Zavrni rad

1. UVOD

Temelj je dio konstrukcije koji omoguuje da se sile i momenti

reakcija konstrukcije raspodijele na toliku povrinu tla kolika je potrebna
kako bi se postignula potrebna sigurnost od sloma tla ,i da deformacije tla
budu kompatibilne sa funkcijom graevine.Temelj je sastavni i neophodni
dio svake graevine, a oblik temelja i dubina temeljenja (fundiranja)
zavise od vrste graevine i osobina tla. Izbor naina temeljenja moe se
predstaviti u sljedeim koracima:

Prikupljanje podataka o graevini, pojedinostima iz projekta i

podataka o podtemeljnom tlu;
Podaci o geologiji lokacije;
Prikupljanje podataka o temeljenju susjednih objekata na datoj
lokaciji;
Program i izvoenje istranih radova;
Ocjena podataka i odabir naina temeljenja:
-

plitko temeljenje,
duboko temeljenje,
hibridno temeljenje,
temeljenje na poboljanom tlu.

Za odabir naina temeljenja, pored uslova na gradilitu, presudan

uticaj ima i izvoa i oprema sa kojom isti raspolae. Vremenom, kako se
tehnologija razvija, tako se i mogunosti temeljenja ire do nesluenih
razmjera. Savremeno graevinarstvo karakterie izgradnja objekata sve
sloenijih konstruktivnih sklopova i izuzetnih optereenja. Posebno
problem stvaraju esto nepovoljni geotehniki uslovi u kojima se takvi
objekti mogu nai, pa je primjena ipova za njihovo fundiranje
najadekvatnije rjeenje. Danas je u upotrebi preko dvije stotine vrsta
ipova razliitih tehnologija izrade i konstruktivnih karakteristika, od kojih
je iru primjenu naao samo mali broj najkvalitetnijih. Radi sistematinijeg
razmatranja i pravilnog izbora ipove je nephodno klasifikovati.
ip je nosivi element za prenos potpornih sila objekta u nosiva tla
kroz manje nosive kao i nenosive slojeve. ipovi(piloti) su relativno dugi i
vitki konstruktivni elementi,koji se koriste kao konvencionalni metod
temeljenja za radove iznad vode kao to su: stubovi
mosta,pristanita,lukobrani,naftne platforme itd.Oni se,takodje, koriste kao
dijelovi potporne konstrukcije za prijem pritisaka tla i/ili vode kao zagata
za iskope temelja i potpronih konstrukcija.ipovi mogu djelovati kao
pojedinani temelji ili u grupi, spojeni naglavnom konstrukcijom. Najee
1

Zavrni rad
se primjenjuju u grupi. ipovi mogu u tlo prenositi i vunu silu koja se
javlja u sluaju kada ipovi djeluju kao par kod prenosa momenata u tlo.
ipovi se mogu izvoditi i kao kosi. Naglavna konstrukcija prenosi i
preraspodjeljuje optereenja od graevine na ipove. Ovaj dosta stari
metod fundiranja je veoma racionalan,kako u pogledu izrade,tako i u
pogledu primjene i utede materijala za ipove.Radi ovog se stalno postiu
razna unapreenja ,razvijaju nove metode i tehnologije to proiruje
primjenu ipova kod fundiranja jednostavnih do veoma sloenih objekata,i
kod raznih vrsta slabo nosivog tla.Posljedica ovakvog razvoja je uslovila
pojavu raznih vrsta,sistema itehnologija izrade ipova kao i upoterbu
raznih klasinih I svremenijh vrsta opreme i materijala.

Slika:1. Uslovi korienja ipova

Na slici 1. pod (a) je ip koji optereenje prenosi kroz loe tlo u

vrstu stijensku podlogu, na vrh, bez dejstva trenja po omotau.
Na slici 1. pod (b) ip prenosi optereenje dijelom na vrh a dijelom
trenjem po omotau u homogenom tlu.
ip na slici 1. pod (c) prenosi u tlo i horizontalna optereenja nastala
djelovanjem momenata nadzemnog dijela graevine, usljed djelovanja
vjetra ili zemljotresa.
Na slici 1. pod (d) ip prolazi kroz tlo koje reaguje na promjenu
vlage, bubri ili se radi o tlu koje moe kolabirati, npr. les. Tada je

Zavrni rad
temeljenje na ipovima jedino mogue rjeenje ako se dobro nosivo tlo
nalazi na razumno dohvatljivoj dubini.
Na slici 1. pod (e) prikazan je ip koji je optereen vunom silom.
Ovakvi ipovi se mogu pojaviti kod dalekovodnih stubova, platformi za
vaenje nafte, i graevina pod znaajnim uticajem uzgona.
Na slici 1. pod (f) prikazana je primjena temeljenja na ipovima
stuba mosta kod kojeg postoji mogunost pojave erozije rijenog korita
oko stubnog mjesta.

iroku primjenu nale su samo one vrste ipova koje ispunjavaju sljedee
uslove:

Potrebna nosivost za poduno i popreno optereenje;

Dovoljna trajnost;
Ekonomina izrada;
Lako apliciranje u tlo (zabijanje, buenje, utiskivanje);

Radi sistematinijeg razmatranja i komparativnih analiza, u cilju

izbora optimalne vrste za date uslove, ipovi se mogu klasifikovati na vie
naina u zavisnosti od aspekta sa kojih se vre posmatranja.

Osnovni elementi ipa su:

Glava ipa je gornji dio ipa koji je povezan sa elementom potporne

konstrukcije.

Noga ipa je donja osnovna ploha cilindrinog tijela ipa preko koje
se prenosi optereenje u tla sa aktiviranjem normalnih kontaktnih
napona.

Plat ipa (omota) je plat cilindrinog tijela ipa preko koga se

prenosi optereenje u tla sa aktiviranjem kontaktnih napona na
smicanje.

Greda ipa je nosivi gredni element potporne konstrukcije iz

armiranog betona koja spaja glave ipova i stubove i za unos
potporne sile u vie ipova.

Zavrni rad

Naglavna ploa je nosivi element potporne konstrukcije iz

armiranog betona koja povezuje glave ipova u prostorske nosive
sklopove.

Slika 2 : ematski prikaz ipa

2.OSNOVNI ASPEKTI KLASIFIKACIJE IPOVA

Neku optiju podjelu ipova teko je dati, a od nje ne bi ni bilo neke

praktine koristi. Pri izboru vrste ipa za date uslove optereenja od
konstrukcije i uslove sredine mora se voditi rauna o mnogim elementima,
pa se klasifikacija ipova moe dati prema:

Materijalu od koga se izrauju;

Konsrtuktivnim elementima;
Nainu izrade;
Raunskoj emi i nainu optereenja;
Nainu prenoenja optereenja;
Uticaju na tlo;
Karakteru rada u tlu (interakcija ip-tlo);
Klimatkskoj zona u kojoj se izvode;

Zavrni rad

2.1 KLASIFIKACIJA IPOVA

Prema materijalu od koga su izraeni ipovi mogu biti:

Drveni:
elini;
Betonski;
Armiranobetonski;
ipovi od prenapregnutog betona;
ljunani;
Kombinovani;

Drveni ipovi su najstarija vrsta ipova po materijalu. Ako se

nalaze u podruju s visokom podzemnom vodom moraju se izvesti tako da
se uvijek nalaze ispod nivoa podzemne vode jer u tom sluaju ne trunu,ili
da se nalaze u stalno suhom tlu.U protivnom,bice izloeni truljenju,te se
moraju zatiti raznim antikorozivnim sredstvima,naftnim derivatima i
mineralnim solima.Duine drvenih ipova variraju u zavisnosti od vrste i
klase drveta,pa prema nekim autorima maksmimalna duina ipa iznosi
10,0-20,0 m (Tomlinson i Boorman 1995.).Debljine ipova variraju od 1535 cm.Na slici prikazano je temeljenje na ipovima stare jezgre
Stockholma i posljedice sputanja nivoa podzemne vode ispod glava
ipova.

Zavrni rad

Slika 3: Rezultat istrane jame ispod temelja zgrade u staroj jezgri

Stockholma
(Bohm i Stjerngren, 1981.)

elini ipovi se izvode od profila raznih oblika poprenog

presjeka. Duina su do 35m. Vrh ipa se izvodi zakoen kako bi se lake
mogao pobijati u tlo.elini ipovi se lake zabijaju u tlo gdje se drugi
vrste ne mogu zabiti. Ovi ipovi se pobijaju pomou makare. Primenjuju se
kod privremenih objekta gde su velike sile (900kN) koje treba prenijeti na
tlo. Nedostatak njihove primjene je to su podloni koroziji i imaju veliku
cijenu u odnosu na druge vrste ipova.

Slika 4: elini ip

Zavrni rad

ipovi od nearmiranog i armiranog betona se najee koriste

u praksi. Prema nainu izvoenja dijele se na prefabrikovane i izvedene na
samom terenu.
Prefabrikovani ipovi su armirani. Duine su do 20m. Popreni
presjek je kvadratan, jer je vea povrina omotaa kvadratnog presjeka od
krunog presjeka iste povrine poprenog presjeka.Najee se rade
duine od 6,0 do 15,0 m,izuzetno 25,0 m u zavisnosti od povrine
poprenog presjeka.
Baze ipova se prilagoavaju uslovima tla,njihovoj vrstoi i poloaju
slojeva.U sluaju da se zabijaju u vrsta tla koja sadre
konglomerate,potrebna su posebna elina ojaanja na vrhu ipa.U sluaju
da se ipovi zabijaju u ekstrmno vrsta tla,kroz sredinu ipa se ugrauje
cijev,kroz koju se se utiskuje voda pod pritiskom,koja razmekava tlo.Ova
cijev se takoe moe iskoristiti i kao kontrolna cijev ispravnosti ipa koji se
moe razbiti duboko u tlu.

Slika 5: Prefabrikovani armirano-betonski ip

Armatura ipa se proraunava za dvije faze:

Za prijem aksijalne sile od objekta (faza eksploatacije);

Za prijem momenta savijanja koji nastaju tokom vaenja ipa
iz kalupa, manipulisanja i transporta (faza transporta), gde su
dominantni momenti savijanja;
7

Zavrni rad
Uzengije kod ovih ipova izvode se spiralnog oblika, s tim da su
proguene kod glave i vrha zbog poveanih uticaja izazvanih
koncentracijom optereenja tih elemenata ipa od udarca malja, odnosno
probijanja tla. Vrh ipa je ojaan papuom od elinog lima. Ovi ipovi se
koriste na gradilitima gdje se eli njihovo brzo izvoenje, s tim da se prije
otpoinjanja radova ipovi proizvedu u fabrici betona.
ipovi izvedeni na samom terenu mogu biti nearmirani i armirani.
Tehnologije izvoenja su razliite. Prostor za ipove moe se izvesti
nabijanjem, zabijanjem, buenjem i kopanjem. Zajedniko im je da se
armatura ugrauje na licu mjesta pa se duina koeva moe prilagoditi
potrebama na terenu. Betoniraju se takoe na licu mjesta a nain
ugradnje betona zavisi od vrste tehnologije izvoenja.
Betoniraju se kontraktor postupkom ili ugradnjom suvog betona u otvor
izveden u tlu, to zavisi od tipa tehnologije izvoenja. Ovaj nain izrade
ipova e biti opisan u posebnom poglavlju 2.2.1, jer predstavlja temu
ovog zavrnog rada.

ljunani ipovi izvode se na licu mjesta nabijanjem ljunka u tlo.

Slue kao poboljanje temeljnog tla. Ovi ipovi zbijaju okolno tlo, to im je i
svrha. Ujedno djeluju kao uspravni drenovi te ubrzavaju proces
konsolidacije. Treba ih paljivo primjenjivati jer u sitnozrnom tlu mogu
izazvati poveanje pornih pritisaka i smanjenje efektivnih naprezanja.
Time izazivaju upravo suprotan uinak od poboljanja uslova u tlu.

ipovi od kombinovanih materijala Najee se radi o

kombinaciji elika i betona. Mogu se izvoditi i kombinovanjem plastinih
cijevi, metalnih umetaka (I profila, eljeznikih ina i slino) i betonske
ispune. Kod malih profila ispuna je malter ili smjese za injektiranje.
Mjeani se materijali najee koriste kod mikroipova.

Klasifikacija ipova prema konstruktivnim elemetnima

Osnovni konstruktivni elementi ipa su tijelo ipa, vrh i glava ipa, pa
zavisno od njihovog oblika, dimenzija i same konsrtukcije mogu se
napraviti posebne podjele.

Podjela ipova prema formi poprenog presjeka ipa Oblik

poprenog presjeka ipa zavisi od materijala od koga je ip izraen i
8

Zavrni rad
najee je rezultat tenje da se izvri njegovo prilagoavanje uslovima
optereenja i uslovima sredine (tla). Najei oblici poprenog presjeka su:

Kvadratni;
Pravougaoni;
Kruni;
Prstenasti;
Trougaoni;
Trapezni;
Kombinovani;

Podjela ipova prema veliini poprenog presjeka Veliina

poprenog presjeka se obino izraava veliinom prenika ipa i moe
varirati u dosta irokim granicama. Prema veini autora ipovi se mogu
svrstati u tri grupe i to kao:

Mikroipovi;
ipovi malog prenika;
ipovi velikog prenika;

Pojedini autori ipovima velikog prenika smatraju ipove iji je

prenik vei od 600 mm.
Podjela ipova prema konstrukciji i obliku vrha ipa Oblik i
konstrukcija vrha ipa zavisi od tehnologije izrade i materijala od koga je
ip izraen. Mogu biti:

ipovi sa suenim vrhom (otra konstrukcija vrha);

ipovi sa proirenim vrhom (bazom);
ipovi sa ravnom bazom;

Podjela ipova prema duini Prema duini kojom su zali u tlo

ipovi se mogu podjeliti na:

Kratke (do 6 m);

Duge (preko 6 m);

Zavrni rad
Prema duini izrade elemenata odnosno dijelova ipovi se
dijele u dvije grupe, i to na:

ipove gdje je tijelo ipa izraeno iz jednog dijela;

ipove gdje je tijelo ipa izraeno iz vie dijelova;

Klasifikacija prema nainu izrade Tehnologija izrade ipova je

vlasnitvo preduzea, firmi ili kompanija, patentirana je i takvi ipovi
obino nose imena firmi ili autora koji su datu vrstu ipa autorizovali.
Prema nainu izrade ipovi se dijele na:

Prefrabrikovane (zabijeni, utisnuti, uvrtani);

ipove izvedene direktno u tlu (nabijeni, bueni, kopani);
Kombinovane;

ipovi se klasinim tehnologijama izvode kao zabijeni, utisnuti i

kopani. Kada su malog prenika izvode se kao zabijeni, nabijeni, utisnuti i
uvrtani. Prva tri tipa prilikom izvoenja izazivaju zbijanje tla u prostoru u
kojem se izvode pa spadaju prema prethodnoj podjeli u ipove koji zbijaju
tlo. To ne vai onda kada se zabijaju elini profili ili cijevi sa otvorenim
dnom. Kopani ipovi se izvode kada su veih prenika. Mogu se kopati bez
zatite, pod zatitom bentonitne isplake ili pod zatitom cijevi-kolone, koja
se tokom betoniranja ipa vadi. U ovu grupu spadaju i elementi dijafragmi,
najee za ovu svrhu armiranobetonskih, koje kao zasebni elementi
predstavljaju ipove pravougaonog poprenog presjeka i njihovu
kombinaciju. Izvode se iskopom pod zatitom bentonitne isplake.
Primjenom ove tehnologije ne zbija se okolno tlo.
Metoda mlaznog injektiranja donijela je novu vrstu ipova - stubova,
izvedenih u prethodno razrahljenom - razbijenom tlu u koje se pod
pritiskom ugrauje vezivno sredstvo. Time se u tlu dobija vrsto tijelo
nepravilne spoljne ivice.
Metoda mixed in place stvara u tlu stubove izvedene od autohtonog
tla pomjeanog s vezivnim sredstvom.

10

Zavrni rad

Slika 6: Primjeri ipova izvedenih u tlu

Klasifikacija prema raunskoj emi i nainu optereenja

Veza izmeu ipova i konstrukcije moe biti izvedena na razliite naine u
zavisnosti od vrste ipova i prirode optereenja koje ipovi treba da prime
i prenesu na tlo. Karakterom izvedene veze odreuje se prenos statikih i
dinamikih uticaja, pa ipovi mogu biti klasifikovani na one koji su
optereeni:

Podunom silom pritiska ili zatezanja;

Poprenom (transverzalnom) silom;
Momentom savijanja;
Poprenom silom i momentom
optereenjem);
Podunim i poprenim optereenjem;

savijanja

(poprenim

Klasifikcija prema karekteru rada u tlu U interakciji ipa sa tlom,

zavisno od naina oslanjanja donjeg kraja i naina optereenja ipovi
mogu biti:

Stojei (dubei);
Visei (lebdei);
Ankerni;
11

Zavrni rad

Stojei ipovi optereenje prenose uglavnom preko baze ipa na

vrstu, dobro nosivu podlogu.
Kod lebdeih ipova dobro nosiva podloga je nedostupna, baza ipa
nema vrst oslonac, pa se optereenje prenosi uglavnom preko omotaa.
ipovi ankeri optereenje prenose preko omotaa u skladu sa
zateuom silom u glavi ipa.

Klasifikacija ipova prema klimatskoj zoni Uslovi za izradu ipova

mogu da budu izuzetni (posebni) kada se radi na niskim temperaturama, u
tlu gdje vlada vjeiti snijeg i led. Samo ponaanje konstrukcija i ipova u
takvim uslovima je takoe posebno. Otuda i slijedi podjela ipova na:

ipove koji se izvode u umjerenim klimatskim uslovima;

ipove koji se izvode u vjeito zamrznutnom tlu;

Prema nekim autorima, ipovi se mogu klasifikovati u etiri grupe, na

sljedei nain:

ipovi velikih pomjeranja, koji ukljuuju sve masivne ipove,

ukljuujui prednapregnute betonske ipove i eline ili
betonske cijevi zatvorene na donjem kraju, tj. liveni u mjestu
ipovi;
ipovi malih pomjeranja, koji ukljuuju valjane eline profile,
poput H-ipova i otvorene cjevaste ipove;
Zamjenjujui ipovi, koji su nastai buenjem ili runim
kopanjem. Neophodno je da iskop bude podran bentonit
smjesom ili obloen prevlakom;
Posebni ipovi, koji su odreeni posebnim ipovima ili varijante
posebnih tipova ipova, uvedenih s veremena na vrijeme,
kako bi se poveala uinkovitost, ili prevazili problem izazvani
posebnim uslovima u tlu;

Zamjenjujui ipovi
12

Zavrni rad

Zamjenjujui ili bueni ipovi, uglavnom se formiraju

mainskim iskopom. Kada je izgraena u vodonosnim tlima,
koja nisu samonosiva, buotina ipa e morati biti podrana
pomou elinih kuita, betonskih prstenova, bentonit smjese
ili polimer blata.

2.2 IPOVI IZVEDENI DIREKTNO U TLU

Danas postoji vie vrsta ipova koji se izvode na licu mjesta,sa razlikama
nekad znatnim po opremi i tehnlogiji izvoenja,a nekad samo u
detaljima.U principu ova vrsta ipova se moe podijeliti na :

ipove koji se izvode uz pomo eline cijevi

Buene ipove bez upotrebe eline cijevi

Podjela bi se mogla izvriti i s obzirom na nain formiranja prostora za

ip,tj da li se materijal sabija zabijanjem eline cijevi(oblone
kolone) to je povoljno,ili se materijal iz cijevi kopa i vadi posebnim
grabilicama.Podjela ipova vri se i prema nainu ugradnje betona u ip,te
prema tome da li je betoniranje u suhom ili pod vodom.
Za zabijanje elinih cijevi se koriste razne makare,a za buenje strojevi
raznih sistema na mehaniki i/ili hidrauliki pogon.
Nosivost ovakvih ipova moe biti znatna zbog njegovog proirenja tokom
betoniranja na vrhu i cijelom obodu ipa.Proirenja na vrhovima ipa,koja
mogu biti od 1,5-2 puta vea od prenika ipa,vre se jaim i duim
nabijanjem betona uz zadovoljenje prodiranja cijevi,ime se poveava
nosivost vrha ipa u slabijem tlu.
Izmeu mnogih tipova ipova izvedenih na samom terenu znaajnu
primjenu imaju:

Franki ipovi
Express ipovi (ije se oblone kolone zabijaju
makarama)
13

Zavrni rad
Benoto ipovi (kod kojih se materijal iz ipa kopa)
Bueni ipovi

Franki ipovi
Oblone metalne kolone za izradu Franki ipova pobijaju se posredno
preko epa od svjeeg betona ugraenog na dnu kolone.Dolje otvorena
kolona spusti se na tlo,pa se u nju ugradi na dnu svje beton visine 50-80
cm ,to zavisi od prenika cijevi.
elini malj izduenog oblika teine 25-30 kN sputa se pomou dizalice
na makari da pada sa potrebne visine ,kroz cijev,na betonski ep.
Daljim udranjem malja taj ep savladava otpore trenja tla,te prodire dublje
ali ne izlazi iz cijevi.Na ovaj nain se oblona kolona zabija u tlo do
odreene dubine fundiranja.
Usljed velike gustine betonskog epa ,podzemna voda ne moe da prodre
u cijev te se betoniranje epa radi bez prisustva vode.
Kada se zabije cijev do projektovane dubine,sipa se vlaan beton visine
50-80 cm,nabija se,uz pridravanje i postepeno izvlaenje kolone uz
pomo makare.Uz izvlaenje cijevi,u dnu se javlja proirenje irine i do 3
prenika ipa.Pomou makara se mogu izvoditi i kosi ipovi,ugla do 250
postavljeni na voice.Franki ipovi se mogu i armirati.Za sluaj da
proraunom nije predloena,usvaja se konstruktivna armatura 614 mm.
Normalne su duine ipova 8,0 12,0 m ,a maksimalne su i do 20
m.Minimalno osovinsko rastojanje ovih ipova treba da bude izmedju 3,5-4
prenika ipa.
Glava ipa izbetonira se za 50-80 cm vie od projektovane kote,jer je
obino gornji dio betona oteen zbog izvlaenja cijevi.Kod armiranih

14

Zavrni rad
ipova,armatura treba da ulazi stopu za duinu ankerovanja.

Slika 7. Faze izrade armirano-betonskog Franki ipa.

Slika 7. (a) ugradnja betona na dnu cijevi, (b) nabijanje betona i izrada
epa, (c) zabijanje cijevi udranjem malja po epu, (d) ugradnja betona i
povlaenje kolone, (e) ugradnja armature, (f) izvlaenje kolone i
povlaenje ipa.

Sistem Express ipova

Ovaj sistem je slian principu izrade Franki ipova,gdje se oblona kolona
zabija direktnim udarima preko oblonog epa od armiranog betona koji se
utiskuje ispred cijevi.
ep je konsunog oblika i postavlja se u iskopanu rupu na mjestu izrade
ipa.Cijev se postavlja na formirani obod epa,tako da stoji vrsto i ne
moe skliznuti sa njega prilikom zabijanja epa.Zabijanje se vri preko
krutog I nosaa sa irokim zakoenim flanama.

15

Zavrni rad

Slika 8. Zabijanje cijevi preko armiranobetonskog epa i izrada Express

ipova
Slika 8. (a) postavljanje ab epa i eline cijevi,(b) zabijanje eline cijevi,
(c) betoniranje ipa i izvlaenje eline kolone, (d) postavljanje
armature,formiranje ipa te izvlaenje oblone kolone.
Gornji dio nosaa je ojaan u vidu kape radi mogunosti zabijanja oblone
cijevi i armirano-betonskog epa.U cijev se sputa plastian beton,koji
prolazi kroz otvor u sredini konusnog umetka i pada na postavljeni
armirano-betonski ep.Kada je zavreno zabijanje cijevi do predviene
dubine,sipa se beton,podie konsuni umetak i postepeno se izvlai cijev.Uz
izvlaenje cijevi i nabijanje betona nastupa istiskivanje betona u tlo i
formiranje ipa sa mjestiminim proirenjem.
Oblone cijevi za izradu Expess ipova imaju vanjski prenik 470 mm i
duinu 11m.
Nedostatak je to se izmeu nabijaa i oblone cijevi nalazi jako uzak
proctor,te se ne moe postaviti armaturni ko kao kod Franki
ipova.Najee se zabijaju ipke u svje beton.Kod ovog sistema se
obino armira samo gornji dio ipa na duini od oko 3,0 m.
eline ipke su obino 22 mm,ili deblje i zabijaju se u beton kroz sistem
cijevi koje su meusobno povezane ukruenjima.

ipovi izvedeni buenjem mehanikim svrdlom

Posljednjih godina razvile su se mone rotacione buae maine sa velikim
spiralnim svrdlom ili drugim tipovima buenja ipova veih profila u svim
vrstama tla,ukljuujui i stijenske massive.
16

Zavrni rad
Koritenjem bentonitske suspenzije eliminisane su potekoe kod buenja
u nevezanim materijalima.Bue se prenici do 4,57 m,dubine do 70m.
Mainama sa kontinualnim svrdlom (Continous flight auger-CFA) mogue
je buiti ipove prenika i do 1,50m i dubine do 35,0m.

Slika 9. Kontinualno buae svrdlo(Tomlinson i Boorman 1995)

U dovoljno stabilnom tlu in a maloj dubini mogue je svrdlo izvaditi poslije

buenja do zahtijevane dubine,a proctor popuninti pumpanim betonom.
Poslije uklanjanja svrdla mogue je ugurati armaturni ko u jos uvijek svje
beton,ali maksimalno do dubine 12,0 m.Betonira se praktino cementno
pjeanim malterom,sa agregatom ne veim od 20 mm.

2.2.1 BUENI IPOVI SA UPOTREBOM ZATITNE

KOLONE
ipovi koji e se koristiti u praktinom dijelu zavrnog rada su bueni
ipovi sa upotrebom zatitne kolone(metalne oblone cijevi) ,tako da e
postupak biti detaljno opisan u ovom poglavlju.

17

Zavrni rad
Zahvaljujui razvoju savremenih maina za buenje,danas se u svijetu
postiu znatne dubine,pojedinanih ili vodozaptivnih i noseih ipova.
Mainama koje koriste grabilice za vaenje materijala tipa Benoto
(Francuska firma Benoto),ostvaruju se dubine buenja i preko 100m u
aluvijalnom materijalu.
Prenici ipova koji se izrauju ovom metodom se kreu od 60-100 cm pa i
vie.

Tlo se bui grabilicom posebnog oblika.Ona zahvata materijal u buotini,

izvlai ga na povrinu i sipa u lijevak za odvoenje.Paralelno sa buenjem
posebne sprave utiskuju oblonu elinu cijev (kolonu) tako da je iskop
uvijek zatien limenom oplatom.
Ako se u toku buenja naie na prepreke,samce ili sl. , oni se sukcesivno
razbiju posebnim teskim maljem sa dlijetom. Usitnjene prepreke se izvlae
grabilicom.

Oblona cijev (kolona) se izrauje u elementim duine od 1 m do 4

m.Kada je cijev utisnuta u tlo priblino do radne platform,privremeno se
prestane kopati,zavari se drugi element cijevi i tako redom dok se
postigne potrebna dubina.Kada se cijev izvlai,na istim mjestima se
autogeno ree.
U procesu kopanja,kolona se utiskuje hidraulikom presom,i pri tom se
istovremeno hidrauliki okree lijevo desno pomou para poluga.
Benoto ureaj relativno sporo radi jer je efikasnost grabilice mala.Prednost
je u tome to se mogu savladati i ukolniti razne prepreke,to se pomou
drugih metoda ne moe uraditi.

18

Zavrni rad

Slika 10. Presjek kroz ekran od Benoto ipova i injekcione zavjese.

Betoniranje se vri kontraktorom uz postepeno izvlaenje oblone cijevi ,s

tim da od njenog dna mora postojati stub svjeeg betona visine 2,0-3,0 m
kako ne bi dolo do diskontinuiteta ipa.Ispuna se vri betonom,armiranim
betonom ili glineno-cementnom ispunom,zavisno od toga da li je ip nosiv
ili slui drugoj npr. Vodozaptivnoj namjeni.
I kod ovog tipa izvoenja ipa jednim dijelom se beton penetrira u okolni
teren,tako da se dobije vei profil ipa od prenika oblone kolone,to je
povoljno za nosivost.
Nabijanje betona se vri gravitaciono i laviranjem cijevi,a samo posljednje
2,0 m(glava ipa) vibriranjem.
Ovi ipovi se iskljuivo koriste kao stojei, s tim da se ukapaju u dobro tlo
oko 1,5 d.
19

Zavrni rad

Bueni i na licu mjesta izvedeni ipovi znaajno se koriste kao

vodozaptivni i/ili nosivi podzemni ekrani u jednom ili dva reda ipova,koji
se meusobno dodiruju ili zasijecaju.

2.2.2 NADGLAVNE ARMIRANO-BETONSKE

KONSTRUKCIJE
Vanjsko se optereenje od objekta prenosi preko vezanih armiranobetonskih greda i/ili kappa,odnosno temeljne konstrukcije na ipove,bilo
kao pojedinane sile i/ili kontinualno optereenje.
Za manji broj ipova u grupi povezanih u glavama ipa uobiajen je naziv
kapa ipva,a za vei broj ipova u jednom ili oba pravca povezna greda
se zove nadglavna greda ili temeljna ploa.Kod armirano-betonskih ipova
obino se gornji dio betona ipa razbije u visini 30-50 cm i oslobodi
armatura u duini 3d koja se povee sa armaturom povezne-nadglavne
grede.Kao minimalan razmak medju ipovim se uzima razmak 3d (dprenik ipa) a od ivice naglavne kape 1,5d.
Kada su ipovi vertikalni,njihov rapored je relativno lako podesiti,tako das
vi budu to bolje iskoriteni.Kada postoje samo dva ipa,oni se postavljaju
i povezuju gredom tako da su u pravcu mogueg ekscentriciteta.Po
pravilu,u izoliranoj grupi ipova bi trebalo da postoje minimalno 3 ipa
kako bi se osiguralna stabilnost na bone pritiske.U ovom sluaju,ipovi se
postavljaju u trouglu,ije strane po veliini i orijentaciji zavise od mogueg
ekscentriciteta i bonog pritiska.
Naglavne kape mogu biti : kvadratne,trougaone,pravougaone i
poligonalne u zavisnosti od raporeda ipova i oblika temeljne konstrukcije
iznad

20

Zavrni rad

Slika 11. Tipine kape ipova

ipovi mogu biti rasporeeni u redovima sa jednakim ili razliitim

rastojanjima.Radi boljeg iskoritenja nosivosti ipova oni mogu ee biti
na vie optereenpj strain.
Proraun armirano- betonskih nadglavnih kappa vri se kao kod nosaa ili
ploa.
Na bazi dobijenih momenata savijanja i smiuih sila,odredi se armatura
koja se povezuje sa armaturom iz ipova.Armatura se kod vee grupe
ipova in a veem odstojanju ipova in a veem odstojanju ipova stavlja
bono,u gornjoj i donjoj zoni u jednom i/ili dva reda,a nekada i u vie
redova po visini.

21

Zavrni rad

Slika 12. Nadglavne armirano-betonske kape sa armaturom

2.2.3 PREDNOSTI I NEDOSTACI BUENIH IPOVA

Prednosti :

Veliki prenici i velika nosivost

Nema istiskivanja tla prilikom izvoenja
Tihi nain rada
Male vibracije
Male deformacie

22

Zavrni rad

Nedostaci :

Relativno visoka cijena u vrstom tlu

Tekoe u izvoenju ispod nivoa podzemne vode
Tekoe u izvoenju u slabo zbijenom pijesku
Relativno mala uinkovitost
Oteana sanacija greaka kod betoniranja

3. IZBOR RACIONALNOG TIPA I TEHNOLOGIJE IZRADE

IPOVA

Problem fundiranja odreenog objekta,kao to je ve navedeno,

uvijek moe biti rjeen na vie naina, ali e se poslije procjene uslova u
tlu i analize zahtjeva konstrukcije jedno rjeenje nametnuti kao
najracionalnije. I to odabrano rjeenje moe da se dalje analizira i
racionalizuje, kako je prikazano narednim algoritmom, kad je u pitanju
temeljenje sa ipovima.

23

Zavrni rad

Dijagram 1: Izbor racionalnog tipa ipa

3.1 IZBOR IPOVA

Izbor tipa, duine i kapaciteta je obino izvren u odnosu na uslove tla I

vrijednosti optereenja. U velikm gradovima, gdje su uslovi tla poznati I
gdje je veliki broj graevina temeljen na ipovima, prolost je iznimno
korisna. Generalno, dizajn temelja se pravi na preliminarnoj procjeni
vrijednosti. Prije nego to stvarna izgradnja pone, moraju biti sprovedeni
24

Zavrni rad
testovi optereenja ipova kako bi se provjerio sami dizajn vrijednosti.
Dizajn temelja mora biti izmjenjen u skladu sa rezultatima ispitivanja.
injenice koje odreuju izbor ipa su:

Duina ipa u odnosu na optereenje i vrstu tla;

Karakter strukture;
Dostupnost materijala;
Tip optereenja;
Faktori koji uzrokuju lom;
Jednostavnost odravanja;
Procijenjeni trokovi vrste ipova, uzimajui u obzir poetne
cijene;
Oekivano trajanje ivota i trokove odravanja;
Raspoloivost sredstava;

4. PRENOS SILA
ipovi, uvijek zadovoljavaju uslov da je B/D>4, pa se s toga mogu
raunati prema Meyerhofovim izrazima za temelje kod kojih je =90.
Prema prenosu sila razlikuju se:

ipovi koji nose na vrh;

ipovi koji nose iskljuivo trenjem po omotau (lebdei piloti);

ipovi koji nose kombinovano;

Kod ipova koji nose na vrh i trenjem po omotau, moe se trenje po

omotau usvojiti samo za tla sa veim vrstoama na smicanja i to samo
onda kada je mogue mobilizovati trenje po omotau za to je potrebno
relativno pomjeranje izmeu tla i ipa (slika). Ukoliko ip prolazi kroz
izrazito stiljive slojeve ili slojeve podlone naknadnom slijeganju dolazi do
pojave negativnog trenja koje poveava ukupnu silu koju ip vrhom
prenosi u tlo.

25

Zavrni rad

Slika 13: Odnos veliina sila koje ip u tlo prenosi vrhom i trenjem
po omotau zavisno o slojevima kroz koje prolazi (vodoravno rafirani
dijagram je raspodjela vrijednosti trenja po omotau). Sopstvena teina
ipa nije ukljuena.

Slika 13(a) prikazuje ip koji nosi uglavnom na vrh i neto vrlo malo
trenjem po omotau.;
Slika 13(b) prikazuje nain prenosa sila kod lebdeih ipova;
Slika 13(c) prikazuje prenos sile trenjem i na vrh s dominantnom
nosivou u vrstom sloju.;
Slika 13(d) prikazuje poveanje ukupne sile koju ip nosi na vrh zbog
pojave negativnog trenja;

Uobiajena je pretpostavka da se za ostvarenje punog trenja po

omotau treba ostvariti pomjeranje (slijeganje) ipa od 2,5 mm. Nasuprot
tome prema Bowles (1988.), potrebno je pomjeranje ipa pod
optereenjem od oko 0.1B, gdje je B prenik ipa, da bi se ostvarila
nosivost na vrh. Kod ipova velikog prenika ovo je nedopustivo velika, a i
malo vjerovatna vrijednost, pa se pretpostavlja da to vrijedi iskljuivo za
ipove malog prenika, reda veliine do 400 mm.

Iz ukupnog pomjeranja potrebno je iskljuiti elastinu deformaciju

samog ipa. U stvari, svi ipovi nose na trenje vie ili manje. Tek kad je
26

Zavrni rad
mobilizovano puno trenje po omotau moe se ostvariti nosivost na vrh.
Odnos nosivosti na trenje po omotau i na vrh je ovdje od bitne vanosti,
ali je jasno da se trenje po omotau ne moe izbjei.

Prema istraivanjima FHWA (US Savezna administracija za

autoceste, (Paikowsky i Hart, 2000.) pokazalo se u praksi da postoji
znaajno trenje po omotau i kod onih ipova koji su projektovani kao da
nose samo na vrh. Za ekonomino projektovanje ipova vano je
poznavati stvarni odnos Qv/Qp. Kod ipova koji zavravaju na vrstoj
stijeni, nosivost na vrh je i pored svega toliko vea od nosivosti po
omotau da zahtijeva posebno izuavanje. ipovi dijelom izvedeni u stijeni
neosporno nose trenjem po omotau u dijelu koji prolazi kroz stijenu.
Trenjem po omotau za ovakve sluajeve bavi se niz autora te se podaci
mogu nai u literaturi, (Serranoa, Olallab, 2004; Zertsalov, Konyukhov,
2007).

5 . PRORAUN NOSIVOSTI IPOVA

VERTIKALNA NOSIVOST JEDNOG IPA
OPTA RAZMATRANJA

Nosivost grupe ipova podvrgnutih normalnom ili vertikalnom i

bonom optereenju zavisi od ponaanja jednog ipa. Nosivost jednog ipa
zavisi od:

Vrsta, veliina i duina ipa;

Tipa tla;
Metoda instalacije (ugradnje);

Nosivost zavisi prvenstveno od naina instalacije (ugradnje) i vrste

tla. Nosivost jednog ipa se poveava s poveanjem veliine i duine.
Poloaj podzemne vode takoe utie na nosivost.
Kako bi mogli dizajnirati sigurno i ekonomino temelj na ipu,
moramo analizirati interakcije izmeu ipa i tla, utvrditi naine neuspjeha i
procijeniti

27

Zavrni rad
nastale deformacije tla pod stalnim optereenjem, dodatnim optereenjem
itd. Dizajn treba uskladiti sa sljedeim zahtjevima.
Upotreba ipova bi trebala da obezbjedi adekvatnu sigurnost od
tete; faktor sigurnosti koji se koristi zavisi od vanosti strukture i
pouzdanosti parametara i optereenja sastava tla koji se koristi u dizajnu.
Slijeganja trebaju biti u skladu sa odgovarajuim ponaanjem nadgradnje
da bi se izbjeglo ometanje njihove uinkovitosti.

5.1 MEHANIZAM UVOENJA SILA

Slika 14 pod (a) prikazuje jedan ip jedinstvenog prenika D (kruni

ili bilo koji drugi oblik) i duine L, ugraenog u homogenu masu tla, ije su
fizike karakteristike poznate. Statiko optereenje je primjenjeno,
normalno na vrh ipa. To je potrebno kako bi se utvrdila ukupna Qu
nosivost ipa.

Slika 14.

28

Zavrni rad

Kada je granino optereenje (optereenje pri proboju) primjenjeno

na vrh ipa-Qu, dio optereenjea se prenosi na tlo preko duine ipa, a
ostatak se prenosi na bazu ipa.
Optereenje koje se na tlo prenosi preko duine ipa, naziva se
optereenje omotaa Qf, a optereenje koje se prenosi na bazu ipa, zove
se bazno ili takasto optereenje Qb, i ukupno optereenje na ip je zbir
ova dva:

Qu = Qb + Qf =qbAb + fsAs

(1)

Qu Granino optereenje (optereenje pri proboju) primjenjeno na vrh

ipa;
qb Jedinino granino optereenje ipa na bazi;
Ab Povrina poprenog presjeka ipa;
As Ukupna povrina ipa ugraenog ispod povrine terena;
fs Jedinino trenje po omotau;

5.2 Mehanizam uvoenja sila i prenoenja optereenja

sa ipa na tlo

Vidjeti sliku 15 (b) gdje je ip optereen do loma postupnim

poveavanjem optereenja na vrhu. Ako se slijeganje vrha ipa mjeri u
svakoj fazi optereenja nakon ravnotenog stanja, uslov je postignut, a I
kriva optereenje-slijeganje se moe dobiti, to je prikazano na slici 15(c).
Ako je ip instrumentalizovan, raspodjela optereenja uz ip se moe
odrediti za razliite faze optereenja to je prikazano na slici 9 pod (b).
Kada optereenje Q1 djeluje na glavu ipa, aksijalno optereenje, na
povrini terena je takoe Q1,ali na dubini A1 (Slika 9(b) ) aksijalno
optereenje je nula. Ukupno optereenje Q1 se prostire kao trenje unutar
duine ipa L1.
Donji dio A1B ipa, nee biti pod uticajem ovog
optereenja.
Ako se optereenje na vrhu povea na Q2, aksijalno optereenje na
dnu ipa je samo nula. Ukupno optereenje Q2 se prostire kao trenje du
cijele duine ipa L. Optereenje trenjem krive raspodjele uz osovinu ipa
moe biti kao to je prikazano na slici. A ko je optereenje postavljeno na
ip vee od Q2, dio tog tereta se prenosi na tlo takastim baznim
29

Zavrni rad
optereenjem, a ostatak jse prenosi na tlo u okolini ipa. Uz poveanje
optereenja Q na vrhu, i trenje i koncentrisana optereenja nastavljaju sa
poveanjem. Optereenje trenjem dostie krajnju vrijednost Qf, na
odreenoj vijednosti optereenja, recimo QM, na vrhu, i dalje dodati
prirast optereenja QM nee poveavati vrijednost Qf. Meutim,
optereenje Q se I dalje poveava dok ne dodje do loma tla. Ustanovio je
Van Wheele (1957), da se takasto optereenje poveava linearno sa
elastinim irenjem tla na bazi. Relativne razmjere optereenja koje nose
trenjem po omotau i otporom baze zavise od vrstoe i elastinosti tla.
Generalno, vertikalno pomjeranje ipova, koje je potrebno da se mobilie
puna otpornost vrha je puno vee od mobilizacije trenja po omotau.
Iskustvo pokazuje da u buenim cast in situ ipovima puno
optereenje trenjem je normalno mobilisano za slijeganje jednako od 0.5
do 1 posto od prenika ipa I punog baznog optereenja Qb 10 do 20
posto prenika. Ali, ako se kriterijum graninog optereenja (optereenja
pri lomu) primjenjuje na ipove velikih prenika u glini, slijeganje radnim
optereenjem (uz factor sigurnosti 2 na graninom optereenju) moe biti
pretjerano.
Tipian optereenje slijeganje odnos optereenja trenjem i baznog
optereenja prikazan je na slici 15(d) za veliki prenik buenih i cast in
situ ipova u glini. Moe se vidjeti sa slike da je puni osovinski otpor
mobilizan u slijeganje od samo 15 mm dok je puni bazni otpor, i granini
otpor svih ipova mobilisan u slijeganje od 120 mm. Osovinsko
optereenje na slijeganje od 15 mm je samo 1000 kN to je oko 25%
osnovnog (baznog) otpora. Ako se radon optereenje od 2000 kN u
slijeganju od 15 mm koristi za dizajn (projektovanje), na ovom random
optereenju, puni osovinski otpor e biti mobilisan, dok samo 50%
osnovnog otpora e biti mobilisano. To znai da ako su ipovi projektovani
da nose radno optereenje u visini od 1/3 do 1/2 kritinog opterenja,
postoji vjerovatnoa da osovinski otpor bude u potpunosti mobilisan na
random optereenju, to ima vaan uticaj na projektovanje.

30

Zavrni rad

Slika 15: Vrste lomova ipa; od a) do e) pokazuju kako vrstoa tla

odreuje vrstu loma. a) izvijanje u veoma slaboj okolini tla b) lom na
smicanje na veim dubinama tla c) tlo jedinstvene vrstoe d)niska
vrstoa tla oko omotaa, dominantno trenje omotaa e) trenje omotaa
pod silom zatezanja (Kezdi, 1975)

Definicija kritinog optereenja Kritino optereenje moe da se

definie kao ono to izaziva slijeganje u visini od 10% od prenika ipa ili
irine (po prijedlogu Terzaghi-ja), koji je iroko prihvaen od strane
inenjera. Meutim ako se ovaj kriterijum primjenjuje na ipove velikog
prenika u glini I sa nominalnim faktorom sigurnosti od 2, onda slijeganje
pod radnim optereenjem moe biti pretjerano.

Faktor sigurnosti U skoro svim sluajevima gdje ipovi djeluju kao

strukturalni temelji, dozvoljeno optereenje se rukovodi iskljuivo iz
razmatranja tolerisanog slijeganja pod radnim optereenjem.

Radno optereenje za sve tipove ipova u svim tipovima tla, moe se uzeti
kao jednak zbiru osnovnog (baznog) otpora i osovinskog trenja
podjeljenog sa odgovarajuim faktorom sigurnosti. Obino se koristi faktor
sigurnosti 2.5. Pa se moe napisati:

Qa=

Qb+Qf
2.5

(2)
31

Zavrni rad

U sluaju gdje su vrijednosti Qb i Qf nezavisno dobijena, dozvoljena

optereenja mogu se napisati kao:

Qa=

Qb Qf
+
3 1.5

(3)

Dozvoljeno je uzeti faktor sigurnosti jednak 1.5 za trenje po omotau

jer maksimalna vrijednost trenja po omotau na ipu se javlja na slijeganje
od samo 3-8 mm (relativno nezavisno od prenia osovine I ugraene
duine ali moe da zavisi od parametara tla), dok bazni (osnovni) otpor
zahtjeva vee slijeganje za potpunu mobilizaciju.
Najmanje dozvoljeno optereenje dato gore navedenim jednainama
uzima se kao projektovano radno optereenje.

5.3 Slijeganje pojedinanog ipa

Slijeganje ipa je rezultat deformacija tla i ipa i nastaje zbog:

slijeganje tla ispod baze ipa prouzrokovano dijelom sile koju ip
prenosi preko
obima ipa na tlo ( so)
slijeganje tla ispod vrha ipa,radi poveanih napona, koje ip prenosi
preko svoje baze na tlo (sv)
elastinih deformacija ipa, ime nastaje njegovo skraenje (s )
Ukupno slijeganje glave ipa (s) moe se napisati izraziti optim izrazom
kao:

s= so+ sv+ s

(4)

32

Zavrni rad

5.4 Nosivost i slijeganje grupe ipova

U mnogim sluajevima, a posebno ispod temelja sa veim
optereenjem,redovno se izvode grupe ipova u razliitim vrstama
tla,ispod temeljnih traka ili pojedinanih temelja sa razliitim
mogunostima njihovog grupisanja.
Uopteno je nosivost veeg broja ipova u grupi manja od zbira nosivosti
iz grupe kao pojedinanih ipova.Ukoliko je grupa ipova rasporeena na
manjem restojanju,tada se nosivost ipova u grupi znatno smanjuje prema
nosivosti koja bi se dobila prema nosivosti koja bi se dobila za pojedinane
ipove.Samo ako su ipovi oslonjeni na vrstom nestiljivom sloju
slijeganje grupe ipova jednako je pojedinanom slijeganju ipa za isto
optereenje.

5.5 Ponaanje grupe ipova

Ponaanje i determinisanje granine nosivosti grupe ipova je izuzetno
komplikovano i jo uvijek nedvoljno istraeno.Ukupna sila koju grupa
ipova prenosi na tlo moe biti moe,u odreenim sluajevima biti jednaka
proizvodu broja pojedinanih ipova i sile jednog ipa,ali je ta sila redovno
manja.
Kada su ipovi zabijeni u grupi blizu jedan drugom,intezitet i raspodjela
napona se mijenja i drugaija je nego kao kod pojedinanih ipova.Polja
napona ipova u grupi se preklapaju i superponiraju,ime se redukuje
njihova granina nosivost i manja je od sume pojedinanih ipova (Slika
16. a)

33

Zavrni rad
Slika 16. Raspodjela napona oko ipova, u ravni i ispod baze ipova
Intenzitet i polje napona ispod jednog ipa manji su nego ispod cijele
grupe ,u kojoj dolazi do ovih poklapanja i sumiranja pojedinanih u
zajednike linije raspodjele napona (Sl. 16 b i c).
Zbog ovog e se, uz jednako optereenje svakog ipa,vie slijegati cijela
grupa ipova nego to bi se slijegao jedan ip.
Promjena napona ispod pojedinanog ipa odigrava se u relativno
ogranienom poluprostoru tla oko i/ili ispod ipa,pa se i slijeganje prostire
u uem podruju,to svakako zavisi od karakteristika tla (Sl. 17 a).
Kod ipova u grupi raspodjela napona prostire se na vei poluprostor i
obino dolazi do superpozicije napona po dubini ,tako da se i slieganje
odvija na znatno veem podruju (Sl. 17 b).
Iz ovog slijedi da nosivost grupe ipova moe biti znatno manja od sume
nosivosti pojedinanih ipova,pod istim optereenjem to zavisi od
karakteristika tla.
U stiljivoj glini grupe ipova mogu imati povoljne i nepovoljne uticaje na
raspodjelu napona u tlu i slijeganje.U ovakvim uslovima,kratki ipovi su
loije rjeenje nego ono bez njih.Grupa kratkih ipova pokazuje vee
slijeganje nego plitko temeljenje za vrijeme rekonsolidacije tla.
Problemi stabilnosti grupe ipova su u:
sposobnosti tla oko ipova i ispod bloka grupe ipova da se odupru
ukupnom optereenju konstrukcije
efektu konsolidacije tla za posmatranu dubinu ispod grupe ipova
Ovo je zbog toga to je kod pojedinanog ipa zona djelovanja tla izazvana
metodom ugradnje ipa vrlo mala,u odnosu na vrlo veliku masu tla koja
utie na prenos vertikalnog optereenjana tlo putem ipova u grupi.

34

Zavrni rad

Slika 17. Promjena vertikalnih napona ispod ipova

5.6 Nosivost grupe ipova

Ukupna sila grupe ipova (Qg) moe biti jednaka proizvodu broja ipova
(m.n) ali je obino manja.Da bi ukupni dio sile na obimu grupe ipova bio
jednak zbiru otpora sila na obimu svih ipova,mora biti zadovoljen uslov:

2(B+L)D=m*n*A0 (5)

B i L-irina odnosno duina grupe ipova

D-dubina ipoova
m i n-broje ipova u svakom redu i broj redova u grupi ipova

A0-povrina obima jednog ipa u noseem sloju

Ukupna povrina obima grupe ipova (gA0) rasporeenih na rastojanjim (l) :

A0=2(m+n 2)*l*D

(6)

Ukupna sila koju grupa ipova moe prenijeti po svom obimu moe e biti:

Qg= gA0 f

(7)

a ukupna sila koju pojedniani ipovi prenika d prenose otporom na

obimu ipa iznosi:

Q=m*n*d**D*f

(8)
35

Zavrni rad

Slika 18. Osnova grupe ipova

Sila koju moe preuzeti grupa ipova dobija se mnoenjem sile po
obodu,dobijene za pojedinaan ip,koeficijentom smanjenja () koji se
dobije iz izraza:
Qg
= Q

(9)

Za sluaj da je =1 ,dobija se minimalni razmak izmeu ipoma l

min

mnd

min= 2( m+ n 2)

(10)

Ukupna sila koja djeluje na tlo u bazi grupe ipova (Qg) moe se odrediti :
1
Qu=Q+WP+WT+2(BT+LT)*D*fs* Fs

(11)

WP-teina temeljne ploe

Wt-teina zapremine tla i ipova ispod temelja ;do baze grupe ipova
fs-otpor na obimu grupe ipova
Fs-koeficijent sigurnosti za trenje na obimu ipova koji se bira izmeu 1,1 i
1,5

36

Zavrni rad

5.7 PONAANJE VERTIKALNIH IPOVA OPTEREENIH

HORIZONTALNOM SILOM (BONIM OPTEREENJEM)
Temelji na vertikalnim ipovima esto treba da preuzmu,pored vertikalnog
stalnog optereenja i horizontalna optereenja od vjetra,pritiska vode ili
tla,seizmikih sila,ili drugih horizontalnih optereenja koja povremeno
djeluju na konstrukciju.Kada je horizontalna komponenta optereenja
ipova mala u odnosu na vertikalna optereenja,mogue je nju preuzeti
vertikalnim ipovima.
Uslovi koji generalno moraju biti zadovoljeni pri dimenzionisanju ipova su
sljedei:
1. Vertikalno slijeganje ili horizontalno pomeranje ne smije prekoraiti
prihvatljive maksimalne veliine
2. Ne smije doi do loma ipa ili tla oko ipa
Uoptena rjeenja za bono optereenje vertikalne ipove dali su Matlock i
Reese (1960).
Efekat vertikalnog optereenja pored bonog optereenja procjenio je
Davisson (1960) u izrazima bezdimenzionalnih parametara.
Broms (1964 a, 1964 b) i Poulos i Davis (1980) dali su razliite pristupe
rjeavanja problema bono optereenih ipova.
Broms-ov metod je genijalan i prvenstveno je baziran na koritenju
limitiranih vrijednosti otpornosti tla.
Poulos i Davis-ov metod se oslanja na teoriju elastinosti.
Metod konanih razlika rjeavanja diferencijalnih jednaina bono
optereenjih ipova je mnogo koriten gdje su raspoloive kompjuterske
mogunosti.
Reese (1974) i Matlock (1970) razvili su koncept (p-y) krivih za rjeavanje
problema bono optereenih ipova. Ovaj metod je mnogo popularan u
USA i nekim drugim zemljama. Meutim, znatno je manje, u poreenju sa
vertikalnim ipovima, radova u analizi ipova pod nagibom. Ovim
problemom su se bavili Murthy i Rao (1995).

WINKLER-ova HIPOTEZA
Diferencijalna jednaina

Bono optereeni ipovi se mogu tretirati kao grede na elastinoj podlozi.

Moraju biti zadovoljena dva uslova za racionalno rjeenje problema:
37

Zavrni rad
1. Svi elementi strukture (sistema) moraju biti u ravnotei
2. Kompatibilnost se mora odravati (postojati) izmeu konstrukcije,
temelja i tla.

Standardne diferencijalne jednaine za nagib, moment, smicanje i

reakciju tla za gredu na elastinoj podlozi, jednako su primjenjive za bono
optereene ipove.

Slika 19. Bono optereen ip

Deformacija (pomjeranje) take na elastinoj liniji (krivoj) ipa dato je sa:

y, x- osa je du ose ipa, i deformacija (pomjeranje) je mjerena normalno
na osu ipa. Zavisnost izmeu: y, nagiba, momenta, smicanja i reakcije tla
u bilo kojoj taki deformacione linije ipa moe se napisati:
-deformacija (ugib) ipa: y
dy
-nagib
deformacione
linije
ipa:
s= dx
..(1)
-momenat

savijanja

ipa

d2 y
M=EI d x 2

..(2)
-sila

smicanja

(V):

d3 y
V=EI d x 3

.(3)

38

Zavrni rad

-reakcija

tla

q=EI

d4 y
d x4

...(4)
EI-krutost na savijanje materijala ipa
E- modul elastinosti materijala ipa
I-momenat inercije poprenog presjeka ipa
Reakcija u u bilo kojoj taki na distanci x moe biti izraena kao
q=- Es

y.. (5)

gdje je
Es- modul elastinosti tla.
Diferencijalnu jednainu ipa onda moemo zapisati kao:
d4 y
EI d x 4
+ Es y =0 . (6)
Jednaina (6) predstavlja diferencijalnu jednainu za elastinu krivu bez
aksijlanog naprezanja.
Klju rjeenja problema bono optereenih ipova lei u odreivanju
modula reakcije posteljice (modul tla) uvaavajui dubinu du ipa.
q
Es= - y (7)
Kako se Pt optereenje pri vrhu ipa, poveavaju se deformacije y, slijedi
da se i odgovarajua reakcija tla q poveava.

Slika 20. Karakteristian oblik q-y krive

Zavisnost q-y za bilo koju dubinu x moe bii utvrena (uspostavljena).
Moe se vidjeti da je kriva jako nelinearna, mijenjajui se od poetnog
39

Zavrni rad
tangentnog modula Esi, do sekantnog modula Es, pri graninom
optereenju. Es nije konstantna vrijednost mijenja se sa dubinom.
Mnogo je faktora koji utiu na veliinu Es, kao:
- irina (prenik) ipa (d)
- krutost na savijanje (EI)
- intenzitet optereenja (Pt)
- svojstva tla
Varijacija (promjena) Es sa dubinom, pri bilo kom pojedinanom nivou
optereenja se moe napisati kao:
n
Es= nh x . (8)

Gdje je:
nh - koeficijent promjene modula tla (Es)
n zavisi od tipa tla i nagiba ipa

6. METODE ODREIVANJA GRANINE NOSIVOSTI

JEDNOG VERTIKALNOG IPA
Granina nosivost, Qu, jednog vertikalnog ipa moe se utvrditi bilo
kojom od sljedeih metoda:

Koritenjem statikih jednaina nosivosti;

Koritenjem SPT i CPT vrijednosti;
Po testovima optereenja na terenu;
Dinamikom metodom;

Odreivanje granine take nosivosti qb, dubokog temelja na

osnovu teorije je veoma sloeno, jer postoje mnogi faktori u teoriji koji su
neobjanjivi. Teorija pretpostavlja da je tlo homogeno i izotropno to
obino nije sluaj.
Sve teorijske jednaine dobijaju se na osnovu uslova ravnih
deformacija. Stiljivost tla dodatno komplikuje problem. Iskustvo i
predrasude su stoga veoma bitne u primjeni bilo koje teorije za
odreivanje problema.
40

Zavrni rad
Optereenje po omotau Qf, zavisi od prirode povrine ipa, metode ugradnje
ipa I tipa tla. Tano odreivanje Qf je teak posao ak i ako je tlo homogeno
cijelom duinom ipa. Problem postaje sve komplikovaniji ako ip prolazi kroz tlo
razliitih karakteristika.

6.1 OPTA TEORIJA ZA GRANINU NOSIVOST

Prema Vesiu (1967), samo probijanje loma javlja se u dubokim temeljima,
bez obzira na gustinu tla, sve dok je odnos duina debljina L/d vei od 4, gdje je
L-duina a d-prenik (irina ipa). Vrste loma povrine, preuzete od razliitih
istraivaa prikazane su na Slici 21 za opte smicanje u stanju loma. Detaljna
eksperimentalna Vesieva istraivanja ukazuju na to da se lom povrine ne
manifestuje na osovinu kao na slici pod b). Totalno kritino optereenje

Qu
,

moe biti napisano kao:

Qu
= Qu + Wp = Qb + Qf + Wp (12)

Gdje je:
Qu Kritino optereenje primjenjeno na ip;
Qb Bazni otpor;
Qf Osovinski otpor;
Wp Teina ipa;

41

Zavrni rad

Slika 21: Oblici loma povrine na vrhu ipa prema : a) Terzaghi b)

Meyerhof c)Vesi

Generalno, jednaina za bazni otpor se moe napisati kao:

'
Qb=cNc + q 0 Nq+

1
2 dNAb

(13)

Gdje je:
d

irina ili prenik baze;

q

'
0

Efektivno optereenje pritiskom na nivou baze ipa;

Ab Povrina baze ipa;

c Kohezija tla;
Efektivna jedinina teina tla;
Nc, Nq, N Faktori nosivosti koji u obzir uzimaju faktore oblika;

Nekohezivna tla Za nekohezivna tla, c = 0, a termin

beznaajan u poreenju sa

1
2 dN postaje

q'0 Nq za duboko temeljenje. Stoga se gore

navedena jednaina svodi na :

42

Zavrni rad

'
Qb= q 0 NqAb = qb Ab

(14)

Zatim moemo pisati

'

Qb
= Qu + Wp = q 0 NqAb + Wp+Qf

(15)

Dalje,
'
'
Qu + Wp - q0 Ab = q 0 NqAb + Wp - q 0 Ab + Qf

(16)

Ova jednaina se zatim moe pisati kao:

'

Qu = q 0 NqAb + Qf

(17)

Ili
'
'

Qu = q 0 NqAb + As qo + Ks

tan

Gdje je:
As Povrina ugraene duine ipa;
'
qo Prosjeno efektivno optereenje pritiskom preko ugraene dubine
ipa;

Ks
Koeficijent prosjenog bonog pritiska tla;

Ugao trenja zida;

Kohezivna tla Za kohezivna tla, poput zasienih (normalno

konsolidovanih) glina imamo: =0, Nq=1 i N=0, pa je granino bazno
optereenje:
'

Qb
=(cbNc + q 0 )Ab (18)

Neto granino bazno optereenje je:

Qb
q'
- 0

Ab) = Qb = cbNc Ab

(19)

Dakle,
43

Zavrni rad

Qu = cbNc Ab + Qf

(20)

Ili

Qu = cbNc Ab + As cu
Gdje je:
Faktor adhezije;
cu
Prosjeno nedrenirano smicanje od gline du osovine;
cb Nedrenirano smicanje od gline na nivou baze;
Nc Faktor nosivosti;

6.2 GRANINA NOSIVOST U NEKOHEZIVNOM TLU

Uticaj ugradnje ipa na vrijednosti ugla trenja
Kada je ip ugraen u rastresiti pijesak, njegova gustina se
poveava (Meyerhof, 1959) i horizontalno zatezanje kompaktne zone ima
irinu od oko 6 do 8 puta prenika ipa. Meutim, u gustom pijesku,
ugradnja ipova smanjuje relativnu gustinu zbog dilatacije i rastresitosti
pijeska du osovine irine od oko 5 puta prenika ipa (Kerisel, 1961).
Na osnovu rezultata testa koji su sprovedni, Kishida (1967) je
predloio da ugao unutranjeg trenja opada linearno sa maksimalnom
vrijednou 2 na vrh ipa do nie vrijednosti 1 , na rastojanju od 3.5d
od vrha, gdje je d renik ipa, 1 je ugao trenja prije ugradnje ipa dok je
2 ugao trenja nakon ugradnje kao to je prikazano na slici. Na osnovu
terenskih podataka odnos 1 i 2 se moe napisati kao:

2=

1+40
2

(21)

44

Zavrni rad

Slika 22: Efekat ugradnje ipa na

Ugao 1= 2=40 znai da nema promjene relativne gustine zbog
ugradnje ipa. Vrijednosti 1 su dobijene iz insitu penetracijskih testova
(bez korekcije usljed preoptereenja pritiskom, ali sa korekcijama za
terenski postupak) pomou odnosa utvrenih izmeu i CPT ili SPT
vijednosti. Kishida (1967) je predloio sljedei odnos izmeu I SPT
vrijednosti Ncor kao:

0=

20 N cor +150 (22)

Meutim, Tomlinson (1986) smatra da nije mudr da se koriste vee

vrijednosti za zbog ugradnje ipova. Njegov argument je da pijesak ne
moe da se zbije, kao na primjer kada su ipovi ugraeni u rastresite
pijeskove, tlo prua nizak otpor i malo zbijanje. On predlae da vrijednosti
koritene za projektovanje trebalo bi prestaviti insitu uslovima koji su
postojali prije ugradnje ipa.
to se tie buenih i cast - in situ ipova, tlo postaje rastresito
tokom ugradnje. Tomlinson (1986) ukazuje na to da bi vrijednost za
izraunavanje kako baze tako i otpora po omotau predstavljale rastresito
stanje. Meutim, Poulos i dr (1980) predlau da se za buene ipove
vrijednost uzme kao:

= 1-3 (23)
45

Zavrni rad

Gdje je:

1 Ugao unutranjeg trenja prije ugradnje ipa;

Jednu od najstarijih korelacija je rezultata SPT relativne zbijenosti,koja se
mnogo koristilau praksi,dali su Gibbs I Holtz 1957.Na slici 23 je prikazana
modifikovana verzija ovog dijagrama koja se koristi u praksi.

Slika 23. Aproksimativna korelacija izmeu relativne zbijenosti i ugla

smiue vrstoe.

46

Zavrni rad

6.2.1 Bueni i Cast-in-situ ip u nekohezivnom tlu

Bueni ipovi u nekohezivnom tlu formiraju se buenjem buotina.
Buotina sa strane moe biti osigurana oblogama cijevi. Kada se koriste
cijevne obloge, beton se smjeta u izbuene rupe, a postavljena cijev se
polako izvlai. U svim sluajevima uz zidove buotine i dno, moe doi do
rastresitosti zbog buenja, iako je tlo na oetku bil u vrstom ili srednje
vrstom stanju. Tomlinson preporuuje da se vrijednost parametara u
jednaini (text 15.9) moraju biti izraunate sa pretpostavkom da e
vrijednost zastupiti uslov rastresitosti.
Meutim kada su bueni ipovi postavljeni rotacionim buenjem,
pod bentonit rastvorom za stabilizaciju zida buotine, moe se
pretpostaviti da e vrijednost , koritene za izraunavanje trtenja po
omotau I baznog otpora, nesmetano odgovarati uslovima tla. (Tomlinson,
1986).

Pretpostavka rastresitih uslova za izraunavanje trenja po omotau i

bazog otpora znai da e granina nosivost buenog ipa u nekohezivnom
tlu biti znatno nia od zabijenih ipova u istim uslovima tla. Po De Beer-u
(1965) bazni otpor qb buenog i Cast- in- situ ipa je otprilike jedna treina
koju ima zabijeni ip. Moe se zapisati kao:

qb(bueni ip) = 1/3qb (zabijeni ip)

Parametar trenja se moe izraunati uz pretpostavku da je

vrijednost jednaka 28 to predstavlja rastresito stanje tla.

47

Zavrni rad

6.3 MEYERHOF-ove METODE ODREIVANJA Qb ZA IPOVE U

PIJESKU

Meyerhof (1976) uzima uzima odnos kritine dubine (Lc/d) za

procjenu vrijednosti Qb. Slika prikazuje varijacije Lc/d za oba faktora
nosivosti Nc i Nq kao funkciju od .

Slika 24: Faktori nosivosti i odnosi kritine dubine za pobijene ipove

Prema Meyerhof-u faktori nosivosti rastu sa Lb/d I maksimalnu

vrijednost dostiu na vrijednosti Lb/d jednaku oko 0.5 (Lc/d), gdje je Lb

48

Zavrni rad
stvarna debljina nosivog sloja. Za primjer, u homogenom tlu Lb je jednako
L, stvarnoj ugraenoj duini ipa.
Meyerhof propisuje graninu vrijednost za qb, na osnovu saznanja o
statikom penetracionom otporu konusa. Izraz za graninu vrijednost, qbl
je :

Za obini pijesak:
qbl=50Nq tg kN/m2

(24)

qbl=25Nq tg kN/m2

(25)

Za rastresiti pijesak:

Gdje je ugao otpora smicanja nosivog sloja. Ograniavajui qbl

vrijednosti date jednainama, ostaje praktino nezavisna od gravitacijskog
pritiska I podzemnih uslova izvan kritine dubine.

Jednaina za bazni otpor u pijesku se sada moe izraziti kao:

Qb =

q'0 NqAb qblAb

(26)

Gdje je:

q'0

Efektivni gravitacijski pritisak, Nq factor nosivosti;

Ova jednaina se primjenjuje samo za pobijene ipove u pijesku.

49

Zavrni rad

Mayerhof-ova jednaina za buene ipove u pijesku:

Koherentna tla:

N= (c*Nc+Ko**D*Nq+0,5**B*N )*Ab+
(a+*D/2*Ko*tg)*Ao
(27)

Nekoherentna tla:

N= (Ko**D*Nq+0,5**B*N

*Ab+ (*D/2*Ko*tg)*Ao

(28)

Adhezija postoji u koherentnom tlu i moe se zamjeniti u noseim

slojevima odgovarajuom kohezijom a=c .U nekoherentnom tlu a=0
Za ip krunog presjeka usvaja se r=b.
Ab=*r2
Ao=2**r*D
Za vei odnos D/B,clan 0,5**B*N se zanemaruje .
Prilikom prorauna,koristi se factor sigurnosti koji se usvaja u granicama
Fs=2,5-4,0.

Gline (=0)
Bazi otpor Qb, u zasienim glinama moe se izraziti kao:

50

Zavrni rad
Qb = NccuAb = 9cuAb

(29)

Gdje je:
Nc = 9;
cu Nedrenirano smicanje tla na nivou baze ipa;

6.4 NOSIVOST IPOVA U GRANULARNOM TLU

BAZIRANA NA SPT VRIJEDNOSTIMA

Meyerhof (1956) predlae sljedee izraze za pojedinane ipove u

granularnom tlu na osnovu SPT vrijednosti.

Za utiskujue ipove:

Qu = Qb + Qf = 40Ncor(L/d)Ab + 2 N cor As (30)

Za H-ipove:

Qu = 40Ncor(L/d)Ab + N cor As

(31)

Gdje je:

qb = 40Ncor(L/d)

400

Ncor

Za buene ipove:

51

Zavrni rad
Qu = 133NcorAb + 0.67

Ncor A
s

(32)

Gdje je:

Qu Totalno granino optereenje;

Ncor Prosjena korigovana SPT vrijednost ispod vrha ipa;
Ncor

Korigovana SPT vrijednost du osovine ipa;

Ab

Povrina baze ipa u m2;

As

Povrina osovine ipa u m2;

Minimalni faktor sigurnosti koji se preporuuje je 4. Dozvoljeno

optereenje Qa je:

Qu
Qa= 4 . (33)

7. METODE ISPITIVANJA IPOVA

Probno optereenje ipa moe se provesti na etiri naina i to:
optereenje se poveava kontinualno uz konstantnu veleiinu prodiranja
slijeganja ( CRP-Constant rate of penetration )
optereenje inkrementima
Maintained Load)

sile zadrano do konsolidacije (ML-

kombinovani test CRP i ML metode

optereenje jednakim inkrementima sile u vremenenskim razmacima od
60 minuta

Test sa konstantnim prodiranjem ipa ( CRP test )

52

Zavrni rad

CRP ispitivanje provodi se biranjem optereenja koje daje

konstantno prodiranje ipa u tlo,to se zadrava sve do konanog
sloma tla.Slom se definie kada ip nastavlja propadanje bez
poveanja optetereenja,ili kad se stvara optereenje kad se stvara
penetracija od 1/10 prenka baze ipa.
Brzina slijeganja se uzima oko (0,5-0,8) mm/min (Nonveiller
1981.,odnosno prema Britanskom standardu 0,75 mm/min za
glinovito i 1,5 mm/min za graduirano tlo.
CRP test se koristi kada se eli brzo dobiti rezultat i praktian je kod
preliminarnih ispitivanja i naunih istraivanja.Nije pogodan za tla kojim se
ne dobije elastino slijeganje ( ukupno manje stalno slijeganje) pod radnim
optereenjem.

Ispitivanje
sa
inkrementima
konsolidacije ( ML test)

optereenja

zadranim

do

ML ispitivanje se izvodi sa optereenjima Q u inkrementima Q

jednake ili razliite veliine.Dijelovi optereenja nanose se brzo i
zadravaju se dok slijeganje postigne minimalnu veliinu (s=0,025-0,05
mm/dan).Za ovo ispitivanje potrebno je due vrijeme,naroito ako se
ipovi ispituju u malo propusnom tlu.U glinovitom tlu,ovaj nain ispitivanja
moe da traje due od 60 dana.

53

Zavrni rad

Slika 25. Tipian rezultat ML probnog optereenja ipa : (a) dijagram

optereenje slijeganje, (b) dijagram vrijeme/slijeganje t/s (Tomlinson i
Boorman 1995) , (c) zavisnost optereenje/slijeganje/vrijeme Q/s/t
(Nonveiller 1981.)

Ukoliko je probni ip opremljen instrumentima kao to je prikazano na slici

22, mogue je silu podijeliti na dio koji ip nosi po svome obimu (Q0) in a
dio (Qv),koji se prenosi preko baze ipa.Kada se provodi ovakav postupak
u tlu manje propusnosti,obavlja se potpuna konsolidacija pornog pritiska
,te se dobija rezultat sila i deformacija za drenirani slom tla.

Kombinovani CRP i ML test

54

Zavrni rad
CRP i ML ispitivanja esto se kombinuju prilikom odreivanja nosivosti
ipova.Prvo se za odabranu silu Q optereuje ip inkrementima sile,koje se
postepeno poveavaju nakon svake parcijalne konsolidacije
slijeganja,odnosno prodiranja ipa.
U narednoj fazi dostignuto optereenje se poveava uz konstantnu
brzinu slijeganja sve do sloma.

Slika 26. Kombinovani CRP i ML test

Na slici 23 dat je dijagram ovog kombinovanog ispitivanja,do konane faze
optereenja,koje izaziva slom tla oko ipa,koji je prije toga bio optereivan
inkrementima sile do konsolidacije.
Probno optereenje sa jednakim dijelovima sile u trajanju od 60
min
esto se iz dijagrama zavisnosti optereenja (Q) i slijeganja (s) ne
moe dovoljno tano definisati sile sloma (Qf).Zato postoje u literature
prijedlozi da se odabere increment sile priblino 1/8 Qf,te da svaka od njih
djeluje jedan sat i registruje krivulje po kojima se ip slijee sa vremenom
(Stoll 1961.).Rezultati se obino prikazuju sa 3 vrste dijagrama iz kojih se
moe odrediti sila sloma(slika 24).

55

Zavrni rad
Slika 27. Dijagram slijeganja (s)
Prvim dijagramom se prikazuje tok slijeganja za svaki increment
optereenja u vremenu od 60 min (slika 24. a) a drugim odnos izmeu
ukupne sile Q i ukupnog slijeganja s60 (Slika 24 . b).
Iz treeg dijagrama vidljiv je odnos izmeu sile Q u prirastu za svako
optereenje i slijeganja nastala u vremenu 30 i 60 min (Slika 24. c).
Take za svaki prirast optereenja nalaze se na 2 pravca razliitog
nagiba.U presjecitu ova dva pravca nalazi se kritino optereenje (Qf) pri
kom nastupa plastini slom tla ispod baze ipa.
U vedskoj se koristi metoda konstantne brzine prodiranja od 0,5 mm/min
(CRP).ipovi koji nose na bazi izlau se najmanje trostrukom
projektovanom optereenju.ipovi koji nose po obimu (glinovito tlo)
optereuju se najmanje do sile pri kojoj nastaje slijeganje od 20 mm,a u
nekoherentnom tlu silom koja izaziva deformaciju preko 60 mm.
U Norvekoj se primjenjuje CRP metoda sa optereenjem koje izaziva
konstantnu brzinu prodiranja ipa od 1 mm/min.

8 .METODE TERENSKIH ISTRAIVANJA

Konvencionalno geotehniko istraivanje obino ine sljedee vrste
terenskih radova:

Izvoenje sondanih jama sa uzimanjem uzoraka (uglavnom

za lake graevinske radove,plie kanale,saobraajnice i
pozajmita)

Sondano buenje sa uzimanjem uzoraka (najee za veinu

graevinskih objekata)

Standardni penetracioni opiti (SPT) u buotinama,(skoro uvijek

kad se bui naroito za potrebe temeljenja)

Statiko penetraciono sondiranje (CPT) u kombinaciji sa

buotinama

Izvoenje bunara i/ili galerija (izuzetno rijetko)

Geofizika ispitivanja ( ne esto)

56

Zavrni rad
Vrsta i obim primjenjenih istraivanja zavisi od vrste i dimenzija budueg
objekta i osobenosti terena na kojem se njegovo graenje predvia.Zbog
obimnosti,u ovom radu e biti opisan samo SPT test,koji se koristio
prilikom terenskih istraivanja tla datog objekta.

8.1 Standardni penetracioni test (SPT)

Standardni penetracioni test se izvodi u buotini,pri emu se na niz

buaih ipki (koje za dubine do oko 15m imaju teinu 6 kg/m,a za vee
dubine oko 8 kg/m),umjesto alata za buenje uvrsti standardna
penetraciona kaika prikazana na slici 27.

Slika 28. Cilindar za standardni penetracioni test

Konstrukcija standardne penetracione kaike je slina debelozidnom

cilindru,ali sa znatno nepovoljnijim odnosom povrina,jer je Ar oko 100%,
tako da uzet uzorak nije visokog kvaliteta I ne moe se smatrati
neporemeenim. Spoljni prenik kaike je 51 mm,unutranji 35 mm, a
ukupna duina 68,6 cm. Prema izvornom standard,test se se sastoji u
broju udaranja maljem od 622,3 N, odnosno 63,5 kg, koji slobodno pada sa
visine od 76,2 cm,priblino 76 cm, i koji postie prodiranje od oko 30 cm.
Obino se broj udara,za koji je meunarodna oznaka N,registruje za
napredovanje od tri (3) sukcesivna prodiranja u intervalim od po 15 cm.
Za prvih 15 cm prodiranja izbrojani udarci mogu biti manji ili vei od
prosjeka zbog eventualnih poremeaja dna buotine,tako da je konaan
rezultat N zbir brojanja u drugom I treem intervalu pri ukupnopm
prodiranju od 30 cm.
U ljunkovitom tlu se no na vrhu zamjenjuje masivnim konusom,sa kojim
se dobijaju sline,a ponekad I neto vee vrijednosti za N.

57

Zavrni rad
Nakon pobijanja,uz brojanje udara,kaika se izvlai na povrinu,odvrnu se
no i glava,a u centralnom dijelu kaike koji se moe otvoriti ,jer se sastoji
od dvodjelnog cilindra,dobija se reprezentativan poremeen uzorak.
Standardno se primjenjuje meusobno rastojanje opita po dubini od 1,5 m
a maksimalni interval ne treba da bude vei od 3,0 m. Pri izvoenju opita
treba obezbjediti rezervoar vode za buenje u pijesku u kojem postoji
podzemna voda,kako bi nivo u buotini bio znatno iznad nivoa podzemne
vode u tlu da bi se sprijeilo unoenje pijeska u buotinu pri izvlaenju
alata za buenje I izvoenje opita u potpuno poremeenom tlu.
Ukoliko je nivo vode nepoznat,buotina se puni vodom do vrha
kolone.Nakon izvoenja opita,uzorak tla iz penetracione kaike koristi se
za identifikaciona ispitivanja.
Konani rezultat SPT opita sadri broj udara za svaki od 3 intervala
pobijanja od po 15 cm,dubinu sa koje je opit zapoet,informaciju o nivou
podzemne vode u terenu i u buotini i opis uzorka tla uzetog iz kaike
prema jedinstvenoj klasifikaciji.
Za orijentacionu procjenu stanja konzistencije sitnozrnog
tla,odnosno,relativnu zbijenost krupnozrnog tla,prevashodno pijeska,
mogu se koristiti kriterijumi dati na slici 28.

Tabela 1. Konzistentna stanja koherentnog tla i relativna zbijenost pijeska

kod standardnog penetracionog opita.

58

Zavrni rad

II PRAKTINI DIO

59

Zavrni rad

1. Uvod:

U praktinom dijelu zavrnog rada izvren je proraun temeljne

konstrukcije na armirano-betonskim ipovima stambeno-poslovnog
objekta od 50 spratova za geoloke uslove koji odgovaraju prostoru
Libije.
Za ovu analizu (proraun) na raspoaganje su stavljene sljedee
podloge:
1. Kompletan prikaz uticaja konstrukcije
ploe,potrebnih za dimenzionisanje;

na

nivou

temeljne

2. Geotehniki elaborat terena predmetne lokacije;

3. Podloge za novoprojeektovani objekat;

Proraun e biti izvren po metodi Mayerhoof za buene armiranobetonske ipove u pijesku,koja je opisana u teoretskom dijelu
zavrnog rada.
Proraun je proveden za tri karakteristina prenika ipa 600,
900, 1200mm.ipovi su proraunati za duinu od 15m, dok je
1200mm proraunat za duine 15 i 20m.

60

Zavrni rad

2. Tehniki opis
Funkcionalno rjeenje

Na osnovu zadatih parametara, potrebno je projektovati armiranobetonsku konstrukciju poslovne zgrade. Osnovni podaci su: objekat se
nalazi u gradu Tripoli,drava Libija (VII seizmika zona). Teren se nalazi na
koti 0.00 m. Spratnost objekta je: podrum + prizemlje + 49 spratova.
Spratna visina je 3.50 m. Ukupna visina objekta od dna temeljne ploe
(kota -6.5 m) do vrha POS KR (kota +175.0 m) je 181.5 m. Objekat ima
kvadratnu osnovu, 60x60 m. Za vertikalnu komunikaciju slue 16 liftova
velike nosivosti i 4 dvokraka stepenita.

Konstrukcija
Objekat je fundiran na temeljnoj ploi, debljine 150 cm.

Konstruktivni sistem objekta ine AB zidovi, AB stubovi, AB grede i PN

meuspratne tavanice.

61

Zavrni rad
Zidovi su postavljeni u dva ortogonalna pravca oko stepenita i liftova i
ine jezgro AB konstrukcuje.Svi zidovi jedne etae imaju istu debljinu. Ta
debljina je promjenljiva po visini konstrukcije: od podzemne etae-5.sprata
iznosi 80 cm; 6.sprata-13.sprata iznosi 70 cm; 14.sprata-21.sprata iznosi
60 cm;22.sprata-29.sprata iznosi 50 cm; 30.sprata-37.sprata iznosi 40 cm;
38.sprata-45.sprata iznosi 30 cm; 46.sprata-49.sprata iznosi 20 cm.

Stubovi su svrstani u 92 pozicije. Svi stubovi imaju isti, kvadratni

popreni presek, i po visini 12 puta mjenjaju dimenzije poprenog preseka,
najvie zbog racionalnosti s obzirom na to da se po visini smanjuje
optereenje stuba, ali i zbog zadovoljavanja uslova duktilnosti. Iz tih
razloga dimenzije stubova su: od podruma-1.sprata 200/200 cm; 2.5.sprata 190/190 cm; 6.-9.sprata 180/180 cm; 10.-13.sprata 170/170 cm;
14.-17.sprata 155/155 cm; 18.-21.sprata 140/140 cm; 22.-25.sprata
130/130 cm; 26.-29.sprata 120/120 cm; 30.-33.sprata 100/100 cm; 34.37.sprata 90/90 cm; 38.-41.sprata 80/80 cm; 42.-45.sprata 60/60 cm; 46.49.sprata 40/40 cm.

Grede se oslanjaju na stubove, dimenzija 50/110 cm. Sa stubovima ine

ramove, koji, pored AB zidova, prihvataju seizmiku silu.

Meuspratne konstrukcije su montane, sastoje se iz prethodno

napregnutih koruba, koje se oslanjaju na AB grede (raspon L=20 m).
Meuspratne tavanice su svrstane u 51 poziciju (od POS PR do POS KP).
Prednaprezanje se vri pomou dva kabla (po jedan u svakom rebru)
815,2 IMS SPB sistema. Utezanje je sa oba kraja, tip kotve S11/15.
Sila na presi je 1200kN (sumarna P0 = 2 x 1200 = 2400 kN).
Korube naizmenino mjenjaju pravac pruanja po etaama (X, odnosno Y
pravac), ime se smanjuje optereenje na stubove.

Stepenite se sastoji iz dva kraka i podesta, koji zajedno ine poziciju

POS ST. Statiki sistem stepenita je koljenasta prosta greda koja se
oslanja na AB gredu i na AB zid. Debljina ploe podesta i stepenita je 20
cm.
U objektu se nalaze i 16 liftovskih jezgara, ije su unutranje dimenzije
mjenjaju zajedno sa promjenom debljine AB zidova.

62

Zavrni rad

Usvojena marka betona za sve konstruktivne elemente je MB40.

Koriena je armatura RA 400/500.

Optereenje

Stalna i povremena optereenja su usvojena prema vaeim tehnikim

propisima
za optereenje zgrada.

Elementi konstrukcije raunati su na sjledea optereenja:

1
sopstvena teina AB konstrukcija;

stalno optereenje od nekonstruktivnih elemenata (prema JUS

U.C7.123/1988);

korisno optereenje (prema JUS U C7.121/1988. Osnove

projektovanja graevinskih konstrukcija. Korisna optereenja
stambenih i javnih zgrada);

vjetar (prema standardima za optereenje vjetrom): JUS

U.C7.110/1991. -Osnovni principi i osrednjeni aerodinamiki pritisak
vjetra, JUS U.C7.111/1991. -Dinamiki koeficijent i aerodinamiki
pritisak vjetra, JUS U.C7.112/1991. -Optereenje vjetrom zgrada;

seizmiko dejstvo (prema Pravilniku o tehnikim normativima za

izgradnju objekta visokogradnje u seizmikim podrujima);

63

Zavrni rad
teina poda 1.5 kN/m2;

teina pregradnih zidova 2.0 kN/m2;

korisno optereenje: poslovni prostor 2 kN/m2, stepenite 3

kN/m2.

Proraun konstrukcije

Svi prorauni i dimenzionisanja su izvreni prema vaeim propisima

za beton i armirani beton BAB 87 teorija graninih stanja.
Proraun uticaja na elemente konstrukcije je uraen na raunaru
primenom programa `Tower 3D Model Builder 6.0` firme `Radimpex`.
Proraun meuspratne konstrukcije je izvren za uticaj vertikalnog
optereenja.
Meuspratna konstrukcija se sastoji od prednapregnutih koruba, sistema
proste grede.
Za dobijanje dinamikih karakteristika konstrukcije korien je 3D
model ija je krutost takastih oslonaca beskonana. Za takav
64

Zavrni rad
idealizovan model su dobijeni sledei periodi oscilovanja: T1=2.723s,
T2=2.722s, T3=2.624s i odgovarajue frekvencije: f1=0.367 Hz,
f2=0.367 Hz, f3=0.381 Hz. Ovaj idealizovan model je iskorien za
dobijanje horizontalnih pomjeranja konstrukcije. Ovim proraunom su
dobijena pomjeranja vrha konstrukcije od 267.58 mm.

Proraun zidova je izvren za uticaj horizontalnog i vertikalnog

optereenja u istom 3D modelu. Za proraun uticaja od seizmikog
optereenja koriena je metoda ekvivalentnog statikog optereenja.
Objekat je u VIII seizmikoj zoni. Tlo je klasifikovano kao tlo II kategorije.
Prema nameni i znaaju, objekat je raen kao objekat II kategorije.

Grede i stubovi su proraunati za mjerodavnu kombinaciju od

vertikalnih i horizontalnih uticaja, dobijenih u istom modelu kao i za
proraun dinamikih karakteristika konstrukcije.

Proraun temeljne ploe je izvren za uticaj vertikalnog

optereenja, pri emu je za krutost podloge usvojena vrednost 50 000
kN/m3.

Proraun stepenita je izvren za uticaj vertikalnog optereenja.

Rezultati su prikazani odgovarajuim dijagramima.

Tehnologija graenja
Najvei dio konstrukcije se izvodi kao monolitna AB konstrukcija,
livena na licu mjesta. Montane su samo meuspratne tavanice. Izgradnja
poinje zemljanim radovima,buenjem rupa za ugradnju ipova.Buenje se
izvodi u zatitnim kolonama,na dubinama od 15 i 20 m.Po iskopu
materijala,ipovi se armiraju i betoniraju betonom MB 40. Postavljaju se
ankeri za zidove i stubove i armature temeljne ploe. Betoniranje ove
ploe se vri u vie kampada. Zatim se postavlja hidroizolacija po cjeloj
povrini ploe. Hidroizolacija se stavlja i na zidove koji su ispod kote
65

Zavrni rad
terena. Postavlja se oplata za zidove i stubove, kao i armatura, i vri se
njihovo betoniranje. Po dostianju odreene vrstoe betona vri se
betoniranje greda, a zatim postavljanje montane tavanice. Vertikalna
armatura zidova i stubova se vodi kroz dve tavanice, s tim da se 50%
armature nastavlja preklapanjem na svakom spratu.
Pri izvoenju betonskih radova treba potovati odredbe Pravilnika o
tehnikim normativima za beton i armirani beton.
Cement koji se isporuuje mora odgovarati uslovima propisanim po
JUS-u, za ta fabrika isporuuje atest. Uslovi skladitenja, upotrebe i
neophodnih ispitivanja cementa na gradilitu su regulisani propisima.
Agregat za spravljanje betona moe biti drobljeni, rjeni ili
kombinovani. Mora biti frakcionisan u etiri frakcije, ist i to pravilnijih
zrna. Frakcije se moraju uvati i dozirati u boksovima, odvojeno, u
teinskim odnosima. Agregat za spravljanje mora biti u saglasnosti sa JUSom.

Beton se spravlja po dozai dobijenoj od laboratorije koja kontrolie

tanost postupka. Sastavni djelovi betona se doziraju u teinskim
odnosima. Posebnu panju treba posvetiti doziranju vode i cementa, tj. na
zahtjevanu vrijednost vodocementnog faktora. Zabranjeno je dodavanje
vode po zavretku spravljanja betona. Nakon spravljanja, beton se mora
odmah transportovati na gradilite, tako da se onemogui segregacija
sastavnih djelova betona i gubljenje vode iz svjeeg betona. Beton se
mora ugraivati mainskim putem (pervibratorima). Naroitu panju treba
posvetiti njezi izbetoniranih elemenata, da bi se postigao odreen kvalitet
i smanjili negativni uticaji od skupljanja betona.

Armatura se mora isjei i oblikovati tano kako je to predvieno

projektom. Armatura mora biti postavljena tano prema projektu.

Kablovi za prednaprezanje treba da omogue unoenje i odravanje

potrebne sile prethodnog naprezanja u toku eksploatacionog vjeka
konstrukcije.

Oplata i skela za izradu objekta moraju biti od kvalitetnog materijala

i stavljene u poloaj predvien projektom. Oplata mora biti vrsta i
66

Zavrni rad
stabilna da bi se obezbjedilo mirovanje betona tokom vezivanja. Takoe se
mora obezbediti demontaa oplate tako da se ne oteuje beton.

3. Ulazni podaci:
3.1 SPT Test

67

Zavrni rad

3.2 Vrijednost ulaznih podataka

Geomehanike karakteristike tla:

68

Zavrni rad
Zapreminska teina

= 19,0 kN/m3

Ugao unutranjeg trenja

= 35

Modul stiljivosti

Ms = 24.000,0 kN/m2

Koef. Aktivnog pritiska tla

Ka = tg2 (45 - /2) = tg2 (45 35/2) = 0,271

Koeficijent mirovanja

Ko=0,5

Poasonov koeficijent

=0,35

Modul deformacije

Ed=14953,85 kN/m2

Tabela 2. Geomehanike karakteristike tla

4. PRORAUN VERTIKALNIH IPOVA PO METODI MAYERHOF

Na osnovu broja udaraca SPT-a,dobijamo ugao unutranjeg trenja = 35

(slika 23)

Na osnovu ugla unutranjeg trenja = 35 (Slika 24)

vrijednosti faktora nosivosti Nq i N.

dobijene su
69

Zavrni rad

Nq=140
N=35
Mayerhof-ova jednaina za graninu nosivost ipa u pijesku:

Nu=(Ko**D* Nq*+0,5**B* N)*Ab + (*D/2*Ko*tg)*Ao

[ kN]

Nu-granina nosivost
- zapreminska teina
D-duina ipa
B-prenik ipa
Ab-povrina baze ipa
Ao-povrina omotaa ipa

Ab=r2 *

[m2]

Ao=2*r**D [m2]

Nu
N= Fs

Fs-faktor sigurnosti ( jednaina 33)

1200 (D=15 m)

70

Zavrni rad

=19kN/m3
= 35
B=120 cm
D=15 m
Ko=0,5
Nq=140
N=35
Ab= r2 * =0,62 * = 1,13 m2
Ao=2*r* *D=2*0,6**15 = 56,548 m2
Fs=4 Za buene ipove u pijesku

Nu=(Ko**D* Nq*+0,5**B* N)*Ab + (*D/2*Ko*tg)*Ao

Nu= (0,5*19*15*140 + 0,5*19*1,2*35)*1,13
+(19*15/2*0,5*tg35)*56,548
Nu=21 373,7 kN
N=Nu/Fs=21 373,7/4=5343,5 kN Doputena nosivost
ipa(vertikalan pravac)

Slijeganje ipa:
Iz jednaine (4)

s=1,693 cm

71

Zavrni rad

1200 (D=20 m)

=19kN/m3
= 35
B=120 cm
D=20 m
Ko=0,5
Nq=140
N=35
Ab= r2 * =0,62 * = 1,13 m2
Ao=2*r* *D=2*0,6**20 = 75,398m2
Fs=4 Za buene ipove u pijesku

Nu=(Ko**D* Nq*+0,5**B* N)*Ab + (*D/2*Ko*tg)*Ao

Nu= (0,5*19*20*140 + 0,5*19*1,2*35)*1,13
+(19*20/2*0,5*tg35)*75,398
Nu=35 821,323 kN
N=Nu/Fs=35 821,323/4= 8955,33 kN Doputena nosivost
ipa(vertikalan pravac)

Slijeganje ipa:
Iz jednaine (4)

s=1,53cm

72

Zavrni rad

900 (D=15 m)

=19kN/m3
= 35
B=90 cm
D=15 m
Ko=0,5
Nq=140
N=35
Ab= r2 * =0,452 * = 0,63617 m2
Ao=2*r* *D=2*0,45**15 = 42,4115m2
Fs=4 Za buene ipove u pijesku

Nu=(Ko**D* Nq*+0,5**B* N)*Ab + (*D/2*Ko*tg)*Ao

Nu= (0,5*19*15*140 + 0,5*19*0,9*35)*0,63617
+(19*15/2*0,5*tg35)*42,4115
Nu=13 180 kN
N=Nu/Fs=13 180/4= 3295 kN Doputena nosivost ipa(vertikalan
pravac)

Slijeganje ipa:
Iz jednaine (4) s=1,0715cm

73

Zavrni rad

600 (D=15 m)

=19kN/m3
= 35
B=60 cm
D=15 m
Ko=0,5
Nq=140
N=35
Ab= r2 * =0,32 * = 0,2827 m2
Ao=2*r* *D=2*0,3**15 = 28,274m2
Fs=4 Za buene ipove u pijesku

Nu=(Ko**D* Nq*+0,5**B* N)*Ab + (*D/2*Ko*tg)*Ao

Nu= (0,5*19*15*140 + 0,5*19*0,6*35)*0,2827
+(19*15/2*0,5*tg35)*28,274
Nu=6241 kN
N=Nu/Fs=6241/4= 1560,25 kN Doputena nosivost
ipa(vertikalan pravac)

Slijeganje ipa:
Iz jednaine (4) s=0,4733 cm

74

Zavrni rad

4.1 ANALIZA OPTEREENJA I ODREIVANJE BROJA IPOVA

Na osnovu ukupnog optereenja konstrukcije (stalnog+korisnog) kao

i optereenja od sopstvene teine temeljne ploe,odreujemo
ukupan(minimalan) broj ipova.

G=1 299 489 kN Stalno optereenje

P=173 632

kNKorisno optereenje

Qu= G+P= 1 299 489+ 173 632 = 1 473 121 kN

Na osnovu ukupnog optereenja i granine nosivosti
ipa,odreujemo ukupan broj ipova za svaki prenik:

600 (D=15 m) N=1560,25 kN

n=Qu/N=1 473 121/1560,25=944,157

usvojeno : n=945 ipova!

900 (D=15 m) N=3295 kN

n=Qu/N=1 473 121/3295= 447,077
ipova!

usvojeno : n=448

1200 (D=15 m) N= 5343,5 kN

n=Qu/N=1 473 121/5343,5=275,684

usvojeno: n=276 ipova!

1200 (D=20m) N= 8955,33 kN

n= Qu/N=1 473 121/8955,33=164,49

usvojeno: n=165 ipova!

75

Zavrni rad

Zbog velikog broja i neekonominosti, ip 600 neemo koristiti pri

dimenzionisanju temeljne konstrukcije.

4.2 Proraun temeljne ploe

Temeljna ploa je izraena od betona marke MB 40 i debljine d=1,50 m.

Ploa se nalazi ispod cijelog objekta i slui da prenese optereenje sa
konstrukcije na ipove.Projektovana je kao apsolutno kruta,to znai da se
ukupna nosivost konstrukcije povjerava ipovima.Dimenzija je 62*62 m i
ukupna povrina ploe je Ap=3844m2.
Armirana je mreastom armaturom u donjoj zoni Q-524 (28/10 ,28/10) sa
jednakim poljima u oba pravca.Usljed poveanih uticaja,na kritinim
mjestima je postavljena mrea od zavarenih rebrastih ipki prenika
32mm na rastojanju od 5 cm u oba pravca.
Gornja zona je armirana mreastom armaturom Q-524 (28/10,28/10) sa
jednakim poljima u oba pravca.
Na osnovu datih parametara vrstoe betona i kvaliteta elika izvren je
proraun ploe na proboj u programu Tower 6:

Maksimalan ugib koji se javlja usljed zadatog optereenja je 1,541cm.

76

Zavrni rad

4.3 POREENJE VARIJANTI I USVAJANJE SISTEMA FUNDIRANJA

VARIJANTA 1

VARIJANTA 2

Prenik ipa (mm)

1200

1200

Duina ipa (m)

15

20

Nosivost ipova
(kN)

5343,5

8955,33

Ukupan broj
ipova

325

225

Potrebna koliina
armature (kg)

93 304,9

227 126

Maksimalni ugib
temeljne ploe
(cm)

1.746

1.542

Tabela 3. Poreenje varijanti prorauna

Prilikom modelovanja i prorauna temeljne konstrukcije u programu

Tower 6 ,posebnu panju je trebalo obratiti na meusobno rastojanje
armirano-betonskih ipova u grupi. Ova problematika posebno je
objanjena u teoretskom dijelu zavrnog rada ,tako da emo ovdje samo
naglasiti da je minimalno rastojanje ipova jednako 3 prenika(za ipove
prenika D=120 cm,to rastojanje je 3,6 m ) .Usvojeni su ipovi prenika
D=120 cm i duine L=15m.Za njih je izvren proraun slijeganja i
graninog vertikalnog optereenja N=5343,5 kN.
77

Zavrni rad
Na pojednim mjestima,usljed velike koncetracije vertikalnog optereenja
(naroito koncentrisanog optereenja nastalog od stubova objekta)
konstrukcije,projektovano meurastojanje osnove ipova je bilo ispod
minimalnog (3,45 m).
Zbog nemogunosti pozicioniranja usvojenih ipova na vee rastojanje od
gore navedenog (3,45m),jer su se javljale sile koje su znatno vee od
doputenih ,odluio sam da poveam nosivost armirano-betonskih ipova.
Na taj nain,poveana je dubina ipa sa 15 m na 20 m i dobijena je
granina sila N=8955,33 kN,koja je za 68% vea od prethodne.Prenik
ipa je ostao isti D=120 cm.
Ovaj varijanta se pokazala znatno ekonominijom ,jer je bio potreban
znatno manji broj ipova.Razmak ipova je povean na 4 m,na pojedinim
mjestima i 6 m,sto je dovelo do poveanja sigurnosti objekta u pogledu
nosivosti ipova u grupi.

Proraunom je pokazano da je za 2. varijantu bilo potrebno 225 ipova,to

je za 100 manje u odnosu na 1. varijantu gdje je bilo potrebno 325 ipova.
Rezultati su prikazani u tabeli 3,gdje se mogu vidjeti sve razlike varijanti
fundiranja.
Na osnovu navedenih rezultata ,usvojenja je varijanta 2 i proraun je
izvren i prikazan u daljim prilozima.

78

Zavrni rad

III ZAKLJUAK
U sluaju plitkih i dubokih temelja,veliine doputenih slijeganja,uz
uslove sigurnosti protiv proloma temeljnog tla,su mjerodavni za
prihvatljivost rjeenja fundiranja.Kriterijum doputenog slijeganja je esto
mjerodavan u sluaju plitkog fundiranja.
Kada tlo u dostupnoj dubini nema dovoljnu mo noenja ili je pak
njegova stiljivost prevelika , pa bi slijeganje bilo neprihvatljivo
veliko,graevina se mora osloniti na dublje slojeve tla koji imaju veu
nosivost ili manju stiljivost.
U takvim sluajevima primjenjuje se duboko fundiranje,najee na
ipovima.
Granina nosivost vertikalno optereenog ipa se,osim po
metodama plastine ravnotee,odreuje primjenom rezultata
penetracionih opita i probnih optereenja.
Pouzdanost teorijskih metoda za odreivanje granine nosivosti
ipa,koje koriste laboratorijski mjerene parametre,je znatno manja u
sluaju plitkih temelja.
U ovom radu je koritena metoda prorauna armirano -betonskih
ipova u pijesku,po Mayerhofu,sa akcentom na vertikalnu nosivost ipova.
Jako je bitno to odrediti tanije vrijednosti parametara koji opisuju
tlo na kojem se gradi kako bi smanjili greke u proraunu te velike i
nepotrebne trokove.

79

Zavrni rad

LITERATURA:
1. Maksimovi M. Milan (2005.) : Mehanika Tla,Tree izdanje
2. Obradovi Radmilo, Najdanovi Nikola (1999.) : Mehanika Tla u
inenjerskoj praksi
3. Nonveiller Ervin (1979.): Mehanika Tla,Temeljenje graevina
4. Selimovi Mustafa (2000.) : Mehanika Tla i Temeljenje (I i II dio)
5. Wood M. David (2004.) : Geotechnical Modelling
6. The McGraw-Hill : Practical Foundation Engineering
7. Bowles E. Joseph (1997) : Foundation analysis and Design
8. Dr Stevi Milan (1991.) : Mehanika tla i stijena
9. Duncan J. Michael, Stephen G. Wright (2005.) : Soil strenght and Slope
stability

80

Zavrni rad

81

Zavrni rad

82