J.W.

Richter

Een kleine Legende

van Rood, Wit en Blauw
2
 J.W. Richter

Een kleine Legende

van Rood,wit, en Blauw

-2010-
© 2010 J.W. Richter
gepubliceerd bij LULU

Alle rechten voorbehouden

ISBN: xxx-x-xxxx-xxxx-x

4
Inhoud
Inleiding.................................................................................11
Hermetische Religies.............................................................13
20,000 v.C.: Gagarino, Oekraïne..........................................21
840 v.C.: De Mesha-Stele......................................................22
ca. 450 v.C.: Het boek Exodus...............................................24
500 v.C.: Het Keltengraf te Hochdorf....................................29
380 v.C.: Plato's Symposium.................................................31
172 v.C.: Hermes Trismegistus.............................................32
124 v.C.: Hermes van Roquepertuse......................................33
53 v.C.: Oorlog in Gallië - Julius Caesar...............................34
50 v.C.: Janus - Cicero...........................................................36
68 AD: Het paars bij Nero.....................................................37
~30 AD: De Farizeeër...........................................................39
98 AD: Germania – Tacitus....................................................40
200 AD: Jeremiah ben Eleazar...............................................42
330 AD: Zosimos...................................................................43
426 AD: De civitate Dei - Augustinus...................................44
600 AD: De Weense Codex...................................................45
800 AD: Karel de Grote.........................................................46
850 AD: De Rado-Bijbel........................................................47
868 AD: Otfrid von Weißenburg...........................................48
962 AD: Otto I ......................................................................49
1014 AD: Hendrik II .............................................................50
1027 AD: Konrad II...............................................................51
1093: Konrad III....................................................................52
1099: De moord in de Al-Aqsa-moskee ................................53
1100: Rashi en Rashbam........................................................54
1189: Het praalgraf van Henrik II .........................................55

5
1155: Barbarossa....................................................................58
1190: Hendrik VI – Codex Manesse......................................59
1212: Frederik II....................................................................60
1215: Paus Innocentius III....................................................61
1223: De kroning van Lodewijk VIII ...................................62
1226 Lodewijk IX .................................................................63
1240: Het praalgraf van Gerard v. Gelre................................64
1240: Pair van Vlaanderen.....................................................68
1246: Isabella of Angouleme.................................................69
1260: De kleur Paars..............................................................70
1265: Divina Commedia – Dante .........................................74
1300: De Sohar......................................................................75
1300: Alchemie......................................................................80
1333: De Kremser Bijbel......................................................86
1335: Spieghel Historiael.......................................................89
1336: Speculum Humanae Salvationis.................................93
1340: De Engelse wapens......................................................94
1360: De Napels-Bijbel..........................................................96
1390: De Wenzel-Bijbel.........................................................97
1399: De kroning van Hendrik IV.........................................98
1407: De rozenkruisers..........................................................99
1410: De Korczek-Bijbel.....................................................101
1420: Het verradersloon – Masaccio..................................102
1459: De “chymische” bruiloft............................................103
1460: De Utrechter “historische” Bible...............................104
1470: Piero della Francesca................................................106
1482: De Proprietatibus Rerum...........................................107
1498: Het laatste avondmaal L. da Vinci.............................108
1510: De tuin der lusten.......................................................109
1519: Purper voor de koning................................................115
1572: De IJsvogel en de Oranjevlag....................................117
1573: Een brief van Willem van Oranje..............................120

6
1578: Rosarium Philosophorum.........................................123
1595: Jezus Christus door El Greco.....................................124
1606: Union Jack.................................................................125
1625: Palamedes van Vondel...............................................127
1648: Het laatste avondmaal................................................129
1672: De hal voor de paars te Leyden.................................130
1777: De US-Amerikaanse Vlag..........................................134
1791: De Toverfluit van Mozart...........................................135
1882: De vlag van Zuid Korea ............................................136
1898: De vlag der Filipijnen...............................................137
1914: Roze→jongens, blauw→meisjes...............................138
1954: Godsdienstlessen........................................................139
1956: David & Bethsabée - Chagall...................................141
2004: Androgyne Paren in de kunst.....................................143
2009: Publicatie van Dyaeus................................................145
Conclusie..............................................................................148
Appendix – Scribd-Publicaties.............................................149

7
Afbeeldingen
Fig. 1: Androgyne sculptuur uit de ijstijd................................21
Fig. 2: De Mesha-Stele............................................................23
Fig. 3: Initialen de Korczek-Bibel (Praag- rond 1410)............28
Fig. 4: Initialen de Korczek-Bibel (Praag- rond 1410)............28
Fig. 5: De grafkleden in rood & blauw...................................29
Fig. 6: De vorst in een “paarse” mantel ..................................30
Fig. 7: De dubbel-herme van Roquepertuse............................33
Fig. 8: Janus met 2 gezichten...................................................36
Fig. 9: Mannelijke hemelgod (met vrouw)..............................45
Fig. 10: Kroning van Karel de Grote (AD 800).......................46
Fig. 11: Initialen in de Rado-Bijbel.........................................47
Fig. 12: Otto I (de Grote).........................................................49
Fig. 13: Hendrik II (973–1024)................................................50
Fig. 14: Konrad II (c. 990 – 1039)...........................................51
Fig. 15: Konrad III (1093 – 1152)...........................................52
Fig. 16: Kruisridders in de Al-Aqsa-moskee ..........................53
Fig. 17: Praalgraf van Henrik en Eleonora te Fontevrault.......55
Fig. 18: Koning Richard I, Leeuwenhart ( 1189-1199)............56
Fig. 19: Frederik I Barbarossa.................................................58
Fig. 20: Hendrik VI..................................................................59
Fig. 21: Frederik II (1212 - 1250)............................................60
Fig. 22: Lodewijk VIII (1223-1226)........................................62
Fig. 23: Lodewijk IX (1226-1270)...........................................63
Fig. 24: Praalgraf in de Munsterkerk (ca. 1240)......................64
Fig. 25: Isabella van Angouleme & koning Richard I.............69
Fig. 26: Dante's Divina Commedia..........................................74
Fig. 27: Initialen uit de Kremser Bijbel...................................86
Fig. 28: Initialen uit de Kremser Genesis................................86

8
Fig. 29: De L = Liber Generationis..........................................87
Fig. 30: Initialen uit de Kremser Bijbel...................................88
Fig. 31: Pagina uit Spieghel Historiael....................................90
Fig. 32: Jacob van Maerlant.....................................................91
Fig. 33: Karel de Grote en zijn hof (detail)..............................92
Fig. 34: De Judaskus (1336)....................................................93
Fig. 35: Het wapen van Engeland 1340-1367 .........................94
Fig. 36: Het wapen van Engeland 1405-1603..........................95
Fig. 37: initialen afwisselend in rood en blauw.......................96
Fig. 38: Genesis initialen in de Napels-Bijbel.........................96
Fig. 39: Genesis initialen in de Napels-Bijbel.........................96
Fig. 40: De schepping in de Wenzel-Bijbel (1390)..................97
Fig. 41: De kroning van Hendrik IV........................................98
Fig. 42: Initialen uit de Korczek-Bijbel (Praag)....................101
Fig. 43: Initialen uit de Korczek-Bijbel (Praag)....................101
Fig. 44: Het verradersloon – door Masaccio (1420)..............102
Fig. 45: Nuptiae Chymicae....................................................103
Fig. 46: Utrechter Bijbel (1460).............................................104
Fig. 47: Initialen in een codex uit de 14e eeuw.....................105
Fig. 48: Maria in purper, rood en blauw................................106
Fig. 49: De Roodverver..........................................................107
Fig. 50: Het laatste avondmaal (kopie naar L. da Vinci.........108
Fig. 51: Fontein in de Tuin der Lusten...................................110
Fig. 52: Rozerode en blauwe vruchten...................................111
Fig. 53: Roze en blauwe rots-formaties.................................112
Fig. 54: Rozerode doedelzak en blauwe, zwangere vrouw ...113
Fig. 55: De IJsvogel in de Tuin der Lusten............................114
Fig. 56: Purper voor de koning..............................................115
Fig. 57: IJsvogel.....................................................................117
Fig. 58: De Prinsenvlag..........................................................119
Fig. 59: Rosarium Philosophorum, Prag................................123
Fig. 60: Jezus in de tuin van Gethsemane door El Greco......124

9
Fig. 61: Ontwikkeling van de Union Flag.............................125
Fig. 62: The Last Supper by Philippe de Champaigne..........129
Fig. 63: Vlag met 15-sterren op Fort McHenry (1814)..........134
Fig. 64: De vlag van Zuid Korea...........................................136
Fig. 65: De vlag der Filipijnen...............................................137
Fig. 66: De schepping (Adam en Eva)...................................139
Fig. 67: De uittocht uit het paradijs van Adam en Eva..........140
Fig. 68: Androgyn gezicht – Marc Chagall............................141
Fig. 69: Androgyn Paar (2003)..............................................143
Fig. 70: Androgyn Paar (ca. 2003).........................................144
Fig. 71: Androgyn Paar (2003)..............................................144

10
Inleiding
Op school leerden de oude Grieken van de beroemdste leraar
aller tijden, dat men ten allen tijde moet beseffen, dat men in
feite niets zeker weet. Daarom is het ook belangrijk elke leraar
en alles, wat wij leren, op het waarheidsgehalte te beproeven.
Deze controle hoeft men niet overal en altijd te door te voeren.
Men kan de verificatie gerust weglaten bij onbelangrijke zaken,
zoals het weerbericht, bankrekeningen, contracten voor de
aankoop van bankstellen, auto's, enzovoorts.
Tot de eerste klanten, die voor een controle in aanmerking
komen, behoren daarentegen de contracten voor grote sommen,
die ons in het verderf kunnen storten, zoals huizen, certificaten,
ziekteverzekeringen, etc. Ook is het niet helemaal verkeerd
zich eens op de trucs van rating-agenturen, bankiers en dat
soort lieden te bezinnen, voordat zij weer eens toeslaan en het
grootste deel van de bevolking uitplunderen.
Waarlijk oppassen moeten wij echter bij de controle van ons
geloof, waardoor wij wellicht het eeuwige leven verliezen en
bij de keuze van de juiste vrienden, echtgenoten, leraren, artsen
en politici. Niets is immers zo gevaarlijk als het zich omgeven
met mensen, die ons uiteindelijk over de rand van de afgrond
heen kunnen helpen.
Het nu volgende verhaal controleert onze vaderlandse
geschiedenis aan de hand van een kleine legende, die niet
pretendeert de waarheid te beschrijven, maar wél, hoe men zich
een andere waarheid onder dezelfde omstandigheden zou
kunnen voorstellen.

11
De geschiedenis is min of meer chronologisch gedocumenteerd
en concentreert zich op de historische toepassing van de
kleurencombinatie rood, wit en blauw, die wij in dit boekje uit
plaatsgebrek uitsluitend in de samenhang met de Europese
geschiedenis zullen analyseren. Het is echter ook later geen
probleem dit overzicht met andere gegevens aan te vullen.
Uit het overzicht komt duidelijk de religieuze betekenis van de
kleuren rood, wit en blauw naar voren. Deze kleuren van onze
nationale vlag zijn daarin als religieuze symbolen verankerd en
baseren op de Bijbelse elementen der oorspronkelijk
religieuze, androgyne fundamenten der Indo-Europese religie.
Over de gehele, historische tijdsduur gezien hebben van alle
door mij onderzochte symbolen de androgyne antipoden
(Adam en Eva, man en vrouw, rood en blauw) wellicht de
belangrijkste bijdrage tot de religieuze stabilisatie van de
Nederlandse bevolking bijgedragen. Het is dus niet onterecht,
dat wij deze religieuze symbolen in de Nederlandse vlag
hebben opgenomen.

12
Hermetische Religies
Bipolaire ofwel hermetische religies hebben zich kennelijk
parallel aan de hoofdstroom der gangbare monotheïstische
religies ontwikkeld. Om onderdrukking te voorkomen moesten
zij zich echter hermetisch afschermen van de overige
gemeenschap.

Bipolariteit
Het woord hermetisch is afgeleid van “Hermes – Mercurius”,
waarmee wij het belangrijkste sleutelwoord voor de toegang tot
de oude religies aanduiden. Inderdaad heeft men als
belangrijkste Keltisch-Germaanse godsbegrip Mercurius
geïdentificeerd, dat ook met Hermes Trismegistus in de
alchemie correleert.
In tegenstelling tot de monotheïstische goden waren de
hermetische symbolen bipolair. Bipolaire religies zijn wellicht
ook de voorgangers van de monotheïstische religies.

Geschiedenis van de bipolaire religies

Na sortering van een aantal bipolaire symbolen uit een dertigtal
Scribd-documenten1 ontstaat een beeld van de ontwikkeling
van de hermetische bipolaire religies.

1
hoofdzakelijk opgeslagen in Scribd-area for jwr1947

13
Archaïsche periode (20.000 v.C-840 v.C)
De archaïsche periode documenteert de ontwikkeling in het
stenen tijdperk vanaf ongeveer 20.000 jaar voor Christus. Een
fraai voorbeeld van een bipolair symbool is het beeldje uit
Gagarino.

De Mozaïsche periode (840 v.C–500 v.C.)

De Bijbelse periode omvat de Mesha-stele en de boeken
Genesis en Kronieken, waarin de bipolariteit van de goddelijke
naam, de kleuren rood, blauw en purper en de weef-techniek
Byssus worden vermeld.

De Grieks-Romeinse periode (500 v.C-300AD)

De Grieks-Romeinse periode omvat de historische
beschrijvingen van Hermes, met name de dubbele Hermes en
Hermes Trismegistus, by Plato, Julius Caesar and Tacitus.

De heraldische periode (300 AD - 1300 AD)

De heraldische periode documenteert de portretten van een
groot aantal koningen en keizers, die reiken van Karel de Grote
(800AD) tot Isabella of Angouleme (1246), die alle op
graftomben of historische documenten in rode en blauwe
gewaden worden afgebeeld.
De Duitse keizers hebben kennelijk als eerste de kleurcode
voord de koninklijke gewaden toegepast, die vermoedelijk van
de religieuze schilderijen (iconen) met afbeeldingen van
heiligen en godheden is afgeleid.

14
De oude adel droeg de heraldische tekenen nog in de kledij.
Tegenwoordig ontbreken merkwaardigerwijze de kleuren rood
en blauw in de Duitse vlaggen en wapens.

De illuminatie-periode (600 AD – 1460)

Een is wellicht de illuminatie-periode (600 AD – 1460)
geweest, waarin de Bijbels met kleurrijke
(hoofdzakelijk rood-blauwe) illuminaties werden
versierd. Deze illuminaties treden voor het eerst rond
600 op en gaan rond de uitvinding van de
boekdrukkunst verloren. Vanaf het einde de
Middeleeuwen worden de boeken voornamelijk in
zwart/wit gedrukt.

De alchemistische periode (1300 – 1572)

In Europa begint de alchemistische periode omstreeks 1300 en
eindigt als gevolg van de ontwikkeling van moderne
wetenschappelijke methoden in de 17e eeuw. Tot de
alchemistische periode behoren ook de Rozekruisers, de
Vrijmetselaars en andere hermetische groeperingen, die de
hermetische principes in vlaggen afbeelden.

De schilder-periode (1500-1956)
Tot de onder-groeperingen behoort de schilder-periode,
waarin met name olie-schilderijen de bipolaire codes en
symbolen in de kleuren rood, blauw en purper2
respectievelijk geel en groen3 vastleggen.

2
In het Christendom vormen rood, blauw en purper de heilige kleuren
3
In het Christendom vormen geel en groen de vijandige kleuren

15
 De schilder-periode begint met de uitvinding van de
olie en het canvas als werktuigen voor de opbouw van
kunstwerken (fresco's en schilderijen) en reikt van
Leonardo da Vinci (circa 1500) tot Marc Chagall
(1956).

De vlaggen-periode (1572 – heden)

De vlaggen-periode begint met de introductie van de
Prinsenvlag (1572) en omvat de definitie van de meeste rood-
wit-blauwe vlaggen. Enkele van deze vlaggen zijn kennelijk
door vrijmetselaars ontworpen, waarmee zij details van de
hermetische kennis aan het publiek bekend hebben gemaakt.
De vlaggen-periode is dus de periode, waarin het publiek het
eerste officiële contact met de hermetische kennis heeft
gemaakt. Voor 1572 waren de heraldische kleurcodes alleen
voor de adel van beduiding.
In de navolgende hoofdstukken worden enkele symbolen met
verklarende tekst afgebeeld, waarbij meestal naar een van de
oudere documenten wordt verwezen.

16
Overzicht in tabelvorm
De historische gebeurtenissen baseren zoveel mogelijk op de
afbeeldingen van graftomben of kroningen. Het einde van de
Grieks-Romeinse periode werd nogal willekeurig op het begin
van de regeringsperiode van keizer Constantijn I gelegd.

Archaïsche periode (20.000 v.C-840 v.C)

• 20,000 v.C.: Gagarino, Oekraïne

De Mozaïsche periode (840 v.C–500 v.C.)

• 840 v.C.: De Mesha-Stele
• ca. 450 v.C.: Het boek Exodus
• 500 v.C.: Het Keltengraf te Hochdorf

Grieks-Romeinse periode (500 v.C-300 AD)

• 500 v.C.: Het Keltengraf te Hochdorf
• 380 v.C.: Plato's Symposium
• 172 v.C.: Hermes Trismegistus
• 124 v.C.: Hermes van Roquepertuse
• 53 v.C.: Oorlog in Gallië - Julius Caesar
• 50 v.C.: Janus - Cicero
• 68 AD: Het paars bij Nero
• ~30 AD: De Farizeeërs
• 98 AD: Germania – Tacitus
• 200 AD: Jeremiah ben Eleazar

17
De heraldische periode (300 AD - 1300 AD)
• 330 AD: Zosimos
• 426 AD: De civitate Dei - Augustinus
• 600 AD: De Weense Codex
• 800 AD: Karel de Grote
• 850 AD: De Rado-Bijbel
• 868 AD: Otfrid von Weißenburg
• 962 AD: Otto I
• 1014 AD: Hendrik II
• 1027 AD: Konrad II
• 1093: Konrad III
• 1099: De moord in de Al-Aqsa-moskee
• 1100: Rashi en Rashbam
• 1189: Het praalgraf van Henrik II
• 1155: Barbarossa
• 1190: Hendrik VI – Codex Manesse
• 1212: Frederick II
• 1223: De kroning van Lodewijk VIII
• 1226 Lodewijk IX
• 1240: Het praalgraf van Gerard v. Gelre
• 1240: Pair van Vlaanderen
• 1246: Isabella of Angouleme
• 1260: De kleur Paars
• 1265: Divina Commedia – Dante
• 1300: De Sohar

18
De alchemistische periode (1300 – 1572)
• 1300: Alchemie
• 1333: De Kremser Bijbel
• 1335: Spieghel Historiael
• 1336: Speculum Humanae Salvationis
• 1340: De Engelse wapens
• 1360: De Napels-Bijbel
• 1390: De Wenzel-Bijbel
• 1399: De kroning van Hendrik IV
• 1407: De rozenkruisers
• 1410: De Korczek-Bijbel
• 1420: Het verradersloon – Masaccio
• 1459: De “chymische” bruiloft
• 1460: De Utrechter “historische” Bible
• 1470: Piero della Francesca
• 1498: Het laatste avondmaal L. da Vinci
• 1510: De tuin der lusten

De vlaggen-periode (1572 – heden)

• 1572 De IJsvogel en de Oranjevlag
• 1573: Een brief van Willem van Oranje
• 1595: Jezus Christus door El Greco
• 1606: Union Jack
• 1625: Palamedes van Vondel
• 1672: De hal voor de paars te Leyden
• 1777: De US-Amerikaanse Vlag
• 1791: De Toverfluit van Mozart
• 1898: De vlag der Filipijnen

19
• 1954: Godsdienstlessen
• 1956: David & Bethsabée - Chagall
• 2004: Androgyne Paren in de kunst
• 2009: Publicatie van Dyaeus

20
20,000 v.C.: Gagarino, Oekraïne
In Gagarino, Oekraïne heeft men een androgyne sculptuur uit
mammoet-ivoor uit de ijstijd uitgegraven. In deze sculptuur
zijn man en vrouw met de hoofden aan elkaar afgebeeld. Deze
verbinding van de hoofden duidt op een androgyne symboliek.
In de buurt van dit object is ook een graf gevonden, waarin een
jongen en een meisje in dezelfde houding waren begraven.

Fig. 1: Androgyne sculptuur uit de ijstijd

Zie de documentatie in: Body Mirroring at Burials

and The Sky-God Dyaeus

21
840 v.C.: De Mesha-Stele
In 1868 heeft men Dhiban in het huidige Jordanië een steen
ontdekt van zwart basalt met daarin een inscriptie van koning
Mesha van Moab uit de 9e eeuw v. Chr. De steen is nu te
bezichtigen in het Louvre te Parijs.
Deze inscriptie telt 34 regels tekst die geschreven zijn in het
Oud-Hebreeuws. De steen is 124 cm hoog en 71 cm breed en
diep en is aan de bovenzijde afgerond. De tekst beschrijft
Mesha's overwinning op het koninkrijk Israël.
Men behoeft in feite geen Hebreeuws te kunnen lezen om in
deze inscriptie de letters I, V en H in de naam van Jahweh
(IHVH bzw. YHVH) te kunnen ontcijferen. De foto, de
inschrift en de vertaling van de tekst bevinden zin in de
Wikipedia onder Mesha Stele. Interessant is de naam YHWH
op regel 18. in deze naam bevinden zich twee letters, die men
althans volgens sommige geleerden met behulp van de
leestekens (mater lectionis of leesmoeder4) in de Hebreeuwse
schrift als een I, respectievelijk een U moet lezen.
Deze interessante inscriptie speelt een grote rol in het verdere
verloop van het verhaal, omdat deze naam YHWH kennelijk
het eerste schriftelijke bewijsstuk vormt voor de these, dat de
letters I, resp. V (of U) een speciale rol als twee antipoden in de
oudste vorm der religie hebben gespeeld.
De letters I en U stammen niet direct van YHWH af. Men vindt
dezelfde kern IU in Jupiter en in Dyaus, als ook in een groot
aantal andere religieuze namen.

4
De ‫( ו‬waw) kan worden gebruikt voor een u of ō - ‫ ברוך‬Bārūch.
De ‫( י‬jod) kan worden gebruikt voor een e, ē of i - ‫ דויד‬Dāwīd.

22
Fig. 2: De Mesha-Stele

23
ca. 450 v.C.: Het boek Exodus
Uit de voorschriften in Exodus kan men aflezen, dat purper uit
rood en blauw en met behulp van getwijnd, wit linnen moet
worden vervaardigd5:
“Ge moet voor uw broeder Aäron heilige gewaden
maken, om zijn glorie te doen stralen. Beveel dus aan
alle kunstenaars, die Ik met fijne smaak heb begiftigd,
dat ze gewaden voor Aäron vervaardigen, opdat hij
gewijd kan worden, om Mij als priester te dienen. De
volgende gewaden moeten zij vervaardigen: een
borsttas, een borstkleed, een schoudermantel, een
geborduurde tuniek, een tulband en een gordel. Voor de
heilige gewaden, die ze voor uw broeder Aäron en zijn
zonen moeten maken, om Mij als priester te dienen
moeten ze goud, violet, purper, karmozijn en
getwijnd lijnwaad gebruiken.”

Aan deze beschrijving voegt de Duitse Luther-Bijbel nog de

kleur wit aan de lijnwaad toe, die wellicht een belangrijke
informatie bevat. Het is immers denkbaar, dat aan het wit een
beduidende betekenis werd toegekend. Waarom de
Nederlandse vertalers dit bijvoeglijk naamwoord hebben
weggelaten is onbekend. Het is denkbaar, dat een lijnwaad
altijd wit moet zijn.

5
Exodus 28:2-5

24
Vertalingen voor Exodus 28:5-6
In de Duitse Luther Bijbel (1912) luidt deze passage voor
Exodus 28:5-6 :
5. Dazu sollen sie nehmen Gold, blauen und roten
Purpur, Scharlach und weiße Leinwand. 6. Den
Leibrock sollen sie machen von Gold, blauem und
rotem Purpur, Scharlach und gezwirnter weißer
Leinwand, kunstreich;

De Engelse vertaling van Exodus 28:2-5 luidt:

“They shall make holy garments for Aaron your brother

and his sons to serve me as priests. 5 They shall receive
gold, blue and purple and scarlet yarns, and fine
twined linen. 6 “And they shall make the ephod of gold,
of blue and purple and scarlet yarns, and of fine twined
linen, skillfully worked. ”

Men kan zich afvragen, welke symbolische betekenis de

kleuren rood, blauw en purper in de Middeleeuwen hebben
gehad. Over deze betekenis vermeldt de Bijbel niets. De
kleuren moeten echter een grote rol hebben gespeeld, omdat
deze meermaals (25x in Exodus) als goddelijke voorschriften
geboekstaafd worden.
Kleuren speelden destijds bij het ongeletterde volk kennelijk
dezelfde rol als de huidige kleuren voor de politieke partijen:
rood voor links en blauw voor rechts.

25
Gezien de Bijbelse traditie, waarin de schepping door zes
dagen met opsplitsingen (van hemel & aarde, zon & maan,
enzovoorts) heeft plaatsgevonden, mogen wij verwachten, dat
de twee tegengestelde kleuren rood en blauw aan de rand van
het kleurenspectrum ook met de opsplitsingen samenhangen.
In de versie van Plato (Symposion) en van de Sohar geeft God
de eerst gesplitste mens Adam de opdracht de mannelijke en
vrouwelijke helft weer samen te voegen. Deze samenvoeging
wordt gesymboliseerd in de purperen kleur, die als mengkleur
voor rood en blauw bekend staat, en in het spectrum van het
zonlicht niet voorkomt. De volkeren der oudheid hebben deze
kleuren uit de rand van de regenboog afgelezen, die om deze
redenen natuurlijk als goddelijk symbool werd beschouwd.

Oholiav
Het Boek Exodus der Naardense Bijbel vermeldt als specialist
voor de Tempel van het Verbond Oholiav, de zoon van
Achisamach van de stam Dan, een meerkleurenwever “met
azuur en met purper, met rode karmozijn en met doek”.
38:22 Betsalel, zoon van Oeri zoon van Choer van de
stam Juda; hij heeft gemaakt al wat de Ene Mozes heeft
geboden; 38:23 en bíj hem: Oholiav, zoon van
Achisamach van de stam Dan, snijder en ontwerper;
ook meerkleurenwever: met azuur en met purper,
met rode karmozijn en met doek.

26
Salomon
Het Tweede Boek der Kronieken der Naardense Bijbel
vermeldt als specialist voor de tempelbouw Choeram Avi zoon
van een vrouw uit de dochters van Dan, terwijl zijn vader een
man uit Tsor6 is. Deze man weet te werken met purper, met
azuurblauw, lijnwaad en karmozijn:
2:12 welnu, zenden zal ik een wijs man met weet van
onderscheid: Choeram Avi, 2:13 zoon van een vrouw
uit de dochters van Dan, terwijl zijn vader een man uit
Tsor is; hij weet te werken met goud en zilver, koper en
ijzer. steenblokken en boomstammen, met purper, met
azuurblauw, lijnwaad en karmozijn.

Meerkleurenwever en meerkleurenweefsels
Het is duidelijk, dat de Naardense Bijbel de nadruk legt op een
meerkleurenweefsel met purper, rood en blauw, dat later in de
middeleeuwen ook wordt teruggevonden in de structuren, die
met rode en blauwe letters een weefsel met woorden
“borduren”, zoals dat in vrijwel alle middeleeuwse Bijbel
gebeurt. Als men de rode en blauwe letters van een afstand
bekijkt, versmelt de tekst tot een paars patroon:

6
Tyrus (?)

27
Fig. 3: Initialen de Korczek-Bibel (Praag- rond 1410)
Am Anfang schuf Gott Himmel und Erde.
Und die Erde war wüst und leer,
und es war finster auf der Tiefe;
und der Geist Gottes schwebte auf dem Wasser.
Und Gott sprach: Es werde Licht! und es ward Licht.
Und Gott sah, dass das Licht gut war.
Da schied Gott das Licht von der Finsternis 5und nannte das Licht Tag
und die Finsternis Nacht.
Da ward aus Abend und Morgen
der erste Tag.

Fig. 4: Initialen de Korczek-Bibel (Praag- rond 1410)

→ : De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw

en: Secret Colour Codes in the Bible

28
500 v.C.: Het Keltengraf te Hochdorf
Merkwaardigerwijze komen de Bijbelse kleurcodes overeen
met de vorstelijke kledij, die men enkele tientallen jaren
geleden in Hochdorf bij Stuttgart heeft gevonden. De purperen
mantel, die de Keltische koning te Hochdorf heeft gedragen,
werd geweven in uiterst dunne, afwisselend rode en blauwe
draden. De kleur van de losse draden is slechts met behulp van
een loep identificeerbaar.

Fig. 5: De grafkleden in rood & blauw

29
Het graf stamt uit het jaar 530 voor Christus.

Fig. 6: De vorst in een “paarse” mantel

→ : Hochdorf Revisited - A reconstructed Celtic Site

and The Sky-God Dyaeus

30
380 v.C.: Plato's Symposium
De oudste geschreven legende is de rede van Aristophanes in
het Gastmaal van Plato. Daarin beschrijft Plato hoe Zeus uit
angst de androgyne mensen in man en vrouw opsplitst en de
gescheiden partners zich vertwijfeld zoeken en omarmen.
Even oud als deze legende is de beschrijving van Mozes in de
Bijbel, waarin geschreven staat, dat God een rib uit de mens
snijdt en daaruit een vrouw voor de man vormt. In tegenstelling
tot de God van Plato handelt de Bijbelse God echter uit
medelijden, omdat het niet goed is, dat de mens alleen leeft. In
de Bijbel komt niet duidelijk naar voren, dat de mens als
schepping een androgyn karakter vertoont. Dit ware karakter
wordt echter nader verklaard in de Sohar, het hoofdwerk van de
Joodse Kabbala. Daarin worden de parallellen tussen de rede
van Aristophanes bij Plato en de scheppingslegende van Mozes
overduidelijk.
Deze scheppingslegenden wijzen op een belangrijke functie
van de religie. De legende wijst de bevolking op de echtelijke
plichten. Deze opgave heeft zij bij de Germanen en Galliërs
uitstekend vervuld. Caesar en Plato bevestigen de uitnemende
echtelijke moraal bij deze volkeren, die in krasse tegenstelling
staat tot de Romeinse zeden rond het begin van onze
jaartelling. De Germanen en Kelten kenden geen echtscheiding
en geen hertrouwen. De binding van man en vrouw was een
goddelijke plicht, die overal in de taal was verankerd.

→: The Sky-God Dyaeus

31
172 v.C.: Hermes Trismegistus7
Hermes Trismegistus is een mythische figuur, wiens naam
"Hermes de driemaal (of driewerf) grootste" betekent (grootste
filosoof, priester en koning); afgeleid van Ερμης ο
Τρισμεγιστος (Hermes ho Trismegistos), de Griekse naam van
de Egyptische god van de wijsheid en het schrift, Thoth.
Trismegistus fungeerde als profeet en spiritueel leider van de
hermetiek. Hij was een inspiratie voor de westerse alchemie,
astrologie en het occultisme.
Gedurende de Middeleeuwen werd een reeks geschriften aan
hem toegeschreven, bekend onder de naam Hermetica,
waaronder de Smaragden Tafel en het Corpus Hermeticum.
Hij is het meest bekend van zijn axioma uit de Smaragden
Tafel: "zo(als) boven, zo (ook) beneden.", verwijzend naar de
gelijkstelling van hemel en aarde, van de microkosmos en de
macrokosmos. Dit wordt ook wel het hermetisch axioma
genoemd en is tegenwoordig in theosofie en New Age weer erg
relevant.

7
dit hoofdstuk bevat informatie uit Wikipedia: Hermes Trismegistus

32
124 v.C.: Hermes van Roquepertuse
In het bereik der Kelten zijn enkele afbeeldingen met twee
gezichten gevonden, o.a. te Roquepertuse, waar men
“Hermes”-afbeelding8 heeft gevonden.

Fig. 7: De dubbel-herme van Roquepertuse

Photograph created by Robert Valette and

published at Wikipedia under GNU Free Documentation License

Roquepertuse is de vindplaats van een belangrijk kelten-

heiligdom in Frankrijk. Het bevindt zich in de gemeente Velaux
bij Marseille in de Provence. Het was een religieus centrum
zonder woongebouwen. Het is vernietigd na een aanval van de
Romeinen in 124 voor Christus. Het is ontdekt in 1860 en werd
in 1923 door H. de Gérin-Ricard uitgegraven.
→ : The Sky-God Dyaeus
8
deze foto stamt van Robert Valette en is in Wikimedia gepubliceerd

33
53 v.C.: Oorlog in Gallië9 - Julius Caesar
De Gallische oorlog van 58 tot 52 v.Chr. is de verzamelnaam
voor een serie veldtochten waarin de Romeinse veldheer Julius
Caesar Gallië veroverde voor het Romeinse Rijk. De Gallische
oorlog zou ongeveer acht jaren duren.
Deze oorlog is bijzonder goed gedocumenteerd, omdat Caesar
er een uitvoerig verslag over heeft geschreven: het klassieke
zeven-delige werk Commentarii de bello Gallico (Verslagen
van de Gallische oorlog). Over de belangrijkste God van de
Galliers10 vermeldt Caesar in boek VI, hoofdstuk XVII
“Van al de goden vereren ze Mercurius het meest; want
van hem zijn er zeer veel beelden, ze menen dat hij de
uitvinder is van alle vaardigheden, de gids is op alle
wegen en reizen en dat hij veel macht heeft over de
handel en de winst. Na hem vereren ze Apollo, Mars,
Jupiter en Minerva. Over hen hebben ze ongeveer
dezelfde voorstelling als de overige volkeren. Apollo
verdrijft de ziekten, Minerva levert de beginselen van
werk en ambacht, Jupiter voert het bevel over de
hemelbewoners en Mars heerst over de oorlogen. “
Mercurius zullen wij later in de alchemie leren kennen als
hoofdpersoon, die een merkwaardig androgyn, ambivalent
karakter vertoont. Dit ambivalente karakter stamt wellicht van
de Hermen11.

9
Based on information from Wikipedia: The Gallic Wars
10
Over de God der Germanen aan de overkant van de Rijn vermeldt Caesar,
dat zij alleen eenvoudige goden, zoals “de Zon, Vulcanus en de Maan. De
rest kennen ze zelfsniet van horen zeggen.” vereren.
11
Herme (Latijn: Herma) of hermaion

34
De Hermen
Herme was in het oude Griekenland oorspronkelijk de naam
van een aan de god Hermes gewijde steenhoop die onder meer
de wegen markeerde. De naam was sinds de Archaïsche
periode (vanaf ca. 500 v.Chr.) ook van toepassing op de
rechthoekige zuil waarvan het bovenste deel bestaat uit een
buste (al dan niet van Hermes). De oudste Hermen zijn
ityphallisch; op de voorzijde werd een mannelijk geslachtsdeel
in erectie aangebracht. Vanaf de Hellenistische periode
ontwikkelde de herme zich tot portret-herme, die het borstbeeld
van een of andere beroemdheid draagt.

De dubbel-Herme
Een speciale vorm daarvan is de dubbel-Herme, die twee
gezichten heeft, een aan de voor- en een aan de achterzijde
(bijvoorbeeld Socrates en Seneca, of Aristophanes en
Menander). Met name de Romeinse God Janus wordt vaak als
beeld met twee gezichten afgebeeld.

35
50 v.C.: Janus - Cicero

Janus
Volgens Macrobius en Cicero vormen Janus12 en Jana een paar,
dat als de zon en de maan wordt aanbeden. Om deze redenen
werden zij als de belangrijkste goden beschouwd, die van alle
offergaven vóór alle andere goden werden beschenkt. Janus en
Janua zijn varianten van Dianus en Diana, die beide als
stamvorm van “dies”, d.w.z. de dag en deus, d.w.z. “god”
gebruik maken.

Fig. 8: Janus met 2 gezichten

Zijn de bovenstaande gezichten overigens mannelijk of vrouwelijk?

12
Information from: Wikipedia-entry (Janus)

36
68 AD: Het paars bij Nero
Nero (37 - 68) was een Romeins keizer van 13 oktober 54 tot 9
juni 68. Nero was de zoon van Gnaeus Domitius Ahenobarbus
en Agrippina de jongere en via haar verwant aan Gaius Iulius
Caesar Octavianus (Augustus). Hij beriep zich erop een bet-
achterkleinzoon van hem te zijn.
In de tijd van Nero was het dragen van purperen kleding op
straffe des doods slechts de keizerlijke familie toegestaan, die
zich als goden, resp. van goddelijke komaf beschouwde.
Andere purperen symbolen zoals de “clavi”-sleutels waren
echter al in de vroegste keizerlijke Romeinse tijd bekend.

De Clavi der Romeinse Tunica13

De brede of smalle (latus resp. angustus clavus) purperen
stroken op de Romeinse tunica waren statussymbolen voor de
ridders en senatoren. In andere kleuren mochten ook andere
vrije mensen (dus ook vrouwen), maar geen slaven deze
stroken dragen. De stroken worden loodrecht aangebracht
tussen de hals en de onderste zoom van de tunica.
Clavi werden vanaf de vroege keizerlijke periode tot de derde
eeuw na Christus in het gehele gebied van de Middellandse Zee
gedragen. In de latere fase der oudheid gaat de betekenis
verloren en worden de clavi gewone decoraties.
Andere decoraties heten Gammadia, Paragaudiae, die op een
Gamma respectievelijk Pi gelijken. De Lora, Limbus en Instita
(inclusief de Sigilla) worden in de latere keizertijd toegevoegd.
13
Die römische Tunika Die Tunika ist das am häufigsten getragene ...

37
Het aantal stroken mag nu varieren en leidt tot de benaming
monolores, dilores of trilores. Oorspronkelijk zijn het wellicht
militaire klederdrachten.
De Instita bevinden zich in het bereik van de hals op bekleding
voor getrouwde vrouwen en waren reeds in het tijdperk der
Etruscen in gebruik. De Sigilla zijn bladvormige ornamenten.
Segmenta (Orbiculi en Tesserae) zijn vaak vrij kostbare
geborduurde ornamenten, die ook andere vormen aannemen.
Nadere informaties zijn in het internet gedocumenteerd.
Etymologisch gezien is het woord “clavi” verwant met de
Romeinse woorden:
• de clavis – de sleutel of het slot (vrouwelijk van het
werkwoord claudo – “afsluiten”)
• clavus – (1) de spijker (nagel van ijzer), resp. in
bijzondere gevallen (2) de roerpin, (3) het gezwel, resp.
(4) de purperen streep of zoom aan de tunica.
Claviger is de benaming voor 2-gezichtige Ianus als de
oeroude Romeinse sleutel-dragende God. De sleutels, die
Ianus draagt zijn echter aanvankelijk geen metalen sleutels,
maar de sleutels tot de religieuze geheimen van de Romeinen,
die o.a. ook in de decoratie van de tunica opgeslagen zijn. Deze
zijn reeds ontstaan aan het begin van de Romeinse
geschiedenis.

38
~30 AD: De Farizeeër
De Joodse Encyclopedie vermeldt de schepping van een
androgyne gestalte namens Adam Cadmon door Jahweh. In dit
kader leren14 de Farizeeërs dat Adam als man-vrouw
(androgyn) werd geschapen.

→ : Patrism, Matrism and Androgyny

14
uit de Joodse encyclopedie: Adam Kadmon ( Er. 18a, Gen. R. viii.)

39
98 AD: Germania – Tacitus
Het boekje De origine et situ Germanorum (Over de oorsprong
en de ligging van de Germanen, meestal afgekort tot Germania)
werd omstreeks 98 geschreven door de Romeinse schrijver
Publius Cornelius Tacitus en is een ethnografische studie over
de diversiteit van de Germaanse stammen die buiten het
Romeinse Rijk leefden.
Evenals Caesar noemt Tacitus15 Mercurius de belangrijkste
God der “Germanen”. Aan Mercurius worden ook
mensenoffers gebracht. Is dit dezelfde Mercurius, die in latere
eeuwen in de alchemie als het belangrijkste symbool wordt
toegepast?
En welke rol speelt in dit verband de scheppergod Tuisto, die
door Jacob Grimm als een androgyne gestalte van de mens
“Mannus” als stamvader van de Germaanse volkeren wordt
beschreven?
“Celebrant carminibus antiquis, quod unum apud illos
memoriae et annalium genus est, Tuistonem deum terra
editum. Ei filium Mannum, originem gentis
conditoremque, Manno tris filios adsignant, e quorum
nominibus proximi Oceano Ingaevones, medii
Herminones, ceteri Istaevones vocentur. “
Alhoewel er in Europa nu 1000 jaar middeleeuwen aanbreken,
blijft de religie van de noordelijke volkeren met name ten
noorden van de Rijn honderden jaren vrijwel intact bestaan. Als
laatste bastion van de Slawische cultuur valt 1168 het
heiligdom van Svantevit op kaap Arcona op het eiland Rügen.
15
in hoofdstuk IX: “Deorum maxime Mercurium colunt, cui certis diebus
humanis quoque hostiis litare fas habent.”

40
Met de ondergang van het geestige centrum begint ook de
ondergang van deze cultuur..
Svantovit is de Slavische god van de voorouder-cultus, de
wichelarij en de oorlog. Hij had vier hoofden die zijn macht
zouden symboliseren. Twee van deze hoofden keken vooruit,
en twee achteruit.

41
200 AD: Jeremiah ben Eleazar
Jeremiah ben Eleazar16, een geleerde uit Palestina,
verkondigde, dat Adam met twee gezichten, als man en als
vrouw werd geschapen, en dat God dit paar pas later heeft
gescheiden ('Er. 18a). In Gen. R. viii. 1 wordt dit denkbeeld
toegeschreven aan Samuel b. Naḥman, waarbij men
aantekent, dat Jeremiah gestalte van Adam na de schepping als
hermafrodiet17 beschrijft.

→: Secret Colour Codes in the Bible

16
Info uit de website: Jewish Encyclopedia
17
→ Androgynos in de Jewish Encyclopedia

42
330 AD: Zosimos
Volgens C.G. Jung 18 is de alchemie al in de derde eeuw bij de
alchemist Zosimos en later in de Middeleeuwen (in de Aurora
Consurgens) met religieuze allegorieën doordrenkt.
Mercurius is niet alleen kwikzilver, maar ook een androgyne
gestalte: “Hermes Trismegistos”.
Hermes Trismegistus is een mythische figuur, wiens naam
"Hermes de driemaal (of driewerf) grootste" betekent (grootste
filosoof, priester en koning); afgeleid van Ερμης ο
Τρισμεγιστος (Hermes ho Trismegistos), de Griekse naam van
de Egyptische god van de wijsheid en het schrift, Thoth.
Trismegistus fungeerde als profeet en spiritueel leider van de
hermetiek. Hij was een inspiratie voor de westerse alchemie,
astrologie en het occultisme.
Gedurende de Middeleeuwen werd een reeks geschriften aan
hem toegeschreven, bekend onder de naam Hermetica,
waaronder de Smaragden Tafel en het Corpus Hermeticum.
Hij is het meest bekend van zijn axioma uit de Smaragden
Tafel: "zo(als) boven, zo (ook) beneden.", verwijzend naar de
gelijkstelling van hemel en aarde, van de microkosmos en de
macrokosmos. Dit wordt ook wel het hermetisch axioma
genoemd en is tegenwoordig in theosofie en New Age weer erg
relevant.

18
Die Rosenkreuzer door Roland Edighoffer - 1995 – pag. 45

43
426 AD: De civitate Dei19 - Augustinus
In De civitate Dei beschrijft Augustinus Jupiter in Boek VII,
hoofdstuk 10 20: als “vader en tegelijkertijd moeder”.

→ : Cross-references for Deities and Man

19
City of God (De civitate Dei, begonnen ca. 413, afgesloten in 426)
20
City of God door Augustinus (Bisschop van Hippo.), Henry Bettenson

44
600 AD: De Weense Codex
De Weense Codex bevat een beschrijving van Josef, die op een
ligbed een Zonnegod met een rood gezicht waarneemt, die
wordt vergezeld door een vrouwelijke partner als de blauw-
witte maan met koehorens.

Fig. 9: Mannelijke hemelgod (met vrouw)

Opvallend is, dat de zon in dit soort allegorische afbeeldingen

steeds met een rode (i.p.v. een gele kleur) wordt afgebeeld.

Reference: The Sky-God Dyaeus

45
800 AD: Karel de Grote

Fig. 10: Kroning van Karel de Grote (AD 800)

In deze afbeelding wordt Karel de Grote tijdens een

kroningsplechtigheid door Paus Leo gekroond. De Paus draagt
een purperen (d.w.z. “paarse”) mantel, terwijl Karel de Grote in
blauw en de omstanders in rood, blauw en purper (“paars”)
gekleed zijn.
(→ : Red and Blue in the Middle Age ).

46
850 AD: De Rado-Bijbel

Fig. 11: Initialen in de Rado-Bijbel

De Rado-Bijbel of Karolingische Bijbel21 past met de initialen

in groen, rood en geel bij wijze van uitzondering een afwijkend
schema toe.

→ : Secret Colour Codes in the Bible

21
ontstaan rond 850 AD in Noord-Frankrijk

47
868 AD: Otfrid von Weißenburg

Pronomina v.d. 1e en 2e persoon enkelvoud

In enkele oud-Duitse manuscripten past de auteur Otfrid von
Weißenburg22 zowel de 1e als de 2e persoon enkelvoud voor de
persoonlijke voornaamwoorden in één zin toe.
Origineel 23:

“Wolaga elilenti! Harto bistu herti,

thu bist harto filu suar, thaz sagen ih thir in alawar!”

Vertaling:

“O buitenland! Jij bent zo hardvochtig!

Jij bent zelfs zeer wreed and dat verzeker ik je!”

Kennelijk heeft de oud-Duitse taal de persoonlijke voornaam-

woorden thu en ih toegepast. Een samenvoeging van deze
beide woorden vormt thu-ih = Thui, wat men als de kern van
de naam Tuisco mag interpreteren.

Pronomina v.d. 3e persoon enkelvoud

Het persoonlijke voornaamwoord voor de derde persoon
Hamsa is gelijkwaardig met a-ham-sa, in de betekenis van “Ik
ben hij24”.

22
een stadje in de Elzas
23
History of German Literature, Naumann & Göbel, ISBN 3-625-10421-0
24
The secret Doctrine, Helena Petrovna Blavatsky, 1888,
http://www.theosociety.org/pasadena/sd/sd-hp.htm

48
962 AD: Otto I

Fig. 12: Otto I (de Grote)

Otto I (de Grote), keizer van 962 tot 973

is gekleed in rood, blauw en geel (goud?).

→ : Blue and Red in Medieval Garments

49
1014 AD: Hendrik II

Fig. 13: Hendrik II (973–1024)

Hendrik II (973–1024), de heilige, was de vijfde en laatste

heerser van de Ottoonse dynastie, en regeerde van zijn kroning
te Rome (1014) tot zijn dood in 1024. Zijn bekleding is oranje
en blauw gekleurd, met rode en blauwe decoraties. Let ook op
de rood-blauwe versieringen aan de rand van dit schilderij.
→ : Blue and Red in Medieval Garments

50
1027 AD: Konrad II

Fig. 14: Konrad II (c. 990 – 1039)

Konrad II (990, keizer van 1027 – 4 juni, 1039)

Alle personen dragen rood, blauw en purper.
(miniatuur uit de 14e eeuw).

→ : Blue and Red in Medieval Garments

51
1093: Konrad III

Fig. 15: Konrad III

(1093 – 1152)

Konrad III (1093 – 15 Februari 1152 in Bamberg)

De eerste Duitse koning van de Hohenstaufen-dynastie
(miniatuur uit de 13th eeuw)
De bekleding is in rood, oranje en blauw.
Let s.v.p. ook op de afwisselend rode & blauwe letters in de
titel op de bovenste regel.
→ : Blue and Red in Medieval Garments

52
1099: De moord in de Al-Aqsa-moskee

Fig. 16: Kruisridders in de Al-Aqsa-

moskee

Deze miniatuur uit de 14e eeuw documenteert de moordaanslag

op moslim pelgrims door kruisridders in de Al-Aqsa- moskee
(16 Juli, 1099, Jeruzalem), waarin de kruisridders rood-blauwe
uniformen dragen.
(miniatuur uit de 14e eeuw)
→ : Blue and Red in Medieval Garments

53
1100: Rashi en Rashbam

1100: Rashi's Genesis

Rabbi Rashi verkondigde:
“God schiep een menselijk wezen, dat zowel mannelijk als
vrouwelijk was, wat daarna in twee personen werd gesplitst”25.

1170: Rashbam's Genesis

Rasbam, Rashi's achterkleinzoon bevestigt: “God heeft de
mensheid geschapen: God bouwde de vrouw in de mens en
deelde hen later uiteen26”.
→ : The Sky-God Dyaeus

25
Hoofdstuk 27
26
Rasbam, Rashi's Great Grandson, 1085-1174, northern Europe (Ch. 27)

54
1189: Het praalgraf van Henrik II
Henry II Plantagenet (5 maart 1133 – 6 juli 1189), was Koning
van Engeland in de periode 1154–1189. Op het praalgraf zijn
Henry en Eleonora in het rood, wit en blauw gekleed.
Op haar praalgraf leest Eleonora, in een ietwat ongelukkige
houding, een boek. Zij is dus afgebeeld als een hoogbegaafde
vrouw. Zij draagt een lichtblauw overkleed over een wit
onderkleed en ligt op een met rode stof bedekte baar. Hendrik
II draagt een blauw overkleed over een oranjerood onderkleed.

Fig. 17: Praalgraf van Henrik en Eleonora te Fontevrault

(foto van krischnig – Public Domain)

55
Opvallend aan deze graven is de kleurcombinatie Oranje-
blanje-bleu27, die wij in een later hoofdstuk zowel in de
ijsvogel als ook in de eerste versie van de Nederlandse vlag
zullen identificeren.
Als de derde zoon van Henry II wordt koning Richard I
“Leeuwenhart” aangegeven, die op zijn praalgraf weliswaar
minder duidelijk, maar toch eveneens in oranjerood en
lichtblauw wordt afgebeeld.

Fig. 18: Koning Richard I, Leeuwenhart ( 1189-1199)

27
bleu in de betekenis van lichtblauw

56
Over deze koning bericht Wikipedia:
“De dood van de beoogde troonopvolger (zijn zoon Hendrik) in
1183, na een opstand tegen zijn vader, werd gevolgd door de
dood van zijn derde zoon Geoffrey, die in 1186 door een paard
werd doodgetrapt bij een toernooi. Zijn tweede zoon, Richard
(Leeuwenhart), versloeg Hendrik op 4 juli 1189.
Na het verraad van zijn favoriete zoon Jan zonder Land, gaf
hij de strijd op. Zijn dochter Mathilde Plantagenet, huwde met
de Saksische hertog Hendrik de Leeuw, Eleonora met koning
Alfons VIII van Castilië en Johanna met koning Willem II van
Sicilië en met Raymond VI van Toulouse. Op 7 juli stierf hij in
het kasteel Chinon en werd begraven in de abdij van
Fontevraud, bij Chinon en Saumur in Anjou. “

57
1155: Barbarossa
Een schilderij documenteert de rode en blauwe mantels van
Barbarossa en zijn zonen. De koning draagt een blauwe
buitenmantel boven een rood kleed.

Fig. 19: Frederik I Barbarossa

Zijn zonen dragen elk een rode buitenmantel met blauwe

voering over gele onderkleding.
Barbarossa regeerde van 1155 tot 1190.
→ : A compact Overview of Bipolar Symbolism
en Blue and Red in Medieval Garments

58
1190: Hendrik VI – Codex Manesse

Fig. 20: Hendrik VI

Hendrik VI (Rooms-Duitse keizer, 1190-1197)

in een blauwe en rood-paarse mantel.
Let s.v.p. ook op de rood-blauwe randversiering!
Zie voor details: Blue and Red in Medieval Garments

59
1212: Frederik II

Fig. 21: Frederik II

(1212 - 1250)

De Duitse keizer Frederik II

(koning 1212-1250 en keizer 1220-1250)
met een rode buitenmantel en een blauwe kleding
Let s.v.p. ook op de afwisselend rode en blauwe letters in de
bovenste regel: "Fredericus Rex"

60
1215: Paus Innocentius III
In de vroege perioden van het Christendom beschouwde men
geel als het symbool voor de dood, voor ziekte, bijgeloof,
valsheid en nijd. In de Middeleeuwen werd geel de
signaalkleur voor beulen, hoeren en ketters. Paus Innocentius
III legde 1215 vast, dat de Joden een Joden-hoed of een gele
stof-markering moesten dragen.

61
1223: De kroning van Lodewijk VIII

Fig. 22: Lodewijk VIII (1223-1226)

In de kroning-ceremonie van Lodewijk VIII (1223-1226) en

Blanca van Castilië draagt het paar rood, wit en blauwe
kleding. De koning draagt een blauwe en de koningin een rode
boven-mantel.
Ook de bisschop draagt een mantel in rood en blauw. De
afbeelding is een miniatuur uit de 14e eeuw, uit de "Grandes
Chroniques de France”, tentoongesteld in de Bibliotheque
Municipale de Toulouse.
→ : Blue and Red in Medieval Garments

62
1226 Lodewijk IX

Fig. 23: Lodewijk IX (1226-1270)

In dit milieu-beeld van het Franse hof draagt de Franse koning

Lodewijk IX (1226-1270). een blauwe buitenmantel over een
rode kleding met witte decoraties.
De troon is blauw en rood met gouden versieringen. De
soldaten dragen rood & blauwe kleding. De initiale letter is een
combinatie van rood, blauw en goud.

63
1240: Het praalgraf van Gerard v. Gelre
Het praalgraf van Gerard van Gelre en zijn echtgenote in de
Munsterkerk te Roermond wordt gesierd door rode, blauwe en
witte gewaden28.

Fig. 24: Praalgraf in de Munsterkerk (ca. 1240)

De Munsterkerk29 in Roermond is in Nederland een van de

weinige voorbeelden van een kerk in laat-romaanse stijl en
behoort hierbij tot de Rijnlandse romaanse groep. De officiële
naam van de kerk luidt Onze Lieve Vrouwe Munsterkerk.

28
Zie de documentatie in Rood en Blauw in Roermond
29
Deze informatie stamt uit Wikipedia Munsterkerk

64
De naam is afkomstig van het Duitse middeleeuwse kerkelijke
begrip munster30 .
In Roermond zijn de kleuren rood en blauw destijds met name
in de zo belangrijke lakenindustrie van grote betekenis
geweest. De grondstoffen voor de kleuren stammen uit de
naaste omgeving. Met rood en blauw kan men echter op twee
verschillende manieren de adellijke kleur paars produceren:
door weven van afwisselend rode en blauwe garens, resp. door
het mengen van rood en blauw tot paars en het paars verven
van de stoffen of garens.
Het gewandhuis of lakenhal van Roermond bevond zich aan de
markt. In het jaar 1347 nam de stad het gewandhuis tegen een
erfpacht over van de hertog van Gelre. Wellicht werd ook het
praalgraf in de Munsterkerk betaald met de inkomsten uit de
textiel-handel en werden de graaf en de gravin zelfs afgebeeld
in te Roermond geweven textiel. De graaf is zelfs in een fel
gekleurd (rood, wit en blauw) gewand gekleed. Deze kleuren
behoorden duidelijk tot de destijds te Roermond geweven
doeken.

30
Duits: Münster

65
1331: Het huwelijk van Reinout II van Gelre
De stambomen van de Plantagenets en de graven van Gelre
staan met elkaar in verbinding. Op het praalgraf zijn Henry en
Eleonora Plagenet in het oranjerood, wit en lichtblauw
gekleed.
31
Voor Reinout II van Gelre zijn de ouders vastgelegd als:
Ouders:
• ♂ # Reinout I van Gelre (* 1255 † 19 oktober 1326)
• ♀ Margaretha van Vlaanderen (* 1272 † 31 mrt 1331)
1295 geboorte:
• 11 januari 1311 Huwelijk: Roermond, ♀ Sofia van
Berthout * 1290 † 6 mei 1329
• 28 oktober 1331 Huwelijk: Nimwegen, ♀ w Eleanor
Plantagenet * 8 juni 1318 † 22 april 1355
• 13 mei 1333 geboorte van kind: ♂ Reinaud III van
Gelre (Rainald III von Geldern)
* 13 mei 1333 † 4 december 1371
• 1336 geboorte van kind: ♂ Eduard van Gelre
* 1336 † 1371
• 12 oktober 1343 overlijden: Arnhem
• begrafenis: Gravendal

31
* 1295 † 12 oktober 1343

66
Bij de geel gekleurde velden kan men vaststellen, dat er
wellicht ook al in vroegere geslachten- een zekere familiare
band moet hebben bestaan tussen beide families van Gelre en
Plantagenet. In dat geval zijn de kleuren oranjerood, wit en
lichtblauw wellicht gemeenschappelijke symbolen.

→ Rood en Blauw in Roermond

67
1240: Pair van Vlaanderen
Het begrip “pair van Vlaanderen” is in de dertiende eeuw heel
gewoon. In het Internet bevinden zich lijsten met dergelijke
titels, bijvoorbeeld:
JAN III, Heer van Petegem en van Cysoing (1207-
1240), pair van Vlaanderen, ridder...
De Pairs van Vlaanderen, ook Peers of Beers, waren de 12 (in
navolging van de 12 apostelen) hoofdleenmannen van de graaf
van Vlaanderen. In navolging van de pairs van Frankrijk had
de Vlaamse graaf, sinds de tweede helft van de elfde eeuw, 12
peers of beers van Vlaanderen.
Het woord pair32 is afkomstig van het Latijnse par hetgeen
gelijk of gelijke betekent. In het Engels is het synoniem peer.
De verhouding tussen de koning en zijn directe vazallen en de
band van afhankelijkheid was dusdanig dat de koning door
deze vazallen als primus inter pares, Latijn voor eerste onder
gelijken wordt beschouwd. Er bestaat tevens een theorie
volgens welke het woord baron zijn oorsprong zou vinden in
het Latijnse woord baro, afstammend van het woord par.
Aanvankelijk bestonden er twaalf pairs, zes geestelijke pairs en
zes wereldlijke pairs. De pairs konden volgens privilege alleen
berecht worden door een gerechtshof bestaande uit pairs.
Daartegenover stond dat ze gehoorzaamheid aan de koning
moesten betonen. De titel werd alleen toegekend aan enkele
hoge edelen en geestelijken.
→ : Yellow for Judas

32
Pair_van_Frankrijk

68
1246: Isabella of Angouleme
Isabella van Angoulême (1188 – 1246) was de gravin van
Angoulême en de echtgenote van Koning Jan. Zij was koningin
van 1200 tot de dood van Koning Jan op 19 Oktober 1216.

Fig. 25: Isabella van Angouleme & koning Richard I

Op haar graf van Fontevraud Abbey draagt zij een gouden

kleed over een blauwe bekleding. Haar rustbed is bekleed met
een rood laken.

69
1260: De kleur Paars
Na onderzoek blijkt perse33 in het Engels en Frans rond 1260
een gebruikelijk middeleeuws woord te zijn in de betekenis van
“donker blauw”.
In hetzelfde woordenboek wordt “peer” rond dezelfde tijd als
een standaard woord voor een “gelijkwaardige partner”, resp.
“edelman” vermeld.
Het woord “peers” kon zich wellicht naast “perse” in de
handelskantoren der Hanse34 als een internationale uitdrukking
voor de adellijke kleur “paers” ontwikkelen. Voor de Hanse
gold immers een standaard handelstaal, die – zoals
tegenwoordig het Engels – in alle handelskantoren tussen
Brugge en Tallin, resp. Leningrad kon worden verstaan.
Daartoe moeten wij nog bewijzen,
• dat “pairs” rond 1260 een gebruikelijk Vlaams woord
moet zijn geweest.
• dat “paars” rond 1260 algemeen als de adellijke
klederdracht bekend stond.
In 1216 bestonden er negen pairs, Een paar jaar later – vóór
1228 – werden drie pairs toegevoegd zodat een totaal van
twaalf ontstond.
Vanaf de dertiende eeuw wordt aan de pairies de France
slechts nog een ceremoniële rol toegekend. Het wordt een
manier om de belangrijkere edelen van de minder belangrijke
te scheiden.
33
Medieval Latin word-list from British and Irish sources by James Houston
Baxter,Charles Johnson,Phyllis Abrahams,British Academy
34
actief tussen de 1150 en 1650

70
Vanaf de 16e eeuw wordt de titel ook toegekend aan minder
belangrijke edelen, en is het niet meer dan een van de vele
titels die de koning kan uitdelen als beloning of eerbetuiging
aan zijn onderdanen. Aldus bestaat een duidelijk onderscheid
met de Engelse titel van peer, die dient voor edelen die deel
van het parlement (House of Lords) uitmaken. In het Engels is
de pair een edelman. De naam is ontstaan doordat volgens
middeleeuws rechtsbegrip niemand geoordeeld kon worden
dan door zijn "pairs" dus zijns gelijke. De pairess is de vrouw
van een pair. Het pairschap stond vlak onder de kroon.

Paladijn
In zekere zin zijn de pairs paladijnen, die in de loop der tijden
een democratische tint der gelijkwaardigheid hebben
aangenomen.
De term paladijn (afgeleid van 'palatinus' meervoud: 'palatini')
werd voor het eerst gebruikt in het Oude Rome voor de
kamerheer van de keizers en voor de keizerlijke paleiswacht,
die door Diocletianus "praetorianen" worden genoemd. Het
woord 'palatinus' betekent "behorend tot de Palatijn", een van
de zeven heuvels van Rome, waar zich het huis van de
Romeinse keizer bevond sinds Augustus.
In de vroege middeleeuwen veranderde de term en werd hij
gebruikt voor de hoogste ambtenaar van de katholieke kerk in
dienst van de paus of voor de belangrijkste edelman van het
Heilig Roomse Rijk die "graaf Palatine" werd genoemd.

71
Karel de Groote en zijne XII Pairs
Paladijn is een term die later wellicht werd gebruikt voor een
lid van de twaalfkoppige paleiswacht van keizer Karel de
Grote. Deze paladijnen stonden bekend als voorbeeld van
ridderlijkheid en hoffelijkheid. Ter verduidelijking van de
enorme invloed van de paleiswacht pairs is een nader
onderzoek van het Roelandslied zinvol.
Dr. W.J.A. Jonckbloet heeft 1844 een boek gepubliceerd met
de titel “Karel de Groote en zijne XII Pairs 35”. Dit boek bevat
een aantal oude fragmenten, maar de titel stamt kennelijk uit
latere tijd en is voor dit onderzoek niet relevant.

Het Roelantslied
Het Roelantslied (ook: Roeland(s)lied) is een van de oudste
Middelnederlandse ridderromans. Het is een anonieme
bewerking van het Franse Chanson de Roland. De vertaling
dateert uit de 13e eeuw, het Franse origineel uit de periode
1050—1150. De Middelnederlandse vertaling is slechts
fragmentarisch overgeleverd. Een volledige Nederlandse
bewerking van de tekst, gedeeltelijk in proza, verscheen aan
het begin van de 16de eeuw in Antwerpen onder de titel Den
droeflijken strijt opten berch van Roncevale, gedrukt door
Willem Vorsterman.

35
Roman van Karel den Grooten en zijne XII pairs (fragmenten) (1844) -
Jonckbloet, W. J. A. (Willem Jozef Andries), 1817-1885, ed

72
In deze romans wordt Karel de Groote afgebeeld als wereldlijk
opperhoofd der gehele Christenheid.
“Alle buitenlandsche krijg is geloofsoorlog tegen de
Saracenen. Daarin bestaat de voorrang der overmoedige
Pairs boven de arglistige, dat iedere banner haat en
persoonlijke veeten laat rusten of vergeet, zoodra zij tot
verdediging van het Christendom tegen de
ongeloovigen worden opgeroepen, terwijl de anderen
alles aan hunne zelfzucht opofferen."
In het kort kan men wellicht enkele details in herinnering
oproepen:
Met Roelant blyven de twaelf genooten, zijn
boezemvriend Olivier en de bisschop Turpijn, en verder
graef Gerer, met Joos en Berenger; en Jastor en de oude
Anseïs; de koene Gerard van Roussillon met den ryken
Gaifier en andere meer.

De neef van Marcelijs vraegt hun de eer om Roelant te

mogen bekampen. De koning staet hem dit toe. Elf
andere genooten scharen zich rondom hen; zy pochen
dat zy Karels paladynen zullen verslaen en rusten zich
tot den strijd uit.

De keizer komt in het Roncevaller dal terug. Hy roept

Roelant, hy roept den aertsbisschop; hy roept Olivier;
hy roep de twaelf genooten, die hy alle daer had
gelaten; maer geen hunner antwoordt. ‘Ik mag my wel
beklagen,’ zegt hy, dat ik in dezen bloedigen strijd niet
tegenwoordig was.’ Wanhopig trekt hy zich de haren uit
den baerd.”

73
1265: Divina Commedia – Dante

Fig. 26: Dante's Divina

Commedia

In de bovenstaande Vaticaanse uitgave van de Divina

Commedia wordt de tekst afwisselend met rode en blauwe
letters geschreven.
→ : Blue and Red in Medieval Garments

74
1300: De Sohar
De Sohar, “het boek van de Glans”, vormt het belangrijkste
werk van de Joodse Kabbala. Het omvat de overlevering en de
leer van de mystieke beleving van het Jodendom. De Sohar
beschrijft een een groot aantal details met betrekking tot het
androgyne karakter van het woord IHVH en de daaruit
voortkomende schepping.

De scheiding van man en vrouw36

Rabbi Acha begon met de woorden: “En IHVH Elohim sprak:
Het is niet goed, dat de mens alleen is” (1. Mozes 2,18).
Waarom begint de zin met deze woorden?
De geleerden zeggen, dat daarom van de tweede dag niet wordt
gezegd: “dat het goed is”, omdat de mens daarbij vereenzaamt.
Was hij echter wel zo eenzaam, als er geschreven staat:
“Mannelijk en vrouwelijk heeft Hij hen geschapen”?.
Ook hebben wij geleerd, dat de mens met twee gezichten werd
geschapen en nu horen wij, dat het “Niet goed is, dat de mens
alleen is”? Eigenlijk achtte hij te weinig op zijn vrouwelijke
deel en ondervond hij daarom te weinig steun van deze helft.
Zij waren immers slechts ruggelings met elkaar verbonden en
daarom was de mens alleen ... “Ik wil hem een metgezellin
scheppen” (1. Mozes 2, 16). Dat wil zeggen: van aangezicht tot
aangezicht, tegenover elkaar, zodat zij met elkander
samengaan. Wat heeft de Al-heilige toen gedaan? Hij zaagde
aan hem en verwijderde het vrouwelijke. Zo staat het
geschreven: “En Hij nam één van de ribben” (1. Mozes 2,21).

36
Sohar III. fol. 44b

75
Wat betekent nu “één”: Dit is zijn vrouwelijke zijde, in
dezelfde betekenis als in de woorden: “Eén is zij, mijn duifje,
mijn reine” (Hooglied 6,9). En Hij leidde haar voor Adam” (1.
Mozes 2,22). Hij kleedde haar feestelijk als een bruid en
voerde haar voor zijn ogen, van aangezicht tot aangezicht.

Mannelijk en vrouwelijk (Sohar I. fol. 55b)

Rabbi Schim’on sprak: “Mannelijk en vrouwelijk heeft Hij hen
geschapen”. Daarom kan alleen een idee, waarin mannelijk en
vrouwelijk verenigd zijn, een hemels karakter vertonen. En in
de geheime overlevering37 vinden wij daarvoor de bewijzen.
Weet dus: Waarin mannelijk en vrouwelijk niet verenigd zijn,
kan de Al-heilige geen woonplaats opslaan. Daarom staat er
ook geschreven: “En Hij zegende hen en noemde hen Adam,
op die dag, waarop zij geschapen zijn” (1. Mozes 5,2), en niet:
En Hij zegende hem en noemde hem Adam”. Want zelfs de
naam “Mens” werd slechts het mannelijke en vrouwelijke
samen gegeven.

De eenheid van man en vrouw (Sohar, III. fol. 296a)

“... Als zij zich dan verbinden, worden zij waarachtig weer tot
één enkel lichaam. Daaruit volgt, dat het singuliere Mannelijke
op zichzelf slechts een half lichaam vormt ... evenals het
singuliere Vrouwelijke. Pas als zij zich verenigen, worden zij
tot éénheid. En als zij zich versmelten, verheugt zich de gehele
wereld, want uit een volkomen lichaam verspreidt zich zegen
over alle mensen.

37
deze overlevering is de Kaballa

76
Wat dus niet zowel Mannelijk als Vrouwelijk omvat, wordt een
half lichaam genoemd en er kan geen zegen rusten op een
onvolkomen, gebrekkig ding. De zegen rust steeds op een
volkomen éénheid en niet op een losse helft, want deze helften
kunnen in de eeuwigheid niet voortbestaan en in de eeuwigheid
geen zegen ontvangen ...”.

Over de eerste mensen (Sohar II. fol. 54b-55a)

Rabbi Jizchak sprak: “De mens werd met twee gezichten
geschapen. Dit kunnen wij afleiden uit het Bijbel-citaat, waarin
geschreven staat, hoe God een van zijn ribben nam, deze uit
zijn zijde sneed en er twee personen ontstonden, van Oost en
West. Zo staat geschreven: Van achteren en voren hebt Gij mij
geschapen (Psalm 139,5). Van achteren – dat is de zijde des
neergangs, van voren – dit is de zijde des opgangs”
En Rabbi Chija sprak: “Wat deed de Al-heilige? Hij vormde dat
vrouwelijke deel, vervolmaakte haar schoonheid en leidde haar
voor de mens. Zo staat het geschreven: En JHWH Elohim
vormde de rib, die Hij van de mens genomen had tot vrouw (1.
Mozes 2,22). En als er eerst geschreven staat: En Hij nam één
van zijn ribben, dan betekent dat zoveel als: Een kind is zij,
mijn duifje, mijn reinste, een kind van haar moeder (Hooglied
6,9). En de rib is slechts de zijde, zoals ook in de woorden: Aan
de zijde van het tabernakel“ (2. Mozes 26,20).
De Al-heilige bezielde de mens met wijsheid en verstand – het
inzicht in alle dingen. Maar waaruit nam hij de ziel?
Rabbi Jehuda voegde daaraan toe, dat dit wordt vastgelegd in
de uitspraak: “Opdat de aarde levende zielen voortbrengt!” (1.
Mozes 1,24).

77
De aarde – dat is de plaats, waar zich het heiligdom heeft
bevonden. De levende ziel – dat wil zeggen: de ziel van de
oermens.
Rabbi Abba sprak daarop: „De eerste mens bestond uit
Mannelijk en Vrouwelijk, zoals er staat geschreven: En God
sprak: Laten Wij een mens scheppen naar Ons aangezicht.
Zodoende werden Man en Vrouw in Eén geschapen en pas later
gescheiden”.
De Sohar beschrijft de eerste Joodse mens dus als twee-
gezichtig, naar Gods evenbeeld, man-vrouwelijk in een
persoon, die later werd opgedeeld, volgens dezelfde methode,
die ook Plato heeft beschreven. De Joodse en Keltische religie
kennen echter niet alleen dezelfde scheppingslegende, maar
passen ook dezelfde kernsymbolen (I, O en U) toe. De Sohar
beschrijft de religieuze kern als volgt:

De Oerglans, waaruit alle woorden zijn ontstaan38

„Dit is Sohar, de Oerglans, van waaruit alle woorden als zaden
vanuit het geheime centrum zijn geschapen. En als wij hier het
woord scheppen (bara) toepassen, dan verwondert het ons niet,
dat nu volgt: En Elohim heeft de mens naar zijn evenbeeld
geschapen. Dit geheime centrum is het principe, dat eens alles
in Zijn naam verborgen is geweest. Eerst later, nadat de naam
Elohim was ontstaan, is de reeks geslachten ontstaan uit de
zaadkern, die het tevoren had ontvangen.
Wat nu is de zaadkern zelf? Het zijn de geheime klanken, die in
de Thora worden bewaard en die uit dit centrum zijn
voortgekomen.

38
Sohar I. fol. 15b-16a

78
Hieruit zijn immers de drie vocale elementen als zaadkernen in
het paleis gebracht: Cholem (O), Schurek (U), Chirik (I), die
zich aanvullen en samen één geheim vormen.”

→ : The Sky-God Dyaeus

79
1300: Alchemie
Een alchemist39 was een persoon bedreven in de kunst van de
alchemie, een oude tak van de natuurfilosofie die uiteindelijk
uitgegroeid is tot chemie en farmacologie. Alchemie bloeide in
de islamitische wereld in de Middeleeuwen, en vervolgens in
Europa van de 13de tot de 18de eeuw, maar ook andere
culturen40 kenden een alchemistische traditie.
Terwijl de westerse alchemie uitgaat van 4 elementen en 3
principes, maakt de Chinese alchemie gebruik van de elkaar
complementerende principes van yin en yang. Yin representeert
hierbij het passieve, vrouwelijke element, en yang het actieve
mannelijke. In de westerse alchemie vinden we ditzelfde idee
terug onder verschillende namen: sulfur en mercurium, het
vaste en het vluchtige, Sol en Luna, Koning en Koningin.

Middeleeuwse alchemie
De eerste echte alchemist in het middeleeuwse Europa was
Roger Bacon. Bacon (1214-1294) was een franciscaner van
Oxford die naast alchemie optica en talen bestudeerde.
De Fransman Nicolas Flamel was een van de weinige
alchemisten die in deze voor alchemisten moeilijke periode
schreef. Flamel leefde van 1330 tot 1417 en zou het archetype
worden voor de alchemisten na hem. Hij was geen religieuze
geleerde zoals veel van zijn voorgangers. Zijn hele interesse in
alchemie draaide rond de zoektocht naar de steen der wijzen,
waarvan hij ook beweerde de formule gevonden te hebben.

39
Zie de Lijst van alchemisten
40
o.a. de Chinese alchemie en de Indiase alchemie

80
Gedurende de late middeleeuwen (1300-1500) waren
alchemisten net als Flamel geconcentreerd op zoek naar de
steen der wijzen en het elixer van de jeugd.
De Duitser Heinrich Cornelius Agrippa (1486 - 1535) was een
alchemist die van zichzelf geloofde dat hij geesten kon
oproepen. Eveneens net als Flamel heeft hij veel gedaan om
alchemie van een mystieke filosofie om te vormen tot een
occulte magie.

Alchemie in de renaissance
De termen chemie en alchemie werden in de renaissance als
synoniemen gebruikt en de verschillen tussen alchemie, chemie
en metallurgie waren niet zo helder afgebakend als in de
huidige tijd. In de praktijk waren er belangrijke overlappingen
en de beoefenaars proberen in te delen in magiërs
(alchemisten), wetenschappers (apothekers) en ambachtslieden
(metallurgen) is eigenlijk anachronistisch.
De belangrijkste naam in deze periode is Aureolus Philippus
Paracelsus41, die de alchemie in een nieuwe vorm heeft
gegoten. Hij wees een deel van het occultisme af dat door de
jaren heen was verzameld en bevorderde het gebruik van
waarnemingen en experimenten om de kennis over het
menselijk lichaam te vergroten.
Paracelsus was ook een pionier in het gebruik van chemicaliën
en mineralen in de geneeskunde. Hij voegde aan de klassieke 4
elementen-theorie het tria prima van mercurium, sulfer en zout
toe en maakte zijn eigen hybride vorm van alchemie en
wetenschap die iatrochemie (chemie van de arts) werd
genoemd.
41
Theophrastus Bombastus von Hohenheim, 1493-1541

81
Ziekte en gezondheid van het lichaam waren volgens hem
afhankelijk van de harmonie tussen de mens (de microkosmos)
en de natuur (de macrokosmos).
In Engeland werd alchemie in die periode vaak geassocieerd
met Doctor John Dee (13 juli 1527 - december 1608), beter
bekend door zijn rol als astroloog, cryptograaf en algemeen
'wetenschappelijk adviseur' van koningin Elizabeth I. Dee werd
beschouwd als een autoriteit op gebied van het werk van Roger
Bacon, en was voldoende in de alchemie geïnteresseerd om er
een boek over te schrijven: de Monas Hieroglyphica uit 1564,
een werk dat duidelijk beïnvloed was door de kabbala.

Ondergang van de westerse alchemie

De ondergang van de westerse alchemie vanaf de 17e eeuw
werd veroorzaakt door de opkomst van de moderne wetenschap
met haar nadruk op strenge kwantitatieve experimenten en haar
minachting voor "oude wijsheid". Hoewel deze ontwikkeling al
in de 17e eeuw begon, zou de alchemie nog 200 jaar
aanhangers voor zich winnen en in feite beleefde zij in de 18e
eeuw nog een hoogtepunt.
De opkomst van deze moderne disciplines had tot gevolg dat
de alchemie als studie niet meer aan de universiteit werd
onderwezen en dezelfde weg opging als andere esoterische
wetenschappen; het werd gezien als de belichaming van
kwakzalverij en bijgeloof. Niettemin bleven de rozenkruisers
en vrijmetselaars grote belangstelling voor de traditionele
alchemie tonen; zo zijn er in de Bibliotheca Philosophica
Hermetica en het Cultureel Maçonniek Centrum 'Prins
Frederik' nog een groot aantal boeken over dit onderwerp terug
te vinden.

82
Het Magnum Opus
Het alchemistische proces wordt door verschillende
alchemisten beschreven in 3 tot 12 fasen, waarbij de ruwe
materie bewerkt wordt om als eindproduct de steen der wijzen
op te leveren.
De sterke beelden van alchemistische taferelen (bijvoorbeeld:
koning en koningin in seksuele gemeenschap, een liggende
man uit wiens lichaam op de plaats van de penis een boom
groeit, man en vrouw die versmelten tot een hermafrodiet)
waren volgens de Zwitserse arts en psycholoog Carl Gustav
Jung (1875–1961) duidelijk bedoeld om over te mediteren als
verschillende fasen van ons bewustzijn.
Vaak wordt het alchemistisch zuiveringsproces niet in 12 maar
in 7 stappen beschreven. Elk van deze stappen of fasen in het
proces kan in verband worden gebracht met zowel een
beschrijving uit de Smaragden Tafel als met een fase van het
groeiproces van de alchemist zelf:
1. Calcinatie (tot kalk branden of oxidatie)
2. Dissolutie (oplossen)
3. Separatie (scheiden)
4. Conjunctie (samenvoegen)
5. Fermentatie (Vergisting)
6. Distillatie (reiniging door verdamping)
7. Coagulatie (stolling)

Dezelfde termen duiden tegenwoordig chemische methoden

aan.

83
Bij de eerste stap, calcinatie, wordt de materie verbrand. Dit
werd later in dieptepsychologische termen geïnterpreteerd als
het verbranden van het ego. Met het ego bedoelt men hier het
dagelijkse masker dat iemand draagt, het zich zorgen maken
over het uiterlijk en over wat anderen zeggen. De scheikundige
kant hiervan is het verbranden van de te zuiveren substantie
(meestal een plant). Op de Smaragden Tafel is dit gelijk aan zin
9: Zijn vader is de Zon.
Bij de tweede stap, dissolutie, worden de restanten van het ego
opgelost. De restanten bestaan uit de mannelijke (verstand) en
vrouwelijke (gevoel) kanten (of yin en yang, of hoe het ook
wordt genoemd, maar zijn nog sterk vervuild met de resten van
het ego. Ook in de scheikunde is dit het oplossen van de resten
(as) in een oplosmiddel. Zin 10 van de Smaragden Tafel
verwijst hiernaar: Zijn moeder is de Maan.
Bij de derde stap, separatie, worden de restanten van elkaar
gescheiden, het mannelijke van het vrouwelijke. De rest wordt
weggegooid (de resten van het ego). In de scheikunde staat dit
gelijk aan bijvoorbeeld extractie of chromatografie.
Bij de vierde stap, conjunctie, verkrijgt de alchemist de 'kleine
steen' (der wijzen). Het is de eerste hereniging van de twee
delen (verstand en gevoel). De alchemisten noemden dit ook
wel huwelijk van de koning en de koningin. Bij het bereiken
van deze stap ontstaat een soort innerlijke rust; de dualiteit is
opgeheven zonder tussenkomst van een ego.
De vijfde stap, fermentatie ofwel gisting, is scheikundig gezien
een omzetting. De bij stap vier verkregen stof moet eerst rotten
en dan gisten om een nieuw soort verbinding te krijgen. De
oude alchemisten voegden bij het rottingsproces vaak mest toe
om het te versnellen. Na de rotting begon de werkelijke gisting,
dat (meestal) resulteerde in een geelachtige stof.

84
De zesde stap is distillatie. Scheikundig is dit het laten koken
en condenseren van de bij stap vijf verkregen stof, om een
hogere concentratie en zuiverheid te verkrijgen.
De zevende en laatste stap, coagulatie, is het ultieme
samengaan van de gezuiverde delen van het zelf. Geest en
lichaam worden één. De adept is verlicht.

85
1333: De Kremser Bijbel

Fig. 27: Initialen uit de Kremser Bijbel

Fig. 28: Initialen uit de Kremser Genesis

De initialen bevatten afwisselend rode en blauwe letters.

86
Fig. 29: De L = Liber Generationis

87
Fig. 30: Initialen uit de Kremser Bijbel

→ : The Sky-God Dyaeus

88
1335: Spieghel Historiael
Na een bestudering van het recente werk Maerlants wereld42 en
het omvangrijke oeuvre van de middeleeuwse auteur
Maerlant43 vallen er in dit kader drie toepassingen van de
woorden “pairs” en de kleur “purper” (in de betekenis van
paars) op:
1. Hendrik van Voorne trouwt met een dochter van een
Vlaamse pair44.
2. In de Rijmbijbel beschrijft Maerlant een arme Lazarus
en een rijke vrek, die in een purperen mantel
'verweendelijke' (overdadig) zat te tafelen.
3. Het bloed van olifanten – 'dus hoor ic den boeken
gewaghen' – gebruikt men voor het purper45 dat die
coninghe draghen'.
Uit deze gegevens kan men aflezen, dat purper als algemeen
teken voor rijkdom geldt en dat de benaming “paars” voor
deze kleur wellicht uit de adellijke titel “pair” is afgeleid,
omdat de “pairs” wellicht in het paars gekleed waren.
Alhoewel dus Maerlant het woord “paars” zelf nooit toepast,
kunnen wij uit de context wellicht toch een samenhang tussen
“paars” en “pairs” afleiden. Deze samenhang kan echter ook
nog door decoratie (t.w. de illuminatie) der middeleeuwse
manuscripten worden bevestigd.

42
door F. P. van Oostrom – 1996
43
ca. 1235-1293
44
pag. 85 in Maerlants wereld
45
pag. 266 in Maerlants wereld

89
Deze afbeelding is een illustratie van een pagina uit de
middeleeuwse versie van de Spieghel Historiael van Maerlant,
waarin de kleurcombinatie rood & blauw der decoraties
duidelijk tot uiting komen:

Fig. 31: Pagina uit Spieghel Historiael

Jacob van Maerlant. Spieghel Historiael. West-Vlaanderen, 1325-1335.

Shelfnumber KA XX. Fol. 208r. Karel de Grote en zijn hof.

90
Ook een andere afbeelding aan het begin van de Spiegel
historiael komt met deze kleurcodering overeen. Jacob van
Maerlant zit peinzend aan een lessenaar waarop een open boek
ligt. Hij is gekleed in een lichtpaarse mantel over een rode
onderkleding.

Fig. 32: Jacob van Maerlant

Het ontbreken van groen en geel is in een middeleeuws

kunstwerk begrijpelijk. Groen ligt weliswaar in het centrale
gedeelte van de regenboog, maar is de kleur van de destijds
vijandelijke Islam.
Geel is verderfelijk als de kleur van de duivel en van de
hoeren. Voor de prostitutie gold destijds de verplichting gele
kleren te dragen als signaal voor de eerbare bevolking. Geel en
groen zijn in feite alleen al daarom taboe. Rood, blauw en
paars zijn echter als religieuze symbolen beschermd.

91
 Fig. 33: Karel de Grote en zijn hof (detail)

Jacob van Maerlant. Spieghel Historiael. West-Vlaanderen, 1325-1335.

vak-nummer KA XX. Fol. 208r. Karel de Grote en zijn hof .
→ : Yellow for Judas

92
1336: Speculum Humanae Salvationis
In de meeste middeleeuwse heilige boeken wordt Jezus
Christus (en alle heiligen) in rood en blauw, maar Judas in geel
en groen afgebeeld:

Fig. 34: De Judaskus (1336)

→ : Yellow for Judas

93
1340: De Engelse wapens46
De wapens van de Engelse adel bestonden oorspronkelijk uit
een gouden leeuw op een rode achtergrond. Dit wapen was
ingevoerd door Koning Hendrik. In het wapen van King
Richard I "The Lionheart", treffen wij twee strijdende leeuwen
aan op een rode achtergrond.
Koning Hendrik en Koning Richard I-Leeuwenhart zijn echter
in de abdij van Fontevraud begraven in de kleuren rood en
blauw. In 1340 introduceerde Koning Edward III twee velden
met Franse lelies op een blauwe achtergrond in het Engelse
wapen, om zijn aanspraak op de Franse troon te demonstreren.

Fig. 35: Het wapen van

Engeland 1340-1367

46
zie de overzicht in: Royal coat of arms of the United Kingdom

94
Koning Henry IV vereenvoudigde de kleurcombinatie met drie
lelies tot de huidige vorm. Sinds 1340 vormen rood & blauwe
combinaties zodoende tot op de dag van vandaag de Engelse
wapens.
Zie de gedetailleerde documentatie in: Red and Blue in the
Middle Age

Fig. 36: Het wapen van

Engeland 1405-1603

→ : Red and Blue in the Middle Age

afbeeldingen: GNU Free Documentation License, beide van Ipankonin

95
1360: De Napels-Bijbel
In de Napels-Bijbel uit 1360 zijn een aantal initialen
afwisselend in rood en blauw uitgevoerd:

Fig. 37: initialen afwisselend in rood en blauw

Fig. 38: Genesis initialen in de Napels-Bijbel

Fig. 39: Genesis initialen in de Napels-Bijbel

→ : The Sky-God Dyaeus

96
1390: De Wenzel-Bijbel

Fig. 40: De schepping in de Wenzel-Bijbel

(1390)

Bij de schepping van man en vrouw wordt God in de Wenzel-

Bijbel in rood en blauw afgebeeld:

97
1399: De kroning van Hendrik IV
In 1399 wordt Henry Bolingbroke tot koning Hendrik IV
gekroond. Het is duidelijk, dat de kleuren rood en blauw in het
gepresenteerde wapen en in alle kledij van de aanwezigen
domineren.

Fig. 41: De kroning van Hendrik IV

→ Red and Blue in the Middle Age

98
1407: De rozenkruisers47
De Rozenkruisers vormen een legendarisch en geheim
genootschap dat werd gevormd in de 15e of 17e eeuw.
Gewoonlijk worden zij geassocieerd met het symbool van het
rozenkruis, dat ook in sommige rituelen van de vrijmetselaars
wordt gebruikt.
Volgens de overlevering werd de orde van de Rozenkruisers in
1407 opgericht door de Duitser Christian Rosenkreutz (1378-
1484), die in het heilige land gestudeerd had onder
verscheidene occulte meesters. Gedurende zijn leven zou de
orde uit niet meer dan acht leden hebben bestaan. Het
genootschap zou in het bezit zijn van een enorme schat en
geheime kennis. Het gezelschap zou ook het menselijk
welvaren door de opbouw van een door hen gestuurd regime in
Europa trachten zeker te stellen, vooraleer de wereld
uiteindelijk zou vergaan. Toen Rosenkreutz in 1484 overleed,
stierf ook de orde uit en deze leefde -als dusdanig- pas in het
begin van de 17e eeuw weer op.
Deze overlevering wordt in verschillende mate door moderne
Rozenkruisers geloofd: sommigen accepteren het als de
letterlijke waarheid, anderen zien het als een parabel en weer
anderen menen dat Rosenkreutz een pseudoniem is voor een of
andere moderne historische persoon (in dit kader wordt vaak de
naam genoemd van Francis Bacon (1561-1626, Engels
filosoof, essayist en staatsman).

47
Info uit de Wikipedia: Rozenkruisers

99
In de tijd tussen Rosenkreutz' dood en de opleving van de orde
in de 17e eeuw bestond de Rozenkruisers uit een aantal
geïsoleerde personen die een gemeenschappelijk gedachtegoed
deelden. Deze leden leefden incognito en namen de gewoonten
en de kleding over van de omgeving waarin ze woonden.
Belangrijke taak was het vinden van een opvolger zodat op
deze manier de kennis veilig werd gesteld. Uit hun vele
geschriften blijkt dat de auteurs van wie men aanneemt dat zij
Rozenkruisers waren, morele en religieuze hervormingen
nastreefden en alchemistische en andere natuurwetenschap-
pelijke termen gebruikten om hun eigen inzichten te
verkondigen. Hun geschriften bevatten sporen van mystiek en
occultisme die de lezer tot nader onderzoek aansporen, en
suggereren verborgen betekenissen die alleen door ingewijden
begrepen kunnen worden.
In de zeventiende eeuw werd de beweging gezien als een
mogelijke bedreiging voor de gevestigde orde. Geprobeerd
werd leden te ontmaskeren en te vervolgen. Een Nederlands
voorbeeld hiervan is de rechtszaak van de schilder Johannes
Symonszoon van der Beeck (Torrentius) in 1627.

100
1410: De Korczek-Bijbel
De toepassing van deze kleurcodes rood en blauw is geen
toeval, maar symboliseert een religieuze kleurcombinatie. Niet
alleen in Nederland, maar in bijna alle geïllumineerde,
middeleeuwse manuscripten vinden wij rood en blauw in een
afwisselend rode en blauwe volgorde. In het volgende
voorbeeld wordt de kleur paars (binnen twee voorbeelden van
de initialen uit de Korczek-Bijbel) door het verweven van rode
en blauwe letters gesimuleerd:

Fig. 42: Initialen uit de Korczek-Bijbel (Praag)

In the beginning God created the heavens and the earth. Now the earth was formless and empty. Darkness was on the surface of
the deep. God’s Spirit was hovering over the surface of the waters. God said, “Let there be light,” and there was light. God saw
the light, and saw that it was good. God divided the light from the darkness. God called the light Day, and the darkness he called
Night. There was evening and there was morning, one day.
God said, “Let there be an expanse in the midst of the waters, and let it divide the waters from the waters.” God made the
expanse, and divided the waters which were under the expanse from the waters which were above the expanse, and it was so. God
called the expanse sky. There was evening and there was morning, a second day.
God said, “Let the waters under the sky be gathered together to one place, and let the dry land appear,” and it was so. God called
the dry land Earth, and the gathering together of the waters he called Seas. God saw that it was good. God said, “Let the earth
put forth grass, herbs yielding seed, and fruit trees bearing fruit after their kind, with its seed in it, on the earth,” and it was so.
The earth brought forth grass, herbs yielding seed after their kind, and trees bearing fruit, with its seed in it, after their kind:
and God saw that it was good. There was evening and there was morning, one day, a third day. God said, “Let there be lights in
the expanse of sky to divide the day from the night; and let them be for signs, and for seasons, and for days and years; and let
them be for lights in the expanse of sky to give light on the earth,” and it was so.

Fig. 43: Initialen uit de Korczek-Bijbel (Praag)

→ : The Sky-God Dyaeus

101
1420: Het verradersloon – Masaccio

Fig. 44: Het verradersloon – door Masaccio (1420)

In dit fresco in de Brancacci kapel in de basilica van Santa

Maria del Carmine, te Florence draagt Jezus (evenals een groot
gedeelte van de discipelen) roze en blauw. De
belastinginspecteur is daarentegen in vermiljoen gekleed.

→ Red and Blue in the Middle Age

102
1459: De “chymische” bruiloft
In 1459 verzamelen48 zich de bouwmeesters van Duitsland,
Oostenrijk en Hongarije in Regensburg om een broederschap
op te richten. Keizer Maximilian I kent 1497 aan dit
broederschap een aantal privilegies toe.
In de chymische bruiloft voltrekken de koning (het rode
element, de zon) en de koningin (het witte element, de maan)
de “Nuptiae Chymicae”.

Fig. 45: Nuptiae

Chymicae

Opmerkelijk is, dat de zon in dit soort allegorieën steeds als

een rode (en niet als gele) schijf wordt afgebeeld. Deze kleur
duidt m.i. op een allegorisch symbool en kan niet worden
uitgelegd als een “natuurlijke” afbeelding van de zon.
→ : The Sky-God Dyaeus

48
Citaat uit: Die Rosenkreuzer door Roland Edighoffer - 1995 – pag. 97

103
1460: De Utrechter “historische” Bible

Fig. 46: Utrechter Bijbel (1460)

Rond 1460 publiceert Evert van Soudenbalch de Utrechter

“historische” Bijbel49 (in het Nederlands), waarin hij een groot
aantal in rood en blauwe initialen toepast.
→ : The Sky-God Dyaeus

49
Codex 2772, fol. 198v (III Maccabeorum = Josephus Flavius, Antiquitates
XIII-XVI)

104
Middeleeuwse manuscripten
Niet alleen in Nederland, maar in bijna alle geïllumineerde,
middeleeuwse manuscripten vinden wij rood en blauw in een
afwisselend rode en blauwe volgorde. In een aantal gevallen
lijkt het patroon op het weven van rode en blauwe letters tot
een paars weefsel.... alsof men de weefsels van de Keltische
koning te Hochdorf en de Bijbelse weefsels in de boeken
Exodus en Kronieken wilde imiteren.

Fig. 47: Initialen in een codex uit de 14e eeuw

→ : Genesis - Weaving the Words in Red and in Blue

105
1470: Piero della Francesca

Fig. 48: Maria in purper, rood en

blauw

Maria (detail) in het schilderij “De Geboorte” (1470)

door Piero della Francesca (detail).
Maria draagt een diepblauwe mantel over een paarse bekleding
met gele binnenzijde, die over een rode kledij wordt gedragen.

→ : Red and Blue in the Middle Age

106
1482: De Proprietatibus Rerum

Fig. 49: De Roodverver

‘Roodverver’.
Bartholomeo Anglicus,
‘De Proprietatibus Rerum’ (1482) - British Library, Londen

107
1498: Het laatste avondmaal L. da Vinci
Er is een groot aantal schilderijen bekend, die het laatste
avondmaal thematiseren. In de regel worden Jezus en Johannes
in rood en blauw geschilderd, terwijl Judas de verraderlijke
kleur geel draagt. Vaak is echter ook een van de heilige
discipelen in geel gekleed, terwijl Judas in een rood en blauwe
schutkleur gekleed is. Ter herkenning draagt de verrader dan
een beurs.

Fig. 50: Het laatste avondmaal (kopie naar L. da Vinci

Zie de details in:

Color Coding in the Last Supper (by Leonardo Da Vinci)
Colour Codings in the Last Supper (Overzicht)
en Yellow for Judas .

108
1510: De tuin der lusten50
De Tuin der lusten is een drieluik van de Nederlandse schilder
Jeroen Bosch in het Museo del Prado te Madrid. De eerste
eigenaar en misschien ook de opdrachtgever van het schilderij
was omstreeks 1517 wellicht Hendrik III, graaf van Nassau, die
het vervolgens 1538 aan Willem I, Prins van Oranje heeft
vermaakt. Rond 1568 is het schilderij kennelijk door
Fernando Álvarez de Toledo, de derde Hertog van Alba in
beslag genomen en overgedragen aan Philip II.

De buitenzijde van het drieluik

Op de buitenzijde is een grote bol geschilderd, die de hemelbol
voorstelt met daarbinnen, op een plat vlak, de aarde. Deze bol
geeft de wereld weer na de derde dag van het
scheppingsverhaal volgens het boek Genesis. De aarde is op
dat moment nog onbewerkt en bevat nog geen dieren. Wel
groeien er vreemde, stekelige planten en pakken zich in de
lucht donkere wolken samen. God zelf zweeft linksboven
boven de aarde. Deze bol vormt als het ware een glazen vat
voor een alchemistisch proces.

Het linkerpaneel van het drieluik

In geopende stand gaat het verhaal verder op het linkerpaneel.
Hier staan Adam en Eva ter weerszijden van God in het
paradijs met om hen heen verschillende exotische dieren en
planten, zoals een drakenboom, een olifant en een giraffe.
50
Uitvoerige documentatie in: Symbolism in the Garden of Delights by
Hieronymos Bosch Alle afbeeldingen in dit hoofdstuk zijn afkomstig van
het Wikipedia bestand.

109
Jezus is als Schepper-God is in de mannelijke symboolkleur
rood gekleed. Net als in Genesis 1:28 zegent God hen met de
woorden: ‘Wees vruchtbaar en vermenigvuldigt en vervult de
aarde en onderwerpt haar’.

Fig. 51: Fontein in de Tuin

der Lusten

De stekelige, roze paradijsfontein is waarschijnlijk een

vruchtbaarheidssymbool. De rozerode fontein is dan als
mannelijk symbool geplaatst op een blauwe ondergrond met
een vrouwelijke karakter.

110
Het middenpaneel van het drieluik
Het middenpaneel sluit naadloos aan op het linkerpaneel. Het
landschap is vrijwel hetzelfde en bevat dezelfde vreemde
rotsformaties en exotische flora en fauna. Opvallend is echter
dat kinderen en oude mensen ontbreken.
De mensen op de voorgrond eten van enorme vruchten.
Volgens De Tolnay zijn ‘de kersen, de aardbeien, de frambozen
en de druiven [...] niets anders dan de goddeloze symbolen van
geslachtelijke lust’. Omdat echter de vruchten in rood en
blauw zijn geschilderd, moeten wij wellicht aannemen, dat
deze kersen, aardbeien, frambozen en druiven geheel neutraal
de symbolische kleuren van de religieuze, androgyne
elementen (mannelijk = rozerood, vrouwelijk = lichtblauw51)
afbeelden.

Fig. 52: Rozerode en blauwe vruchten

51
Het is opvallend, dat de huidige kleurcode omgepoold is: mannelijk is
lichtblauw, vrouwelijk is roze.

111
 Fig. 53: Roze en blauwe rots-formaties
In de achtergrond op het middenpaneel komen dezelfde
wonderlijke rots-formaties voor als die op het linker paneel. Te
midden van deze rots-formaties staat ook eenzelfde soort
fontein als op het paradijs-paneel. Alleen hier loert geen uil
onderin door een gat, maar is een bebaarde man, die een jonge
vrouw betast. De rotsen zijn evenals de vruchten in zorgvuldig
gebalanceerde combinaties van rozerood en lichtblauw
afgebeeld. Het rechterpaneel van het drieluik
Op het rechter paneel is de hel afgebeeld, waarin de
verdoemden de verschrikkelijkste straffen ondergaan. In het
midden hurkt een wit monster staande op uitgeholde
boomstammen en met een eivormige romp, waarin zich een
herberg bevindt, waar zondaars bediend worden door een heks.
Zijn hoofd draagt een plateau, waarop vrouwen eindeloos
rondjes laten maken rondom een enorme doedelzak. De
rozerode doedelzak bevat een rozerode fluit, die overeenkomt
met de fontein op het linker paneel en eveneens geldt als een
vruchtbaarheid-symbool, waarmee de daaronder staande,
zwangere, vrouw (in wit en blauw) zojuist is bevrucht.

112
 Fig. 54: Rozerode doedelzak en blauwe, zwangere
vrouw

De Adamieten
Bosch was wellicht lid van de middeleeuwse sekte der
Adamieten, die ook wel de ‘Broeders en Zusters van de Vrije
Geest’ genoemd werden. Deze sekte vereerde Adam, de enige
van zonden vrije persoon. Via Adam zou de mensheid terug
kunnen keren naar een toestand van schuldeloosheid, waarmee
het paradijs op aarde terug zou komen. De leden van de
Adamieten waren nudisten. In de Nederlanden waren de
Adamieten omstreeks 1400 actief in Brussel.

113
De ijsvogels

Fig. 55: De IJsvogel in de Tuin der Lusten

Tot de belangrijkste vogels, die op het schilderij van Bosch
worden afgebeeld behoren twee ijsvogels. Deze kleurrijkste
vogel van Nederland, die in het Engels de Kingfisher wordt
genoemd, werd door Willem van Oranje als de favoriete vogel
beschouwd. Rond 1572 groeit de ijsvogel uit tot een van de
belangrijkste symbolen van het Nederlandse volk, doordat de
prins deze kleuren verheft tot zijn favoriet en tot de nationale
driekleur.
In werkelijkheid is de groene vleugel van de ijsvogel mijns
inziens minder opvallend dan door Bosch geschilderd.

114
1519: Purper voor de koning

Fig. 56: Purper voor de koning

‘Pourpr e e x c ell e nt p o ur v e stir l e Gra n d Roy’.

Uit ‘Ch a nt s Roy a ux s ur la c o n c e pti o n c o u r o n n é e’ -
Bibli ot h è q u e Nati o n al e , Parij s.

In dit 500 jaar oude schilderij52 bewerkt de duivel de zwarte

schapen, terwijl de goede herder Jezus zijn schaapjes paars,
respectievelijk roze verft.

52
uit het jaar 1519

115
Een echtpaar wacht in Adamskostuum (als een roodkleurige
Adam en een blanke, maar roodharige Eva) op de kleding, die
enkele dames (in rood, blauw en zwart gekleed) uit witte wol
toebereiden. De wol is kennelijk niet afkomstig van de zwarte
en paarse schapen. Adam en Eva worden door de wollen
kleding als schapen gekleed, die zich naar keuze ófwel zwart
door de duivel óf paars door de goede herder Jezus kunnen
laten vormen. Het schilderij is dus een allegorie, die de
symbolische achtergrond van de religie uitlegt.
Tussen de 10e en de 15e eeuw hebben de rood- en blauw-
ververs in Vlaanderen en de omliggende landen kostbare
stoffen geweven. De daarbij toegepaste chemische processen
vereisen de vorming van twee ambachten voor de ververs.
Volgens de gangbare middeleeuwse tradities hebben de rood-
en blauw-ververs zich vermoedelijk als mannelijke
respectievelijk vrouwelijke representanten van de koning en
koningin in de alchemie beschouwd.
Het verven in de belangrijkste kleuren zwart en paars vereiste
een samenwerking tussen beide gildes, die men wellicht als al-
chymisch huwelijk op basis van de alchemie heeft beschouwd.
De samenwerking tussen de twee gildes rood & blauw komt
wellicht tot uiting in de kleur “paars”, die de samenvloeiing
van rood en blauw symboliseert.
Het symbolisme van de rood- en blauw-ververs is aan het einde
van de middeleeuwen verloren gegaan, nadat andere
kleurstoffen en nieuwe handelskanalen waren ingevoerd.

116
1572: De IJsvogel en de Oranjevlag
Tot de belangrijkste vogels, die op het schilderij van Bosch
worden afgebeeld behoren twee ijsvogels. De ijsvogel, die niet
naar het ijs, maar naar de kleuren van het ijzer is genoemd,
wordt door de kleuren oranje en lichtblauw gekarakteriseerd.

Fig. 57: IJsvogel

Deze kleurrijkste vogel van Nederland, die in het Engels de

Kingfisher wordt genoemd, werd door Willem van Oranje als
de favoriete vogel beschouwd. Het is denkbaar, dat deze
voorkeur is beïnvloed door het schilderij van Bosch, of dat
omgekeerd de opdrachtgever Hendrik III, graaf van Nassau, de
schilder tot opname van twee ijsvogels in het schilderij heeft
geanimeerd.

117
Het devies van Willem van Oranje
Het devies van Willem van Oranje komt voor op een medaille,
die in 1572 t.g.v. de overgang van Delft naar de geuzen werd
geslagen. De medaille vertoont een ijsvogel die zijn nest te
midden van de golven bouwt. De prins zou de kenspreuk
"Saevis Tranquillus In Undis53" tot de zijne hebben gemaakt na
de geboorte van Frederik Hendrik in 1584.
Ook een gedicht “Trompetter van Neptuin” van P.C. Hooft
verwijst naar de IJsvogel: “wanneer d'Ysvogel is in 't jongen”54
In 1933 is nogmaals een herdenkinsgpenning uitgegeven t.g.v.
400 jaar herdenking van Willem van Oranje. Op de voorzijde is
Willem van Oranje knielend afgebeeld in harnas en
"Myn Schilt Ende Betrouwen Syt Ghy O Godt Mijn Heer"
Op de achterzijde het symbool (de ijsvogel op haar nest in de
golven) en het monogram W met de lijfspreuk van Willem van
Oranje: "Saevis Tranquillus In Undis", 1533 – 1933.
Men vergelijke de kleuren van deze favoriete vogel van Willem
van Oranje met de Prinsenvlag. De eerste versie die genoemd
wordt is in 1572 een oranje-wit-blauwe vlag. Dit is toevallig
dezelfde datum, die ook voor het slaan van de medaille met de
ijsvogel wordt gedocumenteerd. Ongetwijfeld mogen wij een
correlatie tussen oranje-blanje-bleu55 en de kleuren van de
ijsvogel aannemen.

53
Rustig te midden van de woelige baren
54
Andre Jolles (1874-1946): "gebildeter Vagant" ; brieven en documenten
Von Walter Thys – gepubliceerd in P.C. Hoofts Werken door Pieter
Corneliszoon Hooft,Constantijn Huygens
55
oranje – blank – lichtblauw

118
De Oranjevlag
Bij het sluiten van de Unie van Utrecht in 1579 werd dit dan
ook de officiële vlag. Dit was de oorspronkelijke vlag van de
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, maar in de loop
van minder dan een eeuw werd het oranje vervangen door
rood, zodat bij het eind van de Tachtigjarige Oorlog in 1648,
de vlag de-facto veranderd was in Rood-Wit-Blauw, al werd
nog wel gesproken van de "Oranjevlag".

Fig. 58: De Prinsenvlag

Reference: The Majestic Singular in William of Orange's Letter

119
1573: Een brief van Willem van Oranje
In een brief56 die Willem van Oranje vanuit Delft op donderdag
26 Februari 1573 aan de Nederlandse Kerken in Engeland
heeft geschreven past hij een merkwaardige singularis
majestatis toe, waarin de persoonlijke voornaamwoorden van
de eerste persoon ("Ic", "Ick") bij voorkeur met hoofdletters en
de tweede persoon (“U”, “u”, "Ulieder) gemengd met kleine
letters en hoofdletters wordt geschreven57. Dit gebruik van de
hoofdletters duidt op de gelijkwaardigheid van de persoonlijke
voornaamwoorden Ic en U, die eventueel als mannelijke, resp.
vrouwelijke symbolen in gebruik zijn geweest:
“Myne heeren Ic duncke dat tot noch toe ghy hebt
moghen ghenouchsaemlick bekennen den goeden wille
die my Godt ghegheuen heeft, om Vlieder arme
vaderlant in vryheyt te stellen zo wel in tgene dat angaet
de politie58 desselfs, als de religie ende hoe dat Ick
verdraghen hebbe ontellicke moyelicheden, dat Ic selfs
meyn eyghen leven ghewaecht hebbe om tot desen ende
te commen.
Waert dat Ic sowel de macht59 ende mogentheit hadde,
als den goeden wille, Ick60 ware te vreden alle het last
vp myn schouderen te nemen, sonder yemant eenichsins
daer mede te bezwaren61.

56
Brief#10317 (Willem van Oranje) in oud-Nederlandse taal
57
Zie voor verdere details de documentatie in The Majestic Singular in
William of Orange's Letter
58
den staet
59
cracht
60
Ic soude geraden vinden
61
belasten

120
 tWelck ghy hebt moghen verstaen62 vutedien dat Ic
vlieden hier te vooren63 niet seer beswaert hebbe,
Insulckerwys dat Ic soude begheeren ten coste van myn
eyghen leuen (waertmy moghelich) tlant vuttecoopen
ofte verlossen van de slauernye64 der goederen,
lichamen, ende zielen daer in het is, sonder dattet
yemant yet costen soude.
Maer vlieden ghemerct dat mynen wensch niet en baet,
ende dat myn eighen macht65 niet ghenouchsaem is66
voor zulcken last, Ic ben bedwonghen helpe te
begheeren eyst67 niet an alle waere Christenen dien
onghetwifelt dese zake belanct, ten minsten an die
guene68, den welcken (ghemerct sy van een lant zyn) de
sake schynt naerder an te gaen. Ende namelick tot
vlieden die vut sonderlicke weldaet gods zyt vertrocken
in een plaetse der ruste stilheyt. Dat den noot zeer groot
zy ziet ghy, ende daer es niemant onder V diess
onwetende.
… (zie de originele tekst in: Brief#10317

62
erkennen
63
voormaels
64
dienstbaerheyt
65
crachten
66
zyn
67
so
68
addition above the line by the corrector

121
Het slot van deze brief luidt:
… Ja eenyeder als Ic achte zal bekennen dat Ic
onachtsaemlick verlaten ben69 gheweest van die der70
welcker getrauwicheit my behoorde ghedient thebben
tot bystant ende hulpe...
Van Delft desen 26 dach Februarij 1573.
V Lieder goede Vrient Guillaume
van Nassau
Bouen stont geschreuen Aende Dienaeren Ouderlinghen
ende Diaconen der gemeenten van Londen Norwits
Sandwits Medston Colchester Ypswich eende Tetfort.

→ : The Majestic Singular in William of Orange's Letter

69
“hebben” altered to “ben” by the corrector
70
addition above the line by the corrector

122
1578: Rosarium Philosophorum

Fig. 59: Rosarium Philosophorum, Prag

Jaroš Griemiller z Tøebska

De boom wordt opgebouwd
• op een rode rots (aan de zijde van de mannelijke zon) en
• op een blauwe steen (aan de zijde van de vrouwelijke maan)

123
1595: Jezus Christus door El Greco

Fig. 60: Jezus in de tuin van Gethsemane door El Greco

c.1595. Schilderij - Toledo Museum, Toledo, OH, USA.

Jezus wordt in rood en blauw afgebeeld, terwijl de dobbelaars
(soldaten) in verraderlijk geel zijn gekleed. De engel met de
beker der smarten draagt wellicht ook het verraderlijke geel
van de beker met de bittere drank.
→ : Red and Blue in the Middle Age

124
1606: Union Jack
De vlag van het Verenigd Koninkrijk of de Union Flag, ook
wel de Union Jack genoemd, is de nationale vlag van het
Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland, en
werd ook in heel het Britse Rijk gebruikt. De vlag behoudt een
officiële of semi-officiële status in vele landen van het
Gemenebest van Naties.

Fig. 61: Ontwikkeling van de Union Flag

Public domain tekening, gepubliceerd door MaartenSmit

125
De Union Flag ontstond toen koning Jacobus VI van Schotland
ook Jacobus I van Engeland werd op 12 april 1606. Het rode
Sint-Joriskruis van op de Vlag van Engeland werd op de Vlag
van Schotland geplakt. De achtergrond van de Union Flag is
echter een dieper blauw dan dat van de Schotse vlag. Het moet
ook opgemerkt worden dat de vlag van de derde hedendaagse
Britse deelstaat, Wales, niet werd opgenomen in de Union Flag,
aangezien Wales al veel vroeger geannexeerd was door
Engeland, onder Edward I van Engeland.
De vlag wordt vaak ook de Union Jack genoemd, hoewel dit
niet correct is, want jack betekent geus, een vlag die in de mast
van een schip gehesen wordt. Daarom wordt de vlag dan ook
officieel de Union Flag genoemd. In Canada wordt deze vlag
de Royal Union Flag genoemd. De vlag gebruikt op
Amerikaanse schepen wordt ook de Union Jack genoemd.
Het huidige ontwerp van de vlag dateert van 1801, toen de
kronen van Groot-Brittannië en Ierland verenigd werden en het
Verenigd Koninkrijk ontstond.
Het huidige ontwerp van de vlag dateert van 1801, toen de
kronen van Groot-Brittannië en Ierland verenigd werden, en
het Verenigd Koninkrijk ontstond. Het rode Sint-Patrickkruis
werd bovenop de toen al bestaande Union Flag geplakt.
Het rode kruis is echter afkomstig van het schild van de familie
Fitzgerald, die door Hendrik II van Engeland naar Ierland
gestuurd werd om de Engelse heerschappij over het eiland te
verzekeren. Een harp, een Keltisch kruis, een shamrock, of
later een Ierse driekleur werden veel meer gebruikt. In Noord-
Ierland wordt deze vlag nog wel gebruikt.
→ Union Flag & Union Jack

126
1625: Palamedes van Vondel71
Algemeen is bekend, dat ook kleurnamen vaak hunne
beteekenis wijzigen. In onze taal hebben wij het voorbeeld van
‘root gout,’ dat zoo veelvuldig in 't Mndl. voorkomt, terwijl wij
thans onmogelijk het goud rood kunnen noemen. Vondel72
spreekt nog van het roode goud, niet alleen als epitheton, maar
ook op deze wijze:
“waer toe 't recht in parckement geschreven,
Met letters, rood van goud, gestarckt met heerlijck
wasch! (Palamedes, 1213).
Wat wij purperkleurig noemen, noemt Vondel in Palamedes
(1625) ook paers, b.v.:
Het tafelbedde blinckt van 't Iliasche paers,
En 's purpers glans vermeert bij toorts, en wassekaers.
(Palamedes, 2123).
Evenals sommige dichters van purperen bloed spreken, noemt
Vondel het bloed soms paers, b.v.:
Beschildert uw' gewaed met bloed, en paersse strepen
(Palamedes, 344).
d.i. strepen van paarsch bloed;
(hij) plengde, met een' heylgen schijn paers
menschenbloet, in plaats van wijn. (Palamedes 704.)

71
Taal en Letteren. Jaargang 1 (1891)
72
1587-1679

127
Het gebruik van paars voor de kleur van bloed bij Vondel duidt
erop, dat de tint rond het jaar van Palamedes (1625) eerder als
rood-blauw dan donkerblauw moet worden beschouwd.

128
1648: Het laatste avondmaal

Fig. 62: The Last Supper by Philippe de Champaigne

Musée Du Louvre, Paris, France

Jezus is gekleed in rood en blauw

Judas draagt een gele mantel en een witte beurs

→ : Color Codings in the Last Supper (Overview)

129
1672: De hal voor de paars te Leyden
Twee documenten uit de jaren 1672en 1742 verwijzen op de
kleuren „Paars“ respectievelijk „Pers“, waarmee men een
vergaderzaal voor de “Peers”, de „Pares 73“ , d.w.z. de “Pairs”
ofwel “Paren”. Zie ook de documentatie in Paars, resp. in
Another Etymology for Purple. De betreffende passage is geel
gemarkeerd.

Het stadhuis van Leyden74

(Titel: Korte besgryving van het Lugdunum Batavorum nu
Leyden) door Simon van Leeuwen - 1672

“Omtrent in het midden van de lengte van de

doorgaande Brede straat, is het Stadhuys, ofte Raadhuis
gebouwt, dog wanneer sijn aanvang genomen heevt is,
gelijk van de sekre beginselen van de Stad, niet seeker:
als dat den Toorn dewelke in het Jaar 1573. verbrand, in
den Jare 1577. herbouwt, ende hen verder getimmert
door ouderdom vervallen sijnde, in het Jaar 1597. in 't
geheel vernieuwt, ende seer çierlijken herbouwt is, uyt
besondert het gedeelte daar de Baljuws Vierschaar van
Rijnland werd gehouden. Het welk in 't ]aar 1604. daar
aan gemaakt is, by verplaatsinge van deselve
Vierschaar, dewelke te vorens plag gehouden te werden,
aan de Pieters Kerk-gravt, daar nu de Latijnse School
gemaakt is.

73
Latijn: de paren( “tweetallen”), d.w.z. de “gelijkwaardigen”
74
Korte besgryving van het Lugdunum Batavorum nu Leyden by Simon van
Leeuwen – 1672 (in Dutch language)

130
Het selve Stadhuys is soo onder als boven in verscheide
plaatsen verdeelt, elk tot sijn byfonder gebruyk, als fijn
boven de Grote Vroedschaps-kamer, Burgermeesters
kamer, Schepens kamer, Secretarie, Griffie ende Wees-
kamer, voor ende tussen dewelke een groote Wandel-
plaats, dat men de Paars nomt, ten eynde van dewelke
twee vertrekken voor sijn, daar de Burgen alle nagten
de wagt houden. Boven deselve Paars is de Artelerie
ende Wapen-kamer, ende onder de Criminele
Vierschaar, dewelke om het ongemak van het komen
ende gaan der Gevangen, tot ende van het Gevangen-
huys ende het 's Gravensteyn, daarmen gewoon is de
Executie te doen, ende de misdadn te beregten, op het
selve 's Gravenfteyn verplaats is, ende aldaar tot
gemakkelijker ende beter dienst, soo van deselve
Vierschaar, als van de justitie-plaats, seer çierlijk ende
aansienlijk gebouwt werd. Soo dat de oude Vierschaar
alleen tot een andre ende bysondren dienst van het
Verpagten van de gemene middelen over Leyden ende
Rhijnland, ende des Stads inkomen, als mede tot
verkondiging van de verkoren Burgermeesteren ende
Schepenen, ende wat des meer is, fal dienen. Agter ende
besijden dese oude Vierschaar, isde Vleis-hal,
beginnende regt onder den opgang van het Stadhuys, tot
aan ds Vierschaar van de Welgeborenmannen van
Rijnland, dewelke men van beyde zijden kan in ende
uyt-gaan.”

131
Hedendaegsche historie... - Seite 52375
Thomas Salmon, Jan Wagenaar, Matthias Van Goch – 1742
Over de stad Leiden:
Onder den Opgang, gaat men in de groote Vleeschhal,
die regt onder 't Stadhuis geplaatst is, en met eene
tweede Poort uitkomt nevens den ingang der Vierschaar
van Baljuw en welgebooren' Mannen van Rynland. Het
Gebouw, hier toe geschikt, moet, volgens een Verdrag
met de Rekenkamer van den 2 Oktober 1564, op Stads
kosten onderhouden worden.
Bewesten den opgang van 't Stadhuis, gaat men,door
eene Poort, onder den zwaaren Tooren door, naarden
Ryn of Vischmarkt. In deeze Poort is de Stads
Vierschaar, alwaar de Schout, Burgemeesters en
Schepens beëedigd worden , als mede de Bier-Excyns
en een Trap naar boven. Voorby de Poort, is nog een
Binnen-ingang, alwaar de Thesaurie, de Conchergerie,
de Gyzelkamer voor de Studenten, de Binnenwagt en de
Wooning vanden Kastelein van 't Stadhuis geplaatst is,
benevens een' breeden Trap, waar langs men, naar
boven in 't Stadhuis gaat. Langs den eerst beschreeven'
Buiten-opgang van twintig trappen naar bovengaande,
komt men op eene ruime Zaal, gemeenlyk de Paars of
Pers genaamd, die zeventig treden lang is. Hier heeft
men, ter regterhand, den ingang van 't Vertrek, geschikt
voor den Akademie-Raad, over 't welke de hooge en
laage Burgerwagt, en agter 't welke de Weeskamer is:

75
Hedendaegsche historie... - Seite 523 by Thomas Salmon, Jan Wagenaar,
Matthias Van Goch – 1742 (in Dutch language)

132
 voorts Burgemeesters - Kamer, die met eenige Tapyten
en een Stuk Schildery van Lukas van Leiden, 't laatste
Oordeel verbeeldende, versierd is, de Sekretary, de
Verponding-Kamer enz. Agter Burgemeesters - Kamer
is de VroedschapsKarner, naast welke men de
Schepens-Kainer heeft.
Omdat in het tweede citaat naast “Paars” een andere naam
“Pers” wordt toegepast, zijn de twee citaten onafhankelijk van
elkaar.
In Hedendaegsche historie76 wordt de zaal in het stadhuis te
Leiden, die zeventig treden lang is, door de volksmond de
Paars of ook Pers genaamd, zodat deze op een tweetal kamers
berustende naam ook overeenkomt met de oudste vorm van
“paars”.
In beide citaten is de Paars een ruime zaal, die kennelijk als
vergaderruimte voor de vrije burgers der stad Leiden ter
beschikking staat. Uit deze context kan men afleiden, dat de
Paars genoemd is naar de vrije burgers, die in de
Middeleeuwen kennelijk “pares” genoemd werden. Dit woord
betekent “de gelijkwaardigen”, resp. “de gelijken”.

→ : Yellow for Judas

76
door Thomas Salmon, Jan Wagenaar, Matthias Van Goch (1742)

133
1777: De US-Amerikaanse Vlag
In 1777 verkondigt het Continentale Congres een resolutie,
waarin de nationale US-vlag in rood, wit en blauw met 13
strepen en 13 sterren wordt vastgelegd.
Let wel: er worden precies evenveel (13) rode strepen als
sterren in het blauwe veld gekozen!

Fig. 63: Vlag met 15-sterren op Fort McHenry (1814)

Ook valt op, dat een groot aantal US-presidenten tempeliers of

vrijmetselaars geweest zijn: Washington, Monroe, Andrew
Jackson, Polk, Buchanan, Andrew Johnson, Garfield,
Theodore Roosevelt, Taft, Harding, Franklin D. Roosevelt,
Truman and Ford.
→ : The Sky-God Dyæus

134
1791: De Toverfluit van Mozart
Er zijn aanwijzingen dat Mozarts opera Die Zauberflöte77 (De
Toverfluit), een allegorie is op het proces van "de
alchemistische bruiloft". Vaker wordt beweerd dat deze opera
de inwijding bij de vrijmetselaars voorstelt. Deze twee
gedachten kunnen samengaan tegen de achtergrond van het
idee, dat beide processen vergelijkbaar zijn. In de
vrijmetselaarsloge van Mozart had men ook een alchemistisch
laboratorium.
Die Zauberflöte is doordrenkt van ideeën uit de vrijmetselarij
en beschrijft enkele inwijdingsrites. De tempel van Zarastro is
gelijk een vrijmetselaarstempel.
De hoofdgedachte in 'Die Zauberflöte' is: de ontwikkeling van
de menselijke psyche volgens esoterische principes, namelijk
de animus en anima die op verschillende niveaus tot synthese
komen en de androgyne mens vormen. Dit wordt verbeeld
tussen het huwelijk tussen Tamino en Pamina, en het vinden
van een vrouw voor Papageno, namelijk Papagena.

→ : Threads of Bipolar Symbolism in Religion

77
Die Zauberflöte (Nederlands: De toverfluit) (KV 620) is een opera
('zangspel') van Wolfgang Amadeus Mozart De eerste opvoering was op 30
september 1791 in Wenen, in het Theater auf der Wieden.

135
1882: De vlag van Zuid Korea 78

Fig. 64: De vlag van Zuid Korea

De afbeelding stamt uit het U.S. Navy book

Flags of Maritime Nations in July 1882
Wikimedia Commons.
Dit is de oudste afbeelding van de vlag van Korea met de
symbolen voor Yin en Yang in een perfecte balans. Yin is het
negatieve symbool in blauw en Yang het positieve symbool in
rood.

78
Info from The flag of South Korea

136
1898: De vlag der Filipijnen
Op 12 juni 1898 wordt de vlag der Filipijnen voor het eerst
gehesen. Deze vlag werd volgens de legende door
vrijmetselaars ontworpen.

Fig. 65: De vlag der Filipijnen

→ : The Sky-God Dyæus

137
1914: Roze→jongens, blauw→meisjes
In 1914 raadt de US-Amerikaanse krant Sunday Sentinel de
moeders: “Neemt U liever roze voor de jongens en blauw voor
de meisjes, als U zich aan de tradities wilt oriënteren”.
→ : Gender References for Purple, Red and Blue

138
1954: Godsdienstlessen

Fig. 66: De schepping (Adam en

Eva)
Op de tweede klas van de katholieke lagere school te
Eindhoven leerde mij een priester in de godsdienstlessen naast
de katechismus met de beroemde vragen79 en antwoorden de
scheppingslegende, waarin de mannen alle in rood en de
vrouwen in blauw gekleed waren. Adam, Jezus en God werden
dus netjes in rood en Eva, resp. Maria in blauw getekend.

79
Der eerste vraag luidde: Waartoe zijn wij op aarde?

139
Na de zondeval werden Adam en Eva echter in paars gekleurd.
De reden voor deze kleurverandering werd weliswaar niet
uitgelegd, maar is mij achteraf duidelijk geworden. Paars is
immers de mengkleur van rood en blauw.

Fig. 67: De uittocht uit het

paradijs van Adam en Eva

Wie de gehele reeks lessen wil bestuderen kan de complete

documentatie analyseren in: Godsdienstles 1954-1955.

140
1956: David & Bethsabée - Chagall

Fig. 68: Androgyn gezicht – Marc Chagall

Het Albertina museum vertoont een lithografisch schilderij 80

genaamd David & Bethsabée, geschilderd door Marc Chagall
in 1956.

80
Marc Chagall (1887-1985)

141
Marc Chagall (1887-1985) past de rode en blauwe kleuren als
symbolen van man en vrouw toe.

→ : Secret Colour Codes in the Bible

142
2004: Androgyne Paren in de kunst
Van 3. April 2004 tot 18. April 2004 exposeer ik mijn
olieschilderijen met betrekking tot de androgyne religie in het
gemeentelijke Bürgerhaus te Unterweissach bij Stuttgart. De
destijds gepubliceerde reeks schilderijen is gedocumenteerd op
de website: Artwork Joannes Richter, Backnang.

Fig. 69: Androgyn Paar (2003)

(Olieschilderij van Joannes Richter, 40x30cm)

143
 Fig. 70: Androgyn Paar (ca. 2003)
olie-schilderij door Joannes Richter, (30x24cm)

Fig. 71: Androgyn Paar (2003)

olie-schilderij door Joannes Richter, (40x30cm)

144
2009: Publicatie van Dyaeus
Op 15 mei 2009 publiceer ik de these van de androgyne religie
in een Scribd-document: The Sky-God Dyaeus. Deze thesis van
de globale religie van de Indo-Europese hemelgod wordt in de
daarop volgende maanden uitgebreid met een groot aantal
losstaande detail-beschrijvingen, o.a. over de alchemie, de
interpretatie der Tuin der Lusten, de toepassing van de
pronomina door Willem van Oranje, enzovoorts.
In dit kader van de studie der religieuze symbolen81 zijn
verschenen:
1. The Sky-God Dyaeus
2. Der Himmelsgott Dyaeus
3. Hochdorf Revisited - A reconstructed Celtic Site
4. The Fundamental Color Symbols Blue and Red
5. Notizen zu "Die Heiligen Symbole Von Mu"
6. Notes to the Sacred Symbols of Mu
7. Secret Colour Codes in the Bible
8. Dyaeus - über die Farbcodes der Prachtbibeln
9. Genesis - Weaving the Words in Red and in Blue
10. Paint It Purple - A short History of painting Red and
Blue
11. Die Kaisertracht in Rot und Blau
12. De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw
13. Etymologie van het woord "Paars"
14. Another Etymology for Purple
15. Eine neue Etymologie für Purpur
16. Etymology for Flags
17. Gender References for Purple, Red and Blue
81
een overzicht van alle Scribd- publicaties bevindt zich in een appendix
aan het eind van dit boek.

145
18. A compact Overview of Bipolar Symbolism
19. Kurzübersicht der bipolaren Symbolik
20. Godsdienstles 1954-1955
21. A Loss of Symbolism in Communications
22. Religionsunterricht 1954-1955
23. The Symbolic Colour Green in Islam
24. Täuschung und Enttäuschung
25. Illusion and Disillusion
26. Patrism, Matrism and Androgyny
27. Dies Fasti - Understanding the Fastened Sculptures
28. Dies Fasti - Das Entfesseln der Götter
29. Cross-references for Deities and Man
30. Technologie Oder Evolution - Von der Suche nach
einem Schöpfer
31. Gedankensplitter über die Täuschungsgewalt
32. The Power of Deceit - an essay on violence and deceit
33. Summary of some religious Colour Codes
34. Übersicht der religiösen Farbcodes
35. Afleiding van de Religieuze Kleurcodes
36. Body Mirroring at Burials
37. Die Verwebung als religiöses Symbol
38. Blue and Red in Medieval Garments
39. Blau und Rot Im Mittelalter
40. Language and Religion
41. Paars
42. Yellow for Judas
43. Die Farbcodierung in Leonardos Abendmahl
44. Color Coding in the Last Supper (by Leonardo Da
Vinci)
45. Color Codings in the Last Supper (Overview)
46. Rood en Blauw in Roermond
47. Dagboekfragmenten (Roermond)

146
48. Blue and Red in Roermond
49. The Kingfisher
50. Dagboekfragmenten (1960-1972)
51. Red and Blue in the Middle Age
52. The Majestic Singular in William of Orange's Letter
53. Symbolism in the Garden of Delights by Hieronymos
Bosch
54. Threads of Bipolar Symbolism in Religion
55. Een Kleine Legende Van Rood, Wit en Blauw
56. The Hermetic Codex
57. Erinnerungen an Adam und Eva
58. Dyeing Purple in the Middle Age

147
Conclusie
De godsdienstlessen waren slechts korte tijd werkzaam. Aan
het eind van de lagere school twijfelde ik reeds aan een
Schepper-God, die de mens als zijn evenbeeld had geschapen.
Met de door mij gekozen exacte studierichting aan een
technische universiteit kon de aangeleerde religieuze
overtuiging op langere termijn al evenmin worden
gehandhaafd. In de daarop volgende jaren werd mij echter
duidelijk, dat de religie een belangrijke rol speelt bij de
stabilisatie van de menselijke gemeenschap.
Over de gehele, historische tijdsduur gezien hebben van alle
door mij onderzochte symbolen de androgyne antipoden
(Adam en Eva, man en vrouw, rood en blauw) wellicht de
belangrijkste bijdrage tot de religieuze stabilisatie van de
Nederlandse bevolking bijgedragen. Het is dus niet onterecht,
dat wij deze religieuze symbolen in de Nederlandse vlag
hebben opgenomen.

148
Appendix – Scribd-Publicaties
De publicaties zijn chronologisch gerangschikt.
De toegepaste kleurcodering is:
• geel = Engels
• blauw = Duits
• roze = Nederlands

1. The Sky-God Dyaeus

2. Der Himmelsgott Dyaeus
3. Laus Fragilitatis - Lob der Gebrechlichkeit
4. Castra Doloris - Auf Den Punkt Gebracht
5. Nederlands Voor Gevorderden
6. Die Heathrow Tagebücher
7. The Heathrow Hassle - and the Heathrow Hysteria
8. Der Brenner Codex - die Bernsteinstraße
9. Meine Erfahrungen Mit Lulu
10. Heathrow's Dagboeken
11. Der Hellweg nach Holland
12. The Hellweg to Holland
13. Woordenlijst Brabants
14. The Brabantian Dictionary
15. Hochdorf Revisited - A reconstructed Celtic Site
16. The Fundamental Color Symbols Blue and Red
17. De boekenfluisteraar
18. Randnotizen eines Buchflüsterers
19. Kanttekeningen van een boekfluisteraar
20. Core Dump (Nederlandse versie)
21. Core Dump (English version)
22. Notizen zu "Die Heiligen Symbole Von Mu"
23. Notes to the Sacred Symbols of Mu

149
24. Secret Colour Codes in the Bible
25. Dyaeus - über die Farbcodes der Prachtbibeln
26. Overview of my manuscripts in a Nutshell
27. The inflationary use of the verb "love"
28. Ich liebe Dich
29. A Book of Art
30. Genesis - Weaving the Words in Red and in Blue
31. Paint It Purple - A short History of painting Red and
Blue
32. Die Kaisertracht in Rot und Blau
33. De Bijbelse Kleuren Purper, Rood en Blauw
34. Etymologie van het woord "Paars"
35. Another Etymology for Purple
36. Eine neue Etymologie für Purpur
37. Etymology for Flags
38. Gender References for Purple, Red and Blue
39. Tractatus der Unwörter - zur Etymologie unseres
Wortschatzes
40. A compact Overview of Bipolar Symbolism
41. Kurzübersicht der bipolaren Symbolik
42. Der Symbolverlust in der Kommunikation
43. Godsdienstles 1954-1955
44. A Loss of Symbolism in Communications
45. Religionsunterricht 1954-1955
46. The Symbolic Colour Green in Islam
47. Täuschung und Enttäuschung
48. Illusion and Disillusion
49. Eine Qualitätsanzeige für Webdokumente
50. Patrism, Matrism and Androgyny
51. Dies Fasti - Understanding the Fastened Sculptures
52. Dies Fasti - Das Entfesseln der Götter
53. Cross-references for Deities and Man

150
54. Technologie Oder Evolution - Von der Suche nach
einem Schöpfer
55. Gedankensplitter über die Täuschungsgewalt
56. The Power of Deceit - an essay on violence and deceit
57. Summary of some religious Colour Codes
58. Übersicht der religiösen Farbcodes
59. Afleiding van de Religieuze Kleurcodes
60. Body Mirroring at Burials
61. Die Verwebung als religiöses Symbol
62. Blue and Red in Medieval Garments
63. Blau und Rot Im Mittelalter
64. Language and Religion
65. Paars
66. Yellow for Judas
67. Die Farbcodierung in Leonardos Abendmahl
68. Color Coding in the Last Supper (by Leonardo Da
Vinci)
69. Color Codings in the Last Supper (Overview)
70. Rood en Blauw in Roermond
71. Dagboekfragmenten (Roermond)
72. Blue and Red in Roermond
73. The Kingfisher
74. Dagboekfragmenten (1960-1972)
75. Red and Blue in the Middle Age
76. The Majestic Singular in William of Orange's Letter
77. Symbolism in the Garden of Delights by Hieronymos
Bosch
78. Threads of Bipolar Symbolism in Religion
79. Een Kleine Legende Van Rood, Wit en Blauw
80. The Hermetic Codex
81. Erinnerungen an Adam und Eva
82. Dyeing Purple in the Middle Age

151