Globalizmi Dhe Siguria

International University of Struga
Mr. Dashmir Nasufi

d.nasufi@eust.edu.mk
GLOBALIZMI DHE SIGURIA

ABSTRAKT
N kt pjes e kemi pr qllim q t aktualizojm nj problem
shum t rndsishm global , q ka t bj me nevojn pr krijimin dhe
prmirsimin e mardhnieve mes shteteve nacionale dhe t institucioneve
botrore kundrejt t gjith llojeve t destrukcioneve me t cilat rrezikohet
siguria dhe paqja n planetin dhe banort e saj.
Proceset e globalizimit t cilt zhvillohen n drejtim t unitetit
kulturor, shpirtror dhe ekonomik
botror , nuk mund me sukses t
zhvillohen nse nprmjet ktyre proeseve nuk krijohet nj shkall e lart e

siguris e cila do t kontrollohet dhe drejtohet me nj politik t sakt dhe n
kohn e duhur.
Shkenca e sociologjis nprmjet teoris s globalizimit e heton (
hulumton) krijimin e sistemit kulturor global . Sipas ksaj teorie , kulturn
globale e prodhojn tendenca ( trende) t ndryshme t zhvillimit social
dhe kulturor n nivel botror.
Pr analizn ton veanrisht me interes sht globalizimi t ndiqet nga
aspekti
199
I rreziqeve dhe krcnimeve
mbarbotrore,
dhe mnyrat e
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
organizimeve shoqroro-globale pr prevenim dhe kundrshtim t ktij lloj
destrukcioni, me an t krijimit t sistemeve m adekuate pr sigurim n
planin nacional, regjional dhe ndrkombtar.
Sipas mendimit ton duhet t krijohen kushte shoqrore q do t
mundsojn proese dheperspektiva t reja pr qllim modelim dhe ndrtim
t politiks bashkkohore t siguris n tre nivele : n nivel botror ,
regjional dhe nacional ( kombtar).
Politika globale e siguris duhet ta ndrtoj ( modeloj)
sigurin globale n disa drejtime :
1. T ndrtohet e drejta e siguris , normat ligjore t s cils do t
krijohet baz dhe korniz pr identifikimin e dukurive t siguris ,
t cilt si faktor krcnues do t trajtohen si t rrezikshme dhe
t dmshme njsoj pr t gjith shtetet dhe popujt.
2. T prcaktohet se cili faktor ndrkombtar do t meret me
politikn e siguris , cilat do t jen kompetencat e tij, detyrimet
dhe prgjgjsit.
3. T prcaktohen institutet ndrkombtare t cilt n praktikn
direkte
do tì detektojn dukurit ( paraqitjet) e lmis s
sigurimit dhe do tì zgjedhin n baz t s drejts s formuar t

siguris.
4. T prcaktohen masat e siguris , me an t t cilave n mnyr
m t sukseshme do t zgjidhen
problemet dhe dukurit
fenomenet) e siguris.
Duke kryer shtypje preventive t krimit si nj proces dhe detyr e
vazhdueshme , kto organe dhe institucione preventive kryejn ( realizojn)
de facto nj problem t veant dhe shum t rndsishm. Pr shkak t
ksaj shtypje preventive t krimit , si proces i eliminimit dhe shtypjes t
Globalizmi dhe siguria
200

ndikimit kriminal n formimin t karakterit negativ t individit, ky process
bie n lmin e regulimit social , proces i cili duhet t karakterizohet me
sistematizim dhe me vazhdimsi n realizimin e masave dhe aksioneve
preventive.
Fjalt kye : Siguria; globalizmi, kriminaliteti, politika e siguris,
masat e siguris.
HYRJE
N kt pjes e kemi pr qllim t aktualizojm nj problem shum t
rndsishm global, q ka t bj me nevojn pr krijimin dhe prmirsimin
e mardhnieve mes shteteve nacionale dhe t institucioneve botrore
kundrejt t gjith llojeve t destrukcioneve me t cilat rrezikohet siguria dhe
paqja n planetin dhe banort e saj. Egzistojn rreziqe dhe krcnime t
shumta, t cilat nuk mund t definohen si vepra kriminale , por q e
rrezikojn sigurin e prgjithshme dhe direkte ( fakteqsit natyrore dhe
katastrofat etj).
Nga dhe prmes politiks egzistuese penale , zgjidhen ose mund t
zgjidhen vetm nj pjes e destrukcioneve t cilat emrohen si kriminalitet,
ndrsa rreziqet tjera dhe krcnimet duhet t zbulohen dhe kontrollohen
n mnyr tjetr. Ajo mnyr tjetr sht t ndrtohet dhe prmirsohet nj
politik bashkkohore pr siguri , e cila si teori do t mundsoj t krijohen
supozime bashkkohore q ajo t aplikohet
201
n praks
nprmjet
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
institucioneve adekuate t shteteve nacionale dhe institucioneve t
bashksis ndrkombtare.1
Proeset e globalizimit t cilt zhvillohen n drejtim t unitetit
kulturor, shpirtror dhe ekonomik
botror , nuk mund me sukses t
zhvillohen nse nprmjet ktyre proeseve nuk krijohet nj shkall e lart e

siguris e cila do t kontrollohet dhe drejtohet me nj politik t sakt dhe n
kohn e duhur.
1. ANT POZITIVE T GLOBALIZIMIT
Shkenca e sociologjis nprmjet teoris s globalizimit
e heton (
hulumton) krijimin e sistemit kulturor global . Sipas ksaj teorie , kulturn

globale e prodhojn tendenca
(trende) t ndryshme t zhvillimit social dhe kulturor n nivel
botror:
Shfaqja e modeleve globale t konsumit
( harxhimit)dhe
konsumerizmit ;
Nxitjen e stileve kosmopolitane t jetess ;
Paraqitja e sportit global
/ Lojrat Olimpike, Kampionatet
botrore t futbollit / ;
Prhapja e turizmit botror ;
Rnie e sovranitetit t shteteve nacionale ;
Rritja e sistemeve globale ushtarake ;
Njohja e krizs mbarbotrore ekologjike ;
Paraqitja e problemeve shndetsore mbarbotrore- sida etj
Prof d-r Jordan Spaseski / Libri vjetor i Fak. T siguris -2007/8
fq. 365-372 ,
(29.01.2008 )
202
Organizimi i sistemeve politike botrore, Lidhja e Kombeve,

Kombet e Bashkuara , dhe organizata t tjera ndrkombtare.
Zgjerimi i konceptit pr t drejtat e njeriut.
Shkmbimi kompleks i religjioneve botrore etj2
Krijimi i vetdijes s re pr botn
si hapsir e vetme ,
konsiderohet se sht prfitimi m i rndsishm i procesit t globalizimit.

Pr globalizimin nuk ka nj definicion ( prkufizim)
mbarprkapshm ( prgjithsisht t pranuar) . N mes t shumtave mund ta

prmendim definicionin e Malom Waters , i cili thot kshtu :
Globalizimi sht proes social n t cilin zhduken prkufizimet
gjeografike t marveshjeve kulturore dhe sociale , dhe n t ciln njerzit
bhen sa m t vetdijshm se ato prkufizime zhduken 3
Pr analizn ton veanrisht me interes sht globalizimi t ndiqet
nga aspekti i rreziqeve dhe krcnimeve mbarbotrore, dhe mnyrat e
organizimeve shoqroro-globale pr prevenim dhe kundrshtim t ktij lloj
destrukcioni, me an t krijimit t sistemeve m adekuate pr sigurim n
planin nacional, regjional dhe ndrkombtar. 4
1.1 Ant negative ( disavantazhet) e proesit t globalizimit
Kur e analizojm globalizimin nga aspekti se a prodhon ( krijon)
destruktime dhe kush jan ato , llogaritet se egzistojn forma t reja
Shih m gjr Fjalori sociologjik i Osvordit , MI-An Shkup , 2004, fq 76.
Fjalori Sociologjik I Oksfordit, fq. 77
Prof d-r Jordan Spaseski / Libri vjetor i Fak. T siguris -2007/8 fq. 365-372 ,
(29.01.2008 )
203
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
t krcnimeve globale dhe n kt kuptim , si an negative ( an e
errt) e globalizimit potencohet
: Fanatizmi politik dhe
fundamentalizmi religjioz , t cilt nga ana tjetr prodhojn :
Terorizm ndrkombtar,
Kriminalitet t organizuar,
Prhapje e armve pr shkatrrim masovik,
Ndryshime klimatike,
Josiguri energjetike,
Dobsim t pozicioneve t KB, NATO-s, UE dhe

organizatave t tjera ndrkombtare t cilat kujdesen pr
sigurin globale. 5
2. PR GLOBALIZIMIN DHE SIGURIN
Me proeset dhe ndryshimet bashkkohore q po ndodhin n dhe

nprmjet proeseve t globalizimit n bot,
sidomos bhet aktuale
fenomeni SIGURIA , veanrisht n dy aspekte :
Aspekti i par sht pyetja se siguria botrore dhe veanrisht

nacionale do t prmirsohet apo do t keqsohet ? dhe
N gazetn Gardijan t fundvitit 2007, sht shpallur nj tekst ku thuhet se 5 funksioner t
mparshm ushtarak nga SHBA, Britania e madhe, Gjermania, Franca dhe Holanda kan
prgatitur nj Manifest n 150 faqe, dhe krkojn reforma t thella n organizimin, t
drejtat dhe autorizimet
e NATO-s , t cilat do ti mundsojn q n mnyr me efikase t
merret me sfidat globale. Prve t tjerave krkojn q perndimi t jet i gatshm pr

nj sulm prevenues brthamor dhe ky vendim t sillet pa konsenzus, por vetm me
shumic n NATO, gj q prezenton
marrje t autorizimeve t reja t cilat mund t
shkaktojn dme t mdha pr sigurin e nj shteti.
204
Aspekti i dyt sht se a do t prparoj n aspektin bashkkohor

politika penale e prgjithshme dhe nacionale , q t mund t
mbisundoj ( qeveris) me risit n at sfer , ose do t jet e
shkelur nga koha dhe nga situatat e reja ?
Sipas mendimit ton duhet t krijohen kushte shoqrore q do t
mundsojn proese dhe perspektiva t reja pr qllim modelim dhe

ndrtim t politiks bashkkohore t siguris n tre nivele : n nivel
botror , regjional dhe nacional ( kombtar). 6
Politika aktuale e siguris, mund t thuhet se nuk ka elemente n
baz t s cils mund t argumentohet ( vrtetohet) se funksionon si nj
sistem homogjen , e veanrisht jo n nivel botror. Ajo, nse edhe mund
t thuhet se egziston si sistem , n thelb bazohet
m s shumti n
plotsimin e interesave t fuqive t mdha , t cilt disponojn me

potencial t fuqishm ekonomik
dhe me sasi t madhe t armve
shkatrruese. Por , sikur edhe t pajtohemi me faktin se sht ashtu ,

ather ajo lind nga fuqia dhe do i shrbej fuqis ( pushtetit ), e n kt
rast shtrohet pyetja se a sht kjo politik e siguris apo diktat sigurie me
imponim t krcnimeve dhe dhuns
, n kundrshtim me interesat
nacionale shtetrore dhe t njerzimit n prgjithsi.

Nse shoqrin e vzhgojm
nga aspekti historik , do t
vrtetojm se gjat historis s gjat , shoqria ka kaluar n m shum

faza t zhvillimit. Prej komuniteteve t hershme primitive, m von
zhvillohet shoqria industriale e cila transformohet nj hap prpara dhe
formohet shoqri informatike . Bhet fjal pr mosprputhje ndrmjet
fq. 365-372 ,
(29.01.2008)
205
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
shoqris s sapoformuar dhe mundsis q t bhet e prkapshme ( n
dispozicion) pr pjesn m t madhe t popullats. Njeriut i bhet m t
prkapshme informatat , vjen m leht deri te ta dhe sht n gjendje
pr ti shkmbyer. N t praktikisht jan t rrnuara t gjith barierat n
komunikimin mes njerzve dhe mes shoqrive nacionale.
Ndonjher edhe pa t drejt t gjith kto proese emrohen si
prodhim t globalizimit.
Por, edhe globalizimi poashtu ndryshe
perceptohet dhe interpretohet n mnyra t ndryshme. Por , n lidhje me

t se ka sjell globalizimi pr njerzimin , krejt jan dakord
se
njkohsisht sjell perspektiva pozitive , por edhe krijohen kushte

shoqrore ( sociale) t cilt mundsojn prodhimin e llojeve t reja t
destrukcioneve ( shkatrrimeve) .
Shoqria globale, e krijuar n nivel botror do ta prcaktoj
nevojn e krijimit t siguris globale, si model universal dhe n
prgjithsi t pranueshm pr nj numr t konsiderueshm t shteteve
nacionale. Nse sht nevoja q globalizimi t orientohet drejt krijimit
t nj shteti t ri , i cili shtet duhet t jetoj n begati, n liri dhe m i
sigurt , ather sht e nevojshme t krijohet nj politik e re globale ,
rend i ri ligjor dhe t drejtohet politik e re ( bashkkohore) e siguris.
Politika globale e siguris duhet ta ndrtoj ( modeloj)
sigurin globale n disa drejtime :
2. T ndrtohet e drejta e siguris , normat ligjore t s cils do t
krijohet baz dhe korniz pr identifikimin e dukurive t siguris , t
cilt si faktor krcnues do t trajtohen si t rrezikshme dhe t
dmshme njsoj pr t gjith shtetet dhe popujt.
3. T prcaktohet se cili faktor ndrkombtar do t meret me
politikn e siguris , cilat do t jen kompetencat e tij, detyrimet dhe
prgjgjsit.
206

4. T prcaktohen institutet ndrkombtare t cilt n praktikn
direkte do tì detektojn dukurit ( paraqitjet) e lmis s sigurimit
dhe do tì zgjedhin n baz t s drejts s formuar t siguris.
5. T prcaktohen masat e siguris , me an t t cilave n mnyr m
t sukseshme do t zgjidhen problemet dhe dukurit ( fenomenet) e
siguris.
6. T krijohen kushte t volitshme shoqrore, ekonomike, politike dhe
t tjera t cilat do t
jen t prshtatshme
pr tejkalimin e
mosprputhjeve lidhur me interesat e prgjithshme nacionale globale.

Shtetet e mdhaja dhe t fuqishme , do t insistojn t jen t
plotsuara interesat e tyre , shpeshher
n dm t interesave
nacionale t shteteve m t vogla , e jo rrall edhe n dm t interesave

univerzale t prgjithshme t komunitetit botror.
3. BAZAT LIGJORE T POLITIKS S SIGURIS
Sipas aktit m t lart juridik t shtetit Kushtetuts , si rregull pr
interesa t prgjithshme dhe themelore definohen :
Pavarsia,
Sovraniteti dhe
Integriteti teritorial.
Pr t ruajtur kto interesa thelbsore ,
ndrtohet nj strategji e
prgjithshme e cila emrohet si strategji nacionale dhe i prfaqson interest

e prgjithshme t qytetarve t shtetit. Strategjia e till , sipas rregulls
207
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
duhet t siguroj siguri nacionale
, ( diku e hasim me termin siguri
integrale) 8
Pr t ruajtur
sigurin nacionale sht i nevojshm stabilitet i
brendshm i vendit , q nnkupton pasqyrim mbi faktort ( dkurit) q kan

rndsi pr prforcimin dhe zhvillimin e saj , si dhe faktorve q sjellin ose
mund t sjellin m von deri n rregullime ( krcnime)
t siguris
nacionale.
N baz t strategjis s ndrtuar nacionale , institutet kompetente e
krijojn politikn e siguris ( kryetari i shtetit, parlamenti etj), kurse organet
egzekutuese
e zbatojn
at politik. ( qeveria, organet pr pun t
brendshme, inspektimet, gjykatat dhe qytetart).

Siguria nuk sht nj politik, por egziston politik n lidhje me
sigurin. Kushtimisht, at mund ta quajm Politik e siguris . Politika e
siguris sht pjes integruese e politiks s prgjithshme q I takon nj
shteti, nj rajoni t caktuar , nj kontinenti apo bots n trsi. Sipas ksaj,
kushtimisht, politikn e siguris mund ta ndajm n politik t brendshme (
t shtetit) , dhe politik t jashtme ( t rajonit, kontinentit ose bots).
Politika e siguris ndrtohet dhe prcaktohet n baz t strategjis nacionale
, kurse n praks aplikohet n baz t vlersimeve t siguris q sht br
pr vendin, rajonin, kontinentin gjegjsisht pr botn n trsi.
Me prdorimin e termit Siguri nacionale , nuk kuptohet siguri i nj etnikumi por i t gjith
banorve t shtetit.
8
fq. 365-372 ,
(29.01.2008)
208

Shiquar historikisht, politika n peiudha t ndryshme kohore dhe n
kushte t ndryshme sociale (shoqrore) , ndryshe sht perceptuar dhe
ndryshe sht definuar.9. Tani, n kushte bashkkohore,politika definohet si
aftsi pr prcaktimin e mardhnieve mes mjeteve dhe qllimeve n nj
zon dhe koh t caktuar , pr zgjedhjen e disa problemeve politike ose
pyetjeve t tjera nga lmia (fusha) e veprimtaris s organeve shtetrore,
partive politike, shoqatave t qytetarve etj.
Politika e siguris sht nj nga veprimtarit m t ndrlikuara n
fushn e organizimit t shoqris dhe shtetit. Shum shpesh, nga ajo q a do
aplikohet mire" ose keq kjo lloj politike, mvaret edhe egzistenca e shtetit,
gjegjsisht a do t zhvillohet shteti n paqe dhe pa mjete dhune, ose do t
hyj n ujrat e represionit dhe dhuns dhe e cila do t shkaktoj vuajtje
masovike t njerzve, dhe mund t shkaktoj luft qytetare ose tjetr lloj
lufte.
Nga kualiteti i politis s siguris t nj shteti , nga maturia e saj, n
mnyr t drejtprdrejt jan t mvarura t drejtat themelore dhe lirit e
qytetarve. Politika e siguris e cila praktikohet n nivel shtetror n sistemet
parlamentare demokratike
sht nn jurisdikcionin e parlamentit dhe
kryetarit t shtetit, ndrsa institucionet tjera i kan kompetencat dhe

prgjegjsit ta zbatojn politikn e siguris, t ciln e prcakton parlamanti
dhe kryetari.
far karakteri duhet t ket politika bashkkohore e siguris? Ajo n
thelb duhet t bazohet n dy principe dominante: prevenim dhe humanizm.
Tadiq, Fjalor politikologjik Beograd 1996 , fq. 159
209
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
Prevenimi
supozon t parandalohen dhe mnjanohen ato kushte
individuale, shoqrore dhe rastet e veanta t cilt mund t sjellin deri te

rregullimi i siguris dhe t ndodhin pasoja m t rnda pr shoqrin ,
gjegjsisht pr qytetart. Kjo domethn t shmangen pasojat e rnda. 10
Humanizmi prfaqson vler mbarhumane dhe aplikohet ( ka t
bj ) me pranimin dhe kultivimin e s mirs, dhe refuzim dhe dnim t s
keqes. Koj domethn, kushdo q e udhheq politikn e siguris, ose edhe
m shum , kushdo q e zbaton , nse drejtohet nga principet humane , do
her do ta shmange t keqen, gjegjsisht t keqen m t madhe do ta
zvenddoj me dmin m t vogl t mundshm , dm i cili nuk mund t
evitohet me asnj mnyr.
Pra, sipas rregulls, politika e siguris dhe
realizimi i saj nuk mund tì sjell dm shoqris dhe njerzve, por
prkundrazi, ajo duhet t jet n funksion dhe dispozicion pr promovim t
proeseve t prgjithshme pozitive drejtuar pasurimit t s mirs individuale
dhe t prgjithshme , si vlera maksimale njerzore.
11
4. PRMBAJTJA E POLITIKS S SIGURIS

Prmbajtja e politiks s siguris sht e prcaktuar , gjegjsisht
sht prodhim i gjendjeve reale dhe jets reale n nj shtet konkret, rajon
ose n bot. Ajo duhet t jet n dispozicion (shrbim) t shoqris, shtetit
dhe qytetarve me qllim promovim ( prparim) t sigurt t mardhnieve
10
fq. 365-372 ,
(29.01.2008 )
11
fq. 365-372 ,
(29.01.2008 )
210

t prgjithshme n at bashksi. Politikn e siguris, si e cekm m lart, e
prbjn prmbajtjet e politiks s brendshme dhe politika e siguris s
jashtme. Por, duhet cekur se politika e siguris bhet n mnyr integrale n
prgjithsi. Dhe sipas asaj se kush e realizon dhe me far masash , e n
njfar mnyre edhe me cilat institucione , politika nacionale e siguris mund
t emrohet si nacionale (e brendshme) dhe ndrkombtare ( e jashtme) .
Proceset e globalizimit dhe gjendja e sapokrijuar reale n drejtim t
nj bote t bashkuar , kan ndikim direkt n vlersimin e politiks s
siguris, ndrtimit t saj dhe realizimit n praktik. Shtetet nacionale marin
pjes ( participojn ) n krijimin e politiks globale t siguris, por edhe
politika globale e siguris ka efekt n politikn nacionale. Praktikisht nuk
mund t ndrtohet politik nacionale e cila nuk do t mbshtetet t politika
ndrkombtare e siguris, dhe e kundrta. Kjo do t thot q n nj kuptim
t caktuar , zvoglohet fuqia ( forca) e shteteve nacionale q n mnyr t
pamvarur nga politika ndrkombtare e siguris, t ndrtojn politikn e vet ,
por n ann tjetr
zmadhohet roli i shteteve nacionale n ndrtimin e
politiks ndrkombtare. N kt situat t krijuar, shtrohet pyetja si t

tejkalohen interest konfliktuale ( kontradiktore) mes shteteve nacionale me
interesat e komunitetit botror .
5. HISTORIA E PROBLEMIT T PARANDALIMIT T KRIMIT
Edhe pse dukuria ( fenomeni) i parandalimit si pjes n kuadrin e
lufts kundr krimit sht e kohve t fundit, gjithsesi disa elemente t saj
prmenden shum m hert.Mendimtart e njohur antik Platoni dhe
Aristoteli e kan parashtruar pyetjen pr parandalim t kriminalitetit. Sipas
Platonit, ligjet duhet t sillen n mnyr q do t mundsoj parandalimin e
realizimit t veprave penale. Burrshtetrori Seneka e ka legalizuar (
211
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
ligjsuar) kt ide t Platonit me t ciln dnimi duhet t veproj te qytetart
n mnyr korrigjuese ( korrektuese), dhe sipas ksaj duhet t prdoret (
aplikohet) duke e mar parasysh ardhmrin. Juristi i njohur romak Ulpian
gjithashtu e ka prfaqsuar dhe prmbajtur iden pr parandalim , e cila vjen
n shprehje edhe te jurist t tjer t asaj periudhe kohore , si dhe ide t tjera
kriminalo-politike , t cilat tentojn ( anojn) kah ofrimi i siguris pr
qytetart.
Gjat periudhs s historis m t re , pr parandalimin shkruan edhe
shkrimtari i njohur anglez Bentam , i njohur sipas koncepteve t tij
utilitaristike , i cili insiston n nj
legjisllativ mir t rregulluar si detyr
m kryesore pr shtetin. Ai ka b ndarje t parandalimit n prevenim direkt,

e cila ka t bj me disa individ q jan t prirur pr t kryerjen e veprave
penale, dhe prevenim indirekt , q ka pr detyr t parandaloj kryerjen e
veprave penale me veprim n mjedisin e tyre.
T menduarit e tij pr
parandalimin ka qn e gjr dhe n shum mnyra inovative ( e re).

N nj punim t shpallur kah mesi i shek. XVIII , H. Fielding shkruan
: se sht m mir t parandalohet nj njeri t bhet kriminel , se sa t
arrest12ohen dhe do t dorzohen gjyqit 40 hajdut .
Mendime t ngjajshme prevenuese hasim edhe te R. Owen ( 17711858) , mendimtar I rndsishm.
13
i cili n fushn e lufts kundr
kriminalitetit sht i mendimit pr nj prevenim t organizuar .

6. NOCIONI PARANDALIM
12
13
G Twist, Crime Prevention- a new aproach. The police Journal London, 1967, br. 10
Sipas Cubinskit vo Poltikn penale , fq. 89-91
212

Fjala parandalim sht nga fjalori mjeksor , dhe sipas saj ka t njjtin
kuptim si n mjeksi.
N thelb, me termin parandalim ( prevenim)
nnkuptojm dy pjes. E para, prevenim nnkupton intervenim. T veprohet

n mnyr preventive domethn t intervenohet n njfar mnyre dhe t
prcaktohen mjetet. Por , momenti ky n kuptimin e terminit prevenim ,
sht i prmbajtur n prefiksin pre ( para). Ai prefiks nnkupton at se kur
bhet fjal pr prevenim , ne e kemi fjaln pr at lloj prevenimi q do t
realizohet ( kryhet) prpara se t manifestohen efektet ansore. Sipas ksaj,
me termin prevenim i krimit nnkuptojm prdorim t t gjith mjeteve dhe
masave t cilat kan pr qllim parandalimin e shfaqjes s ndonjrs nga
format e kriminalitetit. Ky definicion ( prkufizim) i thjesht sht gjithsesi i
sakt, por njkohsisht edhe i gjer , nse n mnyr prmbajtsore
analizohet problemi i prevenimit n praksn e deritanishme kriminalistike.
Disa autor me nocionin prevenim nnkuptojn vetm at lloj t aktiviteteve
q ndrmiren me qllim t parandalimit t krimit nga komunitetet publike
dhe lokale. ( q do t thot jo nga policia). Edhe pse n kriminologjin
moderne me nocionin prevenim t krimit, m s shpeshti nnkuptohet se
policia nuk vepron n mnyr preventive, por para s gjithash n mnyr
reaktive, gjithsesi disa aktivitete t caktuara t policis nga karakteri i vet
nnkuptohen si preventive.14
Autor t caktuar jan t mendimit se prevenimi nuk duhet ti mar n
konsiderat veprimet ligjore q kan pr qllim parandalimin e paraqitjes s
krimit, por kto duhet t jen baz pr veprime parandaluese nga ana e
opinionit, organeve dhe shrbimeve. Kshtu psh. Van Dijk ( 1981,205)
prevenimin e definon si trsia e t gjitha mjeteve politike, masave dhe
14
Milan Milutinovic. Politika penale , Administrimi modern, Beograd, 1984 ,
213
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
teknikave q jan jasht sistemit t drejtsis penale, dhe q e kan pr
qllim redukimin e llojeve t ndryshme t dmeve q jan t shkaktuara nga
veprimet e kryera q shteti i definon si veprime penale 15. Nga ana tjetr , ka
edhe mendime se strategjia preventive duhet t ndrtohet n baz t
legjislacionit pozitiv , q do t thot se ligjet penale q lindin nga ajo dhe
legjislativa t jen baz pr do lloj strategjie pr prevenim.
Egzistojn edhe definicione tjera pr prevenimin, t cilat jan
gjithashtu t gjra si ajo q sht e propozuar. Psh. Prevenimi shpeshher
definohet si aktivitet i orientuar kah parandalimi i mekanizmave q sjellin
deri te ndodhja e veprave penale.
N kt lloj qasje, potencohet nocioni
mekanizm , q n thelb do t thot se aktiviteti prevenues duhet t jet i

orientuar n eliminimin e kushteve dhe shkaqeve q gjenerojn krim.
N baz t ksaj analize mund t formohet nj definicion i gjr pr
prevenimin e krimit , gjegjsisht m e gjr se e mparshmja t ciln e
dham n fillim : Me nocionin prevenim nnkuptojm prdorimin e t
gjith mjeteve dhe masave pr mobilizim t individve, grupeve shoqrore ,
organizatave dhe institucioneve drejt parandalimit t ktyre dukurive dhe
fenomeneve t cilat nuk jan konform legjislacionit penal , dhe t cilat i
shkaktojn dm individve , grupeve shqrore ose shoqris n prgjithsi.
16
Duke kryer shtypje preventive t krimit si nj proces dhe detyr e
vazhdueshme , kto organe dhe institucione preventive kryejn ( realizojn)
15
Van Dijk, Crime prevention, An evaluation of the National Publicity Campaigns.
Ministry og justice. Hague 1981

16
Milan Milutinovic. Politika penale , Administrimi modern, Beograd, 1984 ,
214

de facto nj problem t veant dhe shum t rndsishm. Pr shkak t
ksaj shtypje preventive t krimit , si proces i eliminimit dhe shtypjes t
ndikimit kriminal n formimin t karakterit negativ t individit, ky process
bie n lmin e regulimit social , proces i cili duhet t karakterizohet me
sistematizim dhe me vazhdimsi n realizimin e masave dhe aksioneve
preventive ( parandaluese).
Ato masa jan t kryera n lmi t ndryshme t jets shoqrore , dhe
pr kt shkak ato masa duhet t formojn nj sistem t ndrlidhur i cili
vetm n at mnyr do t jet I aft pr prevenim efikas t krimit dhe
devijacioneve. Ajo duhet t jet aktivitet konstant dhe sistematik, i cili do t
bazohet n prdorimin e t gjith mjeteve dhe masave t disponueshme.
Prevenimi duhet t bazohet n veprime antikriminale t nj numri t
madh t masave , t cilat do t jen me forma dhe prmbajtje t ndryshme ,
q do i shprehin vetit n sfera t ndryshme t jets , saktsisht n t gjith
sferat n t cilat hasen ndikime kriminogjene. Nga kjo del nj prfundim se
prevenimi sht pjes e sistemit t prgjithshm t regullimit social t jets
shoqrore.
KONKLUZION
Mundsia q t parandalojm nj pjes t konsiderueshme t
krcenimeve karshi nesh si individ, karshi shteteve dhe karshi sistemeve
ndrkombtare sht deri diku n dorn ton. Mjafton q t tregojm vullnet
dhe vendosmri dhe t mos humbasim mundesit, ndrsa problemet i gjejm
kudo q t jen.
Nga e tra kjo q thame m lart, vijm n konkludim se na nevojitet
patjetr projektimi i nj perspektiv q do i bashkoj t gjith njerzit dhe do
215
Dashmir Nasufi
The Heritage 14
ju imponoj atyre sakrifica t ndryshme. Sikurse duhet t ndalojm cdo
penges q i vihet para ktyre projekteve, duke theksuar divergjencat
kulturore dhe t prkrahen aktivitetet q na afrojn me njri-tjetrin.
Kjo gj mund t arrihet vetm me nj kooperacion ndrkombtar, q
nuk ka m pr qllim interesa t ngushta dhe afatshkurtra, por nj aktivitet
dhe zhvillim afatgjat.
Mundsia q t parandalojm nj pjes t konsiderueshme t
krcnimeve karshi nesh si individ, karshi shteteve dhe karshi sistemeve
ndrkombtare sht deri diku n dorn ton. Mjafton q t tregojme vullnet
dhe vendosmri dhe t mos humbasim mundsit, ndrsa problemet i gjejm
kudo q t jen.
REFERENCA
1. Grizold A, Tatalovi S, Cvrtila V, Sisteme bashkkohore t
siguris kombtare,Zagreb,
2. Hangtington S, Koflikti i civilizimeve (Sukob civilizcija),
Podgorica, 2000.
3. Ktzenstein J. Peter, Kultura dhe siguria kombtare normat dhe
identiteti n politikn botrore, Columbia Univ. Pub., USA, 1996.
4. Hysi. V. Hyrje ne kriminologji dhe Penologji, Tirane, 2000.
5. Vodinelic. V. Kriminalistika, Zagreb, 1990.
6. Halili. R. Kriminlogjia, Prishtine, 2005.
216

7. Charles A. Kupchan Political Science Quarterly Vol. 103, No. 4
(Winter, 1988-1989), pp. 585-611
8.Hide. E. Siguria Njerezore Ne Kontekst Rajonal, Tirane, 2012
9. Historia e Ameriks. Tiran: Qendra Ndrkombtare e
Kulturs Arbnori, 2010

10.http://www.arkivalajmeve.com/Globalizmi-dhe-siguriandrkombtare.120751/
11. http://www.monitor.al/globalizmi-dhe-e-ardhmja-2/
12.https://groups.google.com/forum/#!topic/lidhja-verijug/kCSE6OZzJBE
13.http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/15283577.00051/abstract
217
Dashmir Nasufi

Globalizmi Dhe Siguria

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Globalizmi Dhe Siguria

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

International University of Struga

Mr. Dashmir Nasufi