Professional Documents
Culture Documents
Human Trafficking Mizo Article
Human Trafficking Mizo Article
C. Lalremruata
remamizo@gmail.com,
rema_cc@yahoo.co.in
www.zoindigenous.blogspot.com
Mihring rilru a sualna lo awmchhan lianber pakhat chu pawisa itna vang a ni awm e,
chuvangin kan Bible ngei pawhin sum ngainat hi sual tinreng bul a ni a lo timathlawn
lovin, sum itna avangin finrawl chhuah a, mahni mihring puite rubo a, siamtu-in mitin te
rualkhai taka min pek kan mimal zalenna (human rights) leh a mihringpui nihna hmaieng
pawh zahzo lova ru chhuak a, midangte hnena hralh chhawn leh hi thil rapthlak tak a ni a,
hetianga sumdawng hi khawvelah hmun tinah an kat nuk a, khawvel in dorem tumin a bei
mek a, mahse a hlawk em avang leh a manna dan tha ram tam takin kan la neihlo avangin
hetianga mihringpuite hralh thin te hi an reh theilo a ni. Khawvelah ralthuam leh ruihhlo
lama sumdawnna tih lohah chuan a hlawk ber a ni. Mahni mihring puite hmanga
sumdawnna tluka tenawm, huat thla leh rapthlak hi a awm chuanglo ti ila kan sawi sual
tam awm lo e, he sumdawnna rapthlak hi sap tawngin “Human Trafficking” an ti.
Khawvel thangzel leh hmasawn zelah hian kan ram pawhin ramdangte ruali hma a sawn
ve zel a, a pen ve bek bek a ni, sualna chi hrang hrang pawh chutih rual chuan a pung ve
tial tial a, khawvel hmu danga thleng tura kan ngaih sualna te chuan ka khawtlang leh kan
inchhung a luh chilh a, tualthah te chu rapthlakah pawh kan ngai tawhlo a, kan ngai zam
vel mai mai tawh a ni, chutihlai kar chuan tuna kan sawi mek mahni mihringpuite
hmanga sumdawnna (Human Trafficking kan ti zel tawh ang) chuan kan ramah bu a
khuar tan mek a, invenna tha kan neihloh chuan nakin lawkah kan phur ti rittu leh kan
mangan pui tur a ni dawn a ni.
Chung khawvel sualna pung zelah chuan Human Trafficking pawh a hlawk em avangin a
ruka sumdawnna larber a ni chho mek a, kan mizo te ngei pawh a tuartu sawi tur kan
awm ta reng mai a ni. Khawvel pumin a hlauhawm zia an hria a, a tihtawp tumin an bei
chho mek zel a ni. Mi pakhat emaw, pawl pakhat emaw sorkar pakhatin han tih rem chi a
nilova, mitin kan tanruala kan do rawn chauhin he sual rapthlak tak hi kan titawp thei
dawn chauh a, he sual hlauhawm tak lakah hian engtin nge kan him ang tihte kan
ngaihtuah a tul hle a ni. Mihring nunna hi a hlu a, kan siambelh theilo a, a titawitu leh a
nihtur ang nilo a, hrehawm taka tihluihna hmanga awpbettu emaw, ti bawrhbangtu emaw
chu khawvelin thiam a chantir ngailo vang.
United Nations “Protocol to Prevent, Supress and Punish Trafficking in Person Especially
Women and Children , Supplementing United Nations Convention against Transnational
Organised Crime” (Palermo Protocol tih bawk) chuan hetiang hian Human Trafficking
ahrilhfiah: :
“ Trafficking in Person chuan midangte mi thuhnuaia dah tura- hnathawk tura lak te an
awmna sawn leh chakna/tharum hamnga rukbo emaw bum emaw. thuneihna hmanga
hnehchhiah leh an mimal zalenna laksak te a huam a. Midangthuhnuaidah /hnehchhiah
chuan a lo berah tihluihna hmanga hursualna lama hman te, hnarim thawhtir te, sal leh
chhiahhlawh anga enkawl leh an taksa bungtihkhawloh te a huam a ni”.
Trafficking tuartu te chu a tlangpuiin ram rethei leh hnufual, unemployment rate sanna
hmun, economics dinhmun chhiatna, rambuai leh Politics dinhmun fellohna hmuna mite
an ni a, hemi hia chhan ber nia lang chu chutiang hunah chuan miten sum leh pai an
tlachham a, an dinhmun a hniam em avangin sum leh pai tlem te te a bum an awl a, hna
hmuhna ni tura an hriat chun an hnial phallo a, an duhber a ni tih an hriat avangin
remchangah an la thin a ni.
United States Federal Bureau of Investigation (FBI) te chhut dan chuan Human
Trafficking-ah hian kumtin US $9.5 billion vel a virvelin an chhut a, UNPF Report
2003-ah pawh mi 700,000-2 million te chu International Boundary kal kana tawlhruk
(traffick) thin an ni. UNICEF chuan Sri Lanka-ah LTTE te chuan kum 2002 khan
naupang 5,369 naupang sipai (Chld soldier) atan an lalui niin a sawi. ILO chuan 2005
khan khawvelah hnathawka chhawrluih mi 12.3 million vel awmin achhut a, chung
zinga 2.45 million te chu trafficking tuartu te an ni tiin a sawi. Heng data hrang hrang
atanga alan dan hian khawvelah Human Trafficking hi a hluar hle a ni tih a hriat.
Russia ram alo kehchhiat atang khan heng ram hrang hrang Albania, Moldova,
Romania, Bilgaria, Belarus leh Russia te hi Trafficking hmunpui a rawn nichho a,
abikin hmeichhia leh naupang te ram danga thawnchhuak nasa ( most trafficking
source countries) an ni a, chung trafficking victim te chu Germany, Italy, the
Netherlands, Spain, United Kingdom, Greece leh Middle-east ram hrang hrang
Turkey, Israel leh UAE bakah USA ah te nawhchizuar tur in an thawnlut thin.
UNO Report 2003 a alan dan chuan India ram hi Human Trafficking khawvelahluar
berna ram 9 na a ni a , Reuter AlertNet Survey 2006 pawhin India ram hi naupangte
tana ram himlo Parukna (6) naah a lo puang tawh a ni. Police te chhut dan chuan
kumtin hmeichhia leh naupang 15,000 Bangladesh atangin India ramah tawlhluh ruk
thin an ni a, NGO thenkhat chuan hmeichhia leh naupang 1,60,000 atnga 2,50,000
chu Nepal atangin India ramah tawhluh ruk thin anii a chhut a, chung zinga 35% te
chu hursualna lam hawi atan hman thin an ni. India hmeichhe sang tamtak chu Gulf
ram bakah Australia, South East AIsa, USA leh UK ah te nawhchizuar tur leh hnarim
thawk turin kumtin a ruka tawlhluh thin an ni bawk.
Ministry of Home Affiars, Govt of India chhut dan chuan dan chuan kumtin Nepal
atangin mi 1,00,000 leh Bangladesh atangin mi 50,000 India rama a ruka tawlhluh
thin niin a chhut a, heng mite hi tamtak chu India ram khawpui hrang hranga
Nawhchizawrhna hmunah te leh hnarim thawk tur tein an chambanga, tamtak chu
ram dangah an thawnchhuak leh thin a ni. MHA hian India rama trafficking zaa
sawmkua (90%) chu hmeichhiat mipatna lam hawia hman an ni tih a sawi a, Reuter
AlertNet Survey 2006 chuan kumtin naupang kum 16 hnuailam mi nuai khat eh sing
hnih vel te chu he sual tenawm tak turtu an ni a ti bawk.
Human Trafficking hi India ramah Business lian tak a nichho mek zel a, kumtin US
$8 million (Rs 36.77crore) vel chevel thin anga chhut a ni. India ram hi Human
Trafficking hmunpui (source,destination, transit country) a ni chho mek a, naupang
taktak chu Middle-east leh Europe-ah te, USA ah te tawlhruk mek zel an ni a.
National Human Rights Commissionchuan kumtin naupang 30,133 bo ziah ang a ni
ati a, chung zinga 27% te chu an awmna chin hriatlohin an bo hlen thin. ( Trafficking
victim an ni berin alang, hman deuha Vairengte naupang bo an awmna chin an hriat
miahloh te paw kha he trafficking victim te pawh hi an ni mai thei a ni)
.
Hmarchhak ram (Northesat India) hi tunah hian trafficker te chuan an rawn tum leh
tan mek a, kan vun a ngo a, chubakah kan hmel te a lo tha a, mi rethei tak trak kan
tam avang leh hna a van em em avang te, kan economics dinhmun hniam avang te,
rambuai kan nih avang te hian remchangah lain min arwn tuam mek zel a ni. A bik
takin Assam leh Meghalaya te chu a tuar nasa zual an ni a, keini mizo te pawhin kan
tuar mek a.Dan lam kan hriatloh avang leh he Human Trafficking hi inhriattirna tha
kan la neihloh em avangin kan la hmelhriat vawklo mai niin alang a, kan zingah he
sual tenawm tak hi a cheng mek a, kan inven a ngai tak meuh meuh a ni.
Nikum mai pawh khan Mumbai Mizo Association chuan thuchhuah siamnin mizo
tamtak Mumbai leh a chhehvelah receptionist tur alak, an thlen hnua an hna thlak sak
leh hlawh hmu mumallo an awm a, chuvangin fimkhur a ngai an tih thu te an chhuah
a, hetiang tuar hi kan lo awm nual tawh a ni.Hna kan zawnna kawngah hian kan
fimkhur a ngai tak meuh meuh a ni, heng trafficker te hian hmeichhia leh naupang te
an tum bik thin tih kan hriat ngei ngei a tul hle a ni.
Tunlaiin mi thenkhatin foreign leh phaiah hna hmuhsak thei angin Chanchinbu-ah
Advertisement hmang tein an inzuar mek a, mipa tan thawhtur awm miahlo,
hmeichhe tana thawh tur tam em em a awm ta teuh mai, hna tha tak tak leh hlawh tam
tak tak te an ni hlawm a, mahse heng company leh hna latu te hi kan hriat ngai lemloh
leh larlo tak tak te an ni hlawm, heng recruiter te hi trafficker an ni kherlo mai thei,
mahse an hnathawhna hmunah an tawk thei a, an la tuar thei chauh a ni,
amaherawhchu kan tuar thei a ni tih hriain kan inven thiam a ngai hle a, hna awm
apaing bawh mai hi a himlo thei a ni.Tin, Ministry of Women & Child Developement
chuan hmeichhia kum 30 hnuailam chu heng ram harng hrangah hianDomestic
worker anga kal a khap at bawk , chung ram te chu - Middle East ram hrang harng
(saudi Arabia, Bahrain, UAE, Kuwait, Qatar, Oman) leh Syria, Jordan, malaysia,
Afghanistan, Thailand, Indonesia, Iraq, Brunei, Nigeria, Sudan, Libya- Times of
India, 16th May 2007)
Mi tam tak chu hna thawk turin foreign-ah an la a, an hnathawhna hmun an thlen
chuan an passport leh document te chhuhsakin an tinawmnah a, Sex an hmanpui a, an
sawichhuah chuan an thlalak chanchinbu leh an chhungte hmuhtirah an vau thin. Mi
tamtak chu hna rim an thawhtir a, an hlawh an pe tha duhlo a, an mamawh an in
phuhruk zawhloh avangin pawisa a pung tam tak tak awmin an hman tir a, tlanchhuah
an tum chuan thahah te hial an vau a, an tlanchhuah tum an man pawhin nasa tak
takin an sawisa thin. Mi tamtak chu an taksa bung lachhuakin an hralhsak thin bawk.
He natna hlauhawm tak hian min rawn chim bau tak tak hma hian tan ila ang u, keini
kan chetchhuahloh chuan tute nge che chhuak ang, Zoramina mamawh a, a ko che,
nangmah chiah kha kan nghak che a, kan ramah zung a kaih a, kan chhaitpui a, kan
tahpui tlawk tlawk hma hian tan ila ang u.
NB: He Article hi a duh apaing tan chhuahchhhawn leh thehdarh phal ani a., mahse a
ziaktu tihlan ngei kan phut a, chanchinbu pakhatin he article hi anmahni ziah ang an duh
lai lai a mi hi an la a, a thalo kan ti hle.