Afryka

 Informacje ogólne
 Warunki naturalne
 Ludność
 Historia
 Religie
 Języki
 Obszary geograficzno-
etniczne
Informacje ogólne
 Położenie: kontynent położony
w większości na półkuli wschodniej,
po obu stronach równika; drugi, po
Eurazji, pod względem powierzchni
kontynent Ziemi — 30,3 mln km2; od
Europy oddzielony Morzem
Śródziemnym (najmniejsza
odległość w Cieśn. Gibraltarskiej —
14 km), od Azji Kanałem Sueskim i
Morzem Czerwonym; od zachodu
Afrykę oblewa Ocean Atlantycki, od
wschodu — Ocean Indyjski;
skrajnymi punktami kontynentu są
przylądki: Ras al-Ghiran 37°21’N,
Igielny 34°51’S, Almadi 17°33’W,
Hafun 51°23’E; największa
rozciągłość południkowa wynosi 8
tys. km, równoleżnikowa —7,5 tys.
km.
Ukształtowanie powierzchni
 Rozczłonkowanie kontynentu
bardzo małe (mało półwyspów
i wysp). Afryka jest kontynentem
o wyraźnie wyżynnym
charakterze rzeźby; średnia
wys. 658 m; ponad 70%
powierzchni leży na wysokości
300–2000 m; wyżynny blok
kontynentu ograniczony jest od
północy górami Atlas, od
południa — Górami
Przylądkowymi.
Charakterystyczne dla niemal
całej Afryki są rozległe
obniżenia (m.in. Kotlina Czadu,
Kotlina Konga, Kotlina Kalahari),
rozdzielone masywami górskimi
i wyżynami (m.in. Ahaggar,
Darfur).
Klimat
 Położenie po obu stronach równika
powoduje wyraźną symetrię
w układzie stref klimatycznych:
·        - klimat równikowy w części
centralnej
·        - klimaty zwrotnikowe (klimat
kontynentalny skrajnie suchy,
umiarkowany i wilgotny)
·        - północne i południowe wybrzeża
Afryki leżą w strefach
podzwrotnikowych, gdzie panuje
klimat morski z przewagą opadów w
półroczu zimowym
·        - w górach wszystkich stref
klimatycznych występują klimaty
górskie
Wody
 Ponad 30% pow. kontynentu
stanowią obszary bezodpływowe; na
obszarach o klimacie zwrotnikowym
rzeki okresowe, na pustyniach suche
doliny, zw. wadi, wypełniające się
sporadycznie wodą w czasie
ulewnych deszczów; rzeki stałe w
wilgotnych strefach klim., gł.: Nil,
Kongo, Niger, Zambezi, Oranje,
Limpopo, Senegal. Największe
jeziora: Wiktorii, Tanganika, Niasa.
W strefach klimatów zwrotnikowych
i podzwrotnikowych jeziora
okresowe, na pustyniach słone (tzw.
szotty na północy, pan lub vloer na
południu); w kotlinach duże obszary
bagienne (m.in. Okawango);
lodowce tylko na wierzchołkach
Kilimandżaro, Kenii i Ruwenzori.
Świat roślinny
 W obszarze śródziemnomorskim rosną wiecznie
zielone twardolistne lasy i zarośla typu makii,
a z roślin uprawnych oliwki; dalej na południe
skąpa, skrajnie kserofityczna roślinność
pustynna Sahary przechodząca w półpustynną
i sawannową (trawiastą z akacjami, baobabami.
Po obu stronach równika różnorodne formacje
roślinne: na obszarach suchych i gorących
(Sudan i część A. Wschodniej) różne typy
sawanny; na obszarach o dużych opadach (gł.
wybrzeże Zat. Gwinejskiej i dorzecze Konga)
wiecznie zielone lasy galeriowe i bujne,
wilgotne, wiecznie zielone lasy równikowe; dalej
na południe formacje suchorośli, lasy
monsunowe, sawanny i półpustynie
przechodzące w pustynie.
Świat zwierzęcy
 Bardzo urozmaicona fauna; 38 rodzin
ssaków, w tym 12 rodzin endemicznych,
m.in. żyrafy, hipopotamy, mrówniki, 3
rodziny owadożernych i 6 rodzin gryzoni.
W pozostałych rodzinach liczne
endemiczne rodzaje i gatunki, jak słoń
afrykański, nosorożec biały i czarny,
zebry, z małp człekokształtnych — goryl
i szympans. Dla otwartych równin
typowe są wielkie stada ssaków
roślinożernych: zebr, żyraf, nosorożców,
słoni, licznych gat. antylop, a także
liczne drapieżne: gepard, pantera, lew,
hieny i inne. Nad brzegami rzek i jezior
żyją hipopotamy oraz wielotysięczne
kolonie ptaków, m.in. flamingów,
pelikanów, czapli; w wodach bardzo
bogata fauna ryb. W ornitofaunie jest 7
rodzin endemicznych (m.in. strusie).
Bogata fauna gadów, zwł. węży.
Ludność
 Od 1950 liczba ludności wzrosła
prawie czterokrotnie - do 965 mln
(2007), co stanowi 13,6% ludności
świata; przyrost naturalny
najwyższy na świecie (ok. 24‰).
W większości krajów udział
ludności w najmłodszej grupie
wiekowej (do 19 lat) stanowi
ponad 50% całej populacji. Z
powodu AIDS (zarażonych 25,4
mln osób) i malarii maleje
przeciętna długość życia z 53 lat
(1996) do 47 lat (2005).
Rozmieszczenie ludności bardzo
nierównomierne; śr. gęstość
zaludnienia 29 mieszk. na km2. W
miastach mieszka ok. 37% ogółu
ludności (najsłabiej
zurbanizowany kontynent).
Dominuje ludność odmiany
czarnej, na północy - białej
Zróżnicowanie religijne
 Wg. najprostszej klasyfikacji
scalającej na terenie Afryki
wyróżnić można trzy albo cztery
zasadnicze odłamy religijne:
 afrykańskie religie rodzime
 islam
 chrześcijaństwo
 religie afrochrześcijańskie
Religie rodzime
 Tradycyjne wierzenia i praktyki ludów
Czarnej Afryki, które kształtowały się przed
kontaktem z religiami przyniesionymi z
zewnątrz. Religie te nie stanowią
skodyfikowanych zamkniętych systemów,
raczej cechuje je zmienność. Powszechny
jest również synkretyzm, czyli łączenie
religii tradycyjnych z islamem lub
chrześcijaństwem.
 Wielkie zróżnicowanie, stąd trudno
wskazać cechy wspólne dla wszystkich
religii. Równie trudno jest oszacować
liczbę wyznawców, bowiem wielu
Afrykanów deklaruje jako wyznanie islam
lub chrześcijaństwo, jednocześnie trwając
przy tradycyjnych praktykach.
 Ok. ½ ludności , zwłaszcza w Burkina Faso,
Czadzie, Botswanie, Zimbabwe, Togo i
Beninie oraz Angoli, Mozambiku, RŚA.
Islam

 Obecny w Afryce od IX w., ok.. 30%

ludności, dominacja islamu
sunnickiego
 Bezwzględna przewaga w Afryce
Północnej, która kulturowo należy do
strefy arabskiej.
 Islam na południe od Sahary: w zach.
Afryce od ok. 800 r., a z IX i X w. n.e.
pochodzą wzmianki o pierwszych
rodzimych władcach muzułmańskich.
Na wsch. wybrzeżu z czasem rozwinęła
się muzułmańska kultura swahili,
powstała w wyniku łączenia się
wpływów muzułmańskich z kulturą
rdzennej ludności. W Afryce
zachodniej islam zakorzenił się w głębi
lądu, przenikając wzdłuż szlaków
handlowych wiodących przez Saharę.
Islam
 Do państw o znaczącej liczbie
muzułmanów należą: Senegal,
Mauretania, Mali, Niger, Burkina
Faso, Nigeria, Czad, Gwinea,
Wybrzeże Kości Słoniowej,
Somalia, Sudan, Erytrea, Dżibuti.
Znaczące mniejszości znajdują się
w Etiopii, Kenii, Tanzanii,
Kamerunie, Ghanie, Togo, Beninie,
Ugandzie, Mozambiku, RPA.
 W wielu rejonach Afryki częstym
zjawiskiem było paralelne
funkcjonowanie dwóch systemów
prawnych i kulturowych:
muzułmańskiego i zwyczajowego.
 Czarny islam - odmiana islamu, w
której obok pierwiastków
muzułmańskich obecne są liczne
elementy wierzeń rodzimych
Chrześcijaństwo
 Od XVI w., Afryka Równikowa,
strefy wybrzeży obu Oceanów,
południe Afryki
 Kościół rzymskokatolicki (ok. 60%
ogółu chrześcijan
 Kościoły protestanckie (głównie
w Afryce Południowej)
Religie afrochrześcijańskie
 Religie nawiązujące zarówno do idei,
nauk i praktyk chrześcijańskich, jak i do
tradycji religijnych Afrykanów.
 Ponad 8 tys. wspólnot wyznaniowych
(najwięcej w RPA) liczących od kilkuset
do kilku milionów wyznawców.
 Wspólnoty te (tzw. Kościoły afrochrześc.)
powstały w następstwie odłączenia się
grupy wiernych od misyjnych Kościołów
protest. lub katol., albo na pewnym etapie
rozwoju ruchów rel.-społ., zw. Z
wystąpieniem charyzmatycznego
przywódcy rel. — założyciela nowej
religii. Do takich wspólnot (stanowiących
większość) należą m.in.: Kościół
Harristów na Wybrzeżu Kości Słoniowej,
Kościół Kimbangistów w Demokr. Rep.
Konga, Kościół Lumpa w Zambii,
Kościoły Aladura w Afryce Zachodniej
Języki urzędowe Afryki
Obszary geograficzno-etniczne
 Z powodu złożonej historii
kontynentu, wielości ras
i języków oraz specyfikę
warunków naturalnych,
Afryka nie stanowi monolitu
pod względem kulturowym.
Nauka nie dopracowała się
jeszcze jednego,
powszechnie akceptowanego
podziału etniczno-
kulturowego Afryki. W
afrykanistyce najczęściej
wykorzystuje się kryterium
geograficzno-kulturowe, które
uwzględnia warunki naturalne
w znacznym stopniu
odciskające swe piętno na
sposobie życia mieszkańców.
W ramach takiego kryterium
wyróżnić można 10 obszarów:
Obszary geograficzno-etniczne
Podział polityczny
 W Afryce znajdują się terytoria
wchodzące w skład 56 niepodległych
państw z czego za afrykańskie uważane
są 53. Spośród nich 52 leżą w całości na
tym kontynencie, zaś jedno (Egipt),
położone jest w przeważającej mierze w
Afryce, zaś jego niewielka część
(Półwysep Synaj) znajduje się w Azji.
Ponadto niewielkie skrawki Afryki
wchodzą w skład 3 państw, których
metropolie znajdują się na innych
kontynentach: Hiszpanii (Ceuta i Melilla,
ewentualnie też Wyspy Kanaryjskie),
Portugalii (Madera) i Jemenu.
 Największym państwem Afryki jest
Sudan, a najmniejszym –Seszele
Najludniejszym państwem Afryki jest
Nigeria a najmniejszą populację mają
Seszele. Najgęściej zaludnione państwo
Afryki to Mauritius a najrzadziej –
Namibia.