,

3 (207)

2016

40

LITERATURULI MESKHETI

.

,
?

.
,
, ?

,

, .
, ,
,

.

, ,
.

,

, .
,
,
.

,
.

. 1894 .
.

, , , -,
, -, -,
, , , , ,
, , .

. . . :
, , , !
:
, !
.
. . .
. . , ,
, , . :
, , !
:
, , ,
, !
,
:
,
!
. .
, . -

, .
,
! , ,
, ,
... , , ,
, , , ,
, , . ,
,
,, ?
, ?! , , .
, ,

... , -

2016 ,

, ,
:
, , !
.

,
:
.
!
.
, , -

, ,
!
, ,
!
.
, .
! .
, , .
! .
, ,
?
.
. . .
, ... :
, , ?!

, , , ,
, , ?
, , ,
, ,
! .
.

.
,
, , ,
.
, , , , .
, , , , ,
, , , .
, !
.
. ,
,
,
, -
, -.
. ,
. , ,
, .
, ...
...

...
, , , ,
, !
...

...
, ...
!..
,
...

, , , ' ?..
, ,
, , ? ,
?
, ,
... , ... , ,
,
?!
, , ,
-!

! , !..

,,, ,
''-
!.. , ,

... ...

, ...
, ... , !
,

, ,
, , - ,
,

,
.
, ,
,

, ,

,


, ,

, .
,
,
, , . , ,
,
, -
,

. .
,
. , , ,
,
.

, -

, . , ,

, ,
.
,
, , ,
.

,
-, ...
.
, ,
,

,
,
, , ,
.

. , , -,
-, -

,
, ,
,
. ,

, , ,
- ,
,
, .

, , ,
,
, ,
,
,
,
, ,
.
,
,
. , , ... , - - .
, , - ,

.
, - ,
...
...

2016 ,

,
!
, !...
,
, ,
!
, ,
, ...
, ,
!..
,
,
,
, ?!..
, ,
!..
,
... ?!

***
...
(, !)
, ,
...

, ,
,
, ,
...
,
, ,
,
, !
,
,
,
...
,
...
,
,
, ...

...
, ,
, ,
,
.
, , ,
,
, ,
...
,
,
,
.
, ,
, , ,
,
...
, ,
, , ,
,
,, !..
, ,
, ,
, ,
, , ?!
, , ,
, , ?!
, , , ,
!

,
,
, ,
...
, ,
,

,
, !..
, , ,
, ,

, !..
,
, , ...

...
, ,
...
,
, ...
,
...
, ,
...
,
,
!

.
, .
;
,
-.
,
,
,
?!
,
, ,
, , ,
, ...
,
, ,

, ,
!...
, , ...
... ...
-
...

,
.
!..
!..

-
,

,
,
,


.

,
, ,
...
...
!

...

...
,
.
, ,
, ...
,
,

...

,

, !..

...
,
,

!...
,

;
,
, ,

,
,,
,
.
!..

,, ''
! , !
...
!
, ,

,

, ...

, ,

,
, ,
...

, ....
-,
, , ,

,
!...
... ,
,

, !...

.
, .

,
...

, !
!!!
, !

, , ,
!
,
, ?!
! , !
, !
, !
, ,
, !

, ,
, -
1921 ?
-
- , 1877-78
-
, .
:
) ,
( ,
-). 1883
27 . ,
-
. 1903 1
.
. .
- 3272 .
- 165 (1905
.); 1882 . - 38 443, 1905 . - 58
418 .
. 1916
61 000 56 000 .
( ), ,
.
) ,
- ()
-
,
1883
.
: ,
, ()
( ). 1883
,
,
. , ,
,

, , ,

- ,
.
1921
,

.



. - ,
.

. , , , .
,
, . . , , .
, , , , ,
. , , .

, , ,
. , , , 20 40-
, , , ,
. :
) ,
, . 1913
30 ,
(60%),
(10%), (9%),
(8%), (2%).
-
(1918 3
)

, , ,
. ,

()
23


.
,

2016 ,
,
, ...
, , .


. , (
). . 1918 3
-
( )
,
-4 , (
),
,
(, ,
).
, .

, 1918 , .

. --

.
, 1918 26

. ,

, -
,


. 1918 4

,
,
,
,
,
, - 1823 . ,
.
. 1918

-

,
.
.
?
, -

.
1918-1920
- ...
-

-4 .
,

: , 1921
16 -
:

.
-
?
1929

, - ,
, ( -).



. ,

.
, , -

, .
,
,
()
() .
1915-1916
, , (
),
1917

. 1918
- ,
-

. 1918

-
,
. 1918

. , , :

, ,
-

,

.
,
. ,
, -
,

.
,

:
1918 30
,
, , -. ,
, ,
, ()
, , , .
,

, ,
- - .
, 1918
1 ,
, ..
- ( ) ,
(-), ,
. , ,

, ,
.
, --

(-)

.
,
-
(- . ( ,
- ).
1918 -

-
,

.
() : - -;

- (
);
- - (); - ; - ,
- ; -

, , - , ,
- , - , -
...

.
, -
,
.

: (-
) - ,
-
,
, ( ) -
, .
1919 5 , ,
. -

-
. ,

. .

: (-
) - -

-

, .


, , , ,
.

, ,
20- .
- .

(- ),
,
.


:
, (
),
, ,
; -
, ,
,
:
, . ,
- .

- (
),

.

,
, -

.
,
21 .
,
, .
.
, -

() .
1921 13
. ( )

!
- ; - ; -....
-



.
(,

1917 , ,
, ).
.

.
1919
,
,
-,
- .
,
-
.
?
: 4000 (
);

- 3200 ( );
- 16 ;
- 5 ;
- 2 ().
(
).
. ,

2016 ,

,
-
,
, ( ) -
, .
5 , ,
.

,
.

- , -
,
, , .

, ,
20- .
, -

( )
, , 6 , ,
7 , , ,
,
-
- . ,
, ,
-
- .

,
, .

.

,
.

,


. 8 -6
. .
- 5 , 25 , 3 17
, 1919
10 .
- .
, : - ,

, - -,
.
-
,
, . ,

,

. ,
3
. ,
. ,
, , .
,
.
80-100
. , ,

,
, -

. ,
- ,
,
.
-
, -
- .

,
10

.
14
.

. 18
, 19

.
,
.




,
. ,
,
. : , , , , ,
,
,
-
( )
.
,
, , ,
, .
, -
. ,
,
,


-
.
,
, ,
.
,
?

1920
7 . ,

-6 .


. 3

. , ,
.
:

,


,
.
,
,


.
: 1920

. , ,
,
, (24
10 , 13 , ),

, ,
, ,
. 1921
,
,
...

,
(
- ,
,
- ).
,

.
, :

,
.
?

1918-1921 ,

. ,
- , .
- 1922

(,
-
),
,
-,
,
,
.
, 1937

-



,

2016 ,

,


,
1913

,
1913

, , , .
,

-

1919 7 - 20
.
. , , ! , , . . , ,
- -

,
,
1918 ),
( , - ,
). ,
, - 1921
16 13

.
, - 1936
1978 .
1995 .

, 1921
16 -

?

?
,
,
.
1920

:
,
. ,

--, (
- ),
.



(),
1920 ..
, ,

.

,
-
1918 .
, .
-
.
1920
. ,

,
, 4 ,

.

, ,
-

, ,
, .
,
-
, .
:
(
), ?
1917 1917
.. - -

. 1917 3 ,
, ,
,
() , , , ,
,
,

. ,
,
, , .

:
.

. , ,
-

,
.
,
. ,
.
,
?
. ,
, ,
.

,
, , ...
1918-21
:
, ,
,

.
.
,

?
?
, , 1918-21 ,
( ), ( )
( )
.
,
, , -
. ( ), ( -

- -

.

-


( ) .
-
- . -

.


. ,
19 , , - 26- .
-

.

, , -
.
,
:


.
,
1918 4
,

,
, ...

() ,
,
.
,

...

2016 ,

,
, ,
.

,
(
, ),
1920

.
,

.

.
,

, ,
-
,
. ,
,
,
, .

, -

.
, ,
,
. ,
.
, ,

,

... ,
1921 9
.
, , 1921
16 -
,
,
-
(.. , ),
- .
.
1921 - ,
, ,
, - , -
,
, ,
,

... ,
,

. 1941
. ,

, ,

.
45-
46- .
,
, , ()
, ,
, , , , (
).



.
, (1941
),

(, , , ). ,

(") ,

!
, ,
,
. , ,
,

. .
9 , ,

, 10
-
,


16 .
: 9 ,
? ,
, ,

,
,
, . ,
: , , , ,
, , ,
.
,
, -
,

? ,
, ,
, ,
?

. 1921 , ,

,

,
,


, .
, ,

- .
?
-

.
1930- ,

, -
: ,

.
,


.

,
-
. ,
, , , ,

-

,

,
.
,
...
. " ,
: ,


.
, 1941
-
. -
,
,
...
-

.

, ,
,

()
.
,
1944
. -

, , ,
, , ,
-

-

.
"
(1945 ), 22

.


.

. ,

:

,
,
. , ,
, ,
.
, , ,
,
, . :
, .

,
24 , , ,
", -

.
, : 1944
300
,
, 400 1200 !
,

. .
1945 19
, 1925



. ,
,

.

:
,
-
". ,

, - . -

, 17 07
. ,

:

,
.

...
".
, :
, ...
- . , 1921
, ,
...
,

,
".
-
,
. 23

: ,
. ,
.

?
,
.
,
,
. ,

. , ,
,
,
. , ,

.
, ,
"!
, , , -

-8 .

. 4-7

.
-
.
",
.
" 1945 23
: - ,
,
.



,
-

, (),

, --- . ,

,
, ,

. ,
...

, ... ,
,
...
,
, , , ()

-

2016 ,

.

, 1947 , -.

- .
,
,
.
, , , ,
-


.
, -

,
. , -
- .
, 1953 ,

, ,
,
, : ,

,
- .
, -
,

.
,

,
, .
. 1945
(
) 200 , ()
- 35 , 180
, 72
, 18
...
1955 10 -
:

,
,

-,

!
. , , ,
, ...
, ...
".

-
, , , ( ) - . ( )
.

,
,
,

. ,


- , , , (
), . ,
(
) 1941

,
( ).
( ),

.
, ,
.
,
1945-46
, ,

... ,


...

--, , ,

.
1946


. - "
:




, ,

".
,
-

. ,
:
, ,


.
, ,
,

.
, , - : ( "), ( "),
...
,

":


,


,


,

.
,


,



".


.
1947 -

.
,

?
,
, , -

,
:
,
, ".

- 1945 6 9
,

1946 .
, ,
", , , , ,
.
, :
-

35-
( 1942
).
;
- ,

.
;
-

.

,

.
1952

. ,

,


. -

.
, ,

",
, , ,
:

.
, 80-
.

() ?

.
, -
, , ,
- , ,
. , 1944-45 ,

,
, , ,
1946
.
, 1944

,
.
,
?
?
1944 12 ,
,
-
,

. ,

. , , ,
,
- , :
,

.

, -
, :


.

.
- .
, 1944 ,
( -) . ,
, ,
.

?

1896 .
: ,

,
1918 6
. 1919
, . ,
(
), 1919 7-8
.

. 1920
. 1920 7

,
, -

.
-
.

2016 ,

(. . . )

, ,
,
,
- .
,
, ,
,
.

,
,
.
,
,
,
.
, ,
,

.
, ,
,

... !..

...
, , ,
, ,
,
, .
- ,
, ,
,
,
.
,
-,
,
,
, ...
, , , ,
, ,
, , ,
...

,
, , ,
.

, .
, . , ,
,
,
, ,
.

-. , ,
. ,

. .
, ,

. , ,
-

,
. ,
,
. ,
, , .
,
.
,
. , ,
.

,
, . -.
- .

- , ?!
,

-. -

. . ,
,
,
,
- .
, , ,
.
,
.

.
,
, ,
. ,
. ,
, ,
,
-.

,
- . ,
,

, . ,
, , , , ,
, ,
.

,
?

, -
. ,
, , ,
, .
, ,
, , .
, ,

.
,
,
. ,
,
.
, , .
. , , .
, ,
,
,
, . . , , ,
, ,
,
, ,
,
.
, ,
, , ,
,
,
, . ,,
.
,
, , , -. , .

,
.
. ,
, ,
,
, ,
-

.
,
, ,
.
,
.
.
, ,
, , , ,
,
, , , ,
.
,
,
,
,

, ,
.

-
.

,
.
, 1924 ,
,
-

.
.

,
, .
,
,
. , ,

, .
,
, ,
, ,
. ,

, , ,
. ,


1943 3
: , !
,
. ,
. , .
,
.
. ,
,
. ,
. , ,
,

: , !
,
, . , ,
.
,
,
, .

.
, . , , , .
. .
. ? ,
! , ,
: !
, .
, , . ! ,
, .
-
. ,
: .
, . ,
!
, - .

,
.
, .
,
. , , ,
,
.
. ,
, !
, 31-
. ,
, .
. , - ,
: ,,
. .
.
- , .

,
,
, . !
( )

10

, , , . ,

. ,

. , , , .
, , , .

:
...,
?
, .
, . ,
, , , 70
,
.
***
1946 19
.

.

.
, ,
,
. ,
. : . , .
, .
,
.
, .
, . ,
. . ,
. , - .
, ,
.

. . ,
, , .
- .
:
, . ,
, :
, ,
,

. , , .

. . . .
:
.
1965
.
.

. ,
: . ! . .

,
. 1973-1975 . 1975
, ,
.
, .

.

,
. , ,
: .
, .
,

2016 ,

. , 1988

.


: -

, 2015
.
, ,
, ,
1995
; 1997
; 1998
.
,
,
-
,
.
-
. ,
. 2009 , ,
.
: ,, .
.
.
- , ,
.

()
( 70 )
,
,
,

, ,
, , . ,

.

, 1998 .
2010 ,

!

, , ,
,
.
,
,

.
,
, ,
, , ,
.
,
,

!

,
,

.
, ,
,
,
.
, ,
, ,
, -,
.
, ,
,
,
.

.
, ,

.
. .
. . ,
: , .
.
.
, .
,
.
: , . ,
, . ,
.
, , . ,
,
.
,
, , , ... ,
, .
- , , , -.
,
.
, .
,
.
.
- ,
.
1997-2014 -
.
.
, , .
, 70 , 2015 13 .
,
.
: , .

.
,
, , -
, ;
. ,
:
, ,
,


?
, ,
;
, ,
, ?

,
, , ,
,
,
. ,
,
, ,
,
.
.
,
,
,
, , .
, ,
. , ,
.

,
.
: : ,
, ,

.
:
-
.
, ,
, , ,
, ,
, , ?
, ,
.
, .
:
.
,
,
, , , , ,
, . ,
, ,
, ,
.
, , ,

.

. - ,
-
: ,
,
,
.

 11

2016 ,

-
, ,
,

.
- . , .

.
,
, -,
,
: ,
, , .
-,
-16 , , -
-.
,
,
, ,
-,
,


. ,
-,
,

.
, .
,
, ,

... -
- , ,
, , , , ,

2025
.


.
-

, , - ,
.
,
.
, , , ,
. :
,
.
.
, , , .
,
,
, ,


, ,
, . :
;
;

;
;
;
;
, ,

;
;
,

;
, ;
;
,

.

, ,
,
. ,
- , :
, -

, .. ,
, , , ,
. , .
,
, , , ,
, .

.
.
,
.
.
.
.
, .
: ,
,
,
, .

, .
1987 , .

.
, .


().
,

.
, .
.
.
.
.
,
.
, , .
.
.
,
(), , .
, ,

.
, ?

(.. ).


.
,

.

.

.
, ,
.

(.. ,

).
, .
( ).
.
, .
.
.
.


.


.
.
- .

.
, ,

.
.
, .
, .
,

.


.
,
.
.
,

.
,
.
.

.
( )

,
2025
.


2025 ,

.
,
:
; ;
; ;
; -

, , ... , , ...
, , .
-

- . ,
, , ,
, , ,

, ,
, .
( ) : , (- ). -
, , , ,
,
, ,
.
,

, . , ,

,
, !
, , , ,
,
.

,

(),
(,
),
-
(), ,
, , ,
,
, ,
, ,
,
, , ,

.


.

;
.


,
.
-

,
,
,
,

.

.
.

,

,

. , ,

,


.


,


.

.
,
,
, , , . , ,
,
,

. , 40-60-

.
, .
.
,
,
.
, .
, ,
, -

, - , .
- ,
.
.

12

2016 ,

(. . . 1,2,12; 2015, 1-2,
2016)

,
, ,
, ,

, .
,
, ,
,
, ,
, ,
, . ,
.
. (
) . , .
. , ,
. .
, ,
, ...,
. . .

,
.
.
***
,
: : .
: ; .
, , ( ).
: ,
.
, .
:
.
,
. .

.

( )
, ,
, ,
, .

: , , , ,
- , .
,
. , , .

,
: ,
! , .
,
,
,
, ,
,
.
:
,
.
. , . , , ,
. ,

( ), :
. ,
, , . ,
,

. -19
. .
,
.
-
( ) ,
, ().

***

,
,

,
, .
, ,
,
, ,
, .
,
,
,
, .

, , ,

, ,

, , ,
, .

-
,
, .

, , , ,

, , ,

, !

, !

, , ,

, ,

, !

,
, .

...
:
:

, ,

, , ,

, , .

- , .
: ,
, ,
,
.
:
,
, ,

: ,
,

.
, ,
,
.
, , , , , .
,
,
: , !
( ) , . ,
.
( ).
,
, ,
1948

. , ,
. :
? : , ,
. . . .
,
,
.

,
.
, .
:
, ( .
.).
: , :
, . ,
? , ,
, .
,
, , .
,
, ,
, : ,
.
, 1966
, 69 , .
2016

: www.scribd.com; facebook:

.
.
. 5 ,

43

: 2932766