu hakknda sorduklar sorulara Peygamber cevaben, byle
durumlarda daha da etkili olan yuvarlak ve mulak bir laf kullanarak yle diyordu: "Onlara byle
bir emir vermemiz mmkndr." Hendein kenarnda, karrkarya bulunan iki dman ordunun
morali ve ruh yaps tamamen deiiverdi. Bu taraftaki korku o tarafa, o taraftaki mit bu tarafa
geti.

Bu arada hava durumu da deiti. Gkyz de yardma kotu. ok hzl ve boucu bir frtna
balad. Ahzab'a ne bir adr, ne bir smak, ne de bir kl brakt. ok korkun ve rpertici bir gece
idi. Skc bekleyi ile geilmesi mmkn olmayan hendein zerinde Ben Kureyza tarafndan
kurulan ihanet kprsnn de beklenmedik bir ekilde yklmas, aralarndaki ihtilaf, alk, Ali'nin
indirdii ac darbe; dmann gven, korkusuzluk duygusu ve soukkanlnn ortadan kalkmasna,
Gatafan'm tereddde kaplmasna sebep oldu. Bir ay boyunca lde, hendein kenarndaki bu
yararsz bekleyi, perian ve yorgun ruhlar etkiledi.

Frtna her n iddetleniyor, souk acmasizlayordu. Hendein te tarafndaki Mslmanlarsa

gecenin zifiri karanlnda ne bir ate ulesi gryor ne de recez sesi duyuyorlard. Huzeyfe bin
Yeman diyor ki: "Muhammed, dmann perian olduunu anlad. Yats namazn bitirdikten
sonra bize hitaben yle dedi: "Benim uruma, bu kavmin ne yaptn grmek iin, kalkp gitmek
isteyen birisi var m? Allah'tan, onun cennette dostum olmasn isteyeceim... Hem de Peygamber,
onun geri dnn garanti edecektir." Soukluk, alk ve korku herkesi susturmutu. Peygamber
beni, admla ard ve ayaa kalktm. O da dedi ki: "Huzeyfe, onlara git, ne yaptk-lann aratr,
dnnceye dek dikkatli hareket et."

Huzeyfe dmana gidip, onlarn iine szd. Frtna her eyi

109

alp gtrm ve ykp yok etmiti. Souk, korku, alk herkesi perian etmiti. Byle perian bir
durumda herkes, Muhammed gece yans saldm diye, korkudan tirtir titriyordu. Talha bin Huveylid
feryad ediyor: "Bu belalann tm Muhammed tarafndan size indiriliyor. Herkes kendini kurtarsn"
diyordu.

Bu arada Ebu Sufyan da baryor: "Ey Kureyliler, herkes yanndakinin kim olduunu sorsun?"
Huzeyfe herkesten nce eliyle yanndakinin elinin stne vurup, sert bir sesle "Sen kimsin?"
diyor, yanndaki de: "Ben Muaviye bin Ebu Sufyan'm" diyor ve hemen solunda oturana da: "Sen
kimsin? Syle baka- lm!", o da: "Amr bin As'm"( 3) diyor.

Ebu Sufyan casuslarn olmadna inannca orduya hitaben diyor ki: "Ey Kurey grubu, Allah'a
andolsun siz yerlemek iin buraya gelmediniz, at ve develerimiz telef oldu. En kts Ben
Kureyza bize hyanet edip, bizden ayrld. Frtna yznden de grdnz duruma dtk. Ne bir
tencere, ne bir ate, ne de salam bir snak kald. Ben harekete geiyorum. Siz de hareket edin."
Daha sonra aceleyle dizi hl bal olan devesine bindi ve onu krbalad. Gitmeye ylesine acele
ediyordu ki, devesinin diz ban deve kalktktan sonra at.

Huzeyfe geri dndnde Peygamber'in, elerinden birinin abasyla namaz kldn grd.
Peygamber de onu grnce, yaklamasn iaret etti. Abasnn bir kesini onun zerine atp, rku
ve secdesini tamamlad ve selamndan sonra Huzeyfe grdklerini Peygamber'e iletti.

Gatafan da durumun byle olduunu grnce ekip gitti. Peygamber ise, Zilkde'nin sonuna 7 gn
kala, aramba sabah muzaffer olarak hendekten ehire dnd.

Mslmanlar da, nceki akam Ben Kureyza'da toptan ldrlmekten, bir ay boyunca gece-
gndz lmle burun buruna olmaktan kurtulduklar, 10 binlik partiler birlii (Ahzab)

63- Bu ikisinin adn, erh-i Mevahibden aldm. Taberi ve bn-i Hiam bu yknn son blmn
ayrntlaryla aktarmlardr.

ordusunca ablukaya almmalann atlattklar iin, yorgun, fakat sevinli ve muzaffer olarak evlerine
dndler. Allah'n kendileri iin balad yeni hayat, asayi ve huzurdan yararlanmaya
hazrlanyorlard ki, Cebrail Peygamber'e inip sordu: "Silah braktn m ya Rasulullah?" "Evet"
"Ama henz melekler silah brakmamtr... Ey Muhammed, Allah sana, Ben Kureyzallara
gitmeni emrediyor."
Peygamber hendekten dndkleri gnn le saatlerinde bir mezzin'e: "Duyup itaat eden herkes,
ikindi namazn Ben Kureyza'dan baka bir yerde klmasn" diye duyurmasn emir verdi.
Savalar hemen topland. Hendek ablukas, bir ay boyunca uykusuzluk ve ar alma,
Peygamber'i ok yormutu. Fakat yine de Ummu Mektum'u Medine'ye atad, Ali bin Ebu Talib'i bir
grupla birlikte, nc olarak gnderdi. Kendisi de yava yava toplanan Mslmanlarla yola kt.
Ali, kale duvarna vardnda, Muhammed ile ailesi hakknda sylenen kt szler duyup, pek
sinirlenerek geri dnd. Peygamber'le yolda karlanca yle dedi: "Ya Rasulullah, bu erzel (kara,
re-zil)lere yaklaman doru deildir." O da: "Niin?" diye sordu. "Galiba benim hakkmda sylenen
kt szler duydun:" "Evet ya Rasulullah." "Onlar beni grrlerse yle szler sylemezler." Daha
sonra onlarn bur ve kale duvarna yaklap, haykrd: "Ey maymunun kardeleri! Acaba Allah sizi
kk drmedi mi, (alaltmad m) azabn size indirmedi mi?" Onlar da: "Ey Eb'l-Kasm, sen
cahil biri deildin" dediler.

Halk grup grup Peygamber'e katlyordu. Akama kadar zel ileriyle megul olup da, akam st
Ben Kureyza'ya yeti-emeyenler, Peygamber'in emri gerei, akam namazn, yats namazn
kldktan sonra kaza ettikleri halde, Kur'an ile Peygamber'in, knamasna uramadlar. Muhasara
25 gece srd. Bu arada karlkl olarak birka defa ta ve ok atld.

Ben Nadir'in bakan Huyey bin Ahtab, K'b bin Esed'e verdii sz tutarak kaleye gelmiti.
Yahudiler direnii yararsz bulup, Peygamber'in ii bitirmeden ablukadan vaz gemeyeceini
bildikleri iin, are yolu aramaya baladlar. K'b bin Esed

110

111

yle dedi: "Ey Yahudi topluluu, durumun farkndasnz. Ben size yol neriyorum, tercih
sizindir: Ya bu adama uyup.onu dorulamalyz; -bildiiniz gibi o vaad edilen'Peygamberdir. O,
kitabnzda sz edilen kimsedir- o zaman hem kendiniz, hem de e ve evlatlarnz kurtulur" dedi.
Onlar da.- "Biz asla Tevrat'n hkmnden vazgemeyiz, onu bakasyla deitirmeyiz" dediler. O
da yle dedi: "Bunu istemiyorsanz, o halde hep beraber kadn ve ocuklarmz ldrelim, daha
sonra yaln kllarla Muhammed ve dostlarna saldralm... Allah bizimle Muhammed arasnda
hkm versin diye... lrsek, haklarndan endieleceimiz bir nesil brakmam olumz. Zafere
kavuursak da kadnlar ve evlatlar elde ederiz." Onlar: "Niin bu aresizleri ldrelim, bunlar
olmadan hayatn ne deeri vardr?" dediler. O da dedi ki: "Bunu da kabul etmediinize gre,
nc neriyi aklyorum: "Bu gece cuma gecesi olduu iin Muhammed ile arkadalar bizim
tarafmzdan tehlike gelmeyeceine kanaat etmi olurlar.
Bu nedenle aniden baskn yapp, gafil avlayalm." Onlar: "Olmaz, cumartesi gn ie girimemiz
doru deildir" diye buna da kar ktlar.

Peygamber'e aresizlik iinde: "Ebu Lubbe ile istiare iin onu bize gnder" dediler. Ebu Lubbe
Evsli idi. Evslilerin de Ben Kureyza ile nceleri antlamalan vard. Ayn zamanda Akabe'nin ileri
gelenlerindendi. Kaleye girince erkekler etrafna toplanp, kadn ve ocuklar da alamaya
baladlar. Ebu Lubbe onlara acd. Onlar da ona yle dediler: "Ey Ebu Lubbe sana gre biz
Muhammed'in hkmne boyun mu emeliyiz?" O da: "Evet" dedi ve eliyle kendi grtlan iaret
etti, yani, "O sizi kesecek." dedi.

Ebu Lubbe Peygamber'in gizli plann bilinsizce ifa ettiinden dolay ok zlp, piman oldu.
Dnte, Peygamber'e gitmeyip, kendini Mescid'in stunlarndan birine balad ve: "Allah
yaptmn tevbesini kabul etmedike ben buradan kprdamam" dedi. O, alt gece ve gndz
stuna bal kald. Sadece namaz vakitlerinde kars balar aarak namaz klmasn salyor,
sonra tekrar kendini stuna balyordu. u ayet onun hakknda indirildi:

"Ey inananlar, Allah 'a ve Raslne hainlik etmeyin; bile bile kendi emanetlerinize ihanet etmi
olursunuz." (En-fal; 27)

"Baka bir ksm da gnahlarn itiraf ettiler, iyi ile kt ii birbirine kartrdlar; Belki Allah,
bunlarn tevbesini kabul eder, nk Allah balayan, esirgeyendir." (Tevbe; 102)

Ebu Lubbe'nin tvbe haberi Peygamber'e ulat zaman Ummu Seleme (Elerinden birO'nin
evindeydi. Peygamber glmsedi. Ummu Seleme "Niin glyorsun ey Allah'n Rasul?" diye
sorunca: "Ebu Lubbe baland" dedi. Ummu Seleme: "Ona mjdeyi ileteyim, mi?" diye sordu.
Rasulullah da "stersen olur" dedi. Ummu Seleme evinin penceresinden kafasn dan karp: "Ey
Ebu Lubbe mjde, Allah seni balad" diye haykrd. Halk toplanp, onu stundan zmek istedi.
O: "Allah'a andolsun, olmaz. Bizzat Peygamber gelip beni zmedike bal kalrm" dedi.
Peygamber sabah namaz iin dar kp ona geldi ve onu bal olduu stundan zd.

Yahudiler Nabbas bin Kays' gnderip, Ben Nadir gibi mal ve silahlarn brakp, kadn ve evlatlann
ve bir deve yk kadar ev eyasn alp gitmeye hazr olduklarn bildirdiler. Peygamber red cevab
verdi. Nabbas dedi ki: "Bizim kanmz dkme, kadn ve ocuklanmz bize ver. Mallarmz da senin
olsun." Peygamber bunu da reddedip: "Sadece benim vereceim hkme uymalsnz" dedi. Nabbas
geri dnd.

Cumartesi gn Peygamber'in emrine teslim oldular. Ben Kureyza'yla antlamalar olan Evs
kabilesi Peygamber'e gelip: "Ben Kaynuka'y Abdullah bin Ubey'e (onlarla dayanma iindeydi),
Ben Nadir'i Hazredi (onlarla antlamalar vard) kardelerimize baladn gibi, bunlan da bizimle
dost olduk-lan iin bize bala" diye dilekte bulundular. Peygamber: "Ey Evs halk, acaba sizden
birinin onlar hakknda verecei hkme raz olur musunuz?" sorusunu sorunca, "Evet" dediler.
Peygamber
de: "Sa'd bin Mu'az hakem olsun" dedi... Sa'd bin Mu'az Hendek sava'nda okla yaralanmt...
Peygamber: "Onu Ru-

112

113

feyde'nin adrna gtrn, ben de yaknda dneceim" demiti. Rufeyde, Mslman yarallar ve
hastalara hizmet iin gnll olan bir Mslman kadnd. Peygamber Mescidi'nde bir adr kurup,
yarallar tedavi ediyordu.

Evsliler sevinli bir ekilde Rufeyde'nin adrna girip, henz yaral olan Sa'd bin Mu'az' bir eee
bindirerek mein bir yasta dayandrp Peygamber'e getirdiklerinde devaml kulana yle
fsldyorladi: "Ey Ebu Amr (Sa'd'n knyesi), dostla-nn hakknda iyilikte bulun! Peygamber, onlar
hakknda iyilik [ yapman iin seni hakem tayin etti." Sa'd ise onlar: "Sa'd iin, Allah yolunda
hibir kmaycnn knamasma aldr etmemenin zaman gelip atmtr" diye cevaplad. ok
yakkl ve gl yaps olan Sa'd vardnda, Peygamber yle dedi: "Kalkn, bynze doa
gidin!" Halk da onun evresinde topland. O da Peygamber'e biraz uzak bir yerde oturup, ona
hrmet etmek, karsnda hkm vermemek iin yzn halka evirdi. Halk: "Ey Ebu Amr,
Peygamber onlar hakknda hkm vermen iin seni seti" dediler. O da hem Evslilere hem de
Peygamber'e sordu: "Vereceim hkme teslim olacak msnz?" Her iki taraf da "Evet" dedi. O da:
"Erkekleri ldrlsn, mallar paylalsn, kadn ve evlatlar esir edilsin!" hkmn verdi(64). Pey-
gamber'se hemen: "Allah'n gkyznde verdii hkmn aynsna hkm verdin." dedi.

Ben Kureyza'y ablukaya alan orduya hitaben, Ali bin Ebu Talib: "Ey iman ordusu! Allah'a
andolsun onlar Hamza'nn tat- i tn tatmaldr. Kale ve ykleri amaldrlar" diye can gnlden
haykrd. Ali ve Zubeyr orduyla birlikte gelip: "Ey Muhammed! Biz de Sa'd bin Mu'az'n hkmne
teslimiz" dediler.

Ben Kureyza'y Bint-i Haris'in evinde hapsettiler. Peygamber Medine arsna geldiinde birka
hendek kazld. Onlar grup grup getirip, hendeklerin kenarnda boyunlarn vurup,

64- Ebu shak'n rivayeti {bn-i Hiam c. 2, s. 14) ve Ebu Cafer'in rivayeti (Taberic.2, s. 249):
"Savalar ldrlsn, ocuklar esir edilsin, mallar bllsn."

ilerine attlar.

ite Yahudiler Mslmanlar iin ngrdkleri kadere yaka-landklann, teslim olmaktan baka bir
k yolu olmadn grdkleri iin, Mslmanlann vgsn kazanan bir yreklilikle sonlarn
gslediler. Huyey bin Ahtab lmnden sonra gll ibriim elbisesinin kanlp alnmamas iin
onu yrtnt. Elleri boynuna iple bal bir durumda hendein kenarna getirildi.. Peygamber,
Ahzab macerasnn, Hendek
savann, Ben Kureyza hyanetinin asl sorumlusu ve planlaycs olan bu adama bakarak yle
dedi: "Allah seni kk drp alaltmad m?'" O da: "Allah'a andolsun sana dmanlk yaptm
iin piman deilim. Allah'n kk drd kimse hakir (deersiz-alak)'dir" dedi.

O, daha sonra halka hitaben: "Ey Halk, Allah'n emri zerinde zorluk ve etinlik yoktur. Allah'n
Ben srail iin tayin ettii kader budur" dedikten sonra Huyey oturdu ve boynu vuruldu.

Aye diyor ki: "Onlardan sadece bir kadn ldrld. O, Peygamber'in emriyle kavminin
erkeklerinin boynu vurulurken benim yanmdayd. Benimle konuuyor ve can gnlden
glyordu. Aniden bir kimse: "Hasan el-Karz'nin kars nerede?" diye seslenince o kadn: "Allah'a
andolsun benim" diye cevap verdi. Ona sordum "sen niin anldm?" "ldrlmek iin arldm."
dedi. "Niin?" diye sorunca: "Bir i yapmtm da ondan" dedi. Onu da gtrp, boynunu vurdular.

Aye diyor ki: "Allah'a andolsun onu hi unutmam. ldrleceini bildii halde ok sevinliydi ve
hep glyordu. O kadn bir deirmen tan Halld bin Suyevde'in zerine atarak, ldrmt."

Zebr bin Bat'y getirdiler... Sabit bin Kays' tamd. O, Sa-bit'i cahiliyye devrindeki Buas savanda
esir ederek, alnm dalayp serbest brakmt. Zebr'e: "Beni tanyor musun?" diye sordu. O da:
"Benim gibi birisi nasl olur da seni tanmaz?" dedi

114

115

Sabit ise: "Senin hakknda bir iyilik yapmak istiyorum" dedi. O da "Yiit yiide iyilikte bulunur"
dedi. Sabit Peygamber'e gelerek: "Zebr benim hakkmda iyilik yapmt, ben de ona karlk
vermek istiyorum. Kann bana bala" diye neride bulundu. Peygamber: "O senin olsun" dedi.
Sabit, Zebr'in kurtulduu mjdesini kendine iletince, Zebr yle dedi: "htiyar birisinin evlatsz
ve kadnsz bir hayata ne ihtiyac vardr." Sabit tekrar Peygamber'e gelerek: "Ya Rasulullah,
anam-babam sana feda olsun, ya e ve evlad?!" "Onlar da senin olsun..." Sabit, ailesinin de
kurtulu mjdesini Zebr'e iletti. O: "Hicaz'da bir aile, malsz mlksz nasl bir hayat srdrebilir?"
deyince, Sabit Peygamber'e gelerek: "Ya Rasulullah ya mallar!" "Onlarda senin olsun" dedi. Sabit,
servetinin de kurtulduunu ona iletti. Zebr "Ey Sabit! kabilesinin simasn (zelliklerini) cin aynas
gibi kendi ehesinde yanstan K'b bin Esed'e ne oldu?" diye sorunca: "ldrld." dedi.

"O, bizim nderimiz, saldrdmzda bizi kollayan, katmzda bize kucak aan biriydi."

"Semuel el-Kurazi ne oldu?" "ldrld" "Ben K'b bin Ku-reyza, Ben Amir bin Kureyza'lar ne
oldu?" "ldrlmek iin gtrldler" cevabn ald.
Zebr ise: "Ey Sabit, bana olan minnet borcuna karlk beni de kavmime ulatr ki onlardan sonra
hayatn tad kalmamtr. Ben sevdiim kimselere ulancaya dek rahat edemeyeceim ve sra
beklemeyeceim" dedi. Sabit de onu alp gtrd ve boynunu vurdu.

Bylece Ben Kureyzal Yahudilerden 600 veya 700 kii hyanet yaptklanndan dolay ldrld.
Kadn ve ocuklar da, at ve silaha karlk Necd'e satld. Onlardan sadece drt erkek Mslman
olup, kurtulua erdi. Ben Kureyza'dan biriyle evli olan Ben Nadirli Reyhane adl bir kadn
Peygamber'in pay oldu. Peygamber ona evlenme teklif etti. O ise kabul etmeyip; "Senin cariyen
olmam hem benim, hem de senin iin daha

iyi ve rahatlatcdr" dedi. Ona slam' arzedince, kabul etmedi.

Bu savata ilk defa piyade ile svari arasnda "fey"' blm-mnde fark gzetildi. Svari iin
hisse, piyade iin bir hisse tahsis edildi. Bundan sonraki gazvelerde de bu ekilde ganimetler
paylald. Bv savata Mslmanlardan alt kii ehit derken (hepsi ok ile), mriklerden ise
kii ldrld. Ali, Amr bin Abd-i Vudd ile olu Hasel'i ldrd.

Sa'd'n lm

Sa'd bin Mu'az, Ben Kureyza'nn sonunu ve Yahudilerin Medine'deki daimi tehlikesinin bertaraf
edildiini grnce, gnl rahatlyla Rufeyde'nin adrna geri dnd. Birka gn sonra da,
hendekte ald ok yarasndan dolay ehadet mertebesine ulat.

Peygamber ve slam'n en zor anlarnda kendi can, mal ve gcyle parlak hizmetlerde bulunan,
esiz, vefakr, byk ve gl bir insann, ihlas simgesi olan Sa'd bin Mu'az'n lm, Peygamber
ve Mslmanlar ok zd. Cebrail Peygamber'e inerek: "Ey Muhammed! Gkyz kaplar kendisi
iin alan, Ar'in hareket etmesine sebep olan bu l kimdir?" diye sordu. Peygamber'se abucak
Sa'd'n yanbamda hazr olup, elbisesini vefal dostunun zerine serdi.

Ahzab'm hayret verici bir ekilde yenilgisi -ki gerekte Peygamber'in btn Arabistan'daki
dmanlarnn yenilgisiydi- ve de Yahudilerin Medine'den kaznp atlmas; slam toplumunun
gelimesini, ferd, sosyal ilikiler, toplumsal sorumluluklar ve hukukun geliim zeminini hazrlad.
Mslmanlar, ahlak ve itima adan slam'n yeni kanun ve kuralaryla tanyorlard. Bylece
byk bir topluluun yeni temeller zerine inasna balanm oluyordu.

Peygamber para ile yaplan at kousu msabakalarna ayn

116

117

ylda msaade etti. Ayrca bu yl Mekke'nin ileri gelenlerinden Medine'ye gelerek slam' kabul
etti; Uhud fatihi ve Kurey svarilerinin
komutan Halid bin Velid, islam tarinde ustalklarma n yapm olan Amr bn As, Kabe perdedar
ve Hendek bayraktar Osman bin Talha. Bunlarn Mslman oluu Kurey'in belini krd,
Mslmanlan ise yreklendirdi0"

.(65)

ALTINCI YIL

65- Bazlar bu kiinin slam' Kaza Umre'sinden sonra kabul ettiini sylyor.

Ben Lihyan Gazvesi

Peygamber, Zilhicce, Muharrem ve Saf er aylannda Medine'de kald. Cemaziyelevvel'de, Ben

Kureyza'nn tasfiyesinden alt ay sonra, orduyu seferber ederek Ummu Mektum'u Medine'ye
brakp, am yolundan kuzeye doru harekete geti.

Mslmanlar, am snrlarna akn ettiklerini sandklar srada, Peygamber yolun ortasndayken

aniden gneye doru giden yola dnp, Ben Lihyan'n yerleim blgesi olan Gurn'a vard. nk
Reci' ehitlerinin intikamn almak istiyordu. Kavim mallarn alp, dalara kt. Peygamber
dman gafil avlayamadndan, frsat deerlendirmek iin yle dedi: "Eer Usfn'a (Mekke
yaknnda bir yer) inersek, Mekkeliler Mekke'yi hedef setiimizi sanr."

O, daha sonra Kurey'i korkutmak iin 200 kiilik srvariyle Usfn'a girdi... Ebu Bekir'i 10
svariyle birlikte -daha sonra iki svariyi de- Kurau'l-Gamim'e gndererek Kurey'inc66) tepki-

66- bn-i Hiam Ebu Bekir'in grevli oluundan sz etmiyor. Bu bn-i Sa'd'n szdr. Zerkannin
dediine gre: "Bu iki olayn olmas mmkndr, ilk nce o iki kiiyi, sonra da Ebu Bekir'i on
kiiyle birlikte gndermi ya da bunun tersi de olabilir." Ben de bu gr benimsedim.

118

119

sinden haberdar olmak istedi. Bir haber alamaynca, gnn en-scak annda hzla Medine'ye
dnd.

Z Kred Gazvesi

Medine'ye dnten birka gn sonra, Uyeyne bin Hsn bin 1 Huzeyfe bin el-Fezar, bir grup (Ben
Gatafanl) desteinde Medine yresine saldnp, Peygamber'in hayvan srsn otlatan Ebu Zer
Gffar'nin olunu ldrp, gelinini esir ald(67).
Seleme bin Amr bin Akva Eslem'yle birlikte olan Talha bin Ubeydullah'm klesi, olay grnce
harekete getiler. Seleme haydutlarn peine takld. Hayknp ok atarak, grlt kopararak att
her okla birlikte: "Ben bni Akva'ym, yakalayn onla- I r! Bu gn rez, (reze, oulu: lim, yani
alak kimselerin yok edilmesi) gndr" diye banyordu. Haydutlann saldmsna uradnda
kayor, tekrar geri dnp, ok atarak yine de ayn szleri tekrarlyordu. Nihayet sesini Medine'ye
duyurdu. Haydutlar oyalayarak Peygamber'in devriye svarilerini onlann peine taktrd. Daha
sonra Peygamber bizzat kendisi onlar izlemek iin Medine'den dar kt.

Haydutlardan bir grup ldrld. Develerin bir blm geri alnd. Ebu Zer'in olunun kans da
kurtarld. Peygamber kendi svari birliklerine ulap, Z Kred danda geceli gndzl bir gn
konaklad. Seleme: "Benim emrime yz silahl verirsen onlar yakalanm" dedi. Peygamber'se:
"Ulaan haberlere gre ekiya imdilerde Gatafan'da st imektedir" diye karlk verdi.
Peygamber fey' blmne bavurdu. Yz kiilik birliin her bir ferdi, bir deve elde etti.

Ebu Zer'in gelini Peygamber'in devesinin srtnda Medine'ye geri dnd. O: "Ya Rasulullah! Allah
eer bir deve zerinde benim kurtuluumu salarsa, onu keseceime dair Allah'a adak adamtm"
dedi.

67- bn-i Hiam onun Ebu Zer'in olu olduunu, karsnn adnn Leyla olduunu aklyor.

Peygamber glmseyerek yle dedi: "Ona ok kt bir karlk veriyorsun. Allah seni onun
zerinde tatt. Onun araclyla seni kurtard. imdi nasl olur da onu kestirebilirsin? Allah'a
masiyet (gnah ilemek) nezri (ada) ve kendine ait olmayan bir eyi adak yapmak batldr."

Ben el-Mustalik(68) Gazvesi

Peygamber Cemaziyelahir'in kalan blmn ve Recep ayn Medine'de geirdi. aban ayndaysa
Huzaa kabilelerinden biri olan Ben el-Mustalik'e gazve iin kt. Ebu Zer Gfar'yi Medine'de
brakt. Haris bin Ebu Drar -kabile bakan- hem kendi adamlarn hem de dayanma iinde
olduu kabileleri, Medine'deki Mslmanlara kar seferber etmeye alyordu. Henz komplo
dzenlemenin ilk aamalarnda bulunan Ben el-Mustalik Medine'den bir tepki olacan
beklemiyordu. Aniden Muhammed ile Mslmanlar kendi topraklannda, Mureys suyu banda
buldular.

Muhacirlerin bayran Ebu Bekir tayordu. Ensar'n bayra ise Sa'd bin Ubade'nin elindeydi.
Mnafklarn nderi Abdullah bin Ubey es-Selul de zafer ve ganimet elde etmek iin, orduya
katlmt. Ben Mustalik'in yardmna koan yandalar kat. Ben Mustalikoullanna ise on l
verdirildi. Kalan ksm da kadnlar ve mallaryla birlikte Mslmanlarn eline geti. Peygamber'se
hepsini ganimet olarak gaziler arasnda pay etti. Mslmanlardan sadece bni Sababe, Ensar'dan
birinin okuyla, dman olarak sanld iin ldrld. Mslmanlarn bu savataki slogan uydu:
"Ya Mansur, Amet Amet"C9)

Bu arada kk bir hadise vuku buldu ki, Peygamber zel bir yetenek ve kabiliyetle harekete
gemeseydi, slam iin yeni

68- Ya da Mureysi Gazvesi.

69- "Ey muzaffer ldr, ldr!" Birok savada, bu Mslman-larn sloganyd.

68-

68-

120

121

bir kara tehlike meydana gelmi ve Muhammed'in btn abalan da boa km olurdu.

Savatan sonra mer bin Hattab'n klesi Cahcah atn sulamak iin gtrd... Sinan Cuhen'yle su
konusunda tartarak birbirine girdiler. Sinan: "Ey Ensar!" diye barnca, Cahcah'da: "Ey
muhacirin!" diye feryat etti. Abdulah bin Ubey sinirlenerek etrafndakilere yle dedi: "Ne yaptlar!
Bizim beldemizde bize bbrleniyorlar ve bizden daha fazla olmular. Allah'a andol-sun bizim
iimiz ile bu Kurey celbinin (Kurey'in muhacirlere takt lakap) hikayesi u misale benzer;
kpeini besle de kpeine yenil. Ama Allah'a andolsun Medine'ye dndmzde izzetli olan zelil
olan dlayacaktr."

Daha sonra da etrafndakilere hitaben yle dedi: "Bizzat kendiniz bu belay oluturdunuz. Onlar
kendi diyarnza soktunuz. Mallarnz onlarla paylatnz. Vallahi onlar kollamaktan
vazgeerseniz, beldenizden baka bir yere gerler."

Zeyd bin Erkam olay Peygamber'e iletince yannda bulunan mer bin Hattab ona: "Bilal'i onu
ldrmek iin grevlendir" dedi. Peygamber'se: "Nasl olur mer! Muhammed dostlarn ldrtyor
derler! Hayr... Orduyu harekete gemeye ar" dedi. Hareket saati deildi. Peygamber orduyu
hzla harekete geirdi. Abdullah bin Ubey, szlerinin Peygamber tarafndan duyulduunu
renince dehete kapld ve Peygamber'e gelerek: "Allah'a andolsun, ben byle bir sz syleme-
dim." dedi. Ensar'dan biri Abdullah'a arka karak: "Zeyd yanlm olabilir ve sz yanl anlam
olabilir." dedi.

Useyd bin Hudayr gelip yle dedi: "Ey Allah'n Rasul, ok kt bir zamanda hareket ediyorsun.
Sen hibir durumda byle bir zamanda hareket etmezdin." Peygamber: "Dostunuzun sylediklerini
duymadn m?" "Hangi dost" diye sonnca... "Abdullah bin Ubey", diye sylemi, "ne demi",
dediinde de "Medine'ye dndmzde izzetli olan zelil olan dan atacak" demi diye cevap
verdi. O da dedi ki: "Ya Rasulullah, istersen onu dar atabilirsin. Allah'a andolsun o zelil, sen ise

122

azizsin. Ya Rasulullah onu bala. O, sen buraya geldiinden beri, gcn kaybettiini gryor."

Fakat Peygamber, bir an bile olsun beklemedi. O gn, gndz ve gece sabaha kadar, ikinci gn de
durmakszn leye kadar yolculua devam etti. Ordu, gnein le scanda artk yorgunluktan
baygn hale geldi, Peygamber de dur emri verdi. Sava sonras, Ashab bir an bile
dinlenmeden anszn harekete gemiti. Bir gece ve gndz akn devaml yol katet-miti... Bu
nedenle bineklerden hemen iner inmez iddetli yorgunluktan dolay topraklar zerine serilip
dtler, ve derin bir uykuya daldlar. Uyandklarnda, vcudun dayanlmaz bir yorgunluu
atmasndan, ruh ve sinir sisteminin dinlenmesinden dolay meydana gelen ho bir skunet
oluuverdi. Muhacirlerle Ensar arasndaki kin ve nefret kvlcmlarnn etkisi (bn-i U-bey'in bu
atei krklemesiyle doruk noktasna ulamt) zerine su serpilmi gibi oldu. Ashabn ruhu
temizlendi. Ganimetler, sava zaferi, Peygamber'in szleri, Kur'an ayetleri, samimiyet ve kardelik
havasn yeniden estirdi:

"Onlar: Allah'n Peygamberinin yannda bulunanlara bir ey vermeyin de dalp gitsinler' diyen
kimselerdir. Oysa gklerin ve yerin hazineleri Allah'ndr. Ama iki yzller, bu gerei anlamazlar.
Eer bu sava dan Medine'ye dnersek, erefli kimseler alaklar andolsun ki oradan karakcaktr'
diyorlard. Oysa eref ve stnlk Allah'n, Peygamberinin ve inananlarndr, ama mnafklar bu
gerei bilemezler. " (Munafikn; 7-8)

Bu ayetler mnafklarn durumunu tehlikeye drd. Peygamber Zeyd bin Erkam'n kulan
ekerek yle dedi: "Bu kimse kendi kulayla Allah'a balln gsterdi." Bu szler Abdullah bin
Ubey'in olu Abdullah'n kulana gitti. Hemen Peygamber'e gelerek yle dedi: "Ya Rasulullah,
duyduuma gre Abdullah bin Ubey'in ldrlmesine karar vermisin. Bunu yaptrmak istiyorsan
beni gnder de, onun kellesini sana getireyim. Allah'a andolsun Hazrec halk biliyor ki, benim
kadar hi kimse babasna hrmetkar deildir. Korkarm sen, ben-

123

den bakasn onu ldrmekle grevlendirirsin de, benim nef-sim de Abdullah bin Ubey'in katilinin
yeryznde dolamasn istemeyebilir. Bylece onu ldrrsem bir kafir urunda bir m'mini
ldrm olurum ve atee yakalanrm." Peygamber I yle dedi: "Hayr... onunla uzlarz...
onunla oturup kalkmay I ho grrz."

Peygamber'in bu yiite ve samimice tutumu; etkin ve saylr bir kimse olan Abdullah bin Ubey'in
makamn, kendi I dost! T arasnda sarst. Devaml ona kar sert bir tutum izle- I meye
baladlar. Onu aka knyorlard. yle ki artk kendi j ahsiyetini ve etkinliini kaybedip, kendi
ballannca yeriliyor- j du. Peygamber hogr ve balama darbesiyle, kendi i dmann
yenmiti. Bir gn mer'e yle dedi: "Gryor mu- , sun mer! Allah'a andolsun, eer o gn bana
nerdiin zere \ onu ldrseydim, onu savunmak iin imekler akard. imdiyse onu ldrn,
desem, canna kymak iin kouurlar."

fk Olay

Peygamber gazvelerinde, kur'a ile elerinden birini beraberinde gtrrd. Ben el-Mustalik
Gazvesi'ne de Aye'yi gtrd. Ebu Bekir'in kz Aye, ince yapl, gzel ve gzel sz I syleyen bir
kadnd. Peygamber onu ok severdi. O zamanlar 15-6 yalarndayd. Ordu bu gazveden dnte
Medine yaknnda konaklamt. Aye'nin "hevdec" (deve zerine bindirilen odack)ini, adr
kenarna brakmlard. Perdeler de her ta- .
raftan indirilmiti. Aye'nin bizzat dedii gibi olay yle gelimiti: "Bu dnemlerde kadnlar kilo
almamak ve arlamamak iin gnde bir kere yemek yerdi. Ben devemin zerindeki hevdec iinde
oturmutum. Bir grup benim hevdecimi kaldrp, deve srtna bindiriyordu ve iple deveye balayp,
devenin yularn tutup, hareket ettiriyorlard."

"Peygamber, bu gazve sona erince dnte, Medine'ye akn

bir yerde konaklad ve gecenin bir blmn orada geirdi. Daha sonra ordunun harekete
gemesini istedi. Ben bir ihtiya gidermek iin dar kmtm. Benim, Zefir (San'a yaknnda
Yemen ehirlerinden biri) mcevherlerinden yapl bir kolyem vard, ihtiyacm giderdikten sonra
dm. Kervana dnnce kolyemin kaybolduunu anladm. Ordu hareket etmeye balamt.
Gittiim yere geri dndm ve aramaya koyuldum. Ben yokken, benim hevdecimi alp, deveye
bindirmiler, ve onun iinde olduumu sandklan iin harekete gemilerdi. Ben ordugaha dnnce
kimseyi bulamadm. Ordu gitmiti."

"Elbiselere burundum ve olduum yere uzandm. Beni arayacaklarn biliyordum. Allah'a andolsun
olduum yere uza-nvermitim ki, Safvan bin Muattal Selm beni buldu. O ordunun pei sra bir i
iin grevlendirilmiti. (Mslmanlar tarafndan unutulan eyleri toplayp getiriyordu) benim
karartm grp, bana doru gelmiti. Beni hicabn vaz'ndan nce grmt. "Inna liUahi ve inna
ileyhi raciun. Allah Rasulnn ei!" dedi. Bense elbiselerimi giyinmi bulunuyordum... "Nasl oldu
ordudan geri kaldn, Allah seni balasn..." dedi. Bense ona cevap vermedim. Deveyi yaklatrd,
deveye bindim. O da devenin yulann tutarak ordunun ardndan yrmeye balad." Bu ekilde
Aye, Medine'ye Safvan tarafndan getirildi. Ba-zlannca bu olay yorumland. Olay saptnlp,
kulaktan kulaa nakledildi. Peygamber'in ei, Cah'n kz Zeyrieb'in bacs Hamne, Peygamber'in
Aye'yi kendi bacsndan daha ok sevdiini bildii iin frsat deerlendirip, olay aa vurdu,
inat mnafk Abdullah bin Ubey de yine Peygamber'i ktlme frsat elde edip, olay olduundan
daha fazla bytt.

Olay, Pegamber ve Ebu Bekir'in kulana kadar ulat. ok zldler. Peygamber, Aye'yle
konumuyordu. Aye'yse henz kan dedikodudan habersizdi... Hastaland ve annesi ona bakmak
iin yanna geldi. Peygamber, sadece bir defa onu ziyaret edip, ar ve tutuk bir sesle: "Naslsn?"
diye sordu.

Peygamber'in sevgili kars Aye, -dier hanmlanna gre

124

125

Aye'yi daha ok seviyordu- nedenini bilemedii halde, Peygamber'in souk davranna maruz
kalmt. Ve bu duruma tahamml edemiyordu.
Bu nedenle bir gn: "izin verirsen bana bakmas iin anneme gideyim" dediinde, Peygamber:
"Mahzuru yok" diye karlk verdi.

Aye anne evine gitti. Hastal bir ay srd. Fakat yine de olaydan habersizdi. Bir gn Ummu
Mistah, -Ebu Bekir'in teyze kz- olay Aye'ye anlatt. O ylesine dehete kapld ki, kendi
deyimiyle: "ylesine aladm ki cierimin paralanacan hissettim." Ve o, daha sonra annesine
diyor ki: "Allah seni balasn! Halk olay konuuyor da sen o konudan bana hi sz etmiyorsun!"
Annesi de diyor ki: "Kzm, pek aldrma. Allah'a andolsun birka kuma olup da, onlardan
dmanlk edilmeyen, halk tarafndan ktlenmeyen gzel bir kadna az rastlanr.

Bu olaydan dolay pek rahatsz olan Peygamber, knayc bir ses tonuyla, hutbelerinin birinde halka
hitaben: "Ey halk, niin bazlar beni, ailem konusunda eletiriyor. Onlar hakknda hakszca szler
sylyor. Allah'a andolsun ben, onlar iin (dedikodu yapanlara) bir hayr grmyorum. Allah'a
andolsun bu szler hayrdan baka bir eyi olmayan bir kimse hakknda syleniyor. Benim
evlerime, benden baka kimse giremez" dedi.

Sa'd bin Mu'az (Evs kabilesinden) ayaa kalkp, yle konutu: "Ya Rasulullah, eer o iftiraclar,
Evsli'yse biz onlann boynunu vururuz. Eer Hazredi kardelerimize mensuplarsa, bize emredersin
ki'Allah'a andolsun emrini derhal yerine getiririz."

Hazrec bakan Sa'd bin Ubade bu szlere alnd iin kalkp yle dedi: "Allah'a andolsun sen
yalancsn. Sen, onlann boyunlarn vurmazsn (vuramazsn). Fakat sen bu sz, onlarn Hazredi
olduklarn bildiin iin syledin. Eer kendi kabilenden olsaydlar, byle konumazdn." Sa'd bin
Mu'az da: "Allah'a andolsun yalan syledin. Sen mnafksn!" dedi. Halk bir-

birine girdi. Evs ve Hazrec arasnda byk fitne atei tutumak zereydi. Peygamber minberden
inip, Ebu Bekir'in evine gitti. Ali bin Ebu Talib ve Usame bin Zeyd'i istiare iin ard. Usa-me,
Aye'yi vd ve yle dedi: "Ya Rasulullah, sen ailenden hayrdan baka bir ey gremezsin. Bu
mesele yalan ve temelsizdir." Ali ise: "Ya Rasulullah, kadn oktur, sen istersen onun yerine baka
bir kadnla evlenebilirsin. Konuyu, onun hizmetisi olan kadna sor, o doruyu syler" dedi.

Peygamber Berire'yi arp, bu konu hakkndaki grn sordu. Ali kalkp, onu dverek: "Allah
Raslne doruyu syle" dedi. O da: "Allah'a andolsun hayrdan baka bir ey grmedim. Aye'nin
hibir suu yoktur" dedi.

Peygamber kalkp, Aye'nin odasna gitti. Anne ve babas da oradayd. Ensarl bir kadn da onun
yanndayd. Ve onunla birlikte aglayordu. Peygamber oturdu. Allah'a hamd ve sena etti. Daha
sonra Aye'ye hitaben yle dedi: "Ey Aye, halkn, hakknda dediklerini duyuyorsun. Allah'tan
kork. Halkn dedii gibi ayan kaymsa, Allah indinde tvbe et ki Allah kullarnn tvbesini kabul
eder." Aye ylesine iddetli alyordu ki, ylesine titriyordu ki-cevap veremiyordu. Anne ve
babasnn konuma yapmasn bekliyordu. Ama onlar da suskundular. Bir sre byle geti. Alay
sesinden baka bir ses duyulmuyordu. Sonunda Aye, baba ve
annesine yzn evirip: "Niin Raslullah'a cevap vermiyorsunuz?" dedi. Onlar da: "Allah'a
andolsun ne cevap vereceimizi bilmiyoruz" dediler.

Aye alayl bir ses tonuyla ve tam bir samimiyetle Peygamber'e yle dedi: "Allah'a andolsun,
sylediklerin iin Allah indinde tvbe etmem. Allah'a andolsun, halkn sylentilerini dorulasam -
Allah o iten uzak olduumu biliyor- gerek d konumu olurum. O sylentileri inkar ve
reddetsem szme inanmazsnz. Lakin Yusufun babasnn syledii sz sylerim:

"Artk (benim yapacam i), gzelce sabretmektir. (Bu) dediinize (dayanmak iin) ancak
Allah'tan yardm istenir." (Yusuf; 18)

126

127

Muhammed olduu yerde sakince oturuyordu. Dertli ve derin bir dn iindeydi. Aniden
durumu deiiverdi ve hali arlat. Ona vahiy gelme hali kmt. Elbisesine brndr-dler,
deriden yaplm bir yast bann altna koydular. Allah'n bizzat gerei syleyeceini
biliyorlard.

Aye sakin ve huzur iindeydi. Anne ve babas ise dehet ve endie iindeydi. Sanki lmle kar
karyaymlar gibi hissediyorlard kendilerini. Peygamber kendine geldi. Terledii iin vcudu
slanmt. Ayaa kalkt. Terlerini kurutarak yle dedi: "Ey Aye, mjdeler olsun. Allah senin
beraatini indirdi."

Aye: "Elhamdlillah" dedi. Peygamber sratle halka giderek beraat ayetini onlara okudu.

"O yakn uyduranlar iinizden bir gruptur. Bunu kendiniz iin kt sanmayn, o sizin iin hayrl
olmutur. O kimselerden her birine kazand gnah karl ceza vardr; ilerinde elebalk
yapana ise byk azab vardr... Onu iittiinizde, 'Bu konuda konumamz yakk olmaz; haa bu
byk iftiradr' demeniz gerekmez miydi?... Allah dilediini temize karr." (Nur; 11, 16, 21)

Zina ispat iin drt ahit gerei, evli kadna zina isnad edip de drt ahitle ispatlayamayanlara 80
krba vurulmas hkm bu ayetler ile vaz olundu. Ve ilk defa bu hkm, Mslmanlarn airi
Hassan bin Sabit, Peygamber'in baldz Hamme ve Mistah bin Usse hakknda uyguland.

YEDNC YIL

Peygamber, kuzeydeki bedevi kabileleri islam zerine, ya ittifak oluturmaya, ya da kl zoruyla

ba edirmeye alyordu. nk onlar, am snrlarna ve Dou Roma mparatorluuna yakn bir
yerdeydi. Bu blgedeki Gassan Araplanmn bakanlar Bizans mparatorunun kuklas
durumundayd. Bu kabilelerin her an d dmannn oyunca ve aleti olmas ve Roma mparatoru
ya da Gassan emiri yardmyla Medine'ye
kar saldrya geme tehlikesi vard. Ayrca bunlar, Medine'den kuzey snrlara kadar, l ve dalk
blgelerde dank bir ekilde yayorlard. Bu nedenle onlar kontrol etmek ok zor, hatta
imkansz grnyordu.

Dou tarafnda da byle bir tehlike, yani ran snr ve onun ibirliki kuklalarnn tehlikesi
Medine'ye tehdit ediyordu. Bu yzden yedinci ylda askeri hareket ok sklamt.

Bu yl Muharrem aynda Muhammed bin Mesleme komutasndaki 30 kii, Kurata taifesini

Dariyye'de (Basra ile Mekke arasnda) gafil avlayp, 3 bin koyun ile, 150 deve ele geirip geri
dnd. Yolda Ben Hanife kabilesi bakan Sumame bin Asl' tutuklayp Medine Mescidi'nin
stununa baladlar. Peygamber onu tanyp, saygl davrand, o da Mslman oldu. O, Mekke'ye
budayn tanmasn nleyerek Kurey'i ylesine bask altnda bulunduruyordu ki, onlar
Peygamber'e gelerek buday ulamnn serbest braklmasn istediler.

128

129

Rebiulevvel'de Ukke bin Mihsan 40 kiilik bir birlikle' Ben Esed'e saldrd, ama dman kat. O
da 100 deve ganimetle geri dnd.

Gatafanllar hayvanlarn otlatmak iin Medine yaknlanna kadar geliyorlard. Peygamber, bunu
duyunca Muhammed bin Mesleme'yi haber toplamak iin gnderdi. Zu'1-Kassad'da Ben Salebe
Araplar, Mesleme ve beraberindeki 10 kiiye saldrdlar. Yaral olarak llerin iinde bulunan
Muhammed bin Mesleme dnda hepsi ldrld. Daha sonra Ebu Ubeyde bin Cerah onlar
izlemekle grevlendirildi. Fakat dman kamt. O az bir ganimetle geri dnd.

Cemaziyelevvelde Zeyd bin Harise sahilden am'a giden Kurey'in gm ykl kervanna baskn
yapt. Byk miktarda gm ve birka esirle geri dnd. Peygamber'in damad Eb'l As bin Reb'
de esirler arasndayd.

Cemaziyelevvel aynda Dhye bin Halife el-Kelb Roma mal--lan, ya da Kayser'in hediyeleriyle
dnerken Mslman olar Czam kabilesinden Huneyd adl bir yol kesici (haydut), Hsm'da ona
saldrd ve btn mallarn ald. Czam kabilesi i onun mallann haydutlardan alp, kendisine geri
gnderdi. Fa-B kat Dhye, haydutun ldrlmesi iin Peygamber'e bavurdu. 1 Zeyd bin Harise
500 kiilik birlikle Czamllara hcum etti. On-* lan darmadan ederek, 5 bin koyun, 100 deve,
1000 kadn ve* ocuu esir ald. Kabile bakan ki, hem Mslman hem dej8 Peygamber'in
mttefikiydi, dava amak iin Medine'ye geldi. Peygamber de temsilcilik simgesi olarak klcn Ali
bin Ebu Ta-fl lib'e verdi. O da esir ve mallan Zeyd'den alarak kendilerine ge-B ri verdi.

Peygamber, aban aynda, 700 kiilik bir birlii Abdurrah- man nclnde Ben Kelb'i teslim
almak iin (5. ylda bizzat i kendisi oraya
kar asker hareket yapmt) Dumaetu'1-M Cendel'e (kuzey snrlarna yakn) gnderdi. Ve ona
yle 1 tte bulundu: "Allah iin, kafir olan herkesle savan, fakat ] ar gitmeyin. Hyanet
etmeyin, musle yapmayn, ocuklan j

ldrmeyin; Allah'n ahdi ve Peygamber'in davran ve tutumu bundan ibarettir. O kavmi slam'a
davet et, kabul ederlerse kabile bakannn kzn, kendine e se" diye emir verdi. Kabile bakan
ve etrafndaki insanlardan bir grup Mslman oldu. Dierleri de cizye demeyi kabul etti.

Ayn ayda Ali bin Ebu Talib Ben Sa'd'a gitti (Fedek ile Hayber arasnda bir yer). Dman kat. 500
deve 10 bin koyun ganimet ald.

Zeyd bin Harise, Mslmanlan temsilen am'a ticarete giderken kendisini yamalayan Ben
Fezare'yi yoketmek iin harekete geti. Sabah vakti saldnya geip, Kurey'in yenilmez olarak
bildikleri Ben Fezarelileleri yendi. Onlann kraliesi Um-mu Grfe'yi esir edip, iki deveye
balayarak onu ikiye paralad ve kafasn da Medine'de dolatrd.

Zeyd bin Harise bir birlikle (deniz kysna yakn Medyen'e) Msr snrndaki Mina'ya saldrp,
esirlerle geri dnd. Mcahitler, esir den anne ve ocuklan ayr ayr satyorlard. Peygamber
onlann alay ve iniltilerini duyunca, anne ile ocuklar birlikte satmay, onlar birbirinden
ayirmamay emretti.

Ben Urayne Araplan Mslman olup, Medine'ye geldiler. Bunlar vahi bedevi hayat yaayan
kimseledi. Bu nedenle ehirde kalmaktan ve Medine havasndan ikayetiydiler. Peygamber onlar,
kendisine ait deve srsyle krsal kesime gnderdi. Onlar da Peygamber'in develerinin stn
ierek, ak ve temiz hava alarak canlandlar. Fakat buna karn, Peygamber'in deve srsn
otlatan obann el ve ayaklann kopardlar, gzlerine diken soktular, deve srsne el koydular.
Kurz bin Cabir 20 kiilik birlikle onlar cezalandrmak iin grevlendirildi. Peygamber'in emriyle
haydutlann el ve ayaklar kesilerek, ehir dnda ipe ekildiler.

Amr bin Umeyye Damr, Peygamber tarafndan, Ebu Suf-yan'n terrne karlk vermek iin
grevlendirilmiti. O cahiliyye devrinin en nl terristlerindendi. Bu tip eylemlerdeki ustalyla
n yapmt. Bu eylem iin Mekke'ye gitti. Fakat

130

131

ehre girerken tesbit edildii iin kamaya mecbur oldu. Grevini yerine getiremedi. Dndnde
olay Peygamber'e anlatt ve Peygamber'i ok gldrd.

Ebu Rafii'nin ldrlnden sonra Hayber Yahudileri Yu-seyr bin Rizam' bakan semilerdi. O,
Gatafanllarla birlikte Peygamber'e kar komplo hazrlyordu. Abdullah bin Revaha 30 kiiyle
birlikte ona gidip:
"Peygamber sana Hayber bakanln devretmek iin karar almak zeredir. Bu nedenle seninle
grmek istiyor" bahanesiyle, onu 30 kiiyle birlikte dan kardlar. Yol da konuurken aniden
harekete geerek hepsini ldrdler. Byle hareketlerde ustalam olan Abdullah bin Ens,
Peygamber'in emriyle Sufyan bin Halid'i gafil avlayp, tuzak kurarak ani bir saldryla ldrd.

Hudeybiye Bar /

Medine'nin geni topraklar topyekn Mslmanlarn otoritesi altndayd. Ayrca islam'n etki alan
kuzeyde am snrlanna, douda Irak snrlarna, batda ise Kzldeniz'e kadar yaylmt.
Peygamber, pepee dzenledii gazveler, seriyye-ler, eitli kabilelerle yapt antlamalar ve
kervanlara kar dzenledii basknlar sonucu, ticar yollarn denetimini ele geirerek, kendi
varln her tarafta kabul ettirmiti. Fakat bilindii gibi son hedef, hem Arabn ba, hem kalbi,
hem de Mslmanlarn kblesi olan Mekke'nin putperestler elinde kal Peygamber'e rahat
vermeyecekti.

Muhacirler de alt yl ana vatanlarndan, evlerinden, barklarndan ve Kabe'den uzak ve yoksun

kalmlard. Her savata elde ettikleri zafer, beyin ve kafalarnda Mekke'yi daha anlaml bir ekilde
anmsatyor, Mekke'nin zlem ateini yreklerinde daha da alevlendiriyordu.

Peygamber de bir muhacirdi. Mekke'nin nemli konumu, kutsallndan baka oradaki ac ve tatl
hatralar ve duygusal

balar da kendisini etkiliyordu. O, srekli Mekke'ye muzaffer bir ekilde dnn dnyordu.
Fakat bunun zaman daha gelmemiti. Geri Kurey'in, Arabistan'n tm zerindeki etkisi
kaybolmutu, fakat daha Mekke'ye tamamen egemendi, islam, bu ehire girip de gl bir aznlk
oluturamamt. Peygamber, Kurey'in direniini krnak iin kaba kuvvet ve katliama
bavurmakszn Mekke'ye egemen olamayacan biliyordu. Ama bu ekildeki bir fetih de
Peygamber iin deersizdi... Buna ramen en yakn bir gelecekte kendi arzusunu, Mslmanlarn
zellikle Muhacirlerin eilimlerini gerekletirmeliydi. Bu nedenle ok ince ve akll siyas bir
manevraya bavurdu; ister baanh olsun ister olmasn, bu manevradan byk sonular elde
edecekti.

Peygamber biliyordu ki herkese gre Kabe, btn Arap kabilelerinin evi mesabesindedir. Sadece
Kurey onun sahibi deildir. Kurey sadece onun mtevellisi (sorumlusu), perdecisi, sakisi
(sucusu), koruma grevlisidir. Bu nedenle hibir Arab', ibrahim'in evini ziyaret etmekten
alkoyamaz.

Peygamber bu genel ilkeye dayal hareket ederek, Zilkade aynda herhangi bir Arap kabilesi gibi,
Kabe'yi ziyaret edeceini ve bu din hakkn kullanacan bildirdi. O bu sz ve davranlaryla
btn Arap halkna, bu hareketinin hedefinin siyas ve asker olmadn, sadece ziyaret amac
gttn, tekrar geri dneceini ispatlamak istiyordu. Hatta kendi hareketini normal gstermek
iin Mslmanlara has bir sefer ilan etmedi. Mslman ve mrik olan btn Arap kabilelerini bu
sefere birlikte kmaya, Mekke'ye giderek hacc yapmaya ard.

Mriklerden bir grup onun arsn kabul edip, birlikte hareket ettiler. Bylece 1400 kii(70) ve
70 kurbanlk deve Medine'den yola kt. Ve dier
hacc ziyaretileri gibi, Medine'nin yaknndaki Zu'1-Huleyfe'de toplanarak allagelmi bir ekilde
balarna sark sarmaya, kurbanlk develeri iaretlemeye

70- Hudeybiye ashab 700 erkek (her bir kurbann on kiiye ait olmas) ve bazlarna gre 1400
kiiydi.

132

133

baladlar. Peygamber'in emri gerei, her hacda kltan baka bir silah yoktu.

Peygamber Usfan'a vard. Mekke'nin yaknnda, Bir bin Sufyan'la karlat zaman, Kurey
hakknda haber istedi. O da yle dedi: "Ey Allah'n Rasul, Kurey senin hareket haberini duyup,
byk-kk, kadm-erkek dar kp Z-Tuv'da konaklayp, Allah'a yemin etmilerdir ki, senin
Mekke'ye ayak basmana izin vermeyecekler. Halid bin Velid(,) onlann svarilerini nc g olarak
Kuru'l-Gamm'e getirmitir, krime de 500 kiilik bir birlikle savaa kmtr, "(71)

Peygamber ise yle dedi: "Yazklar olsun Kurey'e! Sava onlar yemi bitirmi. Onlar, beni dier
Araplarla babaa braksnlar. Bunu kabul ederlerse ne al! Aksi takdirde Allah'a andolsun Allah'n
beni gnderdii hedefi dorultusunda devaml cihad ederim; ya Allah bana zafer balar ya da bu
hayatla iliiim kesilir."

ki kart grup birbirinin karsna dikildi. Haram ayyd. Peygamber sava iin en ufak bir
bahanenin meydana gelmesini istemiyordu. Byle bir duamda sava olsayd, Kurey haram ayn
hrmetini yok etmi olurdu. Bu sebepten Peygamber, Hacc yapmasa da siyas ve ahlk adan
zafer elde etmi olurdu. nk Kurey, hem haram ayn hrmetini kaldrm, hem de Kabe'yi
ziyaretten baka bir ama tamayan kimselere kl ekmi olurdu. nk, Mslmanlar dnda
mrik kabilelerden de gelenler szkonusuydu. Bylece bu manev zafer ve propaganda
unsurunun boyudan daha da genilerdi. Peygamber, Mekke'ye girebilseydi ve Kabe'yi ziyaret
etseydi, yine Araplar arasnda tepki uyanr: "Muhammed 6 yl nce Ebu Bekir ile birlikte
Mekke'den kat halde, imdi 1400 putkran Mslman ile ehre girip, Kurey'in gzleri nnde
Kabe'yi ziyaret ederek geri dnyor, onlann da buna tahamml etmek-

(*) Baz kimseler Halid'in 5. ylda Mslman olduunu sylerler. 71- Tabejiye gre Peygamberle
birlikte olan Halid defa tkrime'ye saldrm ve onu ehir iine srmtr, (c. 2, s. 272).

ten baka areleri kalmam" derlerdi.

Peygamber yle dedi: "Onlarla karlamakszn oraya girebileceimiz yol ve yol gsterici var m?"
Yolu bilen birisi onlan derelerden geen, ok
etin olan talk bir yoldan gtrd. Hu-deybiye'ye vanldnda Peygamber konaklama emri verdi.

Gafil avlanan Kurey dehete kapld. Peygamber'in zora bavurarak Mekke'ye gireceini sandlar.
Bu nedenle Budeyl bin Verk'y Huzal bir grupla birlikte Kurey elisi olarak Pe-gamber'le
grmeye gnderdiler.

Peygamber, savaa gelmedii, Ev'in ziyaretinden baka bir ama tamad gvencesini verdi.
Eliler Peygamber'in gerek niyetini(72) Kurey'e bildirdi. Kurey, onlara kar ithamda bulunup
yle dedi: "Eer bu adam savaa gelmemise Allah'a andolsun zora bavurarak Mekke'ye
girmeyecektir."

Daha sonra Mikrez bin Hafs' gnderdiler. O da Budeyl gibi Muhammed'in gerek eilimini aktard.
Bilahere Habeilerin bakan Hlis bin Alkame'yi (Kurey'le ittifak iinde olan mehur Arap
okulan; bunlar ya Habeliler gibi siyah derili olduklar ya da Habe adl dalk blgeye ait
olduklan iin Habeli olarak adlandrlyorlard.) gnderdiler. Peygamber onu grnce, kurbanlk
develerin onlarn gzleri nnde salverilmesini emretti. O, Muhammed'in masumiyetini, Kurey'in
Mslmanlara yapt zulm, develerinin bir deri bir kemik kaldklann, alktan birbirlerinin
kllarn yediklerini grnce ok zld. lerlemeden geri dnd ve Kurey'e kar duygulann
aka dile getirdi.

Kurey pek zorlanp yle dedi: "Otur, ki sen sadece bir Arap, (bedev ve vahi bir Arap) ve cahil
birisin." Halis ok sinirlenerek yle konutu: "Ben bu gibi iler iin sizinle ittifak kurmamtm.
Allah'n Evi'ne sayg gstermek iin gelen kimsenin nne mi dikiliyorsunuz! Halis'in can elinde
olana andol-

72- Huzaallar batan beri Muhammed ile iyi iliki iindeydiler. Gelecek olaylar da bunu gsteriyor.

134

135

sun, ben btn Habelileri Mekke'den alarak ekip gideceim."

Kurey, zellikle bu dnemde ona ok ihtiyalan olduu iin kendilerine bir frsat daha tanmasn
ve ne yapacaklar k; nusunda dnebilmeleri iin zaman vermesini istedi.

Kurey, yetikin biri olan Urve bin Mes'd'u gnderdi. Oi Peygamber'in karsna oturdu ve yle
dedi: "Ey Muhammed, sen deiik tipteki kimseleri toplayp, kendi beiine<73) doru harekete
geirerek; onlan, bunlann eliyle krdrmak istiyorsun. Onlar ise, bykl kkl, kadnl erkekli
Kureyliler olarak kaplan derisi giyinmilerdir. Onlar, zora bavurarak oraya girmemen iin Allah'a
sz vermilerdir. Grdn gibi etra-j fmdakiler yann dalp gidecekler."

O, konuurken Peygamber'in sakalna el sryordu. Muire bin u'be onun eli zerine vurarak:
"Allah Raslne el uzatmaktan sakn" deyince,
Urve yle karlk verdi: "Yazklar olsun sana! Bu ne cu hur! -grlt ve atlganlk- Bu
kimdir?" Peygamber'se glmsedii halde yle dedi: "Kardein olu Muire bin u'be." O da: "Ey
hain! Ben, senin hyanet bedelini demedim mi?" (Muire Mslman olmadan nce Sakifli 13 kiiyi
ldrd iin hayat tehlikedeydi, Urve ise hepsinin diye- | tini deyerek onu kurtarmt) dedi.

Urve de Peygamber'in bar tutumu konusunda Kurey'e gvence verdi ve yle dedi: "Ey
Kurey, ben Hsrev'i kendi lkesinde, Kayser'i kendi lkesinde, Neca'yi de kendi lkesinde
grdm. Allah'a andolsun, ashab arasnda Muhammed'in konumunu, kendi kavmi iindeki
padiahlarn hibirinde grmedim. Grdm bu... Kavmi onu hibir bedele karlk teslim etmez.
Siz kendi arenize bakn."

Peygamber, Hr bin Umeyye Huz'yi kendi devesi

73- "Ben onlar kendi beiime getirdim". Beyze, kabile ve hanedan anlamndadr. Ben
konumacnn bu sznden maksadnn 'beik' olmasn daha uygun buluyorum.

136

zerine bindirip, Kurey'e eli olarak gnderdi. Kurey devesine saldrarak, ldrmeye teebbs
etti. Fakat Habeliler buna engel olup, onu kurtardlar. O da geri dnd.

Kurey krk ya da elli kiiyi, Peygamber'in ordusu etrafnda dolaarak ashabtan birini karmak iin
grevlendirdi. Onlar da Mslmanlar ta ve ok yamuruna tuttular. Mslmanlar da onlar
yakalayp Peygamber'e teslim ettiler. O da hepsini balayp salverdi.

Peygamber mer bin Hattab'a: "Benim temsilcim olarak Kurey'e git" buyurdu. mer'in, Kurey
eraf karsnda pek byk mevkii ve makam vard. mer ise: "Ya Rasulullah, ben Kurey'in
hayatm konusunda tehlike yaratacandan korkarm. nk Mekke'de kavmimden hi kimse beni
savunmaya kalkmaz. Kurey benim kendilerine kar dmanca tavrm ve sertliimi biliyor. Ama
ben, onlarn nezdinde benden daha byk makam- ve deeri olan birini sana tantaym, o, Osman
bin Affan'dr" dedi.

Peygamber, onu Ebu Sufyan ve Kurey erafna (ileri gelenlerine) gnderdi. Peygamber'in
mesajn ilettikten sonra, onlar da Osman'a: "istersen Evi tavaf edebilirsin" dediler. Osman:
"Rasulullah tavaf etmedike ben de tavaf etmeyeceim" dedi. Onlar da Osman' tutukladlar.
Osman'n dn zaman uzun srnce Mslmanlar endielendi. Byle bir anda ldrld haberi
yayld.

Rdvan Biati

Peygamber hazrlk yapmaya balayp yle dedi: "Bu kavimle savaa girmedike buradan
aynlmayacaz." Halkla lm zerine biat ald. (Bir deyie gre, kamamalan iin biat ald.) Bu
lm ittifak, semure aac altnda yapld. Bu nedenle ona ecere Biati da denir. Mslmanlar
teker teker onunla biat etti. Sadece Ced bin Kays kendini devesi ardna gizleyip, biattan ka-

137
nmt. Peygamber kendi elini dier elinin zerine vurarak Osman'n da biata katln gyabnda
salam oldu. Bu arada Osman'n yaad haberi onlara ulat.

Kurey, Sheyl bin Amr' gndererek yle dedi. "Muhammed'le bu yl geri dnmesi iin antlama
yap. nk Araplar bize onun hakknda: "O zora bavurarak Mekke'ye girdi" derler." Peygamber
Sheyl'i grnce.- "Bu adam bar iin gnderilmitir" dedi. Ban mzakereleri pek uzun srd ve
birka defa durduruldu. Sheyl ok titiz ve sert davranyordu. ncelikler zerinde srar ediyordu.
Peygamber ok toleransl davrand iin, Sheyl de kendileri lehine Muhammed'e, daha a-r
artlar dayatmaya (tahmil ve empoze ettirmeye) alyordu. Peygamber'in Sheyl'in sert tavrlar
karsndaki yumuakl ve zaaf Mslmanlarn tepkisini uyandrd. Nitekim bar antlamasnn
artlar zerindeki szl mutabakattan sonra, antlama metninin tek tarafl ve zoraki olduunu
gren mer, Ebu Bekir'in yanma frlayp yle dedi: "Ey Ebu Bekir! O, Allah'n Rasul deilmi?"
"yle." "Biz Mslman deil miyiz?" "yleyiz" "Onlar da mrik deil mi?" "yle." "yleyse niin
dinimiz konusunda byle bir alaRl kabul etmekteyiz?" dedi. Ebu Bekir ise sakince yle dedi:
"Onu hemen brakma! ki ben Allah Rasul olduuna ehadet ederim." "Ben de Allah'n Rasul
olduuna ehadet ederim."

Fakat yine de sakinlemedi ve hemen Peygamber'e gelerek yle dedi: "Ya Rasulullah, sen Allah'n
Rasul deil misin?" "Evet" "Biz Mslman deil miyiz" "Evet" "Onlarda mrik deil mi?" "Evet"
"u halde niin dinimiz konusunda bunca alakla gnl veriyoruz?"

Peygamber, gven dolu ve sevecen bir tarzda: "Ben Allah'n kulu ve Raslym. O'nun emrine
aykn hareket etmem. O da beni kendime brakmaz" dedi.

Ashab ok sinirliydi, hm ve honutsuzluunu da gizleye-miyordu. Mutabakat salanan antlama

maddelerinin yazlmas zaman gelip atmt. Peygamber karsnda tam teslimiyeti

olan Ali, antlama metnini yazmaya arld. Peygamber antlama metnini yazdrmaya balad:
"Yaz: Bismillahirrahmanirrahim" Sheyl, Peygamber'in yumuak tavrndan dolay kstah-laarak,
istedii her eyi rahatlkla elde edeceine inand iin buna itiraz edip; Ali'ye: "Dur bakalm, ben
bunu kabul etmiyorum. Yaz: 'Bismikellahumme'1' dedi.

Peygamber de: "Yaz, Bismikallahumme." Ali de yazd. Peygamber; "Yaz, bu Allah'n Rasul
Muhammed'in yapt bartr..."

Sheyl, yine buna da itiraz edip yle dedi: "Dur! Ben senin Allah Rasul olduuna ehadet
etseydim, seninle mcadele etmezdim. Kendi adnla babann adn yazdr." Peygamber de Ali'ye:
"Yaz, i bu Muhammed bin Abdullah ile Sheyl bin Amr arasnda yaplan bartr. Buna gre halk
arasnda sava on yl durdurulacak, bu sre iin halkn emniyeti ve asayii salanacaktr.
Kurey'ten biri velisinin izni olmadan Muhammed'e gelirse, Kurey'e geri verilecektir.
Muhammed'e bal olanlardan herhangi bir kimse Kurey'e gelirse (snrsa) o geri
verilmeyecektir. Aramzdaki dmanlk gizli kalacak ki, bu gizlilik ne hrszlk, ne de hyanet zere
gizliliktir. steyen herkes Muhammed'le anlar ve ona balanr. steyen herkes de Kurey'le
anlar ve ona balanr. (Hemen Ben Huzaa, Muhammed taraftar, Ben Bekr de Kurey taraftar
olduklanm bildirdi.) Ayrca sen (Muhammed) bu yl geri dnp Mekke'ye girmemelisin, ancak
gelecek yl Mekke'ye gelip, gn kalabilirsin... Sen silah tayabilirsin, ancak kllar da kmnda
olmal. Bundan baka bir ekilde Mekke'ye giremezsiniz."

Byle bir antlamann, pepee asker zaferler elde eden ve birka defa Kurey'e glerini
ispatlayan Mslmanlar iin ne kadar rahatsz edici bir nitelik tad ortadayd. Eer
Muhammed'in ahsiyeti ve etkin kiilii szkonusu olmasayd, Ashab, bu antlama menini
Mslmanlarn gznde otoritesini kaybetmi olan Kurey'in gzleri nnde, Mekke'nin giri
kaplarnda parampara ederdi. Ama yine de Peygamber'in karsnda kendi fke ve
muhalefetlerini aka dile getiriyorlard.

138

139

Peygamber ise onlardan sabrl olmalarn istiyor, byle alaltc artlar altnda gizli olan bir
maslahat ve karn szkonusu olduunu bilerek, onlan bu artlarn kabulne davet ediyordu. Bu
heyecanl ve gerginlik dolu anlarda, baka bir olay vuku bulup Mslmanlar daha da sinirlendirdi.
yle ki, Peygamber karsnda dikileceklerinden korkulabilirdi.

Peygamber ile Sheyl antlama yazmakla megul olduklan srada, ite bu Sheyl'in olu Ebu
Cendel, Mslmanlara snp, onlarla harekete gemeye kalkt. Kurey'in temsilcisi olan Sheyl
bu olaydan dolay ok sinirlendi. Olunu dvmeye balad. Onu dverek Kurey safna gtrd
srada: "Ey Muhammed, o sana gelmeden nce seninle benim aramzda antlama imzalanmt"
dedi. Peygamber de: "Dorudur" dedi. Ebu Cendel ise var gcyle haykrarak yle dedi: "Ey
Mslmanlar, beni dinimden vazgeirmek iin, mriklere mi brakyorsunuz?" Peygamber
karsnda hi hareket edemeyen Mslmanlar iddetli bir fke ve alaklk hissinden dolay
kendilerini l hissediyorlard.

Peygamber: "Ey Ebu Cendel, sabret ki Allah, sen ve dier gszler iin kurtulu yolu
gsterecektir. Biz bu kavimle bar antlamas yaptk. Onlara kar hyanette bulunamayz" dedi.

Ebu Cendel Kurey'e devredildi. Sheyl de geri dnd. Peygamber namaz klp, devesini kurban
olarak kesti. Umre iin oturup, salarn tra etti. Daha sonra da Mslmanlar byle yapt. Birka
gn Hudeybiye'de kaldktan sonra geri dndler. Dnte Mslmanlar Kabe'nin ziyaretinden
yoksun b-rakldklar gibi, Mekke'nin kaplan ardndan da geri evrilmi-lerdi. zellikle muhacirler
6 yl sonra kendi arzularna yaknlatklarn sanmlard. Fakat daha da susam bir ekilde geri
dnmekteydiler. Bu nedenle ok zgndler. zellikle Mslmanlarn gszl ve Kurey'in
stnln gsteren antlama artlar onlar ok perian edip, komplekse dme-lerine neden
oldu. Sar i yenilgi ve zilletten baka bir sonucu olmayan bir savatan dnmlerdi. Kervan suskun
ve

morali bozuk bir ekilde Medine'ye yol aldklar srada, beklenmedik bir vahiy indirildi:

"Ey Muhammed! Dorusu biz sana apak bir zafer salamzdr. Allah bylece senin gemi ve
gelecek gnahlarn balar, sana olan nimetini tamamlar. Seni doru yola eritirir." (Feth; 1-2)

Antlamann imzalanndan sonra, Ummu Gulsum Mslman olup Medine'ye snd. Kardeleri
mare ve Velid bin Uk-be bin Ebu Muayt anlama gereince onu Peygamber'den geri istediler.
Peygamber'se antama metninde resmen kadnlarla ilgili bir kayt bulunmadn ileri srerek, onu
geri vermedi, ve sman kadnlarn geri verilmeyeceini ilan etti.

syanc Mslmanlar (Gerilla)

Bu antlamann beklenmedik ilk semereleri (meyveleri) elde edildi. Kurey, islam' resmiyette
tanmt, ister istemez Muhammed'e tahamml ediyordu. O'na gelecek yl -putlarn dman
olduu halde- Kabe'yi ziyaret izni tannmt. Ayrca ticaret ve kervan yollann kullanabilmesine
izin verilmiti. Peygamber de bunlara karlk, yol kesmekten, kervanlara baskn yapmaktan
saknmalyd. Bu yzden Mekke'yi am'a baglyan sahil yolunu antlama uyarnca serbest
brakmalyd.

Hudeybiye antlamasna dayal olarak, Mslmanlara byk zafer oluturan baka bir olay vuku
buldu: Ebu Basr sahibini terkederek Mekke'den kap Medine'ye snmt. Mslman olduu iin,
kardelerinin ehrinde zgrce yaamay tasarlamt. Fakat Peygamber, Hudeybiye antlamas
gereince onu Mekke'ye geri gndermek zorundayd. Mekke'den iki kii onu almak iin Medine'ye
geldi. Peygamber aka yle dedi: "Ey Ebu Basr, biz bunlarla antlama yaptk, sen de
haberdarsn. Bu nedenle ona hyanet etmek bize yakmaz. Allah, senin ve dier mustazaflar iin
kurtulu yolu gsterecektir. Sen de kavmine dn."

140

141

Bu tutum Ebu Basr iin pek ar geldi. O hak iin Allah'a dom gelerek, Allah'n Rasul ve onun
dostlanna snmt. Onlarsa, onu kendi elleriyle Allah dmanlarna teslim etmekteydi. Nitekim,
eer hamiyet sahibi bir Arab'a snsayd, ona bu hakk tanrd. imdi Mslman olup Raslullah'a
snd halde, kendisini dmana teslim ediliyordu... Bu nedenle: "Ey Allah'n Rasul, beni
dinimden vazgeirmek iin mriklere mi teslim ediyorsun?" dedi.
Peygamber, bu aresiz snc ile bu alaklktan dolay vicdanlar ve ruhlar yaralanp szlayan,
znt ve fkenin basksndan dolay lm hisseden ashab karsnda yine de ayn cmleyi
eksiksiz tekrarlad.

Ebu Basr'i o iki kiiye devredince, onu alp gtrdler. O yolun ortasnda iki temsilciyle yakn ve
scak bir iliiki kurdu. Medine'ye yakn bir menzil olan Zu'1-Huleyfe'de dinlenmek iin konakladlar.
Konuma srasnda grevli adama: "Klcna bakaym" dedi. O adam da klcn gsterince abucak
onun klcna el atp, onu ldrd. Onun beraberindeki kle de Medine'ye kap, camide oturan
Peygamber'e: "Senin dostun benim dostumu ldrd" dedi. Bu srada kanl klla Peygamber'e
gelen Ebu Basr de ona yle dedi: "Ey Allah'n Rasul, sen kendi ahdini yerine getirdin. Allah
senin borcunu dedi. Beni bu kavme devrettin. Ben dinimi korumak ve kendimi de oyuncak
etmemek iin savundum."

Peygamber, bu yiit, direnii ve yrekli Mslmann hareketinden dolay heyecanlanp, onu vd.
vg dolu bir dille yle dedi: "Ah, onun anas! Sava tevikisi! Keke bazlar ona destek
olsayd."

Ebu Basr artk Medine'de kalamazd. Bu korkusuz, inat, ba dik mslman, kendi hareketinden
akna dnen kardelerinin hasret ve hayret dolu baklan nnde, o kanl kl ile ehri terkedip,
tek bana le dom yola koyuldu. Deniz sahili yolunu izleyerek, Mekke-am kervan yolu
zerindeki 's'e gizlice yerleti.

Mustazaflar; Mekke'deki' Mslmanlar, -Hudeybiye antlamas gereince Medine'ye kaamayp,

mriklere tutsak olup, her gn ikence ve mahkumiyete tahamml ediyorlard-Mekke ile
Medine'den baka nc bir yolun da olduunu anlamlard. Bu, Peygamber'in de teyit ettii Ebu
Basr'in yoluydu.

Bylece onlar gruplar halinde Mekke'den kap, 's'de Ebu Basr'in etrafna toplandlar. Bu isyanc
Mslmanlar ne Kurey ne de Hudeybiye antlamas karsnda hibir ykmllk tamyorlard.
Mekke kaaklar yetmi kii oldular. Bylece sahil yolunun emniyeti kalkt. Kervanlara baskn
yapyor, ele geirdikleri herhangi bir Kureyliyi acmaszca ldryorlard. Kurey ise ne kl zoru
ne de kanun gcyle onlarn yaptklarn engelley emiyordu.

areyi Peygamber'e bavurmada grdler. Ona gelip, Ebu Basr grubunu da Medine'ye armasn
istediler. Byle bir tehlikenin tekrar canlanmamas, Mslman kaaklarn da ve yollarda isyan
etmemesi iin, Medine'ye snanlarn iadesi maddesinin Hudeybiye antlamas metninden
karlmasn Peygamber'e nerdiler. Bylece Peygamber'e zorla kabul ettirilen, Mslmanlann da
yzkaras olarak nitelendirdikleri artlar, byk bir zafer ve vn kayna oldu.

islam' kanun ve resm bir g olarak ilan eden Hudeybiye antlamas; Kurey korkusuyla slam'a
meyletmeyen fert ve gruplarn Mslmanlara engelsiz katlmalann salad ve Ku-re'in
tehdidinden de korunmu oldular. Bylece, bu antlama birok gcn Peygamber'e katlmasna
sebep oldu. Nitekim antlamann imzalannn hemen ardndan
Muhammed ve dinine gizlice eilimleri olan Ben Huza, resmen Mslmanlara katldn duyurdu.

Bu artn metinden kanlmasyla, Mekke'de Mslman olan herkes aka dinini ilan edip,
Kurey'in gzleri nnde Medine yolunu tutuyordu. Bu ekilde slam'n Mekke ve evresinde
yayl gn getike artyordu.

142

143

Hudeybiye barnn en nemli sonucu uydu: Peygamber, gelecek on yl iinde en byk dman
olan Kurey ve ibirlikilerinden emin olacakt. nk Kurey dnda dier dank Arab kabileleri
kendine kar bir tehlike arzetmiyordu. Bu gidiatla lkenin tm, hatta Arabistan snrlarnn
tesinde bile, islam'n manev yayl ve olumlu hareketlerin gereklemesi zemini olutu. nk
imdiye kadar slam, gcn, asker hareketler ve Kurey ile Yahudi tehlikesinin bertaraf edilmesi
zerine toplamt. Fakat Yahudilerin srgn ve ortadan kaldmlmasyla, d dmanla bar
antlamasnn imzalanmas ve i tasfiye ve temizlik de son bulmutu.

arap ve ikinin haram edili zemini iki aamada; iki ayetle hazrlanmt:

"Sana iki ve kumar sorarlar. De ki- 'kisinde hem byk gnah ve hem insanlara baz faydalar
vardr, gnahlar faydasndan daha byktr..." (Bakara; 219) "Ey nananlar! sarhoken, ne
dediinizi bilene kadar namaza yaklamayn. " (Nisa; 43)

imdi de iki ayetle kesin olarak yasaklanmt/74-1: "Ey inananlar, iki, kumar, putlar ve fal oklar
phesiz eytan ii pisliktir, bunlardan kann ki saadete eresiniz. eytan phesiz iki ve kumar
yznden aranza dmanlk ve kin sokmak, sizi Allah' anmaktan ve namazdan alkoymak ister.
Artk bunladan vazgeersiniz deil mi?" (Maide; 90-91)

74- Meyhaneler Yahudilerin elindeydi. Uhud savandaki yenilginin alaklna tahamml

edemeyen gen Mslmanlar, ileli ruhlarn sakinletirmek, mitsiz ve perian hallerini
hafifletmek iin ikiye snmlard. Yahudiler bu durumu deerlendirerek iki toplantlar ve
elendirici gece toplantlar dzenliyorlard. Halkn moralini, slam'n gen toplumunun ahlakn
geveklik ve fasatla tehdit eden bu duruma karlk, Muhammed onlar bu eilimden
sakndryordu. Fakat Yahudilerin ortam oluturduklar genlerin de ruhsal yaps Muhammed'in
szlerinin etkisini azaltyordu. Nihayet vahiy yumuak ve sert tenkitlerle ikinin kesin ve ani
haramlna zemin hazrlad. O gn

Dnya Liderlerine Mektuplar'

Peygamber, evrensel risaletini Arap snrnn tesine duyurmak ve dnya halkna sunmalyd.
nk o, sadece Araplarn Peygamberi deildi. Ona
Mekke'de ilk vahyin iniinden itibaren, onun bi'seti evrensel bir bi'setti. Bir kavim, rk ve lkeyle
snrl deildi.

Fakat byle bir risaleti yerine getirmek pek basit ve kolay bir i deildi. Zira onun yandalar ve
dostlar sradan Araplar idi. Onlar, byk meden milletlere, dnya padiahlanna, otoriter
bakanlara, bu cmleden olarak Roma mparatoruna ve ran ehinahna klavuz ve retmen
olma gcn kendilerinde grmyorlard. Hatta Peygamber karsnda olaanst ruhsal ve
dnsel serbesti ve hrriyetlerine dayal olarak, Peygamber tarafndan verilecek ar
ykmllkleri yerine getirmekten kanma ya da byle nemli bir iin yaplabilmesi iin gerekli
olan samiyet ve atlgnl iyi karlamama ihtimalleri de vard. zellikle bu tehlike, byle bir
teblide; gurbette lm tehlikesi olduu, Arabn alkanl olan; ganimet elde etme, kahramanlk
gsterme, intikam alma, bir iftihar elde etme gibi imkanlar bulunmad bir hareket idi. Peygamber
de bunu iyice alglamt.

Bir gn dostlanna: "Allah beni dnya halk iin gndermitir; sizler, isa'nn havarileri gibi, bana
kar muhalefet etmeyin" diye konutu. Onlar da: "Havariler nasl isa'ya muhalefet gsterdi." diye
sordular. O da dedi ki: "Onlan halka teblie gn-

Mslmanlann hepsi, iki flarn pazarda krdlar ve artk dudaklarn bile slatmadlar.
Yahudilerin dkkanlar da kapanm oldu. 75- bn-i shak diyor ki: "Peygamber Hudeybiye
antlamasndan mrnn son anlarna dek ashabndan grevlendirdii kimseleri, Arap ve Acem
padiahlarn slam'a davet iin gderdi." (Taberi c. 2, s. 288). Bu da doru grnyor; yle ki;
altnc ve yedinci yllarda byk lkeler ve baz kk lkelerin bakanlarna ve yneticilerine
mektuplar gnderdi. Byk bakanlara da tekrar davet mektuplar gndermi olabilir.

144

145

derdiinde, yolu ksa olan sevinir, yolu uzak olan zlr ve grevini pek yerine getirmezdi."

Daha sonra kendi karanm bildirdi. Hedefinin: "Kisra, He-rakliyus, Mukavks, Hire kral Haris
Gasan, Yemen kral Haris Hamir, Habe kral Neca'yi islam'a davet olduunu duyurdu. Onlarn
siyas nezaket trenlerini bilenler, mhrsz hibir mektubu kabul etmedekilerini, bu nedenle
mhr yaptrmas gerektiini tavsiye ettiler.

Gmten bir yzk yapld. zerine: 'Muhammed' en altta, | 'Rasul' ortada, 'Allah' stte olmak
zere "Allah/Rasl/Muham-med" diye sra halinde yaz kazld.

Mektuplar bir rivayete gre ayn zamanda, dier bir rivaye-1 te gre de srayla gnderildi. Bu
daha doruya benziyor. -zellikle bazlar dnya
liderlerine tebli mektuplannn 6. ylda gnderildiini -7. ylda deil- ileri srmekteler. Bu surette
her iki tarihte de gnderilmi olabilir.

Roma imparatora Herakliyus'un mektubunu Dhyea'l-Kelb'ye verdi. O da mektubu imparatora

teslim edilsin diye onun kuklas durumunda olan Busr hakimine gtrd.

"Rahman ve Rahim Allah adyla! ,

Allah'n selam, hidayet yoluna girmi kimsenin zerine olsun! Buna gre ben seni, tam bir islam
daveti ile, islam'a anyoram. islam'a gir, sonunda emniyet ve selamet iinde olursun ve Allah
sana iki defa sevap verir. ayet bundan kanacak olursan, btn Kptlerin gnah senin boynuna
olacaktr.

"Ve ey Ehl-i Kitab! Gelin sizinle bizim aramzda mterek olan bir tek kelimede, yani Allah'tan
baka hibir l tannya tapmamak, O'na hibir eyi e ve ortak komamak, Allah'tan baka aramzda
hibir kimseyi mir ve efendi yapmamak hususunda birleelim. ayet onlar srtlarn dnp
kanacak olurlarsa yle deyiniz: "-Siz-ahit olun, biz kesinlikle Allah'a itaat edip teslim olan
Mslmanlarz.-"

ran ehinah Hsrev Perviz'in mektubunu da Abdullah bin Huzafe es-Sehm'ye verdi:

"Rahman ve Rahim Allah'n adyla!

Allah'n Rasul Muhammed'den iranllarn by Kis-ra'ya:

Hidayet yoluna girip ona tabi olana, Allah'a ve Raslne iman edene, Allah'tan baka tanr
olmadna, onun bir tek ve ortaksz olduuna, Muhammed'in O'nun Rasul ve kulu olduuna
ehadet edip, bunu kabul edene selam olsun!

Buna gre ben seni Allah'n davetiyle islam'a anyoram. Zira ben, kim olursa olsun can tayan
herkese belli bir tehlikeyi haber verip, onlan uyarmak ve inanmayanlar zerinde Allah'n szn
gerekletirmek iin istisnasz btn insanlara gnderilmi Allah Raslym. O halde sen islam'a
gir, sonunda emniyet ve selamet i-inde olursun! ayet kanacak olursan, o zaman hi phesiz
Mecusilerin gnah senin boynunadr." Hsrev Perviz mektubu yrtarak, Yemen valisi Bzn'a
yle bir emir verdi: "Bunca kstahlaan bu kleyi, eli bal olarak bakente getir!"

Bazan birka kiiyi Medine'ye gnderdi. Olay Peygamber'e iletildi. Peygamber, Hsrev'in olu
irveyh'in eliyle ldrld haberini verdi. Henz Yemenliler olaydan habersizdiler... Bazan,
dier Yemen sakinleri gibi iranl Anirvan zamanndan beri, grevlilerin sert ve zalimce
sultasndan rahatszd. Ssn emperyalizminin boyunduruundan kurtulmak in Arabistan'daki
byk bir gcn olumasndan memnunluk duyup slam' kabul etti. Peygamber de onu Yemen
bakan olarak atad. O, kendine hibir siyas-iktisad yk yklemeyen Muhammed'e dayanarak
iran'a kar bamszln elde etti.

Mukavks'a Mektup

"Allah'n kulu ve elisi Muhammed'den Kptlerin by-

146

147

el-Mukavks'a:

Allah'n selam, hidayet yoluna girmi bulunan kimse zerine olsun! Buna gre ben seni tam bir
slam daveti ile slam'a aryoam. islam'a gir, sonunda emniyet ve selamet iinde olursun ve
Allah sana iki defa sevap verecektir. ayet bundan kanacak olursan, tebann gnahlar da senin
boynuna olacaktr."

"Ve ey Ehl-i Kitab! Gelin, sizinle bizim aramzda mterek olan bir tek kelimede; yani Allah'tan
baka hibir tanrya tapmamak, O'na hibir eyi e ve ortak komamak, Allah'tan baka aramzda
hibir kimseyi mir ve efendi yapmamak hususunda birleelim. Eer onlar srtlarn dnp, bundan
kanacak olursa yle deyiniz. 'Siz ahit olun ki, kesinlikle bizler, Allah'a itaat edip teslim olan
Mslmanlara."

Bahreyn sahibi Hilal'e Mekap

"... Kendisinden baka taplacak bir tann bulunmayan Allah'n hamd- senasn sana ulatrnm.
Bylece ben sana bir tek Allah' gstermi ve seni O'na arm olurum, sen de Allah'a iman ve
itaat eder, bu cemaate girersin. Dorusu hakknda bu en hayrlsdr. Selam, hidayet yoluna girene
olsun!"

Dnyann gl liderlerine kar byle sert ve kesin tarzda tebli ve davette bulunmak, bazlarnn
iddet kullanarak tepki gstermesine sebep olabilirdi. Bunlar kendilerinin hakimiyet snrlar iinde
bir gcn yok edilmesine -ki bu g tehdit edici bir metod ile sze balamt- teebbs
edebilirlerdi. Onlar iin Muhammed ve yandalarn ortadan kaldrmak pek zor bir i deildi. nk
Mslmanlar, ne dzenli ve gl ordularn kendilerine ulamalan zor olan Arabistan'n l ve
dalk blgelerinde dank bir ekilde yaayan bir kabileydi, ne de herbiri dnyann yarsn kendi
sultalar altnda bulundurup, hkmeden gl ran ile Roma ordular karsnda bir g saylrd.

Peygamber byle bir tehlikenin oluabileceini bildii halde cretkar ve korkusuzca bu harekete
bavurdu. Gc yettii lde zellikle siyas-asker adan o tehlikeye kar hazrlk yapmaya
balamalyd, ve ilk adm olarak, dtan gelecek tehlike zamannda dman ssne dnebilecek
iteki pheli unsurlar, hem de beinci kol olarak rol stlenecek olan aznlk glerini hakimiyet
snrlar iinden temizlemeliydi. Bu, sorumluluk bilincinde olan bir toplum rehberinin yapmas
gereken en hayat, pratik ve ani bir itir.

Hayber Gazvesi
Peygamber defalarca Hayber'i dnmt. 6. ylda da bu konudan endieliydi. Hayber'de Ka'b bin
el-Eref, Sellm bin Ebi'l-Hukayk, Yuseyr bin Rizem'in Evs ve Hazrec Mslmanlar tarafndan
saldrya uramalar, Hayber'in; pheli ve de eylemci bir s, komplocu ve kkrtc unsurlarn en
gl sna olarak nitelendiini gsteriyordu.

imdi dnyann en gl kudretlerinin tepkisini merakla bekleyen Peygamber'in elde ettii

haberlere gre, Hayber de Medine'ye kar komplolar planlanmaktayd. Hayber -b-ranice'de kla
ve kale anlamndadr-, otuz ksur fersahlk bir mesafede, Medine'nin kuzeyinde, ok sulu, verimli,
imar edilmi Vadi'1-Kura adl bir yerde bulunuyordu. Sekiz salam kalesi vard. Sava anlarnda,
klla kuanm 20 bin savay seferber edebiliyordu. Bu kalenin sakinleri, zengin, meden ve
zek kuyumcu Yahudilerdi. Araplar ise onlarn kendilerine olan manevi stnlklerini itiraf
ediyorlard. Kuru ve scak havaya alk bedev Araplar iin rutubetli havas olan Hayber, pek
uygun bir yer deildi. Yahudiler onlar tahkir etmek iin yle demilerdi: "Hayber'e giri yaptnz
zaman 'Nevbe' hastalna yakalanmamanz iin teiir yapn. yle ki, Hayber'in iine girdiiniz an,
drt el ve ayak zerinde yryerek eek gibi

148

149

annn." Cahil Araplar da bu ekilden baka bir biimde Hayber1 e giremezlerdi.

Ben Nadir, Ben Kaynuka Yahudileri ve Medine'de kkleri kurutulan Ben Kureyza Yahudilerinin
kalntlan bunlarla iliki iindeydi. Bunlarn dindalan olan Roma, Yemen ve iran'daki Yahudilerle
de irtibatlar vard. zellikle kuyumcu ve zengin kitleler olan, gnmz terminolojisine gre
Arabistan'n burju-valan saylan Yahudiler, snrlar tesi topluluklarla da iliki kurmulard. Bu
nedenle, aydn, uyank ve dnyay bilen kimselerdi. Ayrca byk servetleri ve salam kaleleri
Arabistan'da esizdi. Arap kabileleri arasnda en etkin g ve byk nfuz sahibiydiler. Bu nedenle
Peygamber onlarn tehlikesini pek ciddi sayyordu. Basit ve sade halk kitlesi olan, dmanlklan da
yzeysel ve basit olan Kurey'in aksine bunlar, Yahudi olduklar, eski ve derin din kltr ve gr
asna sahip olduklar, kendilerini Allah'n sekin dostlar, tevhid bayraktan, dnyada ilk kitap ve
risalet sahibi bildikleri iin, Ebu Sufyan ve Ebu Cehil'in gzlerinin gremediklerini, bunlar alglayp
grerek, Muhammed'in din ve kitabn onlardan daha farkl gryorlard. Onun derin manasn
hissediyorlard, ina edecei byk gelecei tahmin ediyorlard.

Binaenaleyh, Hayber'in her an; Roma Imparator'u, ya da Iran Hsrev'i, hatta Msr, Hire, Yemen
zellikle Gassan'nin ssne dnebilme olasl
pek yksekti. Bu surette Hayberli 20 bin savaya, bir yabanc gcn yardm, henz Muhammed
ile dmanlklarn koruyan Arap kabilelerinin destei de szkonusu olabilirdi. Ve Yesrib,
Muhammed'in bu kk ve zayf ehri iki veya 3 bin yoksul mcahidiyle birlikte kk kazlp, bir
darbeyle ad da tarihin unutkan derinliklerinde kaybolabilirdi.

Peygamber, zellikle mektuplarnn komu lkelerin liderlerine ulamasndan sonra; Hayber'in

olas tehlikelerini dnyordu. Bu arada Gatafan kabilebinin -ki Kurey'ten sonra Muhammed'in
en gl ve sert dmanlarndand- Hayber'e

doru harekete getii haberi duyuldu. Yahudilerin, bu vahi, sert huylu kabileyle Medine'ye
saldr zere anlatklar kesindi. Nitekim onlar, imdiye kadar Mslmanlara en ar darbeleri
indirenlerdi. Red olay, Hendek sava, onlarn islam'a olan dmanlklannm, sert ve kaba
tavrlarnn gstergesidir.

Bu gl bedevi kabilenin; 20 bin Hayberli Yahudi savayla birleerek, onlarn byk madd
servetleri, dnsel yetikinlikleri ve glerinden yararlanarak hareket etmesi, kukusuz
Medine'yi uurumun eiine getirecekti. nk snrlar tesi gler de Medine'ye di bilemekteydi.
Iran ve Roma'nn, dorudan ya da yerli ibirlikileri vastasyla, Hire ya da Gassan Araplar
araclyla destek salamas, bu birleik cepheyi daha da geniletebilirdi. Byle bir durumda her
trl direni yersiz ve botur, islam'n ve Mslmanlarn toptan ve kkten yok olmasndan baka
bir yol szkonusu deildir.

Binaenaleyh, tek kar yol: Gatafan, Hayber'e varmadan, dman seferber olmadan, d dmanlar
eitli i kabileleri hatta Kurey'i haberdar etmeden nce, byle bir fitneyi 'cenin' iken bomak,
srekli tehlike ssnn kkn kazmaktr.

Hudeybiye antlamasndan yaklak bir ay gemiti. Peygamber, Nemile bin Abdullah Elleys'yi
Medine'ye (vekil) brakarak, o yln Muharrem aynda hzla Medine'den hareket etti. Mslmanlar,
Yahudilerin servet, g, salam kaleleri ve Gatafan ile ibirliine ramen, bu sava byk bir
zenle karlyor ve onlara kar zafer elde edeceklerine, Hayber'den birok servet ve ganimet elde
edeceklerine inanyorlard. nk Allah, Hudeybiye'den dnlerinde onlar yolda inen Fetih
sresiyle mjdelemiti:

"Allah inananlardan, aa altnda sana ba eerek el verirken (biat ederken), andolsun ki honut
olmutur. Gnllerinde olan da bilmi, onlara gvenlik vermi, onlara yaknda zafer ve ele
geirecekleri ganimetler bahsetmitir. Allah gl olandr. Hakim olandr. Allah size, ele
geireceiniz bol bol ganimetler vaadetmitir. na-

150

151
nanlar iin bir belge olmas, sizi doru yola eritirmesi iin bunlar size hemen vermi ve
insanlarn size uzanan ellerini nlemitir." (Feth; 18-20)

Ve Peygamber, Hudeybiye'den sonra Hayber savana acele ediyor, Allah'n mcahitlere verdii
mjde zere bu haraka-tn gereklemesine hz veriyordu. Yine de bu sreyle, Peygamber'in
Mekke'ye gitme davetine uymayanlar, Hayber savarm bol ganimetlerinden yoksun braklyordu.
nk bunlar, bu srenin ilk ksmlarnda akland gibi, ihram haliyle Mekke'ye giden
Peygamber'in Kurey'le savatan kurtulamayacan sanyorlard. lm tehlikesi olduu, ganimetin
szkonusu olmad iin Peygamber'i dinlemediler:

"Aslnda siz, Peygamber'in ve inananlarn, ailelerine bir daha dnmeyeceklerini sanmtnz..."

(Feth; 12)

Bu yzden Peygamber, sadece Hudeybiye'ye (bar antlamasna) katlan kimselerin Hayber

savana katlabileceklerini, buna uymayanlarn ise savaa katlsalar bile ganimetten nasip
alamayacaklarn duyurdu:

"Savatan geri kalm olanlar, siz ganimetleri almaya giderken: 'Brakn biz de sizinle gelelim'
diyeceklerdir. (Onlar) Allah 'in szn deitirmek isterler. De ki: 'Bize uymayacaksnz: Allah
sizin iin nceden byle buyurmutur.' Size: 'Hayr, bizi ekemiyorsunuz' diyecekler. Aksine
kendileri, ancak pek az sz anlayan kimselerdir." (Feth; 15)

Peygamber her zamanki gibi dman gafil avlamak iin yaklak 200 km'yi menzil (konaklama)
ile katetti. Sratle Reci' -Hayber ile Gatafan'n yerleim merkezleri arasnda bulunan Gatafan'a ait
bir su pnan-ye varp yerleti. Bundan amac iki mttefik arasn kontrol etmek ve birlemelerini
nlemekti.

Gatafan kabilesi Yahudi'ye yardm iin ilerledi. Yolun bir blmn katettikten sonra Peygamber'in
kendilerini kontrol altna alan bir noktada yerlemi olduunu grnce korkup geri dndler.
nk, eer Hayber'e karlarsa, Peygamber de

152

Hayber yerine kendi blgelerine saldrr; savunmasz kadn ve ocuklarn kolaylkla alp,
Medine'ye gtrr diye dnerek yardm etmekten vazgetiler.

Enes bin Malik diyor ki: "Peygamber bir kavimle savaa kt zaman sabah olmadan saldrya
gemezdi. Sabahleyin ezan sesi duyulursa saldr yaplmayacak demekti. Eer ezan okunmaz ise
saldr yaplrd." O gece uyudular; sabah ezan sesi duyulmad; yani, "dmana saldrn" emri
verilmi oldu.

Sabahleyin Hayber halk Mslmanlarn saldrsndan habersiz olarak kazma-krek ve sepetleriyle

hurmalk ve iftliklerine doru gittiklerinde, Mslmanlarla karlap, kuatldklarn grdler.
Hemen evlerine doru dnerek feryat ettiler: "Muhammed ile Ordusu!" Peygamber'se tam gven
ve gr sesle: "Hayber harap oldu, biz bir kavme indiimizde, kt gnlerine vah olsun!" diye
konutu.

Sellm bin Mikem, kadn, ocuk ve mallarn "Vetif' ve "Selm" kalesine braklmasn emretti.
Gda ve besin maddelerini "Naim" kalesine
aktardlar. Savalar da "Natt" kalesinde topland. Sava balad. 50 Mslman yaraland.
Yahudiler pek direnli ve kaleleri de pek salamd. Gnler gelip geti. Bir i yaplamad. Alk
Mslmanlar tehdit ediyordu. Hayber kaleleri fethedilemez grlyordu. Yahudiler korkusuzca
savayordu. nk zafer ya da lmden baka bir seenekleri yoktu.

Peygamber beyaz bayran Ebu Bekir'e devredip onu kaleleri amakla grevlendirdi. Onun
abalar sonu vermedi. Bir sonraki gn bayra mer bin Hattab'a verdi. O da iddetli bir saldrya
geti ve ok alt, fakat bir sonu alamadan geri dnd.

Peygamber yle dedi: "Yarn bayra Allah ve Rasln seven, Allah ve Rasulnn de onu sevdii
bir kimseye vereceim. O Hayber'i zor ve kaba kuvvetle ele geirecek. Allah onun eliyle oray
fethedecektir. O firar adam deildir."

Peygamber ertesi sabah, iddetli bir gz arsna yakalanan, her iki gzn kaln bir kuma ile
balayp, deve zerinde Pey-

153

gamber'in adrnn yaknndan geen Ali'ye bayran verdi. O bayra teslim alarak bir grupla
savaa gitti. Btn kalelerden daha salam olan, Ebu Bekir ile mer'in pepee saldrlarn
savuturan "Kamus" kalesine saldrd. Hayber'in mehur kahraman ve kale sahibi olan Merhab,
yumurta eklinde yonttuu parlayan bir ta, sar renkteki yemenisi zerine koyup, hemen dar
frlad ve recezler okuyarak Ali'ye saldrd, iki sava da birbirinin zerine yrd. Bir iki kl
darbesi al verii yapld. Bir anda Merhab'n kendisi, kafas ve ta ikiye blnd. Kl dilerine
oturdu. Hayber'in en etin ve salam kalesi bylece ald. bni Hiam'a gre Merhab, Hamir
(Yemen yaknlarndan bir yer)'li biriydi.

Ali, daha sonra "Naim" kalesine saldrd. Kaledekiler dan karak, etin bir sava balattlar.
Sava atei tamamyla krk-lenmitL Yahudiler var gleriyle varlklarn mdafaa ediyorlard.
Tam bu srada Ali'nin kalkan bir kl darbesiyle elinden dt ve savaanlarn kalabalk saflar
arasnda kayplara ka-nt. Ali beklemeden duvar kenarndaki bir kapy kaldrp, kalkan olarak
kulland ve savaa devam etti. Kapy sava sonuna dek elinde bulundurdu. Savan bitiminde onu
bir kenara att. Peygamber'in mevalisi Ebu Rf diyor ki: "Yedi kii ve sekizincileri olan ben, o
kapy kaldrmak istedik ama beceremedik a6). Kapy kpr olarak kalenin giriinde kullandk ve
Mslmanlar onun zerinden geerek kaleyi igal etti."

Kaleler ok zor ele geiyordu. Yahudiler hayret verici bir ekilde direniyordu. Biriktirdikleri ok
miktardaki yiyecek ve azk ile direni yapmalar kolaylamt. Mslmanlar Hayber'e d yardm
nlemek, yardmlarn ulamasndan nce ii bitirmek istiyordu. Bu yzden areyi kalelere giden
sular durdurmakta buldular, ite yaptklan bu i, savan sonuca balanmas iini hzlandrd.

Alk Mslmanlar iddetle tehdit ediyordu. Eer muhasara 76- Taberic. 2, s .301; bn-i Htam
c.2, s. 334-335.
biraz daha uzun srseydi, Mslmanlar kanlmaz olarak sonu elde etmeden geri dnmeleri
gerekecekti. Eer yaral dman da kendi bana braksalard, tehlike daha ciddileip, komplo da
genilerdi. Yahudiler, kendilerin^ kar darbe inder-mek iin pek ok faktr kullanmaya
kalkrlard.

Mslmanlar iddetli alk nedeniyle evcil eeklerin etlerini yiyordu. Fakat Peygamber onu
yasaklayp at etinin yenmesine izin verdi. Ben Selim Mslmanlar yiyecekleri olmadn
Peygamber'e ilettiler. Ancak Peygamber'in durumunun da ayn olduunu grdler. Peygamber de
dua etti: "Allah'm, benim bunlara balayacak bir eyim yok. Onlara az en bol olan kaleleri
a."

Bir sonraki gn Hayber'in ya ve yiyecek deposu saylan Sa'b bin Mu'az'n kalesi ald.
Mslmanlar rahatlad ve muhasarann tamamlanamama tehlikesi atlatlm oldu.

Ali, Peygamber'in sancan elinde bulunduruyordu. At her bir kaleye Mslmanlar akn edip,
mallan yamalayp insanlar esir ediyorlard. O da beklemeden baka bir kaleye saldryordu.

Ali'nin ve dier Hayber mcahitlerinin slogan: "Ya Mansr! Amet, Amet" idi.

Seleme'nin dediine gre: "Ali o gn gazap ve heyecandan yz kpkrmz olmutu. fke dolu ve
dehet verici sesle, hzla ve ksa admlarla yryordu. Bende onun pei sra gidiyordum.
Kalelerden birinin duvar kenarndaki ta birikintisine Peygamber'in beyaz bayran dikti. Kalenin
burlarndan bir Yahudi bakt ve: "Sen kimsin?" diye seslendi. Ali: "Ben Ali b. Talib'im" dedi.
Yahudi yle dedi: "Musa'ya inen eyin zerine ktnz." Ali aldrmad. Rv diyor ki: "T ki Allah
onun eliyle kaleyi fethettirinceye kadar o geri dnmedi."

"Kamus" kalesi, bni Ebi'l-Hukayk'n idi. O bu olaydan nce Mslmanlar tarafndan saldrya
uramt. Peygamber, Ben Nadir Yahudilerinin hazinelerini burada saklandn biliyordu.

Ali, "Kamus" kalesini fethettikten sonra, bni Ebi'l-Hu-

154

155

kayk'n evlad Kinne esir edildi. Peygamber ondan Ben Na-jj dir'in hazinelerini istedi, fakat o da
bilmemezlikten geliyordu.

Yahudilerden biri Peygamber'e: "Kinane her gn sabahleyin bu enkazlar ve hareberin etrafnda

dolayor" diye haber verince, Peygamber Kinane'ye: "Eer bu hazineleri arayp bulursam seni
ldreyim mi?" dedi. O da: "ldr" dedi.

Peygamber arama emri verdi. Hazinelerden biri ele ge-i irildi. Ondan arta kalan istenildi. O da
vermeyince, Peygam-ber Zubeyr'e: "Hazineleri zora bavurarak ondan teslim al" diye emir verdi.
Onu, daha sonra, kardei Mahmud bin Mesleme'nin -kij "Naim" kalesinin kenarnda, kl
darbesiyle ldrlmt- k>| sas iin Muhammed bin Mesleme'ye brakt ve boynunun
vurulmasn/771 istedi. Son kaleler, "Vetif' ve "Selm" kaleleri oldu-; u gibi direniyordu. Onlarn
bu direnii geceli gndzl 10 gn srd.

Btn mal varlklarn kk, Natt, Ketibe kalelerinde sakla-j yan Yahudiler, kendi lmlerinin
kesinlik kazandn grn- .1 ce, Peygamber'e: "Kanmz dkme her eyimiz senin olsun, bi-1 ze
g etmeye izin ver" diye dilekte bulundular. Dman muti (itaatli) bulan Peygamber nerilerini
kabul etti. Hayber Mslmanlarn "Fey'"i oldu. Hudeybiye'ye katlm olanlar arasnda mallar ve
esirler paylald.

Yahudiler, tarlalarnn yarm pay artyla kendi insiyatifleri-j ne braklmasn istediler: "Biz bu ii
daha iyi bilir ve imarn iyi] yaparz" dediler. Peygamber de: "stediimiz an sizi dar -J karrz"
diyerek nerilerini kabul etti. Muhayyise bin Mes'ud her yl gelerek, Hayber rnn yarsn teslim
almakla grevlendirildi.

77- Bir rivayete gre Merhab'n katili Muhammed bin Muslime'dir. O Pey-.j gamber'den kardeinin
ksas iin onunla atmaya girmek iin izin is*l tedi. Fakat btn tarihilerin Kinane olayn bu
ekilde naklettiklerin-! den Merhab'n Ali'nin eliyle ldrldnn haberi daha dorudur.. Akl
nedenlerde bunu destekler mahiyettedir.

156

Fedek Yahudileri de, bu art dahilinde Peygamber ile anlat. Fedek'i Peygamber'e devrettiler.
Buras savasz olarak elde edildii iin Peygamber'in zel mlk sayld.

Ganimetler arasnda Tevrat'n baz sayfalar bulununca, Yahudiler onu Peygamber'den geri
istediler. O da onlarn kendilerine verilmesini emretti. Hayber sava bir lde iyi ve ho bir
ekilde son buldu. Mslmanlar Arabistan'daki Yahudilerin en byk ssn ele geirdikleri,
Yahudiler ise iki haftalk direni ve savatan sonra salam olarak kurtulduklar ve zellikle kendi
evlerinde kalabildikleri iin, sevinli gzkyorlard, iki taraf dostluk ve samimiyeti artrma, kin ve
nefreti azaltma abasndayd.

Sellm bin Mikem'in kars Zeynep, Peygamber iin bir kuzu kzartt. Kuzunun hangi blmn
daha fazla sevdiini sordu. Paalarn dediler. Kuzuyu zehirle svad. Paalarna daha da fazla zehir
srd ve Peygamber'e getirdi. Peygamber ile Bir bin Ber kuzu paasndan bir lokma aldlar. Bir
lokmay yuttu. Fakat Peygamber azna soktuktan sonra atp, yle dedi: "Bu kemiin zehirle
svanm olduu bana haber verildi." Yahudi kadn ard. O da itiraf etti. Peygamber: "Niin
byle bir i yaptn?" dedi. O da: "Benim kavmime neler getirdiini biliyorsun! Kendi kendime
dedim ki, eer o kral ise onun errinden kurtulurum. Eer Peygamber ise bunu bilecektir" dedim.
Peygamber de onu affetti.

Bir zehirlenerek ld. Zehir, Peygamber'i de etkiledi. Zehi-rin etkisini mrnn sonuna kadar
hissediyordu. Hatta hayatnn son anlarnda Bir'in anasna dedi ki: "Senin olunla birlikte
yediimiz o zehirli kuzunun tesiri
sonucu lyorum." Bu yzden Mslmanlar Peygamber'in ehit dtne inanrlar.

Peygamber Huyey bin Ahtab'n kz Safiyye'yi -Ben Nadir bakannn kz ve ldrlen Hayber
bynn ei- kendine e seti. Bylece Yahudiyle akraba oldu ve bu yenik aznln ahsiyetini
korudu. Onlarda bu sevgi karl olarak mrnn sonuna kadar Peygamber'e bal kaldlar.

157

Vdi'1-Kur Gazvesi

Peygamber Hayber ve Fedek'ten sonra Vdi'1-Kur ve TewM m' Yahudilerine gidip aralarndaki
iliki eklini belirlemek is tedi. Fakat, Vdi'1-Kur Yahudileri savaa kalkp yenilgiye urad.
Ama Teym' Yahudileri cizye(78) zere ban yaptlar. Bylece Arabistan'n tmnde Yahudi
tehlikesinin kk ka-j zmm oldu.

Herakliyus'un Cevab

Herakliyus, Iran ile savatan zaferle geri dnyordu. ranllarn Beytu'l-Mukaddes'ten alp
gtrdkleri asl 'Ha' yerin^B brakmak maksadyla Beytu'l-Mukaddes'in ziyaretine yaya olafl rak
gelmiti. Yolu zerinde Cem'a ehrinde, Muhammed'in | mektubunu ald ve saygyla ona cevap
verdi. Gassan emirfM Muhammed'in cezalandrlmasn imparatordan istediyse de, o I kabul
etmedi.

Peygamber bu yln Muharrem aynda, deinildii gibi kzn, slam' kabul eden nceki kocas
Eb'1-As'a teslim ettiJH Bu arada da Tatib bin Ebi Beltaa, Mukavks'n verdii hediydH lerle
Msr'dan dnd. Bu hediyeler; Mariye ve irin adl iki ca-B riye, Dldl adl bir katr, Yefur
(ceylan yavrusu) adnda bfl eek ve bir aba (Msr'n z el imalat eya)'dan ibaretti. Ayrc^B
Mukavks szl bir mesaj da gndermiti: "Ben de bir Peygam ber'in zuhur edeceini
beklemekteyim. Ancak, am'dan tabii." 1

Peygamber hediyeleri kabul etti. Mariye'yi kendine e seti. 1 Hassan bir Sabit'e de, kendi sanatn
akidesi hizmetinde kullan-* mas ve de Safvan bin Muattal ile Aye'ye iftiraf79) olay sonucuM

78- Aznlklar, verdikleri yllk vergilere karlk, slam hkmetinden hi-fl maye elde etmi olurlar.

79- Ifk olaynn kaza umresi srasnda olduu ileri srlr. (Taberic.2, sJM 270).

-Safvan tarafndan- dvlmesine karlk gnln almak, yapt byk hizmetlerini takdir etmek
iin irin'i balad. Ayrca Ebu Talha Zeyd bin Sehl'in Peygamber'e balad Birha adl kk de
ona verdi.

Bu ylda (bir rivayete gre 8. ylda) Peygamber ilk defa olarak, camide iki merdivenli bir minber
yaptrd. Bundan nce caminin stunlarndan birine dayanarak halka konuma yapyordu.
Peygamber ite bu stunu -bazlarnn dediine gre-terk edip minberi setiinde, Peygamber'in
kendisinden uzaklamasndan dolay bu stun inliyordu. Bu yzden o stunu 'Henan' (inleyen)
diye adlandrdlar.

Hayber Sonras Seriyeler

Peygamber Hayber fethi sonras her zamanki dmanlarndan rahatlam oldu. Reb, iki Cemad,
Recep, aban, Ramazan ve evval aylannda Medine sakin gnler yaad. O planlad nemli
programlann gerekletirilmesini nleyen byk olaylara girimek istemiyordu. nk Zilkade ay
yaknd ve Hudeybiye bar antlamas uyarnca ilk defa kendi g ve birlikleriyle Kurey'in gzleri
nnde Mekke'ye girecek ve Kabe'yi tavaf edecekti.

Bu birka ay zarfnda, sadece etrafndakiler hakknda haber edinmek, ya da Mslmanlarla

mttefiklerine kar tecavze bavuranlar veya baz kabileleri cezalandrmak iin kk se-
riyyeler gnderiyordu. Muharrem aynda gizlice mer bin Hat-tab ile 30 kiiyi, byk ve tehlikeli
Havazin kabilesini izlemeye gnderdi. Geceleri hareket edip, gndzleri pusuya yatyorlard.
Havazinliler bundan haberdar olup katlar. mer de sava yapmadan geri dnd. Daha nce
deinildii gibi, Selem bin Akva'nm rivayetine gre, bu yl evval aynda Necd'e Ebu Bekir
kumandasnda bir seriye gnderildi. Seleme de bu seriy-yeye katlmt.

158

159

Vakid'nin dediine gre, Beir bin Sa'd bu yln aban aynda 30 kiiyle Fedek'teki Ben Murre'ye
seriyye yapmt. Ayrca Galip bin Abdullah'n, Ramazan aynda Meyfa'a'ya seriy-yesi gerekleti.
Ve Ben Murre blgesine kar, Galip bin Abdullah el-Leys'nin seriyyesi sonucu Mirdas bin Nehk,
Usame bin Zeyd ile Ensarl bir savann eliyle ldrld. Mirdas, Usame'nin kendine kar
geldiini anlaynca, "Ehedu enla ilahe illallah" diye haykrd. Fakat Usame buna aldrmayarak onu
ldrd. Bu hareket Peygamber tarafndan knand. Ayrca Ga-lib bin Abdullah 130 kiiyle birlikte
Ben Abd bin Saleb'e kar seriyye gerekletirip, koyun srs ganimetiyle Medine'ye dnd.

Beir bin Sa'd, evval aynda Cinab ve Yemen'e kar bir seriyye gerekletirdi. Bundan ama
Uyuyne bin Hsn'n tepelen-mesiydi. Bu kabile, Gatafan'n Cinab'a gelerek birlikte Medine'ye
saldrmalann istemiti. Fakat hezimete uradlar ve U-yeyne'den bir kle ldrld.

Mekke'ye Doru: Kaza Umresi(80>

Zilkade ay geldi. Hudeybiye antlamasndan bir yl gemiti. Peygamber'Uveyf bin Ezbatu'd-

Dili'yi(81) Medine'ye brakp, 2 bin kiiyle Mekke'ye doru hareket etti. Antlama gerei her biri
bir kltan baka bir silah almad. Fakat muhtemel tehlikelere kar koymak iin Muhammed bin
Mesleme'yi 100 svari ve yeteri derecede silahla nceden Mekke'ye yakn Meru'z-Zahran'a
gnderdi ve hazr beklemelerini emretti. Mslmanlar, zellikle muhacirler yedi yl sonra kendi
ehirlerine, evlerine, ailelerine, akrabalarna, yaknlarna, tandklarna, tatl ve
8~D- Onu; Ummretu'1-Sulh, Umret'l-Kaziyye (erb-i Mevahib) ve Umretu'l-

Ksas diye adlandrmlardr. (bn-iHiamc. 2, s. 370) 81- Vakidi'ye gre Ebu Ruhm'u Medine'ye
atad.

ac hatralarla karlatklan yere geri dndkleri iin ok sevinliydiler.

Muhacirler, Mekke yolunda her eyi dnyorlard; ikenceler, Ebu Cehiller, Ebu Lehebler, Utbe
b. eybeler, Umeyye bin Halefler... hepsi gitmiti. Ebu Sufyan, kans cier yiyen Hind ve Safvan
bin Umeyye henz yayordu. Bunlar Muhacirleri on yl boyunca krbalar, ikenceler,
horlamalar, kfretmeler, tehditler altnda tutmulard. Daha sonra yedi yl boyunca kendilerini yok
etmek iin defalarca Medine kaplanna dek gelmilerdi. etin yllar, Ebu Talib deresindeki can alc
ablukaya tabi tutulma, Habeistan srgn, bask ve bilahere firar. Muhacirlerin her biri yolda,
ite bu yoldan yedi yl nce Mekke'yi terk edip Medine'ye snma gnlerini dnyorlard...

Mekke'ye yaklamlard. Bilal ve Ammar her ikisi de bir noktaya gzlerini dikmilerdi Ammar: "O
gn babam ve annem, Yasir ile Smeyye ikence alnda ldrld. Bense onlan seyrediyordum"
diye dnyordu.

Buras Sevr marasdr. Muhammed ile Ebu Bekir birbirine bakt. Bu tepenin arkasnda Mekke
vadisi.... 2 bin Mslman evk ve heyecana kaplp susmulard. Peygamber bindii deveyi
hzlandrd. Buras Mekke idi, bu da Kabe...

Karda Hira bulunuyor. O kara nokta. te o maara... Yirmi yl nce o gece;

"Oku! Yaratan, insan 'alak'dan yaratan Rabbinin a-dyla oku! Kalemle reten, insana bilmediini
bildiren Rabbin, en byk kerem sahibidir." (Alak; 1-5)

Oras Ebu Talib Mahallesi'dir. Abdulmuttalib'in, Ebu Talib'in mezar ve Hatice'nin evi..

Muhammed harekete devam etti. Onca hatralar iin bir andan fazla beklemek demezdi. Onun
baka nemli ileri vard: Kabe, putlar, Kurey. O: "Lebbeyk! Lebbeyk!" diye haykrd. Cemaat da
evkli ve heyecanl bir sesle: "Lebbeyk! Lebbeyk!"

160

161

diye haykrd. Kabe'nin grnts gzya dalgalan iinde titrekti. Bazlar dayanamayp yksek
sesle alat...

Kurey, bu zor ve dayanlmaz hdise ve sahneyi grmemek iin ehri topyekn terketti.
Muhammed, Hubel kenarnda!! Kadn ve erkekler tepe zerinde ve Ebu Kubeys ve Hir danda,
Mekke evresinden sahneyi seyrediyorlar...
Abbas bin Abdulmuttalip Kurey'in ileri gelenlerinden bir gnpla birlikte Daru'n-Nedve'de saflar
halinde durup, zdrapl baklaryla sahneyi seyrediyor: Bu, Ebu Talib'in yetimi!? O Ali'dir. O da
Ebu Bekir bin Ebi Kuhafe, mer bin Hattab, Talha, Zubeyr, Sa'd bin Ebi Vakkas... ha... Halid bin
Velid, Amr bin As, Osman bin Talha...

Bunlar ne kadar da birbirlerine sargmdlar...

Peygamber kuzey tarafndan hzla Kabe'ye doru harekete geti. Abdullah bin Revaha,
Peygamber'in devesinin ipini elinde bulundurarak, gurarla recez okuyordu:

"Kafirleri tuttuklar yoldan evirdim.

Onlar vazgeirdim. Btn hayrlar Raslullah'tadr.

Ben O'nun Allah Rasul olduuna ahidim.

Ya Rabbi ben o'nun szne inanyorum."

Peygamber Mescidu'l-Haram'n kaps nnde indi. Abasna brnp, sa elini onun iinden
kararak, abucak harekete geti ve haykrd: "Allah onlara acsn. Zira bugn Allah onlara
gcn gsterecek."

Daha sonra tavafa balad. lk nce ruknu (tavaf balangcn) istilam (selamlayp) edip hervele
(hzlyrme) yapt. Ashab da onunla birlikte hervele yapt. Yeman rkne vardlar ve istilamdan
(selamladktan) sonra Haceru'l-Esved'e kadar yavaa yrd. Ashabda yavaa yrd. Haceru'l-
Esved'in se-lamlanmasndan sonra yine Daru'n-Nedve saf karsnda hervele yapt. Ashab da
kendisiyle birlikte hareket etti. ikinci ve nc tavafta ise yavaa yry yapt ve Ashab da onu
ta-kib etti.

Tavaf son buldu. Daha sonra Safa ve Merve'ye doru gittiler. Yedi defa Safa ile Merve arasndaki
mesafeyi 'Say' ettiler. Beraberlerinde getirdikleri 50 kurbanl Merve yaknlarnda kestiler.
Salarn tra ettiler. kinci gnn sabah yeniden Mes-cidu'l-Haram'a dndler.

Peygamber, Bilal'in ezan okumasn istedi. Bilal, bu clz, inat, vefal, hzl zenci, evkle Kabe'nin
atsna kp, Daru'n-Nedve saf, Ebu Kubeys ve Hira dalan zerindeki seyircilerin akn
baklar altnda Kabe putlarnn karsnda kin ve iman ateinden kaynaklanan ekici sesiyle,
cierleri aralanrcasna Mekke semasnda haykrd: Allahu Ekber, Allahu Ekber! Ehedu enl
ilahe illallah, Ehedu enl ille illallah! ('leri 's' diyordu)... Mekke deresi ve vadisi titredi.
Muhammed, 2 bin Mslmanla birlikte ilk defa olarak Kabe'de namaz kld.

Umre merasimi son buldu. Muhacirler 7 yllk bir aradan sonra kendi evlerine gittiler. Ensar
kardelerini de (ki Medine'de onlara misafir olmulard) beraberlerinde gtrdler. Mekke
Kurey'ten boalmt. Mslmanlar ehrin ar ve sokaklarnda serbeste dolayorlard.
Muhammed de bu ehirde -ki imdiki sakinleri onun en samimi dinda ve fedaileri saylrd- onun
sakinlerinin tmyle ilgilenip glyordu.

Zafer zirveye ulamt. Mekke fezas evk ve heyecan doluydu. Muhacirler kendilerini evlerinde
bulduklan iin ok mutluydular. Ama Muhammed'in evi bark yoktu. Hatice lmt, evi de
satlmt...

Meymune'yle Evlenme
Meymune, Peygamber'in amcas Abbas bin Abdulmutta-lib'in kansnn kzkardei (baldz) idi. O
evlenme hakkndaki karar kardei Ummu'l-Fadl'e, o da kocas Abbas'a brakmt. Abbas iten ie
slam'a meyilliydi. Muhammed'i de severdi. Fakat faizci ve parac (para ve servet dkn) olduu
iin, res-

162

163

men saf belirtme yrekliliine sahip deildi. Btn kendi snf-da unsurlar gibi, ikili oynuyordu.
Ne Kurey'i rahatsz etmek, ne de Muhammed'le ilikisini tamamen koparmak istiyordu. Bu yzden
siyas olmayan zararsz karclklar, sevgi gsterileriyle Muhammed'e yaklamak istiyordu. Ayn
zamanda Ku-rey'le ilikilerini de bozarak onun gibi paraperesetlerin gerek dini olan: "Madd
karlarnn tehlikeye dmemesi"ni de istiyordu.

Meymune'yi evlendirme hakkna sahip olan Abbas meseleyi Peygamber'e at. Peygamber de
Meymune'nin siyas konumu ve ailesinin statsn bildii iin, hemen kabul etti. Mey-mune;
Araplarn byk kahraman Halid bin Velid'in teyzesi, Abbas ve Hamza'nn da baldzyd. Kurey'in
byk hanedan-lanyla akrabal vard.

Muhammed dn merasimini Mekke'de yapmak ve Kurey'in tmn bu merasime davet etmek

istiyordu. Fakat son gnd o gn; Hudeybiye antlamas gereince sadece o gn Mekke'de
kalabilirdi.

Kurey'i dnne davet etmekle kendine kar kalplerinde olan vahet, dmanlk ve yabanclk
duygularn hafifletmek istiyordu. zellikle bu yeni inkilab tarafndan, hibir kar, tehdit ve
tehlikeyle karlanmayan yoksul halk kitleleri- ? nin yava yava slam karsnda yumuam
olduklarn biliyordu. Hele bu iki- gn iinde islam'a ak olmulard.

Kurey'in zehirleyici propagandalarna karlk, Muhammed'in kendilerinden daha fazla Kabe'yi

teclil (byk sayma, saygda bulunma) ettiini, kendileri gibi tavaf ettiini, Safa v Merve'ye gidip,
kurban kestiini, Mslmanlarn birbirlerin efkatli davrandklarn, yzlerinde dostluk, hayr ve
samimiyetin varln gryorlard. Ve onlar muzaffer, dmann, bakentini ele geirdikleri halde,
igalci bir ordudan beklenen fesat, ayyalk, bencillik, gururlanma, acmaszlk ve kin kusmaktan
uzak durduklarna tank oluyorlard. stelik onlarn daha fazla bar, hayr, iman ve insaniyete
varm olduklarn hisse-

diyor ve yce akn, ehrelerinde daha da belirginleip, tecelli ettiini gryorlard...

Peygamber Meymune'yi 400 dirheme nikahlad. Dn ilerini ayarlamaya baladnda Huvaytp

bin Abduluzza birka kiiyle birlikte Kurey'i temsilen gelerek dedi ki: "Sana tannan mhlet sona
erdii iin burasn terketmelisin."
Peygamber: "Benim, aranzda dn yaparak, sizleri de davet ederek, yemek yedirmemin size ne
zarar olabilir ki?" dedi. Onlar da: "Bizim senin yemeine ihtiyacmz yok; bizim yanmzdan git,
dar k!" dediler. Peygamber de aresiz Mekke'yi terkedip, klesi Ebu Raf'yi, Meymune'yi
getirmek iin Mekke'de brakt.

Peygamber erifte (Ten'im yaknlannda, Mekke'ye yedi ya da on mil uzaklkta) 16 yanda olan
Meymune'yle gerdee girdi. O Peygamber'in son kansyd.

Meymune, evlenmeden nce de islam'a meyilliydi. Peygamberle evledikten sonra, ylesine ona
tutkun oldu ki, onun lmnden sonra 50 yl daha yaad halde, Peygamber'in akn kalbinde
olduu gibi scak ve canl tutuyordu. Hatta lmnden sonra kendinin "erifte -Peygamber'le
gerdee girdii yerde- topraa verilmesini vasiyet etti.

Peygamber ve Mslmanlar, susam ahlarm doyurduklar, Allah'a, Muhammed'in risaletine

imanlar -ki kendi vaad ve szlerini tutmular, vefal dostlarna onca g, zafer ve iftihar
sunmulard- artt halde kendi ehirlerine girdiler.

Peygamber, siyas risaletinin ilk aamasn baanyla sonulandrmt. Mslmanlar; Allah'n

iradesini gerekletirmek iin kendilerini setiine, beldelerinde kk salp byyen ve alarca
egemen olan irkin, kendilerinin yaln ve keskin kllaryla kaznacana kanaat getirmilerdi.

1400 yllk bir arayla bu ayetle karlaan bizler; Mslmanlarn topluca Mekke'ye girilerini,
Kabe'nin tavafn ve umre merasimini gerekletirilmesini, zellikle Peygamber'in imamlnda
Mescidu'l-Haram'daki o grkemli namazn ikame edil-

164

165

meini, Bilal'in mezzinliini, Ali, Ebu Bekir, mer, Ammar l bin Yasir, Sa'd bin Ebi Vakkas, Talha,
Zubeyr, Abrdurrahman bin Avf, Osman, Sa'd bin Ubade, bni Mes'ud, Ebu Zer Gfar, I Selman-i
Faris... ve 2 bin Mslman'n ilk defa; Lat, Uzza, Hu- '?] bel, Naile... karsnda durmasn, hmisi
ve tapclarmn ise on- I lan, en tehlikeli ve en kinci dmanlaryla babaa brakp J ehrin
yresindeki dalara ve yksekliklere perian bir durum- j da kaarak, olaya seyirci kalmalarnn
derin ve heyecanl ma- j nasm anlayp, kavramamz pek zordur:

"ndolsun, Allah, Elisinin ryasn doru kard, Allah dilerse gven iinde balarnz tra ederek
ve ksaltarak, korkmadan Mescid-i Haran'a gireceksiniz. Allah ', sizin bilmediinizi bildi, bundan
nce, size yakn bir fetih \ verdi." (Feth; 27)

bni Eb el-Avc Seriyyesi

\ I Peygamber Medine'ye dnten hemen sonra, Ahrem bin |

Eb el-Avc komutasnda 50 kiiyi Ben Suleym zerine \

gnderdi. Fakat onlarn tm ldrld. Vkid'nin dediine ]

gre; sadece bn-i Eb el-Avc kurtulup, Medine'ye dnd.

Zeyneb'in lm

Ayn yl, Peygamber'in kz Zeynep, -Eb'l-As'n ei- Mek- | ke'den dnte ald darbeler sonucu,
uzun sre rahatsz idi, daha sonra da ld. Peygamber kznn hayatn kendisi, dini j ve mutluluu
iin feda ettiini grp lmyle karlanca i ylesine zld ki; Medine yolunda onun
(Zeyneb'in) devesini 1 mzrakla vurarak, onun yere dmesine, yaralanmasna ve bir yl sonra da
lmesine sebep olanlar, yakalandklar yerde ) atele yaklmalarn emir verdi. Fakat bir gn sonra
da: "Atele ancak atein Rabbi yakar" diye bildirip, klla ldrlmeleri emrini verdi.

SEKZNC YIL

Galib bin Abdullah Gazvesi

Ayn yln Safer aynda Galib bin Abdullah' 10 ya da daha fazla kiiyle Kedd'deki Ben Mulevveh
zerine gnderip, "onlara gece baskn yapn" dedi. Gece pek karanlkt, bardaktan boanrcasma
yamur yayordu. Mslmanlar "Amet Amet" diyerek dmana saldrarak, byk bir ganimetle
Medine'ye dndler.

Ayn yl Peygamber, Bahreyn emiri Munzir bir Sava el-Abd'ye bir mektup yazd:

"Rahman ve Rahim Allah'n adyla,

Allah'n Rasul Nebi Muhammed'den el-Munzir bin Sav'ya:

zerine selam olsun! O halde ben kendisinden baka taplacak tanr bulunmayan Allah'n hamd-u
senasn sana ulatrrm.

Yazdn mektup ve gnderdiin eliler bana geldi. unu bil ki, bizim namazmz klan, kestiimizi
yiyen ve kblemize ynelen her kim olursa olsun Mslmandr ve Mslmanlarn btn haklar
onun iin de hak, Mslmanlarn btn grevleri onun iin de grevdir. Kim Mslman olmaktan
kanrsa bu durumda o kimse cizye demekle mkellef tutulur."

166

167

Mektubu, Abdullah bin Hadram gtrd. Peygamber on larla, "Mecsiler ile evlenmemek, onlann
kestiklerini yememek, onlardan cizye almak" zere bar antlamas yapt.(82

Peygamber Amr bin As', Cifer ve bad adl Culendioul-lann slam'a davet iin Umman'a gnderdi.
Bunlarn ikisi de slam' kabul etti. Amr bin As Bahreyn zenginlerinden zekat toplayp, yoksullara
bltrd. Mecusilerden de cizye alp geri dnd.
Rebiulevvel aynda, uc bin Veheb'i 24 kiilik bir birlikle Ben Amir zerine gnderdi.
Mslmanlar dmana gece baskn yapp, byk bir ganimet elde ettiler. Her biri 15 deve
ganimetle geri dnd.

Amr bir K'b Giffar'yi(83) 15 kiiyle am yresindeki Zatu'l-Atlah'a gnderdi. Amr orada Ben
Hudaal byk bir grupla ve bakanlar Sedu ile karlap, onlar slam'a ard. Fakat om lar
cevaplarn klla verip, Amr dnda hepsini ldrdler.

Vakid (Taberi, c. 2, s. 313), Amr bin As, Halid bin Velid ve Osman bin Talha'nn mslman
olmalar ve Medine'ye gelme|| lerinin bu yln banda gerekletiini ileri sryor.

Amr bin As diyor ki: "Ahzab'n Hendek'teki yenilgisinden! sonra, benim szlerimi dinleyen
Kurey'in ileri gelenlerine yle bir neride bulundum: "Muhammed'in sultasn kaba kuvvetle
yaydn gryorum... Sizin grnzn tersine ben; Neca'ye snp, onun yannda kalalm,
derim. Eer Mu- \ hammed kavmimize kar zafer elde edip, hakimiyetini gerekletirirse, biz
Neca'nin yannda kalrz. nk ben Muhammed'in egemenlii altnda yaamaktansa, onun eli
altnda yaamay tercih ederim. Yok eer kavmim zafer kazanrsa, bizi tandklan iin hayrdan
baka bir eyle karlamayz" dedim.

82- Kur'an'n Zerdt dinine kar gr ve de Mslmanlarla Zer-dtlerin ilikisi konusunda

Bi'set'in Eiinde Dnya kitabnn birinci] cildinde birinci blm; -ran blmnde- etraflca
tartma konusu oV\ mutur.

83- Ya da "Ka'b bin Amr".

Onlar da szm kabul etti. Biz bol miktarda mein ile Neca'ye gittik. Neca, her hediyeden
daha fazla bu tip hediyeleri severdi. Tesadfen burada, Peygamber'in, Cafer ile dier Mslman
muhacirlerin geri dn ansn iletmek iin gnderdii Amr bin Umeyye ile saraydan dar
karken karlatk. Ben, dostlanma; "Bu Amr bir Umeyye'dir. Onu Neca'-den isteyelim, onu bize
devredince boynunu vuralm" dedim.

Neca'ye vardm. Karsnda secdeye kapandm. "Aferin dostum! Bana beldenden getirdiin
hediyeler nelerdir?" dedi. Bense: "Ey Kral, senin iin byk miktarda mein getirmiim-dir" dedim.

Daha sonra meinleri ona gtrdm. O da ok sevindi. "Ey Kral, ben senin yanndan ayrlan biriyle
karlatm. O dmanmzn habercisidir. Onu bana bala ki, bizim ileri gelenlerimiz ve
erafmzn ldrcsn ldrelim" dedim. Neca ylesine sinirlendi ki, kendi burnuna sert bir
yumruk vurdu ve ben burnunun krldn sandm. O anda utantan yerin dibine geerek ondan
uzaklamay diledim.

Dedim ki: "Ey Kral Allah'a andolsun, rahatsz olacan bilseydim, sylemezdim." O da dedi ki:
"Sen, Musa'ya inmi olan Ekber-i Namus'un kendisine de inen birinin temilcisini ldrmem iin
sana teslim etmemi mi istiyorsun?"

Dedim ki: "Ey Kral, o byle biri midir?" O da: "Yazklar olsun sana ey Amr! Beni dinle O'na uy?!
Allah'a andolsun O hak zeredir. Onunla tersleen yenilir. Nitekim Musa da Firavun ve ordusunu
yendi" dedi.
Bunun zerine: "Benimle slam zere biatlar msn?" dedim. "Evet" dedi ve elini uzaratak birlikte
slam'a biat ettik. Sonra dostlarma dndm. Mslmanlm onlardan gizledim. Daha sonra
Raslullah'a vardm. Halid bin Velid'in de Mekke'den Medine'ye doru hareket ettiini grdm.
Olay Mekke fethinden nce vuku bulmutu. Ona dedim ki: "Ey Ebi Sleyman, nereye?" "Allah'a
andolsun, bu adam peygamberdir. Mslman olmak iin gidiyorum." dedi.

168

169

Birlikte Muhammed'e vardk. Halid nce yanna gidip, slam zere biat etti. Daha sonra ben
yaklap: "Ey Rasulullah, I ben sana biat ediyorum, yaptm gnahlarm balaman dili-yorum
ve gelecekte o ileri bir daha yapmamaya kararlym" dedim. O da: "Biat et, slam nceleri olup
bitenleri yok sayar. \] Hicret'se nceki eyleri ortadan kaldrr" dedi.

Uhud fatihi, Arabn byk kahraman, Peygamber ve Mslmanlarn Mekke'deki gnlk

ikametlerinden etkilene- j rek, akrabalarna: "Her akl sahibi, Muhammed'in ne sihirbaz ne de air
olduunun, bilakis szlerinin Allah'n szleri oldu- unun bilincindedir. O halde her akl sahibi
onu izlemelidir" I dedi.

Bu haber Mekke'yi sarst. Muhammed ile dmanlkta babasnn mirass olan Ebu Cehil'in olu
Ikrime, vahet haberi duyar duymaz Halid'e gelip yle haykrd: "Sen yldzperest mi oldun?" O
da: "Hayr Mslman oldum" dedi.

Ikrime devamla yle dedi: "Allah'a andolsun, hi kimse senin byle olacan beklemiyordu.
Muhammed baban yaralad. Amca ve amcaolunu Bedir'de ldrd. Allah'a andolsun ben senin
yerinde olsaydm Mslman olmazdm, byle szler de sylemezdim. Kurey'in onunla sava
halinde olduunu grmyormusun?" O da : "Bunlar cahilce szlerdir. imdi hakikati anlayp,
Mslman oldum" dedi.

Ebu Sufyan da vahetle onu arp yle dedi: "Lat ve Uzza'ya andolsun, byle szler sylediin
doruysa, Muham-med'den nce seninle savarm." Halid de souk kanllkla cevap verdi: "Allah'a
andolsun, bunu istemeyenlerin aksine, o szleri syledim."

Ebu Sufyan dayanamayarak ona saldrd. Ikrime de onu bir kenara ekerek: "Halid'i slam' setii
iin mi ldrmek istiyorsunuz? Kurey topyekn onunla antlam'tr. Allah'a andolsun bir yl
gemeden Mekke halknn hepsi ona balanabilir diye korkuyorum" dedi.

Halid daha sonra, Peygamber'e birka at gnderdi. Bunun 170

ardndan da Mekke'den Medine'ye gitmek amacyla yola kt ve yolda, Amr bin As ve Osman bir
Talha'yla karlat. birlikte Medine'ye varp Mslmanlara katldlar. Osman bin Talha bin Ebi
Talha, Abdulmuttalip'den
sonra Kabe'nin perde-cisiydi (koruyucu hizmetisi). Peygamber onu Mekke'nin fethinden sonra
yine nceki mevkisine atad. imdi de Kabe'nin kilittarl Osman'n slalesinin elindedir( .

Habat Seriyyesi

Peygamber Recep aynda, Ebu Ubeyde b. Cerrah ile birlikte 300 kiilik bir birlii, Ben Cuheyne
zerine gnderdi. Mslmanlar iddetli bir ktlk ve alkla karlatlar. Balangta hurma
tanelerini teker teker yemeye altlar. O bittikten sonra ay kadar aa yapra yedilerC85).
Bazen de bineklerini kesip, yiyorlard. Derken denizden sahile byke bir balk frlad. gn (ya
da on be gn) onu yediler. Etinden bir miktarn da Medine'ye getirdiler. Peygamber de onun
etinden yedi.

aban aynda, Rifaa bin Kays ya da Kays bin Rifaa -Ben Cuem bakan- bir grupla birlikte
Cabe'ye (Medine'nin yaknnda bir yer) gelerek Kays taifesini Peygamber'e kar ha-kerete
geirmeye alt. Peygamber, Abdullah bin Ebi Hadred Eslem'yi iki kiiyle bilikte grevlendirdi:
"Ya onun kendisi ya da haberini bana getirin" dedi. Abdullah geceleyin Rifaa (ya da Kays)'m yolu
banda pusuya yatp, onu okla vurdu, kavmi de kat. Abdullah'sa onun kafasn birok koyun ve
deveyle birlikte Medine'ye getirdi. Peygamber, o ganimetlere dahil on deveyi Abdullah'a tevik
iin verdi(8 '.

84- Ahmed Sba Mekke Tarihi, c. 1, Muhammed Hamidullah, slam Pey-gamberi Franszca, s. 186.

85- Bazlar bu iddiay Peygamber'in dilinden nakletmilerdir. Fakat ben burada Taberi ve bn-i
Hiam'm szn naklettim. (Taberic. 2, s. 319; bn-i Hiam c.2, s. 374).

86- O, slam'da dman ldren ilk kimsedir.

171

Mte Seriyyesi

nceki yllardaki asker harekatlardan anlald gibi Peygamber kuzeye almaya zen
gsteriyordu. imdi kuzey kabileleri slam'a tabi olmutu, islam'n siyasi ya da manev etkinlii bu
blgede yaylm, kuzey snrlanna yaklamt. Aktr ki, Peygamber'in hareketini corafi ve rksal
snrlar durduramayacaktr. Srekli ilerleyie devam edecektir. imdi slam, Gassa snrlarna
varm, byk Hristiyanlk dnyas, gl dou R-ma imparatorluuna (Bizans'a) yaklamt.

Peygamber'i Mekke gibi, gney de megul etmektedir. Fakat din ve dahil adan nemli konumu
olan bu nokta (Mekke) dnda, Arabistan'n gneyinden Yemen'e dek dank bedev kabilelerden
baka, islam'n yayl asndan -nemli bir deer arzeden insan topluluklar yoktu. Arabistan'n
gney komusu olan Yemen ise, ok zayf ve gsz bir toplumdu.

Medine'nin batsndaysa Kzldeniz bulunuyor ve Afrika... slam'n bu yndeki etkinliini yaymak

iin harekete gemek; ok ar koullar ve saysz sorunlar szkonusu ettii iin, imdilik
demezdi. Aksine, kuzey ve douda zamann en byk medeniyetleri vard. Buradakiler hem
siyas ve asker, hem de din, kltrel, meden adan en byk ve nemli insan
topluluklar saylrd. Binaenaleyh Peygamber, i sorunlar atlattktan sonra, bu iki sper gc
dnmeli derken ister istemez bunun tam zaman gelip atmt.

Fakat bu iki byk toplum arasndaki tercih iran'dan ziyade Roma'ya yneliktir. nk, Roma
coraf adan Medine'ye yakndr. Iran ise doudadr. Bu yzden Arabistan'n batsnn en cra
noktasnda bulunan Medine'den ok uzaktr. Ayrca korkun ve ok scak Necd blgesi ile iki
dman -Iran ve Roma- imparatorluu elinde devaml el deitiren Irak'n kargaal yaps sonucu
Iran ile islam'n asker ve manev ilikisinin salanmas ok zor ve sorunlu gzkmektedir.

Roma lkesi ise Hristiyand^ Hristiyanlk, islam ile ortak zellikler tar ve uyum salayabilir,
islam'n dilini anlayabilir, islam'n kabulleni zemini, manev adan kolaydr. Halbuki Zerdt dini,
Aryan dinlerinden kaynaklanmtr. Byk Sami dinlere dayanan, kendini ibrahim mektebin bir
hareketi sayan Musa ve Isa mezhebleriyle karde olan islam ile tank deildir. Bir Hristiyann,
akisedisinin nitelikleri zerinde slahat ve dzeltmeler yaplmas sonucu, kolayca Mslman olmas
mmkndr. Fakat bir Zerdt (Mecus)'n islam' kabul edebilmesi iin, nce din dnce
yapsnda bir inklab ve deiim yaparak, itikad temellerini yok etmesi gerekmektedir. Bu yzden
grld gibi Peygamber, Mekke'yi henz fet-hetmemiken, Roma'ya doru k yapyor,
imparatoru ve onun kuzeydeki Arap kuklas Gassan emirim resmen islam'a aryor. Arka arkaya
asker hareketler, Medine ile Roma arasndaki kabileleri boyun edirerek Roma'ya gitme yollarn
oluturuyordu.

Peygamber, Haris bin Umeyr'i bir grupla birlikte, Busra kralna eli olarak gnderdi. Haris bir
Umeyr ve yanndakiler yolda, Gassan emiri urahbil tarafndan yakalanarak ldrld.
Peygamber de bunun zerine hemen harekete geti, islam'n gcn, Arap snrlarnn tesine
yaymak istiyordu.

Cemaziyyulevvel'de, 3 bin kiiyi kuzey savama seferber etti. Zeyd bin Harise'yi ordu kumandan
seti. Ve dedi ki: "Zeyd ldrlrse Cafer bin Ebu Talib, Cafer de ldrlrse Abdullah bin Revaha,
Abdulah da ldrlrse, ordu istedii kimseyi komutan olarak seebilir."

Byk bir eylem ve nemli bir i yaplmaktayd. Mslmanlar ilk defa olarak, dnyadaki iki byk
asker gten birine srtn dayam olan bir emir ile savaacakt.

Halk ise, imdiye kadar Medine'den seferber olan en byk orduyu uurlamak ve onunla
vedalamak iin dar kmt. Ve ordu klasnda onlarla vedalap selamlat. Komutanlann her
biri de Peygamberle vedalat. O da, her birini ayr ayr

172

173
vd. Abdullah bin Revaha, vedalama srasnda dayanamayp alad: "Niin alyorsun?" diye
sordular. Dedi ki: "Allah'a an-dolsun ne dnyaya am, ne de size tutkunum. Sadece Ras-V
lullah'n Allah'n kitabndan okuduu bir ayetin, atei hatrla-tm duyardm:

"Sizden cehenneme uramayacak yoktur. Bu Rabbinin, yapmay zerine ald kesinlemi bir
hkmdr."

(Meryem; 71)

Ve ben, oraya girdikten sonra nasl kacam bilmiyoru-rm." Onlar da dediler ki: "Allah sizinle
olsun. Sizi mdafa etsin. Sizi salam ve selametli bir ekilde bize geri gndersin. "(87)

ok heyecanlanan Abdullah, Allah'a ak, iman ve ihlas dolu bir sesle, O'nun ltfuna olan mitten
dolay titrek bir sesle, Peygamber'in gzlerine bakarak, her zaman iin vedalayor gibi yle bir
iir okudu:

"Sen Peygambersin kim onun hayrlarndan

Mahrum kalrsa kader onu drmtr.

Allah sana vermi olduu peygamberlerdeki gzellikleri sabit

klsn.

O Peygamberler k,i yardm grenler gibi yardm grdler.

Ben Senin hakknda iyilik gryorum.

Onlarn sana baktnn tersine bir grle.."

Peygamber: "Kadnlan, ocuklar, krleri ldrmeyin, evleri ykmayn, aalar kesmeyin" diye ikaz
etti. Ve onlar hakknda dua etti. Vedalamak iin dar kan binlerce kadn ve ocukla birlikte
Medine'ye geri dnd.

Abdullah bin Revaha, hareket halindeyken kafasn evirip, Peygamber'e uzaktan hasretle bakt.
Ve yle syledi:

87- Bu iddiaya karlk u iiri okuyor: "Fakat ben Allah'tan mafiret diliyorum ve kan dken bir
kl darbesi ya da karn yaran ve cier paralayan bir silahla donatlm iki el darbesiyle abucak
ldrleyim ki; mezarmdan geenler: "Allah bu sava erini kurtulua erdirsin" desinler."

"Hurma bahesinde ayrldm o zata selam olsun. O ok hayrl bir haberci ve dosttur..."

Ordu, am'a vard ve Maan'da konaklad. Burada, imparator Herakliyus (ya da kardei Teador)'un
100 biri kiilik bir ordu ile Belka lkesindeki Meab'a gelip konakladnn haberim aldlar. Bu arada
Lahm, Czam, Elkayn, Behra, Beli kabileleri de Malik bin Zafile bakanlnda 100 bin silahly
Romallarn yardmna gnderdiler. Bylece Meb'da 200 bin Arap ile Rum savaa hazr hale geldi.

Medine'nin kck ordusu moralini kaybetti. ki gece ve gndz Maan'da kald ve ne yapacan
dnmeye balad. Eer dmann karsndan kaarsa nasl Medine'ye dnebilir ve nasl
Peygamber'in yzne bakabilirdi? Kadnlar ne derdi? Eer dmanlar saldnrsa, 3 bin Medineli
mcahit, dnyann en silahor ve techizatl askeri olan Romallarla ve 200 bin kiilik Arap-Romal
birliinden oluan orduyla nasl baedebilirdi. Eer lmden korkmaz ehadete srt evirmezlerse,
bu dnyada slam'n btn gcn oluturan 3 bin mcahidin toptan
yokedilii Allah' sevindirir miydi? Korku ve tereddt herkesin kalbine egemen olmutu. neri
geldi: "Peygamber'e mektup yazarak, dman saysn iletelim; ya bize yardmc gnderir ya da bir
emir verir ve biz de onu uygularz."

Abdulah bin Revaha - kl ve iir adam, Medine'de olduu gibi ehadete can atyordu- kalkp,
iirin fesahat ve gzelliini tayan, iman gc konutu: "Ey kavim! imdi kt saydnz ey iin
yola ktnz, o da ehadeti istemektir. Biz halkla, g ve say okluu zerine savamyoruz. Biz
Allah'n bizi aziz kld dinine dayanarak, bu gle donanm olarak savayo-ruz. Haydi ileri!
Ancak iki iyilikten biriyle karlarz: Ya ehadet! ya zafer!"

Abdullah'n bu szleri ylesine etkili oldu ki, topyekn sava iin kalktlar. Abdullah'n ruhlara
indirdii iir krbalaryla korku, geveklik ve tereddt kalplerden siliniverdi. Ve Mslmanlar
lme koarak gittiler.

174

175

Mslmanlar, Belka kylerinden birisi olan Mearif te, Rum ordusunun kendilerine yaklatn
grdler. Fakat orasn savaa uygun bulmadklar iin Mte kynde mevzilenip, hemen
saflatlar. Sa kola Ben Uzreli olan Kutbe bin Kata-de'yi, sol kola Ensarl olan Ubade bin Malik'i
komutan tayin ettiler.

Zeyd bin Harise, Peygamber'in bayran dalgalandrd ve imek gibi dman ordusuna iniverdi.
Mcahitlerin her biri de, karanlklarda kayan yldz gibi dman ordusuna dald. Bir anda
Mslmanlar ok yamuru gibi, 200 bin kiilik Rum ordusunun kalbinde kayboluverdi. Dmann
kalabalk ordusunca kuatldlar. Mslmanlann hepsi de "daha iyi bir biimde lmek" iin alp,
hayret verici kahramanlklarda bulunuyordu.

Zeyd bin Harise, ordunun yiit ve yrekli komutan, mzraklarn amansz darbeleriyle lin edildi.
Peygamberin bayra dmek zereyken Ali'nin 33 yandaki kardei (Ali'den 10 ya bykt)
Cafer bin Ebi Talip -seneler sonra Habeistan'dan srgnden yeni dnmt- jkartal gibi frlayp,
bayra kapt ve saldrya geti. Dman yeni bayraktar her taraftan kuatt. Cafer lmle kar
karya kalnca atndan inerek onu, dmann eline dmemesi iin kovalad(88) ve yayan olarak
savaa devam etti. Kllar her taraftan inmeye balad. O, Peygamber'in bayran darbeler
yamuru altnda dalgalandrd halde kahramanca kl sallyordu ve yle diyordu:

"Cennet ne gzeldir, ona yaklamak ne hotur,

Onun iecei temiz ve souktur.

Rum ise Rumdur, onun azab yaklamtr, .,

Savata onlann darbeleri bana ait olsun."

Dman, bayran indirilmesine alyordu. Cafer'in sa eli dt. Klc atarak, hayret verici bir
maharetle sayra sol elile kaldrd. Sol eli de koparlnca bayra iki kolu arasnda tuttu.

88- "Agareha" drt el ve ayan klla vurdu. Bir rivayete gre ayak ve bilek arasndaki sinirleri
kopard.

Abdullah bin Revaha hazrla geti. Cafer ikiye blnd... Abdullah bayra kapt ve rzgar gibi
baka bir noktaya hareket etti.

Mslmanlar lmn acmasz orayla yerlere dklyordu. Kahramanlann tmnn fazla bir
zaman gemeden kan iinde sakinleecekleri grlyordu. Abdullah bir kenara ekilerek
dnmeye balad. "Ne olacak? Zafer iin hibir mit bulunmayan bu artlarda lmemek daha iyi
deil mi?..." Tereddt bir dalga gibi kafasndan geip, vcuduna egemen oldu ve kendi kendisine
yle dedi:

"Ey can kasem ettim; elbette ineceksin, Muhakkak ya ineceksin yoksa zorla inersin. nsanlar
barrlarsa ve toplanrlarsa ve alarlarsa sana Ne oluyorki seni cennetten holanmaz gryorum.
Huzur ve skunlu zamanlarn da epey oldu. Sen ancak eski bir su krbasnda azck bir susun." Ve
Zeyd ile Cafer'in sonunu dledi: "Ey nefs, eer katledilmezsen lrsn, Bu yle bir lm ateidir
ki ona girmi durumdasn. Temenni ettiin eyler sana verilmitir.

Eer o ikisinin yaptklarn yaparsan amacna ulamsn demektir."

Atndan indi. Amcasnn olu etli bir kemii ona uzatarak yle dedi: "Al ye ve g kazan, sen
grmek istediin eyi grdn." O da kemii alarak azna soktu kemirdi. Bu arada klann sesini
ve savalarn sesini duyup, sinirlice kendi kendine seslendi: "Sen hala yayorsun!"

Kemii hiddetle frlatp, yerinden kalkt. Klca sarlp atna bindi ve ok gibi dmann kalbine dald.
Kahramanca savap ldrld.

Bayrak daha sonra Sabit bin Akrem'in eline getil89). O,

89- Ya da Ergam (Taberic. 2, s. 321) ki, sanyorum Argam'n deitirilmi ^eklidir. O Ridde
savanda, onbirinci ylda ve bir rivayete gre de oni-kinci ylda ldrld. (tiab, Mevabidve bn-i
Hiam)

176

177

yle dedi: "Ey Mslmanlar kendi aranzdan birini sein." Mslmanlar: "Sen ol" dediler. "Ben bu
iin ehli deilim" dedi. Daha sonra Halid bin Velid komutan seildi(9W.

Arabi'n nl kahraman, yeni mslman olmutu. Mslmanlar zerine ektii kllara karlk,
byle bir savaa gnll olarak katlmt. Kahramanln pek etkisi bulunmad anlarda bayra
eline geirdi. Ordusunu iftihar verici bir lmden baka bir son beklemiyordu.
Sava baarsz bulan Halid geceyi beklerken ihtiyatl atmalara giriiyordu... Geceleyin iki ordu
sakinleiyor ve dinleniyordu. Halid, ordusunun byk bir ksmn uzun saflar halinde cephe
arkasna gnderdi ve yarn sabah grltl ve sesli bir ekilde cepheye komalarn emir verdi.

Ertesi sabah Rumlar, Medine'den byk miktarda yardm birliklerinin geldiini sandlar.
Mslmanlann kl gcne tank bulunduklar iin sava yapma konusunda tereddde kapldlar ve
saldmya gemediler. Mslmanlarn saldrsn beklediler. Halid'in saldrya geme niyeti
olmadna gre fiilen sava bitmi oldu. Ve Halid Medine yolunu tuttu. Bu hileyle 3 binden az
Mslman 200 bin Rum ve Arap savann elinden kurtarm oldu.

Peygamber Medine'de halka, ordusunun kaderi hakknda bilgi verip yle dedi: "Bana ulaan
haberlere gre, bayra Zeyd tam ve savaarak ehit dmtr. Daha sonra Cafer bayra ele
alm ve savaarak ehit dmtr..."

Peygamber sustu. Ensar'n ehresi deiti. Ensarl olan Abdullah bin Revaha'nn kt bir ey
yapm olduunu sandlar.

Peygamber'in suskunluu devam etti ve daha sonra: "Abdullah bin Revaha bayra gsleyerek
savaa devam edip, ehit dmtr" dedi. "Bunlar (ehitler) uykudaki kimsenin ryalan gibi,
altndan yataklar zerinde bana gsterildi. Ben

90- Taberan'nin Ebu el-Yasr'den naklettii rivayete gre diyor ki: "Ben bn-i Revaha'nn
ldrlnde sonra bayra alp, Sabit bin Akrem'a verdim, o da onu Halid'e verdi. (Mevahib
erhi)

Abdullah bin Revaha'nn kkn dierlerininkine nazaran eri bulup: "Bu ne?" diye, sordum.
Bana dediler ki: "O ikisi arpmaya hemen gitti. Abdullah bin Revaha ise, bir sre bekleyip daha
sonra gitti."

Peygamber bu savan sonuna, zellikle Cafer'in lmne ok zld. Cafer'in islam yolundaki
srgnlere, eziyetlere gs germesi, fedakarl, vefas... mslman Muhacirlerin Habeistan'a
hicreti srasnda onlara bakanlk etmesi, Neca'nin saraynda islam'n ve Muhammed'in yiite
savunmasn yapmas... Mte'de sadakatle canm feda etmesi. Btn bu zorluklara tahamml
etmesine ramen, bir nasib alamamas... 15 yllk srgn hayatndan dnnden sonra, sadece
birka ay Medine'de kalabilmesi (Hayber fethi srasnda Habeistan'dan dnmt), dostlanyla
birlikte hr bir hayattan fazla bir pay alamamasn hatrlad. zellikle onun genlii, onunla
akrabal gibi faktrler Peygamber'i Cafer'in lmnden dolay ok zmt. yle ki, yksek sesle
alyordu.

Cafer'in ehadet haberini duyunca, onun evine gitti. U-meys'in kz, Cafer'in ei diyor ki: "Ben
ocuklarm ykayp, stlerini temizleyip, salanna gzel koku srmtm. Peygamber bize gelerek
"Cafer'in ocuklarn bana getir" dedi. Ben de onlan ona gtrdm. ocuklann okad ve iki
gzn yalar kaplad. "Ya Rasulullah, anam ve babam sana feda olsun. Niin alyorsun?" diye
sordum. "Cafer ve dostlarndan bir haber mi edindin?" Dedi ki: "Evet, bugn ldrldler."
"Hemen kalkp
alamaya baladm. Kadnlar da topland. Raslullah'sa kendi evine giderken: "Cafer'in ailesini
unutmayn, onlara yemek piirin, onlar bakalanmn acsn ekmekteler" diye ikazda bulundu.

Zeyd bin Harise'nin kznn zntsnden dolay titrediini ve kendine doru geldiini gren
Peygamber, ona doru hareket edip, elini omuzlan zerine koydu. Teskin edici szler sylemeye
altysa da beceremedi ve alamaya balad, yle alyordu ki, omuzlan titriyordu.

178

179

Mslmanlar, Peygamber'in bu kadar rahatsz ve zgn luuna hi rastlamamlard. O, ileli

hayatnda pek az alamt. Bu nedenle onun alayna hayret ettiler ve aknlklarn -
gizlemeyip sordular. Peygamber de dedi ki: "Bu gzyalan dost ve sevgi gzyadr ve dostlarn
yitirilmilii iindir."

Cafer'in ikiye blnm cesedini Medine'ye getirdiler. Mte ordusunun geri dnnn nc
gn onu topraa verdiler. Peygamber: "Artk Cafer'in lm iin alamayn, nk Allah ona iki
kolu yerine iki kanat balad. O da Cennet'te umaya balad (Cafer-i Tayyar)" dedi.

Ordu Medine'ye yaklat. Peygamber bineine binip, Ca fer'in yetimini de nnde oturttuu halde,
bykl kklt Medine halkyla birlikte karlamaya kt. Halk ok sinirliyd' Kadnlar hatta
ocuklar bile, zafer elde etmeden geri dnen orduyu knayp yeriyordu. Ordu da sakin ve zgn bir
ekilde cemaate yaklat. Halk da konuup, zerlerine ve askerlerin yzlerine, toprak serpiyor ve
yle hayknyorlardi: "Ey Firariler (Kaaklar)! Allah yoludan m firar ettiniz?" Peygamber'se halk
sakinletirmek iin yle diyordu. "Bunlar furrar (kaak) deil, kerrar (tekrar hamle yapc)dr
inallah."

, Ordu kendilerini firari olarak nitelendiren kadn ve ocuklarn feryattan arasnda ehre girdi.
Mcahitler, zgn ve uta-' narak kendi evlerine gittiler. Halktan ekindikleri iin evden dar
kmyorlard, hatta namaza bile katlmyorlard. Peyi gamber'in ei Ummu Seleme, Seleme bin
Hiam'n karsna: "Niin ein, Peygamber ve dier Mslmanlarn namazna katlmyor?" diye
soruyor. O da diyor ki: "O dan kamyor, nk dar kt zaman halk: "Ey firariler, Allah
yolundan m firar ettiiniz?" diye zerine varyorlar. O da aresizlikten oturup, dar kmaktan
korkuyor."

Selasil Seriyyesi

Arka arkaya zaferlerle karlaan ordunun gururu zedelen

misti. Halk kitlesinin mcahidlere olan salam ve byk iman sarslmt. Darda da Halid'in
semeresiz dn yenilgi saylyordu. nk, "muzafferce geri ekili" taktiinin bulucusu olan
Halid'in bu eylemi o
gnlerde iyice anlalmyordu. Mslmanlarla mttefik kabileler veya dindalar morallerini
kaybetmilerdi. Dmanlar da kstahlamt. slam'n asker egemenliinin kl altndaki kin
ateleri her taraftan ykselmeye balad. Kurey'in ve dier muhalif kabilelerin ard niyetli
elebalar, Mte ordusunun dnn byk bir yenilgi olarak propaganda ettikleri iin, bu
atelerin bir araya toplanp Medine'yi rahatsz etmeye balamasndan korkuluyordu.

Peygamber'in her zaman izledii "her yenilgi sonras yeni bir saldr dzenleme" taktii gereince,
Mte olaynn brakt olumsuz etkileri gidermek iin yeni bir gvde gsterisine bavurdu.
Cemaziyelahir'de, Halid'in dnnden "birka hafta sonra, Amr bin As' 300 kiilik en profesyonel
savalarla birlikte, Medine'ye kar saldn komplosu dzenlemekte olan Ben zre zerine
gnderdi. Amr bin As'm annesi Ben Uzreliy-di. Peygamber Amr bin As' ordu komutanlna
seerek dmanl dostluk ve bara dntrmek, dman saflarnda ikilik kartmak ve
muhtemelen onlann gcnden de yararlanarak am'a kmak, Mte yenilgisine karlk vermek
istiyordu.

Amr, Czam beldesinde (am'da) Selasil suyu banda dmann byk gcyle karlaarak,
Peygamber'den yardm istedi. Peygamber. Ebu Ubeyde bin Cerrah ile birlikte, Muhacir ve Ensarn
byklerini; Ebu Bekir ile mer dahil, Amr'n yardmna gnderdi. Amr, yeni Mslman olmutur
ve henz, cahili bencillikler, hamlklar ve gururlar, gen imanndan daha canl ve diridir. Ebu
Ubeyde eitilmi sahabedir. slam'la yorulmutur. Kolayca kendisinden ve bencilliklerden
vazgeer. ok yiit ve ar bal biridir.

Peygamber'in tahminleri, iki komutann ilk karlamas zerine doruland. Ebu Ubeyde varr
varmaz Amr: "Sen yardmc olarak gnderildin, komutan benim" dedi. Ebu Ubeyde

180

181

de: "Peygamber birbirimizle mnakaa yapmayalm diye ikaz etmitir. Sen benim emrimi
dinlemezsen, ben sana uyarm" dedi. yle de yapt. Amr orduyla birlikte namaz kld. 500
Mslmanla dmana saldrp, zafer elde ederek geri dnd.

Mekke'nin Fethi

imdi, Mekke fethi iin her ynden zemin hazr bulunuyordu. Peygamber glenmitir. Arap
kabileleri kl gc veya antlamayla slam'a tabi olmutur. Yahudi'nin kk kaznmtr, ya da
tamamen Mslmanlarn avucundadr. Mekke de byk bir zaaf ve perianlk iindedir. Ebu Cehil,
Utbe, Velid ve eybe, Umeyye bin Halef, Munebbih, Amr bin Abd-i Vudd Mslmanlarca
ldrlmtr. Ebu Leheb de lmtr. Uhud fatihi Halid bin Velid, uyank ve etkin bir zekaya ve
ahsiyete sahip olan Amr bin As,
Kabe'nin perdedar, Kurey ordusunun bayraktar Osman bin Talha slam' kabul etmitir. Ebu
Sufyan, Ikrime ve Safvan bin Umeyye'den baka bir kimse kalmamtr.

Mekke'nin en sekin ehresi olan Ebu Sufyan, geri uyank ve iini bilen bir tccar, st tabakadan,
etkin, ok kurnaz bir ahsiyettir. Fakat pek derin deildir; stn zeka ve uyankl, dar bir
ereve iinde hareket etme olana bulmutur. Uzak bir gelecei gremiyor. Sorunlann ok
boyutlu derinliklerini incelemekten, salam ve geni bir plan kurmaktan acizdir. -zellikle sava
ilerinde ham ve sabrsz biridir. Zorluklar karsnda abuk kendini kaybeder. Uhud ve Hendek'te
onu iyice tanyabildik. Genellikle ticar bilin ile siyas zeka, zellikle rehberlik potansiyeli ve
asker komutanlk gc pek az olarak bir kiide toplamr. Bu nedenle byle bir kimsenin; derin bir
siyaseti, gelecein ne olduunu kestiren usta bir kumandan, fevkalade bir rehberiyet
potansiyeline sahip olan Muhammed karsnda dayanabilme olanan bulamayaca kesindir.

Mekke halknn psikolojik durumu, Peygamber'in pepee

amansz asker, siyas, ekonomik darbeleri altnda, zellikle o-nun dnsel ve propaganda
hareketi karsnda lin edilip bozulmutur. Genel olarak Mekke, gl cazibesi olan, dnceleri
seferber eden, halka hedef sunan, hareketli, heyecanl, ortak bir slogandan yoksundu. "Din ve
mezheb detler"e, "ypranm sosyal ve kavm gelenek ve detler"e dayal bir direniin; yapc,
devrimci, odunlara ate dercesine dnce ve duygular kaplayan bir dncenin saldrs
karsnda varlk gstermesi beklenemezdi.

Mekke halk, yirmi yl boyunca her gn Muhammed'le yzyze kaldklarndan ve devaml onun
dnce ve eylemleri hakknda konutuklarndan dolay Onu iyice tanmlard. Bu uzunca srede
yava yava Onun szlerine alm ve Onun baz dnce ve hareketlerinden etkilenmilerdi. Ona
kar dmanlklar azalmt. zellikle halk kitlesi; herkesi eitlie aran, kendine yaptklar
eziyet ve zulme karn, Mekke halkna madd yardmda bulunan, sevgi besleyen Muhammed'in
etkisi altnda kalmtr.

Peygamber, Mekke'nin kolayca teslim olacan, ciddi ve kanl bir direniin olmayacan, henz
kendisi karsnda ruhen teslim olmayan Kurey'in de kendisine tahamml edeceini biliyordu.
Mekke'ye egemen olma, Kabe'yi kurtarma, yirmi yl boyunca putlara kar yapt mcadele
sonucu onlar krabilme, kendi kavmi iindeki en byk irk ssn yok etme gibi byk arzusunu
gerekletirebilmenin zaman gelip atmt.

Bu yoldaki en byk ve tek engel, Hudeybiye bardr. Muhammed de her zamanki gibi ahdine
baldr. Fakat bu engelin de pek srmeyecei kesindir. Tarih; bir "kimse"nin ya da "d-nce"nin
zaferine karar verirse, nceden btn engelleri onun yolu zerinden kaldrp, her trl hareket
olanan onun iin oluturur. Hatta dman da, krkrne kendi eliyle yolu dzlemesine zorlar.

Peygamber; Hudeybiye antlamasnn Kurey tarafndan bo-

182

183

zulmamas halinde Mekke'ye kaldramayacan biliyor. nk o bar antlamasn on yl iin

imzalamt. Bu nedenle, Mekke fethi pahasna olsa bile, kendi ahdini bozmas O'na yakmaz.
Dier taraftan ise Kurey, kendi bamszln srdrebilme-' sini bu antlamann varlnda
grp, onu korumaya ve Muhammed'e bir ak vermemeye alyordu.

Muhammed mescidde oturmutu. Aniden, Amr bin Salim acnacak ve perian bir durumda
Peygamber ve onunla birlikte olan Mslmanlarn karsna dikilip, antlamann ayaklar altna
alndna dair yle bir haber iletti(91).

"Ey Rabbim, ben Muhammed'den bizim babamzn ve

Onun kadm babasnn andlamasn taleb ediyor ve

Onu hatrlyorum.

Siz ocuklar biz ise douranla/93 olmutuk.

Biz sana teslim olduk, el kaldrmadk3.

O halde yardm et, Allah seni hazr bir yardma

Kavutursun.

Allah'n kullarn ar ki yardma gelsinler.

Onlann iinde Rasulullah gazaplanr.

Eer ondan boyun eme istenirse yz kararr.

Birok asker iindeki kpkl (kabarm) deniz gibi akar.

Eer Kurey seninle anlatklar vaade muhalif durur,

Ve senin tekidli misakn bozarlarsa

Ked de benim iin gzetleyiciler klarlarsa

Benim hi kimseyi armadm zannederlerse,

Onlar daha zelil ve sayca daha azdrlar,

Ve onlar bizi uyurken Vetir'de gece bastlar

Ve bizi rku ve sucud ederken katlettiler"

91- bn-i Hiam c. 2, s.394.

92- Ben Abd-i Menaf (Muhammed'in soyu)'n anas Huzaa'dandr.

93- Aslemna, Selm'in trevi, nk bunlar henz Mslman olmamlad. , (Sheyl) "El
kaldrmadk" yani son beyitten anlaldna gre onlardan bir grup Mslman olup rku ve "sucud
(secde) halindeyken ldrlmt.
94- Savaa hazr.

95- Mekke'ye yakn, Huzaa'ya ait pnar.

Peygamber Mekke yolunun kendisi iin aldn grnce kararl bir ekilde yle dedi: "Amr bin
Salim, yardm olunacaksn."00

Daha sonra bir bulut parasn gstererek yle dedi: "Bu bulut Ben K'b'n yardm iin yamaya
balayacaktr."

Budeyl bin Verk bir grup Huzaalyla birlikte Mekke'den gelerek ikayette bulunup, olay
Peygamber'e anlatt.
Ben Huzaa ve Ben Bekr Hudeybiye antlamas srasnda ilki Peygamber'le dieri ise Kurey'le
ittifak kurmutu. Bu iki kabile cahiliyyeden beri birbirine kinle bakyordu. Birbirlerinden baz
kimseleri ldrmlerdi. Huzaallar slam ncesinde Ben Bekr'li Esved bin Rezen'in evladn
ksas iin ldrmlerdi. Sonralar Muhammed ve slam meselesi ortaya ktnda herkes bunlarla
megul olduu iin kabilesel hesaplamalar durmutu. Hudeybiye baryla Huzaallar
Peygameber'le ittifak kurdu. Ben Bekr ise, Kurey'le birleti. Bu iki kabile arasnda ister istemez
kincilik ve atma olana kayboldu. Fakat kalb-leri olduu gibi kinle doluydu. Ben Bekr, ileri
gelenlerinden olan kiinin intikamn Huzaallardan alma frsatn kolluyor-du.

Mte sava haberi, Mekke'de abartlarak yayld. Peygamber'in dmanlar, kuzeydeki bu

baarszln Peygamber'i dize getirmi olan byk bir yenilgi olarak gsterdiler. Bunun sonucu
Mekke halk slam ve Peygamber'in mttefiklerine kar dmanlkta kstahlap, cesaret
kazandlar. Ben Bekr ise, Hudeybiye bar artlarna aldrmakszn, Ben Huzaallar'dan intikam
alma frsatn deerlendirdi. Kurey'in elebalar, Peygamber'in mttefiklerini sktrmak iin
zeminin elverili olduuna kanaat edip, Ben Bekr'i krkrtarak, onlara silah verdiler.

Ben D11 Nevfel bin Muaviye Dl, kendine bal bir grup Ben Bekrliyle Mekke'nin aa
ksmnda, Ben Huzaallara ait

96- htiablden naklen: "Ben Ka'b'a yardm etmezsem Allah yardm etmesin."

184

185

Vetir suyu banda Ben Huza'ya geceleyin baskn yapp, Menbe adl bir erkei ldrdler. Ayn
gecede krime bin Ebu i Cehil, Safvan bin Umeyye, Sheyl bin Amr (Hudeybiye bann I imzalayan
Kurey temsilcisi) svari olarak kendi yzlerini ka- I patp, kleleri ve Nevfel ile birlikte Ben
Huzaallara gece bas- I kn yaparak onlan "Harem"e kadar kovaladlar. Burada Ben Bekrliler
Nevfel'e dediler ki: "Biz Allah'n Harem'ine girmi bu- | lunuyoruz. Allah'n!" O da dedi ki: "Bu
byk kelime! Bugn bu Harem'de Allah yoktur. Ey Ben Bekr, kannz aln! Canma andolsun ki
siz, Harem'de hrszlk yapyorsunuz da kannz 1 (kannzn intikamm) almyor musunuz?"

Hudeybiye bar antlamasnn ayaklar altna alndn ve Kurey arasnda hayatlarn tehlikede
gren Ben Huzaallar Mekke'ye gelerek korkularndan Mekkeli Budeyl bin Verk ve Rafii'nin
evlerine sndlar.

Hudeybiye antlamasnn bozuluu Mekke'de alenen aa kt. Ahzer bin Laet bir iirinde resmen
Kinane ve Huzaa arasndaki savatan sz edip, Huzaallann hicvini yapt: "Bizler, | Ben Kb',
zilletle Budeyl ve Ralii'nin kulbesinde, zelil bir kle gibi tutsak ettik ve onlan kei gibi keseceiz."
Ben Huzaa'nn dier temsilcileriyle birlikte gelen Amr ve Budeyl, Peygamber'in keskin ve ksa
cmlesi: "Amr bin Salim, yardm olunacaksnz" szn alarak geri dndler. Kurey'in zellikle
muhafazakar ve geleneki dnen ileri gelenleri antlamann ayaklar altna alnmas zerine
dehete kaplp, hemen Ebu Sufyan' Medine'ye gndererek, antlamann salama alnmasn,
hatta zamannn uzatlmas iin Peygamber'le grmesini istediler70.

Ebu Sufyan acele Mekke'den hareket ederek, Usfan'da Budeyl bin Verk'yla karlat ve
Peygamber'e ikayete gittiini hissetti ve sordu: "Nereden geliyorsun Budeyl?" Budeyl: "Huzaa ile
birlikte bu sahil yaknndaki vadideydim" dedi. Ebu Suf-

97- Antlama sresinin (on yl deil) iki yl olduu grn bu olay glendiriyor.

yan: "Muhammed ile grmedin mi?" dedi. O da: "Hayr" dedi. Ebu Sufyan Budeyl'in gidiinden
sonra onun devesinin d-klarndaki hurma ekirdeklerini inceleyip, onun Medine'den geldiini
anlad. in zorlatm grd. Hzla Medine'ye varp, dorudan Peygamber'in ei ve kendi kz olan
Ummu Habi-be'nin evine gitti. Ummu Habibe, Habeistan muhacirlerinden-di. Cafer ve dier
muhacirlerle birlikte Hayber fethinden az nce Medine'ye dnmt. Peygamber, Ebu Sufyan ile
dmanlnn zirvesinde iken Ummu Habibe'yle evlenip, onun damad olmutu. Bu ok derin
anlaml bir evlilikti. Ebu Sufyan kznn evine girdi ve dorudan Peygamber'in yata zerine
oturmak istedi. Ummu Habibe hemen yat toplad. O da dedi ki: "Kzm, bu yata benim iin
hogrmedin mi, yoksa beni bu yataa uygun mu bulmadn?" O da: "Hayr... bu, Rasulullah'n
yatadr. Sen ise mrik ve necis birisin, Rasulullah'n yata zerinde oturmam istemedim" dedi.

Ebu Sufyan sinirli bir ekilde kalkt. Seneler sonras kznn byle sert ve souk davranndan
alnarak, onu terk ettii srada yle dedi: "Allah'a andolsun kzm, benden (uzaklatktan sonra)
sana bir er demitir (aklna bir darbe inmitir)." O, daha sonra camiye gidip, Peygamber'le
dorudan konumak istedi. Peygamber konumalan ve sorularnn tmn cevapsz brakt. Ebu
Bekir'e gitti: Peygamber'le kendisi hakknda grmesini istedi. Ebu Bekir: "Byle bir ey
yapamam" dedi. mer'e gitti. mer de: "Ben mi sizin iin Rasulullah indinde arabulucu olaym?
Allah'a andolsun, eer bir kanncadan baka bir yardmc bulamasam da sizinle savarm" dedi. Ali
bin Ebu Talib'in evine vard. Ftma da oradayd. Kck ocvklan Hasan da anasnn karsnda
oynuyordu. Ebu Sufyan dedi ki: "Ey Ali, senin, bu kavimden daha fazla bana muhabbetin vardr.
Ben bir dilek iin sana gelmiim. Geldiim halde terslenerek geri dnemem, Rasulullah indinde
bana efaat et." O da dedi ki: "Yazk sana ey Ebu Sufyan! Allah'a andolsun. Rasulullah bir ie
karar verirse, biz o konuyla ilgili onunla konuamayz."

Ebu Sufyan acnacak bir hal ile Fatma'ya yz evirip yle

186

187

dedi: "Ey Muhammed'in kz! Bu kck oluna, "beni halk arasnda korusun ve hayat boyu
Arabn ba olsun" diye syle." Fatma da: "Allah'a andolsun kimse Raslullah' zen eye kar
eman vermez" dedi. Ebu Sufyan tekrar Ali'ye dnp, yle dedi: "Ey Ebu'l Hasan, bu gidiat ile
iimin zorlatn gryorum. Benim iin bir are yolu bul." O da dedi ki: "Allah'a andolsun senin
iine yarayacak bir ey bilmiyorum. Fakat sen Beni Kinane'nin bysn. Kalk halka eman
verdiini syleyip kendi beldene geri dn." O da: "Bu iin bir yarar olduunu sanyor musun?"
dedi. Ali de: "Allah'a andolsun ki hayr... Fakat, senin iin bundan baka bir k yolu bilmiyorum"
dedi. Ebu Sufyan kalkp mescide gitti ve: "Ey halk, ben size aman veriyorum" dedi ve daha sonra
devesine binip Mekke'ye hareket etti.

Kurey, "Orada ne haber var? diye sordu. Ebu Sufyan yle dedi: "Ben Muhammed'le konutum. O
ise benim sorumun cevabm vermedi. bni Ebi Kuhafe'ye gittiimde ondan da bir hayr grmedim.
bni Hattab'a gittim, onu dmanlarmn en kts buldum. Daha sonra Ali'yle grtm. Onu
dierlerinden daha yumuak huylu buldum. O benim bir i yapmam istedi, ben de o ii yaptm.
Fakat bir yarar olup olmadn bilmiyorum." Onlar da: "Sana ne yapman nerdi." diye sorunca
dedi ki: "Halka eman verdiimi ilan etmemi istedi." Dediler ki: "Peygamber buna izin verdi mi?"
"Hayr" dedi. Onlar da: "Yazklar olsun sana, Allah'a andolsun bu adam seni daha fazla oyalamak
istemitir. Bu iinin bir yarar yoktur." O da dedi ki: "Allah'a andolsun, bundan baka bir yol
aklma gelmedi."

Medine'de kimse hazrlanan plandan haberdar deildi. Peygamber aniden genel seferberlik ilan
etti. Mttefik kabilelere "gelin" diye haber verdi. O kabileler de byk gler gnderdi. O gne
kadar Medine byle byk bir orduyla karlamamt. Fakat kimse henz olaydan haberdar
deildi. Ebu Bekir, kz Aye'nin evine gitti. Peygamber'in sefer malzemelerini topladn grd.
Dedi ki: "Kzm, Rasulullah m sefer malzemelerini topla dedi?" Aye: "Evet, sen de sefere
hazrlan" de-

di. "Nereye gidecek? bilmiyor musun?" diye sorunca, "Hayr, Allah'a andolsun ki bilmiyorum" diye
cevap verdi. Ordu harekete hazrland. Peygamber Mekke'ye gideceklerini aklad. Halk ok
almaya ve hazrla gemeye davet etti ve yle dedi: "Allah'm! Kurey'i casus ve
ispiyonculardan yoksun brak ki, onlar gafil avlayabilelim."

Peygamber, bu arada bir kadnn Mekke yolunda olduunu, Hatib bin Ebi Belta'nn Kurey'e yazd
gizli mektubu gtrd haberini ald. Ali ve Zubeyr'i konuyu aratrmaya gnderdi. Kadn "Hah"
baheleri yaknnda bulup, ykn aradlar, bir ey bulamadlar. Ali serte kadn uyard ve ona:
"Allah'a andolsun, Raslullah'a yalan sylememiler, bize de yalan sylenmemitir. Ya o mektubu
ortaya kanrsn, ya da seni rlplak soyunduracaz!" dedi. Kadn Ali'nin ciddi olduunu
grnce: "Yzn
evir!" dedi. Ali yzn evirdi ve kadn rlm salarn aarak, arasndan mektubu karp Ali'ye
verdi. Ali de mektubu hemen Peygamber'e iletti. Peygamber Hatib'i arp: "Seni bu ie zorlayan
nedir?" diye sordu. Hatib yle dedi: "Ya Rasulullah, Allah'a andolsun ben Allah ve Raslne
inanyorum, inan ve imanm deimemitir, fakat o kavim arasnda aile ve akrabam yoktur. Buna
karlk kadn ve evlatlarm onlarn elindedir, ben onlan korumak ,iin bu ii yaptm." mer: "Ya
Rasulullah, Allah akna onu bana brak ki boynunu vuraym, bu adam mnafktr" dedi.

Hatib, Muhacirlerin ileri gelenlerinden ve Bedir Ashabm-dand. Peygamber dedi ki: "Ne biliyorsun
mer? ayet Bedir ashabna Allah: "istediiniz herhangi bir ii yaparsanz yapn ki ben sizi
balarm" diye sylemi olabilir." Bu ayet Hatib'in yapt ile ilgili indirildi:

"Ey insanlar! Benim de sizinde dmannz onlar dost edinmeyin... brahim ve onunla beraber
olanlarda, sizin iin uyulacak gzel bir rnek vardr. Onlar milletlerine yle demilerdi' "Biz
sizden ve Allah 'tan baka taptklarnzdan uzaz; sizin dininizi inkr ediyoruz; bizimle sizin
aranzda yalnz Allah'a inanmanza kadar ebed

188

189

dmanlk ve fke ba gstermitir." (Mumtehine; 1,4)

Ordu gmen kular gibi hzla gneye doru akna balad. Yol stndeki kabileler her taraftan
onlara katlyordu. Ordunun grkemlilii menzilden menzile artyordu. Muhacirlerle Ensar, zafere
duyduklar gvenden dolay sarho gibiydiler. Bu defa Hudeybiye bar gcyle deij,
Muhammed'in etrafna toplanm onbinlik bir ordunun kl gcyle Mekke'ye ineceklerdi.

Mcahitler, Mekke tutkusu ve Kabe'yi zirayet heveslerinden dolay heyecanlydlar. Giderken

Mslmanlarn airi Hassan bin Sabit'in mara benzer gzel iirini zafer evkiyle okuyorlard:

"Ben Ka'b'a mensup adamlar boyunlarn eip bana itaat ettiler.

Ve Mekke civarnda onlan grmedim. Kllann syrmadlar ve... Birok kii kefen giymedi.0

Keke iirim Sheyl b. Amr'a yardm olarak yetise de Onlan mzraklayp cezalarn verse. Bize
hznlenmeyin, zira kllarmz onlann bana inip ldrecek ve ehrin kapsn ardna kadar
aacak." Mslmanlar oruluydu. Peygamber Kudeyd -Usfan ile Eme ortasnda-de orularn
bozmalarna emir verdi. Ordu ylesine | hzl hareket ediyordu ki casuslar geride brakt. Haber
henz yoldayd ki Peygamber ve onbinlik ordusu Medine'yle Mekke yolunu bir haftada katederek
geceleyin Merru'z-Zahran'a vard. Peygamber 10 bin kiilik ordunun lde dalmasna ve herbi-
rinin ate yakarak grkemliliin arttnlmasna ve daha da korkutucu olunmasna emir verdi.
Peygamber'in izledii hareket ve eylem taktii,
Mekke'yi gafil avlayarak, direni iin hibir hazrlaa frsat vermemekti. Bu durumda Mekke, byle
byk bir ordu gcn kendine en fazla drt fersahlk bir uzaklkta grecek ve direni yapmaktan
mit kesecek, fetih ise kansz

98- ldrmler ama llerin zerini rtmemilerdir.

bir ekilde gerekleecekti.

Mekke habersizdi. Fakat ehresini bilinmeyen bir korku glgesi sarmt. Kurey ise zdrapl bir
ekilde, tepki gsterilmesini bekliyordu. Peygamber'in amcas Abbas, Haris bin Abdulmuttalib'in
olu Ebu Sufyan, Peygamber'in amcas olu Abdullah bin Ebi Umeyye, Mekke'den dar ktlar.
Abbas, herkesten nce Cuhfe'de (Mekke'ye drt fersah kala) -ki eini bulmak iin Mekke'den dar
kmt- Peygamberle karlap grt. Ebu Sufyan ile Abdullah bin Ebi Umeyye Peygamber'in
karargahna vanp, grme dileinde buludular. Fakat dilekleri kabul edilmedi.

Ummu Seleme -Peygamber'in ei- onlarla ilgili olarak Peygamberle konutu ve dedi ki: "Ey Allah'n
Rasul, amca olun, hala olun, damadn!" Peygamber souk ve knayc bir ekilde yle dedi:
"Benim onlara ihtiyacm yok. Amcamolu benim haysiyetime darbe indirdi. Halamolu ve damadm
dillerine gelen her eyi benim hakkmda sylediler." Bu haber Ebu Suf-yan'a ulat. Bir erkek
ocuuyla olan Ebu Sufyan yle dedi: "Allah'a andolsun, ya bana izin vermeli ya da bu ocuumu
alarak alk ve susuzluktan lene dek llerde kalacam."

Peygamber onlara acd ve grmeye izin verdi. kisi de gelip, Mslman oldular. Ebu Sufyan
orada bir iir syleyip, Peygamber'in huzurunda okudu ve gemii hakknda zr diledi.

Abbas, Peygamberle grp konutuktan sonra, her iki tarafla iliki iinde olduu iin,
Peygamber'in beyaz katnna binerek geri dnd ve Kurey! bo bir direnie geme dncesinden
vazgeirerek Mekke'nin savasz tesliminin zeminini hazrlamaya alt.

Bu arada tehlikeyi hisseden Ebu Sufyan, Budeyl bin Verk, Hakm bin Hizam inceleme
yapmakC99) iin gecenin tam ortasnda Mekke'den dar ktklar srada yaklm saysz ate k-

99- Tarihilerin ouna gre, Kurey bu ana kadar habersizdi. Urve, Abdlmelik bin Mervan'a
yazd mektupta diyor ki: Kurey haberdard.

190

191

melerinin yla l aydnlk buldular. Abbas, Kurey'e Peygamber'in Mekke'ye girmeden nce,
Mekke'den karak gidip, Peygamber'den eman istemeleri mesajn iletme yolunu aryordu. te bu
arada geri dnmekte olan Ebu Sufyan ve Budeyl'in u konumalarn duydu; Ebu Sufyan: "Ben
bu geceki gibi bir geceye, bunca ordu ve yaklan atee hi rastlamadm..." diyordu. '

Abbas ses sahibini tanyp seslendi: "Ey Ebu Hanzele!" Ebu Sufyan da Abbas'm sesini tanyarak
korkuyla: "Ebu Fazl, sen misin?" dedi. Abbas, "Evet..." Ebu Sufyan "Anam babam sana feda olsun
ne haber?" Abbas da: "Vay sana Ebu Sufyan, bu halkla birlikte olan Raslullah'tr. Kurey'in vay
haline." Ebu Sufyan: "Anam babam sana feda olsun, aresi nedir?" Abbas: "Allah'a andolsun,- eer
seni bulursa boynunu vurur. Benim ardmda bu katra bin ki, seni Peygamber'e gtreyim ve sana
eman isteyeyim" dedi.

Ebu Sufyan, hemen Abbas'n katrnn terkisine binip, Peygamber'e gitti. Budeyl ve Hakim'se acele
Mekke'ye varp, Mslmanlarn zellikle Kurey bakannn artsz teslim olma emrini halka
iletmeye baladlar.(100)

iki svari, ordu kalabalnn arasndan hzlca Peygamber'in karargahna doru yol almt. Herbir
ate kmesine vardklarnda Mslmanlarca durdurulup, kim olduklar soruluyordu. Atein
kvlcmlar nda beyaz katr grdkleri iin, "Peygamber'in amcasdr, Peygamber'in katrna
binmitir" diyerek gei izni veriyorlard. mer'in bulunduu ate kmesinden geerken, "Bu
arkanda oturan kimdir?" diye sordu ve Ebu Suf-

Fakat Peygamber'in hedefinin Mekke mi Havazin mi yoksa Sakif mi olduunu bilmiyordu? Bu

kiiyi haber toplamaya gndermiti. Bu daha doru gibidir. (Taberic. 2, s. 233) Bu kitabn 120.
dipnotuna bakn. 100- Urve, Abdlmelik bin Mevan'a yazd mektupta diyor ki: "Bu ikisi
Peygamber'e varp slam' kabul ettiler? (Taberi, c. 2, s. 333).

yan olduunu grnce, fkeyle bard: "Allah dman Ebu Sufyan! Allah'a krler olsun ki seni
hibir antlama ve karar olmakszn tuzaa drd."

mer, Abbas'n Ebu Sufyan'a eman (snma hakk) tandn, Peygamber'den de kendisi iin
snma hakk alabilmek iin onu Peygamber'e gtrdn hissedince, koarak Ab-bas'tan nce
Peygamber'e varmak istedi. mer'i iyi tanyan Abbas, kann hareketini hzlandrp, mer'in
varmasndan nce Peygamber'den izin almak istedi. Abbas vard, mer de hemen yetiti. Nefes
nefese kald halde ok endieli bir ekilde yle dedi: "Ey Allah'n Rasul, bu Ebu Sufyan'dr.
Allah hibir karar ve ahid olmakszn onu senin tuzana drmtr. Onu bana brak ki boynunu
vuraym."

Abbas dedi ki: "Ey Allah'n Rasul, ben ona gvence vermiimdir." Abbas ile mer mnakaaya
baladlar. Abbas, -mer'in Ebu Sufyan'n idamn istemesi karsnda yle dedi. "Hzl gitme mer
yava ol! Allah'a andolsun, o, Ben Adiy bin Ka'b'dan olsayd, sen byle bir sz sylemezdin. Fakat
onun Ben Abdu'l-Menaf l olduunu biliyorsun!"

mer de yle cevap verdi: "Dur bakalm Abbas! Allah'a andolsun, sen Mslman olduun gn,
Hattab'n slam'ndan daha ok senin slam'n seviyordum. Bunun nedeni; senin Mslman
olmann, Hattab'n Mslman olmasndan daha ok, Peygamber'i -eer Mslman olsaydn-
sevindireceini biliyordum."
Peygamber bu mnakaa srasnda karar almak istemedi ve Abbas'a yle dedi: "Onu kendinle
beraber grtr, sabah olunca bana getir." O da sabahleyin onu Peygamber'e gtrd, iki', eski
kart g birbiri yamndayd! Muhacir ve Ensar bykleri de oradayd. Peygamber onu grnce
yle dedi: "Ey Ebu Sufyan, Allah'tan baka bir ilah olmadn bilmenin zaman gelmedi mi?" O da
dedi ki: "Anam babam sana feda olsun, sen ne kadar sabrl, byk ve akraba seversin! Allah'a
andolsun, dnyorum ki eer Allah'tan baka bir ilah olsayd, imdiye

192

193

kadar benim iin bir iler yapm olurdu." Peygamber yine dedi ki: "Yazklar olsun sana Ebu
Sufyan, benim Allah'n Rasul olduumu bilmenin zaman gelip atmad m?" O: "Anam babam
sana feda olsun, sen ne kadar sabrl, byk, akraba seversin! Allah'a andolsun, bu konu hakknda
nefsimde bir eyler vardr."

Abbas, bu anlarn, byle ruhsal incelikler ve de ince felsef tereddtlere tahamml etmekten daha
ok ciddiyet tadn bildii iin ona hitaben yle dedi: "Yazklar olsun sana Ebu Sufyan! Boynun
vurulmadan nce Mslman ol. Allah'tan baka bir ilah olmadna, Muhammed'in Allah'n Rasul
olduuna ehadet et."

Ebu Sufyan hemen iki ehadeti dile getirip, slam'a girdi, byle bir durumda Peygamber Abbas'a
yle dedi: "Git ve onu da dan enesifl01J, geitin dar noktasna gtr ki Allah'n ordusunun
geiini grsn." Abbas, Ebu Sufyan' Peygamber'in belirttii noktada saklad ki, slam'n en eski ve
byk dman olan, kl gcnden baka hibir eye boyun emeyen bir dnce, gten baka
hibir ey grmeyen gzler, 10 bin kiilik islam ordusunun hareketini grerek dmanlk eilimini
kafasndan karsn ve tamamen slam karsnda teslim olsun.

Mslmanlarn ordusu Ebu Sufyan'n yanndan geip gittiinde daha da heybetli ve gl

gzkyordu. nk Ebu Sufyan, Peygamber'in emri gerei dan ileri kaym ve yolun dar olduu
bir noktadan orduya baktrlyordu. On binlerce insan, binek, silah birbirine giriyor ve ordunun
bykl ve gc daha belirginleip, netleiyordu. Her bir kabile kendine has bayrakla geit
yapyordu. Ve Ebu Sufyan'n kalbinde ate yaktmyordu.

alkan, dk ahsiyetli tacir, yirmi yl boyunca Peygamber'i horlam bir an olsun slam'a kar
kincilikten saknma-

101- Hatme'l-Cebel, burun ve gaga anlamndadr. Dan burnu (enesi) dereyi daraltt blm.
Baka bir rivayette atlarn birbirinin iine girdii "dar geit" olarak sz edilmitir.

194
mt. imdiyse 20 yllk dmann gl bulunca ona balanyor ve yllarca kendi siyas ve madd
hedef ve karlar dorultusunda kulland halk kallee brakp, sadece kendisini, kurtulmak
zere Abbas'a teslim ediyor, halknn kaderini dmann insiyatifine brakyordu. Peygamber de
onu iyice tanyor, ruhsal direncini krdktan, nceki siyas ahsiyet ve etkinliini yok ettikten
sonra, slam'n siyas-sosyal hedefleri dorultusunda etkin bir ara olarak kullanmak istiyordu.

Kabileler kendilerine zg bayraklarla getiklerinde Ebu Sufyan onlar hakknda sorular soruyordu.
"Abbas bu hangisi?" "Bu Selim kabilesi," Ebu Sufyan: "Abbas bu dieri hangisi?" Abbas: "Bu
Mzeyne kabilesidir." Ebu Sufyan: "Ya unlar?..."

Her bir kabile getiinde o ayn sonyu soruyordu ve cevabn alyordu. Kabileler getikten sonra
"mavi grup"ao2) geit yapt. Savalar ylesine silaha kuanmt ki gzleri dnda bir yerleri
grlmyordu. Ebu Sufyan, kendi kendine titredi ve sordu: "Subhanallah! Abbas bunlar kimdir?"
Dedi ki: "Bu, Muhacirler ve Ensarlarla birlikte olan RasluUah'tr." Ebu Sufyan ise-, "Kimse
bunlarla ba edemez. Allah'a andolsun, kardeinin olunun saltanat genilemi ve bymtr"
deyince Abbas: "Ebu Sufyan! bu nbvvettir." dedi ve Ebu Sufyan: "...ha dorusu, evet" dedi.

Abbas diyor ki: "Ey Peygamber, Ebu Sufyan iftihar ve byklk dkndr. Onun iin bir ey
gznnde bulundur ki, kavmi arasnda ondan yararlanabilsin." Peygamber diyor ki: "Evet... kim
ki Ebu Sufyan'n evine snrsa, ya da kendi evine girip kapsn kapatrsa kurtulu iindedir. Kim
ki Mescid'e snrsa emniyet iindedir. "C103)

102- "el-Katibetu'1-Hadra" bn-i Hiam diyor ki: O, "mavi demirin okluu" diye adlandrlr.

103- Burada Peygamber'in pratikteki siyas ve psikolojik maharet ustal grlyor. O, Mekke'nin
gl, kurnaz en tehlikeli unsurunu ksa bir an iinde ok etkin bir araca -kendi siyas hedeflerini
gerekletirme

195

Ebu Sufyan hzla Mekke'ye varp, Mescidu'l-Haram'da: "Ey Kureyliler, Muhammed gleriyle
birlikte sizin zerinize gelmitir. Sizin ona kar koyma gcnz yoktr. Kim ki benim evime
snrsa emniyettedir" diye feryat etti. Onlar da: "Allah seni kahretsin, senin evin bize yaramaz."
dediler. O da "Kim ki Mescid'e snrsa kurtulmutur, kim ki evinin kapsn kapatrsa gven
altndadr" diye duyuru yaptao \

Peygamber Mekke'nin herhangi bir direnie gememesi i-in btn n koullar hazrlamt. Yine
de Mekke'ye girite en kk bir atmann kmamasna alyordu. Bu i ise ok zordu. 10 bin
kiilik bir ordunun -ki ounluu yeni Mslman olmu bedevi kabilelerdendi(105) - putperestlik
mezhebinin oda ve putlarn kbesi olan bir ehire girip de atmann kmamasn salamak ok
zordu. Byle bir durumda kabilevi, ahs ve cahil kinlerin alevlenmesi mmknd. Baz tutucu
Kurey putperestlerinin de putlarn dman olan ordunun eliyle Kabe'nin igal edilmesine
dayanamayp, saldr yapmas da mmknd. Ayrca henz slm
terbiyeden az da olsa bir pay alamayan yeni Mslman kabilelerin, gurur ve acmaszl da bir
olay karabilirdi. Peygamber'in ald btn geni ve ustaca nlemlere ramen, bu nemli
meselelerin ortaya kma ihtimali Peygamber'i dndryordu.

Ordu Zi-Tuva'ya vard. Mekke gzkyordu. Sakin, sus-

ynnde- dntryor. Nitekim bu siyasetin devamnda, iki hafta sonra Ebu Sufyan, Kurey'in
etkin ileri gelenlerini kendi yanna alp -ki Muhammed'e kar dayanmaya gemeleri daha
dald-Havazinliler'e kar sava iin Mekke'den dar karyor.

104- Nitekim Ebu Sufyan'n ilk nce kendi evini nerip sustuunu, halkn, nerisini kabul
etmediini grnce, dier iki yeri akladn gryoruz. Halk, Ebu Sufyan'n bu hzl deiimini,
nasl olursa olsun Muhammed'in ehire rahat girmesi iin yollar amaya altn grnce,
ileden kt. O'nun kars sakaln tutup sinirli bir ekilde haykrd: "ldrn bu iko, ok yal
adam!"

105- 40 Gffari, 400 Eslaml, 1003 kii Muzeyneli, 700 (7 bin?) Ben Selimli, 1400 Cuheyne'li ve
Muhacirler, Ensar ve onlarn mttefikleri, Ben Temim, Kays Esed Arap kabilelerinden oluan
birlikler. {Taberi, c. 2, s. 340).

kun, muzdarip Mekke deresi; Muhammed'in yine kendine kar akna baladn gryordu. Bu
defa ise, 10 bin kll savayla Peygamber, Kurey'in direni dncesinde olmadna, ehirin
bo sokaklannn kendine ve dostlarna kucak atna gveniyordu. Orduyu drt kola ayrarak her
bir kol iin bir komutan atad. Zubeyr kuzeyden, Halid bin Velid kabilelerle gneyden, Sa'd bin
Ubade Ensarla birlikte batdan, Ebu Ubey-de bin Cerrah ise, Muhacirlerle Mekke'nin st ksmndaki
Hindi dann karsndan girecekti. Peygamber de Muhacirlerle birlikte bu grup iindeydi.
Komutanlara verdii emir uydu: "Sizinle savamayanlarla deil, sava aanlarla arpn." Fakat
bir grubu adlaryla aklad006' ve yle dedi: "Onlar Kabe'nin perdesi (rts) altnda bulsanz da
ldrn."

Bu grup unlardan ibaretti: Abdullah bin Sa'd bin Ebi erh, ki vahiy katibiydi ve mrted olup
mriklere snd. Onlara: "Ben ayetleri yazdmda onlar deitiriyordum" diyordu. O, Osman'n
st kardeiydi ve ona snd, Osman onu Peygamber'e gtrp balama istedi. Peygamber onun
iren hyanetinden dolay ok sinirliydi. Osman'n dilei karsnda sustu ve skutu bir sre
devam etti ve daha sonra... "peki..." dedi. Osman ve Abdullah bin Sa'd kalkp gittiklerinde.
Peygamber dedi ki: "Sizlerden biri kalkp boynunu vursun diye sustum." Ensarl biri dedi ki: "Bana
iaret etseydin ya! Ya Rasulullah." O da dedi ki: "Peygamber kimseyi iaret ederek ldrtmez." O
sonralan Mslman oldu ve mer ile Osman dneminde devlet grevi elde etti.

Dieri, Ben Teymli Abdullah bin Hatal idi. Peygamber onu Ensardan biriyle sadaka toplamaya
gndermiti. O bir yerde, Mslman olan kendi klesine bir kei kesip yemek piirmesine emir
verdi ve kendisi de uyudu. Uyannca emrinin yerine getirilmediini grd ve onu ldrd.
Peygamber'den kor-
106- Peygamber'in skunet ve huzur salamasna, Mekke'de kan dkmeyi nlemesine karn, yle
bir ortamda tavizsizlik gstermesi onun ruhsal yapsnn normal bir ruh yap olmadn gsteriyor.
Onun hayat serveni bu rneklerle doludur.

196

197

karak Medine'ye dnmedi ve mrted olup mriklere katld. Orada da dmanlk yapmaya balad.
ki cariyesi vard. Onun istei zerine Peygamber hakknda iren hicivlerde bulunuyorlard.
Peygamber onun iki cariyesi ile birlikte ldrlmesine emir vermiti; ta ki Mslmanlar, hain ile
hainin hogrs iin alan kimselerin suunun ayn olduunu anlasnlar diye.

Bir dieri de, Huveyris bin Nukayz idi. O, Peygamber'i Mekke'de pek azarlamt. Abbas bin
Adulmuttalib, Peygamber'in kzlar Ftma ve Ummu Gulsum'u Mekke'den Medine'ye gtrrken,
onlara saldrarak bineklerini mzraklam ve ikisini de yere drmt. Bu olay, Peygamber'in
dier kz olan Zeyneb olayndan ayrdr. Zeyneb'e Medine yolunda saldrp, devesinin zerinden
drdler. O da ocuunu drd ve bir yl boyunca hasta yatanda yattktan sonra vefat etti.

Bir bakas da, Mikyes bin Hubbe (Zubbe)ao7) idi. Peygamber, Ensardan birinin, kastsz olarak
ldrd kardeine karlk, onu ldren Mikyes'in ldrlmesine emir vermiti. O da kaarak
mriklere katlmt.

Bir dieri de Sre idi. Peygamber'i Mekke'de oka azarlayan kadn, Abdulmuttalib'in evlatlarndan
birinin cariyesiydi.

Bir bakas da, Ebu Cehil'in olu krime idi. O Mekke'nin fethinin son anlarna dek, Peygamber ve
Mslmanlara kar bir an olsun dmanlk yapmaktan ekinmedi. Mekke'nin teslim almndan
sonra Yemen'e kat. Kars Ummu Hakm -Hiam bin Haris'in kz- Mslman oldu. Ve kocasnn
affn Peygamber'den diledi. Peygamber de hemen kabul etti. Ummu Hakm, abucak kocasn
bulup onu Peygamber'e getirdi000. O da Mslman oldu.

Abdullah bin Hatal, Said bin Hureys el-Mahzum ile Ebu Berze el-Eslem tarafndan ldrld.

107- Kamus(Zubbe), Istiab, Mevahibt'l-Ledmniyeve Ravzu'l-Unf.

108- Ummu Hakim ve Velid'in kz ve SafVan bin Umeyye'nin kars; Fatihe her ikisi Mslman
olup, kocalarn kurtardlar. Peygamber de bu ikisinin slam zere kocalaryla evliliklerini
srdrmelerini onaylad.

Mikyes akrabas olan Numeyle bin Abdullah tarafndan ldrld. bni Hatal'n iki cariyesinden biri
ldrld, dieri ise kat ve daha sonra Peygamber ona snma hakk verdi. Huveyris'i ise, Ali bin
Ebu Talib ldrd.
Bu gruptan iki kii; Haris bin Hiam ve Zuheyr bin Ebu Umeyye bin Muire, Ebu Talib'in kz Ummu
Hn'nin evine snd. O diyor ki: "Kardeim Ali, evime gelip, "Allah'a andol-sun bu ikisini
ldrmeliyim" dedi. Ben kapy kilitleyip Peygamber'e geldim. Peygamber'in ykanmakta olduunu
grdm. Sonra elbiselerini giydi, le namazna durdu. Sekiz rekat namaz kld, selamdan sonrada
bana dnd yle dedi: "Merhaba! ho geldin. Ummu Hn, niin gelmisin?" Ben de o iki adam ile
Ali'nin olayn ilettim. O da dedi ki: "Kime snma hakk tanmsan biz de ona eman vermi
bulunuyoruz, o ikisi ldrlemez."

Cier yiyen Hind de Mslman olup, affedildi. Ordu drt bir yandan ehre girdi. Peygamber'e kendi
evine mi gideceksin diye sorulduunda: "Hayr bana bir ev braklmamtr" dedi ve daha sonra
Mekke'nin st tarafnda kendisi iin bir adr kurulmasna emir verdi. Onlar da Hatice ve Ebu
Talib'in mezan kenarnda bir adr kurdular. Peygamber adr iinden sel gibi drt taraftan ehire
akn eden, 10 bin kiilik slam ordusunu dikkatle izliyordu.

mer tedirgin bir ekilde gelerek: "Ensar'n komutan Sa'd bin Ubade sava mar syleyerek yle
demektedir: "Bugn sava gndr, bugn Mekke haramlar helal olmutur." Ben'se onun
Kurey'e kar dmanlndan korkuyorum." dedi. Peygamber- de hemen Ali bin Ebu Talib'e:
"Kendini ona yetitir, bayra ondan devralarak ehre kendin gir" dedi(109).

Bu arada Peygamber ehrin gneyinden grlt koptuunu duyup kllarn sallandn grd.
Halid'le grubu atmaya

119- Bir rivayete gre Ali bayra ondan devralp bakasna vermekle grevliydi.

198

199

girmiti. Peygamber ok merakland. zellikle Halid'in sert huylu birisi olduunu, olaylar srasnda
herhangi bir kayt ve snr aabileceini, grubunun da bedevilerden olutuunu ve slam' siyas
bir antlama olarak nitelendirdiklerini, Ensar ile Muhacirlerin Mekke'ye giriten duyduklar derin
manaya yabanc olduklarn, bunlardan daha nemlisi, Peygamber ve islam'n en ciddi ve cesur
dmanlarnn gney blgesinde bulunduunu biliyordu. Huzaallara saldran, korkusuzca
Hudeybiye bar antlamasn bozan Ben Bekr taifesinin ve Mekke'de slam'a kar dmanlkta
esiz olan Ikrime ve Sheyl bin Amr'n da bu blgede oturduklarndan haberdard. nk, bizzat
kendisi 53 yl bu ehirde yaamt, her taraf ve herkesi iyi tanyordu.

Peygamber bu zellikleri gznnde bulundurarak Halid'in sakinlemesini, ehire giriten nce

verilen emre uymasn isteyip vurgulad. Ama edindii raporlara gre; Himas bin Kays'n
nclndeki
bir grup Ben Bekr'in nceden silah toplayp, dirinie getiklerini, Safvan bin Umeyye, Ikrime bin
Ebu Cehil ve Sheyl bin Amr (Hudeybiye barn imzalayandn Ebu Suf-yan'n nerisini kabul
etmeyerek onlarla ibirlii yaptklarn, halk da Mslmanlar aleyhine seferber ettiklerini ve
Hande-ne'de Halid'e saldrdklarn renince yle dedi: "Allah'n istedii i hayrdr."

Halid bu grubun direniini rahatlkla krd. Ikrime, Safvan1 ve Sheyl kat. Himaz ise kendi evine
snp eine: "Kapy kapat" dedi. Dierleri de 12 veya 13 kiinin ldrlnden sonra dald.
Halid'in ordusuna mensub sadece iki kii, yollarn kaybettikleri iin ldrldler; (Kurz bin Cabir
ve Hune-ys bin Halid) bylece Halid'in yolu alm oldu.

Peygamber kendi karargahndan bakyordu. Ayaklar altn--da Mekke deresi, evresinde dalar
bulunuyordu.

Muhammed, karsndaysa Mekke...

Tevhid ordusu drt bir taraftan sakin ve muzaffer bir ekilde Kabe'ye akn etti.

Hatralar her noktadan Muhammed'e doru harekete geti.

ite Mekke bu ekilde onun ve dostlarnn karsnda susmutu! Ebu Cebi, Ebu Leheb, Hind, Utbe,
Velid ve Umeyye bin Halefin yrekler hoplatan feryatlan ebediyyen susturulmutu. imdi 10 bin
Mslmann ve bineklerinin ayak sesleri derede yanklanmaktayd. Kardaki Hira'dr, kendi
dostuyla bakyor. Maara; gsz ve yalnz arkadann imdi otoriteyi elinde bulundurduunu,
en gl amn yaayarak bir ykseklik zerinde durduunu, 10 bin silahl fedaisininse Mekke
deresini doldurmu olduunu gryordu...

Burada, ehresi Allah'a kr etmekten nurlanan, gvenli ve huzur dolu baklarla bu ehri
izleyen, o kubbenin altnda duran kimseyi herkes tanyor. Evler, sokaklar, dalar, dereler, yollar,
tali yollar, Kabe, Haceru'l-Esved, Mescidu'l-Haram, Zeyd bin Erkam'n evi, Ebu Cehil ve Ebu
Leheb'in evi, Abdulmutta-lib'in evi, Hatice'nin evi... Otuzbe yl nce, Ebu Talib ve Ham-za ile
birlikte olduu yer; Ebu Talib mahallesi, uzlet, skklk, alk dolu etin yllar, ehir yresindeki
vadi; Ebu Cehil'in ikence yeri ve en sevgili ve aziz dostlarnn; Bilal'in, Ammar'n ikence
edilileri, Yasir ve Sumeyye'nin ac ve ile dolu ldrl yeri; ki bu yiit, korkusuz kan-koca
dehet verici ve iren ikenceler altnda hayatlarndan oldular. O'na (Muhammed'e) vefa ve
sadakatlarn gstermi oldular, ite Sakif yolu; kanl ve mitsiz dn. Gararit yolu ve yllarca
obanlk anlan, ite Hira; sr dolu, kendisiyle ve Allah'la yapayalnz kalma... Vahiy! Akabe; O
byk ve anl gece, o byk ahitleme.. Ka, Sevr maaras! Ali... Ebu Bekir... ve imdi...O, Ebu
Talib ile Hatice'nin mezar kenarnda kendine geldi.

Ordu drt taraftan kararlatrlan noktada birleti. Mesci-du'1-Haram'n etrafnda halka oluturdu,
i bitmiti. Peygamber binei zerinde harekete geti. Ordu'nun yanna geldi, yol verdiler.
Mescid'e vard. Binei zerinde tavafa balad. Rkn elindeki sopa ile istilam etti (selamlad). Bu
srada suikast yapmak iin kendine yaklaan birisine sordu: "Fazla?" O: "Evet ya
200

201

Rasulullah!" dedi. O da dedi ki: "Kendi kendine ne diyordun?" Dedi ki: "Hi Allah' anyordum."
Peygamber de glmseyerek: "Tvbe et" dedikten sonra elini o kiinin gsne koyup ekti ve
tavafa devam etti. Yedinci defa... Tavaf sona erdi. Osman bin Talha'y arp Kabe'nin anahtarn
ald. Kap ald. eri girdi. Aatan bir ku yapmlard. Kendi elleriyle onu paralayp dar attL.
Duvarlara erkek-dii melekler ve nceki peygamberlerin resimlerini izmilerdi... Dedi ki:
"Melekler erkek-dii deildir!" Hepsinin temizlenmesini emir verdiao). Orada elinde birka okla
talih ekilii (Lam)al) yapan brahim'in resmini grd; bir sre brahim'in ehresine bakarak ac
bir glmsemeyle yle dedi: "Allah bunlar ldrsn, bizim byk babamz falc ve talihci de
yaptlar! brahim nerede, okla falclk yapmak nerede?"

"brahim ne Yahudi ne de Hristiyan idi. O hereyden nce hanif, Mslman idi ve mriklerden de
deildi." (l-i mran; 67)

Putlar Kabe duvarlarna aklmt. Peygamber elindeki sopa ile putlara vurup drerek u ayeti
okuyordu:

"Hak geldi batl yok oldu. phesiz batl yok olucudur. " (sra; 81)

Peygamber elindeki asa ile putlar teker teker drd. bni Hiam'n anlatmyla: "Sopasyla bir
putun zerine vurduunda srt st dyordu. Putun srtndan vurulduunda yzst
dyordu." ii tarihilere gre bu srada Peygamber, Ali'yi omuzlarn zerinde tuttuu halde Ali
putlan teker teker dryordu.

110- Tafsilatn, baz nakil ihtilaflarna gre el-Hami^e grebilirsiniz.

111- Fal ya da ok kumar: Genellikle on tane tahtay bir torbann iine koyup bir tahta paras
zerine "Allah beni sakndrd" dier yzne ise "Allah bana emretti" diye yazarlard. Dierleri bo
olurdu. Ve birini torbadan ekerler, eer bo karsa ekme ilemini yenilerdi. Yoksa yazya uygun
hareket ederlerdi. Bylece kumar oynarlard. Bazlar "Lam'n" satran ya da tahta olduunu
sanyorlar. slam ise bunu yasaklad. (Lam oynuma eklini, Mecmau'l-Bahreyn naklediyor. -Zelm
kk).

202

Kabe'nin iinden dar kt. Halk kalabal, sel gibi akp heyecan dolu bir durumda Kabe'yi
kuatmt. 10 binlik ordu, binlerce Mekke'li kadn ve erkek sabrszca iin bitimini bekliyordu.
Peygamber Kabe kaps nnde halkn karsnda durdu. Kurey onun iki duda arasnda kolkola
bulunan kendi lm kalmlarn gryorlard. Byk ve grkemli anlar gelip geiyordu. Tarih
balam bulunuyor. Muhammed, yirmi yllk risaletini tebli etme yolunda katland ileler ve
zorluklardan sonra kendi byk risaletinin sonlarna yaklamt. imdi O, byk zafer iinde, en
eksi arzusunun doruk noktasndadr- klla kuanm 10 binlik fatih sava
emir altndadr. On yl boyunca kendine zorluklar karan, yirmi yl sreyle kendisini kfr, kl,
thmet darbeleri altnda bulunduran bir kavmin hayat ya da lm ferman onun elinde
bulunuyordu.

Muhammed konumak istiyor. Yrekler rpnmaktadr. On binlerce asker, sivil, kadn-erkek,

byk-kk, dost ve dmann gzleri onun dudaklarna bakmaktadr... Sakin, suskun bir ekilde.
Sanki herbirinin kafasnn zerine bir ku konmu. Peygamber konumasna balad:

"Allah'tan baka ilah yoktur. O tekdir, orta yoktur. Sznde dorudur. Kuluna yardm eder,
dmanlarn yalnz bana alt eder.

Sikaye (haclara su temin etmek) ve sidane (Kabe hizmetleri) dnda, cahiliyye dnemine ait her
trl kan ve mal davalar ile vnmeye vesile olan eyler u ayaklanmm altndadr.

Hata ile ldrmek, krbala veya sopayla meydana gelen tam teebbs gibidir. Tam diyetle
cezalandrlr. Tam diyet de, krk hamile olmak zere yz devedir.

Ey Kurey!... Allah size cahiliyye kibrini ve atalarla vnmeyi yasaklamtr. nsanlar Adem'den,
Adem ise topraktandr."

"Ey insanlar!... muhakkak ki sizi bir erkekle bir diiden yarattk. Birbirinizle tamasnz diye,
kabilelere ve milletlere ayrdk. Elbette ki, Allah nezdinde en erefli o-lannz ondan en ok
saknannzdr. Allah bilendir, haber

203

alandr." (Hucurat; 13)(112)

Daha sonra Kurey'e hitaben yle dedi:

"Ey Kurey, benim size kar tavrmn nasl olacan dnyorsunuz? Dediler ki: "iyilik olacan
dnyoruz, saygn kardesin ve de byk ve saygn amcaolusun." O da: "Gidin, serbestsiniz!"
(U3) dedi.

Daha sonra Mescid'te oturdu. Kabe'nin anahtarn elinde bulunduran Ali bin Ebu Talib yaklaarak
dedi ki: "Ya Rasulullah, hicabet (Kabe perdedarl) ve ikayet (haclara su datma) ilerini bize
brak." Peygamber'se: "Osman bin Talha nerede?" diye sordu. (O cahiliyyede Kabe'nin kilittanyd.
Halid ve Amr bin Asla birlikte kaza umresinde Mslman oldu.) Onu Peygamber'e getirdiler.
Peygamber: "...Bu anahtar senin... Osman! bugn vefa ve iyilik gndr" dedi.

Bylece Kabe'nin sedanetini (hizmetini) tekrar Osman'a! brakt. Ve bu makamn, onun nesline
braklm olduunu bildirerek, kimsenin onlar hakknda hakszlk yapmamasn iste-

112- "Allah'tan baka ilah yoktur. Onun hibir orta yoktur. O vaad etti

ini dorulad. Kuluna yardmc oldu. Ahzab' (birleik orduyu) ye

nilgiye uratt. Herhangi miras kalm ya da toplumsal ayrcalk

(ma'sure), kan ya da mal iddias ayaklarmn altndadr. Evin (Kabe)

sedanet (sorumlulua.) ve haclara akilik mstesna, kastl kati ile,

kastsz kati (ldrme) ayndr, krbala-baston gibidir. Diyet mulez

(etin)'e aittir: Krknn karnnda yavrusu olan yz deve. Ey Kurey

grubu! Allah cahiliyye bykl ve birliini, atalar ve soy iftiharn

ortadan kaldrd. Halkn hepsi Adem'dendir, Adem ise topraktandr.

"Ey insanlar! Biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve birbirinizi ta

nmanz iin sizi milletlere ve kabilelere ayrdk. Allah yannda eri;

stn olannz (Allah'n buyruklar dna kmakdan) en ok koruna

nz (takva sahibi olannzMr. Mlah bilendir, haber alandr." (Hucurat;

13).

113- Sava geleneklerine gre onlarn hepsi Mslmanlarn esiri ol-,

mulard. Mal ve canlar onlarn insiyatifindeydi. Onlar ldrme, sa

brakma ya da satma hakna sahip idiler. Peygamber'in onlar serbest

brakmas, -gnmzde dlediklerimizin aksine- sadece siyas bir:

serbest brakma deildi. Peygamber Kureyliyi esir alp, serbest

brakt gibi, mallarn da ganimet alp kendilerine balad.

204

di. Sikayet'i de amcas Abbas'a brakt ve dier menasibi (makamlar/ileri) feshetti. Daha sonra
Ali'ye hitaben yle dedi:

"Ben sizin fazilet diye grdnz ve onu istediiniz eyi deil, sadece halkn iyilik diye
nitelendirdikleri eyi size brakyorum. "<:l4:)

Cemaat sessizlii bozdu. Her taraftan konuma ve hareket sesleri ykseldi. Hayret verici bir evk
ve heyecan ehri kaplad.

Yirmi yl boyuncu bu ahs horlayan ehir, onun zaferinin doruunda hrriyetine kavuup, serbest
brakld. Muhammed intikam almad. Kl gcyle ehri igal etti, kinci dmanlarn bozguna
uratt ve onlara ganimet olarak el koymad, esir etmedi, yamalamad! Peygamber'in bu davran
en ta kafal dmanlarnn kalplerini bile heyecanlandrd. Eski kinleri temizledi ve onun yerine
sevgiyi yerletirdi.

Peygamber Mekke'nin "haram olma" snnetinin (geleneinin) korunmasna alyordu. Zira

kabilevi savalara ve ailev kincilie tutsak olmu bir toplumda, haram yer (Mekke) ve haram
zaman (drt haram ay), savalan durduracak, kan dkmeleri azaltp snrlayacak tek etken ve amil
idi. Peygamber ordusunun Mekke'ye giriinden beri dklen kanlarn, bu ehrin hrmet (haramlk)
snnetini bozmasndan korkuyordu. Bu tahmini de kan bir olay sonucu gerekleti.

Mslmanlarn zaferinden dolay cesaret alan Ben Huza-allar, bir mrii ldrdler. Peygamber
kan bu olaydan dolay endieye kapld... Halk toplayp sert ve kesin bir tarzda yle dedi: "Ey
halk, Allah gkler ve yeri yarattndan beri Mekke'yi haram kld. Kyamet gnne dek bu
haramdr. Allah'a ve Ahiret gnne iman olan kimsenin orda kan dkmesi ya da aa
karmas/kesmesi helal deildir. Benden nce bir

114- "Ben size hayr ulatrdm musibet deil." nk sedanet (kiliddarlk) terifat makamdr.
erefli ve zahmetsiz bir makam. ikayet (saklik) ise, ok zahmetli ve deeri az bir makamdr, ilki
makam sahibine kar ve yarar salar. kincisi ise halka zg bir eydir.
205

kimseye helal olmad gibi, benden sonrakiler iin de helal deildir. Benim iin de -bu saat
dnda, halkna olan gazabmdan dolay- helal olmamt. imdi dnk hrmetine sahip olup, o
hrmete geri dnd. Buradakiler
burada olmayanlara iletsinler. Size birisi "Rasulullah bu ehirde savamtr" derse; siz de deyin
ki: "Allah bunu Rasul iin helal klm, sizin iinse helal klmamtr." Ey Huzaallar! ldrmeden
vazgein ki ldrmelerin faydas olsayd intikamlar bu kadar oalmaz-d. Siz birisini
ldrdnz iin ben onun diyetini deyeceim. Bundan sonra kim ki ldrlrse, ailesi ve
akrabasnn iki yoldan birini semesi mmkndr; eer katilin kann dkmek isterlerse ya da kan
paras ve bedelini almak isterlerse, ikisinden birini semekleri mmkndr. "C115)

Peygamber, zafer ve gcn zirvesinde bulunduu zamanlarda, daha mtevazi olur ve sevgi
duygular artard. Bu onun en sekin zelliklerindendi. Genel af ve serbesti ilan ettii zaman,
eitli ihanetlerinden dolay affn dnda tutulan kimseleri de balard. En vfak ve kk bir
bahane, en tehlikeli dmanlarnn kanndan vazgemesine yeterliydi. Amir bin Vehb Peygamber'e
gelerek yle dedi: "Safvan bin Umeyye kavminin badr. Senden korktuu iin kap kendini
denize atmak istiyor. Allah'n selam zerine olsun, onu affet..." Peygam-ber'se, defalarca
kendisini ortadan kaldrmaya alm hatta

115- Gemite bir ldrme olay vuku bulsayd bir kabilenin btn fertleri katil olarak
nitelendirilirdi. Dier kabile fertlerinin hepsi de kan sahibi saylrd. Burada Peygamber sadece
katili, kanl sorumlusu ilan ediyor ve sadece maktuln yakn akrabasn kan sahibi ilan ediyor.
Bylece kabilevi hukuk kanunlarn geersiz sayp, ferd hukuku yer-, letiriyor. Bu deiimin
kanun deerlerini bir kenara braksak da, Peygamber'in gerekletirdii bu deiim, kabilevi
balara etkin ve ustaca bir darbeydi. Bylece kavmin kan ba ve akrabalk kklerine ar darbeler
indirerek, kavim, kabile ve millete kar "mmet" kklerinin salamlamas zeminini oluturdu.
Muhacirlerle Ensar arasndaki kadelik ahdi, Allah ile ahidleme, cahil, kabilev/rk ihtilaflarn
yerini alyor. Bunlar bu yndeki siyas, toplumsal ve ahlak yararl almalardr.

kendisine suikast yaptrmak iin birisini Medine'ye gndermi olduu halde, hemen onu balayp
yle dedi: "O emniyettedir, korunmutur." Amir dedi ki: "Ya Rasulullah, bana kendine ait bir ey
ver ki, o senin verdiin sze inansn." Peygamber de Mekke'ye gidii srasndaki sarn ona verdi.
O da Safvan' bulmak iin Cidde'ye gitti. Onu gemiye binerken buldu ve dedi ki: "Ey Safvan, anam
babam sana feda olsun, Allah iin, cann tehlikeye atma. Rasulullah tarafndan bu affedili
niann sana getirdim." Safvan ise: "Yazk sana; uzakla, benimle konuma" dedi. Amir: "Ey
Safvan anam babam sana feda olsun. Halkn en iyisi, en iyilik seveni, eh sabrls, halkn en
stn, amcamn oludurcn6). Onun izzeti senin izzetin, onun erefi senin erefin, onun mlk
senin mlkndr..." diye konuunca Safvan: "Onun hayatm hakknda tehlike yaratacandan
korkuyorum" dedi. Amir ise "O daha sabrli, byk ve yiittir" dedi.. O da geri dnd. Kars
tarafndan efaat edilen krime'yle birlikte Mslman oldu. Peygamber de onlann, slam zere
eleriyle tekrar evlenmelerini istedi. Deniliyor ki Safvan, Peygamber'den iki ay mhlet istediinde
(Mslman olmak iin), Peygamber cevaben: "Drt ay mhletin var" demiti.

Peygamber Mekke'nin hrmetini tekid iin (o gnlerde mriklerden birini ldrmekle onun
hrmetini bozan) bir grup Huzaahya, ehrin (Haram'n) snrn gsteren, emniyet simgesi, Mekke
etrafndaki stunlar onarma emri verdi. Peygamber'in mrikler ve nl dmanlarna kar tavr,
Kabe'yi saygn klma eylemi, Kurey'e iyi davranmas, g zirvesindeki sonsuz mtevazilii, Mekke
halknn kalplerini kendi sevgisiyle doldurdu.

Kendi sz ve davranlaryla Kabe'yi; -iindeki putlan knp, izilen resimleri temizledikten sonra-
Kurey'ten daha ok ko-nduunu gstermeye alyordu. Muhammed, ehir halk tarafndan onca
zulm ve eziyetlere urad halde, yine de Mekke'yi kendi z ehri (memleketi) saydn,
Kurey'i kendi

116- nk o ikisi bir kabileye mensupturlar.

206

207

akrabas olarak nitelendirdiini, kendisini ehri igal eden fatih bir komutan deil, sekiz yllk
gurbeten sonra kendi diyarna geri dnen birisi olarak grdn, dost ve dmanna sevgi
beslediini, gemii unutuverdiini, ehri ve akrabalarn sevdiini ispatlamaya alyordu. Hatta
aka Mekke halkna: "Onlan dierlerinden daha ok sevdiini" sylyordu. Eer onlar, onu
ehirden dar atmasalard, asla onlan terketmeye-cekti. Dierlerini onlarla eit tutmayacakt.

Mekke halk bu yce ruh ve temiz kalbe ok hayran kald. Hatta ruhlan cahil adet ve itikatlarla
pekien, vicdanlarnn derinliklerinde Muhammed'e dmanlklan yer eden, kendilerinin
gemileriyle olan her tr balar koparan inklab bir dncenin kabullenii ok zor gzken
ihtiyarlar bile, Peygamber'in indirdii ahlak ve duygusal darbelere dayanamayp, Peygamber
karsnda yava yava teslim oldular.

Ebu Bekir'in babas Ebu Kuhafe ok ihtiyar biriydi. Hatta gzleri ihtiyarlktan grmez olmutu.
Kendi kanaatina gre; her eyi, Mekke'yi, Kabe'yi, kutsallklan ayaklar altna alaca, kavm
vnmeleri ve hayatnn kklerini yok edecei iin, Muhammed tehlikesinden hrsla tir tir
titriyordu. Olu Ebu Bekir'in sapklndan dolay zgnd ve utanyordu. O, Mu-hammad'in ordusu
Z-Tba'dan yukar kp, Mekke deresine gelmek istediinde, en kk olunun kz ocuundan
kendisini Ebu Kubeys dana gtrmesini, oradan da Muhammed'in ehre saldmsn kendisine
anlatmasn istedi.

Kzcaz kr ihtiyann elinden tutup, Ebu Kubeys dana gtrd. Orada Ebu Kuhafe sordu: "Kzm
ne gryorsun'" Dedi ki: "Birbirine girift bir kara nokta." Ebu Kuhafe, zgn bir ses tonuyla yle
dedi: "Bu ordudur..." Kz
dedi ki: "En nde birisi o tarafa bu tarafa koup duruyor..." Dedi ki: "Kzm, bu vazii'dir. Orduya
yol gsteriyor. Saflar dzenliyor..." Kz aniden haykrd: "Allah'a andolsun, o kara nokta dald."
htiyar dedi ki: "Allah'a andolsun, ordu ehre hcum etti. abuk beni eve gtr." Kk kz korku
ve zntden dolay titreyen de-

desinin elinden tutarak, dman ordusunun giriinden nce, onu evlerine ulatrabilmek iin
hzlca dadan aa indi.

Genel af ve ehrin asayi ve huzura kavumasndan sonra ihtiyar ve kr babasnn kalbinin

yumuadn gren Ebu Bekir, onu elinden tutarak Mescid'e Peygamber'in yanna gtrd. Ebu
Bekir'in gzleri glyordu. nk ihtiyar ve kr babasnn hayatnn son anlarnda kendisine
yolda olduunu Allah ve Raslne iman ettiini, tertemiz leceini biliyor ve sevincinden
glyordu. Peygamber bu ihtiyarn zorlukla evden Mescid'e dek bu yolu yryerek geldiini
grdnce, mtevazi ve sevgi dolu bir sesle Ebu Bekir'e yle dedi: "Niin ihtiyar evinde
brakmadn?.. Ben onu ziyarete giderdim." Bunca mtevazilik karsnda kendinden geen Ebu
Bekir ise yle dedi: "Ya Rasulullah, senin onu ziyarete gitmen yerine, onun sana gelmesi, daha
uygundur."

Ebu Bekir babasnn elinden tutarak, onu Peygamber'in karsnda, yere oturttu. Peygamber elini
onun gsne koyup: "slam'a gir" dedi. O da slam' kabul etti ve mrnn sonuna dek halis bir
imann ve salam bir itikadn simgesi oldu.

Bill, Peygamber'in emri zere Kabe'nin atna kp ezan okuduunda, ehrin by olan Attb
bin Esd buna dayanamad. lm tehlikesi ihtimali olmasna ramen Bilal'e ar kfrler syleyip
yle dedi: "Allah Esd'e keramette (minnet edip) bulunduu iin bu sesi duymad." Peygamber,
Mslmanlara! heyecan ve hsmna karlk bir tepkide bulunmayarak sustu.

Attb, byk ruhun gc karsnda kendini gsz ve hayasz buldu. Peygamber'e gelerek zr
diledi ve slam' kabul etti. Peygamber onu saygyla karlad. Tekrar Mekke bakanlna atad.

Peygamber "Safa" yksekliinde oturdu... te bir gn, Mekke'deyken bu noktada halka: "Benim
size bir haberim var" demiti. Halk toplannca Allah'n birlenmesi ve kendi risaleti-nin haberini
onlara bildirmiti. Herkes onu alaya alp, kf-

208

209

retmiti. Amcas Ebu Leheb yle demiti: "Allah ellerini koparsn, bunun iin mi bizi buraya
ardn?" Daha sonra onun etrafndan dalp, onu Safa'da yalnz brakmlard.
imdi, yaklak yirmi yl srekli Cihad'dan, birok zorluklara katlandktan, "de yz tutmu
sfli bir toplumdaki mcadelesinden" sonra; -ok olayl ve yapc hayatnn karsnda tarih hayran
kalmtr- byk bir gelecei gl elleriyle ekillendiren adam, Safa'ya dnmtr. Fakat bu sefer
kararllk, g ve iman mucizesiyle, zamann inat "g"n alt etmitir.. Gl ve vurucu
dncesi karsnda kafalar ve kalpler mtevazilemitir.

Kurey, erkekli kadnl, Safa'da toplanp, Peygamber'e biat iin yanyorlard. Erkekler bir bir
"gleri yettike Allah ve Raslne itaat" zere biat etmek iin geldiler.

mer, Peygamber'in alt tarafnda oturmutu. Onu temsilen halkla biat ediyordu. Erkeklerden
sonra sra kadnlara geldi. Hind; Peygamber'e dmanlkta n yapm Ebu Sufyan'n kan-8i,
Peygamber'in yiit amcas Hamza'y Uhud'da musle eden, cierini srarak yemek isteyen, ama
yiyemeyen, onun ve dier ehitlerin kulak, burun ve gzleriyle kendine bilezik, halhal (ayaa
taklan halka) ve kolye yapan, Mslmanlarn cesetleri zerinde dehet verici danslar yapan,
Muhammed'in en alak ve en kinci dman olan kadn da oradayd. Kocas Ebu Sufyan, babas
Utbe, kardei VelidL. imdi biat iin gelmi. Korkuyor... Acaba Peygamber Hamza olayn unutmu
mudur.... Peygamber'e geldi ve biat etti. Peygamber: "Allah'a irk komamak zere benimle biat
edin" dedi. Hind dedi ki: "Allah'a andolsun, erkeklerden biat almadn bir i zere bizden biat
alyorsun." Peygamber dedi ki: "Ve hrszlk yapmamanz zere." Hind dedi: "Allah'a andolsun,
eer Ebu Sufyan'n mallarndan bir eyler almsam bile, imdi bana helal olup olmadn
bilmiyorum." Ebu Sufyan da oraladayd ve szlerini duyuyordu... Dedi ki: "nceleri aldklarn sana
helal olsun." Peygamber burada onun cier yiyen 'Hind' olduunu anlad ve sordu: "Sen

Utbe'nin kz Hind misin?.." "Evet.. Eskileri bala Allah da seni balasn." dedi.

Peygamber devam etti: "Ve zina etmeyin." Hind de dedi ki: "Hr kadn zina m eder?!" Peygamber
devam etti: "Ve ocuk-lannz ldrmeyin." Hind ise dedi ki: "ocuklarmz kkken biz onlar
bytp terbiye ettik, byynce sen onlar Bedir'de drdn." Ve mer iddetle glmeye balad.
Peygamber devam etti: "Ve birbirinize yalan zere iftira etmeyin." Hind dedi ki: "ftira ktdr,
fakat baz tecavzlerden daha iyidir." Peygamber devam etti: "Ve hayr ilerinde bana ba
kaldrmamak zere." O dedi ki: "Eer hayr ilerde sana ba kaldrmak isteseydik bu meclisde
bulunmazdk." Peygamber mer'e: "Onlarla biat et" dedi ve daha sonra kadnlar iin ba diledi.

Deniliyor ki: Peygamber, kendisine mahrem olan kadnlar dnda dier kadnlarla biat iin
tokalamad. Onun nne su dolu bir kap koydular. O da elini onun iine sokup kard. Daha
sonra kadnlar teker teker "biat" anlamnda ellerini su kabna sokup kardlar.

Peygamber ile Muhacirler ylesine Kurey'le iice olmulard ki, dmanlk sonras saf dostluk
ylesine onlan birbirine kaynatrmt ki,
kalpler eski kinlerden arnp, yaknlk ve sevgiden dolup tayordu. Sanki kendilerini zleyen
ailelerinin sevgi dolu kucaklarna sekiz yl ayrlktan sonra dnen aile ocuklanydlar.

Ensar ise meraklyd: Acaba Muhammed kendi ehir, aile ve kavmini terk etmeyecek mi? Ve imdi,
Allah Mekke'yi ona at, artk Medine'ye ihtiyac yoktur diye dnryorlard. Yoksa yine de Arap
kalbini, Kabe ehrini, doum yerini, z vatann brakp, gurbeti mi tercih edecek? Grne
baklrsa Peygamber ile Muhacirler hi de Mekke'yi terk etmeyecekti. Hele imdi dinda, yolda
olmu ev efradn, kendi evlerini brakarak Evs ve Hazrec'in ehrine dnlerinin bir gerei ve
sebebi yoktu.

210

211

Peygamber Safa'da durup, kadnl erkekli Kurey'in slam zere ona biat ettii srada Ensar kendi
merak ve endiesini gizleyemedi ve birbirine sordu: "Size gre Allah, ehir ve diyarn Raslullah'a
at iin, O orada kalacak mdr?"

Biat merasimi son bulunca: "Birbirinizle ne konuuyordunuz?" diye sordu. "Pek bir eyler
konumuyorduk, ya Rasulullah" dediler. Peygamber srar etti. Onlar da konuyu ve endielerini
anlattlar. Peygamber de sevgi dolu, gvenli bir sesle: "Kesinlikle!., sizinle yaayacam, sizinle
leceim" dedi.

Peygamber, Kabe putlannn krlp, Kabe'nin temizlenmesi ve Kurey'in slam'a giriiyle, Arap
iindeki putperestliin asl ssnn ortadan kalktn grd. Bu izlerin her yerde silinmesi iin
herkese "putu olan onu krsn" dedi. Daha sonra etraf kabilelerin putlann imha ettirmek iin
seriyyeler gnderdi.

Halid Seriyyesi

Halid bin Velid'i Mekke'den Thme'nin gneyine (da ile deniz arasndaki vadi; yarmadann
batsndaki dalar ile Kzl-deniz arasndaki blgeye) gndererek Ben Cezime'yi Allah'a davet
etmesini istedi. Sava yapmamasn emir verdi. Cezimler, Mslmanlarn ordusuna Gumeyd suyu
banda grdklerinde silaha sarlp sava durumu aldlar. Halid ise savaa deil, davete geldiini,
silahlann teslim etmelerini istediyse de Halid'i iyi tanyan Cehdem adl birisi feryat etti: "Ey Ben
Cezime! Allah'a andolsun bu Halid'dir. te silah brakmak, ite esaret! Allah'a andolsun ben
silahm brakmam." Buna ramen Mekke'nin sonu, Peygamber'in tutumunu, durumun deiiklie
uradn grenler, olaylardan etkilendikleri iin dediler ki: "Ey Cehdem, bizim kanmz m
dktrmek istiyorsun? Halk Mslman olmutur. Silahlan braktlar. Sava ortadan kalkm, ahali
emniyet ve huzur iinde hayat srdryor."
Daha sonra Cehdem'in silah elinden alnd. Herkes Halid'in istei zerine silah brakt ve teslim
oldu. Halid cahiliyye devrinden beri bu kabileye kar kin besliyordu(117). Hepsinin o-muzlarnn
balanmasna emir verdi. Onlar esir diye savalar arasnda paylatrp, hepsinin kltan
geirilmesini syledi. Bedeviler esirlerini ldrdler. Fakat slam'n ruhuyla aina olan Muhacir ile
Ensar Halid'in yapt iin hyanet olduunu bildikleri iin esirlerini serbest braktlar. Peygamber'e
olay ile ilgili haber ulatrlnca ok sinirlenip, ge don ellerini kaldrarak yle dedi: "Allah'm
ben Halid bin Velid'in yaptndan sana smyorum ve nefret ediyorum."

Peygamber: "Hays (hurma, ya, kurut bileimi bir yemek) lokmasn inediimi, lezzetli bir tad
olduunu, yutmak isteyince onda bir ey olduundan boazma tkanp kaldn, Ali'ninse elini
boazma sokup onu kardn grdm" dedi. Ebu Bekir bu szleri duyunca yle dedi: "Ya
Rasulullah, bu gnderdiin seriyyelerden biridir. Birinden sana sevdiin bir haber ulayor,
dieriyse sevmediin, nefret ettiin bir i yapyor, imdi Ali'yi gnder de ileri dzene soksun."

Peygamber olayn habercisi olan Cezimeli adama: "Kimse Halid'e itiraz etmedi mi?" diye sorunca o
dedi ki: "Beyaz derili, orta boylu birisi Halid'e itiraz etti. Halid onu serte itti. Dieri uzun boylu,
hafife beli bkk birisiydi. Halid'le mnakaaya giriti ve mnakaalar devam etti."

mer bin Hattab: "Ya Rasulullah, ilki olum Abdullah, ikin-

117- Abdurrahman bin Avf ile Halid arasnda bu i zerine bir mnakaa kt. Abdurrahman: "Sen
slam dneminde cahiliyyeye gre hareket ettin." Halid: "Sen babann katilinin intikamn aldn."
Abdurrahman da: "Ben babamn katilini ldrdm, sen ise amcann katilini..." dedi. Bu haber
Peygamber'e ulat. Peygamber: "Yava ol Halid ashabmla urama. Allah'a andolsun eer Uhud
da kadar altnn olsayd ve onu Allah yolunda balasaydn, ashabmn ne sabahn afandaki
huzuruna, ne de gecenin sefasnda sahip olduklarna sahip olurdun." dedi. (Sirec. 2, s. 431).

212

213

cisi Salim" dedi.

Peygamber, Ali bin Ebu Talib'i arp ona yle dedi: "Ey Ali, bu kavme doru yola k. lerini
gzetle, cahiliyye geleneklerini ayaklarnn altna al!"

Ali, Peygamber'in insiyatifine brakt (verdii) mallarla yola kt. ldrlenlerin kan bedelini
dedi. Kaybettikleri mallarn bedelim, hatta kpeklerinin su kabnn (lde oturanlarla, obanlar
kpein su iebilecei bir tahta parasn oyup, onu su doldururlar; Arapa'da buna 'Meyle' denir.)
bedelini bile dedi.
Ali,.iinin bitiminde Peygamber'in insiyatifine brakt mallarn, diyetlerin denmesinden sonra
bile arttn grnce, onlara sordu: "Acaba sizlere ait can veya mal diyetini demediim kimse
kald m?" Onlar: "Hayr!" dediler. O da dedi ki: "ihtiyat iin geri kalan mallan da size
balyorum. nk mallarnzdan bir blmnn kaybolduunu bilmeyebilirsiniz, fakat
Rasulullah onlardan haberdardr" dedi.

Ali, fazla ve arta kalan mallar onlara balad ve eli bo Mekke'ye dnd. Yaptklann, zgn ve
rahatsz olan Peygamber'e .iletti. Peygamber ylesine sevindi ki, hemen ehresinde sevin belirdi.
Baba efkati gibi baklarla bu pak, fedekr ve yiit akrabasn verek: "iyi yaptn! ahsente!" dedi.
Daha sonra kalkp yz evirip, iddetli bir heyecandan dolay ehresinin rengi deitii bir halde iki
elini ylesine havaya kaldrd -ki koltuklar grlyordu- ve sonra btn ruhuyla yle haykrd.

"Ey Allah'm! Halid bin Velid'in yapt eyden uzak bulunduumu sana arz ederim." Bu cmleyi
defa tekrarlad.

Halid zr dilemek iin gelip yle dedi: "Ben savamyordum, fakat Abdullah bin Huzafe es-Sehm
bunu yapmam emir verip: "Rasulullah slam' kabulden sakndklar iin onlarla savamam
emretti" dedi. Buna ramen Peygamber Halid'i serte knad.

Ebu Amr el-Meden'nin naklettiine gre; Halid onlara vardnda onlar yle demilerdi: "Sebana,
Sebana."(118)

Peygamber, Ramazan aynn sonuna be gn kala Halid'i nl 'Uzza' putunu krmak iin Nahle'ye
gnderdi. Uzza, Kurey, Kinane ve Mudar'n ortak putlar idi. Onun sedanet (ko-anmasn) ve
perdedarln Ben Haim'in mttefiki Ben Su-leym'den olan Ben eyban ailesi stlenmiti. Putun
muhafz Halid'in putu hedef aldn grnce klcn putun boynuna asarak onu dan yksek
noktasna yerletirip: "Ey Uzza, gazap yldrmlarndan bir yldrm Halid'in zerine gnder" dedi.
Halid harekete geip puthaneyi datt, putu paralad. Aniden plak ve inleyen Habeli bir kadn
dan frlad. Halid onu ldrp Mekke'ye dnd.

Amr bin As, Huzeyl taifesinin ta putu Suva'y krmak iin grevlendirildi. Suva hadimi (hizmetisi)
Amr'a: "Ne istiyorsun?" diye sorunca: "Suva'y krmak istiyorum" dedi. O da-. "Sen, onu kracak
gte deilsin" dedi. Amr ise: "Henz batldasn" deyip putu krd. Hazinesini aradysa da hibir ey
bulamad. Putun hizmetisine: "Ne dnyorsun?" diye sordu. O da: "Allah'a andolsun Mslman
oluyorum." dedi.

Sa'd bin Zeydu'l-Ehel'i, Menat' (Evs ve Hazrec putu, Taberi, s. 341) krmak iin Muellel'e
gnderdi. Peygamber'se Mekke'de ordusunun Mekke'ye girii srasnda ldrlen Da-vud el-si'nin
kz Melikiye ile evlenecekti. Fakat Peygamber'in

118- Yani "Bizi Muhammed'in dinine gtrr." Peygamber'e 'sabii' derlerdi. nk 'sabii' dinden
dnm anlamndadr. Acaba, bu kelime "sa-bei" ve "sabeih" ile e anlaml deil midir? Bazlarna
gre Yahudilik ile Hristiyanlk ortasnda yani her ikisinin dnda olduklar iin sabii diye
nitelendirilmitir. Baz yeni aratrmaclar ise Sabii'yi Hz. Yahya'nn ballar olarak biliyorlar, onlar
dier frkalarla ihtilaf iinde olduklar iin ve de din dncelerinde
takiyye yapp, dncelerini gizledikleri iin, gitgide dnsel ilkelerini unutmular ya da
dnceleri tahrifata uramtr. Bkz. Hist. des Religions, c. III; Ferid Vecd ile Bostan'nin Diretu'l-
Mtaiflenne ve de Encycl de l'Islam: Sa-beisme.

214

215

elerinden biri ona: "Baban ldren bir erkekle evlenmeden dolay utanmyor musun?" dedi. Kz
korktu. Peygamber de onunla evlenmekten vazgeti.

Huneyn Gazvesi

Mekke'nin d, Mslmanlarn islam'n en byk d--man ssn ele geirmesi, zellikle

Kurey'in Peygamber'e genel biati; ona hl dman olan kabileleri dehete drd. nk
Peygamber'in pek yaknda kendilerine kar harekete geeceini, hele Mekke ile Kurey de ona
tabi olduu iin, teslimden baka bir areleri olmadn biliyorlard. Bu nedenle geni planlar
dzenleyerek btn muhalif gleri birletirip, ona saldrp gafil avlayarak, konu zaferlerinin
doruunda yenilgiye uratarak, Arap tarihindeki en byk iftiharn elde etmek istediler.

Malik bin Avf Nasr harekete geti. Mekke'nin gneydousunda bulunan ve Kurey ile
dmanlklar/119) eskilere dayanan Havazin taifeleri, imdi eski dmanlann yeni dmanlaryla
birleik ve dinda grdkleri iin dehete kaplp, kendilerini ciddi bir tehlikeyle kar karya
buldular. Taif te yerleik, zengin Taif halk da ok sert ve inat bir halkt. Mekke dneminden beri
Peygamber'e dmand. imdiyse Mekke'nin Muhammed'in eline getiini grdkleri iin,
kendilerini tehlikenin eiinde hissederek, ona kar koymak iin tahrik olr mulard.

Malik bin Avf, btn slam dman kabilelerden ortak bift cephe oluturmaya altfl20). Havazin
taifelelerinin ounu

119- Cahiliyyedeki drt fcar savana, gen Muhammed de katlmtr. Bunlar Kurey ile
Hevaznliler arasnda yaplan savalardr.

120- Bunlar, Peygamber Medine'den hareket ettiinde Kurey'e deil, kendilerine doru akn
ettiini sanyorlard. nk O, Kurey'le antlamai yapmt. Bu yzden Havazinliler nceden
hazrlklydlar. Bu, Ku-; rey'in Muhammed'in hareketinden haberdar olduklar, ancak mak^
adn imdilik Havazin sandklar rivayetini onaylyor. CDpnot-99). |

seferber etti. Sakif ise topluca onlara katld. Nasr ve Cuem kabilesi topyekn silaha sanld. Ben
Sa'd bin Bekr ile Ben Hilal'den az bir gaip da bu cepheye katld, Kays bin Aylan kabilesinden
sadece bunlar cepheye kald. Havazin kabilesine mensub K'b ve Kilab kabileleri bunlara elik
etmedi, hatta onlardan bir tek kii bile bunlara katlmad.
htiyar olup kl bile kullanamayan, ancak ok sava tecrbesi olan sava bilgesi ve dnr,
Ben Cuemli Dureyd bin Simme de ordu danman oldu.

Bylece yeniden Ahzab'dan (partilerden) oluan bir ordu Peygamber'e kar seferber oldu. Onlar,
durumun ne olduunu incelikleriyle bildikleri iin, gelecein ne olacan iyice kavramlard.
Onlara gre tek kurtulu ve kar yol, her zamankinden daha gl olan Muhammed'e var
gleriyle topluca saldrarak onu yok etmekti. Yoksa en ufak bir tereddt ve zaaf gsterirlerse,
kolaylkla yok edilebileceklerdi. Bu yzden hayat ile kendi balarnn tmn kopararak sava
sahnesinde kendilerini cephe ardndaki balara kaptrmamak ve onlan dnmemek iin, kadn ve
ocuklarn, servetlerini, mallarn, eya-lann, hayvan srlerini ve hereylerini alp
beraberlerinde getirdiler.

Bylece, son bir gayret olarak kabileler, lm deindeki cahiliyyeyi korumak ve ayakta tutmak
iin balarn ellerine a-larak Hicaz ve Tihame'nin her tarafndan sklp, evlerini boaltarak
harekete geip, Evtas'da birletiler. Garip bir grltyd; Dureyd bin Simme ecarsinde (tavansz
evde) oturmutu. Kabileler bir araya gelip yerleince-. "Nerede, hangi vadide bulunuyorsunuz?"
diye sordu. "Evtas'a21)da konakladk" dediler. O da orasn ok beenerek yle dedi: "te
ordunun

121- Huyenyn savann yapld, Hav'azinlilerin beldesindeki bir vadi. Bu savan ateinin
krklenmesi srasnda Peygamber: "imdi sava tandr ilemeye balad" dedi. Burada hem bu
sava beldesinin ad, hem de tandr anlamndadr. (Mu'cem, Yakut ve Suheyl)

216

217

en iyi hareket edebilecei manevra yapabilecei yer! Ne ok kaba talk ve dalk ne de topraklk
ve yumuak bir l... Peki deve, eek, koyun, ocuk ala sesleri duyuyorum, bunlar nedir?"
Dediler ki: "Malik bin Avf halk kadn, ocuk ve mal-lanyla birlikte harekete geirip, onlar buraya
getirmitir."

Malik'i arp ona yle dedi: "Sen kavminin bakan olmusun. Onlar bu gn gibi bir gnle
karlamayacaklardr. Duymakta olduum bu sesler nedir?.." O da yle dedi: "Halk mallar,
kadnlar, evlatlanyla harekete geirdim. Hedefim her erkein mallarn, kadn ve ocuklann
yanlarnda bulundurarak onlar iin savamaya zorlamaktr" dedi. Dureyd dedi ki: "Yenilgiye
uramay kim nleyebilir? Sava senin lehine olursa sadece savalarnn kl ve mzraklan sana
yaram olur, eer aleyhine olursa; kadn, ocuk ve servet senin haysiyetsizliine sebep olur.

Daha sonra "K'b ve Kilb ne yaptlar? diye sordu. Dediler ki: "Onlarn hi biri katlmad." O da:
"Onlar zorluklann adam ve yrekli kimselerdir. Bugn, zafer ve ba ycelik gn olsayd K'b ve
Kilb burada hazr
olurlard. Ben de K'b ve Kilb gibi bir tutum iinde olmanz isterdim." dedi. Sonra: "Sizin hangi
taifeleriniz savaa katlmtr?" diye sordu. Dediler ki: "Amr bin Amir ile Avf bin Amir." Dedi ki:
"Ben Amir'in olgunlamam ve her trl zellikten yoksun iki evlad. Ey Malik, sen Havazin'in
ocuk ve kadnlarn bu ordunun yannda getirmisin. Onlar beldelerindeki salam kalelerine, da
yksekliklerindeki gvenilir yerleim merkezlerine geri gnder. Daha sonra tek vcut orduyla u
"dinden kmlar"0225 vurun. Zafere kavuursan onlar senin arkandadr, sana varrlar. Yenilgiye
urarsan da aile ve mallann korunmu olur."

Otuz yalarnda olan Malik korkusuz ve atlgan olduu halde tecrbesi ve mantk gc azd.
Tabiatyla Dureyd gibi bir ihtiyarn szn dinlemedi. htiyarn akl ve mantk diye nitelendirdii
eyi o gszlk ve alaklk olarak nitelendiriyordu. Bu

122-Bkz. 118. dipnot.

218

yzden Dureyd'in szlerine sinirlenip yle dedi: "Allah'a an-dolsun, ben byle bir i yapmam. Sen
ihtiyarlamsn akln da ihtiyarlamtr. Ey Havazin grubu, Allah'a andolsun bana uymanz gerekir,
yoksa srtmdan kncaya dek bu klc kendime sokarm."

Kin dolu Malik'in ateli szleri, Muhammed'in kiniyle snm olan bedevileri coturdu. Ve ihtiyann
titrek clz sesini susturdu. Halk topluca: "Sana uyacaz" diye haykrd. Kendini muzaffer gren
Malik ise: - "Ey halk, onlar grdnz an, kllarnzn klflarn krp, topyekn tek vcut olarak
saldrya gein" diye kkredi.

Peygamber'e bu konuda haber verildi. lk nce; olayn dakik incelenmesi iin, Abdullah bin Eb
Hayret es-Selm'yi bilgi toplamak iin gnderdi. Ona: "Git dmann iine yerle, orada kal.
Yapmak istediklerini bize bildir" diye emir verdi. Abdullah gizlice bu kavimle ilikiye geti.
Havazin'in sava iin harekete getiini haber verdi. Malik'in szlerini de duyduktan sonra
Mekke'ye geri dnp Peygamber'e durumu iletti. Peygamber mer'i amp, Abdullah'n verdii
raporu ona at. mer: "bn-i Eb Hadret es-Selm yalan sylemitir" dedi. bn-i Eb Hadret es-
Selm ise: "Beni yalanladn gibi Hakk da bir sre yalanladn ey mer! Ve benden daha iyi olan
birini de yalanladn" deyince mer dedi ki; "Ya Rasulullah, bn-i Eb Hadret es-Selmi'nin ne
sylediklerini duymuyor musun." Peygamber de: "Sen sapktn ve Allah seni hidayete erdirdi ey
mer!" dedi.

Peygamber sava karar ald. Safvan bin Umeyye'nin birok zrh ve silah olduunu sylediler.
Peygamber, henz Mslman olmam<123) Safvan'a, dedi ki: "Ey Safvan, silahlarn bize d
ver ki, yarn dmanla kar karya geleceiz." Safvan da: "Gasb olarak m ey Muhammed?"
deyince, Peygamber: "...

123- Taberi c. 2, s. 347; erb-i Mevahib ve ayrca Sitede akladklar gibi Peygamber ona slam'
seme karar almas iin drt ay mhlet verdi. Bu sre zarfnda ondan Mslmanlara silah temin
etmesini istedi.

219
hayr... dn olarak ve sana geri vereceimizi garanti ediyoruz "(124) safvan da kabul edip, yz
adet zrh Peygamber'e verdi.

Peygamber Mekke'ye giriinden 15 gn sonra evval aynn; 8. gnnde cahiliyye dneminde de

Mekke hakimi olan Attab bin Esd Emev'yi ehre brakp, ordu birlikleriyle sava iin dar kt.
Yeni Mslman olmu 2 bin Kureyli de Ebu Suf-yan'n bakanlnda 10 bin kiilik Peygamber
ordusuna katld. Bylece 12 bin kiilik sava, dman zerine yrd.

Kurey ile dier Arap kabileleri hacet (arzu) sunduklar bit! aalar vard. Ad 'Zat- Envt' idi. Her
yl onun etrafnda toplanarak silahlarn onun dal ve budaklarna asarlard. Onun iin kurban kesip
bir gn de kenarnda ibadetle megul olurlard.

tik defa olarak Peygamberle gazveye kan Kurey ordular yolda byk ve yemyeil sedir aacn
grdler. Her keden: "Ya Rasulullah, onlarn 'Zat- Envt'lar, olduu gibi bizim iin de bir 'Zat-
Envt' tayin et", diye konumaya baland. Bu szleri duyan Peygamber ok sinirlenip, yle dedi:
"Allahu Ekber! Muhammed'in cann elinde bulundurana andolsun, siz, Musa'nn kavminin Musa'ya
syledii szleri sylediniz:

"Ey Musa! onlarn tanrlar gibi bize de bir tanr yap " dediler. Musa "Dorusu siz bilgisiz bir
milletsiniz." (A'raf; 138)

ve daha sonra:

"Siz gemilerin adetlerine, uyuyorsunuz!" dedi.

Dman Huneyn vadisinde (Zi'1-Mecz kenarnda) pusuya yatarak btn yollar, da geitlerini ve
maaralan askerle doldurmutu.

Peygamber'in ordusu Arabh eine rastlamad bir grkem-lilik ve byklkle yaklamaktayd.

Yiyecekleri tayan mer-

124- Bu bir snnet (gelenek) haline geldi ve dnc geri verilmesi ii kendiliinden garanti edildi.
(Taberc. 2, s. 291).

kepler en ndeydi. Halid bin Velid, Seyfullah25), emrindeki bedevi kabilelerle ordunun en
nndeydi. Kabilelerin her biri kendine zg bayraklarla hareket ediyordu. Peygamber beyaz katr
'Duldul'e (Mukavks'n hediyesi) binip, ordunun peinden gidiyordu. Dne kadar ounluu en
korkun dman olan 12 bin silahor bugn kendisinin emri altnda olup, en son dmanlannn
kurduu cepheyi yok etmek iin ilerliyordu.

Bu arada Muhammed ile dier Muhacirlerle birlikte hareket eden Ebu Sufyan bakanlndaki 2 bin
kiilik Kurey ordusu daha dikkat ekiciydi. Ordularnn bykl ve silahlannn okluundan
dolay coan Mslmanlann ehrelerinde gurur etkileri grlyordu.

Ordu Huneyn'e vard. Peygamber, sava snnetine uygun olarak, geceleyin uyuyup sabahn
renksiz glmsemesi srasnda kalkt. Ezan sesi duyulmuyordu. Savan balatlmas haberiydi bu.
Ordu cokun sel gibi dereye doru akn etti. Bayraklar kabilelerin en nnde derenin derinliklerine
dald.

Hava henz karnlkt. Ordu darack sakin derede birbirine skm bir durumda ilerliyordu.
Dmann siperlerinin izi grlmyordu. 12 bin
binein sesi dereyi doldurup, sabahn srl skutu ve karanlnda daha dehet verici oluyordu.

Dere suskundu. Fakat tehlike; her bir kaya, dneme, dere ve yokuta pusudayd. Nefes sesleri
kulaklan nlatyordu.

Ordu, dere yatanda olduu gibi ilerliyordu. Eller ve parmaklar klcn saplar zerinde sklmt.
Binekler kulaklarn kaldrmlard. 12 bin kiilik ordunun tm 'kulak' kesilmiti. Nefeslerini
gslerine tutsak etmilerdi.

Yol daha da darald. Derenin sessizlii daha ar ve korkun olmutu. Da gs gerdii iin yol
daralmt. Bu geitten gemek gerekiyordu. 12 bin kiilik ordunun hepsi 'gz' ol-

125- O, Mute savanda dokuz kl krd. Peygamber onu.Seyfullah diye adlandrd.

220

221

mutu. Ordu bu geidi de geride brakp derenin dnemecinde kayboldu.

Aniden dehet dolu bir infilak dereyi titretti. Binlerce glge; sabahn karanlnda kayalar ardndan
dan frlayp, ordunun uzun safna vurdu. Sanki binlerce fkeli ku, dereye dkld. Korkudan
topyekn geri teptiler. Ordunun uzunca saf kvrand. Karanlkta kllar glmsyordu. Amansz
ok yamuru dereyi akna evirmiti.

Hava henz karanlkt. Mslmanlar belirsiz varlklardan baka bir ey gremiyorlard. Svarilerin
manevra alan dard. Derenin darack yatanda birbirine girip, kllarn acmasz darbeleri ve ok
yamuru altnda dalgalanyordu. Dman dereye hakimdi. Mslmanlan iyice sktrmlard.
Saldn ylesine abuk ve hzlyd ki saflar kart. Dost-dman vahetin byc glgeleri gibi
birbirine girmiti. Korkun bir sahneydi. Sabahn karanl ve derenin darlnda Mslmanlar,
elleri bal, gzleri kapal olarak kendi kadn-ocuk ve mallaryla birlikte gelen fedakr Havazin ve
Sakif savalarnn amansz darbeleri altnda kvranyordu. Mslmanlar pepee yere dp,
binicisiz binekler rkek bir ekilde bu taraftan o tarafa kouyordu. Katliam yle oktu ki
Mslmanlardan iki taife topyekn yok edildi.

Firar balad. Beyaz katr zerinde ilerleyen Peygamber, ordunun uzun kvrmnn geri teptiini,
saflarn daldn, svarilerin katn, ebah gibi rkek bir ekilde Peygamber'in gz nnden
geip gittiklerini grd. Herkes kendi cann lm geidinden kurtarmaya alyordu. Hava henz
ay-dnlanmamt. Peygamber, 12 bin kiilik ordunun daldn, dostlannn korkarak katn
grd iin, dertli bir ekilde hereyin yok edilmekte olduunu, byk zaferlerin Huneyn
deresinde defnedilmekte olduunu hissediyordu.

Ebu Sufyan, Muhammed'in dostlannn her taraftan datldn, onun yenilmez ordusuna kar
zafer elde eden ve zafer sarholuuyla saldrsna
devam eden dman karsnda Muhammed'i yalnz brakp, kaan dostlarn grnce coarak,
hedefsizce saa sola koup, irkin kahkahalar atyordu. Daha

sonra Muhammed'e duyururcasna: "Bunlar deniz sahiline varncaya dek durmayacaklar" diye
feryat etti.

Kin di biliyordu. Peygamber'le cihada kan kimseler, onun bayrann yerlere dtn grnce
gizli dmanlk-lann aa vuruyorlard. Kureyliler Muhammed'in tek bana lm uurumunun
kenarnda olduunu grerek bundan duyduklar sevinci gizlemiyorlard. Cebele bin Hanbel (bn-i
Hi-am'a gre Kelde bin Hanbel) Safvan'n kardei (ana tarafndan); evkle yle haykrd: "Hay!
Sabah bugn batl oldu!" Saf-van geri henz Mslman olmamt. (Peygamber Mslman olmas
iin kendine frsat tanmt.) Fakat kardeinin bu szlerine sinirlenerek onu ikaz edip yle dedi:
"Sus! lesin sen, Allah azn ezip datsn; Allah'a andolsun, Kureyli birinin bana egemen olmas,
Havazinli birinin bana st olmasndan daha'iyidir."

Uhud savanda ldrlen babasnn acsn eken eybe bin Osman, Peygamber'e kar savaa
gelmicesine yle bir recez sylyordu: "Bugn Muhammed'den intikam alacam, bugn
Muhammed'i ldreceim." Hatta ylesine kstahlat ki Peygamber'i ldrme eyleminde
bulundu(126).

Peygamber, svarilerin aknca dereden dan frlayp, hzla uzaklatklann grnce: "Ey Halk!
Bana doru gelin, ben Allah'n Raslym. Ben Muhammed bin Abdullah'm." diye haykrd.

Peygamber'in sesi, sabahn grltl, yar aydnlk glgesinde kayboldu. 12 bin kiiden oluan
svariler yle abuk ve akn bir ekilde l alannda dalp gidiyorlard ki, artk zafer dncesi
yersiz grlyordu. Peygamber her eyin Hu-neyn'de son bulmak zere olduunu, ileli ve iftihar
dolu hayatnn bu derede snmekte olduunu hissetti. Byk ordusunu yenik gren, slam ve
risaleti zerine ahidleen dostlarn byk olaylara kar zafer elde ettikleri halde, imdi kendisini

126- O bu kssaya sonralar yle deiniyor: "Bir olay ba gsterip bu dnceyi kalbimden sildi.
Artk yapamadm ve onun herhangi bir zarardan korunmu olduunu anladm."

222

223

derenin giriinde kanna susam dmanlaryla babaa ban-kp katklarn gren Peygamber,
ehadetten baka bir ey dnmyordu.

Dman saflar pusuda yattklan yerlerden kp Huneyn'in yatanda birlemilerdi. Tek vct gibi
ilerliyorlard. Mslmanlarn dalp kandan dolay gurur ve iftihar duygusuyla sarho
olmulard. Malik bin
Avf in nclndeki Havazinliler kl mecnunu olup Mslmanlar kl, sng, mzrak darbesi ve
ok yamuruna tutarak, yere dryor, scak nlar zerinden geerek kaanlar takip
ediyorlard.

Peygamber; usuz bucaksz ordusunun, kum denizi gibi, esen rzgar karsnda dalp gittiini,
dmanla bizzat karlatn grd. Malik'in (komuta ettii birlik) stunu, cokun sel gibi, onu
hedef almt ve karsnda Mslmanlarn cesetlerinden baka direnecek g grmyordu. lm
ya da firardan baka yol yoktu. Peygamber kendi kararn ald. Tek bana dman safna, ordunun
kalbine dalarak lm arayacakt. Zaman dilimleri dostlarnn gelip getikleri gibi hzla ilerliyordu.
Artk bekleme zaman deildi.

Klcn ekti. Hn ateiyle yanyordu. ehadet iin kendini tutamyordu. Katrn dehledi.
Amcasnn olu Ebu Sufyan bin Abdulmuttalib, hemen frlayp beyaz katrn yularn tuttu ve var
gcyle hareketine engel oldu. Hava henz yan aydnlk ve glgeliydi. Bu nedenle Peygamber onu
tanyamad ve sordu: "Kimsin?" Dedi kir "Annenin olu, ya Rasulullah."027-1 Ordunun panie
kaplp dalmasn, dmann sava alanna egemen olmasn gren Ali bin Ebu Talib, hemen
Peygamber'in yanna koup, aklar gibi onun etrafnda dolanmaya balad. Bazen dmana
saldryor bazen de kaanlan izileyip onlann kan nlemeye alyordu. Peygamber'in amcas
da, beklenmedik bir ekilde kendini unutup lmn birka

127- O Peygamber'in amcas oludur. Fakat onu kendine daha yakn gstermek iin, byk
annelerini itibariyle Peygamber'in kardei ve onun tabiriyle Peygamber'in "Anasnn olu" diye
nitelendirdi. O, on-be gn nce slam'a balanm olmasna ramen, Ashab- Kibar ve Sabikun
katklar halde o Peygamber'in yanndan ayrlmad.

admlnda olan Peygamber'i yalnz brakmad. Tarih, lm kusan bu anlarda Peygamber'e bal
kalp, lmeye hazr bulunanlarn isimlerini kaydetmitir. Ebu Bekir, mer, Ali bin Ebu Talib, Abbas
bin Abdulmuttalib ve olu Fazl, Ebu Sufyan bin Abdulmuttalib ile olu Cafer, Rebi'a bin Haris, Zeyd
bin Harise (Peygamber'in evlatl, Mte ehidO'nin olu Usame, Eymen bin Ubeyd (Eymen bin
Ummu Eymen) ki burada ehid dt.

Dman lehine son bulmakta olan savan son anlarnda tehlikeyi hisseden Peygamber, kanm
yere yatrarak bir avu toprak alp fkeyle dman zerine serpip: "Yzleriniz kara olsun!..." diye
bard. Daha sonra, kamakta olan ashaba anda bulunarak: "Ey halk nereye (gidiyorsunuz)?"
dedi. Ve daha sonra da iri yan vcuda sahip, gr sesli Abbas'a: "Ey Abbas: "Ey Ensar! Ey Ashab
Semure! Ey Mttefikler diye seslen" deyince; gr sesi olan Abbas var gcyle haykrp,
Peygamber'in ansn duyurdu. yle ki derede yanklar yapp kaanlann kulaklarna dek vard.

Yrekli ve yiit Medineliler, kendilerine gelip, Peygamber'in hayatn korumak iin Akabe'de
ahitletiklerini, imdi de onun salam dayana olduklarn hatrladlar. Ensar, sapasalam harp
sahnesinde direnen Peygamber'in, 12 bin kiilik ordusu, 2 bin akrabas ve hemehrisine
ramen, sadece kendilerini ardn, yardmlanna mit baladn grd zaman "Lebbeyk,
Lebbeyk!" diye haykrarak hzla geri dndler. Ensandan 100 kii sava sahnesine geri gelip,
saldry balatt. Hava aydnlanmt. Kaanlan takip iin snaklardan dan kan dman
ordusuna ait birlikler ak bir cepheye srklenmilerdi. Ensar kahramanca savayordu. Abbas'n
haykr-lan, frtna gibi her tarafa szlen Ali'nin abalar sonucu, firarilerin geri gelmesi saland.
"Ya Ensar! Ya Ensar!" feryatlar yrekli ve yiit Medinelileri sava alanna geri getiriyordu. Gitgide
"Ya Hazrec! Ya Hazrec!" feryatlar da duyulmaya balad. O Hazreclilerki, korkusuz savalar
olarak, Araplarn kanl atma anlarndaki "sabrllk'lar tarihe destandr.

224

225

Peygamber, bizzat dmann saldr seli karsnda oluan yeni cephenin komutanln stlendi ve
ehadet ak iin geri gelen ve Peygamber'in mdafaas iin savaan Ensarn nnde recez
okuyarak savayordu.

Sava atei yeniden alevlenmeye balad. Her an, ulesi daha da yaylyordu. Peygamber, dehas
ve gcyle savan mitsiz ve souk sahnesine, mit ve atei geri getirmiti. Heyecanla yle
haykrd: "imdi sava tandr yakld!" Bu srada Havazin'in yrekli bayraktar kzl kll deve
stnde ilerliyordu. Siyah bir bayra uzun bir mzraa takarak Havazin saflarnn en nnde
saldrya gemiti. Bulduunu mzrakla vurup dryordu. Her bir safa saldrdnda datyordu.
Havazinli savalar da onunla birlikte saldrp ilerliyorlard. Ali bin Ebu Talib, o ve ardndaki byk
gle gs gse atmaya girmenin yersiz olduunu anlayp hileye bavurdu. Pusuya yatt. O,
ordusundan birazck uzaklatnda, bir kl darbesiyle kzl kll devesinin iki arka bacan
kopard. Deve k st yere dt. Ensardan birisi de hemen frlayp dier iki bacan kopard.
Peygamber tekbir getirdi. Mslmanlar da tekbir getirdiler. Savan kaderi hzla deimekteydi.
Mslmanlar biraz nceki firar ve yenilgilerini telafi etmek, ok saydaki llerinin intikamn
almak iin, hayret verici yiitlik ve hareketlerde bulunuyorlard.

Mslmanlar gittike gleniyor ve ilerliyorlard. Dman ise, elde ettii zaferi kaybetmemek iin
alyordu ve iddetle direniyordu. Mslmanlarn kollarna gelen gcn karsnda artk hibir
kuvvetin dayanmas mmkn deildi. mit ve saldr kendi safm Huneyn geidinde deitirdi.
Fedakr Havazin, Sakif ve mttefikleri her an iddetlenen, sertleen, fkesi artan, saldrgan frtna
karsnda gitgide gszleip, mitsiz-leiyorlard. Her ne kadar kadn, ocuk ve servetlerini sava
alanna getirmi olsalar da, savan seyri onlar iin olumsuzla-yordu. Savan kaderi
belirlenmiti.

Bu sralarda Peygamber Milhan'n kz Ummu Suleym'i

grd(128). O, kocas Ebu Talha'yla birlikte gelmiti. Beline bordo bir al balamt. Abdullah bin
Ebu Talha'ya hamileydi. Ebu Talha'nn devesini tutuyordu. Devenin isyan etmesini nlemek iin
bam kollar arasnda tutup, devenin burun deliklerine taklan kl halkay serte ekiyordu.

Peygamber bu olaydan dolay ok hayret edip, "Ummu Su-leym?" diye sorunca: "Evet anam babam
sana feda olsun, ya Rasulullah! Seninle savaanlar ldrdn gibi, senin etrafndan kaanlar da
ldr ki bunu hak etmilerdir" dedi. Pey-gamber'se ok ince ve byklere has bir tabirle nerisini
reddetti: "Ey Ummu Suleym Allah kfi gelmez mi?"(129)

Ummu Suleym beraberinde bir haner getirmiti. Kocas Ebu Talha: "Niin zerinde haner
bulundurmaktasn ey Ummu Suleym?" diye sorunca: "Bu haner, bana yaklamak isteyen
mriklerin karnn demek iin" dedi. Ebu Talha yle bir durumdayken bile kendini mcahide
sayan karsnn yrekliliinden dolay ok heyecanlanp, Peygamber'e hitaben: "Ya Rasulullah bu
ak gzl30) Ummu Suleym'in ne sylediini duymuyor musun?" dedi.

Ebu Talha ok atlgan, yrekli biriydi. O gn tek bana yirmi kiiyi ldrp, elbise ve silahlarna el
koymutu.

Dmann direni gc gitgide azalyordu. Peygamber dmann kesin yenilgisini ve kendisinin

sratle zaferini salamak iin yle bir duyuru yapt: "Kim ki bir mrik ldrrse; onun silah ve
elbisesine sahip kabilir..." Yeni Mslman olmu binlerce bedevi glenip, korkusuzca alana
frlad. Ensar ve Muhacirlerin Allah ve Hak iin indirdikleri kl darbeleriyle, silah ve elbise iin
savaan kabilelerin kllan birleip, dmann

128- Ad ihtilaf konusudur. Melika, Remile, Suhile.

129- Ve bir rivayet "... Allah mutlaka yeterlidir ve daha hayrldr." Burada slam alimleri kan
kebair (byk gnlar)dan saylmas zerinde ic-ma etmemilerdir. (Bedir firarileri istisna)

130- Onun iki gznde beyaz leke bulunduu iin Rumeysa diye n yapmt.

128-

128-

226

227

gl saflarn datt. Bu defa dmann firar balad. Peygamber, dmann evlerine dek takip
edilmesini emir verdi. Bundan amac dier komploculara onlarn kaderlerini ibret olarak
gstermek, islam karsnda Mekke blgesinde direnii tasarlayan kart kabileleri emellerinden
vazgeirmek, islam'n siyas amalarnn gerekleme zeminini oluturmak; kabilelerin
bamszlklarn ortadan kaldrarak ortak dnce ve tek bir mektebe dayal bir toplum
oluturarak dman ve birbirinden uzak kabileleri birletirip, glendirerek, merkeziyeti ve gl
siyasal bir
rejimi yerletirmekti. nk islam' tm dnyaya yaymak iin, her eyden nce dnyann bir
noktasnda salam ve gl bir s meydana getirmeliydi.

Ayrca Peygamber bugnk 12 bin kiilik ordusunun, Be-dir'deki 313 kiilik ordusundan daha
deiik nitelik tadn biliyordu. Balangta, Allah'a inanan hak ve hakikat yolunda, inanlar
urunda kolayca canlarn, mallann, toplumsal mevkilerini ve ailelerini feda edenlerden baka
kimse onunla biat etmiyordu. Fakat imdi, ganimet elde etmek, esir almak, ya da ganimet
vermekten ve esir olmaktan korkan kimseler, onun ordusuna katlmlard. Bunlarn, o ilk gruptan
sayca fazla olmalarna ramen, yenilgiye uramaya tahamml yoktur; zorluklar karsnda
dalrlar; gz alc pepee zaferler, asker, siyas ve ekonomik baarlardan baka kendilerini
islam'a balayan bir balar yoktur. Bu nedenle de iman; alak ve tutarsz ruhlarnda
kkletiremezler. Peygamber, herkesten daha ok, byle bir ordunun gsz, zayf noktalarn
biliyor ve de onun grnrdeki bykl ve sayca okluundan dolay gurura kaplmyordu.

bn-i Ishak baz Mekkelilerin dilinden unu nakletmitir ki: "Arap tarihinde eine rastlanmayan 12
bin kiilik kll savann Mekke'den Havazin ve Sakif i hedef alp hareket ettiklerinde, byle bir
grkemlilikten heyecanlanan Mslmanlar, her trl kart gcn yok edilebileceine
inanyorlard. Fakat Peygamber, beyaz katr zerinde ordunun ardndan hareket ettiinde Arabn
nl kabileleri ve Kurey'in ok uzun bir safta

-nclerinin grlmedii srada- hareket ettiklerini grd zaman yle demiti: "Biz bugn
sayca azlmzdan dolay yenilmeyiz!"

Bu yzden Peygamber dereden aceleci bir ekilde kaan dman ordusunun birliklerinin takibine
emir verip: "Dman izleyin, bulduunuz her mrii ldrn" dedi. Peygamber, onlann baka bir
noktada toplanarak yeni bir cephe oluturmalarndan ya da Taife kaarak, onun salam kalelerine
snarak tehlikeli bir direni ss oluturmalarndan endie duyuyordu. Byle bir ey
gerekleseydi Muhammed'in Mekke blgesinden uzaklaarak Medine'ye geri dnmesi gerekecekti.
Byle olunca da btn baarlan yok edilecek, hatta fethedilen Mekke bile decekti.

Peygamber, dmann iini bitirmeden nce, vaktin paylamada harcanlmamas ve savalarn da

yknn arlama-mas iin elde edilen ganimetlerin, mallarn ve esirlerin, Ci'rane deresinde
braklmas emri verdi. Mes'ud bin Amr Gffar'yia31) ganimetleri derede gzetlemekte
grevlendirdi. Ganimetler; 22 bin deve, 40 bin koyun (bazlarna gre saysz) 4 bin gm
klesi, 6 bin esirdi!

Mslmanlar zenle kaanlarn peine taklmlard. Yenilgiden sonraki zafer herkesi coturmutu.
Mslman bir kadn, evk ve sevinten coarak: "Allah'n svarileri, Lat'n svarilerine stn geldi.
Allah'n svarileri payidar olmaya en layk olanlardr"a32:) dedi.

Katliam balatld. Havazinliler katktan sonra hl direnite bulunan Sakini halk, 'Zu'1-Himar'
(Avf bin Rebi'a) bayra altnda toplanp 70 l verdiler. Onun ldrlnden sonra Osman bin
Abdullah bayra elinde bulundurdu. Savaa devam etti ve ldrld.
Her gmp bir tarafa kayordu. Sakifli 'Gyre' taifesi Nehle'ye kat. Malik bin Avf ordusuyla Taife
snd. Bir gmp da

131- Taberi, c.2, s. 352.

132- "Allah ordusu "Lafn ordusuna kar zafere kavutu. Onun ordusu direni yapma ynnden
evladr."

131-

131-

228

229

Evtas'a geri dnd. Bu sralarda her Mslman mrik aryordu. Rebi'a bin Rufey -bn-i el
Duunne olarak n yapmt (bn-i Liz, annesinin adyd)- zerinde stsz hevde-ci olan bir
deveyi grd, iinde bir kadn olacan sanarak ona vard. Byk ve dkn bir ihtiyarn iinde
oturduunu grd. Gen bir Mslmann klla zerine geldiini gren ihtiyar, sonunun ne
olduunu anlad ve huzur dolu bir ses tonuyla: "Ne istiyorsun?" diye sordu. Dedi ki: "Seni
ldreceim." "Sen kimsin?" dedi. "Ben Rebi'a bin Rufey'im" dedi. Ve daha sonra klcn var
gcyle ihtiyara indirdi, fakat kl etkili olmad, ihtiyar sakince glerek yle dedi: "Anan seni ok
kt bir biimde silahlandrm. Klcm hevdecte bulunan heybenin iinden al ve onunla vur.
nk ben adamlara byle vururdum. Daha sonra anana git ve Dureyd bin Simme'yi ldrdn
kendisine haber ver. Allah'a andolsun ben nice gnler senin ailenin kadnlarn korudum." Rebi'a
ona vurup drd ve elbiselerini kard. htiyarn plak at zerinde ok oturmasndan dolay
kala ve butlarnn kat gibi incelmi olduunu grd.

Rebi'a annesine dnp, Dureyd bir Simme'yi ldrdn kendisine haber verince annesi dertli bir
ekilde inleyip yle dedi: "O, senin anneni esir ettikten sonra serbest brakt" (z annesi, anne
annesi ve ninesi)(133)

Peygamber Ebu Amir E'ar'yi bir grupla birlikte Evtas'a kaan ordunun peine gnderdi. Bir
rivayete gre yz yanda ve gya kr olan Dureyd bin Simme'nin etrafnda toplanp, direnie
geme hazrlndaydlar. ite Ebu Amir onlara saldrd ve etin bir sava balad.

Ebu Amir byk fedakarlklarda bulundu. Sava srasnda dman safnda bulunan on karde onu
evirdi. lki kendisine saldrd. Ebu Amir de ona saldrd anda kendisini islam'a arp:
"Allahumme ehed aleyh" (Allah'm ona ehadet getirt)

133- Bir rivayete gre de Dureyd bin Simine Ebu Amir eliyle burada ldrld. (Taberi, c.2, s.351)

230

diyordu. Ebu Amir onu ldrd. Onuncusu saldrya geti. Ebu Amir de ona saldnp kendisini
islam'a davet edip: "Allahumme ehed aleyh" dedi. Adam da "Allahumme la tuhid aleyy"
(Allah'm, bana ehadet getirtme.)
deyince, Ebu Amir onu brakp, atmaktan vazgeti. O, sonralan Mslman oldu. Mslmanlkta
ylesine salam inanca sahip oldu ki, bu konuda n sald. Peygamber'e haberi ulat. Onu grnce
yle dedi: "ite Ebu Amir'in yaayan evlad."

Ebu Amir dman ordusuna saldrd. Sava srasnda ayana bir ok sapland. Kardeinin olu olan
Ebu Musa el-Ear ona koup: "Kim sana ok vurup drd?" diye sordu. O da okuyu gsterdi.
Ebu Musa ona sadrd ve o da kat. Ebu Musa: "Utanmyor musun? Sen Arap deil misin?" diye
haykrd. Adam hemen durup geri dnerek hml bir ekilde kendisine saldrd, iki sava
birbiriyle boumaya balad. Ebu Musa onu alt edip ldkten sonra geri dnd. Ebu Amir, onu
kendi yerine komutan olarak atad ve oku ayandan ekip kard. Kan fkrmaya balad.
lmn yaklatn sezince Ebu Musa'ya yle dedi: "Kardeimin olu, Allah Rasulnn yanna git
ve selamm ona ulatr, de ki: Ebu Amir, senin kendisi iin mafiret edilemeni istiyor." Mesaj
Peygamber'e ulatrlnca Peygamber kalkp abest ald ve ellerini gkyzne doru kaldrarak
samimi, yiit ve fedakar komutan iin istifar eyledi.

Abdullah bin Kays (Lakab, bn-i Esra) Ben Riab kabilesin-dendi. Peygamber'e gelip yle dedi: "Ya
Rasulullah, Ben Riab'm tm yokedildi." Peygamber bu olaya ok zld ve: "Allah'm onlarn
musibetini gider" diye dua etti.

Son anlara kadar direnen Huneyn kahraman Malik bin Avf, svarilerinin sava sahnesinden
katklann grnce, iki da arasndaki bir ykseklik zerinde duap, onlara hitaben: "Durun! ki
gszler sizin nnze gesin, geride kalmlar size varsn" diye haykrd. Kendisi Mslmanlarca
izlendii halde durup, gszler, kleler ve ordu hizmetilerinin de gelip yetimesini bekledi. Binek
zerinde ykseklikte duran Malik

231

yandalarna yle dedi: "Neler gryorsunuz?" "Mzraklarn atlarnn iki kula arasnda
bulundurup ilerleyen bir grup gryoaz" dediler. Dedi ki: "Bunlar Ben Suleym'dir. Onlardan
korkulacak ey yoktur. Onlar da gelip bu vadiden geeceklerdir." Onlarn ardndan baka bir grup
daha geliyordu. "Ne gryorsunuz?" diye sorunca: "Mzraklarn yatay olarak (korkusuzluk ve
dmana aldrmazlk simgesi) yere brakrcasna tayan, alameti olmayan bir grup gryoruz"
dediler. Dedi ki: "Bunlar da Evs ile Hazrec'dir. .Onlann da size kar tehlikeleri szkonusu deildir.
Bu ynaa varnca Ben Suleym'in izledii yola devam edeceklerdir." Daha sonra bir svari
ortaya kt. "Ne gryorsunuz?" diye sorunca: "Mzran omuzuna koym, bana kzl sark
sarm, ayaa kalkm bir svari gryoaz" dediler. O da: "Bu Zubeyr bin Avvam'dr. Lafa an-
dolsun o sizinle atmaya girecektir. Siz de ona kar koyun" dedi.

Malik'i takip etmesi iin Peygamber tarafndan grevlendirilen Zubeyr varp etin bir mcadeleden
sonra Malik'le dostlarn datt. Direnii bo gren Malik kendi birliklerini toplayp Nehle'de
Havazinlilerden ayrld. Taife gidip oraya snd.
Bylece son direniler de krlm oldu. Peygamber'in yok olma uurumuna dek srklenmesine
sebep olan yenilgi a-nndan sonra, hayatnn en etin atmalarndan biriyle bu sava, zaferle
sonulanm oldu. Bylece, var gleriyle ona kar hareket edip onu yok etmeye alan 25 bin
fedakar sava darmadan edilmi oldu.

Huneyn'indeki etin sava Mslmanlara byk bir ders oldu. Zira alt yl nce Medine'nin 313
fakir ve yoksul Mslman, -ki bazs etkin bir silahdan bile yoksundu; her ya da drt kii bir
tek deveye binebiliyordu, orduda sadece Mik-dad'n at vard- sava iin deil de gemekte olan bir
kervana baskn yapp el koymak iin dar kp, Bedir'e vardklarnda, bin kiilik tam silahl
Kurey ordusuyla arpmalarna ramen, zafer elde etmiti. Fakat imdi Mslmanlar,
Peygamber'in ku-

232

mandanl dahil, 12 bin kii tam tehizatl olduklar halde, iki bedevi kabile karsnda yenilgiye
uruyordu! Yine de yenilgiden sonra bile Peygamber'in direnii, silah ile elbise iin deil, Allah ve
Hak uruna kl sallayan yz kiinin abas ve fedakarl sonucu, 12 bin savann yenilgisi telafi
edilip, zafer elde ediliyor. Kur'an bu olay yle anlatyor:

"Andolsun ki Allah size birokyerde ve okluunuzun sizi bbrlendirdii, fakat bir faydas da
olmad, yeryznn geni olmasna ramen size dar gelip de bozularak arkanza dndnz
Huneyn gnnde yardm etmiti. (Bozgundan) sonra Allah, Peygamberine ve m'minlere gvenlik
verdi ve gremediiniz askerler indirdi; inkar edenleri azaba uratt inkarclarn cezas^ budur.
Allah bundan sonra da dilediinin tevbesini kabul eder. Allah balar ve merhamet eder. " (Tevbe;
25-27)

imdi Mslmanlar elde ettikleri bu byk zafer iin ok sevinliydiler. Ci'rane deresindeki saysz
ganimetlerden baka bir ey dnmyorlard. Fakat Peygamber rahat edememiti. nk kan
savan korkusuz ve tehlikeli idarecisi Malik bin Avf dostlaryla birliklikte Taife snmt. Ve eer
onu rahat brakp Medine'ye dnseydi, Mekke'ye giriinden itibaren elde ettii baarlarn -
Ci'rane'deki ganimetler dnda- hepsi yok olurdu. Bu nedenle Huneyn zaferiyle g kazanan
orduyu hemen Taife gnderilip, ganimetlerin blm yaplmadan nce dmann son direni
ss imha edilmeliydi.

Sakif halk ok zengin ve direnli bir kitledir. Dinlerinde salam, savata tecrbeli kimselerdir.
Ayrca Taif in ok salam kaleleri vardr. Hem halk sava, hem de salam hisarlann ardnda siper
alan, hem de yeteri kadar yiyecek maddesi bulunan ehrin ele geirilmesi mmkn
gzkmyordu. Byle bir g ise devaml islam' tehdit altnda bulundurup, varln tehlikeye
drebilirdi. Eer Peygamber'in ordusu Medine yolunu tutup geri gelseydi, byle bir kart g,
Mekke gibi hassas bir blgede kendini hissettirecekti. Bu yzden Peygamber beklemeden Taife
ordu kard.

233

Taif, cahiliyyenin en byk putlarndan olan 'Uzza' ve 'Hu-bel' kadar nemli saylan, 'Lafn
ehriydi. Bu nedenle byk islam ordusu, Taif
yolundayken ok heyecanlyd. zellikle Peygamber'in samimi mcahitleri; Muhacir ve Ensar, Lafn
bykln yoketmek, cahiliyyenin son byk putunu krmak iin hareket ettiklerini grnce
kendi kalplerinde imann cokusunu sezip, ilah bir risalet ve sorumluluk tadklarn
hissediyorlard.

K'b bin Malik; ordu airi, Lafa doru koarcasna hareket eden mcahitlerin saflar arasnda
unlar okuyordu:

"Tihme ve Hayber'de btn ek ve phelere son verdik.

Sonra kllan istirahat ettirdik.

Onlar muhayyer kldk, ayet konusalar onlann keskinleri

yle der:

Devs ve Sakif ile muharebe edeceiz.

Yurdunuzun civarnda bizden binlerce kii olarak onlar

ayet grmezseniz ben ocua bakc deilim (veya afife kadn

deilim).

Vecc vadisinde evlerin atlarn kartrz ve evleriniz

Sizden bo kalm bir hale gelir.

Bizim iin olan nc atlar, ardnda youn bir

Topluluk brakarak size gelirler.

Sizin sahanza indikleri zaman onlar iin onlar kerten

Kimselerden iddetli, depreten bir ses iittiniz.

Kinane bin Abd-i Ya Leyi bin Amr bin Umeyr'in ona verdii cevaba dayal olarak; iki farkl iirden,
o dnemdeki iki fikr ve ruhsal cephenin durumu tesbit edilebilir. Bu olaylarn iinden, bir
toplumun eitli dnemlerindeki gerek psikolojik durumunu hissetmek isteyen tarihiye yardmc
unsur olabilir:

"Kim bizimle savamay murad eder olduu halde bizi aryorsa Biz mehur bir yurttayz ki oradan
katiyyen ayrlmayz. Orada babalan bundan nce grdn ey zere bulduk ve

134- bn-i Hiam c.2, s.479. 234

Bizim iin oralarn kuyular ve zm balar kald.

Bundan nce Amr b. Amir bizi denedi

Onun fikir ve akl sahibi adam ona haber verdi.

O biliyor ki:

Eer hakk sylerse, yle diyecektir: Biz,

Tekebbrnden tr yanaklar bir cihete eildii zaman

Onlar dzeltiriz.

Onlar dorulturuz, taki onlann iddetlisi yumuasn ve

Hakk- mbinden tr zalimler bilinsin tannsn.

Yakan kimsenin mirasndan bizim zerimizde yumuak

Zrhlar vardr.

Tpk yldzlarn zinetlendirdii gn rengi gibi.

Bir iddet zaman knlardan syrldklar zaman keskin

Kllarla onu bizden kaldrrz ve o kllar

knlarna koymayz."

Seddd bir riz, Cuem kabilesine mensub yeni Mslman biriydi. O da Taif yolunda unlar
okuyordu:
"Lfa yardm etmeyiniz, nk Allah onu helak edicidir.

Nasl olur da yardm etmeyen kimseye yardm edilir!

Bir ey ki dada yakld ve alevlendi ve talarnn yannda

Savalmad, o ey hederdir.

phesiz ki, Rasul sizin beldelerinize indii zaman hemen

Kalkar ve oralarda ora ehlinden hibir beer yoktur."(135)

Ordu Nehle el-Yemaniye, Karn, Muleyh, Buhret el Rua (Leyye)'dan geti. Peygamber Buhrete'l-
Rua'da, Ben Leys kabilesinden olan bir erkei, Huzeylli bir erkei ldrd iin ldrtt,
islam'da ilk defa olarak, bir maktuln kannn ksas iin katilin ldrlmesine bu olayda
rastlanr*13<5). Peygamber Leyye'de bir mescid yaptrp, orada namaz kld. Leyye'de Malik bin
Avfm kalesini imha ederek Dayka zerinde yol aldlar. Peygamber bu yolun adn sordu: "Dayka
(Darlk)dr" dediler. O da dedi ki: "...hayr... bu "Yusr (Kolaylk)'dr." Ordu

135- bn-i Hiam c.2, s.481.

136- Bkz. 115. dipnot.

235

Nakle'ye vard. Sadire adl bir ide aac altnda konaklad. Onun yaknlarnda drt duvarl bir ev
vard. Sakifli birinin eviy- i di. Buras Peygamber'in dikkatini ekti ve phelendi. "Dan k yoksa
drt duvar da zerine ykanz" diye ikaz ettiler. Adam aldrmaynca evini imha ettiler.

Ordunun Taife Varmas

Ordu Taife varp, ehrin duvarlanna yakn bir yerde, sava planna gre yerleti. Ordu zerine
hemen ok yagdnlmaya baland ve 18 kii ld, birok kii de yaraland. Peygamber 1 ok yamuru
alanndan uzaklama emri verdi. Ordu da imdiki Taif camisinin bulunduu noktaya yerleti. Bu
arada krmz renkli meinden Ummu Seleme ve Zeynep iin -Peygamber'in a eleri- iki adr
kurdular(137). Peygamber'se bu iki adr ara- | snda namaz kld. Bu nedenle, Sakif in Mslman
olmasndan I sonra, Amr bin Umeyye bin Vehb bu an iin, bir cami yaptrd, bu imdilerde de
oradadr(13a).

Taif ablukaya alnd. Sava balad. Karlkl oklar atlmaya I baland. ler pek dzgn
gitmiyordu. Peygamber, stn tasa- I rm gcyle yaplan salam asker kalelerin ele
geirilmesinin s ordv okluu, kl, mzrak, ok gc -ki Arab'n kulland silahlard- gibi
faktrlerle gereklemeyeceini biliyordu. Bu I yzden Urve bin Mes'ud ve S'd bin Seleme'yi,
Huneyn ile Taif savandan nce 'dubbe', 'mancnk', 'zebr'(139) altrma tek- -j nii renmek
iin (Mekke tarafndaki Yemen'e bal) Cure'e | gndermiti.

Taberi diyor ki; bu savata Selman-i Faris dubbeyi al-

137- bn-i Hiam Zeyneb'in adn anmyor.

138- Onun hakknda acaip eyler naklediyor. (bn-i Hiam, c. 2, s. 483).

139- Mancnk, ta atma aleti. Dubabe ve Zebr meinden rl aletler. Kale tahripileri onun
altnda bulunup kale duvarna yaklarlard, (el-Mncide resmi ve ackmaklar vardr.)
trma tekniini Mslmanlara retti. Fakat tarihilerin ounun dediklerine gre, Heyber
savandan beri Peygamberle birlikte olan Tufeyl bin Amr el-Devs, bu i iin Mslmanlara
yardmc olmutur. Devs kabilesi Mekke yaknnda yaayp, mancnk ve dubbe kullanma tarzn
biliyorlard. Tufeyl Peygamber'in istei zerine kendi kabilesini szkonusu malzemelerle birlikte
Taife getirdi. Bylece Mslmanlar da o gnn modern silahlaryla donanm oldu. Peygamber,
buradaki dman slerine, en modern silah olan mancnkla nian alan ilk kiiydi. Fakat Sakif
savalar, bu silahlar da etkisizletiri-yorlard. yle ki, Mslmanlar dubbe ve zebr arkasna
snp kaleye yaklatklarnda, stten kzgn demir paralarn onlarn zerine frlatyorlar,
Mslmanlar da yanma korkusundan dolay dubbe ve zebrlerin altndan dar frlayp kamaya
altklarnda, ok yamuru altnda topraa dyorlard.

Peygamber, bu silahlann da Taif in fethi iin bir etkisinin olmayacan hissedip, dnmeye
balad. k yolunun, ablukay uzatarak dmann depolad gda maddelerinin bitmesini
salamak olduunu anlad. Ancak Taif hisarlar gda ve yiyecekle dopdoluydu. Bu yzden kuatma
ok uzun srmeliydi. eitli kabilelere mensup, yakn ya da uzak yerlerden gelmi olan 12 bin
kiilik ordunun aylarca Taif kalesi etrafnda tutulmasnn mmkn olmayaca belliydi. Ayrca
Peygamber'in o-layl hayatnn sorumluluklarndan ve ar ykmllklerinden dolay zamannn
deerli oluu nedeniyle Taif kalesi nnde aylarca hatta haftalarca veya gnlerce bekleyerek,
zaman kaybetmesi dnlemezdi. Dier taraftan bir sonu almadan Taif den geri dn ise,
kendisinin Mekke blgesine zafer ve baar dolu seferinin yenilgiyle son bulmas demekti. Malik bin
Avf ve Sakif halkn da Taif de kendi bana brakarak, Medine'ye geri dn, ok tehlikeli bir
durum yaratrd. nk Mslman ehitlerin kan boa akm ve slam'n siyas birlik plan baar
eiinde suya dm olurdu.

236

237

Bu Hisarlar kertilmeli

Yarmadann tmnde esiz olan Taif in verimli zmlkle-rini -ki bugn de nn korumaktadr-
datp, zm aalan-n kesip, yok etme emri verdi. Bundan amac bunlarn da Ben Nadir
Yahudileri gibi verimli arazilerinin imhasn grerek yumuamalarn salamakt. Peygamber Sakif
zmlklerinin imhas emri paralelinde saldn emri de verdi. Bu durumdan yararlanarak dmanla
mzakere ve grmeye balad.

Gnmzde de olduu gibi, savalarda taraflar dmana stnlk salamay baardktan sonra,
siyas mzakereye girmeye alrlar. Peygamber de Ebu Sufyan bin Harb ve Muire bin 'be'yi
dmanla mzakerede bulunmak iin grevlendirdi. Bu ikisi bilinli bir ekilde seilmiti. nk
bunlar hem cahiliyye dneminde hem slam tarihinde
siyas alanda kurnazlkta n yapm kimselerdi. Ayrca Sakifle tanyor ve onlarn yakn
akrabalarndand. Bu nedenle esir edilmelerine ve ldrlmelerine ihtimal yoktu. Mzakereler
balatld. bn-i Esved bin Mes'ud dedi ki: "Ey Ebu Sufan, Ey Muire, isteklerinizden -ki onun iin
buraya gelmisiniz- daha iyi bir neride bulunmam istemez misiniz? Siz biliyorsunuz ki Ben el-
Esved'in Akik vadisindeki iftlikleri, Taiflilerin en verimli ve imarl arazilerindendir. Eer
Muhammed, onu imha ederse artk oras ihya edilemez. Siz onunla konuun, ya orasn kendisi
iin mlk edinsin ve Allah iin oraya el koysun ya da sevgi zere bizlere braksn. nk bizimle
onun arasnda akrabalk ba var." Peygamber zmlklerin imhasn durdurdu, ancak bn-i
Esved'in nerisini de reddetti.

Sakif halknn Ben Nadir Yahudileri gibi olmadklar ve zmlklerini korumak iin dmana
boyun emedikleri belli oldu. Peygamber de baka bir are yolu tasarlad. Grnnn aksine ok
ince ve tehlikeli bir pland: "Hisardan dar kp da teslim olann serbest braklacan" duyurdu.
Kendisi-

ni 12 bin svarinin kuatmas altnda gren ve esaret korkusuyla nefeslerinin son anma kadar
direnen halk, byle bir neri karsnda sarsntya kaplp, kendi kendine: "Niin bouna direnilsin,
direniin sonu ne olacak? Ya ldrlecekler ya da kendisi, kars ve ocuklar esir edilip satlacak,
mallan da Mslmanlann 'fey'i olacak. u halde bu neriyi kabul edip, kan, mal, aile ve
hrriyetlerimizi kurtarmak daha iyi olmayacak m?" diye dnmeye baladlar. Aynca bu
hisarlarda patronlan urunda canlann tehlikeye atan kleler de vard. Onlar Peygamber'e kar
hibir dmanlk hissi tamyorlard, bu nedenle aaya inmemelerine bir sebep yoktu. Her
eyden nemlisi teslim olsalar da zarara uramayacaklard. Hatta klelikten kurtuluu bedava elde
edecek ve hr olacaklard. Peygamber'e gre, en azndan bunlar bile bu ar zere hisardan aa
inip gelselerdi, dman saflannda yine de paralanma olacakt.

Fakat dman saf, bu gl darbelere dayanacak kadar salamd. Malik bin Avf, kendi birlikleri
zerinde yle etkindi ki birka sayl kleden baka kimse hisardan inmedi. Bu kleler de
Mslman olup, hemen serbest brakldlar04. Evet bunlar dnda kimse Peygamber'in arsna
cevap vermedi ve kale olduu gibi salam bir ekilde varln srdrd. Kalenin suskun ve inat
dileri, Peygamber'i yine dnmeye zorlad...

Byle inat, dik kafal bir dmana kar ne yaplmalyd? Ne kaba kuvvet, ne tehdit, ne de hilenin
hibir etkisi olmuyordu... Peygamber Nevfel bin Muaviye'ye sordu: "Nevfel, bu iin iinde neler
gryorsun?" Dedi ki: "Ey Allah'n Rasul, o, delikte bir tilkidir. Onun nnde durursan, onu
yakalarsn, brakrsan da ondan zarar gremezsin. Ancak bu delik nnde bu tilkiyi belmek ne
zamana kadar srecek?" 20 ksur gndena4l) beri beklenmekteydi, iki aydan fazla zamandr
Medine savunmasz kalmt. Aynca kuzey snrlarda huzursuzluk vard. Elde edilen haberlere
gre, Peygamber'in Medine'de bulunmas ge-

140- On kii veya birka kii daha fazla. 141 - Bir rivayete gre 47 gn.
238

239

rekmekteydi. Byk ve dengesiz bir orduyu, bu inat ve uzlamaz hisarlarn yan banda tutmak
da ok gt. nk bir grup, vatanlarndan iki ay boyunca uzak kaldklar iin dne
hazrlanmt bile... Byk bir ounluk da Ci'rarie ganimetlerini paylamay sabrszlkla
beklemekteydi. Btn bu soanlara ramen, Peygamber Taiften bir sonu almakszn geri dnmek
istemiyordu.

Bir sabah Ebu Bekir'e yle dedi: "Tereya dolu bir kab bana hediye ettiklerinde bir horozun ona
gagasyla vurup dktn ryamda grdm." Ebu Bekir onu yle yorumlad: "Senin bunlardan
istediin eyi bugnlerde elde edemeyeceini sanyorum." Peygamber henz byle bir dnceye
teslim olmak istemedii iin yle dedi: "Ama ben bu grte deilim." O ayn halde zor da olsa
hareket etme hazrl iindeydi. Daha sonra hareket etmeye karar verdi. Fakat hareket emrini
resmen aklamaktan ekiniyordu. Osman'n kans Hakim bin Umeyye'nin kz Havle Peygamber'e
yle dedi: "Ya Rasulullah, Allah Taifin kaplann sana aarsa, aylan bin Ma'zun'un kz Badiye ya
da, Akl'in kz Frie'nin ss eyasn bana bala." Bu iki kadn, Sakif kadnlarnn en sosyete ve
sse dkn kadnlanndandr. Peygamber yle dedi: "Eer Sakif hakknda bana izin verilmemise
ne olur? Ey Havle." Havle bu szleri mer'e iletti. mer de hemen Peygamber'e gelip: "Havle'nin
bana syledii sz ne demek? diye soruyor. Sen onu kendisine sylemisin yle mi?" "Evet ben
syledim." mer dedi ki: "Acaba bunlar hakknda sana izin verilmemi midir?" "Hayr..." dedi. O da
dedi ki: "Hareket izni vereyim mi?" ekinerek/istemiyerek "evet..." dedi.

mer hareket aasnda bulundu. Ordu 20 ksur gnlk kuatmadan sonra, bir sonu elde
edemeden Taifi terkedip Ci' rane deresine doru Huneyn ganimetlerinin paylam iin hareket etti.

Bu olayda oniki Mslman ldrld. Yedi Kureyli, drt Ensar, Ben Leysli bir erkek. lk
oklamalarda Ebu Bekir'in nl

olu Abdullah da yararland. Peygamber'in vefatndan sonraya dek yaad halde, yarann
etkisiyle Medine'de ld.

Ci'rane deresi ganimetlerle dopdoluydu. Binlerce kadm-ocuk, deve ve koyunun sesi derede
yanklanp bedevi kabilelerini heyecanlandryordu. 4 bin gm torba gzleri kama-trmt.
Peygamber, ganimetlerin bete birini alp geriye.kalanm ordu arasnda bltrd. Mslmanlarn
hepsi servet elde etmi oldu. ki aylk sava sefer ilesine gs gerdikten sonra zafer ve nimet
elde ettiler. Bu arada Havazin halknn bir grup temsilcisi gelip, Peygamberle esir ve mallan geri
almak iin grtler. Bu grmelerini Peygamber'in ok duyarl ve hassas olduu iki ilkeye
dayandrdlar! Birisi slam, dieri insan, ahlak, sevgi ve muhabbet balan.
nk o en byk dmanlklar, ufak duygusal sebeplerle unutuveriyordu. Havazin temsilcileri de
dier Araplar gibi, onun ahlak ve ruhsal zelliklerinden iyice haberdar idiler. Mcadele zamannda
ilgin sertlikler gsteren bu adamn, duygusal balar szkonusu olduunda, dostlarnn bile
tahamml edemedii bir yumuaklk gsterdiini biliyorlard.

Havazin temsilcileri Peygamber'le grp Mslman oldular ve yle dediler: "Ya Rasulullah! Biz,
soy, kk ve aileye sahip kimseleriz. Bize bir bela inivermitir. Sen de bunu biliyorsun. Bizi esirge
ki Allah da seni esirgesin." Daha sonra Ben Sa'd taifesinden olan (Havazin kabilelerinden biri)
Zuheyr adl birisi -ki Ebu Sured diye lakab vard- kalkp dedi ki: "Ya Rasulullah, bu ahrlarda043
senin teyzelerin, stannelerin ve ha-lalann bulunuyor. Seni bytenler buralardadr. Eer biz
Nu'man bin Munzir'e (Hire emiri) ya da Haris bin Ebi emr'e (Gassan emiri) st vermi (emzirmi)
olsaydk, onlar da senin gibi bize st olsayd biz onun ihsan, efkat ve sevgisine mit balardk.
Halbuki sen kendisine baklp bytlenlerin en hayrlssn." Halime, Muhammed'e stannelii
yapt. Onu

142- "Hazire"nin tercmesidir. Ganimetleri saklama yeri. Mecazen aile, ocak anlamndadr.

240

241

anasndan alp iki yl emzirdi. O da Beni Sa'd taifesine mensuptu. Peygember be yama kadar
bunlarla birlikteydi. Bunlarn ocuklaryla birlikte byyp, kadnlarndan ana sevgisi grmt.
Bu konular da onun iin evk ve heyecan vericiydi. Fakat onlann isteklerini yerine getirmek ok
zordu. nk etrafna toplanm olan imdiki ordu, itikad olmaktan daha ok, siyas yapya
sahipti. Onlar iin ganimet hakikatten daha stn ve deerliydi. u halde Ci'rane tutkusuyla cihad
eden bedevileri bu ganimetlerden yoksun brakmak nasl mmkn olurdu? Esirleri, develeri,
koyunlar, bolca gmleri kendilerinden geri almak mmkn myd?

Peygamber byk Havazin kabilesi -geri yllarca kendisine kar savamt- karsnda;
kendisinin minnet borcu ve ahlak ball olan bir ailenin o kabileye mensup olmasndan dolay
ba ve sevgisini onlardan esirgeyemezdi.

Peygamber iin zorluundan ylmayarak onlara: "Sizin ka-, din ve ocuklannz m, yoksa
mallarnz m kendiniz iin daha deerlidir" diye sordu. Onlar da dediler ki: "Bizden mallarnz ile
aileleriniz arasnda seim yapmanz istediinde, ailelerimiz bize daha deerlidir" dediler.
Peygamber'se dedi ki: "Benim ve Abdulmuttalipoullarnn pay sizin olsun. Ben halkla birikte le
namazn kldktan sonra siz kalkp yle deyin: "Biz kadn ve ocuklarmz hakknda Raslullah'
halk indinde, halk da
Rasulullah indinde efaati tayin ediyoruz." Ben de kendimin ve Abdulmuttalip ailesinin payn
sizlere balayacam duyuracak ve dierlerinin de esirlerini size salvermesini isteyeceim" dedi.

Peygamber halkla le namazn kld. Onlar da kalkp, Peygamber'in rettii szleri, emri zerine
tekrarladlar. Peygamber de cevaben: "Benim ve Abdulmuttalipoullarnn pay sizindir" dedi.
Muhacirler de hemen topyekn: "Bizim payamz da Raslullah'ndr" diye haykrd. Hemen Ensar
da tek azdan: "Bizim paymz da Raslullah'ndr!" dedi.

Akra bin Haris: "Ancak benim ile Ben Temim'in pay (Pey-.

gamber'in) deil..." Uyeyne bin Hsn: "Benim ile Ben Feza-re'ninki de deil" Abbas bin Mirdas:
"Benim ile Ben Suleym'in-ki deil." diye haykrd. Ancak Ben Suleym, bakanlanna itiraz edip:
"Ama bizim paymz da Raslullah'ndr" dediler. Abbas bin Mirdas sinirli bir ekilde Ben Suleym'i
knayp: "Siz beni kk drdnz" dedi.

Heyecan ve tartma btn orduya yayld. Peygamber btn esirleri salvererek byk dmana,
byk minnet ve bor yklemek istiyordu. Ayn zamanda kendine karlk halkn eylem ve dnce
serbestisini de muhafaza etmek istiyordu. Ordudan bir grubun ihtilaf ve bakaldrs haberinin
darda yanklanmamas iin unu bildirdi: "Esirler zerindeki hakkndan vazgeenlere, imdiki
her bir esir karl gelecekte ele geireceim esirlerden altsn balayacam04^. Onun iin
bunlarn ocuk ve kadnlann kendilerine geri verin."

Peygamber Heyyan bin Umeyr'in kz Rayta'y cariye olarak Ali'ye ve onun kzkardei Zeyneb'i de
Osman'a vermiti. -mer'e balad cariye de mer tarafndan olu Abdullah'a balanmt.
Abdullah bin mer diyor ki: "Onu, bana hazr-' lasnlar diye Ben Cumeh taifesinden olan
daylarma gnderdim. Kabe'yi tavaftan sonra onlarn yanna gidip, onunla evlenecektim. Tavaftan
sonra Mescid'ten dan ktmda halkn sevinle enlik dzenlediklerini grdm. 'Ne haber?' diye
sorduumda ise: "Rasulullah, kadn ve evlatlanmz bize geri verdi" dediler. Ben de: "Arkadanz
Ben Cumeh'in yamndadr, gidin onu da aln" dedim. Gidip onu da aldlar."

Fakat Uyeyne bin Hsn, Havazinli bir ihtiyar kadn yakalayp yle demiti: "Ben bir ihtiyar kadn
gryorum! Onun byk akrabalan olduuna inanyorum. Onlarn bana byk miktarda fidye
deyeceklerine eminim". Peygamber'in her bir esire karlk alt esir vereceini bildirmesine
ramen o, ihtiyar kadn geri vermedi. Ebu Sured Zuheyr; Havazin'in temsilcile-

143- Baz rivayetlerde "esir" yerine "ey" vardr.

242

243
rinden biri, Peygamberle grt srada ona yle dedi: "Kendini ondan kurtar, Allah'a andolsun
ne az gzel kokar, ne memeleri dik durur ne de ocuk douracak karn vardr, ne de bol
stldr, onu geri yer de gelecekte alt esir al." O, Zu-heyr'in szlerini dinlerken Akra bin Hbs'le
karlap ona Zu-heyr hakknda ikayette bulundu. O da dedi ki: "Vallah, senin esirin ne orta yal
dolgun biri ne de etli stl biridir."

Peygamber'in Kzkardei

Peygamber Bicad' yakalayp kendisine getirmelerini emir vermiti. O Ben Sa'dl bir kiiydi. Bir
hyanette bulunmutu. Mslmanlar onu yakalayp ailesiyle birlikte Peygamber'e gtrdler.
Onunla birlikte Haris bin Abdu'l-Uzza'run kz eyma adl bir kadn da vard. Grevliler ona sert
davrandktan iin o yle dedi: "Allah'a andolsun, bilin ki, ben sizin dostunuzun st kardeiyim."
Mslmanlar szlerine inanmayp, Peygamber'e vardklannda o dedi ki: "Ya Rasulullah, ben senin
st kardeinim." Peygamber de: "Bir niann var m?" diye sorunc dedi ki: "Seni omuzlarmda
tadmda benim srtm srmtn, o iz hl duruyor." Peygamber nian hatrlayp, ok duygu
land. Kalkp abasn kzkardeinin altna serdi. Onu saygyla abasnn zerine oturttu ve dedi:
"istersen benim yanmda kalabilirsin, saygn yerindedir, istersen kavminin yanna dnmek iin
sana yardmc olurum." O da dedi ki: "Bana kavmime geri dnmem iin yardmc ol. Beni onlara
gnder." Peygamber de dileini yerine getirdi. Rivayetlere gre, Mekhul adl bir kle ile bir
cariyeyi de ona balad. Onlar da birbirleriyle evlendi. bn-i Hiam'a gre, bunlarn nesilleri
devam ediyor.

Malik bin Avf

Peygamber, Havazinli esirleri salvermekle Hicaz'daki en

byk kart gc, kendisine boyun edirmi oldu. Havazinli-ler Mslman olup, emre itaat ettiler.
Sadece gen, cokulu, heyecanl rehberleri Malik bin Avfn nclndeki Sakif, dmanlkta
srarl idi. Onu yakalama abalan da boa kmt. Medine'ye dnmekte olan Peygamber'i
endielendiren konu buydu. Nasl olursa olsun Malik alt edilmeydi. Peygamber Havazin
temsilcilerine Malik bin Avfn ne yaptn sordu. Dediler ki: "O Sakifle birlikte Taifte bulunuyor."
Peygamber de dedi ki: "Malik'e, Mslman olup bana gelirse aile ve servetini kendisine
balayacam, aynca kendisine yz deve balayacam haber verin."

Malik, Muhammed'in elinden kurtulamayacan biliyordu. stelik Huneyn'in olgun yiidi,

Muhammed'in Havaznlilere kar hayret verici cmertlik gstermesinden dolay ok duygulanp,
ruhunu kin yerine sevgi kaplad. nk, bir yiidin a-hunu cmertlik, kaba kuvvet ve inantan
daha ok etkiler. Dinden etkilenmeyen kalp, kltan etkilenmeyen kafa, rahatlkla cmertikle
tutsak edilebilir. Malik, Peygamber'in mesajn aldnda, Muhammed'e teslim olmay kk
drc bir ey olarak nitelemedii iin teslim olmaya karar verdi. Fakat Sakif filerin,
Muhammed'in mesajn duyup hayatn tehlikeye dreceklerinden ve kendisini
hapsedeceklerinden korktuu iin, eyasn gizlice yoldaki bir yere saklayp atm Taif ten
getirmelerini istedi. Geceleyin atna binip,
gizlice Taif ten ayrld. Eyasn alp hzla hareket ederek Ci'rane'de ya da Mekke'de Peygamber'e
vard. Peygamber onu arlad. Ailesi ve servetini yz deveyle birlikte kendisine devretti. O da
Mslman oldu ve inancnda samimiyet gsterdi. Peygamber'in cmertlii ve esirgeyiciliine
hayran olmu bir ekilde yle dedi:

"nsanlar arasnda Muhammed gibisini!

Grmedim ve iitmedim

hsan ettii zaman en ok ve bol iyilik edendir.

stediin zaman sana gelecekten haber verir.

Askerlerin dileri mzraklar gibi bymeye balad,

Keskin kl gibi vurduu zaman.

244

245

O, sanki tozlann iinde yavrularnn zerinde duran Bir Arslan gibidir."(l44)

Peygamber onu kendi kavminin bakan olarak atad. O Su-male, Selime ve Fehm kabilelerinin
hkmdan oldu. Peygamber'e destek olup, Sakif le mcadele ediyordu. Srekli onlann meralarna
saldnp, baskn yaparak hayvanlann yamalyordu. Onlara kar zayiatta bulunuyordu. Bylece
Peygamber ustalkla, Huneyn cephesi kahramann, en tehlikeli, inat, korkusuz ve yiit
dmann ele geirmekten ziyade, onu kendi mttefiklerine kar harekete geirmi oldu.

Fey' Taksimi

Peygamber imdi ne m'min dostlan ne de sava halindeki dmanlaryla deil, siyaset gcyle
kendine tabi olup, bayra etrafnda toplanm dmanlaryla kar karya idi. Byle yandalarla
alma yapmak, dmanla savamaktan daha zordur. Huneyn esirlerini salverdikten sonra
bineine bindi. Halk, Peygamber'in mallar da balamasndan ya da pepee gelip Mslman
olanlar da ganimetlere ortak etmesinden endie duyuyordu. Bu nedenle ona hcum edip,
hareketine engel olup, bir aa kenanna gtrdler. Herkes her taraftan onu kendine dom
ekiyordu. yle ki, abasn omuzlarndan ekip aldlar. Peygamber kendini: "Ci'raneci
Mslmanlarn penesinde tutsak grdnde: "Ey halk abam bana geri verin! Allah'a andol-sun,
Tihme aalar kadar koyun olsayd, yine de hepsini size bltrrdm. O zaman herkes benim
ne cimri ne korkak ne de yalanc olmadm grrd" diye seslendi. Daha sonra gazaptan dolay
ehresi kpkrmz olduu halde bir devenin kenarnda durup devenin kllarndan tutarak, bir avu
kopard ve onlar iki parma arasnda tutarak halka yzn evirip, elini yukar kaldrm olduu
halde zgn bir ses tonuyla yle

144- iirin metni Simdedir, c. 2, s. 493.

dedi: "Ey halk, benim sizin "fey"inizdeki paym, avucumdaki kllann humsu (bete biri) kadardr.
Bu hums da sizlere geri dndrlecektir. u halde ip ya da ine, her ne varsa geri verin. Hyanet;
onu ileyen kimse kyamet gnne dek ate ve alakla yakalanm olur. O, alaklk (sflilik)'tan
daha beterdir."

Mslmanlar ganimetlerden elde ettikleri her eyi geri getirip, adilce blm iin bir araya
topladlar. Ensar'dan birisi bir ip yuma getirip, dedi ki: "Ya Rasulullah, srt yaral olan deveme
bir stlk dikmek iin bu yuma almtm." Peygamber de: "Ondaki paym da senin olsun" dedi. O
da: "Buraya kadar getirdiim iin, artk ona ihtiyacm yok" deyip, onu da ganimetlerin zerine att.
Akil bin Ebu Talip, kans, eybe bin Rebi'a'nm kz Ftma'nn yanna geldi. Klc kanlyd. Kars
dedi ki: "Senin savatn anladm. Peki mriklerden elde ettiin ganimetler nelerdir?" Akil dedi
ki: "Bu ineyi al ve elbiseni dik." Daha sonra onu kansna verdi. Bu arada Peygamber'in mna-disi
(habercisi)'nin: "Herkesin ganimetlerden ald eyleri, bir (kar) ip ya da bir ine olsa bile geri
vermesi gerekiyor" diye feryadn duyanca, eine gelip yle dedi: "ineyi kaybettin!" Onu alp
ganimetlerin iine att.

Bylece ganimetlerin tm Peygamber'in karsnda toplanm oldu. O da onlar paylatrmaya

balad. Her piyade iin drt deve ve krk koyun; svariler iin de onlarn iki kat ganimet pay
verilmi old .

Peygamber etrafna toplanm bulunan byk kalabal iyi tanyordu. Arap toplumunun sosyal
ilikilerini, ruhsal inceliklerini ok iyi biliyordu. Bir kabile bakannn tm kabile fertlerinin
karakterinin sembol ve gstergesi olduunu, bu ahsiyetlerin, asil cahili bir Arabn tam rnek ve
simgesi olduunu, balama ve affetme, "hamiyyet" ve "minnet"in herhangi bir a-milden daha ok
onlar teskin etmeye yaradn biliyordu. nk, basit beyni ve bedev dncesi olan; kalbi
yiitlikle dolup taan; ruhu mertlik, hrriyet ve iftihara tutkun olan; yeni

246

247

bir dnce ve doru mantk karsnda donuk ve yabanc o-lan; kl karsnda kinle atelenen,
teslimiyet alakln kabullenmeyen Arabn ne olduunu biliyordu. Nitekim grld gibi,
Malik'in kendine kar Mekke'den saldrya geen 12 bin kiilik kllar kuanm silahl ordunun
saldsnndan dolay azmi ve kararll artt. Taif kuatmasnda Peygamber ve byk ordusunu
mitsizletirecek yiitlik ve direni gsterdi. Fakat Malik zerine esen cmertlik ve merhamet
rzgar onu ylesine etkiledi ki, hemen dmana yetiip, kalkann atarak, siperini deitiriverdi.

imdi Peygamber tamamen siyas bir atmosfer iindedir. Kabile bakanlarn, Arabn en etkin siyas
silah olan: Ba, kerem ve sevgi ile islam'a smdrmalyd. Bu yzden, onlarn ganimet paylar
dnda
Peygamber'in humus payndan; Ebu Sufyan, olu Muaviye, Hakim bin Hizam, Haris bin Kelede,
Haris bin Hiam, Sheyl bin Amr, Huveytib bin Abdu'1-Uzza, la bin Cariye es-Sakaf, Uyeyne bin
Hsn, Akra bin Habis, Malik bin Avf, Safvan bin Umeyye'ye yzer deve balad. Kurey'in baz
ileri gelenlerine de bu cmleden olarak Mahreme bin Nevfel, Umeyr bin Vehb, Hiam bin Amr'a
yzden daha az deve verdi. Sa'd bin Yerbu bin Ankese bin Amir'e ve Ebi bin Kays Sahm'ye de
ellier deve balad0.

Abbas bin Mirdas kendisinin paynn az olduunu syleyip, itirazda bulundu. Peygamber'e hitaben
itiraz belirten bir iir sylediinde Peygamber: "Ona gidin ve bana kar olan lisann kesin." dedi.
Onlar da onun gnln alncaya dek kendisine mal verip szn kestiler.

Onun itirazl iirlerinden bir blm yleydi:

"Bir yama idi ki onu atn tay zerinde ovalk bir yerde hamle yapmamla,

Uyumakta olan kavmimi uyandrmakla, insanlar

145- Bu balar "Mellefe-i Kulub"a dayalyd. slam ilkesidir ve zekattan saylr.

Uyuduklan zaman uyumadm bir zamanda, tedarik

Etmitim."

Peygamber onu grnce:

"Benim ganimetim ve Ubeyd'in ganimeti, Akra ile Uyeyne arasnda taksim edilir oldu" diyen sen
misin?"

Ebu Bekr, dzeltme yaparak:

"Uyeyne ile Akra arasnda" dedi.

Peygamber: "Bunlar ayn eydir" dedi. Peygamber'in vezin ve iire aina olmadndan holanan
Ebu Bekir dedi ki: "Allah'n buyurduu gibi ehadet ederim ki: "Biz ona iir retmedik, ona
yakmaz da." Sen air deilsin."

Peygamber Kurey hanedanlar ve dier kabilelerle biat-lap, hepsini Huneyn ganimetlerine ortak
etti.

Ashab'tan birisi dedi ki: "Ey Peygamber, sen Uyeyne bin Hsn ile Akra bin Hbis'e yzer yzer
baladn da, Cu'eyl bin Surka el-Demr (Gffarl)'ye hibir ey vermedin!" Peygamber dedi ki:
"Muhammed'in cann (hayatn) elinde bulundurana andolsun ki, Cu'eyl bin Surka yeryzndeki
Uyeyne bin Hsn ve Akra bin Habis gibilerden daha hayrldr. Ben bunlarn kalbini sndrarak
Mslman olmalarn hedefledim. Cu'eyl bin Surka'y da slam'ryla babaa braktm."

Peygamber Ali bin Ebu Talib'in Yemen'den gnderdii mallan, bir gruba: Uyeyne, Akra, Zeydu'1-
Hayl arasnda bltrd.

Temimli Zu'1-Huveyrise onun karsnda durup kstaha yle dedi: "Ey Muhammed, bugn
yaptn grdm." Peygamber de: "Peki neler grdn?" deyince: "Adaletli davranmadn grdm"
dedi. Peygamber ok sinirlenerek dedi ki: "Yazklar olsun sana, adalet benim yanmda deilse peki
kimin yanndadr?" mer dedi ki: "Ya Rasulullah, onu ldreyim mi?" Peygamber "Hayr... brak
onu ki o, yaknda taraftarlar bulacaktr; onlar dinin br tarafndan din dna kacaklardr.
248

249

Okun avdan geip dan kmas gibi; Okun arka ksmna bakarsan, bir ey bulamazsn. Okun
sapna bakarsan bir ey bulamazsn. Okun sivri ksmna bakarsan yine bir ey bulamazsn; ok,
avn kann ve kanndan gemi gitmi demektir."

Ensar'n Endiesi

Peygamber siyas antlama ve kar dnda hibir balan olmayan bu sradan kimselerin
itirazlanna pek itibar etmiyor ve tahamml ediyordu. nk onlardan baka birey beklenemezdi.
Ancak bu arada beklenilmeyen bir olay vuku buldu: Ensar'n itiraz! Peygamber buna ok zld.
Peygamber o gn yapt balardan Ensar'a bir ey vermedi. Bu onlara pek ar geldi: "Biz kl
sallayalm da onlar ganimet elde etsinler.. Hele kar iin slam'a boyun eip, dmanlktan baka
slam'da bir gemileri olmayanlar arasnda ganimetler paylalm olsun diye, mnakaa ve itiraz
sesleri yaygnlat. Bu arada "Allah'a an-dolsun Peygamber kendi kavmi hakknda iyi davrand"
dediler. Sa'd bin Ubade, Ensar'n byk ahsiyeti, olay Peygamber'e anlatarak: "Ya Rasulullah,
Ensar topluluu senin "fey" ile ilgili tutumun konusunda sana danldi; sen ganimetlerin tmn
kavmin arasnda bltrdn. Arap kabilelerine byk balarda bulundun. Sadece Ensar
topluluunu nasibsiz braktn" dedi. Peygamber: "Peki sen ne dersin ey Sa'd?" diye sorunca: "Ben
de kavmimle ayn grteyim" dedi. Peygamber ok zgn olduu halde: "Kavmini u alda topla"
dedi. Muhacirlerin ileri gelenleri geldi, onlara giri izni verildi ve ieri girdiler. Dier bir grup
geldiinde onlar geri evirdi.

Sa'd gelip, "Ensar toplanmtr" dedi. Peygamber onlara gitti. ok zgn grnyordu. lk nce
Allah'a hamd ederek yle dedi: "Ey Ensar, bana aktarlan bu iren sz nedir? Siz kalbinizde
benim hakkmda knayc bir duygu mu besliyorsunuz? Sapk deil miydiniz ki, Allah sizi hidayete
erdirdi. Muhta deil miydiniz ki, Allah sizin ihtiyalannz karlad. Birbirinize

dman deil miydiniz ki, Allah kalplerinizi birbirine balad?" Ensar: "Evet yle! Allah ve Rasul
en nimet verici ve fazilet balaycdr" dediler. Ancak Peygamber ylesine heyecanlyd ki bu
cevap onu sakinletiremedi ve heyecanla yle sordu: "Benim cevabm vermiyor musunuz ey
Ensar?!" ok zgn bulunan Ensar perianlkla yle dedi: "Sana ne cevap verelim ya Rasulullah,
fazilet ve nimet Allah ve Raslnndr." Peygamber: "Allah'a andolsun, sen bize geldiinde seni
yalanlamlard, biz ie seni tasdik ettik; yardmcn olmadnda biz seni kolladk; yoksuldun, bizim
seviyemize gelinceye kadar sana servet verdik" deseydiniz, doru sylemi olurdunuz, biz de sizi
dorulardk. Ey Ensar topluluu! Acaba bir
kavme islam'a snmalar iin dnyalk bir ey verdiim, sizi de slam'nzla babaa braktm iin
mi dargnlk duyuyorsunuz? Ey Ensar topluluu, bu halkn deve ve koyunlarla gitmelerine,
Rasulullah'n da sizlerle kendi beldenize dnmesine raz deil misiniz? Eer hicret olmasayd, ben
Ensar'dan biri olsaydm, halkn tm baka yola *, Ensar da bir baka yola gitseydi, ben Ensar'n
yolunu tutardm. Allah'm Ensar'a rahmet eyle! Ensar'n evlat ve torunlanna rahmet eyle!"

Alan, heyecan ve duygularla doluydu... Peygamber ok heyecanlyd.. Ensar alyordu... Sevgi dolu
baklarla byk dostlarnn sevecen, fakat zgn ehresine bakyorlard. Scak gzyalarn
tutamayarak alayorlard. Muhammed susunca Ensar da sustu, iki dost arasnda pak ve salam
sevgi balan; kalplerini kaplayan toz-topram yok olmasndan sonra, daha da salamlap yakc
oldu, ve Peygamberle Ensar iinde gark ediyordu. Ensar acnacak ve zgn ekilde yle dedi:
"Bizim ganimetlerden paymz sadece Raslullah'tr. Biz de ona razyz." Peygamber geri dnd,
Ensar da dald.

imdi Peygamber baar zirvesinde Ci'rane'yi terkedip, din ya da dnyalklarla kalplerini

sndrarak bayra altnda toplanan 12 bin din ile dnyalkl kimse ile Mekke yolunu tutuyor-

146- Aklama, Muvahib el-ledtmniyde.

250

251

du. O, Ebu Sufyan, Safvan, krime bin Ebu Cehil, Sheyl bin Amr, Huveytib bin Abdu'1-Uzza,
Abbas bin Mirdas (Ben Selim bakan), Uyeyne bin Hsn (Gatafan'dan olan Ben Ferzare bakan),
Akra bin Habis (Temim'den olan Ben Hanzale bakan), Mekke'den ordusuyla hareket ederek
tepelemek istedii Malik bin Avf ile birlikte umre haccn Mslmanlarla yerine getirmek iin
Mekke'ye dnyordu.

Umre Hacc ve Dn

Peygamber, Zilkade aynda umre niyetiyle Mekke'ye girdi. Umre hacc yaparak, Huneyn
ganimetlerinin artakalannn Me-cenne'de (Merr-i ez-Zahran yresinde) saklanmasna emir verdi.
Daha sonra 20 yanda bir gen olan Attb bin Esd'i Mekke valisi olarak atad. Mu'az bin Cebel'i,
halka slam ve Kur'an' retmesi iin grevlendirdi. Attb iin gnlk bir dirhem cret tayin etti.
O da Mekke'nin Mslman hakimi olarak ayaa kalkp, hutbe okuyup yle dedi: "Ey halk, bir
dirhemi olup da gz gnl a olan, Allah asla doyurmasn. Rasulullah her gn bana bir dirhem
yevmiye cret vermekte, benim de artk kimseye ihtiyacm kalmamaktadr."

Peygamber, Muhacirler, Ensar ve dier kabilelerle Medine'ye doru yola kt. Yolda Peygamber'le
yanyana gelen bir svarinin sert ayakkabs vard. Aniden devesi Peygamber'in devesine arpp,
sert ayakkabsnn
topuu Peygamber'in ayana serte arpt. Onun sert tavandan rahatszlanan Peygamber, krbala
adamn ayana bir darbe indirip: "Daha geriden gel, ayam acttn" dedi. O adam da uzaklat.
Bir gn sonra Peygamber onu anp, yle dedi: "Sen dn benim ayam-71 vurunca acttn. Ben
de senin ayana vurdum. imdi onun karlm sana deyeceim." Daha sonra bir krba
darbesinin krl olarak ona seksen kei verdi.

Mekke'de halk, nceki yllarda olduu gibi hacc yapt. Attb da Mslmanlarla hacc yapt.

Peygamber Mekke'yi fethettii, Kurey ve Havazinlileri teslim ald, Taif dnda Hicaz'n tmnn
slam'n siyasal ve dnsel gc ve otoritesi altnda bulunduu bir halde Zilkade veya Zilhicce
aynda Medine'ye girdi.

Peygamber'in siyas-asker olaylarla dolu hayatndan ve yorulma bilmez toplumsal abalanndan

sonra, birazck da olsa skunet iinde yaamaya ihtiyac vard. nk altm yana varm, byk
ve ar risaletini yerine getirmi byk bir Peygamber'in, byk bir hareket rehberinin, byk bir
siyaset adamnn, byk asker kahramanlk olarak grevini stlenmi birisinin, bir an bile olsun
sakin bir ekilde, her trl ar ykten uzak kalarak, hayatnn tadm karmaya ihtiyac vard.
Yirmi yllk aba ve srekli ileden sonra, btn kabileleri bayra altnda toplanmt. Kurey ve
Mekke teslim olmutu. Yarmadann tm otoritesi altnda bulunmaktadr, artk hayat
nimetlerinden yararlanmann zaman gelip atmtr. Fakat beklenilenin aksine Muhammed'in
snrsz ve devingen ruhunu -ki zamann giysisi vcuduna dar gelip yrtlyor, evresindeki mekan
hisarn ykyor- ne yallk esir ediyor ne de zafer sa-kinletiriyordu. Bu yzden Medine'ye
giriinden hemen sonra, yine de pei sra seriyeyeleri her tarafa gnderdiini, gizli veya gizli
olmayan grevliler ve habercilerin her taraftan geldiklerini, Medine'nin; iki aylk aradan sonra,
onun Medine'ye giriiyle birlikte byk asker, siyas toplumsal olaylarn scak odana
dnverdiini, Mslmanlanri i zaferlerinin hepsini gerekletirdikten sonra bile rahat
etmediklerini, kendilerin daha byk ve ar olay ve hdiselerle hazrladklann gryoruz. nk
Muhammed, toplumun zafer ve otorite yoluyla gevemesine ve fesada uramasna frsat
vermiyordu.

Ailesi indeki Peygamber

Byle bir durumdayken, kk ailev bir hdise Peygamber'i hayatnn bu dneminde ok

heyecanlandrmt. Bu

252

253

hdise brahim'in douudur. Bu ayda (Zilhicce) bu dou, babann frtnal ve dalgal, hareketli
ruhuna bir skunet balyor. lgin bir sevin
vcudunu kaplyor ve Allah'n ihlasl kulunun hayatnn son yllarnda kendine balad byle bir
aziz badan dolay kalbi Allah'a krle dolup tayor. nk o da bir insandr. Her insan gibi
doal istek ve beklentilere sahiptir. Bizzat kendisi de bunlan itiraf etmektedir. Bir lde de olsa
kendi zamannn, rknn, sosyal ve psikolojik zelliklerine de sahiptir. imdi altm yamn
zerinde olduu halde bir oul sahibi olmamtr, -nk dier iki olu daha nce lmt- ayn
zamanda kadn ve kzlann deerlerini, toplum ve aile iinde erkeklerin seviyesine karmaya
almtr. Fakat byle hukuk ve sosyal aba ve hareket, bir erkek ocuuna sahip olma
arzusunda bulunmaya engel deildir. zellikle erkek ocuuna sahip olmamay bir aksilik ve tahkir
kayna sayan bir toplumda ve mnafklarla dedikodu-culann Peygamber'i bu eksikliktenC!) dolay
"Ebter"likle (soyu kesilmilikle)(147) suladklar bir durumda, byle bir arzu normaldir. Erkek
ocuklannn hepsi bi'setten nce lmt. kz Ummu Gulsum (Taberi'ye gre 9. ylda
lmtr), Rukiy-ye, Zeynep de son zamanlarda lmlerdi. Fatma'dan baka bir evlada sahip
olmay da beklemedii halde Peygamber'in cariyesi Mariye (Mukavks'n hediyesi) bir oul dourdu
ve ailev hayatn tadn pek karmam olan babay ok sevindirdi. Baba, nl ve byk ceddi
ibrahim'in adyla onu adlandrd. Onun salannn arl kadar yoksullara gm balad.
brahim'in ebesi olan cariyesi Selma'ya da, Ebu Rafi' vastasyla ocuunun doum mjdesini
Peygamber'e ulatrd iin bir kle balad.

Mariye'nin evi Medine'nin dndaki bir zmlkteydi(148). Cariyelerden olan Mariye,

Peygamber'in ei olma erefine ykseldi. Peygamber bebei Ummu Burde'ye(149) verdi ve ona
yedi

147- Kevser sresi.

148- imdi "Ma brahim" adyla nldr.

149- Onun ihtilafl olarak tafsilat el-Hamiite.

dii koyun vererek stlerini ocua iirmesini istedi. Mariye, Peygamber'in gznde kymetlendi.
Baba, ibrahim'i grmek iin her gn onun evine gidiyordu.

Bu hdise, Peygamber'in aile hayatnn dzenini bozdu. Peygamber'in hanmlar -ki Kurey'in soylu
ailelerinden idiler-ocuk sahibi olmadklan iin Msrl cariyenin yldznn parla-masyla telaa
kapldlar. Bu kskanlk atei, ylesine kendilerini kaplad ki Peygamber'in ruh skunetini alt st
etti. ibrahim'in douundan dolay duyduu sevincini kreltip, kendisini ok zd. yle ki
aresizlikten bir ay kadar onlan terkedip, hasrla deli bir tahl ambarnda yaamaya balad.

254

255

DOKUZUNCU YIL (ANTLAMALAR YEL)

Kannda Ne Gryorsun?

Bu yl Urve bin Mes'ud Sakafia50) -Sakifin ileri gelenlerinden olup, Taif kuatmas srasnda
Yemen'de yayordu- slam' kabul etti.. O, Peygamber'in Taif den dnnden sonra, Sakifin
temsilcisi olarak Medine'ye gelip, slam' kabul etti ve Peygamber'den kavmine dnp slam' tebli
iin izin istedi. Peygamber'se Sakifin tutuculuu ve kibirliliinden haberdar olduu iin: "Senin
katilin olurlar" dedi. Fakat Urve, Sakif halknn yanndaki konumuna gvendii iin yle dedi.
"Ben onlara gre kendi gzlerinden daha deerliyim."

Urve, Taife dnp, kendisine ait olan bir ykseklie karak slam'a davet ettii bir srada her
taraftan ok yamuruna tutuldu. Nihayet bir ok vcuduna sapland ve kanlar iinde can ekitii
halde ok yerinden fkran kanna bakyordu. Onu yererek yle sordular: "Kannda ne
gryorsun?" O da: "Allah'n bana balad nimetlerini ve Allah'n bana balad ehadeti
gryorum. Rasulullah'n sizlerden uzaklamadan nce ehit den dostlannn yanna beni
defnedin" dedi. Vasiy-

150- Kurey ile Peygamber arasndaki ilikiler srasnda da onun adyla karlarz.

257

eti zere onu, Taif kuatmas srasnda ehit denlerin yanma gmdler. Peygamber onun
cmerte ehadet haberini duyunca yle dedi: "Onun kavmi arasndaki konumu, Yasin sahibinin
kavmi arasndaki konumu gibidir."050

Urve gibi birini alaka ldren Sakif halkna kar Mslmanlar ve evre kabilelerin kalbinde kin
ile nefret yeerdi ve Taif in d zemini olutu. Nitekim bu yln Ramazan aynda, Sakif
temsilcileri resmen Medine'ye gelerek, aresizlikten Taif in teslim oluunu bildirdiler.

Kaak air Ka'b

Ka'b bin Zuheyr; Arabn nl airi, etkin ve sert iirleriyle Peygamber'i yeriyordu. Bilindii gibi
Arabn dncesini, inancn ve ruhunu en ok etkileyen silah iirdir. Bu yzden Peygamber: "Onu
bulduunuz yerde ldrn."(152) diye emir vermiti. Ka'b'n kardei Buceyr, Peygamber'in Taif
dnnden sonra Ka'b'a yle bir mektup yazd: "Peygamber kendinin hicvini yapan kimseleri
Mekke'de ldrmtr. Dierleri, bn-i Ziber, Hubeyre bin Vehb gibileri de etrafa kamlardr.
Sen cann seviyorsan Raslullah'a ko, o, tvbeyle kendisine gelen kimseleri ldrmez. Eer bu ii
yapmayacaksan, seni ele ge-iremeyecekleri emniyetli bir yere git ve sn."

Ka'b, Buceyr'in mektubuna karlk u iiri gnderdi: "Buceyr'e mektubumuzu kim iletecek. Su
akntsnn olduu yerde sylediinden haberin var m? Me'mun (Emin/Peygamber) sana bir kase
iki verdi. Me'mun hastaland ve mahvoldu. Hidayetin yollan eskiden beri vardr. Ben de onlardan
birine tabi oldum. Ne mutlu o kimseye ki sana ana-baba efkati grmemi birini

151- Ksasu'l-Enbiya, Ksas- Kur'an.

152- Zerkan, bn-i el-Baz'den naklen.

haber veriyor.

Eer sen yapmazsan sana zlecek veya bir ey diyecek

deilim.

Ama senin durumun kt ve lanet olsun sana.

Buceyr, bu iiri Peygamber'den gizlemeyip, onu Peygamber'e iletti. Buceyr, "Me'mun" kelimesini
okuyunca Peygamber dedi ki: "Doru syledi. Fakat o yalancdr, ben M'mn'un." "Ana-baba
efkati grmemi..." blmn okuyunca Peygamber yle dedi: "Evet ne anas ne de babas o
ahlak zere deildi. "(154)

Ka'b, Muhammed'in elinden tek kurtulu yolunun bizzat Muhammed'in kendisine snmak
oldunuu biliyordu. Avarelikle kaak hayat srdrse bile, bu tehlikeyi atlatamayacan, hangi
tarafa gitse hemen islam'la kuatlacam ^da biliyordu. Bu nedenle uzun, gzel, samimi bir
kaside yazp, geceleyin Medine'ye gelerek eski arkada olan Cuheyne'li birinin evine snd.
Sabahleyin, namaz vakti onunla camiye giderek Pey-gamber'le namaz kld. Snd adam ona
Peygamber'i gsterdi. O da gidip Peygamber'in karsnda durdu ve sonra da oturarak elini
Peygamber'in elinin zerinde koyup yle dedi: "Ya Rasulullah, Ka'b bin Zuheyr sana af dilemek
iin gelmitir. O tvbe edip Mslman olmutur. Acaba onu sana getirmeme izin verimlisiniz?"
Peygamber hemen: "Evet" dedi. O da: "Ya Rasulullah, Ka'b bin Zuheyr benim" dedi.

Ensardan birisi hemen frlayp: "Ya Rasulullah, onun boynunu vurmam iin bana brak" dedi.
Peygamber de: "Brak onu, tvbe ederek gelmitir ve nceki eylerinden syrlmtr" dedi.

Bu arada Ensar'dan hi kimse ona ho davranmad. Bu yzden o, Ensara kzarak Muhacirler

hakknda vc kaside dzenleyip, o nl kasidesini Peygamber'in karsnda okudu:

153- bn-i Hiam (c.2, s. 501).

154- bn-i Hiam Siyeri'ne (c. 2, s. 501) yaplan, Mustafa Sagga, brahim Abiyar, Abdulhafz Selb
erhi.

153-

153-

258

259

"Benimle Suad'n arasnda ayrlk dt. Benim kalbim bugn parampara olmutur.

Oyalanp esaret bala tutsak olmu, fakat onun fidyesini deyen olmamtr."(155)

Peygamber itirazda bulunup "Cami ile Suad?" dedi. Ka'b ise: "Suad! karmdr." dedi. Peygamber de
glmseyerek, "Devam et! dedia56).

Zorluk Ordusu

bin Mslmann Mte savandaki 200 bin Rum ve Ara-bn karsna dikilip, yenik dmeden
geri dn; fedakr ve kahramanca gsterilerde
bulunmas hatras; Araplar, dank, vah ve bedevi yoksullar olarak niteleyen Rumlarn
gzlerini kamatnp, dncelerini megul etmiti. Bununla beraber Peygamber Medine'nin kuzey
ve kuzeydou snrlan arasndaki kabileleri kendi otoritesi altnda -tutmay baarabilmiti. Bylece
slam'n siyas, asker ve din tehlikesi Hristiyanln gl imparatorluunun snrlarn tehdit
ediyordu.

Tam bu arada Roma, en gl rakibi Ssn ran'n da boyun edirmiti. Bu neden islam'n
tehlikesini de kendi snrlarndan uzaklatrmak istiyordu.

am'dan gelen bir grup tccar Peygamber'e; Rum ordusunun Belka yresinde saldn iin
toplandn, Lahm, Czam ve Naile kabilelerinin de onlara katldklar haberini iletti. Bilindii gibi
kuzeydeki kabile eyhlerinin tm Dou Roma'nn kuklalaryd. Peygamber'se bu hassas blgede
islam', gdlen yabanc politikann yerine yerletirmeye alyordu.

Aylardan Recep aydr. Sonbahann ilk dnemlerinde yarmadada gne, yaznkinden daha
yakcdr. Hava ate gibidir.

155- Kaside metni ve erhi. bn-i Hiam Siyeri'ndedir. (c. 2, s. 503-514)

156- Bunlarn ismi zerinde ihtilaf vardr. (erb-i Zerkan).

260

Bu yl ktlk ve kuraklk da olmutur. Bu yzden Mslmanlar alk ve yoksulluk tehdit

etmektedir. Medine'yle Rum snrlan arasndaki mesafede; korkun ller, frtnal kumluklar,
susuz ve yerleim merkezi bulunmayan yerler vardr. Arap, bu llerdeki suskunluun, tenhaln,
ln kuru, yakc ve ateli gnei karsnda 20 bin kiilik svarinin geiini imkansz, efsanev ve
inanlmaz bir ey olarak biliyor. Peygamber btn bu zorluklara ramen savaa karar verir. Bu
savan ve gidilecek yolun zor ve etin olduunu bildii iin, her zamankinin aksine daha batan
hedef ve amacn aklad. Peygamber savaa karar verdiinde ama ve hedefini en yakn
dostlarndan bile gizli tutard. Hatta dman gafil avlamak iin baka bir hedef gsterirdi. Fakat
halk; bu defa yolun zor ve savan ar, dmann da bedevi Arap kabilesi deil, iran'n askeri
gcn datmaktan dolay sarho olan dnyann en tehizatl ordusu olduunu biliyordu.

Peygamber seferberlik ilan ederek kabilelerin hareket etmeleri gerektiini bildirmek iin etrafa
temsilciler gnderdi. Daha fazla g toplamaya alyordu, ilk defa olarak islam ve Peygamber
kendi beldelerinden dar kyor ve byk, yabanc bir g karsna dikiliyordu. Bu nedenle ne
kadar daha fazla .g toplayp, dnyann en gl muzaffer ordusunu yener ve grkemli bir gvde
gsterisinde bulunurlarsa, slam'n arsn tm dnyaya ve dnya halklarna duyurabilirlerdi.
nk Peygamber, halkn onu bir Arap peygamberi olarak grmemesini, risaletini kendilerine gre
hayal hatlardan baka bir ey olmayan coraf, siyas, rk snrlar iinde kalarak nitelememesini
istiyor ve bunun iin aba sarf ediyordu.

Ayrca Halid'in bir galibiyet elde etmeden dn, am'n gl kabile bakanlarnn Bizans
mparatoru'na ball; islam' kuzey tarafndan
tehdit ediyordu. zellikle islam' dorudan kendi dman sayan kilise dzeni de, Dou Roma'nn
siyas-asker tehdidini arttryordu.

ok zor ve etin imtihan gn gelip atmt. Tarih; gelecek

261

eyrek asrda, dnyann sper gleri olan Iran ile Rum'un gcn darmadan edecek, birka yl
sonra bir taraftan Kzl-deniz'i aarak frtna gibi btn Afrika'y katederek Cebel-i Tark'tan
Avrupa'ya frlayacak, dier taraftan Akdeniz'i dolaarak Ssn imparatorluu'nu dize getirecek,
hzla Iran vadisini geride brakarak, Ceyhun'dan geecek bir gcn imdi ilk tarih deneyimini nasl
gerekletireceini merak ediyor, ite burada Muhammed ile imparator kar karya bulunuyor.

Peygamber, islam'n din, siyaset ve kltan olutuunu, Kur'an'n deyimiyle: "Kitap, Terazi (Tart)
ve Demir"den bir btn olduunu, btn dnyay her ynden gl penesinde tutma gcnde
olduunu ispatlamaya alyor.

Mnafklarn Komplosu

Mslmanlar hzla kendilerim savaa hazrlyorlard. Byle bir durumda yolun zorluu, savan
ar ve etinlii, samimi mcahitleri fedekrlk iin daha kararl yapmt. Mnafklar ve iman zayf
olanlar ise rkp, dehete kapldklan iin Msl-manlann da iradesini zayflatmaya, Peygamber'in
Mslmanlarn fedekrlk yapmalarn salayan giriimlerini: Can, mal, ev, bark, aile tutkusundan
vazgemelerini salayan teviklerini -byle bir ordunun seferberlii iin gereken stn
fedakarlklar- suya drmek iin alyorlard. nk Peygamber; d dmanlara kar sert
tavrnn aksine i dmanlar ve mnafklara yumuak davranyordu. Dnce, tenkit, itiraz hatta
muhalefet gsterme gibi hrriyetleri toplum fertlerinden esirgemezdi. yle ki hyanetkr
faaliyetleri yaylmaya, her taraftan itiraz sesleri ykselmeye balad: "Peygamber ashabnn Rumla
savaa hazrlanmalann istemiti. Fakat bu zaman diliminde halkn durumu ok ktyd. nk
havalarn scak, beldelerin kurak olduu ve de meyvelerin hasat edilme zamanyd. Halk da
balarndaki meyveleriyle babaa kalmay, aalann glgesi altnda istirahat etmeyi istiyor."

Peygamber orduyu daha fazla donatmaya, moralleri ykseltmeye, ordunun mcahid saysn
artrmaya alyordu. Zenginlerden yoksul mcahitlere silah ve binek tedarik etmelerini istedi.
Onlarn ou Peygamber'in bu emrini can gnlden kabul ettiler. Muhacirlerin en zengini olan
Osman bin Affan o gn byk bir infakta bulunup, bin dinar dedi. Peygamber de: "Allah'm sen
Osman'dan raz ol, ben de ondan razym" diye dua etti.

Peygamber ile mcahitler halk donatmaya alyordu. Herkes silah ve binek elde etme
peindeydi. Mnafklar ise mcahitleri savatan soutmak, kalplere phe salmak iin
alyorlard. Dmann tehlikesini bytp, yolun artlann ok zor gstermeye abalyorlard.
Meyve mevsimi olduunu, rn toplama zaman olduunu ileri srp Medine'nin aalarnn
glgesini, nlerindeki ateli ve korkun llerle karlatrp
iradelerini gevetmek, itiraz seslerini artrmak, Peygamber'i ald karardan vazgeirmek
istiyorlard.

Mnafklarn zehirleyici propagandalar ok etkin olmua. Ced bin Kays; kuru kafal mukaddesat
birisiydi. Kksz ilerde tutucu, can ve maln tehlikeye dmesi durumunda mazaret uydurarak,
sorumluluktan kaanlar (Huseyn'in kyamn alamak, imam Hasan'n bann taklid etmek iin
benimseyen tipler) gibi Peygamber ile karlanca, Peygamber: "Ey Ced, bu yl Ben el-Esfer'le
(Rumlar) sava iin gelecek misin?" diye sordu. O, gnmze dek var olagelmi kendisine benzer
m'minlerO) gibi, tehlikelerle karlatklarnda syledikleri szleri syledi: "Bana izin ver ve beni
fitneye atma! Vallahi akrabalanmm da bildikleri gibi, hibir erkek, kadnlarla karlatnda benim
kadar heyecanlanmaz. Gzm Ben el-Esfer kadnlarn grrse, korkarm kendimi kontrol
edemeyebilirim."

Peygamber bu sama ve tatsz cevab duyunca -Mslman-lann kaderi, islam'n evrensel haysiyeti
szkonusu olduu bu gnlerde- ylesine nefret duygusuna kapld ki yle dedi: "Evet, sana
burada kalmana izin veriyorum." Ama Allah byle

262

263

cevaplann knanmas iin yle buyurdu:

"Onlardan 'Bana izin ver, beni fitneye drme' diyen vardr. Bilin ki onlar zaten fitneye
dmlerdir. Cehennem, inkaredenleri phesiz ku atacaktr." (Tevbe; 49)

Mnafklar Peygamber'in bu yumuak tutumundan dolay daha da kstahlat. Grtkleri

herkese yle diyorlard: "Siz bu scak ve ateli gnlerde yola koyulmayn." Allah da onlara yle
cevap verdi:

"... Scakta savaa kmayn " dediler. De ki: Cehennem atei daha scaktr keke buseydiler.
Yaptklarnn cezas olarak, bundan byle az glsnler, ok alasnlar."

(Tevbe; 81-82)

Bu szler lm karsnda korkusuzluk yaratan, ehadet iin sabrszlanan mcahitlerin kalbinde

mantk, hakikat, ahid, toplumun kaderi gibi konularda etkili olduu gibi mnafklarn kalbine, pek
etki etmiyor ve onlar kstahlatryordu. Nitekim onlar zehir kusma, Peygamber'i yerme, onun
hakknda dedikodu yapmakla yetinmeyip, pratik olarak harekete getiler. Ca-sum mahallesinde bir
Yahudi olan Suveylim'in evinde mnafklarn elebalarnn toplandklar, Rum ordusuna kar
orduyu tehizatlandrmay nlemeye altklan haberi geldiinde Peygamber ilk defa olarak,
komplo odam atee vermeyi emretti. Tahla bin Ubeydullah' birka kiiyle bu emrin gereini
yerine getirmekle grevlendirdi. Talha evi atee verdi, Dahhak bin Halife, evin arka tarafndan
kendisini dan atnca baca krld. birlikiler de atein alevleri arasndan dan atladlar.
, Dahhak bin Halife, bu konuda bir iir syledi. Bu iir ba-zlanyla ate dilinden baka bir dille
konumann mmkn olmadn gsteriyor. iir yledir:

"Allah'n evine andolsun Muhammed'in ateince

Dahhak ile bni Ubeyrik yaklacakt

Size selam olsun, artk ben byle bir i yapmayacam,

nk her kimi ate evrelerse mutlaka yanar!"

Alayan Mcahitler

Peygamber, btn mal varlm, silah ve at satn almaya yatrp, yoksul mcahitlere devretti.
Zenginler de Peygamber'e uydular, servetlerini ve himmetlerini baladlar. Zengin Mslmanlar,
binei olmayan, fakat birok binei olanlardan daha samimi ve fedakrlkta stn olan yoksul
sahabeye at ya da deve temin ederek, bu byk cihada katlmalann salamak iin aba
harcyorlard. Ne var ki bu mcahitlerin says ok kabarkt. Peygamber'in abalanna ve zengin
Mslmanlarn infak-lanna ramen bir grup bineksiz kald. Byle etin bir yolu yayan katetmek
mmkn olmadndan aresiz olarak Medine'de kalacaklard. Bu grup binek bulmak iin her yola
bavurup, her eyi denediler. Son anlara dek, orduyla birlikte kacaklarna mitliydiler. ehadet
onlar sabrszlatrmt. ^Yoksullarn iman konusundaki samimiyetleri; kladaki atlann kineme
seslerinin yanklanmas, snrlara doru uzaklaan mcahitlerin bineklerinin savurduklar toz-
topraklan grerek, kendilerinin Medine'deki ocuk ve kadnlann yannda olaya seyirci kaldk-lann
dndke ylesine grtlaklan skyordu ki lmcll duymalanna sebeb oluyordu.

te o an geldi. Peygamber, Muhammed bin Mesleme Ensa-r'yi (ya da Sib bin Urfuta) Medine'ye
atad. Ali bin Ebu Talib'i ailesini gzetip kollamaya grevlendirerek, ehirde kalmasn istedi.
Orduya da hareket etme ve "veda tepesi"nde konaklama emri verdi.

Ordu "veda tepesi"nde topland. Medineli kadn ve ocuklar, evlatlar, babalar, kardeleriyle
vedalamak iin ehirden ktlar.

Artk binek bulmaktan mit kesen fakir mcahitler panik iinde ve hedefsizce saa sola kourak,
herkese bu konuda yardmc olmalar iin bavuruyorlard. Yedi Ensar'n da iinde bulunduu bir
grup Peygamber'e gelerek merkep istedi. Peygamber hznl bir ekilde: "Sizi bindirecek bir binek
bula-

264

265

myorum" dedi.

Artk hibir mitleri kalmamt. Dnya, gzleri karsnda kararm gibiydi. Ordu hareket etti.
Onlar mitsiz ve hasretli bir ekilde uzaklaan
svarilere gz dikmilerdi. Kadnlar ve ocuklar gibi alyorlard. Alayan gzleri ve baklaryla,
ufukta renk kaybetmekte olan mphem karalty sabrszlkla gzlyorlard. Ordu ekip gitti.
Kadnlar ve ocuklar dnd. l halvetleti. Onlarsa olduu gibi orada akn kalakalmalard.
Mcahitler, kadn ve ocuklarla birlikte ehre mi dnmeliydiler?! Evlerine mi gitmeliydiler?!
ylesine ac ekerek alyorlad ki, Mslmanlar onlar "alayanlar" diye isimlendirdiler. Tarihe, bu
samimi, yiit, aziz insanlann adlann kaydetmesini; kof, karc nesiller iin korumasn sylediler.
Bunlar: Salim bin Umeyr, Utbe bin Zeyd, Ebu Leyl Abdurrahman bin Ka'b, Amr bin Humham bin
Cemh, Abdullah bin Muaffel el-Muzen, Heremi bin Abdullah, ibraz bin Sariye el-Fezar, ki hepsi
Ensardand. Baka bir grup daha vard ki Zerkan'nin Me-vahib-i Ledunniye erhi'nde bunlara yer
verilmiti/157J.

Bunlardan iki kii: Ebu Leyl ve Abdullah bin Muaffel -mitsiz ve alar bir halde dnerken Yamin
bir Umeyr'in olunu grp dediler ki: "Biz Raslullah'a gidip bize binek temin etmesini istedik,
fakat onun hibir eyi yoktu. Bizim de gcmz ona yardm iin yetmiyor." Yamin,
yoksulluklarndan dolay lme terkedilmi gibi alayan bu iki cmert fakirin durumuna acyp, su
taycs devesini kendilerine balad. Onlara biraz da yol az olarak hurma verdi. Bu iki
"alayan" Mslman sevinli ve glmseyerek Yamin'in devesine binip hzla mcahitlere yetiti.

Mslmanlar 'veda tepesi'nde toplandklar srada, mnafklarn elebas Abdullah bin Ubey
yandalan ile birlikte, Mslmanlardan ayr Zubab da yaknnda veda tepesinin alt ksmnda
toplanmlard. Mslmanlarn ordusu hareket etti-

157- Mevahib'e yaplan Zergan'nin erhinde, Yamin bin Umeyr ve metinde Yamin bin Umeyr'in
olu.

inde, o yandalaryla birlikte ehre dnd. Bir rivayete gre, Peygamber onun yandalanyla
birlikte geri dnmesini emretti. Kur'an bunun sebebini yle aklyor:

"Andolsun ki daha nce de fitne koparmak istemilerdi. Sana kar bir takm iler eviriyorlard.
Sonunda onlar istemedikleri halde hak ortaya kt ve Allah 'm emri stngeldi." (Tevbe; 48)

Mnafklar Ali bin Ebu Talib'i ehirde grnce ok ardlar. Nasl olur da Muhammed'in
savalannn nl kahraman savaa katlmayp ehirde olabilir? Hem de Peygamber Muhammed
bin Mesleme (ya da Sib bin Urfuta)'yi Medine'ye atam olduu halde. u halde Ali ehirde ne
yapyor? Aile velisi ne demek! Peygamber onu alkoyarak kk drmek, tahkir etmek
istemitir...

Mnafklar Ali'yi Medine'de yalnz bulduklar iin en irkin ithamlar Ali'nin ahsiyetine
yneltmekten saknmayp, onun ehirde kaln eitli yorumlarla, zehirli ve iren tevillere tabi
tutuyorlard. Ali ok sinirlendi. ylesine tututu ki silahn alarak, atnn zerine frlayp,
Medine'den akp, Curf ada (Medine'ye mil uzaklkta bir yer) Peygamber'e ulat. Kzgnlktan
titriyordu, dedi ki: "Ya Rasulullah! Mnafklar, beni ehirde
brakmann nedenini, beni alkoyarak kk drmek, tahkir etmek istediin eklinde
yorumladlar."

Peygamber sert bir ifade kullanarak yle dedi: "Yalan sylyorlar, ben geride braktm eyler
iin seni orada braktm. $, Dn! ailem ve ailen iin temsilcim ol." Peygamber, Ali'nin pek yaknda
karlacaklar frtnal dman ordusu denizine susadn, fakat onun bundan yoksun braklp,
Curf ta konaklayan 30 bin mcahitten ayrlarak Medine'ye geri dndrlmesinden holanmadn
seziyordu. Peygamber hibir zaman Ali'yi byle etin bir grevle grevlendirmemiti.

Peygamber'in emri karsnda her zaman sadk olan Ali, byle bir grev yk altnda gkler sanki
tepesine inmicesine bir duyguyla kar karya idi.. Buna ramen Ali susarak, aciz-

266

267

likle ve yalvarrcasna bir bakla Peygamber'e: "Beni etinliklerin tadndan, zorluklarn

tahammlnden, cihadn kanl saha- I snn sarho edici neesinden, ehadetin hayat verci
midinden yoksun brakma, savan kan ve tehlike denizinin bu evik ba- I linasn, emniyet ve
skunetin deersiz kara parasna frlatma" diyordu.

Peygamber Ali'yi herkesten, Ali'nin bizzat kendisinden daha fazla tanyordu. Bu nedenle serte
yle dedi: "Sen ey Ali, Harun'un Musa karsndaki konumu gibi, sen de benimle ayn konumda
olmak istemiyor musun? Elbette benden sonra artk bir Peygamber olmayacaktr." Ali,
Peygamber'in asl hedefini kavrayp geri dnd. Muhammed'in hayatnn son yllarnda, 1 son defa
olarak Mslmanlar savaa gtrd srada Ali - J slam'n gelecei, balatt bu byk yolun
devam etmesi, j kendi lmnden sonra byk risaletin kaderi hakkndaki endielerini hafifletmek
iin- kendisini korumak istediini anlad. O, kendisinin byk ve deerli mirasn brakp, gitmek
istediinde, Ali'yi kendi yata kenarnda grmeye, kendi yce Dost'unun davetini kabul ettiinde;
mr boyu ile ekerek kurduu gen ve yeni toplumu terk ettiinde, vahyin evinde ocukluktan
itibaren byyp; ruhu ve dncesi kendi elleriyle ekillenmi olan, yirmiiki yl boyunca
ikencelerde ve mcadelede pekimi olan, savan kanl alanlarnda evikle-mi bulunan, ihlas,
iman, yiitlik, korkusuzluk, tavizsizlik, tak-vallk, iddet ve sertlik, ak ve sevgi, cmertlik, kin,
alak gnlllk, iftihar, anlayllk, duygusallk, dayankllk, uyanklk, bilinlilik, eitlik ve
zgrlk a, zulmle uzlamaz; dman zalim ve zulm kabullenene dmanlk duyan, erafla
dmanlk iin yetimi olan, 'slam insam'nn tam ve aydn ehresi; "gecelerin zahidi, gndzlerin
aslan" diye tanmlad ehre olan Ali'nin yaamasn istiyordu.
Ebu Hayseme, Medine'nin sonbahar meyveleri ve ehrin hurmalklarnn serin glgelerinden
vazgeemeyen kimselerdendi. Zorluk ordusu ln yakc gnei altnda yola koyul-

duunda o, iki gzel karsyla Medine'nin etrafndaki bir zm-le giderek ehrin yakc
gneinden uzaklamak, l yolunun susuzluu ve scaklndan, savataki lm ve esaret
tehlikesinden uzak bir yerde elenmek istedi. O elerinin her birinin zmlkteki glgelerinde
oturup, gzel kokulu leziz yemekler piirip, temiz ve souk sular hazrlayp, kendisini
beklediklerini grd. Glgeliin eiinde biraz durdu ve onlara bakarak Mnmeye balad; ok ac
bir glmseyile yle dedi: "Ras-lullah gnein altnda, scaklk ve frtnayla kar karyayken
Ebu Hayseme serin glgelikte, hazr yemekler karsnda, gzel kans yannda, varlklaryla
babaa Olacak ey deil!... Allah'a andolsun, sizin glgeliklerinize ayak basmak-tansa
Raslullah'a ulamaya alacam. Yolluumu hazrlayn." Daha sonra devesine binerek yola
koyuldu.

Takval sahabe, byk islam inklabcs Ebu Zer Gfari, clz ve yal devesiyle yol alyordu.
Ordunun hzl binicileriyle birka menzil yol aldktan sonra devesi yryemez oldu. Ebu Zer her ne
kadar hzlandrmaya altysa da, daha da geri kalmaya balad. l ok yakcyd. Ebu Zer tek
bana kald. Ordu o-nun endieli ve hasret dolu gzleri nnde, ln derinliklerinde kaybolmaya
balad.

Ordu ilerledike scaklk tahamml edilemez oluyordu. Zayf imanllar geri dnyorlard.
Mslmanlar bunu Peygamber'e ilettiklerinde Peygamber: "Brakn onlar, eer onlarda hayr
olursa Allah size tekrar geri getirecektir. Eer onlarda hayr yoksa, Allah sizi onlardan
kurtarmtr" diyordu. Bu srada: "Ya Rasulullah, Ebu Zer Gfar de geri dnd!" diye haykrdlar. O
da: "Brakn onu, eer onda hayr varsa Allah onu size geri getirecektir. Bundan baka bir ey
olursa da Allah sizi ondan kurtarmtr" dedi.

Ordu Hicr'de konaklad. slam'dan nce yok edilen l A-raplar olan Semud kavminin izleri
grlyordu. Mslmanlar Hicr kuyusundan su aldklarnda Peygamber yle dedi: "Bu sudan
imeyin, namaz iin o suyla abdest almayn, o suyla yap-

268

269

tnz hamuru develere yedirin, kendiniz onu yemeyin, kimse geceleyin bir kimseyi yanna
almadan tek bana dan kmasn."

Ben Sa'dl iki kii, Peygamber'in emrini dinlemedi. Birisi bir ihtiya iin dieri de devesini bulmak
iin dar kt. lki kum da altnda bouldu. Dieri de vahi bir kasrgann esmesi sonucu "Teyy"
yksekliklerine frlatld.
Peygamber hareket emri verdi. Kendisi de bineine bindi. Yzn elbisesiyle rterek bineini
srd. Ve hzla Semud enkazlar kenarndan geip giderken yle dedi: "Zulm yapm olanlann
evlerine girmeyin, girerseniz de Allah'n onlara indirdiini size de indirmesinden korkarak
alayn." Sabahleyin Hicr'den yola ktlar. Peygamber'in emri zere su almadklan iin ok
susamlard. Gne nlann yayarken hava daha da scaklayordu. Ordu ln kuru ve kzgm
gs zerinde ilerliyordu. Susamlk, lm gzlerinin nne getirmiti. Peygamber'in kendisi de
ok susamt ve ile ekmekteydi. Fakat skunet ve sabrla hareket ediyordu. 30 binlik ordu can
yakc susuzluktan baka bir ey dnmeyerek ilerliyordu. Hepsinin tahamml bitmiti. Su
istemelerinin, susadk demelerinin Peygamber'i rahatsz etmekten baka bir ey olmadn
bildikleri halde, aresiz kalarak Peygamber'e ikayette bulundular. Peygamber yoldan uzaklaarak
ellerini semaya kaldnp var gcyle Allah' Mslmanlarn yardmna ard. Pek gemeden bol
sulu bir bulut gelip att. l simsiyah yaparak yamaya balad. Glckler doldu. Susam ordu
su iip tulumlann doldurdu. Mslmanlar, sevinli ve krederek yola devam ettiler.

M'minler -ki bu konularla ilgili olarak mnafklarla mnakaa halindeydiler- nifakta n yapm
mnafklardan birine: "Yazklar olsun sana! Bu olaydan sonra yine de diyecein mi var?"
dediklerinde o da: "Geici bir para bulut idi" dedi.

Ordu olduu gibi ilerliyordu. Peygamber'in devesi yoldayken kayboldu. Ashab da onu aramaya
kt. Mnafklardan biri olan Zeyd bin Lusayt dedi ki: "Muhammed Peygamber oldu-

unu sanmyor mu. Siz gklerin olaylanm haber vermiyor mu? Peki niin devesinin nerede
olduunu bilemiyor?"

Peygamber bu sz duyunca Akabe antlamas ve Bedir Gazvesi'ne katlm olan Ummre bin
Hazm'e sakin ve yumuak bir ses tonuyla yle dedi: "Birisi: "Bu Muhammed nebi olduunu
sanyor, sizi gklerin ilerinden haber verdii halde, devesinin nerede olduunu bilmiyor" demitir.
Allah'a andol-sun! Allah'n bana rettiinden baka, hibir ey bilmiyorum. Allah bana devenin
yerini gsterdi. O bu vadidedir. yle ve byle bir derede, yular bir aaca takl duruyor, gidin ve
onu orada bulun."

Onlar da gidip, deveyi orada buldular, Bu olay zerine ok sinirlenen Ummre, bni Lusayt'
ensesinden tutarak kendi grubundan dan att. Bazlarna gre o, bu olaydan sonra tvbe etti.
Bazlarna gre de onun ruhu lmne dek irk ve nifakla i ieydi.

Ebu Zer Olmal?!

Ebu Zer gszleen devesini lde brakp, yolluunu srtna alarak yayan harekete gemiti.
Suskun, tenha, gnein yakc atei altnda, cmerte admlarla, ufuun kararl baklar karsnda
ok susam bir haldeyken, yorgun ar admlaryla, ldeki mit verici dostlannn bineklerinin
ayak izlerini yorgun baklaryla anyor, fakat bulamyordu. Yolda duraksad. Susuzluk,
yorgunluktan, Allah'n bu lde kendisini tek
bana brakp canm alacan hissediyordu. Peygamber de: "Sen lde yalnzken leceksin"
dememi miydi? diye dnyordu.

Yoldan aynlarak, yksekliklerin glgesinde az da olsa dinlenmek, bir ta yar veya glckte biraz
da olsa su bulmak iin oralara gitti. Bu srada kk bir glckte su buldu. Yorgun gzleri
sevinten parlad. Ruhu mitle glendi. Fakat imedi: "Bu kuru ve kzgn lde kukusuz 30 bin
kii ve binek

270

271

su bulamam olabilir. Mslmanlan, susuzluk lm eiine getirmi olabilir. Byk dostum da

susamtr. Ben bunu imeyeyim de ona gtreyim." diye sylendi.

Ebu Zer, susam haliyle, mit dolu kalple yola koyuldu. ln gsn yararak ilerliyordu. Ordu
bir menzilde konaklamt. Onlardan birisi, ln derinliklerinde gne nlannn yamuru altnda
Medine yolu tarafndan gelen bir karalty grd. Dikkat edince, "... bir insan., yayan..." diye
haykrd: "Ya Rasulullah bu adam tek bana geliyor." Peygamber mit ve sevin dolu bir ses
tonuyla: "Ebu Zer olmal!" dedi.

Mslmanlar akn bir ekilde bu yalnz yayaya bakyorlard. Aniden evkle haykdlar: "Ya
Rasulullah, vallahi bu Ebu Zer'dir!" Peygamber kendi samimi dostunun vefasndan dolay ok
sevinip yle dedi: "Allah Ebu Zer'e rahmet eylesin. O, yalnz gezer, yalnz lr ve yalnz bir
ekilde dirilir."

Tebuk Snn

Zorluk ordusu snra ulat. Tebuk adl bayndr bir yerde konaklad. Fakat dmandan bir haber
yoktu. Ya Nebat tcca-nn haberi aslszd, ya snr blgesindeki normal askeri gruplarn hareketini,
Mslmanlara saldrya hazrlk yapan dman ordusu diye nitelemilerdi, ya da bir ynak ve
komplo sz-konusuydu gerekten. nk nceki yl, slam ordusu Mte savanda 3 bin kiiydi,
imdiyse 30 bin kii olmutu. Onlann tahminlerinin aksine Peygamber, byle byk bir gle, hzla
snra yerlemiti. 30 bin kiiyle -ki 3 bini Mte savanda yle bir stn gl 200 bin Rum ve
Arap savasyla savamlard ki herkes hayrete kaplmt- karlamay karlarna uygun
bulmayp, dnm olabilirlerdi.

Peygamber on gn Tebuk'da kald. Bizans imparatorluu snrlarnda asker-siyas gvde

gsterisinde bulunarak, dolayl ve dolaysz olarak Rumlann etkisi altnda kalm olan Arap ka-

hilelerinin bakanlarn teslim almak, kendi fikr (slam), siyas (antlama) ya da asker (teslim)
etkisi altnda bulundurarak bu blgede Rumlann; asker, siyas din otoritesinin yerine gemek
istiyordu.
Hristiyanl benimseyen Eyle kabilesi, Rum mparatorluunun 'uydusu' saylyordu. Peygamber,
kabilenin by olan Yuhanna bin R'be'yi ardnda, gsnde altnda bir ha takl olduu
halde Peygamber'e geldi. Peygamber de Eyle kabilesini kendi siyas himayesi altna ald. Yuhanna,
kavminin teslimiyetini yllk 300 dinar cizye demek artyla kabul etti. Bu siyas antlama metni
yledir:

"Rahman ve Rahim Allah'n adyla,

Bu Allah'n ve Resulullah Muhammed'in, Yuhanna bin R'be ile Eyle halk iin tanm olduu bir
emandr. Onlann gemileri, kervanlan, karada ve denizde, Allah'n ve Peygamber'in zimmetinde
(korumas altnda)dir. am halk, Yemen halk, Bahreyn halk ve onlarla birlikte o-lan herkesi
kapsar. Onlardan birisi kt bir ie bavurursa serveti varlna perde/snak tekil etmez. Gerek
su almak istiyenin, gerekse denizde veya karada diledii yere gitmek isteyenin engellenmesi helal
olmayacaktr."

Antlama sonunda Peygamber kendi ridasn (abasn), akdi yapana (Eyle halkna) hediye etti.

Cerba ve Ezreh halk da gelip, cizye zere ban yapt. Bylece Peygamber, sava yapmadan,
kuzeyin hassas blgesindeki Rum snrlannda, kendi siyas otoritesini yerletirmi oldu.

Ukeydir'in Esir Edilmesi

Dmetu'l-Cendel blgesi, snnn en zayf noktasyd. Bu blgenin emiri Ukeydir bin Abdlmelik
Hristiyan olduu iin Roma mparatorunun yardmyla saldnya geme ihtimali vard. Peygamber
Halid bin Velid'i 500 svariyle birlikte ona gn-

272

273

derdi ve dedi ki: "Onunla, kz avlar bir durumda karla-caksm."

Ukeydir, saf ve ay yla aydnlanm bir gecede karsyla birlikte sarayn damnda oturmutu. Bir
kz boynuzlaryla kapya vuruyordu. Kadn: "Sen hi byle bir ey grdn m?" dedi. O da:
"Allah'a andolsun ki hayr..." Kadn: "Peki bunu kim brakmtr?" dedi. O da: "Hi kimse" dedi.
Daha sonra aaya inerek, atnn eerlenmesini istedi. Atna binerek kardei Hassan ve birka
akrabasyla dar kt. Halid'in tuzana dt ve Hassan ldrld. Ukeydir ise esir alnd. Onun
zerbeft (altn telli) bir giysisi vard. Halid onun giysisini kendisi Peygamber'e varmadan nce
gnderdi.

ahane zerbeft abay Peygamber'e gtrdler. Mslmanlar aknlkla ona el sryorlard. Onun
incelii, gzellii, paha biilmezliinden dolay hayret etmekteydiler. Peygamber: "Bundan
holanyor musunuz?" diye sordu ve yle dedi: "Muhammed'in haytn elinde bulundurana
andolsun ki Sa'd bin Mu'az'm cennetteki giysileri bundan daha gzeldir."
Halid, Ukeydir'i Medine'ye getirdi. Peygamber cizye zere onunla bar yapt. Buceyr bin Bucere
Peygamber'in Halid'e: "Onu kz avlanmakta olduu srada bulacaksn" dediini hatrlatt. te o
gece bir kz onun saraydan dan kmasn salayarak, Peygamber'in sznn dorulanmasna
sebep oldu.

Dn Yaparken

Peygamber, Medine'ye dnmeye karar verdi. Abdulah bin Mes'ud diyor ki: "Ordunun bir kenarnda
bir ate ulesi grdm. Ne olduunu renmek iin oraya gittim. Peygamber, Ebu Bekir ve
mer'in, ehid edilen Abdullah Zu'1-Bicdeyn el-Muzeni(158) iin bir mezar kazdklarn,
Peygamber'in de meza-

158- "Zu'1-Bicdeyn" diye adlandrma ok ilgintir. Beccad sert izgili aba anlamndadr. O slam
uruna ailesinin sevgisini kaybetti. Onu pek

nn iinde durup Ebu Bekir ve mer'e: "Kardeinizi buraya getirin" dediini, o ikisinin de cenazeyi
mezara indirdiini, Peygamber'in ise onu bizzat alarak yatrdn, mezarn zerini rttn:
"lahi, ben ondan razym, sen de ondan raz ol" dediini grdm." Bu olay hayretle seyreden
Abdullah bin Mes'ud heyecanlanarak yle diyordu: "Keke bu mezarn sahibi ben olsaydm.

Peygamber'e Kar Terr Teebbs

Oniki veya onbe kiilik grup, yolun zerinden bir geitte pusu kurarak, yolun dar oluundan
dolay Peygamber'i rahata hedef almak istediler. Peygamber bu komployu anlayp, Hu-zeyfe'yi
onlar defetmek iin grevlendirdi.

Ebu Ruhm Gffar, Peygamber'in yannda bineiyle hareket etmekteydi. Bir anda uykuya dalp
Peygamber'e apt. Onun "ah" sesiyle uyand. Devesinin Peygamber'in bineine arpp, onun
ayan incittiini anlad. zlerek durdu ve: "Beni bala" dedi. Peygamber'se yumuaklkla:
"Yoluna devam et" dedi. Onun tekrar uykuya dalmamas iin Gffar kabilesindeki kimselerin
iledikleri sular hakknda onunla konumaya balad.

Peygamber Drar Mescidini Yaktryor

Ordu Evn (Uvan, Uran)'a vard. Burasnn Medine'yle me-

ok sktrdlar. O da areyi Medine'ye kata ve akrabalaryla birlikte yaamada buldu. O sadece

bir biccad giyinmi olduu halde Medine yolunu tuttu. Bu ylesine ypranm ve eskimiti ki
Medine'ye yakn bir yerde tamamen iki paraya blnd. O da bir parasn omu-zuna atp, byle
bir durumda Peygamber'e vard. Peygamber herkese artlara uygun bir ad takt gibi, onu da
grdnde "Zu'1-Bicdeyn" ("iki beccad sahibi") diye hitap etti. Ve bu unvanla n yapt.

274

275
safesi bir saat kadard. Mnafklardan oniki kii59) burada din ad altnda toplanarak, slam'n
hakikatlerini istedikleri ekilde deitirmek, Mslmanlar birbirine drmek, kendi alaka
emellerini slam'n akide ve ayetlerine uygun yorumlamak iin bir s yapmlard. Bunlar slerini
takdis etmek iin mescid diye adlandrmlard. Tebuk'e hareketten nce Peygamber'e gelerek
yle demilerdi: "Biz, hastalar ve gszlere, kn ve yamurlu geceler iin bir mescid yaptk.
Senin orada namaz klman ok istiyoruz." Peygamber'se: "Benim imdi yolculuum ve ilerim var.
naallah dnte size gelir ve orada sizinle namaz klanm" demiti. Fakat Peygamber onlann
komplosundan ve gizledikleri art niyetlerinden haberdar edilince, Malik bin Duhem ile Maan bin
Adiyy (ya da Kardei Asm)'yi grevlendirip, yle emir verdi: "Bu mescid ehli, zalimlerdir. Gidin
orasn atee verin ve yerle bir edin!" Bu ikisi hemen grev yerine gittiler. Malik evine girerek bir
hurma daln yakt, ellerinde birer mealeyle oraya giderek atee veriler. Mnafklar katlar.
Peygamber'in grevlileri mescidi yerle bir etti. Bylece islam tarihinde, slam gereklerini
arptmak iin ina edilen ilk cami olan Drar mescidi Peygamber'in eliyle yaklp yerle bir edildi.
Fakat ondan sonra ona benzer camiler epey ina edildi.

"Zarar vermek, inkar etmek, m'minlerin arasn ayrmak, Allah ve Peygamber'ine kar
savaanlara nceden gzclk yapmak zere bir mescid kurup: "Biz sadece iyilik yapmak
istedik'diye yemin edenlerin yalanc olduklarna phesiz Allah ahittir." (Tevbe: 107)

Peygamber de Tebuk'ten Medine'ye dnnde konaklad her yerde bir mescid yaptryordu.

159- Adlarna Sireic. 2, s. 530) de yer verilmitir.

Medine'ye Giri

Ordu Ramazan aynda Medine'ye girdi. Peygamber her gazveden dndkten sonra, her eyden
nce Mescide gidip iki rekat namaz klar, halkn arasnda oturup onlarla konuurdu. Su ileyen
mnafklar Peygamber'i grmek iin Mescide gelip, zr dileyip balanmalann diliyorlard(l6o).
Peygamber de onlar balyordu.

Mnafklarn dnda sadk m'min de hata ilemilerdi, meyveli hurmalklann glgesini, ehrin
gzel suyunu; kanl savalara, ln kzgnlna tercih etmilerdi. Onlar da zr dilemek iin
Peygamber'e geldiler. Ka'b bin Malik, Murare bin Reb, Hilal bin Umeyye... Ka'b bin Malik, Akabe
biatlarna katlmt. Dier ikisi de Bedir'liydi.

Ka'b diyor ki: "Ben utancmdan kavruluyordum. Mescide girdim. Bahane ve mazaret uydurmak
yerine dorusunu Peygamber'e anlatmaya karar verdim. nk kurtulu yolunun dorulukta ve
itiraf etmede olduunu biliyordum." "Peygamber uzaktan beni grnce gazabl bir glmsemeyle:
"Yakla!' dedi. Ben de yaklatm ve karsnda oturdum. "Niin byle hareket ettin, sen bize yadm
etmek zere antlama yapmam miydin?'" diye sordu. Dedim ki: "Ya Rasulullah, Allah'a andol-
sun, imdi eer senden baka birisinin karsnda oturmu olsaydm, bir mazaret uydurarak
gazabndan kaabilirdim diye dnyorum... Ama Allah'a andolsun, hibir
mazeretim yoktu. Allah'a andolsun seninle birlikte kmadm iin suluyum. Seninle kmak iin
her zamankinden daha uygun bir zamanm ve gcm vard" dedim. Peygamber de: "Evet, doru
syledin, imdi kalk git, Allah senin hakknda hakemlik edecektir" dedi.

Peygamber kimsenin bunlarla konumamasn isteyince, halk bunlardan uzak durmaya balad.
Murare ve Hilal evlerin-

160- Bunlarn 82 kii olduu sylenir.

276

277

de oturdular. Fakat gen ve scak kanl, halk sever biri olan Ka'b dayanamayp, evden dar kp
sokaklarda dolayor ve namaz klmak iin Mescid'e gidiyordu. Halk tarafndan boykot
edilmesinden ok rahatsz olmutu. Sanki yer ve gk susmutu. Halkn tm dilsizlemiti, ne
konuabiliyor ne de duyuyordu. Mslmanlar onlann karsnda sar ve dilsiz olmulard. Haftalar
gelip, geti. Ka'b byle acmasz ve ar suskunluk karsnda boulur gibi olduunu hissedip, kendi
kendine: "Peygamber'in ziyaretine gider, selam veririm. Belki o da iki dudan ap selammn
karln verir" diye dnd. Namaz sonras Peygamber oturmutu. Ka'b onun yaknnda namaza
durmutu. Namaz sona erdikten sonra orada oturdu. Gz ucuyla Peygamber'e bakyordu.
Peygamber'in kendine baktn grnce ona doru ban evirdi. Ancak Peygamber yzn
evirdi. Ka'b mitsizce kalkp tek bana mescidden kt.

Devam ediyor: "Ebu Katade amcaolum ve en samimi dos-tumdu. Onunla konumak midiyle
bann duvarnn zerine frlayp selam verdim. Allah'a andolsun, o selammn cevabn vermedi.
Ona dedim ki: Ey Ebu Katade, Allah'a and veririm, acaba Allah' ve Rasln sevdiimi bilmiyor
musun?... Sustu. Tekrar ettim, and itim... Sustu. Szm tekrarladm, and verdim, yine sustu.
Tekrar ettim ve and verdim. Dedi ki: "Allah ve Rasul daha iyi bilendir."

ki gz yala doldu. Can ok sklmt. Dvvardan aa atlad. ok zgnd. Hedefsizce pazarda

yrmeye balad. Bu arada am'dan Medine'ye sat iin buday getiren Nebatl birisi Ka'b'
aryordu. Halk ona Ka'b' gsterdi. Adam Ka'b'a bir mektup verdi. Gassan emiri ipek zerine
kendisi iin bir mektup yazmt. Mektubun ierii yleydi: "Bana iletilen haberlere gre dostun
sana zulm yapyormu. Allah seni znt ve alaklk evine yerletirmemitir. Bize gel, sana
adaletli ve eitlik zere davranrz. Rzk ve gelirimize de ortak olursun."

Ka'b mektubu okuyup sinirlendi ve: "Bu da bir baka talih-

sizlik! Ben yle bir i yapmm ki, irk ehli birisi bana kar ta-mahlanmtr" dedi ve oradaki bir
tandra giderek mektubu a-tein iine att.
Onlann halk tarafndan boykot ediliinden krk gn gemiti. Peygamber'in temsilcisi gelip, onlara
dedi ki: "Rasulullah karlarnzdan da uzaklamanz emretmitir."

Ka'b: "Eimi boayaym m?" diye sorunca: "Hayr... sadece ondan uzakla ve onunla yakn
temasta bulunma" dedi. Ka'b diyor ki: "Kanma dedim ki: 'Allah bu i iin hkm verinceye dek
ailenin yanna git.' Hilal bin Umeyye'nin ei Peygamber'e gelerek yle dedi: "Ya Rasulullah, Hilal
ypranm bir ihtiyardr, bir bakcs da yoktur. Ona hizmet etmek iin kalmama msade etmez
misin?" O da... "Hayr... Sadece seninle yakn temasa gemesin!" dedi. Kadn da cevaben: "Ya
Rasulullah, onun iin ekiciliim yoktur" dedi.

Einden de uzak tutulan Ka'b, evini terk edip, ehir kena-nndaki Sel da eteinde bir adr kurdu.
Orada yalnz yaamaya balad. Bu nn de ii ok zorla. Yeryz btn geniliiyle
kendilerine dar geldi. Bylece 50 gn gelip geti. 50. gnn sabah, namazdan sonra bir mnadi
(seslenici) dan eteinden yle haykrd: "Ey Ka'b! sana mjdeler olsun!" Ses dada yankland
ve Ka'b onu duydu. Ve kurtulduunu anlad. Sanki nefes yolu almt. evkle titredi. Kalkp
secdeye kapand. Mescid'e doru kotu. Peygamber oturmutu. Halk, halka eklinde etrafn
evirmiti Herkes bu kiiyi konuuyordu. Ka'b ieriye girdi. O diyor ki: "Mescid'e girdiimde,
Talha bin Ubeydullah koarak beni tebrik etti. Muhacirlerden sadece o bana byle davrand. Ben
ise onun bu ltfunu hibir zaman unutamam. Peygamber'e yaklatm. ehresi sevinten
parlyordu. Dedi ki: "Anandan doduun gnden beri hayatnn en iyi gn bu gndr, sana
mjdeler olsun."

"Dedim ki: "Ya Rasulullah! Bu, senin katndan m yoksa Allah katndan m?!..." "Hayr... Allah
katndan" dedi. Peygamber bir mjdeyle mjdelendiinde yz ay paras gibi olurdu.

278

279

Onun bu halini biz tanrdk. Onun karsnda oturup dedim ki: "Ya Rasulullah! Allah karsndaki
tvbemin gstergesi olarak servetimi kendimden uzaklatrmak istiyorum. Allah ve Rasul yolunda
sadaka vermek istiyorum." Peygamber'se: "Servetinin bir blmn saklasan, kendin iin daha iyi
olur" dedi. Dedim ki: "Hayber paym kendime saklanm... Ya Rasulullah, Allah doru sylediim
iin beni kurtard. Tvbem, hayatmn sonuna dek dorudan baka bir sz sylememem olacak."

Bu nn balanmas hakknda ayet bu noktaya deinmitir.

"Andolsun ki Allah, skntl bir zamanda bir ksmnn kaVbleri kaymak zere iken Peygamber'e
uyan Muhacirlerle Ensar'm ve Peygamber'in tevbelerini kabul etti. Tev-belerini, onlara kar
efkatli ve merhametli
olduu iin kabul etmitir. Btn geniliine ramen yer onlara dar gelerek nefisleri kendilerini
sktrp, Allah'tan baka snacak kimse olmadn anlayan, savatan geri kalm kiinin
tevbesini kabul etti. Allah, tevbe ettikleri iin onlarn tevbesini kabul etmitir. nk, O, tevbeleri
kabul eden ve merhametli olandr." (Tevbe; 117-118)

Bu kiiye karlk, dierleri Ka'b bin Malik'in dediine gre, "kendi ilerini rtbas etmek iin
mazaretler uydurup, yalan yeminde" bulunuyorlard. Peygamber de onlarn szlerine inandn,
mazaretlerini kabul ettiini, onlardan raz olduunu ifade eder gibi davranyordu. Onlar hakknda
inen u ayet, haklarnda syledii ye mjdeledii en kt eydir:

"Dndnzde kendilerine kmamanz iin, Allah 'ayemin edeceklerdir. Siz onlardan yz

evirin, nk pistirler. Yaptklarnn karl olarak varacaklar yer cehennemdir. Kendilerinden
honut olasnz diye, size and verirler. Siz onlardan honut olsanz bile, Allah, yoldan km
kimselerden raz olmaz. " (Tevbe; 95-96)

Sakif Antlamas

Tebuk'ten dnten birka gn sonra, bir Sakif delegesi Medine'ye geldi. Urve bin Mes'ud'un Taifte
haince ldrlnden sonra Medine'yle Taif ilikileri tehlikeli bir boyut kazanmt. Sakif halk,
Peygamber'in Urve'nin intikamn alacana kanaat getirmilerdi. Dier taraftansa Kurey'le
Havazin ve dier kabileleri Mslman olduklar iin, Taif kendini slam gcyle her taraf evrili
kk bir ada gibi gryordu. zellikle Huneyn savann dik kafal ve yrekli kahraman Malik bin
Avf, ok inanl ve drst bir Mslman olup, devaml kendilerine darbe indiriyor, Taif yollarm,
meralann ve otlaklarn emniyetsiz bir hale getiriyordu.

Urve'nin ldrlnden bir ay sonra, Sakif halk yap-tklannn sonucundan korkuya kaplp
istiareye oturdular. Birbirlerine yle diyorlard: "Can, yol ve hayvanlarnzn gvenliinin
kalmadn, dan kann soyulduunu grmyor musunuz?"

Nihayet, nceleri gnderdikleri Urve bin Mes'ud gibi birini, temsilci olarak Peygamber'e
gndermeye, karar verdiler(l6l). Abd Ya Leyi bin Amr' seip, kararlarn ona bildirdiler. nceden
de Afabn en zeki adam olan Amr bin Umeyye, Abd Ya Leyl'e danlp ilikisini kestii halde, daha
sonra onun evine gidip yle demiti: "... Bu adamn (Peygamber'in) konumunun ne olduunu
gryorsunuz. Arabn hepsi Mslman olmutur. Sizin artk onunla savaacak gcnz
kalmamtr. Bu nedenle banzn aresine bakn."

Bana gre, Abd Ya Lely'in seilmesinin sebebi, onun Abdul-muttalib hanedanndan oluu,
Peygamber'in Taif teyken onun evine gitmesiydi. Abd Ya Leyi, Urve'nin kara kaderinden haberdar
olduundan halkn nerisini kabul etmeyip yle dedi:

16i- Urve'nin Sakif tarafindan, Peygamber'in grmek iin grevlendirilmi olduu grlyor ve
olayn devam da bunu ispatlyor.
280

281

"Bu ii stlenmem, benimle birlikte baka temsilciler de gndermenize baldr." Onlarda

mttefiklerinden iki kiiyi (Hakem bin Amr bin Vehb ve urahbil bin Gaylan bin Salim) ve Ben
Malikli , kiiyi (Osman bin Ebi'l-As, Evs bin Avf, Nu-meyr bin HaTee bin Rebi'a) gndermeye
karar verdiler. Bunlar semelerinin nedeni, bu alt kiinin kendi kavimlerini, alman kararlar
hakknda ikna edebilmeleriydi.

Ban heyeti Medine yaknna vard. Ashabn her biri develeri srasyla otlatyorlard. O gn sra
Muire bin u'be'de idi. O, Sakif heyetini grnce sevincinden dolay develeri onlarn nne
brakp, Peygamber'e olay mjdelemek iin koarak gitti. Yolda Ebu Bekir'le karlap, haberi ona
iletti: "Sakifliler gelip, biat ederek Mslman olmak: Peygamber'in artlarn kabul edip,
karlnda Peygamber'in kendi kavimleri, beldeleri, mallaryla ilgili yazl teminat istiyorlar." Ebu
Bekir: "Benden nce Peygamber'e gitmemen, ilk olarak bu haberi ona iletmeme msade etmem
iin seni Allah'a yemine davet ediyorum" dedi. Muire de kabul etti.

Heyet Peygamber'le buluup, cahiliyye gelenei zere onu selamladlar. Mslmanlar mescidin bir
kesinde onlar iin bir adr kurdular. Halid bin Sa'id bin el-As onlarla Peygamber arasnda
arabulucuydu. Heyet; ktmser, yabanc ve sert bir tavr taknyor, ve henz bamszlklarna,
gelenek ve mez-heblerine sk skya bal bulunuyordu. Onlan siyas kardan baka hi-bir sebep
Medine'ye gelie zorlamamt. Buna ramen Peygamber onlara hogrl davranp, yumuaklk
gsteriyordu.

Peygamber tarafndan gnderilen her yemei Halid bin Sa'id yemeden nce yemiyorlard.
Grmelerde de ok tavizsiz davranyorlad. Balangta islam' u artla kabul edeceklerini
sylediler: Lt putuna yl boyunca kendileri hatrna do-kunulmamas ve imha edilmemesi.
Peygamber bu neriyi reddetti. JDevamnda bu sreyi indirdiler. Peygamber bunu da reddetti.
Nihayet bir ay mhlet istediler. Peygamber yine reddetti.

Peygamber'in bir an bile olsun putun varlna tahamml edemeyeceini anlaynca: "Bizi, onu
bizzat ellerimizle krmaktan muaf tut" dediler. nk ahmak erkeklerin, kadnlann ve genlerin
tutuculuundan korkuyorlard. Peygamber bu neriyi kabul etti. Zira korkular akla uygundu. Putu
imha gayesini gden Peygamber iin bir ey farketmezdi. Bu yzden cahiliyye dneminden beri
onlarla dosta iliki iinde olan ve sayg duyduklan Ebu Sufyan ile Muire bin u'be'yi Lfn
imhasyla grevlendirdi. akulilerin ok bencil ve kibirli yaplar vard. Cahil Araplarn tarihinde,
onlar bu zelliklerle n yapmlard. Lfn krlmasn zoraki kabul ettiklerinden dolay ister istemez
Mslman olmalydlar. Fakat onlan bu konuda tereddte dren, onlar iin tahamml ve
kabul zor olan ey 'namaz' idi. Sabah, len, ikindi, akam, yats, her gn birka defa ba eip
zellikle topraa sarlp, aln yere koymak kendileri iin ok zor bir iti...
Bu onlarn bedevi byklklerine, eref, hasiyet ve stnlk taslama zelliklerine -ki ok kutsal ve
saygn bir eydi- aykr olup ahsiyetlerini ortadan kaldryordu.

Bu yzden namaz klmaktan muaf tutulmalarm istediler. Peygamber'se "sizi putunuzu kendi
ellerinizle krmanzdan muaf atuyorum. Ancak namaz olmayan dinin hayr yoktur" dedi. Onlar da
aresiz kalarak yle dediler: "Ey Muhammed, biz her ne kadar alaklk olsa da namaz senin iin
klarz!"

Bylece onlar da Mslman oldular. Hukuk ve siyas bir antlama metni saylan mektup,
Peygamber'ce hazrlanp Halid bin Sa'id tarafndan yazld. Mektubun metni yledir:

Rahman ve Rahim Allah'n adyla

Allah Rasul Muhammed'den m'minlere: phesiz Vecc (Taif civan)'in avlar avlanmaz, dikenli
aalar bile kesilmez. Bunlardan bir i yapan olursa ona celde vurulur ve onun elbiseleri kartlr.
Eer bu hadd tecavz ederse o kimse yakalanr ve Peygamber Muhammed'e gtrlr. te bu
Muhammed Rasulullah'n emridir.

Bu Rasul Muhammed b. Abdullah'n emridir. Hi kimse s-

282

283

nr amamaldr. ayet tecavz ederse, Muhammed Rasulullah'n emrettii eyde kendine

zulmetmi olur. "(l62-)

Bu srada Ebu Bekir, Osman bin Ebi'1-As' iaret ederek Peygamber'e yle dedi: "Ben bu genci
slam' anlama, Kur'an' renme konusunda herkesten daha hrsl ve atlgan gryorum."
Peygamber de onu Taif ehrinin sorumlusu olarak atad ve hkmetin yeni artlann ona akayp,
bunlar uygulamak zere ondan sz ald. Son artlar yleydi: "... Ey Osman, namaz iin (herkesi)
abuk topla, halk en gszyle l, nk halk arasndan byk, kk zayf ve hastalar vardr."

Temsilciler Ramazan'n sonuna dek Medine'de kaldlar. Namaz klp, oru tutuyorlard.
Mslmanlarla scak bir iliki iindeydiler. slam konusunda pek ciddiydiler. Bu temsilcilerden
birisinin naklettiine gre: "Bilal, sahur ve iftar yemeimizi Peygamber'in yanndan getiriyordu.
Sahurluk getirdiinde yle diyorduk: 'Fecrin doduunu gryoruz.' Bilal de: 'Ben Peygamber'in
yanndan ayrldmda sahur yemei yiyordu' diyor du. Bize iftarlk getirdiinde: 'Gnein
tamamen batmad-gryoruz.' O da: 'Peygamber iftar yediinde ben oradaydm o elini kaba
sokup, lokma alyordu' diyordu."

Ramazan ayndan sonra, Sakif heyeti, Ebu Sufyan ve Mu-ire'yle birlikte Taife dnd. Sakif halk;
erkek-kadn dan kp, temsilcilerinin Medine'deyken ne yaptklann renmek istedi. Ebu Sufyan
ile Mugire'yi grdklerinde, slam ve teslimin szkonusu olduunu anladlar. Fakat
temsilcilerinin hareketinden nce onlara tam yetki tanyp, yaptklar antlamaya boyun
eeceklerine dair sz vermilerdi. Bundan baka ne yapabilirlerdi?! ehre girerken Muire, Ebu
Sufyan'n n ayak olmasn istedi. Ebu Sufyan kabul etmeyip, yle dedi: "Sen kendi kavmine
dahil ol (onlarla ilgilen)!" Muire ile Ebu Sufyan, Lt mabedine yaklatlar. Lafn haremi saylan ve
Kabe'yi taklid olarak haramlg niteleyen snrdan getiler. Mugire'nin elinde bir kazma vard. Cahil
gelenein vefal ve tutucu-yobaz savu-

162- bn-i Hiam (c. 2, S.228).

nuculan olan Sakif in gururlu ve mutaassp halk, Lfn mabedi etrafnda toplanmlard. Musibetin
bykl kederin iddeti herkesi susturmutu. Ac dm nefes yollann tkamt. Kadnlar
sessizce alyor, merakl ve korku dolu gzleriyle bu korkun olaya bakyorlard. Fakat olay pek
gremiyorlard. Gkyz kararm gibiydi ve titriyorlad. Muire'ye kar tehlike her tarafta pusuya
yatmt. Kompleksli ve kin dolu skut; Mugire'yi Lafa varmadan nce Urve'ye ulatracak bir ok
atm ya da kl darbesini bekliyordu. Urve'nin akrabalar olan Ben Muattib(l63) etrafn
kuatmlard. Muire, Lt'n zerinde bulunduu yksek yere trmand. Kazmay kaldrd. Nefesler
gslerde tutsak oldu, azlar ald. Skut; olduu gibi hareketsiz, hayretler iinde kendine
kvrlarak, ta gibi yerinde durmutu. Kalplerin sinirli a ve rpn sesleri duyuluyordu.

Kazma indi. Ruh dmler ald. Skut perian oldu. Byk bir velvele kalabala dverdi.
Yallar iki elle olay grmemek iin gzlerini kapattlar. Onlar bu durumda olduk-lan halde,
suskun ve dertli bir ekilde alyorlard. ocuklar kutsal Lflarna gz diktikleri halde analarnn
kucaklanna sndlar. Kadnlar dehet zere yz evirdiler. kinci kazma darbesi iniverdi. Kadnlar
balarn ap salarn perian ettiler. Lt, savunmasz ve suskun bir ekilde kendisinin keder ve
zlemi iin lmlerini hisseden aresiz ve vefal tapclanna hayretle bakyordu. Kendi sert ve ta
kulaklaryla; perian, zgn kadnlarn sesini, kendisi iin okuduklar at duymaz olmutu:

"Kendi hamimiz ve savunucumuz (Lt) iin alamak gerikir ki Bu alak halk iyi kl sallamayp
onu teslim ettiler." Bylece Lt, herkesten daha fazla direnen, 23 yl Muhammed'le savaan
cahiliyyenin byk putu yerle bir edildi. Onun yok edilmesiyle putlann silsilesi (hanedan) ortadan
kaldrld. En son irk putu, en son Tevhid Peygamberi eliyle yok edildi.

163- Abd Ya Leyl'le birlikte bulunanlar, SakiPle ahitlemi Ben Muattib'e mensup urahbil ve
Hakem idiler.

284

285
Lfn dalmasyla Muire ona ait mallan ve ss eyalarn Ebu Sufyan'n insiyatifine brakt.

Urve'nin ldrlnden sonra, olu Ebu Muleyh, Urve'-nin kardeinin olu Kaarib bin Esved ile
birlikte Taif ten Medine'ye kap Mslman olmulard. Ebu Muleyh Peygamber'den Lfn
servetinden babas Urve'nin borlarn demesini istemiti. Peygamber de kabul etmiti. Kaarib de:
"Ya Rasulullah, babam Esved'in borlann da de" dediinde Peygamber: "Esved mrik lmtr"
dedi- Kaarib ise: "Ama onun borlann ben demeliyim." dedii zaman onun istediini de kabul
etti. Ebu Sufyan da Peygamber'in emri zere Ur-ve ve Esved'in borlarm Lfn servetinden dedi.

Hacc ve Berae

Bu yl Medine, asker olaylar asndan istirahat etmektedir. Fakat siyas faaliyetler, kabilelerin
antlamalarnn pepee gelii ve bunlarn imzalanmas, etrafa temsilci ve eitimcilerin
gnderilmesi ve her zamankinden daha sk ve daha fazla olmutur. Peygamber, bu ilerle ok
meguldr. Zilkade ay ve Hacc mevsimi gelip atmt. Mslman ve mrik kabileler Mekke'ye
gitmekteydi. Peygamber, Ebu Bekir ile 300 kiiyi dierleriyle birlikte Hacc yapmak iin gnderdi...
Kabe, tm Arap kabilelerinin eviydi. Bu gelenee dayal olarak Peygamber, Hudeybiye
antlamasn Kurey'e empoze ettirip, bir sonraki yl Kurey, Kabe ve Mekke'ye hakim olduu
halde Hacc yapmt. imdiyse Arap kabilelerinin ounun slam'a teslim olmalanna ramen, yine
de Peygamber: "Kabe hibir kavim ve mezhebin tekelinde deildir" prensibini koruyup, mrikleri
de Hacc merasimini yerine getirmekten alkoymamt.

Fakat artk slam yanmadann ouna kk salm, Peygamber'in asl plan olan: "slam iin tek ve
btncl bir siyasi s" elde edilmiti.

Peygamber'in dncesini megul eden ey, Kabe'nin bir Arap evi deil, Tevhid evi olduu,
kurucusunun da enbiyamn babas, tevhid'in bayraktan, tarihin en byk put kiram olan brahim
olduu halde; cahiliyyenin onu Arap birliinin sembol haline getimi olduuydu. Peygamber
Kabe'yi brahim hareketinin, Tevhid mektebinin simgesi olarak nitelendiriyordu. imdiye kadar
siyas kar iin mriklerle vaziyeti idare etmiti. imdiyse "Hakikat" gl olduu iin "kar"a ne
gerek vard? irk ve cahiliyyenin imhas iin ile eken, ldrlen Mslmanlar; lm deine
dm olan irke, Tevhid merkezinde putperestlik hatralann canl tutmaya, Peygamber'in
dostlannn yirmiiki yl boyunca mcadeleleri sonucu kk kaznan irkin her yl geleneklerini ihya
etmesine izin vermenin ne gerei vard?

Acaba mriklerin Mekke'ye gelii, putperestlerin Mslmanlarla birlikte Hacc merasimine katl
slam'n siyas vahdet ve birliine darbe indimez miydi? Kabe'nin Tevhid'le irkin ortak kblesi
oluu, Tevhid simgesinin kutsall ve stnln bulandrmaz myd? Bu elikili durum; slam'n
merkez ssnn Mslman topluluun kalbinde ihya edilmesi, yeni islami dncenin beyinlerde
yerlemesi, Araplann ruhlanndaki gen imann kk salmasna darbe indirmez miydi? Peygamber'in
lmnden sonra onun
(irkin) yeniden canlanma tehlikesini glendirmez miydi? Niin bir dinin kblesi, o dinin tekelinde
bulundurulmasn? Neden slam'n daim dmanlan slam ile aym kbleyi paylasnlar? Her tarafta
irk ve putperestlik izleri temizlenirken, niin Tevhid'in kalbinde ve slam'n kblesinde korunsun?

Bu arada "Berae" sresinde, Tebuk muhalifleri hakknda ayetler indirilmitir. Peygamber;

kendisiyle mriklerin btn antlamalanm fesheden, gelecek seneden itibaren o ilkeleri yrrle
koymas iin kendisini grevlendirilen "sre"yi, imdi herkesin Mekke'de topland srada onlara
bildirmeye karar verdi. Mslmanlara! bazs: "Ya Rasulullah Berae sre-

286

287

sini Ebu Bekir'e ver" dediler. Peygamber'se: "Ailemin dndaki hibir kimse bana temsilen onu
yerine getiremiyecektir" dedi. Daha sonra Ali bin Ebu Talib'i arp yle dedi: "Berae emirlerini
gtr, Kurban gn herkesin Mina'da topland srada halka duyur ve de ki: 'Kafir Cennet'e
giremez. Bu yldan sonra mrik hacc yapamaz, "Ev'i" plak olarak tavaf edemez. Sadece
Rasulullah'n zel bir antlamasna sahip olan kimse belirlenmi zamana kadar orada bulanabilir."

Ali, Berae'nin ilan, islam'n mriklerle olan genel antlamalarnn feshi iin hareket etti. Bu
noktayla ilgili olarak iilere gre ilk nce Ebu Bekir sreyi halka okumak iin grevlendirildi. Fakat
vahy, Peygamber'in bu grevi Ebu Bekir'den Ali'ye aktarmasn istemitir. Bu gr Taberi de
teyid etmektedir06*. Tarih ve akl yaklam ve delillere de uygundur. nk tarihilerin ou bu
cmleden olarak bn Hiam ve Taberi (c. 2, s. 382)'nin naklettiklerine gre Berae ayetlerinin
indiriliiyle Tebuk gazvesi muhalifleri hakknda inen ayetler ayn zamana rastlar. Bilindii gibi bu
ayetler Ramazan'n birinden (Tebuk'ten dnten) ve ondan 50 gn sonra -(ki o kii balanp,
Mslmanlar da onlarla bantlar ve onlar hakknda: "Andolsun ki Allah, skntl bir zamanda..." ve
mnafklar hakknda: "Dndnzde kendilerine kmamanz iin. .." ayetleri- indirildi. Bu
ayetler evval'den daha ge indirilme-mitir. Binaenaleyh Berae sresi, gl bir ihtimale gre
Ebu Bekir'in hareketinden nce indirilmitir. Tabiatyla ayetlerin bildirilmesinin en uygun zaman;
btn mrik ve Mslman Arap taifelerinin tm temsilcilerinin Mekke'de Hacc mevsiminde
bulunduu bir zaman idi. Ve Mslmanlann Hacc emiri

164- Berae suresinin 40. ayeti indiinde Peygamber onu Ebu Bekir ile gnderdi. Ebu Bekir Zu'1-
Huleyfe'ye vardnda Ali'yi onun pei sra gnderdi. Ali ayetleri Ebu Bekir'den alnca Ebu Bekir
Peygamber'e geri dnp sordu: "Ya Rasulullah benim hakkmda bir eyler mi indirildi?"
Peygamber: "Hayr... fakat ben ya da benden olan birisinden baka kimse onu tebli edemez" dedi.
(Taberi, c. 2, s.382)

Ebu Bekir olduu iin, sreyi bildirmekle de grevlendirilmi olmas doal idi.

Fakat Peygamber, kendisiyle mrikler arasndaki btn antlamalarn feshinin bildirimi iin Ali'yi
daha uygun buldu. nk o dnemin toplumsal ruhu, dnce tarzna gre, akrabalk ba; btn
siyas-itikd balardan daha asil, nemli ve yakn idi. Halk, Ali'nin ahsiyetinde Muhammed'in
ahsn gryordu. Ebu Bekir'in ahsiyetindeyse, Muhammed tarafndan gnderilen bir grevli
zelliini buluyorlard. Mriklerin Hac-cnn tahrimi (yasaklanmas) Peygamber'in genel
antlamasnn feshi, Haccn eski ve allm geleneklerinin feshi, ok hassas ve nemli bir konu,
anormal ve deiik bir hareketti, islam'a balanm Araplarn ruhuna egemen olan bu geleneklerin
feshinin kendilerince kabullenilmesi ok zordu. Bu nedenlerden dolay Peygamber, has bir olgu
olan bu emri tebli etmekle grevli has bir kimseyi; sadece bir grevli deil, kendisinin yakn
akrabas olan; halka, olay bizzat kendi dilinden duyuyor-mu gibi hissetmesini salayan bir fert
gndermeliydi. Baz tarihilerin dediine gre, szkonusu sre Ebu Bekir'in hareketinden iki gn
sonra vahyedilmi olsa bile; doal olarak bir haberciyle onu Ebu Bekir'e ulatnp, halka tebli
etmekle onu grevlendirmeliydi.

Ancak tarihilerin tmnn grne gre Peygamber: "O-nun ancak Ehl-i Beytim'den birisi
yerine getirir" deyip hemen Ali'yi armt. Ebu Bekir'i Hacc ileri bakanlna atam olduu
gibi, Ali'yi de srenin teblii iin grevlendirmitir. zellikle Peygamber'in bizzat kendisince Ali'nin
temsilci seildiinin daha ak ve etkin olarak ispatlanmasn salamak iin, onu kendi zel -
devesi- binei olan Adba'ya bindirmiti.

Ali hzla Mekke yoluna koyuldu. Yolda Ebu Bekir'e yetiti. Ebu Bekir: "Komutan msn, emir
dinleyen misin?" diye sordu. Ali: "Emir dinleyen" dedi. Daha sonra yola devam ettiler, Mekke'de
Ebu Bekir halkla Hacc yapt. Araplar cahiliyyeye uygun

288

289

Hacc merasimini yerine getirdi. Kurban gn gelip att. Herkes Mina'la toplanmt. Ali ayaa
kalkp, -Peygamber'in zel temsilcisine merakla ve zenle bakan- binlerce Mslmanla mrik
karsnda yksek, kesin ve vurucu bir sesle Allah'n fermann, Muhammed rehberliinde bir
"mmef'i oluturmu kabilelere bildiriyordu:

"Ey halk, kfir cennete girmez; mrik bu yldan sonra hacc yapamaz; Ev plak olarak tavaf
edilemez. Peygamber'in herkesle ahdi/anlama sonuna kadar geerlidira65). Halk, kendilerine
tebli edilen gnden
itibaren drt aya kadar kendi beldeleri ve diyarlanna dnmeye frsatlan vardr. Bundan sonra
hibir mrikle ahid ve antlama yaplmayacaktr. Peygamberle ahidleri bulunanlarn ahdi sonuna
kadar geerlidir." O daha sonra "Berae" sresini okudu:

"Allah ve Raslnden, antlama yaptnz mriklere ihtardr. '<166)

Yeryznde drt ay daha dolan. Bilin ki siz, Allah' aciz brakamazsnz ve Allah, kfirleri rezil
(perian) edecektir!

Byk Hacc gn, Allah ve Raslnden insanlara teblidir: Allah ve Rasul puta tapanlardan
uzaktr. Eer tevbe ederseniz, bu sizin iin daha iyidir. Ve eer dnerseniz bilin ki siz Allah ' aciz
brakacak deilsiniz! (Ey Muhammed) kfirleri ac bir azab ile mjdele.

Ancak andlama yaptnz mriklerden, artlara

165- Maksad: Peygamber'in ilan ettii duyumdur: "Hi kimse Kabe'ye gelmekten sakndrlamaz.
Hi kimse haram ayda korkmamaldr." Bu, onunla mrikler arasnda bir ahid saylrd. te
burada bu ahide son veriliyor. Mslman olmayan fertler ve kabilelerle yaplm zel uzun sreli
antlamalarn sona erii szkonusu deildir

166- Burada Ben Bekr kabilesi szkonusudur. Onlar Hudeybiye gn Kurey'in antlamasn kabul
ettiler. Huzayl dnda Kureyliler onu inemediler. Bekriler onu inemedike bu antlamann
devam etmesine emir verildi.

tam riayet eden ve (antlama artlarndan) hibir eyi size eksik brakmayan ve size kar hi
kimseye arka kmayanlarn antlamalarn, kendilerine tandnz sreye kadar tamamlayn.
nk Allah (azabndan) korunanlar sever.

Haram aylar knca (Allah'a) ortak koanlar nerede bulursanz ldrn; onlar yakalayn,
hapsedin ve her gzetleme yerinde otur(up) onlar bekleyin. Eer tevbe ederler, namaz klarlar,
zekat verirlerse yollarn serbest brakn. nk Allah balayandr, esirgeyendir.

Ve eer ortak koanlardan biri eman dileyip yanna gelmek isterse, onu yanna al ki, Allah'n
szn iitsin; sonra onu gven iinde bulunaca yere ulatr. Byle (yap), nk onlar, bilmez
bir topluluktur.

Ortak koanlarn, Allah'n yannda ve Rasulnn yannda nasl antlamas(16l) olabilir? Ancak
Mescid-i Ha-ram'da antlatklarnz hari. Onlar size drst davrandka siz de onlara drst
davrann, nk Allah, (gnahlardan) korunanlar sever.

Evet (Allah ve Rasul yannda onlarn) nasl (ahdi olabilir?) Eer onlar size galip gelselerdi, sizin
hakknzda ne ant ne de antlama gzetmezlerdi Azlaryla sizi raz ederler, fakat kalbleri (sizi)
istemez. oklar da yoldan kmtr.

Allah'n ayetlerini az bir paraya sattlar da (halk) O'nun yolundan alkoydular. Onlarn yaptklar,
gerekten de ktdr!

Birm'mine kar ne ant, ne de antlama gzetmezler. te saldrganlar onlardr.

Eer tevbe ederler, namaz klarlar ve zekat verirlerse, dinde sizin kardelerinizdirler. Biz, bilen
bir kavme ayetleri byle uzun uzun aklyoruz.

167- Metindeki "Ahd": ki kabile arasndaki antlama ve kumlan ba anlamndadr.

290

291

Eer antlama yaptktan sonra antlam bozarlar ve dininize dil uzatrlarsa, o kfr nderleriyle
hemen savan. nk onlarn antlar yoktur; belki (bylece kfrden) vazgeerler.

Antlarn bozan, Rasul (Mekke'den) karmaa yeltenen ve ilk nce kendileri (sizinle savaa)
balam olan bir kavimle savamayacak msnz? Yoksa onlardan korkuyor musunuz? Eer
gerekten inanan insanlar iseniz, kendisinden korkmanza en layk olan Allah 'tr.

Onlarla savan ki Allah, sizin ellerinizle onlara azab etsin, onlar rezil etsin, sizi onlara stn
getirsin ve m'minlerin gslerini ferahlandrsn; yreklerinin fkesini gidersin. Allah, dilediinin
tevbesini kabul eder. Allah bilendir, hikmet sahibidir.

Yoksa siz, Allah iinizden cihad eden ve Allah'tan, Raslnden ve mminlerden bakasn kendisine
srda edinmeyenleri bilmeden, braklacanz m sandnz?Allah yaptklarnz haber almaktadr.

(Allah'a) ortak koanlar, nefislerinin kfrn gre gre Allah'n mescidlerini onarmazlar. Onlarn
yaptklar, boa kmtr. Ve onlar, atete ebedi kalacaklardr.

Allah'n mescidlerini, ancak Allah'a ve ahiret gnne inanan, namaz klan, zekat veren ve
Allah'tan baka kimseden korkmayan (insan)lar onarr. te onlar, doru yolu bulanlardan
olabilirler.

(Ey mrikler siz), baclara su verme ve Mescid'i Ha-ram' onarma (iini yapan); Allah'a, ahiret
gnne inanan ve Allah yolunda cihad edenle bir mi tuttunuz? Bunlar, Allah yannda bir
olamazlar. Allah, zalimler topluluuna yol gstermez.

nanan, hicret eden ve Allah yolunda mallaryla, canlaryla savaanlarn, Allah katnda dereceleri
daha byktr. te kurtulua erenler onlardr.

Rabbleri onlara, kendisinden bir rahmet, rza ve iinde srekli kalacaklar nimeti bol cennetleri
mjdeler.

Orada ebedi kalacaklardr. Allah, ite byk mkafat O nun yanndadr!

Ey inananlar, eer imana kar kfr seviyorlarsa babalarnz ve kardelerinizi veliler edinmeyin.
Sizden kim onlar vel tanr (onlar dost tutar)sa ite zalimler onlardr.

De ki: "Eer babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, hsm akrabanz, kazandnz mallar,
dmesinden korktuunuz ticaret(iniz),
holandnz meskenler, size Allah 'tan, Raslnden ve O'nun yolunda cihad etmekten daha
sevgili ise o halde Allah emrini getirinceye kadar gzetleyin (banza gelecekleri greceksiniz)!
Allah, yoldan km topluluu (doru)yola iletmez.

Andolsun Allah size birok yerde, Huneyn gnnde de yardm etmiti. Hani (o gn) okluunuz
sizi bbrlen-dirmiti. Fakat size hibir yarar da salamamt. Btn geniliine ramen yeryz
banza dar gelmiti, nihayet bozularak arkanz dnmtnz.

Sonra Allah, Rasulnn ve m 'minlerin zerine sekne-tini (gven veren rahmetini) indirdi, sizin
grmediiniz askerler indirdi ve kafirleri azaba arptrd (bozguna uratt.) te kafirlerin cezas
budur!

Sonra Allah, bunun ardndan yine dilediinin tevbesini kabul eder. Allah balayan esirgeyendir.

Ey inananlar, Allah'a ortak koanlar pisliktir, artk bu yllarndan sonra Mescid-i Haram'a
yaklamasnlar. E-er (onlarn hacca gelmemeleri sonucu iktisadi hayatnz bozulup) yoksullua
dmekten korkarsanz; biliniz ki Allah dilerse yaknda sizi kendi ltfundan zengin edecektir.
phesiz Allah, bilendir, hikmet sahibidir.

Kendilerine Kitab verilenlerden Allah'a ve ahiret g-

292

293

nne inanmayan, Allah'n ve Rasulnn haram kldn haram saymayan ve hak din din
edinmeyen kimselerle, kl(p boyun e)erek elleriyle cizye verecekleri zamana kadar savan.

Yahudiler: "Uzeyr, Allah'n oludur" dediler. Hristiyanlar da: "Mesih Auah'n oludur" dediler. Bu,
onlarn azlaryla geveledikleri szleridir. (Szlerini), nceden inkar etmi (olan mrik)lerin
szlerine benzetiyorlar. Allah onlar kahretsin, nasl da (haktan batla) evriliyorlar!?

Hahamlarn ve rahiblerini Allah'tan ayr Rabbler edindiler, Meryem olu Mesih'i de. Oysa
kendilerine yalnz Tek Tanr olan Allah'a ibadet etmeleri emredilmiti. O'ndan baka tanr yoktur.
O, onlarn ortak kotuklar eylerden mnezzehtir.

Allah 'in nurunu azlaryle sndrmek istiyorlar. Halbuki, kfirler holanmasa da Allah, mutlaka
nurunu tamamlamak ister, (bundan baka bir eye raz olmaz.)

Mrikler holanmasa da, dinini btn dinlerden stn klmak zere Peygamber'ini hidayet ve hak
dinle gnderen Allah 'tr.

Ey inananlar, hahamlardan ve rahiplerden birou, insanlarn mallarn hakszlkla yerler ve

(insanlar) Allah yolundan evirirler. Altn ve gm yp da onlar Allah yolunda sarf etmeyenler
var ya, ite onlara ac bir azab mjdele!
Ogn cehennem ateinde bunlarn zeri stl(p)pullanr; bunlarla, onlarn alnlar, yanlar ve
srtlar dalanr: "te nefisleriniz iin ydklarnz, ydklarnz tadn!" (denir).

Gkleri ve yeri yaratt gndeki yazsna gre Allah 'in katnda aylarn says on ikidir. Bunlardan
drd haran (ay)lardr. te doru din budur. O aylar iinde

294

(konulmu yasa ineyerek) kendinize zulmetmeyin ve (Allah'a) ortak koanlar nasl sizinle
topyekn savayorlarsa, siz de onlarla topyekn savan ve bilin ki Allah (gnahlardan)
korunanlarla beraberdir." (Tevbe/ Berae; 1-36)

Ali, bu ayetleri sadece Mina'da deil, her menzilde, heyecanl ve hararetli bir ekilde tekrarlyordu.
Bu ayetlerin, dmanlar karsndaki katl ve sertlii ile Ali'nin ruh ve fikr yapsyla zel bir
uyum olduunu, bu yzden bunlarn Ebu Bekir deil, Ali tarafndan okunmas gerektiini herkes
biliyordu.

Himyer Meliklerinin Temsilcileri

Peygamber'in Tebuk'ten dnnden sonra Yemen'deki Zu Ruayn, Mearif ve Hamdan'n kk

Himyer Melikleri: Haris bin Abd Kulal, Nuaym bin Abd Kulal ve Numan. Bunlar, Peygamber'e
mektup yazarak Mslman olduklann bildirdiler. Peygamber de Mu'az bin Cebel'i bir mektup ile
Yemen'e gnderdi. Bu mektup fkh ve hukuk adan dikkate deerdir. Peygamber, ganimetler,
sadakalar, menkul ve gayr menkul mallarn denmesinin kemiyeti ve keyfiyeti hakknda tafsilatl
bir aklama yaptktan sonra, toplumsal-siyasi meselelerden sz edip yle diyordu:

"...Hristiyanlk ve Yahudilik'te bulunanlar cizye demelidir. Eer derlerse, Allah ve Rasulnn

ahdiyle ahitlemilerdir. Eer kabul etmezlerse Allah ve Rasulnn dman olurlar..."

Rasulullah, Zu'ratu Zi Yezen'e: "Benim temsilcilerim sana geldiklerinde onlara iyi ve hayr zere
davran. Mu'az bin Cebel benim temsilcilerimin bakandr. O, hogrl ve raz olarak dnmelidir"
eklinde bir mesaj gnderdi.

"Daha sonra, Malik bin Murre er-Rehav bana dedi ki: "Sen (Zu'rat Zi Yezen) Himyerli olarak ilk
defa slam' kabul edip, mrikleri ldrmsn. Seni iyilikle mjdeler, halka hayr -

295

zere davranman emrederim. Birbirinize hyanet etmeyin, birbirinizi horlamayn, aalamayn.

Rasulullah, zengininiz ve fakirinizin velisidir. Sadaka, ne Muhammed ne de yaknlar iin helaldir.
Sadakalar yoksul Mslmanlara, yolda kalmlara denen zekattan baka bir ey deildir.
Vesselamu Aleykum ve Rahmetullahi ve Berekatuh."

Daha sonra, bilgin ve sekin sahabisi Mu'az bin Cebel'i Ye-men'e temsilci olarak gnderirken u
tavsiyede bulundu: "Sertlik deil kolaylk tan; mjdeleyici ol, nefreti arayan deil; sen ehli
kitaptan olanlara gidiyorsun. Senden, cennetin anahtan nedir? diye sorarlarsa, tek Allah'tan
baka;
orta (eriki) olamayan Allah'tan baka bir ilahn olmadna ehadettir, de."

Ali Bin Ebu Talibin Seriyyesi

Rebiulevvel'de, Ali bin Ebu Talib'i bir seriyye ile Tayy kabilesine, oradaki putlar krmak iin
gnderdi. Ali onlara saldrd ve putlanm krd. Gassan emiri Haris bin Ebi emr tarafndan puta
adak yaplan "Rasub" ve "Muhzem" adl kllan puthane-den ald. Adiy bin Hatem'in kzkardeinin
de iinde bulunduu esirlerle Medine'ye geri dnd. Adiyy bin Hatem, Peygamber'in, Araplar iinde
herkesten daha ok kendi adn duymaktan nefret ettiini duymutu. Adiyy, Hristiyan olmutu.
Peygamber'in seriyyesinin geliini duyunca ailesiyle birlikte am'a kap, Muhammed'in
tehlikesinden dindalarnca korunmak istedi.

Mslmanlar Tayy esirlerini Medine'ye getirip, Mescid'in yanndaki bir evde sakladlar. Peygamber
onlann karsndan getiinde Hatem'in kz (nl Arap cmerdi Hatem T') -ki, uzun boylu bir
kadnd- ayaa kalkp yle dedi: "Ya Rasulullah! Babam lmtr, benim velim de kayptr. Bana
minnet et ki, Allah da sana minnet eylesin." Peygamber de: "Velin kimdir?" dedi. O da: "Adiyy bin
Hatem" dedi. Peygamber

de: "Allah ve Raslnden kaan m?" dedi. -

"Ertesi gn yine Peygamber oradan getiinde szm tekrarladm. O da dnk cevab tekrarlad.
Daha ertesi gn Peygamber oradan getiinde ben mitsiz olduum iin ayaa kalkmadm. Onun
arkasnda olan biri bana iaret ederek: "Kalk ve onunla konu" dedi. Hatem'in kz yine bir evvelki
gn syledii sz tekrarlad. Peygamber de: "stediini yaparm, fakat seni diyanna gtrecek
gvenilir birini buluncaya kadar gitmekte acele etme" dedi. O diyor ki: "Peygamber'in pei sra
gelen, kalkp konumam iin bana iaret edenin kim olduunu sorduumda: "Ali bin Ebu Talib"
dediler."

"Bel ya da Kuzae taifesinin kervan oraya geldi. Ben de am'a kardeimin yanna gitmek
istiyordum. Peygamber de beni giyindirip, bir binee bindirdi. Yolculuk masrafn deyip, beni
am'a gnderdi. Kardeimi am'da bulup dedim ki: "Bana gre, o adamla acele grmeye
gitmelisin. O Peygamber'se kendisiyle gren herkes onun fazlndan yararlanr. Eer kral ise
senin Yemen'deki izzetin ayaklar altna alnmaz ve sen, yerini bulursun."

Peygamber'in cmertlii, Hatem'in kznn szleri zerine Adiyy sratle am'dan hareket edip
Medine'ye geldi. "Mes-cid'de Peygamber'in yanna gittim. Selamladm. "Bu kimdir?" diye sordu.
"Adiyy bin Hatem" dedim. Peygamber'in ehresi sevinten aydnland. Hemen kalkp beni evine
gtrd. Allah'a andolsun yolda birlikte yrrken ihtiyar ve gsz bir kadn onu grp uzun bir
sre Peygamberle konutu. Kendi kendime yle dedim: Vallahi bu adam kral deildir. ran
Hsrevi ve Rum Kayser'ine de benzemiyor.

O daha sonra beni evine gtrd ve hurma lifinden doldurulmu bir deri yata bana verip:
"zerine otur" dedi. Bense: "Olmaz, sen onun zerine otur" dedim. O da "...hayr... sen" dedi. Ben
de onun zerine oturdum. O
da yerde oturdu. Yine de kendi kendime dedim ki: "Allah'a andolsun, bu kraln yapaca i
deildir." O daha sonra yle dedi: "Ey Adiyy bin Ha-

296

297

tem, sen Rekus068-1 deil miydin?" "Evet" dedim. Dedi ki: "Sen kavmin iinde ganimetlerin
drtte birini alan deil misia?" "Evet" dedim. O da: "Bu, dinine gre de helal deildi" dedi. Ben de:
"Allah'a andolsun, evet" dedim. Bunun zerine onun gnderilmi bir Peygamber olduunu,
bilinmeyenleri bildiini hissettim. Daha sonra yle dedi: "Ey Adiyy, senin bu dine giriini
engelleyen ey, bu mmetin muhta (yoksul) olduunu grmen olabilirdi. Allah'a andolsun, pek
yaknda bunlarn arasnda servet ylesine oalacak ki, sadaka vermek iin kimse bulunamayacak.
Bu dini kabul etmemenin sebebi dman-lannn okluu yannda, saylarnn azl da olabilirdi.
Allah'a andolsun ki, pek yaknda bir kadnn korkmadan Kadisiy-ye'den deve stnde hareket
ederek, bu ev'i ziyaret edeceini duyacaksn. Belki de bu dine girmeni engelleyen ey, hkmet ve
otoritenin bakalannn elinde olduunu grmendir. Fakat Allah'a andolsun, pek yaknda Babil
beldesinin beyaz saraylarnn kaplan alacaktr" dedi. Ben de Mslman oldum."

Peygamber'in tahminleri gerekleti. Adiyy diyor ki: "Onun iki vaadi doruland. ncs hl
gereklemedi. Fakat kukusuz dorulanacaktr. Babil'in beyaz saraylar da fethedildi. Bir kadnn
Kadisiyye'den deveye binmi halde hareket edip korkmadan lleri geride brakp Hacc yaptn
grdm. Allah'a andolsun, ncs de gerekleecektir. Servetler ylesine her taraftan akacak
ki, kimse artk muhta kalmayacaktr."

Temim Elileri

Ben Temim kabilesinden byk bir heyet Medine'ye geldi. Mekke fethinde ve Huneyn savanda
bulunan Akra bin Habis ve Uyeyne bin Hsn da heyet ile gelmilerdi. Heyetin bir dier yesi de
Hutt idi, ki Peygamber onunla Muaviye bin Ebu Suf-

168- Rekusiyye, Hristiyanlkla Sabiiye dini arasdaki bir mezhebtir.

yan arasnda kardelik ba kurdu. Hutt, Muaviye'nin saltanat zamannda ld. Muaviye de bu
bahaneyle onun mirasna el koydu ve Ferazdak da onu yle hicvetti.

"Ey Muaviye, senin baban ve benim amcam baz miraslar braktlar,

Ancak mirasa ikisinin de akrabalan konar. O halde Hutt'n mirasnn hali nedir ki, sen onu yedin.
Harb'in (babann) mirasna da ne olmu ki kayma sana tutmutur."

Heyetin yeleri Mescid'e girdi. Kstaha ve sert bir ses tonuyla Peygamber'in evinin kapsnn
yaknndan: "Ey Muhammed bize doru
dan k!" diye bardlar. Peygamber onlann azarlayc fena bartlarndan ok rahatsz oldu.
Biraz sabredip dar kt. Dediler ki: "Ey Muhammed, kendi iftihar kaynaklarmz sana aklamak
iin gelmiizdir. air ve hatibimize izin ver." Peygamber de: "Hatibinize konuma izni veriyorum"
dedi. Utrid bin Hacib kalkp, kavminin iftihan konusunda bir hutbe okudu:

"Allah'a kr olsun ki, o bize fazl ve minnette bulundu. O kre layktr. O bize padiahlar tayin
etti. Bize byk servetler balad. Bize iyilikte bulundu. Bizi dounun en sekin halk yapt.
Saylarmz herkesten daha fazla yapt. Servet konusunda herkesten daha ok bize servet verdi.
Halk arasnda bizimle elik edecek kim var? Biz halka ba deil miyiz? Onlara st deil miyiz?
Kimin iftihar ve vn kayna bizimkinden daha fazla ise saydklanmz o da saysn. Biz istesek,
saydklarmz oaltabiliriz. Fakat onun bize baladklar konu-

169- Burada melik (padiah); yeri (arazisi) ve merkebi (binei) olan kimsedir. Bu, melikle mlk
arasnda sosyolojik, tarih ve manev ban olduunu ve ayrca tarihte siyas g olduunu
gsteriyor. Bu derin ve deerli bir tartma konusudur. Dil bilimde aratrmacya gizli yollarn
bulunduunu ve ona klavuzluk edebileceini ispatlyor. Nitekim bir kelime, isim ve terimden
esinlenerek sylenmi olan yeni szler duymuumdur. Hatta birok mehul eylerin; bir terimin
eski anlam ve mhuna dayanarak, ona yakn kelimeleri tesbit edip, karmak ip ularn bularak
aklanmas mmkn olmutur.

298

299

sunda ok konumaktan utanyoruz. Ancak biz bu konuda n yapmz. Bunlar sylememizin

nedeni, sizin de bizim sylediklerimizin aynsn sylemeniz, bizden daha stn mev-kiniz varsa, o
mevkiyi aklamanzdr."

Hatip oturdu. Peygamber'in bazen tahamml gc ok hayret verici seviyedeydi. O bu recezleri ve

vnmeleri sakince ve soukkanllkla dinleyip onlann metoduna uygun olarak Sabit bin Kas bin
emmas'a: "Kalk bu adamn hutbesinin karln ver" buyurdu.

Sabit hemen kalkp yle dedi:

"Allah'a krler olsun ki, gkler ve yeryznn yaratcs ve idare edicisidir. Bilgisi ve ilmi
komutanlk sahasn kaplamtr. Var olan her ey onun fazlnn dnda deildir. Onun gc zere
bizi padiahlar yapt. En iyi halkndan bir Rasul seti: ki, soy asndan en stn, sz asndan en
doru syleyendir.

Daha sonra kitabn ona indirdi. Onu kendi halk iin emin kld. O dnya halk arasndan Allah
tarafndan seilmi olandr. O daha sonra halk ona iman etmeye ard. Allah'n Ra-slne
Muhacirler, kavmi, akrabalar
iman ettiler. Onlar soy asndan halkdan stndrler. Halktan, iyilikseverlik ve amel asndan da
stndrler. Daha sonra, davetini -Rasl'n Allah'a armas- ilk kabul eden, ona evet diyen
bizleriz; biz Allah'n dostlar (Ensar), onun rasllerinin vezirleriyiz. Allah'a iman edinceye dek
halkla savarz. Kafir olan herkesle Allah yolunda devaml cihad ederiz. Onlarn katli bizce ok
kolaydr. Bu szleri syleyen benim, kendime, m'min erkek ve m'min kadnlara Allah'n
mafiretini dilerim. Ve's-Selamu Aleykum."

Daha sonra Temim airi Zibirkan bin Bedr kalkp kavminin vglerini iir eklinde syledi:

"Biz kerem sahipleriyiz, hibir taife bizimle eit deildir. Padiahlar bizim aramzdan kt.
Tapnaklar bizim beldemizde ina edildi

Ktlk yllarnda, biz konuklarmza kzartlm et yediririz. Yamurlu bulutlarn bizlere dostluk
kurmad yllarda bile.

Biz zulm kabul eden deiliz. Bizlerden kimse de zulm kabul

etmez.

Bu yzden biz iftiharla bamz dik tutarz.

Padiahlar bizdendir. Ganimetlerin drtte biri de bizimdir170-1.

Her lkeyi ele geirdiimizde onu bltryoruz ve bizim

emir kulumuz oluyorlar." Hassan bin Sabit orada deildi. Peygamber onu ard. Peygamber'in ne
istediini bildii iin yolda gelirken u iiri zihninde tasarlyordu:

"Rasulullah bizim aramza geldiinde, Mead ve Raim kabilesine ramen onu savunduk.

O bizim evimize geldiinde biz kllarmzla her mtecaviz ve

zalim karsnda onu koruduk." Mescide vardnda, hemen, Temim airine iirle cevap verdi:

"Fihr ve kardelerinden olan efendiler, insanlar

Bir snnet beyan etmilerdir ki ona uyulur.

Kalbi, ilahn takvas olan ve her hayr yapan

Her kimse onlara raz olur.

Bir kavimdir ki, savatklarnda dmanlara zarar verirler

Taraftarlarna yararl olmak isterlerse, menfaat verirler.

te o, onlarda bir seciyyedir bir tabiattr,

Sonradan icat edilmi deildir.

nk bil ki halaikin serleri bid'atlerdir.

Eer onlardan sonra insanlann iinde ileri geenler olursa

Her br gei onlarn en aasna ulaamaz.

Yine Zibirkan, kalkp Temim'in vncn bir iirle Peygamber'e sayarak aklad ve aka yle
dedi:

"Hicaz beldesinde 'Darim' (Beni Temim) gibi bir kabile yoktur. Araplar ve Acemler'e gece baskn
yapp, her bir basknda ganimetlerin drtte birini alyoruz!"

170- Cahiliyyede ganimetlerin 1/4 kabile bakanna aittir. Bu gelenee 'merb' denirdi.
300

301

Yine Hassan, ona reddiye olarak hemen yiite bir iir syledi:

"eref, efendilik, cmertlik, krallk Yksek yerlerde bulunmak mdr?

O'nun (Peygamber'in) erefini oullarmzn ve kzlarmzn erefi yaptk.

Kendimizi O'na ho gsterdik. Kurey'in liderlerini vurduk. Haim slalesinden Bir hayrl Neb
dourduk.

Ey Ben Darim, nmeyiniz, zira saydnz iyilikler Vebal olarak size geri dner. Bize yalan
sylyorsunuz, vnyorsunuz. Siz, bizim iin stanne veya hizmetiye benzeyen bir dadsnz.

Eer gelirseniz kannz akacak ve malnz Bllmek zere alnacaktr. Allah'a ortak komayn.
Mslman olun ve Yabanclar gibi de giyinmeyin."

Hassan'n iirinden sonra, Ara bin Habis: "Babamn canna andolsun, bu adam muvaffaktr. Hatibi
bizim hatibimizden daha iyi hatibdir. airi de bizim airimizden daha airdir. Bunlarn sesi bizim
sesimizden daha gr ve yksektir" dedi.

Bu gsterili hareketlerden sonra hepsi Mslman oldu. Peygamber onlara hediyeler verdi. Onlann
hediyelerini de gler yzle kabul etti.

Bunlann edebsiz, kstaha szleri zellikle balangta Peygamber'in evinin ardnda feryat
etmeleri, Peygamber'i ok rahatsz etmiti. nk bunlar yar vah bir halk idiler. Onlar, meden
halkn konumalarna, ilikilerine, gelenek ve adetlerine aina deillerdi. Cahiliyye gururu ve
kabilev azimetleri onlar daha irkin ve sert gsteriyordu. Araplarn ou, zellikle bedeviler
byleydiler.

Peygamber, eraf rf ve adetler, Kisra ile Kayservar geleneklere mcadele ediyor, ballarnn
itikad ynden slah, fikr

ynden irad iin alyordu. zellikle lde oturan yar vahi bedevileri ahlak ynden; adab-
muaeret ve sosyal ilikilerdeki tavrlarn dzeltip, sert tavrlarn yumuatmaya alyordu, islam
bu ie ylesine nem veriyordu ki, onlann Peygamber'e kar kaba hareketine, -Ey Muhammed,
bize doru di an k demeleri evinin kapsnda barma edepsizliine, bakalanna t olsun
diye Kur'an'da yer verildi. Hatta srenin birisi 'Hucurt' diye adlandnld. Bu ayet onlar haknda
indirildi:

"Ey Muhammed, sana odalarn tesinden seslenenlerin ou akletmeyen kimselerdir." (Hucurt; 4)

Ben Sa'd Elisi

Ben Sa'd, Havazin'in bir taifesiydi. Peygamber'in stannesi, Ebu Zueyb'in kz Halime bu
kabiledendi. Peygamber drt aylktan be yana kadar, krda onlarn arasnda byd. Havazin
esirlerinin Huneyn savandan sonra iadesi olaynda Peygamber'in; Halime, st kardeleri ve
baclan hatrna dmanlarn balayarak hakkn ve borcunu iade etmeyi dikkate aldn grdk.
imdi Dimam bin Salebe, Ben Sa'd'n temsilcisi olarak Medine'ye geldi. Devesini Mescid'in nne
ktrd. Ashabla birlikte Mescid'te oturan Peygamber'e vard. Kaba ve evik bir kiiydi. Salann
iki demete aynp rmt, ilerleyip cemaatn karsnda durup, yle dedi: "Hanginiz
Abdulmuttalib'in oludur?" Peygamber de "Abdulmuttalib'in olu benim" dedi. "Muhammed mi?"
dedi. O da: "Evet" dedi. "Ey Abdulmuttalib'in olu, ben sana bir soru soracam, sorum konusunda
pek titi-zimdir, bana danlma" dedi. Peygamber de: "Hayr darlmam... istediini sor" dedi. O da
dedi ki: "Seni Allah'a, Allah'na, senden ncekinin Allah'na, senden sonra var olannn Allah'na
yemin ettiririm, acaba Allah seni risalet iin mi bize gnder-

302

303

mistir?" Peygamber: "Allah'a andolsun evet" dedi. "Seni Allah'na, senden ncekinin Allah'na,
senden sonra var olann Allah'na yemin ettiririm ki, acaba Allah sana bizzat, kendisine tapmamz,
ona ortak komamamz, Allah diye putlara (heykel) tapan babalarmz gibi onlara tapmaktan
saknmamz emretmeni mi emretmitir?" diye sordu. Peygamber de: "Allah'a andolsun evet" dedi.
O yine de: "Seni Allah'a, Allah'na ve... Allah sana, bu be vakit namaz klmamz emretmeni mi
emretmitir?" dedi. Peygamber de: "Allah'a andolsun, evet..." dedi. te o bu yntemle slam'n
btn farzlanni; zekat, oru, hacc... vs. sordu ve sorulann bitirdi. Sonuda gven dolu sert bir ses
tonuyla yle dedi: "ehadet ederim ki, Allah'tan baka bir ilah yoktur. ehadet ederim ki
Muhammed Allah'n Rasldr. Beni sakndrdn eylerden saknacam, ne onlara bir ey
ekleyeceim ne de eksilteceim." Daha sonra hemen geri dnp devesine binip hzlca Medine'yi
terkederek kavmine doru hareket etti.

Peygamber ar bal, entellektel dipnotlan, kelamc haiyeleri olmayan "tam metin", byle saf ve
dz, dal ve budaksz birini grdnden dolay vc ve hayret dolu bir ses tonuyla yle dedi:
"Bu iki sal adam doru sylyorsa cennete girer."

Dimam beldesine vannca halk onun etrafnda topland. O da hemen toplulua hitaben haykrd:
"Lt ve Uzza'ya lanet!" "... Hit.... ! Ey Dimam! Pislikten, czzamdan, deli olmaktan kork!"
dediler. O da: "Yazklar olsun size, Allah'a andolsun bu ikisinin size ne zaran ne de yaran vardr.
Allah, Rasln gndermitir. Ona bir kitap indirmitir. O, kitapla sizi bulunduunuz artlardan
kurtaracaktr" dedi ve imann halka arzetti. bn-i shak'n dediine gre: "Allah'a andolsun, o gn
geceye varmadan onun taifesinden Mslman olmam ne bir kadn ne de bir erkek kald."

bn-i Abbas diyor ki: "Ben Dimam bin Salebe'den daha stn bir kabile temsilcisi grmedim."
Ferve bin Amr

Ferve bin Amr Cuzam, Rumlar tarafndan am'da bulundurulup Maan ve yresine hkmediyordu.
Mslman oldu. Peygamber'e gnderdii bir temsilciyle -hediye olarak da bir katr gnderdi-
Peygamber'e Mslman olduunu bildirdi. Peygamberle sava halinde olan Rumlar, bu olaydan
dolay ok sinirlendiler ve Herakl'n (Herakliyous) emri zere onu tutukladlar ve Muhammed'den
dnmezse aslacana dair tehditte bulundular. Ferve yiite direnip, hapiste cmerte bir kaside
yazp kansna gndererek, artk bir kukla olmadn, kavmi iinde byk bir devrim olduunu,
idealsizlik, hedefsizlik dneminde -altn ve otorite hevas ve hrs (tutkusu)yla kendilerini yabanc
glerin kucana atanlann aksine- kendi insan z varlna geri dndn, yabancmn uysal ve
sulu evcil binei olmayacan gsterdi.

Ferve'yi Filistin'de ky eridindeki, Afra'ya asmak iin gtrdler. Daraac stnde ak ile iman
ve cmertlik dolu sakin bir sesle ei Selma'ya hitaben yle dedi:

"Acaba Selma, kocasn Afra suyunun zerine astklarn

Aalardan birinin stnde bulunduunu gelip grecek mi?

Bir dii devenin zerinde ki, o devenin

Anasna hibir erkek deve ekilmedi.

O aa ki dallan oraklarla krplmtr."

Suyun kenanna gtrp, boynunu vurmak istediklerinde Medine'ye doru yzn evirip,
Mslmanlara hitaben yle dedi:

"Yiit Mslmanlara u mesaj ulatr:

Varlm, kemiklerim Rabbime teslimdir."

Boynunu vurup, am'daki Bizans mparatorluunun kuklas dier kabilelerin bakanlarna ve

Araplara ibret olsun diye Afra kenarnda daraacnda sallandrdlar^.

(*) Taberye gre hapishanede ld.

304

305

Hainin lm

Ayn yln Zilkade aynda Medine mnafklannn tehlikeli elebas -ki 9 yl boyunca hibir
hyanetten saknmamt- 20 gnlk, ac bir can ekiten sonra ld. slam, en byk i
dmannn errinden kurtuldu. Peygamber ona kar devaml yumuak davranyordu. Onun
haince hareketlerine tahamml ederek, grmezlikten gelip halk arasndaki etkinlii ve kalplerdeki
nfuzunu yok ediyordu. Peygamber bu defa da, kinci dmannn cenaze namaz klmna, onun
kefenlenmesine ve defnedilii merasimine atld. Cenaze gmme ii bitikten, mezarn stn
rttkten sonra da mezar banda bekledi. Onun bu tumumu m'minleri hayrete drp,
mnafklara kendini sevdirdi. Sert kalpleri de yumuatt.
Vergi Memurlar

imdi slami hkmet yarmadann tmn otoritesi altna almt. slm hkmet siyas, asker,
iktisad sorumluluklarn ar ykn stlenmi bulunuyordu. Medine, dnyann en byk kuzey ve
dou imparatorlarnn karsnda duran asker ve siyas bir merkezdi. Tam byle bir durumdayken
Peygamber vahy dilinden, "mallann sadakasn al" emrini alyor ve hemen "zekat" toplama
memurlarn etrafa gnderiyor.

Hibir zaman kanun dzeni, hkmet kayd kabullenmemi bedev Arap kabilelerinden yllk
gelirlerinin onda birini almak/detmek pek kolay i deildi. Ancak slam'n siyas-ma-nev kuvveti
g kazandndan ilk defa olarak vergi almak iin hareket eden Peygamber'in vergi memurlar,
kabilelerce iyi karlanyordu. Sadece ldeki yar vah, bilinsiz gruplarla bir iki noktada kk
atma kyordu. Her yerde Mslmanlar zekat, Ehl-i Kitab aznlklar ise (Yahudi, Hristiyan,
Mecusi-ler ve Sabiiler) stlendikleri cizyeleri, vergi toplama memurlarna dyorlard. Bylece
slam'n siyas, itikadi hkmeti,

gl ve dakik ekonomik bir dzene sahip oluyor; siyas, asker, iktisad sorumluluklara geni
olanaklar, yeni ve geni sorumluluklar eklemekle kalmyor; bedev, birbirine dman ye dank
kabilelerden Kur'an'a dayal, tek bir hedefin, tek bir fikr rehberiyetin, terbiye dzeninin, siyas
dzenin (mmet) olumasn daha bir glendiriyordu...

Peygamber'in memurlarnn direnile karlatklar iki olaydan birisi, kendilerine sra gelmeden
nce Temim taifelerinden biri olan Ben Anber'in saldnya geerek Peygamber'in memurunu
beldelerinden dar atmalaryd. Bunun zerine Peygamber Uyeyne bin Hsn' 50 kiiyle birlikte
onlarn zerine gnderdi. Uyeyne an bir basknla onlan datt. 50 esirle Medine'ye geri dnd.
Ben Temim Mslmanlar Peygamber'e gelerek onunla grtler. Peygamber de bir grup esiri
salverdi. Bir dier grup esiri de fidye karl serbest brakt. kinci olayda Ben Mustalik'in
saldrs zerine vuku buldu. Peygamber'in temsilcisi kaarak Medine'ye geri dnd. Ancak hemen
kavmin temsilcileri gelerek: "Bir yanllk olmutur, onlar saldrya deil, karlamaya kmlard"
dediler. Peygamber de onlann bu iddialarn kabul ederek bir tepki gstermedi.

Ummu Glsm'n lm

Taber'nin rivayetine gre, Peygamber'in kz Ummu Glsm bu yln aban aynda hayatn yitirdi.
Ensarl kadnlar, bir rivayete gre, Abdulmuttalib'in kz Safiyye ve Umeys'in kz Esma onu ykad.
Ebu Talha Peygamber'in kzn topraa vermek iin- mezarn iine girdi. Bu ylda nceki yl gibi
Peygamber, elileri kabul etmek, zekat memurlarn etrafa gndermekle meguld. Yaplan siyas
ve asker faaliyetlerin ou gneye, zellikle Yemen'e ynelikti.

306
307

ONUNCU YIL

brahim'in lm (Onuncu Yln Rebiulevveli)

Peygamber'in sa kalan tek kz Fatma'yd. Dier kzlan lmlerdi. imdi de altm yan gemi
bir babann ilelerini, dertlerini teselli eden ey, olu brahim'in gzel yzdr. brahim bir yama
basmak zeredir. Muhammed babacan baklarla ona bakyor. Hareketli hayatnn aydnlatc ve
okayc mumu, brahim'in yznde kendisine benzerlik hatlarnn daha da belirginletiini
gryor ve ylesine mit ve evkle dolup tayordu ki, ondan szetmeyi, dierlerinden de o szleri
duymay ok istiyordu.

Bir gn onu kucana alp, sevgili kars Aye'ye gtryor; Ebu Bekir'in kznn dilinden -ki
Muhammed onun konumasn ok seviyor- onunla ilgili szler duymak istiyordu. nk bu szleri
duymas kendisini ok sevindiriyordu. Aye'yi evk ve sevin dolu bir ses tonuyla arp yle
diyor: "Aye, bak! brahim bana ne kadar benziyor!" Fakat Aye kskanlk ateinden dolay
hrmlat iin, ac ve ask suratl, souk bir ses tonuyla yle dedi: "Hayr, hi de benzemiyor!"

Peygamber ise, yandan byk gsteren brahim'in gzel vcudu ve masum ehresine bakarak,
Aye'nin aa cevabn unutmaya alyordu. Fakat yine de Aye, Muhammed'in bu ihtiyacn
grmezlikten gelerek, brahim'in ehresine baba

309

efkatiyle bakmaya devam eden Peygamber'in bu tutumuna tahamml edemeyip, tahkir edici bir
biimde yle diyor: "Herhangi bir ocua bunca st verilse, bundan daha da byr!"

Peygamber, hibir cevap vermeden geri dnd ve olunu okayarak ruh skntsn gidermeye
alt.

Onun ac ve ile dolu hayatnda tek teselli, sevin, lezzet, ltuf kayna brahim idi. Siyas ve
asker kemeketen yorgun dtnde, kendisini evreleyen halk kalabalndan can skldnda
-birka sayl dostunun dnda hepsi yabanc ainalar, denk olmayan ve kendinden uzak olan
yaknlar idi- ya da ailesi iinde hi de onu kavrayamayan, yce ruhunu, gzel, derin, duygusal ve
doal ihtiyalarn kendi dar kalbl anlaylarndan dolay anlayamayan elerinin tutumundan can
skldnda, zgn bir ekilde ehri terkedip, zmlkteki Mari-ye'nin evine gidiyor, olunu
kucana alp, koklayp pyordu ve onunla konuuyordu. brahim'in tatl ve ocuksu oyunlarn
seyrederken hayatn sert ve irkin oyunlarn unutuyordu. Bu evk, sevgi ve ltuf abidesinin gzel
ve masum ehresinde dn yann iren nefret edici, bulank ehresini unutuyordu.. brahim,
Muhammed'in hayat olmutu. Ona muhta ve bal olmutu.

Kader yine de bu ibret verici, tarihi yapma risaletini stlenmi olan Muhammed gibi birisinden
skunet ve lezzeti esirgemiti. imdi nasl olur da -oysa mr boyu kanl atmalarn, vahi
frtnalarn kucanda bulunmal, ikence, ile, kan ve tehlikeden baka bir eye almamalyd-
onun gzellik, evk verici, hayat dolu varlktan dolay sevinip, ocuk sahibi
olma lezzetinden dolup tamasna gz yumabilir? Tehlikelerle kucak kucaa bulunmas gereken bir
kimseye, nasl olur da brahim'i kucanda bulundurmaya izin verebilir?

brahim hastaland. Yine byk bir ac ve keder Peygamber'in can- gnln hedef almt.
ocuun gn getike hastal artyor ve Muhammed'i daha bir sabrszlatryordu.

Burada tarih tam olarak Muhammed'in zerine dikkatini

toplamt. Bu byk ve gl ruhu, brahim'i kaybetme korkusuyla perian ve zgn yapmt.

Ancak bu gnlerde Medine ve yresindeki bir hurmalkta Muhammed'ten daha fazla ile eken hi
de kendisinden sz edilmeyen baka bir ruh vard; o da Mariye'dir. brahim'in anas; bu Msrl
gurbeti kadn, kardei irin'den -ki o da bu ehirde akrabas olmayan, yapayalnz bir cariyedir-
baka bir kimsesi yoktu. Mariye ile bu halk arasndaki tek ba, lm saldrsna hedef olmu
brahim'di.

irin de ibrahim'in gzetilmesinde bacsna yardmc olmak, onun dertlerini paylamak iin
hurmala gitmiti. Ama kader kendi kararn vermi bulunuyordu.

Peygamber'e brahim'in can ekitiini haber verdiler.

Peygamber yola koyuldu. Fakat ayaklan yrme gcnde deildi. Abdurrahman bin AvPn elini
tuttu. Bir ka adm daha att. Artk yryemez oldu. Abdurrahman'n omuzlarna yasland.
Abdurrahman ona yrmekte yardmc oluyordu. Sonunda hurmala vardlar. brahim hayatnn
son anlarn yayordu. Peygamber, onu perian anasnn kucandan ald.

brahim, babasnn kucanda son nefeslerini alyordu. Peygamber'in elleri titriyordu. Alamamak
iin urayordu. Ama baaramyordu. Bir kelime bulup sylemeye alyordu. Fakat bulamyordu.
Hibir sz, Muhammed'in acsn gsteremezdi. Bir an ocuun snk ve morarm yzne bakt.
Yreindeki dm ylesine grtln skmaktayd ki, nefes yolunu tkam gibiydi. Aniden sabr
tat ve sabrszlk iniltisi boaznn tam dibinden ykseldi ve bu cmleyle skut krld: "Ey
brahim! Ark senin iin elimizden bir ey gelmez!"

Artk alamamak elinde deildi. Gzyalar yamur gibi akyordu. Ayn zamanda Rabbinin
holanmayaca bir sz sylemekten saknmaya alyordu. brahim'in anas ve teyzesi yksek
sesle alyorlard. Muhammed'se can alc derdini biraz da olsa azaltacak kelimeler bulmaya alt.
Muhammed'in gzya yamum altnda ibrahim cann teslim etmiti...

310

311
Peygamber, onun iin: "Ey brahim, lm hak olmasayd, birbirimize ulaacamzn vaadi doru
olmasayd, senin gamn bizim iin daha fazla olurdu." Bu cmleden baka bir teselli kayna
bulmad.

Peygamber sakinleti. Ama derdi her an kendini sabrsz-latryordu. Sevgi atei kalp balann
yakyordu. O, acya tahamml etmeyi seviyordu, imdi, fakat beceremiyordu. Gzn alamas,
kalbin tahammlszlnden endieliydi. Sanki iinde bir kimse onu bunca sabrszlndan dolay
knyordu. O da buna cevap vererek kendini aklamaya alyordu. Gz yalar dinmedii halde
yle dedi: "Gz alyor, kalp szlyor, Allah' sevindiren eyden baka bir sz sylemeyeceiz."
Aniden yine alamaya balad. Ve brahim'in suskun dudaklarna hasretle bakt halde, dertlice
ineyip yle dedi:

"Ey ibrahim! Biz senin iin ok zgnz."

Peygamber'in dostlar, onun byle sabrszlatm hi grmedikleri iin hayret iindeydiler. Ve

Peygamber'in acnacak durumu onlar da ok zmt. Bazlar Peygamber'i sakinletirmek iin
onun; halkn, azizlerin lmnde sakin olup sabretmeleri ve onun iin oka inleyip szlamaktan
saknmalar gerektii konusundaki srarl szlerini hatrlattlar. Bunun zerine Peygamber de dedi
ki: "Ben kimseyi zgn ve gaml olmaktan sakndrmadm. Ben sadece inleyip, szlamayn, dedim.
Gam, sevginin rndr. Sevgiye aina olmayan kimseyle, kimse sevgi zere ilgilenmez."

O biraz sakinleti. Mariye ve irin ok sabrszlanmlard. Onlar teselli etmek iin sevgi dolu bir
sesle yle dedi: "zlmeyin, brahim'in Cennet'te bir st annesi var."

Fazl bin Abbas ya da Ummu Burde ocuun nan ykad. Onu kck bir tabut zerinde 'Baki'
mezarlna gtrdler. Peygamber, Abbas ve dierleriyle birlikte cenazenin ardndan hareket
ediyordu. Bki'de Peygamber, ocuuna cenaze namaz kldktan sonra onu topraa verdi.
Topraklar ibrahim'in zerine dktklerinde, Peygamber bakyordu, ama alamyor-

du. Peygamber, ibrahim'in kck mezar karsnda durarak delik ve topraksz yerlerin
doldurulmasn tavsiye etti. Da ha sonra oturup elleriyle evladnn mezar topraklarn dikkatle
dzeltti ve zerine su serpti. Parmayla mezarn zerine bir iaret izdi. Halkn, Peygamber'in bu
hareketi zerine hurafeler icat etmemeleri iin yle dedi: "Bu ilerin l iin yarar ya da zaran
yoktur. Fakat dirilerin gzleri onunla aydnlatlr. Allah kulunun balad ii tamamlamay sever."

Bki'den dnd. Hayatnn mumu snmt. Onu bu hal ok zmekteydi. ehre girdi. O gn gne
tutuldu. Halk, gnein ibrahim'in lm zerine tutulduunu, gndzn gkyznn de
Muhammed'in zlmesiyle kara giyindiini sandlar.

Peygamber, halkn mucizeden sz ettiini, gn lambasnn snn Peygamber'in hayatnn

mumunun snmesine baladn duyunca, hemen onu tekzib etti ve: "Gne ve ay Allah'n
yaratklarndandr. Kimsenin lm ve hayat iin husuf ve kusuf (gne ve ay tutulmas)
yapmazlar;
ay ya da gnein tutulduunu grrseniz Allah' ann ve namaz kln" diye aklamada bulundu(,).

Bu yl da da zekatlar toplama memurlan etrafa gnderildi. Elilerin pepee Medine'ye gelmeleri

devam etti. Bu cmleden olarak Rumlarn siyas sultas altnda bulunan Gassan heyeti, Yemen'den
gelen Sured bin Abdullah bakanlndaki Ezd heyeti ve Hristiyan olan Abdulkays heyeti zel bir
nem tayordu. nk islam'n kuzeydeki sorunu yabanc siyasetin nfuzuydu. Fakat gneyde ise
birka unsur islam'n karsnda direniyordu. Bu unsurlar yerli tehlikelerdi. Ayrca bu blgenin din,
sosyal ve pisikolojik boyutu szkonusu olduu iin bunlarla mcadele, d siyas nfuza kar
mcadeleden daha zordu. Bu, kesin ve byk bir tecrbi ilkedir; slaha ve inklaba hareketlerin
hepsi bunu tecrbe edinmitir. Asya, Afrika ve La-

() el-Hamis c. 2, s. 163.

312

313

tin Amerika halklannn son yanm asrdaki kaderlerini belirleyici kyam ve ayaklanmalara
bakldmzda, istisnasz hepsinin d cephe karsnda zafere kavutuklann, genellikle i cepheye
kar yenik dtklerini, ya da pek az bir baar elde ettiklerini grrz.

islam'n gneydeki geliimine zorluk karan eylerden biri de coraf faktrdr. Arabistan
yarmadasnn gney blgeleri Medine'ye en uzak mesafelerdir. zellikle bu iki mekan arasnda
kuraklklar, korkvn Horat'n kzgn l bulunuyordu. Mesafenin uzakl dnda: Dayanlmaz
scaklk, susuzluk, yerleim merkezlerinin bulunmay, bazen kervanlar kendi iinde eriten
yumuak, scak ve sonu grlmez kum denizlerinin bulunuu. zellikle kzl ve siyah frtnalar,
byk kumlu tepeleri yerinden oynatyor, yeryz ve gkyzn bulan-dryordu. Bu artlar,
Medine ile Yemen arasndaki mesafeyi kat kat daha fazla gsteriyordu.

slam'n gneyde gelimesini zorlatran dier bir unsur da dindir: Gney; d dnyayla, zellikle
Iran ve Habeistan'la irtibatl -eskilerden beri o gnn en byk dinlerinin atma yeridir, islam'n
dou a olan 6. ve 7. yzyllarda Hristiyanlk ile Zerdt dinlerinin gneyi ele geirme
almalar; oray Iran ile Rumlarn asker-siyas yansnn bir sahas durumuna getirmiti. Sonu
olarak bu her iki din, bu blgede gl sler elde etmilerdi.

nc unsur; gney ve Hicaz, zellikle Mekke ile Yemen arasndaki kabilelerinin kabilevi ve
psikolojik dmanlklaryd. Yemen, alar ncesinden itibaren en stn kltr ve medeniyete
sahipti. Yemen ileri ve gelimi bir lkeydi. Nitekim Yunanllar orasn 'Mutlu Arabistan' diye
nitelendiriyorlard. San'a, byk bir d ticaret merkezi, dou ve batnn irtibat noktasyd. Halbuki
Mekke; Iran ile Rumlar arasndaki ticar yol
zerine son' asrda kurulmu bir ehirdi. Yemen halk da, Ku-rey'i kendini yeni tanm bedeviler
olarak nitelediriyorlard. zellikle Muhammed'in kmasyla Kurey'in n ve iftihar

ylesine artp yaylmt ki, Yemen halknn bunu kabullenmesi ok zorlamt. Sonu olarak
aralarndaki dmanlk da kat kat artmt. Doal olarak bunlar, Muhammed'in dininin Yemenli-
lerce kabulleniini zorlatryordu. Peygamber de gneydeki sorunlarn, kuzeydeki sorunlarla ayn
olmadnn bilinciydey-di. Peygamber'in kuzeydeki dman, siyas-asker, yabanc bir gt.
Gneyde ise, itikad ve ruhsal engellerle kar karyayd. Tabiatyla bu iki cephedeki mcadele
ekli de deiik olacakt. Bu yzden Yemen'e gnderdii mektuplarn ieriine ramen, bu blgeye
gnderdii grevlilerin ou; Ali, Mu'az bin Cebel, Amr bir Hazm ve bunlar gibi sahabeydi.

Ali bin Ebu Talibin Yemen'e Gnderilii

Bu yl, Halid bin Velid ile Ali bin Ebu Talib'i, her birini ayr bir ordu komutan olarak Yemen'e
gnderdi, iki ordunun birbiriyle akmas ve bulumas halinde Ali'nin komutan olmasna emir
verdi. Taber'ye gre, Peygamber balangta Halid'i Hemedan kabilesini islam'a davet etmesi iin
Yemen'e gnderdi. Halid, orada alt ay kald halde bir sonu elde edemeden geri dnd. Daha
sonra Ali gnderildi. Ali Yemen'e varnca Ben Hemedan onunla grt. Ali, sabah namazndan
sonra onlarla ordu birliklerini tek safa yeletirip, karlarnda durdu. Allah'a hamdu senadan sonra,
Peygamber'in mektubunu okudu. Hemedan halk bir gnde topyekn Mslman oldu. Ali, onlarn
Mslman oluu haberini Peygamber'e yazd. Peygamber de onun mektubunu okuyunca sevinten
secdeye kapand ve daha sonra: "Hemedan'a selam, Hemedan'a selam" dedi. Hemedan'n
islamlamas Yemen'in islam oluunun anahtaryd. Bundan sonra Yemen kabileleri pepee
Mslmanl kabul etti. Yemen'in Islamlamasyla Peygamber; Arap yarmadasnn tmnde
islam'n siyas vahdetini salama yolunda en byk zaferi elde etmi oldu.

314

315

Ben mir Elileri

Ben mir bakanlarndan kii; Peygamber'in tehlikeli ve vahi dmam mir bin Tufeyl, Erbed
bin Kays ve Cebbar bin Selma bu heyetin iindeydi.

Amir, artk areyi Peygamber'e teslimiyette gryordu. Fakat iindeki vahi ve lgn kin ateini
gizleyemiyordu. Kavmi ona: "Halkn hepsi Mslman oldu; sen de Mslman ol" dediler. O da dedi
ki: "Ben, Arabi kendi peimde srklemedike rahat edemeyeceime dair and imiimdir.
u halde ben nasl olur da bu gen Kureyli'nin peine taklabilirim." Daha sonra Erbed'e dedi ki:
"Bu adamla grtmz srada ben onu megul ederken, sen de ona klcnla vur!"

Eliler Peygamber'e geldi. mir: "Ey Muhammed benimle dost(171J ol!" diye seslendi.
Peygamber'se: "Allah'a sz verme-yinceye, tek Allah'a iman edinceye kadar., hayr..." mir,
Peygamberle scak bir konumaya girdi, Erbed'in emrini uygulamasn bekliyordu. Fakat Erbed'in
bir ey yapmadn grnce; yle dedi: "Ey Muhammed, benimle yalnz ve babaa kal!"
Peygamber yine: "Orta olmayan tek Allah'a iman etmediin srece... hayr..." dedi. mir,
Erbed'in bu ii yapabilmesinden midini kesip, Peygamber tarafndan da -kendini Peygamber'e e
deer olarak gstermek iin, ikili grme ars- istei reddedilince ok sinirlenip, ayaa
kalkarak, kstaha: "Allah'a andolsun, bu ehri sana kar sava ve binekle doduracam" diye
bararak Mescid'ten darya kt. Peygamber'se sakin bir ekilde yle dua etti: "lahi beni, mir
bin Tufeyl'in errinden koru."

Peygamber'den aynldktan sonra mir, Erbed'e yle dedi: "Yuh olsun sana Erbed! sana verdiim
emir ne oldu? Allah'a

171- Ben mir heyetinde: "Haleni": Benimle babaa kal ki seninle konuabileyim: "Hailem": beni
dost kabul et. Sanyorum ki, ilk defa 'haleni' demi ve Arbed'den midini kestii zaman 'hailem'
demi ve bizzat harekete gemek istemitir.

andolsun, yeryznde senin dnda hibir kiiden hayatm konusunda korkmadm. Allah'a
andolsun bundan sonra artk senden korkmayacam." Erbed dedi ki: "Benim hakmda acele karar
verme. Allah'a andolsun, senin emrini uygulamak istediim zaman, benimle bu adam arasnda
engel oluyordun. Senden baka kimseyi grmyordum u halde seni mi vuracaktm?"

Heyet geri dnd. Yolda mir bir Tufeyl 'taun'a yakaland, ylesine aresiz kald ki, Ben Selul'l
bir kadnn evinde yataa dt. Ben Selul kabilesi Araplar arasnda ktlk ve alaklkla
nlyd. Kendini kahraman, sava, gururlu ve dillere destan bilen mir, Medine'yi Ben mir
svarilerinin atlarnn nallan altnda Muhammed'le dostlannn zerine ykmaya gidiyordu. Fakat
imdi sava alanndaki yiitler gibi kan iinde kvranan deil, "bni's-Sebil" gibi hasta, gsz
olarak yol zerindeki Ben Selul'l bir kadnn evinde taun hastalndan dolay leceini
gryordu. Bu alaklk ylesine kendini rahatsz ediyor, kalbini hasret ateiyle yakyordu ki,
acnacak bir halde yle haykrd: "Ey Ben mir! Ben Selul'l bir kadnn evinde lm, deve
yavrusu guddesi gibi bir guddedir!?"

Yoldalan onu topraa verip, yollarna devam ederek Ben mir beldesine vardlar. Halk: "Ey
Erbed, oralarda ne haber var?" diye sordu. Dedi ki: "Vallahi hibir ey. O bizim yle bir eye
tapmamz istedi ki, onun imdi burada olmasn ve okla vurup ldrmeyi ok isterdim" Erbed bir
gn, ya da iki gn sonra, devesini satmaya ktnda yoldayken bir yldrm kendisi ve devesi
zerine dt ve her ikisini de yakt. Kur'an, -
mir'le Erbed'in kaderine kendine zg bir metod ile -ki cz'i bir olaydr, genelletirip,
evrenselletiriyor- u ayetlerde deiniyor.

"Allah her diinin rahminde tadn, rahimlerin drdn ve alkoyduunu bilir. Onun
katnda her ey bir lye gredir." "... O yldrmlar gnderir de onlarla dilediini arpar..." (Ra'd;
8,13)

316

317

Abdulkays Elisi

Carud bin mir (Bur) Hristiyan idi. Abdulkays'm temsilcisi olarak Medine'ye geldi. Peygamber
onu islam'a davet etti. O dedi ki: "Ey Muhammed, benim dinim var. Fakat ben, dinimi senin iin
terk ediyorum. Ancak sen yeni dinimin daha evl olduunu bana garanti ediyor musun?"
Peygamber: "Evet, Allah'n seni daha iyisine hidayet edeceini temin ederim" dedi. O da
arkadalaryla birlikte slam'a teslim oldu ve Peygamber'den binek istedi. Peygamber'se: "Allah'a
andolsun sizi bindirecek bir bineim yok" dedi.

O da dedi ki: "Bizimle sizin beldeniz arasnda halka ait, kaybolmu binekler var. Acaba onlara
binip beldemize gidebilir miyiz?" diye sordu. Peygamber de: "Hayr, onlardan sakn, ki atein
uzamdandr."

Carud, hayatnn sonuna dek Mslmanlnda ok inanly:d. Numan bin Munzir'in tahrikleriyle
nceki dinlerine dnen kavmine kar Ridde savanda islam'a yardm iin kyam etti.

Tayy Elileri

Tayy heyeti, Tayy'n by Zeydu'1-Hayl bakanlnda Medine'ye geldi. Peygamber Zeyd'le

grtkten sonra yle dedi: "Bana faziletleri anlatlan her Arapla grtkten sonra onun
hakknda sylenilenden daha az faziletli olduunu grdm. Fakat Zeydu'l-Hayl', hakknda
sylenilenden daha fazla faziletli buldum." Peygamber onu "Zeydu'1-Hayr" diye adlandrd.

Ben Hanife Elileri

Gl ve byk Ben Hanife kabilesi, Medine'ye bir heyet

gnderdi. Museylemetu'l-Kezzab da (Museyleme bin Summe, Ebu Summe) onlar arasndayd.

Onu bir elbiseye brndrdkleri halde Peygamber'e getirdiler. Peygamber'in elinde birka
yaprakl bir hurma dal vard. Museyleme, Peygamber'le konumaya balayp, ondan bir eyler
istedi. Peygamber'se: "Bu hurma aac daln bile istesen, onu sana veremem" dedi.

Daha nl bir rivayete gre: (Hanifli bir ihtiyardan nakledilmitir) Eliler Medine'ye girince,
Museyleme'yi yklerin yannda brakp, kendileri Mescid'e, Peygamber'in yanna gittiler, islam'
kabul ettikten sonra Peygamber her birine bir eyler balad. Onlar da dediler: "Bir yoldamz
daha var. Onu yklerimiz yanna gzc braktk." Peygamber herkesin kendisince eit olduunu
kantlamak iin ona da kendilerine verdii hediyeye eit deerde bir hediye verip yle dedi:
"Onun mevkisi sizin mevkinizden daha aa ve sfli deildir.'" Yemame'ye dnten sonra
Museyleme bunu bahane edip, Muhammed'in kendisini nbvvette ortak saydn iddia etti(!).

O, namaz kaldrd. arap ile zinay helal kld. Bazen de Peygamber'i taklid ederek Kur'an'a
benzetmeye alt szleri Yemamelilere okuyordu. Geri szleri ok anlamsz ve bo eylerdi.
Fakat Ben Hanife kabilesi; -Hicaz'daki Kurey'le ca-hiliyyeden beri rekabet iinde oldukar iin-
nbvvet gururunun adaletli bir ekilde iki kabile arasnda bllmesi iin onun etrafnda
topland. Museyleme'nin ayet(!)'lerinden bir rnek:

"Allah ykl kadna nimet balad, ondan yryen bir yaratk kartt, karndan kan ey ile
kannda olan ey arasndan."

Halid Necran'da

Rebiulahir ya da Cemaziulevvel (ya da Rebiulevvel) aynda Halid bin Velid'i, Ben Haris bin Ka'b'
islam'a davet iin Nec-ran'a gndererek yle emir verdi: "Onlar defa slam'a da-

318

319

vet et. Onlar davetine icabet ederlerse kabul et; kabul etmezlerse sava." Kavim, Halid'in arsn
kabul etti. O da, Kur'an', Snnet'i ve Peygamber'i retip slam' tebli ettikten sonra
Peygamber'e bir mektup yazd: "Velid'in olu Halid'den;

Allah'n selam, rahmeti ve bereketi zerine olsun, Ey Allah'n Rasul. Ben Allah'tan baka bir ilah
olmayana senin iin hamdediyorum. Ve sonra: Ya Rasulullah, Allah'n selam zerine olsun. Sen
beni, Ben Haris bin Ka'b'e gnderdiinde, onlara vardmda gn savamayp, onlar slam'a
armam, kabul ederlerse onlarla beraber olmam, cevaplann kabullenmemi, slam'n kurallarn,
Allah'n kitabn, Peygamber'in snnetini kendilerine retmemi emrettin. Ben de onlara vardm.
Rasulullah'n bana buyurduklar dorultusunda onlar gn slam'a davet ettim, aralarna
svariler gnderdim. "Ey Ben Haris! slam' kabullenip, kurtulun" dedim. Onlar da slam' kabul
edip, sava yapmadlar. Bense onlarla beraberim. Allah'n emirlerini onlara emrediyonm. slam'n
kural ve ahlakn, Peygamber 'in snnetini retiyorum."

Ve's-Selamu Aleyke Ya Rasulullah ve Rahmetullahi ve Be-rakatuh. Peygamber'in Halid'e yazd

mektup: "Bismillahirrahmanirrahim Allah'n elisi Muhammed'ten Halid bin Velid'e; Sana selam
olsun. Kendisinden baka ilah olmayana hamd ediyorum. Mektubunu habercin bana ulatrd.
Edindiim habere gre, Ben Haris bin Ka'b, savaa girimeden nce slam'a davetini kabul edip,
Allah'tan baka bir ilah olmadna,
Muhammed'in Allah'n kulu ve elisi olduuna ehadet etmiler. Allah onlar kendi delaletiyle
hidayet etmise onlar mitlendir ve korkut, kendin gel ve elilerini de seninle gndersinler.

Ve's-Selamu Aleykum ve Rahmetullahi ve Berakatuh." Ben Haris heyeti, Halid'le birlikte Medine
Mescidi'nde Peygamber'in huzuruna ktlar. Onu selamlayp yle dediler: "Se-

nin Allah'n Rasul olduuna, Allah'tan baka bir ilah olmadna ehadet ederiz." Peygamber de:
"Ve ben Allah'tan baka bir ilah olmadna, benimse Allah'n Rasul olduuma ehadet ederim"
dedikten sonra yle dedi: "Men edildikleri halde ileri gidenler sizler misiniz?" Onlar ise sustu.
Kimse buna cevap vermedi. Peygamber ikinci, nc kere sordu. Cevap vermediler. Drdnc
kere tekrarladnda Yezid bin Abdu'l-Medan: "Evet, ya Rasulullah, men edildikleri halde ileri
gidenler bizleriz" dedi ve bunu drt defa tekrarlad. ok sinirli gzken Peygamber: "Halid, sizin
islam' kabul etmi olduunuzu, savaa kalkmadnz yazmam olsayd, balarnz ayaklannz
nne atardm" dedi. Yezid ise sakin ve gven dolu bir sesle yle dedi: "Ancak Allah'a andolsun
biz, ne seni ne de Halid'i vyoruz." Peygamber sert ve keskin bir ses tonuyla: "Peki, kimi
vyorsunuz?" diye sordu. Dediler ki: "Biz aziz ve celil olan Allah' vyoruz. nk O, bizi sana:
Allah'n Raslne yneltti." Peygamber aniden sakinleip, rza dolu bir glmsemeyle: "Doru
sylediniz" dedi.

Elilerin dnnden sonra, Amr bin Hazm' ve daha sonra Ben Neccar'l birisini bu kavmin eitimi
iin bir ahidname ile onlara gnderdi:

"Bu Allah ve Rasulnn beyandr:

"Ey man edenler, ahidlerinize vefal kaln." (Kur'an) Bu, Allah'n elisi Muhammed'in Amr bin
Hazm' Yemen'e gnderdii zaman yapt andlamadr.

Ona her iinde Allah'dan korkmay emrediyor. nk, "Allah, takva (korkan) sahipleri ve iyilik
yapanlarla beraberdir." (Kur'an). Allah'n emri zere ona haka davranmay, halk hayrla
mjdeleyip, hayr emretmeyi, halka Kur'an retmeyi, onlar Kur'an'la bilgilendirmeyi, halk
ktlkten uzak tutmay (sakndrmay) emrediyor.

"Hi kimse pak ve temiz olmas durumu istisna, Kur'an' elinde tutmasn. Kur'an'da olanlar halka
anlatsn. Hak ilerde halka yumuak davransn. Zulm yapldnda onlara sertlik gstersin. nk
Allah zulm kt sayar ve ondan sakndrr. Nitekim (Allah) "Allah'n nefreti zalimlerin

320

321

zerine olsun!" buyurmutur. Ve halk Cennet'le ve Cennet urunda almakla mjdelesin. Halk,
ate ve ate iin yapt ilerden sakndrsn. Halkla dost olsun, ilgilensin. Dinlerinde bilgin yapsn.
Halka haccn farz,
snnet ve alametlerini ve de Allah'n emirlerini retsin. Haccu'l-Ekber: Hacc, Haccu'l-Asgar:
Umre'dir. Halk tek katl ksa giysilerle namaz klmaktan sakndrsn... Salarn ensesi zerinde
rp, salvermek isteyeni engellesin. Halk arasnda sava kt zaman, kabileler ve airetleri
yardma armalarn engellesin. nk sadece orta olmayan tek Allah arlmaldr. Allah'
(yardma) armayp da kabile ve airetleri aranlar klla temizlenmelidir. Ki artk davet ve
arlar, orta olmayan tek Allah'a has olsun. Yahudi ya da Hristiyan birisi can- gnlden teslim
olup, slam' kabullenirse m'minlerden saylr. Bunlar iin olan her ey onun iindir de. Yahudi ya
da Hristiyanla bal kalan kimse bundan dolay engellenmez. Her reit kimse; erkek-kadn, hr-
kle, bir tam dinar ya da onun yerine belli bir ey derse Allah'n zimmeti (eman, ahdi) altndadr
ve Rasulnn zimmeti altndadr. Kim ki bundan saknrsa Allah'n, Rasulnn ve m'minlerin
hepsinin dmandr. Allah'n selam Muhammed'e olsun.

Ve's-Selamu Aleykum ve Rahmetullahi ve Berakatulr172 .

Her okuyucu, burada Anu irvan Adil(!)'in ordu kumandan Vehrez'i drt bin kiiyle Yemen'e
gnderdii srada verdii emri hatrlar:

"Yemen'de olan Habeli herkesi ldr; yal-gen, erkek-kadn, kk-byk hepsini. Habeliden
hamile kalm her kadnn karnn yar, ocuunu kar ve ldr. Yemen'deki her kimin salar
kvrck olursa, Habelilerden olduunu anlarsn, eer onun Habelilerden ve onlarn evlatlarndan
olduunu tesbit edemezsen hepsini ldr. Yemen'de onla-

172- Bu metotla ayn zamanda manev, felsef , itikad meseleleri de beyan ediyor. Onun
'gereklik' ve 'somutluk' zerinde oturmas, topistler ve idealistler gibi gereklikten
sapmamasdr. Bence "ayniyyet (so-mutluk)'e dayal zihniyet (soyutluk)", ya da maddiyat ve
gereklikten kaynaklanan ruhaniyt ve maneviyat denilen ey, slam'n felsef s .grnn ok
stn bir zelliidir. Yani Kur'an ile Muhammed.

ra taraf tutanlar da ldr. yleki Yemen'de artk tek bir Habeli kalmasm."a73)

Anu irvan, iranl kumandalarndan Zerin'i, Yemen valisi o-larak gnderdi. Zerin, ata binmek
istediinde bir insan getirtip ikiye bldryor ve onun ikiye paralanm cesedi arasndan geerek
atna biniyordu...

173- Belam Tarihi.

322

323

MUHAMMED OLUYOR

nsan; hayatnda devaml kendi z ehresini gizler, devaml dierlerinin gzyle grnen bir
ehrenin altnda gizlenir, yani maske kullanr. Sadece iki yerde maske kullanmaz: Zindan
hcresinde ve lm deinde. Bu iki yerde herkesin gerek ehresini grebilmenin deerli frsat
elde edilir. zellikle lm zamannda. nsan lm kokusunu aldnda samimileir.
Can ekime srasnda herkes "kendisi" olur. lm deheti onu ylesine rktr ki gsteri ve
tezahr (iki yzllk) yapma frsat kalmaz. Olay yle byktr ki, byklerin hepsi klr. Ruh,
mr boyu kar iin gzlerden uzak kald yerden korkarak nlplak dan kar. nk lm bu
gizli sakl evin kapsn almtr artk.

lm de renilmesi ve bilinmesi gereken bir sanattr. ok derin, gzel ve hayatn seyredilebilen

en deerli sahnesidir. Gzel len insanlar pek azdr. Ben, uzun zamandan beri tarihi inceleyerek
"gzel len" insanlar bulmaya altm, ve ok gzel ve grkemli "len'leri buldum. Kukusuz
"nasl lmeli" sorusunu bilenler, "nasl yaamal" olgusunu da bilir. nk yaamann "nefes
alma"dan ibaret olmadn bilenler, can vermenin de nefes almamaktan ibaret olmadn,
"lm"n de byk bir i olduunu, hayat gibi nemli bir i olduunu bilir.

"Byk lmler"de tek tr deildir. Herkes ld tarzda yaar. Varolduu gibi de lr. En mehur
lmlerden biri

325

Rum'un yrekli imparatom Vespasin'dir. O, lm deine dp, can ekiiyordu. Subaylar

yata kenarnda durmulard. O "lm"n grtlana gelip dayandn hissedince yerinden frlayp:

"Bir imparator ayak stnde lmelidir!" diye feryat etti.

Ve subaylarnn kucanda dimdik ayaktayken ld.

lm ok grkemlidir. Fakat gzellikleri ve grkemlilikleri ylesine ince ve derindir ki, byk

eyleri gren gzler onu grmez. Bu gzler, savan grkemli sahnesini, klcn gzelliini, desenli
bulutun inceliini ve yumuakln hissettikleri halde, bir ruhun grkemliliini, bir dncenin
gzeliini, bir ihtiyacn inceliini kavrayamazlar.

Muhammed'in lm de bu trdendir; klcn parlts, kan dalgas, hml atlarn kinemesi ve

kahramanca recez feryatlar ile sslenmemitir. Bu nedenle, nuru az olan gzler, onun gzelliini
asla grememilerdir.

Muhammed'in lmle grmesi nasl olur da sade ve basit olabilir?

Bu ylda Peygamber'in baknda, sznde, davrannda, yorulma bilmez toplumsal abalarnda ve

zel yaantsnda hayatn sonu ve lmn balangc belirgindi.

Tarihin byk kumandan, byk bir orduyu 23 yl geceli gndzl ile ve abayla seferber
ettikten sonra, imdi "gelecek" cephesine gndermeliydi.

Ordu byk bir sava balatmaya; "her yerde, her zaman" mhlardaki cehalet ve korkuyla;
kayserler, kisralar ve toplumlarla savaa hazrlanyordu.

Muhammed'in muhteem ve hayret verici risaleti son bulmutu. Son olarak orduyu denetlemeli,
meselelerin genel deerlendirmesiyle; zarur, fakat tal ve cz'i meseleleri inceleyerek,
sylemedii, syleyip de duyamadklar, bu byk yolculukta ngrlm her eyi, 23 yllk
retilerini hatrlatmal ve aklamalyd.
Onbirinci hicret yl balamtr. Muhammed'in verimli hayat son bulmaktadr. lk ii halkla
vedalamaktr.

Mekke'de, Halk Evinin Kenarnda

Peygamber iki ay nceden Mslmanlara: "Benimle hacc yapmak isteyen Medine'ye gelsin ki
oradan toplu halde Kabe'ye doru hareket edelim" diye duyuruda bulunmutu. Mriklerin
katlmasna izin verilmeyen, yani sadece Mslman-lann katld Peygamber'in ilk hacadr, ilk
defa olarak 100 bin kii Peygamber'le Mekke'ye doru hareket etmek iin Medine etrafnda adr
kurmutur... Ve son hacc...

Zilkde'nin 25. gn Medine'den aynldlar. Peygamber elerinin hepsini beraberinde gtrd. Gece
Zu'1-Huleyfe'de kalp, sabahleyin ihrama girdiler ve yola koyuldular. 100 bin gnlden "Lebbeyk!
Allahumme lebbeyk! Lebbeyk la erke leke lebbeyk. tnnel hamde ve'n-ni'mete vel mlk. Leke
lebbeyk! Lebbeyk la erike leke lebbeyk!" feryad vadide dolayordu." Allah duyuyordu. Gk o
gne kadar yeryzndeki insanlann hayatnda byle bir gsteriyi grmemiti. 100 bini akn
erkek-kadn, yanmadann yakc gnei altnda, tarihin adn duymad, korkun ve suskun ln
kzgn gsnde bir tek "kb-le"ye doru yol katediyorlard. insann hayat ve kendi toplumunun
ehresini kapatan bunca ssler, gstergeler, gelenek ve resimler artk "gsterge" deildir.
Renklerin hepsi "beyaz" dr. Giysiler iki tanedir: Omuz st bir para ve bele balanan bir para
kuma. Burada insan hayatnn renksiz gzelliinin gstergesi vardr, ve insan topluluklannn
eitliini ortaya koyar. Hi kimseyi hibir kimseden ayrdetmemek gerekir. Bu sebepten iki kuma
parasna diki atmak da haramdr. Bylece her eit "ayrcalk" ve ayrdetme yolu kapanm olur.
Burada herkes sadece "insan"dr. Artk renkler, gstergeler, deer ltlerinin tm Zu'1-
Huleyfe'de dklp, geride braklmtr.

326

327

Muhammed harekete balyor ve onunla birlikte tek renkli, tek dze giysili, 100 bini akn
Mslman da harekete geiyor. Evren akn akn bu sahneye bakyor. Ayrca saraylarn ihtiyar
kap kulu, Firavun, Kisra, Kayser kssalarnn anlatcs, her hkmet sahibinin yalanc ve
gzboyayc vcs ve satlm habercisi, sava ve elencelerdeki hediye kabul edicisi, uzun mr
boyunca saraydan kp da sokaa ayak basmam, zulm, ile, yoksulluk kurbanlanna uramam
tarihde; akn akn bakyordu: Acaba bu ne biim bir ordudur!? "Kumandan plak (yaln ayak),
ordu plak (yaln ayak)." Zu'1-Huleyfe'den beri bu ordunun peinden kouyor. "Melik'in orduyla
birlikte olduunu" duymutu. Ancak aramasna ramen byle birini bulamamt,
Burada herkes biraraya toplanmtr: Allah, brahim, Kabe, Muhammed ve Halk!

Muhammed; insanlk tarihinin byk put kran "brahim'in makam"nda, hayatnn son gnlerinde
dayanlmaz ve ileli almalarnn sonucunv Allah'a arzedip, onun indinde grevli bulunduuna,
grevinde aksaklk yapmadna halk tank tutmak, brahim'e de; onun dnyada balatt zor ve
nemli ii devam ettirip, bu noktaya vardn ve tamamladn gsterme ye gelmiti. Muhammed;
"yannn tarihine" "mmet"<-174)in byle olduunu, insann yeryzndeki gelecek hayat tarznn
bu ol-

174- mmet; toplum ve millet iin seilmi bir terimdir. Bu kelime islam'n ilgin ve derin siyasal
ve toplumsal grn, kendi toplumu hakkndaki nitelendirili tarzm gsteriyor. Kavim
(savunma iin ortak kyamdan); ib (gnmzde millet, frka, u'be anlamnda); kabile (bir hedef
ve maksad -kble- sahibi), Avrupa dillerinde nasyon ve ya da nation (naitre, dou kelimesinin
trevi) terimleri arasndan "mmet" terimi seilmitir. mmet (bazlarnn grlerinin aksine),
Umm: Arta trevi deil, Emm: bir ey ya da kimseyi hedef almak anlamndadr, imamet (Emamet)
kavime rehberlik etmektir. Bu millet ls, bir toplumun hakik mn ve esas "tek bir rehberlikte
insan fertlerinin ortakl" olup, bu terimin seiminde ok derin insan gr as, gnmzn
artlarna uygun bir anlam szkonusudur. zellikle bu terimi; toprak, kan ortakl, topluluk,
domak gibi... nsanlarn milliyet ls olarak alnan terimlerle karlatrrsak

duunu retmeye, son olarak halkla konuup, grerek her kele vedalamaya; halkn da
ebediyyen "son l Peygambe-ri"yle vedalamasn salamaya, llerinin banndan kan, kuvvet
ve altn sahiplerine isyan eden mebus (seilmi-grevlendirilmi) obanlarn muhteem destanna
son vermeye gelmitir.

Muhammed tavaftan ve brahim'in makamnda iki rekat namaz kldktan sonra Haceru'l-Esved'i iki
defa pt ve hemen Safa'ya gidip, Safa ile Merve arasnda "sa'y" yapt. Bu srada kurbanlk
getirmeyenlerin ihramdan kmalarn, umre yapma-lann emretti. Bu emir bazlarna ar geldi.
Ve bu ii yerine getirme konusunda tereddde kapldlar. Peygamber'se ok sinirlendi. yle ki
fkesinden dolay ehresi morard ve hiddetinden dolay titrek sesle: "Verdiim emir ne olursa
olsun uygulayn" dedi ve hml bir haldeyken adnna girdi. Aye korkarak: "Seni byle
sinirlendiren nedir?" diye sorduunda: Hmdan dolay, sert ses tonuyla yle dedi: "Nasl olur da
sinirlenmem. Ben emir verdiimde bunlar dinlemiyorlar!" Bir sahabe ieri girip Peygamber'i ok
zgn buldu. Esefle dedi ki: "Ya Rasulullah! Seni fkelendireni Allah atee atsn." Peygamber de
dedi ki: "Ben halka bir i iin emir verdiimde, onu yerine getirmek konusunda tereddt ettiklerini
grmedin mi? Eer byle olacan bilseydim ben de kurban getirmez, onlar gibi ihramm
karrdm."

Halk Peygamber'in ok zldn, kserek kendilerinden uzaklatn anlayp, yaptklan iten

dolay utanp, abucak ihramdan ktlar. Ftma (kz) ve btn eleri de byle yapt,

Ve yine erafiyetin ihtiyar ua tekrar hayrete dt.

"Ne demek bu? Melik iin yz ksur bin "fedakar uak" hiz-

onun stn zellii daha da ortaya kar. mmet, yol ve zaman anlamna da gelir. Bu iki kavram
da terimi daha da zenginletirmir. (Montgomery Watt, Ukkad'dan nakledmitir.)

328

329

mete hazr bekledii halde, niin hata yapanlar cezalandrmyor? Cellat nerede? Niye katliam
fermann vermiyor? Bu Melik (otorite sahibi) nasl hkm sryor? Bu mlk neyle almtr? Bir
memleket ya "altn" ile ya da "kl" ile ele geiri-lebelir."

"Biri Melik'in adn altnla yazm,

Dieri Yemen demirim suyla bilemi."

Evet bu mmkndr. Bu mmi ahs da ite bunu retmeye gelmitir. Aden, Rum, Medain
okullarnn retmenleri; byk Dou ve Bat medeniyetlerinin besleyicileri ne bilirler? Bunlarn
siyaset ilkokulundaki stadlan "kurt ile tilki"(175)den bakas deildir.

Ali bu srada Yemen grevinden dnd. Yolu zerinde Fa-tma'yla buluup, Ftma'nn ihram
giymediini grd. Sebebini sordu. Ftma aklad. Ali hemen Peygamber'e gitti. Grev raporunu
iletti. Peygamber de: "Git Ev'i tavaf et, hem de yol-dalanri gibi ihramm kar" dedi. Ali ise: "Ya
Rasulullah, ben tpk senin gibi niyet etmiimdir" dedi. Peygamber yine tekrarlad: "Niyetini boz,
yoldalarn gibi ihramn kar." Ali yalva-nrcasna bir sesle tekrar: "Ya Rasulullah, ben ihrama
brn-dm an kendi kendime dedim ki; lah, ben Peygamber'in, kulun, Rasln Muhammed'in
niyeti zere niyet ediyorum" dedi. Peygamber, bir an Ali'nin yzne bakp, sordu: "Kurbanln var
m?" Ali de: "Hayr" dedi. Peygamber onu da kurbanlna ortak yapt, Ali de ihramn korudu Hacc
bitince kurbanl her ikisi adna kesti.

Bu sralarda Ali ile Yemen'den dnen ordu mensuplar, Peygamber'e varp ikayette bulundular.
Dnte Ali, Peygamberle Mekke'de grmek ve onunla birlikte hacc merasimine katlabilmek iin
acele ettiinden birisini kendini temsilen ordu komutanlna tayin edip, peinden gelmelerini
istedi ve kendi-

175- Machiavelli ekolne gre, halka hkmetmede ya aslan ya da tilki olmak gerekir. Bizim
edebiyatmzda aslan yiitlik, cmertlik simgesidir. Yrtclk ve vahilik anlamnda deildir. Bu
yzden Farsa'da onun hedefine uygun olarak aslan yerine 'kurt' yerletirilmelidir.

si hzla hareket etti. O adam Ali'nin uzaklatm grdnde, Peygamber'in adalet ve ba;
Yemen'den edindikleri ganimetlerin ellerinden karlacandan korkarak; bu frsat deerlendirip,
elbileseleri ordu birlikleriyle blt. Ordu dndnde Ali onlar denetlemeye gitti.
Giysiler giydiklerini grnce fkeyle haykrd: "Yazklar olsun sana. Onlan Raslul-lah'a
gtrmeden evvel kar." Daha sonra giysileri hepsinden geri ald ve ona verdi. Ordu mensuplan
Ali'nin kendilerine kar tutumundan dolay Peygamber'e onu ikayet ettiler. Peygamber de hemen
kalkarak onlara hitaben yle dedi: "Ey halk, Ali'yi ikayet etmeyin, Allah'a andolsun o Allah'n
zatnda ve Allah'n yolunda kendisinden ikayet edilecek eyden daha ok hain ve serttir."

Zilhicce'nin 8. gn, Mina'ya gittiler. Ertesi sabah Peygamber binei zerinde Arafat'a, halkla
konumak iin gitti. Peygamber'in ok nemli bir ii dnd halinden belliydi.

Veda

le gnei kafalann zerine ate yadnyordu. Peygamber binei zerinde, etrafm evirmi 100
bini akn kadn-erkek arasnda durdu. Rebi'a bin Umeyye bin Halef Peygamber'in sylediklerini
tekrarlamakla grevlendirildi. Bu Peygamber'in mmetine son mesaj olduu iin herkes duymal,
kelimelerinin her biri btn toplum fertlerine ulamalyd.

Her ey anormal gzkyor. Bu ie seilmi an, mekan, durum, Peygamber'in hali, beyann zel
metodu... hepsi... ok ciddi ve nemli bir olayn szkonusu olduunu gsteriyor.

Peygamber konumaya balamak zere (Rebi'a'ya hitaben) diyor ki:

"De ki! Ey insanlar, Rasulullah diyor ki; acaba bu ayn hangisi olduunu biliyor musunuz?" Rebi'a
yksek sesle soruyu tekrarlyor. Peygamber bekliyor. Halk bu soruya cevap vermeleri gerektiini
hissedip: "Haram ay" diyorlar. Peygamber sz-

330

331

lerine devam ediyor: "Onlara de ki; Allah, Rabbinize kavutuunuz an dek kanlannz, mallannz,
bu ayn haraml gibi size haram klmtr."

"De ki: Ey insanlar, Rasulullah, bu ehrin hangisi olduunu biliyor musunuz? diyor." Rebi'a
tekrarlyor. Peygamber cevap bekliyor. "ehr-i Haram" diyorlar. Onlara de ki: "Allah, Rabbini-zin
indine ktnz an dek kanlannz ve mallarnz bu ehrinizin hrmeti (haraml) gibi sizlere
haram klmtr."

"De ki: Ey insanlar, Rasulullah diyor ki, bu gnn hangisi olduunu biliyor musunuz?" Rebi'a
tekrarlyor. "Haccu'l-Ekber gn" diyorlar. "Onlara de ki: Allah kanlarnz, mallannz bu
'gn'nzn haraml gibi size haram klmtr."

Peygamber u ekilde szlerine devam ediyor:

"Szlerimi dinleyin. nk bu yldan sonra sizi burada grp grmeyeceimi bilmiyorum. Ey

insanlar, Rabbinize kavuacanz zamana kadar kanlarnz, mallannz, bu gn ve aynzn
haraml gibi size haram klnmtr. Siz, Rabbinize pek yaknda ulaacaksnz. O sizin
yaptklarnz
sorgulayacaktr. Ben bunu tebli (duyurdum) ettim. Herkes ald emaneti sahibine devretmelidir.
Faizin her eidi haramdr. Fakat sermayeleriniz kendinize aittir. Ne zulmedin, ne de zulm kabul
edin. Allah, Riba (Faiz)'nm olmamasn emretmitir. Abbas ^in Abdulmuttalib'in ribas yok
saylmtr. Cahiliyyede dklm kan yok saylmtr. Grmezlikten geldiim (baladm) ilk
kan bni Rebi'a bin Haris bin Abdulmuttalib'in kandr... Ki Hu-zeyl taifesince ldrld. Cahil
kanlardan ilk kan olarak bunu balyorum.

Ey insanlar! eytan, burada kendisine ibadet edilmekten ebediyyen midi kesmitir. Fakat
ibadetten baka, kk ve nemsiz saydnz ilerde bile itaat olunmaya razdr. Dininiz hakknda
ondan korkun. Ey insanlar, Nesi(176j kfrde arttr. Kafirlik yapanlar ona saparlar. Onu bir yl
helal, bir yl haram

176- "Nesi"' haram ay ertelemek anlamndadr. Bazen cahiliyye de byle yaparak haram ayn
gelmesine ramen, sava srdrmek isterlerdi.

332

klarlar ki, Allah'n haram kld aylarn saysna denk getirebil-sinler, Allah'n haramn helal,
helalini haram yaparlar.

Zaman dner fakat, Allah'n yeryzn ve gkleri yaradl gnnde olduu gibi duruyor. Allah'n
indinde aylarn says on ikidir. Onun drt ay haramdr. ay pepeedir ve Recep ay
Muzardr077).

Ey insanlar! Sizin kadnlannz zerinde hakknz olduu gibi, onlar da sizin zerinizde hak
sahibidir. Sizin onlann zerindeki hakknz; sevmediiniz kimseyi sizin yataklannz zerinde
oturtmamak, kesin olarak kt saylan ileri yapmamak, byle bir i yaparlarsa phesiz Allah
onlar yataklarnzdan ayrmanza ve onlar iddetli olmayan bir ekilde dvmenize izin vermitir;
eer yaptklarndan vazgeerlerse giysi ve rzklann iyice elde etmeye hak kazanrlar. Benim
kadnlar hakknda iyilik yapma tavsiyemi kabul edin. Bunlar sizin ihti-yannzdadr. Kendi kendileri
zerine ihtiyar sahibi deillerdir. Sizler onlar Allah'tan emanet aldnz. Allah'n kelimeleriyle on-
lan kendinize helal yapmsnzdr. Ey insanlar! Benim szlerimi anlayn. Ben tebli ettim ve size
sapmama iin apak sanlacak bir ey: Kitabullah ve snnetimi braktm. Ey insanlar! Szm
dinleyin, kavrayn. Bilinli her bir Mslman, Mslmann kardeidir. Mslmanlar kardetir.
Kardein gnl isteiyle ba dnda kardeine (mal) helal deildir. u halde kendi kendinize
zulmetmeyin."

Tam bu srada yarm gnn gnei altnda heyecan dolu ehresiyle, nemli grevini yerine
getirmi ve son vermi gibi gkyzne gzlerini dikip:

"Allah'm! Acaba tebli edebildim mi?" diye sordu ve cevap bekledi.

Rebi'a onu halka duyurdu. Dert dolu binlerce iniltili ses

177- Rebi'a kabilesi Ramazan' haram sayp, ona Receb ay diyorlard. Peygamber de diyor ki:
"Rebi'a'nn Recebi, Muzar kavminin Cemaz ve aban aras, Recep ay deildir."

333
ykseldi: ;Evet, tebli ettin." Ve Peygamber yine ayn noktaya gz dikip: "ilahi, ahit ol" dedi.

Hacc merasiminin bitimiyle, mrnn yllan saysnca 63 deve kurban etti ve beraberinde getirdii
100 deveyi de Ali kurban etti. Veda hacc son buldu. Muhammed Mekke'yi ve Kabe'yi geride
brakp Medine'ye doru hareket etti, tarihte yaayacak hatralan geride brakt.

. O, en son byk grevini yerine getirmiti. Artk, tarihin en byk adam dnyadaki baanl en
nemli risaletini gerekletirip, kendi ehrini terk ederek, sakin vicdan ve basan dolu ruhla vefal
dostlan arasnda lmeye hazrlanyordu.

irkin kk btn yarmadadan kaznmt. Tevhid'in kurucusunun ina ettii "Halkn evi" putlarn
alakl ve pisliinden temizlenmi, "Halk-Allah" hkmeti "Kardeler mmeti" topluluunda
egemen olmutu.

Gelecein Endiesi

Zaferlerin parltsnn etkisi altnda kalarak gizli gerekleri grmemek Muhammed'e yakmaz.
nk o derin gr as ve stn zekasyla olaylann i yzn grebilmekte, herkesten daha ok
kendi toplumunun zelliklerini tanmaktadr. O, nifak atelerinin, kabilevi kinciliklerin, kavm ve
rksal iftiharlara tutkunluun, kabilelerin kitlesel genel cehaletinin erafiyet, dmanlk ve
cahiliyye pisliklerinin; iman, kl, siyaset vastasyla elde edilip, gerekletirilen "birlik" rts
altnda hl varln srdrdn aka gryordu. O; rehberlik gc ve manev etkisi orannda
btn kabile bakanlarna Kurey'in erafna slam'n egemenliini kabul ettirdii halde, ruhlarnn
yetitirilmesi, bir milletin kafa ve can- gnlnde yeni imann yerletirilmesi, din vicdannn
olgunlamas, cahiliyye ile on yldan fazla mesafe almam nefislerin arndrlmasnn daha uzun bir
zamana, hatta nesillerin deiimine ihtiyac olduunu biliyordu.

Peygamber bu tehlikeyi sezmiti. lm yaklatka "itikadi kardelik" giysisini giyinmi, pepee

zaferlerden dolay ehresi parlamaya balam bu gen mmetin geleceinden ok endie
ediyordu. Peygamber pek yaknda bu dnyay terk edecekti. O, on yandaki ocuunu, evinde
yzlerce ldrc hastalk bulunmasndan dolay endieye kaplp, kendisinden sonra nasl ayaklan
zerinde duracan, kendisinden sonra hemen her taraftan esecek kara ve vahi frtnalara kar
nasl direnip, korunacan merakla dnyordu.

Kendi velisini pek yaknda kaybedecek bu delikanly paralamak iin iki byk asker imparatorluk
di biliyordu. Ya-rmada'da Ebu Sufyanlar, Muaviyeler, mnafklar pusuya yatp, frsat
kollamaktayd. Hatta Museyleme, Esved Ans bile, Yema-me ve Yemen'de bakaldracaklard. Fakat
o, her ne kadar azl olursa olsun dmandan korkmuyordu. Bunu, onun siyas hayat da
dorulamaktadr. Nitekim Kur'an da her zaman, bir kk grubun byk bir gruba galebe
alabileceinden bahsetmektedir. Onun ruhunu perian edip, endielendiren ise i tehlikedir;
nifak, ihtilaf, slm toplumda cahil ruhun ihyas, ahs garezler (karc niyetler) vb. idi...
Kukusuz Muhammed, byk bir hareketin, toplumun sorumlusu gibi
bu alanlarda mmetinin kaderi, kendisinden sonra karlalacak tehlikeleri dnyordu.
Dnmesi de gerekiyordu.

Muhammed'den sonra bu toplumun kaderi ne olacakt? Siyas snnetten yoksun olan, toplumsal
alt yaps ise kkl olmayan, yeni ina edilmi bir toplumun kaderi ne olacakt? Bu toplumda
henz, kabilevi unsurlar pek gl ve kklyd. zellikle kabile bakanlar her trl siyasal,
kltrel, devlet ynetimi ve meden tecrbeden yoksundu. Usulde toplumun rehberinin hzla
olgunlamasna karn, ihtiya olunan, toplumun siyas olgunlama sreci pek hzl deildir.

ite bu hayat ve nemli meselelerden dolay Muhammed, bu anlarda ok ile ekmekteydi. Bu

byk kervann klavuzluunu kendisinden sonra kim elde edecekti? Acaba Peygamber bu soruya
cevap m vermeliydi? Acaba o gnn Arap top-

334

335

lumu; toplumun siyas nderi, ayn halde mektep dnr ve sahibi olan bu toplumun nderini,
bu sorumluluundan tamamen alkoyacak kadar bir siyas olgunluk aamasna varm myd?

Acaba demokrasi -Byk Fransz Devrimi'nden itibaren iki-yzyl mazisi olan demokrasiyle aina
olmu Bat Avrupa bile hl demokrasiyi iyice hak etmi deildir- dncesi; Evs, Haz-rec, Kurey,
Gatafan, Havazin, Sakif vs. arasnda; yllk bir tarihi olan (Mekke fethinden itibaren) bir
toplumun kaderini belirleyecek bir gce erimi miydi? Acaba bu mmetin gelecek rehberiyetini
Muhammed mi daha iyi tehis edebilir yoksa kabile kitleleri, hatta Sa'd bin Ubade, Ebu Ubeyde bin
Cerrah, Abdurrahman bin Avf, mer, Ebu Bekir, Osman, Talha, Sa'd, Zubeyr mi?

halife'nin seilme tarz, "Bat demokrasisi"nin -gnmzde yeni yeni ayaklanp, bamszlk
mcadelesi veren milletler son yllarda ona olan inancn hemen hemen kaybet-mitir-078-' o
gnk Arap toplumunda; halkn siyas kaderinin bizzat Peygamber tarafndan tayin edilmemesine
ne kadar gc yettiini gstermitir.

Peygamber mmetinin ileri gelen ehrelerini -ki muhtemelen kendisinden sonra i bana
gelebilecekleri- inceliyor.

178- zellikle kinci Dnya Savandan sonraki dnemde Asya, Afrika, Latin Amerika'da
krklenen inklab atei srasnda, bu milletlerin devrim liderleri ok ac tecrbelere dayal olarak
19. yzyln hrriyetse-verler ve aydn dncelilerinin sandklarnn aksine, Bat demokrasisinin,
bu hassas tarih dnemde, gelimenin yavalamasna sebep olduuna, (rnein: Hindistan'da)
sapk ve eski kkl gelenek ve rflerin yerlemesine msaid bir ortam hazrladna inandlar.
Hatta d, gl dman ve yerli ibirlikileri; demokrasiyi kullanarak, inklabn tm meyvelerini
bozup, elde edilen rnleri yok edebilirler ya da birlikte, bu yar kazanan ise,
demokrasi dmandr. Ve bu oyunda yenik den de devrimdir. Avrupa ve Amerika
demokrasisinin kalbinde Faizmin douu sonucu kurtulu iin mcadele eden batl dnrlerin
ou, "sorumlu demokrasi ya da ynlendirilmi

insan eitlik, slm kardelik, takva, ilim, fedekarlk ve asaletin Mslmanlarn, zellikle byk
sahabenin beynine yerletiini, bunlara gl bir ekilde inandklarn bildii halde, onlarn duygu
ve ahlak vicdanlannda hl bir yol alamadn, yani onlarn ruhsal yaplaryla birlemediini
biliyordu. nk duygunun itikattan daha ge deitiine vakf idi.

Bu yzden gelecein yneticisi konusunda halkn zihninde; takva, iman, slam'daki ve cihattaki
sebattan baka, damarlarnda cahil eref ve necabet kan, hanedanlarnda kavm ve toplumsal
haysiyete sahip ehreler; kendi ayrcalk ve cazibelerini Allah, cihad ve takvadan almam olan
ehreler de sz-konusuydu. nk phesiz ruh ahsiyetleri, duygulan, gizli vicdanlar
cahiliyyede ekillenmi halk kitlesi, cahiliyyede edindiklerini de bilmeden islam'da koruyacaklardr.

Bu yzden kuku yok ki halk, kendisinden sonra kavmin rical ve eraf zerinde "icma" edecektir.
Ben Temim'in erifi ve eyhi Ebu Bekir bin Ebi Kuhafe; Ben Ubey erifi mer bin Hattab; Hazrec
taifesinin erifi Sa'd bin Ubade; iyi ve "kkl" soyu iki kimseye dayanan Osman bin Affan; Ben
Zuhre taifesinin erifi, Abdurrahman bin Avf; bu taifeye mensub Sa'd bin' Ebi Vakkas; Mekke'deki
Kurey'in Ben Umeyye taifesinin en gl bakanlar Ebu Sufyan bin Harb, Muaviye bin Ebu
Sufyan; Ben Haim'in nl ve sekin ehreleri olan Abbas bin Abdulmuttalib, Ali bin Ebu Talib.

Peygamber bunlar iyice tanyordu; Hazrec bakan Sa'd bin Ubade'nin dnda dierleri
Muhammed ile dostluun ve islam'a inann lm, ikence, srgnden baka bir dnyev karlar
olmad srada islam'a ilk katlanlard. Fakat yzlerce

demokrasi" (Democratie engage dirigee)yi ona tercih ediyorlar. (Bu Bankon konferansnda ilk defa
olarak resmen akland.) Ya da, her hangi bir ekilde bu tip hkmet ekline kar imanlarn
kaybedip, halkn ve toplumun hak ve hrriyetinin temini iin, bir snf ya da parti diktatrlnn
daha etkin olduunu ileri sryorlar.

336

337

i ve d tehlikeyle kar karya bulunan yepyeni bir toplumun rehberliini, toplumun siyas ve
dnsel sorumluluunu stlenecek zellikleri de olmalyd. nk bu sorumluluklar yerine
getirmek iin; sadece Muhammed'in nbvvetine inanmak yeterli deildi. Byle bir sorumluluu
stlenmesi gereken kii, Muhammed gibi eitli insan,
bireysel, toplumsal, manev, siyas yetenek ve stn zelliklere sahip olmalyd.

Muaviye ve Ebu Sufyan geri toplumsal g asndan herkesten daha etkinler, fakat Bedir, Uhud
ve Hendek ha-tralannn unutulmas iin birka yl daha gemeli.

Ebu Bekir ok sevilen ve saylan biridir. slam'daki sabkas Muhammed'le dostluu ve akrabal
ve de cahiliyyedeki toplumsal etkinliinden dolay, ad dillerde dolamaktadr. Fakat o, yal, ok
yumuak huylu, her ii basite alan birisidir. Tehlike dolu toplumsal-siyasal sorumluluk; byle bir
ruhsal yapyla badamaktan daha ciddi ve nemlidir.

mer ise, Ebu Bekir'in aksine tutucu, hain, ciddi ve Avrupallarn deyimiyle kuralc bir unsurdur.
Adalet bildii eyi uygulamada en ufak bir tereddde dmesi ve yumuamas sz-konusu deildir.
slam'a olan hizmeti, belgelemek ve aklamaktan daha ok ak ve sabittir. Onun Muhammed'in
sayl grubuna katlmas, onlar glendirdi. Dman ya da dmanlar hakknda bir karar alnmak
istenseydi; Ebu Bekir'in nerisi serbest brakmak ve sevgi gstermek idi. Fakat mer'in bu konuda
srekli tekrarlad sz: "Ya Rasulullah, izin ver de boynunu vuraym" idi. O ok sekin ve ciddi bir
uygulayc olduu gibi istinbat (yeni bir deerlendirme yapma) ve yenilikilik zellii yoktu. Gl
ruhsal yapya ve salam imana sahipti. Fakat dnce asndan zayft. alma zamannda
fevkalade bir g gsteriyordu. tikadi ve fikr bir konu szkonusu olduunda ok gsz
grlyordu. Kendisi de devaml dnsel alandaki hatalann itiraf ediyordu.

slam mmeti rehberi, zellikle Peygamber'in halifesi olmak, gnmz rejimlerindeki bir
cumhuriyet hkmetinin

"devlet bakam'nur ' zellikleriyle mukayese edilemez. Halife (imam) hem devlet bakan hem de
hkmetin dayal olduu parti (hizb)nin mektebinin (ideolojinin) ideologu(180) olmaldr. Bu
yzden islam mmetinin yneticisinin sradan biri olmamas, (slam'n) ruhu ve hatta Kur'an
"nass" ile derinden aina olmas, Muhammed'in stlendii stn ball ve hassas sorumluluu
ok zayf drr. nk Muhammed'in yolunu devam ettirmek, onun mmetinin rehberliini
yapmak; hem yetikinlik, hem ilim, hem ideolojisine derin ve iice ainalk, hem de liyakat ve
takvay gerektirir.

Osman, Peygamber'in akrabas ve onun damad (iki kzyla ard arda evlenmi) idi. O da
mukaddesat, gr as ve dnya gr dar ve zayf birisi idi. Peygamber'le yapt ibirlii
srasnda, kimse, onun en ufak bir stn ve fevkalade i yaptn grmemitir. O Mslman eraf
biri olup, hibir zaman slam'n z ruhunu, derinliini, snfsal ynelimim hissedeme-

179- Kral ya da Cumhurbakan "devlet (Etat) bakan" yrtme gcnn bakan. Babakan,
hkmet (Gouvernement) bakan" diye adlandrlmtr. nk ilki genel liderlik, genel siyaset
hatt hareketini
tayin eder, yasama, yrtme ve yarg glerini denetler, ikincisi ise sadece yrtme gcnn
bakan konumundadr.

180- deolog: Bu makam Muhammed iin siyasi adan toplumu iinde ok anlamldr. nk en
demokratik toplumlarda bile ynetici iin caiz (uygun) olmayan eyler onun iin caizdir. Bir
ideologu genel seimle semezler, Gnmz dnyasnda Manc'a Engels'i, ya da En-gels'e rnein
Plekhanof u mektebinin (ekolnn) en byk teoris-yeni olarak halka tantmasna hak tanyor.
nk teorisyen (fikri rehber); genel sekreter, hkmet bakan, parti lideri (siyas liderinden
farkldr, islam'da da bir grup dnr, imamet ile hilafeti iki belirgin makam olarak niletendirip
"Gadir Hum" destann Ali'nin imamete seimi diye nitelendiriyorlar ve "Peygamber'in her iki
imamet ve yneticilik makamna sahip bulunduundan, ilk makam iin Ali"yi semi, ikinci
makara iin de halk, kimi seecekleri konusunda serbest brakm ve genel seim (icma) ve
ura'ya dayal olarak bir kimseyi semelerini istemitir." diyorlar.

Benim ise baka bir grm vardr. Ve bu konudaki tm meselelere baka bir adan bakyorum.
mmet ve mamet adl kitabma bavurun.

338

339

mistir, islam' "iarlar" ve slam rehberini "iarlar ycelten"den baka bir ey olarak
niteleyemiyordu. Servet ve sse, kavmine ye kendine dknl, byklk, altn, g ve kan
sahiplerine saygda bulunma, onun ruhunda ylesine gldr ki, onun ahlak ba, islam'dan daha
ok cahiliyyeye yakndr ve onunla iiedir. En byk tehlike; tehlikeli ve gl Ben U-meyye
hanedanna mensup oluudur. Kukusuz onun byle bir ruhsal yap ve gr asyla, bu uyank,
laik, slam maskesi takm gl dmanlarn elinde bir "sadk uygulaycdan baka bir konumu
olmayacaktr.

Sa'd bin Ubade; Hazrec kabilesi bakan, geri islam'a yapt deerli hizmetlerden tr ok sayg
deerdir. Fakat o stn siyas-fikr bir ahsiyet olarak kendini gsterememitir. Onun sosyal
konumu; islam toplumundaki konumundan daha ok Hazrec kabilesine olan bamlln
gsteriyor. O daha ok islam'a destek olmu, samimiyet, yiitlik ve fedakrlk gstermi bir kabile
bakan olarak addediliyor. Yani halk kitlesi arasnda ve de byk sahabelere gre onun kabilesel
zellii, slm ahsiyetine ar basyor. O, bu topluma "bal" deil, daha ok bamldr. Ayrca
Kurey, hatta Evs taifesi "Hazrec kabilesi bakan"n bir rehber olarak nasl kabul edebilir. O,
Muhacir ve Ensar'dan oluan Ashab- Kiram tarafndan imamete kabul edilebilen bir maneviyattan
yoksundur. Sa'd bin
Ebi Vak-kas'a gelince; o siyasal ve toplumsal, zellikle din ve fikr bir unsur olmaktan ok asker
bir unsurdur.

Abdurrahman bin Avf; geri "sabikun"dan saylr, fakat erafiyeti, mal severligi, sse dknlk
huylarn cahiliyyeden kendisiyle birlikte tamaktadr. "Menfaat" ile "hakikat" onun gznde
ayrlmaz, bileik ve birbirinden ayrdedilmez bir olgudur.

Bu arada Ali'nin zgn bir stnl vardr: O, cahiliyye ile hibir iliii olmayan, hayat islam'la
balayan, Muhammed'in inklabyla ruhu biimlenmi olan tek ve en sekin ve nl sahabedir.
Onun dier bir terbiyev zellii udur ki; onu, insa-

nn ilk ruhsal ve fikr boyutlarnn olutuu devrede, yoksulluun sevecen eli kendi ailesinden
uzaklatrp, Muhammed'in evine brakveriyordu. Byk bir tesadf, ocuu, babasnn hayatta
olmasna ramen, ideal bir insann sembol olabilmesi iin hayret verici ruhunun retmeni olan
Muhammed'in kitab olan Kur'an'n okulunda yetimesi, balangtan itibaren ulaan ilk mesajla
aina olmas ve de bu ocuun sade benliinde ca-hiliyyenin hibir izinin bulunmamas iin,
amcaolunun insiya-tifine brakyordu

Ali; kl, sz ve siyaset adam; bir arif kadar hassas, duygulu; bir bilgin kadar dnce sahibi bir
kiidir. Takva ve adalet konusunda ylesine titizdir ki, dostlar hatta kardeince tahamml
edilemez olmutur. Kur'an'n inceliklerini en iyi bilen birisi olduuna herkes ittifak etmektedir.
zel hayatnn zgn artlar, toplumsal siyasal hayatnn zel artlar, Peygamber'e olan ball,
kendine zg ruhsal ve dnsel yaps gibi unsurlar; Ali'ye, bir dinin ahkam, akideleri, iarlar
altnda gizlenmi olan islam'n gerek ruhu ve derin manasn -ki genellikle basit gr
sahiplerince grlmez- yakndan tanma frsat vermitir; duygusu ve anlay tarz onunla
btnlemitir. Onun bir "slm vicdan" vardr. Bu ise islam'a inanmaktan ayr bir eydir.

Muhammed'in ruh ve toplum sahnesinde balatt 23 yllk hareketinde, Ali devaml parlamtr.
Devaml tehlikeler kucanda yaam, bir an olsun aya kaymam, bir defa bile zaaf
gtermemitir. Ali'de en deerli olan zellik; onun ok boyutlu ruhudur. yle bir ruh ki, her
boyutta kahramandr: Dnce, sava, ak, mihrab, halka hizmet, yalnzlk ve siyaset alanndaki
kahramanlk ve insanln devaml ile ekmesine sebep olan tehlikeli sfliliklerin dman,
insanln kalbinde arzulad btn ideallerin abidesidir.

Kabilev-bedev cahiliyyeden on yldan fazla uzaklamam olan bir toplumda, byle bir kimsenin
ne kadar yalnz, garib ve tannmam olduu aktr. Bu, tarihin zc ve esef verici

^340

341
yksdr. Ali'nin kaderiyse en esef verici ve zc bir olaydr. nk hi kimsenin, onun gibi
toplumla bunca uzak bulunmas sz konusu olmamtr.

Kukusuz Peygamber Ali'yi dnyor. Hayatnda birok deliller, Ali'ye zel bir deer verdiini
gsteriyor. Fakat o, kavminin ileri gelenlerinin, otuz ksur yanda olan, toplumda Mu-
hammed'ten baka koruyucusu ve sna olmayan, slam urundaki fedakrlktan baka bir
sermayesi ve yatrm bulunmayan bu genci, otorite sahasna sokmayacaklann ve rehberliini
kolaylkla kabul etmeyeceklerini biliyordu.

slam'n en gl siyas cephesi Ebu Bekir cephesidir: mer, Ebu Ubeyde, Sa'd bin Ebi Vakkas,
Osman, Talha ve Zubeyr bu cephenin asl unsurlandr.

Burada tarih metninden edindiim ve ok nemli grdm bir meseleyi hatrlatmam yerinde olur.
nk bu, dnemin bilinmeyen siyas olaylarn aa karr ve de olaylarn snfsal ve toplumsal
kklerini aratran tarihilere almalarnda yardmc olur. bn-i Hiam Stresinde, bi'setin
ilanndan sonra islam'a balananlar, ad ve zellikleri, katlma artlar ve zamann srasyla
aklamtr. Bilindii gibi Muhammed'in evinin dnda ona ilk inanan kimse Ebu Beki/181)dir.

Ebu Bekir daha sonra bir grubu islam'a davet ediyor ve onlar topluca Muhammed'e balanyorlar.
Burada bu grupla Ebu Bekir'in cahiliyyedeki zel ilikisi tamamen belirgindir. Bunlar be kiidir:
Abdurrahman bin Avf, Osman, Sa'd bin Ebi Vakkas, Talha ve Zubeyr. Bunlarn ilikileri o kadar
skdr ki, hatta Ebu Bekir'in tavsiyesi zerine dinlerini de birlikte seiyorlar. Bu be kiiyle yine
baka bir tarih devrede karlayoruz. Ne zaman ve nerede? 36 yl sonra mer'in rasnda. yle
bir ra ki

181- Peygamber'in lmne kar gsterdii hayret verici tepki, zellikle Ebu Bekir'e hatrlatma
olarak verdii cevap, Arap kleleri serbest brakmak iin yapt ilgin tavsiye (Allah bize birok
Acem kle balad iin artk Arabi kle olarak tutmak gerekmez!"' ve bunlar gibi dnce ve
duygusundaki birok zaaf noktalar, slam'dan rendii stn faziletlere karlk gemiteki
terbiye etkilerini hatrlatyor.

Ali'yi kurnazlkla devre d brakt. Bu urann bakan Abdu-ralman bin Avf, veto hakkna da
sahipti. Osman ise bu ra tarafndan hilafete seildi. mer'in rasnn yeleri Ali dnda bu be
kiiydi.

Ebu Bekir bu gizli gabun sekin ahsiyetidir. mer'se bu be kiiyi seerek ve de "Sakife"de
stlendii rol ile bu grupla dayanmasn gsterdi. Bunlar bi'setin ilk yllarndan yarm asr
sonrasna kadar Cemel Sava'nda, her yerde birlikte olmulardr ve bu yarm asnn siyas
sahnelerinin tmnde -islam tarihinin en hassas ve olayl gnlerinde- asl rol stlenmilerdi. Bu
gl siyas cephe Ali ile kar karyadr, ilk halife bunlardandr. Ali'ye kar ilk sava da bu
siyas grubun iki yesi olan, Talha ve Zubeyr tarafndan balatld. mer zamanndaki Sa'd bin
Vakkas'n msbet konumu, Ali'nin hkmeti zamanndaki muhalefeti ve menfi rol, onlar
arasndaki zel dayanma ve birliin gstergesidir.
Peygamber'in sorumluluu ok hassas ve nemli olmutur. mmetin rehberliine; en kabiliyetli ve
byk bir ahsiyet olan Ali'nin Peygamber tarafndan ilan edilmesi, bedev toplum ve Arap
kabilelerinin birlii ve gen mmetin varlnn bekas iin zaruri olan "vahdet"in bozulmasna
sebep olacaktr. Dier taraftansa Muhammed, Ali konusunda susarsa, acaba bir hakikati bir
maslahat (kar) iin feda etmi olmaz mt? Ali'nin siyas yalnzlnn, Muhammed'in yolundaki
sertlik ve tavizsizlikten baka bir sebebi mi var? Onun nl kl darbeleri; -her taifeyi aclara
garketmitir- Muhammed'in emri ve Allah'n rzasndan baka bir ey iin mi indirilmitir? Ali'ye
kar beslenen kinler, Peygamber'in birka gn nce Mekke'de dedii gibi: "Allah'n zat, Allah'n
yolundaki sertlik"ten baka bir eyi mi gsteriyor? Muhammed'in Ali hakkndaki skutu, Ali'yi
tarihte savunmasz hale getirecektir. Toplumun siyas artlar, toplumsal yaps, kabilelerin snfsal
yaps, kar evrelerinin tekilatlanm olmas, phesiz Ali'nin mahrum braklmasn salayaca
gibi, onun slam'daki ehresini tersyz edip deitirecektir. Nite-

342

343

kim yle de oldu. Onu tarihte en kt adam olarak tanttlar, hatta Allah'a ve Muhammed'e
yaknlamak isteyen pak ve tak-val Mslmanlarca telin edild!?

imdi grdklerimizi; Peygamber -Mekke'de halkla veda-landa mmetinin kaderini bunlarn

ihtiyannda- gryor ve dnyordu; Ali bu cephenin karsnda yapayalnzdr. Ona inanan
kimselerse; Ebu Zerr, Selman, Ammar ve birka kii daha... byle gizli bir siyas dayanma iinde
de deildiler. te bunlann Sakife'de bulunmaylan da bunu belgelemektedir.

Acaba Muhammed, kendisinden baka bir savunucusu olmayan Ali'yi kollamayack m? Acaba o
kendi skutuyla onu, o siyas gl cephenin oluup, daha sonra Ben Umeyye ve Ben Abbas'a
devrettikleri o acmaz tarihi eliyle paymal etmeyecek mi?

Mekke'den on mil uzaklatktan sonra , Peygamber nemli bir karar ald. Buras Gadir Hum'dur.
Medine, Tihme, Necd, Yemen, Hadremut'un yolu zerinde bir nokta. Muhammed ile birlikte gelen
Mslmanlar, gruplar halinde buradan dier noktalara gidecek, artk Muhammed'in szn
duyamayacaklard.

Muhammed nde gidenlerin geri dnmesini, geride kalanlarn kendisine ulamalar iin emir verdi.
Ta birikintisi yaptrd. Develerin eyalanndan byk bir minber oluturdu. Peygamber uzunca bir
hutbeden sonra, Ali'yi kesin ve dakik bir yntemle tantt; ilk nce cemaata sordu: "M'minlerden
olan kim onlar iin "evla"(stiin)dr!
Cemaat dedi ki: "Allah ve Rasul daha iyi bilendir." O da sordu: "Acaba ben sizlerin zerinde,
bizzat kendinizden daha "evla" deil miyim?" Hepsi dediler ki: "Evet, yledir!" O da dedi ki:

"Ben kimin st ve rehberi isem Ali de onun st ve rehberidir. Ben ilmin ehriysem Ali de onun
kapsdr. "(182) Bylece Ali'yi tanttktan sonra u ayeti halka okudu:

182- Gadir Hum olayna yer veren Ehl-i Snnet'in birok kaynan ta-

"... Bugn, size dininizi btnledim, zerinize olan nimetimi tamamladm. Din olarak sizin iin
slam' beendim.. " (Maide; 3)cs3)

Ashab, Ali'ye biat etti. mer dedi ki: "Ya Ali, bu gnden itibaren artk sen benim ve m'minlerin
mevlas(emiri)sin."

Bu trenden sonra, bazlarnn Akabe'de kendine kar suikast yapmak iin pusuya yattklann
haber alnca, komplolar suya dt.

Bu haberin -tarihte pek basite indirgenip, rtbas edilmitir-ilgin yan, kkl ve dikkate deer
zellii, onun dikkate alnmamas ve kmsenmesidir. Daha nemlisi; fevkalade ahsiyet, zel
cazibe sahibi olan, zel bir ekilde sevilen, hatta en kk adeti ve davran ekilleri, sradan
fertlerle yapt gnlk nemsiz sohbetleri bile nemle dilden dile nakledilen birisine kar byle
bir olayn gereklemesi haberinin kmsenmesi hayret vericidir.

Onsekiz Yandaki Komutan

Muhammed Medine'ye vard. imdi yanmadann tm o-nun otoritesi altndayd. Buna ramen
kuzey snrlar sakin de-

nmak iin ve de slam tarihinin ve slam'n en nemli siyaset meselelerinden olan bu olay
konusunda stad Allame Emini'nin el-Gadir kitabna bavurun (lki, Necef basks on cild. kinci
bask Tahran'da yapld.) Bu kaynaktan baka, Mehed retmenlerinden bir gabun "Tarihin en
hassas dnemi" diye derledikleri Farsa yazya da bavurabilirsiniz. Ben geen seneki islam Tarihi
derslerinde (1967-1968) bu konu hakknda deiik bir gr ileri srmtm. "Gadir" olay ve
genel olarak Ali'nin vesayet ve velayeti ilkesini kendine zg bir ekilde de tahlil etmitim. 183-
Tarihilerin ou bu ayetin nzul tarihinin Haccu'1-Veda hutbesinden sonra olduunu ileri sryor.
ia ise Gadir olayndan sonra indiini sylyor. Ben ia'nn grn benimsiyorum. Bunun
sebebini "Hu-lefa-i Raidn" adyla yaynlanacak olan eserde bulabilirsiniz.

344

345

ildi; Dou Roma mparatorluu gl ve tehlikeli bir dmand. ranllardan daha ok dou
tarafndan islam'la snrda olan Rumlar, Muhammed'in g ve otoritesinden rkmekteydi. Zira,
siyas etkenlerden daha ok, Hristiyanlann islam'la olan zel din duygulan kuzey snrlar
gvensizletirmiti. Muhammed birka kere Rumlar ve onlarn yerli ibirlikileri olan kuzey Arap
kabileleriyle kar karya gelmiti. Son atmas; Abdullah bin Revaha, Cafer bin Ebu Talib, Zeyd
bin Harise (Muhammed'in yiit evlatlO'nin ehit dmesine sebep olan kanl Mte savayd. O
savata Halid bin Velid'in asker taktii ve ibirlii sonucu 3 binden az olan mcahid Mslmann,
Rumlarla Araplardan mteekkil 200 binlik Rum ordusu karsnda durarak salam bir ekilde
Medine'ye dnebildiler. Bu ordunun Mte'deki geri ekilmesi, Rumlar islam'a kar kstah
yapmt.

Peygamber'se; dnyay terk etmeden nce, onlara kendi gcn tattrarak, Mte yenilgisini
unutturup, kendisinden sonra, kuzey tarafndan islam'a kar oluacak bir tehlikeyi ortadan
kaldrmak istiyordu. Bu ama dorultusunda byk bir ordu seferber etti. Ve Zeyd bin Harise'nin
18 yandaki olu Usa-me'yi komutan olarak tayin etti.

Rum imparatorluuna kar savaa kan 18 yandaki komutana yle bir tavsiyede bulundu:
"Mte blgesinden (Usa-me'nin babasnn ehit edildii blge) orduyu Belka ve Darum (Filistin'de)
snrlanndan ieri sok. Sabahleyin dmana saldr. Kanlar dk. Atee ver. Ani ve hzl bir baskn
yap, duraklamadan hemen ganimet ve zafer ile geri dn!"

Usame Curf ta, ehire yakn bir yerde yerleip, orduyu harekete hazrlamaya alyordu.
Peygamber de bu ordunun seferberlii iin ok alyordu. Onun grevi ok nemliydi. 18
yandaki ordu komutannn emrinde byk ashabn ileri gelenleri, bu cmleden olarak Ebu Bekir
ile mer, sradan asker idi. Bu mesele onlarn anna gidip, aka Usame'nin komutanlna
itirazda bulundular: "Kck erkek ocuunu Muhacir-

ler ve Ensann ileri gelenlerine komutan tayin etmitir. "(184:) Hatta, Peygamber'in sranna
ramen ordunun Curf tan hareket etmesine engel olunduu bile hissediliyordu. Peygamber bu
olaydan dolay ok zgn ve sinirli gzkyordu... imdiden, pek yaknda ba gsterecek tehlikeli
olaylar di biliyordu.

Muhammed'in Son Gnleri

Peygamber geceleyin uykuya dalyor. lmn ve hzla yaklaan kara frtnalarn birka admlna
yaklatn sezinliyor ve gryordu. Gece yarsyd. Bu gecenin sessizlii dehet vericiydi. znt
ve zdrap gl ruhunu kskaca alarak, onu ta-hammlszletiriyordu.

Ebu Muveyhibe'yi (hizmetisini) haberdar edip evden dar kyorlar. Yazn sakin gecesidir. 11.
yln Safer ya da Rebiulev-vel aynn sonlardr. Hznl ve sakin bir rzgar esmektedir. Ac
hatralar zihninde canlanyor ve tahammlszln daha da artnyor.

Hizmetisine diyor ki: "Ey Ebu Muveyhibe, gidelimC) bak ehline istifar etmek iin
grevlendirildim." kisi yola kp ehirden dan kyorlar, imdi gecedir. Bak mezarl ise
suskundur. Duraklyorlar. Pek yaknda onlara katlacan biliyor. Bir an bakmyor ve konumaya
balyor. Kabirler suskun dinliyor: "Selam olsun size ey mezarlk sakinleri, iyice uyuyun ki sizin
rzgarnz bu halkn rzgarndan daha sakindir! Fitneler karanlk gece paralar gibi
ilerlemektedir." 5)
Susuyor ve daha sonra yoldana yle diyor: "Ey Ebu Muveyhibe, dnya hazineleri ve ebed hayat
anahtarn daha sonra da Cenneti bana getirdiler, bunlardan birini sememi istedi-

184- bn-i Hiam c. 2, s.60.

(*) eyh Mufid, radnda bir grupla gittiini, Ali'nin ise elini tutuunu sylyor.

185- "... Sonu balangcn izliyor. Sonu balangcndan ktdr." Tarih-

346

347

ler. Ben Rabbime kavumay ve Cennneti setim." Ebu Muvey-hibe ok sklp, ayrln yaklatn
sezip, alayarak kesik kesik sesle yle dedi: "Anam babam sana feda olsun, dnya serveti, ebed
hayat anahtarn, daha sonra da Cenneti se!" Peygamber dedi ki: "Allah'a andolsun ki, hayr... Ey
Ebu Muveyhi-be, ben Rabbime kavumay ve Cenneti setim." O, daha sonra Bak ehline istifar
(rahmet) dileyip, geri dnd.

Ba ars iddetlenmiti. Hastalk ve znt ruhunu kskaca almt. Aye'nin evine girdi. Aye de
ba arsna yakalanmt ve inliyordu: "Eyvah bam! Eyvah bam!" Saysz ilelerini evinin dna
brakan ve gler yzle elerine giden Peygamber, Aye'ye cevabnda yle dedi: "Senin deil!
Allah'a andolsun benim... Eyvah kafam! Ey Aye sen benden nce lp, ben de cenaze treninde
hazr olup, kefenini rtp, sana namaz klp, topraa verseydim ne zarar olurdu?!" Aye hemen
cevap verdi: "Benden sonra benim evime dner elerinden biriyle olurdun!" Peygamber glmsedi
ve devam etmek istedi. Fakat dert frsat vermeyip, iddetlendi.

Birka saat sonra derdi biraz dindi. Kalkp, elerinin evlerine gidip, herbiriyle ayr ayr konutu.
Sanki onlara veda etmek istiyordu. Meymune'nin evinde ba ars tekrar artt. Kadnlarn arp,
Aye'nin evinde yatmas iin onlardan izin istedi. Onlar da durumunu fark edince izin verdiler.
Peygamber ban bir bezle sard, Abbas bin Abdulmuttalib ile Ali bin Ebu Talib onun kollann
tuttuklar halde, ayaklarn srkleyerek Aye'nin evine girdi. Ar daha bir iddetlenmiti. Atete
yanarcasma vcudunun atei ykselmiti.

ilen dndren ey, Muhammed tarafndan bu son birka gn iinde bu cmlenin defalarca
tekrarlanmasdr. Bu dnemde dmanlar silinmitir. slam btn yarmadada yaylmtr. Peki
neden Muhammed bunca zdrap iindedir? Muhammed'i dehete dren bu fitneler nelerdir?
Kapkara gece paralan nasl ortaya kacaktr? te yarnn tarihi bu somlar cevaplayacaktr.

Son aba

Ordu niin hareket etmemiti?

Nedenini biliyordu. Bu gnlerde kavmin byklerinin Medine'den uzaklamayacaklarn biliyordu.
"etili kuyulardan yedi kab su getirip, zerime dkn ki halka gidip onlarla ahit-leeyim" diye
emir verdi. Yaknlar onu mer'in kz, Peygamber'in ei Hafsa'ya ait olan bir leenin iine oturtup
yeter deyinceye kadar zerine su dktler. O daha sonra ateli ehresiyle, ba sarlm bir ekilde
Mescid'e girdi. Fazl bin Abbas'a: "Elimi tut" dedi. Fazl onun minberde oturabilmesine yardmc
oldu. Halk onun etrafnda topland. O da konumaya balad.

Allah'a hamd-u senadan sonra, ilkin Uhud ashabm and, onlara rahmet diledi ve oka selamlad
ve daha sonra: "Allah, Allah'n kullarndan bir kuluna dnya ile kendi indinde olan seebileceine
hak tand ve o da O'nun indindekini seti" dedi ve sustu. Halk ondan gzlerini ayramyordu.

Ebu Bekir olay sezdi. Yksek sesle alad. Gz yal ba-klann byk dostunun yzne dikmiti.
Sevgi ve zntl bir sesle yle dedi: "Biz can ve evlatlarmz sana feda ederiz." Peygamber:
"Sakin ol Ebu Bekir" dedi. O daha sonra: "Bu Mescid'e alan kaplara bakn... Ebu Bekir'in evine
alan kapnn dndakilerin hepsini kapatn" dedikten sonra sustu.

Mescid'in havas heyecan ve gam doluydu. znt, hasret onlara ylesine yk olmutu ki herkesi
susturmutu. Yine szlerine devam etti: "Ey insanlar! Usame'nin grevinin gerekletirilmesi iin
harekete gein. Canma andolsun, Usame'nin komutanlk grevi hakkndaki" szleri babasnn
komutanl hakknda da sylyordunuz. Halbuki Usame'nin komutanla kabileyeti olduu gibi,
babasnn da kabiliyeti vard."

Bu durumdayken, tekrar ba gsteren, toplumu tehdit eden tehlikelere eilip, yle dedi: "Dn
gece ryamda, iki pazuma bir pazubend balanm olduunu grdm. Onlardan irendim ve
zerlerine fledim. Hemen kayboldular. Bu ikisini Ye-

348

349

mame ve Yemen'deki iki kezzab (yalancn)n olduuna yorum-ladm."8)

Yine sustu. Vcudunun atei gittike ykseliyordu. Ateli vcudu zerine souk su dkldkten
sonra, onun Mescid'e gelmesini salayan azck ferahlama kayboluyordu. Ve hastal
iddetlenmiti. ok yorgun gzkyordu. Halk onun konumak iin ok abaladn, fakat
baaramadn, ardan kvrandn gryordu. O da halkla konuabilecek son szleri olduunu,
Mescid ve ashab ile vedalamas gerektiini, artk baka bir frsatn bulunmadn, her eyin son
bulduunu hissediyordu. O '"kendisiyle-halkn" yksnn son noktaya vardn, herkesle
vedalamas, minberden inmesi gerektiini, lmnse Aye'nin evinde kendini beklediini
sezinliyordu. Ancak bu zat; hayatnn son anlarnda bile halka sylecek eyi olduundan, kalan son
gcnn tmn zorlukla toplayp, halka konumak istiyordu.
Halk da onun son mesajn sylemek iin acnacak bir tarzda aba harcadn hissediyordu. Hatta
mnafklar bile bu hayret verici grntden dolay ok duygulanp, zgndler. Halksa ok
duygulanp, iten alyordu.

Dert, inleyebilmekten daha bykt. Muhammed konumaya balad. Kelimeler ateten dolay
kunmu bir azdan, yava ve ezik bir ekilde zorlukla dar kyordu. Hibir insan, bunca dert ve
zorlukla konumamt. Ancak Muhammed sylemeliydi. Halka soracaklar vard. Eer onlara
sormazsa rahata lmeyecekti. "Ey insanlar! Ben kendisinden baka bir ilah olmayan Allah' sizin
karnzda takdis ediyorum. Sizlerden birisinin benim zerimde hakk varsa, ite ben hazrm.

186- Esved Ans ve Museylemetu'l-Kezzap. ilki Yemen'de 10. yln sonunda, ya da 11. yln
balarnda isyan edip, peygamberlik ilan etti. Peygamber taraftarlarn datt. Peygamber'in
San''daki valisi olan ebr bin Bazn' ldrp, karsyla evlendi. kincisi -Museyleme- Yema-me'de
peygamberlik ilan etti. O peygamberlii Ben Hanife ile Kurey arasnda bltrmek istedi. Bunu
beceremedii iin de peygamberlik iddiasnda bulundu. Peygamber bunlarla mcadeleye kalkt.
Fakat onlann ii Ebu Bekir hkmeti zamannda son buldu.

Eer ben birinin srtn krbalatmsam, ite srtm. Gelsin krbalasn. Bir kimseye kfr
etmisem, gelsin de hakkn alsn ki, ben zorbalk yapan biri deilim. Sizlerden en sevdiim kimse;
hakk olup da benden alan ya da bana helal edendir. Bylece Allah'a kavutuumda ruhum
ferahlk iinde olur. Bir defaya mahsus armn yeterli olmadn, birka defa tekrarlamam
gerektiini gryorum."

Minberden indi. le namazn kld. Ba ans, yorgunluk, le sca onu gszletirmiti. lm

izleri ehresinde belirginlemiti, fakat halkla ii bitmemi gibiydi. Halka yapt an bir ahlak
eilim deildi, daha ciddi bir eydi. Hatta lm eiinde bulunmas bile bunun ciddiyetini
bozmuyordu.

En zor anlarn yaayan Peygamber, halkn hayret dolu baklar karsnda ayaa kalkt. Bir grup
ona yardmda bulundu. O eve gitmedi. Yine minbere kp oturdu ve tekrarlad: "Ey insanlar! kimin
srtna krba vurmusam.. kime kfr etmisem..." Bu defaki konuma tarznda daha srarl
gzkyordu.

steklerini tekrarladktan sonra yine sustu. Yorgun ateli gzleriyle halka bakyordu... Bekledi...
Halk, ister istemez cevap vermesi gereini hissetti. Ama ne diyeceklerdi ki? O, hayatn halk iin
vakfetti. Sradan bedevilere iftihar, n, medeniyet balad. Hatice'nin saysz servetini halk
yolunda harcad. O, rnek bir Mslmand. Bu rnek Mslmann ehresini Allah iki satrda
aklamtr:

"MuhammedAllah 'm elisidir. Onun beraberinde bulunanlar, kfirlere (inkarclara) kar sert,
birbirlerine merhametlidirler..." (Feth; 29)

Muhammed, cevap bekliyor, halk ise utanyor. Hi bir gz; byle hayret verici ehreye bakabilme
gcnde deildir. Balar eik, omuzlar titriyor. Muhammed'in ileri srd sorunun cevab ok
ar ve zordur.
Bir Arap kalkp yle dedi: "Ya Rasulullah, dirhemim sendedir!" Birka artk kendini tutamayp
alamaya balad. Muhammed hemen dedi ki: "Ey Fazl, ona de." Fazl bin Abbas

350

351

dirhem deyince Arap oturdu.

Mescid de ar ve azarlayc bir skut hkm srd. Peygamber halkn o adam topluluk karsnda
utandrdndan ve ona kar kt davrandndan dolay rahatsz olduunu hissedip, dedi ki: "Ey
insanlar! kimsenin elinde dn mal varsa, onu demeli ve dnyadaki rsvaylktr diye
dnmemelidir. nk dnya rsvayl ahiret rsvalndan daha kolaydr." Baka bir Arap
kalkp dedi ki: "Ya Rasulullah, benim elimde dirhem vard ki onu Allah yolunda kullandm."
Peygamber: "Niin onu kullandn?" dedi. O da: "Muhta olduum iin kullandm" dedi. Peygamber:
"Fazl,"onu ondan geri al." dedi.

Bu arada birisi kalkp gzlerini Peygamber'in gzlerine dikerek heyecandan dolay titredii halde
yle dedi: "Ya Rasulullah, sen bir defa falan savata benim srtma krba vurdun!"

Mescid'dekiler hemen sustu. Kalpler zntden dolay paralanmak zereydi. Vahet hepsini
susturmutu. Kimse ne olacan dnemiyordu.

Peygamber, sakin bir yzle terden slanm gmleini kaldrd. Srt gzkyordu. Adama: "Gel ve
ksas et" dedi. Adam harekete geti. Halk vahetten balarn dizlerine kapamlard. Dertli anlar
gelip geti. Aniden acnacak inilti sesleri hayrete kaplm Mescid'in atmosferini deitirdi. Halk
ban kaldrnca damm lgnlar gibi Peygamber'in plak srt ve gsn ksas yerine ptn
grd. Gz ya dalgalan kimseye frsat vermiyordu. Peygamber karsnda ezik kalan halk aniden
kendilerini mutlu hissettiler. Ak ile evk Mescid'in atmosferini doldurdu. O Arabn, irkin ve utan
verici davran unualdu. Halk, Peygamber'lerini iyice tandklarn gsterdikleri iin ok sevindiler.
Peygamber de halkn ok seviyordu. Artk kardelerinin kaderiyle ilgili akn gstermeye frsat
olmadn bilen Peygamber, byle bir anda ilgin bir neride bulundu. Hibir gz, bu stn ve
gzel ruhun gzelliini burada grp de kendi gznn nemlenmesini nleyemez. O ateli
baklarn gz yal halkn gzlerine dikip, sevgi dolu bir ses tonuyla yle dedi:

"Ey Halk, kendi kendinden korkan kimse kalksn da dua edeyim."

Bu sz Mescid'in tutuk ve zc havasna hayret verici bir mit ve heyecan getirdi; imann gl
ruhu; Arap'da eine rastlanmadk sadakat ve aklk meydana getirmiti. mit aniden ehrelerdeki
maskeleri drd. Birisi kalkp yle dedi: "Ya Rasulullah, ben ok yalancym,
ktym, haddinden fazla uyurum." Peygamber onun hakknda dua etti: "lahi! sen ona doruluk,
iman bala, istedii an ona uyku verme."

Bir bakas kalkp yle dedi: "Ya Rasulullah, ben ok yalancym, mnafkm, hyanet etmediim i
kalmamtr." -mer, kalkp ona sert bir ekilde yle dedi: "Kendini rsva ettin adam!"
Peygamber ise mer'i tenkid edici bir ses tonuyla yle dedi: "Ey bn Hattab! Dnya rsvalklar
ahiret rsvalndan daha kolaydr! ilahi, ona doruluk ve iman bala ve onu hayra dndr."

Minberden indi ve Mescid'i terk etmek zereyken durdu ve halka yle dedi: "Ey Muhacirler, size
Ensar'a iyilik etmenizi tavsiye ediyomm. Halk oalacaktr. Fakat Ensar olduu gibi kalacaktr. Ey
insanlar, Ensar benim srdam ve zel yakn-larmdr. Ben onlara sndm. yiliklerine iyilik edin,
ktlerini balayn."

"Ey insanlar, Allah'a hibir kimse arasnda; "amel" dnda ona "hayr" getirecek ya da "err"i
bertaraf edecek bir iliki, ba ve zellik yoktur, ite hibir kimse byle bir iddiada bulunmasn ve
hibir arzu ve dilek ileri srmesin. Beni haka gnderene andolsun, rahmetle birleecek amel
dnda kurtulu yoktur. Ben bile isyan edersem sakt olurum. (Eer ba kal-drrsam, de
maruz kalrm." '

Artk gc kalmamt. Mescid'i terkedip, Aye'nin evine gidip yataa dt. Hastal iddetlendi.
Baylp uyanyordu. Habeistan muhacirlerinden Cafer'in ei, Peygamber'in ei Meymune'nin
akrabas olan Esma, orada bir ila karmnn yapmn renmiti. O, ilac Peygamber ii
hazrlayp, bay-

352

353

gnken azna dktler. O, uyanp elerinin izinsiz olarak kendisine ila yedirdiklerini anlaynca
ok sinirlendi ve niin yaptklarn sordu. Onlarn hepsi bu ii Abbas'n tavsiyesi zerine
yaptklarn sylediler. Abbas da dedi ki: "Hastalnn zatu'l-cenp olmasndan korktum." O, bu
aklama ile daha bir sinirlenip, onlar edeplendirmek iin evde olan herkesin (Abbas dnda) o
ilac yemelerine emir verdi. Meymune'nin orulu olmasna ramen onu da mstesna klmad.

Namaz iin camiye gidemedi. "Birini gnderin ve Ali'yi buraya arn" dedi. Hafsa ile Aye hemen
babalarn arttlar. Onlann her hazr oldu. Peygamber dedi ki: "Geri dnn, sizinle iim
olduu zaman artrm." Daha sonra birinin halka namaz kldrmasn emretti. Bu arada mer'in
halka namaz kldrdn duydu ve sinirli bir ekilde tepki gsterip iki defa: "Allah ve Mslmanlar
bunu kabul etmezler"(187) ddi.

Vcudunun atei her an ykseliyordu. Ars da artyordu.

Vedalamak iin ashabn ard. Vefal dostlarnn ehresini grnce, ilk defa olarak gzleri
gzyayla doldu ve onlara kar sevgi dolu ses tonuyla yle dedi:

"Aferin size, Allah sizi rahmet eylesin, esirgesin, korusun, yceltsin, baarl klsn, menfaatinizi
oaltsn, yardmcnz olsun, selamet klsn, rahmet balasn, sizi indinde kabul etsin, ben size
takvay tavsiye ediyorum. Allah da size onu tavsiye ediyor. Ben, size mjdeleyici ve
korkutucuyum. Allah'n kullar ve Allah'n beldesinin ilerinde Allah'a st olmaya almayn.
nk O, bana ve size yle demitir:

"Bu Ahiret yurdunu, yeryznde bbrlenmeyi ve bozgunculuu istemeyen kimselere veririz.

Sonu Allah'a

187- Sireic .2, s. 52) ve Taberi'Ebu Bekir'in namaz klma meselesi burada ok hassasiyet ve nem
kazanmtr. Yaklamlara gre Hafsa ile Aye; bugn Muhammed'in yerine halka namazda
imamlk yapacak kiinin, yarn ki kemekete lehine bir durumun gelieceini bu saatlerde iyice
biliyordu. Okur, bu anlarda Muhammed'in nasl bir ekilde sktn duyabilir. Bu konudaki
rivayetler eliiktir. Bazsna gre

kar gelmekten saknanlarn (takva sahiplerinin)dir."

(Kasas; 83)

Bir an sustu ve dnmeye balad. Dnerek kendi kendine sylyormu gibi yle dedi: "Acaba
kendi arzular dorultusunda hareket edenlerin yeri cehennem midir?"

"Ecelin ne zamandr?" dediler. "Firak (ayrlk), Allah'a ve Sidretu'l-Munteha'ya dn pek yakndr"

dedi. "Seni kim ykasn ey Allah'n Rasul?" dediler. "Ailem ve bana daha yakn olanlar" dedi.

"Ne ile kefenleyelim ey Allah'n Rasul?" dediler. Dedi ki: "sterseniz elbisem ile ya da Msr'n
beyaz kuma, ya da Yemen kuma ile." Kim senin namazn kldrsn Ey Allah'n Rasul?" dediler.
Dedi ki: "Sabredin! Allah sizi balasn. Peygamber'in tarafndan size iyi bir mkafat versin."

Ashab yksek sesle alad, Peygamber de alamaya balad ve daha sonra yle dedi: "Guslm
yaptktan sonra, kefenleyin, beni tahtm (sedir) zerinde, evimde mezarmn kenarnda brakn ve
birka saat beni yalnz brakn. Beni vmede arlk yaparak, inleyerek, yksek sesle alayarak
rahatsz etmeyin, tik nce ailemin erkekleri, daha sonra onlarn eleri ve onlardan sonra da sizler
namazm kln. Benim tarafmdan kendinizi selamlayn. Ben, bu gnden kyamete dek dinim
zerine benimle "biat" edenlere selam gndereceime dair sizi ahit tutuyorum" dedi. "Kim
kabrine insin?" dediler. "Ailem" dedi.

Sustu. Ashab da sustu. Odann havas znt doluydu. Firak yakndr. Aniden Peygamber'in
ehresinde yeni ile ve

Muhammed, Ali'yi ardnda onlarn nn de hazr olduunu grnce kimsenin adn anmad.
Kendisini namaza aran Bilal'e kar yle dedi: "Emredin, bir kimse halkla namaz klsn" ve
Abdullah bir Zem' mescide gelip, mer'i grnce yle diyor: "Kalk ve namaz kldr." Rivayetlere
gre Peygamber aka Ebu Bekir'in adn anyor. nk sonralar Ebu Bekir'in namaz klma
meselesi ok hassasiyet kazanyor ve bu konu propaganda ve
siyasal amalar iin kullanlyor. Hatta bu konuya dayanarak Peygamber tarafndan onu hilafete
atandn ileri srenler de vardr. Ben ilk rivayeti daha gvenillir buluyor ve ikincisini pheyle
karlyorum

354

355

sknt izleri belirdi. Izdrap ve ate dolu gzlerini ashabnn; pek yaknda Hakk'n ve slam'n
kaderini ellerinde bulunduran bu adamlann ehresine dikti. Yarndan itibaren destan, onlann
destan ve onlarn yks olacakt. Bir eyler sylemek istiyor galiba...

Bir anda derin ve ileli bir dne dald. mmetinin gelecei onu lm derdinden daha ok
endielendiriyordu. Perembe gnyd, yle bir Perembe ki! gzya damlalar yznde
kouuyordu(188). Dert verici bir tereddde kaplmt sanki. Aniden bir karar alm gibi ashaba
hitaben: "Bana levha ile mrekkeblik getirin ki benden sonra sapmamanz iin size bir ey
yazaym" dedi.

Hemen grlt patrt balad, her tarafta kargaa oldu. Ya-nnn politikasnn asl ynetmenleri
grlt koparp, ne yazmak istediini soruyorlard. mer'se feryat etti: "Bu adam savsaklyor.
"fl89)

Peygamber ok zld. Demek istedii srrn aklanmasn istemeyenlerin bu hareketi (geri

kimse iin gizli kalmad) onu endielendirdii halde, srr akla kavutu ve yann vuku bulacak
olayn bu gnden nlenemeyeceini anlad.

Hayatnn son anlannda tank olduu bu iren kemekee tahamml edemeyip: "Peygamber'in
huzumnda mnakaa yapmak uygun deildir" dedi. Yine onu sorgulamaya balayp, kalemle
mrekkebi niin istediini sordular. Peygamber de zntl bir sesle ve mitsizce yle dedi:
"Artk brakn beni, benim izlediim hedef, sizin beni ona armak istediiniz eyden daha iyidir."

Fakat Muhammed halkn geleceini nasl olur da dnmeyebilir? Onlara cevabnda yle dedi:
"Ben sizden ii yerine getirmenizi istiyorum: "Birincisi, mrikleri yarmadadan ko-

188- bn-i Abbas rivayetinin metnidir. Taben nakletmiti. (c. 2, s.436}

189- Bu rivayeti Sa'id bin Cubeyr, bn-i Abbas'tan nakletmitir. Hem ia, hem de Snn, gvenilir
kaynaklan kk bir ihtilafla yer vermitir. "Bu adam ne dediini bilemiyor! Fakat bazs mer'in
durumunu gz nnde bulundurarak bu sz syleyenin adn anmyorlar. Fakat

356

vun; ikincisi, elileri kabul ettiim gibi kabul edin; ve -ncs...

Sustu. Byk bir an, yorgun ve ateli ehresini glgeledi. Derin derin dnd. Byk bir
zntden dolup taan ba-klann uzak bir noktaya dikti ve artk hibir ey sylemedi.
Saniyeler arda arda suskun gelip getiler. Ashab da hi konumad. Sanki o gn, o arada bu dertli
skutun anlamn bilen birisi yoka.

Oradakiler Peygamber'in artk konumayacan, nc tavsiyesi konusundaki skutunu

bozmayacan anladlar.

O, son mesajnn "yarnn halk" iin bir sz olmasn istiyordu. nk "bugnn bakanlarna"
syleyemezdi. Ancak bu "gelecek" iin bir mesajd. Tarih bu suskun mesaj duymal, nk, olay
bundan ibaret olmasayd sizi " ey"e davet edi-yonm demezdi. Peygamber, znt dolu
baklann bir noktaya dikmiti ve suskundu. Orada bulunanlar beklentinin bo olduunu anlayp,
kalkp, konumakszm gitiler. Artk her ey son bulmutu.

Vcuduna akn eden can alc dertler ve arlar hastalk ilesini artrmt. Bayld. Fatma, Ali'inin
ei ve z kz; yarnn ilk kurban, babasnn ba ucunda dertli dertli alyordu. Gzya, ak,
hasret ve korku dolu gzlerini babasnn sakin ehresine dikmiti.

"Onun parlak yz aa ktnda suda k gibidir.

O, yetimlerin sna ve dul kadnlann koruyucusudur." 90)

diye iir okuyordu.

mer'in sertlik ve ak konumasn -hatta Peygamber karsnda olsa bile (ona zg bir zellik)-
bilen; onun ruhsal yaps, Peygamber'in hilafeti meselesi zerine hassasiyetini ve faaliyetlerini
bilen kimse; hatta tarihilerin hibirisi mer'in adn anmasalar bile, Peygamber'in has ashab
arasnda o toplantda, o artlar altnda bu sesin kime ait olduunu tahmin edebilirdi. 190- Ebu
Talib'in Muhammed'i vme iiri: "Onun apak yz aa ktnda su alr gibidir. O yetimlerin
sna ve dul kadnlarn koru-yucusudur.

357

Peygamber gzlerini ap: "Kzm iir okuma, Kur'an oku, Kur'an:

"Muhammed, ancak bir Peygamber 'dir. Ondan nce de Peygamberler gemiti. lr veya
ldrlrse geri mi dneceksiniz? Geriye dnen, Allah 'a hibir zarar vermez. Allah kredenlerin
mkafatn verecektir." (Al-i mran; 144)

Peygamber ona iaret etti. O ban babasnn yzne yaklatrd ve bir an sonra dertlice inledi. O
da kendisini ok seven tek bir kznn tahammlszlne dayanamayp, tekrar ona iaret etti. O
da ban tekrar babasnn yzne don eip, yaklatrd ve kaldrd. Bu defa mit ve sevinle,
gzyayla slanm ehresini sildi ve gnlden gld. Aye sordu: "Rasulullah sana ne syledi?"
Ftma: "Allah'a andolsun, Rasulullah hayattayken onu kimseye sylemeyeceim" dedi.
Muhammed'in lmnden sonra Ftma dedi ki: "lk defa babam: "Ben bu hastalk zere leceim"
demiti. kinci defada da dedi ki: "Sen, ailemden bana varacak ilk kimsesin."(191)

O gece ok sakindi. Pazartesi sabah son anlarda hayat canland ve onu yataktan kaldrd. Aye'nin
evinin eiine kadar geldi. Perdeyi kaldrd. Halk, Ebu Bekir'le namaz klyordu. Halk, Peygamber'in
kapnn eiinde olduunu, ve onlara ba-knp sevecen ve sakin bir ekilde glmsediini
grd. Peygamber bir defa daha Mescid ve halk beklenmedik bir ekilde grdnden,
Mslmanlarn bizzat kendisinin olmakszn da vahdet ve grkemli btnlklerini koruduklanna
tank olduundan dolay ok sevinliydi. Avf bin Malik diyor ki: "Raslullah' bu andakinden daha
gzel grmemitim." Peygamber Mescid'e girdi. Halk, Peygamber'in bizzat kendisinin Mescid'e
geldiini, sevinle glmsediini grdklerinde heyecanland ve az kalsn namaz saflarn
bozacaktlar. Peygam-ber'se el iaretiyle devam ettirin, dedi. Ebu Bekir halkn fsltlarndan
Peygamber'in Mescid'e girdiini anlayp, sustu ve yerini Peygamber'e devretti. Peygamber'se
"Halkla namaz kl" di-

191- Ftma ay ve bir rivayete gre 75 gn sonra vefat etti.

ye emir verdi ve kendisi Ebu Bekir'in sa tarafna oturdu(*xl92) Namaz bittikten sonra, son frsat
deerlendirip, kendisine ok ile ektiren konu hakmda konutu-. "Ey insanlar, ate delice yakld,
fitneler kara gecelerin paralan gibi akn etmektedir.

"Allah akma bana bireyler balayp, atfetmeyin, ben Kur'an'n size helal ettiinden baka bir ey
helal etmedim. Kur'an'n size haram kldndan bakasn haram klmadm." O, daha sonra: "Allah,
Peygamberlerinin mezarn ibadet merkezi klan kavimlere lanet etsin" dedi.

Ebu Bekir dedi ki: "Ya Rasulullah, Allah'n ltfuyla iyi bir duamda olduunu gryoruz. Bugn
Bint-i Harice'nin srasdr. Ben onun yanna gidiyorum."

Peygamber Mescid'i ebediyyen terketti ve lm deine dt. Ve artk yerinden kalkmad. Ebu
Bekir de ehrin dna kp, eine gitti.

Pazartesic**3 j

lm gelip atmt. Muhammed artk konuamyordu. lm eiinin tatl anlan bertaraf oldu.
lmn bizzat kendisi, Aye'nin evinin birka adm uzamdayd. Gayb'm son mesajlarn insana
aktaran dudaklar kapand. imdi can verme anlaryd. Ali, Muhammed'in ban gs zerine
ald* . Muham-

(*) Bunlar Ehl-i Snnet alimlerinin kaynaklarna gre nakledilmitir. ia alimlerince geersizdir.

192- Bir rivayete gre Ebu Bekir kenara ekildi. Muhammed namazn ka

lan ksmnn imamln kendisi yapt.

(**) Herkes 12 Rebiulevvel olduunu, ia 28 Safer, pek az kimse de 1 ve 2 Rebiulevvel olduunu

ileri srmlerdir.

193- Tarih kitaplarna gre Peygamber Aye'nin el ve etei stnde can

verdi. Fakat Ali, Ftma'nn mezar banda durup, ona . iini

dktnde Muhammed'i anp ve olup bitenleri anlatyor ve aka

yle diyor: "O ban gsmn ve grtlann zerine koyduu gibi

can verdi." (.Bu Aye'nin dilinden nakledilen cmlenin aynsdr.)

(Nebc'l-Belaa, Abduh erhi)

358

359

med'in yan banda su kab bkarlmt. O biraz uyandnda elini suyun iine sokup, yzne
srp, diyordu ki: "Allah'm lm baygnl srasnda beni kolla." Aye odaya girdi. Peygamber
gzlerini anca, onun elinde bir misvak grd. Salk ve temizlik Muhammed'in imannn yarsyd.
Konuamad iin iaret etti. Aye onun misvak istediini anlad. Onu alp, dileriyle yumuatt ve
Muhammed'e verdi. O da yle bir durumda dikkatlice dilerini misvaklad ve bu ii yapmada ok
zorland. Aye diyor ki: "Byle titiz misvakladm hi grmemitim."

Halk evin dnda, Mescid'de ve onun evresinde bekliyordu. Medine kara ve dertli bir skut
iindeydi.

Gkten gam yayordu. Muhammed'in son gnlerde harekete geirmek iin seferberliine alt
ordu Curf tan geri dnd. Ordu ehre girdi. imdiyse ordunun gen komutan cemaat yarp,
perianlk ve zdrap iinde Aye'nin evine dom geliyordu. Halk, Usame'nin geri dndn
grnce yksek sesle alad. Evet, artk Muhammed, komuta vermiyordu. Usame ieri girdi.
"Byk babas"nn yata kenarna oturdu. Son defa iin gzn at, Usame'yle karlat! Fakat
bir sz syleyemedi. Ellerini semaya kaldrd. Bir an olsun yle tuttu, daha sonra ellerini
Usame'nin ba zerine koydu. Usame acsndan dolay titriyordu. Bir an sevgi dolu eller Usame'nin
ba zerinde kald. Ve sonra aniden cansz bir ekilde iki tarafna dverdi. Usame kalkp,
odadan dar frlad. Dardan inilti sesleri ykseldi. Bilal kendini tutamyordu.

Odada sessizlik vard.

Kadnlar kalkp, ileri geldiler. Muhammed'in ehresine gzlerini diktiler. Evet! Evet!

Aye, ban onun gs zerine eip, bekliyordu. Ftma duvara dayanp, onu grmemek iin
etin bir ura iindeydi.

Bir anda nefesler kmaz oldu. Zaman sakin ve zgn durdu. Varlk hareketten alkondu.

360

Gkyz Aye'nin evinin atsnda beklemekteydi. Skut! Skt! Skt! Skt! Aniden
Muhammed'in dudaklar kprdad:

?Yce dosta.../*19 Peygamber ld!

194- Nisa 69 ayete deiniyor: Kim Allah'a ve elisine itaat ederse ite on-ta. Mah'm nimet verdii
peygamberler, s.dd.klar, setaler ve diklerle beraberdir. Onlar ne gzel dostturlar."

361

EKLER

Bid'at: Dinde olmayan dine dahil etmek anlamndadr. Bana gre iki trl olabilir-. Uygun ve
uygun olmayan. slam'n ruhuyla uyum iinde olan bid'at zamann zorlamasyladr ve toplumsal
zamretler ve ihtiyalara
vakf, bilinli aratrmac, slam aliminin (gerek mctehidin) tehisiyle kabvl edilebilir. Ancak
dine uygun olmayan yenilikler getirmek phesiz batldr ve reddedilmelidir. Burada szkonusu
ettiim "sapk ve uygunsuz yenilikler" anlamnda tekelletirilmi "bid'at" lafz, bu lafzn manasnn
Hristiyanlk dinindeki kullanl eklidir. Binaenaleyh bid'at szcnn seimi konusundaki
arlk, ona zg stlahn manasdr, byk bir hyanet olan "bid'at meselesi" deildir.

"Rabb": Allah'n en stn sfatlarndan biridir. Kk 'rab-be'dir: Hak sahibi, gzeticidir. Byten
anlamnda deildir. nk bu surette kk "rubu" olmaldr. Fakat babamn deyimiyle "Rabb",
"eitici"lik anlamn da kapsar. nk gzetici ve veli, tabiatyla eitici ve reticidir. Bu yzden
"Rabb", "Mu-rabb? kelimesinden daha geni ve zengin bir manaya sahiptir. Rabb, insan ile evrenin
ok boyutlu sommlusudur, hem de onlar zerinde mlkiyet hakkna sahiptir. Ayn zamanda
retmen ve eiticidir. Aynca yaradln, hayatn ve insan terbiyesinin niha hedefi de bu
szcktedir. (nk bir yaratn sahibi; kendi istei, hedefi, yolu, hatta huy ve ahsiyetine uygun
olarak onu bytr.) "Sahib", "murabb, eitici"den daha ok, sa-

363

hip olduu yaratk konusunda sorumluluk duyar ve ciddiyet gsterip acr. "Rabb", "sahib" olarak
anlamlandrlmak "byt-c-besleyici" deil. Elbette Allah "sahib" ve "bytc"dr de!

"Allah'n Eli Aktr": -Snnet konusunda- Ben snneti salt Allah'n iradesi olarak
nitelendirmiimdir; snnete inhisar etmi Allah'n iradesi deil, maiyetin (Allah'n iradesi)
aynsdr. Burada sadece snnetlerin; tabiat alemi ve insan ynlendiren ve yneten olduunu
sylemek istemiyomm. Yahudi filozoflar ve baz yeni dnrler "Allah artk alemi ynetme iine
karmyor, karar, snav, tedbir, yenilik, icad, yoketmeyle uraan biridir.

"Yahudiler; "Allah'n eli baldr" dediler ve kendi elleri baland. Ve sylediklerinden tr

lanetlendiler. Hayr, Allah 'm iki eli de aktr. Diledii gibi verir..." (Maide; 64)

Allah, dncenin ruhu, varlk vcudunun iradesidir. Bizim tenimizin, belirli ve cebr deimez
kanunlar, fizyolojik ve biyolojik kurallar zere alt ve varolduu dorudur. Ancak dnce ve
irademizin atl ve abes (geersiz) olduunu, bizim d hayat ve vcudumuzun iinde etkin
olmadn sylemek anlamnda deildir.

Eer sadece deimez, donuk snnetleri, varln yneticisi olarak nitelersek, varl, yaradl tek
dze, bilinsizce alan bir makina olarak nitelendirmi oluruz. Halbuki varlk, kaniat "canl, kendi
bilincinde olan" bir varlktr, insan gibi dnr, hisseder, yargda bulunur, karar alp, cezalandrr,
seim yapar, imha eder, inkilap yapar... Kur'an'n doru ve derin tabiriyle "hergn yeni bir itedir"
bu da bizzat bir snnettir, mantk ve hikmete dayaldr.

Bu, gerekle uyum iinde olduu gibi, byle bir itikad insana ok deerli, geni ve derin bir dnya
gr kazandrr. Hayat, insann varlna anlam
ve hedef balar. Bu bizzat baka bir tartma konusudur ve bugn ok hayat ve hasas bir nem
kazanmtr. Onun deeri, "art" ve "kamu"nun kara ve ac dnya gr karsnda aka
hissedilir.

Tartma Hrriyeti ve Gr Belirtme (fade) zgrl

slam'da dnce zgrl konusunda u noktay hatrlatmak gerekir ki, islam Bat demokratik
hrriyeti -Fransz devriminden sonra Avrupa'da gndeme gelen, aydn grl insan severlerin
savunduklanyla, dnceye diktatrce bask yapma ve dnme hakkn imha etme (topluma
egemen resm ekol ya da dine uygun olmayan dnce tarz)- ile dnceyi kontrol etme arasnda
orta bir yolu benimsemitir.

Dncenin boulmas, dnce tekeli, resm inanc erevede tutma yntemi, phesiz toplumun
birok yeni dncelerden ve gelien yeteneklerden malnm kalna, dncenin lmne
sebeptir. nsanlk iin bundan daha kara bir cinayet tasavvur edilemez. Ama, Batnn mutlak
liberalizminin de meydana getirdii yeni zaaflar ve sorunlar da szkonusudur. Toplum slatclar
ve dnrler bu sorunlarla megul olmulardr. Hatta bir grup ona (liberalizme) kar inancn
yitirmitir. nk herhangi bir dncenin, yntemin, iin ve_ alma tarznn mutlak bir ekilde
serbest olduu bir toplumda fesad ve bozgunluklann yaylmas, toplumun varln tehdit ediyor.
Genleri ve iradesi zayf kimseleri kendine eken fesad odaklar ve aldatma, oyalama merkezleri -
ferd hrriyetin mutlak oluundan dolay uygun bir ortam olmutur.- her gn kat kat artp,
sapklklar ve fesadlar gn getike daha da yaygnlayor. yle ki herkes, genlerin de yz
tutup, yok olmayla tehdit edildiklerini gryor. Bu konuda her trl tedbir alc almalann
nlenmesi sonucu hrriyetin temeli kazlyor. General de Gaulle ibana gelince, kabareler de
rlplak dans eden kadnlarn "cache-sex" (bacak arasn rten kk bez) kuUanmalann
istediinde: "General bir diktatrdr, hangi hakla byle bir hkm veriyor, her kesin kendi istedii
gibi dans etme hakk yok mu? Herkesin bir sekili grme hakk yok mu?" diye grlt kopanld.

Ayrca mutlak bireysel hrriyet ilkesi, hkmeti de, "toplu-

364

365

mun maneviyat ve ahlakn savunma ve ynlendirme sorumluluundan" uzaklatrr ve grevini

toplumu idare etmeyle snrlandrr. Halbuki slm hkmet, dnce ve akidelere, eitli
mezheplere hayat hakk tand gibi toplumun ahlakn savunma -toplumu idare etme ve gzetme
dnda- ona hidayet ve rehberlik etme sorumluluunu de stlenmitir. Genel olarak bu; ne
diktatrlk, ne liberalizm, ne de mutlak demokrasidir, muslih (slaha) ve sorumlu liberalizmdir.
Abdullah bin al Seriyyesi

Kurey, "Muhammed haram ayda sava caiz saymtr" diye grlt kopard. Yahudiler de bu atei
krklediler. Mekke'deki Mslmanlar onlara "Abdullah Cemaziyelahir ay olduunu sandn" ileri
sryorlard. Mslmanlar da Abdullah ve etrafn -geri ilk sava baarsn kendilerine
kazandrmlard- souk karladlar. Onlar da yaptklarndan dolay dehete kaplp Allah'n
kendilerine nasl davranacandan endie ediyorlard. Sonunda vahiy bu kemeke ve youn ruh
bunalma son verdi. Abdullah' oka vd, "haram ayda sava (ktal) byk bir gnahtr" ilkesini
teyit etmekle birlikte "... fitne... daha byk bir gnahtr " diye Abdullah' beraat ettirdi:

"Sana haram ayndan onda savatan soruyorlar, de ki: "Onda sava byk bir gnahtr. Fakat
(insanlar) Allah yolundan evirmek, Allah 'a ve Mescid-i Haram'a kar nankrlk etmek, halkn
ondan srp karmak, Allah yannda daha byk bir gnahtr. Fitne karmak, (adam)
ldrmekten daha byk (birgnah)dr..." (Bakara; 217)

Habeistan Muhacirlerinin Girii

Mekke'nin kara ve vahet dolu gnlerinde Muhammed'e / 366

balanan ilk kadn ve erkekler, Kurey'in cellatlarndan ve ikencelerinden, lm tehlikesi sz

konusu olan o iren ortamdan uzaklamak iin, Peygamber'in emriyle kendi vatanla-nn terk
edip, Habeistan'a gitmilerdi. imdi durum dzeldii iin Medine'ye geri dnp 14 yl sonra
Peygamber'leriyle bulutular. Bunlar Peygamber'i terk ettikleri srada, binlerce kaba ve kinci
dmann elinde esirdi. Kendi toplumu hatta ailesi iinde bile garip ve yalnz yayordu. slam'nda
birka isiz barksz kimse dnda bir yaveri yoktu. Mslmanlar da ikenceye tahamml,
kfrlere, horlanmaya muhatap olmaktan baka g ve areleri yoktu. imdi Muhacirler
Muhammed'in; kararl ve gl, g ve zafer nlannn ehreleri aydnlatm olduunu, Medine'de
byk bir g ss kurmu, Hudeybiye barn Kurey'e kabul ettirmi bir ordunun ncln
yaptn gryorlard.

Muhacirler imdi bir anda yerlerine ve dindalanna kavumulard. Ordu komutan Muhammed'dir.
Ali onun beyaz sancan elinde tutmaktadr." "Ya mansur! amet, amet" sloganyla Allahperest kl
darbelerini, pepee Yahudinin zengin ve salam kalesinin kaplarna indirmektedir. Kaleler
pepee kucak ayor ve Mslmanlar servet, g ve zafer denizine dalyorlar.

Bu manzarann seyredilmesi Habeistan muhacirleri iin ok heyecan ve evk vericidir. Peygamber

de; kendi ikence ve ilelere katlanm, byle etin bir deneyde hayret verici vefa, itenlik ve sabr
gstermi en samimi eski dostlarn tekrar grmekten dolay ok heyecanlyd. Burada Ali'nin
kardei Cafer'le grmek herkesten daha ok Peygamber'i sevindirmiti. nk o, genliini
gurbette geirmi, hayret verici iman, dnce gc ve konuma sanatyla Habeistan'n
aznlktaki Mslmanlanna moral verip, imanlarn taze tutup, onlara rehberlik ediyordu.
Neca'nin dncelerini
etkileyerek, Mslmanlar Kureye devretme komplolann hazrlayan Ku-rey'lilerin bu
komplolarm suya drmekteydi. Gzel ve

367

akllca mdafaalar yapmas sonucu kalpleri etkilemiti. Arap dnyasnda, zellikle Kurey'e hatta
Hristiyan Habeistan'a n salmt. Mslmanlar -heyecan dolu gzyalaryla- Habeistan
muhacirlerini kucaklyordu. Ensar onlar tandklar halde, itikad akrabalk ba ylesine onlan
birbirine yakmlatrmt ki sanki evlatlar, kardeler, babalarn yllarca aynldktan sonra
kucaklyordu. Bu manzara Araplarda hi grlmemiti. Bu duygu -iki yabancy bulunca birbirine
yaklatrp, birbirini zlemeye zorlamt-, cahil dostluk, gurur ve kinden baka bir eyle aina
olmayan kalpleri, hayallere smayacak ve aklanamayacak bir biimde birbirine yaklatrmt.
Peygamber ylesine heyecanlyd ki Cafer'i kucaklayp pt. Yz sevinten dolay kzarm olduu
halde sevgi, kr, nza dolu baklaryla Cafer bin Ebu Talib'e gzn dikerek: "Hayber'in
fethinden mi, yoksa Cafer'le bulumaktan m daha ok sevindiimi bilmiyorum." dedi.

Cafer'in kaderi de ok zc ve gamldr. Ondrt yllk gurbet hayat, mahrumiyetler, musibetler,

dost ve akrabalardan uzak bir hayat srdkten sonra imdi mcadelelerinin meyvesini gryor,
fikirdalarn zafer, rehberini iktidar doruunda gryordu. Ancak kader ona sakin ehir hayat,
hrriyet, zafer, dostlar, akrabalar, ahiddalar arasnda yaayarak, hayatn tadn karmaya frsat
vermedi. Bir sonraki sene "Mte" sava balad. Cafer -Zeyd'den sonra- komutanl ele geirip,
Rum ordusunun iine dald ve parampara oldu. Peygamber onun lm haberinden ylesine
etkilendi ki, -Hamza'nn lmnden sonra- kimse onu bu kadar zgn grmemiti...

368