Dr.

Qerim Qerimi

KAPACITETI LEGJISLATIV I KOMBEVE T BASHKUARA,

PERSONALITETI I SAJ LIGJOR DHE INTERPRETIMI I KARTS S
KOMBEVE T BASHKUARA
I. HYRJE
Ky punim ka pr qllim t hetoj nj n numr aspektesh qendrore t ekzistimit dhe funksionimit
t eniteteve n rritje dhe me rndsi pr sistemin ligjor dhe institucional ndrkombtar:
organizatat ndrkombtare. N veanti, n t vrtet, prqendrimi do t jet n Organizatn e
Kombeve t Bashkuara. Aspektet q do t shqyrtohen n veanti jan shtjet e kapacitetit
legjislativ, t personalitetit ligjor apo subjektivitetit juridik ndrkombtar, dhe t tjerat q lidhen
me qasjet ose metodat e interpretimit t dokumentit kushtetues q themelon organizatn: Kartn
e Kombeve t Bashkuara.
Si fillim, punimi do t ofroj nj hyrje pr subjektet e t drejts ndrkombtar, kategori ku
organizatat ndrkombtare sot zn nj vend t pashmangshm dhe t rndsishm (pjesa II). M
tej, pjesa vijuse (III) prmban nj diskutim pr veprimtarin legjislative apo kuazi-legjislative q
del nga kompetencat e ndryshme t organeve kryesore t Kombeve t Bashkuara. Diskutimi q
pason, pjesa IV, trajton personalitetin ligjor t organizatave ndrkombtare, prfshir kriteret e
krkuara pr prcaktimin dhe ekzistimin e ktij personaliteti. Veprimet q mund t ndrmarrin
organizatat t cilat posedojn personalitet ligjor ndrkombtar jan t paraqitura dhe diskutuara
n pjesn V. Kjo pasohet nga nj diskutim pr interpretimin e Karts s Kombeve t Bashkuara
(pjesa VI), dhe prfundimet e punimit.
II. SUBJEKTET E T DREJTS NDRKOMBTARE
Subjektet e t drejts, ndonse produkt i shoqris q e prodhon at t drejt (qoft vendse
ose ndrkombtare), ndryshojn n varsi t asaj nse e drejta q zbatohet vlen pr nj sistem
kombtar ose vends juridik apo sht e zbatueshme n marrdhniet ndrkombtare. Pr fillim,
mjafton t sillet ktu formulimi klasik i Profesorit Louis Henkin t Universitetit t Kolumbis:
S pari, e drejta [ligji] sht politik. Studentt e drejtsis, sikundr dhe
studentt e politiks msohen q t dallojn t drejtn nga politika... Dallimi n
mes t s drejts dhe politiks sht vetm gjysm i vrtet. N nj kuptim m t
gjer, m t thell, e drejta sht politik. E drejta krijohet nga aktort politik,
prmes procedurave politike, pr rezultate politike. E drejta q krijohet sht
rezultat i forcave politike; ndikimet e t drejts n sjelljen e shtetit po ashtu
prcaktohen nga forcat politike.
E drejta ndrkombtare sht shprehja normative e sistemit politik. Pr t muar
karakterin e t drejts ndrkombtare dhe lidhjen e saj me sistemin politik
ndrkombtar, na ndihmon q t thirremi (ndonse me kujdes) n t drejtn
1

vendse si nj analog. E drejta vendse (kombtare) ... sht nj shprehje e

sistemit politik vends n shoqrin vendse (kombtare). Nj shoqri vendse
prbhet nga njerzit, qeniet njerzore, megjithse n shoqrit e zhvilluara e
drejta ka krijuar edhe persona juridik artificial (p.sh., kompanit,
asociacionet). E drejta vendse sht nj konstrukt i normave, standardeve,
parimeve, institucioneve dhe procedurave q u shrbejn qllimeve t shoqris.
...
Ngjashm ... e drejta ndrkombtare sht produkt i shoqris s saj t
caktuar, sistemit t saj politik. Edhe e drejta ndrkombtare sht nj konstrukt i
normave, standardeve, parimeve, institucioneve dhe procedurave ... Por, prbrja
e shoqris ndrkombtare sht ndryshe. Personat, t cilt e prbjn
shoqrin ndrkombtare nuk jan qenie njerzore individuale, por entitete
politike, shtetet, dhe shoqria sht nj sistem ndr-shtetror, nj sistem i
shteteve.1
N fakt, prkufizimi klasik i t drejts ndrkombtare sht ai i Gjykats s Prhershme t
Drejtsis Ndrkombtare, pararendses s Gjykats s sotme Ndrkombtare t Drejtsis, n
rastin Lotus (Franca kundr Turqis) t vitit 1927, q n thelb prmban t njjtit persona
sikurse formulimi m lart i Profesorit Henkin. N kt vendim, Gjykata thekson: E drejta
ndrkombtare qeveris marrdhniet ndrmjet shteteve t pavarura. Rregullat e ksaj t drejte, t
cilat jan detyruese pr shtetet burojn nga vullneti i tyre i lir, si sht shprehur n konventat
apo nga praktikat prgjithsisht t pranuara si parime t s drejts [zakonet] dhe t krijuara pr t
rregulluar marrdhniet n mes t ktyre komuniteteve t pavarura q bashkjetojn apo me
vshtrim n arritjen e qllimeve t prbashkta.2
Sidoqoft, zhvillimi i sistemit ndrkombtar, i karakterizuar nga nevoja dhe prania m e madhe e
individve dhe e organizatave ndrkombtare n arenat e jashtme, ka br q element t rinj t
shtohen n listn e subjekteve t s drejts ndrkombtare. Kshtu, pra, Restatement of Foreign
Relations Law3 i Shteteve t Bashkuara bn nj hap prpara n njohjen edhe t aktorve joshtetror n sistemin ligjor ndrkombtar:
E Drejta Ndrkombtare ... prbhet nga rregullat dhe parimet e aplikimit t
prgjithshm q merren me sjelljen e shteteve dhe t organizatave ndrkombtare dhe me
marrdhniet e tyre mes veti, si dhe me disa prej ktyre marrdhnieve me personat,
qoft fizik apo juridik.4
Derisa personat fizik dhe juridik prbjn subjektet e t drejts s brendshme, e drejta
ndrkombtare [p]rbhet nga rregullat dhe parimet e aplikimit t prgjithshm q merren me
sjelljen e shteteve dhe t organizatave ndrkombtare dhe me marrdhniet e tyre mes veti, si

LOUIS HENKIN, INTERNATIONAL LAW: POLITICS AND VALUES (1995), fq. 45.
Permanent Court of International Justice, The Case of the S.S. Lotus, Ser. A., No. 10, 1927, fq. 18.
3
sht nj prmbledhje ose interpretim i t drejts, q publikohet nga Instituti Amerikan i t Drejts, nj organizat
e akademikve ligjor dhe e atyre q e ushtrojn profesionin n praktik.
4
RESTATEMENT (THIRD) OF FOREIGN RELATIONS LAW, supra note 1, 101.
2

dhe me disa prej ktyre marrdhnieve me personat, qoft fizik apo juridik.5 Pra, subjekti
tradicional i t drejts ndrkombtare, shteti i pavarur dhe sovran, sot nuk sht subjekti i vetm i
t drejts ndrkombtare.
N kt mnyr, e drejta ndrkombtare sot funksionon brenda kuadrit t nj fush m t
ngarkuar subjektesh, ku prve shtetit si subjekti ende qendror i t drejts ndrkombtare,
organizatat ndrkombtare dhe personat, fizik apo juridik, kan hyr si lojtar n sfern e
subjekteve t s drejts ndrkombtare. Ndonse n prmasa q ndryshojn, t gjitha kto
subjekte kan t drejta dhe detyrime q rrjedhin nga struktura normative ndrkombtare. Nj
paraqitje e mundshme skematike, do t mund t ishte kjo n vijim:

Subjektet e t drejts ndrkombtare

P.Sh. Franca,
Shtetet e
Bashkuara
t Ameriks

Shteti

Subjektet

Aktort Jo Shtetror

Individt

P.sh. Ju

Organizatat
ndrkombt
are

P.sh.
OKB,BE etj.

Korporatat
shumkomb
she

P.sh. British
Petroleum

Prkundr ktyre ndryshimeve n arkitekturn e subjekteve t s drejts ndrkombtare, sht

vshtir t mohohet fakti se shteti vazhdon t jet subjekti dominues i sistemit ndrkombtar, q
qeveriset nga e drejta ndrkombtare dhe qeveris personat fizik dhe juridik.6 Megjithat,
duhet thn se, n kuptim t rolit n procesin e ligjbrjes ndrkombtare, subjektet e tjera,
veanrisht individi, por edhe aktort e tjer jo-shtetror, n ditt e sotme duhen karakterizuar
m tepr si subjekte pasive, prfitues t t drejtave, m tepr sesa si subjekte aktive, q kan
kapacitet formal n krijimin e t drejts ndrkombtare. N kt kuptim, shteti paraqet subjektin
aktiv t s drejts ndrkombtare. shtja e statusit t individve n t drejtn ndrkombtare m
s miri mund t prcaktohet prmes shqyrtimit t fushave, ku prania e tyre sht m e madhe dhe
m domethnse, dhe kto jan kryesisht fushat q ndrlidhen me t drejtat e njeriut dhe t
5
6

Id.
Shih SEAN D. MURPHY, PRINCIPLES OF INTERNATIONAL LAW (2006), fq. 60.

drejtn humanitare. Rezultati i ktij shqyrtimi sht prkufizimi i personave fizik si prfitues n
rritje t t drejtave t prcaktuara me instrumenta t ndryshm ndrkombtar, formalisht t
miratuar nga shtetet ose organizmat ndr-shtetror, q pra formalisht i bn ata subjekt pasiv t
s drejts ndrkombtare, pavarsisht q duhet vrejtur se, qoft personat fizik apo ata juridik
jo-shtetror mund t ndikojn (prmes autoritetit t individve t caktuar, fushatave t
organizuara jasht-qeveritare kombtare apo ndrkombtare dhe formave t ndryshme t
presionit) n rezultatin e gjeneruar prej proceseve formale t dominuar nga aktort shtetror.
Prfundimisht, nj subjekt i t drejts, n sistemin ndrkombtar, sht prkufizuar si nj entitet i
cili sht i aft t posedoj t drejta dhe detyrime ndrkombtare dhe ka kapacitet pr t realizuar
ose mbrojtur t drejtat e veta, duke ngritur pretendime ndrkombtare apo duke br ankesa apo
ushtruar padi.7 N rast se kushti i par i posedimit t t drejtave dhe detyrimeve ndrkombtare
nuk plotsohet, kjo nuk do t thot q nj enitet nuk ka personalitet ligjor. N t vrtt, n kt
rrethan, ky entitet ka personalitet ligjor m t kufizuar.8
III. KAPACITETI LEGJISLATIV I KOMBEVE T BASHKUARA
Organizata e Kombeve t Bashkuara, pr dallim prej shteteve t saj antare, nuk ka nj
legjislatur t centralizuar q nxjerr ligje ose instrumenta t tjer ligjrisht detyrues ndaj
antarve t saj apo subjekteve t tjera t s drejts ndrkombtare. Ky prcaktim rrjedh nga vet
struktura e sistemit ligjor ndrkombtar. Pra, pr dallim nga e drejta e brendshme, e drejta
ndrkombtare funksionon brenda nj sistemi horizontal, t karakterizuar nga sovranitete
konkurruese q, n pjesn m t madhe, nuk jan subjekt i diktateve t nj komande t
centralizuar dhe strukture fuqizuese, ose t paktn ende jo me baz t rndsishme n shkall
botrore.
Ndonse nuk mund t gjenden n nenin 38 t Statutit t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis,
q prmban listn e atyre q njihen si burimet tradicionale t s drejts ndrkombtare, deklaratat
dhe rezolutat e Kombeve t Bashkuara, sikundr edhe t agjencive t specializuara dhe t
organizatave t tjera ndr-qeveritare jan cituar ose prdorur shpesh si dshmi pr prcaktimin
e rregullave t s drejts ndrkombtare. Tutje, nj sr rezolutash t Asambles s Prgjithshme
sot konsiderohen si reflektim i t drejts zakonore ndrkombtare. N cilindo rast, nj kuptim m
i sakt i kapacitetit legjislativ t Kombeve t Bashkuara krkon nj diskutim m sistematik dhe
kuptim t kompetencave prkatse t disa prej organeve kryesore me pushtete relevante n
procesin e ligjbrjes ndrkombtare, si sht Asambleja e Prgjithshme, Kshilli i Sigurimit apo
dhe vet Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis.
A. Kompetencat dhe karakteri ligjor i rezolutave t Asambles s Prgjithshme
1. Vlera rekomanduese e vendimeve t Asambles s Prgjithshme
7

Reparation for Injuries Suffered in the Service of the United Nations (Advisory Opinion) 1949 I.C.J. Reports 174,
179. Pr m tepr n lidhje me subjektet e t drejts, shih LAUTERPACHT, INTERNATIONAL LAW: COLLECTED PAPERS
487-533 (1975); ANTONIO CASSESE, INTERNATIONAL LAW IN A DIVIDED WORLD 74 104 (1986); BEDJAOUI (ED.),
INTERNATIONAL LAW: ACHIEVEMENTS AND PROSPECTS 23 132 (1991); ROSALYN HIGGINS, PROBLEMS AND
PROCESS, 39 55 (1994).
8
IAN BROWNLIE, PRINCIPLES OF PUBLIC INTERNATIONAL LAW 57 (6th ed., 2003).

Nj kuptim m i qart dhe m i plot i kontekstit prkats krkon, si fillim, njohjen e karakterit
ligjor t rezolutave t Asambles s Prgjithshme. Pr t shpjeguar kt, sht i nevojshm
leximi i dispozitave prkatse t instrumentit q i jep autorizime ose pushtet pr t vepruar ktij
organi: Karta e Kombeve t Bashkuara.
Neni prkats 10 i Karts lexon: Asambleja e Prgjithshme mund t marr n shqyrtim t gjitha
shtjet q bien brenda kuadrit t Karts ose q kan t bjn me t drejtat e njrit prej organeve
t parashikuara n kt Kart, dhe me kusht respektimin e nenit 12, ajo mund t bj
rekomandimet e saj n lidhje me kto shtje, drejtuar antarve t Kombeve t Bashkuara ose
Kshillit t Sigurimit ose t dyve bashk.9 Ndrkaq, paragrafi 1 i nenit 11 lexon: Asambleja e
Prgjithshme mund t shqyrtoj t gjitha parimet e prgjithshme t bashkpunimit pr ruajtjen e
paqes dhe siguris ndrkombtare, prfshir parimet q qeverisin armatosjes dhe rregullimin e
armatimit, dhe mund tu bj rekomandime n lidhje me kto parime antarve ose Kshillit t
Sigurimit ose t dyve.10 Dhe paragrafi 2 i t njjtit nen: Asambleja e Prgjithshme mund t
shqyrtoj t gjitha shtjet q kan t bjn me ruajtjen e paqes dhe t siguris ndrkombtare, q
i parashtrohen asaj nga do antar i Kombeve t Bashkuara ose nga Kshilli i Sigurimit ose nga
nj shtet jo-antar i Kombeve t Bashkuara sipas nenit 35, paragrafi 2, dhe prve si parashihet
n nenin 12, mund tu bj rekomandime n lidhje me kto shtje shteteve t prekura ose
Kshillit t Sigurimit ose t dyve.11
Tutje, paragrafi 1 i nenit 13 t Karts prmban: (1) Asambleja e Prgjithshme inicion procese
hetimore dhe bn rekomandime ...12 ose neni 14: ...Asambleja e Prgjithshme mund t
rekomandoj ...13
N t gjitha dispozitat q flasin pr autorizimet ose pushtetet e Asambles s Prgjithshme, flitet
pr rekomandime. Ky sht edhe cilsimi tipik ligjor q u bhet vendimeve ose rezolutave t
Asambles s Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara.
2. Manifestimet alternative t vlers normative t rezolutave t Asambles s Prgjithshme
Ndonse ligjrisht jo-detyruese, vlera normative e rezolutave t Asambles s Prgjithshme nuk
kufizohet vetm brenda funksionit t rekomandimit. Vlera e tyre mund t manifestohet edhe n
dy drejtime t tjera kryesore: S pari, mund t fitojn statusin e zakonit ndrkombtar, nse pr
kt sht e pranishme praktika e prgjithshme e shteteve (faktori material ose diuturnitas), e
prcjell nga nj kuptim i detyrimit ligjor (faktori psikik ose opinio juris sive necessitates, ose
thjesht, opinion juris); dhe s dyti, mund t shrbejn si mjet pr prcaktimin e ekzistimit t nj
rregulli ose pr shfaqjen apo pranin e nj opinio juris-i.

Karta e Kombeve t Bashkuara, Can. T.S. 1945 No. 76; [1976] YRBK. U.N. 1043; 59 Stat. 1031, T.S. 993 (e
nnshkruar n San Francisco m 26 qershor 1945; ka hyr n fuqi m 24 tetor 1945), neni 10.
10
Id. neni 11(1).
11
Id. neni 11(2).
12
Id. neni 13(1).
13
Id. neni 14.

Sa i prket rastit t par (kur nj rezolut e Asambles fiton statusin e zakonit), Gjykata
Ndrkombtare e Drejtsis, n mendimin e vet t fundit n lidhje me ligjshmrin e Deklarats
s Pavarsis s Kosovs, ka qen eksplicite n pohimin se, Deklarata pr Parimet e t Drejts
Ndrkombtare lidhur me Marrdhniet Miqsore dhe Bashkpunimin ndrmjet Shteteve n
pajtim me Kartn e Kombeve t Bashkuara (rezolut e Asambles s Prgjithshme) reflekton t
drejtn zakonore ndrkombtare.14
N lidhje me rrethann e dyt t identifikuar m lart, n mendimin kshilldhns pr
ligjshmrin e krcnimit ose prdorimit t armve brthamore, Gjykata ka vrejtur se, rezolutat
e Asambles s Prgjithshme, edhe nse nuk jan detyruese, mund t ken her pas here vler
normative.15 Kjo vler normative manifestohet n at mnyr q kto rezoluta mund t ofrojn
n raste t caktuara dshmi t rndsishme pr prcaktimin e ekzistencs s nj rregulli ligjor ose
shfaqjes s nj opinio juris.16 N kt kuptim, Gjykata sht shprehur se, pr t prcaktuar nse
kjo sht e sakt n nj rezolut t dhn t Asambles s Prgjithshme, sht e nevojshme t
shihet prmbajtja dhe kushtet e miratimit; sht po ashtu e nevojshme t shihet nse nj opinio
juris ekziston n lidhje me karakterin e saj normativ. Ose nj seri e rezolutave mund t tregoj
evolucionin gradual t opinio juris-it t krkuar pr prcaktimin e nj rregulli t ri.17 Edhe n
nj rast tjetr, at t Nikaraguas, Gjykata ka vrejtur se opinio juris, ndonse me gjith kujdesin
e duhur, mund t nxirret si prfundim nga, inter alia, qndrimi i palve dhe qndrimi i shteteve
ndaj rezolutave t caktuara t Asambles s Prgjithshme.18
Prve ktyre manifestimeve t ndryshme n prmbajtje, pyetja e radhs sht nse ekzistojn
manifestime t ngjashme edhe pr sa i prket forms, dhe nse po, cila sht vlera e tyre ligjore.
Nj shtje q sht shtruar n raste t caktuara sht prpjekja pr tu dhn autoritet t nj
shkalle m t lart rezolutave t Asambles s Prgjithshme t emrtuara si deklarata. Kjo
shtje sht ngritur veanrisht n lidhje me Deklaratn Universale pr t Drejtat e Njeriut.
M 1962, Zyra pr shtje Ligjore e Kombeve t Bashkuara, n vijim t krkess nga Komisioni
pr t Drejtat e Njeriut, ka sqaruar:
N Kombet e Bashkuara, nj deklarat sht nj instrument formal dhe solemn, i
prshtatshm pr raste t rralla kur shpallen parime t nj rndsie t madhe dhe t
vazhdueshme, si sht Deklarata pr t Drejtat e Njeriut. Nj rekomandim sht m pak
formal. Prve dallimit t sapo br, mbase nuk ka asnj dallim ndrmjet nj
rekomandimi dhe deklarate n praktikn e Kombeve t Bashkuara pr aq sa kemi t
bjm me parime strikte ligjore. Nj deklarat ose rekomandim sht e miratuar
prmes nj rezolute t nj organi t Kombeve t Bashkuara. Si e till, nuk mund t jet e
14

Shih mendimin e fundit kshilldhns t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis n rastin e Pajtueshmris me t

Drejtn Ndrkombtare t Deklarats s Njanshme t Pavarsis n lidhje me Kosovn [Accordance with
International Law of the Unilateral Declaration of Independence in Respect of Kosovo, Advisory Opinion, I.C.J.
Reports 2010] para. 80. Shih, po ashtu, Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied
Palestinian Territory, 2004 I.C.J. Reports 136.
15
Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, 1996 I.C.J. Reports 226.
16
Id.
17
Id. para. 70.
18
Case Concerning Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua, supra note 27, para. 188, fq. 99100.

detyrueshme pr Shtetet Antare, n kuptimin q nj traktat ose konvent sht detyruese

pr palt n t, thjesht vetm pr shkak t prdorimit t shprehjes deklarat n vend t
rekomandim. Sidoqoft, n pikpamje t solemnitetit m t madh dhe rndsis s nj
deklarate, mund t konsiderohet se do t ket pr efekt, nga ana e organit q e miraton
at, nj pritje t madhe se Antart e bashksis ndrkombtare do t binden nga ajo. Pr
rrjedhoj, dhe pr aq sa kjo pritje justifikohet gradualisht nga praktika e shteteve, nj
deklarat mund t njihet prmes zakonit se prmban rregulla detyruese ndaj shteteve.19
N t vrtet, sot pranohet gjersisht se Deklarata Universale pr t Drejtat e Njeriut, ose e pakta
disa prej t drejtave q ajo prmban, paraqesin t drejt ndrkombtare zakonore.20
B. Kompetencat dhe karakteri ligjor i rezolutave t Kshillit t Sigurimit
Nj dimension tjetr, i veant, i ksaj teme, q lidhet me kapacitetin legjislativ t Kombeve t
Bashkuara, jan rezolutat e Kshillit t Sigurimit, njri prej organeve t tjera kryesore t
organizats. Brenda kornizs ligjore t Karts s Kombeve t Bashkuara, Kshilli i Sigurimit
mund t miratoj rezoluta q krijojn detyrime nn t drejtn ndrkombtare, veanrisht mbi
bazn e neneve 24, 25 dhe kapitullit VII t Karts. Kjo sht konfirmuar n mendimin e fundit
kshilldhns t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis n lidhje me ligjshmrin e Deklarats
s Pavarsis s Kosovs n kontekst t rezoluts 1244 (1999), e cila sht miratuar shprehimisht
mbi bazn e Kapitullit VII t Karts dhe, pr rrjedhoj, sht vlersuar nga Gjykata se, qartazi
krijon detyrime ligjore ndrkombtare.21 N kt mnyr, Gjykata e trajton rezolutn 1244 si
pjes t ligjit t aplikueshm pr vlersimin e ligjshmris s Deklarats s Pavarsis.22 Gjykata
ka pasur rastin q t interpretoj dhe aplikoj rezoluta t ngjashme t Kshillit edhe n nj numr
rastesh t tjera dhe i ka trajtuar ato si pjes t kornizs s detyrimeve ligjore nn t drejtn
ndrkombtare.23
Ligjrisht, rezolutat e Kshillit mbshteten n Kartn e Kombeve t Bashkuara. N kuptimin e
nenit 38(1)(a) t Statutit t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, Karta bie brenda kategoris s
konventave ndrkombtare, dhe pr pasoj, rezolutat e Kshillit jan cilsuar edhe si e drejt
dytsore kontraktuale (ose e Karts).24 E pakta n kt kuptim, dhe duke u nisur nga fakti se,
Gjykata ka aplikuar n vazhdimsi rezolutat e Kshillit pa ndonj vshtirsi ose referenc te
19

Shih JOHN HUMPHREY, THE UNITED NATIONS CHARTER AND THE UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS
37 (1974).
20
Pr ekzaminim t detajuar dhe hulumtim t pasur, shih Hurst Hannum, The Status of the Universal Declaration of
Human Rights in National and International Law, 25 GA. J. INTL & COMP. L. 287 (1995/96).
21
Shih rastin e Pajtueshmris me t Drejtn Ndrkombtare t Deklarats s Njanshme t Pavarsis n lidhje me
Kosovn, supra note 14, para. 85.
22
Id.
23
Shih, p.sh., Legal Consequences for States of the Continued Presence of South Africa in Namibia (South West
Africa) notwithstanding Security Council Resolution 276 (1970), Advisory Opinion, I.C.J. Reports 1971, p. 16);
Questions of Interpretation and Application of the 1971 Montreal Convention arising from the Aerial Incident at
Lockerbie (Libyan Arab Jamahiriya v. United Kingdom), Provisional Measures, Order of 14 April 1992, I.C.J.
Reports 1992, para. 39-41; Questions of Interpretation and Application of the 1971 Montreal Convention arising
from the Aerial Incident at Lockerbie (Libyan Arab Jamahiriya v. United States of America), Provisional Measures,
Order of 14 April 1992, I.C.J. Reports 1992, para. 42-44).
24
Stefan Talmon, The Security Council as World Legislature, 99 AMERICAN JOURNAL OF INTERNATIONAL LAW 175,
179 (2005).

mungesa e plotsis s nenit 38, sht sugjeruar se, burimi i rezolutave detyruese t Kshillit,
qoft t karakterit t prgjithshm ose t veant, duhet par brenda shtrirjes s burimeve
tradicionale t s drejts ndrkombtare;25 dhe se karakteri i ktyre rezolutave do t ndryshonte
vetm po qe se Kshilli shprehimisht do t kishte vepruar jasht kornizs s Karts s Kombeve
t Bashkuara, ta zm, duke vendosur detyrime pr shtetet jo-antare t Kombeve t
Bashkuara.26
Sidoqoft, ndonse detyruese kur miratohen mbi bazn e kapitullit VII t Karts, detyrimi q
rrjedh nga kto rezoluta sht i supozuar t jet me pasoja t kufizuara, q shtrihen brenda
kontekstit t ruajtjes ose rivendosjes s paqes dhe t siguris ndrkombtare, prgjegjsin
parsore pr t ciln e ka Kshilli i Sigurimit, dhe jo t krijoj detyrime t prgjithshme
ndrkombtare ose, me fjal t tjera, t miratoj vendime q prodhojn efekte legjislative. E
vrteta, si sht dshmuar prej operacionalizimit t ktij pushteti t Kshillit t Sigurimit, sht
q Kshilli, e pakta n raste t caktuara, sht angazhuar n veprimtari q jan cilsuar si
legjislative.
1. Ushtrimi n praktik i pushtetit nga Kshilli i Sigurimit: Veprimtari legjislative?
Duke vepruar mbi bazn e kapitullit VII t Karts, Kshilli i Sigurimit mund t miratoj nj seri
t gjer masash. Kto masa, t miratuara me qllimin pr ti detyruar shtetet, variojn nga krijimi
i tribunaleve ndrkombtare penale deri te masat n dukje t prgjithshme dhe abstrakte pr
luftimin e terrorizmit ndrkombtar. Pr shembull, m 1991, Kshilli i Sigurimit krijoi
Komisionin pr Kompensim t Kombeve t Bashkuara,27 me prgjegjsi pr shqyrtimin e
ankesave dhe kompensimin pr dmet e shkaktuara si rezultat i drejtprdrejt i invadimit t
jashtligjshm dhe pushtimit t Kuvajtit nga Iraku.28 Kshilli m par rikujtoi Irakun pr
prgjegjsin e tij sipas t drejts ndrkombtare pr do humbje, dm apo dmtim q mund t
rrjedh nga invadimi,29 dhe u mbshtet mbi kt parim t prgjithshm t prgjegjsis si baz
pr krijimin e Komisionit t Kompensimit.30 Njlloj, Kshilli prcaktoi detyrime armatimi pr
Irakun,31 dhe prcaktoi ose garantoi kufirin ndrkombtar ndrmjet Irakut dhe Kuvajtit.32
N raste t tjera, Kshilli ka shpallur vlefshmrin e Konvents s Katrt t Gjenevs n
territoret e pushtuara palestineze.33 Po ashtu, krijoi dy tribunale penale ad hoc pr ishJugosllavin34 dhe Ruandn.35 Me rezolutn 1373, Kshilli miratoi nj seri masash abstrakte pr
25

Id. fq. 179. Por, shih Krzysztof Skubiszewski, International Legislation, n 2 ENCYCLOPEDIA OF PUBLIC
INTERNATIONAL LAW 1255, 1261 (Rudolf Bernhardt ed., 1995), pr nj perspektiv tjetr. Skubiszewski i
konsideron veprimet ligjbrse t organizatave ndrkombtare si burim i ri i t drejts, i veant prej traktateve.
26
Shih Stefan Talmon, supra note 24, fq. 179.
27
S.C. Res. 692, U.N. Doc. S/RES/692 (May 2, 1991).
28
Shih, p.sh., S.C. Res. 855, 1, U.N. Doc. S/RES/855 (Aug. 9, 1993).
29
Shih, p.sh., S.C. Res. 746, 9, U.N. Doc. S/RES/746 (Mar. 17, 1992).
30
Shih, p.sh., S.C. Res. 855, supra note 28.
31
Shih, p.sh., S.C. Res. 687, U.N. Doc. S/RES/687 (Apr. 8, 1991).
32
Shih id. Shih po ashtu S.C. Res. 773, U.N. Doc. S/RES/773 (Aug. 16, 1992); S.C. Res. 806, U.N. Doc.
S/RES/806 (Feb. 5, 1993).
33
Shih, p.sh., S.C. Res. 681, U.N. Doc. S/RES/681 (Dec. 20, 1990); S.C. Res. 799, U.N. Doc. S/RES/799 (Dec. 18,
1992); S.C. Res. 904, U.N. Doc. S/RES/904 (Mar. 18, 1994).
34
S.C. Res. 827, U.N. Doc. S/RES/827 (Sept. 25, 1993).
35
S.C. Res. 955, U.N. Doc. S/RES/955 (Nov. 8, 1994).

t gjitha shtetet pr t luftuar terrorizmin ndkombtar, dhe parandaluar e shtypur financimin e

terrorizmit.36 Po ashtu, miratoi nj sr detyrimesh t prgjithshme pr shtetet, me qllimin pr
ti mbajtur armt e shkatrrimit n mas dhe mjetet pr ti shprndar ato larg duarve t aktorve
jo-shtetror me rezolutn 1540.37
Ndonse literatura akademike ka diskutuar pr nocionin e akteve legjislative nga Kshilli i
Sigurimit para miratimit t ktyre rezolutave t fundit (pra, rezolutave 1373 dhe 1540), pr t
prshkruar aktet e ndryshme t Kshillit,38 shtetet kan prdorur shprehjen ligjvns pr her t
par pas miratimit t rezolutave 1373 dhe 1540.39 Pr dallim nga miratimi i rezoluts 1373e
cila kaloi pa ndonj shqetsim t shprehur, ndonse kto shqetsime do t ishin pritur40
kundrshtit jan ngritur n lidhje me rezolutn 1540.41 Kundrshtuesit krkuan q Kshilli i
Sigurimit t mohoj fardo autoriteti legjislativ, ose pohuan q miratimi nga Kshilli i
Sigurimit i legjislacionit global nuk sht n pajtim me dispozitat e Karts s Kombeve t
Bashkuara.42 Pr shembull, Meksika ka kundrshtuar rezolutat q themeluan dy tribunalet
penale mbi bazn se Kshilli ka tejkaluar pushtetin e tij.43 Sidoqoft, t dy rezolutat jan miratuar
njzri.44 Ky sfond faktik ngrit dy pyetje t rndsishme: e para, cila sht shtrirja e pushtetit t
Kshillit t Sigurimit? Dhe, e dyta, cilat jan kufizimet ndaj Kshillit t Sigurimit n ushtrimin e
pushtetit sipas kapitullit VII t Karts?
N vendimin n rastin Prosecutor v. Tadi, Dhoma e Apelit e Tribunalit Penal Ndrkombtar pr
ish-Jugosllavin ka br t qart se zgjedhja e mjeteve dhe vlersimi i tyre i sht ln Kshillit
t Sigurimit sipas nenit 39 t Karts. N kt kontekst, Kshilli i Sigurimit gzon pushtete t
gjera diskrecionale; dhe nuk mund t ket qen ndryshe, pasi kjo zgjedhje do t prfshinte
vlersim politik t situatave thellsisht komplekse dhe dinamike.45 Prandaj, sipas pikpamjes s
36

S.C. Res. 1373, U.N. Doc. S/RES/1373 (Sept. 28, 2001).

S.C. Res. 1540, U.N. Doc. S/RES/1540 (Apr. 28, 2004).
38
Shih Keith Harper, Does the United Nations Security Council Have the Competence to Act as a Court and
Legislature?, 27 N.Y.U. J. INTL L. & POL. 103 (1994); Laura Lopez, Uncivil Wars: The Challenge of Applying
International Humanitarian Law to Internal Armed Conflicts, 69 N.Y.U. L. REV. 916, 954 (1994); Frederic L. Kirgis
Jr., The Security Councils First Fifty Years, 89 AM. J. INTL L. 506, 520-22 (1995); Martti Koskenniemi, The Police
in the Temple: Order, Justice and the UN: A Dialectical View, 6 EUR. J. INTL L. 325, 326 (1995).
39
Shih, p.sh.., U.N. Doc. S/PV. 4950, at 9-10 (Apr. 22, 2004). Dokumenti sqaron se prfaqsuesi i Angols pran
Kombeve t Bashkuara ka deklaruar n debatin e Kshillit se, duke miratuar rezolutn 1373 (2001), Kshilli i
Sigurimit ka ndrmarr hapin e paprecedent t sjelljes n fuqi t legjislacionit detyrues ndaj t gjitha shteteve pr
shtjen e luftimit t terrorizmit, id. n 9-10.
40
Shih deklaratn e prfaqsuesit t prhershm t Mbretris s Bashkuar n Kombet e Bashkuara dhe kryesuesin e
Komitetit t Kshillit t Sigurimit kundr Terrorizmit, U.N. Doc. S/PV.4432, fq. 5 (2001).
41
Shih U.N. Doc. S/PV. 4950, supra note 38, fq. 13 (deklarat e Beninit); id. fq. 15 (Pakistani); id. fq. 20 (Peru); id.
fq. 23 (India); id. fq. 28 (Japonia); id. fq. 30 (Kuba); id. fq. 31 (Indonezia); id. fq. 33 (Irani).
42
Shih U.N. Doc. S/PV. 4950, id, fq. 31 (Indonezia); id. fq. 32 (Irani); id. fq. 5 (Algjeria). Shih po ashtu id. fq. 23
(India) (Pranimi yn i imperativit t kohs n krkim t veprimit nga Kshilli i Sigurimit, sidoqoft, nuk i errson
shqetsimet tona m themelore n lidhje me prirjen n rritje t Kshillit n vitet e fundit pr t marr pushtete t reja
dhe m t gjera t legjislaturs n emr t bashksis ndrkombtare, me rezolutat e tij detyruese ndaj t gjitha
shteteve.).
43
Shih, p.sh., U.N. Doc. A/55/PV.95, fq. 3 (Mar. 14, 2001); U.N. Doc. A/55/PV/102, fq. 3 (Jun. 12, 2001). Shih
Prosecutor v. Tadi, No. IT-94-1-AR72, 35 I.L.M. 32, Decision on the Defense Motion for Interlocutory Appeal on
Jurisdiction, 48, (Intl Crim. Trib. for the Former Yugoslavia October, 2, 1996).
44
Shih Komunikat Shtypi SC/715, e qasshme n http://www.un.org/News/Press/docs/2001/sc7158.doc.htm.; dhe
Komunikat Shtypi SC/8076, e qasshme n http://www.un.org/News/Press/docs/2004/sc8076.doc.htm.
45
Id. 39.
37

Tribunalit, sht e qart nga teksti i ksaj dispozite se, Kshilli i Sigurimit luan nj rol shum
t rndsishm dhe ushtron nj diskrecion shum t gjer.46 Ky pushtet diskrecional, sado i
gjer qoft, nuk sht ad infinitum.
2. Kufizimet e mundshme t pushtetit t Kshillit t Sigurimit
Ndonse fardo kufizimi sht rrall i vrejtshm n praktik, liria e veprimit ose pushteti
diskrecional i Kshillit t Sigurimit nuk sht e privuar nga karakteri i saj i rndsishm
normativ. Neni 24(2) i Karts sht dispozita shprehimore q prcakton kto kufizime, t cilat
jan t lidhura me veprimin ose sjelljen e kushtzuar nga krkesa pr pajtueshmri ose
harmonizim me Qllimet dhe Parimet e Kombeve t Bashkuara.47 Gjykata Ndrkombtare e
Drejtsis qartson kufizimet e nenit 24(2) t Kshillit t Sigurimit n rastin e Kushteve pr
Pranim (Conditions for Admission):
Karakteri politik i nj organi nuk mund ta liroj at nga zbatimi i dispozitave t
traktatit t prcaktuara nga Karta kur ato paraqesin kufizime n pushtetet e tij
dhe kriteret pr gjykim. Pr t prcaktuar nse nj organ ka liri zgjedhjeje pr
vendimet e tij, duhen shikuar kushtetet e kushtetuts.48
Tribunbali Penal Ndrkombtar pr ish-Jugosllavin, po ashtu, ka konfirmuar se pushteti i
Kshillit t Sigurimit nuk sht i pakufizuar.49 Kshilli i Sigurimit sht nj organ i nj
organizate ndrkombtare, e themeluar me traktat, i cili shrben si korniz kushtetuese pr
organizatn botrore. Kshilli i Sigurimit sht pra subjekt i disa kufizimeve kushtetuese, sado
t prgjithshme qofshin fuqit e tij me kushtetut.50 N cilindo rast, kto pushtete jan t
kufizuara brenda kufijve t organizats n prgjithsi, duke mos prmendur kufizimet e tjera
specifike ose ato t cilat mund t rrjedhin nga ndarja e brendshme e pushtetit brenda
organizats.51 Prfundimisht, Dhoma e Apelit e Tribunalit erdhi n prfundimin se as teksti
dhe as fryma e Karts nuk e koncepton Kshillin e Sigurimit si legibus solutes (t pabindur nga
ligji).52
sht me vler t rikujtohet se situatat t cilat krkojn prdorim t pushtetit t prcaktuar n
kapitullin VII t Karts jan ato q lidhen me krcnimin e paqes, cnimin e paqes, ose
aktet e agresionit.53 Tribunali pr ish-Jugosllavin n rastin Tadi ka shqyrtuar karakterin
ligjor t situatave q krkojn ushtrimin e pushtetit nga Kshilli i Sigurimit. N kt kuptim,
46

Id. 28.
Karta e Kombeve t Bashkuara, supra note 9, neni 24, para. 2;. shih, p.sh., MICHAEL J. MATHESON, COUNCIL
UNBOUND: THE GROWTH OF UN DECISION MAKING ON CONFLICT AND POSTCONFLICT ISSUES AFTER THE COLD WAR
35 (2006) (duke vrejtur se derisa Kshilli sht i detyruar t veproj n pajtim me kto qllime dhe parime ... nuk
sht e qart se sa shum ky detyrim e kufizon Kshillin n praktik. Qllimet dhe parimet jan deklarata shum t
prgjithshme q nuk jan t prkufizuara dhe jan subjekt i nj interpretimi t gjer, dhe disa pr nga natyra nuk
duket as t ken prmbajtje specifike ligjore.).
48
Conditions of Admission of a State to Membership in the United Nations, Advisory Opinion, 1948 I.C.J. 57 (May
28), fq. 64.
49
Tadi, 35 I.L.M. 28.
50
Id.
51
Id.
52
Id.
53
Karta e Kombeve t Bashkuara, supra note 9, neni 39.
47

10

Tribunali ka theksuar se derisa akti i agresionit sht m i bindshm ndaj nj prcaktimi ligjor,
krcnimi i paqes sht nj koncept m tepr politik.54 Derisa Kshilli i Sigurimit sht
plotsisht i autorizuar dhe m s miri i pozicionuar pr t ushtruar kt detyr me kt margjin
t gjer veprimi, prcaktimi se ekziston nj krcnim i till nuk sht nj diskrecion trsisht i
liruar, pasi duhet t mbetet, m s paku, brenda kufijve t Qllimeve dhe Parimeve t Karts.55
Pr shkak t ktij prcaktimi, ekziston nj pranueshmri e gjer se Kshilli i Sigurimit duhet t
veproj n pajtim me qllimet dhe parimet e Kombeve t Bashkuara. Prve ksaj, nuk mund t
cnoj normat imperative t s drejts s prgjithshme ndrkombtare (jus cogens).56 Si sht
thn nga gjykatsi ad hoc Lauterpacht n mendimin e tij t ndar (individual), n fazn e
masave t prkohshme, n rastin e Gjenocidit:
Koncepti i jus cogens operon si koncept superior si ndaj t drejts ndrkombtare
zakonore ashtu ndaj traktatit. Lehtsimi q neni 103 i Karts mund ti jap
Kshillit t Sigurimit n rast konflikti ndrmjet nj prej vendimeve t tij dhe nj
detyrimi operativ traktati si nj hierarki e thjesht e normave nuk mund t
shtrihet ndaj nj konflikti ndrmjet nj rezolute t Kshillit t Sigurimit dhe jus
cogens-it.57
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis ka deklaruar qysh m 1951 n mendimin kshilldhns n
rastin e Rezervave se, pr shembull, gjenocidi sht n kundrshtim me frymn dhe qllimet e
Kombeve t Bashkuara.58
Prgjithsisht ka qartsi t kufizuar pr t kuptuar natyrn dhe shtrirjen e pushteteve t Kshillit
t Sigurimit. Instrumentat pr t kuptuar kto kufizime prfshijn pranueshmrin gjyqsore t
karakterit politik t nocionit ky t krcnimit t paqes dhe t diskrecionit t ndrlidhur me
prcaktimin e ktij krcnimi. Por, kto instrumenta jan larg nga t qenit t pamjaftueshm pr
ta br trsisht jorelevante pyetjen e shqyrtimit t mundshm gjyqsor ose madje edhe t
shpalljes s pavlefshme t veprimeve t Kshillit t Sigurimit nga nj trup gjyqsor. Kandidati
m i afrt pr t ushtruar kt rol do t ishte Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis, organi kryesor
gjyqsor i Kombeve t Bashkuara.
Karta e Kombeve t Bashkuara nuk ofron ndonj rol automatik pr GJND-n pr t ushtruar at
rol. Dhe shtjet q ngriten ktu kan t bjn si me rolin parsor ashtu dhe me diskrecionin e
gjer t Kshillit t Sigurimit pr shtje q lidhen me paqen dhe sigurin ndrkombtare.
54

Tadi, 35 I.L.M. 29. Shih po ashtu W. Michael Reisman, The Constitutional Crisis in the United Nations, 87
AM. J. INTL L. 83, 93 (1993) (duke vrejtur q krcnimi i paqes sht dhe qartazi ka qen disenjuar n nj
mnyr q t prcaktohet subjektivisht).
55
Tadi, 35 I.L.M. 29.
56
Shih, p.sh., Sir Michael Wood, The UN Security Council and International Law: The Security Councils Powers
and their Limits, HERSCH LAUTERPACHT MEMORIAL LECTURES, 1, 3,
e qasshme
n
http://www.lcil.cam.ac.uk/sites/default/files/LCIL/documents/lectures/2006_hersch_lecture_2.pdf.
57
Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and
Herzegovina v. Serbia and Montenegro), 1993 I.C.J. 325, 440 (Sept. 13) (mendim i ndar i gjykatsit ad hoc
Lauterpacht).
58
Reservations to Convention on Prevention and Punishment of Crime of Genocide, Advisory Opinion, 1951 I.C.J.
15, 22 (May 28).

11

Megjithat, nj pyetje q mund t bhetdhe at n mnyr legjitimesht nse ndonj parim

tjetr q mund t rrjedh qoft nga nj nocion i gjer i drejtsis ndrkombtare, ose i joekskluzivitetit t Kshillit t Sigurimit pr tu marr me ruajtjen apo rivendosjen e paqes dhe t
siguris ndrkombtare, mund t autorizoj apo legjitimoj Gjykatn q t ushtroj funksione
gjyqsore ndaj vendimeve t Kshillit. Ose, nse thjesht vetm funksionet e zakonshme
gjyqsore t GJND-s jan t mjaftueshme pr t ushtruar pushtetin gjyqsor ndaj vendimeve t
Kshillit t Sigurimit.
Nj shembull konkret mund t jet deklarimi i Tribunalit Penal Ndrkombtar pr ishJugosllavin se, e pakta nj komponent i nenit 39 t Karts (q do t thot akti i agresionit) sht
i hapur pr prcaktim ligjor apo gjyqsor, dika q mund t argumentohet si nj rrug pr
ndrhyrje t mundshme gjyqsore. Prtej prfshirjes s shpesht t GJND-s n aplikimin dhe
interpretimin e vendimeve t Kshillit t Sigurimit,59 ka raste kur Gjykata ka shqyrtuar
vlefshmrin e vendimeve t Kshillit t Sigurimit. N rastin Namibia, Gjykata i sht referuar
nj situate t ciln Gjykata e gjeti t jet shpallur e jashtligjshme n mnyr valide [ose t
vlefshme nga Kshilli i Sigurimit].60
N vijim t ksaj m sipr, Gjykata sht prfshir n nj mnyr n ushtrimin e funksionit t saj
gjyqsor vis--vis rezolutave t Kshillit t Sigurimit. Por, ushtrimi i funksionit t saj gjyqsor
nuk sht shtrir deri te anulimi apo nulifikimi i ndonjrit prej veprimeve apo vendimeve t
Kshillit t Sigurimit.61 Gjykata, sidoqoft, ka prcaktuar kuptimin e dispozitave t ndryshme t
rezolutave t Kshillit t Sigurimit, ka interpretuar ato, si dhe krijuar rregulla apo metoda t
posame interpretimi, si dhe i ka zbatuar ato ndaj situatave t bots reale.62
Pr fund t ksaj pjese t diskutimit, si kan treguar trendet e vendimmarrjes n t kaluarn,
sht pak e mundshme q Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis t kufizoj n ndonj mnyr
substanciale veprimin e Kshillit t Sigurimit mbi bazn e kapitullit VII t Karts. Burimi
kryesor i ktij kushtzimi sht natyra e pushtetit, diskrecioni i gjer, dhe fleksibiliteti pasues i
lejuar nga dokumenti themeltar i organizatsKarta e Kombeve t Bashkuara. sht po kaq e
59

Shih, p.sh., Mendimin Kshilldhns n rastin e Kosovs, supra note 14, fq. 18, 46-47 (Ndonse interpretimi
dhe aplikimi i nj vendimi t njrit prej organeve politike t Kombeve t Bashkuara sht n radh t par
prgjegjsi e organit q ka marr at vendim, Gjykats, si organi kryesor gjyqsor i Kombeve t Bashkuara, i sht
krkuar shpesh q t shqyrtoj interpretimin dhe efektet ligjore t ktyre vendimeve, dhe ajo e ka br kt si gjat
ushtrimit t juridiksionit kshilldhns ashtu dhe t atij kontestimor. Pr pasoj, ndrmarrja e ksaj detyre nuk ka
asgj t paprputhshme me integritetin e funksionit gjyqsor t Gjykats.).
60
Legal Consequences for States of the Continued Presence of South Africa in Namibia (South West Africa)
Notwithstanding Security Council Resolution, Advisory Opinion, 1971 I.C.J. 16, 54, 118 (June 21) (theksimi n
tekst sht shtuar).
61
Shih Jose E. Alvarez, Judging the Security Council, 90 AM. J. INTL L. 1, 4 (1996) (duke prfunduar se GJND-ja
sht angazhur dhe do t vazhdoj t angazhohet n forma t larmishme t shqyrtimit, por shqyrtimi gjyqsor nuk
do t shtrihet s shpejti n nj gjetje gjyqsore se nj veprim i caktuar i Kshillit sht null dhe i pavlefshm.).
Shih po ashtu W. Michael Reisman, supra note 54, n 92-93 (duke thn se, n asnj mnyr deri m sot Gjykata
nuk ka gjetur nj veprim t nj organi t rndsishm politik t jet ultra vires. Por, sht e mundur q n
juridiksionin kshilldhns t Gjykats Ndrkombtare t gjenden analogji t Marbury v. Madison. Sikur
homologja e saj amerikane, Gjykata kishte mundsi t ushtronte t drejtn e saj t vlersimit t ligjshmris s
vendimmarrjes legjislative pa e sjell veten n konflikt t drejtprdrejt me degt politike. Sikurse Marbury, kto
vendime ndrkombtare mund t shrbejn si precedent themelor pr krijimin e legjitimitetit t shqyrtimit t
prgjithshm gjyqsor t Gjykats Ndrkombtare.).
62
Shih, p.sh., Mendimin Kshilldhns n rastin e Kosovs, supra note 14.

12

rndsishme t vrehet se, ky i njjti burim i autoritetit vendos mbi Kshillin e Sigurimit detyrn
pr t qen i udhhequr n veprimet e tij nga, dhe vepruar n baz t, parimeve t Karts.
Prfundimi tjetr i pashmangshm sht pranueshmria e gjer e logjiks se nj norm superiore
e llojit t jus cogens n mnyr t natyrshme do t kufizonte Kshillin e Sigurimit, veprimet e t
cilit nuk mund ti shmangen n trsi e pakta nj lloji t shqyrtimit gjyqsorqoft ai implicit
ose i trthort, apo incidentalnga GJND-ja.
Pas diskutimit dhe vlersimit t rolit dhe statusit t vendimeve t dy organeve t rndsishme
politike t Kombeve t Bashkuara, Asambles s Prgjithshme dhe Kshillit t Sigurimit, n
procesin e ligjbrjes ndrkombtare, n vijim do t shqyrtohet roli q luan Gjykata
Ndrkombtare e Drejtsis n kt proces, dhe pr pasoj do t hetohet vlera e prcaktimeve
gjyqsore t organit kryesor gjyqsor t organizats.
C. Kompetencat dhe karakteri ligjor i vendimeve t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis
Si konfirmohet edhe n Statutin e Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, por edhe prtej ksaj,
n praktikn e bollshme gjyqsore dhe jasht-gjyqsore q shkon prtej thjesht tekstit t Statutit,
vendimet gjyqsore shihen si dshmi e besueshme e asaj cila sht e drejta e zbatueshme
ndrkombtare, prfshir prmbajtjen e saj, n nj rast t caktuar. Hezitimi pr t mos u dhn
vendimeve gjyqsore statusin e burimit t s drejts ndrkombtare prgjithsisht shpjegohet me
hezitimin e nj numri te shteteve, kryesisht t atyre q i prkasin tradits s t drejts civile, pr
tu dhn gjykatave pushtet ligjbrs m tepr sesa thjesht aplikues dhe interpretues.
Realiteti sht se, shpesh, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis u referohet vendimeve t saja t
s kaluars, vendimeve t tribunaleve ndrkombtare, si sht rasti me Tribunalin Penal
Ndrkombtar pr ish-Jugosllavin,63 dhe publikimeve t Komisionit t s Drejts
Ndrkombtare, t cilat formalisht i ka cilsuar si deklarata autoritative t s drejts
ndrkombtare. Kjo prve faktit tashm t diskutuar q, Gjykata, gjithashtu, u referohet
rezolutave t Asambles s Prgjithshme si tregues i mundshm i zakonit ndrkombtar.
N kuptim strikt formal, neni 59 i Statutit t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, n lidhje me
pushtetin e ksaj Gjykata, parasheh: Vendimet e Gjykats nuk kan forc detyruese prve n
mes t palve dhe n lidhje me at rast t veant.64 E vrteta, sidoqoft, sht se si Gjykata
Ndrkombtare e Drejtsis, ashtu dhe gjykatat e tjera, prpiqen t ndjekin vendimet e tyre t
mparshme pr t siguruar nj lloj parashikueshmrie, sigurie dhe stabiliteti n zhvillimin dhe
funksionimin e t drejts ndrkombtare. Sigurisht, kjo m tepr i ngjan doktrins s
precedentve (stare decisis) t sistemit common law apo anglo-sakson sesa sistemit t s
drejts civile. Statuti i Roms i Gjykats Ndrkombtare Penale sht disi m i qart dhe
shprehimor n kt drejtim, t ndjekjes s vendimeve t mparshme. Sipas nenit 21 t Statutit t
Gjykats Ndrkombtare Penale, Gjykata mund t aplikoj parimet dhe rregullat e t drejts
ashtu si jan interpretuar n vendimet e saj t mparshme.65

63

Shih Case Concerning the Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of
Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro), supra note 57.
64
Statuti i Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis, neni 59.
65
Statuti i Roms i Gjykats Ndrkombtare Penale, neni 21, para. 2.

13

Nj vrojtim i kujdesshm on n prfundimin se, duke interpretuar t drejtn ndrkombtare,

Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis dhe gjykatat e tjera n t vrtet, n raste t caktuara,
krijojn t drejtn m tepr sesa e prcaktojn se cila sht e drejta. Ky funksion implicit
(formalisht i heshtur) del m i qart kur aspekte t caktuara t s drejts s sotme ndrkombtare
analizohen n drit t vendimeve gjyqsore ose mendimeve kshilldhnse t Gjykats
Ndrkombtare t Drejtsis dhe ndikimit t tyre n t drejtn ndrkombtare.66
IV. PERSONALITETI LIGJOR NDRKOMBTAR I KOMBEVE T BASHKUARA DHE
ORGANIZATAVE T TJERA NDRKOMBTARE
N lidhje me organizatat ndrkombtare, shtja e personalitetit ligjor sht ngritur n kontekst
t ktyre krkesave kryesore formale: kapaciteti pr t ngritur pretendime n lidhje me cnimet e
t drejts ndrkombtare, kapaciteti pr t lidhur marrveshje dhe/ose traktate t vlefshme
ndrkombtare, dhe kapaciteti pr t gzuar privilegje dhe imunitete nga juridiksionet
kombtare.67 Kapaciteti i par, si sht renditur ktu m lart, n kontekst t Kombeve t
Bashkuara, ka qen subjekt shqyrtimi nga Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis.
N rastin e Reparacioneve pr Dmet e Shkaktuara n Shrbim t Kombeve t Bashkuara
(mendim kshilldhns i vitit 1949)68, Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis i sht krkuar nj
mendim kshilldhns pr pyetjen nse Kombet e Bashkuara, si organizat, kan kapacitet t
ngrisin nj pretendim ose krkes ndrkombtare pr dme t shkaktuara personelit t saj.
Traktati themelues i organizats, Karta e Kombeve t Bashkuara, nuk prmban ndonj dispozit
shprehimore pr personalitetin ligjor t organizats. Por, Gjykata, duke e lexuar Kartn n trsi
dhe duke nxjerr implikimet e kuptimit t saj (mbshtetur edhe n praktikn dhe traktatet
prkatse t mvonshme), ka mbajtur qndrimin se, Karta e Kombeve t Bashkuara i ka krijuar
Kombet e Bashkuara si nj entitet q posedon personalitet objektiv ndrkombtar dhe se
Izraeli, ndonse vend jo antar n kohn prkatse, ka qen i obliguar q ta njoh ekzistencn e
Kombeve t Bashkuara dhe t paguaj dmet pr vrasjen e prfaqsuesit t Kombeve t
Bashkuara n Jerusalem nga terrorist hebraik. Sipas Gjykats, pesdhjet shtete, q
prfaqsonin shumicn drmuese t bashksis ndrkombtare, kishin pushtetin n pajtim me t
drejtn ndrkombtare, q t krijonin nj enitet i cili posedon personalitet objektiv ndrkombtar,
dhe jo thjesht personalitet t njohur vetm prej tyre.69
Gjykata, pra, ka ardhur n prfundimin se personaliteti objektiv ndrkombtar i Kombeve t
Bashkuara ka rrjedhur nga qllimi i antarve t organizats, qoft i drejtprdrejt ose jo. Dhe ky
personalitet sht objektiv n kuptimin q mund t prdoret ose vlen edhe ndaj shteteve joantare, prve, sigurisht, shteteve antare. Ky lloj personaliteti nuk varet nga njohja e
mparshme e nj shteti t caktuar jo-antar. Prcaktimi nse nj organizat ka personalitet
objektiv ndrkombtar duket t rrjedh nga natyra dhe funksionet e vet organizats; numri i
66

Shih, pr shembull, vendimet kontestimore n rastet Fisheries (U.K. v. Norway), 1951 I.C.J. 116 (1951) dhe
Nottebohm (Liechtenstein v. Guatemala), 1955 I.C.J. 4 (1955); dhe mendimet kshilldhnse n rastet e
Dmshprblimit pr Dmet e Shkaktuara n Shrbim t Kombeve t Bashkuara, 1949 I.C.J. 174 (1949) dhe
Rezervave ndaj Konvents s Gjenocidit, 1951 I.C.J. 15 (1951).
67
Id.
68
Shih Reparation for Injuries Suffered in the Service of the United Nations (Advisory Opinion), supra note 7.
69
Id. fq. 185.

14

shteteve antare mund t jet, po ashtu, i rndsishm n prcaktimin e personalitetit objektiv

ndrkombtar, ndonse nuk sht prcaktues.70
Nj pjes e prmbajtjes s arsyetimit t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis n rastin e
Reparacioneve lexon si n vijim:
Subjektet e t drejts s do sistemi nuk jan patjetr t njjt sipas natyrs s tyre ose sa
i prket shtrirjes s t drejtave t tyre, dhe natyra e tyre varet nga nevojat e bashksis.
Prgjat historis, zhvillimi i t drejts ndrkombtare sht ndikuar nga krkesat e jets
ndrkombtare, dhe rritja e vazhdueshme n veprimtarit kolektive t shteteve tashm ka
ndikuar n rritjen e rasteve t veprimit n planin ndrkombtar nga enitete t caktuara t
cilat nuk jan shtete. Ky zhvillim ka kulmuar n krijimin n vitin 1945 t nj organizate
ndrkombtare qllimet dhe parimet e t cils jan saktsuar n Kartn e Kombeve t
Bashkuara. Por, pr t arritur kto qllime, dhnia e personalitetit ndrkombtar sht e
patjetrsueshme.
Karta nuk ka qen e knaqur q ta bj Organizatn t ciln e ka krijuar thjesht nj
qendr pr harmonizimin e veprimeve t kombeve n arritjen e ktyre qllimeve t
prbashkta (neni 1, para. 4). Ajo e ka pajisur kt qendr me organe, dhe i ka dhn
asaj detyra t posame. Ajo e ka prkufizuar qndrimin e antarve n raport me
organizatn, duke u krkuar atyre q t japin t gjith asistencn n fardo veprimi t
ndrmarr prej saj (neni 2, para. 5), dhe t pranoj dhe zbatoj vendimet e Kshillit t
Sigurimit; duke autorizuar Asamblen e Prgjithshme tu bj rekomandime antarve;
duke i dhn organizats kapacitetin ligjor dhe privilegjet dhe imunitetet n territorin e
secilit prej antarve t saj; dhe duke parashikuar lidhjen e marrveshjeve ndrmjet
organizats dhe antarve t saj. Praktikan veanti lidhja e konventave n t cilat
organizata sht palka konfirmuar kt karakter t organizats, e cila mban nj pozit
n disa raste t caktuara t ndar prej antarve t saj, dhe e cila sht nn nj detyrim
ti rikujtoj ato, n rast nevoje, pr detyrime t caktuara. Duhet shtuar se organizata
sht nj trup politik, i ngarkuar me detyra politike t nj karakteri t rndsishm, dhe
q mbulon nj fush t gjer si ruajtja e paqes dhe siguris ndrkombtare, zhvillimi i
marrdhnieve miqsore ndrmjet kombeve, dhe realizimi i bashkpunimit ndrkombtar
n zgjidhjen e problemeve t karakterit ekonomik, shoqror, kulturor dhe humanitar
(neni 1); dhe n raport me shtetet e saj antare, ajo prdor mjete politike. Konventa pr
Privilegjet dhe Imunitetet e Kombeve t Bashkuara e vitit 1946 krijon t drejta dhe
detyrime ndrmjet secilit nnshkrues dhe organizats. sht e vshtir t kuptohet se si
nj konvent e ktill mund t veproj prve n planin ndrkombtar dhe ndrmjet
palve q posedojn personalitet ndrkombtar.
N mendimin e Gjykats, organizata sht krijuar pr t ushtruar dhe gzuar, dhe n fakt
sht duke ushtruar dhe gzuar, funksionet dhe t drejtat t cilat mund t shpjegohen
70

Shih MALCOLM N. SHAW, INTERNATIONAL LAW 1189 (5th ed., 2003). Shih, po ashtu, RESTATEMENT (THIRD) OF
FOREIGN RELATIONS LAW, supra note 1, fq. 141 (nj organizat ndrkombtare me antarsi substanciale sht
person n t drejtn ndrkombtare edhe n relacion me shtetet jo-antare t organizats. Sidoqoft, nj shtet nuk
duhet t njoh personalitetin e nj organizate antar i t cils nuk sht, e cila ka pak antar, ose e cila sht rajonale
pr nga shtrirja n nj rajon t cilit shteti nuk i prket.

15

vetm mbi bazn e posedimit t nj mase t gjer t personalitetit ndrkombtar dhe

kapacitetit pr t vepruar n planin ndrkombtar. Aktualisht sht lloji suprem i
organizats ndrkombtare, dhe ajo nuk mund t zbatoj qllimet e themeluesve n rast
se asaj i mungon personaliteti ndrkombtar. Duhet vn re se antart e saj, duke i
besuar asaj funksione t caktuara, bashk me detyrat dhe prgjegjsit prcjellse, e
kan veshur at me kompetencn e krkuar pr t mundsuar ushtrimin efektiv t atyre
funksioneve.
Pr pasoj, Gjykata ka ardhur n prfundim se organizata sht nj person
ndrkombtar. Kjo nuk sht e njjta gj si t thuhet se ajo sht nj shtet, q sigurisht
nuk sht, ose q personaliteti i saj ligjor dhe t drejtat dhe detyrimet jan t njjta si ato
t shtetit. Edhe m pak se kjo, nuk sht e njjta gj si t thuhet se ajo sht nj supershtet, fardo q kjo shprehje mund t thot. As nuk mund t nnkuptoj se t gjitha t
drejtat dhe detyrimet e saj duhet t jen n planin ndrkombtar, m shum se t gjitha t
drejtat dhe detyrimet e nj shteti duhet t jen n at plan. far kjo do t thot sht se
ajo sht nj subjekt i t drejts ndrkombtare dhe i aft q t posedoj t drejta dhe
detyrime ndrkombtare, dhe se ka kapacitet pr t mbrojtur t drejtat e veta duke
ngritur pretendime ndrkombtare.71
Sipas Ian Brownlie, kriteret e personalitetit ligjor t organizatave mund t prmblidhen si n
vijim:
1. Nj bashkim i prhershm i shteteve, me objekte t ligjshme, e pajisur me organe;
2. Nj dallim, n kuptim t pushteteve dhe qllimeve ligjore, ndrmjet organizats dhe
shteteve antare t saj;
3. Ekzistimi i pushteteve ligjore q ushtrohen n planin ndrkombtar dhe jo vetm brenda
sistemeve kombtare t nj ose m shum shteteve.72
Sigurisht, zbatimi i ktyre kritereve n praktik sht kontekstual, dhe jo gjithnj e leht pr tu
zbatuar. E vrtta sht q ka nj numr organizatash t rndsishme ndrkombtare, prve
Kombeve t Bashkuara, t cilat posedojn personalitet ligjor ndrkombtar. T tilla organizata
konsiderohen agjencit e specializuara t Kombeve t Bashkuara, organizatat rajonale si
Bashkimi Evropian, Organizata e Shteteve Amerikane, Bashkimi Afrikan, dhe Organizata e
Bashkpunimit Islamik (m par e njohur si Organizata e Konferencs Islamike). Megjithat, ka
raste t ekzistimit t organizatave ndrkombtare, por t cilat nuk kan organet dhe objektet e
nevojshme pr personalitet ligjor. Nj shembull i ktill sht Commonwealth-i britanik. Po
kshtu, konventat shumpalshe mund t institucionalizohen deri n njfar mase, duke
parashikuar organizimin e konferencave t rregullta, por q prap t mos ken personalitetin e
ndar ose t veant nga ai i shteteve. Pr dallim prej ktyre dhe organizatave me personalitet t
plot ligjor ndrkombtar, ka organizata me kapacitete dhe pavarsi t kufizuar, si jan
agjencit e prbashkta shtetrore si, ta zm, tribunalet e arbitrazhit. Ky sht rasti edhe me
71

Reparation for Injuries Suffered in the Service of the United Nations (Advisory Opinion), supra note 7, fq. 178179.
72
Shih IAN BROWNLIE, supra note 8, fq. 649.

16

organet ose agjencit ndihmse apo subsidiare t organizatave ndrkombtare, si Konferenca e

Kombeve t Bashkuara pr Tregti dhe Zhvillim (UNCTAD) apo Komisioneri i Lart pr
Refugjatt, n raport me Kombet e Bashkuara. Nse nj organizat ka pavarsi t
konsiderueshme dhe pushtet pr t ndrhyr n shtjet e shteteve antare, ather kjo ka nj
status gati si t nj bashkimi federal ose, thn ndryshe, ka kapacitete mbi-shtetrore. Nj
organizim i ktill i kohve bashkkohore prfaqsohet nga Bashkimi Evropian.
Duhet thn se, ndonse nj organizat me personalitet ligjor sht zakonisht e themeluar me
traktat, ky nuk sht patjetr kushti. Burimi i nj organizate t ktill mund t jet edhe nj
rezolut e nj konference t shteteve ose organi t nj organizate ndrkombtare ndrqeveritare.
Pr shembull, bazat kushtetuese t Konferencs s Kombeve t Bashkuara pr Tregti dhe
Zhvillim (UNCTAD) dhe Organizats s Kombeve t Bashkuara pr Zhvillim Industrial
(UNIDO) jan rezolutat e Asambles s Prgjithshme t Kombeve t Bashkuara.73
Nj kategori tjetr e nj institucioni q ka personalitet ligjor ndrkombtar sht kur ai
institucion mund t mos ket tiparet e nj organizat, por prap t posedoj personalitet ligjor
ndrkombtar. N kt mnyr, palt kontraktuese t Marrveshjes s Prgjithshme pr Tregti
dhe Tarifa (shkurtesa n anglisht: GATT; m von e prfshir n Organizatn Botrore t
Tregtis) kan nj lloj personaliteti ligjor, pjesrisht pr shkak t ushtrimit nga ana e tyre t nj
funksioni kuazi-gjyqsor n procedurat e ankesave ndrmjet palve kontraktuese.74
V. VEPRIMET E ORGANIZATAVE Q POSEDOJN PERSONALITET LIGJOR NDRKOMBTAR
Si tashm sht sugjeruar n prmbajtjen e cituar m lart t mendimit t Gjykats
Ndrkombtare t Drejtsis n rastin e Reparacioneve, organizatat ndrkombtare ushtrojn nj
numr funksionesh n marrdhniet ndrkombtare. Dhe ndonse nj organizat ndrkombtare,
si Organizata e Kombeve t Bashkuara, posedon personalitet ligjor ndrkombtar, megjithat
personaliteti i saj dhe/ose t drejtat dhe detyrimet e saj nuk jan identike me ato t shteteve.
Prkundr ktij deklarimi, n praktik, organizatat ndrkombtare t llojit t Kombeve t
Bashkuara ushtrojn nj numr pushtetesh ligjore t ngjashme me ato q zakonisht i ushtrojn
shtetet (p.sh., lidhja e marrveshjeve ose traktateve ndrkombtare, gzimi i privilegjeve dhe
imuniteteve, kapaciteti pr t ngritur pretendime ose ankesa ndrkombtare). N cilindo rast,
karakteri i sakt i kapacitetit ligjor ndrkombtar t nj organizate duhet krkuar n instrumentin
ose traktatin themelues t asaj organizate. Disa prej funksioneve kye ligjore t organizatave
ndrkombtare n marrdhniet ndrkombtare, q lidhen me personalitetin ligjor t organizats,
do t diskutohen n vijim.
A. Kompetenca pr lidhje t marrveshjeve
shtja e kompetencs s nj organizate ndrkombtare n fushn e marrdhnieve
ndrkombtare kontraktuale prcaktohet nga, ose prmes interpretimit (doktrina e pushteteve t
nnkuptuara), t instrumentit themelues t organizats ndrkombtare. Pr shembull, Karta e
Kombeve t Bashkuara prmban dispozita q n mnyr shprehimore autorizojn marrveshje t
73
74

Id. fq. 650.

Id.

17

caktuara, si marrveshjet e kujdestaris75 dhe marrveshjet pr marrdhniet me agjencit e

spcializuara.76 Sidoqoft, ka nj numr marrveshjesh q jan lidhur m von dhe t cilat nuk
parashihen n mnyr shprehimore n tekstin e Karts s Kombeve t Bashkuara. Pr shembull,
Organizata e Kombeve t Bashkuara, sikur edhe organizatat e tjera, ka lidhur marrveshje t
selis (headquarters agreements) me shtetet dhe marrveshje bashkpunimi me organizata t
tjera, pavarsisht q instrumenti themelues nuk prmban ndonj autorizim shprehimor pr lidhjen
e ktyre llojeve t marrveshjeve nga Organizata e Kombeve t Bashkuara.
Duke reflektuar realitetin n terren dhe, pra, kshtu praktikn e organizatave ndrkombtare, m
21 mars 1986, sht miratuar Konventa e Vjens pr t Drejtn e Traktateve ndrmjet Shteteve
dhe Organizatave Ndrkombtare ose ndrmjet Organizatave Ndrkombtare. Prmbajtja e ksaj
konvente ka ngjashmri t shumta me Konventn e Vjens pr t Drejtn e Traktateve t vitit
1969.
B. Privilegjet dhe imunitetet
Nevoja pr ushtrim efikas dhe efektiv t funksioneve t organizatave ndrkombtare, ka br q
organizatat ndrkombtare t krkojn ekzistimin apo zbatimin e nj minimumi t liris dhe
siguris ligjore pr selit dhe pasurit e tyre, si dhe pr personelin e tyre dhe pr prfaqsuesit e
shteteve antare t akredituar n organizatat ndrkombtare. Konventa e Vjens pr Prfaqsimin
e Shteteve n Marrdhniet e Tyre me Organizatat Ndrkombtare t Karakterit Universal e vitit
1975 zbatohet ndaj prfaqsimit t shteteve n cilndo organizat ndrkombtare ndrqeveritare
t katakterit universal.77 Ngjashmri t shumta ekzistojn ndrmjet ksaj Konvente dhe
Konvents s Vjens pr Marrdhniet Diplomatike t vitit 1961. Pr shembull, personeli
diplomatik i misionit t prhershm t nj shteti pran nj organizate ndrkombtare gzon
imunitet t plot nga juridiksioni penal dhe imunitet nga juridiksioni civil dhe administrativ n t
gjitha rastet, prve prjashtimeve t prcaktuara n nenin 31 t Konvents;78 pra, kur shteti
drgues heq dor shprehimisht nga kto imunitete.79
N rastin e Kombeve t Bashkuara, neni 105 i Karts s Kombeve t Bashkuara parasheh:
Organizata gzon n territorin e secilit prej antarve t saj privilegjet dhe imunitetet q jan t
nevojshme pr prmbushjen e qllimeve t saj, dhe se prfaqsimi i antarve t Kombeve t
Bashkuara dhe zyrtarve t saj gzojn njsoj privilegjet dhe imunitetet e nevojshme pr ushtrim
t pavarur t funksioneve t tyre n lidhje me organizatn.80 Prve ktyre dispozitave t
prgjithshme, n rastin e Kombeve t Bashkuara, dispozita m t detajuara jan prcaktuar n
Konventn e Prgjithshme pr Privilegjet dhe Imunitetet e Kombeve t Bashkuara.81 N rastin e
agjencive t specializuara, ka nj Konvent t veant pr Privilegjet dhe Imunitetet e Agjencive

75

Karta e Kombeve t Bashkuara, kapitulli XII.

Id. nenet 57 dhe 63.
77
Shih Konventn e Vjens pr Prfaqsimin e Shteteve n Marrdhniet e Tyre me Organizatat Ndrkombtare t
Karakterit Universal.
78
Shih id., neni 30 (imuniteti nga juridiksioni).
79
Id. neni 31.
80
Karta e Kombeve t Bashkuara, neni 105.
81
Konventa sht miratuar nga Asambleja e Prgjithshme m 13 shkurt 1946.
76

18

t Specializuara.82 M 1947, Kombet e Bashkuara lidhn me Shtetet e Bashkuara Marrveshjen

pr Selin.
N proces t funksionimit t Organizats s Kombeve t Bashkuara, megjithat, kishte
mosmarrveshje ose paqartsi rreth zbatimit n praktik t ktyre privilegjeve dhe imuniteteve.
Kshtu, m 1987, lindi nj mosmarrveshje ndrmjet shtetit pranues (pra, Shteteve t Bashkuara)
dhe Kombeve t Bashkuara si rezultat i presionit nga Kongresi Amerikan pr t mbyllur
Misionin Vzhgues t Organizats pr lirimin e Palestins n Nju Jork.83 N nj rast tjetr, m
1999, lindi nj dallim ndrmjet Kombeve t Bashkuara dhe Qeveris s Malajzis n lidhje me
imunitetet nga procesi ligjor ose ndjekja ligjore e Raportuesit t Posam t Komisionit pr t
Drejtat e Njeriut pr Pavarsin e Gjykatsve dhe Avokatve.84 N prgjigje t nj krkese t
Kshillit Ekonomik dhe Social, Gjykata Ndrkombtare Drejtsis ofroi nj mendim
kshilldhns, n t cilin mbron imunitetin e Raportuesit t Posam kundr ndjekjes ligjore.85
C. Kapaciteti pr t ngritur padi ose pretendime ndrkombtare
N mendimin kshilldhns n rastin e Reparacioneve, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis
vendosi njzri se Kombet e Bashkuara kan personalitet ligjor me kapacitet pr t ngritur
pretendime ose ankesa qoft kundr shteteve antare ose jo-antare pr dme t drejtprdrejta q
i shkaktohen organizats.
Ky konstatim i Gjykats pr kt kapacitet t Kombeve t Bashkuara ishte i lidhur me
personalitetin ligjor. M tej, ky prfundim i Gjykats sht shprehur n kuptim t pushteteve t
nnkuptuara dhe efektivitetit t organizats. Si rrjedhoj e ksaj, mund t thuhet se kapaciteti i
nj organizate ndrkombtare pr t ngritur padi ose pretendime ndrkombtare varet nga (1)
posedimi i personalitetit ligjor; dhe (2) interpretimi i instrumentit themelues pr sa u prket
qllimeve dhe funksioneve t organizats prkatse.86 Ky model mund t zbatohet edhe ndaj
organizatave t tjera.
D. Mbrojtja funksionale e prfaqsuesve
N rastin e Reparacioneve, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis e justifikoi mendimin e saj se
Kombet e Bashkuara mund t ngrisin pretendime pr dmet e shkaktuara prfaqsuesve t saj
mbi bazn e mbrojtjes funksionale. Nj qndrim i ktill kishte provokuar mendime mospajtuese
82

Kjo konvent sht miratuar m 21 nntor 1947.

Shih mendimin kshilldhns t Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis n rastin e PLO Observer Mission, I.C.J.
Reports (1998), 12. N kt rast, sidoqoft, Gjykata ka theksuar se, detyrimet e Shteteve t Bashkuara sipas
Marrveshjes pr Selin, kan eprsi ndaj te drejts s brendshme t Shteteve t Bashkuara, nj parim ky q sht
mshtetur nga praktika gjyqsore q nga vendimi i arbitrazhit i 14 shtatorit 1872 n rastin Alabama ndrmjet
Britanis s Madhe dhe Shteteve t Bashkuara. Q nga ather, ky parim sht referuar shpesh, prfshir n rastin n
lidhje me komunitetet greko-bullgare, n t cilin rast Gjykata e Prhershme e Drejtsis Ndrkombtare ka
prcaktuar se sht nj parim prgjithsisht i pranueshm i t drejts ndrkombtare se n marrdhniet ndrmjet
Fuqive q jan pal kontraktuese t nj traktati, dispozitat e t drejts s brendshme nuk mund t mbizotrojn ndaj
atyre t traktatit. P.C.I.J., Series B, No. 17, fq. 32.
84
Shih Difference Relating to Immunity from legal Process of a Special Rapporteur of the Commission on Human
Rights, I.C.J. Reports (1999), fq. 62.
85
Id.
86
IAN BROWNLIE, supra note 8, fq. 654.
83

19

t nj numri t gjykatsve n kt rast. Pra, ky kapacitet nuk mund t prdoret si dika e

mirqen nga organizatat e tjera, veanrisht n rast se funksionet e tyre nuk prfshijn
paqeruajtjen.87
E. Locus standi prpara gjykatave ose tribunaleve ndrkombtare
Kur nj organizat ndrkombtare ka personalitet ligjor, n parim, duhet t ket locus standi ose
t drejt q t paraqes raste ose ngris padi para gjykatave ose tribunaleve ndrkombtare.
Sidoqoft, shtja nse nj organizat ka qasje, dhe nse po, n far mnyre ose me far
procedure, kjo varet nga statuti q qeveris punn e asaj gjykate apo tribunali.
Derisa organet kryesore t Kombeve t Bashkuara dhe agjencit e specializuara t ksaj
organizate (pr shtje q kan t bjn me fushveprimtarin e tyre), kan qasje n Gjykatn
Ndrkombtare t Drejtsis prmes juridiksionit kshilldhns, megjithat Statutit i GJND-s e
kufizon locus standi-n n procedur kontestimore vetm pr shtetet.
F. Prgjegjsia
N rast se nj organizat, si Kombet e Bashkuara, ushtron funksione t gjera ndrkombtare q
prfshijn lidhjen e marrveshjeve ndrkombtare, administrimin e territoreve, prdorimin e
instrumentit ushtarak, dhe personalitet ligjor t veant nga shtetet, sht n parim e arsyeshme
t pritet q organizats t mund ti mvishet prgjegjsia. N nj mnyr shum t prgjithshme,
kjo rrjedh nga arsyeshmria e Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis n rastin e Reparacioneve,
dhe sht konfirmuar nga puna e Komisionit t s Drejts Ndrkombtare, i cili m 2011 ka
miratuar Draft Artikujt pr Prgjegjsin e Organizatave Ndrkombtare.88 M 9 dhjetor 2011,
gjithashtu, Asambleja e Prgjithshme mori n dijeni Artikujt pr Prgjegjsin e Organizatave
Ndrkombtare, duke vendosur tekstin e Artikujve si shtojc t rezoluts dhe duke e sjell n
vmendje t qeverive dhe t organizatave ndrkombtare.
Sipas nenit 3 t Artikujve pr Prgjegjsin e Organizatave Ndrkombtare, do akt i gabueshm
ndrkombtar i nj organizate ndrkombtare ka pr pasoj prgjegjsin ndrkombtare. 89 Sa u
prket elementve t prgjegjsis, neni 4 i Artikujve thekson se, nj veprim i gabueshm
ndrkombtar i nj organizate ndrkombtare ekziston kur sjellja, q prbhet nga nj veprim ose
mosveprim, (a) i atribuohet organizats ndrkombtare sipas t drejts ndrkombtare, dhe (b)
paraqet shkelje t nj detyrimi ndrkombtar t asaj organizate.90
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis, gjithashtu, n rastin q kishte t bnte me dallimin
ndrmjet Kombeve t Bashkuara dhe Qeveris s Malajzis n lidhje me imunitetet nga procesi
ligjor ose ndjekja ligjore e Raportuesit t Posam t Komisionit pr t Drejtat e Njeriut pr
Pavarsin e Gjykatsve dhe Avokatve, ka vrejtur se Kombet e Bashkuara mund t krkohen t

87

Id. fq. 654.

Shih Draft Articles on the Responsibility of International Organizations, e qasshme n lidhjen elektronike n
vijim: http://legal.un.org/ilc/texts/instruments/english/draft%20articles/9_11_2011.pdf
89
Id. neni 3.
90
Id. neni 4.
88

20

mbajn prgjegjsi pr dmet e shkaktuara nga veprimet e Kombeve t Bashkuara apo nga
prfaqsuesit e saj q veprojn n cilsin e tyre zyrtare.91
VI. INTERPRETIMI I KARTS S KOMBEVE T BASHKUARA

A. Qasjet e prgjithshme pr interpretimin e traktateve

Marr parasysh natyrn e vet gjuhs, por edhe faktor t tjer t lidhur me hartimin e tekstit
ligjor, intepretimi ligjor sht i rndsishm pr shkak t efekteve q prodhon. Prgjat viteve t
aplikimit t marrveshjeve ndrkombtare dhe problemeve t lidhur me to, jan ngritur qasje t
ndryshme q prpiqen t ofrojn zgjidhje t duhura pr shtjen e interpretimit. Kshtu, kto
qasje kryesore ndaj interpretimit t traktateve jan shfaqur n proces: (i) qasja e kuptimit t
zakonshm tekstual (the ordinary meaning textual approach); (ii) qasja e kuptimit t zakonshm
kontekstual (the ordinary meaning contextual approach); (iii) qasja teleologjike ose e qllimit
prfundimtar; dhe (iv) qasja e orientuar nga politikat ose qasja konfigurative. Theksi i dy t
parave vendoset te qllimi i interpretimit t traktatit si dika q duhet t v n jet qllimin
origjinal t palve, derisa dy qasjet e tjera (iii dhe iv), ndonse nuk e hedhin posht rndsin e
qllimit t palve, u japin pesh edhe aspekteve t tjera.
1. Qasja e kuptimit t zakonshm tekstual
Kjo qasje, e prkrahur e pakta n t kaluarn nga Instituti i t Drejts Ndrkombtare (Institut de
Droit International) kufizohet n interpretimin brenda tekstit t traktatit. Prqendrimi i ksaj
qasjeje sht n analizn e fjalve t prmbajtura n nj traktat sipas kuptimit t tyre t dukshm
dhe t natyrshm. Si sht thn nga nj antar i mhershm i ktij Instituti dhe ish kshilltar
kryesor ligjor n Zyrn e Jashtme Britanike, Sir Eric Beckett, [d]etyra e nj tribunali sht ajo e
interpretimit t nj dokumenti t shkruar, nj statuti, testamenti, kontrate t shkruar, apo traktati,
dhe ai duhet t veproj mbi supozimin se e gjen qllimin t shprehur n fjalt e dokumentit t
cilin duhet ta interpretoj.92
2. Qasja e kuptimit t zakonshm kontekstual
Qasja e kuptimit t zakonshm kontekstual sht m liberale dhe m e gjer sesa ajo e kuptimit
t zakonshm tekstual. Kjo m s miri shprehet n nenet 31 dhe 32 t Konvents s Vjens pr t
Drejtn e Traktateve. Kshtu, sipas nenit 31 t ksaj Konvente:
1. Nj traktat do t interpretohet n mirbesim n prputhje me kuptimin e zakonshm q
u jepet termave t traktatit n kontekstin e tyre n dritn e objektit dhe qllimit t tij.

91

Difference Relating to Immunity from legal Process of a Special Rapporteur of the Commission on Human Rights,
supra note 84, para. 66.
92
Comments on the Report of M.H. Lauterpacht (of the Second Commission of the Institute of International Law) on
the Interpretation of Treaties, 43-I ANN. INST. D. INTL 437-38 (1950).

21

2. Konteksti pr qllimin e interpretimit t nj traktati do t prmbaj, prve tekstit, duke

prfshir hyrjen e tij dhe anekset:
(a) do marrveshje q ka t bj me traktatin i cili sht br ndrmjet t gjitha palve
n lidhje me prfundimin e nj traktatit;
(b) do instrumenti i cili sht br nga nj ose m shum pal n lidhje me prfundimin
e traktatit dhe i pranuar nga palt e tjera si nj instrument q ka t bj me traktatin.
3. Do t merren parasysh, bashk me kontekstin:
(a) do marrveshje e mvonshme ndrmjet palve prsa i prket interpretimit t traktatit
ose zbatimit t dispozitave t tij;
(b) do praktik e mvonshme n zbatimin e traktatit, i cili vendos marrveshjen e palve
n lidhje me interpretimin e tij;
(c) do rregull prkats i t drejts ndrkombtare i zbatueshm n marrdhniet
ndrmjet palve.
4. Nj termi do ti jepet nje kuptim i posam n qoft se sht vendosur se palt kishin
pasur kt qllim.
Neni 32 i Konvents s Vjens pr t Drejtn e Traktateve prcakton mjetet plotsuese t
interpretimit. Prmbajtja e ksaj dispozit sht pr sa vijon:
Mund t krkohet ndihma e mjeteve plotsuese t interpretimit, duke prfshir punn
prgatitore t traktatit dhe rrethanat e prfundimit t tij, me qllimin pr t konfirmuar
kuptimin q rezulton nga zbatimi i nenit 31, ose pr t prcaktuar kuptimin kur
interpretimi sipas nenit 31:
(a) e le kuptimin t paqart ose t pakuptueshm; ose
(b) on n nj rezultat i cili sht n mnyr t qart absurd ose i paarsyeshm.
Pra, si mjet ndihms prcaktohet edhe puna prgatitore q ka uar n nnshkrimin e traktatit,
ndryshe e njohur si travaux prparatoires (dika q n kontekstin e brendshm juridik njihet si
historia legjislative) dhe rrethanat e prfundimit (ose t lidhjes) t traktatit. Sipas komentarit
t Komisionit t s Drejts Ndrkombtare br nenit 31, prmbajtja e ksaj dispozite sht n
pajtim me praktikn e Gjykats Ndrkombtare t Drejtsis.93
3. Qasja teleologjike ose e qllimit prfundimtar
Kjo qasje, ndonse nuk mohon elementt e theksuar t dy qasjeve paraprake, i jep rndsi t
veant qllimeve themelore ose t fundme t nj traktati, veanrisht kur fjala sht pr traktatet
konstitutive.94
N jurisprudencn e saj, Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis ka pranuar rndsin e aplikimit t
qllimeve t traktatit kur gjuha e traktatit nuk sht definitive ose kur ajo sht e paqart.
Gjykata sht mbshtetur, pr shembull, n qllimet e traktatit kur sht prfshir n
93

Shih International Law Commission, Report on the Law of Treaties, UN GAOR 19th Sess., Supp. No. 9, at 27, UN
Doc. No. A/5809 (1964), rishtypur n 61 A.J.I.L. 253 (1967).
94
Pr m shum, shih DAVID H. OTT, PUBLIC INTERNATIONAL LAW IN THE MODERN WORLD 195-96 (1987).

22

interpretimin dhe aplikimin e Karts s Kombeve t Bashkuara, n mnyr t veant n rastin e

Dmshprblimit95 [apo Reparacionit] (ku ka ardhur n prfundimin se Kombet e Bashkuara kan
personalitet ligjor ndrkombtar, duke u mbshtetur n qllimet e prcaktuara n Kart) dhe n
rastin e Shpenzimeve t Caktuara96 (kur roli i Asambles s Prgjithshme pr organizimin e
forcave paqeruajtse sht mbshtetur n qllimet e Karts). Gjykatsi Jessup, n mendimin e tij
mospajtues n rastin e Afriks Jugperndimore, ka nnvizuar rndsin e qasjes teleologjike n
interpretimin e nj traktati si sht Karta e Kombeve t Bashkuara.97
4. Qasja e orientuar nga politikat ose qasja konfigurative
E dallueshme nga t gjitha qasjet e msiprme sht qasja konfigurative ose e orientuar nga
politikat (policy-oriented approach), e prkrahur nga Myres S. McDougal, Harold D. Lasswell
dhe James C. Miller.98
Duke ndrtuar mbi bazn e tri qasjeve t tjera, dhe n raste t caktuara edhe duke u shmangur
prej tyre, prmbajtja e ksaj qasjeje sht se (i) jan qllimet e palvepritjet e tyre t vrteta,
q nuk jan patjetr qllimet e tyre origjinalet cilat, bashk me politikat thelbsore
komunitare, duhet t karakterizojn ndrmarrjen interpretative; dhe (ii) do gj tjetr q hedh
drit n kto pritje (prfshir, sigurisht, tekstin e traktatit), duhet t prfshihen n hetimet e
interpretuesit.
Si rezultat, autort e ksaj qasjeje inkurajojn hetimin e t gjith faktorve relevant t pararezultatit (negociatat), rezultatit (tekstin e traktatit), dhe pas-rezultatit (sjelljen e
mpastajme) si indikator t qllimit dhe preferencs. Duke propozuar nj seri parimesh t
prmbajtjes dhe procedurs pr qllime lehtsimi t trajtimit sa m t plot t mundshm t t
gjitha dshmive relevante pr qllimin e pals dhe preferencn komunitare, autort e ksaj
qasjeje refuzojn t pranojn ndonj hierarki t paracaktuar t krkimit faktik, pasi rndsia e
nj faktori t veant mundet n kontekste t ndryshme t ndryshoj shum n varsi t faktorve
t tjer.99
B. Interpretimi i Karts n praktik: Doktrina e pushteteve t nnkuptuara
Instrumenti themelues ose dokumenti kushtetues i nj organizate ndrkombtare, si rregull, bn
ndarjen e pushteteve ndrmjet organizats dhe shteteve antare, si dhe ndrmjet organeve t
ndryshme t vet organizats. Sidoqoft, zbatimi n praktik i ktyre pushteteve dhe interpretimi
q del si rezultat i atij zbatimi nuk sht pa probleme.
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis ka aplikuar doktrinn e pushteteve t nnkuptuara n
interpretimin e Karts. N rastin tashm t diskutuar t Reparacioneve, Gjykata ka vrejtur se t
95

Reparation for Injuries Suffered in the Service of the United Nations (Advisory Opinion), 1949 ICJ 174.
Certain Expenses of the United Nations (Article 17, paragraph 2, of the Charter) (Advisory Opinion), 1962 ICJ
151.
97
Shih South West Africa (Ethiopia v. South Africa) (Liberia v. South Africa) (Second Phase), 1966 ICJ 6.
98
Shih MYRES S. MCDOUGAL, HAROLD D. LASSWELL & JAMES C. MILLER, THE INTERPRETATION OF AGREEMENTS
AND WORLD PUBLIC ORDER (1967).
99
Id. fq. 116. Pr nj diskutim m t fundit rreth interpretimit t trakteteve, prfshir interpretimin e traktateve n
m shum se nj gjuh, shih ANTHONY AUST, MODERN TREATY LAW AND PRACTICE (2000).
96

23

drejtat dhe detyrimet e nj entiteti si sht organizata [e Kombeve t Bashkuara] duhet t varen
nga qllimi dhe funksionet si jan saktsuar apo nnkuptohen n dokumentet themeluese dhe
si jan zhvilluar n praktik. N t njjtin mendim kshilldhns, Gjykata ka thn se, sipas
t drejts ndrkombtare, organizata duhet t konsiderohet se i ka kto pushtete, t cilat ndonse
nuk jan thn shprehimisht n Kart, i jan dhn asaj nga nevoja si dika thelbsore pr
kryerjen e detyrave t saj.
N rastin e Efektit t Kompensimit t br nga Tribunali Administrativ i Kombeve t Bashkuara,
Gjykata ka mbajtur qndrimin se Asambleja e Prgjithshme mund t themeloj n mnyr t
ligjshme nj tribunal administrativ n munges t nj autorizimi shprehimor, pasi kapaciteti pr
t br kt lindi nga qllimi i nnkuptuar prej Karts s Kombeve t Bashkuara.100 N nj rast
tjetr, at t Shpenzimeve t Caktuara t Kombeve t Bashkuara, Gjykata sht shprehur se kur
organizata ndrmerr veprim i cili krkon pohimin se ai [veprim] ka qen i prshtatshm pr
prmbushjen e njrit prej qllimeve t deklaruara t Kombeve t Bashkuara, supozimi sht se
veprimi i ktill nuk sht ultra vires.101
N kt mnyr, referenca nga Gjykata te pushteti i nnkuptuar i organizats mund t lidhet me
parimin e efektivitetit institucional. Sidoqoft, ndonse testi funksional (ose efektiviteti
institucional) sht prcaktues, ai vepron brenda kornizs s pushteteve ose autorizimeve
shprehimisht t dhna me kushtetutn e organizats.

VII. PRFUNDIMI
Ky punim ka hetuar dhe shqyrtuar tre dimensione kryesore t veprimtaris s organizatave
ndrkombtare: (1) personalitetin apo subjektivitetin e tyre ligjor ndrkombtar, prfshir
kuptimin dhe efektet e ktij statusi; (2) pjesmarrjen dhe karakterin e pjesmarrjes s
Organizats s Kombeve t Bashkuara n procesin e ligjbrjes ndrkombtare; si dhe (3)
interpretimin e Karts s Kombeve t Bashkuara, prfshir qasjet e ndryshme q ekzistojn ndaj
interpretimit t traktateve n prgjithsi.
Prqendrimi qendror i punimitme prjashtime t domosdoshme pr qllime kuptimi n
krahasimka qen n Organizatn e Kombeve t Bashkuara, e zgjedhur si model udhheqs dhe
prfaqsues t organizatave ndrkombtare apo, e thn n gjuhn e Gjykats Ndrkombtare t
Drejtsis, si llojin suprem t tyre. Sigurisht, veantia e ksaj organizate i bn disa aspekte t
pavlefshme n rastin e organizatave t tjera. Pikrisht ky dallim sht menduar t shrbej si
mekanizm pr t prfituar kuptim m t mir t statusit t organizatave t ndryshme n sistemin
ligjor ndrkombtar, veanrisht e diskutuar n kontekst t personalitetit ligjor ndrkombtar.
Tutje, OKB-ja sht zgjedhur si rast parsor shqyrtimi si pr shkak t rndsis s rolit t saj si
organizat globale dhe me kompetenca t dallueshme, veanrisht sa i prket shtjeve t paqes
dhe t siguris ndrkombtare, por edhe pr shkak t praktiks relativisht t konsiderueshme q
ekziston n relacion me t gjitha dimensionet q jan subjekt trajtimi n punim, qoft
subjektivitetit t saj, pjesmarrjes n veprimtari legjislative ndrkombtare (ndonse formalisht
100
101

I.C.J. Reports, 1954, fq. 47, 56-57.

I.C.J. Reports, 1962, fq. 151, 168.

24

jo-shprehimore, por heshtazi dhe praktikisht e pranishme prgjat kohve), apo interpretimit t
instrumentit themelues t organizats.
N proces, po ashtu, jan diskutuar aspekte t ngjashmrive dhe dallimeve t pranishme ndrmjet
organizatave ndrkombtare dhe subjekteve t tjera t s drejts ndrkombtare, n veanti
shteteve. Prfundimisht, personaliteti ligjor i Kombeve t Bashkuara, si subjekt me t drejta dhe
detyrime n rrafshin ndrkombtar, sht realitet i pamohueshm. Pavarsisht ngjashmrive
formale n drejtim t t drejtave dhe detyrimeve ndrkombtare, organizata mbetet e ndryshme
nga nj shtet, dhe at, ndonse me intensitet q ndryshon, n t tri dimensionet e diskutuara n
punim.

25