1

ALAN TANITIMI: GELİŞİMSEL PSİKOPATOLOJİ

Y. Doç. Dr. Sibel Kazak Berument*
Gelişimsel psikopatolojinin tarihsel gelişimi
Bugün ayrı bir disiplin olarak kabul edilen gelişimsel psikopatoloji alanının
temelleri, deneysel psikoloji, gelişim psikolojisi, klinik psikoloji, psikiyatri, etiyoloji,
embriyoloji ve sinirbilimi (neuroscience) alanlarındaki kuramcılar tarafından atılmıştır. Bu
kuramcılar, gelişimin normal gelişimden sapmaları araştırarak daha iyi anlaşılabileceğini, ve
normal gelişimi anlamada ilerleme sağlandıkça da patolojinin daha iyi anlaşılabileceğini
savunmaktadırlar (Cicchetti & Cohen, 1995). Ayrıca bu kişiler patolojiyi normalin abartılmış
veya bozulmuş hali olarak kabul edip, bu alandaki araştırmanın normal süreçlere ışık
tutacağını ileri sürmüşlerdir (Cicchetti, 1984).
Gelişim psikolojisi alanındaki ilerlemeler sonucunda, gelişimsel normların
belirlenmesi, normalden sapmaları değerlendirebilme olanağı sağladığı için, gelişimsel
psikopatolojiye doğrudan katkıda bulunmuştur. Ayrıca psikobiyolojik, algısal, bilişsel,
linguistik, sosyal, sosyal-bilişsel, duygusal ve motivasyonel süreçlerle ilgili temel bilgilerde
sağlanan ilerlemeler, gelişimsel psikopatologların psikopatoloji süreçlerinde yeni keşifler
yapabilmeleri için güçlü bir temel sağlamıştır (Cicchetti & Cohen, 1995).
Gelişimsel psikopatolojinin ayrı bir alan olarak ortaya çıkmasında gelişim
psikolojisinin önemli bir rolü olmasına rağmen, 1960 ve 1970’li yıllarda gelişim psikologları
daha çok temel teorik ve deneysel konularla ilgilenmişlerdir (Cicchetti, 1984). Aynı yıllarda
bazı gelişim psikologları ise sosyal politikalar konusuyla ilgilenmeye başlamışlardır. Örneğin,
yaşlanma ve olumsuz koşullardaki çocuklara erken yaşta uygulanan destek programlarının
değerlendirilmesi gibi uygulamalı alanlardaki ilk araştırmaları başlatmışlardır. Gelişim
psikolojisinde uygulamaya yönelim arttıkça gelişim psikolojisi içinde uygulamalı gelişim
psikolojisi adıyla yeni bir alt alan oluşmuştur. Gelişim psikologları kuram ve araştırma
yöntemlerindeki uzmanlıklarını; yoksulluğun, boşanmanın, istismar ve ihmalin çocuğun
gelişimine etkisi, tek ebeveynle yetişen çocukların ve çalışan annelerin çocuklarının gelişimi
gibi sosyal problemleri çalışmaya yöneltmişlerdir (Cicchetti ve Cohen, 1995). Böylece
gelişimsel süreçleri anlamada birey çevre etkileşimi önem kazanmış ve gelişim psikolojisi
gelişimsel psikopatolojinin doğuşunu hazırlamıştır.
Gelişimsel psikopatolojinin tarihsel dönüm noktaları ise Achenbach’ın 1974’te
yayınladığı “Developmental Psychopathology” (Gelişimsel Psikopatoloji) kitabı, Rutter ve
Garmezy’ nin (1983) “Handbook of Child Psychology” (Çocuk Psikolojisi El Kitabı)
kitabındaki bir bölüm, “Child Development” (Çocuk Gelişimi) dergisinin 1984’te çıkan özel
sayısı ile nihayet 1989 yılında yayınına başlanan tamamen bu alana ait olan “Development
and Psychopathology” (Gelişim ve Psikopatoloji) dergisidir (Cicchetti ve Cohen, 1995).
Gelişimsel psikopatolojinin tanımı
Achenbach 1974’te yayınladığı Gelişimsel Psikopatoloji kitabında, bu kitabın hemen
hemen var olmayan bir alan hakkında olduğunu söylemişti (Achenbach, 1974). Daha sonra
Sroufe ve Rutter (1984) gelişimsel psikopatolojiyi “başlangıç yaşı ne olursa olsun, nedeni ne
olursa olsun, davranışsal özelliklerde ne gibi farklılaşmalar olursa olsun ve gelişimsel süreci
ne kadar karmaşık olursa olsun, davranışsal uyumsuzluğun kökenlerinin ve sürecinin
çalışılması” (s.18) olarak tanımlamışlardır. Rolf ve Read (1984) ise gelişimsel psikopatolojiyi
“anormal davranışın, kalıtsal, birey düzeyinde yapısal (ontogenic), biyokimyasal, bilişsel,

DERLEYEN♣ MURAT BAYHAN,1999

 2

duygusal, sosyal açıdan veya herhangi bir gelişimsel etkinin ölçüldüğü bir durumda
incelenmesi” (s.9) olarak tanımlamışlardır. Lewis ve Miller’ın tanımında da (1989) gelişimsel
psikopatoloji, “uyumsuz davranışların gelişimini ve süreçlerini tahmin etmenin çalışılmasıdır”
(s. xiii). Gelişimsel psikopatolojinin tanımlarına daha pek çok örnek verilebilir. Fakat bütün
bu tanımlamalarda amaç gelişimsel psikopatolojiyi ayrı bir alan yapan özellikleri
vurgulamaktır.
Gelişimsel psikopatolojinin temel özellikleri
Gelişimsel psikopatolojinin en önemli özelliklerinden biri klasik gelişimsel kuramın
ilkelerini, normalden sapmış durumları anlamak için kullanmasıdır. Bu sayede patolojik
durumlar daha iyi anlaşılabildiği gibi normal gelişim kuramları da ilerleme göstermektedir.
Diğer bir özelliği de gelişimsel, klinik yaklaşımları diğer disiplinlerin de (örn. fizyoloji,
biyoloji, sinirbilimi vb.) bakış açılarıyla bir araya getirerek, bütüncül bir yaklaşım
oluşturmasıdır (Luthar, Burack, Cicchetti & Weisz, 1997).
Gelişimsel psikopatolojiyi ayrı bir alan olarak belirleyen bir özelliği de çalışma
konularıdır. Gelişimsel psikopatologlar gelişimsel çizgileri (developmental pathways) ve bu
yolların belirlediği sonuçları ortaya çıkartmaya çalışırlar. Örneğin, hangi farklı gelişimsel
çizgilerin benzer gelişimsel sonuçlara ulaştırdığını (farklı çevre koşullarının ve yaşam
özelliklerinin aynı davranış problemlerine yol açması gibi), bu sonuçlardaki bireysel
farklılaşmaları ve bunların nedenlerini araştırırlar (Ross & Jennings, 1995). Aynı zamanda
gelişimsel psikopataloglar aynı yolların nasıl farklı sonuçlara (aynı çevresel koşullarda yetişen
iki bireyin farklı davranış özellikleri göstermesi gibi) yol açtığını da anlamaya çalışırlar.
Örneğin özellikle pek çok risk faktörüne maruz kalanlar arasında diğer bireylerden farklı
olarak dayanıklılık gösterenlerin ortak özelliklerini araştırırlar. Bu çalışmaların sonuçları, risk
faktörleriyle karşı karşıya olan bireylerin olumlu yönde gelişmeleri için geliştirilen destek
programlarına çok önemli veriler üretmektedir. Gelişimsel psikopatolojinin diğer bir ilgi alanı
da boylamsal çalışmalarla davranışların, özellikle patolojik durumların sürekli olup
olmadığını ortaya çıkartmaktır. Örneğin, saldırgan davranış gösteren çocuğun bu davranışı
gençlik yıllarına ve yetişkinliğine kadar süreklilik gösterecek midir? Bu konudaki araştırmalar
eğer davranış süreklilik gösteriyorsa buna katkıda bulunan faktörleri de ortaya çıkartmaya
çalışırlar. Gözden kaçırılmaması gereken bir nokta da sürekliliği değerlendirirken
davranışların gelişimsel bir bakış açısıyla incelenmesidir (Achenbach, 1989). Dört yaşındaki
bir çocuğun bilişsel ve sosyal gelişim düzeyi, 10 yaşındaki çocuktan, 10 yaşındakinin de bir
yetişkinden farklıdır. Bu nedenle, aynı durumda ya da patolojide gözlenen davranış özellikleri
yaşa göre farklılık gösterebilir.
Gelişimsel psikopatolojinin diğer alanlarla karşılaştırılması
Gelişimsel psikopatoloji, yetişkinliğe kadar gelişimsel süreçleri incelemesiyle, aynı
zamanda teşhis ve tedaviye fazla odaklaşmamasıyla, klinik çocuk psikolojisinden; normal dışı
gelişimin yanında normal gelişime de önem vermesiyle, anormal psikolojiden; ve normalden
sapmalara daha fazla önem vermesiyle de gelişim psikolojisinden ayrılmaktadır (Ross &
Jennings, 1995).
KAYNAKLAR
Achenbach, T. (1974). Developmental psychopathology. New York: Wiley.

DERLEYEN♣ MURAT BAYHAN,1999

 3

Achenbach, T. (1989). Conceptualization of developmental psychopathology. Lewis,

M. & Miller, S. M.(Eds). Handbook of developmental psychopathology. New Yok: Plenum
Press.
Cicchetti, D. (1984). The emergence of developmental psychopathology. Child
Development, 55, (1), 1-7.
Cicchetti, D. & Cohen, D. (1995). Perspectives on developmental psychopathology.
Cicchetti, D & Cohen, D. (Eds.) Handbook of developmental psychopathology theory and
methods. Vol.1. New York: Wiley & Sons, Inc.
Lewis, M. & Miller, S. M. (1989). Handbook of developmental psychopathology.
New York: Plenum Press.
Luthar, S.S., Burack, J.A., Cicchetti, D. & Weisz, J.R. (Eds.) (1997). Developmental
psychopathology perspectives on adjustment, risk and disorder. Cambridge: Cambridge
University Press.
Rolf, J. & Read, P.B. (1984) Programs advancing developmental psychopathology.
Child Development, 55, (1), 8-16.
Ross, S. & Jennings, K.D. (1995). Development and psychopathology. M. Hersen &
R.T. Ammerman (Eds.). Advanced abnormal child psychology. New Jersey: Lawrence
Erlbaum Ass.
Rutter, M. & Garmezy, N. (1983). Developmental psychopathology. P. H. Mussen
(Series Ed.) & E. M. Hetherington (Vol. Ed.), Handbook of child psychology: Vol.4.
Socialization, personality, and social development (4th ed.). New York: Wiley.
Sroufe, L. A. & Rutter, M. (1984). The domain of developmental psychopathology.
Child Development, 55, (1), 17-29.

• ODTÜ Psikoloji Bölümü

• Türk Psikoloji Bülteni 4 (10) 93-94

DERLEYEN♣ MURAT BAYHAN,1999