KOLOIDNI DISPERZNI

SISTEMI

dr Nataa Peji,
Peji, vanr.
vanr. prof.
prof.
1

I
Z
V
O

Koloidi, koloidni sistemi, koloidna hemija

(definicije i primeri)

Disperzni sistemi podela

Koloidni sistemi podela

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

tatasusukoloidni
koloidni
disperzni
disperzni
sistemi?
sistemi?
tatajejekoloidna
koloidna
hemija?
hemija?

Zato su
nam potrebni
koloidi

Zbog
Zbogega
egajeje
interesantna
interesantna
i ivana?
vana?

Podela
Podelakoloidnih
koloidnih
disperznih
disperznih
sistema
sistema

Istorija
Istorija
Koloidna svojstva
zavise od veliine estica

Ostvald i Vajmarn (1908.)

18831943

18051869

Naziv i podela materije

T. Grejem (1861.): postulirao postojanje
estica veliine nm i uveo izraz koloid
(
=kolla
lepak
(tutkalo))

Kristaloidi i koloidi

Otkrie koloida
F. Selmi (1843. g.): suspenzija sumpora i pruskog plavog
M. Faradej (1857. g.): sl zlata
4

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

VE STE NAUILI
FH
ta su koloidi?
Disperzni sistemi u kojima bar jednu fazu sainjavaju estice prenika od 1
nm do 100 nm

rasipanje
disperzus

disperzus rasipanje

Izraz KOLOID podrazumeva odreene osobine i odreeno stanje materije

u odnosu na veliinu estica (stepen disperznosti)
SVAKA MATERIJA MOE BITI PREVEDENA U STANJE U KOME
E POKAZIVATI KOLOIDNE OSOBINE
Koloidno Ag

VE STE NAUILI
FH
ta je koloidni sistem (NANOSISTEM)?
Sistem u kojoj su estice (1100 nm) jedne faze dispergovane u drugoj
fazi
DF

DS

disperzna faza (t,,g) + disperzno sredstvo (t,,g)

faza ije su estice
dispergovane

faza u kojoj su estice

dispergovane

/
/

ta je koloidni sistem (nanosistem)?

Heterogen (viefazan) i diskontinualan sistem

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

O koloidima i iz ugla ponaanja nekog materijala u odnosu na protok fluida i gravitacionu silu

Nenjutnovske tenosti
VV
I I
SS
KK
OO
EE
LL
AA
SS
TT
I I

NN
I I
KK
OO
LL
OO
I I
DD
NN
I I

Koloidni materijali imaju karakteristike i vrstog i tenog stanja, jer....

const.
jejefunkcija
ve
const.ve
ve
funkcijanapona
naponasmicanja
smicanja

GG
EE
l l

ta je koloidna hemija?

Nauka o NANOSISTEMIMA
Specifini sistemi koje prouava koloidna hemija su:
 Disperzije (koloidni sli)
 Rastvori micelarnih koloida
 Agregati koloidnih estica (geli, membrane)
 Makromolekularni rastvori
 Opne, adsorpcioni slojevi
 Povrine izmeu faza

KOLOIDNA HEMIJA je fizika hemija makromolekula, povrinski

aktivnih materija, disperznih i drugih sistema koji sadre elemente
bar jedne dimenzije u podruju od 1 do 100 nm
8

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

PRIMERI DISPERZNIH SISTEMA

SISTEM

FIZIKOHEMIJSKI

FARMACEUTSKI

Aerosol
(S/G)*

Mineralna praina u
vazduhu

Inhalacija vrstih
lekova

Granule polena

Teni aerosli
stratosfere

Inhalacija rastvora
Aerosol sprejevi

Kapljice kao rezultat kaljanja

Emulzije
(L/L)***

Voda u benzenu

Kreme
Isporuka lekova
(drug delivery)

Svarljive masti
Bioloke membrane

Suspenzije
(S/L)****

Zlato u vodi
Sumpor u vodi

Sirupi
Paste za zube

(L/G)**

BIOLOKI

Biosistemi

BIOKOLOIDI
Krv
Kost
Miii (proteinske strukture)
elijske membrane

Ca3(PO4)3 u kolagenu

**DF

u vrstom agregatnom stanju, a DS u gasovitom;

gasovitom; **DF u te
tenom agregatnom stanju, a DS u gasovitom;
gasovitom;
9
i DS u te
tenom agregatnom stanju;
stanju; ****DF u vrstom agregatnom stanju, a DS u te
tenom

***DF

Zato
hemija
Zatojejevana
vanakoloidna
koloidnahemija?
hemija?
hemija??

0,1

108

100

109

1010

Koloidni sistemi

0.3 nm

1016

10,5 cm

8m

veliina
(nm)

6000 km

Mleko, keap, puter...

Magla
Boje
Farmaceutski preparati ...

104

10
Fizika
i hemija

1010

1012

1014

Fizika vrstog stanja

hemija
KOLIDNA HEMIJA
1051014

M
(g mol1)

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

Gde se primenjuju koloidi?

Industriji boja
Prehrambenoj industriji
Tehnologiji visokih performansi

Farmaceutskoj industriji , itd.

Preparati u obliku koloida (koloidni rastvor AgCl i AgI (antibiotici) ne dovode
do iritacije)); koloidno Ag (antimikrobno dejstvo); koloidni Cu u leenju
karcinoma; za dijagnostifikovanje bolesti (Au za parezu, Hg za sifilis)
Prirodni koloidi proteini plazme odgovorni za vezivanje aktivnih
komponenata leka (
farmakoloke aktivnosti leka)
Skrob i celuloza kao pomone supstancije u farmaceutski doziranim oblicima
Sintetski polimeri za oblaganje lekova (zatita od vlage i kisele reakcije u
eludcu), itd.
11

Koloidni disperzni sistemi u farmaciji

kod pripreme farmaceutskih i kozmetikih preparata

najee su u obliku sola ili gela, emulzija ili supsenzija, i aerosola

aerosola
u terapeutske svrhe (kao farmaceutski dozirani oblici) i
sistemi za poveanje stabilnosti farmaceutskog oblika
(npr. spreavanje flokulacije kod suspenzija)
stabilnost npr. tableta i granula (oblaganje odgovarajuom disperzijom koja ini film)
poveanje rastvorljivosti farmaceutski aktivne komponente (za pripremu efikasnog i
kvalitetnog leka i za porast njegove bioraspoloivosti)

12

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

VE STE NAUILI
FH

Koloidno-disperzni sistem (disperzija)

Zajednika osobina koloida je da grade

ESTICE ODREENE VELIINE

Meusobno se razlikuju po:

 strukturi
 hemijskoj prirodi
 sposobnosti da obrazuju estice
sloenijih oblika
13

PODELA DISPERZNIH SISTEMA






Prema:
preniku dispergovanih estica
broju atoma
obliku dispergovanih estica
agregatnom stanju disperzne faze i disperznog sredstva

14

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

1. Podela prema PRENIKU estica

*primenjiva

samo na estice sfernog oblika

Prenik
(nm)
<1

Stepen disperznosti
(1/d) m1
> 109

Koloidno disperzni (sl)

heterogen

1
100

109 107

Grubo disperzni
heterogen

> 100

< 107

Sistem
Visokodisperzni
(homogeni, pravi rastvori)

Primer
Glukoza, joni,
molekuli
Koloidno Ag
Prirodni i sintetiki
polimeri
Pesak
Farmaceutske
emulzije i suspenzije

suspenzija
koloidna disper.

rastvor

1 a. Podela disperznih sistema prema BROJU atoma

*optija

jer vai i za estice koje nisu sfernog oblika

 visoko disperzni sistemi (< 103 atoma)

 koloidni disperzni sistemi (103 109 atoma)
 grubo disperzni sistemi (> 109 atoma)

16

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

Pregled karakteristinih osobine pravih rastvora, koloidnih disperzija i grubo-disperznih

sistema
Pravi rastvori
(molekulski)

Koloidne disperzije

Grubo-disperzni sistem

1.

Prenik estica <1 nm

Prenik estica 1100 nm

Prenik estica >100 nm

2.

estice se ne vide
elektronskim
mikroskopom

estice se ne vide obinim

mikroskopom (vide se
ultramikroskopom, ili
elektronskim)

estice su vidljive obinim

mikroskopom

3.

Difunduju i dijalizuju

Difunduju veoma polako, ne dijalizuju

(dijalizuju najmanje estice i to
vrlo polako)

Ne difunduju i ne dijalizuju

4.

Prolaze kroz filter papir i

membrane

Prolaze kroz filter papir, ali ne kroz

membrane

Ne prolaze kroz filter papir,

kao ni membrane

5.

estice ne rasipaju
svetlost

estice rasipaju svetlost (pokazuju

Tindalov efekat)

Ne pokazuju Tindalov efekat

6.

Pokazuju Braunovo
kretanje

Pokazuju Braunovo kretanje

Ne pokazuju Braunovo
kretanje

7.

Monodisperzni

Polidisperzni, ili monodisperzni

Polidisperzni

8.

Bistri

Obino bistre ili opalescentne

Obino mutne
17

Disperzni sistemi imaju ENORMNO veliku povrinu u

odnosu na povrinu velikih estica iste zapremine

1 cm

1 cm

10 nm
10 nm = 106 cm

N
P1, cm2
P, cm2

1
6a2 = 6
NP1= 6

1018
61012
6106

18

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

2. Podela disperznih sistema prema OBLIKU dispergovanih

estica
 globularni (estice oblika nepravilnih kugli)



lamelarni (ll lamela)

tapiasti (ll fibrila (tapia))

koloidno zlato

Od oblika i veliine zavise fiziko-hemijske osobine!!!

3.

Podela disperznih sistema prema AGREGATNOM

stanju DF I DS (ista kao kod koloida)

19

PODELA KOLOIDNIH SISTEMA








Prema:
solvataciji
agregatnom stanju DF i DS
obliku dispergovanih estica
vrsti disperzne faze
elektrinim osobinama
povratnosti koagulacije

20

10

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

 Podela prema SOLVATACIJI (afinitetu dispergovanih estica prema DS (rastvarau))

LIOFILNI

LIOFOBNI

ASOCIJATIVNI
(MICELARNI)

DF

veliki organski molekuli

koloidnih dimenzija

neorganske estice
(Au, Ag) koloidnih
dimenzija

micele malih organskih

molekula, ili jona,
koloidnih dimenzija

Struktura

Molekuli DF su
solvatizovani

Izmeu estica i DS
mala, ili neznatna
interakcija

hidrofilni (lipofilni) delovi

su solvatizovani u
zavisnosti od DS

Formiranje

disperguju spontano
(direktnim meanjem)
formirajui koloidni
sistem

estice DF ne
disperguju spontano
(potrebne su
odreene procedure)

kada je cPAM > KMK

spontano

Stabilnost

uglavnom su stabilni

disperzije su
nestabilne

dodavanje elektrolita
smanjuje KMK; pri
visokim c elektrolita
dolazi do isoljavanja

21

Uporedni prikaz osobina koloidnih slova

KOLOID

LIOFILNI

LIOFOBNI

ASOCIJATIVNI

DS se zbog
prisustva DF

DS se malo poveava u
prisustvu liobofnih
kolidnih estica koje su
nesolvatizovane i
asimetrine

DS se sa
koncentracije PAM,
tj. poveanjem broja
micela i njihove
asimetrije

Povrinski napon Manji od DS

= DS

sa
koncentracije PAM

Tindalov efekat

Pokazuju

Pokazuju

Viskoznost

pri dovoljno velikoj

koncentraciji sistema
dobija se gel

Ne pokazuju

Zavisi od oblika estica (sferne manju, linearne veu viskoznost (linearni makromolekuli u sirupima))

Sl koloidno-disperzni sistem
uglavnom se odnosi na liofobne koloidne disperzije

Na utie (osim c, veliina, oblik, naelektrisanje estice, liofilnost, liofobnost)

22

11

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.

 Podela prema AGREGATNOM STANJU disperzne faze i disperznog sredstva

DISPERZNO
SREDSTVO

DISPERZNA
FAZA

Gas

Teno

Teni aersoli

Magla, oblaci

vrsto

Aerosl vrstih
estica

Smog, olujna praina

Gas

Pene

Pena na pivu, pena od

belanceta, pena za gaenje

Teno

Sl,
mikroemulzija

Mleko, majonez, amponi,

kreme

vrsto

Sl, lateks

Skrob u vodi, krv, boje,

elijski fluidi, proteini u
vodi, elatin u vodi

Gas

vrste pene

Suner, eerna pena

Teno

vrsta emulzija

Puter, ele, em, sir

vrsto

vrsti sli

Minerali, staklo, biser, opal,

zlato

Teno

vrsto

NAZIV
KOLOIDNOG
SISTEMA

PRIMERI

23

najei: DS voda koloidni sl

 Ostale podele koloidnih sistema

Podela prema:

Vrsti DS

Hidrosoli
(disperzije u vodi)

Organosoli
(teni medijum je organski rastvara)

Elektrinim
osobinama

Elektrokratni (izolabilni)
uglavnom liofobni soli (dispergovani u
nerastvarau; gubitkom naelektrisanja
se izdvajaju iz rastvora tj. taloe

Solvatokratni (izostabilni)
uglavnom
liofilni;
gubitkom
naelektrisanja ostaju u rastvoru, jer ih u
taloenju spreava solvatni omota

Povratnosti
koagulacije

Nepovratni (ireverzibilni)
estice se posle taloenja ne mogu
prevesti u prethodno koloidno stanje
dodatkom DS; uglavnom liofobni koloidi
(klasine disperzije) sa naelektrisanim
nesolvatisanim esticama

Povratni (reverzibilni)
estice se posle izdvajanja iz rastvora
(koagulacije, precipitacije) ponovo mogu,
u istom obliku, prevesti u rastvor
(rastvaranjem); uglavnom liofilne estice
(naelektrisane, ili nenaelektrisane i
solvatisane estice

Koloidne estice mogu biti i neorganskog i organskog porekla

24

12

Please purchase 'docPrint PDF Driver' on http://www.verypdf.com/artprint/index.html to remove this message.