Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 38.

    Uploaded by

    Patrologia Latina, Graeca et Orientalis
    311 views840 pages
    Opera omnia : ex editione lugdunensi religiose castigata (1890) Author: Albertus, Magnus, Saint, 1193?-1280; Borgnet, Auguste; Borgnet, Émile; Quétif, Jacques, 1618-1698; Échard, Jacques, 1644-1724 Volumes: 38 Subject: Catholic Church; Theology; Philosophy, Medieval Publisher: Parisiis : Apud Ludovicum Vivès Language: Latin Call number: ALF-9332 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Description: On t.-p. of v. 24, 36-38: cura et labore Augusti et Æmilii Borgnet. On t.-p. of v. 4-38: annuente et favente pont. max Leone XIII. Includes bibliographical references.

    Original Title

    Albertus Magnus. Opera omnia [Borgnet Ed.]. 1890. Volume 38.

    Copyright

    © Attribution Non-Commercial (BY-NC)

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    Opera omnia : ex editione lugdunensi religiose castigata (1890) Author: Albertus, Magnus, Saint, 1193?-1280; Borgnet, Auguste; Borgnet, Émile; Quétif, Jacques, 1618-1698; Échard, Jacques, 1644-1724 Volumes: 38 Subject: Catholic Church; Theology; Philosophy, Medieval Publisher: Parisiis : Apud Ludovicum Vivès Language: Latin Call number: ALF-9332 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Description: On t.-p. of v. 24, 36-38: cura et labore Augusti et Æmilii Borgnet. On t.-p. of v. 4-38: annuente et favente pont. max Leone XIII. Includes bibliographical references.

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    311 views840 pages

    Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 38.

    Uploaded by

    Patrologia Latina, Graeca et Orientalis
    Opera omnia : ex editione lugdunensi religiose castigata (1890) Author: Albertus, Magnus, Saint, 1193?-1280; Borgnet, Auguste; Borgnet, Émile; Quétif, Jacques, 1618-1698; Échard, Jacques, 1644-1724 Volumes: 38 Subject: Catholic Church; Theology; Philosophy, Medieval Publisher: Parisiis : Apud Ludovicum Vivès Language: Latin Call number: ALF-9332 Digitizing sponsor: University of Toronto Book contributor: PIMS - University of Toronto Collection: pimslibrary; toronto Description: On t.-p. of v. 24, 36-38: cura et labore Augusti et Æmilii Borgnet. On t.-p. of v. 4-38: annuente et favente pont. max Leone XIII. Includes bibliographical references.

    Copyright:

    Attribution Non-Commercial (BY-NC)
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 840

    ROOM

    [
    i
    Digitized by the Internet Archive
    in 2011 with funding from
    University of Toronto

    |ittp://www.archive.org/details/operaomniaexedit38albe
    D. ALBERTI MAGNI,
    RATISBONENSIS EPISCOPI, OHDINIS PRiEDIClTORUM,

    OPEKA OMNIA
    IN HOC TOMO XXXYIII CONTINENTUR

    1' Distinctiones in Sacramentiim Eucharistiae;

    2^" Enarrationes in Apocalypsim S. Joannis.


    B. ALBERTI MAGNI,
    RATISBONENSIS EP1SC0PI.0RDI.\IS PR.EDICiTORUM.

    OPERA OMMA,
    EX EDITIONE LUGDUNENSI KKLIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBDS
    AD FIDEM VULGAT.E VERSIOXIS ACCURATIORUMQUE
    PATROLOGLE TEXTDUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM
    OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

    CURA AC LABORK

    AuGusTi ET .Emilii BORGNET,


    Sacerdotiiiii diirccsis Hrineiisi^

    ANNUEXTE FAVENTEQLIE lUNT. MAX. LKUNE llil.

    Vo r^ uM K N" 'i^ KIo k: S I AX U M OCTAV U M

    ,,.X— (.
    FT^
    '

    WH "^^ Cv^-^ y

    PARISllS
    APLD LUDUVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,
    13, VIA VfLGO DICTA DKl,\MnRE, 1.3

    MDCGCir.
    It.i

    ..'iAOA.

    /i

    "743
    D. ALBERTI MAGNl,
    RATISBONBNSIS EPISGOPI,

    Liber de sacrifiGio IVIisss.

    P ROLOG US.

    Isaice, Lxvi, 12 : Dicit Dominus : Ecce ego declinabo super eam quasi fluvium
    pacis, el quasi iorrentem inundaniem gloriam gentium, quam sugetis.

    In quo verbo dao pi-omiltit Dominus, in quibus abundantiam bonitatis


    ostendit. Quorum primum est perceptio suee bonitatis secundum perfectionem
    gratia^. Secundum est gustus suae dulcedinis secundum prsegustationem
    gloriee.

    In primo quinque noiantur, scilicet suee perceptionis evidens certitudo. Se-


    cundum autem, percepti immensa, et cui nihil addi potest, perfectio. Tertium
    autem, immensee suse perfectionis ad nostram capacitatem condescensio.
    Quartum vero est affluentissima su£e bonitatis in nos influxio. Quintum autem
    est omnis nostri desiderii in influxu illo quietatio.

    Primum horum notatur in adverbio demonstrationis, cum dicit : Ecce. Ac


    si dicat : In evidenti est et omni certo certius ad oculum demonstratum Isa.
    Lii, 8 : Oculo ad oculum videbunt cum converterit Dominus Sion. Genes. xlv, 12:
    En oculi vestri, et oculi fralris mei Benjamin, vident quod os meum loquatur ad
    vos. Psal. xcvii, 2 : bi conspeclu gentium revelavit justitiam suam. Oculis enim
    cordis in lumine manifestavit consolationem Patriarchis et Prophetis, ut vide-
    rent in claro lumine, et Benjamin, hoc est, fiiium dexterse Dei testem haberent,
    qui est candor lucis ffiternae ', in quo omnia haec ab eeterno prajdestinavit

    ' Sapient. vn, 26.

    XXXMIl {
    2 D. ALB. MAC.. URI). PILED.

    Unde etiam eos qui hanc certitudinem suse consolationis videre meruerunl,
    beatos habere oculos dicit, Luc. x, 23 et 24 : Beati ociili, qxii vident qiis^ vos vi-

    detis. Dico enim vobis, quod multireges et prophetse voluerunt videre qux vos vi-

    detis, et non viderunt : et audire qu3e auditis, et non audierunt. Vidit tamen ista

    in spiritu senex, et jam corpore non spiritu caecutiens Simeon, Luc. ii, 30 :

    Viderunt oculi mei salutare tuum.


    In adverbio ergo demonstrationis notatur suee participationis certitudo fide-
    libus oculis demonstrata.

    In hoc autem quod dicit : Ego, quod significantiam et discretionem notat,


    notatur immensa,
    illius participationis Ac si et cui nihil addi potest, perfectio.

    dicat De Ccetero non


    :
    minus aliquid quam bonum, quod ego ipse sum, in-

    fluam vobis, quod et est omne bonum, et estomnisboni bonum. Undedixit Do-
    minus Moysi, Exod. xxxiii, 19 Ego ostendam omne bonum tibi. Isa. lii, 6 : :

    Propter hoc sciel populus meus nomen meum in die illa : quia ego ipse qui loque-

    bar, ecce adsum. Ac si dicat : Jam de caetero non loquar multifariam, sirutlo-

    cutus sum patribus in Prophetis '


    : quia forte imperfecta sunt quce homo di-

    cere potest, sed potius ego ipse adero in vobis. Propter quod unus eorum in
    seipso sentiens Christum, dixit Audiam quid loquatur in me Dominus Deus ^ :

    Et alter, II ad Corinth. xiii, 3 : An experimentum quseritis ejiis qui in me ioqui-

    iur Christus? Et, Isa. lxvi, 13 et.l4 : Quomodo si cui mater blandiatur, ila ego

    consolaljor vos, et in Jerusalem consolabimini. Videbitis, et gaudebit cor vesirum.

    In hoc ergo quod dicit : Ego, signanter et disciete immensam suae bonitatis

    perfectam copiam nobis instuendam promittit.

    Tertium autem est immensfp. su» perfectionis ad nostram capacitatem con-


    3.
    descensio, sive commensuratio : et hoc notatur in hoc quod dicit : Declinabo in

    vos. Ac si dicat : Altitudinem mese divinitatis quam coeli cnelorum capere non

    poterant, in nullo deponens, assumam inferiorem naturam, in qua ad vos de-

    mei possitis esse participes sicut petit Psalmista, PsaL cxliii, 5 Do-
    clinabo, ut :

    ccelos tuos, et descende. Et, Isa. lxiv, 1 Utinam dirumperes ccelos,


    mine, incWia
    :

    et nos tui faceres participes. Sic


    et descenderes. Sic enira nobis condescenderes,
    sui participationem dedit unicuique
    servorum suorum fidelium et pru-
    enim
    Et uni dedit quinque
    dentium secundum propriam virtutem. Matth. xxv, 15 :

    alii autem duo, alii vero unum :


    unicuique secundum propriam virtutem.
    talenla,

    Sic declinavit ad nos misericors et


    miserator Dominus complens illud quod di-

    citur, ad Roman. ix, 28 Verbum abbreviatum faciet Domi?ius super terram \


    :

    gratiara et justitiara, qua nos


    Quse consummatio abbreviata nobis inundavit
    et plus quara brevis factus est
    justificavit. et gratificavit Christus Deus noster,

    » Cf. ad Hebr. i, 1

    » Psal. Lxxxiv, 9.
    " Cf. Isa. X, 22 et 23.
    PROLOGUS L\ LIBRUM DE SACRinCIO MISS.^. 3

    m sacramento, in quo totus in parvo percipitur ad jastitiae et gratise comple-


    mentum.
    Sie ergo in nos declinans coaptat et commensurat se Dominus immensus in

    seipso.

    Quartum vero est affluentissima suse bonitatis in nos influxio. Et hoc nota-
    tur in hoc quod dicit : Quasi flf/viinn, quod a fluendo jugiter derivatur, et

    flumen dicitur : sicut enim dicit Psalmista, PsaL lxiv, 10 IHwnen Dei repletum
    :

    esl aquis, scilicet gratiarum ; et non est factus fons arens sine aqua, sicut sunt
    fluxus creaturarum, sed ipse omnifluxu gratiae, ut dicit Chrysostomus,non de-
    ficit, sed proficit, et continue in nos fluit, et ad Patris copipm refluit. Hic est
    fluvius de quo dicitur, Psal. xlv, 5 : Fluminis impetus Isetificat civitatem Dci,
    hoc est, sanctam EcclesiamCatholicam. Psal. lxiv, 11 : Rivos ejus inebria, mul-
    iiplica genimina ejus : in stiilicidiis ejus Ixtabitur germinans. Omnes enim
    sancti rivi sunt hujus fluminis, qui omnes ab ipso inebriantur, in quorum stil-

    licidiis tota leetabitur germinans mater Ecclesia. Eccli. xxiv, 12 : Dixi : Rigabo
    hortum meum plantationum, et inebriafjo prati jnei fructum : et ecce factus est

    7nihi trames abundans, et ftuvius meus ad mare appropinquavit . Abundans


    igitur et semper affluens, in hoc notatur copia suce gratiosae bonitatis.

    Quintum tandem est omnis nostri desiderii in influxu illo quietatio. Et hoc
    notatur per hoc quod dicit : Pacis : pacificati enim erimiis percepto illo bono
    perfecto, nihil amplius extra ipsum requirentes : et hcPc tranquilla desiderii
    pax nobis influxa notatur : quia sicut dicit Augustinus : « Pax cordis non
    nisi in summo bono reperitur. )•> Et haec est pax de qua dicitur, ad Phi-
    lip, IV, 7 : Et pax Dei quse exsuperat omnem sensum : quia de illo bono
    dicit Apostolus, I ad Corinth. ii, 9, quod oculus non vidit, nec auris audi-
    vit, nec in cor hominis ascendit qupe prxparavit Deus iis qui diligunt illum. Et
    quia tam altum et magnum est illud nostrum desiderium quietans bonum,
    ideo nulla est pax cordis, nisi cor ad ipsum deveniat et percipiat bonum illud.

    Unde Augustinus in libro I Confessionum : « Fecisti nos, Domine, ad te, et in-

    quietum est cor nostrum, donec requiescat in te '. » Unde, PsaL lxxv, 3 : In
    pace factus est locus ejus. Isa. xxvi, 12 : Dominv, dabis pacem nobis, onmia ejiim
    opera ?iostra operatus es nobis. Et de hoc bono quod sic influitur nobis ad pacis
    ilhus tranquillitatem, dicit Augustinus in libro X Coiifessionum « In omnibus :

    quee mente percurro, non invenio tutum et quietum locum anima? meae, praeter
    te in quo colliguntur sparsa mea quia quidquid bonorum in creaturis est :

    sparsum, invenitur in cfiterno bono collectum. '^

    In his ergo quinque percipitur bonum divinum in gratia.

    ' S AuGUSTiNus, Lib. I Confessionum, cap. 1.


    4 1). ALB. MAG. OHD. PHJU).

    6. Horum autem primum excitat fidem, qufe sicut dicit Augustinus, certitudo
    est invisibilium. Secundum accendit desiderium : quia semper desideratur id
    quod in bonitate est perfectum. Tertium sublevat ad spem : quia id speratur
    quod nobis est commensuratum et proportionatum : quia spes, ut dicit Augu-
    stinus, est certa exspectatio boni ex Quartum
    meritis et gratia proveniens.

    adampliat mentem, et totius intentionis expandit sinum. Quintum autem in-


    citat adclamandum et invocandum.
    De primo horum dicitur, ad Hebr. xi, 1 : Est autem fides sperandarum sub-
    stantia rerum: argumentum non apparentium. Arguraentum enim excertitudine
    arguit mentem, et convincit de fidei veritate et certitudine.
    De secundo autem dicitur in Psalmo xxxviii, 4 Concaluit cor meum intra :

    me, et in meditatione mea exardescet ignis. Et hoc facit fervens deside-


    rium.
    De tertio dicitur, I Petri, i, 3 : Regeneravit nos in spem vivam. Ad Hebr. vi,

    18 et 19 : Confugimus ad tenendam propositam spem : quam sicut anchoram ha-


    bemus animoe tulam et firntam. Et haec spes in exspectando ex tsedio affligitur.

    Proverb. xiii, 12 : Spes qux differtur, affligit animam : lignum vitee desiderium
    veniens.

    De quarto dicitur, H ad Corinth. vi, 11 et 12 : Cor nostrum dilatatiim est. Non


    angustiamini in vobis. Psal. cxviii, 32 : Viam mandatorum tuorum cucurri^ cum
    dilatasti cor meum. Isa. lx, 5 : Tunc videbis, et affliies, et mirabitur, et dilatabitur

    cor tuum.

    De quinto dicitur, Jerem. xxxiii, 3 : Clama adme, et exaudiam te, et annun-


    tiabo tibi grandia et frrma quse nescis. Sic igitur et taHbus stimuHs incitata Ec-
    clesia clamat magnis clamoribus, ut bonum illud in gratia percipiat.

    AmpUus autem incitatur ex preegustatione dulcedinis et beatitudinis glcrice


    7
    divinfc, quce sequenti parte auctoritatis denotatur, cum dicit : Quasi torrentem
    inundantem gloriam gentium, quam sugetis. In his enim verbis tria notantur,

    scHicet firmitas boni divini, et admirabiUtas, et puritas : quia enim firmum et

    potens est in afficiendo, ideo irrumpit in uffectum penetrando et afficiendo per

    delectationem. Quia autem admirabile est in altitudine, ideo est illud quod
    est gloriaoranium gentium, et in quo gloriantur omnes gentes, et sine ipso

    nihil est gloriosum. Quia vero purum est, ideo sugitur, ut nihil a masHcato vel

    digesto quasi impurum abjiciatur. Quod enira dentibus dividitur et atteritur,

    ut undique id quod purissiraum est, ab eo sugatur : quod etiam in stomacho


    digeritur, et in hepate separatur, vel in venis eliquatur, ut ad puritatem omni-
    modam deducatur. Quod autera uUirao a raerabris sugitur, ita est purum, quod
    nihil abjicitur. Est igitur firmitate bonum divinum penetrans et afficiendo de-

    vincens affectura : adrairatione et alHtudine in se tenens intellectura : puritate

    autem totum delectans hominem.


    Deprimo horum diuitur in PsaUno xxxv, 9 : Incbriabuntur ab ubertate do-
    PROLOGl S IX LIBRUM DE SACRIFICIO MISS.E.
    })ius tuse, et torrente voluptatis tuse potabis eos. Torrens enim fortissime irrumpit
    et affluit.

    De admiratione et gloriositate dicit Psalmista, Psal. lxvii, 36 : Mirahilis


    Deus in sanctis suis, etc.

    De puritate delectante dicitur, Isa. lxvj, 11 : Ul sugatis et repleamini ab


    iibere cojisolationis ejus, iH mulgeatis et deliciis afftuatis ab omnimoda gloria

    ejas. Et ideo dicit Psalmista, PsaL xv, 11 : Adimplebis me loelitia cum vultu tuo :

    delectationes in dexlera tua iisque in finem. Delectatio enim sicut dicit Philoso-
    phus in libro X Ethicorum, est operatio proprii et connaturalis habitus non impe-
    dita : quiadelectatio estnon sicutsomnus, sed sicut vigilia : et quando potentia
    vel virtus est in operationesecundum naturalem habitum, tota natura in hanc
    operationem diffunditur : et quando est secundum proprium habitum, tunc na-
    tura illa singulariter in eam diffunditur, et nihil liabet commune cum ea na-
    tura communis in genere vel specie sua sive aliena : quando autem non impe-
    dita est, tunc diffanditur non retracta ab aliquo, et tunc tota floret, et diffun-

    ditur sicut oculus in videndo, et intellectus intelligendo et delectando in bono


    divino. Hoc autem sentientes aliqui Patres et Propheta; tam in gratia quam in

    gloria, hoc est, gloriee prsegustatione, totum cor elevantes in perceptionem


    boni divini fide vera, desiderio accenso, spe alta, corde dilatato, clamores
    magnos extulerunt ad vocandum in se illud bonum divinum, quod sic perfecte

    percipitur in gratia, et sic dulciter et firmiter et mirabiliter preegustatur in

    gloriee prsegustatione, et clamabant omnes affici dulcedine boni illius.

    Talis autem perfecta perceptio boni et prsegustatio glorise importatur in

    Missa : et ideo propter preces multorum suscipimus pertractanda mysteria


    Missee, quse secundum inducta in tres partes dividitur, scilicet in Introitum, in
    quo est istius boni per magnos clamores advocatio et invitatio in Instructio- :

    nem, in qua de hoc bono perfecta ponitur illuminatio : et in Oblationem, in


    qua est istius boni adeptio et distributio et communicatio.
    Introitus in voce clamoris desiderium significat Patrum ad istius boni invi-
    tationem et vocationem : quia ex his quse dicta sunt in participatione gloriee et
    gratise ad clamandum sunt incitati.
    Instructioautem ad perfectam hujus boni pertinet revelationem.
    Oblatio autem pertinet ad perceptionem quantum de eo possibile est percipi.

    Sicut enim bonum illud exspectabatur et invocabatur ad adventum in mun-


    dum,et veniens mundum illuminavit, et illuminatio ad sui cognitionem mundo
    seipsum participandum praebuit, ita adventus ejus exspectatur in sacramento,
    et de adventu ipsius populi fit illuminatio, et post illuminationem perfectio
    gratiee ipsiusest sua in sacramento oblatio et communicatio, et in hoc est

    perfectum Missse mysterium.


    Hecta ergo fide accensi desiderio adventus ipsius,, spe alta et protensa ad ip-

    sum, corde dilatato, clamore valido clamamus primo in Missa in desiderio Pa-
    6 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.-

    tPQm. Secundo reprsesentamus illuminationem populorum. Et tertio, oblatio-

    nem et communicationera omnium suarum graliarum.


    Et liffic sunt quge in Missa Ecclesia repraesentat : Deus igitur quem vocamus
    ut veniat, cujus illuminationibus perfruimur, ut sciamus quid secundum veri-
    tatem quilibet in ipso inveniat, et in cujus oblatione percepimus quantum in

    ipso fidelis populus habeat, sic excital ad clamandum corde et ore, quod in
    ipso mens nostra experiatur omne quod desiderat, ipso praestante Domino nostro
    Jesu Ghristo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in ssecula seeculo-
    rum. Amen.

    --»><A«F»tC^fc9.*S>^
    TRACTATUS I.

    DE PRIMA PARTE M1SS#.

    CAPUT I.

    De boiii divliif pei* iiiagiios elaniores advocatloiie. Et priiiio, de


    Iiitroitu.

    1. Isaiae, xxvi, 9 : Anima mea desidera- mu?idum. Et ideo longse noctis tetras
    Paires vit tc in nocte, sed et spiritu meo in prse- umbras sustinentes omnes desiderio lucis,
    Chrisli ... . ,
    '
    • •/ 7 /
    prasea- cordiis meis de mane vigilabo ad te. cum quadam a Prophetis queerebant im-
    spi^rantes"
    ^^^ verba dicit Isaias in desiderio Pa- patientici, dicentes illud Isaise, xxi, 11 et
    trum suspirantiuin in carne Ciiristi prse- 12 : Custos, quid de ^iocte^i Custos^ quid
    sentiam. Omne tempus quod fuit a tene- de ?iocte ? Dixit custos : Ve?iit ?7iane, et

    bris primi peccati parentum usque ad nox : si quaeritis, quxrite : convertimi?ii


    lucem qua est in tenebris exortum lumen et ve?2ite. Prophetam enim quemlibet
    rectis corde in ortu Salvatoris, quando, cuslodem appellabant Domini, et ob lioc

    sicut dicitur, Alalach. iv, 2 : Orietiir vo- quaerebant tsedio quantum de


    affecti

    bis timentibus nomen meiim Sol justitix, nocte transierit, et quantum usque ad
    et sanitas in pennis ejiis vocatur tam '.
    ortum verae lucis restaret de eadem.
    densarum tenebrarum, quod lumen ve- Respondit custos verba simul consolatio-
    ritatis Evungelicce non luxit nisi in um- nis et desolationis. Consolationis qui-
    bris figurarum legis, et lumen gratise et dem ; quia voiit ma?ie, hoc est, in ve"
    bonitatis in virtute caliginis peccati fuit niendo est mane surgentis aurorce in
    obnubilatum, ita ut omnes sederent in novse lucis exortu. Verba aulem deso-
    tenebris et in umbra primae mortis, sic- lationis in hoc quod addit custos : Et
    ut dicitur, Sap. xvu, 17 Una catena te- : ?iox est adhuc longius protelanda : et
    nebrarum omnes erant cotligati, vinculis ideo si lucem quxritis, vere quierile eam
    longae noctis compediti nullam penitus corde et ore et opere : quia tunc citius
    habebant consolationem, nisi in spe fu- orietur : et hoc ut facere congruenter
    turi et orituri solis, qui, sicut dicitur, possitis, converti??ii?i\ ad ortum, et ve?iite
    Joan. I, Erat lux vera, qucV illumi-
    S\ :
    per devotionem ad lucem, abjectis ope-
    }iai omnem ho?nincm ve?iientem i?i liunc ribus tenebrarum, sicut dicitur, ad Ro-
    n. ALH. MAG. ORD. PnJED.

    man. xiii, 12 et 13 ; Abjiciamus opera prsesentatur.Unde^ ad Ilebr. x, 19 etseq.,


    tenehranim, ct arma
    induamiir lucis. dicitur : Ilabcntcs itaquc, fralres, fidu-
    Sicut in die honesle ambulemus ciam in introitu sanctorum in sanguine
    In hac ergo nocte in desiderio dixit Christi,quam initiavit nobis vitam novam
    Isaias : Anima mea desideravit te in et viventem per velamen, id est, carnem
    nocte. Nec miruni : quia noclis illius te- suam, et sacerdotem magnum super do-
    nebras, nec lux qufe inlerdum in verhis mum Dei : acccdamus cum vero corde in
    et exemplis santorum emicuit, nec fri- plcnitudine /idei, aspersi corda a con-
    gus ejus aliqua charilate sanctorum con- scicntia mala., et abluti corpus aqua mun-
    solari potuit. Tnde, Sapient. xvii, "Jdici- da. Dicitur etiam liic introitus ab anti-
    tur : hjnis c/uidcm nulla vis pofcrat illis quis antiphona, quod est verlium Grae-
    lumcn prxbere, nec siderum limpidse cum, et est idem quod reciprocus sonus,
    flammse poterant illuminare noctam il- et componitur ab avxi Graeco quod esicir-
    lam horrendam : quia ctiam illa scin- ca, et «iojvr; quod est vox sive sonus :

    tilla sanctorum post mortem in tenebris quia est sonus circuiens geminatus ad
    limbi internalis absorpta fuit. Et ideo versus Psalmi, et Gloria Patri, quod
    suspirans aninia Isaiee et sanctorum, post illum cantatur. Et fuit in antiquis
    Christum lucem veram, qui tenebras fu- Ecclesiis aliquando consuetum, quod
    garet, desideravit. Et hoc est quod dicit totus Psalmus per singulos versus canta-
    Anima mea desideravit te in nocte, sed batur, et ad quemlibet versum ille sonus
    et spiritu mco, qui est spiritus creatus, geminabatur, quod modo propter pro-
    quem alloquitur in revelatione spiritus lixitalem est dimissum^ sed semel reci-
    increatus, et liic est spirilus qui est ani- procatur adhuc, ut ingeminatio et reci-
    mse pars purior et simplicior et supe- procatio saepius repetiti clamoris Pitrum
    rior, in qua imago Dei dicitur descripta, et commemoretur et reprsesentetur ab
    digito Dei depicta in praecordiis pectoris Ecclesia, sicut dicitur, Isa. lxii, G et 7 :

    mei, dc ??z«»ejuventutismece,quando lux Qui reminiscimini Domini^ ne taceatis,


    intelligenlice primce oritur, quando vigi- et ne dctis ei silentium. Et quia ardor
    labo ad te desiderans et clamans ad te, suspirantium compulit ad clamorem po-
    ut venias et nobis salutare tuum osten- tius quam ad orationem, ideo Missa non
    das. Psal. lxii, 1 et 2 : Deus^Dcus mms, incipit a precibus sicut alise horae cano-
    ad te lucc vigilo. Sitivit in teanima mea. nicoe, ut dicatur : Dotnine, labja mea
    Sic enim dicitur, Eccli. xxxix, 6 : Justus aperies, vel, Deus in adjutorium, \e\,
    cor suum tradel ad vigilandum diluculo Converte nos, Deus, salutaris noster :

    ad Dominum qui fecit illum, et in con- sed subito totus chorus prorumpit in
    spectu Altissimi deprecabitur. clarnorem ad desiderium adventus Do-
    raini.

    c) Ilorum igitur Patrum cL^morem afTe-


    ctanlium Christi aclventum Ecclesia Spi- Excitantia aulem et incitantia Patres
    Suspiria
    3.
    Pairum ia ritu sancto afflata, repraesentat in eo ad clamandum,sex fuerunt praecipuae. „
    sic
    iiilruitu •
    T •
    ,,- T^ ,. Sex prreci
    Pnmum quidem est misena conditionis.
    . . . . . . .
    ,
    Mis^ae r-.- cautu, qui dicilur iVissse introitus, quan- puaecauya
    prBeseuian-
    j^ ^^1^^^ affectu interiori victa, vocem Secundum aulem instantia hostis. Ter- ciamave-
    extollit aclamore inclioans Missam, in
    qua ceiebratur Christi adventus in sacra-
    tium, certitudo promissionis. Quarlum, ^"°V°^*
    '
    i sideno
    taedium longae exspectationis. Quintum, advenius
    -."-.,
    ...
    1- c Domini.
    mento. Dicitur autem introitus^ non tam impertectio inierdum consolantis. Sex-
    1

    ab inlroilu ceiLbrationis Missa?, quie in tum autem ardor suspirii ad pra?senliam


    hoc cantu inchoalur, quam ab introitu liberatoris. Primum horum pungit, se-
    salutis et graticc, cujus initium in cla- cundum stimulat, terlium trahit, quar-
    more sanctorum commemoratur et re- tum angit: quinlum ab his quae conso-
    DE SACRTFICIO AJISSyE, T, 1 9

    lari videntur, avertit : sextum ad cla- flanima de ore ejiis egreditur. In collo
    mandum fortiter ignit et accendit. ejus morahitur fortitudo, et faciem ejus
    De primo dicilur in Psalmo lxxxvii, prxcedet egestas. Memhra carnium ejus
    16: Paiiper swn ego, el in lahorihus a cohierentia sihi.
    jiiventiiie mea exaltaliis auteni, Jtnnii-
    : Os quidem hostis verba sunt tenlatoris
    liatus sum et conturhatus. Pauper qui- impugnantis, et hsec quia de cupiditate
    dem quia sibi homo ex suis non sufficit.
    : sunt mundi et concupiscentia, succedunt
    In laboribus autem hujus vitse non pro- sicut lampades : quia delectabilia pro-
    ficit, sed detlcit. Exaltatus autem plian- mittit, el caro corrupta candet sicut tseda
    tastica mundi exallalione, statim cadens succensa.
    humiliatus, ut vile lutum colliditur, et a Nares autem astutiam persuasionis si-
    miseriis praesentibus conturbatur. Psal. gnificant, qujB persuasio fomitem carnis
    xxxvii, 1 1 Cor
    conturhatum est,
    : meum tetrum fumum facit emiltere, sicut fumat
    et inde dolor me virtus mea,
    : dereliquit olla succensa et fervens, quee olla corpus
    et inde deficiendi timor et lumen oculo- : si^nificat ierne fomitis succensum.
    rum meorum, et ipsum non est mecum, autem ejus sive suiflatio si-
    Ilalilus
    et inde csecitatis error. Job, xiv^ 1 et 2 gnificat incendium quod immiscens se
    Flomo natus de muliere, et inde plenus sanguini excitat. Ille enim halitus calo-
    verecundia : hrevi vivens tempore, et inde res nocivos jam aliquando sopitos reca-
    vitse deficientia ; repletur nmltis miseriis lescere facit ad illicita. Dicit enim Beda,
    et inde infelicitas et angustia : qui quasi quod incensores sunt daemones malarum
    fios egreditur, et inde efficitur vana om- cogitationum, et concupiscentiarum, non
    nis gloria ejus : et conteritur, et inde immissores. De ore autem adspirationis
    luctuosa omnis defectus aerumna et
    et : ejus dum in quo tentat corda, occulte
    numquam eodem statu permanet, et
    in suggerit, egreditur flamma hbidinis, et
    inde miserrlma inconstantia. Quis hoc in collo cervicoso superbise suse, quse fa-
    attendat, et non clamet, et dicat? Educ cit quod nihil sibi in malis nostris sufficit,
    de custodia animam meam, ad confiten- moratur, quae numquam transit formido
    dum nomini Domine, suspirans
    tuo ', malis : quia hoc est valde formidandum
    continue ad praesentiam liberatoris no- de ejus fortitudine : quia non sufficit per-

    strae naturse. Et consideratio hujus movet suasio nisi ducat ad delectationem, et


    Patrcs ad clamandum, et nos hujus cla- delectationem producat in moram, et
    moris memores puncti cogimur clamare morosam delectationem protrahat ad
    ad Redcmptorem sicut enim dicit Apo- : consensum, et consensum ad volunta-
    stolus, ad Philip. iii, 20 et 21 : Salvato- tem, et voluntatem ad impetum, et im-
    rem exspectamus Dominum nostrum Je- petum ad opus, et opus ad consuetudi-
    sum Christum, qui reformabit corpus nem, et consuetudinem ad contcmptum
    humilitatis nostrx configuratum corpori et gloriam in peccato, et contemptum ad

    claritatis suie. Et tunc linem habebit om- desperationem, et sic nudam ac ream
    nis humana? conditionis miscria. animam in seternam praecipitet inferni

    pcenam.
    De secundo, scilicet de instantia ho- Facies autem est notitia dsemonis in
    . stis dicilur, Job, xli, 10 et seq. : Do ore malis, quam semper omnis boni prsece-
    ejus lapades procedunt sicut tsedx ignis ,
    dit cgestas ctenim gratuita
    :
    tollit, et na-
    accensss. De narihus ejus procedit fu- turalia corrumpit, et ab ceternis avcrtit,

    mus, sicut olUv succensai atciue ferventis. et temporalia ad inulilitatem convertit.


    Ilnlitus ejus prunas ardcre facit, ot Mcml)ra aulcm liostis omncs iniqui

    '
    Psal. cxLT, 8.
    D. ALB. MAG. OUD. PR.ED.

    sunt, qui licet divisi suut voluutate et simo de jure sumus, esse dicuotur.
    opere, taraen iutentione nocendi foriiter
    cohcerent, dum omnium una est senten- De tertio scilicet de certitudine pro-
    o.
    tia Dei honorem exstinguere et sanctum missionis qua promisit venire^ dicitur,
    semen de terra toilere. Psal. lxxxii, 6 : Deuter. xxxii, l : Deus fide/is, et absque causa
    Cogiiaverunt imanimiter, siniul adier- uUa iniquilatejjustus et rectus. Proverb.
    su}}i te testa}jientu}}i disposuerunt : laher- viii, 8 : Justi su)i/ onuies ser)}W)ies niei,
    nacula Idu}}ixoru}}i, scilicet in concupi- )iO)i est i)i eis pravu)}i quid )ieque perver-
    scentia carnis, et h}}iaelitse, scilicet in su)n. Numer. xxiii, 111 : Aon est Deus
    tyrannide oppressionis. Tdumaeus quippe quasi ho})io ut }}ientiatur, }ieque ut fi/ius
    sanguineus. carnis luxuriam : Ismael au- hoininis ut ))iutetur. Tamen lot erant
    tem ferus, feritatem signat oppressorum. peccata hominum, quod multi dixerunt,
    Hahacuc clamavit Propheta dicens, i, 13 quod propter peccata differret promissa.
    et seq. : Qua}'e )'espicis super iniqua Quidara etiam Iidera non habentes, dixe-
    age}ites, et taces devora^ite i}}ipio ju- runt quod non esset nisi temporalibus
    stiore}}} se ? Et facies ho}}iines quasi pi- intendendura : quia adventus Rederapto-
    sces }}iaris, ei quasi reptile }io}i habe^is ris nullus esset exspectandus : quia Pro-
    p}'i}icipe)n. Totu)}i in hamo suo subleva- phetae essent locuti spiritu suo, quando
    vit, troxit illud in sagoia sua, et co)i- adventura Domiiii proraiserunt, et quod
    gregavit in }'ete suu)n. Super hoc Iseta- non essent locuti Spiritu sancto, sicut et
    bitur et exsultabit. Ita instans est hostis^ multi dicunt quod non erit secundus
    sicut dicit Gregorius, quod insidiando adventus, de quibus dicitur, TI Petri, iii,

    circumvolat, quod promittendo decipit, 3 et 4 : Venient i}i novissi^nis diebus i)i

    quod suadendo blanditur, quod minando juxta proprias con-


    deceptio}ie illusores,
    terret, quod opprimendo rapit, quod om- cupisceniias a}}ibu/anies, dicen/es : Ubi
    nibus sanctis fuerunt lacrymae suae panes esi pro}}iissio, aui advoitus ejus ? Ex
    die ac nocte, dum ab insultante hoste quo eni}Ji paires dor}}iierunt, om^iia sic
    dicitur eis quotidie : Ubiest Deus tuus '? perseverant ab biitio creaturx. Contra
    Ita quod quasi desperantes dixerunt il- quos et propter quos uno ore Patres cla-
    lud Tsaiae, xlix, 24: Nwnquid tolletur a maverunt ad Dominura, dicentes in de-
    forti p}'a>da^ aut quod captu)}) fue}'it a siderio spiritus illud Ecclesiastici, xxxvi,
    robusto,salvum esse poierit ? Et ideo 18 : Da mercedo^i sustinoitibus te, ui
    omnes una voce clamabant ad fortiorem, Prophetse tui fide/es invenianiur, hoc
    ut veniret etalligaret fortem, et diriperet est, veraces, qui in spiritu tuo tuura pro-
    in partem Dei vasa quae ipse ante rapue- miserunt adventuin. Et illud Psalrai l,
    rat et hunc clamorem Patrum comme-
    :
    6 : Justificeris in ser)}iO)iibus tuis, et vin-
    moramus in Tntroitu, scilicet vocando cas cu)n judicaris, hoc est, verax, Dorai-
    fortiorem qui nos a potestate tyranni re- ne, in proraissis ostendaris : quia tunc
    dimat et liberet, dicendoilludTsaiae, xxvi,
    sermones tui justi apparebunt, et judi-
    13 : Domi)ie Deus )ioster, possederwii cium huraanura quod judicat propler
    )ios domi}ii absque te : tantu)}i in te re- peccata promissa non impleturum, vin-
    cordonur nomi}iis tui. Dominos au- cas, cum te humanum judicium judicat
    tem vocat crudeles tyrannos daeraones, dilaturum implendo enim quod prorai-
    :

    qui nos injuste culpis nostris exigen- eorum. Jacobi,


    sisti, vincis judicium ii,

    tibus oppresserunt, Do-


    et ideo isti 13 : Superexaltat auie)}i rnisericordia
    mini in duro suo dorainio absque Do- judiciiwi,
    mmo. in cujus dorainio beni2:nis- clama-
    Hac i£:itur de causa fortiter

    ' Psal. xi.i, 4 et II.


    T)E SACRIFICIO MISS.E, 1, i. il

    Et iffud Psatmi. lxxix, 3 Exci-


    bant Palres, ut promissa sua compleret. ceferet. :

    ta potentiam tuam, et veni.

    Quarta causa fuit tsedium longissimee


    ^ *, exspectationis. Unde, Psal. cxix, 5 et 6 : Quinta causa est imperfectio consola- ^^
    Quarta r
    torum, qui interdum ad consotandum
    it

    causa. Jjeii milii, quia incolalus nicus prolon- ^^.^^^

    galus esl ! Habitavi cian hahitantihus popufum mittebanlur, quorum nulius causa.

    consofari potuit sed verba


    Cedar multum incola fuit anima mea.
    :
    efticaciter :

    consofationem in futuro promi-


    Ccdar tenehra' interprelatur quia tene- : dixit, et

    brosos in tenebris diu exspectare valdc sit :


    consofatores onerosi facti
    et ideo ipsi

    tffdiosum est. Psal. xii, 1 et seq. : Us- sunt popufo Dei quia in eis quod quse- :

    me in fi- rebatur, non est inventum. Job, xvi, 21:


    quequo, Doynine, ohlivisceris
    nem ? Usquequo avertis faciem iuam a Verhosi amici mei: ad Deum stillai ocu-

    me ? Quamdiu ponam consilia in ayiima lus meus. Quia iffe solus consofari pot-

    mea, et dolorem in corde meo per diem ? est. Et ilfud Job, xvi, 2: Audivi fre-
    consolatores onerosi om-
    Usquequo exaltabitur inimicus meus su- quenter talia :

    per me ? Respice et exaudi me, Domine, nes vos estis. Et paufo post, t- i et seq.:

    idinam esset anima vestra pro


    Deus meus, illumina oculos meos lumi- Atcjue
    ne umquam obdor- anima mea ! Consolarer ei ego vos ser-
    ne prsesentiae tuse,

    miam in morte. H»c iiiitur longa exspe- monihus, et moverem caput meum super

    ctatio fecit clamoribus interpeffare Do- vos. Roborarem vos ore meo, et moverem

    minum ut acceferaret : et si quando labia mea, quasi parcens vobis. Quid


    Propheta missus est ad consofandum, enim in Abraham consolationis esse pot-

    taedia afTecti dicebantalii iifudEzecIiiefis, erit, quia ipse dicit, Genes. xviii, 27 :

    XII, 22 : In longum differuntur dies, et Quia semel coepi, loquar ad Dominum


    autem meum, cum sim pulvis ei cinis? Quid in
    peribii omnisvisio. Afii irridentes,
    Jacob, qui, Genes. xxxii, 10, dicit Mi-
    iilud dixerunt quod dicit Isaias, xxviii, :

    13 : Manda, remanda manda, reman- :


    nor sum cunctis miseraiionibus tuis ?
    da : exspecta, reexspecta : exspecia, re- Moyses fuit impeditioris linguse, non elo-
    quens ah heri ei nudiustertius '. Isaias
    exspecta : modicum ibi, modicum ibi.

    Ac si dicant : Nifiit est quod dicunt Pro- vir pollutus labiis est, et in medio po-
    phetse tota die ingeminantes ex parte pufipoUuta labia habentis habitat ^ Je-
    Domini Manda, remanda, fioc est, hoc
    :
    remias nescit foqui, quia puer est ^ Et
    omnes sufjjacent defectibus, et perfe-
    mandat Deus et remandat et quando :
    sic

    non tit sicut dicunt, tunc Prophetse di- ctio consofationis in eis non invenitur.

    cunt : Exspecia, reexspecia : exspecia, Sed consofaridebeo, dixit quifibet con-


    si

    Habacuc, ii^ 3
    reexspecta, sicut dicitur. :
    sofationem exspectans, ipse veniat in
    Quia adhuc visus procul : et apparehit quo non est defectus, et nos consofetur:
    quia sine ipso et non nisi per ipsum con-
    in finem, et non meniietur si moram fe- :

    cerit, exspecta illum, quia veniens veniet, solationem accipio, et afiter consolatio
    ei non tardabit. Unde tantum exspecta- abscondiia esi ah oculis meis, sicut dici-
    mus et sic exspectavimus, quod teedio tur, Osee, xm, 14. Et ideo omnis qui in

    spiritu erat, dicebat Si cura est ifti de


    victi quasi desperamus
    :
    et ideo festina, :

    Domine, et ne tardaveris, et magna no- me, non ampfius mittat nuntios, sed ipse
    bis virtute succurre, ut per auxifium veniat, et salvet me, qui saivare poterit.
    Sic dixit Jacob, Genes. xux, 18 Salu- :

    gratise tuae quod noslra peccata praepe-


    tare tuum exspectabo, Domine. In hoc
    diunt, indufgentia tuae propitiationis ac-

    ' Cf. Exod. IV, 10.


    ^ Cf. Jeroiu. I, 6.

    ' Cf. Isa. v(, d.


    12 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.
    atfeclu dictum esl : Osculclur mc osculo gratia esso dilfundcnda in labiis illius,
    ori sui '. Ac si dicat : Si amicitias qua?- et quod mel et lac sub lingua ejus futura
    rit, et reconciliationcm, sicut ipse dicit esset, et vox sua futura dulcis^ et facies
    per Proplietas, jam non mittat nunlios, sua foret decora, utpote speciosus priB
    sed osculum imprimat per susceptionem, filiis hominum et prce vultibus Angelo-
    et spirilum suum in eo misceat per oris rum, 1)1 quem^ ut dicit Petru-', 1 Petri, i,

    sui et mei conjunctionem : quia sicut di- 12 : dcsiderant Antjcli prospicere : et


    citur, I ad Corintli. vi, 17 : Qui aulem ideo omnes ejus desidcranl videre fa-
    adhseret Domino, umis spiritus cst. Heec ciem, et audire vocem. Et dicentes illud
    ergo fuit quinta causa clamoris. Canticorum, n, 14 Osteude mihi facicm :

    tuam, sonct vo.x tua in auribus meis.


    g^
    Sexta autem fuit ardor clamoris ad Vox cnim tua dulcis, et facies tua deco-
    Spxta
    pi'8escntiam Christi redemptoris, quem ra. Et illud Psalmi xliv, .3 Speciosus :

    causa. similem sibi in carne desideraverunt Pa- forma prx filiis hominum, diffusa est
    tres adspicere hoc diclum
    : in quo affectu (jratia in labiis tuis. Et ideo nullus con-
    est, Cantic. viii, 1 Quis mihi det ie fra- : solari potest nisi tu, nec in aliquo quie-
    trem meum, sugcntem ubera matris scit cor nostrum nisi in te : sic enim dici-
    me/s, ut inveniam te foris, et deosculer tur^ Aggaei, ii, 8 : Veniet desideratus
    tc, ct jam me ncmo despiciat ? Frater cunetis gentibus, et implebo domum
    enim in eadem carne circumdatus, eadem istam gloria, hoc est, familia Dominl,
    sugit ubera matris sapientice : quia ipse, quee modo repleta est miseria -. >>

    ut dicit Augustinus, est sapientia genita In hoc ergo affcctu clamans Ecclesia
    de Patre sapientia ingenita. Foris autem petitadventum Domini per Introitum,
    desiderat eum invenire Ecclesia, extra commemorationem faciens desiderii Pa-
    occultum divinitatis, in manifesto huma- trum suspirantium ad Christi in carne
    nitatis. Deosculari autem petit, ut os im- adventum.
    primat ori per naturiB conformitatem, et
    spiritum misceat spiritui per cordium Clamor enim ille septem et in nobis ot 9_
    consensionem spiritus creati cum increa- in Patribus facit utilitates, quarum prima ciamoi
    to quia ex tunc P^t"'""
    : scit Ecclesiase esse est, quod facit intentionis intensionem.
    plem u
    . . .

    susceptam, et numquam amplius despi- Secunda_, quod facit devotionis fervorem. laies.

    ciendam. Unde dicit B. Bernardus : « Ar- Tertia facit anxietatis relevationem.


    dorem desiderii Patrum suspiranlium in Quarta, a debito oiis nostri deobligatio-
    carne Christi prfesentiam ssepe recogi- nem. Quinta, cordis dulcedinem. Sexta,
    tans, compungor_, et confundor in me- proximi aeditlcationem. Septima laudis
    metipso, et nunc vix contineo lacrymas, coelestis in tetra ponit similitudinem.
    ita pudet teporis torporisque miserabi- Prima ii?itur
    ^ utilitas est intentionis n •

    Prima ..u
    lium temporum horum. Cuinam no- intensio, qua sicut dicit Augustinus, in lius.

    strum tantum ingerat gaudium hujus gra- Deum tenditur, per cultum et sacrifi-
    tise exhibitio, quantum veteribus sanctis cium intenditur, ut velocius ad Deum
    accenderat desiderium promissio? Omnis perveniatur : quia dum ad Deum clama-
    enim qui tunc in spiritu esse poterat, di- tur, cordis desiderium velocius tendit, ct

    cebat, putas videbo^ putas durabo, putas hoc clamor ostendit, et hoc est quod di-
    quod credo ex Scripturis videam oculis citur, Isa. xl, 31 : Current, et no?i ia-
    meis ? Sciebant enim omnes, quod nec borabunt : ambulabunt, et non deficient.
    vir ineloquens esset, nec vir polluti la- Psal. Lii, 7 : Quis dahit mihi pcnnas
    bii, nec piicr nesciens loqui, sed quod siciit columbse, et volabo,ct rcquiescam ?

    1 CaMlic. I, 1. * S. Reunaiuils, Serm. i super Cantica.

    i
    DE SACHinClU MISS.E, i, 1, 13

    hoc est, ad Deum elevatus pennis desi- et ideo Dominus ab omni angustia eam
    derii volabo, in quo quies est secura liberavit. Unde etiam de martyribus can-
    siue labore. In hujus rei signillcationem tatur Introitus Exclamaverunt ad te,
    : «.

    animalia Dei quorum capitibus ccelum Domine, tempore tribulationis suse


    in :

    imminet, alata et volantia describunlur, et tu de coelo exaudisti eos. » Et hoc su-


    Ezechiel. i, 12 : et dicitur de eis, quod mitur, Nehemiae, seu II Esdrse, ix, 28.

    ubi erat spiritiis impetus, illuc (jradie-


    baiitur cum ambularent : spiritus autem Quarto, facit a debito oris deobligatio- j.^

    impetus in Deum per clamorem ostendi- nem : quia omnis homo et maxime cle- Qyarta
    uti-
    ''tas.
    tur. ricus laudare debet ex debito oris sui.
    Unde^ Osee, xiv, 3 : Tollite vobiscum
    10. Secundo, facit fervorem devotionis :
    verba, et convertimini ad Dominum, et

    quia numquam clamor ad Deum nisi de dicite ei : Omnem aufer iniquitatem,


    fervore devotionis exsurgit. Et hoc figu- accipe bonum, et reddemus vitulos la-
    ratum est, Isa. vi, 3, ubi dicit, quod biorumnostrorum. Viluli autem labiorum
    SerapJiim clamabant alter ad alterum. jucundum signilicant laudis divinse so-
    Seraphim enim incendentes vel ardentes num, qui exaltando neumata, deprimen-
    inlerpretantur. Hinc est, quod animalia, do et acuendo et gravando, et morulis
    Ezechiel. i, 13, in medio ignis apparue- silentiorum interpositis, quasi dat saltus
    runt. Unde ibidem dicitur : Hsec erat vitulorum. Ad Ptr ip-
    Hebr. xiu, 15 :

    visio discurrens in medio quatuor ani- sum offeramus hostiam laiidis semper
    malium, splendor ignis, et de igne jul- Deo, id est, fruclum labioruni confiten-
    (jur egrediens, ita quod ignis devotionis tium nomini ejus. Psal. xlix, 23 Sacri- :

    indicet fervorem, et tonitruum clamo- ficium laudis honorifieubit me, illic iter

    rem designet. Et ideo ibidem, t- 24, di- quo ostendam illi salutare Dei. Super
    cit, quod audivit sonum quasi sonum su- quod verbum dicit Gregorius, quod de-
    blimis Dei, qui est sonus Deum laudan- vote psallentibus, aut datur in laude Dei
    tium. Hinc est, quod, Act. ii, 2, dicitur, spiritus prophetiae, aut quod utilius est,

    quod subito factus est sonus de coelo. Et spirilus compunctionis.


    sequitur, y. 3, quod in igne sedit Spiri-
    tus sanctus supra singulos eorum. Quinto facit cordis dulcedinem. Unde 13.
    Augustinus in libro I Confessionuni : Qtiinta
    ulilitas.
    Tertio, facit anxietatis relevationem : « Non satiabor dulcedine mirabili consi-
    11
    quia S3epissime qui ad laudem anxius derare altitudinem consilii divini super
    pro peccatis suis accedit, in ipsius Dei salutem generis humani. Auditu enim
    laude gaudium et prsesumere
    concipit patulo recepi modulos in hymnis et can-
    incipit de venia. Unde etiam ipsa angu- ticis suave sonantisEcclesiaj. Voces enira
    stia qua3 clamare facit, relevatur quando illae influebant auribus meis, et eliqua-

    attente ad Deum clamatur. Baruch, iii, batur veritas in cor meum, et fluebant

    1 : Anima in angustiis, et spiritus anxius lacrymse ab oculis meis, et bene erat


    clamat ad te. Aiidi, Domi?ie, et misere- mihi cum illis*. » Hinc est quod dicit

    re, quia Deus es misericors. Daniel. xiii, Psalmista, Psal. cxviii, 103 : Quam dul-
    22, dicitur dc Susanna Angustiie nii/ii : cia faucibus meis eloquia lua ! Super
    sunt U)idiq7ie. Si enim hoc egero, mors niel ori meo. Eccli. xlvii, 11 Stare fecit :

    mihi est : si autem non egero, non effu- cantores super altare, et in so}io eorum
    (jiam manus vestras. Et post pauca, dulces Jecit modos, et dedit in celebra-
    y. 24, exclamavit voce magna Susanna : tionibus decus.

    ' S. Ai-GL"STi.\L'?, l.ib. I Confessionuni, cap. 6.


    D. \in. MAG. ORD. PR.ED.

    14. Sfxto. facit proximi tedificationem : ihara. Haec igitur et multa plura bona
    Sexta utili- qiiia populus audiens lioc, sediiicatur nd clamor ad Deum operatur.

    omnc bonura. Unde, Psal. xxvi. : Cir- Et hic Tntroitus cst repraesentatio et

    cuivi et immolavi in tabcrnaculo ejus commemoratio clamoris Patrum, cum


    hostiam vociferationis cantabo et psal- :
    hic Introitus, sicut dictum est, gemina-

    nunn dicam Domino. Circuit enim om- tur. ut geminatio clamoris Patrum com-

    nes, quando omnium infert auribus lau- memoretur.


    dem divinam. Isa. xn, i : \otas facile
    in populis adinventiones ejus, memen- Versus autem I^salmi aliquis conso- |(?

    tote, quoniam excelsum est nomen ejus. nans cum Gloria Patri interponitur, et

    Psal. XXI, 2.3 Narrabo nomen tuum


    : ipse quideni versus profcctum signat vir-

    fratribus meis, in medio Ecclesisc lau- tutis in merito : quia T*salmus b(jnam
    dabo te.enim fratribus omnibus nar-
    Sic signat operationem, sicut dicit Cassia-
    ratur, quando in medio Ecclesire lauda- nus : Gloria Patri autein, quod interpo- Gloria

    tur, ut ab omnibus tequaliter percipia- nitur, gloriam dandam Deo de profecti- curs^iD
    ^^*'
    tur. bus nostris signat,
    o '
    et hoc Gloria Patri ^'^
    aDDect
    beatus Hieronymus fecit, et Damaso Pa- tur?

    1,". Septimo, facit etiam in terris coelestis pre misit, ut singulis Psalmis faceret an-
    Septima jucunditatis similitudinem. T.nde beatus necti, cui Papa ipse Damasus addidit :

    uiiiitas.
    i^ernardus : « Xihil est quod adeo re- Sicut erat, etc. : ut teternitas in praeteri-
    pra?sentat ccplestis curise similitudinem, tum et futurum tequalis gloriae esse cre-
    sicut alacritas laudantium Deum. » Psal. deretur, contra Ariura qui Filium pone-
    Lxxxm, Beati qui habitant in domo
    .1 : bat inglorium, et contra Nestorium et
    tua, Domine, in s.vcula sseculorum lau- Eutichetem et Paulum Saviosacensem,
    dabunt te. Et ideo etiam Angeli laudem qui Spiritum sanctum dixerunt esse Pa-
    Dei diligentes, leguntur se immiscuisse tris et Filii servura, et nullam habuisse

    choro laudantium. Psal. lxvii, 26 : Prse- gloriam in praeterito, sed in futuro con-
    venerunt principes conjuncti psallenti- secuturos esse gloriam quam serviendo
    bus, in medio juvencularum tympani- Patri promeruerunt.
    striarum. Principes sunt Angeli, qui
    ssepe in locum sicut in chorum ante lau- Ilic forte quod non
    objiciet aliquis, 17.
    dantes Deum proeveniunt, ut ibidem lau- omnis anni Introitus Patrum in verbis

    dantibus ad devotionem excitandam mi- desiderium repraesentat, sed solum illi


    sceantur. Juvenculae autem tympanistriae Introitus qui sunt in Adventu, sicut, Ad

    suntclerici, aut laici mortificatione car- te levavi : et, Popu/us Sion, et alii si-

    nis et voce modulationis Angelis conci- gnilicant desiderium Patruin. In aliis au-
    nentes. Juvenculae autem in sexu dicun- tem Missis, tam de tempore quam de
    tur propter bonorum afTectuum, et ope- Festis sanctorum nullum signatur Pa-
    ris fcecunditatem, et in a-tate dicuntur trum ad Christi adventum desiderium.
    juvencidse propter aetatis teneritudinem Sed ad hoc dicendum, quod Christus
    et amoris delicationem. Unde etiam qui- a Patribus non exspectabatur ut homo
    dam arguuntur, Matth. xi, 17. ubi dicit privatus, sed potius ut Christus omni-
    Dominus : Cecinimtis vobis, et non sal- bus promissus, qui in seipso gratias inli-
    tastis : lamentavimus, et non planxistis. nitas afferret, etomniumccetu sanctorum
    Quia quidam inertes homines nec juhi- vallatus, veniret ut rex, in cujus curia
    lant ad Dei laudem, nec compunguntur omnes sancti facerent curiae regalis fre-

    ad Ecclesiae planctum et lamentationem. quentiam, sicut in epistola sua Judas dicit

    Psal. cxLvi, 7 : Prsecinite Domino in septimum ab Adam Enoch prophetasse,


    confessione, psallite Deo nostro in ci- sic dicentem : Fcce venit Dominus in
    DE SACRIFICrO MISS.E, I, i. 15

    sanctis millibus siiis, facere judicium ctitas Confessorum et cantamus Sacer- :

    contra omnes impios, et arguere omncs dotes tui induantur justitia, et sancti
    impios de operihus eorum '.
    impietatis tui exsultent. Sic etiam coram eo exsul-
    Isa. iir, 14 : Dominus ad ptdicium ve- tat chorus virginum, et cantamus Ad- :

    niet cum senibus populi sui. Daniel. vii, ducentur recji virgines. Sic ad salutem
    10 : Millia millium ministrabant ei, et electorum ministrat chorus Angelorum,
    deciet millies centena millia assistebant et cantamus : Benedicite Domino, omnes
    ei. Propter hoc dicitur Dominus sabaoth, Angeli. Sic in eo requiem recipiunt ani-
    hoc est, exercituum : et hoc modo su- moe post virtutis et meritorum laborem,
    spiraverunt Patres ad ipsum, ut in omni et cantamus Rec[uiem seternam. Sic
    :

    veniret decore regio et decore frequen- enim rex venitin decore suo. Isa. xxxiii,
    tiae curiae regalis : etquando sic venit, 17 : Regem in decore suo videbunt. Sic
    suspiramus ut veniat, gaudcamus eum
    et Ecclesia adstitit ei omni decore varietatis
    in bonis et gratiis, qua? per totum an sanctorum adornata, Psal. xliv, 9 : Ad-
    num celebranlur, venisse. Sic in eo au- stitit regina a dextris tuis in vestitu
    ctoritas resultat Apostolorum, et canta- deaurato, circumdata va?'ietate,
    mus Nimis honorati sunt amici tui,
    : Et sic omnis de toto anno Introitus
    Deus. Sic coram eo extollimus victorias clamorem Patrum denotat Christi ad-
    martyrum et canlamus In virtute tua : ventum.
    Isetabitur justus. Sic in eo resultat san-

    CAPUT ir.

    Iii eoniniemorntioiieni cleAoii populi acl niisericorcliani desiclerio


    Pairuni acclaniantis cantatur Kvrie, eleison.

    Diximus autem in praehabitis, quod laicus populus genus onoriferum et sim-

    Kyrie, eleison, populi repraesentat accla- plex pascitur ad obediendum. Et ideo


    mationem, cum clerus desiderium Pa- Kgrie, eleison, est introductum ad reprae-
    trum in Introitu repraesentat. Unde etiam sentandum quomodo populus simplex
    Petrus, beati Gregorii diaconus, in bene- clero per acclamationem obedientiae facit
    dictione cerei dicit : « Laetetur et mater consonantiam. Unde Hieronymus dicit
    Ecclesia tanti luminis adornata fulgori- in quadam epistola dc editione Psalmo-
    bus, et magnis populorum vocibus haec rum, quia quando David Psalmos facie-
    aula resultet. Quia sicut dicitur, Job, i,
    » bat, quatuor cantores, scilicet Chore et
    14 : Roves arabant, et asinse pascebantur Idithum et Asaph et Caath, hos Psal-
    juxta eos : quia dum clericus, qui per mos editos cantoribus aliis praecinebant,
    bovem signatur, arat, corda vomere prae- quibus quatuor millia cantorum succi-
    dicationis et laudis praeciduntur, statim nebant, quos totus populus in voce laudis

    '
    Epist. JndaD, yh 14 et 1o.
    16 I). ALB. iMAG. ORD. 1'R.^D.

    subsequebalur. Et ideo in hoc ordine dona quibus juvamur ex Domini miseri-


    Episcopus vel sacerdos est in loco reyis cordia, vel cantarenlur octies propter
    David. Quataor autem cantores, duo sci- octo beatitudines, quse, Matth. v, 3-11,

    licet in dextero chcro, primus cantor et enumerantur, vel sexies propter opera
    succentor, et duo in sinistro choro, scili- sex dierum, ut sic daremus magnificen-
    cet secundus cantor et succentor, sunt in tiam Domino Deo quia Dei per-
    nostro :

    loco quatuor cantorum. Quatuor autem fecta sunt opera. Tnde hujusmodi adap-

    millia sunt sicut chorus totus clericorum, lationes quae non nisi in numero concor-

    et hoc totum in Introitu reprsesentatur. dant, pro certo parum valent et muitum
    Populus autem repraesentatur ut accla- sunt derisibiles.
    mans Kyrie, eleison. et adhuc populus
    acclamat clero in Romana Ecclesia Kijrie, Nos igilur dicimus beatos Dionysium
    eleison. Et ideo in commemorationem et Ambrosium sequentes, quod in ista

    boni et devoti populi desiderio Patrum acclamatione quatuor sunt notanda, pro-
    acclamanlis, Ayr/e, eleison, estinduclum pler quse et ista acclamatio instituta esse
    in Missa post Introitum. dignoscitur. Tnum quidem, quare ter
    Kyrie, eleison, primo cantatur? Secun- Quare
    Kyrie,t

    Hoc autem novies dicitur, ut quidam dum, quare ter Christe, eleison, subjun- soD, pr
    2.
    cantaU
    dicunt, propter novem choros Angelo- gitur ? Tertium., quare iterum ter Kyrie,
    rum. IIujus autem signum dicunt esse, eleison, in tine subneclitur? Quartum,
    quod ter ternis cantibus formatur: quia quare in voce Greeca non Latina canta-
    primo ter dicitur Kijrie, eleison. Et se- tur?
    cundo ter dicitur Christe, eleison. Et ter- Ad primuni horum dicimus, quod sic-

    tio iterum ter Kyrie, eleison. Quod qui- ut dicit Dionysius, Dominus nomen est
    dam dicunt fieri propter tres hierarchias superpositionis, et ideo est in genere re-
    Angelorum, in quarum qualibet sunt lativorum, Ambrosius autem dicit, quod

    tres ordines Angclorum. Hujus etiam est nomen potestatis, et secundum hoc
    signuni esse dicunt, quia in solemnibus non est in genere relationis : quia sic

    diebus quando non est tempus luctus, correlalivum ad quod dicatur, non habe-
    statim post acclamationem Kyrie^ elei- ret, unde secundum primum nominis in-

    son, inducitur hymnus Angelorum qui tellectum est nomen superpositionis, quia
    est : Gloria in excelsis Deo. Sed hoc a superpositione est impositum, secun-
    valde mirabile est quod dicunt, quia in dum consequentem inlellectum est no-
    veritate non est isla acclamatio ad Ange- men poteslatis, quia hoc nomen haben-
    los, Dominum. Et quod novies
    sed ad tibus polestatem est datum. In omni
    clamelur ad Dominum, quia novem sunt enim noniine duo considerantur, et
    ista

    ordines Angelorum, nonvidetur aliquam ideo signiticat cum quah-


    substantiam
    habere rationem : quia secundum eani- tate qualitas autem est illud a quo no-
    :

    dem ralionem septies cantaretur propter men impositum est. Et substantia iliud
    septem ordines beatorum, qui sunt Pa- cui est impositum et quia qualitas linit
    :

    triarchce et Prophetse et Domini prsecur- substantiam, ideo primus intellectus no-


    sores, sicut Joannes Baptista, et Zacha- minis est sumendus a qualitate a qua im-
    rias et Elizabeth, et beata Virgo, pasto- positum est nomen.
    res et reges, et ahi qui nobis Christum Et hoc egregius doctor considcravit DoiniD
    exhibuerunt et demonstraverunt. Iterum Dionysius, qui dicit ipsum esse nomen est DOD
    superp
    sunt Apostoli, xMartyres, Confessores, et superpositionis. Superpositio autem per- tioDis q
    perfiril
    Yirgines. Quare enim propter istas bea- fecta, ut idem dicit, consistit ex tribus, ex Iribi
    torum distinctiones non multo magis scilicet quod superpositum excedat infe-

    septies clumaretur, vel propler septem riora, a nullo depressum, et quod per-
    DE SACKIFICIO MISS/E, l, 2. 17

    feciam in se habeat superpositionis cau- bet ditissimam et splendissimam posses-


    sam, et quod perfectam in se habeat sionem ad copiam, ut ab ipso omnes
    in altis continentem se virtutem, ne ditentur, ille perfectam habet causam suce
    ad infima possit deflecti vel inclinari. superpositionis, et hanc non habet nisi
    Primum horum est honoris et hone- Filius de quo dicitur, Joan. iii, 34: Non
    statis. Secundum, ditissimae posses- enim ad mensuram dat Deus spiritum,
    sionis. Tertium autem fortitudinis et vir- supple, Filio. Cseteris autem dividit spi-
    tutis, et ideo dignitatem suam et hono- ritus Patris, dans singuHs prout vult,
    rem advertens, superpositionis et domi- sicut dicitur, I ad Corinth. xii, 11 : Di-
    nationis verus Dominus, ut dicit Dio- videns singuiis prout vuii, et, Matth. xxv,
    nysius, incessanter est appetitivus, et 15: Dedit unicuique secundum propriam
    indignum est ei, quod aliquid sit super virtutem. Ipse autem omnes simul pos-
    ipsum sic quod sibi dominetur, et sic so- sedit pulchrorum et bonorum divitias,
    lus Dominus Deus est^ de quo dicitur, Es- de quo dicitur, Joan. i, 14: Vidimus glo-
    ther, xiu, 11 Domhius otnnium es, nec
    : riam ejus, gioriam quasi Unigeniti a
    estqui resistal majestati tuas, de quo di- Patre, pienum gratise et veritatis. L nde,
    cit Apostolus, ad Hebrjjeos, ii, 8, quod ad Coloss. II, 3 : In ipso sunt omnes tJie-

    Pater omnia subjecit suh pedibus ejus. sauri sapientise et scientise Dei abscon-
    Psal. cix, 1 : Dixit Dominus Domino meo diti. Genes. xxiv, 36 : El peperit Sara
    Sede a dextris nieis. Cenes. xxvii, 37 : uxor domini mei fiiium domino meo in

    Dominum tuumiliumconstitui, et omnes senectute sua, dedilque ei omnia quse ha-


    fratres ejus servituti illius subjugavi, buerat. Sara uxor domini nostri Patris
    Sic diciturDominus Pater, Dominus Fi- est Ecclesia, quam signat beata Virgo
    lius, Dominus Spiritus sanctus et ta- : Maria, quae casta concepit et virgo pe-
    men non tres Domini, sed unus est Do- perit Filium, non habens maculam con-
    minus, sicut dicitur, Exod. vi, 2 et 3 : cupiscentise conceptu, neque rugam
    in

    Ego Dominus qui apparui Ahraham, poense in partu et iiuic Filio omnia data
    :

    Isaac et Jacoh, in Deo omnipoiente : et sunt in possessionem. Hic ergo est verus
    nomen magnum Adonai non indicavi eis Dominus, sicut dicitur, ad Galat. iv, 1,
    quia verum Dominum apparens Patribus quod licet humanitatis susceptione par-
    non exhibuit, sed nobis Dominum do- vulus sit, et nihil differensa servo, cum
    minorum exbibuit quia sicut dicitur, ad
    : sittamen dominus omnium. Hic etiam
    Hebr. i, Muitifnriam muitisque
    1 et 2 : veram virtutem habet se in allis conti-
    modis oiim ioquens Deus patrihus in nenlem, qui ad ima et vilia numquam
    Prophetis, novissime diebus istis iocutus deflexus, et ideo numquam scabellaribus

    est nobis in Fiiio, ciuem (ut Dominum et conculcandis per appetitum vel opus
    omnibus pr^epositum esse probaret et appropinquavit. Unde dicitur, Eccli.

    ostenderet) constituit Itseredem universo- XXIV, 7 : Ego in altissimis habitavi, et

    rum, per quem fecit et ssecuia, omnibus thronus meus in coiumna nuhis. Sedens
    eum prseponens et omnia sibi subji- in nube assumplse carnis ut Dominus,
    ciens. quse caro et columna est non inclinabi-
    Pulchrum Hunc omnes divitise verse pul-
    exaltant lis ad aliquid conculcanduni. Propter

    *quid?" chrorum et bonorum. Puichra enim, ut quod dicitur, Isa, xiv, 6; Ego Dominus,
    ait Tullius, sunt quae omni notitiae acce- et non est aiter. Psal. cxii, 5 et6 Quis :

    dunt cum decoralaude. Bona autem vera sicut Dominus Deus noster, qui in altis
    1 sunt, quee, ut dicit Anselmus omnibus hahitat, et humiiia yespicit in coelo et
    est esse, et Deo et Angehs, et omnibus in terra ?

    creaturis. Quicumque igitur perfectam et


    j

    omnimodam pulchrorum et bonorum ha- Hsec autem tria in hoc nomine, Domi-
    XXXVUI
    18 D. ALB. ]\JAG. ORD. PRyED.-

    ntis,comprehendit beatus Dionysius his stercus in via conculcabitur. Mulier

    verbis « Dominatio vero est non pejo-


    :
    emollita, anima fornicata, a Deo suo da-
    rura sive inferiorura excessus tantam, ta daemonibus in conculcationem.

    sed omnis pulchrorum et bonorum per- Quid ergo mirum si fidelis populus
    fecta et omnimoda possessio, et vera et audiens clerum in desiderio Patrum ad-
    non cadere valens fortitudo '. » Nos au- vocantem ad nos Dominum, sentiens
    ^er pecca-
    uiu in iri- tem per peccatumin triplicem incidimus nihilominus triplicem suum defectum,
    jliceni iu-
    cidiaius miseriam, scilicet subjectionem servitu- conclamat et acclamat clero invocans
    iBiseriam,
    quia sicut dicitur, Joan. viii, verse superpositionis et ditissimae posses-
    jppositani tis peccati:
    nplici bo-
    34Qui :
    peccatum, servus est pec-
    facit sionis dominum, et tantae fortitudinis, ut
    no quod
    continet cati. Secundo, in paupertatem boni gra- non solum se contineat in altis, verum
    lomen Do-
    miaus. tuiti : quia gratuitis sumus spoliati, unde sicut dicitur, I Regum, ii, 8 : Suscitat de

    dicitur, Apocal. iii, 17 Et nescis quia


    : pulvere egenum, et de stercore elevat

    tu esmiser, et miserabilis, et pauper, et pauperem, ut sedeat cum principibus, et

    csecus, ei nuclus. Tertio, in conculcatio- solium glorix teneat, dicendo Kgrie, :

    nem incidimus a deemonibus vilissimis, eleison, tribus vicibus, ut ab hoc triplici

    qui polius erant conculcandi, quia ipsi defectu per misericordiam ad se claman-
    servisunt. Thren. v, 8, in oratione Jere- tes sublevel. Hsec est ergo causa, quod
    miee: Servi clominati sunt nostri: non primo dicitur ter, Kgrie, eleison, quod

    fuit qui redimeret cle manu eorum. sonat:Domine, miserere. Unde ordo beati
    De primo horum dicitur, Isaiae, xlix, Ambrosii habet, quod in principio Missae
    7 Haec dicit Dominus, redemptor Israel,
    : dicatur ter, Kgrie, eleison.
    Sanctus ejus, ad contemptibilem ani-
    mam, ad abominatam gentem, ad ser- Statim autem post istam Domini in- »

    vum dominorwn. Genes. ix, 23 : Male- terpellationem fit ad mediatorem accla- ^y^^j.^ ^^

    dictus Chanaan, servus servorum erit matio, qui salvator et sanctificator est Christe
    eleison
    fratribus suis. naturae, ter clamando Christe, eleison. : pubjung
    tur?
    De secundo dicitur, Threnorum, iii, l : Christus enim unctus interpretatur quia :

    Ego vir videns paupertatem meam, in sicut dicitur in Psalmo xliv, 8 Unxit :

    virga indignationis ejus. Eccle. v, 13 : eum Deus oleo Isetitise prse consortibus

    Generavit filium ciui in summa egestate suis. Unctio enim olei, sicut dicunt Hie-
    erit : hoc enim maxime dicitur de Adam, ronymus et Bernardus, ungit, lucet, et

    qui dives creatus fuit, et in extrema pau- pascit. Ungit gratia sacramenli, lucet

    pertate genuit filios. Job, i, 21 : Nudus virtute intellectuali, pascit gratia virtutis
    egressus sum de utero matris mex, nudus quidem sicut dicitur, Isa.
    moralis. Ungit
    revertar illuc. Ezechiel. xvi, 7 : Eras Lxi, 1 : Domini super me, eo
    Spirilus
    nuda, et confusione plena. quod unxerit me : ad annuntiandum
    De tertio dicitur, Isa. li, 23 : Qui te mansuetis misit me, ut mederer cojitritis

    humiliaverunt, et dixerunt animas tux cor^/e.LucetautemjSicut dicitur, Isa. lxii,


    Incurvare, ut transeamus : et posiiisli ut 1 Propter Sion non tacebo, et propterJe-
    :

    terram corpustuum, etquasi viam trans- rusalem non quiescam, donec egrediatur
    euntibus. Thren. v, o Cervicibus no- : ut splendor justus ejus, et salvator ejus
    stris minabamur, lassis non dabatur re- sicutlampas accendatur. In lampade au-
    quies. Psal. Conculcaverunt me
    lv, 3: tem oleum est luminis. Pascitautem sic-
    inimici mei tota die : quoniam multi ut dicitur, Numer. xi, 8, quod manna
    hellantes adversum me. Eccli. ix, 10 saporem habuit panis oleati. Propter ista
    Omnis mulier quae est fornicaria quasi dicitur, Cantic. i, 2 : Oleum effusum no-

    * S. DiONYsius, Lib de Divinis nominibus, cap. 12, quid Dominatio?


    DE SACRIFICIO MISStE, I, 2. 19

    men tuum. Ungit autem contra defectum dicit Dionysius in libro de Coelesti hie- soD,iafin(

    infirmitatis in quam ex peccato incidi- rarchia, tria facere habet. Ultrix enim ^"tur?"^''
    mus. Lucet contra tenebrasignorantiffi in est iniquitalis por justitice vindicationem,
    quas per peccatum incidimus. Pascit compressiva est malae voluntatis per se-
    contra defectum insipiditatis boni coele- veritatem, defensiva est virtutis et boni-
    stis^ in quam insipiditatis malitiam ex tatis per legum aequitatem.
    improba libidinecommutabilis boni dam- De primo horum dicitur : Deus ultio-
    nati sumus. num Dominus, Deus ultionum libere
    Dicitur de primo, Eccli. xxxviii, 7 : egit ^.

    Unguenta7'ius faciet pigmenta suavita- De secundo dicitur in Psalmo lxvii,


    tis, et imctiones conficiet sanitatis. 31 : Dissipa gentes quse bella volunt.
    De secundo praecipitur, Exod. xxxvn, Psal. Lvii, 7 : Molas leo?ium confringet
    20, ubi praecipitur, quod oleum purissi- Dominus.
    mum semper infundatur in candelabro De tertio dicitur in Psalmo xlui, 8 :

    Domini. Salvasii nos deaffligentihus nos, et odien-


    De tertio, Psal. Lxn, 6 Sicut adipe : tes nos confudisti. Esther, xiii, 9 : Non
    et pinguedine repleatur anima mea. est qui possit resistere tuse voluntaii, si

    Sic ergo populus suam simul sentiens decreveris salvare Israel.


    intirmitatem, patiens tenebras, et insipi- Populus igitur sentiens se in iniquitate
    ditatem abhorrens, clamat ad unctum, reum, clamat misericordiam Domini, ne
    Christe, eleison, ut unctione sanet infir- sentiat ultorem gladium et fugit ad mi-
    mitatem. Ac si dicat : Unctione tua sana sericordiam, ac si dicat illud Job, xix,
    me, Domine, et sanahor salvumme : fac, 29 Fugite a facie gladii, cjuoniam ul-
    :

    et salvus ero : quoniam laus mea tu es ^ tor iniquitaium gladius est.


    Clamat iterato ad illuminatorem, ex cu- Sentiens suam rebellem ad bonum
    jus lampade oleum non defecit, dicens voluntatem,clamatiterum Kyrie,eleison,
    Deus meuSy illumina tenebras meas -. Et ut sine ira et furore misericorditer com-
    illud Michaeae, vii, 8 Cumsedero in tene-
    : primat nostrte voluntatis rebellionem.
    hris, Dominus lux mea est. Clamat ter- Habacuc, iir, 2 : Cum iraius fueris, mise-
    tio ad omnis pinguedinis saporem quia : ricordicB recordaberis.
    scit quod dicitur, Isa. lv, 2 Audite, : Sentiens quod ea qufe in ipso sunt legi
    audientes me : et comeditebonum, et de- Dei consentientia, non sunt libera, cla-

    lectabilur in crassitudine anima vestra. mat tertio, ut illa liberentur. Job, xvii,

    Et sic ter clamat Christe, eleison, non 3 : Libera me, Domine, ei poneme juxta

    autem clamat Jesu, eleison: quia Jesus te, et cujusvis manus pugnet contra me.
    unctionem non sonat, sed salvatorem ex Hsec tria propria potestatis simul dicun-
    potentia suse divinitatis. Cum enim dicit tur. Ad Roman, xiii, 3 et 4 : Vis non
    Kyrie dominio sublevat, sicut
    eleison, ex timere potestatem, bonum fac, et habe-
    diximus, sed remanent sauciati quos ex bislaudem ex illa. Si autem malum fe-
    chrismate sanat. Et ideo statim post ceris,time : non enim sine causa gla'
    Kyrie^ eleison, cantabitur ter Christe, elei- dium portat. Dei enim minister est,
    son. vindex in iram ei qui malum agit. In
    hoc autem quod dicit, quod bonum fa-
    6. Deinde Kijrie., eleison, iteruni terrepe- ciens, laudem exspectare habebit, tangit
    Quare iie- titur : quia sicut diximus, dominus est bonorumliberationem. Quodautemdicit
    Kyrie, e"i- nomen potestatis : potestas autem, ut Time, non enim sine causa gladium

    ' Jerem. xvir, 14. * Psal. xciii, \.


    ="
    Psal. x\ii, 29.
    20 D. ALB. MAG. ORD. mMD:
    portat^ tangit severitatem per quam ini- observatae : et hac justitia etiam justitiam
    qua comprimitur voluntas ne procedat legis Christi cognoverunt, et acceperunt
    inactum. In hoc autem quod dicit Fm- ; primi inter Gentiles, Unde, ad Roman.
    dex i?i h'a?n ei qid malum agit, tangit I, 17, dicit Apostolus, quod justitia
    ullionem iniquitatis. Sublevata enim mi- Dei in eo, scilicet in Judaeo in Graeco,

    seria, el sanala nalura, adhuc indigemus revelatur ex fide in fidem : quia sicut Ju-
    ut non ulciscatur scelus valide. Adhuc daeus ex lide justitiae legis Mosaicae ju-

    indigemus, ut libera severilate, non in stitiam Evangelii agnovit, ita Graecus ex

    furore corripiat nostram rebellionem in fide justitiae naturalis cognovit justitiam


    voluntate. Adhuc egemus^ ut liberos nos Evangelii. LTnde etiam David quosdam
    faciat in suse laudis confessione. arguit hanc justiliam nolentes cogno-
    Haec est igitur vera causa quare ter scere, et dicit, PsaL iv, 6 et 7 : iMulti

    primo clamatur, Kyrie, eleison. Et tunc dicunt : Quis ostendit nohis bona ? Ac
    ter subjungilur : Christe, eleison. Et ter- si dicat : Haec quaestio supervacua est
    tio ter subnectituriterum /r?/>7'e, eleison. qmdi signatum est supernos lumen vultus
    Et sic tria prima qua de hoc quaere- tui, Domine, in justitia naturali, quce est

    bantur, sunt soluta. exemplum luminis vultus tui : et ex hoc


    dedisti Isetiliam in corde meo : quia ex
    Quarto autem quaerebatur, quare in istocognosco justitiam tuam, quae valde
    7
    Quare Graeco, et non in Latino clamatur? propinqua est rationi. Unde, ad Roman.
    Gitecedici-
    q^q
    j)g quatuor rationes a Patribus X, 8 : verbum in ore tuo, cl in
    Prope est
    tur Kyne, ^ ^
    eic? assignantur, quarum prima est quia : corde tuo hoc est verbum fidei, quod
    :

    summa sapientia mundi in Grseco flo- prxdicamus. Graecus autem prae omni-
    ruit, sicut dicitur, I ad Corinth. i. 22 bus Gentilibus istam studio invenit et

    Judsei signa petunt^ et Grseci sapientiam coluit justitiam.

    quserunt. Ut ergo ostendatur quod ista Tertia ratio est : quia ad litteram Grae-
    invocatio summa sapientia est, et ex cus primo hanc ab Apostolis accepit fidei
    summa sapientia procedit, in Graeco cla- invocationem, sicut patet in epistolis

    matur : sicut enim Judseus per Scriptu- Pauli, quae excepta prima et ultima,

    ram Deum cognovit, ita Gentilis sapiens omnes Graecis scriptae sunt. Simililer

    et philosophus per naturalem sapientiae etiam omnia Evangeha excepto Evange-


    rationem Deum cognovit, et ideo clamare lio Matthaei, et similiter Actus Apostolo-

    ad Deum quod dicitur


    decuit. Et hoc est rum et Apocalvpsis. Septem enim primae
    ad Romanos, i, 16 Non enim erubesco :
    Ecclesice quae signant Ecclesife universi-

    Evangelium virtus enini Dei esl m sa-


    :
    tatem, fundatae sunt in Asiae parle, quae
    lutem omni credenti, Judseo primum, et Grcecia vocatur.

    Grseco. Quia Judaeus primum virtutem Quarta et ultima est : quia nobis La-
    Dei in Evangelio cognovit per Scriptu- tinis a Graecis derivata est fides : quia
    ram Graecus autem virtutem eamdem per
    :
    Petrus et Paulus a Graecis ad Latinos ve-
    sapienliam acquisitam ductu rationis in nerunt : et ita ipsi fuerunt nobis fons et
    Evangelio cognovit quoniam : inter omnes origo salutis. Proverb. v, 16: Deriventur
    Gentiles.Graecus tali sapientia sapiens fuit. fonies tui foras, et in plateis aquas tuas
    Secundam causam assignant observa- divide. Ut ergo reverentiam exhibeamus
    tiones legum quae apud Graecos primo sapientiae el ut honorem demus cultui

    fuerunt, sicut ostendunt leges duodocim justitiae a Graecisexortis, ut cognoscamus


    Tabularum etPandectarumsciencia, quae quod Graeci salutem hanc primum a
    usque hodie perseverant a Graecis in nos Paulo et Barnaba susceperunt ', ut me-

    * Cf. Act. xni, 1 el seq.


    DE SACRIFICIO MISS.E, I, 3. 21

    inores simus, quoniam ista gratia a Grae- busdam festis. Hujus etiam signum est,
    cis ad nos est derivata, in eisdem syllabis quod solemnia concilia, scilicet Constan-
    et vocibus quibus primo a populo invo- tinopolitanum, Niceenum, Antiochenum,
    cata est misericordia, conservamus adhuc Ephesinum, celebrala sunt in Greecia,
    verba clamoris enim reve-
    illius : haec in quibus ea quce sunt de Missa maxime
    rentia Patribus debetur, quod traditiones primitus sunt instituta, quamvis a beato
    eorum, sicut ipsi quondam instiluerunt, Gregorio resecatis quibusdam supertluis
    observentur. I ad Corinth. Laudo xi, 2 : postea sint ordinata, et ad hunc quem
    vos, fratres, quod per omnia mei me- modo tenet Ecclesia modum, sint redu-
    mores esiis, et sicut tradidi vobis, jprse- cta.
    cepta mea tenetis. In hujus rei signum Sic ergo bonus populus conclamat,
    adhuc in Ecclesiis solemnibus leguntur Kyrie, eleison, et Christe, eleison.
    in Grseco prophetiae et Evangelia in qui-

    CAPUT III.

    In consolationeiii popiili Deuiii iiivoeaiitis eautatui' a sacerdote


    Gloria in excelsis.

    Omnia autem invocantibus numquam ut pi rticipatione sui de cunctis malis


    defuit, vel deest, vel deerit misericordia eruamini, et in omnibus bonis implea-
    Dei, ideo in diebus consolationum quan- mini.
    do consolandus est populus, ab altari Et hoc significat is qui cantat Mi?sam
    tamquam a conspectu Dei respondet ille per opculum altaris,quod accedens ad
    qui in altari stat loco ejus qui est magni primo sumit, ut populo possit ve-
    altare
    consilii Angelus, Episcopus, vel sacer- ram pacem nuntiare. Ad Ephes. ii, 17 :

    dos dicens : Gloria in excelsis Deo. Ac Et veniens evangelizavit pacem vobis qui
    si dicat illud Jeremia?, xxix, 11 et 12 : longe fuistis, et pacem iis qui prope.
    Dicit Dominus Ego : cogito super vos co~ In diebus autem profestis et in diebus
    gitaliones pacis et non afflictionis... Et luctus, sicut injejunio, nisi sit jejunium
    invocabitis me, et ibitis : et orabitis me, exsullationis, sicut in Pentecoste, non
    et ego exaudiam vos. Unde est ac si di- cantatur : quia tunc timentes iram de
    cat : Ex quo in desiderio primum clamat peccatis satisfacimus, et pacem nondum
    clerus, et ex quo ad misericordiam con- adhuc donatam nobis commemoramus.
    clamat populus, jam facta est Deo gloria, Sic ergo inducitur et intermittitur in

    et pax hominibup, ac si dicat illud Jere- Missa, Gloria inexcelsis : ethac de causa ce"rd..5 io-

    mise, XXXI, 16 : Quiescat vox tua a plo- incipitur ab eo qui loco Dei slat in allari, j'','/'^^.^,!,"-^

    ratu, et oculi tui a lacrgmis, quia est qui est nobis magni
    et loco ejus ° consdii ei cborus
    ^•*
    prost-qui-
    merces operi tuo '.
    exaudiam quippe cla- Angelus. In cujus uguram unus Ange- lur?

    mores istos, et miltam vobis in sacra- lus, Gloria in excelsis Deo, cantavit cum
    mento quem misi Patribus in mundum, nobis in sacrificium^quando Salvator pri-
    22 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    mo fuit exhibitus '. Quia vero subito cum Iste i^iturhymnus componitur exduo- 2.
    Angelofacta est multiludo militiaecoelestis bus, scilicet ex hoc quod est AngeH prae-
    laudantium Deum, ideo Episcopo vel sa- cinentis, et ex hoc quod factum est in
    cerdote incipiente : Gloria in excelsis memoriam exercitus Angelorum conci-
    Deo, et in ierra pax hominibus honae vo- nentium,
    luniatis, usque enim liuc ab Angelo est IIoc autem quoJ est Antjeli praecinen-
    cantatum. Et secundum primam institu- tis, duo habet, scilicet gloriam dandam
    tionem usque ad eumdem locum erat Deo qui consilium hujus liberationis in-
    ab Episcopo vel sacerdote incipiendum. venit, et continet pacem quae hominibus
    Et statim in memoria illius quod dicitur. bonfe voluntatis in concilio illo est per-
    Luc. II, 13 : Facia est cum Angelo fecta et reddita.
    multitudo militise coelesiis laudaniium In primo dicit tria, scilicet gloriam,
    Deum : incipit chorus, Laudamus te. et et gloriae causam, et hanc esse Deo tri-
    cantat ea quae sequuntur alta voce et so- buendam. Gloria autem est mala, ficta, Gioria mj
    1 n fict fl.

    lemni cantu, quse secundum rei verita- vana, et vera. Gloria autem mala est de vana. ei
    tem composuit et addidit beatus Papa ^^^^'
    malis eorum de quibus dicitur, Proverb.
    Telesphorus. qui a beato Petro fuit no- 11, 14 Qui Isetantur cum male fecerint,
    :

    nus, et instituit quod in nocte Xativitatis ei exsultani in rebus pessimis. Ibi habet
    Domini in prima Missa decantaretur ob translatio Septuaginta : « Gloriantur
    memoriam ejus, quod tunc ab Angelo cum faciunt mala, et gaudent in pessi-
    prEecinente et Angelis concinentibus in mis. y. Psal, li, 3 : Quid gloriaris in
    consolationem humani generis est primo malitia ?
    cantatum. Quidam autem dicunt, quod Ficta gloria est, quando aliquis sibi
    hoc quod dicitur, Laudamus ie, et caetera attribuit quoJ suum non est, sicut, I ad
    quae sequuntur a beato Hilario Picta- Corinth. iv, 7, dicitur Quid habes quod :

    viensi est compositum et adJitum, quod non accepisii ? Si autem accepisii, quid
    non estverum. Postmodum autem Sym- gloriaris quasi non acceperis ?
    machus Papa instituit, quod Gloria in Gloria autem vana est in caducis et
    excelsis infestis Apostolorum_, Martyrum vanis. Isaiae, xl, 6 et 7 Vox dicentis :

    et Yirginum, quando non esset tempus Clama. Et dixi : Quid clamabo ? Om-
    pcenitentiae ct luctus, et in Jiebus Domi- nis caro fa^nurn, et omnis gloria ejus
    nicis decantaretur ad augnientum JivinEe quasi flos agri. Exsiccaium est fcenum,
    laudis, quae ostenditur in gloriosis festis et cecidii flos, quia spiritus Domini suf-
    Sanctorum. Sic ergo et hac de causa in flavit in eo. Jerem. ix, 23 Non glorie- :

    Missa deductum est, Gloria in excelsis, tur sapiens in sapientia sua, et non glo-
    etc. rieiur foriis in fortitudine sua, et non
    Dicitur autem hymnus Angelorum :
    glorietur dives in diritiis suis. Proverb.
    quiaprimam partem ejus laudando can- xxxi, 31, ubi nos habemus : Fallax
    tavitAngelus residuum autem factum :
    gralia et vana est pulchritudo, habet
    quidem est ab homine, sed in memoriam littera Septuaginta : « Fallax gloria, et
    concinentium Angelorum cum Angelo inanis est imago. »

    praecinente. Daniel. ni, 08 : Benedicite, Gloria autem vera est de bono pro-
    Angeli Domini^ Domino : laudate ei su- prio, quod nullo indiget bono et haec :

    perexaltaie eum in ssecula. Psal. cn, 20 : duplex, scilicet Auctoris omnis boni, et
    Benedicite Domino, omnes Angeli ejus, ejus cui illud bonum participat. De pri-
    potentes virtuie, facientes verbum illius, mo dieitur, Joan. x, passim : et hoc
    a d audicndam vocem sermonum ejus. dixit Isaias, xxxv, 2 : Ipsi videhunt glo-

    ' Cf. Luc. II, 13.


    DE SACRIFIGIO MISS^, I, 3. 23

    riam Domini. Eccli. xlv, 3 : Ostendit qui solus gloriosus est in se et in sanctis
    iUi gloriam siiam. Haec enim gloria suis. Ideo dicitur, Isa. xlii, 3 : Gloriam
    splendoris ost, decoris, et magnificenticT meam non daho, et laudem meam
    alteri

    divinae. Gloria autem Sanctis communi- sculptilibus. I ad Timoth. i, 17 Regi :

    cata, est gloria in Deo de communicato autemsseculorum immortali,et invisihili,


    sibi lioc decore et magnificentia. Jerem. soli Deo honor et gloria. Hoc signatum

    IX, 24 : In hoc glorietiir, qui glorialur, est, Genes. xxxix, 8 et 9 Ecce dominus :

    scire et nosse me. II ad Corinth. x, 17 : meus, omnihus mihi traditis, ignorat


    Qui gloriatur, in Domino glorietur. Et, quidhaheat in domo sua : nec quidquam
    II ad Corinth. i, 12 : Gloria nostra haec est quod non sit in mea potestate, vel

    est, testimonium conscientix nostrae. non tradiderit mihi, prseter te, quse
    Gloria ergo vera vere accepta est, quam uxor ejus es. Sciebat enim bonus Jo-
    diximus divinam. seph, quod dicturus erat Apostolus, I ad
    Est autem in excelsis^ sicut in causa. Corinth. xi, 7 Mulier gloria viri est.
    :

    Et ideo licet bona domini sui accepta-


    Est autem hsec in excelsis, non qui- verit, tamen cum domini sui gloria nihil
    dem locis, sed decore et magniticentia, commune habere voluit, quoniam non
    quae superomnia celsa sunt celsiora, in est in homine quod hominis sit unde
    quibus Deus solus decorem suse osten- possit gloriari, sed in aliis bonis domus
    dit bonitatis, et virlutis, et magnificen- domini nobis concedit potestatem in :

    tiam operum mirabilium suorum. Unde, gloria autem non vult habere consor-
    Luc. II, 14, dicitur : Gloria in altissimis tem, sicut nec vir in uxore. Sic ergo et
    Deo, hoc est, altissimo consilio et vir- Angelus Deo soli attribuens gioriam ve-
    tute et magnificentia : fuerunt et sunt, rissimam, cantat : Gloria in excelsis
    quod Filium et in carnem misit et quoti- Deo.
    die mittit in sacramentum, de quibus
    cum perfici deberent, dixit Angelus, Continue autem subjungit hoc quod „
    Luc. I, 35: Virtus Altissimi ohumbrabit ex gloria Dei excelsorum factum est no- p^^.^ ^^
    tibi. Et hoc signatum est, Job, xl, 4 bis, dicens : Et in terra pax hominibus cessitas.v

    et o, ubi sic ad hominem dicit Domi- bonse voluntatis. Tria dicens in verbo, congrui-
    ^^^'
    nus : Si habes brachium sicut Deus, et si scihcet pacis necessitatem, pacis verita-
    voce simili tonas, circumda tibi deco- tem, pacis congruitatem.
    rem, et in sublime erigere, et esto glo- Pacis necessitatem tangit per hoc
    riosus, et speciosis induere vestibus. Ac quod dicit : In terra : quia in terra est
    si dicat : Si gloriosus vera gloria es, impugnatio belli, et ideo in terra neces-
    oportet te brachium fortitudinis invinci- sitas est pacis. Pacis veritatem tangit in
    bilis, ut Deus habet, habere, et voce nomine pacis : quia aliter significatio
    simihs verilatis et auctoritatis intonare, nominis caderet ab effectu, quod non
    et decore virtutis circumdatum esse, et potest fieri in verbis Angeli : et ideo in
    in sublimibus te ostendere, et sic glorio- nomine pacis, pacis veritas significatur.
    sum esse ut vestibus induaris in conver- Congruitas autem pacis in hoc importa-
    satione speciosis super omnem honesta- tur, quod dicit Hominibus bonge volun-
    :

    tem. tatis : his enim qui ratione utuntur et

    intellectu, per studium veritatis perfi-


    j^
    Haec igitur est vera causa gloriae, et ciunt, et voluntatem forma boni for-
    Jloria 8oli
    ^^^° ^°^ ^^^^ ^^^ attribuenda, qui solus mant, ut bonum velint, iUis vera pax
    beo attri- hoc possidet habet Et per hoc
    et : et ideo hsec glo- congruit et non aliis. sic

    ria quae est in altissimis, sit Deo, sup- quod dicit : Ilominibus honx voluntatis,
    ple, attribula, et nostra laus data Deo congruitas pacis signiticatur.
    24 1). ALB. MAG. ORD. PRiED.

    De qua pacis est necessitas,


    tcrra in sicut oves in medio luporiim. Oves au-
    dicitur, Job, 24 Terra data esl in
    ix, : tem in medio luporum pacem non ha-
    mamis impii, et ideo in pace esse non bent. Unde tranquilHtas temporalium
    potest, nisi Deus ipse pacem faciat. Job, non polest dici pax temporis. Sed potius
    vn, 1 : Tentatio A'el mililia est vita ho- pax temporis est aequaminis susceptio
    minis siiper terram. Joan. xvi, 33 In : emergentium in lempore, ut quidquid
    munclo pressuram liabebitis sed confi- : tribulationis vel consolationis in tempore
    dite, ego vici mimdinn. Daniel, vii, 2 et emergat, aequanimiter suscipiatur et in
    seq., signatur hoc, ubi quatuor venti pace, tranquillilate animi nullatenus vio-
    pugnant in mari magno, et egrediunlur lata, sicut dicit Psalmista, Psal. cxix,
    beslise compugnantes. Quatuor enim 7 : Cum his qui oderunt pacem eram
    venti sunt quatuor suggesliones diabo- pacifcus : cum loqucbar illis, impugna-
    licffimare mundi hujus turbantes, hoc bant me grotis. Hoc est una pars verae
    est, timor vanus, spes vanior, gaudium pacis, quam Chrislus cum Juda habuit,
    malum, et justitia quae mortem opera- quando eumdem ad osculum recepit. Ad
    tur, Haec enim iotum mundum quasi Roman. xii, 18 Si fieri potest, quod ex
    :

    bestias faciunt corrixari. Hic ergo pacis vobis est, cum omnibus liominibus pa-
    summa est necessitas, sicut promittitur, cem habentes.
    Job, V, 23 : Bestise terrae eriint pacificse Secunda pars pacis est in dulcedine
    quod pacem habeat taberna-
    tibi, et scics cordis pacati, quae conficitur ex quatuor,
    culum tuum. Ad hoc enim Chrislusvonit scilicet ex conscientia remissionis pecca-
    in corpore, in quo nihil erat pugnae, sed torum, ex reconciliatione ad Deum, ex
    omnia rationi erant consona, sicut dici- concordia conscientiee cum voluntate, et
    lur, quod omnia animalia erant pacata ex perfecta alfectuum cordis tranquilli-
    in arca Noe ', quae corpus Domini signi- tate. Et hoc diversis locis in dicunt Glos-
    ficat, in quo omnia pertinentia ad ani- sae super Apostolum. De primo modo
    mahtatem nostram erant pacata, ut pa- pacis intelligitur quod dicitur, ad Ro-
    cem in terra nostra faceret, et corda man. i, 7 : Gratia vobis et pax a Deo
    pacificaret, sicut dicitur, Isa. xxvi, 12 : Patre noslro.^ et Domino Jesu Christo.
    Dabis paccm nobis, omnia opera nostra Igitur pax est ex gratia, quae est remis-
    operatus es nobis. sio peccatorum. De secundo modo pacis
    Veritas autem pacis importatur, cum dicitur, Isa. xxvii, 5 Pacem faciet mihi,
    :

    dicitur joax. hoc est, se mecum reconciliabit. De ter-


    tio modo pacis dicitur in Psalmo cxxi,
    Veritas autem pacis conficitur ex tri- 7 : Fiat pax in virtute tua. Quia pax
    g^
    Paxtempo- ^^^ ' ^^ 1^^^^ temporis, et pace pectoris, illa non lit inter conscientiam et volun-
    ns, |,..cio- pace seternitatis
    et : ut prlma sil in con- tatem, nisi magna virtute cor volunta-
    Ditaiife. versalione, secunda in cordis dulcedine, tem contineat, ne ad malum impetum
    et terlia in teteruitatis praegustatione. faciat. Unde soquitur Et abundaidia in :

    Pax autem lemporis, non ut quidam turribus tuis, quie turres sunt munitio-
    putant, est temporis tranquiliitas : quia nes virium anima? rationalis, irascibilis,
    illa numquam fuit sanctis data in hoc et concupiscibilis, in quibus si est abun-
    mundo : unde, H ad Timoth. iii, i2 : dantia boni, pax perficitur conscientiae
    Oinnes qui pie volunt vivere in Christo, imperantis et voluntatis obedientis : si

    persecutionem patientur. Apocal. i. 9, autem ahter sit, statim conscienlia mo-


    dicitur particeps tribulationis in Christo vet bellum el rcmordet. De quarto modo
    Jesu. AJatth. x, 16 : Ecce ego mitto vos pacis dicitur, ad Philip. iv, 7 : Pax Dei

    * Cf. Gcnes. vi, 19.


    I)E sAcniFfcro MISS^, l, 3. 25

    quse exsuperat omnem sensum, custo- subsecuta gratia virtulis, quse gratia vo-
    diat corda vestra el intelligcntias ve- catur cooperans, ut bonum eflicaciter et
    stras : hoc enini est tranquillitas cordis non frustra velit. Ad Phlilip. ii, 13 :

    dulcis, avertens omne quod sensus inge- Deus est qui operatur in vobis vclle et

    runt ad cordis perturbalionem, et tenens perficere, pro bona voluntate. Velle

    intelligentias nostras in contemplatione enim operatur gratia quam ipse opera-


    et delectatione boni interioris. Psal. tur, qua voluntatem informat ut bo-
    Lxxv, 3 : In pace factus est locus ejus : num velit, et a malo se avertat. Perficere
    quia in tali pace habitat Deus. autem operatur gratia cooperante, quae
    Pax autem seternitatis, ut dicit Augusti- nobiscum operatur in opere virtutis et
    nus in libro XIII de Civitate Dei, est pax meriti, ne Irustra dicamus nos habere

    c«lestis civitatis, quse ut idem dicit, est voluntatem, quando nibil operamur. II
    concordia fruendi Deo, et invicem in ad Corinlh. viii, 12 Si voluntas prom-
    :

    Deo nullo enim debemus frui nisi Deo,


    : pta est,sccundum id quod habet accepta
    etomnibus bonis quae in nobis habemus, est. Talis enim voluntas tranquillitati

    debemus frui invicem in Deo tunc : divinae similis est, et pax congruit sibi.

    illam in duloedine divini boni in nobis et Sic benigne facit nobis Deus in bona
    in proximo habiti, aeternitatis pacem voluntate homines ad imaginem
    sua,
    prcegustamus. Matth. v, 9 : Beati paci- suam reformans ut homines sint, et dif-
    fici, quoniam filii Dei vocabuntur. ferentiis gratite suae operantis et coope-
    De hac autem triplici pace temporis, rantis bonam voluntatem perficiens, ut

    pectoris, et aeternitatis dicit Christus ad tranquilla sit et huic paci congrua : fera-

    suos, Joan. xiv, 27 : Pacem relinquo libusenim malae voluntatis non erit pax.

    vobis,pacem meam do vobis : non Cjuo- Unde, Isa. lvii, 21 lYon est pax impiis,
    :

    modo mundus dat, ego do vobis. Et reli- dicit Dominus Deus. Cor enim impii
    quit quippe nobis pacem temporis. Dedit quasi mare fervens, quod quiescere non
    pacem pectoris non ad modum mundi, polest, sed redundant in conculcationem
    sed suae proprice dulcedinis indicium, fluctus ejus. Hi sunt quibus non suflicit

    dedit pacem seternitatis. Haec enim pax Angeli divisio, ut ipsi pacem habeant et
    congruit hominibus rationabiliter viven- e-Ioriam Deo attribuant, sed gloriam Deo
    tibus, non feralibus se invicem laceran- volentes auferre, pacem scindunt, ct ideo

    tibus, de quibus dicitur, ad Gahat. v, 13 : gloriam perdunt. Osee,iv, 7 Gloriam :

    Si invicem mordelis, et comediiis, videte eorum in ignommiam commutabo. I


    ne ab invicem consumamini. Isti sunt Machab. ii, 62 et 63 Quia gloria ejus :

    enim qui in bestias mulaverunt similitu- sterciis et vermis est : hodie extollitur,
    dinem cordis sui, de quibus dicitur in et non invenietur, quia conversus
    cras
    Psalmo xLviii, 13 Homo cum in ho~ : est interram suam.
    nore esset, non intellexit : comparatus Sic igitur dicitur Gloria in excelsis
    :

    est jumentis insipientibus, et similis Deo, ei in terra pax hominibus bonse


    factus est illis. Hominibus igitur intel- voluntatis.
    lectum, justitiam, et pietatem colentibus
    datur pax ista quia iili sunt verc ani- Laudamus te. Haec sunt quae a sancto
    :
    ^
    mal mansuetum natura, quod proprium Papa Telesphoro sunt adjeota in com-
    hominum esse dixerunt Philosophi. Es- memorationem concinenlium cum An-
    tlier, XIII, 2 : Volui... ut optata ciinctis gelo cocleslium excrcituuni. Et intolle-

    mortalibus pace fruerentur, maxime si ctus istorum consislit in duobus, scilicet


    sunt bonae voluntatis, qu» bona non est, in concentu laudis, et in laudis causa.
    sicut dicit Augustinus, nisi sit prsevenla Conccntus autem iste in tribus consi-

    gratia operantc ut bonum velit, ct sit stit : bona enim nostra considerantur
    26 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    tripliciter, scilicet prout sunt a Deo, et gratiae : in monte sancto ejus, in emi-
    prout a nobis, et prout referuntur ad nentia honoris ejus qui debetur opera-
    ipsum. tioni virtutum. Omnes enini sui divites
    Prout autem sunt a Deo, dupliciter sunt in virtute, sicut dicitur, Eccli. xliv,
    considerantur, scilicet in forma sive in 6 : Homi?ies divites in virtute, pulchri-
    specie datorum, et in modo quo dat ea tudinis studiuni hahentes. Sic igitur,
    Deus. Laudamus te, propter virtutes in te
    Prout igitur considerantur in specie ostensas et nobis exhibitas : virtus enim,
    datorum, dicitur Laudamus te, Bene- : ut dicit Augustinus, est bona qualitas
    Virl
    dicimus te. Considerando autem mo- mentis, qua recte vivitur, qua nemo ma- qui
    dum quo dat ea Deus, dicitur Ado- : le utitur, quam Deus operatur in nobis
    ramus te, Glorificamus te. Referendo sine nobis.
    autem bona Dei in ipsum, dicitur : Gra- Benedicirnus autem te in bonis naturoj
    tias agimus. collatis nobis, quae sunt intellectus, ratio,
    In prima consideratione duplicia Dei sensus, vita_, substantia, et hujusmodi,
    dona in nos ab ipso fluentia considera- et in his quse ista in nobis conservant,
    mus, scilicet dona virtutum et gratiarum, sicut est sanitas, et bona fortunee, et ho-
    et dona quae sunt bona naturae, vel ad nor, et fama_, et hujusmodi. Et de his
    naturse conservationem ordinata. Pro duobus bonis dicitur, Jacobi, ii, 17 :

    virtutibus igilur et gratiis dicimus : Omne datum optimum et omne donum


    Laudamus Pro bonis autem naturaii-
    te. perfeclum desursum est, descendens a
    bus dicimus Benedicimus te. :
    Patre luminum. Data enim optima sunt
    Quod autem pro virtutibus et gratiis ordinata ad naturam. Dona autem per-
    laudemus, probatur per Philosophum in fecta sunt dona virlutum et gratia-
    libro primo Ethicorum dicentem, quod rum.
    virtus est haudabilium bonorum. Et idem Sed quid est quod dicit Benedicimus :

    dicit in libro de Laudahilihus honis. te, cum, ad Hebr. vii, 7, dicatur quod
    Laus est Laus enim, ut dicit Tullius, est pro- sine ulla contradictione, quod minus est
    ^vKis'" prium virtutis prseconium. Et ideo con- a meliore henedicitur ? Yidetur ergo,
    siderando collationem virtutum suarum quod nobis Deus benedicere habeat, et
    ^nS."
    et gratiarum, dicimus Laudamus te. :
    non nos ipsum. Idem continetur, Nu-
    Hinc est quod dicitur, Proverb. xxxi, mer. vi, 27 : hivocabuntque nomen
    31 : Date ei de fructu manuum suarum, meum super ego bene-
    filios Israel : et
    et laudent eam in portis opera ejus : dicam eis.
    fructus enim manuum Domini opera sunt Ad hoc dicendum, quod duplex est Bcned
    virtutis : quia dextera Domini fecit vir- benedictio. Una quidem sacrans illud dupl
    tutem S et opera illa prsedicant eum in quod benedicitur. Altera auteni est laus
    portis civitatum omnium
    sanctorum. et praeconium dati et accepti. Et de
    Psal. xxiii, 10 Dominus virtutum ipse
    :
    priori diciturquod, quodminusest a me-
    est rex glorise. Sic in Psalmo xlvii, 2, liori benedicitur, et eabenedictione nobis
    dicitur : Magnus Dominus et laudabilis Deus benedicit, et ipsi sacerdotes hoc
    nimis, in civitate Dei nostri, in monte
    modo benedicunt. Et ideo in unctione
    sancto ejus. Magnus enim Dominus vir-
    manuum sacerdotum dicit Episcopus :

    tute, laudahilis virtutum colla- niniis « Consecrare et sanctificare dignare,


    tione, in civitate sanctorum,
    quia lauda- Domine, manus istas per istam unctio-
    tur in omni sanctorum civitate
    qu£e tota nem et nostram benedictionem, ut quid-
    est in splendore honestatis,
    virlutis et quid benedicunt, benedicatur, et quid-

    * Psal. cxvii, 16.


    DE SACRIFICTO MISSiE, I, 3.

    quld consecrant, consecretur et sanctifi- citur, Jacobi, i, 3 : Dat omnibus abun-


    cetur in nomine Domini. » Alia autem danier, ei non improperat. Esther, n,
    benedictione qua bona Dei laudamus 18 : Largitus esi dona juxta magnificen-
    et preedicamus, nos Deo benedicimus, iiam principalem. Et heec est gloria et

    et non Deus nobis. Tobiee, xii, 6 Be- : magnificentia digna. Eccli. xuii, 30 :

    nedicite Deum coeli, et coram omnibus In omnibus gloriflantes ad quid valebi-


    viventibus confitemini ei. Psal., cii, mus ? Ipse enim omnipotens super om-
    22 : Benedicite Domino, omnia opera nia opera sua. Et infra, ^. 32 : Glorifi-

    ejus, in omni loco dominationis ejus cantes Dominum quantumcumque po-


    benedic, anima mea, Domino. iueriiis. Exod. xv, 2 : Isie Deus meus, ei

    glorificabo eum : Deus pairis meiy ei

    r^ Adoramus te. exaliabo eum.


    Tangit hic modum collationis quo
    Deus confert et laudabilia et benedici- Gratias agimus tibi, hoc est, secundum ^^
    bilia. Duo autem sunt modi potestatis, relationem bonorum ipsum. Haec enim in

    scilicet qua talia conferendi habet facul- quae ab ipso fluunt per gratiarum actio-
    tatem, et modus magnificentiee qua in nem redduntur sibi, ut abundantius
    talia conferendo magnificam ostendit fluant, sicut flumina quae redeunt ad
    liberalitatem. Primum est majestas quam mare. Eccle. i, 7 : Ad locum unde
    adoramus. Secundum est magnificentise excunt flumina, revertuntur, ui iterum
    m. liberalitas, quam glorificamus. Ex ma- fluani. Ingratitudo enim, ut dicit beatus
    ventus urens exsiccans
    P jestate habet facultatem et ex magniti- Bernardus, est

    centia liberalilatis gloriam. In epistola fontem pietatis et fervorem gratiie et

    Jeremise dicitur : Dicite in cordibus ves- misericordiae. Dicit enim beatus Diony-
    iris : Te oportet adorari, Domine '. I\la- sius in libro de Cwlesti Hierarchia \

    uare in jestas
    autem adoratur prostratione to- quod omne lumen gratiae procedens a
    oratione w^s, corporis, ut dicit Daraascenus, ad Patre luminum venit in nos, et sui abun-
    '
    •08terDi- ^

    dantia nos replet, et sui simplicitate nos


    .
    . .

    lus cor- significandum, quod nihil sumus nisi


    pus
    pulvis et cinis, nisi per ipsam Trinitatis congregat : et quia omnia ad suum festi-

    majestatem in aliquid erecti essemus. nant redire principiura, ideo convertit


    Psal. cxxxi, 7 : Adorabimus in loco ubi nos ad paternura luminis sinum, quia
    steierunt pedes ejus. Exod. iv, 31 : omnia in se congregat bona, quae ab
    Audierunt, quod Domi-
    scilicet Hebraei, ipso procedunt. Haec autem dicit his

    nus visiiasset filios Israel, et quod re- verbis « Omnis a Patre mola manife-
    :

    spexisset afflictionem eorum et proni : stationisluminum processio in nos optime


    adoraverunt. Sic ergo, Adoramus te, ac large proveniens, nos replet, et ut
    sicut veri tuae majestatis professores. vivifica virtus nos congregat et convertit

    Joan. IV, 23 et 24 : Veri adoratores ad deificam super simplicitatcra et con-


    adorabunt Patrem in spiritu et veriiate. ffreffantis Patris unitatera. Et hoc
    per
    Nam ei Pater iales quserit, qui adorant gratiarum actionem, in qua nos grati
    eum. Spiriius est Deus, ei eos qui ado- cura donis Dei redimus ad Patrem om-
    rani eum, in spiritu ei veriiate oportet nium fontem gratiarum. » I ad Thessal.
    adorare. v, 18 In omnibus gratias agite. II ad
    :

    Corinth. ix, 15 : Graiias Deo super


    Propter magnificentiam autem libera- inenarrabili dono ejus. Sic ergo expleta
    litatis, Glorificamus ie : quia sicut di- est laus concinentium in memoriam ejus

    * Baruch, vi, 5. cap. \,


    ^ S. DioNYsius, Lib. de Ccclesti liierarcliia,
    28 D. ALB, MAG. ORD. PRJED.
    quod dicitur, Luc, ii, 13 Facta esl cum : GL, 1 : Laudate Dominum in sanctis
    Angelo multitudo miHtix coelestis lau- ejus, laudate eum in firmamenlo virtu-
    dantium Deum et dicentium : Gloria in tis ejus. Sanctis est ibi neutrius generis,
    altissimis Deo, etc. hoc est, Laudate cum in sanctis, hoc
    est, quse sancta sunt ejus, quse omnia
    {\^ Causa autein hujus tantce laudis expo- nobilia sunt et honesta. Hsec est igitur
    nitur, cum dicitur : Propter magnam gloria. Est autem magna, et maxima :

    gloriam luam. Hoec autem causa dupli- quia nihil sibi comparari potest. Psal.
    citer exponilur : in communi, et in spe- cxii, 5 : Quis sicut Dominus Deus noster,
    ciali per singularum altributa persona- qui in altis habitat ? Unde dicitur, Luc.
    rum. II, 14 : Gloria in altissimis Deo. Eccli.
    In communi quidem cum dicit: Prup- XLHi, 32 : Glorificantes Dominum quan-
    ter magnam gloriam tuam. In quo ser- tumcumque potueritis, et supervalebit
    mone tria dicuntur, scilicet causa laudis, adhuc. Hsec autem gloria magna tua est
    causae magnitudo, et quod gloria est Deo proprie non debetur gloria
    : quia alii

    propria. Causa est gloria quae quatuor nisi soli Deo. Isa. xui, 8 Gloriam :

    modis definitur : duas enim definitiones meam alteri non dabo.^ et laudem meam
    Qiiadru- dat Tullius in fine primee Rhetoricse, qua- sculptilibus I ad Timoth. i, 17 SoU
    II-
    . :

    Ditio fflo- .
    1.
    ''um una est,
    ,

    plex defi- quod gloria est ore multo- Deo honor et gloria. Haec est ergo causa
    riBe.
    j.yjj^ praedicata laudatio. Secunda est, laudandi et benedicendi et adorandi et
    quod gloria est late patens pra3Conium. glorificandi et gratias agendi Domino.
    Tertiam dat Augustinus, et ponitur in
    Glossain fme epistolse ad Romanos, xvi, Domine Deus, etc.
    27 Cui honor el gloria^ ubi dicit sic 12
    : :
    Hic tangit in speciali attributa perso-
    « Gloria est clara cum laude notitia. » narum. Et primo tangit ea quse sunt
    Philosophus aulem dicit in Topicis^ quod Secundo, ea quse sunt Filii. Ter-
    Patris.
    per gloriam fit, quod nullo consciente tio, ea quse sunt Spiritus sancti. Quarto,
    non feslinaret in esse, etsecundum illum subjungit id quod est unitatis essentiae
    gloria est, quod sui nobilitate et hone- in tribus personis.
    state conscientiis hominum semanifestat, Ea autem quse sunt Patris, tangit tri-
    IIoc igitur modo Deo convenit
    gloria : pliciter, scilicet secundum quod conside-
    quia ipse solus ore multorum prsedica- rantur in ipso, et secundum ea quae ope-
    bilis, qui virtute universali se omnibus
    rantur in nobis.
    laudabilem praebuit. Unde dicitur, Psal, Ea autem quae sunt in ipso, tangit
    cxvi, 1 Laudate Dominum, omnes gen-
    :
    dupliciter, scilicet secundum auctorita-
    tes, laudate eum, omnes populi. Ipse tem, secundum gubernationem.
    et
    enim est quem Pater omnibus gloriam Auctoritatis enim est quod dicit Do- :

    inqua glorientur, exhibuit, Luc. ii, 32 Domio


    : mine, non quod solus Pater sit Domi- DOQje
    Lumen ad revelalionem gentium,et glo- nus, cum sit scriptum in symbolo Atha- auctori
    tis.
    riam plebis tuse Israel. Ipse ore multo- nasii: « Dominus Pater, Dominus Filius,
    rum prsedicatur, Isa. xii, o : Cantate Dominus Spiritus sanctus et tamen :

    Domino, c^uoniam magnifice fecit : an- non tres Domini, sed unus est Do-
    nuntiate hoc in universa terra. Ipse est minus. » Sed quod commune est se-
    qui clara laude omni notitiae exponitur : cundum operationem, per appropriatio-
    quia nihil nisi laudabile in eo invenitur. nem auctoritatis, quia Pater non est de
    Daniel. iu, 53 et 56 Laudabilis, et glo- :
    alio, Patri attribuitur, de quo dicitur,
    riosus, et supcrcxnltatus in Scvcu/a. Hic Esther, Dominus omnium es.
    xiii, 11 :

    nobilitate, et honestate sua hominum om- Hinc est, quod Filius vocat eum Domi-
    nium se conscientiis manifestat. Psal. num, Matth. xi, 23, cum dicit Confi- :
    DE SACRIFICIO MISSiE, I, 3. 29

    teor tibi, Pater^ Domine coeli et terra;. primo, et per xVngelos liominibus distri-
    Act. XVII, 24 et 2.) : Hic coeli et terrse buit. Dlcit enim Dionysius, quod re- Kfgnum,
    quid ?
    cian sit Dominus, non in manufactis gnum est omnis finis et ornatus legis et
    templis hahitat, nec manibus humanis ordinis distribulio '. Isa. xxxii, 1 : Ecce
    colitur, indif/ens atiquo. Non indiget, in justitia regnabit rex, et principes,h.oc,
    qui oninium pulchroruni ct bonorum est, Angeli, in judicio jprxerunt. Isa,
    est fonsetorigo. xxxiii, 22 : Dominus legifer noster^ Do-
    Deus autem est nomen gubernationis, minus rex noster, ipse salvabit nos.
    led gu-
    ernalio-
    quae etiam Patri attribuitur : quia etiam Jerem, x, 6 et 7 : Non est similis tui,
    dIs. patres ab antiquo dicebantur, qui alios Domine magnus es tu, et magnum
    :

    ut reges gubernabant, et etiam patris nomen tuuui in fortitudine. Quis non


    est gubernare familiam dumo Deus in : limebit te, o rex gentium ? tuum enim
    enim Grsece quod nomen si
    dicitur £o; est deciis : infer cunctos sapientes gen-
    derivatur a verbo Grceco Oiwpiw, eu-, quod tium, et in universis regnis eorum, iiullus
    est video, vides, idem est quod cuncta est similis tui.

    videns oculo providentiee. Eccli.xxiii, 28 :

    Oculi Domini multo plus lucidiores sunt Deus Pater omnipotcns. Hoc dicitur se-
    14.
    supersolem, circumspicicntcs omnes vias cundum attributa Patris in nobis, et dici-

    hominum,...intuentesin absconditas par- tur Deus nobis providens. Psal. xxxi, 8 :

    tes. Ad Hebr. iv, 13 : Nonest ulla crea- Inviahac qua gradieris, firmabo super te
    tura invisibilis in conspectus ejus. Si oculos meos. Pater autem dicitur in gra-
    autem eio? derivatur a Greeco theaste tia adoplionis nos formans. Isa. lxiv, 8 :

    quod sonat circuitum, iterum signat Et nunc, Domine, pater noster es tu, nos
    Deum qui omnia circuit cura suaj pro- ^cro lulum : et fictor noster tu, et opera
    videntice. Eccli. xxiv, 8: Ggrum coeli manuum tuarum omi2es7tos. Ps3i\. xwu,
    circuivi sola, dicit Patris sapientia, \T:> Qui finxit singillatim corda eorum,
    :

    cujus est tota providentia. Si autem de- et intelligit omnia opera eorum.

    rivatur a Grseco thetim, quod calorem Diciturautem omnipotens: quia cum tria
    sonat, amorem providentis significat, sint in nobis reluctantia reformationi ad
    sicut dicilur in Psalmo xvui, 7 : Non est bonum, scilicet inferioris nalurse inobe-

    c[ui se abscondat a calore ejus. Sic igi- diens gravitas, infirmitatis humanae de-
    tur visionis luce, curae velocitate, et primens fragilitas, spiritualis nequitiai

    amoris calore omnibus providet et omnia reluctans iniquitas, nihii horum obstare
    gubernat : et ideo dicit, Psal. liv, 23 :
    potest, quin ipse nos in filios formet, Ad
    Jacta super Dominum curam tuam, ct Roman. ix, 19 : Voluntati ejus quis
    ipse te enutriet. I Petri, v, 7': Omnem resistit ? Luc. i, 37 : Non erit impossibite

    solticitudinem vestram projicientes in apud Deum omne verbum. Genes. xviii,


    eum, quoniam ipsi cura est de vobis. 14 Nufuquid Deo quidquam erit diffi-
    :

    cile ?

    13.
    Rex coelestis. Ecce quid faciat in An-
    gelis : quia per metonymiam rex dicitur Domine, Fili unigenite. Hic tangit ea
    15.
    copJestis : quia Rex est Angelorum mira- qu.T attribuuntur Filio.H;ecautem tangit
    biliter ex ministris sibi assistentibus re- sub sex differentiis. Primo enim tangit
    gnum suum restaurans. Rex autem est : ea quae habet in seipso, ex quibus est
    quia fines intenlionum, et bona opera- potens salvare et debitor salutis. Se-
    lionum, et leges in prseccptis justilia- cundo, tangit modum exhibitionis quo
    rum, et ordines ministrorum Angelis graliam salutis adhibuit. Tertio, tangit

    * S, DioNYsiu^, Lilt. de Divinis nominibus, cap. 12,


    30 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    graliam redemptionis. Quarlo, tangit Unigenite autem, quia indivise possi-

    gratiam gratiticationis. Quinto, tangit det. Joan. i, 14 Vidimus gloriam ejus,


    :

    gratiam glorificationis. Scxto et ultimo, gloriam quasi Unigeniti a Patre, ple-


    horum singulorum singillatim tangit num gratise et veritatis. '^xQ, ergo ex his
    causam. quoe deitatis sunt, facultatera habet sal-

    Dicit igitur Domine, Fili, etc, ct duo


    :
    vandi : sed quia apud justum judicem

    tangit. l*rimnm cst unde salvare poterat. non satisfacit nisi qui debet, ideo ex

    Secundum, unde salvare debuerat debi- nostro assumpsit, unde pro nobis satis-

    tum nostrum in se suscipiens. De primo facere deberet.

    horum dicit Domine, : Fili. Tria dicit, Et hoc est quod sequitur :

    quorum primum importat salutis facul-

    tatem, secundum facultatum illarum hse- Jesu Christe. Quod autem quidam ad- 16.
    reditatem, tertium facultatum salutis in- dunt : non est de
    Altissime, littera et a

    divisam importat plenitudinem. praesumptoribus est additum : quia nihil

    Per hoc enim quod dicit : Domine, addendum erat tantae auctoritati quam
    cum Dominus dicit omnimodam pul- fecit Angelus et vicarius Jesu Christi.

    chrorum et bonorum possessionem, Sunt autem hsec duo nomina, Jesu


    signat eorum unde salvare potest facul- Christe. Jesus quidem, ut dicit Dama-
    tatem hoc autem quod dicit Fili, cum
    : :
    scenus, dicit Deum humanatum, et Chri- ;

    filius ex hsereditate habeat omnes patris stus dicit e converso hominem dciiica-

    facultatcs, signat illarum facultatum tum : quia naturse duse in una persona
    hsereditatem. Per hoc autem quod dicit : Filii se circumincedunt : quia deilas po-
    Unigenite, cum unigenitus sit qui, sicut tentiam exercet in actibus hominis, dum
    Basilius dicit, cum secundo genito glo- humanitate tactus leprosus sanalur, ,

    riam paternam non divisit, signat facul- mortuus tactus vivificatur, csecus tactus

    tatum illarum indivisam, et possessam illuminatur, et sic de aliis, et humana


    plenitudinem el ex his habet unde pot-
    :
    natura propria servans in potentia divini-
    erit salvare plenam et perfectam faculta- tatis se ostendit, dum solem obscurans
    tem. De primo dicitur in Psalmo viii, 1 : moritur, cum petram scindens crucifigi-
    Domine, Dominus noster, quam admi- tur, dum potestate propria ponens ani-

    rabile est nomen tuum in universa terra ! mam et iterum sumens eam sepelitur.

    Hoc enim mirabile est in terra, quod Jesus ergo dicit Deum humanatum, et

    facultatem habet omnes salvandi. Ipse Christus, sicut dictum est, dicithomi-
    enim est de quo dicitur, ad Roman. x, nem deificatum. Et hoc est unde pro
    12 Idem Dominus omnium, dives in
    : nobis satisfacere debuit : dicit enim Am-
    omnes qui invocant eum. Unde Paulus, brosius, 6t probat Anselmus in libro,

    I ad Corinth. i, 5 et seq., dicit : In omni- Cur Deus homo, quod pro nobis satisfa- Chrisl
    hus divites facti estis in illo, in omni cere non potuit, nisi qui debuit, et qui jebuU
    omni scientia
    verbo, et in
    nium Christi confirmatum
    : sicut testimo-
    est in vobis : Dominus
    ^
    Filius Patris
    ...
    potuit. Potuit autem in quantum Deus "obis
    unigenitus : de-
    tisfacei
    |i
    i

    ita ut nihil desit vobis in ulla gratia. buit autem in quantum homo fuit de- :
    |
    Ex his igitur facultatibus omnes salvat. buit et potuit in quantum Deus huma-
    |
    autem dicit quia hsereditate na-
    Fili : natus, et in quantura horao deificatus. |
    turali omnia possidet. Luc. xv, 31 Fili, : Hoc autem probavit Anselmus. Adam
    tu semper mecum es, et omnia mea tua enim in quo omnes peccavimus et dam-
    sunt. Ad Hebr. i, 2 : Quem constituit nati fuimus, originalem justitiam ora- \
    hipredcm iniiversorum, per quem fecit nium hominum qui ex ipso nasci pot-
    et ssecula. Joan. xvi. 15 : Omnia quse- erant, perdidit. Possunt autem infiniti
    cumque habet Pater, mea sunt. nasci ex ipso, qui oranes illam Deo tra-
    DE SACRIFICIO MISS.E, I, 3. 31

    didissent justitiam originalem, quae in ergo quod dicit : Domine,Fili unigenite,


    infmitis esset infmitum bonum quod re- Jesu Christe.
    stituere non potuit, nisi qui infinitae fuit
    bonitatis, et hoc non erat nisi Deus Do- Domine Deus, Agnus Dei, Filius Pa- ^l
    minus Filius unigenitus infinitae bonita- triS. Christus
    modus. saivayit
    Exigere autem ab eo qui nihil debet,
    tis. Hic tansitur totus salvandi
    c» poteater,
    non est justi judicis. Cum ergo Deus Salvavit poienter, mansuete, et obedien- mansuete,
    justus judex sit, non exigit hoc nisi ab ter. Potenter ut faceret opus salutis efli- ler.

    homine qui debuit quod


    : et sic oportuit, caciter, mansuete ut laudabiliter, obe-
    salvator homo esset, qui debuit non ex dienter ut salus nostra habeat auctorita-
    debito culpae, sed ex debito quod volun- tis incontradicibilitatem.

    tarie suscepit ergo oporluit quod homo


    : Primum hoc quod dicitur
    tangit per :

    esset Deus, et Deus homo, et Deus in Domine Deus, qui potens est ad salvan-
    homine, et homo in Deo. Et sic, sicut dum. Secundum per hoc quod dicit :

    dicitur, I adTimoth. ii, 5 : Mediator est Agnus Dei, qui mansuetus est ad patien-
    Dei et hominum homo Christus Jesxs. dum. Tertium langit per hoc quod dicit
    Quod ergo debuit et poluit, importatur Filius Patris, qui obediens est Patri ad
    per hoc quod dicitur : Jes2i Christe, pretium pro Adae debito solvendum.
    Et de Jesu quidem dicitur, Matth. i, 1 : Domine qui potens, Deus qui sapiens
    Vocabisnomen ejus Jesum : ipse enim es, et cuncta providens ex hoc enim
    :

    salvum faciet populum suum a peccatis poteris salvare, quoniam nec fortitudo
    eorum. Eccli. xlvi, 1 et2 : Fortis inbello aliqua resistit Domino, nec versutia
    Jesus, ... ciui fuit magnus secundum aliqua potest decipere vel latere sapientis
    nometi suum, maximus in salutem ele- visionem. De primo petimus Exaltare, :

    ctorum Dei. De Christo autem dicitur, Isa. Domine, in viriute tua \ ut salves po-

    XLV, 1 et 2 Christo meo Cijro, cujus


    :
    tenter : et tunc gratias agentes, cantabi-
    apprehendi dexteram^ ut subjiciam ante mus et psallemus virtutes tuas ^. De
    faciem ejus gentes, et dorsa regumvertam, sapientia autem dicitur, Jerem. xxiii, 5 :

    et aperiam coram eo januas, et porlse non Regnabit rex, et sapiens erit.

    claudentur. Ego ante te ibo, et gloriosos Agnus autem dicitur propter patiendi

    terrse humiliabo : portas sereas conteram^ mansuetudinem : Dei autem, ideo quia
    et vectes ferreos confringam. Cyrus in passione Deo sacrificatum. De man-
    fuit

    autem hseres interpretatur : quia hic suetudine dicitur, Jerem xi, 19 Ego quasi . :

    Christus primo haeres est Dei Patris, agnus tnansuetus, quiportatur ad victi-
    cujus Pater dexteram apprehendit : quia tnam. Isa. liii, 7 Sicut ovis ad occisio- :

    virtutem salutis in nobis fecit, cui etiam netn ducetur, et non aperiet os suum.
    gentes salvatas in fide Ecclesiae subjecit, Dei autem sacrificium est, cujus sanguine
    dorsa regum mundi vertit, et eis onus tinctiliberamur ab Angelo extermina-
    suorum mandatorum imposuit, portas tore. Iste agnus est, qui immolatus est in
    aereas inferni contrivit, vectes in peccati figura arietis ab Abraham pro filio

    repagulis confregit : ante eum in mira- Isaac \ Iste est agnus, qui occisus
    est

    culis magnis ivit, omnia quae fecit, con- pro omnibus electis ab origine mundi *.

    firmando et contestando, et sic gloriam Iste est a'^nus, qui /ci^a mane immolatus est
    mundi stravit, et gloriosos et inclytos in in membris, qua? prsecesserunt adventum
    Hoc /i^a
    ejus, qui immolari praecipitur
    '
    humilitate spiritus inclinavit. est :

    * Psal. XX, 14. ^»


    Cf. Apocal. V, 6.

    « Ibid. 5 Cf. Numer. xxviii, 1 et seti.

    ^ Gf. Genes. xxii, 13.


    D. ALB. MAG. ORD PR/ED.
    vespere in se, et in suis qui oireruntur Qui tollis peccata mundi, miserere no- l^

    Deo adventum ipsius. Iste est agnus,


    post bis. Opus
    demi
    qui agni nomen non in vacuum accipit : Hic tangitur sanctificationis opus quod
    quia agnus ab agnoscendo dicitur. Dicit, in tribus consistit, operatio scilicet red-
    Joannis, x, 14:Ego cognosco oves mecis, emplionis, gratificationis, et glorifica-
    et cognoscunl me mese. Iste est agnus, tionis hoc indicaut tres versus qui
    : et
    quemomnes agnini in vellere sequunlur. per ordinem hic inducunlur.
    Haec enim est natura agni masculi, quod Tanguntur autem duo in primo, scilicet
    omnes quos generat, generantem agnum redemptionis perfectio, et misericordise
    sequuntur in bonitate lante et velleris. Et imploratio. Redemptionis perfectio du-
    hoc signatum est, Judicum, vi, 3Getseq., pliciter describitur, scilicet ex parte redi-
    ubi legitur, quod signum de descensu mentis, et ex parle debiti a quo redimi-
    roris quod apparuit in velleie, defluxit^ mur.
    in concham et derivatum est ad aream : De primo dicit Qui tollis. Et hoc
    :

    gratia enim quae in deitate Chrtsti fuit, et secundum Priscianum habet exponi, hoc
    bonilatis thesaurus defluxit in humani- est, toliis, hoc est, habes unde
    quia tu
    latem ejus, id est in concham, et difTusa hoc est, abstolias ut non sit et id
    tollas, :

    est in area, id est, in Ecclesia. Sic igitur ex hoc habes facere, quia infinitum
    est agmis Dei. bonum pro debito infinito habes faculta-
    Filius Palris : in quo ostenditur, quod tem solvendi, hoc est, oleum unctionis
    obedienter solvit debitum, pro nobis, ut de quo solulum est totum debitum viduae
    solutio haberet auctoritatem et utilita- prophetae, hoc esl, Ecclesiae. Proverb.
    tem, quee si ex obedienlia Patris aucto- XXI, 20 : Thesaurus desiderahilis et
    ritalem non habuisset, a Patre refutari oleum in habitaculo jusli. Ex quo the-
    poterat. Nunc autem quia ex obedientia sauro absoluta est vidua'.
    Patris processit^ Patri fuit acceptabilis. Peccata mundi. Hoc signat unde ab-
    Ad Philip. II, 8 et 9 : Faclus obediens, solvitur Ecclesia. Peccatum autem
    scilicet Patri, usque ad mortem.^ mortem mundi est peccatum originale, quod
    autem crucis. Propterguod el Deusexalta- totum mundum inlicit per privationem
    vitillum, et donavit illi nomen quod est justitiee originalis, quod quamvis unum
    super omnenomen. Unde vadens ad satis- fuerit in origine, lamen multiplicatum est
    factionem dicit, Matlh. xxvi, 39 : Non in vitiosa propagine, quia et omnes in-
    sicut ego volo, scd sicut tu, scilicet vis. ficit et quemlibet multis modis : et ideo
    Hoc enim sibi fuit cordis refectio, ut dicilur pluraliter, peccata mundi. Psal.
    Patris perficeret voiuntatem. Joan. iv, L, 7 : Ecce in iniquitatibus conceptus
    34 Meus cibus est ut faciam volun-
    :
    sum, et in peccatis concepit me mater
    tatem ejus qui misit me, et perficiam mea. Sapient. xii, 10 et 11 Nec/uam est :

    opus ejus. Hsec obedienlia fuit sibi om- fiatio eorum,etnaturalismalitiaipsorum,


    nium operum et passionum necessitas. et quoniam non poterat mutari cogitatio
    Luc. 49 Nesciebatis quia in his
    II, :
    illorum in perpetuum. Semen enim erat
    quse Patris mei sunt, oportet me esse? malcdictum ab initio. Hoc ergo peccatum
    In his ergo consistit in sanctificatore tulit auferendo, quando Adae debitum
    noslro sanctificationis perfeclus mo- solvit. Genes. xxxi, 39 Quidquid furto
    :

    dus, ut perficeret sanctificationem po- peribat, a me exigebas. Psal. cxxix, 7 :

    tenter, sapienter, patienter et utiii- Copiosa apud eum redemptio. Osee, xiii,
    ter. 14 : /)e manu mortis liberabo eos, de
    morte redimam eos. Unde, Joan. i, 29.'

    * Cf. IV Regum, iv, 1 et seq.


    DE SACRIFICIO MISS^, I, 3. 33

    Ecce acjnus Dei^ ecce qui tollit peccata super licjnum non enim porlavit : nisi
    mundi. poenam patiendo pro nobis.
    Subjungitur imploratio misericordiee Sequitur imploratio
    Suscipe deprcca- :

    l)ei, cum dicitur : AHserere nobis, ut sci- tionem nostram. Deprecalio, ut dicit Au-
    licet iiobis valeat redemptio iu hoc quod gustinus, est oratio pro amovendis ma-
    nos de peccato mundi inficit. Hoc enim lis, et est sensus : Suscipe in passione
    malum nascentes omnes sine gratia con- tua qua pccnam solvisfi pro nobis, no-
    sumpsit, sicut dicitur, ad Ephes. ii, 3 : stram deprecationem qua corde, ore, et
    Eramus natura filii ircS : quia ira con- opere petimus mala nostra amoveri a
    sumpti essemus, nisi misericordia red- nobis : quia aliter non possuntamoveri.
    emptionis pro nobis solvisset. Thren. Psal. Lxiii, 1 : Exaudi., Deus, orationem
    iii, 22 : Misericordiss Domini, quia non meam cum deprecor, a ti?nore inimici
    sumus consumpti : quia non defecerunt eripe animam mea?n. Non enim suscipi-
    miserationes ejus. Non enim deliciunt tur nostrum nisi in tuo Daniel. iii, 39 :

    miserationes quaj pro omnibus solvunt. et 40 Sed in animo contrito, et spiritu


    :

    Sapient. VI, 8 : Non enim suhtrahet per- humilitatis suscipiamur : sicut in holo-
    sonam cuj uscumciue Deiis, qui est om- causto arietum, et taurorum,... sic fiat
    iiium dominator : cjuoniarn pusillum et sacrificium nostrum, scilicet in poeniten-
    magnum ipse fecit, et sequaliter cura est tia peccatorum, ut a te suscipiatur et
    illi de omnibus : quia pro omnibus sol- placeat tibi, Domine. Hoc enim addidit
    vit. Ambrosius ad verba Danielis.

    ,19. Qui tollis peccata mundi, suscipe de- Qui sedes ad dexieram Patris, rnise-
    ^O
    Iisgrali precationem nostram. rerenohis. Opusgiori-
    itionis. ^

    Hic tangitur opus gratiPicationis. Et Ilic tangitur opus glorificationis. Se- Bcaiioni?.

    dicuntur, duo, scilicet facultas gratilica- dere enim est quiescentis post laborem
    tionis in Christo, et imphoralio, ut ad nos redemptionis : sedere aiilem ad dexte-
    beneficium gratificalionis derivetur. ram summi Patiis, est regnanlis, hoc
    Facultas tangitur cum dicitur : Qui est, in Patris reguantis oequalitate. Sedet
    tollis peccata mundi, hoc est, qui habes enim ibi in altissimis et potissimis : in al-

    tollendi facultatem ex gratiarum tuaruni ad regnandum, in potissimis ad


    tissimis
    infmitis divitiis. Muiidus aliqualiter hic fruendum. Ad Coloss. iii, 1 et 2 Ubi :

    aliter sumitur quam prius. Prius enim Christus est in dextcra Dei sedens : quss
    dicebaturcolleclio universitatis iiiorigine sursum sunt sapite, non qux super ter-
    in qua vitiata fuit : hic autem dicitur ram. Sed cjuia illuc ascendit, ut nobis
    mundus ipsa hominum multiplicatorum paret locum, ut ubi ipse est, nos sinius
    universitas, el peccatum istius mundi est secum, ut dicitur, Joan. xiv, 3 : ideo im-
    actuale, pro quo etiam satisfecit sunguis ploramus misericordiam, ut ab exsilio
    Agni. Et quia multa sunt actualia tam in liberemur, et cum ipso in regno colloce-
    omnibus quam in singulis, ideo dicit : mur, dicentes : Miserere nohis, miseri-
    Qui tollis peccata, etc. Ad Ilcbr. ix, 20 : cordia tollente omnem hujus exsilii mi-
    Nunc autem semel in consummatione seriam, et in aeternam felicilatem consti-
    sssculorum ad deslitutionem peccati per tuente. Adllebr. ix, 24 : Non enim in manu
    hostiam suam apparuit : quia nisi san- facta sancta Jesus introivit, exemplaria
    guis Christi intercedat, nullus de peccato verorum, sed in ipsum ccelum, ut appa-
    suo poterlt satisfacere. Isa. lui, 12 : Ipse reat nunc vultui Dei pro nobis.Genes. xl,
    peccata multorum tulit, et pro transgres- 1 4 : Afemento mei cum hene tibi fucrit,
    soribus rogavit. I Petri, ii, 2i : Qui pec- ul suggeras Pharaoni, ut educat me de
    cata nostra ipse pertulit in corpore siio isto carcere. Psal. cxli, 8 : Educ de cu-
    xxxvm
    34 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    stodin animam meam, ad confitendum umquam cessit in tentatione. Exod. xv,
    nomini tuo. Job, xvii, 3 ; Lihera ??«e, 1 1 : Quis similis tui in jortihus, Domine?
    Domine^ et pone me juxta te. Quis similis tui, magnificus in sanctitate,
    terribilis alque laudahilis faciens mira- ,

    21. Quoniam tu solus sanctus. bilia ? Quidam autem Philosophus dicit,

    Hic eorum quce dicta sunt de Filio in quod sanclitas est virtus scire faciens quae
    redimendo, gratificando, et gloridcando, ad Deura sunt justa. Sic autem iterura an-
    tangitar causa : quia enim sanctus est, tonoraasticesolus sanctus est : quia,sicut
    redimit : quia autem Dominus est, gra- dicitur, Joan.i, 18 : Deumnemo vidit um-
    tias contulit. Et quia xVltissimus est, ideo quam : unigenitus Filius qui est in sinu
    exaltatos in gloriam ponit. Patris, ipse enarracit: quiasolus scivitse-
    Dicit igitur Quoniam, ac si dicat
    ; : creta. Sapient. x, 10 Dedit illi scientiam :

    Tu tollis peccata mundi, quoniam tu so- sanctorum ,honestavit illum in lahoribus,


    lus es sanctus. Et dictio exclusiva quae etcomplevit lahores illius.^ic ergo solus
    ibi ponitur, facit exclusionem respectu sanctus sanguine potuit rediraere, mun-
    essentiae, et non respectu personae : et ditia saniruinis mundare, et forlitudine

    idco non excluditur Pater a sanctilate, sanguinis morlem superare, eteum eliam
    Sanctus nec Spiritus sanctus. Cum enim sanctus qui habebat mortis iraperiura, potuit su-
    ler dieitur. multas habeat intentiones, dicitur enim perare. Et quia solus scrutatur sinum
    sanctura mundam, formatum, et san- secretorura Patris, secreta Dei potuit do-
    guine, tinctura_,non dicitur de
    '

    illis ccqui- cere et revelare.


    voce, sed per analogiara ad unura, Tu solus Dominus. Et ideo solus pot-
    Sanctura enim secundum primam et est conferendo gratias gratificare : sic
    principalem rationera dicitur sanguine enira ad copiara gratias et virtutes et di-
    tinctum. Unde Jeges sanctificantur san- vitias pulchrorum et bonorum possidet,
    guine, et sanciuntur : et quod est raun- ex quibus nos in omni gratia diviles fa-
    dura a legistransgressione, hac sanctitate cit. Joaii. I, 10 : De pleniludine ejus nos
    est mundura, Et quod est firmatum san- omnes accepimus, et gratiam pro gratia.
    guinis effusione, est confirmalum. Et Zachar. iv, 7 : Er.ascjuabit gratiam gra-
    oranis ideo modus sanctificationis prirao tise. ejus.
    oritur a sanguinis effusione : et ideo
    sanctura derivatur a sanguino^ as, are. Tu solus altissimus.Ei ideo solus pol-
    Solus re- Hoc ergo modo solus redemptor noster est cxaltare et glorificare. Psal. viii, 6 :

    diciiur dicitur scnictus : quia solus sanguine suo Gloria et honore coronasti eum, ct con-
    sauctus.
    testamentura redemplionis confirmavit. stituisti eum super opera manuum tua-
    Unde, ad Hebr. ix, 22 Sine sanguinis : rum. Eccli. x\% o et 6 : Stola glorise ve-
    effusione non fit remissio. Zachar. ix, 11 : stiet illum. Jucunditatern et exsultalio-
    Tu quoque in sanguine testamenti tui nem thesaurizabit super illum.
    emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non Jesu Christe. Haec noraina subjungit
    est aqua. semper : quia ex illis significatur nobis
    Tura sanctus eliara est, qui solus per- ciicuraincessio naturarum in Christo, ex
    fecte mundus fuit semper, ct est, ct erit. quibus et potest et debet salvare. Et de
    Dicit enira Dionj^sius, quod sanctitas est Salvatore quidera huraanato dicilur, Ila-
    ab omni inquinamento libera et perfecta bacuc, III, 18 : Ego auiem in Domino
    munditia. Luc. i, 3o Quod nascetur ex : gaudeho, et exsultabo in Deo Jesu meo.
    te sanctum, vocabitur Filius Dei.MMi. De horaine auteni deilicato dicitur, Can-
    I, 20 : Quod in ea nalum est, de Spiritu tic. IV, 10 : Odor unguentorum tuorum
    sancto est. Est etiara solus fortis et fir- super omnia aromata.
    mus, qui numquam nutavit virtuto, nec
    DE SACRIFICfO MISS.E, I, 3. 35

    23. Ctim sancto Spiritii. RotjE enim sunt volubilia in Dei obse-
    llic tangitur proprium Spirilus sancli. quio corda.
    Et tacguntur duo, scilicct proprium per- Sancto : quia sanctilalisestperfeclor in
    son« : et id quod convenit tribus in uni- onini modo quo ante diximus. Actuum,
    tate essentise. II, 3 : Sedit supra singulos eorum.
    Proprium personae tangitur in tribus: Spiritus sanctus in s^^mbolo Xiccenae
    in propositione notante associationem, S3'nodi « Credo in Spiritum sanctum,
    :

    in actu personaequi notatspirationem, et sanctam Ecclesiam Catlioiicam, etc. » :

    appropriatio personse quoad sanctilicatio- hoc est in Spiritum sanctum sanctitican-


    Spirilus nem. Spiritus enim sanctus nexus est et tem generaliter et universaliter Eccle-
    lanctus est
    nexus et consensio et dilectio et delectatio Patris siam.
    iiousensio
    dilectlo
    et Filii, sicut dicit Auguslinus. Est au-
    t

    It delecl'!- tem nexus qui totum connectit corpus Jn gloria Dei Patris. Amen. 24.
    io Patris
    et Filii. m3'sticum cum capite. Ad Ephes. iv, 16 : Hoc unitatem respicit essentiae in tri-
    Ex quo totum corpus compactum, et bus personis. Dicitur autem in gloria :

    connejum per omnem juncturam sub- quia tres pcrsonaB sunt in una et eadem
    ministrationis, secundum operationem in gloria, quse est claritas fulgoris seterni,
    mensuram uniuscujusque membri, aug- quse tamen dicitur Dei Patris, quia in
    mentum corporis facit. Consensio autem Patre est principium totius divinitatis, et
    est, ut dicit Ililarius, in quo Pater et Fi- a Patre habet Filius, quod est in gioria,
    lius consentiunt et nos consentientes fa- et a Patre et a Filio habet Spiritus san-
    ciunt et schismata exlerminant. I ad Co- tus, quod est in gloria. Ad Roman. xr,
    rinth. i, 10 : Idipsum dicatis omnes, et 36 : /7.27 ipso, et per ipsum, et in ipso
    non sint schismata in vobis. Hujus autem sunt omnia. Ipsi honor et gloria in sse-
    consensionis sensum subminislrat Spiri- quod ex ipso dici-
    cula. Ibi dicit Glossa,
    tus unus onines inspirans. Et es-t dile- tarpropter Patrem,qui est origo et priii-
    ctio Patris et Filii, qua nos sibi adstrin- cipium non de principio. Per ipsum
    gunt et se invicem diligunt. Osee, xi, 4 : autem dicitur propler Filium, quse pr^e-
    Li funiculis Adam traliam eos, in vincu- positio, per, notat causam mediam et :

    lis charitatis. Est delectatio Patris et Fi- sic convenit Filio, qui est principium de
    Iii,quanos consolantur,utin eis et non in quo cum Patre est Spiritus sanctus : et
    aliis delectemur. Psal. xxxvi, 4 : Dele- ipse hoc habet a Patre, quod Spiritus
    ctare in Domino, et dabit tibi petitiones sanctus est de ipso. In ipso dicitur pro-
    cordis tui. Hanc igitur et hujusmodi so- pler Spiritum sanctum, qui est princi-
    cietatem notat Iiabitudo prsepositio- pium de utroque principio, Patre scilicet
    nis. et Filio, in cujus bonitate omnis conti-
    Spiritus autem dicitur : quia spirat, netur creatura.
    vitam scilicet, et intelbgenliam veritatis, Quod autem singulariter subinfertur :

    et ad cadestia elevationem intentionis. Ipsihonor et gloria, respicit ad cssentise


    Dc primo dicitur, Joan. vi, Gi : Spiritus unitatem : ct sic unus est Iionor trium,
    est qui vivificat : caro non prodest quid- et unica est gloria trium. Ad Philip. ii,

    quam. De secundo dicitur, Job, xxxii, 8 : 11 Omnis lingua confiteatur, quia Do*
    :

    Ut video, spiritus est in hominibus, et minus Jesus Christus in gloria est Dei
    inspiratio Allissimi dat inteUifjentiam. Patris.
    De tertio dicilur, Ezechiel. i, 20 et 21 : Quod autem subinfertur,^mm, quam- Amen quid
    Spiritus enim vitx erat ui rotis. Cum vis aliquando intcrpretatur y?a/, sicut in sigoiricet?

    euntibus ibant, et cum stantibus stabant. Psalmo \ ubi nos habemus : Dicct om-

    » Psal. cv, 48.


    36 D. ALB. MAG. ORI). PR.ED.

    nis populus : Fiaf, fiat, sermo Hebrffius si dicat populus : Amen, hoc est, quod
    habet, Amen, amen. Aliquaado autem cecinistis est verum. I ad Gorinth. xiv,
    idem est amen quod vere adverbialiter. 16 : Casterum si benedixeris spiritu, qui
    Joan. VI, 32 Amen, amen dico vohis.
    : supplet locum idiotfe ([uomodo dicet
    Aliquando auteni ideiii est quod verum, Amen super tuam henedictionem ?
    vel veritas. Apocal. iii, 14 : Hcec dicit Ad id er^^^o priina pars Missae linitur,
    Amen, testis fidelis et verus. Hic tanien quae vocalur Inlroitus, et populi accla-
    idem est quod verum : et est responsio matio, et cunsolatio liburatoris in voce
    idiotse ad ea quEe cantata sunt : et est ac angelica.

    €^^

    \
    TMCTATUS II.

    DE SEGUNDA PARTE MISS.E

    CAPUT I.

    Dominiis vobisciim, etc.

    1. Eccli. XLvii, 12 : Dedit in celebrationi- rum, et incipit in Evangelii lectione.


    biis decus, et ornavit tempora utque ad Unde, I ad Gorinth. iii, I et 2 : Et ego^
    consummaiionem vitai. fratres, non potui vobis loqui quasi spi~
    Hoc enim de beato Gregorio potest ritualibus, sed quasi carnalibus : tam-
    dici, qui resecando superflua et apponens quam parvulis in Christo, lac vobis po-
    necessaria et ordinans confusa, dedit de- tum dedi, non escam, nondum enim
    cus Ecclesiasticum in celebratione officii poteratis. De instructione autem per-
    divini, et festiva tempora, et profestorum fectorum et perfectionis aliquibus inter-
    dierum ornavit propriis uniuscujusque positis, ibidem, in secundo capitufo, ^y.
    diei officiis usque ad vit» Ecclesiasticse 6 et 7, dicit : Sapientiam autem loqui'
    perfectum ornatum. mur inter perfecios, sapientiam vero non
    'rima pars Et ideo postquam ordinavit primam hujus sseculi, neque principum hujus
    desfderio P^iftem Missse, in qua invocatus Domi- saeculi qui desiruuniur : scd loquimur
    ei accia- nus desiderio cleri et acclamationepopuli
    malione, ^ ^
    Dei sapicntiam in mysterio, Cjuse abs-
    .

    *ecucda ia locutus est verba bona et pacifica, per condila est. Unde, Mattfi. xui, 10 et
    ustrucllo- 1 . • •
    1

    nc. adventum ipsius populo promittens pa- seq., Ghristus usus est liac forma doclri-
    cem, statim subjunxit secundam partem nee : quia idiotis loquebalur in corpora-
    mani-
    Missse, quae est in instructione et fibus parabolis, et Apostolis exposuit
    festatione venientis : hsec enim statim mvsteria perfectse veritatis, dicens ad
    iucipit post Gloria in excelsis in festis, et perfectos : Vobis datum est nosse myste-
    post q,ccIamationem Ki/rie, eleyson, in rium regni coelorum, illis autem, sciticet
    profestis diebus. Ilsec autem instructio idiotis, non cst datwn, nisi in parabolis.
    durat usque ad OfTertorium exciusive. Attendcns cnim Beatus Papa verbum
    Habet autem duas partes : quia prse- Aposloli, ad Roman. i, 14 et 13 Sa- :

    miUitur instructio imperfectorum, et se- pientibus el insipientibus debiior sum.


    quitur instructio perfectionis et perfccto- lia, quod in me, prompiwn est et vobis,
    38 D. ALB. MAG. ORD. PR.EQ.

    ordinavit unJe instruerelur priino imper- instructi, de profectu instructionis re-


    fectus, et adjunxit secundo unde perfectus spondentia. Et idco ista pars instructionis,
    acciperet illuminationera. I ad Corinth. tres habet paites, anteccdenlia, ipsam
    XV, 44 : Si est corpiis animale, est et spi- doctrinam, et ipsam doctrinam subse-
    ritale. 4(3 Sed nonpriiis quod
    Et infra, y : quentia.
    spiritale est, Sed quod animale, deinde Antecedenlia sunt sicut, Dominus vo-
    quod spiritale. Hunc etiam ordinem se- biscum, el Collectge. Ipsa doctrina est in
    cutus est Dominus, qui ordine suae sa- Epistola. Et subsequenlia signantur in
    pientise voluit, quod praedicatio Joannis (iraduali, Tractu, et Alleluia, et sequen-
    prsecederet suam praedicationem, per tia.

    quam sua prcedicatio et facilius induce- Antecedentia igitar duo sunt, scilicct
    retur et eflicacius probaretur. salutatio instruendorura, ct Oratio, ut
    ^^ hanc doctrinam signat lectio Epi- Deus aperiat intellectum ad instructionis
    E i-tola
    insiructio stolse. Et quia Joannis pra?dicatione in- profe:tum.
    iinperfecto- , .
    r •.,.•, •
    i .

    rum. Qucitur, quai tuil Liuis legis et prophetue,


    et Chiistum digito discipulis demonstra- In salutatione autem quatuor notanda «,

    vit, ideo lectio ilUus instruclionis ali- sunt,' scilicet quare


    ^ is qui loco Dei est in
    ^ „ .
    Quatui
    quando fit de lege, aliquando de Pro- Missa Episcopus vel sacerdos, converso notanda
    phetis, aliquando de Apostolorum verbis, vultu ad populum salutat, quare diffe- tione, l

    in quihus Christus quasi priesens digito renter Episcopus et sacerdos salutant, et "JJi^cu
    gratiae, quod Joannes interpretatur, re- quis sit raodus salutationis, et quis raodus
    cipit demonstrationem. Etenim, Matth, responsionis ?

    xvii, 1 et seq., Christus in monte cum De primo notaiidum, quod Episcopus


    31oyse et Elia discipulis apparuit, et vel sacerdos in dextro cornu altaris stans
    facies ejus ut sol refulsit. Per quod signi- converso vuUu ad populum salutat. Et in
    ficatur, quod facies cognitionis ejus ut dextro quidem stat coinu : quia per
    sol refulget in oculis cordis per verba dextrara spiritualia siguantur, et boni qui
    Moysi, et per verba Prophetarum, quo- in dextera Dei locabuntur : et ideo dici-
    rum eximius fuit Ehas, et demoustratur tur, Joan. xxi, (3 : Mitlite in dextram
    lumen ejus et veritas verbis discipulo- navigii rete. Quia rete praedicationis et
    rum. De Moyse enim dicit ipse Dominus, instructionis ad spii itucalia converti debet.
    Joan. V, 40 : Si enim credcretis Moijsi, Convertit autem yultum is qui in loco
    erederetis forsitan et mihi : de me enim Dei est, ut opere ostendat, quia vultus
    ille scripsit. De scriptura Prophetarum suse notitise in scriptura Legis et Prophe-
    dicit, ibidem, :^. 39 : Scrutamini scriptu- tarum refulget, sicut in speculo, et aperle
    ras : quia vos putatis in ipsis vitam deraonstratur in lectione scripturae Apo-
    seternam habere : et illse sunt qux testi- stoloruin. Isa. lii, 10 : Videbunt omncs
    monium perhibent de me. De discipulis fines terrse salutare Dci nostri. iVumer.
    aulem dicit, Acluum, i, 8 : Eritis mihi VI, 25 : Ostendat tibi Deus faciem suam,
    testes in Jerusalem, ct in omni Judxa et et misereatur tui. Genes. xxxii, 30 : Vidi
    Samaria^ et usque ad ultimutn terrse. Dominum facie ad faciem, et salva facta
    In his ergo tribus consistit doctrina in- est anima mea. Psal. lxvi, l : Illuminet
    troductoria et impeyfectorum. vultum suum super )ws, ct misereatur
    Evauae- ^^ doctrina auteni Evangelica doctrina nostri. Nuincr. vi, 2(j : Convertat Domi-
    li.iQi fns-
    Iruclioper-
    consistit perfectionis et perlectorura.
    .
    ^ ^
    Ad nus vultum suum adte.^ et det tibipacem.
    lectorum, doctrmam autem epistolarem, quae est Sic igitur qui loco Dei est, stat a dexlris
    instructio iraperfectionis, adjunguntur altaris, sicut Zacharias ponlifex, Luc. i,

    queedara ad
    disponentia, el eam ante 11 quando apparuit ei Gabriel Angelvis
    ,
    :

    qucedain subsequuutur ex paite populi Apparuit enim ei Angelus Domini stans a


    DE SAGUIFICIO MISSyE, 11, '1. 39

    dcxtris altaris incensi : in qua parte e converso rex esse dicitur cuni milite*
    SaccrJos eliani sletit Zacliarias. Sacerdos autem Videtur igitur, quod cum principalis sit
    Augelus
    vcl Episcopus Angelus Domini est, et in Deus et ad nos habens auctoritatem,
    est.

    persona Domini in altari apparens. Ma- quod non debet dici Dominus vobiscum, :

    Jacli. II, 7 : Labia sacerdotis cnslodient sed potius sic Sitis vos cum Domino,
    :

    scientiam^ et legem reqidrent ex ore ejus, maxime cum dicat Apostolus, I ad Co-
    quia Anr/elus Domini exercituum est. rinth. iii, 9 Dei enim adjutorcs su-
    :

    Convertit autem vultum ad instruen- mus.


    dos quia quando Dominus de se noti-
    : Ad hoc dicendum, quod in veritale
    tiam fecit suis, claro vultu stetit inter hsecpropositio, cum, associationem dicit.

    eos. Joan. xx, 29 : Stetit Jesus in medio Et haec societas potest esse dupliciter,
    discipulorum suorum. scilicet simpliciter vel in associatione
    Causa autem quare differenter Episco- duorum ad tcrtium : et quando notat
    pus et sacerdos salutant, est : quia Epi- associalionem simpliciter, tunc revera
    scopus est, qui superiori fungilur officio notat principalitatem in re ablativi, sicut
    loco Christi : et ideo voce Christi utilur objectum est, sicut quando dicitur, miles

    ad subdilos. Prima enim salutatio quam est cum rege : quia in talibus ablativis
    lObtD
    Christus habuit ad Apostolos fuit :Pax supponit personam principalem, quoe
    ioDe, vobis *. Et ideo etiam qui kico Dei est^ movet et continet personas alias, sicut

    primam salulationem ad autem duorum notatur associatio


    lOIIIII

    subditos habet : rex. Si


    « Pax vobis. » Matth. x, 12 et 13 : Li- ad tertium, tunc praepositio, cum, notat
    trcmtes autem in domum, salutate eam prfepositionem societatis, sicut dicitur :

    dicentes : Pax huic domui. Et si quidem Rex est cum milite in bello : quia tunc
    fuerit domus illa digna, venietpax veslra forlitudo regis facit militem pug-nare et

    super eam. Sacerdos qui est in inferiori vincere. Psal. xc, 15 : Cum ipso sum in
    non audet eisdem verbis uti, sed
    officio, tribulatione eripiam eum, el glorificctbo
    ,

    verbis utitur sanctorum Patrum, qui eum. Et sic sumitur hic Dominus vobis-
    dixerunt Dominus vobiscum, sicut Booz : cum Dominus enim vocatur fore nobis-
    :

    dixit messoribus suis, Ruth, ii, 4. cum ad expugnandum hostem et perti-


    Ouare di
    Modus autem quod sa- salutationis est, ciendum sacramentum.
    ciiur, Do- cerdos dicit Dominus vobiscum, et non :

    Deus, vei Deus, vel Jesus, vei Chnstus vobiscum :


    Et ut hoc bene clarum fiat, dicimus ^
    q^ii^ hoc verbum, Dominus, possessionem quod a sacerdote quinque modis optatur Quinquc
    du-btus
    vubiscuiu '
    signat : unde omnes potest supplere de- Dominus esse nobiscum, scilicet in vo- ^^^'Ju',*,)''^!

    luntatis suffi conformitate, in virtutis minus


    fectus populi, quod non dicit Deus. Genes. esEe nobi
    xxviii, 20 Si fuerit Deus mecum, et
    :
    opere, in polentia? suse demonstratione, cum.

    custodierit me in via per quam ego am- in gratite sacramentalis participatione, in

    bulo, el dederit mihi panem


    ad edendum^ hostium devictione.
    et vestimentum ad induendum, reversus-
    De primo horum modorum dicitur,

    que fuero prospere ad domum patris mei, Matth. xxvi, 39 : Non sicut ego volo, sed

    erit mihi Dominus in Deum. sicut tu. Luc. xxii, 42 : Non mea volun-
    tas, sed tua fiat. Est enim hsec conformi-
    „ Obijcitur aulem conlra modum loquen- tas quadruplex, scilicet sccundum mate-

    ^ " di : quia quandocumnue unus cum aUo riam voliti, quando volumus hoc quod
    Quare non ... ,. . .

    diciiur, vos esse dicitur, principalitas notatur esse in Deus vult. Marc. xiv, 30 Non quod ego :

    filis cum 1 1- • 1 • • 1 • •
    ,•
    Secunda conformitas
    I

    Doniino, '"e ablativi, etministerium in nominativo, volo, sed ([iiod lu.

    n*us vobis-
    ^^^^^ dicitur esse miles cum rege, et non est in forma volcndi, ut ex eadem chari-
    cum.

    '
    Gf. Luc. XXIV, 36 et .Joan. xx, 10.
    40 D. ALB. MAG. ORD. PR ED.
    tate velimus lioc quod volumus, ex qua tar de parlicipatione divina qua Deum in
    charitate Deus vult hocquod vult. Matth. corde secum habebat.
    VI, 1(1 : Fiai volimtas tua sicut in caelo et Est quinto nobiscum in pugna. 11 Para-
    in terra. Tertia conformitas est in fine lip. XX, 17: Juda et Jerusalem, nolile
    voluntatis, ut scilicet ad eumdem fineiu timere. nec paveatis : cras egrediemini
    velimus quidquid voluraus, ad quem contra eos, etDominus erit vobiscum.
    Deus vult hoc quod vult, hoc est, ad iilo- Iste ergo est modus salutationis.
    riam suam : et lioc innuitur, Matlh. v,
    16 : Videant opera vestra bona, et glorifi- Considerandum est autem quare po-
    cent Patrem vestrum qui in coelis est. I modo resalutat
    pulus ditTerenti non :

    Quare
    ad Corinth. x, 31 : Sive manducatis, sive enim dicit Domiuus sit tecum, vel ali- ^spond
    :

    bibitis, sive aliud quid facitis^ omnia quid hujusmodi sed dicit El cum euuV : :

    in gloriam Dei facite. Quarta autem con- spiritu tuo. "^" ^"

    formitas est in causa efQciente, ut velim ITujus autem tres sunt causee, qua-
    hoc quod Deus vult me velle, sicut quan- rum prima est : quia sacerdos stans
    do dedit praeceptum, voluit me velle obe- ante altare, lotus debet esse in spiritu.
    dire prcTcepto : et similiter quando dedit Secunda est, quia spjirilus hominis errat
    consiUum, voluit me velle sequi consi- frequenter. Tertia est causa, quia in
    lium et quando fecit
    : me patrem, voluit altari totum deraonstratur esse opus
    me velle provisionem filiorum, et simiU- virtutis spiritus : stans enim ad aram,
    ter est de aliis. I ad Thessal. iv, 3 et seq. : nihil debet esse nisi spiritus, et nihil
    Haec est voluntas Dei, sanctificatio ve- sentire de corpore, vel de sollicitudine
    stra : ut abstineatis vos a fornicationeiut saeculi. Et hoc signaturn est, Genes.
    unusquisque vestrum possidere vas
    sciat xxu, 0, ubi Abraham
    immolare perrexit
    suum in sanctificatione et honore, non in filium, et di.xit ad pueros suos : Exspe-
    passione desiderii, sicut et gentes, quse ctate hic cum asino ego et puer illuc :

    ignorant Deum. Sic igitur Dominus usque properantes^ postquam adorave-


    optatur esse nobiscum in voluntatum rimus, revertemur ad vos. Servi sunt
    conformitate : quia voluntas in Deo erra- sollicitudines et curae de necessariis
    re potest. hujus vitce. Asinus autem animal pi-
    Est secundo nobiscum in virtutis ope- grum indisciplinabile, oneriferum ta-
    ratione, sicut dicitur, Matth. xxviii, 20 :
    men, pondus corporis quod -pigrum
    est
    Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus est et sed tamen por-
    indisciplinabile,
    usque ad consummationem sseculi. Isa. tans onus laboris. Puer autem est spi-
    XXVI, 12 : Omnia opera nostra operatus ritus purus. Patriarcha autem loco sa-
    es nobis. cerdotis est. Et ideo curis et sollicitu-
    Estterlio etiam nobiscum in suse divi- dinibus et oneri corporis licentiam debet
    nitatis et fortitudinis demonslratione. dare sacerdos immolaturus Filium Dei,
    Judicum, VI, 12 et 13 : Dominus tecum, et cum solo spirilu ad altare ad inimo-
    virorum fortissime. Et respondit Gedeon : landum procedere. Et ideo dicit popu-
    Si Domimis nobiscum est, cur apprehen- lus Et cum spiritu tuo.
    :

    derunt nos hsec omnia ? Et respondit An- De secundo autem, scilicet quod non
    gelus, j. 14 : Vade in hac fortitudinetua, erret spiritus sacerdotis in tanto sacra-
    et liberabis Israel de manu Madian, et mento. sed Dominum habeat se diri-
    sic factum est. gentem, patet, II Regum, vii, 3, quia
    Dicitur quarto Dominus nubi-cuni in cum Xathan propheta suo humano spi-
    gratiae sacramenlalis participatione, sicut litu dixisstit Omne quod est in corde
    :

    dicitur, Luc. i, 28 Dominus tecum, be- : tuo, vade, fac, quia Dominus tecum
    nedlcta lu in mulieribus. lloc enim dici- est : statim correxit Dorainus dicens,
    DE SAGRIFICIO MISS.E, II, 2. 41

    jf. o : Numquid lu sedificabis mihi do~ mento, dicit Dominus : Spiritus est qui
    mum ? Spiritus enim hominis saepe de- vivificat : caro non prodest quidquam.
    cipitur : et idoo iii tanti sacramenti con- Sicut autem Domimis vobiscum sumi-
    fectione Dominus cum spiritu sacerdotis tur, Ruth, n, 4, ubi Booz dicit mes-
    esse optatur, ne decipiatur. Deuter. soribus Dominus vobiscum ita et cum
    : :

    xxxii, 12 Dominus
    : solus dux ejus spiritu tuo sumitur, II ad Timoth. iv,

    fuii^ et non erat cum eo Deus alienus. 22 : Dominus Jesus Christus cum spi~
    Tertia causa est, quia totum quod in ritu tuo.
    altari fit, est virtute spiritus : et ideo Sic igitur intelligendum est de resalu-
    cum spiritu esse optatur Dominus. tatione.
    Joan. VI, 64, loquens de altaris sacra-

    GAPUT II.

    Oralio qiise priiiio clicitur in Wissa, dicitiir Collecta.

    Sequitur autem post salutationem lecta : quia populus colligitur, cum


    Oratio, ut Dominus aperiat corda au- dicitur. Notandum est, quod tribus
    dientium ad instructionem percipien- modis populus colligi habet ad oran-
    dam, et ad digne suscipiendam obla- dum, scilicet quando partita in unum
    tionem sacramenli secundum dictum coUigit, hoc est, in Deum corda coUigit,
    Apostoli, II ad Thessal. iu, 1 : Orate quse in multum sunt divisa. Unde Au-
    pro nobis, ut sermo Dei currat. gustinus in libro IV Confessionum : « In
    )ra- Circa hanc orationem tria sunt no- omnibus quse mente percurro, non in-
    Dda "=ci-
    tanda, scilicet nomen, ritus, et con- venio tutiim locum animae meae praeter
    cet no- clusio. te, Domine, in quo coUiguntur sparsa
    eo, nlus,
    conclu- Xomen dicitur Collecta. Ralio autem mea. » Matth. xu, 30 Qui non con- :

    aiio dfci- nominis est, vel quia colligit petita po- gregat mecum, spargit. Opus enim Dei
    P^'^' ^"* sacerdos conscius secretorum semper in coUigendo est, et opus dia-
    "^cia^^'^"
    colligit et otFert Domino : vel quia tales boli in dispergendo. Secunda collecfa
    fiebant pro populo, dum colligerelur ad est : quia populus ibi colligitur in unum
    communionem Domini celebrandam. cor et in animam unam. Psal. ci, 23 :

    De prima autem ratione dicitur, Tob. 1)1 conveniendo populos in unum, et

    XII, 12 Quandu orabas cum lacri/mis,


    : reges ut serviant Domino. Psal. xlix,
    et sepeliebas mortuos,,.. ego obtuli ora- 3 Congregate
    : sanctos ejus, qui illi

    tionem tuam Domino. Hoc dicit Ange- ordinant testamentum ejus. Testamen-
    lus. Jam autem ante ostendimus, quod tum enim est promissio Dei suo san-
    sacerdos Angelus Domini exercituum Kuine confirmata. Dicitur iterum col-
    est '.
    lecta corporis inystLci, quaj sic in unum
    Secundo autem modo dicitur Col- commiscetur sicut corpus Christi ex

    1 Cf. supra, Tract. II, cap. i ad § 2.


    42 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    multis granis, et sangiiis Christi de visionis, primus recedit et ideo etiam, :

    multis uvis. Psal. cx, 1 et 2 : Confitebor ut dicit Augustinus, Deus operi secun-
    tibi, Domine, in toto corde meo, in con- dse diei, cum mundum crearet, non
    silio jiistoriim, et congregalione. Magna benedixit, cum oninium aliorum bene-
    opera Domini, exquisila in omnes vo- diceret operibus dierum. Quia igitur
    luntates ejus. Nulla enim sunt niajora Dominus dixit, IMalth. vi, 7 Orantes :

    opera Domini quam incorporari san- autcm nolite mulium loqui, sicut etli-
    guini Christi et corpori, et ijjsi Christo. nici putant cnini quod in ?nultilo-
    :

    Hoc signatum est, Nehemise seu II quio suo exaudiantur ideo par nume- :

    Esdrae, vni, 1, ubi dicitur, quod congre- rus CoIIcctarum esse non debet. Pluri-
    gatus omnis populus quasi vir laius
    est mus etiam esse non debet quia, Marc. :

    ad audiendam legem. Genes. xlix, 2 Con- : XII, 40, de Scribis et Pharisaeis dicitur,
    gregamini, et audite, filii Jacob, audite quod devorant domos viduarum sub
    Jsrael patrem veslrum. His igitur de obtentu prolixse orationis. Et ideo proe-
    causis vocatur Collecta oratio quse pri- cipit beatus Benediclus in regula, quod
    mo dicitur in Missa. oninis oralio in conventu brevis sit, ne
    taedium audientibus generetur, et dc-

    2. Ritus autcm harum Collectarum est, votio impediatur. Impar autem nume-
    Ritus Col- quod primo erant Collectse confusse, et rus, ut dicit Pythagoras, est qui in duo
    lectariim.
    qujjjijpt saccrdos vel Episcopus faciebat eequalia dividi non potest slat enim :

    et dicebat Collectas quas volebat. Sed prima ejus divislo in unitate, quas fieri
    postea in concilio Africano, cui beatus divisionem non permittit : et ideo di-
    Augustinus interfuit, statutum est, quod cilur, quod «numero Deus impare
    nulla in Missa diceretur oratio, nisi quse gaudet ^ : » quia divisionem Deus in
    sacro esset approbata concilio. Postmo- omnibus detestatur. Osce, x, 2 : Divi-
    dum autem Gelasius Papa videns, quod sum est cor eorum, nunc interibitnt. Et
    mullimodee eranl et difTerenles Collecta^ ideo ad prsediclos numeros Collcctas
    etiam quae eadem die in diversis Eccle- beatus Gregorius restrinxit.
    siis dicerentur, resecavit superfluas, et
    quasdam immutavit in alias, et ordina- Quare autem statutum sit, quod una, 3
    vit, ut in Missis ubique essct conformi- vel tres, vel quinque, vel septem, Quare ui

    tas. Postmodum veniens beatus Grego- multi multas assignaverunt inijtiles ra- ^^3^0;
    rius, videns quod in numero Collectarum tiones. Dicunt enim quidam, quod una lectte c

    • • 1 . caulur
    sacerdotes modum excederent, ordinavit est propter hdem unitatis substanliee
    officium, mulla resecans, mutans, et divina3 in tribus personis, tres autem
    apponens, statuit ut impares dicerentur propter fidem Trinitatis, quinque vero
    numero, una, vel tres, vel quinque, vel propter quinque vulnera Jesu Christi,
    septem, et ultra septenarium nulia dice- septem autem propler septem dona Spi-
    retur : cujus causam ipse assignans ritus sancti. Haec autem ratio nulla est :

    CoUectas Gregorius dicit, quod divisio est causa quia sic etiam novem esse deberent

    iD?pa?rdi-
    multitudinis in omnibus par autem :
    propter novem ordines Angelorum, et
    ci statuit numerus in duo sequa
    ^ est divisibilis, et undecim quia undecim discipuli abierunt
    B. Grego- . .....
    rius,etnon sic multitudims est causa : et ideo bi- iri Galilgeam, et tredecim propter Chri-
    ullra 88-
    narms
    •
    , 1, • !• . • • .1. stum cum Apostolis, et quindecim pro-
    ptem. est causa multiplicationis et di-
    visionis : quia omnia quse in multa pter quindecim gradus in quibus descri-
    vadunt, primo per duo dividuntur quia : bitur profectus virtutum, in quo pro-
    binarius ab unitate, quse causa est indi- ficimus in oratione. Unde tales ra-

    * VlRGILIUS.
    1)E SACRIFICIO MISS.E, II, 2. 43

    tiones ponitiis nulLT sunt ct derisibiles. titio continetur, sed polius ostenditur ad
    Yera aulem ratio hiijus institutionis quem oratio est dirigenda. Sanctificetur
    est, quod tria attenduntur in oratione, nomen tmwi, ecce prima. Adveniat re-
    scilicet intentio orantis, et res in ora- gnum tuum, ecce secunda. Fiat voluntas
    tione petita, et modus petitionis. Respi- tua sicut in coelo et in terra, ecce tertia.
    ciendo autem ad intentionem oranlium Panem nostrum supersubstantialem da
    quse una est, ut teternum honum habea- nobis hodie, ecce quarta. Et dimitte no~
    tur, institutio dicit unam sufficere Col- bis debita nostra, sicut et nos dimitti-
    lectam. Luc. x, 42 : Porro iinum est nc- mus debitoribus nostris, ecce quinta.
    cessarium. Psal. xxvi, 4 : Unam petii Et ne nos inducas in tentationem^ ecce
    a Domino, Jianc requiram. Respiciendo sexta. Sed libera nos a malo, ecce sep-
    autem ad petita qu» tria sunt, institutio tima. Ultra istas non est procedendum :

    statuit tres dici Collectas. Secundum quia vcrgit ad multiloquium, et generat


    ordinem enim pelimus a malo liberari taidium, et minuit devotionem.
    impedientc nos ad meritum secundum : Quod autem quidam plures volunt
    ordinem autem ad bonum petimus bo- dicere sub una conclusione, nihil est :

    num gratiae et bonum glorite. Matth. vi, quia Collectae non numerantur a conclu-
    33 : Quxrite primum regnum Dei et sione : quia in secundo loco aliquando
    justitiam ejus. Justitia autem regni Dei duae, et aliquando quatuor, et aliquando
    duas habet partes, scilicet declinare a sex sub una tcrminantur conclusione :

    malo, et facere bonum. qt ideo hoc non est faciendum, sed te-

    Considerando autem modos petendi, nenda Ecclesiae institutio : quia hoc est
    duo modi considerantur, implicitus ct apostolicum. Unde, I ad Gorinth. xi, 2 :

    explicitus. Considerando modum impU- Laudo autem vos, Jratres, quod per
    citum, statuit constitutio quinque, quas omnia mei memores estis, et sicut tra-
    petitiones ponit Dominus, Luc. xi, 2 et didi vobis, prsecepta mea tenetis. Et
    seq., ubi dicit sic '.
    Pater, sanctificelur post pauca, t. 10,dicit de illis qui statuta
    nomen tuum. Adveniat regnum tuum. Patrum contemnunt, et sua esse me-
    Panem nostrum quotidianum da nobis liora quam constitutiones Patrum con-
    Et dimitte nobis peccata nostra,
    liodie. tendunt, sic dicens : Si quis autem vi-
    siquidem et ipsi dimittimus omni de- detur contentiosus esse, nos talem con-
    ;
    benti nobis. Et ne nos inducas in tenta- suetudinem non habemus, neque Ecclesia
    tionem. Et non ponit plures petiliones : Dei..'&\ autem aliqua necessitas temporis
    quia in illa qua dicitur, Adveniat, etc, illud exposcit et non contemptus consti-
    implicite continetur illa, Fiat voluntas tutionis, possunt tunc dici pares, sicut
    tua : quia si voluntas Dei perficitur, in festo. S. Stephani duae dicuntur, et in
    regnum justitiae Christi jam adveiiiet. die Innocentium quatuor propter com-
    Et illa qua dicitur : Libera nos a malo, memorationem Octavarum.
    implicite continetur in illa Et nc nos
    :

    inducas in tentationem : ab omni enim Conclusio autem fere in omnibus,


    malo liberatus est, qui in tcntationem exceptis valde paucis, est per Dominum 4.
    Tria no-
    noii inducitur : sicut etiam dicit Glossa nostrum. In qua conclusione tria sunt tanda in
    ibidem. Si autem consideratur modus notanda, quorum unum est, unde addita conclusio-
    ... . . .
    , , ^ , ,, . ne Colle-
    explicitus petitionum, tunc statuit con- sit haec conclusio. Sccundo, qualiter sit ctarum.

    stitutio septem lieri Collectas : quia facienda. Tertio, quid in ca contineatur. conclusio
    Christus, Matth. vi, 9 et seq., septem Inventa est igitur conclusio et deri-
    docuit pelitiones, cxplicite omnia quae vala ab Apostolis, considerando dictum
    necessaria sunt petentes, dicens : Pater Christi, .loan. xiv, {"i : Et quodcumque
    noster, qui es in coelis, in quo nulla pe- petieritis Patrem ut nomi)ie meo, hoc
    44 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    faciam. Oportet enim nomine


    nos in tem adSpiiitum sanctum, tunc
    oratio lit

    ejus petere in cujus merito exaudimur : oportet quod sic concludatur « Qui cum :

    non enim in nostro, sed in merito Chri- Patre et Filiovivis, etc. » Similiter etiam
    sti audimur, et ideo nomine Christi quando in oralione directa ad Patrem fit

    oportet concludere orationem. Psal. mentio de Filio, oporlet quod tunc in


    cxiii, 9 : Non
    Domine, non nobis,
    nobis, conclusione dicalur: Per eumdem Do-
    sed nomini tno da gloriam. Et hoc si- ininum nostrum. Si autem in Collecta ad
    gnatum est, Job. xlii, 8 Job auteni : Patrem directa, fit mentio de Spiritu
    serviis nieus orabit pro vobis, facicm sancto, tunc sic concluditur : Per Domi-
    ejus suscipiam. Job enim qui dolens num nostrum Jesum Christum, c/ui tecum
    interpretatur, significat Christum dolen- vivit et regnat in eodem Spiritu sancto.
    tem, pro nobis in cruce orantem.
    Nomen autem quod ponimus, nomen Ea autem qu£fi in hac conclusione po- „
    est Jesu Christi : quia illa sunt nomina sita sunt, intellicribilia sunt per ea quae ^ *

    .
    ^ . .
    Quae II

    mediatoris. Deum humanatum dicit Je- jam ante fere dicta sunt. Quod enim di- conclu

    sus hominem autem deiticatum dicit


    : citur : Per Dominum, dicitur propter fa- tinenim
    Christus. Et unum nomen est mediato- cultatis divitias quse derivatur in orantes
    ris, qui ponit manum
    ambobus, in in per Dominum Christum : quia talium fa-
    Deo scilicet et homine sicut enim a : cultatum copiam sonat hoc nomen, Do-
    sole qui est longe, ignem mutuare non minus. Ad Roman. Dominus dives
    x, 12 :

    possumus, nisi medio berillo vel cry- in otJines qui invocantillum. Quodautem
    stallo vel aliquo tali utamur ita a Patre : dicitur Nostrum, dicitur, quia in se
    :

    ccelesti, a quo nos per peccatum elon- suscepitnostrum debitum. Quod, Jesum
    gavimus, haurire gratiam non possu- Christum, dicitur propter mediationem,
    mus, nisi per mediatorem qui nobis et ex qua potest et debet debito congrui
    Patri est propinquus. I ad Timoth. ii, 5 :
    subvenire. Quod autem dicitur, Filium
    Unus mediator Dei et Iioniinuni, homo tuum, notatur quod facultatem habet
    Christus Jesus. Igitur patet quare tali subveniendi per natur» divinae haeredi-
    conclusione, non omnibus Collectis, est tatem. Per hoc quod dicitur, vivit, nota-
    necesse. tur^ quod non morte prohibetur, sed
    serapiternum suum quo sacerdotium,
    g. Facienda autem est in omnibus oratio- semper vivens ad
    offert et orat pro nobis,
    Qualiier nibus quse ad Patrem diriguntur si : interpcllandum pro nobis '. Per hoc
    conclusio^?
    ^^ Filium dirigitur, lunc aliquantu- quod dicitur, regnat, notatur confirmaia
    lum fit alio modo sicut dicitur : « Qui polestas ad subveniendum. Cum autem
    crucem sanclam ascendisti et mundi dicitur, in unitate Spiritus snncli, du-
    tenebras illuminasli, tu corda nostra plex, ut dicit Hilarius, notatur unilas,
    et corpora nostra illuminare dignare. » essentise scilicet et consensionis : et haec

    IIa?c enim oratio non nisi ad Filium secunda attribuitur Spiritui sancto. Pri-
    dirigitur quia
    crucem ascen-
    : ille solus ma autem est essentise trium persona-
    dit, et dicere non possumus
    ideo Per : rum. Spiritus enim sanctus eo quod
    Dominum nostrum Jesum Chrisfum Fi- amor est, appropriatam sibi habet unio-
    lium tuum : quia tunc Filius sui ipsius nem consensionis. II ad Corinth. xiii, 13 :

    Filius esse significaretur, quod est ha?re- Gratia Domini nostri Jesu Christi, et

    ticum : et ideo tunc dicimus concluden- charitas Dei, et communicatio Spiritus


    tes orationem « Qui cum Patre
    :
    et Spi- cum omnibus vobis. Amen.
    sancti sit
    ritu sancto vivis et regnas Deus. » Si au- Quod aulem additur, vivitet regnat Deus,

    '
    Ad Hebr. vii, 2o.
    DE SAGKIFICIO MISS.E, II, 3. 43

    addilur propter unilatem essentiae in tii- ad (inem conclusionis, tunc debet inter-
    bus personis declarandam. Quod autem pretari, verum est, sicut in aate habitis
    amen, vox est idiolee secun-
    subinfertur, diximus, hoc est, Trinilas Deus vivit per
    dum Aposlolum et si referatur ad linem
    : omnia sa^cula saeculoruni. Nihil esset di-
    CuUectae, qu£e oratoria est, vel depreca- ctum, quia hoc necessario est, et
    fiat :

    toria, tunc sonat idem quod fiat, hoc est, non Sed dicitur, verum est quia hoc
    fit. :

    liatquodpetis a Deo. Psal. xix,2 : EjLau- verum, quod sic Deus Trinitas vivit et
    diat te Dominus in die tribulationis, regnat. Qaid autem sit dictum, Per om-
    prolegat te nomen Dei Jacoh. II Machab. nia saecula sxculorum, jam superius
    I, o : Exaudiat Dominus orationes ve- diximus cum exponeretur, Gloria Patri,
    stras, et reconcilietur vobis, nec deserat quia hic idem significat quod ibi '.

    vos in tempore malo. Si aulem referatur

    CAPUT III.

    De iiiipeprectoruiii iiistriicHonis cloetriiia, scilicet Epistola.

    Dicitur, Numer. x, 2: Fac tibi duas gaverunt iniquitatem suam . Virtute

    tubas argenteas ductiles, quibus possis enim patientiae probatur fides, dum Do-
    convocare multitudinem in die qua mo- ctor pro fide mori est paratus. His dua-
    venda sunt castra. Ita dictum est Moysi, bus convocatur multitudo populi omni
    qui loco Dei est et sacerdotis. Psal. xcvir, tempore^ quando movenda sunt castra
    ti Moyses et Aaron in sacerdolibus ejus.
    :
    Dei de virtute in virtulem proficicntia.
    Duse autem tubse tubicinantes ante san- Una illarum tabarum imperfectioribus
    ctitatis perfectorem, sunt subdiaconus et congruens, est subdiaconus pronuntians
    diaconus. Osee, viii, 1 : In gutture tuo imperfectorum doctrinam. Et quia illa Qnare sub-

    sit iuba. Isa. lviii, 1 Exalta quasi tuba :


    figuratur in praedicatione Joannis, quan- ig^^turug

    vocem tuam. Ilae sunt argentete propter do Christus adhuc latuit, ideo subdiaco- Episioiam
    noa accipit
    cymbaluin et delectabilem sonum argen- nus benedictionem a sacerdole vel Epi- beDedicuo-
    , . ,
    ,
    . , DCQi a sa-
    ti, qui significat tinnulam, et dulcem so- scopo non accipit ad ambonem sme iu-
    : cerdote/

    num instructionis verbi Dei. Psal. xi, minibus llammarum vadit, quia aperla
    7 : Argentum igne examiiiatum.Hie sunt non proponit. Et si dicatur, quod aperla
    ductiles, hoc est, ictibus malleorum pro- sunt quaj legit dc Epistolis Apostolorum,
    ductse : quia uterquc patientia tribulatio- dicendum, quod illa verba ad Evangc-
    num et virtutum debet essc probatus. Pro- lium dirigit, in quo lucent, et sine quo
    verb. XIX, II: Doctrina viri per patien- nihil lucis et ideo non lucent
    habent,
    tiam agnoscitur, ut inerito dicat cum luce ])ropria. uno Cum
    acolylho vadit,
    PsaImila,PsaI.cxxvin, 3 ; Supra dorsum quia pauci sunt qui priedicaliones Joan-
    meum fabricaverunt peccatores, prolon- nis et Prophetarum et Legis sunt secuti

    ' Cr. Supra, Tiaot. I, cap. 1 ad § 10.


    46 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    et quia non proponitur illa doclriiia ut XX, 9 : Factus est, scilicet sermo Domini,
    finis, sed ut introductio. in corde meo quasi ignis xstuans, clau-
    susque cst in ossibus meis, et defeci, fer-

    In legendo autem quatuor altendunlur, re non sustinens. Hoc enim dixit propter
    scilicet locus, conversio corporis, legcndi fervorem devotionis quein ad sermonem
    modus, et reditus ad Episcopum vel sa- babuit. De claritate vocis, Isa. lii, 8:
    cerdotem. Levaverunt vocem, simul laudahunt
    Locus in solemnitale est altus quia : quia oculo ad oculum videhunt, cum con-
    omnis Doctor in alto loco stare debet vir- verterit Dominus Sion. Sic ego est le-
    tutis. Et hoc significatur, Nehemiae seu gendum.
    II Esdrte, vni, 4, ubi dicitur Stetil au- : Reditus autem ad sacerdotem est, quod
    tem Esdras scriba siiper gradum li- veniens ad sacerdotem, manum dexte-
    gneum, quem fecerat ad loquendum. ram sacerdotis osculatur, ut non sibi
    Gradus enim iste eminenliam signat vir- fructum attiibuat, sed Deo per osculum
    tutis. dextrse ejus qui cst loco sacerdotis. Ac si

    Yerlitur aulem subdiaconus legendo ad dicat : Dextera Domini fecit virtutem,


    Orientem : quia adbuc indiget ampliori dextera Domini exaltavit me '.

    lumine, ut illustretur. Zachar. xn% 4 Epistola autcni dicitur supra missio


    Stahunt pedcs ejus in die illa supcr mon- quia supererogatio super Evangelium in
    tem Olivarum, qui est contra Jerusaleni quo continetur doctrina perfectionis quia :

    ad Orientem. Legendi autem modus est etLex ot Prophetse a Deo et ad testimo-


    primo quidem^ quod legat dislincte et nium Evangelii supererogata sunt ad do-
    aperle. Secundo autem, quod legat de- ctrinam imperfectorum. Luc. x, 3o Et :

    vote. Tertio aulem, quod legat in pote- quodciimque supererogavcris, ego cum
    state clarae vocis. De primo dicitur, Ne- rediero, reddam tibi.
    hemice seu II Esdrae, viii, 8 Legerunt in :
    Sic igitur de lectione Epistobe deter-
    libro legis Dei distincte et aperte ad in- minatur, quse est instructio Evangelii
    telligendum, et inlellexerunt cum lege- praeambula.
    retur. De secundo autem dicitur, Jerem.

    CAPUT IV.

    De Gratliiali ciiiod Epislolse adjiiiigiUir

    Epistoke autem adjungunlur respon- gitur Alleluia et Sequentia, aliquando


    siones instructorum per subdiaconum, et etiam tollitur Graduale de medio, et can-
    hoc sicut diximus in ante habitis, estdu- tantur loco ejus duo Alleluia et Sequen-
    phciter. Gommunis enim responsio est tia, quamvis Sequenlia non sit de anti-
    per Graduale autem aliquando adjun-
    : illi quo ritu Ecclesia?.
    gitur Tractus, aliquando autem conjun- Graduale autem vocatur a gradibus :

    1 Psal. cxvu, 46.


    DE SACRIFICTO MISSiE, II, 4. 47

    quia sicut instruit subdiaconus, ita iu eo viu, 12 : Si cnim voluntas prompia cst,

    per gradus virtulum prolicit studiuni sub- sccundum id quocl habet accepta est. II

    ditorum. Et hoc quidem respondendo Machab.i, 3 : Ut faciatis cjusvolwitatcm


    profiletur cliorus. Propter quod et ipsum corde magno ct animo volenti. Dicit
    Graduale antiquilus Responsorium voca- enim x\ugustinus, quod nemo invitusbo-
    batur. Cum autem omnis virtus sit in num facit, etsi bonum est quod facit. De
    qua proiicimus circa difticile et bonum, perseveranlia autem dicitur, Matth.
    et difficile sit cum labore, et bonum ferat XXIV, 13: Qui pcrseveraverit usque in
    dulcedinem in gustu et gaudium in cor- fincm, hic salcus crit. Ilic igitur est
    de, ideo in tempore pccnitentice profe- profectus in causa radicationis virtutis.
    ctui virtutis propter laborem adjungilur
    Tractus. In feslis enim quando gustatur In virtute autem sunt gradus: quia est 3,
    spiritus bonus, conjungitur vox ketitiae virlus quffi est ordo passionum in mo- ProfecUis
    ^"''ute.
    in Alleluia et Sequentia. rali virtute, et est virtus quae est inteile- '"

    Graduale igitur dicitur a choro, ut si- ctualis in ratione recta et veritate^ et est

    gnilicetur profectus de virtute in virtu- virtus heroica sive dominalis in meta


    tem ah instruclis a subdiacono. Versus rationis et mente mensurante, et est

    autem gradualis, praecincnle choro, signi- virtus divina in animi contemplatione et

    ficat profcctum in populo, et ideo cantant delectatione. Prima est sicut qui timct
    versum minores. Dicilurautem Graduale timenda, et concupiscit concupiscenda, et

    ad lilteram : quia in gradibus cantatur: non concupiscit non concupiscenda, et


    qui cantus profectura virLutum per gra- reddit reddenda, et non reddit non red-
    dus significat, de quibu» dicitur in Psal- denda Et liic est ordo passionis, et Iicec

    mo in translatione Aquilie : « Distribuite est prima virtus et virtutis primus gra-


    gradus ejus, ut enarretis in progenic alle- dus, medium tenens, et medium in pas-
    ra '. » Et Iioc signicatur in cantico gra- sionibus non transgrediens. llnde Hora-
    duum, quod prolitentur se ire de
    scilicet tius in satyra

    virtute in virtutem, ita quod videbunt in


    Estmodus in rebus, sunt cerLi denique fines,
    doctrina Evangelii Deum deorum in
    Quos ultra citraque nequit consistere rectum.
    Sion.
    Deuter. xxi, 11 et seq^.: Si vidcris in
    Proficimus enim in causa virtutis, in medio captivorum mulicrcm puicherri-
    Profeclus virtute, in effectu virtutis, in adjunctis mam, et adamaveris cam, volucrisque
    iD causa
    virlulis.
    advirlutem, et in forma virlutis ad me- habere uxorem, introduces eam in do-
    rendum. mum tuam : qux radet csesaricm, et cir-

    In causa quidem per tria : quia radi- cumcidet ungues : ct deponct vestem in
    cationis virtutis sunt tres gradus. Primus qua capta est sedensque in domo tua
    :

    scire, et secundus velle, tertius autem in flcbit patrem el matrcm uno mcnsc ct :

    difficilibus operibus perseverare. Et de postca intrabis ad eam. Uxor ista est

    scirequidem diciturde doctrina, Sapient. ordo passionis qucE a gentili rltu per
    viii, 7 : Sobrietatem et jirudentiam docet, Philosophos Gentilium in Ecclesiam ca-
    et justitiam,ct virtutcm, hoc est, fortitu- ptiva deducta est, vinculis fidei et obe-
    dinem, quibus in vita nihil utilius Iio- dientia priieceptorum colligata est : pul-
    minibus. Et sicperhibetur scire. De velle cherrima est, quia in honestate conver-
    autcm dicitur, ad Philip. ii, 13 : Deus enim sationis demonslratur ordo passionum,
    cst, qui operatur in nobis vellc ct pcrfi- quam mirabiliter cxornat. Radit aulem
    ccre pro bona voluntatc. II ad Corinth. ceesariem quce de capite defluit, quando

    ' Psal xi.vii, 14. Vuleata habet : Distribuite dornoiejm, etc.


    48 D. ALB. MAG. ORI). PR^I>.
    superfluas concupiscenlias de capite cor- ancilla Sarse, reverlere ad dominam
    dis deponit. Ungues auteni circumcidil, tuam, et hwniliare sub manu illius.
    quia superfluam abscidil iram et auda- Hffic cst virlus heroica, qua? forlis muiier
    ciam. A^eslem deponit, quando compo- quae considerat scmitas
    est, domus suae,
    sitionem saecularem mulal in Ecclesiasti- hoc est, cordis sui vias, sicut diciiur,
    cani pulchritudinem. Sedet autem, quan- Proverb. xxxi, 27, nec permiilit, quod
    do a tumultu cogilationum sseculaiium sensualitas vaga, garrula, quielis impa-
    quiescit. In domo est, quando omni ho- tiens umquam evagetur.
    nore virlutis domum intrat et faniiliam
    Ecclesise. Patrem plangit
    et matrem, Profectus autem in effectu virtutis est, 4.
    quando tristatur de absentia amicorum quem determinat Plotinus Philosophus :
    Profectu
    quod non in eamdem transeant virtutis quia qu;edam est virlus purgans, et viriutis
    regulam. Et uxor boni viri
    sic efficitur qusedam purgatoria, et qucedam ani-
    multa ferens genimina bonorum operum. mi purgati. Purgans quidem sentit
    Secundus gradus est virtutum intelle- tentationes et trahitur ab eis, sed ex-
    ctualium, quando homo omnia sua men- purgat eas de die in diem. Purgatoria
    surat recta ratione, et divina quidem sa- autem virtus sentit, sed non trafiitur
    pientia lecta et audita, intellecta vera per ab Animi autem purgati
    eis. virtus nec
    scientiam, facienda per artem, agenda nec trahilur ab
    sentit, eis : et de hac
    in his quai fuerunthomini per pruden- quidem potest exponi quod dicit Apo-
    tiam. Ad hunc profeclum virtutis invitat stolus, I ad Corinth. v, 7 Expurgate ve- :

    Dominus, Joan. iv, 16, dicens: Voca vi- tus fermentum, ut sitis nova conspersio,
    rum tuiim, et veni huc. Vir enim recta sicut estis azrjmi. In purgante enim ex-
    est ratio, ad quam orania perficienda purgamur. In purgatoria efficimur nova
    sunt, ut sic ad Dominum veniamus. Sic conspersio, In ea autem quse est animi
    dicitur, Isa. xlvi, 8 : Reclite, prxvarica- purgati, efflcimus toti azymi.
    tores, ad cor, hoc est, ad rectam ralio-
    nem : et bis dicit, redite\ quia redeun- In adjunctis autein sunt profectionis o.

    dum est ad rectam rationem in divinis gradus j


    :
    •

    quia sicut
    • i j-
    dicit
    •! 1 n i
    beatus Grego-
    Profeclus
    \q ai)jiui-
    sicut in sapientia et intellectu divinorum, lius : « Dona data sunt in adintorium ^'^'/^^ ^"'
    ''
    tutem.
    etredeundum est ad rectam rationem in virtutuin, frucius in dulcedinc ,
    gustus
    humanis sicut in scientia verorum et donorum, et beatitudines in perfectione
    arte faciendorum et prudentia agendo- fructuum. » Dona septem ponuntur :

    rum. fruclus duodecim-' : beatitudines oclo '*.

    Tertius gradus est in virtute, ut de Dum ergo de virlutibus proficimus in do-


    morali et intellectuali ad heroicam sive norum adjuloria, de donis in gustus fru-
    dominalem virtutem proficiamus. Hoc ctum, de gustu dulcedinis in beatitudinis
    autem est, quod omoia quae animalia et perfectionem, per gradus asccndimus.
    brutalia et feralia et vaga sunt in nobis, Quod signatur, II Regum, iii, 1, 3, ubi
    sub meta mentis constringamus, ut extra dicitur, quod David ibat proficiscens, et
    mensuram illius nihil evagetur sic enim :
    semper scipso melior fiebat et robustior.
    homo sui heros et dominus efilcitur. Et
    hoc signatur, Genes. xvi, 9, ubi ancill» Gradus etiam sunt in forma virtutum, 6.
    Agar, quffi animalitatem brutalem et fe- quae est charitas, qu:e incipit et prohcit ^'ofecius
    ^ ^ ' ^ in forma
    ralem ^ /
    et vagam signat, dicitur: Agar, et perficitur.
    _

    De quo profectu dicitur, l virtutum,

    ' la Vulgata non dicitur bis rediU, sed in- 3 Cf. ad Gatat. v, 22 et 23.
    nuitur. -*
    Cf. Mattli. V, 3 et seq.
    ^ Cf. Isa. XI, 2 et seq.
    DE SAGRIFICIO MISS^E, 11, 3. 49

    .
    est ad Corinth. XIII, II: Ciim essein parvii- lactis particeps. Dicitur autem, ad Hebr.
    liis, loquebar ul parvulas, sapiebam iit V, 14 : Perfectorum est solidus cibus : eo-
    parvulus : quando aulem faelus sum rum qui pro ronsuetudine exercitatos
    vir, evacui qux eraiit parvuli. Cha- habent soisus ad discretionem boni et
    ritas enim incipiens dicit Concupivit : mali. Sic igilur profectus isti signantur
    anima mea desiderare '. Proficiens dicit in GraduaH : et ideo difficiles et graves
    Charitas patiens est, non agit perperam, et asperas habet notas : quia virtutis
    omnia credit, omnia suffert, omnia sus- omnis profectus est circa difficile et bo-
    tinet -. Perfecta autern dicit illud Apo- num. Versus autem qui adhuc longiores
    stoli, ad Philip. i, 23 : Desideriuni habens habet nolas. signat imitationcm pojiuli,
    dissolvi, et esse cum Cliristo, mullo qui adhui' gr;ivius [irolici q iiiii cl. c\\».

    niagis meli?(s. Hoc signatum est, Cjfnes. Eccle. 1, l."j ; Pervi-rsi difficile coniguii-
    XXI, 8, ubi dicitur : Crevit igitur puer, tur, et stultorum infinitus est numerus.
    et Puer enim est qui inci-
    ablactatus est, Matth. VII, 14 : Quam angusta porta, et
    pit crescens autem proficit
    : ablacta- : arcta via est, quce ducit ad vitam ! et
    tus autem perfectus est quia ille jam : pauci sunt qui inveniunt eam.
    accipit solidum cibum, et non est amplius

    CAPUT V.

    De Tractu.

    Iluic difficullati in laboribus poeniten- me, etc. )), et hujusmodi, ut verbis la-
    tiaj temporibus luctui deputatis adjun- mentum doceatur, luctuosis notis indice-
    gitur Tractus, qui competit ex hoc quod tur compunctionis dolor, asperitate signi-
    tantum cst pondus iniquitatis circum- ficetur pocnitentic-e labor, et longitudine
    stantis nos peccati, quod vix etiam cum perseveranlia pcenilcntium doceatur. Et
    violentia tracli protrahimur ad bonum : de primo et de secuniJo huruni dicitur,
    et ideo gemendo clamat sponsa in Can- Jerem. vi, 2G : Luctum unigeniti fac tibi
    ticis, 1, 3: Traheme post le. Et quia hoc planctum amarum. De tertio dicitur in
    fit laboribus poenitentiee, ideo Tractus Psalmo Lxxxvii, 1(» Pauper sum ego, :

    tractas in longum notas habens canta- et in laboribus a juventute mea. De

    tur, quae notae debent luctuosre et aspe- quarto autem dicitur ab Ambrosio :

    rse et longe ct super verba luctuosa « Semper doleat, et non se doluisse do-

    cantari, sicut est : « Domine, non secun- leaf, et de dolore gaudeat. )) Psal. 4 :

    dum peccata noslra facias nobis, neque Puerunt mihi lacrgmie mese panes die
    secundum iniquitates nostras retribuas ac nocte.
    nobis )) : et, « Qui habitat in adjutorio
    Altissimi » : et, « Saepe expugnaverunt Traclus ctiam frequenter habet plures 2.

    * Psal. cxviii, 20. * I ad Coriiith. xiii, 3.

    XXXVIII
    50 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    Quare Tra- versus : quia per multa oportet hominera nibus ulteriusaditum non indulgere. Iste
    ctus plures •. •

    de quo dicitur, Osee,


    . .

    habet ver-
    , ,

    trahi in poemtentiam antequam pecca-


    .

    est tractus xi, l : Li


    ^"^"-
    tum destruatur. Oporlet enim suspendi /uniculis Adam traJiam eos, in vinculis
    ab actu peccati, et a voluntate peccandi charitatis. 11 is enim vinculis Adam a

    radices peccatorum excidere, et reliquias peccato retractus est, et sic retrahendo


    long* consuetudinis peccati delere. Ra- ostendit ad nos suam charitatem.
    dices autem vocantur libidines commu-
    tabilis boni, quse causam peccati dede- Ilac igitur de causa cantatur post Gra-

    runt. Rcliquise vocantur tenebrse, quas duale Tractus in temporibus poenitentiffi,

    incurrit homo ex peccato, et difficulta- sicut tempore jcjuniorum quadragesimae


    tes ad bonum, et hujusmodi, et propler et quatuor temporum, excepto solo je-

    ista qualuor dicitur, Jerem. i, 10 : Ecce junio mensis quarti, quod celebratur in
    conslihd te hodie super gentes et super septimana Pentecostes : quia lunc cum
    regna, ut evellas, et destruas, et disper- gaudio cantatur Alleluia. Ideo quod hoc
    das, ei dissipes, et {edifices, et plantes. jcjunium est exsutationis, et non aftli-
    Evellas actum peccati per confesiionem, ctionis: quia, sicut dicit Gregorius, cau-

    destruas voluntatem peccandi per com- satur ex hoc quod Spiritum tunc ad
    punctionis dolorem, dissipes radices per ebrietatem et repletionem acccperunt
    devotionem, disperdas reliquias per tui sancti, ex quo de cibo corporali ve-
    a peccato elongationem : quia sicut dici- ncrunt in ta^dium, melius interius sa-
    tur ab Angelo Lot, Genes. xix, 17 : turati sancti Spiritus dulcedine. L'n-

    Salva animani tuam.... : nec stes in omni de Gregorius : « Gustato spiritu desipit
    circa regione. yEdifices autem per virtu- omnis caro, et carnalis delectatio. » Et
    tum consuetudinem, plantes per operum idco de ebrietatc dicitur, Act. ii, 1-3,

    bonorum in satisfaciendo iundationem. quod musto pleni sunt isti. Job, xxxii,
    Per omnes istos versus oportet, quod in 19 : En venter meus quasi mustum abs-
    asperitate trahamur : et hoc ipso cantu que spiraculo, quod lagunculas novas
    clerus docet populum. dirumpit. De hac repletione dicitur, Act.
    Hoc etiam signilicatur, Isa. xiv, 22 : II, i : Repleti sunt omnes Spiritusancto,
    Perdam Bahglonis nomen, et reliquias, et cceperunt loqui variis linguis, prout

    et germen, et progeniem. Xomen conclu- Spiritus sanctus dabat eloqui illis. Psal.

    sionis, quodBabyloninterprelatur, perdi- Lxxxix, 14: Repleti sumus mane mise-


    tur, quando actus peccati deslruitur. Re- ricordia tua : et cxsultavimus, et dele-

    liquise autem, quando reliquice delcntur, ctati sumus. Repletio autem sonat satu-
    Progenies autcm, quando voluntas in do- ritatem pectus prementem ad vomitum :

    lorem trahitur. Germen autem perditur, et ideo tunc tollitur Tractus, quia tem-
    quando radices exciduntur. Dicit cnim pori non congiuit, sicut dixit Domi-
    ilii

    Ambrosius, quodpcenitere est radices pec- nus, Matth. 1') Nu)n possunt filii sponsi
    :

    catorum excidere, et eorum suggestio- lugere, quamdiu cum illis est sponsus ?
    DE SACRIFICIO MISSJ^:, II, 6. 51

    GAPUT VI.

    De Alleltiia.

    Diximus autem in ante habitis, quod Bonum autem Dei in nobis participa-
    profectus virtutis qui in Graduali signili- tum celebramus in versu qui habet qui-
    catur, sicut ex parte difficultatis habet dem longas notas, sed non adeo longas.
    luctum, ita ex parte gustus dulcedinis Et de duobus simul dicitur, Luc. vi,
    istis

    virtutis habet jubilum : idco quando ju- 38 : Mensuram bonam, et confertam, et


    bilus tompore jucunditatis adjuvatur, coayitatam^ et supereffluentem dabunt
    tunc non cantatur Tractus, sed Alleluia, in sinum vestrum. Bonam autem quan-
    quod inlerpretatur, laudate Domimim, tum ad natura? capacitatem confertam :

    vel laiidatio Domini : et ideo staluit Ec- quantum ad meriti mensuram coagita- :

    clesia, quod in festo jucunditatis seternse tam quantum ad spei amplitudinem : sed
    cantetur Alleluia. Tob. xiii, 22 : Pervicos haec sunt nobis in versu celebrata : et
    eji(s, scilicet Jerusalem, Allchiia cantahi- supereflluentem in Dei immensitate quaj
    tur.^i ideo in omnibus Psalmis post Dixit in AUeluia celebratur.
    Dominus usque ad canticum Graduum, Bonitas autem Dei in festo quod cele-
    et in omnibus Psalmis a Psalmo cxlv, bratur, ostenditur et celebratur in prosa
    qui incipit : Lauda, anima mea, Domi- quse Sequentia vocatur. Sed hsec non est
    num, usquc in tinem, AUeluia semper generalis, nec ab antiquo habita est in
    in Ptalmis pra?notatur : quia nihil aliud usu EccIesicB : sed primus qui hoc divino
    nisi laus Dei in illis Psalmis exprimi- officio apposuit, Xothgherus abbas fuit
    tur. sancti Galli, qui etiam omnes antiquas
    .
    ,
    Sed quia
    1
    triplex est laus Dei, scilicet
    i
    fere Sequentias fecit, sed ad imitationem
    riplex
    13 Uei. quia bonum Dei laudamus quod inseha- ejus quidam de posteris dictamina Se-
    bet, et laudamus Deibonum in nol)isha- qucntiarum in suis Ecclesiis invencrunt,
    bilum et prtegustatum, et bonum Dei lau- et apposuerunt, sicut et adhuc faciunt
    damus in festo illo quod celebratur nobis multi. Istae autem Sequentice fere omnes
    ostensum et exhibilum, ideo Tractu sub- primitus inventiE erant super notam lon-
    misso, cantamus AUeluia cum jucunda gam Alleluia, et cantabanlur in organo
    etIonganotavalde,incommemorationem cymbalorum, vel fidium, vel fistularum,
    intiniti boni quod habemus in Deo ct ideo : sicut dicitur in Psalmo cl, 4 et o Lau- :

    quod est infmitum cst diu, et longls et date euni in tijmpano et choro : laudaie
    jucundis notis illud jubilamus, scientes rum in chordis et organo. Laudate eum
    quod superfluens est magnitudo bonila- in cijmbalis bene sonantibus •'
    laudate
    tis illius. Eccli. xliii, 32 : Giori/icantes eum in cijmbalis jubilationis. Omnis
    Dominum quantumcumciue potueritis^ spiritus laudet Dominum ! Sic ergo stu-
    supervalebit enim adhuc. Et hanc im- dium Duvid in cultu David imitari volen-
    mensam magnitudinem exprimimus ma- tes,hanc laudem quae Prosa vel Sequen*
    gna et longa nota. tia vocatur, MissaB apposucrunt.
    52 D. ALB. MAG. ORD. PRiED,

    Hffc igiturest ralio corum qure in po- torurn, quani pontiQcuni, quam in habi-

    steris sunt ad Missam apposita ad imita- tis ad laudem Dei pertlnentibus, cultum
    tionem David qui dedit incelebrationiljus Dei sui ampiiavit.
    decus, et in multis tani in numero can-

    CAPUT Vll.

    liistriicliouis altera pars, scilicet ile doctriiia perrectoiMini, sive


    Evaiiffelio.

    1, Post ista sequitur Evangelium sicut tenuit evangelista Angelus lucis, Luc. ii,

    doctrina perfectorum. Jam ex gradibus 10 : Ecce evangelizo vobis gaudium


    virtutum et tractu poenitentisB, et con- mag)ium. Et post pauca, y. li : Gloria
    cepto gaudio in Alleluia et Yersu et Se- i)i excelsis Deo, et hi terra pax homhii-
    quentia, cui ut responsio consonans ex hus bo)ise volunlatis. Acceptio auteni li-
    parte instructorum sonat Credo in unum bri significata est, Apocal. v, 1, ubi di-
    Deum : et in illo tota pars qu<3e est de citur : Vidi i)i dextera sedoitis super
    instruclione, terminalur. thro)ium librutn scriptum inlus et foris,

    In Evangelica auteni instructione sunt sig)iatu))i sigillis septon. Altare enim


    duo attendenda, scilicet ritus doctrince et thronum Dei significat, in cujus eminen-
    excellentia perfectionis. tia Deus rex et sacerdos invisibilis Chri-
    Ritus autem consideratur in quinque, stus est sedens : omnia sanctificationis
    sciiicet in libri acceptione, in benedictio- discernens ut rex, et perficiens ut sacer-
    nis postulatione, in processionis dispo- dos, a cujus dextera accipit diaconus li-
    sitione, in statione, et in modo quem brum, quando virlute dexlerie Dei vadit
    tenent in reversione. ad evangelizandum, et officium accipit
    Diaconus Accipiendus est autem liber primo de evangelicum. Unde post pauca, Apocal.
    liuni^ieciu-
    a^^ari ipso : quia altare signat sacramen- V, 7, dicitur : Venit, scilicet Agnus, et
    rus, quare
    lijjruui ac-
    cipit de
    i^^j^

    tionis,
    _
    g|_ armarium
    de cujus
    ... Scripturse et sanctitica-
    scientia et auctoritate
    accepit de dexiera sedentis in thro)io li-
    brum. De Agno enlm est evangelicus li-

    omnis vera sumenda est docendi perfc- ber. Et hic Agnus in ministro accipit,
    ctio. Isa. II, 3 : De Sio)i exibit lex,et ver- quando officium ad aclum evangelicum
    btim Domini de Jerusalem. Et ideo qui accipit sacerdos.
    dc Sion, hoc est, de visione sacrce Scrip-
    turae non accepit, docere non debet. Sic autem accepto libro, benediclio- 2.
    Verbum autcm de Jerusalem procedit : nem postulat et obtinel diaconus a san- Benedi
    quia doctor perfectionis, paccm annun- ctitatis perfectore Episcopo vel sacerdote.
    "Ji^yja"
    tiat instruendis. Isa. lii, 7 : Quam pul- iXec vere ad evangelizandi actum mini- sacerdoi

    cliri super montes pedes annu)itiantis et ster sufficit,nisi gratia in ipsum a sancti-
    prsedicaiitis pace)n, an)iuntiantis bonu)n, talis perfectore Deo per benedictionem
    p7'3sdicantis sahiteni ! Annuntiatio enim divinam descendat in ipsum. 11 ad Co-
    boni est Evangelium. Et hunc modum rinth, iii, o : Non quod siifficientes si-
    DE SACRIliCIO MlSSvE, 11, 7. 53

    miis cogitare aliquid a nohis tamquam vadit adlegendum cum duabus flammis procedit
    ex nobis : sed sufficientia nostra ex Deo candelarum, in quarum medio crux a
    "^delis^et"
    est. Eccli. xLiii, 29 : Multa dicemus, et terlio portatur preecedenlibus, quce flam- cruce.

    deficiemus in verhis. Consummalio au- mae signant faces verbi in luce scientioe,
    tem sermonum ipse est in omnibus. Sic et faces virtutis in operatione quae illumi-
    Isaac lilio siio Jacob henedixit '. Sic Ja- nant ad vidcndum ea quse in Evangelio
    cob lilios suos singulos bonedixit ^. Sic dicuntur. De prima quidem candeki di-
    legisliitor tribubus benedixit ^ Sic un- citur, II ad Corinth. iv, 6 : Deus qui
    guentum gratiae descendere signatur a dixii de ienebris lumen splendescere,
    capite in barbam, et de barba in oram ipse illuxit in cordibus nostris, ad illu-
    veslimenti \ Dicitur enim, ad llebr. vii, minationcm scientix Evangelii in facie
    7 : Sine ulla coniradictione, quod minus Christi Jesu. De secunda dicitur, Matth.
    est a meliore benedicitur. Quod de bene- v, 16 : Sic luceai lux vestra coram ho-
    dictione sacrante intelligilur, sicut dixi- minibus, ut videant opera vesira bona, et

    mus in ante habilis. glorificeni Patrcm vesirum qui in coelis


    Accepta benedictione, ad benedictio- esi. Crux auiem alte erecta portatur, ut
    nem ejus qui est perfeclor sanctitalis, significetur gloriam diaconi docentis et

    thus imponitur prunis, ut significetur virlutem suae doclrinse esse in cruce. Ad


    quod omnis fragrans odor virtutum et Gahit. VI, 14Mihi auiem absit gloriari :

    orationum in sacriticio est a sacerdote Domini nostri Jesu Chrisii,


    nisi in cruce

    Chrislo, qui invisibiliter omnem perficiat per quem mihi mundus crucifixus esi, et
    sanctitatem : et ideo conclusio orationum ego mundo. De secundo dicitur^ I ad Co-
    est Per Dontinum nostrum Jesum Chri-
    :
    rinth. i, 23 : Nos prsedicamus Chrisium
    sium, etc. Genes. xxvii, 27 Ecce odor : crucifixum, Judseis quidem scandalum,
    filii mei sicut oclor agri pleni, quem be- Geniibus auiem stuliitiam, ipsis autem
    nedixit Dominus. Cantic. iv, 11: Odor vocatis Judseis atque Grsecis, Christum
    vesiimentorum iuorum sicut odor thu- Dei virtutem, ei Dei sapieniiam.
    ris. Hunc enim thurificandi ritum a Ye-

    teri Testamento servavit Ecclesia quia : In hac processione procedit post cero- 4.
    non signat id quod factum est et ultra ferarios is qui portat thuribulum fumans,
    non est faciendum, sicut agnuspaschahs, ut significetur, quod odor bonae opinio-
    sed signat quod semper faciendum est ei nis et non foetor infamiae debet praecedere
    iterandum est, sicut suavitatem devotio- Evangelistam. II ad Corinth. ii, 14 et
    nis in oratione et in sacrificio. Psal. cxl, 15 : Deo auiem
    semper graiias, qui
    2 : Dirigatur oratio mea sicut incensum iriumphat nos in ChristoJesu, odorem et

    in conspeciu iuo. Apocal. viii, 3: Ei alius notitix suse manifestal per nos in omni
    Angelus venit, et stetii anie altare, ha- loco quia Christi bonus odor sumus
    :

    bens ihuribulum aureum et daia suni : Deo, in iis qui salvi fiuni, et in iis qui
    illi incensa mulin^ui darei de oraiionibus pereunt.
    sanctorum omnium super ollare aureum Statim autem post thuriferarium pro-
    quod est ante thronum Dei. Et ibidem, cedit diaconus super laevam habcns li-

    i'. 4 Et ascendit fumus inccnsorum de


    : brum Evangelii, et dextra amplexans
    orationihus sanclorum de manu Angeli eumdem : quia prsedicatio iion est ne-
    coram Deo. cessaria, nisi dum sumus in laeva, hoc est,

    in vita prcesenti temporali et obscura.


    His factis, processioiialiter diaconus Quando aulem transimus ad dexteram,

    ' Cf. Genes. xxvii, 23 et seq. ^Cf. Deuler. xxxiii, 1 et seq.


    - Cf. Genes. xlix, 1 et soq. * Cf. Psal cxxxii, 2.
    54 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    hoc est, ad seternam vitam, erimus in pulvillo solatii temporalis, de quibus


    amplexu in vultu Dei omnia cognoscen- pectora subditorum debent cogitare^ ne
    tes quse beatitudinem perficiunt. Cantic. Evangelistae studium veritatis cogantur
    VIII, 3 : Lssva ejiis siih capite meo, et intermittere. Hoc signatum est, Genes.
    dextera amplexahitur me. Fulcitur
    illiiis XLvii, 22, ubi dicitur, quod Joseph ter-
    enim laeva mcns ignorans dum in tempo- ram ^Egypti emit in potestate regis per
    rali vita doctrina et verbo Dei erigitur venditionem frumenti, prseter terram sa-
    et confirmatur : quia mens caput est ani- cerdotum, quse a rege tradita fuerat eis :

    mse. Dextera autem amplexabitur, quihus et statuta ciharia ex horreis pu-


    quando visione et fruitione in facie Dei blicis et idcirco non sunt
    prsebebantur,
    illuminatur et stringitur. Proverb. iii, 13 compulsi vendere possessiones suas. Scri-
    et 16 : Longitudo dierum in dextera benda est enim sapientia in tempore va~
    ejus, id est, Dei, et in sinistra illius di- cuitatis, ut dicitur, Eccli. xxxviii, 2o :

    viiias et gloria. Vise ejus vise pulchree, et nec potest simul animus in temporalium
    omnes semitse illius pacificse. Divitice sollicitudine intendcre, et in sapientiae
    enim gratiae et scientise gloria perlinent contemplatione studere. Et ideo instruen-
    ad vitam praesentem longitudo autem : dus poitat pulvillum. Dicit enim Philo-
    serenorum dierum ad seternitatem perti- sophus in III Topicorum, quod tempore
    net lucis perpetuee in vita futura. In or- necessilatis melius est ditari c[uam philo-
    dine autem istius processionis secundum sophari. Et ideo dicit alibi, quodomnibus
    antiqua slatuta sequitur diaconum sub- ad necessitatem et ad voluptatem habitis,
    diaconus sicut ad doctrinam pertectionis sacerdotum gens in scholam intrare con-
    instruendus. cessa est : quia si adhuc cogitandum
    esset de solatio vel necessitare tempora-
    K Portat autera subdiaconus pulvillum lium, non sufficienter studio spiritualium
    , ante pectus, ut sii^nificetur, quia non intendi posset.
    diaconus Evangelista cogitare habet de tempora-
    portai? libus subsidiis, sed is qui sequitur eum Sic ergo de sanctitatis perfectore, qui
    instruendus, hanc sollicitudinem debet juxta aram slat, procedentes, procedunt
    suscipere pro ipso. Uiide, ad Galat. vi, ad ambonem, qui secundum antiquorum
    6 : Communicet autem is qui catechiza- Patrum Iraditionem duos debet habere
    tur verbo, eiqui secatechizat, in omnihus ascensus unum quidem ad Meridiem,
    :

    bonis. Catechizare est docere : et ideo aherum autem ad Aquilonem quia :

    doctus doctori debet ministrare et porta- exaltantur in prosperis et in adversis :

    re temporalia quae pulvillus significat, a per Meridiem enim, quae est phiga lucis
    quo spiritualium suscepit inslructionem. et caloris, si^rnificantur illuminatio et
    I ad Corinth. ix, 11 : Si nos vohis spiri- calelactio Spiritus sancti. Lux enim ve-
    tualia seminamus magnum est si carna-
    , ritatis, et ad
    charitatis calor ducunt
    lia vestra metamus ? Quasi diceret Non :
    evangelizandum per rectam viam. Job,
    cst magnum. Quod autem pulvJllus posi- xxxvin, 24 : Lidica mihi per quam viam
    tus est ad temporalium designationem, spargitur lux, dividitur sestus super ter-
    ortum habuit, Marc. iv, 38, ubi Domi- ram ? Job, xxxvii, 17 Xonne vestimen-
    :

    nus dum in procellis nataret, dormivit ta tua calida sunt, cum perflata fuerit
    super cervical, quod est pulvillus in quo terra austro ? Per hanc igitur viam sive
    cervix recjuiescit. Dominus enim quam- gradum ascendentes ministri omnes, tam
    diu in suis ministris gentibus prsedicat subdiaconus quam cerolerarius, quam
    in proceUa mundi^ in eisdem natat. Et eliam thurificator post diaconum se or-
    ideo cum a labore aliquando necesse sit dinant. Sed crux sola ante oculos ejus
    quiescerc et refici naturam, quiescit in tenetur, stante baculo crucis super pavi-
    DE SACRIFICIO MISSiE, II, 7. 55

    mentum, quod omnes sunt


    ut significetur gelica, quod est puteus aquarum viven-
    ab Evangelista erudiendi, tam ministri tium, quse fluunt impetu de Libano. Pu-
    Ecclesia?, quam idiotse sive laici. Isa. lv, teus est propter mysterii profunditatem,
    1 : Omnes sitlentes, venite ad aqiias. Et aquarum propter veritatis limpiditatem,

    pr^cedit, liv, 17 : Hsec cst haereditas ser- viventium propter spiritus qui in littera

    vorum Domini : et jiistitia eoriim apiid sonat viviiicationem, quoe fluunt propter
    me, dicit Domimis. Quia omnes aquis doctrinfe modum et proprietatem, quia
    Evangelistffi sunt potandi. abundanter fluunt. Impetu autem fluunt
    Thus tamen in inceptione Evangelii propter divinee charitatis ad docendum
    super librum ad faciem ejus qui legit promptitudinem. Ad Romanos, i, li et

    Evangelium, dirigitur, ut fragranlia vir- 15 : Sapientibus et insipientibus debitor


    tutum Evangelii a diacono pronuntiari sum. quod in me, promptum est et
    Ita,

    significetur. Primus ad
    Isa. xli, 27 : vobis, quiRomse estis, evangelizare. De
    Sion dicit Ecce adsunt,
    : et ad Jerusa- Libano autem fluunt propter instructo-
    lem evangelistam daho. Primus est sub- rum candidationem. Psal. xlix, 16 :

    diaconus rudium doctrinam pronuntians, Peccatori autem dixit Deus : Quare tu


    et in hoc se quod asserit ostendens : enarras justitias meas, et assumis testa-
    Evangelista autem est doctor perfectio- mentum meum per os tuum ? Eccli. xv, 9 :

    nis, diaconus, a cujus ore fumat incen- A^on est speciosa laus in ore peccato-
    sum bonum nuntii. Crux autem stans ris.

    super pavimentum cum baculo crucis,


    quod est accipienda a quolibet
    significat Sic stans et legens vertitur ad Aqui- -

    per Evangelium tamquam dicat diaco- : lone, ut dicit Dion^^sius, quia Aquilo
    ^^^^^ ^j^
    nus illud Matthsei, xvi, 24 : Qiii vult plaiia frigida et tenebrosa malitiam tene- conus le-
    "-
    . , 1- 1 I- r • •
    1
    gens Evan
    § post me venire, abneget semetipsum, et brosam signilicat diaboli et Irigidam. gelium,

    tollat crucem suam, et sequatur me. Et Jerem. i, 14 : Ab Aquilone pandetur ^AquUo-'*


    ideo liber ab omnium manibus appodia- omne malum super universos habita- oem?

    tus, anle diaconum ponitur. tores ierrse. Eccli. xliii, 22 : Frigidus


    Quod autem baculus crucis terram ventus Acjuilo flavit, et gelavit crg-
    tangit ac si diaconus se in eam appodiat stallus ab aqua : quia omnium corda in-
    manu, signiQcat quod virtus crueis eum frigidat et algere facit charitatis scin-

    in Evangelio sustentet, et quod omnia tillam, et obtenebrat quantum potest lu-


    virtute crucis tani in clero quam in po- men veritatis, Contraigitur illam plagam
    pulo tamquam in duabus turmis perfi- doctor perfectionis disponitur, ut tene-
    ciat. Genes. xxxii, 10 : In baculo meo bras fuget lumine veritatis. Joan. i, 5 :

    iransivi Jordanem isium, et nunc cum Lux in tenebris lucet, et tenebrse eam
    duabus turmis regredior. Haec est etiam non comprehenderunt . Et ut per calo-
    significatio, quod, Exod. xii, 11, baculos rem charitatis frigus Aquilonis arceat
    in manibus tenere prsecipiuntur, qui com- a cordibus auditorum. Ac si dicat illud

    edunt agnum paschalcm. In alto au- Canticorum, iv, 16 : Surge, Aquilo, el

    tem slat, ut per loci altitudinem altitudo veni, Auster hortum meum, et
    : perfla
    spiritus et vitae designetur : quia, sicut flueni aromata illius. Ab ortu enim cor-
    dicit Gregorius : « Cujus vita despicitur, dium surgere debet Aquilo, hoc est,
    restat ut eliam ejus prsedicatio contem- expelli Auster autem humidus et ca-
    :

    natur. » Isa. xl, 9 : Super montem cxccl- lidus vocari, ut cuncta aromata virtutum
    sum ascende, tu qui evangelizas Sion : calorc fragrent, ct humore gratice acci-
    exalta vocem suam, qui
    in fortitudine piant incrementum.
    evangelizas Jerusalem. Hinc est, quod, Sic igitur in statione et hac dc causa
    Cantic. iv, 15, dicitur de scientia Evan- disponilur diaconus.
    56 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    Ouare si-
    Legens autem debet siji^nare cruce oculum videntem Dominus fecil utrum- :

    pnat cruce frontem, os_, et pectus. Similiter au- que.Manuum aulem liberatio signat ex-
    0?, et pe- dientes. Frontem quidem : quia ibi est peditionem ad opus. Exod. xxiv, 7 :

    ^ "* sedes verecundise et gloria», ut significet Omnia quse locutus est Dominus.^ facie-
    se non erubescere Evangelium, sed glo- mus, ei erimus obedientes.
    riari incruce quam Evangelium preedi-
    cat. Ad Roman. i, 16 Non enim eni- : Sic igitur stantibus et dispositis om-
    besco Evangelium : virtus enim Dei esl nibus, Evangelium quod in sex
    legil Evancr
    in salutem omni credenti, Judseo pri- praeeminentiam
    r habet ad omnem Scrip-
    1
    *^^ P"
    galiveei
    mum, et Grseco. Os autem, ut ore conPi- turam. reliqu

    teatur veritatem in salutem. Psal. l, 17 :


    ^ .

    Primo quidem
    . ,
    ex nomine
    .

    :
    .

    quia est
    Scriptu

    Domine, lahia mea aperies, et os meum boni nuntium. Boni, inquam, quod est m
    annuntiabit laudem tuam. Pectus autem, oninis boni bonum, et non paiticulare
    ut corde credat. I nde, ad Romanos, x, bonum, et hoc est bonuin solum divi-
    10 Corde enim credilur ad juslitiam,
    : num. 3Iatth. xix, 17 Quid me inierrogas :

    '
    ore autem confessio fit ad salutem, Et de bono ? Unus est honus, Deus. Psal.
    ibidem, y. 9 Quia si confitearis in ore
    : cxviii, 68 Bouus es tu, et in bonitate
    :

    tuo Dominum Jesum, et in corde tuo cre- tua doce me jusiificationes iuas.
    dideris quod Deus illum suscitavit a Secundum est, quia est verbum ver-
    mortuis, salvus eris, PsaL cxv, 1 Cre- :
    borum, et sermo sermonum quia ex :

    didi, propter quod locutus sum. Sic ergo ipso sicut ex themate trahitur omne ver-
    signat se legens. bum. PsaL cxviii, lOo : Lucerna pedihus
    Populus autem ad hanc diaconi statio- meis verbum tuutn, et lumen semitis

    nem stat revelando caput : et si induitur meis.


    veste manus detinente, vestem illam de- Tertium autem est, quia est fidei prin-
    ponit usque ad manuum liberationem et cipium et fundamentum : quia ex ipso
    revelationem. Stant autem signando omnia probantur. 1 ad Corinth. iii, 11 :

    erectione corporis, ut mentem dirigant Fundamenium aliud nemo poicst ponere,


    ad Deum. PsaL v, 3 Mane adstabo
    : prseter quod positum esi, quod est
    id
    tibi, et videbo quoniam non Deus volens autem Jesus est
    Chrisius Jesus. Christus
    iniquitatem tu es. Stant etiam adversus Verbum Dei, et in quantum Verbum
    malitiam Aquilonis pugnaturi. PsaL xciii^ Dei, veritatis est fundamentum."
    10 Quis consurfjet mihi adversus mali-
    : Quarla prseeminentia est, quod est
    gnantes ? aut quis stahit mecum adversus spiritus omnium verborum,
    aha verba et
    operanies iiiiquitatem ? Stant etiam Evan- legis et Prophetarum et Apostolorum
    gelium secuturi. III Regum, x, 8 : Beati sunt sicut corpus. Joan. vi, 64 Verba :

    viri tui, et heati servi tui, qui stant quse ego locutus sum vohis, spiritus et
    coram semper et audiunt sapientiam
    te vita simi.
    tuam. Vela autem et pileos capitum de- Quinta prseeminentia est in auctori-
    ponmit, ut inter caput eorum et Deum tate : quia hoc est verbum ipso ore Do-
    nihil sit medium, et aures habeant rese- mini promulgatum. Matth. xxiv, 3o :

    ratas. Luc. x, 23 et 24 : Beati oculi, qui Coelum et terra transibuni verha auiem :

    vident quse vos videtis. Dico enim vohis, mea non prseteribuni '. PsaL cxa^iii, 89 :

    quod multi prophetse et reges voluerunt In seternum, Domine, permanei verbum


    videre quse vos videtis, et non viderunt : iuum.
    et audire quse auditis, et non audierunt. Sexta praeeminentia est, quia verbum
    Proverb. xx, 12 : Aurem audieniem, et illius est, qui solus est conscius secreto-

    ' Cf. Marc. xiii, 31.


    DE SACRIFICIO mSSJE, II, 8. 57

    rum. Joan. i, 18 : Deiim nemo vldit ut ostendat omnibus quod jani instru-

    umqiiam : wiigemtiis Filius, qui est in clus est ad peifectionem. Psal. lxv, 1G :

    sinu Patris, ipse enarravit. JNJatth. xi, Venite, audite, et narrabo, omnes qui ti-

    27 : Nemo novit Filium, nisi Pater : metis Deum, quanta fecit aiiimai mese.

    neque Patrem quis novit, nisi Filius, et Psal. xxxiii, 12: Venite, /iiii, audite me,
    cuivoluerit Filius revelare ^. Hoc igitur timorem Domini docebo vos. Hac autem
    iit in onini veritate et auctoritate prse- processione ad sanclitatis perlectorem re-

    eminens, sicut legitur et auditur. vertuntur, ut ostendant omnia bona in


    Deum esse referenda. Job, xxxviii, 33 :

    9. Cum autem lectum est Evangelium, Numquid emittes fulgura, et ibunt, et re-

    Iere dia- diaconus librum claudit, et dat suljdia- vertentia dicent^tibi : Adsumus? Fulgura
    onus,lecto
    Svanjjelio, cono ad portandum quia jam subdia- : enim micantia exemplis et tonantia verbis
    lat librum
    conus per susceptionem libri instructus sunt Evangelistae, qui reverluntur ad
    Ijubdiaco-
    portan- esse ostenditur. Ac si dicat illud Joan- Dominum per gratiarum aclionem de
    dum ?
    nis, XVI, Ecce nunc palam lo-
    29 et 30 : prolectibus eorum. Baruch_, iii, 34 et 35 :

    queris, et proverbium nullum dicis. Stellx dederunt lumen in custodiis suis,


    Nunc scimus quia scis omnia, et non et lictatse sunt : vocatw sunt, et dixerunt :

    opus est tibi ut quis te interroget. Adsumus : et luxerunt ei cum jucundi-


    Descendens autem descendit diaconus tate qui fecit illas.
    per viani et gradum Aquilonis, ut jam Librum osculatur sanctitatis perfector

    signilicet se contra Aquilonis malitiam prinio, deinde diaconus, ut dicant id


    triumphasse. Ac si dicat illud Lucse, x, Aposloli, ad Roman.Conde- vii, 22 :

    17 Domine, etiam dsemonia subjiciun-


    : lectorenim legi Dei secundum interio-
    tur nobis in nomine tuo. Et tunc in pro- rem hominem.
    cessione illa praicedunt acolylhi et thuri- Et in hoc est finita sancti Evangelii
    ferarius sicut prius sed diaconum
    : prse- lectio, quce nobis est salus et proteclio
    cedit subdiaconus, quod prius non fecit. contra diabolum.

    CAPUT VIII.

    De acclamatione chori per Symboliiiii, e( qiiicl iiomlne illo dicafur?

    Sequitur autem acclamatio chori ex vobis est spe. Spes enim est hic dicta
    parte omnium per Credo in Deum, vel res sperata, et hsec non est in nobis nisi
    Credo in unum Deum Patrem omnipo- per Qdem : quia fides ad speranda oculos
    tentem. Quia jam instructi per Evange- aperit, spes erigit, charitas figit. Ad
    listam audiunt Petrum in I Canonica, Hcbr. XI, 1 sperandarum
    : Fidcs cst

    iii, 15 : Parati semper ad satisfactionem substantia rerum,argumentum non ap-


    omni voscenti vos rationem de ea quse in parentium. Et ideo jam clamat popu-

    ' Cf. Luc. X, 22 et Joan. vi, 46 ; vu, 28 ;


    vni, 19 ; x, 13.
    58 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    lus inslructus. quod toto corde cre- schismata. I ad Corinth. i, 10 : Ohsecro
    dit. vos, fratres, per nomen Domini noslri
    Sed objicitur contra : cjuia secundum Jesu Christi, iit idipsum dicatis omnes,
    hoc non sanctitatis perfector, scilicet sa- et non sint in vohis schismata. Ad
    cerdos, vel Episcopus deberet incipere Galat. II, 2 : Ascendi Jerosohjmam, et
    symbolum, sed aliquis de populo : vel contuli cum hoc est, cum Petro
    illis, et
    saltem de choro. Jacobo, evangelium quod prsedico in
    Sed ad hoc dicendum, quod sancti- Gentihus, ne forte in vacuum currerem,
    tatis perfector ideo incipit, ut ostendat aut cucurrissem. Ilaec igilur est ratio
    quod fides donum Dei est, et quod a Deo nominis. nlii^

    per sanctitatis perfector^s bona proce- Dicitur aulem hoc symbolum etiam
    dunt in populum ordinate per gradus fides.
    Ecclesiae, sicut dicit Psalmista, Psal.
    cxxxii, 2 : Sicut unguentum in capite, Sed fides dicitur tripliciter, sciUcet qua
    3.
    quod clescendit in harham, harham creditur in Deum, et est forma quae est
    Fidei Ir
    Aaron, quod descendit in oram vesti- lumen a Deo infusum per quod aliquis piex ac
    '^^ft'»
    menti ejus : sicut, I ad Corinth. xiv, 40 : assensit primae veritati propter se et su-
    Omnia autem honeste et secundum ordi- per omnia, quam tamen veritatem ra-
    nem fiant, scilicet in vobis. Et ideo dicit tione non comprehendit. Ad Ilebr. xi,

    Dionysius in libro de Coelesti hierar- 1 : Fides est sperandariim suhstantia


    chia, quod lex divinitatis est per pri- rerum, argumentum non apparentium.
    ma media et jjer media ullima redu- Suhstantia ibi ab Apostolo dicitur funda-
    cere. mentum : quia fundat in nobis res spe-
    Incipiente sanctitatis perfectore sym- randas in gratia et gloria et venia, quae
    Ouare =a-
    cerdos in- bolum, concinit statim chorus, ut osten- aliternon erant fundatae in nobis assensu
    cipit Cre- '

    dat, quod omnes illam p


    , , •11
    do? hdem operanlem 1
    immobili, nisi Deus lumine suo nobis
    per dilectionem recipiunt et receperunt vel patribus revelato tales res fundaret in
    per eum qui est perfectionis instructor : nobis : Cjuia nisi ipse lumen suum ad
    ac si quilibet dicat de se, Judicum, v, 3 : hoc infunderet, dubitaremus de talibus,
    Ego sum, ego sum quae Domino canam, vel omnino ea negaremus. I ad Corinth.
    psallam Domino Deo Israel. iii, 1 1 : Fundamentum aliud nemo post
    ponere, preeter id quod positum est, quod
    2^ Hic autem circa symbolum tria sunt est Christus Jesus. Glossa Ambrosii :

    Symbo- notanda, scilicet quid dicatur per no- « Haec est fides Jesu Christi. » Et quia
    ium, quid? j^-iQf-,^ et quse divisio symboli, et quare per fidem homo talibus quse supra ratio-
    plura facta sunl symbola. nem sunt, consenlit firmo et immobili et
    Ad primum autem dicimus, quod sym- indubitato assensu, ideo dicitur fldes
    bolum in Grteco idem est quod Latine argumentum non apparentium, hoc est,
    collatio, et dicitur per compositionem a arguens, id est, convincens mentem de
    ^v/ quod est cum, et ooX-/;, quod est pars non apparentibus rationi quia sicut :

    masticata semel in ore sive in bucca : dicit Richardus de sancto Yictore, etante
    quia quilibet Apostolorum in eo holum, eum Hilarius : « Fides est supra ratio-
    hoc est, articulum diu per masticationem nem, et infra intelligentiam veritatis
    meditationis perfectum posuit. Apostoli quam Deo ha-
    aperta contemplatione de
    enim quando dividendi erant in totam bebimus inLnde Dionysius
    patria. »

    terram ad prcedicandum, convenerunt dicit in libro de Divinis nominihus, quod


    Jerusalem, et ibi contulerunt articulos fldes est lumen collocans per assen-
    fidei quam praedicaluri erant, ut unifor- sum mentis credentes in veritate quae
    miter prsedicarent, et non essent in eis de Deo est, et veritatem collocans in
    DE SACRIFICIO MISS^, II, 8. 59

    credentibus '. Heec igitur est fides habi- tizatns fuerit^ hic salvus erit : qui vero
    tualis virtiis qua creditur in Deum. non crediderit, condemnabitur.

    Est iterum fides id quod creditur, sci- Hoc mododicta fides habet anteceden-
    0.
    licet quod Deus est trinus et unus, et tia quae sunt principia perqutB probatur
    quod unigenitus Dei conceptus et natus ha])et et credila qua' sunt qaasi con- bet ante-
    1 . .,,. . 1 ,-i • • cedenlia,
    est ex Maria Virgine, et quod passus est, clusiones ex illis antccedeniibus prmci- conclusio-
    et alia hujusmodi quse credit sancta Ec- piis habet consequentia quae coasequen-
    elicita : et

    clesia. Et sic dicitur fides articulus. sunt quasi conclusiones ulteriores ex istis lia.

    Arliculus antem, ut dicit Richardus de conclusionibus habitae, quoe a Philoso-


    kulu?,
    luid 1 sancto Yictore, est minimum credibile pliis coroUaria vocantur.
    arctans nos ad credendum : enim
    sicut Antecedentia autem sunt, sicut quod
    corpus humanum ex articulis compo- Deus sit, et quod verax sit in dictis,

    nitur, ita quod in qualibet junctura duo et quod revelatum sit ab ipso quod
    conjunguntur, quorum utrumque est ar- hoc immobilera habeat veritatem, et
    ticulus, sicut apparet in digilo, in quo quod Scriptura sit revelata ab ipso et :

    per duas juncturas tres articuli conjun- ideo major sit Scriptura3 auctoritas quam
    guntur : ita in Catliolica fide sunt omnis humani ingenii perspicacitas et :

    membra articuiatim composita_, ex quibus ideo Scripturse sit credendum in omni-


    fides componitur Catholica. Et haec com- bus in quibus etiam aliquid prceter ra-
    positio symbolum vocatur. Et sicut in tionem liumanam dicere videretur. Ad
    corpore ubicumque est infiexus et jun- Hebr. xt, 6 : Credere oportet accedentem
    ctura duorum, non est articulus unus, sed ad Deurn ciuia cst, et inquirentibus se re-
    plures ita et in symbolo ubi res una est
    : munerator sit. Siout enim in philosopliia
    et ad unum pertinens, unus est arliculus. de principio relinquitur et supponitur
    Et ubi res in diversa flectitur et ex plu- quia est, et ita de islis non requiritur,
    ribus componitur, non est unus articulus, sed supponitur quia ita sunt, hoc est,

    sed plures, sicut quod dicam Filium uni- quod certissime vera sunt.
    genitum qui conceptus est de Maria Yir- Conclusiones autem per scripturas et
    gine. Ibi enim aiia res credenda est qua revelationes probatae sunt articuli fidei,

    Cliristus unigenitus Dei est generatione quos de Scriptura elicitos et per revela-
    ajterna, et aiia qua conceptus est secun- tionem acceptos nobis credendos Apo-
    dum carnem : et ideo hsec duo sunt arti- stoli proposuerunt, de quibus in exposi-
    culi. tione symboli dicemus.
    Cum
    autem arliculus dicitur mi^iimum Consequentia sunt, sicut ea quae per-
    credibile, non debet intelligi simpliciter tinent ad determinationem articulorum
    minimitm,, sed ita minimum, quod ulte- et explanationem, sicut si articulus est
    rius non dividatur in symboli rcsolutione Chrislum essc incarnatum, consequens
    et divisione. Sicut et in corpore hominis est ut de aliqua matre incarnatus sit, et
    magnum organum qui est coxa vel crus, aliquo operantc : et sic creditur, quod de
    et tamen quia corporis non
    in divisione Virgine Maria tempore Coesaris Augusti,
    dividitur nisi induo membra, ideo dici- et operante Spirilu sanclo. Et si credo
    tur articulus corporis. Quod autem dici- vitam a^ternam, consequens quod vita est,

    tnr arctans ad credendum, ideo dicitur, aeterna percipiatur a dignis vila, et quod
    quia ad sahilem cxigitur quod credatur, qui mortuus est in peccato, non dignus
    et nisi crcdatur, homo salvari non pot- sit vita, et quod qua^dam peccata sint

    est. Marc. xvi, IG : Qui crediderit et bap- mortem illam inferentia : et si consequens

    * S. Dio.NYSius, Lib. cle Divinis nomiiiibus, cap. 7,


    60 D. ALB. MAG. ORD. PBMD.

    est, quod fornicatio et adulteriuni ct fur- autem dicitur : quia collatione Apostolo-
    tum ct alia qua3 morte Dominus condem- rum pcr arliculos est edita, quolibet
    nat, et vitam ffiternam impediunt, sicut Apostolorum inea aliquid conferente.
    peccata mortalia. Et sic est facile videre

    in omnibus. Terlio dicitur fides, qua itur in Deum


    Heec igitur fides quee creditur, sive per lidei devotionem et bonorum merilo-
    quod credalur in antecedentibus princi- rum profcctum, Et ista cst qu» operatur

    piis et conclusionibus et in consoquenli- pcr dilectionem. Ad Galat. v, G : Fides


    bus ex istis. Et qui sic ista credit, fidelis cpise per charitatem quando operatur,
    dicitur et Catholicus. Qui autem ista vel scilicet ex fide veritati credendorum

    aliquod horum non credit, dicitur infide- assentio, et per dcvotionem in eo cordc,
    lis et haereticus. Inlidelis quidem, quia fi- ore et opere tendo ut veniam ad ea quaj
    dem non habet. Hareticus autem Greece, credo.
    Latine sectse suse assertor et defensor est Ex Jiis quee sunt jam dicta, patet quod
    quia suas sequitur phantasias errorum, qui credit et male operatur, habet fidem

    et illas preesert auctoritati divince. primo modo dictam et qui credit et se- :

    Hsec fides dicitur Catholica et Aposto- cundum hoc operatur, habet fidem tertio
    lica, ut dicit Boerius in libro A.Q Duahiis modo dictam. Et hinc cst, quod quidam
    naturisin una persona Christi. Catholica in numero fidelium sunt in Ecclesia so-
    duabus de causis : quia scilicet principia la numero,alii autem numero et merito.

    ejus non particulariter, sed universaliter Ad Titum, I, 16: Confitentur se nosse

    vera sunt sine omni instantia. Et alia de Deiim, factis autem negant.
    causa quia universaliter et non particu-
    :
    Ex dictis etiam patet, quod fides quae
    lariter in toto mundo est tenenda. Quod creditur, valde ampla esl, ex quo in se
    non fuit lex vetus : quia ad illam non te- antecedentia fidei, et conclusiones, et

    nebantur nisi illi qui luerunt in domibus consequentia comprehendit. Patet etiam,
    Patriarcharum : et quando a domo Pa- quia aliud est articulus qui est credibile
    triarchee illi qui intus erant, separaban- quoddam sicut conclusio, et aliud deter-

    tur, ex tunc ad legis observantiam non minatio articuli quse est ex consequen-
    tenebantur, sicut dicitGIossa Apostoli su- tibus.

    per epistolam ad Romanos. Apostolica

    CAPUT IX.

    De symbolo Apostoloriiiii et divisione ejus.

    Dividendo igitur dicimus, quod Petrus,


    Apostolorum princeps in concilio Apo-
    ARTICULUS I.
    stolorum, primum articulum posuit, di-
    cens : Credo in Dewn, Patrem omnipo-
    His itaque pr^habitis, accipiamus tentem,creatorem coeli ei terrai. Et ibi ta-
    1.
    sj^mbolum Apostolorum, et divisionem cuit. Et iste est articulus primus.
    illius et explanationem ostendamus. Et quod dicit : Credo, idem est ac si
    DE SACRIFICIO MfSS.E, II, 9. 61

    dicat : Corde assentio, devotiono lendo cationis. Et sic patet, quod processio per-
    Deiim, qui patcrnitate sua est princi-
    iii sonarum a Patro causa est processus
    pium totius divinilatis quia ab ipso est : creationis et gloridcationis et gratilicatio-
    Filius per generationem, et Spiritus nis a tribus personis. Et hoc est
    dictum
    sanctus per processionem. Anselrai in Monologio. Et sic probat sic-
    Et quod addit : Omnipoientem, intclli- ut hoc probatuin est. Hujus signum est,
    gitur, quod sibi posse sit pro voluntate quod in primordio mundi, statim ut crea-
    liberum, non lege alicujus inferioris vel tur.-E formatiB sunt, ante semper proemitti-
    ignobdis naturie retractum, sicut nos tur : «Dixit Deus: Fiat hoc vel illud. » Et
    multa non possumus lege ponderosse na- dicit Glossa, Verbum genuit in
    hoc est,

    turte nostra? retracti. Secundo, quod quo De Spiritu autem di-


    erat ut Heret.
    posse suum nulla intlrmitale sit depres- citur siinul et Yerbo Vcrbo Domini coe- :

    sum.Et tertio,quod nuUa re in contrarium li formati sunt : et spiritu oris ejus


    om-
    operante sit umquam inipeditum, sed ad nis virius eorum '. Sic ergo patet, quod

    voluntatem omnimo liberum, nec retra- ad idem pertinet Pater Filii, et creatorem
    ctum, nec depressum, nec impeditum. Sa- esse coeli et terr^e. Ideo dicit Apostolus,
    pient. xn, 18 : Siihest tibi cum lolueris ad Coloss. I, lo et 16, de Filio qui est
    posse. Psal. cxiii, 11 : Omnia quxcumque imcujo Dei invisibilis, primogeniius om-
    voluityfecit. Esther, xiii,0 Domine Deus,
    : nis creaturse: quoniam in ipso condita
    rex omnipotenSy in ditione tua cuncia sunt universa. Matlh. xi, 25 : Confileor
    sunt posita, etnon est qui possit tuae resi- iibi, Paiercadi ci terrai.

    stere voluntati. Ad Roman. ix, 19 : Vo- Ostenso quod hsec ad idem


    igitur,
    luntali ejus quis resistit ? Sic ergo dici- pertinent, et non habent flexum et divi-
    tur omnipotens Deus. sionem in diversa, dicimus quod hic est
    Quod autcm dicitur: Creatorem cwli ct articulus primus quem statuendo posuit
    terrse, adeumdem pcrtinet articulum sic- Petrus.
    ut effectus pertinet adsuamcausam: quia
    sicut arlifex qui facit domum vel arcam,
    necesse est ut gignat primo suo intellectu
    verbum et artem^ quod est forma et ra- ARTICULUS II.

    tio faciendi operis : ita necessc fuit ex


    quo Deus pcr sapientiam suani fecit mun-
    dum, quod prius de suo inlellectu sub- Secundus autcin in concilio fuit An-
    stantiafi gigneret Verbum, quod est for- Simonis Pelri, qui bolum
    drcas, frater
    ma idealis et ars et ratiofacieudi operis suumposuit dicendo Et in Jesum Chri- :

    quia aliter nesciret quid operaretur. Et sium, Filium ejits unicum, Dominum
    sic patet, quod Deus est Pater Yerbi, et nostrum. Et hoc diclo siluit.
    liaec cst causa formalis et idealis faciendi Ouod enim dixit : Et in Jesum Chri-
    mundi. Et sicut in arlifice qui operatur sium, notat mediatoris personam, sicut
    per intellectum, necesse est quod ab ipso constat ex habitis.
    fluat spirilus qui verbum, quod est idea Quod autem dixit : Filium ejus uni-
    et ars et forma opcris, vehit in id quod cum, in Filio ejus notat et generationis
    facit vel facere intendit : ita necesse fuit, proccssionem et connaturalitatem divini-
    quod a sunimo Palre procederet spiritus tatis, quoeinlcr bomincm generantem est
    Verbi sui, qui verbum vehal in facicnda ct genitum, si ab ipso naluraliter et sub-
    sive faciat in opcre creationis, sive in ope- stantialitor gencratur. Ft cum deitas nec
    re sanctificationis, sive in opere glorifi- secundum esse nec per naturam possit

    » Psal. xxxu, 6.
    62 D. ALB. MAG. ORD. PR^D,
    mulliplicari, oporlet quod inter generan- concupiscentia, e-t in gravidatione sine
    tem et genitum consubstantialilas esse pondere, et iu partu sine dolore. De
    crodatur. conceptu autem dicitur, Luc. i, 35 : Spi-
    Quod autem dicit : Unicwn, notat quod ritus sanctus superveniet in ie, et virtus
    totam gloriam Patris possedit, et cam Altissimi ohurnhrahit tihi. De nativitate
    cum alio secundo genito non divisit, ut autem in utero dicitur, Matth. i, 20 :

    in ante habitis ex verbis Basilii habitum Quod enim in ea natum cst, de Spiritu
    est. sancto est. De nativitate autein ex
    Et quod dicit : Dominum, notat quod utero dicitur in Psalmo xviii, G : In so-
    omniuni divitiarum sit possessor et lar- le posuit tabernaculum suum : et ipse
    gitor. tamquam sponsus procedcns de thala-
    Et quod dicit : Nostrum, notatur quod mo suo. Quia sicut sol radium, ita ma-
    nosterdebitor ex suacharitate qua nostra ter virgo filium de thalamo uteri sui
    in se suscepit, sit effectus. protulit incorrupta. De hoc autem quod
    Haec autem omnia in antc habitis sunt virgo mansit antc partum, et in partu, et
    exposila. post partum, dicitur, Ezechiel xliv, 2 :

    Porla hsec, quarn vidisti, clausa erit


    non aperietur,,.. quoniam Dominus Deus
    Israel ingressus cst per eam : eritque
    ARTICULUS IIL clausa principi., hoc est, ad honorcm
    principis.
    Hic igituresl tertius arliculus.
    Post hunc, Andream, propo-
    scilicet

    suit Jacobus major, qui dixit Qui con- :

    ceptus est de Spiritu sancto, natus ex


    Maria Virgine. Haec enim duo, concep- ARTICULUS IV.
    tus et nativitas, ad idem pertinent sacra-
    mentum incarnatiotiis : quia consumma-
    tio conceptionis est nativitas. Joannes autcm Evangelisla quarto lo-
    Quod autem dicit : De Spiritu sancto, co posuit bolum, Passus suh dicens:
    praeposilio t/equidem notat potestatem et Pontio Pilato, crucifixus, mortuus, et
    operationem, ut sit sensus Qui conce- : sepultus. Articulus enim iste est passio
    ptus est de potestate et operalione Spiri- Christi : determinatio autem articuli est,
    tus sancti. Non autem notat substantiam quod sub Pontio Pilato est passus : qui
    vel materiam : quia qui de substanlia quidcm Pontius dicitur, quia devicit
    alicujus conceptus est, filius cjus est Pontum insulam, sicut Scipio dicitur
    Christus autem non est fiUus Spiritus Africanus, quia devicit Africam.
    sancti secundum temporalem generatio- Quod autem addit : Crucifixus, mo-
    nem, quia secundum illam generationem dum explanat passionis. Et quod dicit
    non est lactus de substantia Spiritus Mortuus, dicit multa? passionis quantita-
    sancti. tem. Et sumitur de verbis Apostoli, ad
    Quod autem dicitur : Nat?(s, intelligit Philip. II, 8, ubi dicilur factus ohedicns
    duas nativitates : unam in utero, quia Patri iisquc ad mortem, mortcm auteni
    Christus naturam nostram assumpsit et crucis.
    sibi univit : et aliam ex utero, qua de ute- Quod autem addit : Sepultus, non
    ro in lucem processit, non reseratis clau- aliud dicit, sed circa mortem addit offi-
    stris virginei pudoris. Et ideo dicit : De cium funeris. Tobia?, iv, 3 Citm accepe- :

    Maria Virgine, quod sicut ante partum rit Deus animam meam, corpus meum
    fuit illibata, ita in conceptione fuit sine sepeli. Et ideo sepultura nihil addit nisi
    DE SACRIFICIO MlSSiE, II, 9. 63

    quoJ ad morteni pertlnet. Propter quod


    totum illud adunum et eumdem pertinet
    articulum. Isa. xi, 10 : Eril sepulcnim ARTICULUS VI.
    ejus gloriosum.

    Post hoc proposuit Bartholomaeus :

    Ascendit ad ad dexteram coelos, sedet


    ARTICULUS V Dei Patris omnipotentis^ Sedere enim a
    dextris Dei Patris, terminus est ascensio-
    nis. Et ideo ad idem pertinet credibile.
    Quinlo loco suum bolum posuit Plii- Quia autem Christus verus Deus fuit, ideo
    lippus, dicens : Descendit ad inferos propria virtute, non Angelorum manibus
    icrtia quo
    die resurrexit a mortuis. In supervectus, sicutLazarus loris ascendit.
    quidam multum utrum
    duLitaverunt, Michaeae, ii, 13 : Ascendet pandens iter

    descensus ad inferos, et resurrectio mor- ante eos. Joan. xx^ 17 : Ascendo ad Pa-
    tuorum ad unum et idem credibile, quod tremmeum et Patrem vestrum, Deum
    vocatur articulus, pertineant, Sed salvo meum et Deum vestriim. Et secundum
    judicio melioris sentenlitO dicendum vi- deitatem quidem sedere ad dexteram
    detur, quod resurrectio duplex est, animae Patris, est sedere in sequalitate Patris.
    scilicet et corporis, et descensus ad in- Secundum autein humanitatem sedere a
    fernum, ut Damascenus, animae
    dicit dextris, est potissimis bonis ultra om-
    Christi deificatoe, ideo in inferno vitam nem creaturam perfrui. Ad Coloss. iii,

    fecit beatitudinis in visione deitatis con- 1 et 2 : Qux sursum sunt quserite, uhi
    juncta; cum anima Christi, et ibi implevit Chrislus est in dextera Dei sedens : quse
    quod dicitur Osee, xiii, l i Ero mors tua, :
    sursum sunt sapite, non ciuse sirper
    mors ! morsus tiius ero, inferne ! Peri- terram.
    mere autem mortem et mordere infer-
    num sunt actus vitce et non mortis ibi :

    enim iniplebit quod dixit, Matth. xii, 29, ARTICULUS VII.


    quod fortior Christus intravit in domum
    fortis, scilicet diaboli, et alligaml /or-
    tem, et omnia vasa illius diripuit '. Et Thomas post illuni adjunxit bolum, di-
    lia^c omnia pro certo sunt actus vitte et cens : Inde venturus est judicare vivos
    ad resurrcctionem relata : et ideo cum et mortuos. Act. i, 1 i : Sic venief quemad-
    resurrectione in eodem credibili ab Apo- modum vidistis eum euntem in coelum.
    stolo conjuncta. Eccli. xxiv, 45 : Pene- In forma autem huinana ivit quia : in
    trabo omnes inferiores partes terrse, et forma divina nusquam defuit. Et ideo in
    inspiciam omnes dormientes, et illumi- forma humana redibit ad judicium, in

    naho omnes sperantes in Domino. qua et a bonis eta malis videbitur. Joan.
    De resurrectione autem dicitur in XIX, 37 : Videbunt in quem transjixe-
    Psalino Gxxxviii, 18 : Exsurrexi, et runt. A malis autem forma divina videri
    adhucsum tecum. Non enim in toto perii non poterit : quia, sicut dicit Augusli-
    per mortem, sicut inimici mei Judaei nus : « Hanc nemo videre poterit, nisi
    arbitrati sunt. Psal iii, 6 : Ego dormivi gaudeatet glorieturin ea. » Isa. xxvi, 10 :

    et soporatus sum : et exsurreri, quia Do- c(Tollatur impius nc videat gloriam


    minus suscepit me. Dei : » et est translatio Septuaginta -. Act.

    * Cf. Iaic. XI, 22. ('//ip/o, el non discet justitiam : in terra sancio-
    2 Vulgala liabet, Isa. xxvi, 10 : Miscreamiir rnin iniqita <jessU, et non videbit gloriam Domini.
    ALB. MAG. ORD. PRyED.
    M
    64 D.

    XVII, 31 : Staluit diem in quo judicntu- dicit Dionysius, est ab omni inquinamen-

    rus est orhem in sequitate, in viro in quo to libera munditia. Liberat autem cor et

    statuit, fidem prgebens omnibus, suscitans corpus ab immunditia peccati, virtutem


    eum a mortuis. II ad Corinili. v, 10 : Om- ab immundilia lictionis, inteliectum ab
    nes nos manifestari oportet ante trihunat immunditiaerroris, etopus ab immundi-
    Christi, ut referat unusquisque propria tia negligenliae et omissionis. De primo
    corporis prout gessit, sive bonum, sive horum dicitur, I ad Corinth. vi, 19 : An
    malum. Ethicmodusjudicii, Matth. xxv, nescitis quoniam membra vestra tem-
    ,33 et seq. , describitur, ubi dicitur quod rex plum sunt Spiritus sancti, c^ui in vobis
    noster Christus statuet oves a dextris, est, quem habetis a Deo. Ac si dicat :

    hcedos autem a sinislris. Et bonis dicet : Spiritus sanctus sanctilicavit vel munda-
    Vejiite, benedicliPatrismei. Malisautem vit vos ab immunditia carnis sua sancti-
    Discedite a me, maledicti, in ignem xter- tate : et ideo iterum non estis inqui-
    nmn. nandi. De secundo, Sapient. vii, 22 :

    Est enim in illa spiritus intelligentix,


    sanctus, hoc est, qui intellectum sancti-
    ARTICULUS YIIL ficat ab immunditia erroris per inspiratam
    veritatem. De tertio simul et duobus
    prffiiiiissis dicitur, Sapient.i, 5 : Spiritus
    Matthfeus autem post hunc bolum po- sanctus disciplinse effugiet fictum, et sic

    suit, dicens Credo in Spiritum sanctum,


    : mundat virtutem afictione : et aufcret se
    Quia post sacramenta quse fueruntde Fi- a cogitationibus quse sunt sine intellectu,
    liidivinitate et humanitate^ consequens et sic liberat intellectum ab errore. Et
    est de Spiritu sancto qui procedit ab parum ante, 4, dicit Quoniam in
    t. :

    utroque, a Patre scilicet et Filio. malevolam animam non introibit sapien-


    Dicitur autem hic Credo quia a pri-
    : : tia, hoc est, sapientise spiritus, nec habi-
    mo articulo usque huc intermissum fue- tabit in corpore subdito peccatis, et sic

    rat : consequens erat hic iterare,


    et ideo mundat cor et corpus a peccato, ante-
    quando de alia persona articuli erant po- quam introeat in illa. De liberatione au-
    nendi. tem operis a negligentia omissionis di-
    Spiritus autemdicitur : quia spirat vi- citur,Iad Corinth. xii, II, quia hxc om-
    tam gratitE et intelligentise : et sic dicitur, nia operatur unus atque idem spiritus,
    Joan. VI, 64, de primo Spiritus : est qui vi- diridens singulis prout vult. Spiritus
    vificat. De secundo dicitur, .lob, xxxii, 8 : enim sanctus omnia operatur, et niliil

    Sed,ut video,spiritus est in hominibus, et negligit.


    inspiratio Omnipotentis dat intelligen- Sic ergo credendum est in Spiritum
    tiam. Ex primo habet, quod diciturspi- sanctum.
    ritus bonitatis et bonus. Psal. cxlii, 10 :

    Spiritus tuus bonus deducetmein terram


    rectam. Ex secundo quod dicitur spiritus
    veritatis. Joan. xvi, 13 : Cum autem ve- ARTICULUS IX.
    nerit ille spiritus veritatis, docebit vos
    omnem veritatem : et quae ventura sunt
    annuntiabitvobis. Ex utroque probat se Deinde suum bolum ponit Jacobus
    esse spiritum Ghristi, sicut dicitur, Joan. minor, dicens Sanciam Ecclesiam Ca-
    :

    I, 17 : Gratia et veritas per Jesum Chri- tholicam, Sanctorum communionem.


    stum facta est. Respiciens autem ad hoc quod Spiritus
    Sanctus autem dicitur : quia est omnis sanctus datur et mittitur ad sanctifican-
    sanctitatis perfector. Sanctitas enim, ut dam creaturam, quce sanctitas numquam

    ii
    DE SACRIFIGTO iMISSyE, II, 9. bo

    fallil iii Ecclesia, sed iioniiumquam falUt ctificalionem ostendil Dominus, Joan. xx,
    iii persoua, dixit ; Smictani Ecclcsimn. 22, quando insufflavit in dicipulos, et

    Et quia omnis articulus fundatur in di- dixit : Accipite Spiritum sanctum. Hoc
    vina et ceterna veritate, non super crea- etiam signatum est,IV Regum, ii, lo, ubi

    t.am veritatem, quia oranis creaturavana spiritus Elise requicvit supcr Eliseum.
    est et non liabet solidam veritatem, ideo Iste est ergo articulus quem sic intel-

    iste arliculus sic resolvendus est ad pro- ligendum posuit Jacobus minor.
    prium opus Spiritus sancti, hoc est,
    Crcdo in Spiritinn sanctuni, non tantum
    secundum se^ sicut dicit pra?cedens arli-
    culus, sed etiamin eum credo secunduni ARTICULUS X.
    proprium opus ejus, quod est, quod
    sanctilicat Ecclesiam, quam sanctitatem
    pcrfundit in sacramentis et virtutibus et Siinon autem Cananseus, qui zelotes
    donis quot- dat ad sanctitalis perfectionem, interprelatur, eo quod de Cana Galilajse

    et tandem in mlraculis et donis liratis da- fuisse dicilur, qua? zelus interpretalur,
    tis, sicut sapienlia, scientia, liiles, dis- post Jacobum fiatrem suum carnalem po-
    cretio spirituum^ operatio sanitatum, et suitbolum detulit enim fratriprimatum,
    :

    prophetia, et hujusmodi quai dat Spiritus eo quod Jacobus ille episcopus erat Jero-
    ad sanclitatis Ecclesiie demonstrationem. solymorum. Dixit igilur Remissionem :

    Hanc Ecclesiam dicit esse Catholicam, peccatorum. Hoc autem dixit respicicns
    hoc est, universalem, duahus de causis, ad sanctum opus Spirilus sancli. Et est
    sicut dixinius in ante habilis : quia sci- sensus Credo in Spirilum sanctum,qui
    :

    iicet piincipia ejus universaliter vera facitremissionem peccatorum quia sic- :

    sunt, et quia per lotum orbem universa- ut diximus, omnis articulus babet sub-
    liter dilalanda. stratam sibi divinam verilatem, vel in
    Quod autcni dicit : Sanctorinn com- essenlia divina, vel in pcrsonis, vel in
    miDiionem, non facit alium articulum, propriis personariim operationibus, vcl
    sed declarat eumdem : quia ad sanctita- passionibus. Non enim lil remissio pecca-
    tis Ecclesi;u perfectionem peitinet San- toium. nisi in Spirilu sancto : quod
    clorum communio. Sicut enim inliomine ostenditur, Joan. xx, 22 et 23, uhi dici-
    unus spiritus hominis, qui est in ipso, tur : Accipite Spiritum sanctum : quO'
    bona unius membri veliit ad profectum rum remiseritis peccata, reniittuntur eis.

    alterius, sicut ex cerehro sensum et mo- Et sic omnis baptismus qui est peccati
    tum, ex corde vitalem et pulsantem spi- ablutio, dicitur fieri in Spirilu sancto.
    ritum, et ex stomacho et hepate cibum Act. I, 5 : J^os liaptizabimini Spiritu
    et naturalem spiiitum : ita Spirilus Cliri- sancto non post )nultos lios dics.

    sti in corpore m}>t:co a capile Christo et


    aliis membri.s nobilibus, sicut Apostoli,
    et beata Virgo, et sancti marlyrcs, et alii

    sancli excellentes sunt et fuerunt, vehit ARTICULUS Xr.


    hona omnia memhra, et sic eflicilur
    in
    commune quod est uniuscujusque pro-
    prium, et sic sanctilas periicitur in Eccle- Posthunc Judas Thaddseus, tertius
    sia : xi, 17, cum commu-
    unde, Numer. fraler duorum, quem Thaddoeum, hoc
    nicare vellet Dominus hona Moysi aliis est, corculum co quod custos esset cor-

    de populo, dixit Et au/cram de spiritu


    : dis, vocabant Aposloli, suum holum po-
    luo, tradamquc eis, ut sustentcnt tccuni suit, dicens Carnis resurrectionem. Qui
    :

    onus populi. Et hanc communionis san- articulus fundatur tam in opere Filii,

    xxxviii
    «6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    quam in opere Spiritus sancli. In opera-
    lione quideni Filii : quia, sicut dicit Au-
    gustinus : « Christi resurrectio causa est ARTICULUS XIL
    nostrse Unde, I ad Co-
    resurrectionis. »

    rintli.xv, IG Si morlui non resuryunt,


    :

    neque Christus resurrexil. Et infra, tt. 20 Ultimus processit Malhias, quem adje-
    et 21 ; Nunc aulem C/irisius resurrexit cil ad numerum Aposlolorum, complens
    a mortuis primiliaB dormientium
    ,
    : quo- bolo suo symbolum, dixit : Vilam /eier-

    niam quidem per horninem mors, ct per nam.


    hominem resurrectio mortuorum. Et ideo, Et Iiic articulus fundatur super trium
    Apocal. 1, o, dicitur Primogenitus mor-
    ; personarum operationem in gloria, ubi
    tuorum, et princeps regutn terrse. Super Pater ministrat posse, Filius aulem nos-
    opus auteni Spiritus sancti fundatur : se, et Spirilus vitam secundum omne
    quia spiritus glorise el incorruptionis in- posse et nosse. ^Eterna enim vita est
    spiraiiit corpora resurgenlium, cujusdo- aeternuni a vita, qute numquam habebit
    nalio atlribuilur Spiritui saucto. Spirilus duralionis lerminum, qute est actus
    quidem gioriit in sanctis resurgentibus fluens divinus a Deo in bcatos, ut lotum
    ad gloriam : spirilus autem incorruplio- quod in ipsis est, feliciter juvet, omnibus
    nis in omnibus : quia omnes morlui tam infirmitalibus qua? sunt morlis pra;Iu-
    in complexione, quam in compositionc dia, fugatis. I ad Corinth. xv, oi: Ab-
    membrorum resurgent incorrupti. Unde, sorpia esi mors in vicloria. Bibitur au-
    I ad Corintii. xv, 32 Canet enim tuha^ :
    tem ha3C vlta in fonte vitue Deo Trinitale,

    et mortui resurgent incorrupti, etnosim- sicut dicit Psalmista, xxxv, 10 : Apud


    mutabimur. De isto spiritu mortuos vivi- te est fons viicC, et in iumine tuo videbi-
    ficanle dicilur, Ezechiel. xxxvii, il : A mus lumen.
    quatuor venlis veni, spiritus, et insuffla Sic ergo in grosso expositum est s^-m-
    super interfeclos istos, et reviviscant. bolum Apostolorum quod fuit primum.

    GAPUT X.

    De exposilioiie sviriboii Apostoiormii, sive de symbolo Patfiim iii

    Xieaeiia sjnodo explanato.

    quod dictum est, sed eosdem arliculos


    magis ad erroris exclusionem explana-
    verunt, et primum quidem articulum ita
    ARTICULUS I. expresserunt, dicentes Credo in unum
    :

    Deum Pairem omnipotentem, faciorem


    codi et terrse, visibilium omnium et invi-
    Multiplicatis aulem hseresibus, conve sibilium. Et iste totus ita est expressus
    nerunt Ecclesiastici Palres in Nicsena sy- conlra errorem paganorum et ha^retico-
    nodo, et symbolum non aliud ab ipso rum, qui ;)/«r<icte" a quodam Manes he-
    DE SACHIblClO AJISS.E, II, 10. 67

    resiarcha eoruni dicuiitur. Pagani enini VIII, 4 et seq. : Scimus quoniam idolum
    multos deos essentialem divinitatem ha- nihil est in mundo, et nulliis est Deus,
    beutes et ab invicem dilTercntes esse nisi unus. Nam etsi sunt qui dicantur

    :ontra Ma-
    dixerunt. Manes autem docuit duos deos, dii, sice in ccelo, sive in tcrra, (siquidem
    ukhaeum. et duo esse principia, scilicet Deum lu- sunt diimulti, etdominimulti), nobis ta-
    cis, et Deum tenebrarum : unum Deum men unus est Deus, Pater, ex quo om-
    bonoruQi principium, et alium princi- nia, et nos in illum unus Dominus, : et

    pium malorum. Et hoc ideo quia erran- Jesus Christus, per quem omnia, et nos
    tes pulaverunt malum esse essentiam, et per ipsum.
    ideo causam, quae
    habere efficientem Quia autem secta Manichaei divisa est
    cum non possit esse bonus Deus, dixe- in tres, quia una ejus pars dicit duos

    runt Deum malum esse principium ma- deos, sici> apparet in epistola Funda-
    lorum. menti, quam fecit Manes, et destruxit
    Conlra quod dixerunt Patres : Credo Augustinus in libro quein fecit contra
    iii uiium Deum, etc, quia, Deuter. vi, 4, epislolam Fundamenti. Alia autem secta
    dicitur : Dominus Deus noster, Dominus derlvata ab illo, dixit unum quidem esse
    unus esl. Exod. xx, 2 : Non habebis deos Deum, sed duos factores, qui materiam
    alienos coram me. Psal. lxxx, 10 et factam ab uno Deo in divisa formave-
    1 1 : Non erit in te Deus recens, neque runt. El illi dixerunt, quod unus factor
    adorabis Deum alienum Eijo enim sum fecit incorruptibilia, sicut ccelum et cor-

    Dominus Deus tuus. pora coelestia : alter autem fecit corrup-


    Cuni auteni dicitur unus Deus, non tibilia pugnantia et se invicem destruen-

    est hcBC unitas quae in uliquo cadat gene- tia. Alii etiam ex Manichceis dixerunt,
    re vel specie unitalis creatae. Omnis quod unus factor fecit invisibiiia, sicut

    enim unitas creata multipiicatur inom- animas et Angelos : alius autcm visibilia,

    nibus suis suppositis in quibus est. Pe- sicul hLiec inferiora : ideo Patrcs ut ulium-
    trus enim et Maitinus non sunt unum que liorum errorum excluderent^ dixe-
    animal, neque unus homo secundum esse runt Patrem omnipotcntem, fa^torem
    :

    animalis vel hominis. Hsec autem unitas coeli et terrse., visibilium omnium jt in-
    naturai vel essentiae divina^ tanta est, visibilium, fundantes exptanationem su-
    quod in suis suppositis, quse sunt tres perverbum Aposloli, ad Coloss. i, 16:
    personse, non multiplicatur : quia Pater Quoniam in ipso condita sunt omnia in
    et Filius et Spiritus sanclus non sunt coelo et in terra, visibilia et invisibilia.
    tres dii secundum esse divinitatis, sed lloc igitur est quod addiderunt expla-
    unus Deus : et sic sunt una substantia, nando articulum primum.
    etuna essentia, et una sapienlia, et sic

    de omnibus aliis quae absolute et non re-

    lative dicuntur de personis. Et si alii sunt


    dii, non essentialiter, sed parlicipative,
    ARTICULUS n.
    sicut sancti : vel nuncupative, sicut idola
    dii dicunlur, l']t c[uando tales dii plurcs
    sunl in suppositis, tunc muUiplicatur eo-
    rum divinitas in ipsis. Et dc participa- De secundo autcm dixcrunt : Et in

    tive quidem dictis diis dicilur in Psalmo unum Dominiim Jesum Christum, Fi-
    Lxxxi, : Ego dixi : Diiestis, et filii Ex- lium Dei unigenitum, et ex Patre 7ia-
    celsi omnes. Deautem dicitur in Psal-
    aliis tum ante omnia soscula, Deum de Deo,
    mo xcv, i: Omnes
    gentium dieinonia, dii lumen dc luminc, Deum verum di Deo
    Dominus nutem cwlos fccit. Dc omnibus vcro, (jenitum, non factum, consuustan-
    autem istis simul dicitur, l ad Corinlh. tialem Patri,per quemomnia /acta sunt.
    (i8 D. ALB. MAG ORD. PRiED.

    Contra A- Et lioc tolum sic explanalum est contra Patres : Deum de Deo, et non virlutem
    errorem Arii : quia Arius dixit ununi vel rationem creatam.
    b^eUianf^et
    Ebionem. gsse Dominum Deum, et Christum non Lunien de lumi)\e quia si ila forma- :

    esse Dominum Deum omnibus superpo- rclur lumen quo i*ater fecit mundum in
    situm, sed polius esse supposltum et de- Deo sicut in arlifice, tunc sicut ante for-
    pressum sicut creaturam quae uon est mationem luminis quod est ratio artifi-
    prseposita omnibus. Ideo dixerunt : El ciati, non est lumen in artifice, sed cor

    in umim Dominum Jesum Christum, ejus est tenebrosum et lumen liabet a sa-
    qui in codem dominio et superposilione pientia quffi esl artificiati ratio, sicut om-
    est cum Deo Patre atlendenles quod
    : nis liomo illuminatur a scientia sua, ila

    dixit Apostolus, 1 ad Corinlh. viii, 6 : sequeretur, quod Paler lumen haberet a


    Nobis tamen unus est Deus, Pater, ex Filio sic facto et formato, quod impiclate
    quo omnia, et nos in illum : et unus Do- plenum est : quia Pater nihil habet a Fi-
    minus, Jesus Chrislus, per quem omnia, lio, sed omnia habet Fifius a Patre. Et
    et nos per ipsum. ideo dixerunt : Lumen dc lurnine.
    Item, dixit Arius, quod Christus elsi Quia vero Arius dixit sic a Deo fornia-

    dicatur filius, non tamen est solus lilius: tam sapientiam et virtutem non esse ve-
    quia ipse est adoplivus filius sicut muUi rum Deum, Deum dici, ideo
    sed adoptivc
    sunl. Et hoc etiam dixit Sabellius hcere- addiderunt : Deum verum de Deo vero,
    ticus. Ideo ulterius exprcsserunt sancti verum Deum vocantes qui essentialem
    Patres dicentes : Filium Deiunigenitum. habet deitatem. autcm iste lioc Arius
    Quia vero dixit Arius filium quidem suo errore judaizabat sicut Ebion ha?re-
    esse faclum ante hrec temporalia sa^cula, ticus qui ante eum fuit : quia Juihei sic

    sed non ante omnia seecuhi : quia ssecu- sapientiam, quae est ratio creationis mun-
    lum unum est spatium uniuscujusque di, sic ante mundum factum esse dice-
    durationis, quo dural creatura una^ et bant, et quod Deus nisi istam prius fe-
    dixit, quod Filius non esset factus ante cisset sapientiam, mundum creare nesci-
    saxulum suffi duralionis, ideo ad exclu- ret, quia non haberet ad quid respiceret
    dendum hoc dixcrunt : Ex Patre nalum in creando, sicut artifex qui nescit ope-

    ante omnia sxcula. ris sui raiionem.


    Dixit etiam Arius, quod cuni vellet Quia autem dixit Arius istam. virtutem
    Deus mundum, ante mundum
    creare et sapienliam formatam et non de
    et

    creavitvirtutem quamdamet sapienliam, sul)slantia genitam, eo quod perfectum


    quoe Yerbuni vocatur et filius, per quem est opus voluntatis, etgeneratio est opus
    illum mundum sensibilem crearet. De- nalurse, infusione substantice a generante
    ceptus autem fuit Arius : quia putabat, in eum qui nascitur, ideo dixerunt : Ge-
    quod penitus essetsiniile de Deo facienle nitum non factum, consuhstantialem
    mundum et dc arlifice tacienle arlificia- Patri : ex quo per generationem natu-
    tum. Artifex enim primo format in corde ram et substantiam accepit.
    suo rationem et sapientiam, quae est ra- Quia autem iterum Arius quod dixit,

    tio artiliciati, et virtutem per quam ilia quidem liic mundus


    Ver- sensibilis per

    ratio procedit in arlificialum. Et hoec sa- bum sive sapientiam factus est, scd non
    pieniia et virtus sunt diversee essentiae ab omnia, quia ipsum Yerbum quod facturn
    ipsa substantia artificis^ et aliquando for- est, non est factum per seipsum, ideo

    mantur in artifice cum ante non fuerunt addiderunt Per queni omnia facta sunt,
    :

    formalse. Et ita in Deo tieri putabat, ut totum errorem Arii condemnantes. Joan.
    dicit Aui;ustinus, corporalibus cogitatio- I, 3 Omnia per ipsum facta sunt, et
    :

    nibus plenus, in Deo putans fieri quod sine ipso factum est nihil quod factum
    vidit fieri in liomine. Et ideo addiderunt est.
    DE SACRIFICIO xMISS.E, 11, 10. 69

    rilus sancti factus esset Christus, tunc


    sequeretur quod Spiritus sanctus esset
    ARTICCLUS III. Pater Filii secundum huraanam genera-
    tionem et hoc est impium, quia Chri-
    :

    stus non habet Patrem, nisi secundum


    De tertio autern articulo dixerunt: Qui aeternam generationem, ut dicit Augu-
    propter nos homines, et propter nostram stinus, quod in terris est sine patre et in
    saliitem, descendit de ccelis : et incarna- ccelis sine matre.
    tus est de Spiritu sancto ex Maria Vir- Ex Maria autem additur, ut vera caro
    gine, et homo factus est. Et ista expres- connaturalis niatri esse credatur, et non
    Conlra sio articuli incarnationis facta est contra phantastica_, sicut dixitManichaeus.
    Maoi-
    cliJEum. Manicha3um. Ille enim clixit, quod non autem additur propter Ebio-
    Virgi)ie
    propter homines nec propter salutem nitas, qui non Mariam virginem in partu
    hominum descendit, sed potius descendit dixerunt, et postpartum quia dixerunt, :

    a Lucifero expulsus, et qaod adhuc Lu- quod tantum Christum hominem ex ma-
    cifer reascensurus sit in coelum ad se- ternis visceribus protulit, et non Deum.
    dem, unde in ascensione Christi expul- Et quia homo purus de utero viruinali
    sus est. Fingit enim, quod praiHum ma- non exit, nisi apertis claustris pudoris,
    gnum factum sit in coelo, sicut dicitur, ideo dixerunt Mariam in partu Christi
    Apocal. XII, 7. Et quod
    primo prcelio in esse devirginatam. Hi eliam dixerunt,
    expulsus est Chistus, et in secundo ex- quod Maria essetXc.—oTo/.o,-, hoc est, Chri-
    pulsus sit Lucifer. Et hoc prcelium dicit stihominis mater, et non esset esoToy.o?,
    fuisse inter duos deos, Deum scihcet hoc est, veri Dei mater. Ideo eadein sy-
    lucis, et Deum tenebrarum, sive Deum nodus statuit, quod Vira'0 eioTox.o;, et non
    " Mariatheo-
    bonum et Deum malum. Xv.-TOTo/.o;
    j . ,.
    deinceps dicerotui-. tocos.
    Iloc igilur excludentes Patres, dicunt Et quia Manes dixit. quod C^hristus
    quod nulla necessitate nuUa violentia et humanatus sicut habitu aliquis dicitur
    detrusus, sed charitate hominimi et amo- tunicatus, vel cappatus, vel palliatus, et
    re salutis eorum descendit de coelis, non non esset homo verus, eo quod nou sibi
    ccelos relinquendo secundum divinita- naturaliter et essentialiter univisset ho-
    tem, sed in nostris qu£e assumpsit, visi- minis naturam, sed extrinsecus tantum,
    bihs inhoc mundo apparendo. Ad Ephes. et extrinsecus habitualiter assumpsisset
    IV, 10 Qui descendit, ipse est et qui
    :
    sibihominis naturam. £t ideo ad exclu-
    ascendit super omnes ccelos, ul impleret denduni hunc errorem, addidit sancta
    omnia. Joan. ni, 13 Nemo ascendit in :
    synodus : Kt homo factus est faclum :

    cadum, nisi c/ui descendit de crelo. Joan. enim erat. Joan. i, 14: Verbum caro fa-
    ui, 10 Sic Deus dilexit ynundum, ut
    ;
    ctum cst, etc. Et, ad Gahit. iv, 4 et 5:
    Filium siium unigenitum daret. Misit Deus Filium suum, factum er mu-
    Quia autemidem Manes dicit non esse liere, factum sub lege, ut omnes qui sub
    veram carnem Christi, sed phantasma lege erant redimeret, iit adoptionem filio-
    fuisse, eo quod sicut asserit, malus Deus rum reciperemus
    istam carnem vitiosam fecerit, et hanc
    carnem non posse esse de bono Deo,
    ideo addidciunt Et incarnalus est de
    :

    Spiritu sancto, qui non nisi bonus Deus ARTICULUS IV.


    esse poterit. El praepositio de quando dici-
    tur dc Spiritu sancto, notat potesta-
    leLu et operationem, et non notat mate- Deindc sumentes quartum articulum,
    riam : quia si de materia sublantiie Spi- dixerunt Crucifixus eliam pro nobis
    :
    70 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.
    sub Pontio Pilato, passus, et sepultus mortuus, cum praecedente partc diei et
    est. Et huic non addiderunt ad explana- tota prsecedente nocte computatur pro
    tionem et expressioneni, nisi quod di- uno die naturali et nox quaB est inter
    :

    cunt : Crucifixus etiam pro nohis. Quod Parascevem et sabbatum, cum ipso sab-
    eliam propter Manichaeos est additum, bato pro uno die computatur et vespere :

    qui dixerunt non pro nobis esse craci- sabbati cum nocle sequenti pro una die
    fixum, sed totum phantastice fuisse Dominica computentur, quia semper
    actum, quod dicilur de Christi passione. vespera praecedens cum die sequenti ad
    Contra Additum est etiam propter Sabellia- unam parlem pertinebant. Genes. i, o :
    Sabellium.
    nos hserelicos, qui dixerunt nos in nullo Eactum cst vcspere et mane dies unus.
    indigere Christo quia eliam nos lilii
    : Quare autem artificialibus duabus nocti-
    Dei esse possumus, quando volumus, eo bus et uno die artificiali Christus in se-
    quod non dixerunt Christum sanctum, pulcio jacuit, hanc causam assignat
    sed purum hominem fuisse : et ideo Augustinus quia scilicet in Christo
    :

    synodus posuit Pro : nobis, ut sciamus non sunt tenebrse, dies clara suam cla-
    nos nihil posse nisi per Christi sanyui- ram mortem signat. In nobis autem qui
    nem. Inde, Joan. xvii, 19, dicit : Ego tenebrosi sumus, duae mortes, peccati
    pro eis sanctifico meipsum, hoc est, in scilicet et poense, signilicantur per duas
    sanctum sacrificium me offero, sine quo noctes, quas Christus sua lucidissima
    redimi non poteramus. Ex quo hunc morte ad lucem gratiae reduxit. Psal.
    modum redemptionis per mortem Chri- cxxxvui, 11 : Ao.7' illuminatio mea in
    sti summa sapientia ordinavit et elegit deliciis meis. Michaese, vii, 8 : Cum se-
    alia hic dicenda, quae in svmbolo Apo- dero in tenehris, Dominus lux mea est.

    stolorum sunt dicta. Mattli. XII, :^0 et iO, dixit, hoc esse sig-

    num poenitentium, qui a duplici nocte


    vel morte per mortem Christi quaerunt
    liberari. Generalio mala et adultera si-
    ARTICULl S V. cpium quierit, et signum non dahitur

    ei, nisi signum Jonse Prophetse. Sicut


    enim fuit Jonas in ventre ceti tribus
    Post hunc sumpserunt quintum, et diebus et trihus noctibus, sic e)'it Eilius
    illum his verbis declaraverunt, dicentes : hominis in corde terrx tribus dicbus et

    Et resurrexit tertia die secundum Scrip- trihus noctihus.


    turas. Et de descensu quidem ad inferos
    dimiserunt : quia circa illud eiror nuUus
    erat : sed et erat contentio de resurre-
    ctione, quibusdam dicentibus, quod non
    ARTIGULUS VI.
    tertia die Christus resurrexit quia non :

    tribus diebus in sepulcro jacuit, Paras-


    ceve enim in nocte sepultus, non jacuit
    nisi per sabbatum, et anle lucem Do- sumpscrunt sextum sic di-
    Deinde
    minicte diei resurrexit : et ideo ut hanc centes Aposlolus dixerat
    sicut Et :

    determinarent contentioneui, dixerunt ascendit in coelum, sedet ad dexteram


    quod resurrexit tertia die secundum Patris. Hic articulus non habebal ne-
    Scripluras, hoc est, sicut illos tres dies cessariamexplanationem quia pro- :

    Scriptura docet computare. Haec enim, priam haresim contra hunc articulum
    ut dicit Augustinus, per svnecdochen nullam audierant.
    parlem computavit pro toto, ita quod
    pars Parasceves quando sepultus est et
    DE SACRIFICIO MISS.E, II, 10. 71

    Quod enim addunt In Spiritum san- : Conira


    ctum Dominum, contra Nestorium ct et^Eutidie-
    ARTICULUS VII. Eutichetem, Constantinopolitanos Pa- '•^"-

    triarchas, addiderunt, qui Spiritum


    sanctum dixerunt esse servum Patris
    Septimum autem tiactantes dixerunt :
    et Filii. Et causa erroris fuit, quod
    Ei iterum venturus est cum gloria judi- spiritum in Deo sicut in homine acce-
    care vivos et mortuos : cujus regni non perunt. In homine enim spiritus fumus
    Conira
    ^'"^^ finis. Huic autem articulo in parte est lucidus vel aereus, qui ex humido
    nrigenem . anteriori ad exclusionem deliramenti naturali resolvitur, et deservit animse
    Origenis addiderunt : Et iterum ven- in operationes animales et vitales et

    turus est cum gloria : quia Origenes di- naturales, et movetur in omnem partem
    xerat, quod adhuc venturus esset passi- corporis, sicut radii solis et stellarum
    bilis in aereo corpore, passurus pro in mundo vehentes virtutes ccelestes a
    dcemonibus in aere, sicut passus fuerat stellis ad inferiora, ut ex illis gene-
    pro hominibus in terra. Fulti autem rentur, et augeantur, et convalescant :

    sunt auctoritate Christi, Matth. xxvi, 64, et ita spiritus hominis in membra vehit
    dicentis : Amodo videbitis Filium ho' hanc si-
    virtutes animse et cordis. Et ad

    minis sedentem a dextris virtutis Dei, militudinem dixerunt Spiritum sanctum


    et venientem in nuhibus cceli. creatum a Patre procedere, et sic vehere
    Ex parte autem posteriori addiderunt :
    et invehere virtutes potentiae Patris et

    Cujus regni non erit finis, contra judai- sapienti?e Filii et ornnibus creatis, et

    zantes haereticos diccntes, quod Chrislus ideo servire Patri et Filio et esse servum
    venturus sit et regnaturus annis mille in eorum, et non quidem per se vivificare,
    aurea Jerusalem, et tunc regnum illud sed vehiculum esse vit» Patris et Filii :

    finituius et aliud incepturus. Fundave- quia, sicut dicitur, Joan. v, 26 : Sicut


    runt autem dictum illud super hoc Da- Pater habet vitarn in semetipso, sic dedit
    nielis, vii, 1 i : Potestas ejus, potestas et Filio habere vitam in semetipso. Et
    eeterna, qucc non auferetur, el regnum non dicitur hoc de Spiritu sancto.
    ejus, cpAod non corrumpetur. Luc. \, 32 Hunc ergo errorem exterminantes di- Erroriraa-
    *'=it"'"'»-
    et 33 : Dabit illi Dominus Dcus sedem cunt Et vivificantem. Et ut hoc melius
    :

    David, patris ejus : et regnabit in domo notarent ipsi Patres, dixerunt vivifica-
    Jacob in seternum, et regni ejus non erit torem : sed cum transferretur symbo-
    finis. lum, imperfecte translatum fuit, et

    translator dixit, vivificantem pro vivi-


    ficatore : synodus enim intendit, quod
    ARTICULUS VIII. ex natura vivifica esset vivificator, sicut
    et Pater et Fdius. Fundaverunt autem

    se in hoc quod dicitur, Joan. vi, 64 :

    Deinde tractantes articulum octavum Spiritus est qui vivificat. E/.echieL i,

    dixerunt Et in Spiritum sanctum, Do-


    : 2(1 : Spiritus vitcS erat in rotis.
    minum et vivificantem^ qui e.r Patre Quod autem additur : Qui ex Patre Contra

    Filioque procedit : qui cum Patre et bilioque procedit, synodus non dicit
    Filio simiil adoratur, et conglorifica- nisi qui ex Patre procedit, et Latini sus-

    tur : qui locutus est prr Prophetas. cipientes de Graeco in Latinum transla-
    ^lult(e cnim haereses jam surrexerunt dc tuni aucloritate Lconis Pap* addide-
    processione Spiritus sancti, quas in ex- runl, Filioque : quia quod synodus non
    pressione processionis ejus neccssarium dixit, Filioque, non dimisit ideo quod a
    fuit excludcre. Fiiio non procedat Spiritus sanctus, sed
    72 D. ALB. MAG. ORD. VRJETf.

    ideo quia nulius error adliuc contra hoc est, ut ostendatur Spiritus sanctus sicut
    surrexerat. Et quia in Evangelio, Joan. Deus esse adorandus, et sicut Dominus
    XV, 26, non ponitur plus nisi de Patre, omnibus supcrpositus esse cum Patre et
    ubi dixit Christus Mittam vobis a Patre : Filio gloriticandus. Si enim non esset
    Spiritum verilatis, qid a Patre procedil. Deus, non esset ubique. Dicit autem
    Et noluerunt addere aliquid Evangelio, Propheta : Quo ibo a spiritu tuo '
    ? si-

    cum adhuc non esset necesse. Latini gnilicans Spiritum sanctum esse ubique :

    autem attendentes quod dixit Apostolus et si non esset in throno majestatis, non
    Spiritum esse Filii, dicens, ad Roman. esset gloriPicandus. Nunc autem dicitur,
    VIII, 9 : Si quis Spiritum Christi non Apocal. XXI, 5 : Dixit ciui sedebat in
    habet, hic non est ejus. Et, ad Galat. iv, throno : Ecce nova facio omnia, secun- CouU^
    6 : Misit Deus Spiritum Filii sui in dum expositiones sanctorum Patrum hoc riuml
    corda vestra, clamantem : Abba^ Patcr. inlelligens de Spiritu sancto.
    Et quia Christus dixit, Joan. xv, 26 : Quod autem Qui loculus cst
    additur :

    Quem ego mittam vobis a Patre. Quae per additum est propter
    Prophetas,
    expresse signant Spiritum sanctum a heeresim Porphyrii cujusdam Philosophi
    Filio procedere sicut a Patre. Maxime hcerelici, qui dixit Prophetas spiritu
    cum Grffici contendere inciperentpropter suo, et spiritu phanatico esse locutos :

    dictum synodi, Spiritum sanctum a Filio quia vidit in eis qusedam quae conti-
    non procedere, addiderunt auctoritate nuare nescivit, et non intellexit. Yidit
    Leonis Papae Qui ex Patrc Filioque
    : etiam qusedam quse falsa putavit : et
    procedit. Et hac de causa Alhanasius, ideo non a Spiritu sancto inspiralos esse
    GrcTecorum doctor, illustrissimus Ale- dixit. Contra quod dixit sancta synodus :

    xandrioe Episcopus, in s^^mbolo quod in Qui locutus est per Prophetas. Innixa
    Treveri edidit ad explanationem symboli autem fuitsynodus auctoritate Petri Apo-
    quod in Quicumque vult salvus esse, stoli in 11 canonica, i, 2 Nonvoluntate :

    continetur, Spiritus sanctus, dixit, a humana allata est aliquando prophe-


    Patre non factus, nec creatus,
    et Filio : tia : sed Spiritu sancto inspirati, locuti
    nec genitus^ sed procedens. Dicunt tamen sunt sancti Dei homines.
    Graeci Latinos esse excommunicatos :

    quia sancta synodus dixit, quia non


    permittimus alicui cujuscumque po-
    testatis neque nobismetipsis potestatem ARTICULl S IX,
    aliquid addendi vel diminuendi. Et, Qui
    addiderit velminuerit, excommunicatus
    sit.Sed Latini ad hoc dicunt, quod qui Deinde traclanles artlculum nonum
    explanat, non aliquid extrinsecus addit, dixei'unt sic : Ft unam sanclam Calho-
    sed quod intus latuit, ostendit. Aliler et licam et Apostolicam Fcclesiam, nihil
    ipsa synodus excommunicata fuisset : huic addentes articulo, nisi quod dixe-
    quia multa ad cxplanationem symbolo runt unam, hoc ad cxplanationem
    addiderunt Apostolorum. Necessitate addentes contra schismaticos tunicam
    ergo erroris Graecorum additum est, Domini inconsutilem scindere intenden-
    Filioque. tes. Fulti sunt autem auctoritale Canti-
    Quod autem sequitur : Qui cum Patrc corum, VI, 8 Fna esi columba mea. Et
    :

    el Filio simul adoratur et conglorifica- de hoc in libro de Corpore Christi salis


    tur, adhuc conlra Nestorium additum dictum est.

    * Psal. cxxxvm, 7.
    DE SACRIFICIO MISS^, II, 10. 73

    dies. Act. xix, 4 : Joannes baptizavit


    baptismo p(jsnite)iticV populum, dicens
    in eum qui venturus esset post ipsum ut
    ARTICULUS X.
    Jesum. Et
    crederent, hoc est, in infra,

    tt- 3 et G : 11 is auditis, baptizati sunt


    Deinde tractantes articulum decimum in nomine Domini Jesu. Et cum impo-
    dixerunl : Confiteor iinum baptisnia in suisset illis manus Paulus, vcnit Spiri-
    ronissioncm peccatorum. Apostolus au- tus sanctus super cos.
    tem dixerat, remissionem peccatorum^
    et addidit ad expressionem sancta syno-
    dus : Confiteor unum baptisma : quia
    non remittuntur peccata nisi per Cliristi ARTICULUS XI.
    sacramenta, quorum janua et funda-
    jinum ba- nientuni est baptismus, et ideo baplis-
    ptisma.
    j^^yg ^j^ fundamentum in omnibus aliis Deinde tractanles undecimum articu- Hceresis de
    remissionem operatur. Joan. iii, 3 : Nisi lum dixerunt Et exspecto rcsurrectio-
    : '^^}'^^^^-

    quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu nem mortiiorum, cui nihil addiderunt
    sancto, non potest introire in regnum nisi hoc exspecto, propler quosdam hre-

    Dei. reticos, qui dixerunt resurrectionem


    Dicunt autem unum baptisma, ut mortuorum jam factam non ul- esse, et
    innuatur unum esse baplisma Christi, et terius exspeclanda. Dixerunt enim, quod
    non secundum numerum baptistarum resurrectio non esset nisi animse, quee
    baptismala numerari, Quidam enim di- quolidie fit cum anima resurgit a pec-
    xerunt, quod baptlsmus ab uno melior catis. II ad Timoth. ii, 17 et 18 Ex :

    est quam ab alio. Contra quod dicit quibus est Hymeneus et Philetus, qui a
    sancta synodus : unum,
    Confiteor id est, veritate exciderunt , dicentes resurrectio-
    aequalis valoris baptisma, quod Christi nem esse jam factam, et subverterimt
    estbaptisma in forma Ecclesise celebra- quorumdam fidem. Contra istos auctori-

    tum hoc enim unum est baptisma et


    :
    tate Apostoli dixerunt Patres : Et ex-
    sequale, sive detur a bono, sive malo : specto rcsurrectio)icm morfuo)-um.
    quia baptizans est sicut minister : Do-
    minus autem est Christus, qui tequaliter
    dat per bonum et malum baptistam.
    Unde Augustinus super Joannem : ARTICULUS XII.
    « Quid facit ibi minister malus, ubi
    l)onus est Dominus ? » Quasi diceret :

    Nihil. Christus enim cst, qui baptizat Ultimo tractantes ultimum arliculum
    interius, etiam quicumque baptizet ex- dixerunt : Et vita)n voituri sxculi. Quod
    terius. Qui me misit bapti-
    Joan. i, 33 : Apostoli dixerunt : Vitam ccterna)n.

    zare in mihi dixit : Super


    aqua, ille Synodus aulem ut ex meritis speretur et
    quem videris Spiritum descendentem, et non puteturessebeatitudo in isto soeculo,
    manentem super eum, hic est qui bapti- sicut Stoici PhUosophi dixerunt, detor-
    zat in Spiritu sancto. Et sic baptismus minavcrunt esse dicendum Et vitam :

    est unus unitate formee, et unitate inte- venturi sxculi, ne in hac vita beatitudo
    rius baptizantis. csse videatur. Fulti autem fuerunt aucto-
    Quod autem dicitur : /// remissionem ritatc Apostoli, II ad Corinlli. iv, 17 et

    pcccutorum. Act. Joannes quidcm


    i, 5 : 18, dicentis : Id oinn ([Udd in /nwscnti
    baptizavit aqua, vos autem baptizabimi- est momentaneum et lcve tribulatio)iis

    ni Spiritu sancto non post multos hos )iostrx, supra modton i)i subli))iitate
    74 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    xiernum gloriae pondics operatiir in oportet quod id sit articulus, quod est
    nobis, 7ion contemplantihus nobis quse idem in tribus temporibus hoc autem :

    videntur sed quse non videntur : qux non est nisi res ergo res est articulus.Et
    :

    enim videntur temporalia sunt, quse hoc ego sine praejudicio credo esse verum.
    aulem non videntur seterna sunt. Et quod objicitur de enuntiabili, quod
    Amen autem in utroque symbolo est tempore variatur, dicendum quod hoc
    responsio idiotae, et debet interpretari : est de expressione et delerminatione ar-
    Verum est, et non debet interpretari : ticuli, et non de articulo : ct hoc jam
    Fiat, sicut patet ex prfehabitis, qua^ jam ante diximus esse de conscquentibus
    in ante habitis exposuimus. fidem, et non de conclusionibus.
    Hoc igitur modo de symbolo in grosso
    Utrum Est autem dubitatio apud quosdam in
    articulus sit determinatum articuli enim sunt :

    sit res vel istis svmbolis, utrum articulus sit res vel rudimenta fidei, et rudibus in grosso
    enuntiabi- ,; , ., ,» , , .

    le? enuntiabile. lies autem quod est sicut sunt cxponendi.


    Christi incarnatio et passio et resurrectio
    et hujusmodi. Enuntiabile autem sicut Ritus autem svmboli est in duobus :
    Quarec
    •'
    tatur sy
    Christum esse incarnandum, velincarna- quorum unum est, quod symbolum bolum i

    tum Christum esse, passum vel passu- synodi potius cantatur in Ecclesia publice Aposto
    rum. Il!i enim qui enuntiabile dicunt quam Apostolorum : quia publice est ''"™

    esse articulum, inducunt rationem, di- factum et expressius cum explanatione


    centes quod articulus est propter quod conlinet fidem. Symbolum autem Apo-
    judicatur homo fidelis si credit, et judi- stolorum in silentio dicitur : quia non
    catur infidelis si non credit : judicaretur publice prsedicata adhuc fide est factum,
    autem inlidelis sicrederet incarnationem, et continet lidem implicitam et non ex-
    et non crederet Christum incarnatum plicitam, quee a singulis intclligi possit.
    esse : igilur incarnatum esse est articulus, Secundum autem est quia non canta- :

    et non incarnatio ergo enuntiabile est : tur symbolum synodi nisi in solemnita-
    articulus et non res. Idem autem et ea- tibus, in quibus aliqua mentio fit de
    dem ratione dicunt de aHis. symbolo, sicut in omnibus Dominicis,
    E contra dicunt alii : quia, Marc. xi, quse sunt de resurreclione et nativitate
    9 et 10 Qui prseihant et qui sequehantur
    :
    et ascensionc et festo Spiritus Sancti^ et
    clamabant, dicentes : Flosanna ! Benedi- in octavis ipsorum propter octavam re-
    ctus qui venit in nomine Domini. Ubi surrectionis : et in festis beatae Virginis,
    dicit quod qui praeibant signant
    Glossa, quia de ipsa etiam tit mentio, et in festis
    Patres prsecedentes adventum Christi : Apostolorum, quia credimus sanctam
    comitantes autem signant eos qui tunc Ecclesiam Catholicam et Apostolicam :

    fuerant cum Christo : et qui sequeban- et in festo Dedicationis, quia credimus


    tur, signant eos qui futuri erant post sanctam Ecclesiam. Quidam etiam ad-
    adventum. Et omnes unam fidem ha-
    hi dunt festum Mariee Magdalense, quia ipsa
    bentes, clamabant non autem poterant; fuit Apostolorum Apostola et in festo :

    unam habere (idem, si enuntiabile esset Crucis, quia credimus in Crucifixum. Et


    arliculus : quia non est unum enuntia- sicplanum est videre in quibus festis
    bile Christumfore incarnandum, et Chri- cantandum sit, vel non cantandum.
    slum jam esse incarnatum, et Christum Hsec igitur de duobus s^^mbolis in
    incarnatum fuisse : ergo si una est lides. grosso dicta sufficiant.
    TRAGTATUS III.

    DE OBLATIONE IN QUA ORDINATUR TOTIUS WTM


    PERFEGTIO. PARS TERTIA.

    CAPUT I.

    De Offertorio ciii proeiiiiftitnr Dominiis vobiseuni.

    Ecclesiastici, xlvu, 12, dicitur de Da- quartum omnia Deum miltuntur


    ad
    vid : Dedil in celebrationibus cIgcks, et Christo jam incorporata. Primum facit
    ornavit tempora nscine ad consnmmatio- sanctitatis perfector in Offertorio, et

    tiem vitce. Et ita fecit bealus Gregorius primo quod concluditur in Pra?-
    silentio
    in ordinatione Missse. fatione. Secundum autem in secundo
    Jam autem habitum est quomodo de- silentio, quod concluditur Dominica ora-
    dit in celebrationibus decus per imitatio- tione. Et tertium facit in tertio silentio

    nem Dei ad veniendum in sacriilcium quod concluditur in Acjnus Dei. Quartum

    per Introitum, eiKi/rie, eleyson., et Glo- facit in quarto silentio, quod concludi-
    ria in excelsis Deo, et per instractionem tur incommunione.
    tam imperfectorum quam perfeclorum, In primaautem quinque occurrunt
    et responsum instructorum. notanda, scilicet salvatio qua a sanclita-

    Nunc autem ad tertiam partem Missse, tis perfectore salutatur populus : Offerto-

    in qua ordinatur totius vitse consumma- rium, Pra?paratio, Secreta, et communio,


    tio, hoc est, perfectio, et est in totius quse est Praefatio.
    sanctitatis perfectione per nostri ad Circa primum attendendum est, quod
    Christum incorporationem, sicut sanctitatis perfector primum salutat

    In hac igitur parte quatuor sunt no- populum ad consolandum de desiderio


    tanda, in quibus tota completur consum- quo advocatus est Dominus, et secundo
    matio sive perfectio, scilicet oblatio, salutat ut cum eis sit Dominus ad in-
    sanctificatio, sanctificati distributio, et structionem perficiendam : itamodosalu-
    distributi communio. Per primum otfe- tat ut Dominus adsit, qui otferendum
    runtur munera, per secundum idonea recii»iat. Iste cnim esl ordo congruus, ut
    efticiuntur Deo oblata, per tertium distri- instructio exhibeatur quia sicut dicitur,
    :

    buuntur pro uniuscujusque mensura, per ad Roman. x, 17 Fidcs est ex auditu


    :
    :
    76 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    aicditusautem per verbmn Christi. Et in, 39 : Di animo contrilo et spiritu hu-
    qaod post hoc quisque fidem perceptam militatis suscipiamur. Psal. l, 19 : Sacri-
    ore confiteatur : quia, sicut dicilur ibi- ficium Deo spiritus conlribulatus, cor
    dem, ad Roman. x, 10 : Corde creditur contrilum, etc. Ilac igitur de causa hic
    ad justitiam.^ ore autem confessio fit ad dicit : Et cum spirilu luo.
    salutem. Psal. cxv, 10 : Credidi, propter
    quod locutus sum. Et terlio, fructus totus Secundum in hac parte est OfTerto- 2
    est, ut credenspopulus Domino ofTeratur. rium, circa quod duo nolantur, scilicet Quare t
    Ad Hebr. xiii, 15 : Per ipsum ercjo offe- quod sacerdos prcemitlil,' sc ad •^remu
    altare
    ^ i non sla
    ramus sacrificium laudis semper Deo, id convertens: Orcmus, et tamen orationcm tliciturc
    tio.
    est, fructum labiorum nostrorum confi- non dicit statim, sed Ofierloiium canla-
    tentium nomifii ejus. tur.Dicit autem, Oremus, ideo ut magna
    Ilac igitur ratione sanctilatis perfector
    et efficax et pura oratio exigalur ad hoc
    dicit : Dominus vobiscum, converlens se quod populus Deo incorporandus ollera-
    ad populum. Dominus, inquam, vobis- tur. Oralio enim est pius affectus mentis
    cum, ut in sacrificium Deo offeramini. in Dcum directus, et populus oflerendus
    Dominus vobiscum. ut circa saporem Domino prius afiectu toto debet elevari
    oblalionis afliciamini. Dominus vobis- in ipsum, ut dignum Deo de ipso fiat sa-
    cum, ut oblato sacrificio incorporemini. crificium. Luc. xviii 1 : Oportet semper
    Dominus enim vobiscum est, quando sibi orare, et non deficere. Ad Coloss. iv, 2 :

    vos oblatos suscipit, quando vos circa Orationi instate, vigilantes in ea.
    suum sacrificium affici facit, quando vos Tali admonitione facta ad orandum,
    sibi unum facit et unit. De primo dicitur, voce laudis etjucunda cantalur Olferto-
    II Paralip. xx, 17 : Cras egrediemini rium, in quo non tantum offert munus
    contra eos, et Dominus erit vobiscmn. extrinsecumpopulus, sed munus intrinse-
    Jam enim confessione fidci fuistis cum cum recognitio cst censualis, quod ipse
    Domino, Dominus vobiscum est.
    et ideo
    qui offert munus, seipsum oITert perfecto-
    De secundo dicitur, Genes. xxvm, 20 : ri sanctitalis Domino offerendum. Unde et
    Si fuerit Deus mecum, et custodierit me Cain qui munus Domino obtulit, et se-
    in via, per quam ego ambulo, et dede- ipsum diabolo mancipavit, dixit Dominus,
    rit mihi panem ad vescendum, hoc est, Genes. iv, 7 Nonne si bene egeris, reci-
    :

    ad gustum sui in specie panis, erit mihi pies : sin autem male, statim in fnribus
    Dominus in Deum. Psal. xxxiii, 9 : peccatum aderil? Quasi dicat Sic tu :

    Gustate, et videte quoniam suavis est peccasli. Et dicit ibi Glossa, quod bene
    Dominus. I Petri, ii, 3 : Si tamen giista- obtulit qui creaturam creatori obtulit.
    stis.quoniam dulcis est Dominus.Doi tertio Male autem divisit, de qui bonis suis
    dicitur, Numer. xiv, 7 et seq. : Terra, Deo, et seipsum obtulit diabolo. Est igi-
    quam circuivimus, valde bona est. Si tur oblatio extcrior signum oblationis in-
    propitius fuerit Dominus, inducet nos in terioris, sicut Iioino per censum quem \
    eam. Et postpauca, t. 9 Dominus no- :
    Domino suo olTert, recognoscitquod Do-
    biscum est, nolite metuere. Ilfec enim minus in ipsum dominium habet, et hoc
    terra est terrae nostivT benedictus fructus,
    trahitur a Deuteronomio, xxvi, 2 et scq., »
    qui est corpus Domini, in quod nos in- ubi Tolles de cunctis frugi-
    sic dicitur : . i
    ducit per unionem sui et ad Iioc opta- :
    bus tuis priuiitias, et pones in cartallo, \
    tur esse nobiscum. Igitur dicit hoc loco : pcrgesque ad locum qucm Dominus Dcus >

    Dominus vobiscmn. Respondelur autem tuus elegcrit, ut ibi invocrtur nomcn ejus : i
    ex parlc olferentium Et eum spiritu :
    accedesque ad saccrdotem, qui fueril in
    tuo (juia hoc sacrificium quod dices ad eum : Profiteor
    :
    in spiritu diebus illis, et
    olfcrtur, acceptatur Domino. Daniel.
    a hodie coram Domino Deo tuo, quod in-

    I
    DE SACRIFICIO MISS.^, III, 1. 77

    f/irssus siim bi terram pro qua juravit luntas in vobis, el munus non suscipiam
    palribus nostris ut daret eam nohis. Sus- de manu vestra.
    cipiensque sacerdos cartallum de manu Quod et munda debeat esse acquisi-
    tua, ponet ante allare Domini Dci tui. tioiie, accipitur, Provorb. iii, 9, ubi di-
    Et aliquibus interpositis, tt. 10 et 11, cilur : Ilonora Dominum de tua substan-
    dicit sic ille qui muuus obtulit : Idcirco tia, et de primiliis omnium frugum tua-
    nunc offcro primitias frugum terrie^ ruin daci, sciUcct dandopauperibus. Acsi
    quam Dominus dedit mihi. Et dimittes dicat, quod tuum sit et non alterius quod
    eas in conspectu Domini Dei tui, et ado- oflers Uomino. Eccli. xxxiv, 21 Immo- :

    rato Domino Dco tuo. Et epulaheris in lantis ex inicjuo oblatio est maculaia, et

    omnibus bonis quae Domimis Deus tuus non sunl beneplacitie suhsannationes in-
    dcdcrit tibi. Sic enim per obhitionem re- justorum. Subsannatio enim et non
    cognoscit se perlinere ad Dominum, et oblatio est, qui ofTert de furto, vel ra-
    oblatus illi secum epulabitur in convivio pina, vel de usura, vel ahquo injusto
    corporis el sanguinis Domini. lucro. Eccli. xxxiv, 23 : Dona iniquorum
    Sic ergo oblatio exterior interioris non probai Altissimus, nec respicii in
    oblationis est signum. oblationes iniquorum, nec iii multi-
    tudine sacrificiorum corum propitia-
    Ikec autcm exterior oblatio debet csse hitur pcccatis. lUamat enim rapina con-
    3.
    iiu de- ulilis valore, pinguis devotione, oblata in tra rapientem : et ideo Dominus ad obla-
    ei esse
    charitatis dilectione, '
    el munda acquisi-
    i
    tiones eorum non propitiatur. Isa. iii,
    lalioex-
    erijr? tione. 14: liapina pauperis in domo vestra.

    Ulilis, inquam, ut possit miiiistris Ecch. xxxi\', 24: Qui offert sacriflcium
    Dei converti ad utilitatem, unde maledi- ex subslantia paupcrum, quasi qui
    citur qui debile ofTert quod ad ulilitatem viclimai filium in conspectu palris sui.
    converli non potest. Mahich. i, 13 et 14: Sic igilur et talis debet oblatio lieri de
    Claudum et languidum intulistis munus'. exlerioribus, quai signum est inlerioris

    numquid suscipiam illud de manu ve- oblationis.


    stra ? diciiDominus. Maledictus dolosus Ha}c aulem fieri debet hilariler et ju-
    qui habet in grege suo masculum, hoc cunde : quia, sicut dicitur, II ad Corinth.
    est, perfeclum et valens, et votum fa- IX, 7 : Ililarem datorem diligii Deus. Et
    ck'ns, immolat dehile Domino, hoc est, hoc repra?sentat clcrus, qui tolus est in
    quodnon potest converli in ulilitatem,sic- sorlem Dei oblalus, caiilando OITerlo-
    ut hiciunt qui falsam monetam etaliani- rium : et ideo jucundo cantu ct la-lis neu-
    hil valeutia ad altare pro decimis offerunt. matil)us cantari quod ({u,T(lam
    dcbet,
    Pinguis autem debet esse devotione, Ecclesite reprcEseutant per moduin jubili
    ut de cordis devotione plus procedat cantante versus OfTerlorii^ et traliitur,

    quam de manu. PsaL lxv, 13 : Ilolocau- I Paralip, xxix, 17 et 18, ubi cuni ollert
    sla mcdullata o/fcram tihi. EccH. xxxv,8 :
    populus dona in oedificium domus Dei,
    Ohlatio jusli impinguat altare, et odor dixitDavid Ego in simplicitate cordis
    :

    suavi talis est in conspectu Altissimi. mei Isetusohtuli universa hsec: elpopulum
    De tertio dicitur, Matth. v, 23 et 24 :
    iuum qui hic repertus esi, vidi cum in-
    Si offers munus tuum ad allare, et ibi genii gaudio tibi of/crre donaria. Domi-
    recordatus fueris quia frater tuus habct ne,Deus Abraham, et Isaac, ei Israel,
    aliquid adversum tc, relinque ibi munus pairum nostrorum, cuslodi in seiernum
    tuum anle altare, et vade prius reconci- lianc volunlatem cordis eorum, ei semper
    liari fratri tuo, ct tuiic vcnicns offeres in venerationem iui mois isiapermancat.
    munus tuum ; quia aUter dicetur tibi Hoc est igitur quod de OlTertorio di-
    illud MahTchia», i_, Ul: i\on est mihi vo- cenduin videbatur.
    78 D. ALB. xAlAG. ORD. PRi^D.

    GAPUT II.

    De prseparatione qua ad offepeiidiiiii se praepai*at.

    I
    Nunc aulem de prseparalione qua in- stans, se elevat el manus exlendit. Quod
    Sacerdos terim aJ ofFerendam se praeparat sancti- inclinat ad altare, significat reverentiam :

    ^^^^* perfeclor, est dicendum. Praeparal quod thurificat trini sacrificii redolen-
    srfcf offe-
    readura,
    incenso,
    lotione, et
    autem
    tione.
    se tribus :

    Incenso praeparat se
    incenso, lotione, et ora-
    ...
    devotionis
    tiam, scilicetpaniset vini, etaquce, qua^ in
    vinum est mixta : quod se elevat, exten-
    oraiione.
    qjJ^^j,^^ Lotione, muuditisB nitore. Ora- sionem sui in Deum per totum fervorem
    tione, cordis fervore. signat. Thurificat ergo ter, tres parles in
    Circa primum attendendum, quod tria sacrificio substantiales esse designans,
    fuerunt in lege, in sancla sanclorum duo, quarum prima reficimur, secunda pola-
    et ante velum unum. In sancta sancto- mur, et tertia uniti Deo oslendimur. Sic
    rum propitiatorium fuil et Ihuribulum : ergo parat se ad allare accedens, ordi-
    ante velum erat altare aureum. Ad isla nando oblata, thurificando, el se in con-

    ergo tria sacerdos se pra?parat, mactans spectu Domini erigendo. Ac si dicat verba

    carnem super allare, ad quod procedit PsalmistsBjPsal.xLii, 4 : hitroibo ad altare


    cum thure implens cor, quando proce-
    :
    Dei, ad Deum qui Isetificat juventuiem
    dit cum fervore oralionis accedens ad : meam. Per secundum aulem dicit, Psal.
    propitiatorium, quando jam ad locum ubi cxL, 2 Dirigatur oratio mea sicut incen-
    :

    ofTerendum est, pervenit. Thus ergo in sum in conspectu tuo. Per tertium dicit,

    Ihuribulo est: quia suavilatis odor est in Psal. cxL, 2 : Elevatio manuum mearum
    devolione. Cantic. iii, G : Quai est ista sacrificium vespertinum.Woc e\\\m lotum
    qnse ascendit per desertum sicut virc/ula adDeuni corampropitiatorio extraveluin
    fumi ex aromatibus myrrhse et thuris ? aperte elevabatur.
    De mactatione corporis in altari dicilur, ad
    Roman. xii, i Obsecro vos, fratres, per
    :
    Deinde vadit ad lavandum quia cum :

    misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora primo ad Missam se parans laverit se ab


    vestra hostiam viventem^ sanctam, Deo iniquilate, modo oblaturus sacrificium,
    placentem, rationabile obsequium ve- ampliori indigetablulione etiam a venia-
    strum. Detertio diciturin Psalmo. lxv,13 libus et peccatorum reliquiis, dicens

    et 14: Introibo in domurn tuam in holo- Lavabo, non inter peccatores, sed inter
    caustis : reddam tibi vota mea quie di- innocentes manus meas, et circumdabo
    siinxerunt labia mea. altare tuum, Dom.ine '. Ilanc ulteriorem
    Ad altare accedens inclinal se, hostiam ablutionem pelit David, Psal. l, 4, di-
    ponens ter thurificat, et post in circulum cens : Amplius lava me ab iniquitate
    thurificalionem circumgyrat ante propi- mea. Ac si dicat : Lavisti a morlalibus,
    tiatorium, hoc est, ante clementiam Dei lava etiam a venialibus. Me lava : quia

    » Psal. XXV, 6.
    DE SACUIFICIO MISS.I^, [II, 2. 79

    ncino adeo lotus cst, quin indigeat ulte- III, i : Placebit Deo sacrificium Juda et
    riori lotionc in tanti oblatione sacriiicii. Jerusalem, sicut diessxculi, et sicut anni
    Hoc signiticavit Dominus, Joan. xiii, 10, antiqui. Juda enim confitens interpreta-
    quia cum loli essent Apostoli, et sic ac- tur, et sacerdos jam lotus est ablutione
    cederent ad refectionem mensae Doniini et orationis confessione. Jerusalem au-
    agni paschalis, noluit eis exhibere cor- tem est pacis et unilatis Ecclesiasticae
    pus suum, nisi iterato lavaret pedes co- suffragii intercessio.

    rum, per quos signata est affectaum ablu-


    tio, dicens Qid lulus est, non indiget
    : Et ideo se convertitad populum petens 4.
    nisl iit pedes lavet, sed est miindiis totus. in unitate Ecclesise orationis sutfragium,

    Sic etiam Salomon in templo, III Re- dicens : Orate, fratres, ut meum ac ve-
    gum, VII, 23 et seq., fecit mare a?neum strum sacrificium acceptabile fiat apud
    comniuncm ablutionem sacerdotum Deum Patrem omnipotentem. Appella-
    etiam feclt luterem specialem ad loturam tione enim fratruin et sororum iunuit
    eorum qui pro sacrilicio ingrederenlur in Ecclesise in unitate charitatis colliizatio-
    templum. nem et unionem. hoc autem quod
    In
    cum sit loco ejus qui omnis est perfe-
    Hoc igitur modo paralus lotione, pro- ctor sanctitatis, et tamen petit orationis

    cedit ad medium altaris, parans se ora- sutfragium, innuit hoc quod dicit Apo-
    tionis suffraglo : et hoc dupliciler, scili- stolus, ad Hebr. v, 2 : Quoniam et ipse

    cet per se, et postulatione orationis adju- clrcunidalus est infirmitatc : et ideo ut

    vantis a populo. Per se pronus inclinatur homo infirmus indiget Ecclesise adjuto-
    ante altare, dicens : In spiritu humillta- rio. Jacobi, v, 10: Orate pro invicem, ut

    tis, et in animo contriio suscipiamur a salvcmini : multum enim valet depre-


    te, Domine : et sic fiat sacrificiiim no- catio justi assidua.

    strum in conspectu tuo hodie, ut pla- In Iioc quod dicit: L'l meum ac ve-
    ceat tibi, Domine Dcus. Et sumuntur strum, elc, innuit, ut dictum est, quod
    verba ista, Daniel. iii, 39 et 40, ubi ista tam offerentes quam oblati in altari of-

    verba tres pueri in caminoignis ardentis feruntur, cujus oblationis signum fuit

    dixerunt. Sacrificium enim offert in re- exteriorum facullatum oblatio. Unde, ad


    cordationem Domini passionis
    et sic : Ilebr. V, 3 Debet pro semetipso offerre
    :

    quando recordamur, quod pro nobis hoc pro peccatis. Ipse enim homo est ex ho-
    sacriticium in ara crucis oblatum est pro minibus assumptus in locum ejus qui
    peccatis nostris, otrerimus iii spiritu hu- sanctitatis est perfector : et ideo ut homo
    militatis, peccatum recognoscentes, et in indiget sutfragio, el ut in loco Dei exi-
    animo contrito, peccati dolorem in corde stens impendit et periicit sanctificatio-
    sentientcs. De primo dicit, Psal. l, .j : nem. Ad Hebr. v, I et2 Omnis namque :

    Quoniam iniquitatem meam ego cogno- pontifex ex hominibus assumptus, pro


    sco. De secundo dicit, ibidem : Et pecca- hominibus constituitur in iis qme sunt ad
    tum meum contra me est semper. In hac Deum, ut offerat dona et sacrificia pro
    igitur humilitate Ecclesiee et conlritione peccatis : qui condolere possit iis qui
    Ecclesiffi petit suscipi oflicium sacrilicii ignorant et errant.
    sui sacerdos : quia certum est, quod in
    his numquam rejicitur. Quia de primo Sic igitur munitus sanctitatis perfeclor o.
    dicilur in Psalmo l, 19 : Sacrificium et paratus, perficit secretam orationem,
    Deo spirilus contribulatus. De secundo in qua per totum annum in omnibus
    autem dicitur simul cum primo Cor con- : Missis nihil aliud petitur, nisi quod po-
    tritum et Jiumilialum, Deus, non despi- pulus otferens in suis donis et cum suis
    cies. Et sic placet Deo sacrificium. Malach. donis Deo in unitate Christi corporis et
    80 D. ALB. iMAG. ORD. PRJED.

    incorporandus otleralur Deo. Hoc autem tionem. » Hsec igitur est vera causahujus
    palet in sccrela ^Jissae primae quae sic sequentium silentiorum.
    silentii et

    (licit : (( HcPC sacra nos, Domine, potenti Dicunt tamen quidam, quod ante pas-
    viitule mundatos, ad suum faciant pu- sionem cum Judtei qua^rerent Jesum in-
    riores venire piincipium '. » Omnium terlicere, sicut dicilur, Joan. xf, o-i : Je-
    enim horum principium quantum ad sus abiit in regionem juxta descrtuniy
    oblalionem est oblatio qua Christus ob- in civitatem qux dicitur Eplirem, et
    tulit seipsum. Hoc facillime est invenire ibi morahatur cum discipulis suis. Et
    et videre in omnibus secretis, nisi quod quia publice non prccdicabat, tunc di-
    aliquando propter festum quod agitur de cunt, quod hoc silentium suo primo si-

    Christo, vel Sanctis, in secretis mentio lentio hic sacerdos repr:esentat. Et id


    illius festi habctur, ut gralia festi popu- videtur mirabile, quod illud in aliquo
    lus otferens Christo incorporetur. Ha^c respondetur, cujus nulla mentio fit in
    autem oratio idco Secrcta vocatur^ quia ipso. In istius autem secreto silentio
    sub silentio et secrelo dicitur, cujus di- nulla penitus fit mentio illius silentii vel
    versi diversas assignantcausas, dequibus similitudo : quia sacerdos fugiens ab al-
    parumest curandum. Causavero est,quia tari non abscondit se, neque latet. Et
    jam in ista oratione a sanctitatis perfe- ideo apud me nihil valent tales adapta-
    Sanciissi- ctore sanctissima postulantur et otferun- tiones.

    ^cdarrije-^
    tur. Et ha^c a populo communi cehiri de-
    bent, ne ea ijgnt, ut amplius venerenlur ostensa : Sic igitur perficiens Sccretam conclu-
    ^
    vilipecoat ,
    G.
    et ad aiios enim populo per usum discuntur et vili- dit alta voce :*
    quia boc quod in conclu-
    beat. penduntur, et fortc ad usus alios adhi- sione est , omnibus expedit scire, tam
    bentur. Sic ergo verba consecrationis clericis^ quam idiotis. Dicit igitur: Per
    vulgo non sunt revelanda. Insignum cu- Bominum nostrum, elc, ut sciatur,
    jus, Numer. iv, 2 ct seq., ad sensum quod quidquid petilur, non in no- nisi

    dicilur de omnibus sacerdotibus Aaron : mine Christi exaudilur. Et de hoc jam


    et tilii ejus sacerdotes intrabunt, ipsique ante sa'is dictum est.
    disponent onera singulorum, et divident Quod autem quidam dicunt, quod exal-
    quid portare quis debeat. Aiii nuha cu- tntione vocis iterata Cbristi pra^dicatio
    riositate videant quffi sunt in sanctuaiio innuitur, quando in seplimana Paschae
    prius quam involvantur, alioquin mo- inter decimam et quintamdecimam lu-
    rientur. Quia multi usu sanctissima con- nam Jerusalem regrcdiens clamabat do-
    temncntos, quando eis publice ostendun- cens in templo, dico quod hoc meoju-
    tur, accipiunt occasionem mortis in eis, dicio nihil valet ad proposilum. Et quod
    quae si essent operta et involuta et ab sancti aliquando hoc dicunt, pro certo
    eis velala, venerarenlur, Matlh. vii, (j : sunt quaedam ex parva convenientia sum-
    Nolite dare sanctum canihus, ncque init- ptae adaptationes.
    talis margaritas vestras ante porcos ne : Clamat ergo sacerdos ad populum hoc
    forte conculccnt eas pedihus suis, et con- quod omnium est fides et inslructio. Ac
    versi dirumpant vos. Quia audita ista si dicat illud Proverbiorum, vni, 4 :

    vilescunt, et sacerdotes verbis eorum di- ad vos clamito,


    viri, et vox mea ad filios
    lacerarentur. Unde Dionysius loquitur in hominum.
    libro de Ecclesiastica hierarchia de ritu Abscondit autcm ea quae non sunt
    sacramentorum : hoc videntes
    « Laici singulorum, sed qUcC sunt perfectorum
    late ridebunt, putantes humilibus ver- tantum et paucorum ad intelligendum,
    bis et rebus non posse inesse sonctitica- et conclusione perfecta idiota vel is qui

    1 Secreta Dominicae I Adventus.


    DE SACHIFJCIO MISSiE, III, 3. 81

    loco idiotseest, dicit Amen, quod quia : corde et ore et opere protitemur et dici-
    ad conclusionem tantum refertur, inter- mus, quod hoc est verum. Ac si dicant
    prelandum est pro verum non pro
    est, et illud Proverbiorum, viii, 8 JiMi sunt :

    fiat. Ac si dicat : Tu dicis j^er Dominiim omnes sermones mei, non est in eis pra-
    nostnim, et qiii vivit et regnat, etc. Nos vu7n quidneque perversurn.

    CAPUT III.

    De accessii ad Prfefalionem.

    Audiens autem sacerdos hanc confes- Eulogium salutationis est in duobus, Excitatur
    sionera, procedit ad Preefationem, quae scilicet in salutatione presbvteri, et in popuiusad
    1 , . ,. " atlentio-
    prselocutio interpretatur : quia sacerdos devota responsione populi. cem.
    s-entiens jam populum ad altiora para- Salutatio est : Dominus vobiscum :

    tum, prieloquitur eis puhlice de sacra- quod quamvis in prgecedenti jam expo-
    mcnti allitudine et reverentia, et ab hac silum sil, tamen ad istud eulogium est
    praelocutione id quod cantatur, nomen adoptatio adjutorii Domini adjuvantis
    prsefationis accepit. Beatus autem Gre- ad altissima Domino ad
    : quia sine
    gorius hoc ordinans, et Gelasius Papa isla ascendere Domi- non valemus :

    hoc componens^ fundaverunt stalulum nus enim superpositionis nomen est


    illud in verbo Domini quod dixit, Exod. eo quod sicut dicit Dionysius « Do- :

    XIX, 21, ubi dixit ad Movson Descende, : minus superpositionis et dominatio-


    et contestare populum, ne forte velit Irun- nis incessantcr est appetitivus. » Hoc
    scendere terminos ad videndum Domi- enim impletur quod dicitur, Proverb. ix,
    num, et pereat ex eis plurimamultitudo. 3 : AJisil ancillas suas, ut vocarent ad
    Et ideo sicutMoyses, ita sacerdos noslrae arcem, et ad mwnia civitatis. Ad arceni
    sanctilatis perfector intonat Praefationis enim altitudinis vocat perfector sanc-
    modo magnitudinem et altitudinem sa- titatis, ut Dominus nobiscum sit, ita
    cramenti angelicoe perfectioni tremen- quodniliil cordibus nostris superpositum
    dam, ut non curiositale discutiatur, sed deprimendo in servitutem redigat. Sed
    humilitate cordis a populo suscipiatur et dominationis suae incessanter appetitivi
    veneretur. continue ad mcenia civitatis qua3 domina
    Hsec autem Prsefatio duas habet par- gentium est, ascendamus, sicutdicit Psal-
    tes, scilicet excitationem populi ad alten- mista, Psal. xx, 14 ExsuUare, Domine,in :

    tionem, et ipsam inslructoriamPra?fatio- virtute tua, cantabimus et psallemus vir-


    nem. tutes tuas. Exsultat enim in nobis, quan-
    Excitatio intentionis populi est in tri- do servitutis jugo excusso, ad superpo-
    bus : in eulogio salutationis, et in coni- nos erigit altitudinem, et tunc
    sitionis suae
    molione profeclionis, et in exhortatione jucunditale spiritus cantamus, et opere
    gratiarum aclionis. in decacochordo decem chordarum psal-
    XXXVIU 6

    :
    D. ALB. ]\IAG. ORD. PR^D.
    terio observatione psallimus madatorum. cedit, qui in sacramento nibil carnale
    Sic )}ih-abilis in altis Domimis^. Sic vere cogitat, sed omnia alta esse intelligit,

    dicimus in lioc dominium translati illud. scilicetquod in cibo sumptus Christus


    Joannis, viir, 33 Nemini servivimiis
    : dentibus non discerpitur, nec dividilur
    iimqnam. Sic impletar in nobis quod est divisione sacramenti, sed manet intcger,

    pro dignitate nobis concessum, Genes. i, et sumptus nos sibi incorporat, et non
    26 : Faciamus hominem ad imaginem et digeritur ut pereal. In altare descendens
    similitiidinem nostram, et prxsit pisci- manet in dexlera Patris, ut incorporatos

    bns maris, et volatilibiis caeli, et bestiis, sibi ad sedem Patris exaltet, et hujus-
    universseque hoc portamus
    terrx. In modi.
    imaginem Dei, quod superponimur con- De secunda dicitur, ad Coloss. iii, 2 :

    cupiscenlige dulcedini qui£ in humore QucB sursum sunt, sapite, non qux super
    natat libidinoso, etambitioni et superbise terram. Sapimus enim et quierimus cce-
    quae ad alta volant hujus saeculi, et be- lestia per charitatis nostrse fervidam ex-
    stiaHbus motibus qui ratione sunt privati sultationem, et hoc in sacramento per-
    et ideo nobiscum se esse ostendit. ficitur, quando nimiam Domini dilectio-
    Huic jucunde respondemus Et cum : ncm pensantes advertimus, quod ipse
    spiritu tuo, nostro perfectori sanctitatis nobis se dat in cibum, qui nos sibi in-

    optantes, quod Dominus subvehat cum corporet. Et sic ad alta domus Patris ubi
    cum spiritu in eadem alta, quse nobis omnes abundant panibus eelernce vitfe
    optavit, ut scilicet ea quae nisi in Spiritu nos elevando perducat.
    sancto agi possunt, ipse spiritui inspiret, De tertia elevatione dicitur, ad Philip.
    ut spiritus sacerdotis sit cum spiritu per- iii, 20 et 21: Nostra com-ersatio in cob-

    ficiente sanctitatem. Joan. iv, 24: Spi- unde etiam salvatorem, venienlem
    lis est.,

    ritus est Deus : et eos, qui adorant eum, ad nos in sacraraento, exspeciamus Do-
    in spiritu et veritate oportet adorare. Et minuni nostrum Jesum Christum, qui,
    hoc maxime necessarium est in sacra- incorporando nos sibi, reformabit corpus
    mento, in quo caro niliil prodest, sed humilitatis nostrse, configuratum corpori
    spiritus perficit omnia. Joan. vi, 54 : claritatis suse.
    Spiritus est qui vivificat: coro nonprod- De quarta sursum elevatione dicitur,
    est quidquam, Ifoc enim verbum dixit Job, xvi, 21 : Ad Deum stillat oculus
    Dominus dc hujus sacramenti perfe- meus, hoc est, oculus altae intentionis,
    ctionc. qui devotione et memoriaDominicsepas-
    sionis slillat lacrymando, et iion nisi in

    2, Hoc modo noster perfeclor sanclitatis altum ad Deum dirigitur tendendo et


    accipiens idiotarum et chori responsum, pergendo, omnia in eo soli Deo attri-
    et
    nititur ad altiora provocare populum, buendo. IIoc autem quod sacerdos Iiic
    quem jam in signo obtulit in sacriticium, dicit, ortum habuit ab eo quod Dominus
    expresse claraans : Sursuni corda, supple, dixit per sanctum Job, xvi, 19 Terra, :

    elevate. Sursum, inquam, inlelleclu ve- ne operias sanguinem meum, neque in-
    ritatis, sursum affectu charitatis, sursuni veniat in te locum latendic lamor meus.
    virtute conversationis, et sursum recti- Et ideo tcrreno et depresso corde san-
    tudine inlentionis. guis Christi non debet operiri, et clamor
    Quadru- De prima ad superna efevatione dicit quo ad communionem Dei vocamur, la-
    Deiim eie- Psalmista, Psal. Lxiii, 7 : Accedet homo tere non debet sub atfectu terreno, sed
    '^'^^''*-
    ad cor altum, et exaltabitur Deus. Ad cor potius corde elevato ad coelum haec omnia
    altum autem in intellectum veritatis ac- Venerari.

    Psal. xcii. 4.
    DE SACRIFIGIO xMISS.E, III, 3, 83

    Ad aulem alloculioncni respon-


    lianc et qualia sunt et quanta et quantam in
    detur cx parte popuU Ilahemus ad Do-: nobis cfQciunt virtutem, pnecipue quce
    uiinum quia ad allius cor exaltari uon
    :
    in sacramento altaris nobis a Deo do-

    potest, nec in aliquo tulius coUocari pot- nantur.


    crit, ut spiritualia ct altissima Dei dona De relatione autem donorum in Deum
    percipiantur. Tliren. iii, 4 : Levemus cor- dicitur, II ad Corinth. ix, 15 : Gratias
    da noslra cum manibus ad dominiim in Deo super inenarrabili dono ejus. Non
    cadis toluni enimcor in coelestibus ha-
    : enim est nisi gratia, quod tantum nobis
    bilare debet, quod tam coeleslia et subli- dat sacramentum. I ad Thessal. v, 18:
    mia dona exspectat a Domino. Isa. ii, 3 : In omnibus gratias agite. II Machab. i,

    Venile, ct ascendamus ad montem Do- 11 : Magnifice gratias agimus.


    mini, et ad donum Dci Jacob et doccbit : Ad hanc autem communem invitatio-
    nos vias suas, et ambulabimus in semitis nem respondet populus sive chorus loco
    ejus. populi Dignum et jusium est. Dignum
    :

    f{uidem pro magnitica liberahtate qua


    3. lloc habito a populo, perfeclor sancti- dona confert. .lustum autem pro debito
    graiia- tatis de tanto dono monet gratias agere, receptionis donorum : quiasic obhgamur
    Qjinvi- dicens : Gratias agamus Domino Deo no- ad gratias agendum.
    laiio.
    connumerans populo quia unius
    stro, se : De primo dicitur, Deuter. xxxii, 3 et

    sunt doni participes, tam perfcctor san- 4: Date magnificentiam Deo nostro. Dei
    ctitatis, quam populus sanctitate per- perfecta sunt opera. Magnificentia enim
    fruens. Graticne autcm aguntur, quando Dco datur, quando digne liberalitas ejus
    dona Domini digne percipiuntur, et di- qua gratis dona dat, exprimilur. Sic enim
    stincte cognoscuntur, et in magna devo- dicitur, Esther, ii, 18: Dona largitus cst
    lione in ipsum referuntur. juafa magnificentiam principalem. Et
    De perceptione quidem digna dicitur, hoc est perfectum opus donationis, quan-
    I Paralip. xxix, 13 et 14 : Nunc igitur, do nec manu retracta, sed liberalitate
    Deusnoster, confitemur tibi, et laudamus tota manu aperta magnum confertur et
    nomcn tuum inclijtum. Quis ego, ct quis datur sine improperatione. Jacobi^ i, 5 :

    populus mcus, ut possimus tibi unicersa Dat omnibus afflucnter, ei non imprope-
    promiitere? Tua sunl omnia : ct qusc de rat. Ex hoc enim ipse est gratiarum
    manu tua accepimus, dcdimus tibi. Sic actione dignissimus.
    enim digne percipitur a Deo donum, Justum autcm fit ut gralias agamus ex
    quod otlertur Dco, et in ipso dono olTer- ipsa receptione : quia cx ilia obligamur
    tur offerens donuin. ut gratias agamus manui qua? nobis lar-
    Do discrcta autem doni Dei cognitione gitur. Isa. i, 3 : Cognovit bos possesso-
    dicitur, I ad Corinth. ii, 12 Nos non : rem suum, asinus pnesepe domini sui.
    et

    spiritum hujus niundi accepimus, scd Et ideo dicit Aristoteles, quod multas
    spiritum qui ex Deo est, ut sciamus quse amicitas aprosigoria, hoc est, irresaluta'

    a Deo donata sunt nobis. Omnia enim tio dissolvit, quando dat unus, et ab al-

    dona Dcus dat in spiritu, et in spiritu tero qui accipit, nec mereri potest ami-
    data^ cognoscuntur in eodem spirilu quse citite verbum salutationis.
    8i D. ALB. MAG. ORD. PlL^D.
    i

    G/VPUT IV.

    De ipsa Prseratioiie.

    l Hac autein liabita responsione, slatim rem tanli boni perhcitur sanctilicalio.
    sanctitatis perfector magnitudinem tam
    magnifici doni prsefatur, ut omnes exci- In approbatione vero dicitur : Vere 2
    tet in admirationeni ipsius et laudem : dignum et justum est, xquwn et salu- Respc
    et ideo duo hic se consequuntur, Pra'fa- tare. Quae sunt quinque sumpta a quin- °a^pr
    tio scilicet, et laus cliori ia laudem per que qua' sunt in sacrainenti considera-
    priefationera excitali. tione. Si enim consideramus sacramen-
    Circa Praefationem aulem duo sunt tum ut veritalem umbrarum Veterls
    attendenda, scilicet auctoritas a qua or- Testamenti, sic dicitur sacramentum ve-
    tum liabuit Praefatio, et exposilio corum ritatis : et hoc modo dicitur liic : Vere.
    qute in preefatione liabentur. Ad Hebr. x, 1 : Umhram liabens lex fu-
    Prafaiio- Xomen eniiii Preefationis in ante ha- turorum bonorum, non ipsam imaginem
    uisAucior.
    j^j^jg est cxpositum. De auctorilate au- rerum : quia boni gratise fuerunt signa
    tem sic Paparum, hoc est, re
    in gestis et non causa sed hoc sacramentum au-
    :

    gesta legitur Papa h^^mnos


    : « Gelasius clorem in veritate continet omnis gratise.
    et tractus composuit, et sacramenlorum Sic enim dicitur, Joan. i, 17, quod lex
    Pfcefationes, cantus quidem et elimato per Moysem, scilicet in umbris et figuris,
    sermone dictavit. Sixtus aulem Papa data est : sed gratia et veritas, scillcet
    hymnum : Scuictus, sanctus, sanclus, can- in veibis, per Jesum Cliristmn facta est.

    taii in Missa anle confectionem sacra-


    menti post Pra?fationcm constituil. » Et Si autem hujus sacramenti considera- 3.
    ideo de istis potest intelligi quod dicitur, tur iiobilitas, tunc estdignum Deo sacri-
    Eccli. xLvii, 11 ; Siare fecil cantores ficium, et sic dicitur dignum solum. Et
    contra altarc, et in sono eoruni dulces fe- ideo cum in vetori lege qusereretur, quid
    cit modos. digne ofTerrelur, non est inventum, di-
    Qiiaj conti-
    ^^^ ^'^''° ^^* '"^ Prsefatione continen- cente Micluea, vi, G : Quid digmim offe-
    iieutiir ia-
    Prccfdlio-
    tur, in tribus comprehenduntur.
    ^
    Ouorum ram Domino? Et ideo, Apocal. v, 4,
    . . .

    ue? primum est responsionis acceptse com- reprffisentans gemilum Patrum antiquo-
    probalio. Secundum, sacramenti super rum hoc sacrificio carentium, dicit : Ego
    eminens ostensa magnitudo. Tertium flebam multum, quoniam nemo dignus
    vero ut voces laudantis Ecclesiae vocibus inventus est aperire librum, nec videre
    angelicis misceantur, devota supplicatio. eum. Istud enim sacramentum omnia
    In primo horum qualuor continentur, aperit secreta divina et ccfilestia. Et ideo
    scilicet responsionis approbatio, appro- quibusdam intcrpositis dicitur, ibidem,
    bata? responsionis determinatio, ejus cui i'y\ 8 et 9, de laude dignitatis istius : Et
    graliae referendie sunt in laudem prse- €um aperuisset librum, quatuor animu'
    dicatio, et per quem sicut mediato- lia et viginti quatuor seniores ceciderunt
    DE SACRIFICIO A]ISS/E, III, 4. 83

    coram Agno, habentes slngiili citharas, Et quia injunxit in tanto charitatis affe-
    et phialas aureas plenas ocloramento- ctu, ideo justum est, imo nihii tam ju-

    riim, ciuse sunt orationes sanctorum : et stum, ut omni devotione celebretur.


    cantahant canticuni novum, dicentes :

    Dignus es, Dornine, accipere librum, et Si autem consideretur sacramentum, g,

    aperire signacula ejus, quoniam occisus et ejus qui dedit ad nos quibus dedit, par

    es, et redemisti nos Deo in sanguine tuo. vel aequum secundum rationem dati
    est,

    Liber enim est secretum consilium sa- et accepti, ut illud nos extollamus magni-

    pientise divinae, quo disposuit in sacra- flca laude. Iniquum enim omnino est et

    mentis ornare et ordinare Ecclesiam impar invenitur ad Dei dona, magna et


    huncnemo aperire potuit nisi is qui san- multa a Deo accipere, et non ad paria
    guine suo de corde suo sacramenta pro- quantum valemus in laude reddere, et hoc
    fluere fecit : et ideo quatuor animalia attendendo perfector sanctitatis dicit :

    Evangelicse praedicationis in se figuram /Eciuum. Sapient. xi, 21 : Omnia in

    pra?ferentia, ut rationem sacramentorum mensura, et numero^ pondere dispo-


    et

    intelligant, sicut homo : in sacrificium suisti.Luc. VI, 38 : Eadem quippe men-


    se exhibebant, ut vitulus : fortiter mor- sura ciua mensi fueritis, remetieturvobis.
    tem vincant, ut leo : altissima contem-
    platione Verbum apud Deum compre- autem hujus sacramenti attendamus
    Si g^
    hendant, ut aquila : et viginti quatuor efTectus, qui omnes salutares sunt et

    seniores qui signant duodecim patres causa salutis ffiternee : tunc salutare est
    Veteris Testamenti et duodecim Aposto- Salvatori gratias rependere, ut continuo
    los novse gratise patres, statim cadunt in ab ipso in nos et a nobis in eum fluat et

    faciem suam in unam fidem preeceden- refluat in sacramento eflectus saiutis. Et


    tiuni et sequentium, tam dignum sacra- hoc, Luc. II, 30, consideravit in ipso Si-
    mentum venerantes jucunda laude
    et meon senex, dicens : Viderunt oculi mei
    citharizantes in omnium virtutum con- salutare tuum. Hoc salutare erat in de-
    sonantia, et phialas auro divinitatis siderio patrum. Et ideo dixit Jacob,
    spiendentes, hoc est, divinis cordibus Genes. xlix, 18 : Salutare tuum ex-
    flagrantibus omni odoramento pietatis spectabo, Domine. Sic igitur hic quinque
    et bonitatis statim in venerationem tam perfector sanctitatis praifalur ad popu-
    digni excitantur sacramenti. Et ideo cla- lum.
    ra voce dicit perfector sanctitatis ; Di-
    gnum. Nos tibi sempcr, etc. Hic tangitur ap- 7.

    probatse responsionis determinatio. Hsec Approbatae


    Consideralur autem sacraraentum ut autem est, quod ubique et semper agan- ^^jgP^g"^^'^"

    nos obligans nobis donatum : quia, sicut o-ratise de tanto sacramento.


    tur o minatio.

    dicit Gregorius : « Cum crescunt dona, Ubique quidem : quia per ipsum in-
    rationes etiam crescunt donorum. » Ex staurantur quae in crrlis sunt et in terra :

    maximo igitur sacramentali dono maxi- et ideo trina agit gratias machina, coe-
    me obligamur, et hoc considerans dicit : lum pro ruin.-B angelicae rcparatione,
    Et justum est. Est autem ista justitia ab terra pro Ecclesiae militantis redemp-
    istius sacramenti institutione : quia ju- tione, infernus pro eorum qui ibi erant
    stum est ut instituta Dei teneamus, prae- liberationo : et hoc est ubique. Ad Phi-
    cip\ie quse ad tantum instituta sunt utili- lip. n, 10 : l't in nomine Domini omne

    tatem. Psal. cxviii, 5 : Utinani dirigan- gcnu flcctatur, cwlestium, terrestrium,


    tur vicV mex ad custodiendas justifica- elinfcrnorum. Et ideo etiam hoc sacrifi-
    tiones iuas. Dixit enim, Luc. xxii, 10 : cium ollertur pro ccelcstibus ad laudem,
    Hoc facite in mcam commemorationon. pro terrestribus ad graliac.perccplionem,
    86 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    pro his qui in infernalibus pcEnis sunt, ideo frequentalio ct usus ejus in omnes
    ad liberationis supplicationem. Psal. cii, retro generationes custoditur, ut cuncti
    22 : omni loco dominalionis ejiis, he-
    In fideles panem illum ditissimum in omni
    nedic, anima mea, Domino. sanctitate noverint per devotam venera-
    Semper autem quia et in tempore : tionem, quo aiimur in via hujus solilu-
    gratiae, et in seternitate gloriae : quia sic- dinis, per quam redimus adpatriam, ubi
    ut in tempore percipitur in sacramentali ista in rerum veritate facie ad faciem
    et llgurali specie, ita in c»terna beatitu- percipiemus. Hoc etiam de ipso dicitur,
    dine percipitur in ipsius rei veritate et Psal. Lxxvii, 6 : Filii qui nascentur,
    manifestatione. Psal. xxxiii, 1 : Benedi- et exsurgcnt, et enarrahunt filiis suis : et

    cam Dominum in omni tempore, semper ideo ctiam in figura sacordoti summo
    laiis ejus in ore meo. Tob. iv, 20 : Omni servandum commissum. Exod. xvi,
    est

    tempore benedic Deum. Sic igitur termi- 3-3 et 34 Dixit Moyses ad Aaron Sume
    : :

    nata approbatio est responsionis. vas unum, et milte ihi Man, quantum
    potest capere gomor, et repone coram
    Dominesancte, Pater omnipotens, etc. Deo ad servandum in generationes ve-
    . Hic tan^itar eius cui craliae referendae stras, sicut prsecepit Dominus Moysi.
    Eju3 cui 7 T
    m
    • •

    gratiae re- sunt


    I
    laude prsedicatio. Hac igitur de causa dicitur Domine :

    sunt iQ Prsedicatur enim per tres combinatio- sancte.

    ^^df^ai^^o^
    nes,quarum prima est Domine sa)icte. :

    Dominus enim, sicut jam diximus, dicit Secundum prseconium est Pater om- :

    eum qui facultatibus pulchrorum et bo- nipotens. Qui enimest Dominus omnium
    norum lianc potuit ministrare oblatio- cum superpositione possessionis pulchro-
    nem : quia dives est et copiosus in omni rum verorum et bonorum, pro afTectu
    gratia. Quod autem additur Sancte, : dignatur esse pater. Paler, inquam, qui
    ideo fit, ut has omnes impensas et divi- in sua nimia dulcedine talem refeclio-
    tias in rebus sanctis nos sanctificantibus nem nobis praeparat. Sapient. xvi, 20 et

    sciamus esse accipiendas, sicut dicitur, 21 : Paratum panem de coelo prcestitisti


    Levit. XI, 44 : Sanctiestote, quoniam ego illis sine lahore, omne delectamentum
    sanctus sum, nepolluatis animas vestras. in se hahentem, et omnis saporis suavita-
    Luc. I, 73 : In sanctitate et justitia co- tem. Substantia enim tua dulcedinem
    ram ipso omnihus diehus nostris. Tales tuam quam in filios habes ostendebat, et

    enim magnificentiae suse divitiasDomi- deserviens uniuscujusque voluntati, ad


    nus majestatis ostendit, cum nobis tam cjuod cjuisque volebat, convertehatur.
    magnificum et omni sanctitate plenum Parare enim in uno cibo omnem sapo-
    et gratia largitus est sacramentum et : rem gratiae, ostendit non domini terren-
    ideo Eucharistiee nomen accepit, de cu- tis in timore, sed patris dulcescentis in
    jus plenitudine omnes nos accepimus, et afTectu pro nobis benignitatem et pieta-
    gratiam pro gratia, sicut dicitur, Joan. tem. Unde quod dicitur : Pater, intclligi-
    1, 16. Hoc enim est illud gomor de quo tur essentialiter, sicut totam trinilatem
    dicitur, Exod. xvi, 32 : Imple gomor ex Patrem vocamus in dulcedine afTectus

    eo, scificet mannate, et custodiatur in sui de nobis cogitante. Psal. lxvii, 11 :

    Juturas retro generaliones, ut noverint Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus.


    panetn, quo alui vos in solitudine, quan- Psal. Lxiv, 10 : Parasti cibum illorum :

    do educli estis de terra ^Egypti. riomor quoniam ita est prseparatio ejus. Propter
    autem vas mensurale est^ quod signat quod et talis gratia dicitur panis filio'
    sacramentum corporis Dominici, in quo rum. Matth. xv, 26 Non est bonum su- :

    manna ponitur : quia in ipso omnisrefe- mere panem filiorum, et mittere canibus.
    ctio divitiaruafl Domini invenilur. Et Quia autem in hac benigna praepara-
    DE SACRIFICIO MISS/E, IIT, 4. 87

    tioiie transsubstantiatio panis in corpus paras. yEterne Deus, qui tantae charita-
    Dominicum, et vini in sanguinem Domi- tissacramentum aeternam in eo plantans
    nicum exigitur, et hsec transsubstantia- virtutem exhibes, quod nos vegetat ad
    tio non tam a minori quam ab omnipo- seternitatis immortalitatem.
    tentia procedit, ideo Patri proeparanti
    jungilur omnipotentia, qua tanlam prae- Per Christuni Dominnm, etc. Ilic tan-
    11.
    parationem potest periiccre, et dicitur : gitur ejus per quem tanti boni perfecta est Ejus per
    Palcr ornnipotens. De omnipolentia qua- sanctificatio sicut per mediatorem, ju- qnem tanti
    sacramenti
    lis et quanta sit, supra in exposilione cunda commemoratio. Cndc mediatio- perfecla
    est sancti-
    hymni Gloria in excelsis, satis dictum nem notat praepositio pcr. Naturas au- ficatiosicut
    per media-
    est : sicut enim beatse Virgini Mariae tem quibus mediat, notat cum dicitur,
    torem, ju-
    omnia quae dixerat, credibilia fecit id Christum qui unctus interpretatur, cujus cuudacom-
    memora-
    c{uod dc omnipotentia subjecit Non crit :
    unctio est deitas, et uncta humanitas, ut tio.

    impossibile apnd Deum omnc verhum '


    :
    sicut canahs tangit fontem a quo haurit
    ila hoc quod nobis Pater in affectu pa- et hortum quemrigat, ita Emmanuelno-
    terno tantam gratiam paret, indubitalam ster per divinilatem tangit Deum a quo
    iidem facit omnipotentia. Yult enim, sicut a fonle fluunt gratiarum chrismata,
    quia pater : potest, quia omnipotens : et per humanilalem tangit nos in quos
    scit autem ex diligentia parare, quia sa- profluunt per ipsum tanta charismata
    piens. ffratiarum. Ad Gahat. iii, 20 Mediator :

    unius non est Deus aiitcm unus est. 1


    :

    Tertium prseconium ejus cui olfertur ad Timoth. ii, 5 Mediator Dei ct homi-
    :

    gratiarum actio, quod subjungitur est :


    num, homo Chrisius Jesus. Ad Hebr. ix,

    yEterne Dcus. ^'Eternitas enim est, ut di- 11 : Christus assistens pontifex futuro-
    cit Boetius, in libro de Consolatione phi- rum honorum. Ibi dicit Glossa : « Assi-

    losophic-e, interminabilis vitse tota simul stens nobis. » Hoc sancti patres ante
    et perfecta possessio. Deus autem quod Christi prsesentiam in carne deplorave-
    Grffice ©so; vocatur a OiTv quod est ar- runt, quod talem pontiflcem Dei et ho-
    dere, derivatur. TEternce igitur vitae ali- minum non habuerunt et ideo sua :

    monia, ut dicit Gregorius, non nisi ab sanctiflcatio perfecta sacrificia non fue-
    aeterno vitse fonte qui in sacramento est, runt. Unde in persona patrum dicitur,
    per doitatem vegetat et nutrit ad aeterni- Job, IX, 32 et 33 Neque enim viro qui
    :

    tatem : nec a nobis est, sed a Deo nimia similis mei cst, respondcho ncc qui mc- :

    charitate sua succenso hoc nobis confe- cum in judicio ex seciuo possit audiri.
    rente. Et ideo dicitur seterne : quia nos Non est qui uirumque valeat arguere,
    ad aelernitatem vegetans est in sacra- ct ponere manum suam in amhobus. Et
    mento. Et AicMxiv Deus : quia hoc factum ideo nullus verus pontifex fuit, nec ali-

    est nimia charitate Dei, de qua dicitur, cujus sacrillcium omnino poterat esse
    Cantic. viii, 6 et 7 Lampades cjus lam-
    :
    acceptum. Modo autem per pontiflcem
    pades ignis atque flammarum. Aqiise Christum acccptum est, de c|uo dicit

    multai non potuerunt exstinijuere chari- Pater : Tu es sacerdos in seternLm se-


    tatem. Sic tibi dignum est gratias agere, cundum ordincm Melchisedech -. Et ideo
    Domine sancte, qui ad omnes sanctitatis per ipsum magniflcc gratias agimus :

    copias quse in sacramenlo sunt, habcs quia sicut gratiae ad nos a Deo per Chri-
    omnibus superpositas facultates. Pater, stum fluunt, ita per eumdem mediato-
    quia dulcedine patris affeclus vis. Omni- rem ad Deum per graliarum actionem
    potens, quia hujusmodi omnipotentia revertuntur et reflectuntur, et continue

    1 Luc. I, 37. 2 Psal. cix, i et au Hebr. v, 6 et vii, 17.


    D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    iiiler nos et Deum redundanl fluniina signatum est, Apocal, xii, 10 et 11, ubi
    gratiarum, quae totam laetificant civita- sic dicitur ; Audivi vocem magnam in
    tem Dei, hoc est, Ecclesiam. coelo, dicentem : Nunc facta est salus,
    et virtus, et regnuni Dei nostri, et pote-

    12.
    Quod autem additur ; Domimim no- stas Christi ejus, quia projectus est ac-
    strum, speciale doniinium notat, quo nos cusator fratrum nostrorum, qui accu-
    sanguine suo redemit in suam posses- sabat illos ante conspcctuni Dei nostri
    sionem. Dicit enim Chrysostomus super die ac nocte, hoc est, accusabiles red-
    Joannem, quod sicut homo doniinus dicil : et ipsi vicerunt eum propter
    auro servos emit, et emptos ornat et sanguinem Agni. Et post pauca subjun-
    decorat ; ita Ghristus nos suo sanguine git, y. 12 : Propterea loitamini, coeli, et
    in servos emit, etemptos tam digno sui guihabitatis in eis. Vox enim magna haec,
    sanguinis sacramento ornavit. I ad Co- vox est laudantium Angelorum, ut dicit
    rinth. vi, 20 Empii enim estis pretio
    :
    Gregorius, in contemplatione tantae gra-
    magno. Glorificate et portate Deum in tiae admirantium Dei consilium, qualiler
    corpore vesiro. I Petri, i, 18 et 19 : Non per Ghristum hominem a diaboli capti-
    corruptibilihus auro vel argento redem- vitate absolvit et angelicam custodiam
    pti estis de vana vestra conversatione ad etTeclum salutis provexit.
    paternse traditionis , sed pretioso san- Per hoc eliam ruinae Angelorum rein-
    guine quasi agni immaculati Christi. tegratur defectus. Ad Ephes. i, 9 et 10 :

    Secundum beneplacitum ejus, quod pro-


    13.
    Per qucin majestatem tuam, etc. posuit in eo, in dispensationeplenitiidinis

    Ejus qui Oslenditur hic cujus gratiae referendae iemporum, insiaurare omnia in Christo,
    gratise re-
    sunt hoc sacramento supereminens
    in quse in coelis et quse in terra sunt, in ipso.
    ferendae
    sunt in magnitudo. Ad Coloss, 1, 19 et 20 : In ipso compla-
    boc sacra-
    meato su- Et hoc oslenditur praeconio angelicae cuit omnem plenitudinem inhabitare, ct
    peremi- liii(

    nens ma- vocis ; et in hoc importantur tria, sciUcet per eum reconciliare omnia in ipsum,
    goitudo. laudis altissimae praeconium : reverentiae pacificans per sanguinem crucis ejus sive
    ab his quibus omnis reverentia exhi- qux in terris, sive cjuse in coelis sunt.
    benda est, impensum obsequium : et ab Haec ergo restauratio casus angelici est
    concelebratum gaudium.
    altissimis causa et materia laudis Angelorum in
    In primo horum tria sunt notanda, officio isto mediatoris, qui sicut dicitur,
    scilicet mediatoris in laude officium, lau- Luc. XV, 9, drachmam decimam invenit,
    dati culmen eximium, et laudentium eteam in loco cadentis Angeli reposuit.
    dignissimum obsequium. Amos, IX, 11 ; In die illa suscitabo ta-
    De primo horum dicit Pcr quem, : bernaculum David, quod cecidit: et rese-
    scilicet sicut per mediatorem, per quem dificabo aperiuras mutorum ejus, et ea
    Angelis data est laudis materia quia ; quse corruerant instaurabo : et resedifi-
    mediatione sua perficitur eorum custo- cabo illud sicut in diehus a)itiquis. Ta-
    diae eflectus, et casus eoruin reparatur bernaculum est hic ccelum ca?leslium
    defectus, et in custodiapromovetur pro- excubiarum tabernaculum, quod dicitur
    fectus. Gustodiunt
    enim homines An- esse nostri David qui manu fortis et ad-
    geli, sicut dicitur in Psalmo xc, 11 : spectu desiderabilis inlerpretatur : quia
    Angelis suis Deus mandavit de te, ul in eo propugnator est ad salvandum, ut
    cusfodiant te in omnibus vii.s fuis. Et manu fortis ; et in eum desiderant An-
    ideo quia Ghristus fecit redemptionis geli prospicere, quia adspectu est desi-
    opere, quod effectum habet custodia, derabilis. Hoc autem cecidit in ruina
    ideo laudant Angeli per Ghristum quia ; Angelorum, et in apertura in defectu
    per Ghristum fit eis laudis materia. Hoc vacuarum mansionum stetit. Et unde
    DE SACRIFICIO MISS.E, III, i. 89

    poterant suppleri, hoc est, ex homine in stantia, sed in signo totum Deum et ho-
    ccelum assumendo, etiam corruit in pri- minem continente secundum oranem sui

    mo hominis peccato, et sic mediatione veritatem et magnitudinem fecit, ut esset

    sua Paler illud per Christum tripliciter in nobis corporaHter et spiritualiter in

    reaedificavit hominem
    : quia a casu rede- perceptione sacramenti. III Regum, viii,

    mit, Angelorum numerum ex hominibus 11 : Impleverat enim gloria Douiini do-


    reintegravit, hominem in ccelum in man- mum Domini : sic et natura quam assum-
    siones paratas introduxit. psit in sacramentali specie in qua totus
    Ex mediatione etiam Christi officium habitavit. Sic igitur dicitur de Ecclesia,

    proficit Angelis : quia virtute sanguinis Aggaei, ii, H) : Magna erit gloria domus
    adjuvatur manus angelica ut hominem istius novissimge, hoc est, Ecclesiae, in

    faciiius provehat ad virtutum profectum cujus Deus divinitus et cor-


    sacrificio

    et periectionem. Et ideo dicitur in Psal- poraliter habitat, plusquam primx, hoc


    mo xc, 12 : In manibus portabunt te. est, synagogse, in qua non habitavit
    Quia operibus Angelorum portamur ad nisi in figuris umbrarum.

    profectum, remoto pondere circumstantis Hic sumimus Christum in sacramento,


    nos peccati per Christi sanguinem. Hoc et integer manet apud Patrem in coelo.

    signatum est, Matth. iv, 11, ubi Christo Sumimus, inquam, ut in eo vivamus.
    pro nobis vincente tentatorem, ne indu- Manet ut ipsi in coelo conregnemus. De
    camur in ipsam tentationem, Angeli primo dicitur, Joan vi, o8 Qui mandu- :

    accessenint^ et ministrabant ei. cat me, et ipse vivet propter me. Et hujus
    Sic igitur triplex angelica laus pro- alimoniae virtute tendimus continue ad
    movetur per officium mediatoris. hujus sacramenti principium quod est

    Christus, in figurae propriae integritate

    Majestatem tuam. Tangitur hic lau- regnans in coelo apud Patrem, ut ibi
    14.
    dati culmen eximium. Majestas autera conregnemus. Et hoc signans dixit Do-
    Laudali
    culmen est magnitudo supereminens stans, quae rainus apud Lucam, xxii, 29 et 30 Et ego :

    eximium.
    numquam decfinat ad parvitatem. Hanc dispono vobis, sicut disposuit mihi Poter
    autem maxime ostendit Deus in hoc ma- meus, regnum, ut edatis et bibatis super
    gno, in quo mirabili majestate efTecit, mensam meam in regno meo. Xemo
    ut incomprehensus comprehendatur in etiam secundum naturam ascendit. nisi

    tam parvo, sumptus maneat in seipso, natura superior efficiatur in ipso. Ita

    regnans aeternaliter in ara mactetur in naturam regnantis infiuit nobis summa


    ministerio. Isa. lxvi, 8 : Quis audivit um- majestas, ut per ipsam mensam quam
    quam tale, et quis vidit huic simile? IH sumimus, ad locum regnantis in ccelo

    Regum, viii, 27 Si caelum et coefi ca^lu-


    : tendamus.
    rumte capere nonpossunt, quanto magis Mactatur in mysterio et immortalis

    domus hsec quam sedificavi ! et quanto permanel, dicente ipso Domino Hoc :

    minus forma minima panis et vini, quce facite in mcam commemorationem ad M


    est in altari ! Sed haec est majestas : quia Corinth. XI, 26 Quotiescumque manduca-
    :

    sicut dicitur, ad Roman. ix, 27, incir- bitis panem hunc, et calicem Domini

    cumscriptus el immensus Deus verbum bibetis, mortem Domini annuntiabitis

    breviatum fecit super terram, ut esset donec veniat. Unde calice utimur pro
    vobiscum, sicut dicitur, Isa. x, 23 : Con- sepulcro, patena pro lapide ad os mo-
    numenti posito, pallis et corporalibus
    summationem et abbreviationem Do-
    pro sindone qua invululuiii fuit corpus
    yninus Deus exercituum faciet in medio
    omnis terrse. Et hoc ipsum non in sub- Duniinicum a sancto Joseph pietatis offi-

    '
    Luc. xxu, 19.
    90 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
    cio. Et de lioc habentur metra ista, sci- essentiarum officium est laudare Dei
    licet, virtutem, quse de hoste per hoc trium-
    phavit sacrificium, ideo dicitur ; Lau-
    Ara crucis, tumulique calix, lapidisque pa-
    dant Angeli. Eccli. li, 1"3 : LAiudabo
    [tena,
    Siudonis officium candida byssus habet. nomen tuum assidue, et collaudabo illud
    in confessione. Psal. cxlviii, 2 : Laudate
    Scimus tamen et firmiter credimus el Dominum, omnes Angcli ejus, laudate
    simpliciter confitemurid quod dicitur, ad eum, omnes virtutes ejus. Psal. cu, 20 :

    Roman. vi, 9 et 10 : Christus resurgens Benedicite Domino, omnes Angeli ejus,


    ex mortids jam nou morilur, mors illi verbum illius,
    potentes virtute, facientes
    ultra non dominabitur. Quod enim mor- ad audiendam vocem sermonum eJ2is.
    tuus est, peccato mortuus est semel Sic igitur et hac de causa laudant Angeli
    quod autem vivit, vivit Deo, hoc est, ad divinam in sacramento majestatem, quo-
    similitudinem Dei, qui solus habet im- rum laus, ut dicit Gregorius, admiratio
    mortalitem et lucem habitat inaccessibi- est in sapientia et majestatc talem in
    lem, sicut dicitur, lad Timoth. vi, IG sacramento virtutem
    :
    perficientis.
    quia numquani in ccbIo vel in terra
    ostensa est niajor majestas prorsus nul- Adorant Dominationes, elc. Tangilur
    la. Et ideo majestatem hoc sacra- in hic secundum quod pertinct ad reve- 16.
    mento laudandam esse dicimus per Chri- rentiam tanti honoris, quantus est in
    slum, in cujus sacrificio et sacerdotio sacramento. Est enim hoc sacramentum
    tripliciter hoec majestas declaratur. plenum omni gratia, propter quod sibi
    honor debetar, quia honor est prsemium
    Laudant Angeli. Angeli hic meo judi- gratise et virtutis et plenum Deo, pro-
    :
    15
    cio non dicunlur specialiter et infimus pter quod cultus sibi debetur divinus,
    coelestium spirituum ordo, sed potius quia esocjcOEia vocatur Gi\Tce. Et ideo talis
    sicut beatus Dionysius dicit, Angeli liic Angelorum reveren-
    hic cultus inducitur
    omnes ccelestes essentise vocanlur, quo- tia quam Deo Patri perDominum Jesum
    rum ut dicit Damascenus « Unum est :
    Christum exhibent Angeli, ut et homi-
    commune opus hymnis laudare Deum. » nes ad similem cullum et reverentiam
    Jn his enim verbis nec nomina ordinum provocentur.
    Angelorum^ nec distribulio per hierar- Inducit enim hic duos ordines Angelo-
    chias describitur, sed communis hiudis rum, qui minus inclinari videntur ad
    preeconium ccelcstium spirituum in sa- reverentiam, et quando scitur, quod et
    mento declaratur. In sacramento enim illi voluntate ad reverentiam inclinantur,
    habemus hujus sacramenli virlutera, ho- quod de omnibus non dubitetur, quin ad
    norem, et proiectus generalitatem. Yir- eumdem modum inclinentur, et quod et
    tutem autem decet laus quia laus est : nos cum omni devotione similia facia-
    Laus,
    ^'ii^tutis prteconium. Honorem condecet mus.
    quid? Ho- reverentia quia honor est exhibitio re-
    nor, quid ?
    :
    Primus ordo est, quod dicit Adorant :

    verentijB in testimonium virtutis, ut vo- Dominaiiones Dominationum enim, ut


    .

    lunt Philosophi. Generalem autem pro- dicit Dion^^sius in Jibro de Ccelesti hie-
    fectum quem omnia ccelestia et terrestria rarchia, est omnibus inferioribus et per
    et infernaliahabent in sacramento, con- naturam humilibus supcrponi, et super-
    decet concelebratio quia celebratio, ut
    : positionis et dominationis divinae inces-
    dicit Fulgenlius, est concentus multo- santer esse appetitivos. Et talium qui sic
    rum laudem Dei solemnizantium. Et in altitudinesemper feruntur cum actu
    ha!C tria per ordinem inducuntur. Quia et omni non est adorare, sed
    desiderio,
    i^itur commune ccelestium virtutum et potius adorari. Ex quo igitur adorant,
    DE SACRIPICIO MISStE, III, 4. 91

    scitur qiKjd hoc sacramentum est altissi- qui minus tremere videbantur, oportet
    miim et in omniLus summis creaturis quod ad sacramentum omnis tremat. et
    omni dignitate et vcneratione superposi- paveat crealura. Et hoc est quod dicit
    tum, utpote vero Deo omni gratia ple-
    et Jacob, Genes. xxvin, 17 : Pavensque,
    loraiio, num. Unde, ad Ilebr. i, 6 Cumintrodu- : Quam terribilis est, iiiquit, locus iste!
    ''"'
    cit primogenitum in orbem terrse, dicit : non est hic aliud nisi domusDei, etporta
    Et adorcnt eum omnes Ancjeli Dei. Ado- coeli, Et supra, ^. 16 : Vere Dominus est

    ratio enim est prostratio super terram in in loco isto, et ego nesciebam. Quamvis

    recognitionem, quod ille qui adorat, est auteni omnis locus pavendus et terribilis
    de niliilo. In hoc quod est elevatus ab eo sit,in quo Deus sua ostendit sacramenta,
    qui adoratur. Apocal. v, 11 et 12 Et : tamen locus specierum sacraraentalium
    vidi, et audivi vocem Angelorum multo- specialiter est omni veneratione tremen-
    rum animalium, et
    in circuitu throni, et dus, ubi ostendit ea qu.-e in cruce perfecit,
    seniorum : et erat numerus eorum millia ubi et saxa scissa sunt, et monumenta
    millium, dicentium voce magna : Dignus aperta, et ubi lerra tremuit, et ipse sol

    est Agnus, qui occisus est, acciperc virtu- slobos lucis suae abscondit. Et hoc est
    o
    tem, et divinitatem, et sapientiam, et illud signum quod dicitur,
    reverentia3
    fortitudinem, et honorem, et gloriam, et Job, XXVI, 11 Columnas coeli confremi-
    :

    benedictionem. Igitur adorant Domi- scunt et pavent ad nutiim ejus. Si autem


    nationes. Et ideo dignum est ut omnis sic Potestates cceli et columnae tremunt

    crealura adoret id quod Dominaliones in reverentia illius magnitudinis, tunc

    adorant. Unde, Apocal. v, 13 Et om- : omnis homo in se concussus in reveren-

    nem creaturam qusc in coelo est, et super tiaad sacramentum debet contremere et

    terram, et sub ierra, et quas sunt in mari, pavere.


    et quee in eo, omnes audivi dicentes : Se-
    denti in throno et Agno, benediclio, et Cueli coelorumciue virtutes. Tangit cele-
    gloria, et potestas brationem totius coelestis concentus, et ^o.
    honor, et in ssecula

    sxculorum. Reverentia autem non tan- inducittria, ccelos, et coelorum virtutes,


    tum est adoratio honoris et majestatis in et beata Seraphim. Copli autem per me-
    eo qui adoratur, sed est recisio qusedam tonymiam hic dicuntur angelicfe virtutes,

    et relapsus in cognitione proprise parvita- quoe supra se eum qui in sacramento est,

    tis in eo qui adorat respectu magnitu- venerantur, sicut dicitur in Psalmo


    dinis in eo qui adoratur cognilse, et cxLViii, 4 Laudate cum, cceli ccelorum.
    :

    quoad hoc inducilur id quod sequitur :


    Et iterum, cxlviii, 1 Laudate Dominum :

    de coelis, laudate eum in excelsis. Quia


    Tremunt Potcstates. Potestatum enim, ipse ascendit dignitate super omnes cce-
    17.
    ut dicit Dionysius, libera severitate est los, hoc est, angelicas virtutes. Ad Ephes.
    corripere omne quod rectitudini legum IV, Qui descendit, ipse est et qui
    10 :

    divinarum non congruit, et vindicare in ascendit super omnes ckIos, ut impleret


    omne quod legibus obstando repugnat. onniia.
    Et ideo Potestatum non est trcmere, scd Cwlorum autem virtutes sunt quibus

    potius,quod aliqua tremant coram eo. virtus C(rlestis sine obstaculo perhcitur :

    Quod ergo tremant, hoc est coram eo qui quia, sicut dicit Philosophus, virtus in
    eximige est poteslatis, et tremunt tremore omni re est ultimum potentice, ultra quod ^''[^'.Jj'j'

    reverentise, et non timiditatis, cognoscen- agendo nihil potest potentia. Et hoc sunt
    tes suam nihil essc potestatem respectu Angeli mandata et decrela Dei et volun-
    polestatis divinse, sacramento
    qute in lates ejus invincibiliter perficientes, ut
    munifestatur et conlinctur. Et ex quo sic dicit beatus Dionysius. Psal. cii, 21 : Bc-
    tremunt et pavcnt revercntia potestatis ncdicite Domino, omnes virtutes ejus,
    92 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    ministri ejiis, qni facitis vohintotem iii veslibulis Dei collocatum, tamen super
    Hi ergo celebrant eum^ qui prse om-
    ejiis. se contemplans altitudinem sapientiee et
    nibus voluntatem Dei perfecit, sicut dici- delectationis hujus sacramenti, celebrat
    tur, Joan. iv, 34 : Meiis cibus est ut fa- solemniter et jucunde sacramenti istius
    ciam vohintaiem ejus qui misit me, ut altitudinem quod supra se veneratur. Et
    perficiam opus ejiis. Unde, Joan xvii, 4, de his dicitur, ad Hebrseos, i, 7 Qvi :

    dicit ad Patrem Opus consummavi quod


    : facit Angelos suos spiritus, et ministros
    dedisti milii ut faciam, Cceli ergo cele- suos flammam ignis. Isa. vi, 2 : Scraphim
    brant euni cjuem supra se contemplan- stabant super illud, sex alse uni, et sex
    tur. Ccelorum autem virtutes celebrant alse alteri : quia altivolum in divinas est
    eum aquo est omnis virtus eorum. Psal. contemplationes. Quia ergo ista altissima
    XXXII, 6 : Verbo Domini coeli firmati agmina concelebrant, ergo omnino irra-
    sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus hominum non con-
    lionabile estsi aliquis
    eorum. Os autem Patris est Filius, a quo celebrans inveniatur. Job, xxxviii, 7 :

    in Ang-elos fluit virtutis spiritus ad omnes Ubi eras cum me laudarent simul astra
    voluntates Dei inevitabiliter perficiendas, omnes fiUi Dei ?
    matutijia, et jubilarent
    ita quod nec lex naturae inferioris retra-
    hat, nec inflrmitas potentise deprimat, Cui7iquibusetnostrasvoces,eic.Tsing\{ur
    20.
    nec aliqua virtus contraria concurrens hic devota supplicatio, ut voces humanae
    impedire valeat, quinpotenter quod Deus concelebrationibus ccelestibus miscean-
    vult perficiatur. tur. Et hoc est : Cum quibus, scilicet An-
    gelis, et nostras, humiles tamen rationa-
    Ac beata iSerrt/jA^m.Seraphin per Nlit- biles, voces, quia vox est sonus cuni
    19.
    teram in fine terminala, Angelorum agmen intentione prolatus, ut admitti in laude
    sive ordinem signant, quai tota ardentia sdicr3imenl\, jubeas, o Deus omnis sancti-
    sive incendentia interpretanlur : quia sic- tatis deprecamur suppliciter
    perfector, :

    ut dicit Dionysius, ignis qui Deus est, per quia sine tuo jussu juvantenon potest
    attractivam naluram quffi in ipso est, in fieri a nobis, quod inter Angelos nostra

    tantum hoc agmen Angelorum sibi at- vox audiatur sicut enim dicit Psalmista,
    :

    traxit, quod in vestibulis decoris divini Psal. Lxxxviii, 14 Beatu-; populus quiscit
    :

    continue debet commorari. Hoc igitur jubilationem.


    agmen quod altissime in Deum festinat, Supphci, quam proni ante majestatem
    antonomastice dicitur beatum^ eo quod tuam facimus, confessione, laudis, di-
    admirabilibus et purissimis et iirmissimis centes sanctorum hymnum Angelorum^
    Dei theoriis et declarationibus perfruatur. quem, Isaia referente, cantaverunt '.

    Et hoc quantumcumque vis beatum sit et

    » Cf. Isa. VI. 3.


    DE SACHIFICIO MISS^, III, 3. 1)3

    GAPUT V.

    Chori respoiisio.

    1. Sanctus, sanctus, sanctus. Ista est per appropriationem est Patris quiobum-
    cliori responsio quae etiam est vox Ange- bravit, dum sui perfectani et inditFeren-

    loram composita ex tribus ut omni firnia tem imaginem in utero Virginis et sacra-
    auctoritate. Priiiia enim pars suniitur, mcnto nostrse redeniptionis impressit :

    Isa. VI, 3, de vocibus Angelorum sic cla- umbra enim forma dicitur in speculo
    mantium : Sanctus, sanctus, sanctus resuUans, qua3 perfecte exseqiiat taciem
    Dominus, Deus exercituwn : plena est inspicientis. Et sicut dicit Origenes, in
    onmis terra gloria ejiis. Apocal. iv, 8, hoc sensu sumitur umbra, quando dici-
    dicitur, quod quatuor animalia requieni tur Virtus Aliissimi obumbrabit tibi ^.
    :

    non habeba)it die ac nocte, dicentia : Spiritus autem sanctus superveniens tam
    Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus in uterum in quo noster panis a muhere
    omnipotens, qui erat, et qui est, et qui sapientia aeterna perfectus est, quam
    venturus est. quod etiam in sacramentum in quo sub-
    Hoc auteni quod dicitur : IJosajina in stantia panis in ipsumtranssubstantiatur,
    excelsis ! Benedictus qui venit in nomine virtute et operatione sua divina perficit
    Domini, hosanna in excelsis, conlinetur, omnia, Fihus autem est, qui omnia a
    Joan. XII, 13. Et fuerunt voces turbarum Spiritu sancto et in utero et in sacramento
    quae preeibant, et qua? sequebanlur, et sibi unit : per talom enim unionem dici-

    quaj concomitabantur Dominum in Jeru- tur, Joan. vi, 'ilj : Caro mea vere est ci~

    salem ad locum passionis suae proceden- bus, et sanguis meus vere est potus.
    teni. Hac igitur ratione ter dicitur sanctus :

    Composita igitur est hcec chori respon- quia omnia hsec sanguine Christi firmata
    sio a beato Papa Sixto ex tribus, scilicet et mundissima sunt efTecta. Pater enim
    ex hiude, ex oratione, ex gratiarum imaginem carni et sanguini impressit,
    actione. Ex laude autem : quia dicit, Spiritus sanguiiiem mundatuni formavit,
    sanctus : ex oratione, quia dicil, liosan- Filius sanguinem sibi univit. Sancium
    na : ex gratiaruin actione, quia dicit, autem secundum primam vocabuh insti-
    benedictus, etc. tulionein est, quod sanguine et taclu
    Laus autein est dupliciter, scilicet laus sanuuinis est confirmatum et fundatum.
    et causa hiudis. Laus est cum dicilur Et sic sanctae sunt leges, et sic omnia
    sanctus, elc. Dicitur autem ter sancius, sancta imporia et regna ot palatia, leges
    inoiua
    ir tribus ut multi dicunt, propter ti'ium persona- edonlcs ot iir lirniitato tenentes, et sic
    cibus di- ,. . . . ,

    caiur ! rum distmctionem quse oinnes in hoc sa- mundantur et conlirmantur omnia san-
    cramento sunt singulariter operata>. Vir- guine. Quia igitur operatione Trinitatis
    tus enim Allissimi, ut dicit Cassianus, in sant^^uino tota rehgio nostra ot firmata

    *
    l.uc. 1, 31».
    94 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    et nuiiidala est, ideo ter in i^ta celebra- perficit utiUter, quia omnia circuit provi-
    tione dicimus sanctns. dentia et cura qua soUicitus cst pro no-
    Yel, quia tribus sanctis condcitur sa- bis. Psal. xxxix, 18 :Dominus sollicitus
    cramentum, scilicet antiquo, novo, et est mei. Charitate maxima facit quia :

    ffilerno. Antiquo corpore quod de massa ardor est et ignis. Ad Ilebr. xii, 29 : Deus
    corporis Adte sumptum est hoc enim : noster ignis consumens cst \ Et h?ec
    sanctum est, quia immune ab omni pec- omnia in nomine imporlantur Dei, sicut
    cato est assumptum. Et hoc fecit Spiritus jam dictum est in ante habitis.
    sancti purgatio^ quoe pra?venit in beatam Sabaoth autem virtulum vel exerci-
    Yirginem, purgans et puritlcans sangui- tuum interpretalur, eo quod omnis virtus
    nem ex quo sanctum est corpus Chrisli. exercituum ccelestium vel terreslrium est

    Et illud dicitur, Joan. iii, 31 Qui cle : in manu ejus : sancla enim Ecclesiu in
    coelo venit, super omncs est. Qaod ibi triumphantibus et mihlantibus est ut ca-
    Glossa exponit : quia de altitudine hu- strorum acics ordinata, terrihilis deemo-
    manae naturse quantum ad immunilatem nibus, sicut dicitur, Cantic. vi, 3. Et totus

    peccati est assumptum. Secundum in ille exercilus vel assistit vel ministrat in

    sacramento est novum, scilicet anima sacramento : minislrat enim Eccb^sia et

    humana, qucT a Patre creata, statim in assistit ca^lestis curia, ut dsemonum vir-

    momento crealionis omni sanctitate et tus excludatur ne impediat corporis my-


    omni gratia et sapientia est repl^ta. Et stici ad caput unionem. l^^t hcec virtus

    hanc fecit Pater. Ad Coloss. ii, 3 : Omnes profluit ab eo de quo dicilur in Psalmo
    t/iesauri sopientix et scientice Dei s?tnt in xxiii, 10 : Dominus virlutum ipse est rex

    Christo ahsconditi. Tertium est deitas glorix. Et ratione illius dicitur : Deus
    Filii, quse sibi corpus sanctum et animam sabaoth. Et hcec omnia dicunlur, ut de-
    sanctitate plenam assumpsit et in persona scribatur in Trinitate laudabihtas in ope-

    Filii univit, ut omni sanclitate redunda- ratione sacramenti.

    ret ille homo ad totius Ecclesiae sanctita-


    tem et copiam. Joan. xvii, 19 Ego pro :
    Quod autcm subjungitur ; Pleni sunt
    eis sanctifico meipsum. Ilac igitur ralio- cseli et terra gloria tua, causa est laudis
    ne iterum ter Sanctus, sanctus, sanctus, inductoe. Et quod dicitur : Pleni sunt
    clamalur. cieli, non est ab Angelis dictum, sed. a
    palribus, hoc est, a beato Sixto apposi-

    Propter unltatem auteni essentiae in tum, et a beato Gregoiio ordinalum :


    2.
    tribus pertonis hoc perlicientem singula- quia Angeli dixerunt : Plena est omnis
    riteraddimus ex hymno Angekirum :
    terra gloria tua -.

    Dominus Deus sabaoth, significantes CceH autem sunt pleni gloria pro bea-
    istius operationis facullatem et modum titudine triumphantium in quorum me-
    et virtutem. moriam sacrificium illud olTcrtur in lau-

    Facultatem in nomine Domini designa- dem, ut dicunt Gregorius, Augustinus


    mus : quia, ad Roman. x, \2, dicitur, et Ambrosius. Terra autem pro terrigenis

    quod Dominus omnes qui invo-


    dives in ponitur pro gratia in qua otrertur sacri-
    cant illum, eo quod omni pecunite pos- ficium in adjutorium militantium, et in
    sessione pulchrorum et bonorum est su- cibum : et in terra comprchenduntur,
    perpositus. qui sub terra sunt in poenis, pro quibus
    Modus autem ostenditur in hoc quod olfcrlur in sulTragium. Sic cnim Spiritus
    dicimus, Deus : sapienter enim perhcit, Domini qui operatur in sacramento, re-
    quia omnia videt sapientia : pro nobis plevit orhem terrarum, et hoc cruod con-

    » Cf. Deuter. iv, 24. « Isa. vf, 3.


    DE SACRIFICIO MtSSiE, III, 5. 95

    tinet omnia, quod nihil aliud cst nisi coe. in noniine Domini, quod est gratiarum
    lum, quia sicut dicit Damascenus : « Coe- aclionis, ut sicut eum patres pra^ceden-
    luni est continentia visibilium et invisi- tes adventum, ut Abrahani et alii, et sic-
    biliuni creaturarum, sicut dicitur Sa- ut concomitantes, ut Apostoli, et t-equen-
    pient. I, 7. Sic, ad Pliilip. ii, 10 et 11 : tes, martyres prosecuti sunt diversis
    ut
    In nomine Jesu omne fjenu fleclaiur cle- lemporibus, in una tamen fide ad passio-
    lcstium, terrestrium, et infernorum^ et nem advenientem, ubi semelipsum ho-
    om?iis lingua confiteatur, ciuia Dominus stiam pro omnibus obtulit : ita in eadem
    Jesus Christus, qui oblatus est pro nobis fide et gratiarum actione recipiamus et
    in sacramento, i}i cjloria est Dei Palris. prosequamur vcnientem iu altare olTe-
    Heec igitur est laus istius resalutatio- rendumpro nobis omnibus in sacrilicium
    nis, qua ad perfectorem sanctitatis resa- salutis.
    lutat chorus in aula Ecclesioe in qua fit Dicimus autera iu hac gratiarum actio-
    sanclitatis pcrfectio. ne : Benedictus, non quod a nobis bene-
    dicatur bcnedictione eum sacrante_, sed
    Hosanna in excelsis ! Htec est oratio, quia, sicut dicilur, Deutcr. xxxiii, 23 :

    et sicut dicit Ilieronymus in quadam Plenus erit benedictionihus Domini. Et


    epistola, Ilosanna verbum Hebrseum est, quia, sicut dicitur, Eccli. xliv, 2.j : Bc'
    et componitur ex vcrbo hebrseo quod est nedictionera omnium gentium dedit illi
    osij, et Latine salva interpretatur. L nde Domimis, et testamentum, scilicet novae
    in Psalmo xi, 2, dicit littera nostra secun- gratiee, cui numquam aliquid super ordi-
    dum translalionem Septuaginta : Do- nandum est, iu sanguine suo confirmavit
    mi)ie,salvum me jac^ Ilebraeus sermo ha- supcr caput ejus. Sic enim secundum
    bet adonai osj. Anna autem quod addi- Aposlolum, ad Ephes. i, .3 : Benedictus
    tur in compositione, est interjectio est,... qui benedixit nos in omni benedi-
    obsecranlis, et ut exaudialur signat af- ctione spirituali. Sic enim benedicendo
    fectum : et ideo atlectum illum ut con- gratias agentes iu laude, dicimus sibi
    ceptum exprinientes tanlum valet Ho- bona quae ipse in nos profluxit. Psal.
    sanna, quantum salva, obsecro : et haec xLiv. 1 : Eructavit cor meum verbum
    est vox tuboB Dominum ad locum obla- boniim, dico ego opera mea rcgi.
    tionis prosequentis '. Ac si dicat Eccle- Sic benedictum dicimus, qui venit, hoc
    sia : Salus non est nisi in sanguine tuo, est, quia venit ipse sicut semel se olTe-
    sicul dicitur, ad Hebr. ix, 22 : Sine san- rendo, ita quotidie oblationem illam in
    guinis e/fusione non fit remissio. Et illud sacramento rcpraescntando. Psal. lxvii,
    Zachariee, ix, 11 : Tu quoque in sangui- 20 : Benedictus Dominus die quotidie!
    ne testamenti tui emisisti vinctos tiios de Prospcrum iter (ad salutem per suam
    lacu in quo non est aqua. Ex quo salvati oblationem) faciet nobis Deus salutarium
    sumus per sanguinem et sine sanguine nostrorum.
    non est salus, obsecramus ut salves in In nomine Domini, hoc est, in nota-
    celebralione sacramenti sanguinis, in mine Domini, quod nomiuis divini no-
    quo tolius relucet operatio Trinitatis, et tam faciet, nos ab inlimis exaltando, a
    per quod cccli et tcrra pleni sunt gralia paupcrtate suis copiis relevando, et do-
    et gloria tuce majestatis. Et ha^c petitio minali virtule continendo, iie ad pede-
    est ut salvet gratia sanguinis ab omni in- stria et scabellaria declinemus.
    quinamento terrae contagionis, Et de his qua in nomine Domini con-
    tinentur, in ante habitis dicturn est.
    Sequitur autem : Benedictiis cjui venit Etsubjungitur : Ilosanna, ut salvet se-
    «.

    ' Cf. Joan. xir, 12 et seq.


    DU D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    cunda salute a miseria per gloriam, qui a celsis : quia ista sunt excelsa glorise suae,
    priori miseria quae est peccatum, salvavit sicut et illa fuerunt excelsa gratise suse,
    gratia, sicut dicitur, 1 Regum, ii, 8 : quse nullus attingere poterit. nisi per
    Siiscilat de pnlvere egenwn, etc, nt sc- ipsum, Unde Angeli canunt, Luc. u, 14:
    deai cutn principibus, el solum glorise Gloria in altissimis Deo^ et in terrapax
    teneat, scilicet in coelis. hominibus, etc.

    Ideo et nunc ut prius additur : In ex-

    CAPUT VI.

    De liis qiice perlineiit ad oblatioiiis saiicliticationem, ac tripliei


    coinniunione. tit pHiiio, de prima.

    Te igitur, clementissime Pater. idoneitas efficitur in oblatis, ut in Irans-


    Habitis omnibus his quae perlinent ad substantialione eorum sanctilas comple-
    oblationem, ea consequenter adneclenda atur. In secunda autem complentia
    sunt qufe pertinent ad hujus oblationis transsubstanliationem panis et vini et

    sanclilicationem. Omnia enim quffi ad confectionem sacramenti perficientia ple-


    oblationcm pertinent, in Prsefatione con- ne ponunlur, ibi, Qui pridie. In tertia

    clusionem acceperunt, quae non recipit autem ut in altari perfecta ad ea quae in

    variationem, nisi quod aliquando patro- conspectu Dei izloriosa sunt, et in coelum
    cinium illius fesli quod agitur, interpo- elevala, suppliciter Deus exoratur, ma-
    nitur, quorum Ecclesiae leslo eliam
    in nibus Angelorum perferantur, ibi, U)ule
    Angeli ad majorem laudem accinguntur, et memores nos.
    sicut in leslo Nativilatis, Epiphaniae, Adhuc aulem in prima harum paiticu-
    Crucis, Resurrectionis, Ascensionis, Spi- larum duo continentur. Primum horum
    ritus sancti, et sicut beatse Virginis et continet omnluni istud sacriticium otfe-
    Apostolorum, et sicut in tempore qua- renlium communionem, et secundum
    dragesimali : ibi enim speciaiis gratiae ipsam quam diximus ad idoneitatem
    oslensio specialem commovet ad lau- munerum obiatorum conlinet sanctifica-
    dem : el hoc videre in singulis non est tionem, el incipit ibi, Hanc igitur ohla-
    difiicile. tionem.
    Et ideo hoc singulorum meditationi- communionem enim hoc sa-
    Propter
    bus et studiis relinquentes, hujus obla- cramentum communio sWesacratnoitu^n
    tionis sanctificationem perlractamus. communionis vocatur quia uemo est :

    Quia autem supra quatuor partes in pertinens ad sacramentum, qui aliquo


    Canone esse diximus, jam una habita, schismate vel haeresi a communione Ec-
    secundam incipimus, quae incipit Te : clesiae est separatus : sic cnini dicit Psal-
    igitur, clementissime Pater. Et liabet niista, Psal. lxxxui, 3 et 4 : Passer inve-
    tres partes, ex quibus et in quibus inte- nit sihi domum, et turtur nidum sibi,

    gre continetur. uhi ponat pullos suos. Altaria tua, Do-


    In quarum prima per sanclificationem mine virtutum. Passer enim mobile et
    DE SACRIFICIO MISS^, III, G. 97

    iiiquielum animal seeculares in inquielu- Alia communicatio est membrorum


    dine sivculi vagantes sij^nat. Turtur au- simplicium ad invicem. Simplicia dico
    tem casla et simplex et innocens avis quie simpliciter sunt membra, et officia
    clericum signiticat, et sive sit clericus, quibus influant super alia, non habcnt,
    sive laicus, extra altaria Domini quse in sicut pes, manus, etc. Ilaec enim com-
    unitate Ecclesise sunt, oirerre aliquid de municant in corpore : quia pes non sibi
    suo gratuni non poterit. soli ambulat, sedomnibus aliis membris.
    IDODIS Et ideo sicCanon est ordinatus,ut in pri- Sic est de oculo, aure, ore, et omnibus
    diaatio.
    maparte supplicationcs pro omnibusDeo aliis membris, quod quodlibet illorum
    tiant, ut de unitate et communionc sint, loti subservit corpori.
    quam signat sancta comraunio, et tunc Tertia communio in corpore est, qua
    sic Deo sanctificentur oblati : sacra enim virtutes ejus coelestibus virtutibus com-
    communio in panis substantia quae ver- municant, sine quibus sua non possunt
    titur in corpus Cbristi, ex multis gra- explere officia, sicut calor naturalis in
    nis frumenti puris sicut panis confi- hepate non digereret cibum ad formam
    cilur, ita unitas Ecciesise ex multis membrorum, nisi virtute coelesti juvare-
    fidelibus adunatur, ut unum corpus tur, sed potius incineraret et con- cibum
    mysticum efficiatur. I ad Corinth. x_, sumeret eum. Similiter calor cordis non
    17 : Qiwniam unus panis, unum corpus esset vivificus, sed potius ustivus et
    multi sunius, etc. : sic calix ex mullis substantiae destructivus, nisi informa-
    fluit uvis unum calicem perficientibus, retur ccelesti virtute ad vitam. Simili-
    et sic unitas Ecclesiae et communio in ler spiritus animalis in capite vitam et
    electis elemontis sacramenti designa- motum luminis habens, non veheret
    tur. formas cognitionis ad imaginationem,
    Et ideo primo de perfectione hujus memoriam et intellectum, nisi com-
    communionis priemittilur. municet et conveniat cum coelesti-

    bus.
    Et sunt tres in corpore membrorum Hae tres communiones sunt praecipue
    Imein- communiones : sunt enim in corpore in corpore humano, et ad modum ista-
    jrum
    ! mu- membra nobilia quoe a Philosophis o//?- runi sunt tres in corpore mystico^ quo-
    :'
    es iu
    )ore.
    c.ialia vocantur^ quia exofficio bonitates rum prima est ex connexione obedienliae
    suas influunt in corpus, sicut caput a ce- et auctoritatis quam habemus cum nobi-
    quod est in eo, sensum influit et
    rebro, libus membris Ecclesiae, quse sunt Papa^
    motum in totum corpus et omnia mem- Patriarchae, Episcopi, et alii secundum
    bra ejus : ideo oporlet ea ad caput fiabe- ordinem desccndendo inferiores praelati,
    re colligationem, et vincula sic ligantia quorum officio corpori mystico gratia in-
    membra ad caput, ut sensum et motum ad sensum spiritualem et molum
    fluitur
    ab eo capiant, vocantur nerci a IMiiloso- meritorum ct nutrimentum spirituale,
    phis. Sic hepar cst membroium princi- quod est in verbo doctrinae et Eucha-
    pale, quod haustum a stoniacho cliy- ristia et similibus. Alia est communio
    mum nulrimentalem omnibus minislrat societatis et charilatis, qua fideles sibi

    membris per vias quibus ei membra col- communicant, preelationem supcr se in-
    hgantur, quce vocantur voise. Simililer vicem non habentes in charitatis, justi-
    principale membrorum est cor : quia tiie, misericorditc operibus, ct hujusmo-

    oninibus inlluit vitam et pulsum : ideo di. Tcrtia cst, qua militans Ecclcsia tota

    ei omnia colligantur membra : ct viee communicat triumphanli in ccclo, cujus

    quibus ligantur ad cor, vocantur arte- adjutorio innitiluret suirragiisadjuvatur,


    iiie, per quas fluit vita et pulsus ad et in cujus gaudio hostiam laudis oficrt

    ea. Deo : sic enim dicitur, quod una est co.


    98 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
    lumba *, id cst, Ecclesia, sive in ccelo, et hoc in sacramento fit quod pro con-
    sive in tcrra conversetur. Omnis autem donatione pcccatorum ofTertur. Matth.
    qui ad corpus Domini perlinet, esse de- XXVI, 28 : Qui pro mullis effundelur in
    bet in his communionibus sanctorum. remissionem. Joel, ii, 13 : Benignus et
    Primam scindunt schismatici et heercti- misericors est, paliens et multse miseri'
    ci. Secundam aulem per malum exem- cordige, et prsestabilis super malitia. Qui
    plum violant falsi Christiani. Ad tertiam virtute paterna nos formas, aflcctu pa-
    autem nullo modo pertinent damnati, ct tcrno dulcissime de nobis cogitas, provi-
    ideo nec tales pcrtinent ad oblationcm dentia paterna nos hffiredes bonorum
    sacramenti istias. tuorum ordinas, disci[dina paterna in-
    Istas tres communiones in quibus of- strucns utilitcr nos sanctilicas : non enim
    fertur sacrificium sacramenti hujus, et nisi virtute patcrna nos format ad ima-
    extra quas non offerlur, beatus Grego- ginem suam, quia nullius virtutis in
    rius ordinator Canonis tangit in primis coelo vel in terra est proprium formare
    tribus capitulis per ordinem positis. Pri- natum ad imaginem propriam, nisi pa-
    ma enim tangitur in Te igitur. Secunda tcrnce virtutis. Isa. lxiv, 8 Nunc, Do-
    :

    autem quod iucipit, Me


    in illo capitulo - mine, pater noster es tu, nos vero lutum :

    mento, Domine, famulorum. Tertia au- et fictor noster tu, et opera manuum
    tem tangitur in illo quod incipit, Com- tuarum omnes nos. Eccli. xvii, i et 2 :

    municantes , etc. Deus creavit de terra hominem, et ad


    In primo horum tria dicuntur quo- : imaginem suam fecit illum... Et secun-
    rum primum est, quod oblatam hosliani dum se vestivit illum virtute. Formamur
    Deus acccptet, suppliciter ibi exoratur. autcm dum invisibili imagini Dei, hoc
    Secundo,quod in communionc otreratur, cst, Filio in sacratnento unimur et incor-

    ipse perfector sanctitatis profilctur. Ter- poramur, imagincm ejus portanles, ad


    tio, ipse modus illius communionis de- Coloss. 1, 13, qui est imago Dei invisi-
    scribitur. bilis.

    In primohorum adhuc tria dicuntur :


    De formatione nostri ad eum dicitur,
    in quorum primo quod hostia offcrtur et I ad Corinth. xv, 49 : Sicut portavimus
    oraliones porriguntur, exprimitur. In se- imaginem terreni^ portonus et imaginem
    cundo, modus supplicationis innuitar.Et ccelestis. Et supra, y. 48 : Qualis terre-
    in tertio quid ab eo pctatur, exprimitur. nus, tales et terreni : et qualis coelestis,
    Dicit ergo : Te igitur, ct continuatur tales et ccelestes.
    ad Sanctus quod est cantalum. Ex quo Dc dulccdine autem afFectus Patris
    sanctus est omnis sanctitatis pcrfector in quam maxime filiis exhibuit in sacra-
    unitate omnis terra et
    Trinitatis_, et mento, dicitur, Sapient. xvi, 20 ct 21,
    ccelum per hoc sacramentum impletum ubi sic dicitur de sacramcnti istius prce-
    est gloria tua, igitur te rogamus : ratio- IJaratione : Paratum panem de coelo
    nem enim et causam te rogandi dedisti prcestitisti illis sine labore, omne dele-
    per hoc quod ccelum ct tcrram gloria tua ctamentum iii se habentem, st oinnis sa-
    per sacrificium implcsti. poris suavitatem. Subslantia enim iua
    Et hoc est quod dicitur : dulcedinem tuam quam in filios habes
    ostendebatf et deserviens uniuscujusque
    |
    3_
    Te igitur. autem clementis-'
    Oratur voluntati,ad quod quisque volebat conver-
    Deus paier ^^^^^'^ clemcntia enim est virtus quae
    - tebatur. Unde etiam hic panis dicitur pa-
    ciemeDtis- facit prsBstabilem et condonabilem super nis filiorum, qui non est projiciendusca-
    malitia quee commissa est contra ipsuni, nibus, hoc est, immundis peccatoribus -,

    * Canlic. VI, 8.
    « Matth. XV, 26.
    DE SACRUICIO MISSyE, lll, 6. 99

    De ordinalione noslri in liseredes, autem, quia dicit, roganius ac petimus,


    quod in sacramento eflicimur, quando supplices quidem et proni propitiationem
    corpori ejus incorporamur, et veri hee- tuam. Ad Ephes. iii, 14 et l.j : Hicjus rei
    redes spiritu qui vaporatur de sanguine gralia flecto genua mea ad Patrem Do-
    ejus, potamur, sicut dicit Apostolus, ad mini nostri Jesu Christi, ex quo omnis
    (jralat. IV, G : Quoiiiam estis /ilii, scilicet paternitas in ccelis et in terra nomina-
    Dei, iuisit Deus Spiritum Filii sui in tur. Et ideo sacerdos in isto modo incli-
    corda veslra clamantem Abba, Paler '. : nat quasi pronus ante altare. Isa. ii, 11 :

    Et, ad Roman. viii, 18 Si autem filii, : Oculi sublimes hominis liumiliati sunt,
    et hceredes : hseredes quidem Dei, cohse- et incurvabitur altitudo virorum : exal-
    redes autem Christi. Hoc enim nullo tabitur auteni Dominus solus.
    convenientiori modo fieri poterat, quam Rogamus. Rogatio est inclinatio ejus
    quod per sacramentum vero incorpora- qui rogatur ab eo qui rogat ad exaudi-
    mur hseredi. lionis consensum. Petitio autem est ex-
    De disciplina quse nos inslruendo san- pressio ejus quod desideratur fieri, ab eo
    ctificat dicitur, ad Hehr. xii, '.I et 10 : i\on cjui exauditurus rogatur. Tob. xii, 4 :

    multo magis obtemperabimus Patri Peto te,pater mi, ut roges, etc. Ad Philip.
    spirituum, vivemus ? Et illi quidem
    et IV, 6 : In omni oratioiie, et obsecratione,
    in tempore paucorum dierum, secundum cum gratiarum actione, petitiones vestrse
    voluntatem suam erudiebant nos hic : innotescant apud Deum.
    autem adid qiiod utile est in recipiendo Uti accepta. Tangitur quod hic a cle-
    sanctificationem ejus. Hanc enim licet mentissimo Patre petitur, dicens : Uti
    multis recipiamus modis, modo sacra- accepta habeas, per acceptationem : quia
    menti maxime in quo per spiritum illi licet dona ista de frugibus terrse sint, et
    unimur, qui numquam recessit a disci- in ipsis tibi tui iideles ofTerantur, et
    plina Patris. quoad hoc indigne videantur tuse maje-
    slati, tamen quod per Filium tuum qui

    Te igitur, clementissime Pater, per hoc instituit, libi olTertur, petimus ut in


    Jesum Christum Filium tumn Dominum honore ejus tibi sit acceplum. Psal. l,

    nostrum, sicut per mcdiatorcm et nostri 21 : Acceptabis sacrificium justitise,


    sacerdotii pontificeni quia ut Deus hu- : oblationes et holocausta. Legis enim
    manatus, mediat, et ideo dicilur Jesus : oblata numquam tibi fuerunt accepta,
    et ut homo deihcatus, mediat, et ideo di- sicut dicit Propheta tuus : « Sacrificium
    citur Christus : et manum in te ponit et oblationem noluisti, corpus autem ap-
    per naturae quam a te per generationem tasti mihi, » dicit alia translalio ". Isa. i,

    accepit identitatem^ et ideo dicit F^ilius H : Quo mihi multitudinem victimarum


    tuus : et manum mediantem in nobis vestrarum ? dicit Dominus. Plenus sum.
    ponit divinitatem, et nohis debilam per Holocausta arietum, et adipem pin-
    naturse nostrse conformitatein, et ideo guium, et sanguinem vitulorum, ei
    dicitur Dominus noster, ut sic velut agnorum, et hircorum, nolui. Ubi dicit
    verus et pleno nomine pontifex sit assi- Glossa : Numquam volui.
    stens nobis, sicut, dicitur ad Hehr. viu, 1 Ex quo igitur reprobas illa sicut non
    et IX, 11. tibi petimus ut hsec in quibus
    acccpta,
    Te igitur sic per ipsum supplices ro- nil potest esse nisi acceptum, habeas ac-

    gamus. Modum tangit orationis in orante cepia. per Filium tuum hoc instituentem,

    quidem, quiadicit supplices : in oratione ct benedicas, benediclionem virtutis tuse

    * Cf. ad Ronian. viii, lo. . ct ohlationcm noluiati : aures autcm perfecisti


    ^ Vulgala habet, Psal. xxxvii, 7 : Sacrificium mihi, etc.
    100 D. ALB. xAlAG. ORD. PR.ED.

    et gratia3 iii ea ditTundendo, ut idonea Roman. 32 Qui ctiam proprio


    viii, :

    sint tanto sacrificio non enim nostrum : Filio suo non pepercit, sed pro nobis
    est benedicere, sed tuum, et nostrum est omnibus tradidit illum. Ex hoc autem
    te invocare ut benedicas. Xumer. vi, 27 : quod seipsum obtulit, est munus. Isa.
    Invocabunt nonien nieuni super fdios Liii, 12 : Pro eo quod tradidil in mortem
    Israel, et ego benedicani eis. animam suam, et cum sceleratis reputa-
    tus est, et ipse peccata multorum tulit,

    QucT autem sunt qua? pelimus bene- et pro transgressoribus rogavit, scilicet
    3.
    dici, exprimit cum dicit Ilcec dona, hsec : ut non Obla-
    perirent. Et ibidem, y. 7 :

    muuera, cic.l^ quod otTerimus,tripliciler ius est autem


    quia ipsc voluit. In eo
    consideratur, scilicetutex liberalitateDei quod a se et a pontificibus ad crucem
    in nos profluens, et sic dicitur donuni : obhilus est, sacrificium est, quod et Pi-

    quia sicut dicit Philosophus, donum hitus confessus est, dicens Gens tua et :

    est datio irrreddibilis. Potest eliam con- tradiderunt mihi


    pontifices tui ie ^,

    siderari ut a nobis acceptum, et sic di- supple, ad cruciligendum.

    citur niunus, quia donum dantis est da- Sic igitur et otTerentes et oblata et ille

    tum, munus autem accipientis. xVd Ephes. qui in eo olTerendus Patri signatur, sunt

    IV, 8 : Dona dedit honiinibus. Esther, ii, dona et munera et sacrillcia. Crux au-
    18 : Largitus est niunera juxta niagni- tem lit super quodlibet istorum quia in :

    ficentiamprincipalem.Sacrificiuni autem virtute crucis sanctilicationis virtuspro-

    dicitur secundum quod a nobis Deo est cedere intelligitur a perfectore sancli-

    oWatum, et a Deo sacratum. Psal. liii^ talis, qui loco Dei stat ad aram, in to-

    8 Voluntarie sacrificabo tibi. Obhita


    :
    tum oblatum, sive sit signum, ut panis

    autem ad altare, dona Dei sunt, sicat di- etvinum. sive sit significatum, sicut ex

    cit David, I Paralip. xxix, 14 : Quod voto in obkitis suis otTerentes ea acci-
    de nianu tua accepintus, dedimus tibi. piuntur, sive sit is qui sacramentaliler

    Nec ofTerri possunt nisi dona Dei quia : ibi otTerendus supplicatur. Et istse cruces

    injuste acquisita et turpia lucra otterri tres simililer, propter triplicem dilTeren-

    non possunt, ut in ante habitis dictum tiam quae dicta est. Et quod quidam di-

    est. Nec otTerri possunt nisi vestra essent


    cunt, quodsint propter Cliristi illusiones,

    munera quia munera sunt voluntaria,


    :
    quibus coram Pontificibus et coram He-
    et hcec reponi possunt in Dei donaria rode et coram Pilato illusus legitur, est

    et non alia. Psal. xliv, 13 : FUue Tgri derisio : quia de Iioc nulla ht mentio in

    in muneribus vultum tuum deprecabun- littera.

    tur. Filite Tyri sunt animse in angustiis


    hujus sseculi, et in labore, vel acqui- Sacrificia autem dicuntur sancta : quia
    rentes vel possidentes ea quae Domino sunt viitute propria sanctificantia, non a
    debent otTcrri. Matlh. ii, 2 Venimus, : sanctitate vacua, sicut Yeteris Testa-
    scilicet cum muneribus, adorare eum. menti sacrificia, nec sunt immunde
    Sicut igitur ex hoc quod dona Dei sunt cruore pecorum fajdata, et ideo omni
    oblata, sunt bona : et ex hoc quod mu- sanctitate munda, sicut talia quae debent
    nera, sunt voluntaria et devota : et ex esse deitatis summae vasa deitatem conli-

    hoc quod sacrillcia, sunt sancta. nentia. Isa. lii, 11 : JJundamini, qui
    Fiiius Dei Sic eliam Filius Dei qui oratur venire fertis vasa Domini. Unde sacerdos Abi-
    ^°^^ ^^ munera et sacrificia, di- melech, I Regum, xxi, 4, dixit ad David
    limiTet ^" ^P^^
    sacrifi. citur donum Patris, et est nobis datus. in figura hujus Xon habeo
    sacrificii :

    cium.
    Isa. IX, G : Filius datus est nobis. Ad panes laicos ad manducandum, sed ian^

    > Joan. xviii, 33.


    DE SACRTFICIO IMISS^E, III, 6. 101

    iiim pa7iem sancinm. Laicus enim panis Deum Iffitificat et homines, et isto calice

    communis panis est, qui sacerdotibus in implentur devotione ut qu.Tdam pliialse


    sacriliclo non committitur, sed panis Deo spiriluaies, quorum inlima sanguis Do-
    sanctilicatus et sanctis ministrandus. mini infundit, et sic omni replet devo-

    Dicuntur etiam illihata, hoc est, non tionis odoramento : et his sanctificati et
    degustata : quia libare idem est quod de- conforlati sacramenlis efficiuntur cornua
    gustare, et ideo illibata dicuntur, quia altaris ad ventilandum omne quod Deo
    ad usum humanum non sunt adhibita, non milital. Etsic salute sacramenti sal-

    ne aliquam contagionem contraherent vabit eos Dominus Deus eorum in die


    manibus vel gustu libantium ea. Hoc au- novse gratia? : quia tunc sol clare
    tem non videtur competere quia, Nu- : fulget ad tenebrarum purgationem. Sal-
    mer. xxix, 11 et seq., prfficipiuntur fieri vabit autem sicut peculiarem gregem
    libatoria vascula quibuslibenlur quaedam populi sui, cui de seipso pabulum prae-
    sacrilicia S ut sint digna ad ea Deo ofTe- paravit lapides enim sancti, hoc est,
    :

    renda : et ex hoc forte videtur alicui, ministri Novi Testamenti, solidi et vivi
    quod etiam ista essent ante libanda. Ad et preliosi tunc elevantur in dignitatem
    hoc dicendum est, quodlibatoria fiunt ad super terram Ecclesiae, quibus dignitatis
    ea libanda in quibus suspicio est corrup- merito perpetuse sanctitalis sacramenta
    tionis et contagionis, quod non est in sa- committuntur. Et hanc refectionem in
    crificio novse gratise : quia illo omni pu- illibato sacrificio determinat, dicens :

    ritate munda nullam habent suspicionem Quid cnim bonum ejiis est ? bonura, in-
    contagionis et macula?, prsecipue quan- quam^ omnis boni quod omnia bonificat,
    tum ad eum qui oratur venire ut in sacri- sine quo nihil bonum est. Et quid pul-
    ficium olTeratur : et ideo libatoria essent clwum ejiis, quod omnia mundat, et
    hic nociva, quia suspicionem inducerent ommdi. ^vAdXwViicdA, nisi frumentum, quo
    alicujus contagionis : et ideo in Veteri toto amore Iruendum est, et cui soli in-
    Testamento de sacrificio illibato nihil in- heerendum est? Electorum autem qui a
    venitur, quia nullum fuit illibatum, sed massa perditionis per gratiam vocationis
    per simile dicitur de agno, Exod. xn, o, et electionis divinse separati sunt, qui
    quod erit masculus, anniculus , absciue electi sunt ante mundi constitutionem,
    macula. Et ideo dicit Petrus, I Petri, i, ut dicitur, ad Ephes. i, 4, in ipso, de
    19 : Pretioso sanguine quasi Agni im- quo dicitur, Cantic. v, 10 : Dilectus
    maculati Christi. meus candidus et rubicwidus, electus ex
    De speciebus autem istis oblatis, Iioc miUihus. IIoc autem frumentum illiba-

    est, frumento et vino, dicitur, Zachar. ix^ tum sacrificium est quod ad gustum vel
    13 et seq. : Bibentes inebriabuntur quasi ad usum alieni a Deo numquam libatum
    vino, et replebuntur ut phialee., et quasi fuit. Apocal. ii, 17 Vincenti dabo man-
    :

    cornua altaris. Ei salvabii eos Dominus na absco?iditum, et dabo illi calculum


    Deus eoruin in die illa, ut gregem po- candidum, et in calculo nomen novum
    puli sui, quia lapides sancti elevabuntur scriptum, cjuod nemo scit, nisi ciui acci-
    super terram ejus. Quid enim bonum pit. Sanguis autem Christi est vinum
    ejus est, et quid pulchrum ejus, nisi fru- germinans virgines, hoc est, virgineas
    mentum electorum, et vinum germinans mentes et has tam virgineas non ger-
    :

    virgines ? Ha3C enini de sacramento al- minaret omni germine virtutis, nisi et
    taris intelliguntur : quia bibcntes Do- ipsum essct virgineum : et ideo penitus
    mini calicem, inebriantur ad oblivioncm illibatum.
    sui et terrenorum, quasi vino quod

    » Cf. I Machab. i, 23.


    102 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    7. In primis quae tibi offerimus, etc. coram Domino. Sic enim et Moyses ex-
    Tangit hic communionem primam in tensis in ccelum brachiis '
    stabat coram
    qua offerendum est sacrificium. Et hoc Domino cum pugnaret Israel contra
    quod dicit In primis, notat ordinem
    : iVmalec : sustentabant aulem brachia
    communionis ad alias communiones. ejus Aaron et Hur : quia virtus oratio-
    Prima enim inter illas est secundum nis in una parte vice Aaron elevat, et

    quam distillat unguentum a capite in charitas in altera levat vice \\\xv : et sic

    barbam et per barbam in oram vesti- vincit in oratione perfectorem sanctitatis


    menti et totius Ecclesise fimbrias. populus Dei.
    Hanc autem communionem tangit
    sub triphci doctrina, scilicet generali- Pro Ecclesia tua sancta, etc. 8.
    tatis, sublimitatis, et ordinabilitatis. Hic generaliter exprimitur ista prima
    Dicit ergo : In primis : quia ista communio : quia nuUa communio est
    communio est prima in corpore my- extra Ecclesiam : Graeco enim nomine
    stico : et ideo secundum ordinem chari- Ecclesia, etiam Latino nomine dicitur
    tatis in primis est pro ea et in ea oire- convocatio : et cjuia voces et convoca-
    rendum. Cantic. ii, 4 : Introduxit me tiones sunt rationabilium tantum ani-
    rex in cellam vinariam, ordinavit in malium, et inter homines rationales non
    me charitatem, I ad Timoth. ii, 1 et sunt nisi fidelcs verbum rationabile iidei
    seq. : Obsecro igitur primum omnium audientes et intus percipientes, ideo di-
    fieri obsecrationes, orationes, postiila- citur Ecclesia congregalio fideiium.
    tiones, gratiarum actiones pro omnibus Aliorum dicitur esse synagoga, quse
    hominibus : pro regibus et omnibus qui sonat conductionem et quia irrationa- :

    in sublimitate sunt, scilicet constituti : iDilia aUeno tractu ducuntur se invicem,

    ut quietam et tranquillam vitam aga- ideo synagoga est in his qui irrationa-
    mus in omni pietate et castitate. Hoc biliter conveniunt. Apocal. iii, 9 Ecce :

    enim bonum acceptum coramest, et dabo de synagoga Satanse, qui dicunt


    salvatore nostro Deo, qui omncs homines non sunt, sed nien-
    se Judseos esse, et
    vult salvos fieri, et ad agnitionem ve- tiuntur. Unde conventus haereticorum et
    ritatis venire. schismaticorum et peccatorura in Eccle-
    Quse tibi offerimus : non enim offeri- sia non sunt. Eccii. xxi, Stuppa
    10 :

    mus nisi tibi : quia tibi soli clementis- collecta sgnagoga peccantium. PsaL
    simo Patri est olTerendum. Exod. xx, 5 : XV, 4 : Non congregabo conventicula
    A^on adorabis ea, scllicet idola, ncque eorum de sanguinibus. De Ecclesia au-
    coles. Ego sum Dominus Deus tuus. tem dicitur, Psal. xxxiv, 18 Confitebor :

    Offerimus, hoc est, ad te porrigentes tibi in Ecclesia magna, in populo gravi


    et elevantes ferimus, ut sicut diximus :
    laudabo te. Populus enim Ecclesiae di-
    Sursum corda, habemns ad Dominum : citur esse gravis maturitate virtutis ; et
    ita nos ad te extendentes elevamus illi sunt qui soli rationem coiunt, et ra-
    oblationem, cordium elevatione et ma- tionabiles Dei voces intelligunt, et au-
    nuum protensione, ad te, Domine, cle- diunt vocationem ipsius.
    mentissime Pater. Levit. ix, 21 : Pectora llaec Ecclesia dicitur sancta : quia
    eorum, armos dextros separavit
    et Spiritu saucto sanctiQcata, sicut in ante
    Aaron, elevans coram Domino. Pectora habitis in expositione Symboli dictum
    quidem pro cordis elevatione, armos est -. I Petri, it, U : Vos gens sancta,
    autem dextros pro operis perfectione, populus acquisitionis, ut virtutes an-
    elevans per intentionem et devotionem nuntietis ejus qui de tenebris vos

    1 Cf. Exod. xvii. II et 12. 2 Cf. supra, Tract. II, cap. 9 ad artic. ix.
    DE SACRIFICIO iMISS^, III, 6. 103

    vocavit in admirabile lumen snum. minationis ordinem ordinati ordinantur.


    Dicitur Catholica : quia generaliter Et ipsa multitudo Angelorum quse in quo-
    principia ejus sunt vera absque instan- libet estagmine, ad unam personam quae
    tia, et quia ubique terrarum difTusa et in quolibet ordine praeeminet, adunatur :

    difTundenda sunt, ut in ante babitis et ideo ordo C6B/i vocatur, quiaomnis or-
    dictum est. Unde ipsa Ecclesia clamat do multorum in gradibus dif-
    est relatio
    dicens : A finibiis terrse acl le clamavi ^.
    ferentium ad unum. Job, xxxviii, 33 :

    Isa. XXIV, iG : A finibiis terrx laudes Numquid nosti ordinem coeli, et rationem
    audivimiis, gloriam justi. ejus pones in terra ? Hoc in naturis
    ostenditur, ubi multi ramusculi ad vir-
    In hujus igitur Ecclesiae communione gas, ubi multae virgte ad ramum, ubi
    rogamus dicentes, quarn, scilicet Eccle- multi rami ad stipitem unum, ubi multi
    siam, pacificars^ hoc est, in triplici pace stipites ad unam radicem infiguntur, ut
    ponere, scilicet temporis, pectoris, et omnia fiant socia et participia succi qui
    seternitatis custodire amalo incurrente est in radice. Ad Roman. xi, 17 : Socius
    et bono ad utramque vitam confe-
    in radicis pinguedinis olivse facius es,
    et
    rente. Psal. xvi, 8 Custodi me, Do- : Sic multae grues unam sequuntur ordine
    mine, ul pupillam oculi : sub umbra litterato. Sic multa membra in corpore
    alarum tuarum protege me. Pupilla uno unius capitis percipiunt beneficium.
    enim custoditur, ne aliquid incidat quod Ad Roman. xii, 4 et 5 Sicut enim in :

    turbet : et custoditur in visus sui lim- uno corpore multa niembra habemus,
    piditate, ut virtutem propriam non omnia autem membra non eumdem ac^
    amitlat. Umbra autem Domini
    proteclio tum habent, ita multi unum corpus su'
    est sub alis veritatis et virtutis suae, ut mus in Christo. In Christi operibus haec
    veritate illuminemur, et virtute ad bo- adunatio exemplificatur : quia Christi
    num perficiamur. opus semper in unum coUigere dis-
    est
    Adunare, hoc est, ad unum redigere. persa, diaboli autem opus est ordinata
    Hoc, inquam, unum quod est commune dividere et dispergere. Hoc est quod di-
    per omnem ordinem graduum Ecclesise, citur, Joan. x, li : Fiet unum ovile, ei
    quo ad unum caput ordinatur in ccelis iinus pastor. Matth. xii, 30 : Qui non
    quod est Deus, et in terra quod est Dei est mecum, contra me est : et ciui non

    vicarius. Act. iv, 32 : Muliitudinis cre- congregat mecum, spargit. Hoc prseci-
    dentium erat cor anima una. unum et pitur in legibus divinis : quia sicut dicit
    Psal. cx, 1 Confitebor Domine,
    : tibi, bealus Dionysius : « Lex divinitatis est
    in tolo corde meo, in consilio justorum per prima media, et per media ultima
    et congregatione. Hsec enim congregatio reducere. autem reductio ulti-
    » Talis
    et adunatio in coelo prsefulget, in naturis morum ad media et mediorum ad prima
    ostenditur, in operibus Christi exem- non potest esse nisi in ordine ad unum
    pliQcatur, in divinis legibus preecipitur, primum. Sic igitur divinitalis lex sicut
    et in toto Christi corpore mystico obser- est descensus illuminationum et charis-

    vatur. In coelis enim Angeli ad Archan- matum ab uno, sic reductio est ad
    gelos, Archangeli ad Principatus, Prin- unum : enim lex sicut superiora
    ha3C
    cipatus ad Potestates, Potestates ad Vir- movet et ligat ad inferiorum providen-
    tutes, etVirtutes ad Dominationes, et tiam et curam, ita inferiora ligat ad su-
    Dominationes ad Thronos, ct Throni ad periorum obedientiam, ut omnia hoc
    Seraphim,et Seraphim ad Cherubim, et modo' sint connexa. Psal. xlvii, 14 :

    Cherubim secundum obedicntiae et illu- Distribuite gradus ^ ejus, ut enarreiis

    » Psal. Li, 3. Vulsata habet domos.


    104 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    in progenie altera. Daniel. x, 11 : Sta Patre solo per generationem omnia


    in gradu tuo. Sic enim octo gradihus accepit, et accepit Spiritus sanctus a
    ascenditur ad divinitatis templum ot Patre et Filio omnia per communem
    culturam, ut dicitur, Ezechiel. xl, i'.t, Palris et Filii spirationem.
    Papatu scilicet, Patriarchatu, Primatu,
    Archiepiscopatu, Episcopatu, Abbatu, Ilac igitur adunatione petimus, o Pa- 1(
    reverentia, prtepositura, decanatu, cura ter, ut adunare velis Ecclesiam, et re-
    parochiali : curam enim archidiacono- gere. Regere est regulis et principiis

    rum sub prsepositura comprehendimus. legalibus et canonicis unumquemque in

    Hoc enim in toto Christi m)'stico cor- explanationem sui oflicii dirigere. Psal.
    pore, quod est Ecclesia, observatur, in xLiv, 7 : Virga directionis, virga regni
    quo omnia ad. unum rediguntur qiue tui. \n virga sigQiGcatur regiminis po-
    Petri claviljus committuntur. Matlh. testtis, in virgce autem reclitudine si-

    XVI, 10 : Tihi dabo claves regni cfAo- gnantur prrecepta et principia legalia
    rum : et quodcumque. ligaveris super quibus regcndum i-st : unde, Exod. iv,

    terram erit ligatum et in coelis, et quod- 17, dicitur, cum Dominus mitteret
    cumque solveris super terram erit solu- Moyseu ad regendum populum, dixit :

    ium est in ccelis. Et supra, y. 18 : Et Virgam quoque hanc surae in manu


    portse inferi non prsevalabunt adversiis tua, in qua facturus es signa.
    eam. Ecce crelum imminet clavibus : Ilccc igitur quatuor quce oramus sic
    quia claves coeli dicuntur. Terra clavibus diversificantur, ut duo siut secundum
    subjicitur : et quidquid in terris ligant recessum a malo, et duo secundum ordi-
    vel solvunt, coram Deo ligatum vel so- nem ad bonum.
    lutum reputatur. Infernus comprehen- Secundum recessum a malo duplici-
    ditur in potestate quia non priTvalet : ter. Est enim malum EccIesicB extrinse-
    tenere quem clavis eruere vult de in- cus illatum impugnans, et est malum
    ferno. Heec clavis uni comniittitur, ut intrinsecus surgens et bonum adimens.
    pleniludo potestatis in uno ostendatur, Contra malum quidem extrinsecus im-
    et in alios ab illo secundum partem pugnans Ecclesise tranquillitatem, peti-
    sollicitudinis in quara vocantur, com- mus pacificationem. Esther, xiii, 2 :

    mittatur. Isa. xxii, 22 et seq. : Dabo Ut absque ullo terrore vitam silentio
    clavem domus David supcr humerum transigentes, optata cunctis mortalihus
    ejus et aperict, et non erit qui claudat :
    : pace fruerentv.r. Contra malum autem
    et non erit qui aperiat. Et
    claudet, et a nobis factum, bonum Ecclesiae adi-
    figam illum paxillum in loco fideli^ el mens^ petentes dicimus, custodire. Hoc
    erit in solium glorise domui patris sui. aulem malum est peccatum, a quo nos
    Et suspendent super eum omnem glo- custodiri per gratiam oramus : quia nisi
    riam domus patris ejus. Paxillus autem Dominus custodierit civitatem, frustra
    dicitur, eo quod imminet sibi totum vigilat qui custodit eam '. Sapient. x,
    Ecclesiae tabernaculum. Gloria autem 12 : Custodivit illum ah inimicis, et a
    non esset tota suspensa in eum, nisi dis- seductoribus tutavit illum.
    positione et patrocinio et regimine Alia autem duo sunt in ordine ad
    haberet omnem gloriam Ecclesice^ quee bonum, quod dupliciter accipilur, sci-
    est domus Dei patris sui. Et quid diu lirrt in parlicipatione boni Ecclesise, vel
    loquar, Trinitas ipsa hanc custodit adu- pprfectione boni personce. Et ut perci-
    nationem, in qua Pater ordine nalurce piamus bonum Ecclesice, dicimus, adu-
    principium est totius divinitiitis, FiUus a narc : quia bonum Ecclesiae non perci-

    ^ Psal. cxxvi, 1.
    DE SACRIFICIO MISS.E, III, 9. lOo

    cipitur nisi in adunatione cum membris est in toto orbe terrarum, sicut vocataest
    Ecclesiae. Psal. cxviii, 63 : Parliceps de omnibus fmibus terrarum. Et fioc si-

    ego sum omnium timentium te^ et custo- gnificatur, Act, ii, 5, quod cum omnium
    dientium mandata iua. In perfectione linguis inciperent prsedicare Apostoli,
    autem boni personae indigemus divino erant in .Terusalem habitantes viri Dei ex
    regimiue, ut congrue et recte tendamus omni nalione quse sub coelo est. Isa. xlix,
    in bonuni proprium unicuique personae : 6 Dedi te in lucem gentium, ut sis salus
    :

    et ideo dicimus, regerc. Apocal. vii, 17 : mea usquead extremum terrx. Act. i, 8 :

    Agnusqui in medio throni est reget illos, Eritis mihi testes in Jerusalem, et in

    et deducet eos ad aquarum. vitae fontes omni Judaea, et Samaria^ et usque ad


    Ha3C autem omnia secundum ordinem a ullimum terrse.
    capite descendunt in corpus : quia paci-
    ficatio Ecclesioe est in prselatis sicut ab Una cum famulo tuo Papa nostro 12,

    incursu malorum praeservantibus Eccle- A'., etc.

    siam. Et ideo sicut murum se debent Tangit membra officialia a quibus prin-
    ponere pro Ecclesia, et suscipere in se cipaliter lisec Et hoc est
    profluit unitas.

    ictus et insultus hostium, sicut dicitur, quod dicit : Una. Etest adverbium quod
    Joan. X, Bonus pastor animam
    11 : idem est quod simul^ et notat associa-

    suam dat pro ovibus suis. Et ideo Do- tionem capitis cum corpore. Dicitur au-
    minus improperat quibusdam, Ezechiel. tem famulus : quia ad Ecclesiasticum
    XIII, 5 : Non ascendistis ex adverso, hujus sacrificii pertinet famulatum. Papa
    neque opposuistis murum pro domo autem dicitur : quia est pater patrum, et
    Israel. Simihter ad prselatos refertur successor Petri, vicarius Jesu Christi.
    custodia : quia ipsi sunt custodes Eccle- Noster autem dicitur : quia per ipsum
    siae, sicut dicitur, Isa. Lxir, 6 : Super nobis htec infiuitur communio : et ideo
    muros tuos, Jerusalem, constitui cu- non valet oblatio si ab unione ordinis et
    stodes, tota die et tota nocte non tace- obedientiae ad Papam scindatur vel sepa-
    bunt. Adunatio etiam est in ipsis : quia retur. Unde Leo Magnus Papa : « Sicut

    ab ipsis profluunt charismata quibus divinse religionis cultum quem in omnes


    adunamur : unde, ad Ephes. iv, 3 : gentes omnesque nationes Dei voluit
    Solliciti servare iinitatem spiritus in gratia coruscare, ita Dominus noster Je-
    vinculo pacis. Regnum autem tolum est sus Christus humani generis salvator in-
    in manibus eorum. Act. xx^ 28 : Attoi- stituit, ut hujus numinis sacramentum et

    dite vobis, et universo gregi in quo vos beatissimo Petro Apostolorum omnium
    Spiritus sanctus posuit episcopos, regere summo principaliter collocaret, et ab
    Ecclesiam Dei, quam acquisivit san- ipso quasi quodam capite dona sua vellet
    guine suo. in corpus omne manare, ut exsortem se
    mysterii intelligeret hic esse qui ausus

    11, Sic igitur primam communionem si- fuisset a Petri soliditate recedere. Hunc
    gnificantes dicimus : Quam paci/icare, enim in consortium divinae unitatis as-
    custodirCj adunare, et regere digneris : sumptum quod ipse erat voluit nomi-
    id
    quia suse dignationis est quod facit et nare dicendo Tues Petrus, etsuperhanc
    :

    non nostri meriti. Psal. cxiii, 9 : Non petram sedificabo Ecclesiam meam '. »
    nobis, Domine, non nobis, sed )iomini Et ideo Pap« nomen sicut ab co a quo
    tuo da gloriam. fuecprotluit Ecciesi» unitatis communio,
    Toto orbe terrarum : quia sicut dixi- est hic exprimendum. Undc Pelagius
    mus, Ecclesia vel difTusa vel difTundenda Papa dicit : « Ab universi orbis commu-

    ' Malth. XVI, 18,


    106 D. ALB. MAG. ORD. PBJED.
    nione separati sunt, qui qualibet dissen- continent Ecclesiff" unitatem, specialiter
    sione inter sacra mj^steria Apostolici Pon- est orandum, sicut supra in auctoritate
    tificis nomen secundum consueludinem Apostoli ad Timotheum est ostensum.
    non frequentant ».
    Ef antitiste nostro X. Secundo gradu : His autem sicut membra simplicia 13.
    quia antistes noster est quasi canalis per adjunguntur omnes cum dicitur Et om- :

    quem in nos a primo capite Papa com- nibus orthodojLis. Orthodoxum dicitur a
    munio descendit unitatis, sicut unguen- Grceco opfiov quodest rectum, et '^''ri quod
    tumprimo descendit a capite in barbam estdoctrinalis regula, hoc est, qui rectam
    qu<e capiti adhaeret, et a barba stillat in et sanam tenent lidei doctrinam, sicut
    superiora, et a superioribus in media, et dicitur, ad Galat. vi, 10 : Quicumque hanc
    fluit in oram
    usque et fimbriam vesti- regulam secuti fuerint, pax super illos,
    menti Papa enim
    '. et Epi?copi quamvis et misericordia , et super Israel Dei.
    super homines sint conslituti, et in hoc Aque catholicx et apostolicx fidei,
    sint loco perfectoris sanctitatis, tamenet hoc est, universalis et ab Apostolis fun-
    ipsi homines sunt et fragiles : et ideo in- datae fidei, cujus symbolum exposuimus,
    digent ut oretur pro ipsis, et magis etiam cultorihus. Cultus autem. est servitus Deo
    indigent quam alii : quia quanto plus ettalifidei debita, qufe servitus 0EO7-/,6£(a

    innititur eis Ecclesia. tanto indi^ent ma- vel i~jzr,oi[% vocatur, hoc est, Dei servitus
    jori adjutorio gratiae : quia plus eis quam vel bona servitus, qui cultus sacrificiis in
    aliis diabolus insidiatur. Unde, Thren, i, oralione et bonis exhibetur operibus, ut
    : Facti sunt hostes ejiis in capite, et in anfe habitis diximus. Omnes enim talis

    inimici ejiis locupletati sunt. fidei cultores sunt in civitate Ecclesiae,

    Et rege nostro N. Hic etiam in exterio- hoc est, Ecclesiasticorum civium uni-
    ribus defendendis et regendis unitati pa- tate : et ideo orandum est in oblatione

    ciset communionisEcclesisesubministrat, sacramenti pro ipsis. Jerem. xxix, 7 :

    et fluit ab eo in nos rectitudo justltice et Quserite pacem civitatis ad quam trans-


    pacis. Unde sanctum .Jeremiam inveni- migrare vos feci, et orate pro ea ad Do-
    mus scripsisse per manum Baruchnotarii miiium, quia in pace illius erit pax vo-
    sui. Sic dicit Baruch, i, 11 : Orate pro bis.

    vita Nahiichodonosor , regis Babylonise, Hanc quamexposuimus orationem,


    et pro vita [Balthassar^ filii ejus, ut sint quidam dicunt a Pelagio Papa factam,
    dies eorum sicut dies coeli. Inde etiam qucB aliquando sola et nulla alia conle-

    Dominus, Luc. xxii, 38, cum diceretur. ctioni sacramenti praemittebatur : quia
    Ecee duo gladii hic, dixit Satis est. : beatus Petrus Antiochiae primam dicens
    Quia feritas quorumdam saeviens in Missam, dicitur non nisi tres in Missa
    Ecclesia, comprimenda est gladio mate- dixisse orationes-: ante confectionem,
    riali : aliorum contumacia se unitati unam, et eam quam dixit in confectione,
    Ecclesise objiciens, gladio spirituah est et Dominicam orationem post sacramenti
    ferienda. Et ideo pro personis illis quibus confectionem. Quidam autem dicunt,
    usus gladiorum Dei est cummissus, quia quod eam fecit beatus Gregorius.

    * Cf. Psal. cxxxu, 2.


    DE SACRIFTCTO MISS.^, ITT, 7. 107

    CAPUT VII.

    De coniiiiunioiie secnnda.

    i.
    Memento, Domine, etc. nostri, vivi/ica nos in salutari tuo. Aliter
    Tangilur hic secunda communio cor- quam diximus Deus nec oblisvicitur nec
    poris mystici, qua quodlibet membrum meminit. Unde, Job, x, 13 : Licet hsec
    cuilibet membro suo communicat actiones celes in corde i?io, scio tamen quia tmi-
    et utilitates. versorum memitieris. Hoc igitur mo-
    Tanguntur autem hic tria : quorum do per appositionem gratise memento,
    primum est pro quibus et qualibus hic Domine, qui dives es in misericor-
    oratur.Secundum, quid pro eis petitur. dia, et omnis gratiee locuples posses-
    Tertium, quidad exaudiendumallegatur. sor.
    In primo autem horum duo ponuntur, Famulorum, de quibus propter digni-
    scilicet pro quibus oratur, et pro qua- tatem sexus prius est memoria. Famu-
    libus. larumque tuarum, quia aliternisi perfa-
    In primo duo facit, scilicet memoriam mulatum cultus divini ad Ecclesise uni-
    specialem, et memoriam communem. tatem non referuntur.
    quibas Dicit ergo Memento, Domine, non
    : jS. ITic nominandi sunt vivi, maxime
    oratur ?
    quod Deus umquam alicujus oblivisca- tamen et primo loco qui oblationes suas
    tur, sed quod in nobis est per passionem, ad altaria tulerunt, et in hoc famulos se
    attribuimus Deo per elTectum. In nobis esse agnoscunt. Unde cum peteret Salo-
    quidem memoria est reflexiva potentia, mon milti sibi sapientiam a sede magni-
    quae prius notum per reditum notitiee ad tudinis divinse, ut secum esset et secuni
    ipsum stare facit ante oculos cordis ac si quam sciret quidacccptum
    laboraret, per
    esset praesens, quia imaginem praeteriti esset coram Deo omni tempore, stans
    reducit ad notitiam. hoc modo Deus
    l^^t statim famulatum subjunxit, Sap. ix, o,
    non meminit quia non habet naturam
    : dicens : Quoniam servus tuus sum ego, et
    compositam ab huc illuc reflexam, et ab filius ancillfe tuse, scilicet Ecclesise per
    inde huc, cum omnia sibi sunt prsesentia : quam natus sum ad tua obsequia. Et Da-
    sed potius cum aliquando effectum gra- vid in T*salmo cxv, 10 : Domine, quia
    tite alicui non apponat, videtur Deus ego servus tuus : ego servus tuus, et

    iUius esse oblitus : et cum postmodum filius ancillx tupe.

    iterum gratiam dat, videtur notitiam


    beneplaciti convertisse ad illum : et sic Poslea in communi vivorum memoria
    dicimus, quod mcmoretur. Isa xxxvui, subjungitur : Et omnium circumstan-
    3 : Obsecro, Domine, memento, qugeso, A"?o7i, etjam seipsos sacriflcio exhiben-
    quod amhulaverim coram te in veritate tium, ut ipsi sacriticio immixti tibi offe-

    et in corde perfecto, et quod bonum est rantur. Ad Roman. xii, 1 : Obsecro vos,
    in oculis tuis fecerim. Psal. cv, 4 : Me- fratres, per misericordiam Dei, ut exhi-
    mento, Domine, in beneplacito populi beatis corpora vestra hostiam viventem,
    108 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    sanctam, Deo placentem, rationabile oblalione continentur etofTeruntur : quia


    ohseqiiium vestriim. sicut saccrdos ofTert mysteriis, ita illi

    Quales aulcm sunt qui in memoiia ofTerunt spirituali voto : et ideo illorum
    oblationis habcntur, subjungit dicens : specialis cst recordatio. Unde fnnocen-
    Quorum tihi fides cognita est, per quam tius i-ecundus in quadam sua ostendil
    in unitatem sacramenti rccipiuntur : quia epistola ad sacerdotem quemdam missa,
    lldes operans per dilectionem purilicat qui consultationem facicbat, pro quibus
    cos, ut tibi in oblatione ista quiB in pu- esset in oblatione Missae memoria fa-

    ritatesua puritatem mystici corporis im- autcm sic « Superfluum est


    cicnda. Dicit :

    portat, ofTerantur. Act. xv, 9 : Fide pu- ut cujus hosliam nccdum ofTeras, ejus
    rificans corda eorum. Fides enim quae ante nomen insinues, licet illi incognitum
    veritati innititur, unit eos veritatis sa- nihil sit. Prius ergo oblationes commen-
    cramento. Charitas autem per quam fides dandse sunt, ac tunceorum nomina quo-
    operatur, perficit eos ad sacramenti vir- rum ipsae sunt oblationes, edicenda, et
    tutem, ul sic veritate et virlute tibi uniti inter sacra mysteria nominenlur, ut in-

    sint per intellectum et afTectum. Ilsec ter illa quee prcemittimus in ipsis myste-
    enim tides tibi cognita est per approba- riis, viam futuris precibus aperiamus. »

    tionem. II ad Timoth. ii, 11) : Cognovit Fit ergo haec oratio specialiter pro offe-

    Dominus qui sunt ejus. Joan. x, 14 : rentibus, et consequenter pro aliis : et

    Cognosco rneas, scilicet oves, et cogno- ideo monendus est populus ut ofTerat :

    scunt me mese. quia per oblationes speciafi voto hostiee


    Et nota devotio : quam devotionem conjungitur, c[ui ofTertur : ipse hostiam
    ostenderunt se" et sua ofTerendo. Psal. offert volo, quam sacerdos ofTert my-
    Lxv, 13 et 14 : Reddam tihi vota mea sterio. IIoc est ergo quod dicit : Vel qui
    quse distinxerunt labia mea. Devotio tibi offerunt hoc sacrificium laudis.
    enim est fervor cordis, ut dicit Ambro- Sacrificium autem dicitur, quia sacros
    sius,quo propria voiuntate se vel sua facit : laudis autem dicitur, quia nihil
    Deo promittit. Et ex hoc patet, quod est in eo nisi quod est laudis et pulchri-
    specialiter pro istis quse ofTeruntur, ora- tudinis et honoris. Psal. xlix, 23 Sa- :

    tur. crificium laudis honorificabit me : et illic

    Unde sequitur Pro quibus tibi offeri-


    : iterquo ostendam illi satutare Dei. Iter
    mus. Hoc respondet illi quod dixerat : enim ad salutem per nullum.umquam
    Quorum tibi fides cognita est : quia illi fuit sacrificium nisi per istud. ;

    non nisi fide referuntur ad munus quod


    ofTerlur a sacerdote : sacerdos enim ut Quid autem his in sacrificio per no- 4

    perfector sanctitatis ofTert pro populo et mina recitatis oratur^ aperitur cum sub- Quid Ri-
    ta-
    pro se, sicut dicilur, ad Ifebr. v, 3 : Prop- ditur Pro se, etc.
    :

    ierea debet, quemadmodum pro populo, Dicit autem tria, scilicet personas cum
    ita etiam et pro semetipso offerre pro personis adhserentibus, et quod pertinet
    peccatis. Quod autem dicit : Offerimus, ad partem personnse quse est anima, et
    notat unitatem corporis mystici, quoB in quod pertinet ad partem personse quae
    tota multitudine fidelium et cleri totius est corpus.

    servitute ofTert hostiam salutarem. De primo dicit : Pro se : quia ofTeri-


    mus, et ipsi ofTerunt pro se : quia unicui-
    3. Quod aulem sequitur : { Vel qui tihi que in ordine dilectionis principalitas
    offerunt, respondet ad hoc quod dixit : conceditur. III Regum
    Facmihi , xvii, 13 :

    Nota devotio : speciali enim voto ofTe- primum de farinula subcinericium pa-
    runt illi qui sc et sua deferunt ad altare. nem parvulum, et afjcr ad me tibi autem :

    Et ideo etiam specialiter illi in altaris et filio tuo faciespostea.


    DE SACRIFICIO MISS.^, III, 7. i09

    Suisque omnlbus. Suntpersonce adhce- De secunda redemptione dicitur in


    rentia, sicut amici conjuncti sanguine et Psalmo cxxix, 7 : Apud Dominum mi-
    beneficio, et bona temporalia quie in aJ- sericordia, et copiosa apud eum redemp-
    miniculuni vitge sunt concessa : quani- tio. Osee, xui, li : De manu mortis
    vis eniniDominus dicat Quserite pri- : liberabo eos, de mortc redimam eos.
    mum regnum Dei et justitiam ejus, et Psal. xLviii, 10 : Verumtamen Deus re-
    hcec omnia acljicientur vobis tamen '
    : dimet animam mcam de inferno, cum
    lemporaliaprout sunt inDei serviliosus- acccpcrit mc.
    tenlantia et adminicuia ad virtutem, De terlia rcdemptione dicitur, Isa.
    quieri possunt. Et sic dicit Salomon in XXXV, et 10 Ambulabunt qui liberati
    :

    Proverbiis, xxx, 8 : Tribue victui meo fucrinl. Et rcdempti a Domino conver-


    necessaria. Sic igitur oramus hic pro tentur, cf venient in Sio)i cum laude : et

    amicis et rebus ad servitium Dei neces- Isetitia sempitoma super caput eorum :

    sariis, sicut Centurio rogavit pro servo, gaudium ct laititiam obtinebivit, et fu-
    Matth. viir, 6, et commendatus est. Sic et giet dolor et gemitus.
    patriarcha Jacob, Genes. xxviii, 20 et 21, Pro spe salutis, etc. Hoc perlinet ad
    oravit pro necessariis, quando dixit : corpus : et duo petunlur : pro intirmis
    Si fuerit Deus mecum, et custodierit me enim otrerlur pro spe salutis, et pro sa-
    in via, per ([uam ambulo, et dederit eorum.
    nis otrertur pro spe incolumitatis
    panem ad vescendum, et vestimen-
    milii Sanitatem infirmis petimus, ut fortiores
    tum ad Jnduendum, reversusque fuero sint in Dei servilio, sicut et Dominus in
    prospere ad domum patris mei, crit mihi corpore multos sanavit. Sanitas autem
    Dominus iii Deuin. Sic Dominus docuit illa proprie salus vocatur, quando ex in-
    orare, iMatth. vi, 11, dicens : Panem lirmitale et animffi et corporis separat
    nostrum quotidiaiium da nobis hodie. salutem, sicut, Joan. v, 14 : Ecce sanus
    factus cs : jani )U)li peccare.^ nc dcterius
    Pro redemptione a)iimarum suarum, tibi aliquid co)itingat. Psal. cn, 3 :

    hoc est, quo indigemus secundum ani- Qui propitiaiur o))i)iibus iniquitatibus
    mam. Redemptio cnim anima} est per tuis, qui sa)iat o))mcs infir))iitates tuas,
    gratiam et virtules apeccato, per sangui- elc. Est etiam qutedam spes salutis eva-
    nem autem Christi ab originali debito, et dendi machinationes inimicorum, sicut
    per beatitudinem est ab his miseriis quce in Psalmo xxi, 22, dicitur : Salva
    causantur ab isto in quo sumus exsilio et me cx ore leo))is, et a comibus loiicor-
    corporis ergastulo. )iium Jiuniilitaton meam. Daniel. xiii,

    Et de prima redemplione dicitur in G2 : Salvatus est sanguis in)ioxius i)i die


    Psalmo Lxxi ,\.'i::Ex usuris et iniquitatc re- illa. De his simul dicitur : Do))ii)ius
    dimet animas eorum. Usurae enim excre- co)iservet eu))i, et vivificet eu))i, et bea-
    scentcs sunt cumulata peccata posl pri- twn facial eu))i i)i terra, et )ion tradat
    mam diaboli dcceptionem, a quibus usu- eum i)i a)iima)ii i)ii)nicoru))i ejus. Do)ni-
    ris et iniquilate Deus redirait per gratiam nus opem ferat illi super lectiun doloris
    et virtulum coUationem. Sic enim secun- ejus \
    dum sapientem redemptio animse viri est Et hicolumitatis su;i\ Incolumitas di-
    propriae divitiie virtutum. Sic redemit citur perfectaj sanitatis integritas : et
    se uxor propheloe a creditoribus per olei lianc petimus pro sanis in sacrificii istius
    in vasa vacua infusionem et multiplica- oblalione, quia nisi Deus conservet, sa-
    tionem '-.
    nitas non stabit : quia super fundamen-

    ' Matth. VI, 33. 3 Psal. XL, 3 et 4.


    - Cf. IV Ue(:;um, iv, 1 et seq.
    110 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    tuni debile est aedificata, quod est conli- de liis iii Psalmo lxxxi, 7, dicitur: Vos
    nua pugna calidi et frigidi, et humidi et autem sicut homines moriemini, et sicut
    sicci, levis et gravis, durl et mollis, et unus de principihus cadetis. Joan. x, 33 :

    aliarum conlrarietalum quee sunt in cor- Si illos dixit Deos, ad quos sermo Dei
    pore. Et hoc pelitur in Psahiio xv, i : factus est.

    Conserva me, Domine, qiionimn ego Sunt etiam dii qui divinitatis gioriam
    speravi in te. Et iterum, Psal. lxx, 9; usurpant, sicut deemones : et ideo dicitur,
    A'e projicias me in tempore seneclutis, JMattii. IV, y, ad Ciiristum : Hxc omnia
    et cum defecerit virtus ?nea, ne derelin- tibi dabo, si cadens adoraveris w<e, sup-
    quas me, Sapient. xvi, 12 Nec[ueherha, : pie,ut Deum. Unde eidem respondit
    neque malagma sanavit eos sed tuus, : Dominus Dominum Deum tuum ado-
    :

    Domine, sermo, qui sanat omnia. rabis, et illi soli servies. Psal, xcv, o :

    Omnes gentium daemonia, et illi


    dii

    5. Tibireddunt vota sua. sunt ceterni quoad finis carentiam, et sunt


    Quid ad Tangit rationem exauditionis : quia ti- vivi, sed non veri.
    exauditio- i • i j . , , • .

    nem alie- ^i reddunt vota sua, quse voto proprio et Sunt etiam dii sola nuncupatione, ut
    gatur? j^Qjj obhgatione alicujus necessitatis in se idoia Ugnea et iapidea et metailica. Osee,
    et in suis obtulerunt ad altare. Psal, XIV, 4 Non dicemus ultra : Dii nostri
    :

    Lxxv, J2 : Vovete, et reddite Domino Deo opera manuum nostrarum. Et istidii nec
    vestro, omnes quiin circuitu ejus ofjertis eeterni, nec vivi, iiec veri sunt.

    munera. Quia sicut dicitur, Proverb. xx, Ad exciusionem enim omnium isto-
    25 Ruina est homlnis devotare sanctos,
    : rum dicitur ^Eterno Deo vivo et
    : vero,
    el post vota retractare. Unde dicit Au- de cujus seternitate dicitur, I ad Timoth.
    gustinus, quod vovere est voluntalis, VI, Qui solus habet immortalitatem.
    IG :

    reddere necessitatis. Vola ergo quibus se Quia sicut ibidem dicit Glossa Vera : ((

    devotaverunt, ad sanctum reddunt altare. immorlalitas est vera aeternitas et incom-


    ^terno Deo vivo et vcro. Sunt enim mutabilitas. » De vita dicitur, III Re-
    dii participatione divinoe potestatis : gum, xvii, 1 Vivit Dominus Deus Is-
    :

    dii facti sicut Moysi dictum est, Exod. rael, in cujus conspectu sto. De veritate,
    vn, 1 : Ecce constitui te Deum Pharao- Joaii. Qui accepit ejus testimo-
    III, 33 :

    nis. Et in Psalmo lxxxi, 6 : Ego dixi nium, signavit quia Deus verax est.
    Dii estis, et filii Excelsi omnes. Et isti Ha^c est igitur secunda communio.
    sunt veri et vivi, et non jEterni : unde

    GAPUT VIU.

    De eomniuiiioue tertia.

    Commu7iicantes, etc. et qualiter heec |communio descendat a


    Tertia hic tangitur communio. Et di- beatis in Ecclesiam militantem.
    cuntur in ea tria modus scilicet com-
    : Dicitur igitur : Communicantes. Oc-
    munionis, et ad quos est ipsacommunio, cultior est ista communio quam duae
    DE SACRIFICIO MISS.E, III, 8. 111

    proecedentes : el ideo in voce praemiUilar retur, et in quod omnes Angeli versis


    qualiter sanclis in paliia in sacramenlo vuUibus respiciunt, ut ab ipsa accipiant

    altaris communicamus : quia quod illi splendoris illuminationem, quce duas ha-
    percipiunt in rei veritate, nos frequcnta- bel excellentias. Quarum unam tangit di-

    mus in sacramentali specie. Communio cens : semper virginis Mariai.


    G/oriosse

    enim est perceptio unius et ejusdem, in Gloriosa autem est quia sic tota mente :

    quo uniuntur qua? communicant, quam- et corpore virgo fuit, ut sola illibata ab

    vis diversimode illud unum participant. omni concupiscentia : et pro ea dicitur,


    Sic enim in symbolo dicimus « Credo : Tob. iii, 16 et 17 Tu : scis, Domine, quia
    sanclorum communionem. » Ad Ilebr. numquam concupivi virum, et mundam
    xiu, 16 : Beneficenlise et comniunionis servavi animam meam ab omni concu-
    nolite oblivisci : talibus enini hostiis pro- piscentia. Nwnquam cum /udentibus
    meretur Deus. Act. u, 42, de tide con- miscui me, neque cum liis qui in /evitale
    versoris dicitur Erant perseverantes in
    :
    ambu/a)d participem me prcebui. G/o-
    doctrina Apostolorum, et communica- riosa iterum recle quia prima coeliba- :

    tione fractionis panis, et orationibus. tum Deo devovit, Angelorum munditiam


    Non enim communio terrae
    est ista terrenis inferens, et victoriam carnis et

    tantum, sed etiam ccelo communicamus sanguinis viriliter agens, super primum
    in ea et ideo addimus
    : Lt memoriam :
    castitatis inimicum triumphans.
    venerantes. Yeneranda est enim memo- Et quoad primum dicitur, Cantic. ii,

    ria sanctorum a quibus dum viverent, o : Fu/cite me f/oribus, stipateme ma/is,

    istam accepimus communionem^ et quo- quia amore /angueo. In tantum eniin


    rum patrociniis stamus in ea Loc enim :
    desiderio sponsi ccelestis amoris teneri-

    non novum est, quia, Exod. xxxn, 13, tudine elanguit, quod nullo carnis amore
    etiam Movses patrum memoriam coram poluit consolari, sed floribus ccelestis

    Deo allegavit, ut averteret iram ipsius, munditioe fulta virginibus in coelibatu

    dicens : Recordare Abra/iam, Isaac, et viam et exemplum dedit, et malis odori-

    Israel. Et post pauca sequitur, y. 14 : Et feris munditia? paradisi stipata est.Primae


    placatus est Dominus, ne faceret malum incorruplionis qua virgines a Deo factae

    quod locutus fuerat adversus populum sunt a^mula integritatis angelicae, connu-
    suum. Similiter, III Regum, xi, 12 et bia et leiiocinia carnalis commercii fasti-

    13, sic Dominus loquebatur ad Salomo- divil, quam multi virginum chori post-
    nem : In diebus tuis non faciam, propter ea sunt secuti. Et hoc alia innuit trans-
    David patrem tuum : de manu fi/ii tui latio Sepluaginta in eodem loco, sic

    scindam il/ud, scilicet regnum tuum. (( Vidi sponsam sicut columbam ascen-
    Nec totum regnum tuinn auferani, sed dentem desuper rivos aquarum, cujus
    tribum unam dabo fi/io tuo, propter Da- inaestimabilis odor erat nimis in vesti-
    vid servum meum, et Jerusa/em quam mentis ejus, et sicut dies verni circum-

    e/cfji. Hac igitur freta auctoritate Eccle- dabant eam flores rosarum et lilia con-
    sia charissiinos Deo marlyres et Aposto- vallium. » Speciosa enim virginitate fuit

    los ponit in sanctae communionis suppli- columba simplicitate decorata. De ea sic-


    catione. Dicit enim Apostolus, ad Ro- ut de Judith, x, 4, dicitur : Omnis compo-
    man. ix, 8: Qui fi/ii sunt promissionis, sitio non cx /ibidine, sed ex virtute pen-
    sestimantur in semine. debat. Super rivos aquarum ascendit ad
    virginitatis fastidium calcando concu-

    In primis, quse merito semper prima piscentio} fluxum omni virtute pertin-

    ponitur : quia per secundum propitiato- gens, in vestitu conversationis ejus inae-
    rium designatur, Exod. xxvii, 34, in quo stimabilis odor {rucluum paradisi flagra-
    Deus corporaliler apparuit ut propitia- bat, quia nihil nisi integritatem divinam
    112 D. ALB. MAG. ORD. PRvED-.

    et angelicam meditabatur, et ostendit genuit in tempore. Propter quod genitura


    hanc circumdant flores rosarum in ru- matris unicum et speciale exemplum est

    bore marlyrum qui ad ejus imitalioncm genifurae oeterni Patris. Propter quod
    prius omnia pati quam virginitatem vel- clamat Isaias, lxvi, 7 et 8 : Antequam
    lent amitlere, circa ipsam lilia conval- pjarturiret peperit : antec/uam veniret
    lium virginitatis lilium in humilitate sine partus ejus, peperit masculum. Quis au-
    gladio persecutoris conservantium. Hsec divit umquam tale ? et quis vidit huic

    super castitatis triumphat inimicum in se simile ? Tempus enim quo aliae mulieres
    et in suis ; quia verificatur in ea quod in pariunt, est ut post corrupfioncm semen
    honoreni matris suoe prjjedixit Dominus : conceptum formetur, et post pondus et
    Ipsa conteret capiit tuiim '. De caudse angustias uteri cum magnis doloribus
    enim inflexione et corporis tortuosi et pariant filium matris miseria infascia-
    vectis nocumento secura fuit, quae sta- tum. Propter hoc dicilur igitur : Genitri-
    tim in principio ante omnis libidinis vul- cis Dei el Domini 7iostri Jesu Christi,
    nus caput draconis contrivit et exclusit. hoc est, mediatoris Dei et hominum in

    Gloriosa iterum virgo fuit, quae sola gratia et nobis per conformitatem natu-
    Filio Dei satis munda parata fuit ; ea rae: el de his jam saepius dictum est.
    enim puritate qua sub Deo major esse
    non potuit, eam nitere dignum fuit, in Unde dicilur : Sed et beatorum Apo-
    quam tota divinitas infudit se. Sapient. stolorum : quia fidei nosfra:' fundatores et
    viii, 1 : Attinyit ergo a fine usque ad praedicatores fuerunt, sicut dicitur in

    finem, scilicet ubique propter suam Psalmo Lxxxvi, 1 : Fundamenta ejus


    munditiam : et ideo nihil iniquinatum in montibus sancti, in montibus istis iin-

    in eam incurrit -. Quare dicitur, Jsa. vii, de veniei auxilium niihi \ Apocal. xxi,
    14 : Ecce virgo, vel ahna ab omni ma- 14 Et murus civitatis habens funda-
    :

    cula custodita, concipiet, et pariet filium. menta duodecim. et in ipsis duodecim


    Haec semper virgo ante partum, in par- nomina duodecim Aposiolorum Agni.
    tu, et post partum, sicut dicitur, Eze- Hi sunt duodecim lapides electi de Jor-
    chiel. XLiv, 2: Porta hsec, quam vidisti, danis medio propter fidei suae solidita-
    ',

    clausa non aperieiur, et vir non


    erit : tem. Hi sunt duodecim boves sub mari
    transibit per eam, quoniam Dominus aeneo % propter sui L^boris in messibus
    Deus Israel ingressus est per eam. spiritualibus in figura boum praefigurati.
    Genitricis Dei, etc. Et ideo secundum Hi duodecim fontes inventi in Elim '.
    concilium 0eoto/.o; et non Xp'.c7TOTo/.o? est Fontes propter verissimum fluxum suae
    dicenda : filius cnini suus ideo Emma- doctrinae vocati. Hi sunt duodecim portse
    nuel vocatur ^ quia verus Deus et verus civitatis ^ Porta3 dicti sunt: quia per eos
    homo est, et ipsa personae Filii mater, est ad Hos elegit
    Ecclesiam introilus.
    quae in duabus naturis est verus Deus Dominus, et dixit illis Elegi vos ut ea- :

    Patris aeterni Fihus, quem sicut Pater tis, et fructum afferatis, et fructus vester

    secundum divinitatem sine corruptione maneai Hi sunt principes nostri in hac


    '-.

    genuit ab aelerno, ita eumdem verum communione consregafi cum Deo Abra-
    Deum mater virgo sine virginitatis dimi- ham merito ante omnes alios po-
    nutione ahqua secundum humanitatem nendi.

    ^ Genes. iii, io. « Cf. III Regum, vii, 2.o.


    * Sapient. vir, 25. ' Gf. Exod. XV, 27.
    3 Isa. VII, 14. * Cf. Apocal. XXI, 12.
    Psal. cxx, 1. ^ Joan. XV, 16.
    ^ Cf. Josue, IV, 20.
    DE SACRIFTCTO MISS^, IIT, 8. 113

    Ac inartyrum luoruni, qui fuerunt Hic omnia gratise atlribuit '\ Et tandem
    testes nostrae fidei : quia [xapxup in Gr£eco, pro fide ense triumphat, postmortem
    testis est Latine. De his dicitur, ad testimonium ferens fidei, sicut legitur

    Hebr. ii, 3 et 4 : Quae, scilicet salus, cum in historia passionis ejus.

    initium accepisset enarrari per Domi- Andrese, qui voce Joannis ad Christum
    num, ab eis qui audierunt, in nos con- veniens, fratrem suum Petrum adduxit.
    firmata est, contestante Deo signis et Jacobi majoris, qui inter Apostolos in
    portentis, et variis virtutibus, et Spiritus hoc primatum tenuit, quod primus inter
    sancti secundum suam
    distributionibus eos martyrio laureatus est, sicut dicitur,
    voluntatem. Patriarcliae autem et Pro- Act. xii, 2, de Herode Occidit autem :

    plietse non ponuntur quia ad limbum : Jacobum, fratrem Joannis, gladio.


    descenderunt, ibi spe felici consolatio- Joannis, qui dilectus discipulus Do-
    nem redemptionis exspectantes. Nec po- mini fuit, qui transfiguralioni interfuit,
    nuntur Confessores, quia de merilo illo- qui in coena supra pectus Domini re-
    rum non adeo certa est Ecclesia : et ideo cumbens, fluenta Evangelii, ut Beda di-
    Leander in ordine Canonis sui quem cit, ab ipso sacro Dominici pectoris fonte

    Ecclesia? reliquit Sibiliensi, faclt olTerri potavit, et ideo cffiteris altius de Verbi

    pro Confessoribus, et non in veneratio- scripsit deitate, cui virgini Christus virgo

    nem meraorise Confessorum. matrem virginem in cruce commendavit.


    Petri, qui summus et caput fuit Apo- Thomse, qui tactu Christi post rosur-
    slolorum, cui collatse sunt claves regni rectionem sic in fide Christi est robora-
    ccelorum, qui confirmator fuit aliorum tus, quod amplius nullo modo dubita-
    postquam a negatione trina respectu vit.

    Domini resurrexit de quo dixitCliristus,


    :
    Jacobi minoris, qui primus Episcopus
    Luc. XXII, 32 Tu aliquando conversus,
    : fuit Jerosolymorum, tam similis Christo

    confirma fratres tuos : cujus adhuc suc- configuratione corporis et imitatione re-
    cessor totam habet confirmare Ecclesiam, ligionis, ut ab Apostolis frater Domini
    et ideo l^etrus a petra vocatus, quia Syra vocari mereretur.
    lingua^jc/yo5 rupcs inlerpretalur. Philippi, qui de divinitate Patris et
    Et Pauli, qui non ab hominibus neque Filii instructus est % et panis illius quo
    per hominem electus est, sed per Jesum Christus voluit pascere turbas, meruit
    Christum merito et gradui Apostolorum audire eruditionem '.

    est additus, ut sit vas electionis quod por- Bartholomxi, qui et nobilis et philoso-

    tet nomen Domini coram genlibus et phus solus dicitur fuisse inter Apostolos,
    regibus et filiis Israel ^ ITic in tertium unde et Evangelium scripsit, de quo Dio-
    coelum et in paradisum rapitur, ut audiat nysius meminit, dicens eum in procemio
    secreta verba quse non licet hominibus sui Evangelii dixisse « Evangelium est :

    loqui ". Loquitur tamen ea quse sunt breve et longum. »

    sapientiee inter sapientes et perfectos, Mattluei, qui ex telonario et Apostolus


    etposltantum fastigium contemplationis et Evangelista ad spem peccatorum pcc-
    disposuit cubile matrimonio junctorum. nitentium factus est^ et talentorum spiri-
    II ic gloriatur in tribulationibus ^ ITic tualium distributor, et conviviorum Dci
    non ignorat cogitationes satanse ^. prseparator ^
    Hic abundantius omnibus laboravit. Simonis, qui fuit fratcr Jacobi mino-

    * Cf. Act. IX, 1 et seq,


    B
    Cf. I ad Corinth. xv, 10.
    * Cf. II ad Corintli. xir, 1 et seq. 6 Cf. Joan. XIV, 8 et seq.
    3 Cf. Ad Uoman. v, 3,
    ' Cf. Joan, VI, 0-13.

    *Cf. II adCorinUi. ii, 11. 8 Cf. Luc. y, 27 et seq.

    xxxvm

    :
    114 D. ALB. MAG. ORD. PR^^D.

    ris, qui Canansens dicitur a zelo quem nus existens, cerla et indubitata fide
    habuit Christianse religionis. rogum sustinuit, ut vivus in Decii im-
    Et Thaddsei, qui Judas Thaddaeus, peratoris prsesentia assaretur. Hic etiam
    corculus propter diligentem cordis custo- Ecclesiae facullates larga manu dispersit
    diam ab Apostolis dicebatur. Fuit autem et dedit pauperibus : ideo justitia ejus
    tertius frater Jacobi, fratris Doniini, et manet in sseculum sseculi. Chrysogoni,
    Simonis Cananaei. Hos duodecim elegit cujus mira fides fuit, ita ut sponte gaudens
    Dominus, undecim in terra, et duodeci- subiret mortis suppUcia. Joannis et Pauli,
    mum Paulum de ccelo. qui primicerii fuerunt aulee imperiafis, et
    se gloriosos mart)n'es esse signis magnis
    His etiam martjTes quosdam adjungit probaverunt et publica confessione con-
    4.
    de quorum fide et causa martyrii indubi- tra Julianum apostatam. Cosmse et Da-
    tata certitudo.
    exstitit Multos autem miani, qui ambo medici gratis exhibue-
    Ecclesia non ponit quia in Ecclesiastica
    : runt medicinam, plus virtute crucis et

    historia legitur, quod hseretici aliquando fidei quani herbis vel mahigmate ho-
    cum martyribus passi fuerunt^ eo quod mines curantes.
    tunc Ecclesia synodos et visitationes et Et omnium sanctorum tuorum, in
    examinationes habere non potuit propter communi, quorum nomina Deo nota
    persecutiones tyrannorum. Ponit autem sunt.
    in principio eximios martyres quos Ec- Quorum nieritis precibusque concedas
    clesia Romana in gremio habuit et habet, quia merita supererogalionis eorum
    dicens : Papa fuit per plurima
    Lini, qui etiam aliis possunt subvenire. Preces
    genera tormentorum pro Christo trium- autem semper sufTragantur hoc enim de :

    phans. Cleti^ qui et ipse Papa fuit multis eis dici potest quod de Jeremia legitur,

    passionibus et signis clarissimis. Cle- H Machab, xv, 14 Hic est fratrum :

    mentis, qui et ipse Papa Petri fuit disci- amator, et populi Lsrael : hic est qui
    pulus et jjedissequus, duodecim libris multum orat jiro populo et .universa
    omnes actus Petri scribens. Sixti, Papce sancta civitate, Jeremias, propheta Dei.
    Missarum solem-
    et marlyris, qui in ipsis Ut in omnibus, intelHgendis, creden-
    niis Sanctus, et Agnus Dei cantari ordi- dis, agendis, et appetendis, protectiortis,
    navit. Cornelii, cujus indubitatum apud sive defensionis tuce, Domine,mii)iia7nur,
    sanctos Patres Augustinum et Aiiibro- contra omnes inimicorum visibilium et

    sium fuit marlyrium. Cijpriani, cujus invisibilium machinationcs, auxilio. Au-


    tanla fuit fides, ut lecta a tabellione con- xilium enim tuum et tuorum habentes,
    demnatione ejus in consistorio Romano, securi stabimus dicentes Auxilium
    :

    Deo gratias publice clamaret, in cujus meum a Domino, qui fecit coelum et
    corde iii testimonium fidei figura crucis terram '.

    in specie auri dicitur fuisse depicta. Lau- Hsec est ergo tertia conimunio, qua
    rentii, qui Ecclesise Romanee Archidiaco- Ecclesia cum coelo communicat.

    * Psal. cxx, 2.
    DE SACRIllGIO MISStE, III, 9. 115

    GAPUT IX.

    De petitione qiia oblatio aceeptari pelitiir.

    Hanc igitur oblationem. In hac com- tus ordinat acies, sextus pugnat, septi-
    munione triplici Christo el omnibus bonis mus prsecedentes refrsenat, oclavus
    po-
    communicantes, petimus oblationem stremos ad adjutorium primorum recur-
    nostram acceptari, duo intendentes, scili- vat : et victoria est per modum diversum
    cet quod accepteniur, et modum quo om- omnium illorum : quia quicumque ipso-
    nes acceptemur. Ethuncmodum exprimi- rum defuerit, rex victoriam non conse-
    mus, Quani oblationem tu, Deus.
    ibi, quelur. Ita in oblationc janitor templum
    In prima autem oratione tria dicimus, in quo est oblatio, mundum custodit :

    scilicet qualiter haec oblatio ad nos re- ceroferarius tenebras visibiles et invisi-
    fertur, et quid in ea petimus acceptari, et biles propellit : exorcista vim deemonis
    quid petimus nobis fieri a Deo nos in excludit, ne communicantes a percep-
    oblatione acceptante. tione communionis impedire possit :

    Dicit igitur : Hanc igitur oblationem : acolythus veritatem fidei exponit : sub-
    quia scilicet in sanctorum omnium ofTer- diaconus materiam hostiarum immolan-
    tur communionem, qui numquam pos- darum ad sacramentum ingerit diaco- :

    sunt non acceplari. Igitur hanc (et debet nus oblationem et pallas corporales in
    hic inclinatlone capitis a sacerdote lieri altari disponit : sacerdos autem ut per-
    nulus ad hostiamdemonstralam) servitu- fector sanctitatis oblationem perficit. Et
    tis. Hoc dicitur pro clero^ quia sicut est ideo omnium clericorum aliquo modo
    servitus regis in cubiculariis et dapiferis est oblatio. Et lioc attendens Gregorius
    et pincernis et mariscalcis et ducibus et dicit : Hanc igitur oblationem servitutis
    aliis ministris aulae reg^aiis, ita est servi- nostras, hoc est, ad cujus perfectionem
    tus Dei in templo ad oblaliones conse- tota nostra ordinatur servitus.
    crato, et hsec servitus est janitorum, iSed et cunct(-e familise tuse. Hoc pro
    ceroferariorum, exorcistarum, acolytho- laico populo est adjunctura, qui sicut
    rum subdiaconorum, dia-
    sive lectorum, saepius dictum est, per votum cst in
    conorum, presbyterorum, Episcoporum, oblatione altaris : et sic totus est in obla-
    etc. quie servitus eeoasgsTa seu Dei cultus
    :
    tione Ecclesiae exercitus. Propter quod
    vocatur : non est regis
    et sicut victoria dicitur, Gantic. vi, 9, quod Ecclesia
    tantum, sed omnium eorum qui in ser- castrorum acies ordinata.
    tcrribilis est ut
    vitute regis ad victoriam ahquid confe- Genes. xxxii, 2 Castra Dei sunt Juec. :

    runt, ita oblationon est soHus sacerdo- IRegum, V, 11 Dimittite arcam Dei Is-:

    tis, sed omnium eorum qui in servitute raelf et revertatur in locum suum, et

    Deitemplo aliquidconferuntet faciunt ad non interficiat nos cum populo nostro.


    oblationem. In exercitu enim regis unus Et omnium istorum differenti modo, est
    exercitui coquit, alter parat arma, tertius oblatio.
    sellat equos, quartus parat militcs, quin- Hoc autcm sic habito cujus est oblalio,
    110 D. ALB. MAG. ORD. PRiED'.

    perfector sanctitatis petit Imjus oblatio- In tuapace, quia illa sola secura est : et

    nis in omnibus, liis acceptationem, sicut est triplex, lemporis, pectoris, et aeterna-
    dicit Gregorius, ut nullius sit irritum tis. Disponas : quia tuae solius sapien-
    votum, nullius vacua postulatio. Et hoc tiae est et mala oritura praevidere, et nos
    est quod dicitur Qusesumus, Doinine,
    : in eis adtuam paceui disponere. Sapient.
    ut placatus accipias : placatus, inquam, vni, 1 : fine usque ad finem
    yittingit a
    servitute cleri et voto totius populi : ac- fortiter et disponitomnia suaviter.
    cipias, hoc est, acceptes, pro omnibus Deinde tangit quod est seternitatis du-
    pro quibus offertur. Malach. in, 4 : Et plex, scilicet secundum mali aetcrni devi-
    placchit Domino sacrificium Juda et Je- tationem, et secundum aeterni boni
    rusalem, sicut dies sseculi, et sicut anni adeptionem. De niali devitatione dicitur :

    antiqui. Judas enim qui interpretalur Ab seterna damnatione nos eripi, pcr in-
    confitens et glorificans, signat clerum dulgentiam mortalis peccati. Psal, ix,

    confitentem confessione veritatis in prae- 19 : Patientia pauperum non perihit in


    dicatione et gloriticantem in laude. Jeru- finem. De secuiido dicit Et in electorum:

    saleni autem populum signat, cujus sacri- tuorum, qui per gratiam finalis et spe-
    ficium placet per acceptationem Deo cialis electionis a massa peccatorum se-
    sicut dies saeculi, hocest, sicut sacrificium parati sunt, juheas grege numerari quia :

    a diebus saeculi a sanctis oblatum : et ille unus verus est certus in praedcslina-
    placet sicut anni antiqui, qui sunt anni Qui nume-
    tione Patris. Psal. cxlvi, 4 :

    ffiterni, qui non deficient, hoc est, sicut rat multitudinem stellarum,et omnihus

    est acceptum ab aetcrno in praeordina- eis nomina vocat. lloc enim de electis
    lione Dei. dicitur, quorum nomina in libro vitae
    sunt descripta non enim scribuntur ibi
    :

    Diesquc nostros. Hoc est quod potitur per praesentem justitiam, sed per gratiam
    ab acceptante Deo nobis praestari. Pe- electionis finalis. IIoc est signatum, I

    tuntur autem duo, unum pertinens ad Esdrae, x, 1 et seq., ubi illi qui non po-
    tempus, et alterum pertinens ad eeterni- tucrunt invenire genealogiam suam, se-
    tatcm. Ad tempus quidem pertinet hoc parati sunt a populo Domini : quia non
    quod dicit : Diesque nostros, huic vitae fucrunt in numero sanctorum descripti.
    concessos, in quibus mulla turbantia Quod autem sequitur : Per Christum
    oriuntur. Ad Ephes. v, 16: Redimentes Dominum nostrum, est conclusio ad
    tempus, quoniam dies mali sunt. Genes. quam nullus respondet Amen, sicut in
    XLvii, 9 : Dies peregrinationis mese pauci aliis secretorum conclusionibus, nisi An-
    et mali. geli qui in minislerio esse dicuntur.

    GAPUT X.

    De moclo quo oblatio pelUiir acceptari.

    Quam ohlationem, etc. dum quintuplicem, et in quo modus iste

    Tangit hic modum


    quo oblatio petitur compleatur.
    acceptari. Tangit autem duo, scilicetmo- Dicit igitur : Quam oblationem, clen
    DE SAGRIFIGIO MISS^E, IIT, 10. 117

    et populi, tu, Deics, cui soli offe rendum semetipsum ad Deum, semper vivens ad
    est, quia dixisti, Exod. xx, 3 : Non interpellandum pro nobis.
    habebis deos alienos coram me. Tres autem cruces hic fiunt, ut signi-
    In omnibiis, gradibus cleri et populi, ficetur ista procedere in hostiam a primo
    qusesumus, hoc est, rogamus, nullum ab perfectore sanctitatis, cujus vicarius stat
    oratione excipientes. Sapient. vi, 8 : ad altare.
    Pusillum et magnum ipse fecit, et sequa- Bationahilem : quia omni ratione ple-
    liter cura est illi de omnibus. num est, quod Christi sanguis emundet
    Differeniia Benedictam. Quinque fuerunt in anti- inquinatos. Penitus autem fuit irrationa-

    ["onem^ve- *I^'^
    oblationibus ad exclusionem quo- quod sanguis hircorum aut tauro-
    bile,
    teris etno- rumhic quinque dicuntur : antiquse enim rum agnorum aliquem emundaret.
    aut
    vi Tesla- , , •
    r .

    menti. oblationes tuerunt vacuae a gratia : et Unde,ad Hebr. ix, 13 et 14 5« enimsan- :

    ideo nulla ab ipsis profluxit benedictio. guis hircorum et taurorum, et cinis vituhe
    Antiquse oblationes ob memoriam seter- aspersus, inquinatos sanctificat ademun-
    nam non fuerunt adscriptae, sed potius datiofiem carnis, quanto magis sanguis
    ab hominibus inventse, et a Deo, ne ido- Christi, qui per Spiriium sanctumsemet-
    lis lierent, ordinatee. Antiquae etiam obla- ips2im obtulit immaculatum Deo, emun-
    tiones non fuerunt ratae : quia multa dabit conscientiam nostram ab operibus
    ratione improbatse, et quia convulsae fue- moriis, ad serviendum Deo viventi ?
    runt irrationabiles, et numquam secun- Accepiabilemque facere digneiis : quia
    dum cor Dei acceptae. Et ideo contraria in illis nihil fuit acceptum, sicut in ante
    dicit quinque de ista : Benedictam^ habitis est oslensum. Ista autem ratio-

    hoc est, benedictione gratiae plenam. nem habet acceptationis ex unione ejus
    Deuter. xxxiii, 3 : Vertitque male- cui offertur,
    dictionem ejus in benedictionem tiiam, In istis autem duobus cruces non iiunt

    eo quod diligeret te. Eccli. xxxix, 27 : quia rationabilis et acceptabilis est hsec
    Benedictio illius quasi fluvius inun- oblatio ex seipsa, sed benedictionem et
    davit, etc. adscriptioncm et ratitudinem habet a Pa-
    Adscriptam, inter acceptissima mune- tre qui est primus perfector sanctitalis,
    ra Dei ad tantse rei aeternam memoriam. et hanc in eam sacerdos signat proce-
    Habacuc, ii, 2 : Scribe visum, et explana dere per crucem quam facit triplicem.

    eumsupcr tabulas, ut percurrat qui lege-


    rit eum. Apocal. iii, 5: Non delebo no- Ut nobis. Sic est autem ordinanda con-
    mina eorum de libro vitse. structio : Quam oblationem benedictam,
    Batam. Ratum est firmum, quod nul- etc, hoc est, quee est benedicta et adscri-
    la ratione potest esse convulsum : num- pta, etc, tu,Deus, in omnibus, quaesu-
    quam enim illa oblatio patietur repulsam, mus, facere digneris talem, ut nobis, hoc
    et numquam erit convulsa : quia sicut est,ad utilitatem nostrae incorporationis,
    dicit Psalmista, Psal. cix, 4 : Juravit ut incorporemur tibi, fiat corpus, ad in-
    Dominus, non poenitebit eum : Tu es
    et corporationem, et sanguis, ex quo spirat
    sacerdos in seternum secundum ordinem spiritus tuus Spiritum sanclum no])is in-

    Melchisedech. Ita enim raia est oblatio, fluens, quo vivamus in te tibi in- : quia
    quod propter eam sacerdotium quod, sic- corporali vivemus spirilu tuo. Et pro-
    ut diximus, est servitus ejus, manet in pter hoc tiunt iterum dua? cruces, utvir-
    aeternum, cui numquam aliud succedet tus incorporationis et virtus vivificationis
    sacerdolium. Ad Hebr. vii, 2i et 2.5 : Hic nostra) a Deo procedcre notetur in sacra-
    autem eo quod maneat in aeternum, sem- mentum. Joan. vi, 57 : Qui manducat
    piternum hahet sacerdotium, Unde et meam carnem, et bibif meumsanguinem,
    salvare inperpetuumpotest accedentes per in me manet (ut incorporatus milii ct
    118 D. ALB. MAG. ORD. PRiED,
    spiritui meo sociatus) ei ego in eo, ut ca- quod ideo quia Ghristus fuit venditus
    put in meinbris et vita in viventibus. tribus generibus hominum, scilicet sa-

    Dilectissimi Filii tui : quia nimise di- cerdotibus,scribis,et Pharisseis,ideo fiunt


    lectionis fuit, quod eum sic nobis in sa- tres cruces, et propter emptionem et

    cramendo dedisti. Propter quod etiam venditionem tiunt duae cruces secundse.
    hoc sacramentum charitatis sacramentiirn Dicunt alii, quod quia Judas traditor ac-
    vocatur sic enim dicitur, ad Goloss. i,
    : cepit buccellam panis postquam introivit

    13 et 14: Qiii eripuit nos de potestate in eum satanas, et sic maledictus fuit, ideo
    tenebrarum, etregnum Fi-
    transtulit in per oppositum oblatio Ecclesise dicitur
    lii quo hahemus red-
    dilectionis suse, in benedicta. Et quiaproscriptus fuitaccetu
    emptionem per sanguinem ejus, et re- fidelium, ideo per oppositum ista oblatio
    missionem peccatorum. dicitur adscripta. Et quia factum suum

    Domini ?iostri, qui omnium faculta- non fuit ratum, sed irritum, ideo per
    tum boni et pulchri habet possessionem oppositumista oblatio dicitur r«/a. Quia
    perfectam. Jesu Christi, qui verus media- omni caret ratione, ideo per oppositum
    tor est in nobis, et in te verae mediationis dicitur oblatio rationabilis. Et quia Ju-
    mittens manum. dae factum condemnatum fuit, ita quod

    Hic autem quidam absurda dicunt di- laqueo se suspendit, ideo per oppositum
    centes, quod quia Ghristus venditus fuit dicitur acceptabilis. Hsec et hujusmodi
    triginta argenteis, qui sunt ler decem, reputamus nos deUramenta et hominum
    ideo fiunt tres cruces primse : et quia ibi ilUtteratorum qui se doctores profitentur
    fuit venditio et emptio, ideo fiunt duse per insanias et nugas, et suis doctrinis

    cruces secundo loco factse. Addunt alii, detestabiiem faciunt theologiam.

    CA.PUT XI.

    De perflcieiitibus sacraiiieiiti confectioneiii. Et priino, de perfectione


    sacrainenti corporis.

    Qui pridie, etc. pus quo Ghristus hoc sacramentum ce-

    Hic post sanctificationem hostise per lebravit. In secundo, qualiter tactu


    quam ad transsubstantialionem ipsi ho- suarum divinarum manuum materise sa-
    stise confertur idoneitas, tangitur de sa- cramenti transsubstantialitatem contulit.
    cramenti perfectione. In tertio, qualiter Patri hoc sacramentum
    Habet autem duas partes in quarum : olTerendum est, ostendit. In quarto, qua-
    prima tangitur de sacramenti corporis liter de tanto dono et beneticio gratias
    perfectione, et in secunda tangitur de sa- egit. In quinto, qualiter benedictionem
    cramenti sanguinis perfectione,ibi,iS«mi7/ omnis gratise in hoc sacramentum pro-
    modo, lluxit. In sexto, qualiter ad mensuram
    Circa primum octo inducuntur per or- uniuscujusque hoc frangendum signili-

    dinem : in quorum primo tangitur tem- cavit. In septimo, qualiter a discipulis


    DE SACRIFICIO MISS^, III, 11 19

    hoc sacramentum frequentandum esse Etelevatis oculis suis in coelum. Ter- ^.


    instituit. In octavo, qualiter formam tium est, in quo oblationem istam sem-
    sanctificationis expressit. per in ccelum esse elevandam significat
    Dicil ergo Qui pridie, hoc est priori quia et ipse sacerdos et hostia sic pro
    T m us
    :

    iquo Ghri- die, quam pateretur, hoc est, feria quin- nobis ad Patrem in ccelum ascendit. Ad
    lus sacra- '.

    mentum ta m
    .

    nocte m
    qua tradebatur, post quam
    . j i, x i
    Hebr. ix, 24 : iYon etiim in manufacta
    instiluil.
    in Parasceve, hoc est, in sexta feria pa- sancta introivit Jesus, exemplaria vero-
    tiebatur. In illa autem nocte luna fuit rum, sed in ipsum coelum^ ut appareat
    quartadecima, et non erat fermentatum nunc vultui Dei pro nobis. Et hoc est
    in domibus Judseorum et ideo convinci- : Ad te, Deum secundum humanitatem,
    tur celebrasse in azymo. Exod. xii, 15 : Patrem suum, secundum divinitatem,
    Septem diebus azijma comedetis, et non omnipotentem autem propter transsub-
    erit fermentatum in domibus vestris. stantiationis potentiam, quia in omnipo-

    Hoc enim competit signato. ladCorinth. tentia Dei radicatur : quia, sicut dicitur,

    V, 7 et 8 Etenim Pascha nostrum im-


    :
    Luc. I, 37 : Non erit impossibile apud
    molatus est Christus. Itaque epulemw\ Deum omne verbum. Et ideo dixit, Joan.
    non in fermento veteri, neque in fer- XX, 17 : Ascendo ad Patrem meum etPa-
    mento malitide et nequitix, sed in azi/mis trem vestrum, Deum meum et Deum
    sinceritatis et veritatis. De hoc tempore vestrum.
    Apostolus dicit, I adCorinth. xi, 23 et24 : Tibi gratias agens. Quartum est : gra-
    Quoniam Dominus Jesus, in qua nocte tiasenim dignum fuit agere de tanto do-
    tradebatur, accepit panem, et gratias no, de tam excellenti gratia, de tam effi-
    agens fregit. caci cibo, de tam digno sacrumento.
    De secundo dicit: Accepit panem de Joan. XI, 41 et 42 : Pater, gratias ago
    frumento puro azymum, in sanctas, hoc tibi, quoniam audisti me. Ego autem
    est, sanctificantes, ac ve?ierabiles, pro- scieba?n, quia semper me audis. II ad
    pter unitam manibus deitatem, manus Corinth. ix, 15 : Gratias ago Deo super
    suas, ut tactu suarum sanctarum et divi- inenarrabili dono ejus.
    narum manuum tali materiae sacramenti Benedixit. Quintum est quia in sa- :

    conferret, quod in omni tempore in cor- cramentum omnis gratia? plenitudinem


    pus Christi transsubstantiari posset, sic- efTudit, ut sit verum de sacramento quod

    utipsetactu suse mundissiniiB carnis vim dicitur, Eccli. xliv, 25 : Benedictionem


    regenerativam conferebat aquis : talem omnium gentium dedit Dicunt au-
    illi.

    enim virtutem creatura accipit ad tactum tem hic quidam, quodsigno quodam ma-
    Creatoris. Et hoc significatum est, Joan. nus benedixit. Quidam autem, quod
    VI, 11, uhi Jesus ad manus accepit pa- verbo occulto, quo etiam panem in cor-
    nes, de quibus turbas pascere voluit. pus suum transsubstantiavit. Quidam au-
    Hinc est quod dicitur, Cantic. v, 14 : tem, quod virlute divinitatis sine signo
    Manus ejus tornatiles, aureae^plense hya- et verbo transsubstantiavit quia Chri- :

    cinthis. Tornatiles dicuntur, id est, om- stus corporalibus signis et verbis uti opus
    nium volubiles operationum. Aurese non habuit, sicut qui habuit potestatem
    autem, quia in omnibus earum operatio- excellentiae, et non sicut minister clave
    nibus splendet virtus deitatis mutans di- utebatur. Sed quia nullum istorum pro-
    vinitus omne quod tangit manus. Plense batur aliqua Apostolica auctoritale, et
    autem dicuntur hgacinthis, qui coeleslis prima cxpositio dubium non habet, ideo
    est virtutis et coh^ris : quia in omnibus primum plus placet intcr ista. Oeus cnim
    operibus ccelestem indicat vitam et intcn- Ijenedicere dicitur, quando graliam in-
    tionem. fluit, sicul dicitur, Numer. vi, 27 Invo- :

    cabunt ?iomen meum super filios Israel,


    120 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    ego autem benedicam eis. Psal. cxiii, lo : hunc, vel biberit caliccm Domini indigne,
    Benedicti vos a Dojnino, c/iii fecit coelum reus erit corporis ct sanguinis Domini.
    et teiTam. Et ideo indigno in confessione interdici
    Fregit, postquam panem in corpus debet, et si publice inter alios accedit,sa-
    suum transsubstantiavit, et haec fractio cerdos illi porrigit, quia nulluni prodit,
    est in solis formis sacramentalibus et non sed ille tunc rapit, sicut Judam Domi-
    in corpore Christi. Hoec enim specialis nus inter alios accedentem non prohi-
    est fractio inqua virtus cognoscitur dei- buit.
    tatis, ut forma panis frangatur et corpus Dicens : Accipite, in officium. Luc.
    integrum remaneat. Luc. xxiv, 35 Co- : XXII, 19 : IIoc facite inmcam commemo-
    gnoverunt eum^ scilicet Dominum, in rationem.
    fractione panis. Hoc semper petierunt Etmanducate ex Jioc omnes^ discipuli,
    Christum esurientes, ut dicitur, Thren. ut omnes mihi incorporemini et spiritui
    IV, 4 Parvuli petierunt panem, et non
    : meo sociemini quia aliter non poteslis
    :

    erat qui frangeret eis. Parvuli dicuntur Deo Patri offerri.


    omnes qui ad istam fractionem ante Hoc est enim corpus meum. Forma est ^"'"'^
    ' ,
    .
    consec
    Christum inventi sunt infirmi. Quare au- sacramenti, qua omnis sacerdos deinceps tionis

    tem fregit, posterius ostendetur. debuit uti, et continetur in Evangelio '. In


    Deditciue discipulis suis. Dono dedit, Iiac enim forma Yerbum increatum des-
    sicut dicitur, Matth. x, 8 : Gratis accepi- cendit in verbum creatum, et suainvisi-
    stis, gratis date. Sapient. ui, 14 : Dabitur bili potentia operatur transsubstantiatio-
    illi fidei donum electum, et sors in tem- nem panis in corpus Christi, sicut eliam a
    plo Dei acceptissima. Non autem dedit principio in Verbo instituta et facta est
    nisi discipulis suis^ significans quod indi- omnis crealura. Joan. i, 3 et 4 Omnia :

    gnus accedere non debet. 1 ad Corinth. per ipsum facta sunt, et sine ipso factum
    XI, 29 Qui manducat et bibit indigne,
    : est nihii quod factum est. In ipso vita
    judicium sibi manducat et bibil. £t ibi- erat, et vita erat lux hominum. AdHebr.
    dem, y. 27 Qui manducaverit panem
    : I, 3 Portans omnia verbo virtutis su3s
    :

    CAPUT XII.

    De confectioiie sacrameuti saiiuiiiiiis Clirisli.

    • Simili modo postquam ccBnatum est, nem, scilicet tempus institutionis, tactum
    etc. virtutis transsubstantiationis, gratitudi-
    Hic post confectionem sacramenti cor- nem gratiarum actionis, profluxum be-
    poris, tangit confectionem sacramenti nedictionis, officium institutionis, for-
    sancruinis. mam sanguinis, et elTectum sanctifica-
    Et circa hoc tangit septem per ordi- tionis.

    ' Cf. Matth. XXVI, 26; Marc xiv, 22; Luc. xxii, 19.
    DE SACRIFICIO MISS^E, III, 12. 121

    De primo horum dicitur ; Simili mo- calore charitatis accendit. Psal. cxv,

    do : quia simili bonitate et charitate et 13 : Colicem salutaris accipiam, et no-


    virtute.Bonitas enim fecit sanguinem men Domini invocaho.
    communicare, quia sicut dicit Dionysius, In sanctas ac venerabiles manus suas.

    boni est bona adducere. Charitas fecit Hoc exponitur sicut prius quia tactu :

    nos sanguine redimere, sicut dicitur, Je- suse manus vino conlulit ut seinper pos-

    rem. xii, 7 Dedi dilectam animam


    : sit in suum sanguinem converti.

    meam in manu inimicorinn cjus. Yirtus Ilemque gratias agens, de humani ge-
    autem divina iecit vinum in sanguinem neris per sanguinem redemptione. Hanc

    convertere, sicut dicitur^ Joan. vi, oG : enim in tantum desideravit, quod etiam
    Caro mea vere est cibus, et sanguis meus sanguinem in passione crucis gaudens
    vere est potiis. fudit. Unde Apostolus, ad Hebr. xii, 2 :

    Postciuam cwnatum est, utraque cccna, Prxposito sihi gaudio sustinuit crucem,
    scilicet agni typici et corporis sui : ulti- confusione contempta.
    mo enim post omnes cibos hoc sacra- Benedixit, omni benediclione gratiae,
    menlum tradidit, ut arclius imprimeret a quo omnibus nobis proflueret benedi-
    meinoriae discipulorum. I ad Corinth. ctio salutis. Genes. xxiv, 3o : Dominus
    XI, 26 : Quotiesciimque manducahitis pa- henedixit domino meo valde, mafjnifi-
    nem hunc, et caliceni Domini bibetis, catusc[ue est.

    mortem Domini annuntiahitis donec ve- Hic autem fit crux ut significetur haic
    niat. Quamvis autera sic fecerit Christus henedictio a primo perfectore sanctifica-
    dicta de causa, tamen propter sacramen- tionis Patre cojlesti profluere in sacra-
    ti reverentiam institutum est ab Aposto- mentum. Utrum autem signo benedixe-
    lis, ut sacramentum hoc jejuno ore a rit, vel verbo, vel virtute suse divinitatis
    fidenbus accipiatur, nisi necessitas infir- sine verbo vinum in suum sanguinem
    mitatis aliud exposcat, sicut reprehendit transsubstantiavit, ut quidam dicunt,

    Apostolus quosdam, I ad Corinth. xi, 20 non est probatum : et ideo primus expo-
    et2l, quod non jejuni Christi sacramen- sitionis modus nobis melior esse vide-

    tum acceperunt, dicens : Convenientibus tur.


    vohis inunum, jam non est dominicam Dedit, non vendidit, non reddidit, sed
    ccenam manducare unusciuisque enim : dono, hoc est, gratis dedit. Unde, I ad
    suam coenam prsesumit ad manducan- Corinth. xi, 23 : Ego enim accepi a Do-
    dum. Et alius quidem esurit, alius au- mino quod et tradidi vobis.
    tem ehrius est. Discipulis suis, qui soli digni fuerunt.
    Accipiens et hunc praeclarum calicem. Matth. VII, 6 : Nolite dare sanctum cani-
    Prseclarus dicitur : quia pree aliis clarus : bus, neque mittatis margaritas vestras
    et ideo de calice Veteris Testamenti tam- ante porcos.
    quam non satis claro dixit, Matth. xxvi, /)ice/z^,officium sacramenti instituens :

    29 Non hibam amodo de hoc genimine


    : Accipitc, in officium. I ad Corinth. iv, 1 :

    vitis. De isto autem dicit Usque dum : Sic nos existimet homo ut ministros

    impleatur in regno Dei, hoc est, in Ec- Christi, et dispensatores mgsteyiorum


    clesise confirmata potestate, Et ideo, Dei.
    Matth. XXVI, 29, dixit Usque in diem : Et ad incorporationem mei.
    bihite,

    illum cum illud hibam vobiscum novum Eccli. XXIV, 29 Qui edunt me adhuc :

    in regno Patris mei. Ilunc enim prie- esurient, et qui bihunt me adhuc sitient.
    clarum calicem quotidie bibit et sibi im- Ex eo, calice sanguinis, omnes, sine di-
    bibit in membris. Psal. xxii, 5 Calix : stinctione. Act. x, 54: In veriiate com-
    meus inehrians ([uam prxclarus est ! peri, quia non est personarum acceptor
    Calix autem dicitur calida polio quia : Deus.
    122 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    2. Hic est enim calix sanguinis mei. In- rat, quod vinctos de lacu misericB educe-
    FormacoD- transitive lei^ilur. Hic est calix, qui est ret per sanguinem.
    Becratio- . » . ,

    nis vini. sanguis meus, qui vere est potus in red- Mysterium fidei. Mysterium dicilur a
    eniptionem peccatorum. Ad Hebr. ix, graeco (jtjaTr,; quod est secretum quia :

    22 : Sine sangidnis effiisione non fit re- secretum fuit qualiter in morte vitam
    missio. Apocal. i, 5 : Qiii dilexit nos, et seternam et in sanguine perficeret sancti-
    lavit nos a peccatis nostris in sangiiine tatem. Et ideo multis hujus inundi sa-
    suo. Et quia nullus lavatur a peccatis ni- pientibus stultitia videbatur. Inde dicit,

    si intus lavetur, quia peccatum intus ma- Isa. XXIV, 16 : Secreium meum mihi, se-
    culat, ideo necesse estutsanguis bibatur, cretum meum mihi. Job, xxviii, 1 1 : Pro-
    ut intus lavet. Et usque huc meo judicio funda fluviorum scrutatus est, et abscon-
    forma sacramenti ierminatur quia in : clita in hicemproduxit. Fluvii enim sunt
    tantum etiam forma corporis et non am- flumina vulnerum, quorum est profunda
    plius extenditur. sapientia, qualiter sanguine Christi red-
    De effectu autem sanguinis quem su- emptus est mundus. Et in hoc profundo
    pra septimo loco posuimus, quatuor in- omnia mysteria fidei sunt revelata.
    ducit : quorum primum est, quia testa- Sic ergo est sanguis testamenti aeterni
    tur nobis liEereditatem. Secundum, quia et mysterium fidei. Ad Hebr. xiii, 20 :

    declarat in mysterio fidem. Tertium, Deus aiitem pacis, qui eduxit de mortuis
    quia remissivum est peccatorum. Quar- pastorem magnum ovium, in sanguine
    tum autem, quia ad memoriam reducit testamenti seterni, Dominum nostrum ,Je-
    Christi morlem. sum Christum.
    De primo autem dicit Novi et seterni : Qui, scilicet sanguis, pro vobis, disci-
    Testamenti. Novi autem dicit quia in ri- : pulis, qui tamen estis perfectores sancti-
    tu et effectu novum. Apocal. xxi, 5 : tatis : quia sicut diximus, Episcopus et
    Dixit qui sedebat in throno Ecce nova : sacerdos etiam indigent sanguine red-
    facio omnia. Isa.Lxv, 17 Ecceenim ego : emptionis : et pro multis, bonis scilicet
    creo coelos novos, M terram novam : et efficaciter, pro omnibus tamen effusus
    non erunt in meuioria priora, et non as- est sufficienter. Et haec verba, Luc. xxii,
    cendent super cor. Levit. xxvi, 10 No-
    : 20, continentur.
    vis supervenientibus vetera projicietis. In remissionem peccalorum : quia se-
    yEternum autem dicitur : quia numquam des animse in sanguine est, qui est pre-
    alterius testamenti vel sacramenti reci- tium redemptionis. I Petri, i, 18 et 19 :

    piet superordinationem, sicut superordi- Non corruptibilibus auro vel argento red-
    natum est sacramentis veteris legis. Je- empti estis de vana vestra conversatione
    rem. xxxi, 40 : Sanctum Domini non paternse traditionis, sed pretioso sangui-
    non destruetur ultra in per-
    evelletur^ et ne quasi agni immaculati Christi.
    petuum. Isa. lv, 3 Feriam vobiscum :
    HdBC quoliescumciue feceritis, ad aram
    pactum sempiternum. Ad Hebr. x, 14 : devotando sacramentum, in mei, abeun-
    Una oblatione consummavit in sempiter- tis ad passionem, memoriam facietis.
    num sanctificatos. Et ideo dicitur testa- Thren. iii, 19 : Recordare paupertatis,
    mentum : quia in sanguine confirmavit et transgressio}iis 7nese, absinthii et
    omnes testatas promissiones. Ad Hebr. fellis. Et respondet Propheta, t. 20 :

    IX, 17 : Testamentum in mortuis confir- Mernoria memor ero, et tabescet i?! me


    matum est : alioquiii nondum valet, dum anima mea.
    vivit qui testatus est. Ideo, Zachariae, ix, Hsec breviterdeconfectione sacramenti
    1 1 , dicitur : Tu quoque in sanguine te- transcurrimus : quia post officium Miss»
    stamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu specialem de hoc tractatum longum fa-
    in quo non est aqua. Hoc enim promise- ciemus, in quo ipsum sacramentum i^^

    i
    DE SACRTFICTO MISSiE, TII, 13. 123

    sex generibus ponemus, scilicet in gene- vestigabimus. Et ille tractatus supplebit

    re gratise, in genere doni, in genere cibi, prolixe quidquid bic breviter est trans-
    in genere communionis, in genere sacri- cursum : si enim ille tractatus hic posi-
    ficii, et in genere sacramenti '. Ponemus tus fuisset, multa dici oporteret, quEe ad
    et singulorum generum species et difle- officium iMissse non viderentur mullum
    rentias proprias el eHectus subtiliter in- pertinere.

    CAPUT xm.

    De elevalioiie el. cle eaiii perficieiitibiis. Et primo, qiije Cliristus iii

    seipso perrecit ?

    Unde et memores, Domine, etc. tia, cum oblatione ministerium Angelo-


    Hic ponitur pars Canonis istius in qua rum.
    post hostice sanctiQcationem et post sa- In prima harum tria innuuntur, scili-
    cramenti confectionem, tangitur de per- cet cujus sit oblatio, memoria elevan-
    fectisacramenti cum omnibus sacramen- tium hostiam, et ipsa oblatio elevationis
    to communicantibus in ccelum ad con- ad Deum.
    speclum Dei elevatione et prsesentatione. De primo dicit : Unde et memores, etc.
    Habet autem tres partes in quarum : Constructio sic ordinanda est : Unde, o
    prima tangitur de sacramentis hanc ele- Domine, nos, sacerdos et clerici tui ser-
    vationem perficientibus. In secunda, de vi,qui nostrorum ordinum servitutem
    ipso modo elevationis, ibi, Supplices te ad hsec ofFerenda accepimus. Isa. lxi, 6 :

    rogamus. In tertia tit supplicatio pro his Vos autem sacerdotes Domini vocabimi-
    qui in sacramenlo sunt elevandi, ibi, ni : Ministri Dei nostri, dicetur vobis.
    Memento etiam, Domine, etc, Sed et plebs tua sancta, quae sacra-
    Adhuc autem prima harum partium mentis est imbuta et consecrata : Cat/io-
    dividitur in duas partes in quarum pri- : iica, Catholicam fidem corde credens et
    ma sacram elevantia hostiam ponuntur ore confitens et opere ostendens. De
    quae perfecit Christus in seipso. In se- duobus primis dicitur, ad Roman. x, 10:
    cunda autem ponuntur ea quse facta sunt Corde creditur ad justitiam, ore autem
    in sacramenti iigura et typo, ibi, Supra confessio fit ad salutcm. De tertia autem
    quie propitio. Unde tres orationes quffi confcssione dicitur, Jacobi, i, 2.j : Non
    per ordinem hic ponuntur, sic ordinan- auditor obliviosus factus, sed factor ope-
    tur, quod in prima tangitur oblatio ho- ris, liic beatus in faclo suo erit. Et ideo
    minum virtute sacramentorum hostiam dicitur, 1 ad Corinth. xii, 3, quod nemo
    elevantium, In secunda, ad elevationem potest dicere : Dominus Jesus, nisi in
    supplicatio intercessionispatrum, In ter- Spiritu sancto. Et ibi dicit Glossa Ani-

    ' Cf. tractatum proxime sequentem, Dc Eu- charistia, Distinot. VI pra?cipue.


    124 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    brosii, quod qui dicit Dominus Jesus in veniet. Et ibidem, y. 3 Huic ostiarius
    :

    Spiritu sancto, dicit illud corde, ore, et aperit, ubi dicit Glosa Augustini, quod
    opere. Nos, inquam^, servi tui et plebs, Christus mediator est ostium et ostiarius
    memores tum heatx passionis, etc, ejiis- fideles inducens ad Patrem.
    dcm Christi Filii tui. Ejiisdem cujus Domini nostri, qui facultatibus dives
    corpus et sanguinem conficimus. est inomnes. Ad Roman. x, 12 Idem :

    Dominus ornnium, dives in omnes qui


    Sic ergo est constructio ordinanda : invocant illum.
    2.
    Memores , cujus numquam habenda est Dei nostri : quia nisi Deus esset, nos
    oblivio. Psal. lxii, 7 et 8 Sic memor : usque ad te per hostiam suam non indu-
    fui tid supcr stratiim meum, in matuli- ceret. Joan. i, 18 : Deum nemo vidit
    nis meditabor in tc, quia fuisii adjutor umquam : unigenitus Filius, qui est in
    meus. Psal. cxxxvi, 6 : Adhsereat lingua sinu Patris, ipse enarravit.
    mea faucibus meis, si non meminero
    tui. Tam beatse passionis. Haec enim sunt
    Ejusdem Chrisli, mediatoris Dei et sacraraenta Christi, per qua3 nos elevat^
    Sacn
    hominum, cujus corpori et sanguini par- quorum primum ab infirmis absolvit. ta^hc
    ^^^^^
    ticipamus, quod in Christo incorpo-
    ita Secundum ad beatitudinis elevat glo-
    rati manemus, sicut ipse dicit, Joan. riam. Tertium autem extoUit ad beato-
    VI, 57 Qui manducat meam carnem, et
    :
    rum locum.
    bibit meum sanguinem, in me manet, et Et hoc est : Tam beatse, hoc est, tam
    ego in co. Joan. xv, 4 Sicut palmes :
    excellenter beatificantis passionis, qua?
    non potcst ferre fructum a semetipso, morluos a vinculis mortis absolvit.
    nisi manseint iji vite, sic nec vos, nisi in Matth. xxvii, o2 et 53, Christo in pas-
    me manseritis. sione moriente, monumenta sunt aperta,
    Filii tui, tibi consubstantialis, ut sic et multa corpora sanctoriim qui dor-
    per ipsum ad habeamus accessum. Ad
    te mierant, surrexerunt, et venerunt in
    Roman. Pacem habeamus ad
    v, 1 et 2 :
    sanctam civitatem, et apparuerunt mul-
    Deum per Dominum nostrum Jesum tis. Sic ergo mors Christi mortuos in
    Christum, per quem el habemus acces- imis solvit, ut elevari possint. Psal,
    sum per fidem in gratiam istam in qua cxLV, 7 : Dominus solvit compeditos,
    stamus, ct gloriamur in spe glorise filio- Dominus illuminat csecos. Unde gratu-
    rum Dei. Propter hoc enim, ut dicit lantes jam soluti dicunt Dirupisli vin- :

    Augustinus,univit sacrificium et ofFeren- cula mea tibi sacrificabo hostiam


    : lau-
    tem cum Patre, ut per sacrificium et ofTe- dis, et nomen Domini invocabo •.

    rentem accedentes non sisteremus, sed Nec non et ah inferis, qui multos te-
    accederemus usque ad Patrem. Iste enim nuerunt absorptos in anima, et mullo
    est verus cubicularius et verus ostiarius, plures in culpa per malum meritum
    qui ad secreta Patris introducit. Genes. quo descendere meruerunt ad inferos.
    XLiii, 16 : Introduc viros domum, et oc- Psal. xLviii, Ki : Verumtamen Deus ab
    cide victimas, et i?istrue convivium, quo- inferno redimet animam meam^ cum
    niam mecum sunt comesturi '

    meridie, acceperit me.


    hoc est, in plena luce et fervore chari- Resurrectionis, qua resurrexit et alios
    tatis reficiendi sunt dulcedine deitatis secum resurgere fecit, quosdam in re,
    mece. Joan. x, 9 : Ego sum ostium. Per et quosdam in certa et felici spe. Isa.
    me si quis introierit, salvabitur : et xxvi, 19 : Vivcnt mortui tui, interfecti (
    i

    ingredietur, et ingredietur, et pascua in- mei resurgent. I ad Corinth. xv, 22

    ' Psal. cxv, 16 et 17,


    DE SACRIFICIO MISSiE, IIF, 13. 125

    et 23 : Sicid in Adam
    omnes moriun- admixtum, ubi in dispari claritate san-
    tur, ita et in Christo omnes vivi/ica- ctorum est per gaudium^ ut dicit Augu-
    huntiir : unusquisc/ue aulem in suo or- stinus. Lnde, Matth. xiii, 43 Justi ful- :

    dine : primitise Christus : deinde ii gebunt sicut sol in regno Patris eurum.
    qui sunt Christi, qui in adventu ejiis De tuis donis, quse a te accepimus.
    crediderunt. Et sic iii ipso resurg-imus a Donum autem cum sit datio irreddibilis,

    morte animse ad justiricationem, et a ponitur pro gratuitis donis, inler quae


    mortecorporis ad gloriam. x\.d Romanos, potissimum est donum sacramenti Eu-
    IV, 25 Qui traditus est propter nostra
    :
    charistiae.

    delicta, el resurrexit propter nostram Ac datis, quae communi nomine data


    justificationem. dicuntur, qua? sunt naturalia data, ut
    Sed et in coelos. Tangit tertium nos species sacramentales frugum frumenti et

    elevans sacramentum, et dicit coelos plu- vini cum omni clero et populo, quce in
    raliter, quia quamvis Chrislus ad dexte- ipsis otTerri signilicantur. Jacobi, i, 17 :

    ram Patris ascenderit super omnes coelos, Omne datum opiimum, et omne donum
    sicut dicitur, adEphes. iv, 10, tamen in perfectum desursum est, descendcns a
    omnes ccelos omnium per ordines sin- Patre luminum. Heec enim acceptat quge
    gulos ascendit : quia omnibus et singu- ipse donavit quia illa sunt bona et spi-
    :

    lis illuminaliones suas inveliit et invexit ritu gratise plena. Luc. xi, 13 : Si vos,
    et invehet in aeternum. Et ideo decem cum sitis mali, nostis hona data dare
    sunt dies quibus celebratur ascensio : filiis vestris, c/uanto magis Pater vester

    quia novem Anoelorum coelos conscen- de caelo dabit spiritum bonum petenti-

    dit, et sic decimo in dextera Patris re- b us se ?


    sedit. Psal. xviii, 17 : ^ summo ccelo Hostiam puram. Heec quinque quse
    egressio ejus, et occursus ejus usque ad hic dicuntur, in duo dividuntur, ita
    summum ejus : nec est qui se abscondat quod tria prima sint perFicientia omni-
    a calore ejus. modam ad elevationem in coelum
    hostise

    Gloriosse : quia omnia qurecumque idoneitatem. Alia duo sint significantia


    fecit et dixit, credibilia fecit. Psal. xcii, populi cum Christo in hoc sacritlcio
    i et 5 : Mirabilis in altis Dominus. communionem.
    Testimonia tua credibilia facta sunt ni- Dicit igitur : Hostiam, quae jam ad
    mis. ostium cceli eievata otTertur. Puram, hoc
    Ascensionis, quse nos in hostia Chri- est, a fomite originalis peccati nos depu-
    sto incorporatos in coelum ascendere rantem, sicut, I ad Timoth. i, o : Chari-
    facit. iMichcefie, ii, 13 : Ascendet pandens tas est de corde puro, et conscientia

    iter ante eos, Joan. xiv, 2 : Si c/uo mi- bona, et fide non ficta. Sic enim fons
    nus dixissem vobis : Quia vado parare puritatis Christus in hostia purificat.

    vobis locum. Hostiam sanctam, hoc est, omnis


    sanctitatis virtutem tribuentem, in qua
    Offerimus. Tangit tertium, quod est Sanctus sanctorum continetur. Joan.
    4.

    slise hostise in ccelum a sacerdote cum clero XVII, 19 : Ego pro ipsis sanctifico me-
    atio.
    et populo oblatio : et ideo dicit plurali- ipsum.
    ter, ofjerimus. Ad Hebr. xiii, lo : Per Hostiam immaculatam, hoc est, ma-
    ipsum, scilicet Christum, offeramus ho- culam a nobis actualem abstergentem,
    stiam laudis semper Deo. eo quod immaculatus Dominus in ea
    Prseclarse majestati tuse, quaj licet in continetur, qui cst agnus sine macula.
    omnibus clara sit, taraen praeclara, hoc Ad Eplies. V, 27 : Ut exhiberet sibi glo-
    est, prae aliis clara est in ccelis et gloria riosam Ecclesiam, non habentem macu-
    beatorum, ubi nihil habet obscuritatis lam.
    126 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    In his autem cruces tres facit sacer- Et calicem, a quo spirat spiritus cui
    dos, ut hic beQedictionis plcnitudinem per sanguinem Christi communicamus :

    ostendat a primo perfectore sanctitatis et quia sanguis lavando salvat a pec-


    in corpus mysticum, quod in vero cor- catis et periculo, ideo additur : Perpetuse
    pore ut in signo ibi offertur, procedere. salutis. T ad Corinth. xii, 13 : Etenim in
    Panem
    sanctum. Tangit ea quae sunt uno Spiritu omnes nos in unurn corpus
    communionis. Dicitur enim, I ad Co- baptizati sumus,sive Judsei,sive Gentiles,
    rinth. x, 17, quod iinKS panis, iinus cor- sive servi, sive liberi : et omnes in uno
    pus multi sumus, scilicet in Christo, Spiritu potati sumus. I ad Corinth. x, 4 :

    omnes qui de uno pane participamus : et Omnes eumdem potum spiritalem bibe-
    sic dicitur panis per similitudinem : quia runt (bibebant autem de spiritali, con-
    substantia panis quae ibi fuit, jam in cor- sequente eos, petra : petra autem erat
    pus Chrisli est transsubstantiata, et non Christus).
    est ibi. Hic panis dicitur sanctus : quia
    sanctis et non immundis est communi- Quod autem quidam dicunt quinque 5
    candus. I Regum, xxi, 4 et 5 Non liabeo : cruces fieri hic propter quinque vulnera,
    laicos ad tnanum, panes sed tantum pa- reputo derisionem. Sed hic attenden-
    nem sanctum : si mundi sunt pueri, ma- dum, quod quamvis sacerdos perfector
    xime a m?</ie?i62^5 .^tunc manducare eos sanctitatis omnes orationes dicat cruci-
    poterunt, propter necessitatem. Et re- formiter extensis brachiis, ut populo det
    spondit David sacerdoti, et dixit ei : signum Christi crucis, ut veritas figurae
    Equidem si de mulieribus agitur, conti- respondeat : quia Moyses sic orabat '
    :

    nuimus nos ab heri et nudiustertius, hoc et utomnes sit paratus accipere in am-
    est, a prseterito legis, et a preelerito natu- plexum charitatis, sicut dicitur, Isa. lxv,
    ralis rationis : et fuerunt vasa puerorum 2 Expandi manus meas tota die ad
    ;

    sancta, hoc est, corpora in quibus pa- populum incredulum tamen hanc ora- :

    nis sanctus est reponendus. Et addi- tionem dicit in altum porrectis manibus,
    dit : Porro via haec polluta est, sed brachiis plus quam in aliis orationibus
    et ipsa hodie sanctificabitur in vasis. extensis, ut significet elevalionem hostiae
    Yia enim hujus vitae pollutionem Jiabet, quamdicimus per intentionem in coelum
    quse continuis remediis sacramentorum esseelevandam, quasi diceret :, « Elevatio
    Ecclesie est sanctificanda, ut digne com- manuum mcarum sacrificium vesperli-
    municemus sanctae hostiae. num, quod a Christo in vespera mundi
    Hic panis dicilur vitcT seternas : quia in ccelum est elevatum. » Hanc aulem
    vegelat ad vitam aetGrnam. Joan. vi, 33 : manuum
    facit distensionem et elevatio-
    Panis Dei est, qui de co-lo dcscendit, et nem usque ad signa quse hic fiunt : tunc
    dnt viiani niundo. Etibidem, y. 59 : Qui enim relrahit ut cruces faciat ad eorum
    manducat liuncpanem, vivetin seternurn. quse diximus significationem.
    Eccli. XV, 3 : Cibavit eum pcine vitse et Haec igitur est eleyalio hosliae prima.
    intellectus

    1 Gf. Exod. xvii, 12.


    DE SAGRIFIGIO MISS.E, III, 14. 127

    GAPUT XIV.

    De liis quae facta siiiit iu sacfaiueiiti Gg^iira et tjpo.

    Supra qusB propitio^ etc. in hostia : et ideo pfetimus te respicere


    Hoc est secundum in quo elevatio de supra ista, propitio et sereno vultu.
    istius hostiae petitur per memoriam ac- Propitius quidem in facilitate dimis-
    ceptationis de coelo facta^ figurarum. sionis peccati pro quo ofTertur hostia.
    Gontinentur autem hic duo, in quo- Jerem. xxxi, 34 : Propitiabor ini~
    rum primo id quod petitur, exprimitur. quitati eorum, et peccati eorum non
    In secundo figuree de coelo receptae com- memorabor amplius. Sereno auteni :

    memorantur. et hilaritas serenum fa-


    quia benignitas
    In primo quatuor innuuntur in quo- : ciunt vultum. Et lioc dicit propter bonos
    rum prinio primus respectus de ccelo qui in hostia ofTeruntur. Unde Gliristus
    suier elevandam hostiam habendus si- duo dixit, oblatus pro nobis. Primum,
    gnificatur. Secundo^ modus desuper re- Luc. xxiii, .34 Pater dimitte illis : non
    :

    spicientis describitur. Tertio, respectus enim sciunt quid faciunt, ecce propitia-
    petitur. Et quarto, inspicientis acceptatio tio. Dixit etiam : Pater, in manus tuas
    hostise respectee. commendo spiritum meum -, hoc est,
    Dicit ergo : Supra quse, scilicet dona spiritum sanctorum^ ecce vultus sereni-
    et data tibi oblata. Et per hoc quod tas. Et de hoc dicitur in Psalmo lxvi,
    dicit, supra^ notat ccelestem desuper 1 : Illuminet vultum suum super nos,
    venlurum respectum. Psal. lxxix, 15 : ecce serenitas : et misereatur nostri,
    Respice de coelo, et vide, et visita vineam ecce propitiatio. Sumitur autem istud,
    istam, scilicet meam, sanguinis tui tibi Xumer. vi, 2.j, ubi sic dicitur Ostendat :

    oblatam. Isa. Coelum sedes


    lxvi, 1 : Dominus faciem suani tibi, et miserea-
    mea, terra aulem scabellum pedum meo- tur tui. Facies enim Dei semper serena
    rum. Et post pauca, y. 2 Ad quem : est et misericordia ejus facit propi-
    autem respiciam, nisi ad pauperculum tium. Et ibidem, Numer. vi, 26 : Con-
    et contritum spiritu,
    tremenlem ser- et vertat Dominus vultum suum ad te, et

    mones meos ? Pauperculus enim Chri- det tibi pacem.


    stus fuit cum nudus otferebatur : con- Respicerc digneris, scilicet ocuUt amo-
    tritus spiritu, cum spiritu voluntario ris : quia ubi amor, ibi oculus. Eccli.
    lolus contritus plagis et livoribus et vul- xxxvi, 1 : Miscrere nostri, Deus omnium^
    neribus propternos olferebatur. Isa. liu, et respice nos, et ostende nobis lucem
    5 : Attritus est propter scelera nostra. miserationum tuarum.
    Tremebat autem sermones Patris, quando Et accepta habere, pro omnibus quai in
    ofTerens se dixit : Non mea voluntas, secl ipsa ofTcruntur hoslia. Psal. l, 21 : Tunc
    tua jiat '
    acceptabis sacrificium justitise, obla-
    Et hanc ofTerimus hostiam, et nos tiones et holocausta. Hoc est quod

    ' Luc. XXII, 42. - Luc. XXIII, iti.


    128 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    pro omnibus fecit juslitiam satistaclionis. scriptum est^ quod de cojIo vocasti
    Abraham, dicens, Genes. xxii, IG et 17 :

    Siciitl accepta, etc. Ecce commemora- Per memetipsum juravi, dicit Dominus :
    2
    tionem figurarum, quarum semper una c[uia fecisti hanc rem, ,et non pepercisti
    Fi"urarum
    comuiemo- pi^g manifestat de veritate sacramenti filio tuo unigenito propterme, benedicam
    quam alia. Prima enim manifcslat oblati lihi, etc.

    passionem, sccunda oblati unigcniti di- Et quod tihi ohtulit primus, quia sum-
    gnitatem, tertia ritum et veritatem. mus, sacerdos, sacra daris^ vel sacra dos
    Dicit igilur : Siciili. lioc autem non tua, Melcfiisedech, quod inlerpretatur rcx
    dicit sequalitatem : quia noslrum miilto justitix et rex pacis secundum Aposto-
    acceptius est illo, et illud non fuit acce- lum, ad Hebrffios, vii, 1 et seq. de quo :

    ptum nisi in fide istius : etideo adverbium dicitur, Geaes. xiv, f8 et 19 At vero :

    notat rehitionem respectus ad typum, et Melchisedech , rex Salem, proferens pa-


    sic notat non aequalitatem, sed talem si- neni et vinum, erat enim sacerdos Dei
    militudinem qualis potest esse typi ad altissimi, henedixit ei. Ad flebr. vii, 1 et

    veritatem. seq. : Mctchisedech, rex Salem,. . . sine pa-

    Accepta hahere, per adspeclum de coelo tre, sine matre, sine gencalogia :... assi-

    factum, dignatus es, eo quod typi fuerunt milatus autcm Eilio Dei, manet sacerdos
    istius nostri sacrificii, immera, quoe de in perpetuum.
    tuis donis accepit offerens, sicut dicitur, Sanctum sacri/icium, quoad pfenitudi-
    Genes. iv, 4 : Ahcl qi(oque ohtidit de pri- ncin gratiee et virtutum copiam. Joan. iu,

    mogenitis gregis sui, et de adipidus eo- 34 : No)i enim dat Deus ad mensuram
    rum. Pueri tui, obedienlia et puritate et spirilum, supple, Fifio qui in sacriti-

    non sensu. 1 ad Corinlh. xiv, 20 Nolite :


    cio continetur. Immaculatam hostiam,
    pueri cjfici sensihus., sed malitia parvuli quoad innocentiain et peccati immunita-
    estote : sensihus autem perfecti estote. tem. 1 Petri, ii, 22 : Qui peccatum non
    Justi, per fidem bujus sacramenti justifi- fecit, nec inventus est dolus in ore ejus.
    cati. Ad Roman. v, 1 : Justificati ex fide^ Et altende, quod tres ifli fypi de natu-

    pacem haheamus ad Deum. Abel, in quo rali lege sunt adducti : quia ifli in fide

    primo iste agnus occisus est. Apocal. xiii, patrum semper fuerunt accepti. Hostioe
    8 : Agnus qui occisus est ab origine autera legis Moysi numquam acceptae
    mundi. fuerunt, sed ad lempus toferabanlur a
    Et sacrifciuni Patriarchge, qui est Deo, ut potius Deo quam idoiis immofa-
    princeps patrum, in hoc quod ipse prima rentur eo quod carnafis popufus pronus
    :

    via credendi est in quo adoptionis gratia fuit ut hsec idofis immofaret. Et hoc dicit

    est, fignificatur. Abrahge, patris multa- Petrus Apostolus in fibro qui dicitur Cle-
    rum gentium, quce modo tibi in sacrificio mentis Itinerarium. Psaf. xlix, 13 et 14 :

    ofTerunt. Ahrahse, qui tibi unigenitum Numquid manducaho carnes taurorum,


    obtulit, sed pro unigenito arietem occi- aut sanguinem hircorum potaho ? Immo-
    dit ' : quia in lioc sacriPicio non unigeniti la Deo sacrificium laudis, et redde Altis-
    tui deitas quae tibi offertur, mactari simo vota tua.
    significatur, sed fmmanitas per arietem Et de fioc in ante habitis dictum est,

    significata occiditur et immofatur. Et sic- et multa de fioc in uftimo tractatu con-


    ut scriptum est, Genes. iv, 4 : Respexit tinentur -.

    Dominus adAbel, et ad munera ejus: ita

    * Cf. Genes. xxni, 13 et seq. charistia.


    2 Cf tractatum
    . proxime sequentem, De En-
    DE SACRIFICIO xMISS^, III, 13. 129

    CAPUT XV.

    De iiioclo ipso elevatioiiis.

    Supplices rogamus^ etc.


    te Per manus, hoc est, per operationes
    pplica- Ilic post saciamenta virtute quorum sancii Angeli tui. Non
    Angeli dicit hic
    jussu ad Deum elevatur hostia, tangitur de pro uno Angelo, vel uno choro Angelo-

    sierio'
    'psius sublevationis modo quo cum om- rum, sed pro omnibus. Omnes enim coe-
    jelorum nibus ad hostiam ^pertinentibus ad Deum lestes essentiae, ut dicit heatus Dionysius,
    levetur
    Q aitare in coelum sublevatur. Angeli vocantur. Dicitur autem, Daniel.
    ai^ur.
    ^ Tanguntur autem hic quinque per or- VII, 10 Millia millium ministrabant ei,
    :

    dinem quorum primum est imploratio


    : et decies millies centena millia assiste-
    ut jussu Doi sublevetur. Secundum, ut bant ei. Hoc autem intelligendum maxi-
    elevetur ministerio Angelorum. Tertium, me est fieri in sacramento altaris. Tnde

    ut in altare Dei perferatur. Quartum, ut beatus Gregorius : « Quis fideHum du-


    cum ipso et in ipso communicantes sa- bium habere possit, in ipsa immolationis
    cramento ad coelum perferantur. Quin- hora, ad sacerdotis vocem ccclos aperiri
    tum, ut sic in coelum perlati benedictione in illo Jesu Christi myslerio, Angelorum
    gratioe replcanlur. choros adesse, summis ima sociari, ter-
    Hanc autem orationem pronus et incli- rena coelestibus jungi, unumque ex vi-
    natus ante altare dicit perfeclor sanctita- sibilibus et invisibilibus fieri? » Sic
    lis, ut corpore ostendat mentis humilita- ergo perfertur per manus sancti Angeli
    tem per pronitatem et inchnationem, Dei.
    altendens hoc quod dicilur, Eccli. xxxv, In sublime altare tuum. Hic alludit ei
    21 : Oratio humiliantis se nubes penetra- quod praeceptum est, Exod. xxxvii, 23 et
    bit:et doncc propinquet non consolabitur 26, ubi prcecipitur altare totum aureum
    et non discedet donec Altissimus adsjiiciat fieri in templo ante sancta sanctorum, ad
    Hoc ergo est quod dicit : Supplices te quod Pontifex introivit cum incenso Ihy-
    rogamus^ omnipotens Deus : quia omni- miamatis, et adolevit illud.
    potentiae etfectus est perlatio ohlationis In conspectu divinse majestatis tuae,
    ad coelum. quae de quod erat intra
    propitiatorio
    Jube hsec perferri : quia sine jussu Dei sancta sanctorum, ad istud incensum ad-
    nihil de hoc fecit : quia jussus Dei omnia spexit. Unde altare illud radians auro
    perficit. Psal. xxxii, 9 : Ipse dixity et divinitatis splendentis beatitudo cst FiUi
    facta sunt : ipse mandavit, et creata sunt. hominis ad quem socianl nostrum sacri-
    Perferri autem dicit, ut latio ad ccelestia ficium, et sibi sociatum est in altare au-
    perficiatur : quia multi incipiunt et non reum, quod semper est in ocuHs Domi-
    perficiunt. Perhcitur autem latio ista in ni prolatum. Unde Cregorius tractans
    perseverantia. Mallh. xxiv, 13 : Qui per- illum versiculum Psalmi cxvii, 27,
    severaverit usque in fmem, hic salvus sccundum translationem Aquilae Con- :

    erit. stituite diem solemnem in frequenta"

    9
    130 D. ALB. MAG. OHU. PKJiD'.
    offerentibus sacrificii altaris ostendat.
    tiombus S usque ad cornu altaris, dicit
    sic u Dies solemnis est Domino com-
    :
    Psal. cxvui, 63 : Particeps ego sum
    punctio cordis nostri sed tunc in fre- :
    omnium timentium te, et custodientium

    quentatione dies solemnis constituitur, mandata Domine. iua,

    cum in lacrymis pro amore ejus assidue Sacrosanctum Filii tui, tibi consub-
    mens movetur. Cui velut si diceremus : stantialis, et ideo in sublimi altari tuo

    Tamdiu isla acluri sumus, quamdiu in oblati, corpus, nos sibi incorporans, el

    tribulatione afticiemur ? illico terminum sanguinem, in uno spiritu nos polantem,


    quousque tieri debeat, subjungit dicens : sumpserimus, communicando sibi in cor-
    Usque ad cornu altaris. Cornu quippe pore et spiritu, omni benedictione nos
    altaris est exattatio sacrificii interioris, tuis benedictionibus replente, ccelesti,

    ubi cum venerimus, jam nulla necessitas hoc est, ccelestium bonorum, et gratia,
    est ut solemnem diem Domino de nostri q\iiegratum facit habentem et opus ejus
    lamentatione faciamus. » Hii3c sunt verba gratum reddit, repleamur. Et de bene-
    Gregorii. Constat autem, quod sacrifi- dictione quidem dicitur, Deuter. xxxui,

    cium interius spiritus contribulati non 23 Nephthali abundantia perfruetur,


    :

    et plenus erit benedictionihus Domini.


    exaltalur nisi incorporatum altaris sacri-
    De hoc Auguslinus super eumdem
    ficio.
    Nephthali autem latitudo interpreratur,
    Psalmum sic dicit « Est quoddam altare
    :
    et signat eum qui dilatatus est incommu-
    invisibile, ad quod non accedet injustus. nione charitatis. De gralia autem dicitur,
    Ille solus accedit, qui ad illud securus Joan. I, 16 : De plenitudine ejus nos

    accedit. Illic invenit vitam suam, qui in omnes accepimus, et gratiam pro gratia.
    islo altari visibili discernit causam suam. Hic autem quando dicitur, corpus, fit
    Non igitur sufficit in terra dies iste so- crux super corpus, ut significetur bene-
    lemnis, quo Agnus occisus est, sed con- dictionis plenitudo a primo perfectore

    stituite illum in condensis Scripturarum, sanctitaiis incorpus mysticum procedere.

    alta et secreta rimantes quousque perve- Et cum dicitur, sanguinem, alia fit crux,

    niatis, exaltatis a Deo mentibus, usque ut significetur in idem corpus mysticum


    ad ejus divinitatem. Et quid ibi aliud nisi procedere gratia. Et cum dicitur, oinni

    laudes cantabimus? Quid aliud dicemus, henedictione, fit crux ante faciem sacer-
    nisi,Deus rneus es tu, et confitebor tibi dotis, ut fignilicetur in sacerdotem ut in
    Deus meus es tu, et exaltabo te - ? non hominem infirmum, qui pro se et pro
    strepitu verborum ista dicemus, sed di- populo eadem gratia manare
    offert, hsec

    lectio inbaerens illi per seipsam clamat a Deo. Quod autem hic quidam dicunt,

    istam vocem. Dilectio enim nostra vox quod per osculum altaris quod hic facit
    est. » Sic igitur perfertur in sublime altare sacerdos, signilicetur osculum Judce, quo
    Dei, quando omnes in sacrilicio adhoerent tradidit Dominum : et per duas cruces
    deitati Christi in conspectu majestatis quse fiunt super corpus et sanguinem,
    Patris existentis. Psal. xlii, 4 : Introibo significantur vincula et tractiones quibus
    ad altare Dei, ad Deum qui Isetificat ju- trahebatur Dominus ad Annam pontifi-

    ventutem meam. cem : et per crucem qua faciem suam


    signat sacerdos, significentur sputa qui-
    Ut quotquot de cleri servitute vel volo bus consputus estDominus omnioo pro- :

    populi_, ex hac altaris participatione, per fanum est, et omnibus fidelibus abomi-
    metonymiam, hoc est, sacrificii altaris nandum.
    communione. Et hic osculatur sacerdos
    altare, ut se participem cum omnibus Quod aulem sequilur : Per eumdem 3.

    ' Vulaata liabet ;'/( concUnsis. » Psal. cxvii, 28.


    DE SACRIFICIO MTSS.E, III, 16. 131

    Chrisiiwi Doyninum nostruni, conclusio stimoniam, mentibus fidem, cogitationi-


    est saepius exposita, cui nemo respondit bus puritatem. Per hcec tuetur suos
    Amen loco idiotffi : quia hic hoc sicut in misericordia, spe confirmat, munit cha-
    aliis secretis conclusionibus, Angelis re- ritate, ut tanti Domini part'cipatione qui
    linquitur qui assistunt sacramento, sicut intra se Deum suscipiunt, templum ejus
    dicit beatus Gregorius. Unde, Tob. xn, effici mereantur. »

    12 : E(jo ohtuli orationem tuam Domino. De hoc eodem sacramento ita dicit

    Et, Daniel. ix, 23, dixit Gabriel Angelus : Ambrosius : « Ghrislus Ecclesiae cibus
    Ab precum tuarum egressus est
    initio est, Ghristus est potus, caro Dei cibus, et
    sermo ego autem veniut indicarem tihi,
    :
    sanguis Dei est potus, Ghristus nobis
    etc. et in his omnibus nemo est adjutor
    :
    quotidie ministratur non cor- : cibus iste

    meus nisi Michael princeps noster. Unde pus impinguat, sed confirmat cor homi-
    Gregorius : « In ipsa immolationis hora nis. Hic est panis vitse. Qui ergo vitam

    cum adstantibus sibi ministris cceleslibus manducat, mori non polest. Accedite ad
    Ghristus, ut proposita consecret, adesse eum, et satiamini quia panis est. xVcce-
    :

    credendus est. » Hoc enim non est mi- dite ad eum, et potate quia fons est. ;

    rum, quod in isto sacramento Angeli mi- Accedite ad eum, et illuminamini quia :

    nistrant, qui sicut dicitur, adllebr. i, 14 : lux est. Accedite ad eum, et liberamini :

    Onmes sunt administralorii spiritus, in quia ubi spiritus Domini, ibi libertas est.

    rninisterium missi. Sicut enim dicit Au- Accedite ad eum, et absolvimini : quia
    gustinus : « Ista sunt munera, ista sunt remissio peccatorum est. Gorpus autem
    dona super omnem gloriam constituta, Doniini nostri Jesu Ghristi postulatio
    quibus fideles suos omnipotens Deus re- est divinee reconcllialionis et protectionis
    ficiens glorioso Filii sui corpore vivificat, aeternoe. Accipe tibi monimentum, sus-
    sanctificat^ et pra^parat seternitati. Per cipe tibi Dominum Jesum tuae mentis
    haec corda fidelium omnium benediclione hospitio : ubi enim corpus est, ibi est
    replet et gratia, tribuens corporibus ca- Jesus. ))

    GAPUT XVI.

    De supplicatione pro liis qiil in sacramento sunt elevandi. Et prlmo,


    pro mortuis.

    Memento etiam, Domine, famulo- De mortuis etiam tangit dupliciter,


    rum, elc. scilicet in speciali, et in communi, ibi,
    Hic tangitur specialiler de his qui in Ipsis el omnibus, etc.
    hostia ad coelum oblata Deo olferuntur : In speciali innuit tria, scilicet suppli-
    et quia mortuis citius subveniendum, cationem memoriae, mortuorum pieta-
    ideo tangit primo de morluis, et postea tem et professionem, et mortuorum per
    de vivis, ibi, Nobis quoque peccatori- nomina designalionem.
    hus, etc. Dicit ergo : Memento etiam, Domine, Supplica-
    132 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED'.

    tio pro hoc est, non sicut de his de quibus nul- Et dormiunt in somno pacis. Mors
    lam vis habere memoriam et nullam no- enim piorum somnus est quia in dor- :

    litiam, de quibus dicit Psalmista, Psal. miente magis quam in vigilante agit vila
    XV, 4 : Nec memor ero nomimim eoriim occulta, sed in eo tantum ligata est vita

    per labia mea. Et, Matth. vii, 23 Et : manifesta : et ila est in his qui mortui
    tunc confitebor illis : Qiiia mimquarn sunt cum signo fidei. In his agit plus vita
    novi vos. IUi enim in Dei memoria non gratiae quam in vivis : sed vita manifesta

    sunt, qui non sunt in libro vitae, de qui- operans in corpore, ligata est in eis

    bus dicitur : Tn civitate iua imaginem usque ad corporum resurrectionem.


    ipsorum ad nihiliim redigesK Non sint Unde, Joan. xi, 11 : Lazarus amicus
    ergo tales, sed sint in notitia tua, sicut noster dormit. Luc. viii, 52 : Non est

    dixit, Exod. Novi te ex no-


    xxxiii, 12 : mortua puella, sed dormit. Psal. cxxvi,
    mine : enim gratiam coram me.
    invenisti 2 et 3 : Cum dederit dilectis suis soin-
    Qualis autem sit Dei memoria, in prae- num, ecce hsereditas Domini, filii : mer-
    missis dictum est. ces, fructus ventris. Hi ergo dormiunt i^i

    Famulorum famularumque tuarum, somno pacis : quia si sunt in regno per-


    qui tibi in obedientia mandatorum fa- fectionis,pacem acceperunt dicentes :

    mulati sunt : quia de ipsis qui numquam In pace in idipsum dormiam, et requie-
    famulari voluerunt, nulla est apud Deum scam -. ApocaL xiv, 13 Amodo jam di- :

    recordatio. II ad Timoth. ii, 19 : Cogno- cit Spiritus ut requiescant a laboribus


    vit Dominus ([ui sunt ejus. Joan. x, 14 : suis. Si autem sunt in purgatorio, tunc
    Cognosco meas, et cognoscunt me mese. cerla exspectalionc in pace cordis ex-
    Qui nos prsecesserunt cum signo fidei. spectant suae purgationis terminum,et li-

    Tangit mortuorum pietatem et professio- berationem a poenis et locis poenarum.


    nem. Praecesserunt autem nos decedendo Et ex verbo islo videtur innui, quod
    cum signo. Cum signo autem fidei, hoc animoe in purgalorio non affligunlur
    est, sacramenta fidei venerabiliter et re- ministerio daemonum : quia cum daemo-
    verenter suscipiendo. De illis etiam spes nibus somnum pacis non haberent : sed
    est apud Ecclesiam, et pro illis inlerce- purgantur per seipsas sicut aurum pur-
    dit. II Machab. xii, 42 et seq. Vir for- : gatur et rutilat in igne. I ad Corinth. iii,

    tissimus Judas, facta collatione^ duode- 13 : Uniuscujusque opus quale sit, ignis
    cim millia drachmas argenti misit Jero- probabil. Et infra,
    y. 13 Si cujus opus :

    solgmam, offerri pro peccatis mortuo- detrimentum patietur ipse au-


    arserit, :

    rum sacrificium, bene et religiose de re- tem salvus erit, sic tamen quasi per
    surrectione cogitans : {nisi enim eos, qui ignem. Unde etiam iion opinor, quod
    ceciderant, resurrecturos speraret, super- daemones animas purgandas deferant ud
    fluum videretur et vanum orare pro locapcenarum : quiasanctae sunt anima^,
    mortuis). Hac est enim resurreclio pri- et dicit David in Psalmo lxxiii, 19 :

    ma, quod anima resurgat a peccatis in Ne tradas bestiis animas conftentes tibi,

    quibus detinetur. Et secunda resurrectio hoc est, non trades eas potestati daemo-
    est corporum de sepulcris. Et de hac ea- num affligendas, qui sunt bestia^ quasi
    dein lide sulTragii mortuorum dicitur, vastiae dictae : et animas pauperum tuo-
    Apocal. XX, 5 et 6 : Ilsec est resurrectio rum ne obliviscaris in finem, quia pur-
    prima. Beatus et sanctus, qui habet par- gatas educes de locis pcenarum : sed po-
    tem in resurrectione prima : in his se- tius animae pondere venialium quae se-
    cunda mors no)i habet potestatem : quia cum portanl de corpore exeuntes, tendunt
    illi eeternaliter non danmabuntur. profundius et minus profunde ad loca

    '
    Psal. Lxxu, 20. « Psal. IV, 9.
    DE SACRIFICIO MISStE, III, 16. 133

    poenarum pro diversitate venialium quse frigerii permiltit transire liberatum ad


    secuni deferunt, sicut diversi ponderis locum beatorum.
    gravia tendunt deorsum. Et ideo, Za- Hic ergo locus refrigcrii, hic locus
    est

    char, V, 7, dicitur iniquitas sedere super lucis, conlra illud, quod in tenebris sunt

    ialentum plumbi. Et in Psalmo xxxvii, qui in purgatorio purgantur qute lux :

    o, dicitur de peccatis Et sicut onus


    : maxime est in aperta Dei visione, de qua
    grave gravatss sunt super me. Istis ergo dicitur, I ad Timoth. vi, 16 : Lucem in-

    valent suiTragia. habitat inaccessibilem. De tenebris au-

    N et
    N. Et hic fit mentio specialis quo- tem dicitur, Sapient. xvii, 20 : Ipsi sibi

    rumdam defunctorum, et prsecipue pro fuerunt graviores tenebris. Quia tamen


    quibus oblationes facl» sunt ad altare : interiorem habent candentem fidei lu-

    quia vota eorum sunt in sacrificio, sicut cem, merito illius lucis aliquando pur-

    diximus in ante habitis. gati ad fruitionem eeternee lucis exibunt.


    Mich. VII, Consurgam cum sedc'
    8 et 9 :

    Et post mentionem specialium, quos ro in tenebris, Dominus lux mea est.


    sola cogitatione non verbo vocali recolit, Iram Dominiportabo, quoniam peccavi
    stans ad aram perfector sanctitatis, pro- ei, donec causam meam judicet, et fa-

    sequitur in communi dicens : Ipsis, Do- ciat judicium meum. Educet me in lu-

    mine, quos in speciali designavimus re- cem, videbo justitiam ejus.


    Hic etiam dicitur locus pacis quia
    cordatione, et omnibus in Christo, hoc :

    est, in signis fidei Christi, quiescentibus, animse poenarum pacem ab ex-


    in locis

    a laboribus vitae exterioris. Job, iii, 17 :


    trinsecus affligente non habent, sicut di-

    Requieverunt robore. Et ibidem, citur, Baruch, iii, 3 Si in via Dei am- :


    fessi
    Nunc enim dorniiens silerem, et bulasses, habitasses utique in pace sem-
    t. 13 :

    somno meo requiescerem. piterna, hoc est, in loco beatorum, ubi,


    sicut dicitur ibidem, 17, est lumen
    Locum refrigerii quia jam non sunt
    :
    t-

    oculorum, et pax, scilicet Christi, quain


    quo divina fovean-
    in locis refrigerii, in
    inveniunt qui perfecte custodiunt
    tur consolatione. Et alludit ei quod dici- illi

    tur, Zachar. ix, 11 Tu in sanguine te-


    :
    mandata quia sicut dicit Psahiiista,
    :

    siamenti tui emisisti vinclos tuos de lacu Psal. xvui, 12 In custodiendis illis re-
    :

    tributio multa. Psal. cxviii, 163


    Pax
    in quo non est aqua. Hoc est refrige- :

    rium divinae consolationis, et hoc di- multa diligentibus legem tuam. Ha?c au-
    ctum est quoad ignis afflictionem. Non tem pax quee post turbationem purga-
    ergo sunt de illis quibus nullum subve- tionis oraturanimabus omnibus, est pax
    nit refrigerium. Luc. xvi, 24 Pater :
    Jerusalem ccelestis, de qua dicit Augusti-
    Laza- nus in libro XIV de Civitate Dei «
    Pax
    Abraham, miserere mei, et mitte :

    civitatis est concordia fruendi


    rum, utintingat extremum digiti sui in coelestis

    aquam, ut refrigeret linguam meam, Deo, et invicem in Deo. »


    tua
    ciuia crucior in hac flamma. Et respon- Vt indulgeas, hoc est, ex bonitate
    indulgentiam tribuas, deprecamur, om-
    dit Abraham post 'aliqua,'* t- 26 : Inter
    sacrificium'ofi"erimus, sive
    nos et vos chaos magnum firmalum est, nes qui tibi

    ut hi qui volunt hanc transire ad vos, servitute, sive volo, dicentes


    cum Psal-
    cxlii, 2: Non intres in ju-
    non possint, neque inde huc tronsmeare. mista, Psal.
    non
    Chaos enim iiludprofundissimum imino- dicium cum servo tuo, \)om\\\Q,quia
    juslificabitur in conspectu tuo\omnis vi-
    bilitas est divina^ sententiae, qua^ nullum
    Et, Daniel. ix, i% :^Non'
    enim in
    sanctorum in patria per compassionis vens.
    justificationibus nostris prosternimus
    sufTragium permittit transire ad subven-
    prcccs ante faciem tuam, sed in
    misera-
    tioncm in inferno damnatorum, ncc ali-
    oramus, ut
    quem damnatoruni per adoptionem re- tionibus tuis multis. Et ideo
    134 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
    ex indulgentia dones locuni refrigerii, Consumitur enim calore ferventissinice
    lucis et pacis defunctis. charitatis. Hi ergo, ut dicit Augustinus,
    Per eumdem Christum Dominum no- tam boni sunt, quod talibus remediis
    strum, qui defunctos in fide sua libcravit non indigent.
    a locis pcenarum. Mediocriter autem boni sunt, qui sine
    mortali aut sunt, sicut innocentes, aut
    3. Est auteni hic annotandum quibus et mortalia sua per compunctionem et con-
    Suffragia ad quid prosint sufTragia Ecclesise, et fessionem et salisfactionem venialia fe-
    Ecclesiae
    quae sint sutfragia, et qualiter sunt fa- cerunt, et bonis opcribus inhterendo, et
    quibuspro-
    sint? cienda. obedientia mandatorum et decretorum
    Et circa primum quidem quatuor or^ tamen pertectam con-
    Ecclesise vixerunt,
    dines defunctorum distinguit Augustinus, siliorum vitam non tcnuerunt et ideo :

    scilicet valde malos, et valde bonos, me- multa de terrena contagione eis venialia
    diocriter bonos, et mediocriter malos. adhgeserunt, quge tamen levia sunt et
    Yalde mali quidem sunt, qui in vita otiosa ct neglecta, et non satis devota,
    desperata vitam tinierunt, dicentes dicto bona, perfecta : et isti qiiidem in purga-
    oris, vel perfidia cordis, vel facto operis torio cremabilia habent, sed magnam et
    illud Job, Qui dixeriint Deo
    XXI, 14 : :
    notabilem ad i<;nera non habent resi-
    Hccede a nobis, et scientiarum viarum stentiam : et ideo lignum, foenum et sti-
    iuarum nolumus. Quia si etiam dicto pula non vocantur '.

    oris vel fide cordis non dixerunt, tamen Mediocriter autem mali sunt, qui nian-
    omui facto ciamaverunt illud Apostoli,ad datorum quidem habent custodiam et
    Titum^ I, 16 ; Confitentur se nosse Deum, mortalia sua per poenitentiam in venialia
    factis aulem negant. Judsei ergo et pa- commutaverunt, sed tamen more et sol-
    gani et hoeretici dicunt iliud perfidia cor- licitudine curae ssecularis pro domibus
    dis, biasphemi dicunt illud dicto oris, et uxoribus et filiis multa non mortalia,
    falsi Christiani dicunt illud facto operis. sed a servitio et sollicitudine Dei et fer-
    Illis ergo non prosunt suffragia Eccle- vore charitalis et devotionis multum re-
    siee : quia ut dicit Augustinus : « Dum trahentia et fortiter ad imum tendentia
    viverent, non se dignos, sed potius indi- et illaqueantia in concupiscentia carnis
    gnos fecerunt ut eis talia salutis admini- et cupiditate rerum, citra Deum tamen et

    cula prodesse possent. » divinum prfBceptum commiserunt et

    Valde boni autem sunt statum purita- committunt quolidie, qui notabilem ad
    tis tenentes, et nullis mundi sordibus in- ignem habent resistentiam antequam cre-
    quinati, sicut sunt qui cum Apostolo mentur et ideo illi ligna, fcenum, et
    :

    dicunt, ad Philip, i, 21 : Mihi vivere stipulam supersedilicant supra tidei fun-


    Christus est, et mori lucrum. Et post damentum -. Ligna in majoribus dintius
    pauca, ^. 23 : Coarctor autem e duobus : ardentibus, fcenum in mediocribus, et
    desiderium habens dissolvi, et esse cum stipulam in minimis, tamen ad ignem
    Christo, multo magis nielius. Hoc au- ordinatis. Et iilis duobus defunctorum
    tem dicere debent devotione cordis, et generibus prosunt sufTragia Ecclesiae. Et
    veritate oris et intentionis, et facto ope- sit primum, scilicet quibus prosunt
    patet
    ris : quia si etiam illis aliquid adhaeret sufTragia. Unde Auguslinus dicit « Si :

    parvum ex terrena ista et contagiosa scirem patrem meum esse in inferno,


    inhabilatione, dicit Augustinus, quod il- non plus rogarem pro ipso quam pro
    lud quod facit gutta in camino, hoc facit diabolo. » Illi enim, ut diximus, sunt
    tale parvum veniale in tali viro justo. ultra chaos divinae misericordiae, et

    1 Cf. 1 ad Corinth. iii, 12. « Ihid.


    DE SACRIFICIO MISSiE, III, 16. 13o

    eoriim non erit recordatio ad bonum. gium Ecclesise fieri. Sed quaeralur a
    Preepositivo, quse sit causa quod secun-
    4. Ad quid autem prosunt, iterum dicit dum suiTragium minus in quanlilate poe-
    K<i quid Angustinus, dicens quod quibus prosunt nse tollil quam primum, cum in omni
    irosint "?

    vel ad hoc prosunt, ut velocior sit eorum natura duo sequaliter agentia, «qualiter
    liberatio, vel ut tolerabilior sit eorum tollant et abjiciant de passivo? et non
    damnatio. Mediocriter autem bonis et poterit causam rationabilem assignare.
    mediocriter malis prosunt, ut velocior Aduc autem secundum plus debet tollere
    sit eorum liberatio : et ideo tot possunt quam primum quia pcena illa diminuta:

    fieri sutrragia pro uno aliquo, quod sta- per primum, minus potest resistere se-
    tim in momento liberatur et ideo in : cundo quam primo.
    hoc solo casu meUor est conditio divitis Et ideo dicimus hanc opinionem fictio-
    quam pauperis quia habet unde sutrra-
    : nem esse. Ideo dixerunt Cantor Parisien-
    gia tiant pro ipso. Unde, Proverb. xni, sis et Stephanus quod Cantuariensis,
    8, dicitur : Redemptio animse viri divi- in veritate secundum tantum in mensura

    li^ snie. Quod autem dicit Augustinus, quantitatis pcenffi toUit, quantum pri-

    quod ad hoc prosunt ut tolerabilior sit mum, et quod pcena tolli potest totaliter
    eorum damnatio, diversimode intelligi- a damnato per suffragium Ecclesiae mul-
    tur a Doctoribus maiiuis. Praepositivus tiplicatum : sed poena totaliter suspensa
    enini dicit, quod propter hoc verbum iterum in infmitum relabitur quia non :

    suffragia prosunt valde malis in inferno liberatur nisi per gratiam, cujus damna-
    damnatis, sed non ad liberationem : di- tus non est susceptibilis. Hoc autem con-
    cebat enim, primum quidem quod fit firmant isti per dictum .loannis Chryso-
    pro tali ahquo, tantum tollit poenam vel stomi, qui distinguit, quodduplexest mi-
    partem poena3 a danmalis, sequens au- sericordiaI)ei,sciIicetIiberansetrelaxans.
    tem suffragium non tollit tantam ut pri- Liberans est, qua ex toto indulgenslibe-

    mum in mensura quanlitatis, sed toUit rat : et haec, ut dicit, non est super omnia
    tantam in proportione : et quia poena opera Dei quia non : est super damnatos.
    eorum extensive accepta secundum mo- Est autem misericordia relaxans quia :

    dum continui divisibilis est in infmitum, citra condignum puniens in omni judi-
    ideo illa poena numquam tinitur per suf- cio parlem poena? relaxat, et numquam
    fragiumet tamenper omnesuHragiumto- totam et hanc dicit esse super omnia
    :

    Hujus autem exem-


    lerabilior efficitur. opera Dei, etiam super damnatos. Et sic
    plum dabatincontinua linea, qucT si divi- intelligi potest illud Psalmi cxuv, 9:
    daturpereequalia in quantitate mensuree, Et miscrationes ejus super omnia opera
    sicut per duo aequa, vel tria, vel quinque, ejus. Et illud Psalmi xxiv, 10 :
    L^iiversse

    et sic deinceps sequa in mensura, tunc vise Domini misericordia ct vcritas. El


    procul dubio stabit divisio et fmietur li- illud Jacobi, ii, 13: Supcrexaltat autem
    nea : quia tales partes non infinitse sunt misericordia judicium. Quaerimus autem
    in ipso. Si autem sic dividatur, ut primo ab his qua^ sit causa, quod jam liberatus

    dividalur per duo, vel per tria, et sic relabitur in poenam : quia apud justum
    deinceps, et residuum iterum dividatur judicem si aliquis satisfecit pro reo, et

    per duo, vel per tria qua^ sunt dimidia, judex acceptavit satisfaclionem, omnino
    vel tertia residui non aequalia primis nisi injustum est iterum reum in poenam re-
    proporlione residui, numquam stabit di- vocare et isti do hoc nullam convcnien-
    :

    visio, sed procedit in infinitum : (juia de- tem possunt assignare ralionem. Adhuc
    tinitio continui est in inlinilum divisibile autem aucloritates Canonis sunt contra
    esse. Tali ergo divisione dicebat a dam- istam opinionem dicilur enim, Job, xv, :

    natis poenarum divisionem per sulfra- 30 et 31, de damnato : Non reccdct de


    136 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    teuehris : ramos ejus arefaciet flamma, Suntenim damnati ad ignem et conscien-


    et auferetur spiritu oris sui. Non credet tiap vermem, sicut dicitur, Isa. lxvi, 24 :

    frustra errore deceptus, quod aliquo pre- Jgnis eorum non exstinguetur, et vermis
    tio redimendus sit. Proverb. vi, 34 et 35 : eorum non morietur. Et ideo ad mitiga-
    Quia zelus et furor viri non parcet in die tionem ignis nihii prosunt, sed conscien-
    vindictcB : nec aquiescet cujusquam pre- tiae vermis remordet de tribus, scilicet de
    cibus, nec suscipiet pro redemptione dona peccato commisso, et de bono a seipso
    plurima. omisso, et de bono cujus ipse potuit esse
    Ideo post istos venit magnus doctor causa ut fieret ab altero non facto. Di-
    Gulielmus Altisiodorensis, et dixit, quod cunt igitur, quod non mitigatur de duo-
    pro certo poena ignis non diminuitur, nec bus primis : quia haec duo sunt praeterita
    suspenditur a damnatis per Ecclesiee suf- et necessaria, sed de tertio et crescit et
    fragium, tamen prodest ut tolerabilior sit
    mitigatur. Si enim per malum suum
    eorum damnatio : quia confortat patien- causa est mali in alio, toties crescit ver-
    tem, ut confortato vigore levius ferat mis, quoties crescit et dilatatur malum
    ignis incendium. Hujus autem dedit illud in alios quosin hocinvolvit : et
    exemplum, sicut quando aliquis pondere sensu Ambrosius, quod ignoratur
    dicit
    magno gravatus, lassitudine debilitatur :
    poena Arii, quia nescitur quot errore ejus
    si quis in faciem ejus fundit aquam Iri- sunt subvertendi. Si autem causa fuit ut
    gidam, in nuUo quidem pondus alleviat, bonum fieret per alium, toties decrescit
    et tamen illum ad ievius sustinendum vermis, quoties bonum illud multiplica-
    confortat et refrigerat : et in hoc sensu tur, et quoad hoc solum prodest damna-
    dixit divitem suffragium guttee aquae pe- tis Ecclesiee suITragium et hoc quia ra- :

    tere ut refrigeretur. Sed hoc valde mira- tionem habet Catholicam, puto esse te-
    bile est, qualiter etiam fingi possit hoc nendum. Et ideo dicitur, Eccle. ix, 10 :

    quod dicit iste cum Abraham dicat tan-:


    Quodcumque facere poiest manus tua^
    tum esse chaos *, quod etiam minimum instanter operare: quia nec opus^ nec ra-
    compassionis sufTragium a sanctis ad tio, nec sapientia, nec scientia erunt apud
    damnatos non poterit derivari. Adhuc inferos quo tu properas.
    conslat, quod nihil potest relevare poenam
    damnati nisi peccati diminutio vel di- Quod autem quaeritur, quae sunt sul-
    D.
    missio : quia nihil facit animam ab igne fragia quae valent mortuis, dicit Grego- ^^^ ^^

    passibilem nisi peccatum : peccalum au- rius in Dialoqo, riuod eleemosviiEe, vi"i- quibus (

    ^ '^ ^
    . ^ cla suffi
    tera nec dimittitur nec diminuitur nisi liae, et orationes, et caetera bonaEcclesiae pia pro
    jiDl?
    per gratiam. Gratia autem secundum sunt sufTragia: maxime tamen defuncti
    tidem Catbolicam non sunt susceptibiles apparentes vivis requirunt sibi fieri

    damnati quia dicit Damascenus, quod


    : oblationem sacrae hostite in Missa : quia
    oportet scire, quia quod in Angelis est illa liberavit de inferno in limbo patres
    cisus, hoc est in hominibus mors : et sic- detentos, quando in crucis altari otTere-
    ut Angeli post casum non sunt repara- batur, sicut in ante habitis diximus.
    biles vel gratiae susceptibiles, ita nec Et quod quaerilur, a quibus sunt facien-
    homines post mortem. da, quia scriptum est,Joan. ix, 31 : Pec-
    Et ideo temporibus nostris in doctrina calores Deus non audit. Dicendura quod
    florentes Theologi omnes istas opiniones omnibus lam justis quam peccatoribus
    abhorruerunt, et dixerunt, quod si pro- fieri debent quia non recipiunlur a Deo
    :
    \

    sunt damnatis suffragia, quod in altera in charitate viventium, sed in charitate


    parte poense prosunt eis, et non in tota. defunctorum qui sunt causa, quod ista

    1 Cf. Luc. xvt, 26.


    DE SACRIFICIO MISS.E, III, 17. 137

    fiunt a vivis. Si enim quaererelur juslus chiel. xviii, 21 et 22: Si impius egerit
    qui faceret, cum nemo sciat utrum odio pcenitentiam ab omnibus peccatis siiis,...

    velamore dignus sit ', revocaretur in du- omnium iniquitatum ejus,quas operatus
    bium totum quod facit Ecclesia de suf- est,non recorf/«6o;-. Et piecredit Ecclesia,
    fragiis defunctorum. quodmulti etiam postpositionemloquelse
    Sic igilur Ecclesia Catliolica tali fide de peccalis suis ingemiscuut in pceniten-
    ofTert pro defunctis omnibus : quia de tiam salutarem. Pro excommunicatis
    quolibet preesumit, quod sit in loco pur- tamen et publice damnatis non nisi silenter
    gandorum, cum sibi constare non possit in corde et non publice orare consuevit
    de impcenitentia linali alicujus, quia so- Ecclesia.
    lusDeus novit corda decedentium. Scit Haec igitur breviter de memoria defun-
    ergo Ecclesia illud dictum Domini, Eze- ctorum sint dicta.

    CAPUT XVII.

    l)e siipplicatione seu elevatione vivorum in liostia.

    Nobis quoque peccatoribus, etc. nem, significat satisfactionis laborem.


    \^
    ietqua- Tangitur hic vivofum elevatio in ho- Per hoc autem quod sonus est, cum so-
    Deum. Dicuntur autem hic tria,
    ^^^^ '^^ no vocis significat confessionem. Per
    sUa^of-
    'uniur ' scilicetqui et quales Deo in hoslia offe- hoc autem quod cum gemitu est, signi-

    runtur, et ad quid. Secundum incipit ibi, ficat contritionis compunctionem. Quod


    Cum tuis sanctis. Terlium, ibi, Intra autem quidam dicunt, quod haec eleva-
    quorum nos consortiu»!, etc. tio vocis siijnificat Christi cum clamore
    In primo horum tria dicuntur, scilicet in cruce mortem, reputo derisioneni :

    qui, quales, et qualiter. quia submisse clamat sacerdos, et Chri-


    Dicit igitur : iXobis quoque peccafori- stus clamavit alte, et propterea nulla lit

    bus, qui pro cum ta-


    aliis intercedimus, mentio de Christi clamore,
    men nos magis hac gratia indigeamus. Famulis tuis. Ecce quales sint, quia
    Ad Hebr. v, 3 Quemadmodum pro po- : famuli per obedientiam : et de miiltilu-
    pulo, ita eiiam et pro semetipso debet dine miscrationum tuarum sperantibus,
    offerre pro peccatis. Dixit enim Jacob, per spem quam habent ad veniam. Tales
    Genes, xxx^ 30 Justum : est ul aliquando enim jam incorporali Christo cum ipso

    provideam etiam domui mese. Dicit enim, Palri in ccelum ad sublime altare offe-
    peccatoribus : quia dicitur, Proverb. xvni, runtur, sicut diximus. Unde Christus
    17 : Justus prior, scilicet a principio ora- dixit, Joan. xii, 26 : Et nbi sum ego,
    tionis, est accusator sui. l nde etiam sa- illic et ministermeus crit. Ministcr autem

    cerdos in hac oralionc aliquantulum ole- est verus famulus. De misericordia autem
    vat vocem, el tundit pectus: quia tunsio dicitur, Tiiren. iii, 22 Misericordiai Do-
    :

    per hoc quod ictus est inferens afdictio- mini, quia non sumus consumpti : quia

    ^ Eccle. IX. i.
    138 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    7ion defeceruntmiscraliones ejus. Multi- pteraverunt. Et supra, i. \2\ A diebus
    tudo autem dicitur miserationum quia : autem Joannis Baptisise usque nunc, re-
    et in multis est, et ad mulla quibus indi- gnum coelorum vim patitur, et violenti
    gemus. Isa. lxiii, 15: Uhi cst zehis tmis, rapiunt illud.
    et fortitudo tua, midtitudo viscerum tuo- Stephano, qui propter privilegium vir-
    rum et miserationum tuarum? Psal. ginitatis primus praelatus est ab Aposto-
    XXXII, o : Misericordia Domini plena est lis viduis ct virginibus, sicut legitur,
    terra.
    Act. VI, 5, Qui sanctitalis hul^uit prteco-
    Partem aliquam. Eccce qualiter par- nium. Unde,Act. vi, 8 Stephanus autem, :

    tem aliquam meritis et tuse largitati con- plenus gratia et fortitudine, faciebat pro-
    dignam. Ad Coloss. i, 12 : Gratias agen- digia et signa magna in populo. Et ibi-
    tes Deo Patri, qui dignos nos fecit in
    dem, VII, 55: Cum esset Sleplianus plenus
    partem sortis sanctorum, in lumine. Et
    Spiritu sancto, intendens in coelum, vidit
    sic in Psalmo xv, 5, dicitur Pars hsere- :
    gloriam Dei. Qui propter sanctitatem et
    ditatis mese. Et sic dicitur, ibidem, ji. 6, sapientiam confutator fuiterroris et veri-
    quia funes partes sortium nostrarum in
    tatis defensor invictus. Act. vi, 10: Non
    beatitudine mensurantes ceciderunt nobis
    poterant resistere sapientise et Spiritui qui
    in prasclaris partibus hsereditatis oetern».
    loquehatur. Qui per mortem lapidum
    Et societatem: quia ex societate san-
    testis fidei, et se suscipientem in coelo
    ctorum bona uniuscujusque efficiuntur paratum vidit Jesum. Act. vii, 56: Ecce
    omnium in beatitudine communia. Psal. video coelos apertos, et Filiu?n hominis
    LxxxYi, 7 : Sicut Isetantium omniiim ha-
    stantem a dextris Dei. Qui propter ni-
    bitatio est in te.
    miam charitatem pro se lapidantibus ora-
    Donare digneris: quia omnia Dei do-
    vit Dominum, et se lapidantem converti
    na sunt, et de suo nemo aliquid in bonis impetravit Paulum. Act. vii, 39 et 60:
    influit. Unde versus :
    Et lapidabant Slephanum invocanlem et
    Quidquid liabes meriti, prajventrix gralia donat. dicentem Domine Jesu, suscipe spiritum
    :

    Nil Deus in nobis praeter sua dona coronat. meum. Positis autem genibus, clamavit
    voce magna, dicens Domine, tie statuas
    :

    I ad Corinth. iv, 7 Quid habes quod


    :
    illis hoc peccatum, etc.
    non accepisti: si autem accepisti, quid Mathia, qui sicut dicitur, Act. i, 23
    gloriaris quasi non acceperis ? etseq., sorte electus est in Apostolum,
    ut acciperet locum 7ninisterii et apostola-
    2. Cum tuis sanctis. Ecce cum quibus : tus, de quo prsevaricatus est Judas, ut
    et tangit Ecclesia tantum eos de quorum esset testis resurrectionis Christi. Sors
    fide et beatitudine sufficienter est certi- autem illa, ut dicit beatus Dionysius,
    ficata, et alios non tangit nisi in commu- non fuit nisi impetratio signi quo Spiri-
    ni. Apostolis non a sed Domino electis, assumendum esse osten-
    tus sanctus illum
    potius sorte vel alio signo Spiritus sancti dit etnon alium. Act. i, 26 Ceciditsors :

    electis : et martgribus, fidei testibus. super Mathiam et annumeratus est cum


    :

    Cum Joanne. Illum opinor esse Joan- undecim Apostolis.


    nem Baptistam, qui martyr est, ut ha- Barnaba, qui etiam signo quod dedit
    betur, Matth. xiv, 10, et sic inter mar- Spiritus sanctus, segregatus est in apo-
    tyres ponilur : de quo Christus dixit, stolatus officium cum Paulo. Act.xiii,2 :

    Matth. XI, 11 : Non surrexit i^iter na- Dixit Spiritus sanctus : Segregate mihi
    tos mulierum major Joanne Baptista. Saulwn et Barnaham, in opus ad quod
    Hic finis est h^gis et prophelicT et inilium assumpsi eos. Hic primus cum Paulo
    Evangelii. Unde, Matth. xi, 13 Omnes fuit Apostolus gentium ideo a gentium
    : et
    prophetse et lex usque ad Joatinem pro- reliquiis honorandus. Actu.
    specialiter
    DE SACRIFICIO MISS.E, III, r 139

    xiii, 46 et 47 : Tunc constanter Paidus eadem fides et passio fralres effecit.

    et Bamabas dixerunt, scilicet ad Ju- Felicitate, cujus fides mirabilis fuit, ut


    daeos : Vobis oportebat primum loqui septem filios sicut mater Machabgeorum
    verbum Dei : sed quoniam repellitis oflerret passioni pro Christo.
    illud, et indignos vos judicatis seternse Perpetua, qua? privilegio castitatis et
    vitse, ecce convertimur ad gentes : sic fidei meruit martyrio coronari.
    enim prsp.cepit nobis Dominus Posui te : Agatha, quam mammillis abcissis ipse
    in lucem gentium, ut sis in salutem in carcere consolatus est Apostolorum
    usque ad extremum terrse '. princeps Petrus, et exhibuit beneficium
    Ignatio, qui gloriosissimus fuit martvr plenae curationis,
    contemporaneus Apostolorum, pedisse- Lucia, quae patrimonio distracto et

    quus Yirginis beatse, qui condemnatus contempto thoro pro fide et religione
    ad bestias, elRomam delatus, rogavitut Christiana pugnavit, et per martyrium
    sancii in passione ejus non deficerent. triumphavit.
    Qui protestatus est in theatro, quod non Agne, sive Agnete, cujus tanta est
    ut malefactor puniretur, sed sicut Chrisli auctoritas, quod ipse doctor veritatis
    discipulus. Qui bestias quse sibi Dei vir- Ambrosius scribit passionem ejus, et in
    tute mansuetabantur, contra se, ut devo- die passionis ejus missa et sermone so-
    raretur, provocavit. Qui publice haec lemnizasse legitur eam Augustinus.
    verba dixit : « Ignis, crux, bestiae, os- Cspcilia, quae Evangelium Christi
    sium confractio, membrorum dlvisio, semper gerebat in pectore, et non diebus
    tormenta diaboU in me veniant, ut Jesu neque noctibus a coUoquiis divinis et
    fruar. » Et heec omnia ipse Ignatius in oratione vacabat. Quae cihcio membra
    epistola quam Romanis direxit, scribit. virginea domabat. Quee Tiburtium et Va-
    Qui cum esset in dentibus leonis, alta lerianum sponsum suum ad coronam
    voce dixit : « Frumentum Christi sum, martyrii vocabat. Quae tandem fiammis
    dentibus bestiarum molor, ut panis mun- balnearibus superatis, martyrium de-
    dus inveniar. » Qui, ut scribit Diony- truncato capite promeruit, et pacem
    sius de eo, in ore aliud non habuit, nisi sanctis sui martyrii merito concessam
    haec verba : « Amor meus crucifixus esse praedixit.
    est. » Qui multas laudes in diversis Anastasia, cujus eleemosvnae ipsi mar-
    epistolis de matre Dei, cujus capel- tvrii palmam promeruerunt.
    lanus fuit, scripsit. Cujus ignitum cor Et omnibus generaliter sanctis iuis,

    cum partibus multis divisum esset, no- quorum fides et merita Deo sunt nota.
    men Christi in singulis partibus, aureis De quibus dicitur, Job, xxv, 3 : ISum-
    litteris scriptum inventum est, ut ha- quid numerus militum ejus ?
    est et

    betur in Chronica Martiniana sub Tra- super quem non surget lumen illius ?
    jano imperatore^ anno Domini 96. Romae
    autem passus, Antiochiae requiescit in Intra quorum. Tangit quahter in su- 3^

    nomini suo consecrata in subur-


    basifica blime altare petit recipi quos offert, quia
    bio civitatis. ad consortium sanctorum quorum indu-
    Alexandro, qui Papa fuit urbis et bitala est ad gloriam receptio, dicens :

    orbis, et cum Eventio et Theodolo passus Intra quorum sanctorum, nos qui in
    Romse quiescit ad sanctam Sabinam in hostia offerimur, comoriium, ut eamdem
    altari majori. sortcm beatitudinis obtineamus. Ad
    Marcellino, Petro, qui comiles fue- Epiies. 18 67 possitis comprehen-
    111, :

    runt individuae passionis et fidei, quos dere cum omnibus sanctis, qucV sit lati-

    * Isa. xLix, b,
    140 D. ALB. MAG. ORD. PR^D,

    tudo, et longitudo, et suhlimitas, etpro- tio annumeremur. Et hoc est quod dicit
    fundum. In his dimensionibus consistit David Benigne fac, Domine, in
    : Ijona
    sors hsereditatis nostrse. voluntate tua Sion, ut sedificentur muri
    Non sestimator meriti. Quia sicut di- Jerusalem '. Ac si dicat : Nisi benigne
    citur, Isa. lxiv, 6 : Et factisumus ut facias de tuabona voluntale, ut de vivis
    immundus omnes nos^ et quasi pannus lapidibus resedificentur muri Jerusalem.
    menstruatse universx justitise nostrse. Per Christum Dominum nostrum. Hoc
    Ideo non possumus aliquid prsesumere seepius expositum est.
    de sestimatione meritorum. Hoc est ergo quod dicit, quod vivi of-
    Sed qugesumus, Domine, largi-
    venise, ferendi sunt in oblatione : et sic de mor-
    ^or, quia totum estex indulgentia etlibe- tuis et vivis in oblatione oHerendis est
    ralitate tua, admitte, ut eorum consor- habitum, ut diximus.

    CAPUT XVIII.

    De operibus sanetse Trinitatis in eonfectione corporis Doniini.

    Per quem hsec omnia, Domine. Hsec et ideo culpa carent. Dicit enim Augu-
    1.
    est conclusio totius Canonis et conclu-
    : stinus Quia bonus est, sumus et in
    : « :

    duntur hic ea quse circa confeclionem quantum sumus, boni sumus. » Sicut
    corporis Domini sunt opera Trinitatis. enim dicit Dionysius, boni est optima
    Dividuntur in duas partes, ita quod in adducere. Et quia ista bonitas creaturae
    prima sunt ea quse sunt ex parte sacra- indita est omni creaturae, ideo nulla crux
    menti, in secunda autem continentur ea fit super hoc verbum.
    quse sunt ex parte operantium in sacra- Hsec autem quse ad fructum omnium
    mento personarum, ibi, Per ipsum. te optimo Deo creata sunt in sacramento,
    Ex parte autem eorum quse sunt in sa- sanctificas, dum idonea facis ad sancti-
    cramento, quatuor dicuntur quse per or- tatem sacramenti. I ad Timoth. iv, 5 :

    dinem manifestata sunt in littera. Sanctificatur autem per verbum Dei et


    Dicit igitur, Per cjuem, sicut media- orationem.
    torem qui se rem fecit tanti sacramenti, Vivificas : quia transsubstantias in
    hsec omnia, tam de frugibus oblata, corpus vivum et gloriosum et divinum.
    quam de eis qui in sacramenti offeruntur Ezechiel. xlvii, 9 : Et omnis anima
    oblatione, seniper, omni tempore
    ut vivens, quse serpit, quocumque venerif
    offerri possint, bona, quia qusecumque torrens, vivet. Sic enim dicit Fihus Dei,
    sunt a bono, bona sunt. Genes. i, 31 : qui habet vitam in semetipso, Joan xiv,
    Vidit Deus omnia cjuse fecerat, et erant lU : Ego vivo, et vos vivrtis. Et, Joan. x,
    valdc bona. 28 : Ego vitani seternam do eis, et non
    Creas per naturam quam instituisti : peribunt.

    * Psal. L, 20.
    DE SACRTPICIO MTSStE, TIT, 18, 141

    Ergo quoad speciem sacramenli san- clum : quiain illiusbonitate omnia perti-
    clificat quoad rem autem contentam
    : ciuntur opera. Et dicitur in ipso, propter
    quoB est sacramenti res, vivificat, quae continentiam. Unde, ad Roman. xi, 35 :

    est corpus Christi verum et vivuni quod Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in
    de Yirgine traxit : quoad rem autem ipso sunt omnia : ipsi gloria in ssecula.
    sacramenti benedicis : quia haec est res Amen.
    contenta et significata omnibus praeslans Est tihi Deo Patri, in qua prolatione
    gratiam. l*sal. cxxviu, 8 : Benedictio fit crux anle calicem, ut significetur quo-
    Domini super vos. Benediximus vohis in niam in Patre est auctoritas totius divi-
    nomine Domini. nitatis. Omnipotenti autem dicit, quia
    Quoad liberalitatem autem dantis hoc omnia lia?c ut in corpore mystico perli-
    sacrificium, dicit Ac prseslas nohis. Tpse
    : ciantur, omnipotenliiB est Dei Patris.
    enim paratus est dare omnibus omnia Patri enim attribuitur oninipotentia :

    superabundantius quam petimus aut quia potentia perfecta non vult ab alio
    intelligimus : quia ipse ex liberalitate esse, sed a seipso.
    sua largitor est omnium bonorum. In unitate Spiritus sancti : et fit crux
    Hfec igitur sunt ex parte sacramenti. per totum calicem, ut continentia Spi-
    Tn omnibus autem his praeter quam in ritus sancti significetur. TT ad Corinth.
    primo, quod facit Deus pro se sine nobis, XIII, 13 : Communicatio sancti Spiritus
    et prseter ullimum, quod ilerum facit sit cum omnibus vobis.
    Deus proprla bonitale, lit crux, ut virtus Omnis honor, qui virluli, ut saepe
    crucis inteliigatur facere. Et quod hsec diximus, debetur. Et gloria, quae debe-
    virtus a primo perfectore sanctitatis in- tur toti praeconio Trinitatis : quia sicut
    telligitur procedere in sacramentalibus. dicit Augustinus, gloria est clara cum
    Psal. cxLiv, 16 : Aperis tiimamtm tiiam, laude notitia, quae sola clara est in noti-
    et imples omne animal henedictione. Li- tia sanctae Trinitatis. T ad Timoth. i, 17 :

    bera enim manu largilur suas benedi- SoliDeo honor et gloria in sgecula siecu-
    ctiones. lorum. Amen. Hic autem Deus, ut dicit
    Augustinus, est Deus Trinitas.
    Per ipsum. Hic tangit Trinitalis in Per omnia saecula sseculorum. Hoc
    sacramento indivisas, tamen appro- et saepius expositum est. Psal. lxxxiu, 5 :

    priatas operationes. Prlmo autem tangit In ssecula sseculorum laudahunt te.

    operationem qua? est T^ilii quando dicit, Amen autem hic chorus respondet :

    per ipsum, quod nolat causam mediam. quia hoc sacerdos propter sequentia pu-
    Mediator enim unus est Dominus Jesus blice dicit, Haec autem secunda esl se-

    Christus. T ad Timoth. ii, o Unus Deus, : creta, quae, ut diximus, ideo sub siientio

    unus et mediator Dei et hominum, homo dicitur, ne populo unde occasionem


    Christus Jesus, per quem haec omnia ruinae accipiat, pandatur.
    sicut per seipsum mediantem haec per-
    fecla sunt. Quod autem quidam quod dicunt,
    Cum ipso. Hoc altribuitur Patri qui istud secretum silentiurn significet quod
    cum semper operatur redemptionis
    T^ilio Dominus cum discipulis liabuit, quando
    opera, ut inter Patrem et t^iiium con- sermone linito oravit tcrtio, non cre-
    sensus notetur, sicut ipse dicit, Joan. v, dimus, et derisionem reputamus quia :

    19 : Quxcumque ille, scilicet Pater, fece- nulla de hoc penitus fit mentio in littera :

    rit, hasc et Filius similiter facit. I^nde et ideo tales exposltiones pertransimus.
    dicitetiam, Joan. xiv, 10 : Pater autem Sed ut sacerdos in devotione permaneat,
    in me manens, ipse facit opera. ideo silendum est, et ut secreta canibus,
    In ipso dicit propter Spiritum san- lioc est, ilUtteratis non pandantur, ideo
    142 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    pulamus, quod silentium istud et alia fectionem sacramenti, quoadelevationem


    sunt ordinata. oblatorum, jam rite sunt perfecta. Quae
    Quod aulem hic (inita sit lota conclu- autem sequuntur, ad dislributionem per-
    sio Canonis, patet per hoc quod omnia tinent et ad communionem sacramenti,
    quae adsacramentum perlinent, scilicet sicut diximus a principio, quando Ga-
    quoad idoneitatem materiee, quoad con- nonem divisimus in parles.

    CAPUT XIX.

    De excitatioiie clesiclerii ad peteiicliim paneni eoelesteni, et de


    prseniissionc institntionis orationis Doniinica?.

    i. Oremus : Prseceptis salutaribus mo- Hac ergo de causa clamat, Oremus.


    niti, etc. In oratione autem duo facit. Praemittit
    Jn hac conclusione perfector sanclitatis oralionis instilutionem dis'inam, ne te-
    stans ad aram quasi confeclo jam pane merarius judicelur in tanta reipelitione :

    coelesti, alla voce pra^monet omnes pe- el consequenter Dominicam inducit ora-
    tere hunc panem. attendens quod in tionem.
    desiderio primum diu est ante deside- [n praemissione institutionis duo facit

    ratus, quamvis nullus esset qui esurien- allegat enim obligationem preecepti, et

    tibus dare et frangere posset, sicut, doctrina? ostendit institutionem divinae.

    Thren. Parvuli pelierunt panem^


    iv, 4 :
    De praecepto dicit : Prxceptis saliita-
    et non erat qui /rangeret eis. IIoc autem ribusmoniti. Praeceptum enim necessarice
    modo speratur a benignitate Domini, ei^t obligationis. Hoc autem praeceptum
    quod suis quidem viribus, sedsacerdotis est, Matth. vi, 9, Dominus dicit Vos
    ubi :

    manibus Irangatur et distribuatur uni- autem sic orabitis. Luc xvm, 1 Quo- :

    cuique secundum quod oportet et ideo : niam oportet semperorare, et non deficere.
    ad excitandum hoc desiderium sacerdos Est enim praeceptum Apostolicum, ad Go-
    exaltat vocem in hac oratione. loss. IV, 2: Orationi instate, vigilantes in
    Et ideo hic duo facit : excitat enim ea. Ha?c autem praecepta sunt salutaria :

    desiderium ad petendum panem ccele- quia oratio est salutaris salvans hominem
    stem cum dicit in communi Oremus,: abomnibus malis. Jacobi, v, 15 : Oralio
    sciens quod dicitur, Jacobi, v_, 16 Mul- : fidei salvabit infirmum : et si in peccatis
    tum valet deprecatio justa assidua. Al- sit, remittentur ei. L nde, Sapient. xviii,
    tendit benignitatem largitatis divinse, 21, cum pontifex oraret pro populo, di-
    quae de facili inclinatur ad consensum citur sic de eo : Projierans homo sine que-
    orantium : quia promisit, Exod. xvi, rela deprecari pro pojjulis, pro/erens ser-
    48 Mane saturabimini panibus, scietis-
    :
    suxscutum, orationem, et per in-
    vitutis
    que quod ego sum Dominus Deus vester. censum deprecationem allegans, restitit
    Mane enim exaudivit ad votum, qui irse, et finem imposuit nccessitati, osten-
    ssepe prevenit exaudiendo ipsum peten- dens quoniam tuus est famulus. Hoc sa-

    tem et orantem. lutari ad orandum praecepto moniti et


    DE SAGKIFICIO MISS.4^, III, 2U. 143

    prsemoniti a Deo benignissimo, qui sem- 1 : Domine, doce nos orare, sicut docuit

    per monet nos de salutaribus. Ad Hebr. et Joannes discipulos suos. Et tunc in


    xii^ 10 : Uic autem, scilicet Filius Dei, discipulis omnes nos Christus instituit ad

    erudil nos ad id quod utile est in reci- haec oranda.

    piendo sanctificationeui ejus. Isa. xxx, tam authentica disci-


    Sic ergo instituti
    20 et 21 : Erunt oculi tui videntes prx- plina, Audemus dicere: jam enim scientes

    ceptorem tuum : et aures tuie audient quid et a quo pelere debeamus, nec no-
    cerbum post tergum monentis. bis dicetur id quod, Matth. xx, 22, dici-
    tur liliis quid petatis :
    Zebedaei : Nescitis
    Et divina institutione. Tangit insti- nec repulsam patiemur cum Paulo ne-
    tutionem ipsius orationis de paue coelesli, sciente quid peteret, 11 ad Corinth. xii, 8
    qui divinse est auctoritalis. Etestsensus : et9, dicente : Propter quod ter Dominum
    Et nos formati divina institutione, hoc rogavi, ut discederet a me : et dixit mi-
    est, instructione qua instruxit nos ut hi : Suf/icit tibi gratia mea. Et quia jam
    sciamus petere quse conveniunt ad salu- dignilicati sumus priecedente hujus oflicii

    tem quia sicut dicitur, ad Iloman. viu,


    :
    sanctilicatione et sacrilicii in quo Deo
    20 : Quid oremus, sicut oporiet, nesci- oblati sumus oblatione, non dicetur nobis
    mus : sed ipse Spiritus postulat pro no^ illud libri 11 i\lachaba?orum, ix, 13, quod
    bis gemitibus inenarrabilibus, hoc est, dictum est Antiocho impiissimo : Orabat
    docet nos postulare. Et ideo Christusspi- autem scelestus Dominum, a quo non
    ritu Dei plenus, sciens quod oportet erat misericordiam consecuturus.
    orare, ad Iias orationis petitiones nos in- Sic ergo parati prseceplo et institutione
    struxit et informavit. Et in hoc affectu praecepti, audemus dicere : Paler no-
    dixerunt discipuli ad Dominum, Luc. xi, ster, etc.

    CAPUT XX.

    De ipsa oratioiie Dominiea.

    Pater nostcr, etc. derat. Et hoc facimus dicendo : Qui es

    In hac oraticneDominicaduo dicunfur, in coelis.

    scilicet captatio benevolenlise ad eum a Primum quod dicimus cap-


    igitur est

    quo quod petitur et ipsse peti-


    petitur, id tando benevolentiam a persona a qua
    tiones. enim incipiunt ubi
    Petitiones petimus, Pater noster.
    dicitur Sanctificetur nomen tuum.
    : Dicimus enim Pater noster, ut princi-
    Captatio autem benevolenliae duo ha- pium orationis dulcescat in nomine Pa-
    bet captamusenim benevolentiam alle-
    : tris. Sapient. xvi, 21 : Substantia enim
    gando dulcedinem affeclus ejus a quo pe- tua dulcedinem tuam quam in filios

    timus, et allegando petendorum honesta- habes ostendebat. Dulcissimum enim no-


    tem eo quod nihil nisi ccelestia petere
    : men estin orc lilii nomen patris, si lilius

    proponamus, el bona qu;e bonus Pater in Spiritu qui a Patre procedit in Filium,
    ex sua honestale libenter a se peti desi- nominet el invocet Patrem. AdCalat. iv,
    144 D. ALB. MAG. ORD, PR^D.

    6 : Quoniam aidem estis filii Dei, misit ruistis : neque enim ego spiritum et ani-

    Deus Spiritum Filii sui in corda ve- mam donavi vobis et vitam, et singulorum
    stra clamantem: Abba, Pater. Sic in ore membra noji ego ipsa compegi sedenim :

    filii nomen patris mei est sub linp^ua, mundi creator, qui formavit Jiominis na-
    melos in aure, et in corde jubilus. Sic tivitatem, quique omniutn invenit ori-
    Filius nominavit Patrem, Marc. xiv, 36 : ginem, et spiritum vobis iterum cum mi-
    Abba, Pater, omnia tibi possibilia sunt. sericordia reddet et vitam.

    Sic Filius invocans Patrem in Spiritu Igitur primus pater


    secunduni lioc

    dilectionis, qui in Filium procedit a Deus est, habcns virtutem immaterialem


    Patre, unus in spiritu et concors effici- divinam ante omnes et super omnes im-
    tur. I ad Corinth. vi, 17 : Qui adhseret materialiter nos formans ad suam ima-

    Deo, unus spiritus est, scilicet cuni eo. ginem et similitudinem neque enim :

    Pater no- Est autem pater non tantum nomen virtus perfecta est nisi figuratam imagi-

    cTdTnit"'et
    dulcedinis, sed eliam formalivee virtulis : nem ad perfectam perducat patris simili-
    formaiivae yirtus enim patris etiam carnalis quee a tudinem. Si enim imago optime lineis
    ^
    virtutis.
    dulcedine natura^ stillatm malrem, quan- congruis prolracta sit ad vultus paterni
    do recepil guttam dulcissimam et conce- configurationem, et materia squalens et

    pit, habet in se virtutem formativam, discolor colore debito carens et vita et

    qua format sanguinem mati^s in partum, spiritu, non dicitur esse perfecta virtus

    et filium patris, et hominem perficit ad formativa. Perfecta autem est, quando


    patris simifiludinem perfeclam nisi ob- congruit et in figura, et implelione pin-
    stat inajqualitas el inobedientia materiee, guedinis decentis, et coloris pulchritu-

    inqua formationem operalur. Cum au- dine, et in spiritus hilaritate, et vigore


    tem hanc virtutem dicat nomen patris, virtutis, et actibus el molibus et pulsibus
    et ab hac virtute sit impositum, constat Hinc est, quodnon dicitur Fffcia-
    vita?. :

    quod nullus cai^nalis pater hanc virtutem mus hominem ad imaginem nostram
    habet a seipso, nec ipse estprimum isli- tantum, sed additur, ad similitudinem '
    :

    us tam notabilis virtutis principium, sed ut sicut gerit imaginem in naturahbus,


    virlus heec est imago qua^dam et exem- sciiicct memoria, intelligentia, et volun-
    plum in hominibus, et exemplar princi- tate, sic perferat similitudinem in hoc
    pium et causa et archetypus est in primo quod memoria sit sine o1)liviqne noli-

    patre, sicut omne verbum virtutem suam tiam Dei retinens, quasi quoedam immu-
    accipit a priori in ordine suo, quod est tabilitas eeternitatis et intelligentia plena
    ejus principium secundum naluram. luce veritatis divinai ignescentis et can-

    Unde dicitur, ad Ephes. Hu-


    iu, 14 et la :
    denlis, sicut dicitur de ea, Sapient. vii,

    jus rei gratia flecto genua mea adPatrem 26, quod ipsa candor est lucis /etern<e, et
    Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis speculum sine macula Dei majestalis, et
    paternitasin ccelis et in terra nominatur. imago bonitatis illius. Et supra, i'. 23,
    Quod verbum tractans beatus Dionysius dicitur etiam emanatio quaedam clari-

    dicitquod omnis paternitas ex qua sunt tatis omnipotentis Dei sincerx, et volun-

    deorum ethominum patres et fiUi, estex tas tota ardens desiderio paternae cliari-
    patriarchia super omnes paternitates ele- tatis, ita ut cum Apostolo, II ad Corinth.

    vata. Consideravit hoc sapiens et pia V, 14, dicamus : Charitas Christi urget
    mater septem fratrum supra modum nos. Et illud ejusdem Apostoli, ad
    laudabilis et bonorum memoria digna, Roman. v, 5 : Charitas Dei diffusa est

    II Machab. vii, 22 et 23, dicens ad fi- in cordibus nostris per Spiritum san-

    lios : Nescio qualiterin utero meo appa^ ctum, qui datus est nobis. Et in corde ni-

    1 Cf. Genes. i, 26.

    1
    DE SACRTFICIO MISS/E, III, 20. 145

    hil pulset nisi vita Dei Patris, sicut di- vultu alieno, quem carnis concupiscentia
    citur, Deuter. iv, 4 : Vos qui ad/ixre/is in vultum meretricum carnalis foeditatis
    Domino Deo vesfro, vivitis universi usque et corruptionis deformavit. Ad Roman.ix,
    in prassentem dieni. Verecundam enim 8 : Non qui filii carnis, hi filii Dei,sed qui
    est si tanta virtus Patris de gulta dulce- filii sunt promissionis, sestimantur in
    dinis sui cordis mortuam formet imagi- semine, supple divino. Genes. xxi, 10:
    nem. Hoc enim tamquam inutile abor- Ejice ancillam hanc et filium ejus : non
    tivum projicitur iu adspectibus hominum. en.im erit hcvres filius ancillie cum filio

    Hoc intendit vivus et naluralis Filius, meo Isaac. quod dicitur, ad


    Hinc cst
    quando omnibus filiis in discipulis dixit, Galat. IV, 31 Non sumus filii ancillgs,
    :

    Joan. XIV, 11) : Vos videtis nie, quia ego sed liberx. Concupiscentia enim ancillse
    vivo, et vos vivetis. Joan. v, 26 : Sicut et petulantia eliam semen Dei deformat

    Pater habet vitam in semetipso, sic dedit in vultum alienum et ignobilem.


    et Filio hahere vitam in semetipso. Alieni etiam sunt, qui cupiditate sae-
    Consruilas autem el venustas colo- culitransformantur in vultura mundi, et
    ris est inpulchritudine virtutis, ut con- dicuntur filii hujus sseculi, Luc. xvi, 7 :

    colores simus Angelis, et illi de quo di- Filii hujus saeculi prudentiores filiis

    citur, Cantic. i, 15 : Ecce tu pulcher es, lucis in generatione sua sunt. Sic fit quod
    dilecte mi, et decorus. Omnis enim glo- deplorat Jeremias, Thren. iv, 2 : Filii
    ria noslra et decor secundum Psalmis- Sion inclyti, amicti auro primo, quo-
    tain, Psal. xnv, 14, est ab hitus. Judith, niodo reputati su)it in vasa testea, opus
    X, 4Cui etiam Dominus contulit splen-
    : manuuin figuli ! Splendor enim divini
    dorem quoniam omnis ista composi-
    , auri lucebat in vultibus filiorum Dei.
    lio non ex libidine, sed ex virtute pen- iNunc autem ex cupiditate rerum et ambi-
    debat. tione honoris conTormati terrenis, nihil
    Spiritus autem spirans in nobis, Spi- prffiferunt, nisi quod sint vasa testea et lu-
    ritus sanctus est a Patre nostro in nos teaet opusmanus figuli, qui calcatlutum
    procedens, sicut in omni natura spiritus fluens et vasa facit terrense cupiditatis et
    naturaiis lilii procedit in ipsum a patre. capacitatis.INahum, ii, iO iFacies omnium
    Unde, Genes. ii, 7 Inspiravit in faciem : sicut nigredo ollae.
    ejus spiraculum vitos. Sic tota Trinitas Sunt item qui prseferunt vultum dia-
    Deus pater noster est. Isa. lxiv, 8 : Nunc, boli, de quibus dicit veritas, Joan. viii,

    Domine, pater noster es tu, nos vero iu~ 44 : Vos ex patre diaholo estis, et de-
    tum : et fictor noster tu,etopera manuum sideria patris vestri vultis facere. Hi
    tuarum omnes nos. Sic secundum Psal- enim ipsa crudelitate ir« et invidice et
    mistam^Psal.xxxn, 15 Finxit : si(/illatim acedige, hoc est, pigritise, ad omne bo-
    corda nostra, et intelligit omnia opera num facicm diaboli assumpserunt, et
    nostra : sicut dicitur, Eccli. xvn, 1 et 2, sunt horribiles. Job, xli, 13 : Faciem
    quod Deus creavit de lerra hominem, et ejus prsecedet egestas.
    secundum imaginem suam fecit illum... De omnibus his alienis faciebus quae
    Et secundum se vestivit illum virtute. deformaverunt faciem coelestis Patris,
    IIoc ergo dicimus, quando dicimus : una est Dei sententia. Job, xl, 7, ubi lo-
    Pater noster. Noster enim est, si imagi- quitur Pater ad verum et naturalem Fi-
    nem ejus per modum qui dictus est, per- lium, dicens : Contere impiosin locosuo,
    ferimus. Unde de quibusdam qui imagi- ctabsconde eos inpulvere, et facies eorum
    nem ejus non perferunt, dicitur in Psahno demergc in foveam, hoc est, in l)ara-
    xviT, 46 : Filii alieni meiititi sunt mihi., thrum perditionis aeterna?. Omnes enim
    filii alieni inveterati sunt, et claudicave- bi alieni sunt.
    runt a semitis suis. Ahenus cnim est in De veris autem filiis dicitur, I ad
    xxxvni 10
    146 D. ALB. MAG. ORD. PRiflD.

    Corinlh. xv, 48 et 49 : Qualis terremis, quia coelum esl incorruptibilis locus Dei,
    tales et terreni : et qualis coelestis, iales ul dicit Phiiosophus, etiam secundum
    et coelestes. Igitur, sicut portavimus ima- omnium opinionem et assertionem.Unde,
    ginem terreni, portemus el imaginem coe- I Petri, 1, 3 et 4 : Denedictus Deus et Paler
    lestis. Domini nostri Jesu Chrisii, qui secun-

    Sic ergo et tali virtute dicitur Pater dum misericordiam suam magnam re-

    noster Deus trinitas, si ex virtute forma- gencravit nos in spem vivam, per re-

    mur, et vero Filio ejus conformamur, et surreciionem Jesu Christi ex moriuis,


    in Spiritu sancto inspiramur. in h;ereditaicm incorruptibilem, ct in-

    contaminatam, et immarcescibilem, con-

    2 Qui es incoelis. Captatio benevolentiae servatam in cadis. Hinc est, quod ipse

    Captatio est ab honestate rei petitae. Ideo enim di- Dominus dicit, Matth. vi, 20 : Thesauri-

    cimus Qui es in coelis, cum tamen scia- zale vohis thesauros in ccelis, iibi neque
    lenu» ab :

    honestate jj^^^^ quod ipse ubique est quia ubi est : serugo neque tinea demolitur^ et uhi

    pater, ibi sunt bona quse petuntur ab fures non effodiunt nec furantur.
    ipso. Signillcamus ergo, quod coelestia Ilaic ditisslmos faciunt lllios, sicut di-

    bona in quibus ipse refulget in coelis, pe- citur, lad Corinth. i, o et 7 : In omnihus

    tereinlendanius ab ipso : et hsec omnia divites facti estis in illo, inomni verbo,
    libenler dat : quia decet eum talia dare et in omni scieniia'.... ita ut nihil vobis

    illa petentibus filiis, et sunt mansura in desit in ulla graiia : sicut dicitur, II Pa-

    seternum, et sunt ditissimos facientia, quod magnificatus est Sa-


    ralip. IX, 22,

    conferentia, et exaltantia filios. lomon super omnes reges ierrse prse divi-
    Quod enim hoc cceli munus dare de- tiis ei gloria. Sic dicitur de sanctis, Eccli.

    ceat, patetexhoc, quia de parvis cogitare xLiv, () : liomines divites in virtute, pul-
    non est magnilicae suaj liberalitatis quam chritudinis studium habentes.
    habet ad iilios. Haec signili;iavit Filius Hsec sunt lllios tanti patris ad omnem
    cum dicit terrena petentibus, Joan. xvi, honorem promoventia et exaltantia. Ge-
    24 Usque modo non petistis quidquam
    :
    nes. XXXI, 1 : Tulii Jacob omniaquse fue-
    in nominemeo. Ac si dicat Sicut terreni : runi palris nosiri, et de illius facultuti-

    terrena usque huc petistis, quse in com- bus dilatus, factus est inclgtus. Ipsi enim
    paratione coelestium non sunt quidquam. infelices terrena pro coelestibuscommutan-
    Hic enini esl rex coelestium, qui Assuerus tes,hanc substantiam in donis summiPa-
    interpretatur, de quo dicitur, Esther, u, trisneglexerunt,quamspiritualisetsapiens
    18, quod largitus est dona juxta ma- promeruit Jacob, et tollens eam de manu
    guificentiam principalem, lioc est, quse patris inclyti honoris factus est. Sic enim
    decebant magnificentiam tanti ct tam gloria et honore coronat lilios, et consti-

    gloriosi principis. Heec autem conterenlia tuit eos super opera manuum suarum,
    sunt petentibus et utilia. Unde dicitur, sicul dicit Psalmista, Psal. viii, G. Glo-
    I ad Corinth. xii, 7 : Unicuique datur ria enim et divitia? sunt in domo ccele-
    manifestatio spiritus ad utililatem. Ma- sti, et non in terrena. Proverb. viii, 18 :

    nifestatio autem spiritus dicitur donum Mecum sunt divitise et gloria, opes super-
    quod Pater Spiritui manifestat in ipsa bse, hoc est, superncE, hoc est, excellen-
    doni utilitate. Hinc est, quod dicit, Luc. tes, et omnes quibus dantur in honore
    XI, Siergo vos, cum sitis mali, nostis
    13 : exaltantes.
    bona data dare filiis vestris, qua)ito ma-
    gis Pater vester de coelo dahit spiritum Sanciificetur nomen tuum. Haec prima
    bonum, lioc est, donum Spiritus ulile, est inter septcm petitiones.
    petoitibus se. Nomen autem quodhicsanctificare pe-
    Heec sunt mansura et ceterna bona : timus, hoc est quod generat in nobis
    I)E SAGRIPICTO MISStE, III, 20. 147

    tanlus Pater. Pater enini homo generat Paler sanctilicatum misit in mundum, et
    hominem, et ipsa generatione sua dat ei liliorum Dei nomen habemus, et partici-
    hoc nomen, quod homo vocatur in veri- pationem deitatis^ et veri FiUi conformi-
    tate sicut et homo est. Ita Pater Deus tatem, sicut dicitur, ad Roman. viii, 29
    generat Deum, et ipsa sua generatione et oO : Q210S prsescivit, et pnedestinavit
    dat nato, quod Deus vocatur, et est. Ge- conformes fieri imaginis Filii sui, ut
    nerat enim nos per gratiam in nobis for- sit primogenitus in multis fratri-
    ipse
    mando suam deitatem, et hujus genera- bus. Quos autem pnedestinavit, hos et
    lionis semen verbum in intellectu et
    est vocavit : et quos vocavit, hos et justi-
    gratia iii affectu. Quod autem, sic non ficavit quos autem justificavit, illos
    :

    generet, ipse dicit, Isa. lxvi, 9 : Si et glorificavit. Et paulo ante dixit : Quos
    ego qui aliis generationem tribuo, ipse prsescivit conformes fieri imaginis Eilii
    sterilis, ero ait Dominus ? Quasi di- sui, ut sit ipse primogenitus in multis
    ceret : Non eroautem a Deo
    slerilis. Sic fratribus. Hoc
    quod dicit .loaiines, I
    est
    Patre formatus partus secundum partici- Canon. iii, I Videte qualem charitatem
    :

    pationem divinee imaginis et virtutis vere dedit nobis Pater, ut filii Dei nomine-
    dicitur Deus. Unde,Joan. x, 35 Illos di- : mur et simus.
    xit deos, ad quos sermo Dei factus est.
    Et est sensus verbi, quod sic est in gene- Hoc igitur nomen quod dii et lilii Dei
    ratione filioruniDei, sicut est in genera- nominemur et simus, sanctificatur dum ,

    tione hominis secundum naturam. Gum et emendalur et conrirmatur. Et hoc ite-


    enim semen hominis conceptum in utero rum accipitur ad simiiitudinem nominis
    jam factum est per elTectuni et operatio- innati nobis per naturam hoc enim no- ;

    nem boni et eflicacis seminis, tunc id men, Jiomo, quod innascitur nobis per
    quod factum est, dicitur ho)no et est. patrem hominem, primo influit a na-
    Gum igitur sermo Dei sive verbum Dei tura ex utero profusum, et immundum
    sit semen Dei, quando verbum in efteclu est et Immundum quidem
    debile.
    et operatione jam factum et perfectum quia liumorem uteri immundum sibi
    est in operatione verbi seminalis Dei, habet imbibitum et infusum : unde foe-

    tunc illud quod tali efrectu et operatione do liumore huinent corpora natorum
    factum et perfectum et constitutum est, et scabiosi efliciuntur et molles valde.

    dicilur sccundum divin» virtutis


    Deiis Propter quod praecepit sapiens medicus,
    participationem. Vere enim Deus est qui quod corpora natorum sale aspergantur,
    participative dicitur Deus. sicut in ante vel aqua salsa vel suiphurea crebro la-
    ]ial)itis meminimus nos dixisse. Sic ergo ventur propter exsiccationem. Debilis
    intelligitur, quod dicit illos deos^ad quos etiam est in infantibus iiumiditas: et ideo

    sermo Dei factus est, et non potest solvi paulatim cibo solidiori de die in dieni,
    Scriptura \ Psai. lxxxi. G : Ego dixi quantum congruum est aefati, pra?cipiun-

    Dii estis, et filii Excelsi omnes. Sic di- tur confortari, donec perfeclis in exsicca-
    citur Moysi, Exod. vir, 1 : Constitui te tione membris et quantitate, perfectam
    Deum Pharaonis. Sic eliam arguens Ju- hominis et sui patris accipiant virtutem,
    da*os dixit Gliristus : Quem Pater sancti- digesto el cxsiccato paulatim fcedi uteri

    ficavit et misit in mundutn, vos dicitis :


    humido, tt meml)ris per nutrimentum
    Quia blasphemas, qu.ia dixi : Eilius Dei solidum roductis ad viituti-m. Per om-
    .y«m -. Quasi diccret: Irrationabililer et nem eumdem modum mundatur et con-
    mendacitcr hoc dicitis : per talem enim foitatur in nobis nomen Dci a divina ge-
    generalionem conformamur Fiiio quem neratione nobis ingcnitum. Uporlel enim

    ' Joaii X, 3.-). ». ibid. ^ 36.


    148 D. ALB. MAG. ORD. P^MD.

    in nobis ioedum exsiccari humorem con- donec perficiatur in virlule et operatio-

    cupiscentiae, quem ab utero foido contra- nibus quod innatum est nobis de forma

    ximus, de quo dicit Psalmista, Psal. l, et nomine divino : quia nomcn formam
    Ecce enim in iniquilalibus conceplus sequitur, quia a forma unumquodque de-
    7 :

    sum, et in peccaiis concepit me mater nominatur et ideo post lac solidior ci-
    :

    mea. Unde Dominus improperat quibus- bus ministralur, et iterum post illum so-

    dam non sic emundatis, Ezechiel. xvi, lidior, et sic deinceps donec membra ad
    3 et 4 Radix tua et generatio tua de
    :
    perfectas operationes contortantur. Et sic

    ierra Chanaan : pater tuus Amorrhssus, est in divina generatione. Unde, I .Joan-

    et maieriua Ceihxa. Ei quando nala es, nis, ni, 2: Charissimi, nunc filii Deisu-
    in die orius iui, non est prsecisus umbili- mus : et nondum apparuit qiiid erimus,

    custuus etaqua non es loia in saluiem,


    :
    supple, ex ipsa filiationis genitura: quia

    nec sale salita, nec involuta pannis fce- : nondum perfecti sumus. Et sequitur
    dum enim semen et humore concupi- Scimus quoniarn cum apparuerit, scilicet
    scentiae fluens est de Chanaan. Unde, lioc quod ex Dei genitura et filiatione Dei

    Daniel. xiii, 56 : Semen Chanaan, et non er li in noh\s, similes ei erimusj scilicet in

    Juda, species decepii te, ei concupiscen- pertectione virtutis et operationis, quo-

    tia subvertii cor iuum. Et uterus pessi- niam videbimus eum, scilicet Patrem
    musetinsania plenus est uterus Cethseae, nostrum in nobis, sicuii esi, id est per-
    quse insaniens interpretatur, et qui ab fectus : quia tunc cum jucunditate di-
    ipso profundantur. Eterus ille continuam cemus illud Deuteronomii, xxxii, 3 et 4 :

    influit insaniam, si non gladio severissi- Daie magnificeniiam Deo nostro per- :

    mee districtionis praecidatur. Et tahs par- fecia Dei sunt opera. Tunc enim Tsaac

    tus nec aqua balnei salutaris est lotus, nec ablactatus ad mensam patris adducitur',

    sale sapientiae salilus, nec pannis sive capiens solidum cibum sicut perfectus.

    fasciis disciplinsp involulus, et quod


    idco Ad JJebr. t, 14 Perfeciorum esi solidus
    :

    sic natum est, totum est maledictum et cihus : eorum qui pro consueiudine excr-
    mmundum, et nullo modo sanctificatum ciiatos habent sensus ad discretionem
    vel mundatum. Si autem mundatur et boni ac mali.
    lavatur aqua salutari sacramentorum et Sic sanctificatur nomen Dei in nobis :

    lacr^-marum, et salitur sale discretionis, cjuia sanclum est idem quod forte vel fir-
    et praeciditur ab utero concupiscentige mum. Isa. xxvni, 9 : Quem docebit scien-

    per gladium severissimae districtionis, tiam,ei quem inielligere faciei audiium?


    tunc pro certo exsiccatur et emundatur ablaciaios a lacie, avulsos ab uberibus.
    ideo sanclificatur, quia sanctum idem est Sic dicit Paulus, J ad Corinth. xiu, 11 :

    quod mundum. Unde in figura hujus di- Cum essem parvulus, loquebar ut par-
    citur de Maria, Luc. i, 33 : Quod nasce- vuius, sapiebam ui parvulus, cogiia-
    tur ex ie sanctum^ vocabii?(r Filius Dei. bam : quando auiem fa-
    ui parvulus
    Et sic sanctificatur nomen J)ei, quando ctus sum vir., evacuavi quge erant parvu-
    ab immunditiis id quod iiobis de Deo in- li. Dum ergo nomen Dei innatum nobis
    natum est, emundatur, sicut dicitur, emundatur a pollucatibus^ sanctificatur :

    EzechieL xxxvi, 25 : Effundam super vos et dum illud quod innatum est nobis ex

    aquam mundam, et mundabimini ab Dci genitura, confortatur, nomen Dei


    omnibus inquinamentis vesiris. Psal. l, De primo dicitur, Joan. xii,
    sanctificatur.

    9 Lavabis me, et super nivem dealba-


    :
    28 Paier, clarifica nomen iuum. De se-
    :

    bor. cundo dicitur, Jeremiae, xiv, 9 : Nomen


    Confirmatur ctiam de die in diem, tuum invocatum estsuper }ios. Malach, i,

    Cf. Genes. xxi, 8,


    DE SACRIFICIO MISS.^, III, 20. 149

    11 et 12 : A solis ortu usque ad ocasiim, Accipioit regnum decoris, et diadema


    magnum est nomen meum in gentibus speciei de manu Domini.
    et 171 omni loco sanctificatur, et offer- Secundum est, quod totus rationibus
    tur nomini meo ohlatio munda. Et juris etjustitise irradiet intellectus regis.
    vos polluistis illud, scilicet inter gen- Ideo dicitur, Esther, i, 1-3, quod Assue-
    tes. rus qui interpretatur beatus rex, secum
    Et hsec est expositio litteralis quando habuit sapientes scientes leges, et jura
    dicitur : Sanctificetur nomen tuum, quod majorum, quorum consilio omnia facie-
    scilicet ingenitum est nobis ex tua, o Pa- bat. Et in signum hujus regi datur pur-
    ter, generatione. Sic Pater dicit nobis, pura. Unde de se dixit rex oplimus, Job,
    Levit. XIX, 2 : Sancti estote, cpda ego xxix, 14: Justitia indutus sum, et veslivi
    sanctus sum, Dominus Deus vester, qui me, sicut vestimento et diademate, judi'
    sanctifico vos. Sic mater Sancti sanctorum cio meo.
    dicit, Luc. I, 49 : Quia fecitmihi mag- Tertium quod perficit regem, est
    na qui potens est, et sanctum nomen tranquillitas judicii recti. In signum
    ejus. hujus datur regi thronus et sceptrum.
    Sic ergo est litteraliter exponenda Thronus quidem pro tranquillitate qua
    petitio prima. exsequitur omne judicium. Sceptrum
    autem, quia cum judicium nihil aliud sit
    Adveniat regnum tuum quia regnum :
    quam exsecutio justitice, et justitiae ex-
    Dei sicut in aliis operibus meis ssepe dixi, secutio omnia dirigat, datur sceptrum
    nihil aliud est quam perfecta et confir- in signum hujus directionis Thronus :

    mata potestas qua in


    justitise divinoe, in tuus, Deus, in sieculum sseculi : virga
    nobis et in tota Ecclesia regnat Deus. directionis, virga regni tui Primum '.

    Quiasic regnum et a Tullio et a Platone horum est regnuni in regis affectu. Se-
    et a Dionysio exponitur, dicentibus quod cundum est regnum in intellectu. Ter-
    regnum est omnis finis legis et ordinis tium est regnum in effectu. Heec est igi-
    distributio pro personis ad regnum per- tur in rege regni substantia et perfectio.
    tinentibus. In hoc enim regno perficiuntur Virtus autem regni consistit in tribus,
    et omnes urbanitates
    consistunt et omnia scilicet quod sit virtus et potestas sup-
    regimina, quod bonum civium et fines posita, non inclinabilis aJ scabellaria et
    intenti a legislatoribus et observationes conculcanda : et in perfectionem illius

    legum et officiorum congruis personis et signum dantur et ordinantur regi


    distribuantur. proceres omnibus superpositi muneri-
    II oc auteni regnum tribus perficitur, bus, ad servilia non inclinabiles, sed
    scilicet essentialibus sive substantialibus semper in alto dignitatis justitiee con-
    virtutibus et operationibus. Essentialia sistentes. Lex autem procerum ponitur^
    regni in rege'sunt ea quse regem faciunt Isa. xxxiK, 15 et IG Qui ambulat in :

    et regni decorem perficiunt in ipso, et justitiis et loquitur veritatem, qui pro-


    sunt tria : quorum unum est ut justitiam jicit avaritiam ex calumnia, et excutit
    habeat pro anima, ut sicut anima cst manus suas ab omni munere, qui obtu-
    principium et causa omnium motuum et ral aurcs suas ne audiat sanguinem, et
    operationumcorporis, ita in anima justi- claudit ocidos suos ne videat malum :

    tia sit principium omnium motuum ct iste in excelsis habitabit. Proceres cnini
    operalionum animai regis, ct nullas alias sunt qui ex nomine vocantur in allis

    in se sentiat operationes, et in signum sedibus circa regem sedentes, et quorum


    hujus datur regi corona. Sapient. v, 17 :
    scitu et judicio onmia discernuntur.

    * Psal. iLiv, 7. Habet autem Vulgata : Scdcs tua, Dcm. Ad Hebr. i, 8 : Tlironui; (uks, Dcus,e[c
    150 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.
    Secundum quo perficilur virtus re- justi : in perpetuuni hsereditabunt ter-
    gni, est invincibilitas et incontradicibi- ram, germen plantationis mae, opus
    litas implendi decreta. Et ad hoc dantur maniis mese ad glorificandum.
    regi legiones et duces, sicut dicitur, lloc est regnum Dei perfectum : et

    II Regum, XX, 7 : Egressi siint ciim e.o talis distributio ordinativa est justitiie^
    viri Joab, Cerethi qiioque et Pheleti : et virtutis, et operis, sicut sciunt omnes
    etomnes robusti exierunt clc Jerusalem qui in urbanitatibus bene studuerunt. Si
    ad persequendum Seba. Ceretbi aulem ergo juslitia nos animot, si ratio justitiai

    intcrpretantur vivificantes, qui ])onos a divinse illuminet, si tranquille in nobis


    malis defendebant. Phelelbi autem in- Dei judicia resideant : si virtus Dei alta
    terprelantur nccidentes, qui latrones et non inclinabilis sit nobis, si invincibi-
    malos regnum invadentes occidebant. liter et incontradicibiliter a nobis vo-
    Et tales legiones cum duce suo incon- luntas Dei sit perfecta : ?i libera severi-
    omnia ileri cogebant sta-
    tradicibiliter tate absque ira et furore quidquid
    tuta procerum et regis. voluntati Dei non congruit sit repres-
    Tertium quod totam regni virtutem sum et punitum, et id quod congruit
    perficit, fuit potestas potestatum, qui ex legi Dei liberos sit expeditum ad actus :

    suo officio libera severitate absque fu- si omnia nostra opera lege Dei mensu-
    rore et ira malus intra regnum existentes rata sint et licita, si omnia ad consiiium
    punierunt, ne turbatio bonis civibus Dei terminata sunt dubia nostra, si

    intra regnum oriretur. Ad Roman. xiii, omnia virtute sint informata et ad bea-
    3 et4 Prindpes non sunt timori boni
    : titudinem divinam ordinata : tunc pro
    operis, sed mali. Vis non timere potesta- certo advenit nobis regnum Dei, per
    tem ? bonum fac, et habebis laudem ex quod perfecte in nobis regnat Deus. Et
    illa. Dei enim minister est tibi in bonum, hoc est quod dicitur, Luc. xvii, 21 :

    Si autem malum feceris, time : non Regnum Dei intra vos est. Luc. xi, 20 :

    enim sine causa gladium porlat. Dei Si in digito Dei ejicio dsemonia, regnare
    enim minister est, vindex in iram ei Deum in hominibus impedientia, pro-
    qui malum acjit. fecto pervenit in vos regnnm Dei. Matth.
    Pertectio autem operis regni consistit IV, 17 : Poenitentiam agite, contraria
    etiam in tribus : quorum primum est ut regni in vobis puniendo appropinqua- :

    opus omne publicum lege reguietur, et vit enim regnum coelorum. Ad Roman.
    ad hoc constituti sunt principos qui XIV, 17 Non est regnum Dei esca et
    :

    jurisconsulti esse dicebantur. Isa. xxxii, potus, sed justitia, et pax, et gaudium
    8 : Princeps ea quse sunt digna principe in Spiritu sancto. Apocal. v, 10 : Fecisti
    cogitabit, et ipse super duces stabit. nos Deo nostro regnuni.
    Secundum est, ut omne emergens du-
    bium consilio sapientium determinetur. Fiat voiuntas tua sicul in ccelo et in

    Et ad hoc dantur consiliarii, sicut Chusi terra. Volunlas Dei cst voluntas bene-
    fuit apud David '. Propter quod impro- placiti et voluntas signi.
    perando dicit, Isa. xix, 11 : Sapientes Beneplaciti autem voluntas esl quam
    consiliariiPharaonis dederunt consi- habet in seipso, qua omnipotens est,
    lium insipiens. Terlium autem est ut et impediri non potest, quin semper
    omnium opera in plebe et populo vir- volitum consequatur . Psal . cxxxiv
    tute formentur : et sic ad beatam vitam G : Om)iia qusecumque voluit Domi-
    quilibet pro suo modo vivendi ordine- nus fecit, in coelo, in terra, in mari
    tur. Isa. Lx, 21 : Populus tuus omnes et in omnibus abgssis. Ad Roman.

    1 Cf. II Retrum, xv, 32.


    DE SACRIFICIO MISStE, III, 20. 131

    IX, 19 : Voluntati ejiis quis resistit? nata, et sapientia Dei et intellectu et


    Est autem voluntas signi quam aliquo scientia adjuta, contemplandis ccelesti-

    signo expressit. Et lioc est quinque bus et ffiternis et divinis rationibus in-
    modis, scilicet prsecepti, consilii, protii- heerescit, quae est caput in animse nostree
    bitionis, operationis, permissionis. Unde viribus. Aliam autem dedit, qua inferiora
    versus :
    sine quibus hsec vita non pru-
    agitur,
    denter disponit, ut puta prudentia et
    Iniperat et prohibet, permittit, consulit, implet. arte et consilio humano et hujusmodi.
    autem partes
    Istce sic se habent ad invi-
    Quod enim prsecipit vel consulit vel cem, quod prima regit, et secunda re-
    prohibet vei perficit opere exempli, si- gitur : quia iuferiora ad sapientiam et
    gnat quod illud velit. Quod autem per- intellectum et scientiam supernorum
    mittit, in hoc vult ad quod ordinat illud : sunt disponenda et ordinanda. Exod.
    et quamvis non velit peccatum illud XXV, 40 : Inspice, et fac secundum
    quod permittit, tamen vult bonum quod exemplar quod tihi in nionte monstra-
    ex ordine illius mali elicit, sicut non tum est.

    voluit crudelitatem Decii et aliorum ty- Petimus ergo ut voluntas Dei quin-
    rannorum, tamen voluit ex hoc enitere tuplex sic fiat in terra, hoc est, in ter-

    et elucescere cunctis in exemplum pa- restri vitse nostrae dispositione sic dispo-

    tientiam Laurentii et aliorum mart} rum. natur^ sicut ipsa perticienda ordinata est
    De his voluntatibus dicitur in Psaimo in ccelo, et in Dei sapientia et inteliectu
    cx, 2 Alagna opera Domini, exquisita
    : et scientia : quia tunc terrena descen-
    in omnes voluntates ejus, dum praecep- dunt a coelestium ordine, et nullus error,
    tum implemus, prohibitionem cavemus, nulla confusio, nulla inordinatio, nulla
    consilium amplectimur, operationem se- perversitas fiet iri omnibus torrenis, in
    quimu rtamquam exemplum, et in per- quibus vita nostra agitur_, et nulla vani-
    missione studemus bonum in nobis per- tas se nobis potest ingerere quse efllcere
    ficere quod permittitur malum
    propter possit ut opus nostrum mercede eva-
    fieri :enim facimus illud Apostoii,
    sic cuetur. Hoc signatur, Genes. xv, .i, ubi
    ad Roman. xii, 2 Ut probetis quse sit : dicitur, quod Deus eduxit foras Abra-
    voluntas Dei bona, et beneplacens, et ham, et ait illi : Suspice ccelum, et nu-
    perfec ta. Bona quidem in prseceptis et mera stellas^ si potes. Et dixit ei : Sic
    prohibitionibus, beneplacens in consiliis erit semen tuum. Quod enim eum edu-
    et operationibus exemplaribus, perfecta xit, signat quod a propriis removit curis,

    autem in bono quod in nobis de permis- ut libere aliquando coelestia valeret con-
    sis malis elicitur. Hsec est voluntas Dei templari. Quod autem dixit, suspice,
    de qua dicitur, I ad Thessal. iv, 3 : fJrec voluit ut totam mentis aciem conver-
    est voluntas Dei sanctificalio vestra, ut teret ad sublimitatem divinornm. Et
    absthiealis vos a fornicatione, etc. Hac quod dixit, numera stellns, voluit quod
    volunlate benigne facit nobiscum, quan- sanctitatis seternse contemplaretur luces
    do nostram voluntatem conformat vo- quantum posset. Et quod subjunxit :

    luntati sua^, ut aedificentur muri .Jeru- Sic erit semen tuum, intelligi debet,
    salem, qui de vivis et voluntatem Dei quod lucis seternarum rationum semina
    facientibus lapidibus instaurantur. semper haberet ad dispositionem terre-
    Ilanc voluntatom Dei petimus fieri in norum operum. Sic dicit Dominus ad
    terra sicut in coelo. Dedit enim Deus .Job. xxxvui, 33 .• Numquid nosti ordi-
    nobis, ut dicit Augustinus in libro XII nem cceli, et pones rationem ejus in
    siiper Genesim ad litteram, duas partos lerra ? Sic dicit Panlus, ad Philip. iii^

    rationis unam quidem quae fide illumi-


    :
    20, quod nostra conversatio in coelisest:
    152 D. ALB. :\JAG. ORD. PR^D.

    quia in tola vita nostra non nisi ccelum azymis sinceritatis et veritatis. Hic est

    adspicitur, quando tota vita cceli ratio- copiosus ad omnem benedictionem. Isa.

    nibus expressa formatur. XXX, 23 : Panis frugum terrse. tuse erit


    uberrimus et pinguis. Hic est sanctus

    fj Panem nostrum quotidiamim da no- quem non licet nisi sanctis in loco
    bis hodie. Hsec petitio quamvis muUi- sancto comedere. Regum, xxi, 4 Non I :

    pliciter in aliis nostris operibus sit a habeo laicos panes ad manum, sed tan-
    nobis exposita super Matthaeum et super tum panem sanctum si mundi sunt :

    Lucam, tamen quia propter hanc peti- pueri, maxime a mulieribus ? mandu-
    tionem hic alte clamans sacerdos prse- cent.
    monet populum ad panis Eucharistiae Panem igitur tiostrum, qui nobis est
    desiderium, hic non exponemus eani paiiis dulcis et specialibus tuis filiis.

    nisi de illo pane de quo dicit Joannes, Malth. XV, 2 : A^on est bonum sumere
    VI, 38: Paiiis Dei est, qui de ca^lo descen- panem filiorum, et mittere canibus.
    dit, et dat vitam mundo. Hic enim pa- Da nobis : quia vendi non potest quod
    nis est, qui vere reficiendo cor confor- nullo pretio potest aestimari. Isa. lv, 2 :

    tat. Psal. Giii, 15 : Panis cor hominis Quare appenditis argentum vestriim non
    confirmat. Hic est panis nobilis de coelo in panibus, et laborem vestrum non in
    descendens. Psal. lxxvii, 25 : Panem saturitate ? Audite, audientes me : et

    Angelorum manducamt homo. Hic est comedite bonum^ et delectabitur in cras-


    utilis omni deserviens desiderio. Sa- situdine anima vestra.
    pient. XVI, 20 et 21 Paratum panem : Hodie, hoc est, quotidie : quia quoli-
    de coelo prxstitisti illis sine labore, die tua indigemus refectione. DanieL i,

    omne delectamentum in se habentem, et 5 : Constituit eis rex annonam per sin-


    omnis saporis suavitatem. Subsfantia gulos dies de cibis suis, et de vino unde
    enim tua dulcedinem tuam quam in bibebat ipse.
    filios habes ostendebat, et deserviens Et quia infinita sunt hic dicenda de
    uniuscujusque volunlati, ad quod hoc pane, in fine post officii Missse ex-
    quisquc volebat convertebatur. Hic est positionem resumentes, tractabimus de
    delectabilis conditus pinguedine deitatis. ipso cum subtilitate.
    Genes. xlix, 20 : Aser, pinguis panis Hae igitur sunt quatuor pelitiones pri-
    ejus, et praebebit delicias regibus. Hic ma? quae sunt pro adeptione boni. Bo-
    est fortissimam prsebens virtutem et num autem hoc aut est secundum esse
    viaticum, ut via meriti qua itur ad divinum, aut secundum posse, aut se-
    Deum, perficiatur. IH Regum, xix, 8 : cundum perfectum divinum opus, aut
    Comedit Elias, et bibit, et ambulavit in secundum deperditi rcstaurationem in
    fortitudine cibi illius, quadraginta die- esse divino, quam deperditionem ne-
    bus et quadraginta noctibus, usque ad cesse est fieri ex instantia conlinua ten-
    montem Dei Iloreb. Hic est manu sa- tationum, et hujus vitse miserae necessi-
    pientiee Dei factus sub cinere humilitatis tatum. Et quoad esse divinum in nobis
    humanae carnis in utero Virginis deco- datur petitio prima, quoad posse autem
    ctus. Genes. xviii^ 6 : Accelera, tria sata datur petitia secunda, quoad perfectum
    farinse similae commisce, hoc est_, puri- opus datur tertia, et quoad restaurans
    tatem corporis et animae et divinitatis, deperditum datur petitio quarta. Et
    ct fac subcinericios panes azymos. Hic scitur istarum petitionum et numerus et
    est azymus sine omni peccati corrup- ordo : quia in adeptione boni pluribus
    tione. I ad Corinth. v, 8 : Itaque epule- ad petendum non indigemus.
    mw\ non in fermento veteri, neque in Quae autem sequuntur, sunt depreca-
    fermento malitix et nequitire, sed in tiones pro malis amovendis.
    I
    DE SACRIFICIO MISSyE. III, 20. 153

    El dimiile iiobis debila nostra, sicut lacrymas et doloris in compunctione tri-

    et nos dimittimus debitoribus nostris. bulationem. Hoc enim etiam in Publi-


    Debita sunt quae reddere debemus per cano meruit condonationem, qui ex hu-
    satisfactionem Deo, tum ex malo com- mililate confusus depressit oculos, et in
    misso, tum ex bono ad quod tenemur oi'atione de se veritatem confitebatur, et
    omisso, tum ex talenlo nobis credito. in affli-^tione satisfactionis tutudit pe-
    Omnia enim haic secundum numerum et ctus *. Haec autem Manassen reslitue-
    pondus et mensuram reddere habemus. runt '.

    Et quia sumus, ad perfectum


    fragiles In hac ergo fiducia liis qui dicti sunt
    reddere non valemus. De malo enim similiter dispositi in cordis contritione et
    commisso dicilur, II ad Corinth. v, 10 : dilectione, et in oris vera confessione, et
    Omnes nos manifestari oportel ante tri- in salisfactionis labore, accedimus ad
    bunal Cliristi, ut referat unusquisque, thronum oratiffi Patris nostri, dicentes :

    rationem reddendo, propria corporis, Dimitte nobis debiia nostra, et non intres

    hoc est, quae in corpore commisit, prout in judicium severae districtionis : quo-
    gressit, scilicet in corpore. De debito niam nullus apud te justificabitur homo,
    autem quod est ex bono omisso, dicitur, nisi per te omnium peccatorum et debi-
    Luc. XVI, 1, (\\ioi\. quidani habebat villi- torum liat remissio.
    cum, et hic diffamatus est apud illum Scientes .autem peccata non dimitti

    quasi dissipasset bona ipsius. Et dixit ei nisi in communione sanctoium et debi-

    dominus Redde rationem villicationis


    : torum sanctis et omnibus in charitate
    iuse : jam enim non poieris vellicare. De communicantes addimus Sicui et nos :

    talento credito, sive in naluralibus, sive dimiiiimus debiioribus nostris. Et inten-


    in gratuitis, sive in bonis fortunae, dici- tione et aflectu : quia ipse Dominus
    tur, Matth. xxv, 14, quod vocavil servos dicit, Matth. vi, lo : Si non dimiseritis
    suos, et posuit rationem cum eis. Scimus hominibus, sciiicet peccata eorum, nec
    autem severitalem Domini cui debemus Pater vester dimitlet vobis peccaia
    dicentis : No)i exies inde, hoc est^ de car- vestra. Unde, Matth. xviii, 34, super
    cere, donec reddas novissimum quadra?i- eum qui noluit dimittere conservo suo,
    tem '. Et illud Matthtei, xii, 36 : Omne revocavit dominus universum debitum.
    verbum oiiosum quod locuti fuerint ho- L^nde. Eccli. xxviii, 3 et 4, dicit :

    mines, reddent rationem de eo in die ju- IJomo homini reservat iram, et a Deo
    dicii. Scimus etiam pietatem Domini in quccrit medelam. In hominem similem
    nos et misericordiam. Matth. xviii, 27, sibi non habei misericordiam, et de
    misertus est dominus servo qui procide- peccaiis suis deprecaiur Ipse . cum caro
    rat ante eum, rogans quod patientiam ha- sit reservai iram, ei propiiiaiio7iem
    beret in euni, et dimisit ci universum petit a Deo : quis exorabit pro deli-
    debituni. Similiter, Luc. vii, 42 : Noii ciis illius ? Quasi diceret : Xumquam
    habentibus unde redderenl, donavit
    illis consequetur veniam, qui non reniittit

    uirisque. Et procidentes oramus in ea- in se peccanti.


    dem spe dimissionis, dicentes : Dimitie Distinguit tamen hic quidam, quod
    nobis debiia nostra, nihil habentibus aliud est debitum liominis, et aliud debi-
    reddere, nisi cum peccatrice afTectum tuni justiticT. Et liominis debitum ahud
    diiectionis. Luc. vii, 47 : Remittuniur ei privatum unius solius hominis, et aliud

    peccataniulta, quoniam dilcxii multum. est debitum privilegii communis. Debi-


    Quai diieclio ad olTensum Patrem elicuit tum hominis est, ut dicunt quidam, quod

    1 Mattla. V, 26. * Cf. II Paralip. xxxin, 13.


    * Cf. Luc. XVIII, 13.
    154 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.,

    debetur liomini fragili corruplo, qui cuni tur, ot lunc dimittant ut eis dimittatur.
    provocatur injuriis, vel damnis lacescitur
    ad similia irroganda vel majora quia : Et ne nos mducas in tentationem.
    secundum liunc modum dicitur a quibus- Hsec est petitio de cautela mali futuri :

    dam Philosophis, sicut a Socrate et Pla- quia sicut dicit Magistcr Hugo de sancto
    tone et Aristotele, quod de natura homi- Victore : Tentalio est pulsus tentatcris
    nis est amicis benefacere, et inimicis ad illicilum : quamvis enim Dominus
    male facere. Et dicunt, quod de perfe- tentet aliquando, haec tentatio est eequi-
    ctione gratia' Christi est etiam hoc debi- voce dicta ad istam qua hic loqui- de
    tum Debitum autem justitise
    dimittere. mur tentat enim Dominus ut probatum
    :

    est id quod pro injuria irrogata vel ostendat, sicut tentavit Abraham -. Sa-
    damno illato determinavit lex, sicut ocu- pient. 111, 5 Deus tentavit illos, et inve-
    :

    lum pro ocuio, dentem pro dente, et hu- nit dignos se. Diabolus autem in se et in
    jusmodi '. Et similiterin damnis ut reddat mundo et in carnis illecebra tentat, ut
    quod subtraxit, vel quantum occasionem deceptum ad illicilum aliquod propellat,
    damno dedit. Et hoc debitum, ut dicunt, Jacobi, I, 14 : Unusquisque tentatur a
    potest quis sine peccato exigere tam se- concupiscentia sua ahstractus et illectus.

    cundum leges humanas, quam divinas, Abstractus ab intentione boni incommu-


    dummodo in injuriis et damnis ultra tabilis, et illectus libidinosa deceptione
    legem propter nocumentum sibi illatum boni commutabilis. Hsec autem deceptio
    non procedat. Debitum autem privatum habet gradus, ut dicit Gregorius, quo-
    est, ut dicunt, quod cuilibet personae niam aliquando ab extrinseco tantum
    secundum legem debetur. Et quia quili- hoste, et aliquando est ab intrinseca li-

    bet ei juri quod pro se solo indultum est, bidinosa voluntate et pronitate, ali-

    potest renuntiare, ideo quis hoc debitum quando ab utroque. Ab extrinseco autem
    potest dimittere. Debitum autem privi- tantum fuit in Adam et Heva antequam
    legii communis est, sicut quod percutiens peccarent, quando diabolus eos de illicito
    clericum incidit in excommunicationem tentavit et vicit : ab extrinseco etiam fuit

    majorem, et quia hoc pro pace commu- in Christo, ut dicitur, Matth. iv, 11,
    nis cleri indultum est, ideo unus solus quando diabolus eum de illicito allo-
    illud non potest dimittere. Quidquid quens tentavit, et victus est. Ab extrin-
    autem sit de hoc, quia pro certo verum seco autem et intrinseco simul' est in
    est quod isti dicunt in ista distinctione, nobis : quia duui nobis tentator illicitum
    tamen consulendum est cuilibet, ut tam aliquod oifert, statim pronitas nostrae
    unum quam aliud debitum, quantum in corruptionis titillat ad illud faciendum.
    se est, in se peccanti dimittat. Si aulem Gradus ergo ejus sunt per quos intratur
    nihil horum facit, et reservat rancorem in barathrum perditionis, scilicet illiciti
    ad malefactorem, non ob hoc consulen- sensus vel visio, et ex visione tacita et

    dum est ei, ut Paler nosternon dicat, sed lauta cogitatio, et ex cogitatione orta
    potius ut in persona Ecclesiae saepe dicat, delectatio, et in delectatione morosa per-
    quae omnibus dimittit debita : et dicat mansio, et ex permanione illecebrosa
    cum gemitu, ut cor ejus Dominus ad di- consensio, etex consensu voluntatis im-
    missionem debiti emolliat, et ad alia pelus, et ex impetu opus et adhibitio
    bona quse Dominus paratus est dare membrorum ut exhibeantur arma iniqui-
    orantibus frequenter enim fit, quod
    : tatis peccato, et opere perfecto iteratio,
    in ipsa oratione peccatores convertun- et ex iteratione consuetudo, et ex con-

    » Cf. Exod. XXI, 24 ; Levit. xxiv, 20 ; Deuter. -


    Cf. Genes. xxn, 2 et seq.
    xi,x21.

    I
    DE SACRTFICIO MISS^E, TII, 20. 153

    suetudine peccati dofensio, et ex deten- cetur nostra infirmilas petere ah hoc


    sione peccati desperalio. Non ergo peti- malo liherationem. Formam autem hujus
    mus ut non tentemur : quia humanuni a Domino accepimus, Joan. xvii, I.d, ubi
    est tentari. T ad Corinth. x, 13 : Tentatio pro suis orat, dicens : No)i rogo ut iollas
    vos non apprehendat nisi hiimana. Et eos de mundo, sed ut servcs eos a malo.
    ihidem : Fidelis auleni Deus est, '/td non Sicoravit Apostolus, ad Roman.xv, 30 et
    patietur vos tentari supra id quod pot- 31 , dicens : Obsecro ergo vos, fratres, per
    estis: sedfaciet eliam cum tentatione pro- Dominum nostrum Jesum Christum, et
    ventum^ ut possitis sustinere. Sedpetimus per charitatem sancii Spiritus, ut adju-
    ut non intremus per gradus et ostia ten- me in orationibus vestris pro me ad
    veiis
    tationis in peccatum. Haec in ista peti- Deum, ut liberer ab infidelibus qui sunt
    tione a Patre nostro petimus, de quihus in Judsea. Hse ergo tres petitiones sunt
    ostiis et gradihus dicitur, Joh, xxxvni, deprecationes de amovendis malis.
    17 : Numquid apertse sunt tibi portx Malum autem est aut culpse, aut pcense
    mortis, et ostia tenehrosa vidisti ? ad honum non promoventis, quia pcena
    Et est sensus : Et ne nos inducas, hoc piomovens ad bonum, non est petenda
    est, induci permittas per gradus pessimos amoveri. Si autem est malum culp?e_, aut
    et ostia in tentationem, quae paulatim est culptB perpetratse in pra^terito, aut
    propellit in perdilionis harathrum. Ilanc quae timelur perpetranda in futuro. Et si

    enim formam a Domino accepimus ora- est culpce perpetrata? in prceterito_, tunc
    tionis, Matth. xxvi, 41 : Vigilate, et contra illud malum ordinatur petitio
    orate, non intretis in tentationem.
    ut quinta quae dicit : Dimitte nobis, etc. Si
    Spiritus quidem promptus est, caro autem autem contra malum quod timetur in fu-
    infirma. Si aalem probandi sumus, tu, turo, tunc contra illud ordinatur petitio,
    Pater, nos tenta, et tene manu tua ne sexta quee dicit : Et ne nos, etc. Si autem
    cadamus. Sic dicimus cum T*salmista, est malum poena? non promoventis ad
    Psal. Proba me, Domine, et
    XXV, 2 :
    meritum, tunc contra illud ordinatur pe-
    tenta me ure renes meos et cor meum.
    :
    titio septima quce dicit : Sed libera nos a
    Et, Psal. cxxxviii, 23 et 2i Proba me, : malo.
    Deus, et scito cor meum : interroga me, Hae autem petitiones ordinantur : quia
    et cognosce semitas nias. Et vide si via prius in intentione est honum quam mali
    iniquitatis in ttie est : ct deduc me in via vitatio : et ideo quatuor priores sunt ante
    cetertia. tres sequentes. In vitatione autem mali
    Hoc est ergo quod petitur in hac ten- ordo est secundum majus malum. Culpae
    tatione. autem malum est majus quam poena?
    malum : et ideo ultima est de pcena. In
    Sed libera nos a malo. Et malum i.slud malo auteni culpee majus factum est
    poenae quod non promovet ad honum, quam quod timetar faciendum et ideo :

    sed turhathonos, aliquando ortum hahet quinta est ante sextam petitionem.
    a nohis, sicut est ignorantia sciendorum Ilaec igitur in grosso de Pater noster
    et infirmitas agendorum, aliquando dicta sint.
    autem hahet ortum a proximo vel a Hac ultima petitione facta a popu-
    mundo hellum nohis movente, sicut con- lo tamquam infirmo, qui malum pcenie
    queritur sponsa, Cuntic. i, o : Filii ma- timet, submisse responde Amen perfector
    tris mese pugnuverunt contra me. De quo sanclitatis, hoc est, vcrum fiat in hoc
    dicit, Matth. xviii,7 Vse mundo a scan- :
    coram Deo qui solus conscius est secre-
    dalis ! Et quocumque modo malum sit torum, ostendens compassionis affectum
    non promovens ad honum, sed impe- et optans eis dictam liberationem. Ac si
    dicns pacis tranquillitatem honorum, do dicat cum Aposlolo, adRoman. x, 1 et 2 ;
    156 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Fratres, volimlas qiddem cordis mei, et digna. Maria, stella maris dubiorum
    obsecratio ad Deum, fit pro illis in sahi- omnium dux, et reorum unica spes pce-
    tem. Testimonium eniui pcrhibeo illis nitentium, via et juslorum exemplum.
    quod semulationem Dei hahent. Et ideo Judith, XV, 10 et 11 : Tu gloria Jerusa-
    addit sacerdos inpetitione quse faciunt ad lem, tu Isetitia Israel, tu honorificentia
    populi tranquillitatem, dicens : populi nostri : quia fecisti viriliter, et

    confortatum est cor tuum, eo quod casti-


    Libera nos^ qusesumus, Domine^ ab tatem amaveris. Heec ergo merito prima
    11.
    omnibiis malis, ad bonum et meritum ponitur in intercessione.
    infirmitatem nostram non promoventi- Et beatis Apostolis, in praeputio el cir-
    bus, prxteritis, in culpis quas petimus cumcisione, ex quibus collecta est Ec-
    nobis dimitti, prsesodibus, in pcenis in- lesia principibus. Ad Galat. ii, 8 : Qui
    surgentibus a mundo, et futuris, in ten- operatus est Petro in apostolatum cir-

    tatione ad illicitum, de quibusoramus : cumcisionis, operatus est et mihi inter


    Et ne nos inducas in tentationem. II Ma- gentes.
    chab. I, Exaudiat orationes vestras,
    : Petro et Paulo, quorum alter princeps
    et reconcilietur vobis, nec vos deserat in Ecclesise, alter plus omnibus laboravit,
    tempore malo. Psal, cxxix, 8 : Et ipse ut dicit, I ad Corinth. xv, 10.
    redimct Israel ex omnibus iniquitatibus Atque Andrea, qui ideo ponitur, quia
    ejus. Petrum ad Christum adduxit ', et sic
    Et quia hoc sine sufTragio sanctorum principis Apostolorum Apostolus ipse
    fieri non prsesumitur, ideo addit : Et in- fuit. Fuit aulem et benignissimus et ,

    tercedente beata, cujus beatus venter di- ideo cantatur de eo quod de Jeremia le-
    cilur, quia Christumportavit, et gloriosa, gitur, 11 Machab. xv, 14 Hic est fra- :

    quae regis glorise est solium in quo carne trum amator, et populi Israel hic est :

    indutus sedit. Jerem. xiv, 21 : Solii glo- qui multum orat pro populo et universa
    rise tuse recordare. Semperque ante par- sancta civitate.
    tum, in partu, et post partum Virgine, Et omnibus generaliter sa)ictis, ut de-

    mente et corpore. Genes. xxiv, 16 Virgo : sideratam nobis tuse propitiationis abun-
    pulcherrima et incognita viro. dantiam multiplicatis intercessoribus
    Dei genitrice, et ideo communem lilium largiaris.
    habente cum Deo. Luc. i, 39: Quod ex te Et hoc dicto, sacerdos accipit pate-
    nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei. nam, quae a petendo dicta, lalitudinem
    Maria, illuminante ccelum et terram. signat charilatis. Psal. cxvui, 96 Latum :

    Apocal. XII, 1 Mulier amicta sole, et


    : mandatum tuum nimis. Et osculatur eam
    luna sub pedibus ejus, et in capite ejus in signum charitatis quam habet ad om-
    corona stellarum duodecim. Quia Maria nes, et signum crucis facit in facie cum
    interpretatur illuminatrix. Maria, do- ipsa, in signum quod virtus communio-
    mina mundi : quia figura Ecclesiie est nis in oinnes fit per virtutem ejusdem
    et mater castis visceribus per compas- charitatis.
    sionem filios Ecclesise concipiens, in Et postea subinfert : Da propitius pa-
    charitate formans, et per adoptionem cem in diebus nostris, ne populus in tanti
    tilios Ecclesiee fratres Filii sui per- sacramenti communione per mala insur-
    ficiens, sic omnium mater est et domina. gentia turbetur. Isa. xxxix, 8 : Fiat pax
    Sapient. vji, 12Omnium bonorum ma-
    :
    et verilas in diebus nostris.
    ter est.W Machab. vii, 20 Supra modum : Ut ope, quae vere opem et opes fert,

    mater mirabilis, et bonorum memoria misericordise tuse adjuti. Psal. xciii, 18"

    '
    Joan. 1, 42.
    DE SAGRIFICIO MISS^, III, 21, 157

    Misericordia tua, Domine,adjuvabal tne. Hoc patenam,


    dicto, sacerdos reponit
    Quia in propriis meritis confidere non et inter dicendum conclusionem oratio-
    auJemus. nis, in Iria dividit hostiam, dicendo Per :

    Ei a peccato, prseterito et futuro, si- eumdem Do?ninum nostrum, etc. Per


    mus semper liberi, per hoc quod prseter- quem ut mediatorem et pontificera, bona
    itum dimittas, et in futurum non indu- orania adipiscimur, et ab omnibus malis
    cas : et ab omni perturbalione, quce est liberamur. Et concludens non dAcMAmen
    malum ad raeritum non proniovens, se- occulto, sed exaltans vocem dicit Per :

    curi, te servante et custodiente. Psal. oninia saecula sseculorum, consensum in


    cxx, 4 : Ecce non dormitabit neque dor- petito volens habere a populo.
    miet qui custodit Israel.

    GAPUT XXI.

    De fraelioiie corporis Cliristi, cle pace, ac de lioc qiiod ler Mffntta


    Oei canlatur.

    De fractione autem corporis Christi bic Statuit etiam ut secunda mitteretur in caU-
    aliqua breviter dicemus : quia in fine de cem quia calix signat hujus vitae pas-
    :

    ip?a in Iractatu de CorporeDomini cum sionem, quae significat partem in labori-


    studio disseremus. Dicimus autem, quod bus et poenis hujus vitse adhuc laboran-
    fractio hcec a Papa Sergio est instituta, tem, et ideo immissam in calicem. Psal.
    a quo etiam ter cantandum esse, Agmis cxv, 13; Calicem salutaris accipiaui, et
    Dei, inter communicandum est statutum. nomen Domini invocabo. Statuit etiam
    Haec autem fractio non est in corpore ut tertia in altari remaneret in fine post
    Domini, sed in formis solis sacramenta- omnia m^^storia sumenda, quae signat
    libus : corpus autem integrum et sanum eos qui in sepulcris sunt, et in purgato-
    et perfeclum est sub qualibet parte. In rio, in fine cum Christo vivendos fore
    tresautem partes frangi est institutum : per spiritualem incofporationem. Sed
    quia corpus mysticum quod in ipso in- modo diniinuta ipsa devotione Cliristi
    corporatur, est triforme quaedam enim : fidelium, et crescente circa altare inde-
    pars ipsius cum capite suo regnat et votione frequentantium, sumitur siraul a
    triumphat in coelis, qugedam autem ad- sacerdote, ct pars quaj signat triuraphan-
    huc in labore militat in terris, et quse- tes et pars qua^ signat in sepulcris quie-
    dam m purgatorii pcenis, scentes,etin purgatorio a pcenis spe felici

    Instituit crgo beatus Papa Sergius, ut liberationeni exspcctantes. De fractura


    pars una statim acciperetur a perfoctorc autoni illa et raasticalione et contritione
    sanclitatis (jui loco Christi stat in altari, multi in scquentibus dicemus, quie us-
    quai sigiiat parlem in coelis triumphan- que illuc dilTcroinus quia hic sine ma-
    '
    :

    tem, qua? jam plene in Christum transivit. gno dispendio hujus tractatus dici non

    ^ Cf. Tract. sequentem, l)e Eucharistia.


    138 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    possent. Haec ergo de fraclura Dominici dum Seigii Papee instituta, Agnus Dei.
    corporis dicla sufficiant. Et quidem primo in Ecclesia in tertio
    Agnus Dei non dicebatur, dona nobis
    His diclis, perfector sanctitatis stans pacem, sed sicut in aliis dicebatur, mise-

    ad arani alla voce pronuntiat Pax Do- :


    rere nobis : quae consuetudo adhuc te-

    mini slt semper vobiscmn, signans lioc netur in Ecclesia sancti Joannis in Late-
    quod dicit Augustinus in libro XIV de rano : sed postea inalis undique crebre-
    Civitate Dei, quod pax cfplestis civitatis scentibus, mult* Ecclesise per se sine
    est concordia fruendi Deo et inviceni in omni statuto assumpserunt, ut in tertio

    Dco. Et quia jam omnes ora porrigunt Agnus Dei terminando dicerent, Dona
    fideles ad fruendum corpore Domini, ideo nobis pacem : eo quod pax sit bonum
    pax Dei in ista concordia publice omni- cunctis mortalibus exoptatum, sicut dici-
    bus a perfectore sanctilatis pronuntiatur, tur, Esther, xni, 2 '.

    signans quoniam in pace factus est locus Quod autem ter dicitur Agnus Dei,
    ejus qui sumitur pacem Christi : et qui non puto aliam esse causam, nisi quod
    non habet, communioneni non habet tripiexmalum pronuntiatum fuit a perfe-
    cum Christi corpore. Joan. xvi, :^3 : Hsec ctore sanctitatis,scilicet perpetratum quod

    loculus suni vobis, ut in me pacem ha- dolebamus esse commissum, tentatura


    beatis. In niundo pressurani habebitis quod timebamus forc committendum, et
    sed coiifidite, mundum.ego vici subortum ad merituin iinpediendum a
    Dicendo autem, Pax Doniini, elc, tres quo petebamus omnem hominem esse li-
    facit cruces super calicem, ut triplicem berandum, et ideo ter dicimus Agnus
    quam jam ssepius diximus, significet pa- Dei: et quia tertium suboritur ad turlja-
    cem. Super calicem facit : quia calix, sic- tionem omne bonum impedientein, ideo
    ut diximus, significat eos qui adhuc in in tertio diximns Dona nobis pacem.:

    militia belli istius vita3 sunt constituti, In primis autem duobus dicimus, mise-
    quimaxime pace indigent, Isa. xxvi, 12 : rere nobis : quia nec culpa perpetrata
    Domine, dabis pacem nobis. Pacem, quia dimittitur, nec culpa de qua tentatur nisi

    in te speramus : nihil enim ita moitali- per misericordiam omnipotenlis.Unde di-


    bus desideratum est sicut pax : et ideo cit Psalmista, Psal. lviii, 1 1 : Misericordia
    super cahcem significatur per crucem, ejus pneveniet rne, a cavendo scilicet a

    quod in eos a primo perfectore sanctita- culpa de qua tentatur. Et, Psal. xxii, 6 :

    tis pax procedat. Et misericordia tua subsequetur me, li-


    Respondet aulem cborus Et cum spi- :
    berando me aculpa quamme doleo com-
    ritu tuo quia oplat, quod omnia qua? a
    :
    misisse. Ileec igilur causa est, quod

    perfectore sanctitalis istius liunt, in spi- Agnus Dei cantatur: quia sicut dicitur^
    ritu et non in carne perficiantur, sicut Isa. Liii, G Omnes nos quasi oves erra-
    :

    dicit Apostolus, ad Roman. viii,14: Qui- virnus. unusquisciue in viani suam decli-

    ci/mque Spiritu Dei aguntur, ii sunt filii


    navit : et posuit Dominus in eo iniquita-

    Dei. Et Dominus, Joan. vi, 64: Spiritus tem omnium nostrorum, Yerba autem
    est qui vivificat : caro non prodest quid- quae cantantur, dixit Joannes Baplista,

    quam. Verba quse locutus sum vobis, Joan. I. 29.

    spiritus et vita sunt. Hcec sunt igitur Agnus autem dicitur vel ab oi-po^i Grse-

    quse citra fracturam hostiee perficit per- ce, quod sonat purum Latine, vel ab

    fector sanctitatis per omnia. agnitione, quia in magno grege quilibet


    agnus cognoscit matrem suam ad audi-
    Hoc lacto, chorus alte clamat secun- ^^m balatus et odorem uteri. Joan. x,

    * Esther, xiii, 2 ; yohu ul... optafa cimctis mortalibus pace frurentw sxxhieGli scilicet.
    DE SACRIFICIO MISS.E, III, 21. 159

    1 1 : et cognoscunt me
    Cognosco meas, melius loquentem quam Abel. Sanguis
    me3S. De pietate autem dicitur, Jerem. enim Abel loquitur vindictam. Genes.
    XI, 19 Ego quasi agnus mansuetus, qui
    : IV, 10 Ecce vox sanguinis fratris tui
    :

    portatur ad victimam. Abel clamal ad me de terra. Christi au-


    Dicitur autem tollere, hoc est, auferre tem sanguis loquitur emendationis pec-
    peccata mundi triplicia, sicut dixi- cati remissionera.
    mus : quia sicut dicitur, I Petri, ii, 24: Et hoc est quod dicit Ueec sacrosancta :

    Qui peccata nostra ipse pcrtulit in cor- commixtio corporis et sanguinis Domini
    pore suo super lignum. Isa. Liii, 12 : Ipse nostri Jesu Christi, qui remissionem om-
    peccata multorum tulit, et pro transgres- nibus in sanguine suo impetravit, fiat
    soribus rogavit, scilicet ut non perirent. mihi, qnia. sicut diximus, perfector san-
    Miserere nohis. Dicta jam est a nobis ctitatis, sive sit sacerdos, sive pontifex,
    causa quare dicatur, Miserere nobis. Si- offert pro sua et populi ignorantia, sicut
    militer causa dicta est quare in tertio dicitur, ad Hebr. iii, d. Et ideo addit:
    Agnus Dei dicatur Dona nobis pacem. : Omnibus sumentibus, sive servitute su-
    Quod autem quidam liic dicunt, quod mant ut ch^rus, sive voto ut populus, si-
    dicitur Ag.msDei quia ab agnoscendo, et ve spirituali sive sacramentali mandu-
    quia Christus in cruce agnovit Patrem catione sumentibus, salus seterna mentis
    cum dixit, Luc. xxiii,46 Pater.,in manus : pervirtutem, et corporis, ut possit esse
    tuas commendo spiritum meum. Et quia instrumentum animae ad salutem prome-
    Christus in cruce agnovit matrem, cum rendam. Psal. lxxxiii, 3 Cor meum et :

    dixit ad discipulum ; Ecce mater tua. Et caro mea exsultaverunt in Deum vivum.
    quia agnovit suos, quando dixit ad ma- Psal. Lxii, 2 anima mea
    : Sitivit in te :

    trem : Ecce filius tuus'. Et quando dixit, quam multipliciter tibi caro mea ! Et
    Luc. xxiii, 28 et 31 : Filise Jerusalem, hoc est in corpore et anima secundum
    nolite flere super mc, sed super vos ipsas praesentem justitiam et gratiam in prae-
    flete, et super filios vestros... Quia si in senti.

    viridi ligno hsec faciunt, in arido quid Et ad vitam cVternam, secundum gra-
    bona quidem, et vera sunt, sed ad
    fiet ? tiam tinalem in futuro, quae vocatur per-
    propositum nihil facientia et ideo non : severantiae donum, prome7'endam, ex
    curamus ea. operibus gratiae et virtutum, et capescen-
    Et hoc est quod dictum est de Agnus dam per eflectum, prseparatio salutis
    Dei. seternsCy quia hoc sacramentum per hoc
    quod signiticat qualiter in vita seterna
    Inlerim aulem dum ha^c cantantur, sa- percipiemus Deum in rerum veritate,
    cerdos in silentio dicit : llxc s icrosancta prceparat ad vitani aeternam, .loan. vi,
    commixtio, et corpus Domini in calicem o2 : Si quis manducaverit ex hoc pane,
    mittit. Commixiionem aulem dicit tan- vivet in seternum : ct panis quem ego
    tum propter formarum sacramentalium dabo, caro mea est pro mundi vita.

    commixliunem et dicilur sacrosancta, : Per eumdem Christum Dominum no-


    quia prije aliis i-ancta et sanctificans om- struin -. Iloc saepius expositum est. 3.
    nes communicantes : liaec eniin asjtersio
    sanguinis omnibus inducit sanctilicatio- IIoc dicto, sacerdos sive perfector
    nem, sicut dicitur, ad Ilebr. xii, 2't: sanclitatisad aram stans dat pacem, oscu-
    Accessistis ad aspersionem sanguinis lans prius altare, vel calicem, vel ut

    '
    Joau. XIX, 20. Coiporis ct Sanguinis Doiuiui uostii Jesu Cliristi
    - In Missali Ilomano rcstitulo sic se habet fiat accipienlibus nobis iu vitam ajteruam.
    haec oralio : « Hajc comraixtio et consecratio Amen. »
    160 D. ALB. MAG. ORD. PR^^D.-
    melius alii dicunt, corpus Domini quia : 3 : Solliciii servare uniiatem spiriius i^i

    sicut dicit Innocentius II : « llcecpax si- vinculo pacis. Osee, xi, 4 : In /uniculis
    gnat omnium consensum ad ea qyisd acta Adani Irahaui eos, in vinculis charilalis :

    sunt in mysterio totius consecrationis. » « ut apti silis » pcr charitatem « sacro-


    Primum enim institutum fuit, quod om- sanctis niysteriis » Christi : quia sacra-
    nes in Ecclesia convenientes omni die mentum est charitalis, et nerno est dig-nus
    communicareut. Cum autem lioc excre- sacramento nisi pei' charitatem. Unde,
    scente multitudine fidelium non satis ido- Cantic. v, J , dicilur ; Comedile, amici,
    nee servari posset, constitutum est ut ei bibiie : el inebriamini, charissimi,
    communicarent in diebus Dominicis.Cum Quidam autem alii dicunt : Pax Chrisii,
    autem et hoc rite non servaretur, consti- sicut auctoris pacis. AdEphes. n, 14 : Jpse
    tutum est ut communicarent tribus vici- esi pax nostra, qui fecit utraque unum :
    bus in anno juxta legem Domini, Exod. et medium parieiem macerise solvens ini- ,

    XXXIV, 23, quai dicit, quod Iribus iem~ micitias in carne sua.
    porlbus anni apparebit omne masculi- Et EcclesicB, sicut cui data est pax per
    num in conspeclu omnipotentis Domini, Christum. Ad Ephes, ii, 17 : Ei veniens
    scilicet in Pascha, et Pentecoste, et Sce- evangeLizavii pacem vobis qui longe
    nopegia, et loco ejus quod dixit Sceno- pacem iis qui prope.
    /uistis., ei

    pegia, constituit Ecclesia, quod commu- Abundei in cordibus vesiris. Sumitur


    nicarent in Nativitate Christi. Cum au- de Psalmo cxxi, 7, ubi dicitur Fiat :

    tem nec hoc rite servaretur, nuper in pax in viriute iua, et abundaniia in iur-
    consilio Lateranensi constituit Ecclesia, ribus iuis. Pax autem abundat, quando
    quod semel Pascha scilicet,
    in anno, in etiam usque ad inimicos ostenditur.
    quilibet peccatis suis apud proprium sa- Per Spiritum sancium qui datus est
    cerdotem confessis, communicet, et loco nobis. Isa. ix, 7 El pacis non erit finis.
    :

    ejus quod communicare deberent, pax Spiritus sanctus enim facit hanc pacem,
    daretur, in qua signiiicetur, quofl in cor- quia ipse est nexus amoris el iileo in :

    de communicent, quamvis a communio- ipso non potest esse discordia unde in :

    ne abstineant propter indignitatem et hu- coiumba signilicatur, cujus est osculum


    militatem sicut enim etiam dicit Apo-
    : columbinum, quod signiticatur, Gencs.
    stolus, I Petri. v, 14 : Saluiale invicem VI II, 11, ubi cum signo pacis, hoc est,
    in osculo sancio. J^t sponsa in Canticis, cum ramo virentis olivce reversa est ad
    1, 1 : Osculetur me osculooris sui. arcam, hoc est, ad Ecclesiam. Ad Philip.
    Dando autem pacem secundum quos- IV, 7 : Pax Dei, quai exsuperat omnem
    dam dicit : « Habete vinculum pacis et sensum, custodiat corda vestra ei intelli-

    charitatis : » quia pax oritur ex charitatis gerdias vestras, in Christo Jesu.


    vinculo, et sumitur ex illo. Ad Ephes. iv,

    CAPUT XXII.

    De oralioiie quae clieiUir ante coiiumuiioneiii in allari.

    Hocfacto,sacerdosperfectorsanctitatis hanc orationem Domine, Jesu Christe,


    :

    1.
    in oculis tenens Ghristum, antequam Fili Dei vivi, dirigens ad eum quem in
    pro se et omnibus communicet, dicit manibus tenet et oculos et intentionem
    DE SACRIFICIO MISS^E, itl, 22, 161

    et oralionem, notans obedienliam qua Et numquam pcrmitlas, per donum


    venit ad oblationem in ara crucis, in qua perseveranlia-, a te separari. Matth.
    se pro omnibus obtulit, dicens : Qui ex XXIV, 13 : Qui perseveraverit usque in
    voluntate Patris. Ad Philip. ii, 8 : fnem, hic salvus erit.
    Factus obediens, scilicet Patri, iisque ad Qui cum eodem Deo Patre et Spiritu
    mortem, mortem autem crucis. sancto vivis et regnas Deus in saecula
    Cooperante Spiritu sanclo, qui hanc sieculorum. Amen.
    hostiam in utero Vir^inis formavit. Luc.
    1, 35 : Spiritus sanctus superveniet in te. Deinde sccundum consuetudinem qua-
    Et iterum, Quod nascetur ex te sanctum, rumdam Ecclesiarum sacerdos dicit hanc
    vocabitur Filius Dei. Mattli. i, 20 : Quod orationem Corpus tuum, Domine, c/uod
    ' :

    enim in ea natum est, de Spiritu sancto sumpsi, per sumptionem sacramentalem


    est. pro me et pro omnibus quibus illud cbtu-
    Per mortem /?/«/?« potentissimam, sicut li, et calix sanguinis tui quem potavi, ex
    dicitur, Joan. x, 17 et 18 : Quia ego po- quo spiritui tuo communicavimus sacra-
    no animam meam, ut iterum sumam mentaliter, adhsereat visceribus meis,
    eam. Nemo tollit eam a nie : sed ego non corporaiibus, sed spiritualibus vise :

    pono eam a meipso. enim vitae anima^ dicuntur hic viscera,


    Mundum peccatis mortuum, vivificasti. quffi sunt intellectus et voluntatis et ra-
    Psal. Lxxix, 19 : Non discedimus a te, vi- tionis et cogitationum et affectionum ani-
    vificabis nos. Osee, vi, 3 : Vivifcahit nos mne : cibus enim et potus animoe est, ut
    post duos dies, in die tertiasuscitahil nos. dicitAmbrosius, et ideo in viis animae
    Libera me primum, et in me omncs debet permanere, et sic de corporali et
    alios. Joan. viii, 30 : Si vos flius lihera- sacramentali sumptione manducatio fiat
    verit, vere liberi eritis. spiritualis, quia illa proficit ad salutem.
    Per hoc sacrosanctum corpus et san- Sacramentalem autem et corporalem
    guinem tuum, de quo dixisti, Joan. vi, sumptionem mulli accipiunt ad damna-
    55 Qui manducat meam carnem, el hi-
    :
    tioneni. Cnde, Joan. vi, 64 : Verba quic
    bitmeum sanguinem, hahet vitam xter- ego locutus sum vobis, spiritus et vita
    nam et ego resuscitabo eum in novissimo
    :
    sunt. Et non fuerat locutus nisi de sum-
    die. ptione sacramenti.
    Ab omnibus i)iiquitatibus meis, quae Et ideo sequitur : Et prxsta : quia hoc
    sunt mors animae, et universis malis, quce non est in nobis perficere nisi tu dederis.
    sunt mors corporis. Quod autem quidam Joan. XV, 5 : Sine me nihil potestis fa^
    libri hoc liabent : « l^^t cogitalioiiibus cere.
    perversis, » non est dc littcra : quia per- Ut in me in interioribus vitalibus ani-
    versge cogitationes scparant a Deo, ut mce, )ion rema)ieat scelerwn macula.
    supra, Sapient. i, 3, dicitur, et sub ini- iMacuIa aulem dcturpalio imaginis animae
    quitatibus continentur. ex peccalo et reatu peccati causata, sicut
    Et fac me, et meos pro quil)us libi dicimus maculosum esse denasatum vel
    offero, tuis semper inhcvrere mandatis : monoculum. rnde, Ezechiel. xvi, 36 et
    quia obedientia generalis debet esse. seq., dicitur, quod amatores daemones
    Jacobi, II, 10 : Quicumciuc totam tegem animae prsecidunt ei nasum et aurcs, et
    servaverit, offendat autem in uno, factus elfodiunt oculos quia privant visum lu- :

    est omnium reus. minis spiritualis a discretionc divince bo-

    * Dicitur haec oralio in (hie communioiiis in Ecclesia romana oratio Percepdo : covpovis
    post purificalionem manuum. Posl, orationem, liti, qua? liicnon exponilur.
    Dotuine, Jesu ChrisU', FiU Dei im'/, ilicitur nunc
    xxxvin 11
    162 D. ALB. MAG. ORl). PR.ED.

    nitatis, et auditum verborum Spiritus communicet, tamen omnes alii ad hoc


    saucti in allocutione cordis. Has autem adsunt, quia debent spiritualiter commu-
    maculas delet et reparal ad pulchritudi- nicare.
    nem cibus et potus spiritualis. Unde dixit Qui vivis et regnas in ssecula sseculo-
    Agnes, sicut dicit Ambrosius : « Jam rum. Amen. Hoc est expositum.
    corpus ejus corpori meo sociatum est, et DeindeferesecundumomnesordinesEc-
    sanguis ejus ornavit genas meas. » clesiarum dicit hanc orationem Quod *
    :

    Sic ergo nulla remaneat peccati ma- ore, sacramentali manducatione, sump-
    cula^ quem ptira et sancta, hoc est, in se simus, ego et omnis clerus et populus pro
    quidem pura immunitate omnis maculse, quibus ego sumpsi,/?z^;'«, hoc est, depurata
    et sancta omnium virtutum plenitudine per fidem, mente capiamus. Act. xv, 9 :

    et puritatem et sanctitatem conferentia, Fide purificans corda eorum. Capiamus,


    recepenmt ad intimorum penetrationem, inquam, ut vasa gratiae quae signantur
    sacramenta. Piuraliter dicit propter duas per iliud aureum vas in quo gomor man-
    specieselementalessacramenti.Hancenim natis reservatum est in illo enim ad
    - :

    virtutem intima penetrandi habet sacra- perpetuam rei memoriam manna custo-
    mentum ex hoc quod est veritatis et verbi diebatur. Et de munere, quod de tuo

    Dei sacramentum. De illo enim dicitur, dono accepimus, temporali, quantum


    ad Hebr. iv, 12 et 13 : Vivus est sermo ad species visibiles et temporaliter muta-
    Dei, et efficax, et penetrabilioromni biles sacramenti, fiat nobis ad utilitatem
    gladio ancipiti, et pertingens usque ad nostram de gratiae tuae plenitudine. Joan.
    divisionem anim^ acspiritus, compagum 1, 16 Et de plenitudine ejus nos omnes
    :

    quoque ac medullarum, et discretor cogi- accepimus, gratiam pro gratia. Unde


    et

    tationum et intentionum cordis. Et non etiam sacramentum gratiae vas et Eucha-

    est ulla crealura invisibilis in conspectu ristia vocalur remedium, contra pecca-
    :

    ejus. Sapient. aii, 24 : Omnibus mobili- tam et inediam spiritualem, sempiter-


    bus mobilior est sapientia. Et ideo in sa- num, quia vegetat et nutrit ad gratiam
    cramento penetrat ad intima. sempiternam. Joan. vi, d\) Qui inandu- :

    Hoc autem sacerdos dicit perfector cat hunc panem, vivet in seternum.
    sanctitatis pro se et pro omnibus aliis : Per eumdem Christum. Hoc est expo-
    quia quamvis ipse solus sacraraentaiiter situm.

    CAPUT XXIII.

    De caiitu Communioiiis, de posfeommuuione, de salutatione


    ad populum ae conclusiouc Missae.

    Hoc facto, cum laetitia et voce jubilo tiphona dicebatur, hoc est, circuiaris so-
    1.
    cantatur Commumo, quse antiquitus an~ nus : quia sicut Introitus, ila et Comniu-

    * Haec oratio Quod ore mmpsimus, nunc dici- » Cf. Exod. XVI, 32.

    lur ante prtecedentera, Corpus tuurn, etc.


    DE SACRIFICIO MISS^E, III, 23. 163

    dIo iterabatur. Hic autem cantus est in communicantis populi audito.leetus ethi-
    signum laetitiee infra viscera suscepti laris perfector sanctitatis ab alfari se con-
    Dei, et ideo cum leetitia cantabat illum ad populum salutans eum et dicens
    vertit :

    cantum unus ad alium quasi nuntians Dominus vobiscum, et supplendum est,


    qualiter Deus susceptus sit ab eo : et hoec maneat eeternum visceribus vestris in-
    in

    iteratio cantus significabatur, Psal. xli, fusus, sicut dicitur, Joan. xiv, 16 Aliimi :

    .^ : In voce exsultationis et confessionis Paraclitum dabit vobis, ut maneat vo-


    sonus epulantis. Et hoc sig^natum est, biscum in xternum. Joan. xvii, 23 Et :

    Luc. XV, 2.3, ubi cum magnus pater occi- ego in eis, et tu in me, ut sint consum-
    deret vitulum saginatum, fecit chorum et mati in unum. Et respondet populus Ise-
    symphoniam in signum laetitise : quia tanter : Et cum spiritu tuo, intendens
    dulcedine divinse pinguedinis infusa sunt quod in spiritu sacerdotis remaneat,
    intima. Psal. lxii, 6 : Sicut adipe et pin- quem pro omnibus accipit, sciens quod
    guedine repleatur anima mea, supple, parum valet sacramentum corporaliter
    refectione sacramenti, et lahiis exsulta- accipere, nisi remaneat in penetralibus
    tionis laudabit os meum : in cantu sem- cordis et in intima spiritus devotione.
    per post communionem. Eccli. xlix, 2 : Joan. IV, 23 et 24 : Veri adoratores ado-
    In omni ore quasi mel indulcabitur ejus rabunt Patrem in spiritu et veritate. Nam
    memoria, et ut musica in convivio vini. et Patcr tales quxrit, qui adorent eum.
    Modo autem iste cantus non ileratur, ne Spiritus est Deus : et eos qui adorant
    ex prolixitate taedium generetur : et ideo eum, in spiritu et veritate oportet ado-
    nunc Gommunio non antiphona consuevit rare. I ad Corinth. xiv, Orabo spiritu,\V) :

    nominari. orabo et mente : psallam spiritu, psallam


    Quod autem quidam hic dicunt, quod et mente Isa. xxvi, 9 : Spiritu meo in
    Communio cantetur in memoriam et gau- prsecordiis meis de mane vigilabo ad te.
    dium Dominicse resurrectionis, et quod Spiritualis enim cibus in spiritu et non
    iteratio ipsius signiticet gaudium quod in corpore est conservandus.
    unus Apostolorum vel discipulorum alii

    nuntiabat, sicut ad duos qui Dominum Hoc completo, sacerdos laeto vultu et
    cognoverunt in fractione panis rever- expansis manibus se ad altare convertit,
    tentes in Jerusalem, quia surrexit Domi- et orationem quae postcommunio voca-
    nus vere^ et apparuit Simoniy et ipsi tur, perficit : quae ideo potscommunio
    narraverunt ea quee gesta erant in via, et vocatur, quia in ea perfectio communio-
    quomodo cognoverunt eum in fractione nis oratur. Perfectio aulem est duplex.
    panis hoc ego non puto esse verum
    ', : Una quidem gratiae quam perUcit in
    quia nec nomen hoc ostendit quo cantus anima. Alia autem figurje quam perficit
    iste communio vocatur : quia in gaudio Deus in bealitudine. Dat enim gratiam
    et sensu infusse dulcedinis in communi- refectionis in anima in praesenti ad gra-
    cando cantatur : et quia nulla in pleris- tiam, sicut dicitur in Psalmo lxxvii, 29
    que Alissis in cantu isto de resurrectione et 30 : Manducaverunt , et saturati sunt
    menlio habetur. Verumtamen est, quod nimis, hoc est, affiuenter, et desideriurn
    antiquiquidam monachi hoc tradiderunt, eorum Dominus non
    attulit eis, scilicet :

    cujus aliam non puto causam esse, nisi sunt fraudati a desiderio suo. Id autcm
    quia melius aliquid tradere nescierunt. quod signat in co^lesti beatitudine, est
    Ilac igitur de causa, et sic cantanda est quod sicut nunc percipitur in specie
    Communio. panis et vini, ita percipielur in patria
    IIoc autem gaudio ex parte spiritualiler perceptum in divinitatis dulcedine ct

    '
    Cf. Liic. XMv, 18 et seq.
    164 D. ALB. MAG. OHD. PU.KD.

    veritate : et sicut liic sul) medio se co- ad Coiinth. m, 6 : Littera occidit, spi-
    operiente et abscondente percipitur, ita ritus autem vivificat. Et sic mutua salu-
    sine medio aperte in cuelo aliquando in tatione communionem indicantes, Missa
    beatitudine percipietur. Hoec autem per- perfecta est.
    ceptio quae lit hic, facit perfectionem Quo perfecto, diaconus, vel alius vice
    gratise. llla autem faciet gioriee perte- diaconi, clamat in festis diebus : Ite,

    ctionem, ut sic verum sit quod dicit missa est. Vel, in profestis : Benedica-
    Psalmista, Psal. lxxxiii, 12 : Gratiam et mus Domino. Vel, in Missis defuncto-
    gloriam dahil Dominus. Hoc aiitem pla- rum Requiescant in pace. Ouod autem
    :

    num postcommu-
    est videre in omnibus dicit : Ite, hoc est, ad propria redite, et

    nionibus per totum annum, si quis eas de virlute in virtutem prollcite. Psal.

    diligenter inspiciat omnes enim illas : Lxxxiii, 8 : Ibunt de virtute in virtutem,


    ordinavit Gregorius ad orandum ea quse videhitur Deus deorum in Sion. Sicut
    dicta sunt. Et lioc ssepe expressit etiam enim dicit duo sunt quae
    Augustinus,
    in ipsa verborura signiticatione, sicut Ros in duobus motibus moveri compel-
    hic « Perficiant, Domine, tua sacra-
    : lunt. Unum est charitas veritatis, quoe
    menta quod continent, ut quod nunc abjecta vel deposita sollicitudine cura3 rei
    specic gerimus, rerum veritate capia- familiaris facit nos recedere a proprio ad

    mus. Per Dominum nostrum Jesum templum et ad Deuni ire. Isa. ii, 3 : Ihunt
    Christum Filium tuum, etc, in unitale populi multi, et diceni : Venite, et ascen-
    Spirilus sancti Deus. » damus ad montem Domini et ad domum
    Dei Jacob : et docebit nos vias suas,

    Q Peracta autem postcommunione, sa- et amhulabimus in semitis ejus. Et ibi-


    cerdos iterum quasi licentians populum, dem,>'.5 : Domus Jacob, venite, et ambule-
    se adpopulum convertit, ilerum dicens : mus in lumine Domini. Aliud est necessi-

    Dominus vohiscum, oplans ut receden- tas charitatis^ quse nos redire et ad propria
    tes a templo non recedant a Domino, et ad curam rei familiaris compellit. Iii

    sed satagant ut Dominus semper cum hac enim necessitate ordo charitatis, in

    eis in omnibus agendis maneat, et num- quo nos priino et postea proximum
    quam ab eis recedat, quod et facit si nos suum secundum gradum suae conjun-
    cum ipso mentis dcvotione maneamus. I ctionis per ellectum operis, et exhibilio-

    Regum,x,7 Quando ergoevenerintsigna


    :
    nem necessariorum dihgere oportet :

    hcec omnia tibi, fac qusecumque invene- et ideo ut illa paremus quae necessitati

    ritmanus tua quia Dominus tecum est.


    :
    tali exhibeamus, oportet sollicitare et

    Et, n Regum, vii, 3 Omne quod est in :


    laborare. Luc. x, 40 ; Martha aulcm sa-

    corde tuo, vade, fac, quia Dominus te- ragebat circa frequens ministerium. Ibi-
    cum est. Populus autem, hoc est, chorus dem, '^\ 41 : Alartlia, Martha, sollicita

    pro se et pro populo ilerum respondet : es, et turbaris erga plurima. Istud ire

    Et cum spiritu tuo : quia non nisi spi- ad Deum et redire ad propria signifi-

    ritus intendilur in sacramento, et per- catur, Genes. xxii, .5, ubi servis suis

    fector sanclilatis spiritualia scmper et dixit Abraham patriarclia : Exspcctate


    non corporaliaetiam postMissam semper hic cum asino,
    ego et puer illuc us-

    operatur in populo et ideo orandum est .• que properanies, postquam adoraveri-


    semper ut cum spititu suo Dominus mus, revertemur ad vos. Servi enim
    maneat et operetur. Ad Galat. v, 16 :
    domus et curtE familiaris et necessitatis

    Spiritu ambulate, et desideria carnis hujus vitae signant ministros, qui sunt

    non perficietis. Ad Roman. viii, 2 : Lex sollicitudines et cogitationes et labores,

    spiritus vitee in Christo Jesu lihe- qualiter acquirantur hujus vitse miserae
    enim
    ravit me a lege peccati et mortis, elc. II adminicula : asinus autcm asininum sen-
    DE SACHIFICIO MlSSyi^, III, 23. 163

    suin signat liujus animalis corporis. lla?c acclamationem chorus pro populo respon-
    enini familia relinquenda est quando det : Deo gratias, supple, referimus :

    itur templum, ad Missam, et ad


    ad quia de tanto percepto sacramento ab
    Deum. Post adorationem autem et sacri- omnibus gratiae sunt agendae, ne dicatur
    ficium quod cum puero, hoc est, cum nobis illud Lucae, xvii, 18 : Non est in-
    puro spiritu faciendum est, permittilur ventus qui rediret, et daret gloriam Deo.
    ad familiam reversio : quia ad propria In Missa autem defunctorum, quia illis

    redire oportet propter vitae hujus multi- in omnibus et cito subveniendum est,
    plicem necessitatem. Hac ergo de causa dicit Requiescant in pace, docens quod
    :

    dicit diaconus : Ite. omnia quae in Missa defunctorum acta


    Quod autem addit : Missa est, inten- sunt, ad pacem defunctorum ordinata
    dit quod hostia oblata jam consum-
    est, sunt. Psal. IV, U : Li pace in idipsum
    ptis sacramentalibus speciebus, jam ad dormiam, et requiescam. Et responde-
    dexteram Patris missa sit, ut ibi nos tur : Amen, hoc est, fiat ut totum diri-
    Patri in se ofTerat, et ibi nos incorpora- gatur ad remedium defunctorum. II
    locum paret, sicut dici-
    tos sibi socict et Machab. xii, 46 : Sancta et salubris est
    tur, Joan. xiv, 2Vado jjarare vobis
    :
    cogitatio pro defunctis exorarc^ ut a
    locmn. Et hoc facit diaconus, ut omnes peccatis solvantur. Sic ergo omnes ad
    se sciant in sacra communione missos et propria revertuntur.
    commissos esse Domino, et omnes slu- In quibusdam autem Missis, sicut in
    deant in Domino permanere, quasi di- illa quae est de scrutinio in feria quarta
    centes illud Apostoli, ad Philip. iii, 20 post mediam quadragesimam, post Evan-
    et 21 : Nostra conversatio in C(plis est : gelium clamat diaconus : Catechumeni
    unde etiam salvatorem exspectamus exeant : hoc ideo fit, quia catecliumenus
    Dominum nostrum Jesum Christum, qui instruitur, et ideo ad illam partem Missae
    reformahit corpus humilitatis nostrse quam de instructione esse diximus,
    configuratiwi corpori claritatis suae. Et admittitur : quia vero catechumenus
    sic vadit quihbet ad propria. nondum est baptizatus, et ideo non est
    In profestis autem diebus dicit : Bene- (jhristianus, ideo ad illam partem Mis-
    dicamus Domino, et est gratiarum actio sae quae de communicatione fidelium est,

    pro perfecto Missarum mysterio. Ac si non admittitur, sed exire praecipitur.


    dicat illud Deuteronomii, xxxii, 3 et

    4 : Date magnificentiam Deo nostro, hoc Hoc igitur est quod de Missarum
    est, magnificas gratias quia Dei per-: peractione breviter et grosse videbatur
    fecta sunt opera. esse dicendum, alia subtilia melioribus
    Ad utramque autem istarum diaconi relinquendo.
    INDEX
    Tractattmm ei Capitum, in lihro de Sacriflclo Missce
    contentorum.

    Prologus.

    TRACTATUS I.

    De prima parte Miss.e.

    Cap. I. De boni divini per magjios clamores advocatione,


    Et primo de Introitu. 7
    II. In commemorationem devoti populi ad misericor-
    diam desiderio Patrum acclamafttis cantatur
    Kyrie, eleyson. 15
    III. In consolationem populi Deum invocantis cantatur
    a sacerdote Gloria in excelsis. 21

    TRACTATUS II.

    De secunda parte Miss.e.

    Cap. I. Dominus vobiscum, etc. 37


    II. Oratio quce primo dicitur in Missa, dicitur Col-
    lecta. 41
    III. De impej^fectorum instructionis doctrina, scilicet
    Epistola. 45
    IV. De Graduali quod Epistohv adjiingitur. 46
    V. i)eTractu. 49
    168 INDEX lUAdATULIM ET CAPITUAI. ^
    I
    VI. De Alleluia. 51
    VII. Instnictioiiis altera pars, scilicet de doctrina per-
    fectoriim, sire E>angelio. 52
    VI !I. De acclamatione chori per Symbolum, et qiiid no~
    mine illo dicatur ? 57
    IX. De sjmbolo Apostolorum et divisione ejus. OU
    X. De expositione symboli Apostolorum, sire de sjm-
    bolo Patrum in Nicania synodo explanato. 06

    TRACTATUS III

    De OBLA.TIONE IN QUA ORDINATUR TOTIUS VIT.E PERrECTlO.


    Pars TERTIA.

    Cap. I. De OlTertorio cui pr.vmittitur Dominus vobis-


    cum. 75
    II. De prxparatione qua ad offerendum se prtvparat. 78
    III. De accessu ad Pra^fqtioiiem. 81
    IV. De ipsa Pra^fatione. 84
    V, Chori responsio. 93
    VI. De his quce pertinent ad oblationis sanctificatio-
    nem, ac triplici communione. Et primo de pri-
    md. !)6

    VII. De communione secunda. 107


    VIII. De communione tertia. 110
    IX. De petitione qua oblatio acceptari petitur. 115
    X. De fnodo quo oblatio petitur acceptari. 116
    XI. De perjicientibus sacramenti confectionem. Et pri-
    mo, de perfectione sacramenti corporis. 118
    XII. De confectione sacramenti sang-ninis Christi. 120
    XIII. De elepatione et de eam perfcientibus. Et prino,
    qua^ Christus in seipso perfecit ? 123
    XIV. De his qux factasunt in sacramenti figuraet typo. 127
    XV. De modo ipso eievationis. 128
    XVI. De supplicatione pro his qui in sacramento sunt
    elevandi. Et primo, pro mortuis. 131
    XVII. De supplicatione seu elevatione vivorum in hostia. 137
    XVIII. De operibus sanctce Trinitatis in conjectione cor-
    poris Domini. 1 tO
    XIX. De excitatione desiderii ad petendum panem cccle-
    stem, et de pr<.vmissione institutionis orationis
    Dominiccv. 142
    LXDEX TUACTATUUM ET CAPITUM. 169

    XX. De ipsa oratione Dominica. 143


    XXI. De fractione corporis Christi, de pace, et de hoc
    quod /t'r Agnus Dei cantatur. 157
    XXII. De oratione quce dicitur ante communionem in al-
    tari. IGO
    XXIII. De cantu Comynunionis, de postcommunione, de
    salutatione ad populum ac conclusione Missx. 162
    INDEX
    Rerum Noiahilium^ qicce in lihro de Sacrificio Misso3
    continentur.

    N. B. — Numerus primus romanus indicat tractatum, secundus vero arabicus


    caput, et tertius etiam arabicus diversos cujuscumque capitis numeros. Verbi
    gratia Abbreviatl-.m
    : rcrhum, qnod fe<:it Deus super leenim. III, 4, n. 13. Expositio hujus

    sententiae invenitur in tractatu tertio, capite quarto ad numerum 13.

    -Eternitas est iDterminabiiis vitae tota simul


    et perfecta possessio, III, 4, n. 9.

    Agnds quomodo librum aperuerit? III, 4,

    n. 3.

    Abbreviatum verbum, quod fecit Deus super Allelui.\ quid significet, et quibus festivita-

    terram. III, 4, n. 13. tibus cantari debeat? II, 6.

    -Alleluia quibus Psahnis pra^notatur ?


    Adorandus Ghristus summa humilitate in Ibidem.
    sacramento. III, 4, n. \i.

    Adoratio est prostratio super terram, in re- Altissime non est addendum in Gloria in

    cognitionem, quod ille qui adorat, est de excelsis. I, 3, n. 16.

    nihilo. III, 4, n. lo.

    Adoratur divina majestas prostralione totius Amen quid significet ? I, 3. n. 24.

    corporis. I, 3, n. 8.

    Angeli pacramento Eucharistise assistunt.


    Quomodo ADUNANTUR fideles in Christo? TII, 15, n. 3.

    III, 6, n. 9. Angelis per Christum data est laudis mate-


    Adventus Christi duple.x. I, 1, n. 6. ria. Ili, 4, n. 12.
    172 INDEX RERUM.
    Angelohum unum commune opus est hym- Benedictio duplex, una sacrans quod bene-
    nis laudare Deum. III, 4, n. 14. dicitur, et allera quee est laus et preeco-
    nium dati et accepti. I^ 3, n. 7.
    Antistes medialor inter Papam et cajteros

    homines. III, 6, n, 12. BoNi divini firmitas, admirabililas et puri-


    tas. In prologo, n. 7.
    ArosTOLURUM nomina cur in Ganone memo- Quia Deus BONUS est, sumus : et in quanlum
    renlur? III, 8, n. 3. sumus, boni sumus. III, 18, n. 1.

    BoNA nostra considerantur tripliciter, scili-

    Aquilo quid in Scripturis significel? II. 7, cet prout sunt a Deo, et prout a nobis, et

    n. 7. prout rerferunlur ad ipsum. 1, 3, n. 7

    Arii, Sabellii et Ebionis error damnatus.


    II, 10, n. 1.

    Articulus fidei est minimum credibile ar-

    ctans nos ad credendum. II, 8, n. 4.

    Omnis articulus habetsubstralam sibi divi-

    nam veritatem, vel in essentia divina, vel

    in persona, vel in propriis personarum


    operationibus, vel passionibus. II, 9, Cain male divisit, qui de suis bonis Deo, et

    n. 10. seipsum obtulit diabolo. III, i, n. 2.

    Ulrum ARTicuLUS sit res vel enuntiabile?

    II, 10, n. 12. Canonis ordinatio. 111,6, n. 1,

    In AZYMO Chrislus celebrasse oslenditur. Cantores qualuor praecinentes, et quatuor

    lll 11 n. 1. millia succiuentium Psalmos David. I,

    2, n. 1.

    i
    Garo Christi vera, non phantastica. II, 10,

    n. 3 et 4.

    Catechumenus cur per diaconum in se-

    cunda parte Missse ex Ecclesia exire jube-


    batur? III, 23, n. 3.

    Baptisma janua et fundamentum omnium


    sacramentorum. II, 6, n. 10. Gedar ienebrae. I, 1, n. 6.

    Baptisma unum tantum. Ibid.

    Celebratio est concentus multorum laudem


    BARTHOLOM.tDS solus nobilis et philosophus Dei solemnizantium. III, 4, n. 14.

    inter Apostolos. III, 8, n. 3.

    Promissionis divinae certitudo. I, 1, n. o.


    An benedixerit Christus panem signo, aut
    verbo occulto, aut virlute divinitatis sine Crriste, eleyson, quare ter subjungitur ?

    signo et verbo, incertum est. 111,11, I, 2, n. 5.

    n. 2. Ghristus tactu suarum manuum pani et vino


    INDEX REKUM. 173

    contulit ut semper possint in suum cor- CoNFESsio cordis, oris et operis. Ilf, 13,

    pus et sanguinem couverti. III, 11, n. n. 1.

    1. Et 12, n. l.

    CuRiSTUs potuit et debuit pro nobis satisfa- CoNSECRATiONis panis forma. III, 11, n. 2.
    cere. 1, 3, n. 16. Cg.nsecratignis vini forraa. III, 12, n. 2.
    CufusTus salvavit potenter, mansuete et obe-
    dienter. I, 3, n. 17. CoNsoLATORUM populi Dei imperfeclio. I, 1,
    CuRisTUs, Agnus Dei. Ibid. n. 7.

    CaRisTus ungit, lucet et pascit. I, 2, n. 5.

    Christus sedet ad dexteram Patris secundum CoR sursum eievatur inlelleclu veritalis, af-

    utramque naturam. II, 9, n. 6. feclu charitatis, virtule conversationis, et

    CuRisTi regnum. II, \0, n. 7. rectitudine intenlionis. III, 3, n. 2

    CuRisTUs mactalur in mysterio et immorta-


    lis permanet. III, 4, n. 13. CoRONA, purpura et sceptrum quare dantur
    Cum dicitur, Curistus conceptus de Spiritu regi? III, 20, n. o.

    sancto, prcepositio de nolat potestatem et


    operationem, non materiam. II, 9, n. 3. GoRPus Christi quantum decoris Ecclesise

    Item, II, 10, n. 3. prDesliterit? III, 4, n. 13.

    Clamoris Patrum Christum suspiranlium CoRPUs Chrisli quanta sit reverentia adoran-
    seplem utilitates. I, 1, n. 9. dum? III, 4per totum.
    CoRPUS unum quomodo omnes nos sumus in
    CffiLi c(elorum nomine quid intelligatur ? Chrislo? III, 6, n. 9.

    III, 4, n. 17. CoRPUs Christi postulatio est divinse recon-

    Cur Deus in DJiLis habitare dicatur, cum ta_ ciliationis. III, io, n. 3.

    men sit ubique? III, 20, n. 2.

    CoELUM est locus Dei secundurn omnium opi- Quaro perfector sanclitatis iucipit credo?
    nionem et assertionem. IbiJ. II, 8, n. 5.

    Quare vocalur Collegta oralio quae primo Cruces tres cur fiant in Canone, et ilerum
    dicilur in Missa? II, 2, n. 1. ducC, veris ralionibus declaratur, falsis re-

    CoLLECTARUM ritus. II, 2, n. 2. jectis. III, 10, n. 1 et 2.

    Collectas numero impares dici statuit B. Cruce cur fonlem, os et peclus signat diaco-

    Gregorius,etnon ultraseplem. II,2,n.3. nus incipiens lectionem Evangelii, et cur


    Quare una, vel tres, vel quinque, vel septem populus id imitetur? II, 7, n. 7.

    Coi-LECT.E dicantur? II, 2, n. 3, Crux qiiare fiat super quaelibet oblala?


    Collectarum conclusio unde sit, et qualiter III, 6, n. o.

    facienda, et quae in ea continentur? II, Crux inventa in corde Cypriani in specie

    2, n. 4. 5 et 6. auri depicta. III, JS, n. 4.

    CoMMUiMO triplex fidelium in Ecclesia. III,

    6, n. 2.

    CoMMUNio sanctorum quid sit ? II, 9, n. 9.

    CoNFEssoRES cup non ponanlur iu Canone sic-

    ut Apostoli et Martyres? III, 8, n. 3.


    174 INDEX UEULM.
    Deus multipliciter dicitur. 111, 7, n. 5.

    DiABOLi insidise. 1, l,n.4.

    DiACONUs Evangelium lecturus quare librum


    accipit de altari? II, 7, n. 1.

    Quare benedictionem postulat a sacerdote,


    et procedit cum candelis et cruce? IJ,

    D^MONEs incensores malarum cogilationum 7, n. 2.

    et concupiscentiarum, non immissores. Quare verlitur ad Aquilonem, et signat

    I, l,n.4. cruce frontem, os et pectus? II, 7, n. 7.

    D^MONEs non torfjuent animas in purgato- Quare lecto Evangelio dat librum subdia-

    rio. III, 16, n. 1. cono portandum? II, 7, n. 9.

    Damnatorum poena an possit fieri tolerabi- DoMiNi absque Domino diabolus et quilibet

    lior vel tolli per suffragia? III, 16, n. 4. impius. I, 1, n. 4.

    Damnati non sunt susceptibiles gralise. DoMiNus est nomen superpositionis, et ideo

    Ibidem. ponitur in genere relativorum. I, 2,

    n. 3. Item, III, 3, n. 1.

    Supplicatio pro defunctis. III, 16. Verus DOMiNus est dominationis iocessanter
    Defunctorum quatuor ordines. III, 16, appetitivus. Ibid.

    n. 3. DoMiNus est nomen poleslalis. I, 2, n. 6.

    DoMiNus est nomen auctoritalis. I, 3,

    Deprecatio est oratio pro amovendis malis. n. 12.

    I, 3, n. 19. DoMiNUS vobiscum cur vullu ad populum


    converso dicitur a sacerdote? II, 2, n. 2.

    Dei est benedicere, el nostrum est invocare Quare dicitur, Dominus, non Deus, vel Je-
    Deum ut benedicat. III, 6, n. o. sus, vel Christus vobiscum ? Ibid.

    Deo non possumus offerre nisi dona ejus. Quare non dicitur : Vos silis cum ,Domino,
    Ibidem. sed Dominus vobiscum. II, 1, n. 3.

    Deus pater clementissimus. III, 6, n. 3. Quinque modis optatur Dominus esse nobis-
    Deus est nomen gubernalionis. I, .3, n, 12. cum. II, 1, n. 4.

    Deus unde dicatur? Ibid. Quare populus non respondet : Dominus sit

    Deus rex Angelorum et hominum. I, 3, tecum, sed dicit : Et citm spiritu tuo. II,

    n. 13. 1, n. .0. Item, III, 1, n. 1. Ilem, III, 2.

    Deus omnipolens. I, 3, n. 14. Item, II, 9, n. 1.

    n. 1. DoMiNUS vobiscum quare dicitur ante Offer-


    Yolunlas Dei duplex, scilicet beneplacili et torium ? III, 1, n. 1.

    signi. Quae signa sunt praeceptio, consi-


    lium, prohibitio, operalio, permissio. DoNUM et munus quomodo differunt? III,

    III, 20, n. 6. 6, n. 5.

    Deum lucis et Deum tenebrarum posuit Ma-


    nes. II, 10, n. 3. DoNA Dei accipere, et non magnifica laude
    Dei majeslas laudanda in sacramento Eu- extollere quam sit iniquum. III, 4,

    charistise. III, 4, n. 14, n. 4.


    LNDKX REKUM. 173

    DoRMiRE in somno pacis dicuntur in purga- Tempus quo CiirlstusEucHARiSTiAM inslituit.

    torio existentes. III, 16, n. 1. III, 11, n. 1.

    Quare legens Evangelium et audientes stant?

    II, 7, n. 7.

    EvANGELii sex prgerogativK prae reliqua


    Scriptura. II, 7, n. 8.
    E
    Quare lecto Evangelio sacerdos primo li-

    brum osculatur, deinde diaconus? II, 7,


    n. 9.

    EccE denolat cerlitudiQem. In prologo, Eyangelium est instructio perfectorum. II,

    n. 1. 1, n. 1.

    EccLEsiA fidellum, synagoga irrationabililer Ttpdium longte exspectationis. I, I,n.6.


    vivenlium congregatio. III, 6, n. 8.

    EccLESLE adunatio in coelo praefulget, in na-

    turis ostenditur, in operibus Christi exem-


    plificalur, in divinis legibus praecipitur,

    et in loto Christi corpore mystico obser-


    valur. III, 6, n. 9.

    EccLEsi^ sanctitas a Spiritu sancto. II, 9,

    n. 9.

    EccLESiA dicitur Catholica, quia principia


    ejus universaliter vera sunt, et quia per FiDES est certitudo invisibilium. In pro-
    totum orbem universaliter dilalanda. logo, n. 6.

    Ibid. Item, III, 6, n. 8. FiDES ad speranda oculos aperit. II, 8,


    SulTragia Ecclesi.e quibus prosint et ad n. 1.

    quid prosint? III, 16, n. 3 et 4. P'idei Iriplex acceptio. II, 8, n. 3.

    Qu.x' et a quibus facla sulfragia prosinl? FiDES habet antecedentia, conclusiones, el


    III, 16, n. 5. consequentia. II, 8. n. o.

    FiDEs cur dicitur Catholica et Apostolica?


    Elevatio cordis ad Deum quadruplex. III, Ibid.

    ;}, n. 2. Quare sanclitatis perfector incipit Credo ?

    II, 8, n. 5.

    Epistolam aiitecedentia et consequentia quae


    sint et quid significent? II, \, n. 1. Filii alieni qui sint? III, 19, n. 1.

    In Epistolarum lectione qualuor atlcndenda, FiLio allributa. I, 3, n. 15.

    scilicet locus, conversio corporis, legendi FiLius Dei ex deilate habet facultatem sal-
    modus, et reditus ad sacerdotera. II, 3, vandi, ex humanitate unde satisfacere de-
    n. 2. beat pro nobis. Ibid.

    Epistola est instructio imperfectorum. II, FiLius Dei donum, munus, et sacrificium.

    1, n. 1. III, 6, n.5.
    FiLius Dei ex amore hominum descendit de
    Eucharistia sacramentum charitatis. III, cwlis. II, 10, n. 3.

    10, n. 2.
    17G INDEX RERU.M,

    FohMA consecralionis panis : IJuc esl enim Gomor vas mensurale quod signat sacramen-
    IH, ^, "• i- ^""" Eucharislise. III, 4, n. 1.
    corpus meum.

    FORMA consecralionis vii.i : IJic est enim ca-


    11'. l-- "• ^- Graduale significat profeclura inslructorum
    lix sanguinis mei.
    a subdiacono. II, 4, n. 1.

    Fractio hosliffi inslitula a Papa Sergio. Gradualis versus cur a juvenibus canlatur ?

    ^bidem.
    III, 21,n. 1.

    G.HADUs oclo quibus ad divinitatis templum


    et culLuram ascenditur. III, 6, n. 9.

    Gr.eci Deum ualurali ralione cognoverunt

    1,2, n.7.
    Gr.eci ex fide juslitioe naturalis, sicut Judae

    ex fide legis Mosaicee, justiliam Evangelii

    Gloria Palri, a quo institutum sit, et cogncverunt. Ibid

    cur singulis Psalmis anneclatur? I, 1, Gr.eci inter genliles primi fidem ab Aposto-

    n. 16. lis acceperunt. Ibid

    Gloria est late palens prseconium. I, 3, A Gn.KCis ad Lalinos fides derivala est

    n. 11. Ibidem.
    Gloria est muUorum praedicata laudatio.

    Ibidem. Grati.e lumen a Patre luminum. I, 3,

    Gloria esl claracum laude nolilia. Ibid. n. 10.

    Gloria esl quod sui nobilitate et honeslale Gratia Dei quomodo membris Ecclesi8e

    conscienliis hominum se manifestal. distribualur? II, 9, n. 9.

    Ibidem. Gratiarlm aclio Deo debila. I, 3, n. 10.

    Gloria in exeehis quare incipit sacerdos el Ad GRATiAnrM aclionem invitatio. III, 3,

    prosequitur chorus ? I, 3, n. 1. n. 3.

    Gloria in excelsis quarc in diebus profoslis et Gratias Deo agunt ccelum, terra, et infernus.

    luclus non cantatur ? Ibid. III, 4, n. 6.

    Gloria in (xcelsis , hymnus Angelorum.


    Ibidem. Ghatificationis opus. I, 3, n. 19.

    Gloria in excelsis componilur cx duobus,


    scilicet ex hoc quod est Angeli preecinen- Gregorius dedit in celebralionibus decus, el

    lis, et ex hoc quod est multiludinis Ange- ornavit tempora usque ad consummatio-
    lorum laudanlium Deum. I, 3, n. 2. nem vitse. II, 1, n. 1. Ilem, III, 1, n. 1.

    Gloria quadruplex, scilicet mala, ficta, vana


    el vera. Ibid.

    Gloria soli Deo altribuenda. I, 3, n. 4.

    Ad heec verba Angelorum : Gloria m excel-

    sis Deo, addidit Laudamus te, et csptera H


    quee sequunlur Telesphorus Papa, non au-

    tem Hilarius Piclaviensis. I, 3, n. 1.

    H^RETicus et infidelis quomodo differunl?

    Glorificatioms opus. I, .3, n. 20. 11, 9, n. n.


    INDEX REllUM. I77

    HoMiNiBUs bonae volunlalis pax congrua. Introitus dicebalur ab antiquis antiphona.

    l, 3, n. 5. Ibidem.

    HoNOH est exhibitio reverenlise in testimo-

    nium virtulis. III, 4, n. 14.

    Quare Hostia frangitur in Ires partes? III,


    j
    21, n. 1.

    HosTiA pura, sancta, immaculata Christus.


    III, 13, n. 14.

    Supplicatio ut Hostia jussu Dei et ministe- Jesus dicit Deum humanatum, Christus ho-
    rio Angelorum aublevetur, et in altare minem deificatum. I, 3, n. 16.

    Dei perferatur. 111,15,

    JuvENCUL^ t^-rapanistriae quae sint? I, 1,

    Hostis nostri inslantia. J, 1, n. 4. n. 15.

    Kyrie, eleyson, quare in Missa inducatur, et


    Vera immortalitas est vera aeternitas et im- quid significet? I, 2, n. 1

    mutabiiitas. III, 7, n. 5. Kyrie, eleyson, cur novies dicatur? I, 2,

    n. 2.

    Infidelis et hcerelicus quomodo difleruDt? Ky me, eleyson, quare ter primo cantatur
    11,9, n. 5. 1,2, n. 3.
    Christe, eleyson, quare ter subjungitur? I,

    Ingratitudo est ventus urens exsiccans fon- 2, n. 5.

    tem pietatis. 1,3, n. 10. Kyrie, eleyson, quare iterum ter in fine can-
    tatur? I, 2, n. 6.

    Instructio imperfectorum Epistola, perfe- Kyrie, eleyson, quare potius Gryece quam
    ctorum vero Evangelium. II, 1, n. 1. Latine diiytur ? I, 2, n. 7.

    In Evangelica instructione duo notanda,


    scilicet ritus, et doctrinee excellentia. II,

    7, n. 1.

    Intrgitus Missee quid significet ? In prolo-


    go, n. 8. L •

    In mrROiTU Missae suspiria Patrum reprae-

    sentantur. I, 1, n, 2.

    Introitus non lam ab introitu celebralionis


    Missae, quam ab introilu salutis et gralioe Inter Latinos et Graecos conlroversiade pro-

    dicitur. Ibid, cessione Spiritus sancli. II, 10, n. 8.

    XXXMII 12
    j-jg INDEX RERUM.
    gralii?, Miseria conditionis nostrae. I, 1, n. 3.
    Laudamus Deum pro virtulibus ei

    1,3, lu miseriam triplicem incidimus per pecca-


    benedicimus pro bonis naturalibus.
    ^ rj^ tum. I, 2, n. 4.

    proprium virtutis prseconium. Quod in Angelis est casus, hoc est in homi-
    Laus est
    nibiis MORS. III, 16, n. 4.
    jl^-jjgjjj

    MoRS piorum est somnus. III, 16, n. 1.

    divinitalis est per prima media, et per


    Lex
    media ultima reducere. IH, 6, n. 9.

    M
    Nativitas duplex : una in utero, alia ex ute-
    ro. II, 9, n. 3.

    ManicHjEorum secta in tres divisa. II, 10, Nominis qualitas est illud a quo nomen est

    n. 1. impositum : substantia vero illud cui est

    Manich^i figmentum de proelio inter Deuro. impositum. I, 2, n. 3.

    lucis et Deum tenebrarum. II, 10, n. 3. Nomen Patris quod sit, quod in oratione Do- '

    minica sanctificari petimus ? III, 20,

    Maria virgo gloriosa. III, 8, n. 2. n. 3.

    Maria virgo in partu et post partum. II, Nomen Dei quomodo in nobis sanclificatur ?

    10, n. 3. III, 20, n. 4.

    MariA e£OT(5y.o<;. Ibid.

    Necessaria vitae esse peteuda, plurimorum


    Mahtyrum commemoralio cur fit in Canoiie ? exemplo ostenditur. III, 7, n. 4.

    III, 8, n. .S.

    Numero impare cur Deus gaudeat? II, 2,

    Tres membrorum communiones iu corpore. n. 2.

    III, 6, n. 2.

    Membra alia officialia, alia simplicia. Ibid. Notgherus abbas omnes antiquas fere Se-

    quenlias fecit. I, 6.

    Memoria quomodo Deo et hominibus diver-


    siraode conveniat? in,7,n.l.

    Quare Missa non incipil a precibus sicut alise

    horse canonicee? I, I, n. 2. ^
    MissA dividitur in tres partes : in introitum,

    in instructionem, et in oblationem. In

    prologo, n. 8. Oblationes Novi Teslamenti in quinque dif-

    ferunt ab oblationibus Yeteris Testamenti.

    Misericordia Dei duplex, liberans et rela- Ul, 10, n. 1.

    ni, 16, n. 4. Oblatio interior et exterior. III, 1, n. 2.


    xans.
    INDEX RERUM. 179

    Oblatio exterior qualis debet esse, utilis va- Sex prsecipue causae cur Patres clamaverunt
    lore, pinguis devotione, oblala in charila- in desiderio adventus Domini. I, l,n. 3.
    tis dilectione, et munda acquisitione ?

    III, 1, n. 3. Patriarch.e et Prophetffi cur in Canone non


    Monendus populus ut oblationem ad altare ponantur? 111,8, n. 3.
    deferat. III, 7, n. 3.

    Pax unde oriatur ? Hf, 21, n. 5.


    Olei actio, pascere, lucere, et ungere. I, Pacis necessitas, veritas et congruitas. I,

    2, n. 6. 3, n. 5.

    Pax temporis, pectoris et seternilatis. I, 3,


    In oRATiONE tria notanda, scilicet nomen, n. 6.

    ritus, et conclusio. II, 2, n. 1. Pax et quies vera ubi reperiatur ? In pro-


    Oratio est pius affectus mentis in Deum di- logo, n. 5.

    rectus. III, l, n. 2.

    Peccatuivi mundi est peccatum originale.


    Ordo est relatio multorum in gradibus diffe-
    I, 3, n. 18.
    rentium ad unum. III, 6, n. 9.

    Pilatus dicilur Pontius, quia Pontum insu-


    Origenis error Christum adhuc venturum
    lam devicit. n, g^ n. 4.
    passibilem in aereo corpore pro deemoni-
    bus. II, 10, n. 7.
    PoRPHYRii error dicens Prophetas spiritu fa-
    natico esse locutos. II, iO, n. 8.

    Potestas est ullrix iniquitatis, compressiva


    malse voluntatis, et defensiva virtutis. I,

    2, n. 6.

    Potestatum est libera severitate corrigere


    omne quod rectitudini legum divinarum
    Panis noster quotidianus, Eucharistia. III, non congruit. III, 4, n. 16.

    20, n. 7,
    Pr.efatio dividitur in duas partes, scilicet

    Papa, pater patrum, successor Pelri, et vi- excilationem populi ad attenlionem, et

    carius Jesu Christi. III, 6, n. 12. ipsam instructoriam praefationem. III,

    3, n. 1.

    Patena latitudinem signat charitatis. III, Pr^fationis luculenta expositio. III, 4.

    20, n. 11. Pr^fationts Auctor. Ibid.

    Tria in pr^fatione continentur, responsio-


    Ardor desiderii Patrum suspirantium in nis acceptse comprobatio, sacramenti su-
    carne Christi prsesenliam. I, I, n. 8. pereminens ostensa magnitudo, et ut vo-

    Pater nomen dulcedinis et formativoe vir- ces Ecclesise vocibus angelicis misceantur

    tutis. III, 19, n. 1. supplicatio. III, ^, n. i.

    Deus Irinitas Pater noster est. Ibid.

    Pathi appropriata. I, 3, n. 12. pROCESsio personarum est causa processus


    Patres Christi prsesenliam suspirantes. I, creationis, et gratificalionis, et glorifica-

    i, n. 1. tionis. II, 9, n. 1.
    180 INDEX RERUM.
    PflOFECTUS in causa virtutis, in virtute, in Sacerdos Angelus. II, 1, n. 2.

    effectu virtutis, in adjunctis ad virtutem,


    et in forma virtutum. II, 4, n. 2, 3 et Sacramenta Chrisli per quce nos elevat.

    seq. III, 13, n. 3.

    Propheta quilibet custos Domini. I, 1, Sacrificia saucta et illibata quse sint? III,

    n. 1. ^' ^- ^-

    Sanctitas est ab omni inquinamenlo libera


    munditia. II, 9, n. 8.

    {{
    Sanctissima populo celari debent, ne ea vi-
    lipendat et ad alios usus adhibeat. III,

    2, n. 5.

    Redemptionis opus. I, 3, n. 18. Sanctus mullipliciter dicitur. I, 3, n. 21.

    Solus redemptor quomodo dicitur sdnctus? ggiug Fjiiug quomodo dicitur sanctus?
    I' 3, n. 18. Ibidem.
    Sanctus eur tribus vicibus dicalur ? III, 5,

    Reformationi ad bonum tria in nobis relu- ^ j^

    ctantia, scilicet naturae gravitas, infirmi-

    talis fragilitas, et spiritualis nequiliee ini-


    sanguinis Chrisli etTectus. III, 12, n. 2.
    <1"^^*'- *' '^' "• ^ '
    Sanguis Christi vinum germinans virgines.
    III, 6, n. 6.

    Resurrectio duplex, animse scilicet et cor-

    po''is. II, 9, n. o.
    s^pjiTAS et salus quomodo differunt ? III, 7,

    Resurrectio Christi est causa nostrse resur- ^ ^


    rectionis. 11, 9, n. 11.

    Resurrexisse Christum tertia die quomodo j^ secreta Missffi prima quid petalur ?

    intelligitur? II, 10, n. 5. j|j ^ ^^


    «

    Resurrectio mortuorum nondum facta, sed

    exspectatur. II, 10, n. 11. Sequentiam quis officio Missse primus addi-
    dit? 11,6.
    Regni virtus in quibus consistat ? Ili, 20,

    n. 5. Seraphim, incendentes vel ardentes. I, 1,

    n. 10.

    Pro regibus orandum. III, 6, n. 11.


    SERAPniM antomasticebeata. 111,4, n. 18.
    Rex debet habere justitiam pro anima. III,

    20, n. 5. Servitus Domini quae et qualis sit ? 111,9,

    n. 1.

    SoLUS Filius quomodo dicitur sanctus? I,

    S 3, n. 21.

    Spes est certa exspectatio boni ex meritis et


    Sacerdos preeparal se ad offerendum incen- gratia ptoveniens. In prologo, n. 6.

    80, lotione, et oratione. III, 2, n. 1.


    INDEX RERUM. 181

    Spiritus est animee pars purior et simplicior

    et superior. I, 1, n, 1.

    Spiritui sancto appropriata. I, 3, n. 23.

    Spiritus sanctus est nexus et consensio et


    dilectio et deleclatio Patris et Filii. Ibid. T
    Spiritus dicitur quia spirat vitam, et intelli-

    gentiam veritatis, et ad coelestia elevatio-


    nem intentionis. Ibid. Et, II, 9, n. 8 et

    11. Tentatio a qua petimus liberari, quid sit, et

    Spiritus sancti proprium opus est sanctifica- qui tentationis gradus? III, 20, n. 9.

    re Ecclesiam. II, 9, n. 9. Tentationum modi. I, 1, n. 4.

    Spiritus sanctus non est pater Christi. II,

    9, n. 3. Item, II, 10, n. 3. In terra pax necessaria. I, 3, n. 5.

    Spiritus sanctus vivificator. II, 10, n. 8.

    Spiritus sanctus a Patre et Filio procedit. Thadd.eum Apostoli vocabant corculum, eo


    Ibidem, quod esset custos cordis. II, 9, n. 11.

    Spiritu sancto Prophetce inspirati. Ibid-

    Tflus incensum sub Evangelii lectione quid

    SuBDiACONus imperfectorum, diaconus per- significet? I, 7, n. 2.

    fectorum doctrinam pronuntiat. II, 3, Thurificatio terna in oblatione quid signi-


    n. 1. ficet? III, 2, n. 1.

    Quare subdiaconus lecturus Epistolam non


    accipit benedictionem a sacerdote? Ibid. Tractus quid significet, et quibus tempori-
    Quare subdiaconus ad lectionem Evangelii bus, et quibus notis cantetur? II, 5,

    pulvillum portat ante peclus? II, 7, n. 1.

    n. 5. Quare tractus plures habet versus? II, 5.

    Superpositio perficitur ex tribus. I, 2, n. 3.

    Symbolum quid significet, et cur sacerdos et


    non populus incipiat Credo ? II, 8, n. 1.

    Symbolum quid sit secundum nomen? II, U


    8, n. 2.

    SfMBOLUM fidei quomodo ab Apostolis com-


    positum? Ibid.

    Symboli Apostolorum divisio UxOR gloria viri est. I,4,n.


    et expositio,

    11,9.

    Symbolum Apostolorum quomodo in Nicsena


    synodo sit expositum ? II, 10,

    Quare cantatur symbolum synodi, non Apo-


    Btolorum. II, 10, n. 11.
    Symbolo non licet quidquam addere. II,

    10, n. 8.

    Venti quatuor qui mundum hunc turhant.

    I, 3,n. o.
    182 INDEX RERlliM.

    ViRTUS in omni re est ultimum potentife. Virtus est bona qualitas mentis, qua recte
    vivitur, qua nemo male utitur, quam Deus
    111,4, n. 17.
    operatur in nobis sine nobis. 1, 3,
    ViRTUs moralis, intellectualis, heroica et di-
    vina. II, 4, n. 2. n. 7.

    ViRTUTis tres gradus quantum ad ejus radi-

    cationem. Ibid. VovERE est voluntatis, et reddere necessita-

    et purgati ani- III, 7, n. o.


    ViRTUs purgans, purgatoria tis.

    mi. II, 4, n. 4.

    -<-Naxo-^aB«fti^-!>A-'-»-
    INDEX
    LOCORUM SCRIPTUR^,
    Qiii in lihro

    DE SACWFICIO MISSJ] EXPLICANTUE.

    EX VETERI TESTAMENTO.

    GENESIS.

    Cap. I, 3i. Vidit Deus cuncta quce fecerat : et

    erant valde bona. III, i8, n. i.

    XV, 5. Suspice coehun, et numera stellas,


    sipotes. III, 20, n. 6.
    XVIII, 6. Accelera, tria sata similce commi-
    sce, etc. III, 20, n. 7.

    XXII, 5. Exspectate hic cum asino et ego et


    :

    puer illuc usque properanteSy


    postquam adoraverimus, rever-
    temur advos. III, 23, n. 3.

    LEVITICI.

    IX, 21, Pectora eorum, et armos dextros


    separavit Aarou, e/evans coram
    Domino. IH, <3, n. 7.
    184 INDEX LOCORUM SCRIPTUR.E

    NUMERORUM.

    VI^ 25. Ostendat Domimis faciem suam


    tibi, et misereatur tui. III, 14, n. i.

    VI , 27 . hipocabunt tiomen meum superjilios


    Israel, et ego benedicam eis. III, 6, n. 4. Item,
    III, II, n. 2.

    X, 2. Fac tibi duas tubas argenteas du-


    ctiles, quibiis convocare possis
    midtitudinem. II, 3, n. i.

    DEUTERONOMII.

    XXI, II. Si videris in ?iumero captivorum


    muliei^em pidchram, etc. II, 4? n. 2,

    JOB.

    XIV, I. Homo, natus de muliere, brevi vi-


    vens tempore, etc. I, i, n. 3.
    XVI, 19. Terra,7ie operiassanguinemmeum. 111,3, n. 2.
    XVI, 21. Ad Deum stillat oculus meus. Ibid.
    XXI, 14. Qui dixerunt Deo Recede a tiobis.
    : III, 16, n. 3.

    XL, 4 et 5. Si habes brachium sicut Deus? et


    si voce simili tofias ? Circumda

    tibi decorem, etc. I, 3, n. 3.

    XLI, 10. Deoreejusla}npadesproceduHt,exc. I, i, n. 4.

    PSALMORUM.

    XVI, 8. A resistetitibus dexterce tuce custo-


    di me, ut pupillam oculi. III, 6, n. 9.

    XVII, 46. Filii alieni mentiti sunt mihi. III, 19, n. i.


    INDEX LOCORUM SCRIPTUR.E 183

    XXXIV, 18. In populo gravi laudado te. III, 6, n. 8.


    XLIV, i3. Filice Tyi^i in muneribus. III, 6, n. 5.
    L, 4. Amplius lava me ab iniquitatemea. III, 2, n. 2.
    L, 6. Ut jiistijiceris in sermonibus tuis. I, i, n. 5.
    LXXIII, 19. Ne tradas bestiis animas confiten-
    tes tibi. III, 16, n. i.

    LXXXVII, 16. Pauper sum egv, et in laboribus a


    juventute mea. I, i, n. 3.
    CV, Memejito nostri, Domine.
    4. \\\, 7, n. i.

    CX, Magna opera Domini, exquisita in


    2.

    omnes voluntates ejus. III, 20, n. 6.

    CXVII, 27. Constituite diem solemnem in con-


    densis, usque ad cornu altaris. III, i5, n. i.

    CANTICORUM.

    V, 14. Manus illiustornatiles, aurece, ple-


    nce hj^acinthis. III, 11, n. i

    VIII, I. Quis mihi det tefratremmeiim,etc. I, i, n. 8

    SAPIENTI^.

    I, 5. Spiritus sanctus disciplince effugiet


    fictum. II, g, n. 8.

    ECCLESIASTICI.

    XLVII, 12. Dedit in celebrationibus decus,


    et tempora usque ad
    ornavit
    consummatio7iem vitce. II, i, n. i. Item,
    III, I, n. I.
    186 TNDEX LOCDRUM SGRTPTLTRiE

    ISAIiE.

    X, 23. Consiunmationem et abbreviatio-


    7iem Do?ninus Deus exejxititum
    faciet in inedio omnis ten^ce. III, 4, n. i3.
    XXI, 14. Custos, quid de nocte ? I, I, n. I.

    XXVI, 9. Anima mea desideravit te in nocte,


    sed et spiritu meo in prcecordiis
    nieis de mane vigilabo ad te. I, I, n. I.

    XXVI, i3. Possederunt nos domini absque te. I, I, n. 4.


    XLV, 1. Christo meo Cyro. I, 3, n. 16.
    LXVI, 2. Ad quem respiciam, nisiad pauper-
    culum et contritiim spiritu, etc. ? Iir, 14, n. I.

    LXVI, 12. Ecce ego declinabo super eam quasi


    fluvium pacis, et quasi torrentem
    inundantem gloriam gentium,
    quam sugetis. In prologo,

    THRENORUM.

    IV, 4. Parvuli petierunt panem, et non


    erat qui frangeret eis. III, 11, n. 2.
    Item, III, 19, n. i.

    EZEGHIELIS.

    XVI, 3. Pater tuus Amorrha^us, et mater


    tua Cethoea. III, \, n. 4,
    IiXDEX LOCOUL M SCRJPirR.i: 187

    ZAGHARI^.

    IX, II. Tu qiioque in sanguine testamenti


    tui emisisti vitictos tuos de lacu,
    etc. III, i6, n. 2.
    IX, 1 5 . Bibentes inebriabuntur qiiasi a vi-
    no, etc. 1)1, 6, n. 6.

    MALACHI^.

    III, 4. Placebit Domino sacrijicium Juda


    et Jerusalem, sicut dies sceculi, et
    sicut anni antiqui. III, 9, n. I,
    EX NOVO TESTAMENTO.

    MATTHiEI.

    VII, 6. Nolite dare sanctitm canibus. III, 2, n. b.

    LUC.E.

    VI, 38. Date, et dabitur vobis : mensuram


    bonam, et conjertaniy et coagita-
    tam, et superefflueniem^ dabunt
    in siyium vestrum. 11,6.
    XVI, 26. Inter nos et vos chaos tnagnum fir'
    matumest. III, 16, n. 2.

    JOANNIS.

    XIV, 27. Pacem relinquo pobis, etc» I, 3^ n. 6.

    AD ROMANOS.

    VIII, 26. Ipse Spiritus postulat pro nobis ge-


    mitibus inetiarrabilibus. III, 19, n. 2,
    INDEX LOGORUM SCRIPTUR.E 189

    XI, 36. Ex ipso, et pet^ ipsum, et in ipso


    sunt omnia. I, 3, n. 24.
    XII, 2. Ut probetis qucV sit voliintas Dei
    bona, et beneplacens, et perfecta. III, 20, n. 6.
    XIIL 3. Vis non timere potestatem ? bonum
    fac, etc. I^ 2, n. 6.

    AD HEBR.EOS.

    XI, I . Est fides sperandum substantia re-

    rum. II, 8, n. 3.

    I JOANNIS.

    III, 2. Charissimi, nunc filii Dei sumus :

    et nondwn apparuit quid erimus. III, 20, n. 4.

    APOCALYPSIS.

    V, 4. Nemo dignus inventus est aperire


    librum. III, 4» n. 3.

    V, 8. Cutn aperuisset librum, quatuor


    animalia et viginti quatuor se-
    niores ceciderunt coram Agno. Ibid.

    XII, 7. £7 factum est proelium magnum


    in coelo. H, 10, n. 3.

    Om' afjnori 1»
    I

    3
    D. ALBERTI MAflM.
    RATISBOXENSIS EPISCOPI.
    OB-IDIlSriS -B -B^. J£. ID''I C A. T O 5^ " 2wi

    Liber de sacramento Eucharistise,

    PROLOGUS

    «^'Liid tie sacrarii-LLv, a.L. .•.:!- :._;..,.•. - ' - ^peeiaietii aaiiefLL Oiiiiciiitac-

    tem, ideo heec ad tiQeni resecvavi ^ . ,iin devoSiooe efe subtililate ad


    heec tractanda Tacaremus.
    YA quia aliquando in missa vocalar gratia, et aUquando dooam^ sire da-
    munus, e^ aliquando commanio, et aliqoaodo saerifieiaoi, et ali-
    tuiD; sive
    quando sacramentum, ideo ipsum ia sex istis dictLs geoeribas pooimaSr et
    quid proprie sihi secundum quodlihel diefeoram geEeram proprie cooTe-
    Diat, in quantum Deus revelare dignabifeury diligeQterioqoiremas.
    Primumautem tractabimusqualiter est io ^nere gratiie : qaia ab ho«?

    genere Eucharisti^ nomen accepitf qaod ^«5/1/1 /5;ra//aiiii£erpretatar, eo qnod


    illum conlinet qui vas est omnis iM>ni et in quo est omnis grati^e plenitado.
    DISTINCTIO I.

    QUOMODO HOG SACRAMENTUM SIT IN GENERE


    GRATIiE?

    Incipienles igitur ab hoc genere, gratiam Dei invocantes, dicimus : Hoc


    est sacramentum sacramentorum Eucliaristia, omnis gratise contentiva,

    edulium vegetans ad vitam aeternam, viaticum confortans nos ad perficien-


    dam hujus exsilii viam, et pignus setern^e salutis, et communicatio omnis
    sanctitatis.

    Dico igitur, quod hoc sacramenlum in sex generibus ponitur propter in-
    ijumerabiles gratias quarum est contentivum. Neque unum genus est, quod
    tot gratiarum potest esse contentivum. Est enim in genere gratia^, doni,

    cibi, communionis, sacrificii, et sacramenti.

    Jn generequidem gratiee estpropter sex causas, quarum una est : quia


    non est nisia gratia, et non nisi gratia esse potest. Secunda autem, quia
    non datur nisi a gratissimo. Tertia, quia non nisi gratissimis administratur.

    Quarla autem, quia gratiam operatur. Quinta autem, quia est gratia super
    gratiam. Et sexta, quod omnis gratise est contenlivum.

    CAPUT I.

    Hoc sacranientuni non est nisi g-ratia.

    Quod enim non sit nisi gratia, proba- videmus, tangimus,etdegustamus. Unde,
    lur per nomen ipsius quia Eiicharistia
    : Zachariae, iv, 7, dicitur de hoc sacra-
    et est et nominatur, quod sonat bona mento : Et ex<equahit gratiam gratise
    gratia : quia cum in omnibus sacramen- ejus : quia quidquid in omnibus sacra-
    lis gratiam ejus percipiamus, tamen in mentis et virtutibus sparsum in gratiis

    hoc sacramento totum est gratiae quod coHigitur, totum simul hic in una grati^
    1)E EUCHARISTIA, J)1ST. I, \
    193

    invenllur. Unde significatur per gomor, dulcedine paravit. Hoc vere est quod
    quod mensura mannee, quae unicui-
    est oculus non vidit, nec auris audivit, nec
    que sufficiebat '. Mensura enini sufficiens in cor hominis ascendit, quis pneparavit
    homini ad salulem, non est nisi quse Deus iis qui diligunt itlum'.Ei,}sa.Lxiv,
    conlinet graliam in qua lolus Glirislus 4 : A sseculo non audierunt, neque auri-
    continetur. Ilsec est itrjia aurea Jiahens, hus perceperunt oculus non vidit,
    :

    scilicet continens nianna -, qute intra Deus, absque te, quie prseparasti exspe-
    sancta sanctorum coUocatur, qu;e ad ctantibiis te. Et ideo non nisi gratia esse
    uniuscujusque sufficit capacitatem. Ona potest : quia nullo merito, nullo pretio
    enim aurea vel forma est exterior, quse comparari potest. In hoc enim sacra-
    hanc gratiam includit. Yel, cor est, mento Christus Deus ost omnis gratiae :

    quod hanc gratiam coUigit, si-


    inlra se in aliis autem est graticTe unius solius.
    gnificans corpus Chrlsli contcnlivum Unde de hoc sacramento dici potestquod
    animce Chrisli, et deitalis ipsius, quod dicitur, I ad Corinlh. i, 5 et seq. : In
    totum non est nisi gratia quia praeter : omnibus divites facti estis in illo, in
    meritum tantum accepimus gratioe bene- omni verbo, et in omni gratia ^
    : sicut
    ficium. In hoc enim revera gratia et ve- testimonium Christi confirmatum est in
    ritas per Jesiim Christian facta est ^
    : vobis : ita ut nihil vobis desit in ulla
    quia gratia ista implevit figuralis sacra- gratia, exspectantibus revelationem Do-
    menti vacuum, et per veritatem umbram mini nostri Jesu Christi. Et illud, Eccle-
    replevit aniiqui et typici sacranienti. In siastici. xxiv, 2o : In me omnis gratia
    hoc sacramento gratiam et gloriam da- vise et veritatis : in nie ojnnis spes vitse
    hit Dominus * : gratiam quidera in proe- et virtutis. Quia non nisi gratia esse po-
    senti, gloriam aulem in futuro in infiuxu tuit.

    suo, quando sua divinitate infiuet in nos Quod seipsum in onini plenitudine sua
    quasi flumen pacem, et gloriam oni- nobis prsebuit in sanctificationis sacra-
    nium gentium infiuet in nos, quam su- mentum nullo enim merito hoc um-
    :

    gemus, sicut dicitur, Isa. lxiv, 3. Hoc quam aliquis prsevenire poluit, nullo
    enim sacramentum pacificat desiderium, umquam pretio comparare. Unde dicitur,
    et sicut torrens ex igne charitatis lique- IsaicT, LV, 2 : Audite, audientes me, et
    factus superimplet omne cornoslrum. comedite bonum, et delectabitur in cras-
    His enim sex dictis de causis Eucha- situdine anima vestra. Bonum enim om-
    ristia nominatur. nisboni hic comeditur. Et anima serum-
    Non autem tantum est gratia, sed nosa et destituta, in crassitudine dulce-
    etiam non nisi gratia esse potest : eo dinis Dei dcleclatur. Et hoc nemo mereri
    quod nec merito, nec prece, nec pretio posset, nec comparare. Et ideo non nisi
    comparari potest. Quis enim dignis me- gratia esse potest. Si enim gratia dicitur
    ritis, aut digno pretio, vel precc, hoc qua3 gratis habetur, hoc sacramentum
    posset comparare, quod in sua solius non nisi gratia esse potest, in quo seip-
    dulcedine paravit Deus pauperibus suis. sum nobis dat Deus. Si autem dicitur
    Psal. Lxvii, 11 : Parasti in dulcedine gratia, quia gratis accipitur^ iterum non
    tua paupcri, Deus. Sapient. xvi, 20 : Pa- nisi gratia esse potcst : quia nihil adeo
    ratum j)a.nem de coilo prxstitisti illis grate a Deo accipitur sicut quaiido seip-
    sine labore. Hoc enim non nisi ex dulce- suni spiritualiler ct corporaliter dat Deus.
    dine procedere potest, quod Deus in sua Proverb. xxii^ 1 : Super argentum et

    * Exod. XVI, 16. Isa, Lxxxiir, 12.


    * Ad Hebr. ix, 4. » I ad Corinlli. ir, 9.
    '
    Joau. I, 17. "^
    Vuk'ata liabef scioitid.

    XXXVIII 13
    194 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    aurum gratia hoiia. Heec est gratia bona hoc sacramento abundans et inundans
    quae sonat Eucharistia, quani coram Deo delectamentuni. Septima, divini cordis
    inveniunt humiles corde. Eccli. ni, 20 : duicedinem, quando pauperibus suam
    Humilia te in omnibus, ct coram Deo fianc gratiae paravit refectionem. Octava
    invenies gratiam. probat, quod ideo totum graliae est, quia
    sine merito et iabore ex sofa Dei dufci
    2 Attende ergo, quod ab initio illius l)onitate homini concessum. Nona
    est
    capitis primi adduclae sunt auctoritates, ostendit, quod non potest esse nisi bona
    quarum prima probat, quod ideo dicitur gratia, qute sui pretiositate uftra sensum
    Eucharistia, quia continens in se omnis et a^-stimationera et inteilectum hominis
    gratiae auctorem, e.^aequat omnem gra- est in altissimo coifocatum. Decima do-
    tiam virtutum, donorum et sacramento- cet, quod sui valore in liomine nihil re-
    rum. Secunda probat, quod ideo dicitur linquit paupertate destitutum : et ideo
    hona gratia quia unicuique secundum
    : bona gratia vocatum hoc sacramen-
    est
    suum statum sufficientem sibi confert tum. Undecima, quoi ideo hona gratia
    mensuram gratiarum. Tertia probat, dicilur, quia omnis boni bonum exfiibet,
    quod cor hominis focat intra sancta san- et dulcissimam crassitudinem infundit
    ctorum in splendore deitatis et ideo bona
    : alfectui. Duodecima probat, quod quia
    ijratia vocatur. Quarta ostendit, quod vincit omnem thesaurum, sub pretio
    optima gratia est, quae gratiam confe- poni non potest, et ideo hona gratia est
    rendo impfevit veteris sacramenti va- nominatum. Decima tertia ostendit, quod
    cuum, et veritatem quae in Christo est ali liuiiiilibus coram Deo est inventum,

    ostendendo, tolum antiquse fegis iliumi- et ideo nullo merito vef prelio pr*ven-

    navit l3'pum. Quinta docet, quod ideo lum, et ideo hona gralia est vocalum.
    hona gratia nominatur, quia Dei in nos In lioc capitulo islud, scllicjt quod
    et per graliam et per gioriam hic et in gratia bona hoc est sacramentum, el non
    futuro sub specie sacramentaiis mandu- nisi gratia esse potesf, sic breviter deter-
    cationis complet influxum. Sexta niun- n.inatum est.
    strat dutcediiiis divinee in nos ffuentis in

    CAPUT II.

    lioe saeraiiienluin non tlalui* nobi!<> nisi a gfatissiino.

    Secunda autem causa ejusdem nomi- sacramentum praeparavil :ad hoc enina
    1.
    quod Eucharistia dicitur,
    nis est, scilicel incfinavit torrens et totam suam dulcedi-
    quia non est datum nobis nisi a gratissi- nem liquefaciens charitas.
    mo Domino. Li et enim omne quod no- Hoc ostendit, quod sex sunt quae omne
    bis datur, grata et bona voluntale Dei cor faciunt exuberare ad subjectos, sci-
    nobis detur, tamen excellenter gratissi- licet bonitas, benignitas, pietas, dufcedo,
    i
    mam et benignissimam ad nos habuit charitas, et placabifitas, quae cor Dei
    voluntatem, quando hoc magnum nobis disposuerunt adhujus gratiae prceparatio-
    DE EUCHARISTIA, DIST. I, 2. 195

    jam nem. Bonitas enim est suiipsius ad oninia ca quia per omnia se diffundit, quae
    :

    Uei
    para- communicalio et diHusio, sicut dicit Dio- non ponunt obstaculum ad ipsum. Oleum
    nt aJ
    nvsius. Btnignitas autem boni igniti et bene signat Eucliarisliam, cujus llgura
    iiobis continue liquefacti cordis, in oinni boni- est manna, quod sicut dicitur, Exod. xvi,
    iris-
    ii-ra- tale manans
    efluxio. Pietas autem in :il, saporem habuit panis uncli sive panis

    sibi semper li(juefactus atTectus.


    simiiia oleali : quia ille in eo percipitur, quem
    Dulcedo vero convenienlium secundum unxit Deus oleo exsultatio7iis prge parti-
    naturam, continua immanatio, qusB sub cipibus suis, sicut dicilur, ad Ilebr. i, 9.
    se continet suavitatem, quee nihil aliud Et illud Psalmi xliv, 8 : Dilexisti justi-
    est, nisi in dulcedine iaimanante jucunda tiam, et odisti iniquitatem proptcrea :

    perceptio. Cliaiitas aulem ardor est cor unxit te Dcus, Deus tuus, oleo Isetitise,
    torrens et incendens, ad hoc ut tolum se prse consortibus tuis. Bonilas enim et
    expendat ad fructum dilecti. Placabililas olei virtus in hoc conveniunt, quod inter
    autem facilis pacificatio, qua etiam pro- liquores commixtos nihil est adeo dilTu-
    pler commissa aliqua sibi contraria non sibile sicut oleum et inter dona spiri- :

    avertatur a beneliciis. Hi;ec igitur sunt, tualia nihil tam longe et lale communi-
    quai cor gratissimi Dei hanc graliam pro calivum sui sicut bonitas, sicut dicit
    nobis prseparare fecerunt. In lioc enim Boetius in libro de Ilebdomadibus :

    nobis suam communicat deilalem, et se- « Omnia bonitatem Dei participant, et ideo
    ipsum totum in nos fundit,etin nobis ad bona sunt, quia a bono sunt. » Genes. i,

    totius animae et corporis se ditTundit spi- 3 1Vidit Deus cuncta quse fecerat :
    : et
    ritualiter et corporaliter per parlicipatio- erant valde bona. Hac igitur bonitate
    neni. In hoc ignitum suum bonum ut afTectus in voluntate non fuit contentus,
    torrens voluptatis nobis infunditur. In quin communicaret se nobis ultra esse
    boc gustum accipimus suse naturaiis dul- et bonum creationis, et ultra bonitatem
    cedinis et in omni suavitate delectalionis. et formam optima:' vittutis prseparando
    In hoc ita totum se ad nos efTundit et lecythum liujus quo totus a nobis
    olei,
    expendit, quod nihil sui a nobis conti- per substantiam et esse divinum et hu-

    neat, deitatem, spirilum, anitnani, san- manum communicaretur, dicente pro-


    g-uinem, et corpus nobis exhibens ad pheta Elia, III Regum, xvii, 14 Hydria :

    frucndum. In hoc propitiationem posuit, farinse non deficiet, nec lecytJius olei
    qua placaretur in his in quibus aliquando niinuetur, unde et nos et domus nostra
    suam meremur indignalionem. pascamur. Lecythus enim et liydria for-
    Vere ergo Eucharistia vocatur et est, mas sacramentales inter quas Eucharislia
    quee tam a g^raliosissima Dei voluntate contin(!tur, sgnificant.
    pro nobis est pra^parata. A dicta igitur bonitate in qua praepa-
    ratum est, Fucharistise nomen accepit.
    Et de bonitate quidem dicifur, .Matth. IIoc est bonum de quo communicativa

    ^c as.
    xix^ 17 : Quid me iiitcrrogas dc bono? promissio promiltit in bonitate suaDeus.
    Unus est bonus, Deus. Quia sicut dicit Jerem. xxxi, 14 : Inebriabo animas sa-
    Gregorius : « Esse suum bonitas est, cerdotum pinguedine, et populus meus
    natura dulcedo. » Proprium ex tali fluens bonis meis adimplcbitur. Sacerdotibus
    natura, est misereri et parcore. Hanc cnim paratur in miuisterium, et populo
    bonitatem omnibus communicat, et ad in communionem diviufe bonitatis.

    omnia dilTundit, sicut dicitur, IV Regum, Hoc est de quo replebitur in bonis
    IV, 1 et seq., quod implevit sapiens mu- dosiderium suum : quia in nobis commu-
    licr, uxor propheliB, quoe sapienliam Dei nionis, Christi deitatis, spiritus, animae,
    signillcat, hoc est, cognilioncm sapore sanguinis, et corjioris, omnc sanctorum
    bonitalis sapidam, vasa vacua non pau- quiclatui' desiderium. Hoc cst, de (Juo
    196 I). ALB. MAG. ORD. PR.ED,

    dicitur : Anima ejus in bonis deniorahi- turbas, invocatts dominatorem vitse ac


    iur *. Quia quod hic in specie sacramen- spiritus, ut hcec illi iterum redderet :

    tali modo percipilur, in gioria rerum ve- alque ita vita defunctus est. Hic enim
    ritate beata semper et felici instillatione consecratus Deo Christum in sacriticio
    sumetur. islo obiatum signat, qui intima sua be-
    nignitate accensus, in animo surrexit,
    Beoiani- De benignitate autem, hoc est, bona hoc est, in cruce se exaltavit, et cum san-
    tas.
    ignitate Dei, qua ignita et torrens ejus guis ex igne bonitatis magno lluxu in
    bonitas hoc pro nobis providit et prae- nostram defluerct redemptionem, et gra-
    paravit sacramentum, sicut dicitur in vissimis vulncribus in mauibus et pedi-
    Psalmo L, 20 Benigne fac, Domine, in
    : bus csset saucius, cursu sute benignitatis
    bona voluntate tua Sion, iil ssdificentur velocissimo totam turbam humani gene-
    muri Jernsalem. Muri enim Jerusalem ris pertransiit, et stans in praerupta petra
    non nisi de vivis lapidibus et divinitate selernte veritatis et slabllitatis, supra
    solidatis sedificari possunt. Hoc autem quam Ecclcsiam fundavcrat, et jam ex
    in non habent homines, nisi
    se lapidis minimo fluxu benignitatis suse quasi
    angularis sint parles et membra, et huic exsanguis in cruce efFectus, utrisque ma-
    incorporantur per admirabile et efticax nibus, deitatis potentia et iiumanitatis
    Eucharistise sacramentum. Sicut enim passione, compfexus intima vitafia, in
    dicitur, Joel, ii, 13 Benignus et miseri-
    :
    quibus vita est hominis, projecit abun-
    corsest, quod nos ad sui incorporationem danter super turbas iiominum, ut in ilfis

    admittere non dedignatur. Sic enim ignis vitam et graliam perciperent, invocans
    boni in se sestuat, quod intima sua in dominatorem omnium palrem coefeslem,
    nos emanat, quibus nobis communicatur, ut hsec in corpore mvslico sibi reddcret,
    et nos sibi incorporat, ab intimis suis omnes sibi incorporando : et sic in tafi
    fluxit sanguis sacramenti. Joan. xix, 34 :
    benignitate vita functus est. Et ideo de
    U71US militum lancca latus ejus aperuil, fiac benignitate dicitur antonomastice, ad
    et continuo exivit sanguis el aqua. San- Roman. ii, 4 : An divitias bonitatis ejus,
    guis, inquam, sacramenti, et aqua signi- el palientise, et longanimitatis con-
    iicans ad ipsum commixtionem et incor- temnis? Ignoras quoniam henignitas Dei
    porationem insipidi populi, ut sui com- ad poenitentiam te adducit ? Hsec enim
    mixtione sapore suse insipidilatis perdilo, ignilissima benignilas omnes homines
    saporem acciperet gratiosae suse divinita- mcrito convincere deberet ad sui conver-
    tatis, qu0e sanguini dignoscitur esse sionem. Hanc benignitatem signabat
    unita. ignis qui in virore rubi apparuit-. In quo
    Hic est Razias, qui sacratus Domino fmjus sacramenti figura prsecessit, in quo
    interpretatur, de quo, H Machab. xiv, 45 ignis benignitatis et divinse bonitatis in
    et 40, legitur, quod pro affectu., scilicet virore rubi, iioc est, in virenle omnium
    suae benignitatis, pater Judieorum, hoc virtute humanitate percipitur ad Christi
    est, conlitentium vocabatur, de quo legi- Dei et fiominis communionem.
    tur, quod accensus animo surrexit : et IJsecestenim benignitas, de qua dicitur
    cum sanguis ejus magno fluxu deflucret, in Psafmo lxiv, 12 : Benedices coronse
    et gravissimis vuineribus cssct saucius anni benignitatis Quia in ista beni-
    tUcB.
    cursu turbam pertransiit : ct stans supra g-nitate omnia bona Dei ad coronam con-
    quamdam petram prseruptam, ct jam vertuntur quia in omnis boni revertun-
    :

    exsanguis effectus, complcxus intestina tur auctorem, qui in isto sacramento


    sua, utrisque manibus projecit super totus continetur.

    » Psal. XXIV, 13. 2 Exod. iii, 2.


    DE EUCHAIllSTJA, DIST. l, 2. 197

    Hsec est cnim benignitas de qua dicitur, I ad Timoth. iii, 16 £"/ manifeste
    : magnum
    Psal. Lxxxiv, 13 : Domimis dabit beiii- est pietatis sacramentum, quod manife-
    gnitatem, et terra nostra dabit fructinn sldlum est in carne, justificcdum est in
    suum. Quomodo enim non daret impin- spiritu, apparuit Angelis, prsedicatum
    guata sanguine, et commixta corpori, est creditum est in mundo,
    gentibus,
    viviticata anima, evocata spiritu Christi, assumptum est in gloria. Hoc enim pie-
    et foecundala deitate ipsius : quee omnia tatis sacramentum dicitur quia procedit :

    in hoc percipiuntur sacramento. Ilsec est a summa Dei pietate, et est manifestum
    enim benignitas de quadicitur, adTitum, in carnali et sacramentali sumptione, et

    111, 4 : Cum autem benignitas et huma- perfectam in spiritu nostro justitiam ope-
    nitas apparuit Salvatoris nostri Dei : ratur. Hoc Angelis apparuit : quia in
    maximam enim beni"nitatem in hoc ad omni Chrisli corporis confectione Angeli
    nos ostendit, et seipsum nobis ad fruen- assistunt. Hoc est, quod prsedicatur gen-
    dum se prsebens, Si ergo in hoc sacra- til)us, ut in Christo liant concorporales.
    mento digni esse volumus, non restat Hoc est quod toti mundo in edulium ve-
    nisi ut faciamus quod dicit Apostolus, ad getalionis proponitur, et hoc est quod in
    (ioloss. iii^ 12 et 13 : Induite vos sicut gloria pro nobis in hostiam laudis con-
    electi Dei, sancti, et dilecti, viscera mise- tinue assumitur.
    ricordicB, benignilatem, humilitatem, pa- HcBC est pietas quae ad omnia valet,
    tientiam : supportantes invicem, et do- sicut dicitur, I ad Timoth. iv, 8 : Pietas
    nantes vobismetipsis, si ciuis adversus autem ad omnia utilis est, promissionem
    aliquem habet querelam. Et tunc digni habens vitx cjuse nunc est, et futurae.

    erimus tanto sacramento quod a gratia Ouia per species sacramentales vegetat
    benignitatis divinse nomen accepit. ad vitam quse nunc in Ecclesia agitur, et
    per rerum veritatem vivificat ad vitam
    Pietas etiam ad hoc sacramentum no- futurai glorise.
    tas. bis preeparandum Domini voluntatem Haec est pietas de qua dicitur, Baruch,
    inclinavit : quia, sicut dicit Tullius :
    V, 4 Nominabitur tibi nomen tuum a
    :

    « Pietas est in parentes,benevoIentia ha?c Deo sempiternum : Pax justitise, et


    in
    est in nobis conjunclos, in quibus simili- Jionor pietalis. Hic est enim honor quem
    tudo parenlalis boni invenitur. » Quia a pietate Domini accepimus, ut ipso
    igitur nos fecit ad similitudinem imaginis fruentes et sibi incorporati dii dicamur,
    Patris, quse ipse est, et ideo naturali in- et in bona gralia ipsius deitatis suae si-
    clinatione conjunctus, hic tantse affluen- mus participes.
    tise omnis boni sacramentum nobis prge-
    paravit, ut benevolentiam quam in nos Hoc etiam in dulcedine sua paravit 5^
    habet, ostenderet. Ex quo enim pielas paupcri Deus, et ideo Eucharistia voca- Dulcedo.
    est benevolentia in hoc sacramento, de- tur : quia nihil in dulcedine Dei nisi bona
    gustamus id quod dicitur, ad Koman. gratia pra?paratur. In dulcedine sua Deus
    xii, 2 : Probetis qux sit voluntas Dei dulciter cogitat de nobis. Nihil autcm
    bona, et beneplacens, et perfecta. Hsec dulcius vel melius excogitari vel exoptari
    enim piissima el optima est in proepara- potest, quam quod Deus in deitate et

    tione corporis et sanguinis Domini in humanitate sit in nobis ut nutrimentum


    communicationem et expiationem pccca- ad vifam vegetans, et ut edulium spiri-
    torum. Beneplacens autem in oblatione tuale, omnem in nobis perliciens conjun-
    aniinae insolutionem debitorum. Perfecta clionem ad ipsum. Propter quod etiam
    autem in collatione su£e deitatis ia om- cum in libro Sapientiae, xvi, 21, de maii-
    nium beatificantium adoptionem. nate loqueretur, et admiraretur, in qua
    Ilaec est pietas de qua dicit Apostolus, corciis dulcedine tantte gratia? sacramcn-
    198 D. ALB. MAG. ORD. PK/ED.
    tuni esset pra?paralum, su])juiixit causani bus noliis sunt fucta, qualiter videlicet
    dicens : Substantia enim tua dulcedinem non vacuo laboramus sacramento, nec
    tuam quam in filios habes ostendebat, et de csetero tvpis figurativis occupamur.
    deseriiensuniuscujusque voluntali, ad Hinc est, quod hanc dulcedinem in
    quod quisque volebat convertebatur. Ac osculo degustans sponsadicit, Cantic. iv,

    si dicat : Tani niellea dulcedo tani bo- 1 1 : Mel et lac sub lingua tua. Mel ad
    nae gratiae non potuit procedere nisi de dulcedinem divinitatis, lac ad candorem
    fonte dulcedinis divince, in qua oblilus innocentite et gralia' referens bumani-
    veteris amaritudinis mellitlua dulcedine talem. rjmne quippe quod spirat, tanta
    iluens et affluens nobis in affectu, tam dulcedine dulce est. Propter quod dici-
    dulceni et bonum gratiam nobis pra?pa- tur, Eccli. XXIV, 27 : Spiritus meus super
    rasti. mel dulcis, et hsereditas mea super mel
    Hic est Samson, sol fortis gratia illu- et favum. Quia spiritus a dulcedine Dei

    minationis, qui per virtulem bujus giaticC spirans, in hac gratia melleam spirans
    racnle illuniinalus, percutit leonem for- dulcedinem, et haerens nobis immobilis,
    teni de tribu Juda, et solvit nobis pro- novi et teterni sacramenti favum stillan-
    blema, quod de comedente exivit cibus, tem mel ex cera, hoc est, humana natura,
    et de forti egressa est dulcedo '. Pater quae stillat divinam sibi unitam natu-
    enim ccelestis in dulcedine sua dulciter ram, sua dulcedine omnia noslra dulcia
    cogitans de nobis percussit, hoc est, per- facit.
    cuti fecit hanc viclimam dulcissimam,
    leonem de tribu Juda, el nobis parari in Haec est etiam suavilas quam in dulce- fj.

    edulium, qua de comedente, hoc est,


    in dine divina percipimus : ct ideo cum, suavii
    de eo qui in sacramenlo nos sibi incor- I Canon. ii, 3, Petrus diceret : Si tamen
    porat, exit dulcedinis cibus, et de forli gustastis quoniam dulcis est Dominus,
    nostro propugnatore ad salutem tanla est Psalmista, Psal.xxxiii, 9, dixit : Gustate,
    egressa dulcedo quidquid enim in hoc
    :
    et videle quoniam suavis est Dominus :

    estsacramento, dulcedine plenum est, ab quia tanta dulcedo innumerabili percipi-


    omni amaritudine fellis longe relegatum. tur suavitate.
    Unde, I Regum, xiv, 2(J et seq., dicitur, Hic pietiosissimus et suavissimus fru-
    quod apparuit super faciem agri fluens ctus a fruendo dictus, antidotum est pri-
    mel, ad quod cum Jonathas, qui colum- mi fructus, qui priinos sua suiivitate se-
    bse donum inlerpretatur, virgam quam duxit parenles, de quo dicitur^ Genes. iii,

    manu tenebat, exlendisset, dixit Gusta- : 6 et 7, quod vidit mulier quod boiium
    vi paululum de melle isto, et illuminati esset liynum ad vescendum, ct pulchrum
    sunt oculi mei. Ager enim noster, qui oculis, adspectuque dclectabile : et tulit
    antiquitus ex amaritudine fundi spinas et de fructu illius, et comedit, deditque
    tribulos pioferebat, nunc dulcedine dei- viro suo, qui comedit : et ad turpitudi-
    tatis Patris impletus, melleus totus fluit nem suam conluendam illuminati sunt
    dulcedine, ad quod dum is qui donum oculi amborum. Hunc autem per fructum
    columba', quaj etiam fellea amaritudine dulcissimum et ad vescendum suavissi-
    feflis caret, virgam rectitudinis suae quam mum Dei couditum et pia*-
    in dulcedine
    in manu, hoc est, in operatione tenet, paratum, quia nobis lignum vitae exhi-
    extendit, et gustat dulcedinem saporis buit pulchrum et decorum, illuminantur
    divini, statim ifluminatur in ocuhs cordis oculi ad divina contuenda in perfecta
    ad intelligendam verilatem et gratiam gratia simul et veritate, et est cura nobis
    bonam quse per Jesum Christum omni- contra omnem ainaritudinem, qute nobis

    1 Judicum, XIV, 14.


    DE EUCHAIUSTIA, DIST. I, 2. 199

    infusa est ex guslu ponii quod mulier lexitnos Deus, hoc sacranientum nobis charitas.

    carnali suavitale concupivit, Hoc est, exhibendo vocatur Eucharistia, hoc est,
    quod, Proverb. xvi, 24, dicitur : Dulcedo bona gratia. « Diligentis et boni est, sic-
    animi sanitas ossium : quia ex dulcedine ut dicit Dionysius, bona adducere, et
    animi Dei hoc nobis praeparatum antido- optimi et optime diligentis est adducere
    tum. onmia ossa noslra sanavit. Unde optima. » Cum igitur oplima sui dile-
    consilium est sapientis, Proverb, xxiv, ctione ad nos Deus hanc gratiam nobis
    13 : Comede, fili mi, mel, quia honum paravit, digne et justa ratione Eucha-
    est, et favum dulcissimum gutturi tuo, ristise, hoc est, bonae gratiae nomen acce-

    hoc est, delectare in mellitlua dulcedine pit. Et hoc quidem ignorans, dixit Absa-
    Dei, in qua tibi favum sacramenti, qui lon ad Chusai Arachilen,Uegum, xvi, II

    mel de cera suse humanitatis tibi stillat 17 :


    ad ami-
    Hsecest, inquit, gratia tua
    in gutture delectationis cordis tui de cum tuum. Chusai enim arcanum inter-

    gustu, ut ab omni absolvaris amaritudine pretatur : Arachites aulem suscitans fra^


    gustus serpentini, quse per primum gu- trem captivum. Quia haec gratia tam
    stum venenum infudit. Hoc est quod excellens est, quod nemo novit arcanum
    sponsa, Cantic. ii, 3, dicit Sub umhra : ejus, nisi qui accipit : et in tanta dilectio-

    illius quem desideraveram sedi, et fru- ne parata, quod omnes captivos fratres

    ctus ejus dulcis gutturi meo. Umbra Christi ad vitam resuscitavit, dicente

    enim crucis et passionis in qua matura- Chrislo, Joan, vi, ')8 : Qui manducat me,
    tus est hic fructus ad suavitatem, prae- el ipse vivet propter me. Optime igitur in
    stat refrigerium contra concupiscentia^ tali etTectu et alfectu dileclionis praepa-

    sestum : et fructus dulcissimus sacra- rata gratia ad amicum, Eucharistia dici-

    menti, quod est fructus ligni crucis, om- tur,

    nis delectationis infundit dulcedinem et Hinc est quod de dilectione ista lo-
    suavitatem. Unde, Psai. xxiv, 8 : Dulcis quens Dominus per Jereraiam, xxxi, 3,
    et rectus Domiyius, propter hoc legem dixit In charitate perpetua dilexi te :
    :

    dahit delinquentihus in via. Dulcis enim ideo attraxi te, miserans. Numquam
    fuit hoc pro nobis excogitans. Rectus au- enim nos tantum attraxit, quantum tunc
    tem praeparationem ad hoc suscipiendum attraxit, quando ipse sacramentaliter se-

    a nobis expostulans quia qui manducat : cundum veritatem in nobis est, et nos in
    et hihit indigne, judicium sihi manducal ipso secundum spiritualem sibi factam
    et bibit *. incorporationem tunc enim : fortissime

    Et haec lex dulcedinis et rectitudinis attracti sumus, et ejus colligati vinculo

    nobis in via pro viatico data est, ne in indissolubilis charitatis, ut nos in intimis
    delictis remaneamus : et ideo lege hac suis simus spiritualiter, et ipse in intimis

    justificata et mellea dulcedine alfecta, nostris persacramentalem sumptionem.


    dicit sponsa, Cantic. v, 1 : Comedi fa~ Et hoc est quod dixit, Isa, xli, 7 Con- :

    vum cum melle meo, et hihi vitiutn cum fortavitfaher ferrarius percutiens malleo
    lacte meo. Quia et dulcedine divina de- eum, qui cudehat tunc iemporis, dicens :

    lectata fuit, et dulcedinem in humanitate Glutino honum est : et confortavit eum


    in sacramento invenit, et vino pretio- clavis, ut non moveretur. Faber enim
    sissimi sanguinis fuit inebriata, et talibus ferrarius est Pater nos amans, et ex phi-

    coram sodalibus gaudens jaclabat se a lanthropia, hoc est, avnore hominum,


    Deo habuisse affectus. dicens : Glutino, hoc est,amore charitatis
    tamquani glulino mihi bonos conjungo.
    Adhuc et ex nimia charitate qua di- El respondit omnis sanctus Bonum est, :

    '
    I cul Coriiitli. XI, 20.
    200 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    quia nihil melius pro nobis excogitari unitiva, quse revera, sicut dicit Augusti-
    potest. Dicitur auteni faher ferrarius, nus, est vitta vinciens et uniens
    amantem
    amor Patris ccelestis quia sicut ferrum : et amatum. Et hoc etiam sacramentum
    omnia domat, ita amor vincit omnia : cum sit amoris dicta de causa dicitur
    unde Virgilius in Bucolicis : unionis sacramentum. Est enim quasi
    vinculum vinciens ct uniens nos cum
    Omnia vincit anior, ctnos cedamus amori. Deo, etDeum nobiscum. Unde in Psalmo
    Lxii, 9, dicitur Adhxsit anima mca post
    :

    Nimii enim amoris amplexus est : quia te : me suscepit dextera tua. Anima enim
    nos adeo sibi glutinavit, ut ipse in nobis nostra in sacramento adh^ret immobili-
    esset, et nos in ipso tam intime, ut ipse ter, et nos «ternitatis suae ejus dextera
    in visceribus nostris infunderetur, et nos amplexando suscepit intime, et strin-
    sibi essemus incorporati. Si enim, ut gendo, lit numquam separemur ab
    beatus dixit Dionysius in libro de Divinis ipsa.
    nominibus, extasim faciens est divinus Hoc est iterum quoddixit, Osee, xi, 4 :

    amor, optime iste dictus est divinus In funiculis Adae traham eos, in vinculis
    amor, qui Deum in nos sic transponit, et charitatis.De Adam enim in hoc sacra-
    nos in Deum £/.xaat? enim Graece, constat
    : mento accepimus corpus et sanguinem,
    quod Laline est transpositio. Dicit enim, quibus duobus funiculis in hoc sacra-
    Joan. VI, o7 Qui manducat meam car-
    : mento trahit nos Dominus. Vincula au-
    nem, et bihit meum sanguinem, in me lem charitatis habemus quia et secun- :

    manet, et ego in illo. In me, inquiens, duinanimam et deitalem nobis vincitur


    manet, extra se transpositus : et ego in Dominus in hoc sacramcnto, ut in perpe-
    ipso maneo, transpositus extra meipsum. tuum non separemur, et sic sibi simus
    Sic enim palilur sponsa, quando dicit in incorporati, attracti, et colligati. Dixit
    Canticis, ii, 10 Dilectus meus mihi, et
    : Dominus, Joan. xv, lo, quod majorcm
    ego illi. Non enim dilectus suus sponsus hac dilectionem nemo hahet, ut animam
    esset, nisi esset in ipsam transpositns : suam ponat quis pro amicis suis. Et sal-
    nec ipsa dilecto esset, nisi in ipsum toto vum quidem per omnia sit verbum Do-
    esset afTectu transformata. Sic etiam mini mci : quia signum est inaestimabilis
    dicitur, Cantic. vii, 10 : Ego dilecto meo, dilectionis, quod animam in morlem pro
    ad me conversio cjus. Totus enim in nos nobis positam dedit nobis in sacramento,
    convertitur, quando qualiter in ipso in- pignus redemptionis, et sanguinem in
    corporati maneamus, in sacramento per- sacriiicium expiationis, et corpus in com-
    ficitur et ordinatur. municationis vinculum, et deitatem in
    Hinc
    quod clamat in Canticis, viii,
    est, saporis optimi dulcoramentum multum :

    6 Pone me ut signaculum super cor


    :
    enim nos sibi strinxit in amplexuin
    tuum, ut signaculum super brachium charitatis, quando taliter nos sibi socia-
    iuum, quia fortis est ut mors dilcctio. vit.
    Extra amantem ponit animam in ama-
    lum, et ideo fortis est ut mors et ideo : In hac charitate fundati et radicati,
    diieclus super cor ut signaculum ponen- sicut dicitur, ad Ephes. iii, 18, possumus
    dus est, quia animam suam et corpus et comprehendere cum omnibus sanctis quse
    deitalem ita profunde in nos transponit, sit latitudo, et longitudo, et sublimitas,
    ut in visceribus ineis sit sacramentaliter, el profundum. Latitudo, inquam, qua
    et nos in ipso corporaliter spirituali vir- late nos dilexit ubique terrarum, nos sibi

    lute uniti efficiamur. L^nde optime dixit uniens per communionis sacramentum.
    sanctus Hieronymus in amativis bymnis Longitudo vero quia aeternam in nobis
    :

    suis, quod amor sive charitas cst virtus operatur delectionem, quando quod nunc
    DE EUCHARISTIA, DIST. I, 2. 201

    specie sacramentali gerimus, in seterni- 13 : Denigmis et misericors est^ patiens


    tatererum veritate capiemus. Sublimilas et multse misericordise, et prxstabilis su-
    autem quia supra modum in sublimi-
    : per malitia.
    tate deitati ipsius sociamur. Profundura ITtc enim ultra modum est bona gra-
    autem, quando etiam in profundum in- tia, qua noluit a nobis separari, quini-

    timis ejus in corpore et sanguine sibi in- nio voluit uniri nobis qui separari ab
    corporamur. Sic quasi tribus diametris ipso per meritum peccati debebamus.
    sive dimensionibus sociati, in longum Unde, ad Roman, v, 8 et 9 : Commendat
    scilicet, latum, et profundum, ut sicut autem charitatem suam Deus in nobis,
    in ipso inhabitat omnis plenitudo divini- quoniam cum adhuc peccatores essemus,
    tatis corporaliter, sicut dicilur, ad Co- secundum tempus Christus pro nobis
    loss. 11, 9, ita et nos in ipso per trinam mortuus est, et non tantum morluus est,
    dimensionem corporaliter habitemus. sed etiam per passionis suse sacramen-
    Hoc enim polest perficere intima ejus tum nobis unitus.
    cbaritas, quae in nos penetrat sicut ignis Propter hoc enim etiam in ipso sacra-
    qui maxime penetrat, et nos sibi attrahit mento sacriticium placationis posuit, ut
    sicut calor ignis qui inter omnia trahentia si quid esset quod nos ab ipso disjunge-

    magis trahit. Et ideo dicitur de charitate, ret, merito sacriricii illius purgaretur :

    Cantic. viii, 6 Lampades ejiis lampades


    : sic enim dicitur in Psalmo xxxix, 7 et

    ignis atque flammarum. Quia et nos sibi seq. : Sacrificium et oblationem nolui-
    non modo attrahit, sed intrahit, et ipse sti : aures autem perfecistl mihi. Holo-
    in nos penetrat usque ad medullas. Tali caustum pro peccato non postulasti :
    et

    enim afTectione dixit .leremias, Thren. tunc dixi Ecce venio. In capite libri
    :

    I, 13 : De ignem in
    excelso misit ossibiis scriptum est de me, ut facerem volunla-
    meis, et erudivit me. Ignis enim in me- tem tuam. Deus meus, volui, etc. Quia
    dullas penetrans erudit quae sit vis istius enim Deus nulhim priscae legis sacrifi-
    amoris, quo sic nobis Christus se infun- cium acceptavit in quo peccata remitte-
    dit, ct nos sic intrahit intra seipsum : nec ret, ideo Christo aptavit corpus conjun-

    alius potest scire quam amor intimus ctum et unitum quo sacrifi-
    divinitati, in

    hanc virlutem. In hoc, inquit cogno- ', cio placatus nobis de omnibus efficeretur
    scent omnes quia discipuli mei estis, si peccalis : et quia holocaustum anima-

    dilectionem habueritis ad invicem. Quia lium et sanguinem animalium pro pec-


    in hoc magisterio et vos in me, et ego in cato sibi oWatorum nec voluit nec de-

    vobis manebimus, ut simus in unum buit acceptare pro peccati satisfactione,


    consummati. Quid igitur nisi bona et ideo ex voluntate venit Ciiristus, ut vo-
    optima gratia esse potuit, quod Deus no- Kmtate devot^ obedientiie Patris perfice-
    voluntatem, se ofTerendo ut nobis
    bis in hac dilectione ad nos afTectus pro?- ret

    paravit. omnibus in suo sanguine placationem


    inveniret. lloc igitur est quod quotidie
    Placabilitate autem maxime ostendit, devotamus ad aram Agnum sine macula
    9.
    quod non nisi graliosa pro nobis cogita- mysterialiter mactando, ut in placabili
    iabili-

    vit, et ea quae erant optimae gratiae, qure voluntate qua hanc graliam pro nobis
    invenit Deus, Deum placatum
    nobis
    Eucharistia vocatur, demonstrativa :

    quia etiam veteribus delictis provocatus, esse faciamus. Unde, ad Hebr. ix, i2,
    adhuc pro nobis hanc graliani pra^para- dicitur Neque per sanguinem hircorum
    :

    vit et ideo bona gratia vocatur, quia ab


    : aut vitulorum, sed per proprium sangui-
    optima volunlate praeparala. Joel, u, nem, introivit semel in sancta, ceterna

    * Joau. xiii, 3o.


    202 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    redemptione inienia. Uptima igilur est potest, quod is qui de facili placabilis
    Imjus sacramenti giatia, quse a tam gra- est, non bonam semper cogitat gratiam
    tiosa et placabili voluiitule Dei pro no- facere pro his quibus de facili placatur.
    bis est inventa : dicilurenim adllebrceos, Dicitur, Exod. xxxiv, 10, quod placalus
    IX, 22, quod sine sanguinis efjusione non factus est Dominus ad orationem Mo^-si
    fil remissio. Magna igitur est ista gralia, de malignitate quam dixit facere populo
    quam a nobis placabilis Dei voluntas suo. Et hoc idem, Numer. xiv, 20, con-
    quae omni casu contingente vo- placari firmatur. Multo auteni rnagis placatus fit

    luit, et ut placari posset, per seipsum oblalione Filii sui, quam Fdius suus ob-
    hanc viam placationis invenit, ut Filius tulit, et in qua Filius suus ibi oflertur et
    carnem assumeret unde placare deberet, sacrilicatur in placationem. Optimaigitur
    et deitatem non deponeret unde placare haec gratia est, et EucJiaristia digne vo-
    posset unde hoc sacrilicio quotidie
    : cala, quam ipse Deus placavit sibi ut
    oblato placaretur, et hujus optimae gra- oiferretur, invenit ut placaretur.
    tiae ipse inventor existeret et acceplor. Dis igitur de causis Eucharistix sive
    Psal. "L, '1\ \ Tunc acceptabis sacrificium honx gratix hoc sacramentum nomen
    justitiae, ohlationes et holocausla : tunc accipit : quia in bonitate, benignitate,
    imponent super altare tuum cilulos. pietate, dulcedine, charitate, placabilitate
    Tunc, inquani, quando istud sacrilicium hanc gratiam nobis Deus praeparavit. In
    a Christo est oblatum, tunc ornne sacri- bonitate de nobis sentiens, benignitate
    ficium justilite oblatum acceptat Deus, et bonitate sua fluens, pietate liquefaclo
    oblationes votorum nostroium, et holo- aflectu in omnes nos effluens, dulcedine
    causta in igne devotionis incensa, et sua affectus in filios, et charitate fervens,
    etiam vitulos petulantiae noslree mactan- et placabilitat ut bona facere posset
    tcs per carnis mortiticutionem imponi- etiam mala condonans, hoc sacramen-
    mus super altare sacrilicii corporis tum bonitatis, benignitatis, pietatis, dul-
    Christi, ut in ipso etiam ipsi vituli placa- cedinis, charitatis, et placabilitatis, no-
    biliter acceptenlur. iNumquam enim esse bis preeparavit, etc.

    GAPUT III.

    Hoc sacranientuni non datur nisi gratissiniis aniicis.

    j Est autem adhuc bona gratia voca- dilectum gaudent conjunctione : et hoc simis pn
    tum : quia sicut a gratissimo Deo, ita et per optimam gratiam perficitur. Alia au- P^""*""

    gratissimis amicis est praeparatum. Quod tem, quia gratissimi majori conjunctione
    autem gratissimis paratur, optimae gra- sunt digni : dignitas autem haec et ele-
    tiae digne nomen accepit : quia gratissi- ctio per optimam perlici habet gratiam.
    mis optima cupimus et paramus. Tertia autem, quia gratissimi in super-
    Quatuor Hujus autem quatuor causas aliquis abundantia non possunt esse gralissimi,
    potest assignare. Una quidem, quia cha- nisi per optimam gratiam, et iflam Eu-
    EuctT"'''
    tia gratis- rissimi sunt et intimi, ot ideo intima ad chai'istiam esse oporlet. Quarta autem,
    DE EUCHARISTIA, DIST. I, 3. 203

    quia gralissiiiii fonti gi-aliarum sunt si- ma, et eruditos omni sapientia, caulos
    inillinii, el idi^o Ij/t^t'.;, Gra^ce vocantur scientia, el doctos disciplina, et qui pos-
    Eucliaristia, lioc est, bona gratia polien- sent stare in palatio regis. Et post pauca,
    les. y. 5 : Et constituit eis rex annonam per
    Et de prima quiJem liarum causarum singulos dies de cibis suis, et de vino

    dicitur, Cantic. v, 1 : Coinedite, amici, unde bibebat ipsc.


    el bibite, et inebyiamini, cliarissimi. Tales enim charissimi gratia optima
    Cum enim charorum sit in se invicem ha- digni sunt, qui filii sunt per imitationem
    bitare per desiderium, non diceret : reclissimi in omni virtutis rectitudine :

    Comedite, amici, et bibite, nisi per suum pueri in omni puritate sine macula in-

    corpus et suum sanguinem et animam et nocentise, candore decori in omni forma


    deitatem in eos penetrare qusereret. Nec compositionis gratiae, eruditi, hoc est,

    diceret : Inebriamini, charissimi, ni^i extra ruditatem positi coelesti sapore


    vellet, quod obliti suiipsus in ipsum cognitionis divinae, cauti ad omnem astu-

    Deum viceversa, eliam ipsi qutnererent tiam diaboli et mundi per scientiam,

    penetrare per incorporationem, sicut di- qute bene docet conversari in medio
    citur, Genes. xlui, 16, de Joseph et fra- pravee et perversa" nationis- : docli doc-

    tribus suis : Introduc viros domiim, et trina Spiritus sancti in omni disciplina

    occide victimas, et insfrue conviciinn, per unctionem


    spiriluali quaj docet de

    quoniam mecum sunt comesturi meridie, omnibus, qui omni dignitate praecellentes
    hoc est, in pleno fervore lucis, veritatis, sunt egregii, stare erecti ad ccelum pos-
    et caloris charitatis. Mecum, inquam, sint in palatio templi gratiae et templi

    comesturi sunt, et perfecte mecum, ut gloriie, contemplando vuUum regis. His

    ego, dicit Christus, sim et commensalis ut optima gralia dignissimis constituit

    et cibus, Unde versus :


    rex annonam Eucharistiae per singulos
    dies accipiendam, et de vino regali san-
    Rex sedet in coena turba cinctus duodena, guinis sui. Unde ipse rex per omnia
    Se tenet iu manibus, se cibat ipse cibus. ut ea-
    membra sua bibit et infunditur,

    Seipsum enim et manibus tenuit, et dem sagina corporis unde rex viveret, et

    de seipso inlimos cibavit : et ideo quasi eadem vindemia sanguinis quo membra
    ebrius dulcedine et charitate suorum, ni- ejus infunduntur, nutriantur, et regeren-

    hil quo diiectissimi sibi non


    sui fuit in tur ad beatitudinem.
    Hoc etiara signiRcatur, Estlier, i, 3,
    communicaverint, sicut et Joseph in fer-
    vore meridiano comedens cum fratribus quod Assuerus, tertio anno imperii sui,
    fecit grande convivium cunctis
    principi-
    suis, coram eis legitur fuisse inebriatus '.
    bus et pueris suis, fortissimis Persa-
    Sic ergo dilectissimorum est praepara-
    tio optimse gratiae. rum, et Medorum itwlgtis, et prxfectis
    provinciarum coram se. Sic enim noster

    5 Sunt autem secundo gratissimi et di- Assuerus qui beatus interpretatur, tertio
    gi^i*»simi ut gratia potiantur optima : et anno, hoc est, tempore gratiae, quod aii-
    anda
    hoc Eucharistia Graece vocatur. Hoc si- tecesserat annus naturalis legis, in quo
    P**-

    gnatum est, Daniel. i, 3 et i, ubi sum- hoc sacrificium in obhitione Melchise-


    mus rex et monarcha mundi praecepit dech fuit prsefiguratum, et annus legis
    Asphenez, eunuchorum, ut
    praeposito Moysi. in quo in agno paschali fuit ex-
    introduceret de filiis Israel pueros, in pressius significatum in conspersa iarina
    et azymis' hic igitur lerlio anno impe-
    quibus nulla esset macula, decoros for- :

    ' ricnos. xuii, .'^4. » Cf. Kxod. XII, 8.

    ' Ad Philip. u, i;i.


    204 13. ALB. MAG. ORD. PR^D
    rii sui perfecit grande convivium Dei cor stabiliunt a carnalibus, gastrimargise
    gralia et veritate perfectum. Fccit autem escis se penitus avertentes : quia illae

    dignis dignum convivium : cjuia et prin- nihil gulosis profuerunt nisi ad corruplio-
    cipes sunt, nulla nisi ca cjUfE sunt digna nem : et ideo qui tabernaculo corporis
    principe cogitantes, sicut dicil Isaias, deserviunt, de altari Eucharistite edere
    xxxii, 8 : et pueris suis omni puritate non habent potestatem. Unde hanc opti-
    cordis et corporis dignissimis : inclytis mam gratiam qua gratissimi Dco potiun-
    Medorum, qui memuranles et adivqvanies tur commendanslsaias, dixit, Isa. xxv, G :

    interpretantur : quia tales semper se Et faciet Dominus eciercituum omnihus


    mensurantes intra lines suos consislunt, populis in monte hoc conviv^ium pin-
    in nullo se super se elevantes : quia, guium, vindemice, convivium pinguium
    sicut dicit Philosoplius, insipiens cst qui meduilatorum vindemiie defiecatse.
    ,

    suiipsius ignorat quantitatem, semper se Nullus enim nisi Dominus exercituum,


    carius vendens quam sit propria a^-stima- Deus Sabaoth, cujus plena est omnis
    tio ipsius. Hi sunt Persarum qui tentati terra gloria ejus \ posset hoc perfi-
    interpretantur iortissimi : quia ipsi sunt cerc. In monte, hoc est, tam excellen-

    de quibus dicitur, Luc. \kii,28 : Vos eslis tis gratioe allitudine omnibus quidem

    qiii permansistis mecwn in tentationi- paralum, sed gratissimis exhibilum,


    hus meis. Interpretantur etiam Perstie la- Convivium pinguium omni pinguedine
    tera sua deserentes, quod optime tantoe gratise et devolionis saginatum : convi-
    dignitatis competit viris, qui latera sua, vium medullatorum pinguium quce me-
    id est, carnalium amicorum omnino dc- duilae dulcissimai consolationes sunt
    serunt, Patrem spirituum scquentcs et : saporum Spiritus sancti pcr totum con-
    hac fortitudine confortati, digni habiti vivium ditlusi. Yindemiae autem est
    sunt tanlo convivio. Hi sunt preefecli convivium in gaudio cordis. Et vindemise
    provinciarum Dei sui. quia quasi pro defipcatee : quia hoc gaudium Spiritus
    speculo positi sunt in quibus se dijudi- sancti nihil impuritalis habet admixtum.
    cent inferiores, et invcniant in eis quid Ilic enim est calix in manu Domini -
    imitentur. gratissimis porrectus, Calix, inquam,
    Dignissimis ergo prteparatum hoc con- vi7ii meri, lioc est, defeecati, qui calix
    vivium optima gratia est vocatum. semper est pienus mixto : quia aquam
    qusepopulum signat, semper habet ad-
    Adhuc autem tertia causa est : quia mixtam, ut nec nos sinc ipso, nec ipse
    Tertia gratissimi per superabundanliam dicti, sit sine nobis.
    causa. non possunt, per op-
    gratissimi esse nisi ergo gratissimis per superabun-
    Sic
    timam gratiam digni sint elfecti. IToec dantiam optima gratia potientibus, hsec
    autem optima gratia non vocatur nisi gratia data merito Eucharistia vocatur.
    Eucharistia : quia per sumptionem hujus
    gratiae omnino 1'jjj>.^jzIz sunt lacti et Quarto loco gratissimi sunt fonti omnis 4. I
    appellati. Unde Apostolus dicit, ad Hebr. o-ratise similes vel simillimi : sicut etiam Quarta
    o
    causa.
    XIII, 9 et 10, loquens de gratia hac : secundum naturam aliud similium nobis
    Optimum est gralia stabiiire cor, non eflicitur quod mcmbris nostris incorpo-

    escis, quse non profuerunt amhulantibus ratur. Ili pro certo Christo simillimi sunt,
    in eis. llabemus altare, de quo edere non qui jam Christo concorporalcs et incor-
    habent potestatem qui tahernaculo de- porati sunt eflecti : nullus autem Theolo-
    serviunt. Optima enim gratia potiuntur gorum dubitat, quin incorporatio hsec
    per superabuiidantiam, qui hac gralia fiat per Eucharistise sacramentum : et

    ' Isa. VI, 3 ; Sapienl. i, 7. 2 Psal. Lxiv, 9.


    DE EUCHARISTIA, DIST. I, 4. 2«):

    sic iiicorporati g-ratissimi sunt Deo, qui- 1.3 : Beatus qni manducabit panem in

    bus conlinue ad magis et magis incorpo- regno Dei. Quia revera beatus est, qui
    randum Domino Eucharistia prsepa-
    se jam in regno Chrisli, hoc est, membrorum

    ratur. Unde de taliter gratissimis a incorporatorum Christo, panem Christi


    Domino dicilur, Luc. xxii^ 29 et 30 Ego : manducat. Hi sunt de quibus dicitur,
    dispono vobis, sicui disposuit mihi Pater Thren. iv, o, quod nutriebantur in cro-
    meus, refjnum, ut edatis et bibatis super ceis. Crocus enim et subtilis est ad pene-
    mensam meam in refjno meo. Regnura trandum, et flagrans ad odorandum, et

    enim gratise est, in quo perfecta potestate virtutem habet ad splendorem pulchritu-
    regnat Deus in his qui jam Christo con- dinis conferendum quce omnia sunt in :

    corporales effecti, sibi sunt incorporati. hac gralia, quae sublimitate deitatis pe-
    In his enim sicut cor regnat in membris netrat, odore virlulum flagrat, et splen-

    corporis, ita rex glorise et gratia^ Christus dore plense gratiae pulchritudinem inducit
    regnat in illis. Ili sunt de quorum uno spiritualem, qua pulcherrimo regi et

    dixit : Qusesivit Dominus sibi virum fonti gratiarum assimilantur. Propter


    juxta cor suum '. His eriro hoc resnum quodetgratissimi fonti gratiarum similli-
    disponit per omnes justitiae sute et legam mi vocantur.
    distributiones : his ut amplius incorpo- Ouia i-?itur tam intimis in charitate,
    relur, dixit, ut edatisme in vossumendo, tam dignis merito, tam excellentibus in
    et vos mihi magis et magis incorpo- gratia_, tam similibus fonti gratiarura,
    rando, et bibatis redemptionis et expia- hsec gralia praeparalur, digne et juste
    tionis sanguinem continue vobis infun- vocatur Eucharistia : quia non decet,
    dendo, et pignus salutis iii eo magis ac quod taUbus nisi optim<e gratiae judicium
    magis continue sumendo. Hoc est quod pr^eparetur : et hcec Grseco Eucharistia
    dixit quidam in Spiritu sancto. Luc. xiv, vocatur.

    CAPUT lY.

    Iloe sacranieiituni Eiicharisliix' non nisi bonam "i-atiani operatnr

    Quarto autem loco supra posuimus, Deo est acceptum. Quarlum etiam, quod
    quod ideo etiam Eucharistia vocatui^ nihil esl in eo nisi gratum.
    quia non nisi graliam bonam operatur : Primum autem horum probat ea quam Sacramen-
    et ideo omnis suus effectus optimae gra- in priiehabitis iaduximus aucloritas Apo- ch"i?tL
    lice est etTectus. stoli, ad Hebr. xm, 0, ubi dicit de Eu- propriuai
    babet «ra-
    Hoc autem in cjuatuor probatur. Quo- charistia loquens : Optimum est gratia tiae effec-

    '^™'
    rum primum est, quod hoc sacramentum slabilire cor. Gratia ergo cor stabilit et

    proprium habet gratiae etTectum. Secuu- confortat ad hoc quod in bono diviao
    dum, quod specialis gratine coram Deo permanoat. Hoc autem specialiter hcec
    esl inventivum. Tertium, quod specialiter eratia facit, sicut dicit Psalmista, Psal.

    * I Regum, XIII, 14.


    206 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    ciii, 15 ; Panis cor hominis confirn at. cibo accoptum, proprie honas gratiie no-
    Ex debilitale enim hominis liomo hac men accepit.

    gratia destitulus, nutat et vacillat, se-

    ipsum in bono ttnere non valens, hujus Secunduui aulemest, quod specialis 2.
    gratise niedicina deslitulus. Et diu nuta- gratiaecoiam Deo est inventivum. Pro esI specli *

    ''

    verat Paulus, et sicut dicitur, Act. ix, 19 : omnibus enim invenit gratiam oblatum ^.'^^J^^*[^

    Ciim accepissel, scilicet gratice hujus in cruce et ideo quando Ciiristus lioc
    :
    JnveDil-

    cibum, conforlatns est. Haec vera gratia sacramentum suis discipulis tradidit,
    cibus animae vegetajis ad saluritatem et dixit Iloc est corpus meum, quod pro
    :

    confortationem, cum alia omnia nec sa- vohis tradetur ', ut scilicet vos gratiam
    turitatem otlerant, nec cordis conforta- coram Deo invenialis. Et hoc signatum
    tionem, dicente Anna, quse gralia inter- est, Ruth, 11, 8 et seq., ubi statim ut Booz
    prelatur, I Regum, u, 3 Repleti prius : dixitad Ruth Ne : vadas in alterum
    pro panihus se locaverunt, et fanielici agrum ad colligendum, nec recedas ah
    saturati sunt. Oui enim prius ingluvie lioc loco : sed jungere pucllis meis, et

    ventris repleti sunt, et pro panibus se lo- uhi messuerint, sequere : mandavi enim
    cant, temporalem qua^renles saturitatem, pueris meis ut nemo molestus sit tihi :

    nihil penilus gratiaj saturantis et confor- sed ctiam, si sitieris, vade ad sarcinulas,
    tantis accipiunt. Fanjelici autem cibum et hihe aquas, de quihus et pueri bi-
    Domini desiderantes saturantur et con- hunt : statim in gratiarum actione cadens
    fortantur. Et hoc idem dicit noslra illu- in /aciem suam et adorans super lerran^
    minatrix Maria, tilia Annse, hoc est, gra- dixit ad eum Unde mi/ii /loc, ut inve-
    :

    tife, Luc. 1, 53: Esurienles iinplcvit bonis, nirem gratiam ante oculos tuos ? x\ger
    el divites, scilicet sufticientiam in tempu- enim in quo gratia istius refectionis colli-
    rali refectione quaerentes, dimisit inanes. gitur, terrenum et divinum est Domini
    Qui enim aliam quani gratiae quaerunt corpus nec ad alium agrum euntes in-
    :

    refectionem, de hac gratia edendi non venimus gratioe edulium, sed juncti
    habent potestatem, dicente Apostolo, 1 ad puellis et pueris nostri Booz, qui in quo
    Corinth. xi, 20 et 21 : Convenicntihus cst virtus interpretalur, virlutis colligi-
    vobis inunum, jam no\i est Dominicam mus cibum, et ad sarcinulas quae ti-

    coenam manducare unusquisque enim : guras et formas sacramentales signi-


    coenam suam priesumit ad manducan- ficant, bibimus aquas refrigerii sem-
    dum. Et alius quidem esurit, alius nu- piterni : statim in gratiarum ac'.ione

    tem ehrius est. Ac si di<'at Si aiiam : odorantes et dicentes, quia gratiarn


    quam gratise refectionen^ queeritis, hanc invenimus specialem. Hanc autem
    gratiam percipere non potestis. AHus non inveniunf, qui in agro corporis
    enim jani concupiscentia jllectus, tempo- Christi victum non quaerunt, sed potius
    ralem refectionem esurit. Alius aulem omni gratia privati inanes relinquun-
    delectatione carnali replelus, insanus et tur.

    ebrius est. Et ideo istis talem gratiam Haec sunt novalia patrum, de quibus,
    non queerentibus non Domini- contingit Proverb. xiii, 23, dicitur : Multi cihi in

    cam ccenam manducare. JJoc est quod novalibus patrum. Patres enim omnes in

    dicitur, Proverb. xiii, 25 Justus come- :


    Christi corporis novalibus gratiam satu-
    dit, et replet animam suam : venter aufem ritatis invenerunt : quia nihil malarum
    impiorum insaturabilis. stirpium in hoc novo fundo umquam
    Quia igitur gratia satiat, et proprium succrevit.
    habet hunc elTectum hoc sacraiuentum in Gratia ergo novae salielatis coram Deo

    ^ Cf. Maltli. XXVI, 26 ; Marc. xiv, 22 ; Luc. xxii, 19.


    DE EUCHARISTTA, DIST. l, 4. 207

    specialiter in sacramenlo hoc invenitur : oblatio munda. Munda autem digna Deo
    et ideo Eucharistia vocatur. est et accepta.

    Tertio etiam constat, quod specialiter Quartum autem est : quia nihil est in 4,

    l Deo
    Deo estacceptum quia specialis gratiae
    : hoc sacramento nisi gratum. ( )mnia enim xjhii est
    iialiter est ostensivum. Unde, Matth. xxvi, 20, nuae
    i
    in ipso
    ^
    sunt corpus,
    r-
    et anima, ' et '° ^? ^'^'
    Eptum. ,
    ' gratum.
    et Marc. xtv, 22, et Luc. ix, 10, et Joan. deitas Deo grata sunt. Corpus autem ex
    XXII, 19 et VI, 11, ubi haec gratia sacra- purissimis est sanguinibus gloriosae Vir-
    mentalis significatur in panibus quibus ginis, qui ex Spiritus sancti gratia sunt
    Dominus turbas satiavit, semper preemit- mundali, numquam ulla originalis vel
    titur : Accepil Jesua pancs, et benedixit, aclualis peccati macula infecti. Anima
    ac fregit. Ubi Glossa dicit, quod accepit, autein a Ueo Patre et Filio et Spiritu
    quoniam specialiter hoc sacramentum sancto ad imaginem Dei perfectissima
    acceptavit inter omnes gratias quas ho- creata de novo, et deitas aeterna, in cujus
    minibus exhibuit. Oportet autem specia- munditia nihil umquam immundum po-
    liter gratice nomen habere, quod in gratia tuit incurrere. Sapient. viii, 20 : Et cum
    ipsifonti gratiaeest acceptissimum. Unde, essem magis bonus, veni ad corpus in-

    Psal. L, 21 : Acceptabis sacrificium ju- coinquinatum. Et ergo projtor suam


    stitise, oblationes et Jiolocausta : iunc munditiam niliil inquinatum in eam bi'
    imponent super altare tuum litulos. Sa- currit '.

    crificium enim justitiae est, quod omnem Et sic mirabili et nova uratia hic occur-
    pro nobis perfecit justitiam, et quod spe- rant aliqua, scilicet antiquum, novuni et
    cialiter in gratia Deo est acceptum, sacra- aclernum. Antiquu))i quidem tantum in

    menlum est Eucharistia^ in quo ob!a- antiquilatis primse gratia assumptum :

    tiones sunt corporis et sanguinis animae quia immunilate culpae Christus assura-
    in

    et spiritus et deitatis Christi, et holocausla psit corpus, quamvis voluntarie assum-

    Agni omni tempore immolandixa-ri mane pserit pcenam. Et hoc est quod dicilur,

    et /-a-ri vespere, sicut dicitur, Levit.vi, 12 Joan. I, 30 : Qu.i de coelo venit, super
    qui Agnus totum in igne charitatis se in- omncs est, sicut dicit Glossa ibidera :

    cendit in odorem suavissimae gratiae apud « Xon quod de ccelo corpus attulerit, sed
    Deum : et tunc illa gratia potientes etiam quia hoc quoad iiiniuiiiitatem culpae de
    nostros vitulos, hoc est, omnem carna- altitudine humanae naturse assumpsit. »

    lem petuUintiam mactantes, imponimus \A hoc corpus pleiium gratia fuit propter
    super altare sacramenti in igne charitatis, duas causas. Quarum una est, quia cor-
    nostra sibi ofTerentes, ut accepta sint in ])us altitudinis divinae naturae in gratia
    tanti sacramenti acceptatione. fuit. Secunda autem, quia corpus mani-
    Dc autem qui
    liis liuic gratiffi iioii hus Spiritus sancti tormalum tolum fuit
    communicant, dicitur, Malach. i, 10 : gratia.' prumptuarium. Et hoc est signa-

    Xon esl mihi voluntas in vobis, dicit tum, Judicum, vi, 37, ubi ros in area
    Dominus eaercituum, et munus no7i sus- descendens, et concham et vellus imple-
    cipiam dc manu vestra, hoc 6st, quid- vit. Ros enim i,^ratite et concham uteri

    quid otTertis. non acceptabo : quia sine virginalis et vellus Agni immaculati in

    liujus oblationis gratia nilill est acceplum. corpore Chrisli implcvit : et exprcssuni
    Et hoc est quod subdit, y. 11 : Ab ortu vellus concham implevit, quia dc corpore
    cni}n solis usque ad occasum, magnum Christi rcdundans gratia implevit Virgi-
    est nomen meum in Gcntibus et i)i omni : nis uterum, et implevit Ecclesiam, cujus

    loco sacri/icatur, et offertur nomini meo ille uterus fuil llgura. Palet igitur, quod

    * Sapieiit. VII, 25.


    208 1). ALB. MAG. ORD. VIXJED.

    iiihil nisi gratia fuit in co quod fuit anti- signatum est, Genes. xviii, G, ubi ma-
    quum. gnus patriarcha Deus Paler uxori sure
    Novum autem, hoc est, anima, ple- sapientiae dixit : Accelera, tria sata si-

    num fuit gratio. De hac enim dicitur, milse commisce, et fac subcinericios pa~
    Joan. iir, 3i : Non ad mensiiram dat nes, scilicet az^aiios, procul dubio Ange-
    Deus spiritinn : haec enim anima non ad lorum usui prieparatos. Simila enim cor-
    mensuram in donis sanctitatis accepit poris et animae et deitatis signat purita-
    Spiritum sanctum : liaec enim felix ani- tem. Et ideo tria sata dicuntur esse, in
    ma est, de qua dicitur, Proverb. xxxi, quo corporis sit puritas et animte et gra-
    29 : Ahdtee filise congregaverimt divi- tice et deitatis candor aeternus. Ex his
    tias, tu supergressa es universas. Et ideo autem fit manu sapientiae prseparalus
    novum etiam plcnum fuit imbre gralia- noster subcinericius panis, Jesus Chri-
    rum. stus, sub cineribus nostrae mortalitatis
    JEternum autem quod est deitas, non decoctus, et usui An2:elorum ad omnem
    tam est gratioe plenum, quam etiam fons delectationem praeparatus : quia sicut
    gratiarum liic est enim fons
    : copiose dicit Psalmista, Psal. lxxvii, 25 : Pa-
    omnia per gratiam infundens, de quo di- nem Angelorum manducavit homo : ci-
    citur, Cantic. iv, \:\ : Fons hortorum, baria misil eis in abundantia.
    puteus aquarwn viventium, quse fluunt Nihil enim nisi gratiae plenitudo in
    impetu de Libano. Libanus eniin candi- lioc invenitur sacramento : quia et cor-
    dus est noster Christus, a quo impetu di- pus in nobis cfficit gratiae communio
    vinitatis ejus fiuunl indeficientes rivi nem, anima graliae rcdemptionem, et
    et
    gratiarum. deitas omnis gratiae acceptationem et :

    Sic igitur omne quod est in hoc sa- ideo merito bona gratia, hoc est, Eucha-
    cramento, gratia est plenissimum. Et ho: ristia vocalur lioc sacramentum.

    CAPUT V.

    Hoc saeraiiieutuiii esJ gralia supra gratiaui, quasi euuuiluui


    eouliiieus i^ratiaruiu.

    1, Quinta cauja quam supra posuimus, cat nobis gloriam aeternae beatitudinis.
    est quod est gratia super gratiam, quasi Et ex his patebit, quod cumulum confert
    cumulum continens gratiarum. gratiae et sanctitatis : ex corpore quidem
    Confert enim hoc sacramentum gra- confert gratiam communionis omnium
    tiam communionis, et super hanc gra- Cliristi membrorum, ex sanguine autem
    tiam expialionis, et super has duas con- dat gratiam expiationis, ex anima vero
    fert gratiam redemptionis, et super has gratiam redemptionis, et ex spiritu
    tres confert gratiam vivificationis, et su- Christi dat gratiam vivificationis et vir-
    per has quatuor dat gratiam refectionis tutis, ex deitate autem afTert gra-
    spiritualis, et super has quinque signiti-
    tiam refectionis, et ex toto signo sacra-
    DE EUCHARISTIA, DIST. I, 3. 209

    menti dat gratiam aeternse Ijeatitudinis. consonanti jucunditate sanctorum de


    lilia
    jaiu-
    Et de communione quidem corporis plenitudine isla accipientium in gratia-
    lais. dicit Apostolus, T ad Corinth. x, 16 : rum actione dicit Psalmisla, Psal. cxliv,
    Panis, quem franglmiis^ nonne commu- 7 : Memoriam ahundantice suavitatis
    nicatio corporis Christi est ? Quasi dice- tuse eructabunt , et justitia tua exsuita-
    ret : Sic est : quia sicut dicit Apostolus, bunt. Habentes enim illam memoriam
    ad Roman. xii, 4 et o : Sicut in uno abundantia? istius communionis Christi
    membra habemus, omnia
    corpore multa et omnis sanctitatis, de plenitudine illa

    autcm membra non eumdem actum ha- eructant suavitatem, et exsultant in ju-
    bent, ita miilti unum corpus sumus in stitia abundantissima ad omncm plenilu-
    ChristoK Sicut enim in uno corpore dinem gratiarum.
    Christi naturali et vero omnium mem-
    brorum fuit una in corpore Christi om- Super hanc communionis plenitudi-
    nis boni et omnis gratice communicatio, nem omni gratia confert gratiam ex-
    in Gratia
    expialio-
    ila in corpore mystico per corpus Ciiristi piationis ab omnibus peccatoium piacu- nis.

    vcrum oinnes in omnibus gratiis Christi lis. Xon enim umquam expiatur, quod

    et omnium fidelium communicamus. sanguis Christinon expiaverit et emenda-


    Psal. cxvin, 63 Particeps erjo sum om- : verit. Unde dicit psahiiista, Psal. l, 9 :

    nium timentium tc, et custodientium Lavabis me, et supernivemdealbabor.Ei


    mandata iua, Domine. Unde vere dici- \)T£emisii:Aspergesmeht/ssopo,etmtmda-
    tur de iidelibus, Act. iv, 32 Et erant :
    bor. Hyssopus autem herba est sanguinis

    illisomnia communia. Et sequilur sta- et pulmonis puriticativa, sanguincm


    tim, quod non erat quisquam egens in- Christi signans, qui nos omnes expiat a
    ter illos, sed vere tiebat in illisquod dicit macuhs peccatorum. Unde, Apocal. vii,
    Apostolus, II ad Corinth. viii, 14 et lo, 14, dicitur de omnibus expiatis Lave- :

    iequaiitas, sicut scriptum est, scihcet de runt stoias suas, et deaibaverunt eas in
    manna Qui multum Jiabuil, non abun-
    : sanguine Agni. Quia quidquid in con-
    davit : et qui modicum, non minoravil -. versatione operis, vel observantia cordis,
    Omnibus enim in hac communione cor- vel affectibus, et sensibus anima^ vel
    poris Christi omnia quse sunt corporis, cogitationibus spiritus invenitur, non
    sunt communia, sicut et membra corpo- expialur nisi sanguinis Christi asper-
    ris Chrisli veri omnia bona corporis sione. Et hoc est quod dicitur, Job, ix,
    communicaverunt. 30 et 31 : Si lotus fuero velut aquis ni-
    Htec est sanctorum communio, quam vis, ct fuiserint veiut mundissimse ma-
    in symbolo nos credere profitemur, di- nus mese, tamen sordibus ititinges me,
    centes « Credo in sanctorum commu-
    : et abomumbuntur me vestimenta mca.
    nionem. » Quia in communione corporis Quia quamvis niveas virlutes habeamus
    Christi omnia quse sunt Christi et fide_ naturales et purgatorias, sive etiam
    lium propria, nobis omnibus efficiuntur animi purgati, sicut distinxit Plotinus :

    communia, sicut dicitur, II ad Corinth. et si vcstimenta conversationum iiostra-

    VIII, J4 Vestra abundantia iliorum


    : rum fulserint velut mundissima picturis
    inopiam suppieat, ut et iiiorum abun- heroicarum virtutum decorata, tamen
    dantia vestrse inopise sit suppiementum. nisi sanguis Christi expiet nos, sordcsci-
    Hsec enim sunt promptuaria hujus sacra- mus et sordidi sumus, dicente Apostolo,
    menti, de quibus dicitur, Psal. cxliu, ad Ilebr. ix, 22 Sine sa)iguinis effu-
    :

    i^ : Promptuaria eorum plena, cructan- sioiie non fit remissio. Iloc ctiam est
    iia ex hoc in iiiud. Et hoc est quod in quod signalur, ad Ilebr. ix, 20, ubi ora-

    ^ Cf. I ad Corinth. xii, 12 et seq. 2 Cf. Exod. XVI, 18.

    XXXV I
    li
    210 D. ALB. MAG. OUD. PR7ED.

    nia praecipiuntar mundari in sanguine, lectionem nemo habet, ut animam suam


    dicente Aaron Hic sanguis testamenii
    : ponat quis pro amicis suis. Et iterum,
    quod mandavit ad vos Deus. Testamenti Joan. x, 11 : Bonus pastor animam
    enim sanguis, sanguis est expiationis, suam dat ovibus suis.
    i
    in quo omnia mundanlur, dicente Apo- Et hoc pretium redemptionis quotidie
    stolo, ad Hebr. Sanguis Christi
    ix, 14 :
    offerimus ad aram in devotione, ut ab
    ....emundabit conscientiam nostram ab omni obligatione redimamur. Unde
    operibus mortuis, ad serviendum Deo Apostolus, 1 ad Corinth. vi, 20 : Empii
    viventi. estis pretio magno, glorificaie et poriate

    Haec igitur gratia expiationis est super Deum in corpore vestro. Empti enim su-
    gratiam communionis in hoc sacra- mus non aliter, quia redempti sumus
    mento. animse Christi pretio. Et hoc est quod dici-

    tur, I Petri, i, 18 et 19 : Non corrupiibi-


    Cumulatur et hoc sacramento per gra- libus auro vel argento redempii esiis de
    3.

    Graiia re- tiam redemptionis quae est in animae vana vestra conversaiione paternse tra-
    pretio quod pro nobis in hoc ofTertur diiionis, sed pretioso sanguine quasi Agni
    ^^nis*^"^
    sacramento. Hoc enim, ut dicit Ambro- iijitnaculati Christi. Nec loquimur de

    sius, est admirabile pretium, cujus pon- sanguine in quantum in ipso specialiter
    dere tota est redempta captivilas, mundi est gratia expiationis, sed potius in quan-
    tartarea confracta sunt claustra inferni, tum sedes animse est in saiiguine, in
    aperta est nobis janua regni, et nos su- pretium redemptionis. Ad hanc redemp-
    mus omnes liberati. Tsa. xl, 10 : Ecce lionem clamat David in Psalmo cxxix,
    Dominus Deus in fortitudine veniet, et 8, dicens Redimet, scilicet Deus, Israel
    :

    brachium ejus dominabitur ecce merces :


    ex omnibus a?igusiiis '
    suis.

    ejus cum eo, et opus illius coram illo. Hanc igitur gratiam super duas dictas
    Merces, inquam, qua omnes redempti habet hoc sacramentum.
    sumus. t*sal. cxxix, 7 : Apud Dominum
    misericordia, et copiosa apud eum red- Adhuc autem et his quartam cumulat
    emptio. Quia pretium animae plus pon- gratiam vivificationis ex spiritu Christi :
    Q^g

    deris intulit in thesauros Patris, quam quia sicut in aliis hominibus vehiculum ^iE

    totum abstulerit humanum genus. est spiritus vit» et virtutis, reslituens in

    Hoc est pretium decoris. Zachar. xi, nobis omne quod deperditum vitse spiri-

    13 : Projice illud ad statuarium, deco- tualis ex inedia famis antiquae, per quam
    rum pretium quo appretiaius sum ab eis. macerati non habentes istud edulium,
    Ad slatuarium, hoc est, primum ima- vita divina deperdita est in nobis hoc :

    ginis humange factorem intulit pro no- enim totum deperditum spiritus Christi
    bis Christus in redemptionem nostrge refundit in sacramento corporis Christi

    captivitatis. Unde Jacob in figura Chrisli vivifici, quod totum est plenum spiritu.

    dicit de eo, Genes. xxxi, 39 : Damnum Unde, Joan. vi, 58, dicitur Qui man- :

    omne reddebam, quidquid furtim perie- ducat nie, et ipse vivet propier me. Et
    rat, a me exigebas, Plus enim quam quod a Spiritu hsec vita procedat, dicit,
    damnum pro nobis solvit anima Christi :
    ibidem, f. 64 : Spiriius esi qui vivificai,

    quia et nos ab obligatione captivitatis caro non prodest quidquam. Sic etiam

    redemit, et nobis vitse a-ternce mercata de mortuis qui corpus Christi accepe-

    beatitudinem sic enim in redemp- runt, dicitur, Ezechiel. xxxvii, 10 : In-


    ost :

    tionem pro nobis Christus animam suam gressus est in ea spiritus, scilicet vitse,

    posuit. Joan. xv, 13 : Majorem hac di- et vixeruni. Spiritus enim perpetuse vi-

    Vulgata habet iniquitatibus.


    DE EUCHARISTIA, DIST. I, 5. 211

    taB, spiritus Dei est : quoniam abundan- tate, quse deitali est unita. Ezechiel.
    ter nostrum spirat sacramentum. Undo, xxxiv, 14 : In pascuis iiberrimis pascam
    Apostolus dicit, ad Roman. viii, 1 1 : eas. Uberrima pascua sunt refectiones
    Qui sitscitavit Jesum a mortuis vivifica- sacramenli, saporem divinitatis habentes.
    bit et mortalia corpora vestra, propter Hoc est quod dicit, Isa. lviii, li : Sus-
    inhabitantem Spiritum ejus in vobis. tollam tc super altitudinem ierrse, et
    Mortalia enim corpora sunt, quge conti- cibabo te hxreditate Jacob, patris tui.
    nue deperditionem habent in vit?e prin- Allitudo enim terroe est excellentia cor-
    cipiis, quse deperditio continue reparatur poris Christi, in qua cibus est et refeclio
    per vivificationis et vegetationis teternfe per hoc quod corpus deitati est unitum,
    sacramentum. Sic de Christo summa et hoc est h*reditas .Jacob et omnium ab
    sapienlia Patris, qui hunc vivilicationis initio patriarcharum : quia omnes in fide
    modum excogitare potuit, dicitur, Eccli. et benedictione hujus sacramenti sunt
    IV, 12 : Sapientia filiis suis vitam in- vegetati et refecti. Hoc est quod omnes
    A'/>/?-(2/. Inspiravit enimomnibus tlliissuis invitans Dominus dicit, Matth. xi, 28:
    vitam in pane filiorum viviOco, in quo Venite ad me, omnes qui laboratis et
    Christus sumitur, a quo vitae spiritus onerati estis,et ego re/iciam vos.Rericilviv
    procedit. Sic enim ut, Eccli. xv, 3, dici- enim quod deperditum est gratiae hujus
    tur : Cibabit illum pane vitse et intelle- edulium quia comedentes ipsum semper
    :

    ctus, et aqua sapientise salutaris potabit sunt in desiderio refeclionis hujus. Unde,
    illum : sicut dicitur, Joan. x, 28 : Ego Eccli. xxiv, 29, dicitur : Qui edunt me
    vitam eeternam do eis, et non peribunt. adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc
    Per cibum enim conjungit eis Spiritum sitient.
    qui aeternam vitam spirat in eis : et ideo
    perire non possunt. Preeter omnes dictas gratias, ex se fi.

    Et haec est quarta gratia quam cumu- signatnobisfructum seternee beatitudinis, Graiia
    lat super tres anteriores. sicut dicit beatus Dionysius in primo ca- bSS
    pitulo Coelestis hierarchise. Et hoc etiam "^'^'

    i^ii :
    0,
    Habet autem et quintam ex refectione innuit Gregorius in quadam CoUecta di-
    re- deitatis. H«c enim est quse vere reticit et cens : « Prsesta, ut quod specie gerimus,
    verum confert homini nutrimentum re- rerum veritate capiamus. » Sicut enim
    spiri- fectionis. Unde, I ad Corinth. iii, 7 : Christus in specie sacramenti sacramen-
    Neque qui plantat est aliquid, neque qui talitor se influit nobis ad gratiam, ita se-
    rigat : sed qui incrementum dat, Deiis. cundum deitatem influet se nobis et om-
    Hffic pascua intim» refectionis, de
    est nibus beatis ad gloriam. Et hoc est quod
    qua dicitur, Genes. l, 21 Nolite timere : dicitur, Joan. xvii, 22 et 23 : Ego clari-
    ego pascam vos et parvulos vestros. Ni- tatcm quam dedisti mihi, dedi eis : ut
    pirilB.
    hil enim interius mentem reficit, nlsi sint unum, sicut nos unum sumus. Ego
    sumpta in corpore Domini divinitas, de in eis, et tu in me, ut sint consummati
    qua dicit Psalmista, Psal. xxii, 2 : In in unum. enim quam Pater per-
    Claritas
    loco pascusc ibi me collocavit. k]ih\ Qmm ficiendam dedit qua
    Fiho, est claritas
    itpi' pascua non inveniunlur. claret in omnibus membris corporis my-
    Unde Christus hgec pascua suis exhi- stici. In omnibus enim illis fulget et lucet

    bens tam in nuda divinitate in qua cum claritas Christi. l^^t ideo cum ab aliis re-

    Patre communicat, quam etiam in huina- moverelur Judas proditor, secum portans
    nilnte quse deilali est unita, dicit, Joan. hoc corpus, statim dixit Cliristus, Joan.
    x, 9 : Et ingredictur, et egredietur, et xiii, 31 : Nunc clarificalus est Filius Jio-
    pascua inveniet. Intus enini inveniet in minis. Et cum conveiterentur ad ipsum
    deitate, et extra ad sensum in humani- Genlilcs claritatem ejus accipiendo, sta-
    212 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
    tiin dixit, Joan. xii, 23 : Venil hora ut nobis qaando tam clarce erunt meutes
    clarificetur Filius hoininis. Nihil enim nostrae et corpora nostra, quod quidquid
    claritalis habere possumus, nisi claritas in nobis est de Deo et Dei puritate, in
    Filii Dei clareat in nobis. nullo penitus per corpulentiam nostram
    Sic ergo influendo se nobis spiritualiter abscondatur. Et hoc intendit Gregorius
    et sacramentaliter, nobis suam dat clari- dicere, ibidem in Glossa dicens, quod in
    tatem, quam sibi Pater dedit in mundo beatitudine uniuscujusque mentem ab
    perficiendam : et sic unum sumus cum alterius oculis corpulentia nonabscondet.
    ipso corpus, dicente Apostolo, I ad Co- Et hoec divina, ut dicit Dion^^sius, signat
    rinih. xii, 27 : Vos estis corpus Christi, Eucharistia, quoe cum Deus sacramenta-
    et membra de membro. Hoc enim modo liler in nos hic fluit, et a nobis sic perci-
    Pater per consubstantialem Filio deita- pitur ut sibi incorporemur, designat in
    tem suam est clarens in Christo homine nos futurum influxum suaj clarissimse
    secundum suam humanitatem. Et sic deitatis, quae undique gloriose fulgens in
    clarel Filius in Patre secundum unam et non abscondetur, sed sua claritate
    nobis,
    eamdem substantiam deitatis clarissi- omnino clari efficiemur. Hsec est enim de
    mam. Et si hoc igitur modo Christus qua, Sapient. vii, 29 et 30, dicitur : Est
    claret in nobis, sic sumus in unum enim hsec speciosor sole, et super omnem
    Patris et Filii in claritate consummati in dispositionem steUarum : luci compara-
    gratia quae signum est ielernse claritatis ta, invenitur prior. Illi enini succedit
    in g-loria, qua clarebimus pcr influxum nox : sapicnliam autem non vincit mali-
    in nos deitatis Patris, et Filii, ct Spiritus tia. Hac claritate incorporati nobis solis
    sancti. Joan. xiv, 23 : Ad eum veniemus, fiet sermo qui scriptus est, JMattli. xiu,
    et mansionem apud eum facicmus. Apud 43 Tunc jusli fulgebunt sicut sol in
    :

    nos enim manet, quia in nobis sibi cla- rccjno Patris eorum. Nec mirum sicut :

    ram constituit mansionem. Sic comple- enim Christo incorporati, in quibus nulla
    bitur quod dicit Apostolus, I ad Corinth. peccati est obscuritas, sunt incorporali
    XV, 28 Ui sit Deus omnia in omnibus.
    : ei, de quo dicitur, Sapient. 26, quod
    vii,
    Et hoc est quod dicit Job, xviii, 17 Non : candor est lucis seternse^ et speculum sine
    adxquabitur ei auriim vclvitrum. Aurum macula Dei majestatis, et imago bonitatis
    enim et quidquid splendet corporaliter, illius. Et in lioc est advertere quantum
    aeterno splendori adeequari non potest. est videre Deum in tot beatis, sicut vide-
    Vitrum enim omne et quidquid pervium tur lumen in pluribus lucernis diversi-
    in lapidibus prctiosis, transparet, quia id mode participantibus ipsum secundum
    quod intus est, vel in parvo, vel in ma- diversam uniuscujusque dignitatem.
    gno abscondunt, quod non adeo relucet Et haec est significatio quam modo in
    quando nudum exhibetur, non potest Eucharistia praesentamus : propter quod
    ada^quari illi ccelesti glorice, quse erit in Eucharistia vocatur.

    CAPUT VJ.

    Iloc sacraiiieiitiiiii est oninis a-ratife conteiitivuin.

    I^ Scxtam autem causam hujus nominis tehtivum : continet enim eum qui vas
    essc diximus, quia omnis gratia^ est con- est omnis gratice plenissimum : propter
    DE EUGHARISTJA, DTST. I, 6. 213

    quocl etiam a pluribus dicitur sacramen- salutem : et quia sic omnium sanctorum
    tiim sacramentorum. splendor est in ipso, non est mirum si in
    eadem imagine resplendent illi qui digne
    Quod autem omnia sacramenta signifi-

    cantet continent divisim etparticulariter, ipsum percipiunt. II iii, 18 ad Corinth. :

    istud simul complectitur, continendo vas Nos omnes revelata Jacie gloriam Domini
    etauctorem irratiarum. Et lioc sitrnatur. speculantes, in eamdem imaginem trans-
    formamur, a claritate in claritatem,
    Eccli.L, 10 Quasi vas auri solidum,
    :

    ornaium omni lapide pretioso. Corpus tamquam a Domini Spiritu. Continet


    enim Christi vas est auri pretiosi deitatis. igitur hoc sacramentum Christum in
    Ad Goloss. II, 3 In ipso sunt omnes the-
    :
    omni splendore sanctitatis.
    sauri sapientiae et scientise, scilicet Dei,
    ahsconditi. Quod esse non posset, nisi in Gontinet recte Christum in omnis san-

    se perfecte totum contineret splendorem ctitatis plenitudine. Unde ipse Filius sa-

    pientia Patrls dicit, Eccli. x::iv, 16 : In


    deitatis.

    Totus enim omnis sanctorum splendor plenitudine sanctorum detentio mea. In

    in ipso ab seterno resplenduit, totus in Christo enim corporaliter plenitudo est

    ipso contentus mansit, totus in agro suae sanctitatis. Et ideo Filius Dei etiam se-

    humanitatis germinavit, totus ab ipso cundum divinitatem per unionem detine-

    processit, totus in ipso existens particu- tur in ipso homine, quiinhoc sacramento
    lariter a sanctis accipitur, totus in ipso continetur el confitetur. Unde etiam ille

    esse cognoscitur et ostenditur in adraira- homo sic assumptus specialiter debet esse
    beatus. Unde, Psal. lxiv, 5 : Beatus
    tionern.
    quem elegisti et assumpsisti : inhahitabit

    Et de primo quidem horum, quod sci- in atriis tuis. Quasi diceret : Ule specia-

    licet splendor omiiis sanctitatisab seterno lissima et privilegiata beatitudine factus


    effulsit in ipso, dicitur in Psalmo cix, 3 :
    est, cujus tu Deus assumpsisti naturam,
    Tecum principium in die virtutis tux, et quem ad hanc sanctitatis plenitudinem
    in splendoribus sanctorum : ex utero antc elegisli : hic enim tibi unitus habitabit

    luciferum cjenui te, hoc est, ex foecunda in atriis tuis in emincntia omnium bono-
    mea deitate, Fili, te genui radiantem in rum tuorum quibus omnibus
    ipse prae

    omni splendore sanctitatis, antequam lux perfruitur in omni plenitudine tuam com-
    creata oriretur in ccelis vel in terris. Hic municans sanctitatem. Et ideo de Christo
    autem Filius in omnibus splendoribus in secnndum perfectam rationem dicitur,
    li-
    sacramento Eucharistiae continetur : et quod et secundum perfectam participa-
    |en-
    iD ideo de ipso potest dici quod dicitur, tionem scriptum est de primo Angelo,
    n-
    a- Eccli. XLiii, 24 : Medicina omnium in Ezechiel. xxviii, 12 et 13 : Tu signaculum
    festinatione nehulse. Quoadlitteram, ho- similitudinis, plenus sapienlia, ei per-
    stia de qua corpus Domini consecratur, fecius decore : in deliciis paradisi
    Dei
    nehula vocatur : quee festinat in nostram fuisti. Prae omnibus enim est signaculum
    medicinam, quia panis qui sub nebula similitudinis, qu.ne est ipsa in nuUo difle-

    est, festinanter absque mora temporis in rens imago Patris, Patrem in toto coae-

    plenitudine deitatis et
    corpus Christi transsubstantiatur, in quo quans in omni
    omnis medicina est quia in ipso ab: sanctitatis.
    Ilunc autcm in plenitudine copire et
    aeterno est omnis decor sanctitatis quo
    quisque sanatur. Sic etiam potest exponi affluentiffi istud cenlinet sacramcntum.

    quod dicitur, III Regum, viii, 12 : Do- Pleniludine, inquam, copiai : quia num
    minus dixit ut hahitaret in nehula. quam dcliciot, diccnte Domino, .Mattli.

    Glossa, id est, opere monstravit. In hac xxviii, 20 : Ecce ego vohiscum sum
    enim nebula statuit habilare ad nostram oimiihusdichus, usque ad consummatio
    214 D. ALB. MAG. ORD. PRiEt).

    nem autem nobiscum in sa-


    sseculi. Est plenitudine hujus ministratur sacramen-
    cramento. Pienititudine autem superef- ti : et ideo plenitudo gratise et bona gratia

    fluentiae dico : quia ipse totus inde eflluit vocalur. Hoc est quod dixit Psalmista,

    in omne et totum corpus mysticum, ut, Psal. Lxxxiv, 13 : Dominus dabit beni-

    adEphes. ni, 19, impleamur gnitatein, scilicet roris et pinguedinis


    sicut dicitur,
    in omnemplenitudinem Dei. Et iterum, de corpore suo in sacramento : et terra

    ad Ephes. iv, 12 et 13, dicit In sedifica- :


    nostra membris omnibus dabit fructum

    tionem corporis Christi, donec occurramus suum, ad modum fructus qui crevit in

    omnes in unitatem fidei, et agnitionis agro Dominici corporis, lioc modo sicut

    Filii Dei, in virum perfectum, in mensu- dicilur, Isa. xlv, 8 : Aperiatur terra,
    ram setatis plenitudinis Christi, Hoc est suscipiens rorem gratise et pinguedinem

    dicere, omnia quee fecit Christus in myste- devotionis, et germinet Salvalorem. Quse
    riis Ecclesiae, ad hoc fecit ut sedilicatio enim melior terra esse potest, quam cor-

    myslici corporis perficiatur, et impleatur pori Christi conjuncta, et sanguine suo

    proportionabiiiter ad plenitudinem san- impinguata? Pro certo nulia quia ad :

    donecsic omnes qui


    ctitatis veri corporis, litteram secundum terrse naturam nulla

    sic sumus membra ejus, occurramus pinguedo adeo terram foecundat, sicut
    Christo Deo nostro in unitatem fidei suee rigatio humani sanguinis. Multo autem

    et-agnitee in nobis sanclitatis Christi, in et in inlinitum magis foecundat sanguis


    virum illum pcrfectum Christum in toto Salvatoris.Unde, Job, xvi, 19 et 20 :

    suo corpore, et participemus mensuram Terra, ?ie operias sanguinem meiwi,

    eetatis in gratia et saiictitate pleniludinis neque inveniat in te locum latendi cla-


    Christi, ita quod in gratia et sanctitate mor nieus ecce enim in coelo testis meus,
    :

    perfecta habeamus quantitatem, nec de et meus in excelsis. Vult enim,


    conscius

    csetero simus parvuli et imperfecti. Sic quod sanguis in terram fusus a fructu
    ergo in plenitudine copise et eftluentise vacuus non lateat, et clamor quem ofTe-
    sanclitatis Christus in hoc sacramento rendo seipsum in holocaustum pro nobis,
    continetur : et ideo bona gratia voca- non lateat, sed cum effectu exauditionis

    tur. veniat ad aures Patris, qui testis est et


    conscius omnium eorum quae gessit : quse

    Adhucautem, totum quod est sanctita- omnia fecit ex Patris obedientia. Haec
    tis et gratiee, in agro suse humanilatis autem omnia in sacramenlo Eucharistiae
    Tolum
    quod est
    nobis germinavit : quem sanctitatis odo- in singulis missis reprsesenlantur, et om-
    saaclilalis
    et graiiae, rem percipiens patriarcha magnus admi- nia nobis de agro Dominici corporis
    ia agro
    Genes. xxvii, 27 Ecce odor succreverunt.
    bDminita- rans dixit, :

    tis Christi
    filii mei sicut odor agri pleni^ cui bene-
    nobis ger-
    minavit. dixit Dominus. Et subjungit de incre- Tolum etiam hoc quod nostrse salutis

    mento mystici corporis ad plenitudinem est,ab ipso processit. Unde, Joan. i, 16, Salu

    yeri, dicens, t.28 Det tibi Deus de rore :


    dicitur De plenitudine ejus nos omnes
    :
    str
    Gbi
    coeli, et de pinguedine terrse, abundan- accepimus, et gratiam pro gratia. Nec proci

    tiam frumenti et r?ini. Ac si dicat Faciat : ab ipso acciperemus, nisi esset ab ipso :

    te crescere in membris sicut crevisti in nec aliquo modo etiam de hoc quod in
    teipso. Et hoc facies : quia deitate tua ipso est, accipere possemus, nisi sibi

    dabis eis de rore cceli qui gratiam signat, communicaremus. Non autem vere com-
    et xie pinguedine terrse, et hoc est, lui municamus^ nisi in communicationis sa-
    terreni corporis, quod omni sanctitate cramento totus enim ibi percipitur et
    :

    impinguatum est, abundantiam. Hsec emanat de ipso in omnes. Propter quod


    abundantia roris et pinguedinis quse ger- etiam ipse Dominus cum omnia sua
    minavit in agro corporis Christi, nobis de communicare vellet suis, et nihil abscon-
    DE EUCHARISTIA, DIST. I, 6. 215

    dere ab ipsis, ultimo seipsum in coena mento nisi plenitudo oratiae percipitur.
    ^
    Pieuitudo
    .
    gratiae ia
    Apostolis in sacramento exhibuit, di- Unde, Joan. i, 14 Vidimus gloriam : Christo,

    cens : Accipite et comedite : hoc est cor- ejus, gloriam quasi unigeniti a Patre,
    pus meum '. Ac si dicat : GratisB pleni- plenuni gratiae et veritatis. Quidquid
    tudinem quae in me est in vase sacra- enim videlur in ipso, non vacua, sed
    mentali corporis mei, et ex illa recipietis plena est gratia de plenissimo fonte ema-
    reconciliationem et remissionem : quia nans. Unde, Esther, xv, 17, exclamans
    ex ipso manat gratia redemptionis. i\u- dicit Valde mirabilis es, Domine, et
    :

    mer. xxiv, 7 : Fluet aqua de situla facies lua plena est gratiarum. In qua-
    ejus, et semen illius erit in aquas mul- cumque enim facie inspicitur, mirabilis
    ^f tas. Situla hic signat corpus Christi, et et plenus gratia invenitur a facie enim :

    Christum, de qua aqua gloriae et gratiae deitatis causatur gratia, et per faciem
    plene effluxit, quse quasi sem.en in cor- humanitatis propagatur, in nativitate
    dibus fidelium elTusa in aquas gratiarum consecrat virginitatem, in vila decorat
    plurimarum redundavit. Sic enim dici- conversalionem, in verbo ostendit gra-
    tur, Esther, x, 6 Parvus fons, in hu- : tiee veritatem, in miraculis probat gra-
    militate Jesu Christi, crevit in fluvium,.. tiam potentem, in morte gratiam osten-
    et aquas plurimas redwidavit. Sic
    in dit efficacem : et sic omnis ejus facies
    gloriosa Yirgo plena gratia effecta est^ est plena gratiarum. Et hic totus in omni
    et Stephanus plenus gratia et Spiritu gratiee choro plenus continelur, ubique
    sancto'^. Unusquisque sibi proportiona- probans, quoniam gratia et veritas per
    bilem plenitudinem accepit, ita quod in Jesum Christum facta est % ut dicitur
    spiritu et gratiarum actione dixerunt : hoc sacramentum.
    Repleti sumus mane misericordia tua : Omnibus igitur hoc sacramentum Eu-
    et exsultavimus, et delectati sumus om- charistiae percipientibus, gratiae pleni-
    nihus diebus nostris''. tudo et vas omnis gratiae communica-
    tur : et ideo sacramentum Eucharistiie
    Haec plenitudo gratise in ipso videtur digne vocatur.
    et cognoscitur : quia nihil in hoc sacra-

    * Matth. XXVI, 26. •*


    Psal. Lxxxix, 14.
    2 Luc. 1, 28. * Joan. I, 17.
    ' Act. VI, 8 et 00.

    Si
    DISTINCTIO IT,

    QUOMODO HOG SACRAMENTUM SIT IN GENERE


    DONl?

    Hoc autem sacramentum etiam in genere doni et muneris invenitur.


    In dono enim tria considerantur, scilicet proprietas donantis^ et proprie-
    tas doni, et proprietas ejus cui fit donatio.
    l^roprietas autem donantis in dono isto triplex est, scilicet magnificen-
    lia in donantis largilate, liilarilas in ipsa donatione, et affectus donanlis in
    doni charitate.

    TRACTATUS I.

    DE PR0PR[ETATE DONANTIS,

    GAPUT 1.

    De iiias;iiini»eiilia iii cloiiaiilis lari>-ilioiie.

    Magnifici Magnificus eniiii est, qui tanlum do- deilalc : ct sicut dicitui^ Esther, ii, 18 :

    rlufsqure num vel thesaurum dedit. rnde, Exod. Dona largiius est jiixta magnificentiam
    sit pro-
    x\, ii : Ouis similis t2(i in fortibus, Do- principalem. enim fuit tam
    Principis
    mine? quis simdistm, magnificus in magnilicum (iarc donum. Ante quidem
    sanciitaie? Tantum in hoc dono dedit, dederat munera, sed parva respeclu hu-
    quantum ipse est in corpore et anima et jus doni fuerunt.
    DE EUCHARISTIA, DIST. II, TRAGT. I, 2. 217

    Magniricum autem donum est sibi manum magnificentise aperias, et nos


    in corpore et anima et deitate nihil omnes dono quo teipsum das in escam,
    privatum retinere, quod non nobis benedictione impleas. Et hoc est quod in
    exhibeat unde dicitur, Deuteron. xxxii,
    ; Evangelio Matthcei, xxii, 2, dicitur de
    3 et 4 Date magnificentiam Deo
    : ccena magna, quse ex abundanti omni-
    nostro. Dei perfccta siint opera. Perfe- bus Dei magnihcentia est prseparata. Sic
    clum tunc fiiit opus donationis, quando Assuerus, Esther, i, 3, dicitur, fecisse
    niliil sibi privatum retinuit quod non no- grande conviviinn, ex magniQcentia Dei
    bis donaverit tunc enim omni laude
    : praeparatum. Jussit conviviumprceparari
    liberahtatis su£e, sicut dicit Psalmista, permagnificum cinictis principibus et

    Psal. viii, 2 : Elevata est magnificentia piieris siiis. Et post modicum, ii, 18 :

    tua super coilos : et quidquid in coelo fuit Et dedit requiem universis provinciis,

    gratiee et gloriae, totum nobis dedit. Unde ac dona largitusestjuxta magnificentiam


    hanc magnificentiam canens Psahnlsta, principalem. Magna enim dona Christi
    Psal. Giii, 27, dicit : Omnia a te exspe- in hoc convivio : corpus dedit in cibum,
    ctant, ut des illis escam in tempore. Hoc sanguinem in potum, animam in pre-

    est donum ahmenti divini, de quo dici- tium,deitatemincondimentu;nexhibendo.


    tur, Psal. cxLiv, 16 : Aperis tu manum Sic i"-itur magniticentia divina donum
    tuam, imples omne animal benedi-
    et hoc significatur, et magnificentia libera-

    ctione. Ac si dicat Quidquid liactenus : litate. Psal. Magnificentiam


    cxliv, 5 :

    dedisti, parum est, adhuc inedia desti- glorise sanctitatis tux loquentur, et mi-
    tuit, exspectamus omnes donec largam rabilia tua narrahunt, etc.

    GAPUT 11.

    I)e liilarilate doiiaiitis iii donalione

    jritas Dc hilaritate autem in donando et naturffi quam in lege Moysi oblatam

    im^sTt quam hoc donum, non


    hilariter donavit Per omnes illos decima sacerdotibus qui
    ^uanta
    gg^ f.^-, possit diune exprimere. Si enim vicem et locum liberatoris tcnebant, of-
    intate i '
    ^ • •

    stuasealiqua tristilia cordis in dando retractus


    i i
    ferebatur, novem retcnlis parlibus quoe

    lit. esset, non tolum in dono seipsum dedis- imperfectionem et indigentiam liberatio-
    set. Propter qaod dicitur, Eccli. xxxv, nis signabant, et decima oblata, quae per-
    11 : hi omni dato /liiarem fac vultuin fectionem pcr quam per summum sacer-

    tuum, et e.rsultatione sanctifica decimas dotem liberalio facta est, signilicat. Haec

    tuas. enim solum datum cst, quod


    Iloc autem perfectio non est nisi in corpore

    omne datum est quia in hoc dato niliil : et sanuuine Domiiii, quam omnis signi-

    decima. Hic crgo rex et sacerdos


    IS:
    privatum sibi Christus relinuit, humani- ficat
    im nobis dona sua conferens, quce omne da-
    tatis simul et deitatis nobis omnia dona

    conferens. tum in sc habcnt, et per omnem deci-


    Et hoc donum cst signatum per om- mam signilicantur, omni hilaritale
    in

    nem decimam ab omnibus tam in lege hoc exhibuit : omnino cnim cor cjus
    218 D. ALB. MAG. ORD. PRJ^:D;

    exhilaratum est, quando nimia charitas Luctus atque tristitia in hilaritatem gau-
    ejus se sensit a niembris communioari diumque conversa sunt. Quis enim non
    ad perfectam membrorum incorporatio- hilaresceret in tantorum bonorum colla-
    nera sibi factam in communionis dono. tione, sciens quod scriptum est, Proverb.
    Adhuc autem, in onini hilaritate per- XVI, 15 : In Jiilaritate vultus regis vita,
    rusus est ille maunificus in liberalitate et clementia ejits quasi imber serotinus ?
    rerum, quando a se vidit tantum donum Omnis enim omnis clem.entia et
    vita et
    procedere. De proprietate enim magnifici omnis imber gratiae ab ipso procedit sa-
    est delectari et hilarescere in magna do- cramento dicitur enim, Proverb. xix,
    :

    nando, et contristari si magna donare 12 Sicut ros super herbam, ita et hila^
    :

    non poterit. Hoc autera optime significa- ritas regis : quia hilaritas ejus omnes
    tum est, II Paralip. xxx, i et seq., ubi perfundit gratia suse largitatis : qui enim
    loquitur Scriptura de Phase quod cele- semper per Apostolum suum dixit, II ad
    bravit Ezechias rex, qui regem Ghristum Gorinth.ix, 7 Hilarem datorem diligit
    :

    significat, et Phase ejus significat donum Deus, non potuit in tantis suis donis non
    pretiosi corporis et sanguinis Christi, ubi esse hilaris. Et iterum, ad Roman. xu,
    sic dicitur, ff^ 24 et 25 : Sanctificata 8 : Qui miserelur in hilaritate.Unde et
    est ergo sacerdotum plurima multitudo. ipse in tot misericordiae indiciis nobis
    El hilaritate perfusa omnis turba Juda, exhibilis non nisi hilaris esse poterat. Et
    tam sacerdotum et levitarum, quam uni- hoc optime significalur^ Ruth, iii, 7, ubi
    versse frequentiae quae venerat ex Is7'ael,e[c dicitur : Cum comedisset Booz et bibisset,

    In hac enim hilaritate ad quam quidem et factus esset hilarior, issetque ad dor-
    sanctificantur sacerdotes et inferiorum miendum, ubi notatur, quod Booznoster,
    ordinum minislri, sanctificatur tota fre- qui in quo robur interpretatur, eo quod
    quentia populi communicans huic dono sic robustus omniaperfecitnostrse redem-
    Domini nostri Jesu Ghristi. Et hoc est ptionis et sanctificationis opera, in ccena
    quod dicitur, Eccli. xxvi, 4 Divitis et : cum suis sua donans in cibo et potu,
    pauperis cor bonum, omni tempore vultus factus est hilarior. Et sic ivit dormitum
    eorum hilaris. Largitoris enim et eorum in crucem et sepulcrum. Unde etiam
    quibus largitur hoc donum, necesse est perfectoomni negotio dixit, Psal. iv, 9 :

    cor hilarescere in jucunditate mutuse Li pace i?i idipsum dormiam, et requi-


    communionis quamvis tristitia fuerit de
    : escam.
    passione imminente, tamen maxima fuit Sic ergo magnificus est in largitate, et
    hilaritas in istius communionis colla- hilaris in donatione.

    tione. Unde, Esther, ix, 22, dicitur :

    GAPUT III.

    De affectii donantis in charitate et intinio aniore.

    Quanto Attendilur autem in donante etiam af- communionem discipulorum : Desiderio,


    in quo dat, ut scilicet ex intimo inquit, desideravi hoc pascha manducare
    ChrUtus ^^^^^s
    8uum, cor- amore det dulciter aflectus in donando. vobiscum, antequam pafiar. Desiderio
    pu8 dona- ^_ . .
    i t t •

    vit. Hoc enim patet ex hoc quod dixit, Luc. enim desiderabat, qui ex intimo afTectu
    XXII, 15, cum donaret corpus suum in se suis communicabat, et gaudens mor-
    DE EUCHARISTIA, DIST. 11, TRACT. I, 3. 219

    tem non moriens a suis


    sustinebat, qui dimus illa. » Ipse enim est, qui per di-
    recedebat, sed in dono quod dederat in lectum suum discipulum dixit, I Canonica
    optima communione suorum, remane- Joannis, iii. 17 : Qui viderit fratrem
    bat. IJnde etiam et sui ad ipsum in hac simm necessitatem habere, et clauserit
    communicatione magno inelTabiliter af- viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei
    fectu sunt afTecti, ita ut, Job, xxxi, 31, manet in eo ? Quasi diceret : Xuilo modo
    sub juramento dicat : Si non dixerunt est charitas in eo. Unde Christus omnes
    viri tabernaculi mei : Quis det de carni- suos fratres videns nece.ssitate famis defi-
    bus ejus, ut saturemur? Hocenim ver- cere, non clausit ab eis viscera, sed in
    bum Joannes Chrysostomus tractans visceribus charitativi affeclus corpus et
    super Joannem, xiii, dicit, quod viri sanguinem, et viscera, spiritum et ani-
    tabernaculi, Christi Apostoli fuerunt et mani et deitatcm nobis communicavit :

    discipuli, qui ex intimo alTectu suspi- fecit enim quod in spiritu Tobiara docue-
    rantes in desiderio animae dixerunt : De rat, Tub. iv, 9 : Si multum tibi fuerit,
    carnibus ejus in communionis sacramen- abundanter tribue. Et hoc quod ipse
    to, quis det ut saturemur quod ? ita dives in misericordia et copiosus habuit,
    uiterius non esuriamus. Plenam enim totum nobis dedit in communionem, pa-
    refectionem fert cibus iste, si quis ipsum ternse liberalitatis se probans hairedem,
    spiritualiter degustet, et plenum charitatis de quo dicitur, Jacobi, i, 5 : Dal omnibus
    aflectum. Unde Chrysostomus ibidem affluenier, et non improperat.
    dicit in originali super Joannem, i ; « Ut Sic ergo magnificus et hilaris et alTe-
    leones ignem spirantes, ita a mensa sece- cluosus Dominus in dono fuit.

    . g^vQ^O C Q^i
    ^
    -a -

    I
    TRACTATUS II

    DE PROPRIETATE DONI.

    CAPUT I.

    De cloni nobililate.

    Eucharis- Iii ipso autem dono sacramenti hujus dicente Patre ad Fihum, Tsa. lvi, 7 :

    tia donum , i -i- i


    Holocausta eorum
    ,

    Dei ciec-
    i
    quatuor notanda esse occurrunt^ scilicet et victimse eorum pla-
    tum. cebunt mihi super altari meo
    doni nobilitas, doni sufficientissima co- : quia in hoc
    piositas, et doni utilitas, et quarto, doni dono omnia alia munera fiunt accepta^,

    hujus ad donantem conformitas. in quo Filius ofTertur Patri, et in Filio

    Propter quod semper etiam memoria nobis sic dato omnes nos ipsi dono com-
    habetur in dono, et de nobilitate est pre- municantes acceptantur, dicente, Isa. lx,

    tiositas et electio doni : quia nobile pre- 7 : Offerentur super placabili altari meo,
    tiosum est et electum. Hoc est enim illud etdonum majestatis *
    meee glorificabo.
    donum de quo dicitur, Sapient. iu, 14 : Hoc enim bono nobili pretioso et electo
    Dabitur enim illi fidei donum electum, tota domus divinae majestalis et exaitatur
    et sors in templo Domini acceptissima. et giorificatur. Propter quod, Aggai, ii,

    Quamvis enim multa sint fidei dona, ta- 10, dicitur : Magna erit gloria domus
    men hoc donum prpe omnibus fidei do- Jmjus novissimse plusquam prim^. Quia
    num est, in quo tanta sunt fidei funda- nuilum taie donum in aurato templo sy-
    menta : quia in hoc dono et fides Christi nagogte iuit, quantum est istud donumin
    fundatur, et fideles sanctificantur : et domo tempii Dei fideiil)us donatum.Unde,
    ideo ex omnibus est donum electum, et I Petri, I, 18 et 19, dicitur: A^o/z corrupti-
    magnum fidei sacramentum, quo dona- bilibus auro vel argento redempti estis de
    tum est fidelibus. Et est istud donum tota vana vestra conversatione paternse tradi-
    sors iidelium acceptissima, in qua omnes tionis, sed pretioso sanguine quasi agni
    acceptantur in templo Domini, in quo immaculati Christi, ct iticontaminati.
    donum offertur, et ad cujus oblationem Quod tractans Joannes Chrysostomus in
    totum Ecclesiae templum sanctificatur, Originali super Joannem, xui, dicit :

    1 Vulgata habet domum.


    DE EUCHARISTIA, DIST. II, TRACT. II, 2. 221

    « Sicut homo auro servos emit, et servos maximam. Omnem enim iram et indig-

    quos honorare vult, mundat et ornat : ita nationem Dei hoc preliosissimo dono
    Dominusnosternos et sanguine mundavit exstinguimus hoc enim munus omnes
    :

    et ornavit. » Et Ambrosius in libro de qui Deum placare quaerimus, olTerimus


    Virgbdtate loquens de sancta Agnete, tam pro vivis quam pro mortuis. Unde
    dixit : « Ab aho amatore praeventa sum : dicitur, Sophonice, ni, 10 ct II: FiUi
    quia mihi satis meliora te obtulit orna- dispersoriim meorum deferent munus
    mcnta : jam corpus ejus corpori meo so- mihi. In die illa non confunderis super
    ciatum est, et sanguis ejus ornavit genas cunctis adinventionibus tuis, quibus prse-
    meas. » Hic estenim de quo dicitur, varicata es in me, quia tunc auferam de
    Cantic. v, 10, quod est candidus et rubi- medio lui magniloquos superbise tuse, et
    cundus, electus ex millibus. Est donuni non adjicies exaltari amplius in monte
    istud in candore cibi immaculali confecti sancto meo \c si dicat Tam pretiosum :

    ex adipe candidissimi frumenti, et rubore munus mihi olTcrs, non tuum, sed a me
    pretiosi sanguinis ex uva sui corporis libi datum, quod remiUam tibi omnes

    expressum. Unde, Gcnes. xlix, 11, se- tuas adinventiones peccatorum, et non
    cundum translationem Septuaginta, legi- impulabo tibi eas ad confusionem : et

    tur : Lavit '


    vino stolam suam, et in san- adeo vincetle magnilicentiaet pretiositas
    guine uvse et olivse pallium suum. Hoc muneris, quod ullra de te magna non

    ergo estdonum, quod nobilitate suse pre- senties, nec magna loqueris,
    in superbia

    tiositatis est ex omnibus electum. nec exaltaberis in corde magna de te


    Hoc est etiam donum, quod sui pre- sciens sed de me magna dices, qui tali
    :

    liositatea multis est absconditum et ami- te munere magnilicavi. Hoc enim tantum
    cissimis datum, de quo dicitur, Proverb. esl munus, quod omnem noslram vincit
    XXI, 14 : Munus absconditum exstinguit jactantiam, et dignum donum Deo est
    iras, et donum in sinu indigiiationem sua nobilitate.

    CAPUT II.

    De cloiii copiosiiale.

    'J IIoc est munus sufficienlissimum sui unum est, quod fidejussor est omnis ne- christus
    copiositate quod de suis copiosis abun- cessitatis, et ideo ad omnia sufliciens est: omnis ne-
    cessitatis
    •? dantiis largitus est nobis Deus. Et hoc ita et in donis graliae unum est, quod ad nostra; fi-

    ^J"^^"""-
    est quod dicitur, II ad Corinth. ix, 8 : omnia suflicit, et ideo omnis necessitatis

    Potens est Deus omnem gratiam abun- spirilualis est fidejussor, de quo omnia
    dare facere in vobis, ut in oinnibus sem- sibi sufliciunt : et hoc est donum, in (|uo

    per omnem sufjicientiam habentes, ahun- totus Christus a quo procedit Spiritus
    detis omne opus bonum. Sicut dicit
    in sanclus,intelUgitur,de quo inlelhgiturhoc
    Philosophus, quod in commutabihbus quoddicitur, Tob.x, 5 : Omnia simul in te

    ^ Vul^ala liabet lavabii ia vino, ctc.


    222 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    uno habenteSf te non debuimus dimiitere quia ex nimiis copiis Domini ad omnia
    a nobis. Unde, Eccli. xxix, 20 Gratiam : suflicientes sunius, quae omnes in hoc
    fidejussoris tui ne obliviscaris : dedit dono continentur, in quo concluditur
    enim pro te animam suam. Quia slcut omnis boni plenitudo. Unde dicitur, ad
    etiam in ante habilis diximus, corpus Roman. x, 12, quod dives est hi omnes
    dedit in communionem, animam in red- qui invocant illum : quia omnibus se-
    emptionem, sanguinem in ablutionem, ipsum dando sufticiens est et copiosus.
    et deitatem in omnis virtulis acquisitio- De hoc enim dono verum est quod dici-
    nem. Optimus est ergo omnis necessilatis tur, Genes. xxiv, 3(), quod filio suo sum-

    nostrae fidejussor ipse enim est, qui


    : mus patriarcha dedit omnia quae habuit.
    pignus pro nobis omnibus sufticiens po- Et filius in largilate paterna omnia in
    nit. Proverb. xx, 16 Tolle vestimentum : illonobis donavit. Ad Roman. viii, 32 :

    ejus qui fidejussor exstitit alieni, et pro Quomodo non etiam cum illo omnia
    extraneis aufer pignus ab eo. Vestimen- nobis donavit ? Unde omnes cura Isaia,
    tum enim Dominici corporis a Domino Lxiii, 7, dicamus : Miseratioiium Domini
    tollimus, qui pro nobis alienis pignus recordabor laudem Domini super omni-
    ,

    posuit, et tidejussor exstitit, et pignus bus quge reddidit nobis Domiyius, ei

    animae suoe accepimus, ut nos ipsos redi- super multitudinem bonorum domut
    mamus : et ideo ipsemet Dominus dicit Israel, quse largitus est eis secundum in-
    in Psalmo lxviii, o : Quse non rapui, tunc dulgentiam suam, et secundum multilu-
    exsolvebam : quia ipse pro omnibus no- dinem misericordiarum suarum. Omnem
    non rapuit
    bis pignus fuit, et solvit quae enim misericordiam ostendit, quando in
    et sic hoc donum lidejustor omnis ne- uno dono omnem nostrae indigentiae suffi-
    cessitatis est. Sic enim dicitur, 11 ad cientiam exhibuit.
    Corinth. ui, 5 Non quod sufficientes
    : Sic ergo omnis in isto dono est sufti-

    simus aliquid cogitare a nobis quasi ex cientia.

    nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est:

    GAPUT iir.

    De doni hiijus sacraiiieiitalis ufilitafe.

    \
    Est autem hoc donum etiam utile, quod ego Dominus docens te utilia, et

    omnem in habens utilitatem. Sic enim


    se gubernans in via qua ambulas. Hoc enim
    sicut dicitur, ad Hebr. xu, 9 Multo : quamvis in omnibus laciat, in hoc tamen
    magis obtemperabimus Patri spirituum. sacramento praecipue hoc facit, in quo
    Et post pauca, j. 10 : Hic autem erudit homo ad omnia quae utilia sibi sunt, ac-
    nos ad id quod utile est in recipiendo cipit eruditionem.De hoc enim loquens,
    sanctificotionem ejus. Quanta? putas uti- Eccli. XX, 10, dicit Est datum quod 7wn
    :

    litatis est donum hujus sacramenti, quod est utile, et est datum cujus retributio
    omnem in se exhibet ad corpus et ani- duplex. Datum enim mundi fallit, et non
    mam utilitatem? Isa. xlviii, 17, dicit. est utile. Datum autem Christi praecipue
    DE EUCHARISTIA, DIST. II, TRAGT. II, 4. 223
    Corpu3 quod dono corporis sui, utile est
    dedit in
    Christi
    nostra redemit et restituit in septuplum.
    roticil in in duplicem remunerationem quia pro- : AtTert enim ex corpore Chrisli duloissi-
    itaB sp'ri-
    iialis de- ficit in vitae spiritualis deperditae restau- mani participationem, ex sanguine autem
    )erJitio-
    rationein, et proficit in redemptionem sanctilicationem, ex anima vero reconci-
    .m, et in :

    idemptio- et sic valde utile hoc donum invenitur. liationem, et ex spiritu vitae spiritualis in
    nem.
    L nde de eodem dono ihidem post pauca, nohis restaurationem, et ex divinitate
    f. 12, suhinferlur : Est qui multa red- omnis virtulis perfectionem, et ex ipso
    imat modico prclio, et rcstituens ea in sacramento Chrisli recordalionem, et ex
    septuplum. Modicum autem pretium di- modo percipiendi sacramentum affert
    citur corpus Christi, non ideo quod mo- imaginem,
    seternae heatitudinis et sic
    dicum sit, sed est magnae humilitatis, omnia reslituit in septulum.
    quod revera multa redemit : quia omnia Haec est ergoutilitas istius sacramenti.

    GAPUT IV.

    De doiii liiijus ad donaiilein eourorniitate.

    Ex hoc aulem donum illud tantam Sunt autem tria quorura facit hoc sacra- Eucharis-
    habet conformitatem ad donantem, ut in mentum recordationem, scilicet dulcis- tia memo-
    riale dul-
    ipso donans ipsum totus sit et totus ha- sinne charitatis, in qua is qui in sacra- cissimae
    charitati3,
    heatur. Unde, Luc, xxii, 19, dicit : Hoc mento sumitur, animam pro nobis posuit, amarissi-
    facite in meam commcmoraiionem.- Ei, et se nohis in sacrarnento exhihuit ama- :
    mae passio-
    Dis, et
    Apostolus, I ad Corinlh. xt, 2(j : Quo- rissimge passionis, quam pro nohis sus- traasitus
    ex hoc
    tiescumque manducabitis pancm Jiunc, tinuit : et transitus ex hoc mundo ad mundo ad
    calicem bibetis, mortem Domini an- Patrem.
    el Patrem, per quem nobis in ccelum in-
    nuntiabitis donec veniat. Propter quod gressum construxit, reconciliationem
    eliam donum istud memoriale aheuntis nostri ad Patrem perfecit.
    Domini vocalur : quia in ipso recordatio De prima dicitur, Eccli. xlix, l Me- :

    et repraesentatio Domini liahetur : unde, moria Josise in compositionem odoris


    Psal. cxxxvi, G : Ad/wereat lingua fau- facta opus pigmentarii. Josias interpre-
    cibus mcis, si non memi)un'o tui. Fau- tatur in quo est sacrificium et incensum
    cibus enim lingua adhaeret, quando quae- Domini, et signat Christum, qui seipsum
    rit temporales faucium delectationes ohtulit in igne charitatis, totus factus in-
    contemptis spiritualibus. Quando autem ccnsum Domini in odorein suavitatis,
    habet spirituales delectationes, jam non sicut opus pigmentarii, qui j)ro nobis
    faucibus adhaeret. Et hoc etfectu dicit pigmenla confecit suavitatis et sanitatis,
    David, quod si non recordatur in suo siiut dicitur, Eccli. xxxviii, 7. Et in
    memoriaU abeuntis Domiiii, lingua sua liujus rei memoriam devotamus ad aram
    faucihus adhaeret : quia recordatione Do- hoc sacrificium vencrandi corporis et
    mini non nisi faucibus retrahitur. Jerem. pretiosi Domini noslri Jcsu
    sanguinis
    Li, 50 Recordamini procul Dommi, et
    : Christi. (Jsee, xiv, 8 Mcmoriale ejus:

    Jerusalem ascendat super cor vestrum. sicut vinum Libani. Vinum enim illud
    224 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED:

    valde odoriferum, et in omni suavitale simae passionis, quam pro nobis susli-
    flagrans, ot dulce ad gustum, et valde nuit. Propter quod, Exod. xii, 8 et seq.,
    rubicundum : quae omnia dilectionem lactucis agrestibus intincta caro, assa

    Domini signant omni odore virtutis fla- igni sumi praecipitur, utmemoria pas-
    grantem, et dulcissimam omnium cor- sionis sit ex suoco amaro, et memoria
    dibus tideliurn, et in omni corde Isetitiam charitatis ex igne nec crudum quid,
    :

    generantem, et judicio dileclionis maxime nec coctum aciua sumitur, scd tantum
    in etTusione sanguinis nobis demonstra- assum igni. Crudum enim cor est, ([uod

    tam : quia sicut dicitur, Cantic. viii, G : nulla decoctione pietatis et cliaritatis ab

    Fortis est ut mors dilcctio. Et ideo, humore concupiscentiae est transmuta-


    Eccli. XLix, 2, dicitur : /;* omni orc tum. Eiixum autem est aqua, quia aqua
    quasi mcl indulcabitiir cjns memoria, et fervens concupiscenliai mundanee interius
    siciit musica in convivio vini. Itoc enim ab omni pietatis amore destituit. L^lixa

    meios musicum est in jubilo cordis, et autem, sicut dicit Philosophus in IV Me-
    vinum oris ad reamandum, et inflam- tcororum, intus sicca sunt, humidi-
    mans in afl^ectu dilcctionis, et stringens tate naturali destituta, et exterius hu-
    nobis dilectum in umplexibus intimffi morc aquaj ferventis infusa. Assa autem
    communionis : quorum amplexum duo igni intus sunt humida et exterius sicca

    bracbia sunt : quia ex dilectione pro sunt per proprise carnis mortificationem.
    nobis passus est, et ex dileclione se nobis lloc cst quod dicitur, Thren. iii, 19 :

    Unde beatus Ik^r-


    tradidit in sacramanto. Recordare pavpcrtatis et transgressionis
    nardus « Supra:omnia le mihi reddit nicie, absgnthii et felHs. Pauportatis,
    amabilem, Domine Jesu, calix quem inquam, qua omnibus spoliatus nudus
    bibisti, opus redemptionis. » Propter sum suspensus : transgressionis, qua in
    quod in recordatione hujus dicit sponsa, sensu doloris omnes omnium passiones
    Gantic. i, 12 : Fasciculus mijrrhse di- longe excessi. Thren. i, 12 : vos omnes
    lectus meus miJii, intcr uhera mea com- qui transitis per viam, attendite, et vi-

    morabitur, supple ad recordationem. Et dete si est dolor sicut dolor meus ! Ab-
    statim, jf. 13, subjungitur Botrus : syntliii et fellis, quibus commixtis cum
    cypri dilectus mcus milii in vineis En- aceto et liyssopo interius in gustu sum
    gaddi. Quia multiplicitas passionum amaricatus. Et respondet pro' omnibus
    Christi, et dilectio qua3 per vinum signi- Jeremias, Tliren. ni,20 Memoria memor:

    ficatur, Christum nobis reddunt memo- ero^et tabescet innie anima «lert.Isa.XLUi,
    rabilem ad amandum. Cyprum enim 2i) :J{educ me i)i memoriam,et judicemur
    vinum valde est accendens et spiritus simul : narra si quid habes ut justiji-
    multiplicans dulces in amorem. llic ceris. Ac si dicat : Compara passiones
    autem maxime deprehenditur in vino vi- tuas in doloribus, et paupertalem et ama-
    nearum Engaddi, quod oculus solis ab ritudinem ad meas, et judica me Deum
    antiquis est vocatum^ et fons hoedi inter- nulli liominem omnia
    debitorem ad te

    pretatur : quia ad litteram iliuc sol debentem per compassionem, et tunc


    recto radio respicit, et fonlem petulantia?, narra si quid liabes quod comparari
    hcedi, hoc est, vinum calidum amoris possit, et videbis quia niliil habes nisi ut
    petulantiam perficiens ex loco illo manare diligas, et gratias agas. Job, ix, 3 Sivo- :

    facit, et in hac proprietate amoris sui luerit contendere cum eo, non poterit ei
    sponsi recordationem facit. respondere unum pro millc.
    Sic ergo memoriale est dulcissimee Sic ergo est memoriale passionis.
    charitatis.
    Est etiam memoriale Domini abeuntis, 3
    2. Est autem etiam memoriale amaris- qui dicit, Joan. xiv, 2 : Si quo minus
    DE EUCHARISTIA, DIST. If, TRACT. II, 1. 225

    dirissem vobis vado parare vobis


    : Qiiia scienlia rmla, el ablu'i corpiis aqtia
    liicum : et eamdeni quiim pro
    ideo munda teneamus spei. mislrse lonfessu.-
    :

    nobis obtulit, frequentamus hostiain : nem indeclinabilem. IIoc e^t enim quud
    qtiia por ipsius sanguinem introivit Jesus nulla umquani quud
    deleie debit ublivio,
    pro nobis in sancta, et cum ipso habe- pro nobis abiit, et sanguinem quo in-
    mus ingressum. AdHebr. IX, 11 : Christus troivit ad hoe quod semper introire pos-
    assistens pontifex futurorum bonorum. simus, nobis frequentandum in devo-
    Et post pauca, 1i. 12 Sed per proprium
    : tione reliquit. Fsal. cxxxvi, ij : Sioblitus
    sanguinem introivit semel in sancta, fuero tui, Jerusalem^ etc.

    (Vterna redemptione inventa. Ad Roman. Sic igitur primum memoriale attendit


    V, 2 : Per quem, scilicet Christum, et ad amorem. Secundum cedificat ad fidei
    hubcmiis accessum per fidem in graliam verilatem. Tertium autem mirabiliter
    islam in qua stamus, et gloriamur elevat ad spei firmitalem. llnde, ad Ilebr.
    in spe gloriss filiorum Dei. Hoc atten- v[, 18 et 19 : Ut... fortissimum solatium
    dens Paulus, ad Ilebr. x, 19 et seq., habeamus, qui confugimus ad tenendam
    dicit : Uabentes itaque, fratres, fiduciam. propositam spem, quam sicut anchoram
    iri introitu sanctorum insanguine Christi, habemus animse tutam ac firmam. Sicut
    quom initiavit nobis viam novam et enim anchoia figitur navis, ita hcec spes
    viventem per velamen, id est, camem in nobis fluctuantem tutatur menteni, et
    suam, et sacerdotem magnum super do~ exspectatione salulis tenet immobilem.
    muni Dci : accedamus cum vero corde in Haec ergo in ipso dono sunt conside-
    plenitudine fidei, aspersi corda a con- randa, etc.

    - ——^q^saass^?^— •

    x.wvin 15
    TRAGTATUS III.

    DE PROPRIETATE AGGEPTANTIS

    GAPUT I.

    Qiiod cloiiuiii debeal esse effeetuosiiin ex parte accipieiitis.

    Doiium autem in accipiente tres quae- dum inflammatio mala est, vel ad ambi-
    rit habere proprietales, scilicet quod sit tionem, vel cupiditatem, vel carnis con-
    effectuosum, proprios doni veri perficiens cupiscentiam. Et ideo post pauca ibidem
    elTectus, quod ex parte suscipientis in dicitur, t- Hodie fmieratur quis, et
    l'j :

    dono servetur debitus modus, et quod cras expetit : odibilis est homo hujus-
    donum sit permanens et non evanescens modi. Qusecumque enim quasi foenerando
    sicut quidam ludus. dant diabolus, mundus^ et caro, cras^
    Effectum enim quaerit donum quo sus- hoc est, post modicum tempus expelunt
    cipienti aliquid conferat, proporlionem cum usura mortis et inferni in poenis seter-

    quserit donandi modus ut quisque sibi nis : et ideo tales in datis suis nobis de-
    competens et conferens accipiat, perma- berent esse odibiles.
    nentiam autem vult habere, ne indigen- His de causis distinguendum est in do-
    tise accipientis deficiat. Multi enim dant nis sicut dicitur, Eccli. xx, 10, ubi sic
    ea quae etfectum doni non habent : quia dicitur :Esl datum quod non est utile,
    nihil conferunt nisi nocuraenlum. Unde, et est datum cujus retributio duplex.
    Eccli. XX, 14 et 15 : Datiis insipientis Quia data ad decipiendum non sunt uti-
    non erit iitilis tibi : oculi enim illius lia, sed multum nociva : quia sicut aves
    spptemplices sunt. Exigua dahit^ et niul- laqueo et hamo, ita per ta.
    pisces esca in
    ta improperabit : et apertio oris illius lia decipiuntur. Fnde, Sa-
    insipientes
    inflammalio est.Omnis autem dans insi- pient. XIV, 11 Creaturse Dei in odium
    :

    piens est, qui non dat nisi ad decipien- factse sunt, et in tentationem animabus
    dum, sicat diabolus promittens regna, et hominumy et in muscipulam pedibus in-
    mundus promittens fortunge bona, et ca- sipientium. Datum autem duplicem ha-
    ro promittens delicias : et uniuscujusque bet retributionis utilitatem : quia et hic
    oculi liorum sunt septemplices, quia sep- ad gratiam, et in futuro valet ad gloriara.
    tem capitalia innuunt vilia in donis suis : Psal. Lxxxui, 12 : Misericordiam et ve-
    et apertio oris in tentando ad accipen- ritatem diligit Deus, gratiam et gloriam
    DE EUCHARISTIA, DIST. II, TRAGT. III, 1. 227

    dabit Dominus. Hoc est quod dicit, Ja- est unitivum, dicitur, Joan. vi, 57 : Qui
    cobi, I, 17 : Omne datum optimum, et manducat meam carnem, el bibit meum
    omne donum perfectum desursum est, sanguinem, in me manet, et ego in illo.
    apud quem
    descendens a Patre luminum, De confortatione autem dicitur in Psal-
    non est transmutatio , nec vicissitudinis mo ciii, 15 Panis cor hominis confir-
    :

    obumbratio. Datum enim optimum est, mal. Et de incendio charitalis dicitur,


    quod et fortunae bonis et naluralibus est Cantic. v, 1 : Comedite, amici, et bibite,
    melius in seipso : perfectum aulem est, et inebriamini, charissimi. Et hfec bre-
    quod omnem boni doni habet elTectum. viter traiisimus : quia multa talia in ante-
    habitis diximus.
    Istud autem donum babet quidem mul- De effeclu autem quem habet in signi-
    haris-
    tiplicemeffectum, sed unum habel essen- ficanda verilate, est in eo quodquidquid
    habet tialcm vel substanliak^m, alios autem fio-urale fuit in veteribus sacramentis,
    a effe-
    siib- elTectus habet adjunctos. Substantialis hic ostenditur in veritate. Unde, Joan. i,
    ialem
    lures aulem efFectus est restauratio deperditi n ; Qratia et veritas per Jesum Chri-
    ictos.
    in spirituali vita, quam homo incurrit stum facta e^/.Et iterum, ibidem, ^. 14 :

    ex longa abstinentia cibi spiritualis. Ad- Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi
    juncti effectus sunt in causando et signi- unigeniti a Patre, plenum gratix et ve-
    ficando. In causando quidem dicitur hoc ritatis. In veritate enim reficit hoc sacra-
    donum unitivum, et confortativum, et mentum, et non in umbra typi antiqui.
    charitatis incentivum. In signando autem Sic enim veritas de terra orta est, lioc
    dicitur sacramentum veritatis, et sacra- est, de terreni corporis et sanguinis do-
    mentum repreesentationis ccelestis beati- no et sacramento. lu signanda autem
    tudinis. beatitudine sanctorum dicitur, Luc. xiv,
    Primus quidem effectus qui essentialis 15 : Beatus qui manducabit panem in
    est, ostendit quod donum istud inedise re^noi>ee. Nullo igitur destituitur efTectu,
    spiritualis est restaurativum, sicut cibus ex quo habet omnia quse deserviunt in-
    corporalis inediam restaurat corporalem :
    structioni in signando, et gratiae refectio-
    etboc est Dei donum. Unde, Psal. xxn, nis deserviunt in causando. Est autem
    T) : Parasti in conspectu rnno mensam advertendum in hoc sacramenti dono
    adversus eos qui tribulant me : impin- filud quod Ililarius dicit in libro IX de
    guasti in olco caput meum : etcalix meus Sgnodis, quod scilicet hoc donum natu-
    inebrians quam prgeclarus est ! In eo ralem nostri ad Ghristum perficit unio-
    enim quod dicit, quod mensam Dominus nem. Sed naturalem vocat unionem, ve-
    paravit, refectionem innuit. In eo aulem ram unionem naturarum quia per hoc :

    quod dicit : Advc.rsus eos qui tribulant sacramentum Christus in nobis per
    me, innuit quod h«c mensa confortat utramque manet naluram, et nos in ipso
    contra malos, et contra iUa qua> inediam pcr corpus et animam, quae quasi du«
    in spirituali inducunt virlule. \\\ eo au- natur» sunt in nobis : ipsc enim veracl-
    tem quod dicit Impinguasli in oleo ca-
    :
    ter unitur nobis per humanitatem et di-
    put meum, innuit crassitudinem dulce- vinitatem, et nos in ipso manemus spiri-
    dinis hujus doni, quie delectabiliter tualitcr per spiritualem manducationem
    iiutrit. Et in eo quod dicit : Calix meus et corporaliter per sacramentalem man-
    inebrians quam prseclarus est ! innuit ducationem, sicut ostendit prieinducta
    humorem calidum ct duh^em, qui spiri- auctoritas Joannis, vi, 57 : Qui mandu-
    tualiter membra infundit ad sui oblivio- catmeam car}\em, et bibit mcum sangui-
    nem, ct transitum iii divinam deirclatio- nem, in me manet, et ego in illo.
    nem in oplima ebrietate. Sic ergo hoc donum nullo eireclu de-
    De adjuncto autem eifectu in quantum stilulum verum est donum,
    228 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    GAPUT II.

    Doiiuiii lioc est coiiveiiiens el proportioiiaiiiiii siiscipienti.

    Secunduni autem quod in dono consi- paratum panem de coelo prsestitisti eis
    deratur, est ut sit ei cui donatur conve- sine labore, omne delectamentum in se
    niens et proportionatum. Non enim idem habcntem, omnis saporis suavitatem.
    et

    est dandum militi et rustico, non enim Ad Philip. IV, 18 Habeo autem omnia,
    :

    idem nobili et ignobili, non idem"puero et abundo. Unde, Act. iv, .34, de Aposto-
    et seni. Dicit enim Piiilosophus, quod lis et discipulis dicitur, quod nullus erat

    sphffira et lecythus pulcherrima et magni- egens inter illos, qui ex gratia commu-
    licentia sunt puerilis doni, qucE tamen nionis quam hoc sacramentum signat,
    seni exhibita potius irrisio quam dona omni indigentia replebanlur : eo quod
    viderentur. Hoc significatur, iMatth. xxv, ipsum donum omnibus esset proportio-
    lo, ubi sic dicitur : Unicuique dedit se- natum, ut eo quilibet quam quaerit inve-
    cundum propriam virtulcm, hoc est, se- niat, et non deficiat. Luc. xxii, 3o et -36 :

    cundum propriae virtutis proportionem. Quando misi vos sine sacculo, et pera,
    Eucharis- Hoc ergo donum tantae est existimatio- et calceamentis, numquid aliquid defuit
    tia ilat •
    I
    • • 1 .1
    unicuique '^'^j (\\^o^ unicuique dat a se considera- vobis ? At illi dixerunt : Nihil. Commu-
    ''c/.^raum'"
    ^*'^^ g^tiam et delectationem. Sapient. nitatio enim quam habebant ad invicem
    gratiam et XVI, 21 Deserviens uniuscuisque volun-
    og1gcI&'~ •
    :
    quae in hoc sacramento et exhibetur et
    tiouem. iali,cidquod quisque volebat converteba- signilicalur, omncs onmium replevit in-
    tur. Et parum ante, t. 20, dixit Ancje- : digentias.
    lorum esca nutrivisti populum tuum, et

    CAPDT III.

    Donuni debet perseverare et pernianere cuni eo qui aecepit.

    Tertium in dono bono considerandum Dei permanet justis, et profectus illius

    est, ut sit perseverans cum eo qui acce- successus habebit in seternum. Haec est

    pit et in vita el in morte, nec sit evane- enim vera datio qua? in transitu manet in
    scens sicut dona ludentium in mundi va- viaticum, et in vita in refectionem, et in
    nitate. Unde, Eccli. xi, 17, dicitur : Datio judicio in redemptionem, et in patria in
    DE EUCHARISTIA, DIST. II, TRACT. III, 3. 229

    seternse beatitudinis significationem. Ta- Unde, Psal. cx, 4 et o, dicit Memoriam :

    les enim successus donum istud habet in fecitmirabilium suorum, misericors et


    aeternum. Hoc modo novit Pater coelestis miserator Dominus. Escam dedit timen-
    bona dala dare filiis suis Proveib. *. tibusse.
    XXXI, 12 Reddet enim bonum, et non
    ; Hoc enim omnibus mirabilibus est mi-
    malum, omnibus diebus vitas su^e. Quia rabilius, quod se nobis donat, et in se

    omnibus diebus vitse nostrse et in gratia consistens permanet, quod sumitur in ci-
    et in gloria donum istud perseverabit, bum, et integer perseverat, quod perse-
    vel in re gratise contenta, vel in re glo- verat in nobis in omnem sufficientiam
    rioe significata. Tob. xii, 3 : Bonis omni^ corporis et animse et vitee et mortis et
    bus per eum repleti sumus. Joan. x, 29, gralise et glorite, nihilominus est dona-
    de hoc dono dicit : Pater meus, quod de- tor et donum omnium illorum. Unde,
    dit mi/ii, majus omnibus est. Hoc enim Isa. xxxiii, 16 : Panis ei datus est, aquse
    maximum fuit quod perseverans nobis ejus fideles sunt : quia non deficiunt sic-
    donum donavit per : hoc enim semper ut panis mendacii mundi et carnalis de-

    et omnia sumus et erimus sufficienles. ceptionis, etc.

    ' Cf. Luc. XI, 13.

    —.^>;-S>c«
    DISTINCTIO III

    QUOMODO HOG SACRAMENTUM SIT IN GENERE


    CIBI?

    Ponitur aiitem hoc sacrainentum a sanctis Patribus in genere cibi et


    potus, sicut et ipse Christus dicit, Joan. vi, 56 et 57; Caro mea vere est
    cibus, et sanguis meus vcre estpotus. Qui manducat meam carnem, etbi-
    bitmeum sanguinem^ in me mcmet, et ego in illo, etc.

    Et sic circa hoc sacramentum quatuor in communi occurrunt notanda.


    Primo scilicet cujusmodi sit cibus ? Secundo, qualis sit potus? Tertio, qua-
    liter totus Christus sub cibo contineatur et polu? Quarto vero, qualiter sit

    sumendus, et quid in eo percipiatur?


    In primo autem, scilicet cujusmodi cibus sit Eucharistia, novem in ge-
    nere notanda occurrunt, scilicet cibi nobilitas, ex genere. Cibi suavitas,
    ex sapore. Cibi laucitas, ex pra^paratione. Cibi sanitas, ex operatione. Cibi
    nutrivitas, ex virtute. Cibi ad cibatum congruitas, ex similitudine. Cibi ad
    cibatum penetrabililas, ex subtilitate. Cibi ad cibatum unibilitas, ex con-
    naturalitate. Et cibi cum cibato firma haesibilitas, ex cibati per cibum ap-
    prehensione. Haec enim novem in omni cibo vero et bono considerantur,
    etc.
    DE EUCHARISrrA, DIST. IIT, TRACT. I, 1. 231

    TRACTATUS I.

    CUJUSMODI SIT HIC SACRAMENTALIS GIBUS ?

    CAPUT I.

    De nobilitate liiijiiis eibi ex g;eiiere.

    De primo notatiir, quod nobilis esse centes cum Apostolo, ad Philip. iu, 20 :

    ans- debet, ideo quia est regius, quia est re- Nostra conversatio in coslis est scilicet :

    bus
    118,
    gis liliis ordinatus, et quia de ipsisprom- coram David qui adspectu est desiderabilis
    egi-
    ptuariis summi regis assumptus. in contemplatione veritatis, et manu for-
    rse-
    us, De primo liorum dicilur, Genes. xlix, lis in omni honestate virtutum. Hos per
    tiliis

    iebi- 20 : Ase?', pinguis panis ejus, et prxbchit manum sumnii regis missus sequitur ci-
    (uia
    mp- delicias regibus. Non enini ignobilis est bus regius ad regalem dignitatem praepa-
    iis
    cibus islius Aser, qui beatus interpreta- ratus. Hoc optime significatum est, Je-
    re
    ;um- tur, et delicias etiam regibus valet pra3- rem. lii, 31 et seq., ubi dicitur, quod rex
    bere : regibus, inquam, illis qui in regno Rabylonis, Evilmerodach, qui tunc sum-
    Christi omni decore virtutis coronali re- mus monarcha fuit, elevavit caput Joa-
    gium lionorem obtinuerunt. Hic est cibus chin, qui Dotnin i exaltatio inieri^veiaiur,
    qui Uriae ildelissimo militi exhibilus est regis Juda, et eduxit eum de domo car-
    a David cum reverteretur ab exercitu, ceris. Et locutus est cum eo hona, et po-
    H Regum, xi, 8, ubi sic dicitur: Eyres- suit thronurn ejns super thronos reguni,
    siis est Urias de domo David^ seculusque qui erant post se in Dabglone. Et muta-
    est cum cibus regius. Urias lux mea Deus vit vesiimenta carcerisejus, et comedehat

    interpretatur, vel incendium meum Do- panem coram semper cunctis diebus vi-
    eo
    minus, et signat eos in quibus dccor fu!- tse suse. Et ciharia ejus, ciharia perpetua
    get regius in luminc sapientice, et igniti dahanturei a rege Bahglonis, statutaper
    radiant lapides virtutum in igne afTectus singulos dies, usque ad dicm niortissux.
    in charilate. Hi sunt de domo et palatio Uex Babylonis, rex hujus mundi et Do-
    rogis David quia perliucnt ad curiam
    : minus et judex, qui Joachin, eum quem
    regalem ad regnum ordinall in pahilio : Deus gratia surgere fecit in altum, dc
    enim cceli cogilalione et aviditate el in- domo carcorissuistrictissimi in quo mul-
    tentione et desiderio conversanlur, di- ti cai)tivi tenentur in peccutorum
    vin-
    232 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.
    culis, elevatum, benigne alloquitur, et nibus splendorem habet : quoniam om-
    vesci eum conversatione rogii decoris, et nium gustantium panes illos benedicunt
    de mensa regali cibaria facit exhibere in labia magnirica gratiarum actione, et te-

    refeclione hujus cibi cunclis diebus per- stimonium veritatis de pmni regio cuttu
    petuo, qua» vegetent in aeternum. mensse suae lidele et verax in perpetuum.
    Sic ergo cibus iste est regius, quia re- Propter quod et iilius prodigus qui primo
    gibus prseparatus. per stultitiani bona sua consumpserat,
    sapienter in seipsum reversus, ait, Luc.
    Est ideo etiam regius quia filiis regis XV, 17 etseq.Quanti mercenarii in donio
    :

    summi ad regnum vocatis debitus est et Patris mei abundant panibus, ego au-
    ordinatus. Unde etiam dicitur a Domino, tem hic fame pereo ! Surgam, et ibo ad
    Malth. XV, 26 Non est bomim sumere
    :
    patrem meum, et dicam ei:... Fac me
    panem filiorum, et mitlere canibus. Hi sicut unum tuis. Abun-
    ex mercenariis
    autem suntfilii de quibus dicitur, Joan. i, dans enim oumibus domus, et omni est

    13 Qui non ex sanguinibus, neque ex


    :
    aJDundantia regalium ciborum adimpletn.
    voluntate carnis, neque ex voluntaleviri, Psal. cxLiii, 13 Promptuaria corumple-
    :

    sed ex Deo nati sunt. A spiritu enim lor- na, eructantia ex hoc in illud.
    mati in simiiitudinem divinam facti sunt Sic ergo cibus dicitur regius.
    filii Dei, quibus divinus cibus est prsepa-
    randus. Et ha?c est causa, quod vocatur In specie autem acceptus iste cibus in
    4.
    panis Angelorum, quia filii Dei secum quantum est cibus et non sacrificium, in-
    Qua
    Panem An-
    dicuntur in gloria regnanles. venitur in animalibus tribus dignioribus Cliris
    vitul
    gelorum manducavit homo \ homo sci- signilicatus, in granis autem prcesignatur a^rno,
    do, n
    licet ad similitudinem Angelorum pro- in duobus.
    unte
    vectus. Sapient. xvi, 20 et 21 : Angelo- In animalibus enim praesignatur in vi- frnme
    fuit pr
    rum esca nutrivisti populum tuum : et tulo saginato, in agno, et in hoedo, qui gDati

    paratum panem de coelo prsestitisti illis leguntur cibi fuisse Angelorum et pa- et

    sine labore, omne delectamentum in se trum. In granis autem praesignatus est


    habentem, omnis saporis suavitatem.
    ei in mannate, et in pane frumenti, nec in
    Substantia enim tua dulcedinem tuam aliis cibis de facili invenitur praesignatus
    quam in filios habes ostendebat. In dul- in cibo simplici.

    cedine paterna regis ccelestis filiis Dei est Cujus causa est : quia in vilulo pr?e-
    praeparatus iste cibus, et ideo regius. signatur Christi oflicium quod est Chrisli
    cultura, qua excoluit corda hominum
    E-it autem tertio regius, quia de ipsis tamquam qusedam divinse vitulamina
    suuuni legis prouipluariis est assum- plantationi et seminationipraepaianda : et

    ptus, sicut dicitur, Psal. xxxv, 9 : inc- quantum ad retectionem talis operis vo-
    briabuntur ab ubertate domus tuse, et luit in cibo vituli saginati praesignari. In
    torrente voluptatis tusepotabis eos. Abun- agnu autem significatur quantum ad in-

    dans enim est cibus regalis in domo nocentiam et patientiam et ideo praesi- :

    summi regis, nec aliud est in ea nisi gnans suarum virtutum refectionem vo-
    splendidum et regale hoc enim est de : luit praesignari in cibo agni. In hoedo
    quo dicitur, Eccli. xxxi, 28 Splendidum : autem significatur quantum ad incarna-
    in panibus benedicent lobia multorum, et tionis et passionis causam quae est pec-
    testimonium veritat:s illius fidele. Splen- catum : quia venit in simililudinem car-
    dent abundantia et decore regio ouinia nis peccati", (pii peccatuin oinne tulit
    quae in domo sunt regis : et ideo in pa- et ideo voluit cibo hcedi praesignari : quia

    * Psal. LXXviT, 2n. ' .\d Roman. viii, 3.


    DE EUCHARISTIA, DIST. 111, TUACT. J, 1. 233

    et licBclus sumilitudineni hircorum et ca- tulus autem qui jugum non portaverat
    prarum habet, sed foetorem et hircorum alicujus servilulis,
    et caprarum non habet. In his prsesig- Hic est vitulus, de quo dicitur in Psal-
    natus est in cibis patrum iste ci- mo lxvhi, 32 : Placebit Deo super vi-
    bus. tulutn ijovcllum, cornua proclucentem et
    De granisautem ratio est quia inChri- : ungulas. Iste enim vitulus super omnes
    sto id quod eum cibum nostrum fecit, Deo placet vitulos, qui ad illius nostri
    pietas est, et misericordia, et obedientia oplimi vituli similitudinem in cibum An-
    Patris : et quoad hsec tria prsesignari vo- gelorum sunt formati : quia sancli An-
    luit in manna, quod de coelo venit, in geli in conversatione eorum delectabiliter
    quo signatur obcdienlia Patris de coelo. reficiuntur : et cornua producunt virtutis
    Et saporem habuit ciln dulcis et pinguis. et veritatis, quibus et vilia et faisilatem
    Et in (lulcedine quidem signiticatur na- omnem ventilant, et ungulas duras lissas
    turalis btmilas et pietas qucT eum cibum severissima? censura^ etdislrictionis, qui-
    nostrum effecit. In pinguedine enim si- bus se et efTeclus suos protegunt, ne ter-
    gnillcatur misericordia ipsius, quam ad renis delectationibus inquinali molesten-
    nos habuit, quando talia bona mullipli- tur.
    cibus defectibus nostris opposuit. In gra- Hic est vitulus tenerrimus, quem nulla
    no autem frumenti praesignatur in cibis induravit mali consuetudo, teneriter se
    patrum quantum ad robur gratiee, quod praebens ad fidelium manducationem.
    patrat tam magnus
    hoc sacramentum : Hic est vitulus optimus omnium bo-
    enim cibus uno et eodem signo non po- nitatem excedens sanctorum, ila ut in
    tuit praesignari. Refert enim Philo qui comparatione ipsiusalii non dicanturbo-
    librum Sapientiai fecit, quod omnis sa- ni. Matth. xix, 17: Unus est boniis, Deus.
    poris in cibo palrum exeuntium de ^Egy- Hic est vitulus pueropatriarchje, id esl,
    plo fuit delectamenlum salutare. ordini sacerdotum assignatus : coquendus
    in igne passionis et charitatis et devotio-
    In vitulo quidem prsefiguratur Ange- nis, quibus ignibus nobis in cibuni con-
    lorum esca. Genes. xvui, 7 et 8, ubi sic venientem prneparatur^ ut conlmunican-
    dicilur, quod tribus Angelis venientibus tes simus passionibus affecti in charitate,
    ad tabernaculum Abrahse in ipso fervore et tota mentis devotione accedamus.
    diei, et facienfibus promissionem de na- Hoc cum butyro suae deitatis nobis pro-
    scituro filio, qui cunctis risum et gau- ponitur, et cum lacte humanitalis, di-
    dium quod ipse
    essct facturus, dicitur, cente Tsaia,vii, 15 Z?w^yrwm e/ me/ cowi-
    :

    ad armentum cucurrit,et iulit


    kh\d}\ViVi\ edet, ut sciat reprobare malum et eli-
    inde vitulum tenerrinmm et optimum, gere bonum. Et in Canticis, iv, 11 : Mcl
    deditque puero, f/ui fcstinavit et coxit et lac sub lingua lua.
    illum. Tulit (ptoque buttjrum ct lac, ct Isle esl vilulus saginatus, qucm occi-
    vitulum quem coxerat, cl posuit coram dit magnus paterfamilias ', quando filium
    eis, scilicet, Angclis, Abraham enim pa- suum salvum recepit, et symphoniam
    ter fidei et prima credendi via, summum et chorum exsultare fccit quia in recon- :

    patriarcham significat. Armentumautem ciiiationem nostri ad Deum hic vitulus


    tolam utilium lidelium congre-
    signilicat omni pinguedine grati;^ saginatus, occi-
    galionem, ex quorum grege assumptus sus fuit, cui totus ccelus prophetarum et
    est vitulus : quiaexeorum corporali sub- sanctorum concorditer quasi in s^rnpho-
    stantia sin(^ legc concupiscentia; assum- nia cecinerunt, et onuu-s in tii[)udio con-
    ptus est noster cibus Jesus Christus. Vi- vivium istius solonmitatis laudavcrunt.

    '
    Luc. XV, 2.H.
    234 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.-
    Iste est A^tulus, cui multi vituli sunt ducetur, et quasi agnus coram tondente
    postea adjuncti in Angelorum nuntiorum se obmutescet : quia innocentiam suam
    Dei refectionem, ad laudem Domini no- per omnem modum paticntia? et obe-
    stri Jesus Christi. Osee, xiv, 3 Reddemiis : dientiae probavit, ostend.ens quod ipse
    vitiilos labiorum nostrorum, hoc est, estagnus Dei ciui tollit peccata mundi^.
    votorum nostrorum tibi utiles labores Unde, Apocal. xiv, 1 Et vidi, et ecce :

    offeramus, Agnus stabat supra montem Sion, et

    Hic quo dicitur, I Re-


    est vitulus, de cum eo centum cjuadraginta c[uatuor
    g:um, I, 24 Adduxit eum^ scilicet Sa-
    : millia, habentes 7iomen ejiis, et nomen
    muelem, secum Anna in vitulis tribiis, Patris ejus scriplum in frontibus suis
    et tribus modiis farinse, et amphora vini. qui multi agnelli humiles etmiteset obe-
    Anna enim gratia interpretatur, quse dientes hunc Agnum imitati sunt et secu-
    puerum a Deo postulatum in vitulis tri- ti, qui seipsos Deo immolaverunt. De
    bus,hoc est, in profectu veritatis, virtutis quibus dicitur, Apocal. vii, 17 Agnus :

    et devotionis, secum ad sacerdotem ad- qui in medio throtii est, reget illos, et
    duxit, et tribus modiis farinse quse tres deducet illos ad vitss fontes aquarum.
    signant mensuras innocentiee, hoc est, Agnusenim, quia mansuetum animal est
    quod nulli nocuit, quod bona pro malis et innocens, gregale animal est, et dele-
    rependit, quod laesus a laedente vindi- ctatur in grege agnorum,
    quo est ipse in
    ctam non expetiit, sed indulgentiam im- dux el vervex omnium mansuetorum.
    Et amphora vini quse signat
    pelravit. Isa. XL, 1 1 : In brachio suo congregabit
    mensuram internorum gaudiorum in san- agnos, et in sinu suo levabit.
    guine Christi.
    Sic ergo pretiositas et nobilitas istius \i\ hoedo autem signiticatur quantum
    7.
    cibi in vitulo signatur saginato. ad causam incarnationis et passionis.
    Unde, Exod. xii, o, praecipitur, quod
    Significatur etiam in agno qui occisus juxta litum agni tollatur et hcedus, in
    6.
    est ab origine mundi '. Hic enim cihus cujus sanguine et cibo filii Jsrael liberen-
    etiam sanctorum liberans eos a per-
    iuit tur. l nde, Genes. xxvii, 9, mater Re-
    cussore Angelo. Signatur autem in agno becca dixit Jacob, filio suo : Affer mihi
    quantum ad innocentiae et patientiee et duos hoedos oplimus, ut faciam ex eis
    obedientiae simplicilatem. Unde, Exod. escas patri tuo, quibus libenter vcsci-
    XII, 5 : Erit autem agnus sine macula^ tur, etc. Duo autem boedi significant
    masculus, annicuhis. Absque omni ma- unus quidem similitudinem peccati in
    cula peccati fuit Chrislus. Masculus, hoc corpore Christi, alter autem causam pec-
    est, perfectus. Anniculus super quem om- cati in corpore noslro : qui tamen cocti
    nes coelestium luminum fuerant comple- ii;ne divino devotionis et cliaritatis, mi-
    tae revelationes. Hic est enim annus per- rabiliter delectant fauces Dei et ad bene-
    fectse ccelestis illuminationis, annus beni- dictionem inclinant.
    gnitatis divinae. Psal. lxiv, 12: Benedices Uic est hcedus quem Manue, id est,

    coronx anni benignitatis tuse. Tn coro- requiescens, obtulit Angelo Domini, Ju-
    nam enim in ipsisilluminalionibus trans- dicum, xiii, 15 et seq., in cujus flamma
    ivit, quando umbra veritati respondit. Angelus in coelum ascendit. Angeli enim
    Hic est agnus sine macuia, de quo di- !^ei iii poenitentiis peccatorum reficiun-
    citur, Jerem. xi, 19 Ego quasi ag)ius : tur, et ascendentes in ccelum, coram Deo
    mansuetus, qui portatur ad victimam. vota poenitentium exponunt, referentes
    Et, Isa. Liii, 7 : Sicut ovis ad occisionem gratiam pro operibus pcenitentiae.

    ' Apocal. xin, 8. - .loau. 1, 29.


    DE EIICHABISTIA, DrST. ITI, TRATC. I, 1. 235

    Sic ergo cibus iste prsesignatus est in lius, est panis noster de ccelo : quia de
    animalibus, et hac ratione quse assignata coelo humanae naturae fuit assumptus. De
    est a enim diximus, tanti
    nobis. Sicut ccelo autem sanctae Trinitatis fuit assu-
    sacramenti cibus una et eadem figura mens : et de altissimo virtutis coelestis
    simplici non potuit pra'signari, sed phi- fuit facta assumplio. Tsa. lviii, 14 ; Sus-
    ribus propter plures ejus gratias praesi- tollam te super altitudines terrse, et ci-

    gnari digne debebat. babo te hsereditate Jacob, patris tui.


    Altitudo autem terra? supremum est na-
    In granis auleni prcTPiguratus est in turae humanae prout quantum ad inno-
    duobus, scilicet in manna quod ad nio- centiam culpee fuit in primo statu ho-
    dum grani coriandri cadebat, et in fru- minis, de quo statu Ghristus nostram
    niento. naturam assumpsit, quse divinitati est
    In mannate autem quinque de causis unita, per quam unionem plenitudinem
    praeligurabatur, scilicet quantum ad ori- omnis gratiae accepit et ideo Euchari- :

    ginem : quia coeleste fuit manna. In sa- stia, hoc est, bona gratia, quae fideles nu-
    pore : quia diversos sapores habebat. Et triat, esse poterit. Hoc autem per corpu-
    in loco : quia transeuntibus per deser- lentam subslantiam haereditas patrum
    tum tantum dabatur. Et in miraculo nostrorum fuit, a quibus Christus de-
    quia miraculose venit. Et in defectu : scendit. Unde de se et omnibus talibus
    quia gustatis fructibus patriae defecit. sibi sic incorporatis dicit Christus, Joan.
    Et de primo quidem horum convenien- III, 13 : Nemo ascendit in cadum nisi qui
    tia est : quia et Christus de coelo venit. descendit cle ccelo, Filius /lominis, qui
    Et inultitudo graliarum in Christo mul- est in coelo, qui per naturam diviuain de
    tiplicis saporis in mannate indicium fuit. coelo sanctae Trinitatis descendit, et in

    Desertum autem in quo exhibituni est, ipso remansil. Per naturam autem hu-
    deserlum mundi signilicat, quod a per- manam de coelo in quo creatus fuit Jio-
    lecla receptione divinae dulcedinis deser- mo, assumendo passibilitatem descendit,
    tum est et incullum. JMiraculosa autem et in ipso quantum iid immunilatem [)ec-

    nalivilas Christi respondet iu niiruculo cati permansit, et cuni omnibus electis

    mannatis. Et defectus ejus in patria, si- sibi incorporatis in utrumque coelum


    gniticcit quod post exsilium hujus vitae reascendit.
    talibus formis et similitudinibus cibi di- Sic ergo conveniunt manna et cibus

    vini non indigemus, quando Deus per isle quantum ad originem.


    seipsum se nobis in aperta specie instilla-
    bit. Conveniunt etiam in saporum diversi-
    His igitur de causis inmannate est tate : quia sicut manna diversos sapores
    praesignatum, et in memoriale hujusmo- habuit corporaliter, ita diversos sapores
    coram Domino est reservatum.
    di gratiae gratite habet iste cibus spiritualiter. Dicit
    Ad Hebr.
    ix, 4 l)i qua urna aurea ha-
    : enim Philo in suo Exodo queni fecit te-
    bens manna. xendo Pentateuchi historiam_, quod man-
    Primum ergo istorum est, quod ori- na masticatum semper convertebatur ad
    gine cibus noster est de copIo, hoc est, saporem desideratum a comedente. ita
    de altitudine humanae naturae, in qua tamen quod vincebat in eo sapor dulcis
    Christus nostram naturam accepitiminu- et pinguis, ut ex dulcedine reliceret na-
    nem a culpa. Joan. iii, 31 et 32 : Qui de turam, ex pinguedine condiret cihum,
    et
    sursum venit, super omnes est... Et quod et ex alfectu saporis ad qucm converte-
    vidit et audivit, hoc testatur. T^sal. batur, satisfaceret appetitui comedentis.
    Lxxvii, 24 et 25 : Panem ccali dedit eis... Et hoc est quod, ut dicit Philo, intendit
    Cibaria misit eis in ahundanfia. Et mc- l*salmista, Psal. lxxvii, 2'.» el 3(1 : /sY
    230 D. ALB. MAG. ORD. PRMD:
    manducavenmt^ et saturati suntnimis: guentorum tuorum super omnia aroma-
    etdcsiderium eorum attulit eis, scilicet ta. Quia omnis unctionis et pinguedinis
    Dominus. Ao)} sunt /raiidati a desiderio gratia est in Eucbaristia contra omnem
    suo: quia ex dulcedine atlulit saturita- infirmitatem el omnem refectionem sa-
    tem, ex pingiiedine demulsit gustum, por omnia vincens aromata.
    et ex desiderato sapore altulit deside- Sic igitur convcnientia cst euchaiistia-
    rium. Sapient. xti, 20 Paratum panem :
    lis cibi et mannatis in diversitate saporis.
    de coilo jjrsestitisti eis sine labore, omne
    delectamentum in se habentem^ et omnis Tn loco etiam exhibilionis utriusque
    10.
    saporis suavitatem. £t paulo post, y. 2J: gratiee conveniunt. Xon enim dabalur
    Et deserviens uniuscujusque voluntati, manna nisi in deserto, ubi aliud delecta-
    ad quod quisque volebat convertebatur. bile et reficiens ad esum non fuit : et sic
    Ita etiam spiritualiter panis noster quem non seutitur dulcedo gratiifi et sapor Eu-
    ad aram devotamus, omnium vas est charistiae nisi ab his qui se in desertum
    graliarum, omnem saporem gratice exhi- corde transferunt, ut mundanas non sen-
    bens, et praeter hsec dulcedinem divinae tiant delectationes. Unde B. Bernardus :

    naturee et pinguedinem devotionis ad nos « Delicata est divina consolatio, non da-
    gustu exhibet spirituali. Et sicut aures tur admittentibus alienam. » Et hoc est
    diversorum verba Dei audientium diver- quod dicit Psalmista, Psal. lxiv, 13 :

    sas in verbo inveniunt pro uniuscujus- Pinguescent speciosa deserti, quae seipsa
    que facullate illuminationes, ita fauces deserta faciunt, ne in eis quidquam colat
    diversorum hunc cibum gustantium, di- mundus de tumultuosis et caducis dele-
    versas gratiarum inv^niunt refectiones. ctationibus,^;' colles tam altorumcordium
    Job, xii, II : Nonne auris verba dijudi- frequenter exsultatione divinae consola-
    cat, et fauces comedentis saporeni? Quasi tionis accingentur. Ad Iioc desertum in-
    diceret : Dummodo fauces aliena amari- vitat Dominus, Marc. vi, 31 : Venite
    tudine non sint infecti. Infirmis enim seorsum in desertum locum, et requie-
    omnia amara videntur, sicut dicitPhilo- scite pusillum. In hoc deserto bis Domi-
    sophus: quia cholerica et fellea amaritu- nus pavit turbas, et alibi pavisse non
    do palatum inficit febricitanlium. Et sic legitur \ Joan. vi, 49 Patres vestri :

    infirmi ex amaritudine peccati non diju- manducaverunt manna in deserto. Hoc


    dicant verum saporem hujus cibi. Act. est desertum, de quo dicitur, Isa. xxxu,
    VIII, 23 : In felle amaritudinis, et obli- 15 Erit desertum in Chermel, et Cher-
    :

    gatione iniquitatis, vidco te esse, Hoc mel in saltum reputabitur. Chermei


    significalum est, Exod. xxix, 41 et 42, enim agnus tener interpretatur quia :

    ubi de agno offerendo Domino in vespe- desertum illud delicias nostri et Dei agni
    ra Dominus quod juxta ea qus£'
    dicit sic, omni gratia tenerrimi habere experitur.
    diximus, in odorem suavitatis sacrifi- Lt Chermel reputabitur in saltum quod :

    ciuni est, Domino oblatione perpetua. quia ibi omnia exsiliunt fruteta, saltus
    Dicunt autem hi qui eruditi sunt in natu- vocatur : quia in talibus deliciis viror sa-
    ralibus, quod odor sequela est saporis, lit omnis virtutis.
    nec potest esse odor suavissiinus nisi sa-
    poris suavissimi : nec hoc esset in obla- Conveniunt etiam in traditionis et
    tione perpetua in omnes generalioues, modo. Utrumque enim per
    exhibitionis
    nisi unusquisque saporem spiritus quem miraculum Dei est exhibitum naturalibus
    quaerit, in agno isto inveniret. Hinc est potentiis ad hoc existenlibus infirmis et
    quod dicitur, Cantic. iv, 10 : Odor un- invalidis. Unde, Exod. xvi, 4 : Ecce, ego

    Cf. Matlli. XVI, 13 et seq. ; Marc vi, oi et seq. ; Luc. ix, iO et seq. ; Joan. vi, ] et seq.
    DE EUGHARTSTIA, DIST. IIT, TRACT. I, 3. 237

    pluam vobis panes de coelo : egrediatur esuriet. Patet igitur, quod uterque ab
    populus, et coUigat quss sufficiunt per ipsa Dei dulcedine per miraculum est
    singulos dies. Psal. lxxvii, 23 et 2i : administratus. Dicit enim Joannes Ghry-
    Januas coeli Dominus
    aperuit, scilicet : sostomus, quod id per miraculum (it,
    et pluit illis manna ad manducandum. quod sola ilt Dei voluntale, nulla poten-
    Sic etiam Filius Dei sua volunlale et tia naturce cooperante.
    verbo cibum nobis Eucharistioe ministra-
    vit. .loan. vi, 52 : Panis quem ego dabo, Est aulom convenieutia in defectione.
    12.
    caro mea est.Ac si dicat Ego dabo et: Manna enim defecit liliis Israel in terraui
    non alius : quia non nisi Deus hunc ci- promissionis intrantibus, et de fructibus
    bum mannatis gloriosum saporem in se terrae promissionis gustantibus. Unde,
    conLentse divinitalis habentem poteritda- Josue, v, 12 : Defecitque manna
    post-
    rc.Unde Christus hunc cibum pra?lerens quam comederunt de frugihus terrx :
    mannati, et ostendens quod nec illum nec usi sunt ultra cibo illo filii Israel^

    nec istum dare potuit nisi solus Deus, sed comederunt de frugibus praesentis
    dicit, Joan. vi, 32 et 33 : Amen, amen anni teme Chanaan. Ita etiam in hoc
    dico vobis, non Mogses dedit vobis pa- transitu mundi utimur cibo Eucharistiae
    7iem de coelo, sed Pater meus dat vobis sub specie panis et vini velati sed cum :

    panem de coelo verum. Panis enim Dei ad patriam veniemus, ipsam rerum ve-
    est, qui de coelo descendil, et dat vitam ritatem gustabimus in vera specie Dei
    mundo. Ille enim panis quem Mo)'ses a qui est Iructus terrae Ghanaan, Iioc est,
    Deo oralione impetravit, et non de the- transmutatiE : quia ibi gratia transmu-
    sauris suis dedit, sed Dominus non ad tatur in gioriam, Et hoc est quod Domi-
    vitam seternam sumentes eum vegetavit, nus dicit, Joan. xvi, 25 : Hsec in prover-
    quamvis de ccelo descenderit : sed iste biis locutus sum vobis. Venit hora cum
    panis qui sicut ille descendit, quem sicut jam non in proverbiis loquar vobis, sed
    illum non de thcsauris humanis, sed de palam de Patre annuntiabo vobis. Simi-
    divinis suis promptuariis Pater ccelestis litudinibusenim sacramentalibus utemur
    protulit, in lioc verus est, quia refectos tantum usque ad manifestationem et

    ad se vegetat ad vitam (eternam, et ita perceptioneni apertae veritatis. Hoc est


    uterque miraculo bonitatis Dei est exhi- quod dicit Apostolus, I ad Gorinth. xiii,

    bitus. Et in hoc verum est quod dicit 10 : Cum venerit quod perfectum est,
    Psalmista novum miraculum veteri con- evacuabitur quod ex parte est. Hoc enim

    formans, Psal. cx, 4 et 3 : 3/emoriam fecit perfectum, quod Deum sicut est, partici-
    mirabilium suorum, misericors et mise' pamus. Similitudinibus autem panis et

    rator Dominus. Escam dedit timentibus vini sensibilibus modo manuducimur


    sc. Quia ne inferiores reputaremur anti- propter nostram imperfectionem.
    quis patribus, qui Angelorum esca nu- In omnibus ergo quinque dictis con-
    triti sunt, quinimo ut superiores in infi- venit manna cum Eucharistia, et talis

    nitum reputaremur, Dominum Angelo- convenienlia in diviuis concordia voca-


    rum nobis paravit in escam. Joan. vi, tur.

    7 Operamini non cibum qui perit,


    : Sic ergo per manna Eucharistia priie-

    sed qui permanet in vitam xternam, signatur.


    quem Filius hominis dabit vobis. De quo
    pane post pauca, t. 34, quidam igno- ITujus autem sacramenti materia tam- 13.
    rantes verum, dixerunt Dominef sem- : quam in cibo sui generis nobilissimo EQcliari-
    slia fru-
    per da nobis pancm liunc. De quo etiam accipitur in pane de frumento : huic uieat>j
    coiupara-
    Dominus exponens subdit, t- 33 Ego : euim IVumeuto Christus se comparavit, tur.
    sum panis vitx : qui venit ad me non Joan. xii, 24, dicens : Nisi granum fru-
    238 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    6. Pascit eliam liic cibus uiiiversali vir- enim Avicenna in suo libro de Ani^na-
    Pascit uni- tule, et corpus nutriens et animani in : libus% quod cum avis parva confligere
    versali vir-
    tuie. quo etiam
    .

    excedit
    -i
    cibi
    r
    corporalis n
    -4
    virtu-
    •

    vult cum serpente, ne venenum noceat


    tem, quod tantum deperdita in corpore avicula?, accipit per cibum laclucam
    restaurat. Undc beatus Gregorius in agreslem. Et in succo lactucae agrestis
    quadam Collecta quse post communio- praecipitur sumi sacrilicium agni pascha-
    nem dicitur, orat dicens : « Praesta, quae- lis, sicut patet, Exod. xii, 8 quia :

    sumus, omnipotens Deus, ut quod in sa- cum in memoriam passionis Dominicae


    cramento percepimus, ad nostrarum sumimus corpus Christi, flagrans de ore

    vegetationem transeat animarum. » Et nostro virtus sacramenti fugat et ab


    beatus Ambrosius dicit, quod sicut homo aninia et a corpore omne venenum ini-
    ex duobus componitur, corpore scilicet mici : et est utriusque hominis ex sua
    et anima, sic etiam Ghristus cibum cor- generali virtule refectio propter deita-
    poris sui ex duobus composuit, visibili tem quoe tam animse quam corpori in
    scilicet sacramento, et invisibili corpore Chrislo est unita.
    suo pleno gratia, ut uterque homo, sci- Et hoc est quod dicitur, Isa. xxx, 23 :

    licet interior et exterior, in corpore Panis frugum terrse erit uberrimus et


    Christi inveniat refectionem. Et hoc est pinguis. Terra enim plena benedictio-
    quod dicitur, Joan. x, 9 : Ingredietur, et nibus omnium gratiarum est terrenum
    eyredietur, et pascua inveniet. Foris corpus Christi, quod traxit de Virgine.
    enim inveniet ad rensum in manduca- Hic panis crevit et factus est de fruge
    tione sacramentali intus autem invenit : Trinitatis in utero Virginis. Et est uber-
    in manducatione spirituali, ita ut nihil rimus : quia corporis et animae est plena
    nobis desit in hoc sacramento. Et hoc est in eo refectio. Est autem pinguis omnis
    quod dicitur in Psalmo xxii, 1 et 2 : dulcedinis devotione : quia deitatis dul-
    Doniinus regit me, et nihil miJii deerit : cedo et pinguedo saginat utrumque. Et
    me collocavit. In hoc
    in loco pascuse ibi ideo omnis fidelis plenam^ dulcem, et
    enim cibo utramque perficit sumptionem : pinguem in hoc cibo invenitrefectionem.
    et nihil polest deesse. Unde sequitur, Et hoc est quod dicitur, Joan. vi, G4 :

    t. 3 Super aquam refectionis educavit


    : Spiritus est qui vivificat, Caro non prod-
    me, anirnam meam convertit. Quia iri re- est quidquam. Verba qux ego locutus

    Irigerio sanguinis sui inlus reficit, et ani- sum vobis. spiritus et vita sunt. Haec
    mam spirituali manducatione ad se con- enim dixit Dominus discipulis, quando
    vertit : el ideo iterum dicit, t. 3 : Pa- carnalem istum cibum intellexerunt, et
    rasti in conspectu mco mensam, adversus non cibum spiritualem, qui spiriturn
    esse
    eos qui tribulcmt me. Tantam enim pa- spiriluali manducatione reticeret, et sen-
    sturam confert mensa illa, quod tribu- sum reiiceret manducatione sacramen-
    lantes, scilicet mundus, caro, deemonia, tali. Et ideo Dominus mittit eos ad vir-

    Lihil possunt adversus nos statim enim : tutem universalem, quae reficitet sensura
    ut hujus sacramenti in nobis senliunt cx plenitudine charismatum spiritus, quoe
    spiritum el odorem et virlutem, confusi habet in scipso,
    abscedunt a nobis inimici, et omnis po- Sic igitur iste cibus relicit tribus quae
    testas inimicorum. Quia, sicut dicit communia habet cum cibo materiali, etjj

    Chrysostomus :« Ut leones ignem spi- tribus quae Iiabet cum spirituali, secua-
    rantes, ita a mensa secedimus. » Cui dum quod differt a cibo materiali. Re-
    aliquid simile est in naturaUbus. Narrat ficit enim ex crelesti viitute, et ex sub-

    ' Vide Lib. VIII de Animalibus, tract. II, in fine. Cf. tomum XI liujusce novae editioniij

    pap. 2, et lib. I. Metaphysicae, tract. 1, cap. 6 nostroe.


    DE EUCHARISTIA, DIST. KI, TRACT. I, 6. 259
    stantiae suce puritate, et cxprincipiisqua? vertentis virlutis, et ex hoc quod est
    in ipso suntvitfe, et lioec habet commu- cilius generalis anim» et corporis. Et
    nia cum cibo naturali. Reficit iterum ex haec tria habet specialiter in quantum est
    hoc quod est radix immortalitatis, et ex cibus singukris ab aliis quidem cibis dis-
    hoc quod est vincentis, et alia ad se con- cretus, etc.

    CAPUT VJ.

    De cibi hujiis acl cibatiiin coiigriiilate ex similitiuliiie.

    Nunc restat dicere secundum ordinem et dcvotione ferventis desiderii. I)e com- r, ,
    lituuinc
    superius digestee divisionis, qute sit cibi punctione quidem peccati dicitur, "^*""' '^^
    ad I
    /' .To ^ cibum ex
    hujus ad cibatum congruitas ex simili- ti
    •

    Cormtii. XI, 28
    ,

    et
    c\f\
    29 :
    1
    Probet autem digestione.
    tudine. Dicunt enim Philosophi, quod seipsum homo : et sic de pane illo edat
    nihil nutrit nisi simile : et ideo cum et de calice bibat : qui enim manducat
    cibus iste maxime nutriat, oportet quod et bibit indigne, judicium sibi manducat
    maxime sit similis : quia si etiam dissi- non dijudicans corpus Domini.
    et bibit,

    tamen
    milis est a proprio principio cibus, Probct autcm seipsum homo, quando
    anlequam nutriat corpus, per digestio- probando judicat quod facit, et de faclis
    nem oportet quod efficiatur simihs. Haec et perpetratis peccatis compungitur, ut
    aulem digestio iu cibo fit in eo quod per pccnitentiam munditise cibi assi-
    convcrtitur ad alterum : et ideo quia miletur : ct sic dijudicat corpus Do-
    cibus materialis convertitur ad corpus ci- mini, quando ipsius cibi munditiae assi-
    batum, oporlet quod digestio fiat in cibo milatur, sic pcr quamdam spiritualem
    et potu. I Regum, i, 14 Digere paulis- : digestioncm calore compunctionis prce-
    per vinum quo mades. \\\ cibo isto spii'i- paratus. Hoc significatur per hactucas
    tuaU, quianon convcrtitur ad nos, sed agrestes amaras, in quibus carnes agni
    nos converlimur ad ipsum, oporlet quod comedi praecipiuntur '. Hinc est quod
    diu:cslio liat in nobis ad iliius cibi salu- etiam, Gencs. xxvii, I i, luTdi a Rebecca
    taris similitudincm : ct tunc in qiiinque cocti ct praeparati ad dclcctalioncm, pa-
    consistit con'jruitas cibi ad cibatum, ex obhdi sunt, pcr quos lilius be-
    ti'iaichnp
    simililudine srilicet in nostri ad cibum ncdictioncm palris mcruit accipcre.
    digestione, in imaginis simililudine, in Hocdi pcccatores signiticant, qui igne
    natuioB conformitatc, et conversationis compunctionis dccocti et sapore satisfa-
    puiohritudine, et in nostrre miseria? se- ctionis conditi, oblati summo Patri, im-
    cundum poenas indelractabiles suscep- petrant bcncdiclioncm in venia et gratia
    tiono. sacramenti ad phMiitudinem omnis boni.
    ^ i
    uilas Per digestionem autcm nostri ad ci- IIoc est quod dicitur, Isa. xlv, 4 : Assi-
    'i uusis
    Vgi^ilj*'^
    bum fit similitudo compunctione peccati niilavi /e, et non cognovisii me. Primo

    V » Cf. Exod. xn, 8.


    240 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    turdeMoab*, in malo quod iion irans- mo vasc uteri virginalis est confcctum.
    fusus est ; de vase in vas,... idcirco per- Habet igilur purissimum ox omni pai te

    mansit gustus ejus in eo, et odor ejus saporem, si puris faucibus, sicut ipsuin
    non est irnmuiaius ^ ita per contrarium : est purum, degustetur.
    in bono dicitur de Dominico corpore,
    quod in vase uteri virginalis manibus_, Habet etiam saporem dulcedinis valde 2.

    Spiritus sancti formatum, in aliquod vas amabilis ex sanguine naturaie enim s.-.pon :

    commaculationis non est transfusum. Et est, quod omnis sanguis dulcis cst sapo- vaMgV

    ideo gustus puritatis ejus permansit in ris quia cum sanuuis sit uhimum nu- ^^'''s
    :

    eo, el odor qui est saporis quaedam eva- trimentum eorum quce sanguinem Iia-
    poratio, immutatus
    non omnino
    est : bent, et nihil nutrial nisi dulce, oportet
    enim incorruptum est quod est in ipso, quod omnis sanguis qui incorruplus est,

    sicut ipse dicit in Psalmo xv, 10 Non : dulcedinis habeat saporem. Quanta3 ergo
    dabis sanctum tuum videre corruplio- putas dulcedinis est sanguis sacramenti
    nem. hujus, qui de tam dulci fonle manavit,
    Scitur autem ab omnibus pbysicis, et a tam dulci foiile hauricnle in tam
    quod impuritatis odor ab aliquo impuro dulce vas est transfusus? Fons eniin Iiu-
    resolvitur, et sapor similiter. Conside- jus sanguinis est sanguis in viscerilius

    rentur enim omnia principia hoc corpus e:Ioriosse Viro^inis contentus : hauriens
    perficientia. Materia enim purissimus hunc fontem, Spiritus sanctus est vas :

    san^uis est uteri virginalis. Virtus in eo in quod transfunditur, corpus Domini-

    dillusa, virtus Allissimi est, ut dicitur, cum est, ex quo eliam manat in sacra-
    Luc. I, 33 : Virtus Altissinii ohumbrahit mentuin et ex sacramento in corda iide-
    tihi. Operans Spiritus sanctus est, sicut lium quee omnia nihil amaritudinis Iia-
    :

    dicitur ibidem : Spiritus sanctus super- bent admixtum. Unde, Cantic. 11, 3, ubi
    veniet in te. Assumens hoc corpus Filius sponsa de fructu arboris crucis loquilur,
    est Altissimi, sicut ibidem dicitur. Anima dicit : Suh umhra iUius quem desidera-

    de novo a manibus Trinitatis creata, et verani sedi, et fructus ejus dulcis gut-
    puritati corporis infusa, et omni gratia iuri meo. Et hoc dicitpropter sanguinem
    repleta. Quid ergo impuritatis in hoc a cruce dislillantem. Llnde sapientia Sa-
    corpore gustari poterit? proisus nihii. lomonis suadet, et dicit, Proverb. xxiv,
    IJnde, Sapient. vui, 19 et 20, ipse qui 13 : Comede, fili mi, mel, quia bonum est,

    est sapientia Patris, dicit : Puer eram et favum dulcissimum gutturi iuo. San-
    ingeniosus, et sortitus sum animam bo- guis enim dulcis de Dominico corpore in
    nam, Et cum essem magis bonus, veni nos distillans, est tamquam favus dulcis-
    ad corpus incoinquinatum. Bene enim simus, in quo mel a cera distillat. 5

    puer, qui sic testa recenti imbibitum


    servabat puritatis odorem et benc ani- : Saporem autem aromaticum omni vir- \

    mam bonam sortitus, quia omnis gratiae tute fragrantem habet ex anima, quae sapo

    vas sortitus est animam, et bene magis omnibus virtutibus fuit, est, et erit sem- ^^^^
    bonus omnibus erat, quiverus erat Deus per plenissima. Unde per ortum delicia- "vif^iu'

    de quo dicitur, Matth. xix, 17 ; Unus rum significatur ^ ubi sponsa Spiritum es ac

    est bomis, Deus. Et optime subjungitur, sanctum alloquitur, et a se spiritum ma-


    quod venit ad corpus a commaculatione lignum fugat, dicens Surge, Aquilo : et :

    omni incoinquinatum quia de puro : veni, Ausier perfla hortum meiun, et


    :

    sanguine a puro spiritu et in purissi- (lueni aromata illius. Ab Aquilone enim

    ^ Canlic. iv, 16.


    '
    Isa. XVI, i et seq. ; Jerem. xlviii, 1 el seq,
    2 Jerem. xlviii, H,
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. I, 2. 241

    pandetur omne malum, qui est ventus secundum na-


    sapor, et exspiratio ipsius
    frigidus diabolicse suggestionis, constrin- turam est causaodoris. Nec aliqais dicat,
    gens aromata, ne saporem et odorem quod sul)tilitas ad saporem non perti-
    virtutum effundant. De hoc igitur dicit, neat quia quamvis sublilitas non sit sa-
    :

    quod siirgat, hoc est, recedat, et de me- por, tamen dispositio est omnis saporis
    dio tollatur : quia ille vere omnino re- et odoris, subtiliter in nos penetrantis et
    pulsus est ab horlo verarum deliciarum, bene moti ad hoc, quod in nos transfera-
    quae est anima Christi. Sed, r<??z«, ^le^-y/c^r, tur et moveatur. Per hanc subtilitatem
    qui est ventus calidus et humidus, ex ca- in nos penetrantem dicitur de sapientia,
    lore aperiens, et ex humiditate laxans qute est FiUus Dei, Sapient. vii_, 24 et
    aromata, et significat Spiritus sancti aspi- 23 Omnibus enim mohilibiis mobilioi'
    :

    rationem calidam charitate, et devotio- est sapientia : attingit aiitem ubique


    ne humidam, pietatis consolatione re- propter suam
    munditiam. Vapor est
    solvens et laxanset spirarefacienshortum cnim virtutis Dei, et emanatio quaedam
    istum : ut aromalicus ejus sapor et odor claritatis omnipotentis Dei sincera. Talis
    in omnem fluant Ecclesiam, ut omnes hi autem vaporis spiratio et emanatio sin-
    inebrientur sapore, Unde, ibidem, y. 10, cerissimi spiritus subtlliter in nos pene-
    dicitur : Odor unguentorum tuorum su- trans, nos ad omnem sui spiritus infor-
    per omnia aromata. Sicut autem in ante mat saporem et odorem.
    habitis diximus, odor est indicium sa-
    poris, et respiratio qu(edam ex sapore Saporem autem gratiosum valde ha- 5.
    facta. bet ex deitate, in qua, sicut dicilur,
    Saporem
    Joan. I, 14 Vidimus gloriam
    : ejus, glo- omnis gra-
    tiae ex dci"
    Ex spiritu autem humano Christi qui riam quasi unigeniti a Patre, plenum lale.

    etn est iu hoc sacramento, et pulsans ad vi- gratiss et vcritatis. Hoc sapore omnibus
    lalii
    tam, et animales perficiens operationes praefertur delectabilibus, nec aliquid est
    ila
    uo. ad cognoscendum, habet hoc sacramen- quod comparari possit delectationi hujus
    tum saporem subtilitatis quia etiam : sacramenti. Sic accipitur quod dicitur,

    secundum naturam sublilium in compo- Psal. xxxvi, 4 : Delectare in Domino, et

    sitione spirltualiumsaporeset odoresval- dabit tihi petitioncs cordis iui. Si enim


    de sunt subtiles et facile penetrantes. delectatio est, ut dicit Aspasius, diffusio
    Tali enim spirituali ct spiritu pleno sa- naturse super maxime conveniens, in-
    pore se transfert Dominus in omnium sestimabilem convenit esse delectalionem
    sanctorum animas, et in saporem suum super gustum deitatis in omni gralia et

    convertit, ut, ad Hebr. iv, 12, dicitur, omni bono refertum. Psal. xv, 11 : De-
    qno(\ esl penctrabilior omni gladio anci- lcctationes in dextera tua usc^ue in
    piti : et pertingens usciue ad divisionem finem. Et, Isa. lv, 2 : Comedite bonum,
    animce ac spiritus, compagum qiioque et delectabitur in crassitudine anima
    ac medullarum, et discretor cogitatio- vestra. Ilic est enim delectabilis sapor,
    num et intentionum cordis. In omnia omni satisfaciens desiderio sanctorum,
    enim haec spiritus iste subtilis penetrat, sicut dicitur, Proverb. xiir, 19 : Deside-
    et omnia sapore deitatis informal. Et hoc rium si compleatur delectat animam, etc.

    est quod dicitur, Sapient. vu, 27 Per :

    nationes in animas sanctas se transj^rt, Ex unione humanorum suorum om- 6.


    amicos Dci et prophetas constituit. Quod nium cum deilale saporem habet inusita- Saporeii)
    CfPlesteiJi
    enim dicit, quod in animas sanctas se tum in terris, qui est sapor caMestium ex
    nniori!
    iransfcri, non est nisi subtililatis et spi- gaudiorum, quem omnia qua3 sunt in linmauo-
    ruui sud -

    rationis, in cujus spiritus matcria, lioc Christo gustanlibus hoc sacramcntum, rnm cniii
    deitate.
    cst, humore, sicut in proprio subjcctocst infundunt : ct hic est sapor vitre aierniT,

    XXXVITI IG
    242 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.

    de quo dicitur, Proverb. xxxi, 18 Gu- :


    duUa enim purius est quod in corpore
    stavit, et vidit quia hona est ncgotiaiio est, et dulcius, ct magls odoriferum, et

    ejus. Haec estenim vinea gaudium a?ter- subtilis humiditatis etiam per ossa pene-
    num gustui inferens, et saporem bono- trantis, et delectabilis in gustu^ et virtu-

    runi seternorum. Eccli. xxiv, 21 Quasi :


    tismaxime ad nutriendum propter pin-
    Libanus non incisus vaporavi hahitatio- guedinem quam in se habat infusam.
    nem meam. Libanus enim mons optimus llos igitur sapores spiritualiter habet

    et deleclabilibus plenus et ideo non :


    in causando.
    unum, sed omnia spirat bona, et signat
    conjunctionem summse deitatis cum hu- Habet autem duos sapores in signifi- -y

    manitate, in qua coelestia omnia terrenis cando, scilicet saporem panis, et sapo-
    Eucha
    sociata sunt, et omnia quse in ccelo sunt, rem vini. )uia quamvis
    (
    ^ aqua
    ^ vino in ca- y^ <*'

    .
    Labet
    sapiunt et spirant. Et attende, quod licet lice admisceatur, non tamen tanta appo- pores

    isti sapores non sint de saporibus cor- ni debet ut vini tollat et deleat saporem, do°sci

    poralibus qui ad faucium corporalium sed potius ipsa aqua tota transire debet ^^[>°J
    . . ^ - .
    pani! . . .

    gustum deprehenduntur, tamen omnem in saporem vini. Quia aqua signiticat in- vin:

    convenientiam quae ad nos potest esse, sipiditatem populi, quse tota transire

    determinant. Ad nutrimentum enim sub- debet in saporem spiritus Domini, sicut


    stantise exigitur puritas : quia impurum inferius ostendemus.
    in nulrimento sumptum abjicitur a natu- Saporenim panis de frumeuto assumi-
    ra, et ad naturse convenientiam assumi- tur ad signilicandum cordis ex isto nu-

    tar dulcedo : quia nihil nisi dulcedo ap- trimenlo conforlationem, sicut ipsc dixit
    petilur et retrahitur a natura. Aroma- patriarcha, Genes. xvm, 5 : Ponam huc-_

    ticus autem assumitur ad appetitus cellam panis, et confortate cor vestrum.


    excitationeni : quia cum fastidio et abo- Confortat autem principium vitse et vir-

    minatione cibus sumptus abjicitur magis tutis ferens nutrimentum in vehiculum :

    quam utiliter sumatur. Subtilitas neces- quia per subslantiam suam per nutrimen-
    sario requiritur ad penetrationem ad in- tum, et per spiritum quo illud grauum
    teriora. Delectabilitas autem ut natura plenum est, diffundit spiritum quivigo-
    expansa et dilatata undique capiat et ca- ris et virlutis est vector in membra. Et
    piatur a cibi nutrimento. Et quia nihil hoc magis facit panis in sacramento, qui
    perticit suam operationem naturalem sine nutrientis puritatem substantise habet
    virtute coelesti, conjungitur omnibus in perfectam, et fons est omnis spiritus ad-
    sapore virtus ccek^slis, bona ccelestia in- ministranlis virtutem et fortitudinem.
    gerens, ut quodUbet prsedictorum ad Inde enim dixit patriarcha : Confortate
    suum proprium deducatur efTectum. Et cor vestrum, Et propter hoc diciiur iu

    in hoc deprehenditur mirabilis altitudo Psalmo ciii,Panis cor Jiominis con-


    io :

    sapientiae divinae. In quo altitudo divina firmat. Et, Act. xxvii, 3i, dixit Paulus :

    consideratur, quae in uno cibo omnia Rogo vos accipere cibum pro salute ve-
    congregavit, quae ad perfectionem requi- stra, quia nullius vestrum capillus de
    runtur nutrimenti. Et hoc significatum capite pcrihit. Cibus enim salutis saluber-
    est, Genes. xlv, 18, ubi sic dicitur : Ve- rimus omnibus et conforlat in gralia, et
    nite ad me : ct ego daho vohis omnia ho- salvata periculo. Lnde etiam, III Regum,
    na A^ggpti, ut comedatis medullam ter- XIX, 8 : Elias in fortitudine cihi illius,

    rse. Omnia enim bona nostra, quando in scilicet panis quem sibi ministravit An-
    TEgypto hujus terrae habitamus, sunt in gelus, ambulavit per desertum quadra-
    corporis Domini sacramento, et tota me- ginta diebus et quadraginta noctibus,
    dulla terrae, hoc est, terreni corporis per usque ad montem Dei Uoreb. Quia per
    saporem et nutrimentum est in eo. Me- totum desertum hujus mundi quadragin-
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. l, 2. 243

    ta diebus et quadraginta noctibus poeni- gaudio,et bona spe futuroruni bonorum.


    tentialibus ambulamus, donccadmontem Hsec enim tria facit vinum, quando pro-
    divinse visitationis el visionis veniamus. portionabiliter sumitur.
    Sapor autem vini in sij^nando assumi- De primoborum dicilur.Eccli. xxxi, 35
    tur, ut sapor coelestium gaudiorum in et seq Vinmn in jucimditatem creatum
    :

    nobis perficiatur, sicut dicitur in Psalmo est, et non in ebrietatem, ab initio. Ex-
    Gui, 15 : Vinum Isetijicat cor hominis. sultatio animae et cordis vinum modera-
    Et, Judicum, ix, 13, dicit hffic nostra vi- te potalum. Sanitas est animse et corpori
    tis : Numquid possum deserere vinum sobrius potus. IIoc enim maxime de vi-
    meum., quod Iselificat Deum et homines, no EucharisticC intelligilur, quod ani-
    et inter ligna csetera promoveri? Sicut mam jucundam facit, quodcorpus et ani-
    autem diximus, quamvis aqua pro nobis mam in exsultatione spirituali infundit,
    in sacramento acccipiatur, lamen sapor quod sanitatem animse et corpori tribuit.
    aqute in sacramento non sentitur : quia Hoc enim est quod dicitur, Eccli. xxx,
    populus junctus sanguini Domini, non 23 : Jucunditas cordis hsec est vita homi-
    sanguinem convertit ad insipiditatem, nis, et Utesaurus sine defectione sanctita-
    sed potius gaudiorum spiritualium acci- tis.

    pit saporem, sicut, Joan. ii, 8, aqua a De secundo autem, hoc est, de gaudio
    Christo conversa in vinum nihil retinuit supra inductae sunt auctoritates : quia
    de aquse insipidate, sed tota conversa vinum Isetificat cor hominis -
    : quia Ise-
    est in vini saporem. Tnde, ibideni, y. 10, titiam eeternam de a^ternis jam sacramen-
    dicitur : Servasti bonum vinum usque taliter degustatis infundit. Hoc est vi-
    adhuc. Sic etiam vitis in se complutam num, de quo dicitur, Proverb. ix, 5 :

    per radicem bibit aquam, et ex illa gene- Bibitcvinum quod miscui vobis. Pro-
    rat vinum, quod proprinet eis a quibus verb. xxxi, 6 et 7 : Date siceram ^nceren-
    colitur. Propter quod, Isa. v, (j, dicitur tibus, et vinum his qui in amaro sunt
    de vinea fructum congruum non ferente : corde. Bibant, et obliviscantur egestatis
    Nubibus mandabo ne pluant super eam suse, et doloris sui non recordentur am-
    imbrem. Propterquod etiam Empedocles plius.
    de naturavini loquens, dixit quod vinum De spe autem quam bonam tribuit
    est aqua putrefacta in vite, putrefactio- futurorum bonorum, dicit Philosophus,
    nem pro digestione accipiens. Sic igitur quod vinum bonae spei facit hoini-
    et naturaliexemplo et Christi mii-aculo nem. El hoc est vinum de quo, Cantic.
    quod aqua in sacramento cum
    pro])atur, vii, 9, dicitur Guttur tuum sicut vinum
    :

    vino mixta, non debet in sapore aquse optimum, dignum dilecto mco ad potan-
    remanere, sed polius saporem vini acci- dum, labiisque et dentibus illius ad ru-
    pere : quia de insipidis dicitur, Apocal. minandum. Guttur enim gustans hoc vi-
    111, Quia tepidus eSfincipiam te evo-
    1() : num, diu in se revolvit saporem, in se
    mere ex ore meo. Tepidum autem ibi po- revolvens rei speratce dulcedinem, et hoc
    nitur pro insipido. labiis cordis, hoc est, intellectu et affectu

    revolvitur, etcontinue ruminatur, utdul-


    Vinum autem assumitur in significan- cedo bcatitudinis in eo speratae perfecte-
    do tum propter hoc quod Christus se vi- sugatur.
    ti comparavit tum propter hoc quod
    ', His igitur de causis duos in hoc sacra-
    dictum est, quia vinum in jucunditatem mento sapores significantes a Christo ha-
    animum convertit, et cor dissolvit in bemus, scilicet et panis et vini.

    2 Psal. cui, 1j.


    Joan. XV, 1, 5.
    244 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.

    GAPUT III.

    De cibi luiiiis laucitale ex piwparaiione.

    Modo autem tertio loco quse sit cibi omnipotentia Dei fecit creaturas, eadem
    I
    hujus laucitas ex praparalione, descri- potentia mutat creaturas in illud quod
    bemus. voluerit : quia Dominus universorum
    Est autem laucissimus hujus prsepara- ipse est : cujus magniilcentise cuncta
    tionis modas in quatuor, scilicet in effi- obediunt, et nihil resistit. Et hoc est
    cacia virtutis, in altitudine sapientise quod dicitur, Sapient. xii, 18 : Suhest
    hunc cibum contemperantis, et in condi- tihi cum volueris posse. Quia quamvis
    mcnto delectationis, et in abundantia fides in omnibus articulis suis omnipo-
    administrationis. Primum horum attri- tentise Dei iunitatur, in sacramento ta-

    buitur potentiae Patris. Secundum atlri- men altaris, in quo consistit fundamen-
    buitur sapientia? Filii. Ettertium attribui- tum iidei et totius Ecclesise communio,
    tur bonitati Spiritus sancti. Ouartum maxime innititur omnipotentiae. Et hoc

    autem majestati atlribuitur totius Trini- est quod in signo liujus sacramenti dixit

    tatis. De potentia enim Patris potuit hsec ad Saram Angelus, Genes. xviu, 14, ubi
    fieri prseparatio. De sapientia Filii inventa similis promissio sanguinis facta est, et

    cst. De bonitate Spiritus sancti condila confcctio cibi Angelorum detribus iarinse
    est. Nec expresse haberi potcrant nisi de satis, quse magna fuerunt, et non nisi

    majestate et magnificentia totius Trini- ab omnipotentia Dei fieri poterat. Num-


    tatis. quid Dco quidquam est difficile ? Quasi
    De notentia
    *
    enim Patris dicitur, Esthcr, diceret : Non est : iacile est e.nim crcatu-
    po-
    (.iLvis
    luiiUaPa- xiii, 9 et seq. : Domme, Domine, rex ras mutare et transsubstantiare quas fecit,

    omnipotens, in ditione tua cuncta sunt et de cibis nobis consuetis, hoc est, pane
    paraius.
    posita, et non est qui possit tuse rcsistere et vino, corporis sui et sanguinis nobis

    voluntati, si decreveris salvare Israel. dulcem coenam prseparare. Hoc est etiam
    Tu jecisti coilum et terram, et quidciuid quod, Luc. I, 37, Angelus dixit cum de
    cceli amhitii continetur, Do)ninus omnium perfectione et conceptione Dominici cor-

    es, nec est qui resistat majcstati tuse. Ac poris et sanguinis ageretur : Non erit

    si dicat : Talem redemptionis nostrte ci- impossihile apud Dcum omne verhum.
    bum et pignus impossibile est humanee Et persuadens Virgini, unde hoc iieri
    intirmitati prseparare : sed tibi, Domine posset, dixit, t. 35 Virtus Altissimi :

    Deus, rex omnipolens, nihil est impossi- ohnmhrahit tibi. Quod exponens Orige-
    bilc quia in ditione lua cuncta sunt po-
    : nes, dicit virtutem Altissimi esse virluo-
    sita, quia in vcrbo simplici tibi coseterno sam potentiam Patris, quse umbram et
    fecisti coelum et terram, et omnia quse in imaginem suiipsius fecit in Maria Virgine,
    eis sunt contenta : et eodem verbo crea- de creatura vetustatis corrupt.T novuni
    turas, ut dicit Ambrosius, mutare potes hominem secundum Deum creatum per-
    in corporis et sanguinis Filii tui cibum. iiciens, et hunc non ad imaginem, sed
    l^
    Nec enim mirum est si verbum quod ipsam imaginem faciens per unionem,
    DE EUCHARISTTA, DIST. III, TRACT. 1, 3. 245

    in quo perfecla resultaret potentia Pa- veritalis fidei, in qua fundatur Ecclesia,
    tris. quae etiam liumanam vincit sapientiam.
    Yia vero viri perfecti in omnibus virtuti-
    De sapientia autem hunc cibum con- bus et gratiis.et in adolescentia juvenili,
    temperante dicitur, ad Roman. xi, 33 : est introitus sapienlite in humanam natu-
    ienlia
    iaven allitudo divitiariim sapientisp ,et scientic-e ram infantilem et juvenilem, quge infan-
    U8.
    Dei! quam inconiprehensibHia sunt ju- tilis et juvenilis esse sok^, et non habere
    diciaejus,eti)ivesti(/abilesvixejus/Qu\s proprietates viri perfecti in providentia
    enim dignc valeat invesligare qualiter ex et actibus virtutis. Ilaec igitur sapientia
    antiquo corpus incorruptum sit innova- omnem humanam sapientiam excedens,
    tum, qualiter nova anima vivihcatum, hsec omnia providit et conjunxit in hoc
    qualiter utrumquehorumdeitatisit socia- sacramento. Ilfec est mulier evangelica
    tum, in unam personam unitum et assum- fermentum efficacissimte deitatis, abscon-
    ptum, qualiter in carne infirmitates carnis dens in farinse satis tribus \ hoc est, pu-
    portaverit, et qualiter in cruce mortuus rissima natura corporis, et purissima na-
    sit, et qualiter in corpus et sanguinem tura anima?, et purissima natura corpo-
    principalia esculenti et poculenti natura ralis spiritus, tamquam sub tribus satis
    humana hujusmodi
    mutaverit, et sic se abscondens, donec fermcntatum est to-
    prsebuerit in cibum^Hse enim vise sa- tum, hoc est, a deitate penetrelur, et

    pientiee Dei sunt absconditse. Unde, Pro- divincE virtutis et sapientice in intima sua
    verb. XXX, 18 et 19, dicit Salomon conii- recipiat influxum, et tolum sic deitati

    tens heec sibi esse abscondita, sic : Tria societur. Eleec etiam sapienlia per Saram
    siint difficilia mihi, et cjuartum penitus principem et uxorem magni patriarchse
    ignoro : Viam viam co-
    aciuilx in coelo, significatur, Genes. xviii, 6, ubi Saree,
    lub?'i super petram, viam navis in medio uxori suee, dixit Abraham : Accelera, tria
    maris, et viam viri in adolescentia. Yiam sata similse commisce, et fac subcinericios
    enim aquilce acutae videntis et alte volan- panes. Heec est enim sapientia summi
    tis et de longe escam odorantis in coelo, Patris, quee tria sata deitatis et aninice et
    viam vocat altissimse sapientige divinse corporis commiscuit, hoc est, sociavit et

    profundas partes omnes circumspici- tamen commix-


    ut undique simulsint, et
    entis alto quidem consilio voluntatis
    : tionem quce mutet ahquod illorum, non
    super Cherubim in quibus est scienlioe patiantur. Accelerat auteni : quia in mo-
    plenitudo, quia mysterium hoc nec ipsi mento operata est, et non per momenta
    Cherubim et Angeli ad plenum cogno- temporum ut infirma facit natura, et fccit
    scunt: et de longe providentia sua escam nobis panes ffiternie refectionis sul) cine-

    hanc quaUler parant odorantis. Yia au- ribus hujus nostree mortalitalis decoctos.
    tem navis est via veritatis in doctrina et Simihi autem purissima fuit : quia in
    virlutis in vita : quia sicut per navem, deitate nihil furfuris cadere potuit. Ani-
    ita per crucem salvat eos qui hoc mare nia autem numquam commaculata fuit :

    mundi navigant, mysterium eliam


    cujus etcorpussineomnicontagione conceptum
    altitudincm sapienticB humanae excellit. et nalum, et per totam vitam conserva-
    Yia aulcm colubri qui exaltatur pro no- luni. Undc etiam, Lcvit. ii, 4, Dominus
    bis, ut morsus venenatici serpentis eva- Jc simila purissima prcnecepit lieri sibi

    damus, est via medicinoe sacramentorum sacrilioium et prteparari.


    et prsecipuc hujus sacramenti, in quo

    sicut in pyxide continetur omnis medi- De bonitatc autem Spiritus sancli, pcr
    cina etboc est super pelram solidissimoe
    : quam iste cibus est conditus : quia ipsc Bonitate
    Spiritus

    '
    Maltii. xiu, 33.
    246 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    sancti est Patris et Filii delectatio et condimen- non ad mensuram data sunt homini
    conditu?.
    ^m^^ yj dicilur, Sapient. xii, 1 : quam Christo: quas impensas nemo parare po-
    bomis et suavis Domine^ spiritus
    est, tuit nisi magnus ille rex, qui majestatem
    tuus in omnibus ! Omne enim condimen- totius signat Trinitatis. Undo, Esther, i,

    tum est in ipso, et sine ipso cuncta efPi- 7 : Bibebant autem qui invitali erant,
    ciuntur insipida. Et in hujus rei figuram aureis poculis, et aliis atque aliis vasis
    dicitur ad sponsam in Canticis, viii, 2 : cibi inferebantur. Vinum quoque, ut
    Dabo tibi pociilum ex vino condito, et magnificentia regia dignum erat, abun-
    mustum malorum granatorum meorum. dans et prsecipuum ponebatur. Invitati
    Vinum enim sacramenti cibus et potus autem ad hoc sacramentum sunt omnes
    est, conditum cum sapore bonitatis Spi- fideles Christo in sacramento cum Apo-

    ritus sancti. Mustum autem malorum stolis et discipulis communicanles, qui


    granatorum est succus delicatissimsB pie- omnes aurea bibunt pocula quia omnis :

    tatis corporis Domini, quod sicut g-rana- eorum refectio in splendore deitatis admi-
    tum quaedam in se continet grana spiri- nistratur. Et cibi refectionis eorum aliis
    tualium virlutum et refectionem, quse ex et aliis vasis gratise inferuntur : quia in
    ipso per passionem expressse, tamquam corpore cibus^ in sanguine potus, in
    mustum mali punici continentur in sa- anima pignus redemplionis, in spiritu
    cramento : propter quod in dulcedine sua vita, in deitate omnis gratise gustus in-
    sacramcntum parasse pauperi dicitur fertur, et vinum seternorum gaudiorum
    dulcissimus Deus*. lioc signatum est, IV abundans in hydria perfectse personae di-
    Regum, IV, 39 et seq., ubi dicitur!, quod vinse quce est Filius : et prsecipuum, quia
    amaritudo colocynlhidarum per farinam in ipso fonteomniuni gaudiorum hau-
    in ollam immissam ab Eliseo tota in dul- stum, nobis in hoc sacramento propo-
    cedinem versa est, ita quod non fuit nitur.
    quidquam aniaritudinis in illa olla. Fari- IIoc est quod de majestate Dei dicitur,
    na autem illa dulcissima est, et delicata, Liic. XIV, 16 llonio quidam fecit coenam
    :

    dulcedinem signat et condimenlum Spi- niagnani,etvocavit inultos. llsec enini est


    ritus sancli. Olla autem vas sacramentale Dei magnifica majestas quae dicitur qui-
    Eiic
    signat. Colocynthidse autem amarissimee dam singulari dignitate homo humanitate tj^ ^

    signant tumulum Christi passionum sive benignitate, fecisse dicitur, magnam '^'•'"

    amarissimarum, qua' tamen omnes nobis quidem magnifica prseparatione, ccenam


    dulcissimee fiunt condimento farinae, hoc autem quse ultima est, et post eam alia
    est, bonitatis Spiritus sancti. refectio in sacramento fidelibusnonprae-
    parabitur,sicut ista post prandium agni ty-

    ^
    De abundantia autem divinae majestatis pici veteris parata fuit, sed alia post istam

    Ex abun- ^"* ^^^ impensas, dicitur, I Paralip. in gratia fidei in caetero non parabitur, et
    dautia to- xxix, 2 : Ecio totis viribus meis ideo coena vocatur. Uaec ccena signata est,
    nrx-
    tius TriDi- "^
    . .
    '

    taiis ad- paravi impensas domus Dei. Et domus 111 Esdrse, lu. 1 et 2, ubi sic dicitur, quod
    ministra- e u-i -i-,
    tijg
    • •

    in qua iniailibiliter omni tempore inve-


    . ,

    rex Darius fecit coenam magnam omni-


    nitur Dominus, sunt species sacramen- bus vernaculis suis, et omnibus niagistra-
    tales, quas post confectionem rite cele- tibus Medise el Persidis, et onmibus pur'
    bratam semper inhabitat Dominus. puratis, et prsetoribus, et consulibus, et
    Hujus domus impensae sunt natura prsefectis sub illo, etc. Darius enim
    divina et Iiumana in anima et corpore et significatur seu interprctatur augmenta-
    sanguine et spiritu et omnibus bonis tus, et signatChristum qui omnibus
    quibus plena est natura divina, et quae fidelibus continuum accipit augmentum.

    * Psal. Lxvii, U.
    DE ELCHARISTIA, DIST. 111, TRACT. I, 4. 247

    Hic rex fidelium suse magnificentiae de- vidit, nec aiiris audivit, nec in cor homi-
    monslrans decorem in hoc quod tam lau- nis ascendit, qiise pr^paravit Deiis iis

    tam et magnam in sacramento fecit cjid diligent illum '. Isa. lxiv, 4 : Ocu-
    ccenam omnibus vernaculis, qui sunt his non vidit, Deus, absque te, qux prss-
    servi in domo sua nati, quae domus est parasti diligentibus sive exspeclantibus
    Ecclesia. Magnates autem sunt viri ma- te. Haec est coena de qua dicilur, Apocal.
    gna virtute, quorum pietates et merita m, 20 :Ecce ego sto ad ostiu??)., et pulso :
    numquam defecerunt. Purpurati autem si quis audierit vocem meam, et aperue-
    sui sunt martyres purpureo sanguine rit mihi januam, intrabo ad illum, et
    conformiter Christo rubitlcati. Preetores coenabo cum illo, et ipse mecum. Hic
    autem sui sunt sancti Ecck^siarum ju- enim rex ccenat cum fidelibus, et se tri-
    dices, decreta ad
    canonica et leges buit in ccenam Angelis reverentiam exhi-
    regimen sanctse Ecclesise statuentes. Con- bentibus, et sacerdotibus ministrantibus
    sules autem sunt doctores de secretis istius convivii fercula et cibum. Isa. lxvi,

    Scripturse in dubiis fidelibus consulentes. 8 : Quis audivit umquam tale ? et quis


    Prsefecti autem sunt plebibus in Ecclesiis vidit huic simile ? Rex cum suis coenat
    prsepositi. Ouibus omnibus haec coena et se in cibum exhibet, sacerdotes sancti-
    magna est praeparata eximio et lauto ficati ministrant, Trinitas condit, Angeli
    prseparationis modo, quem oculus non coelestes obsequuntur.

    GAPUT IV.

    De cibi hujius suavitate ex operafione.

    [^
    Sic cibus sanus est ex operatione : nam gratiae praeservanlem nos ab omni
    8 sa- quia operatur suavitatem in homine peccati infirmitate, Yirergo prudens, qui

    firmr.
    ^psum in communionem sumente. de futuris habet providentiam, quod sci-
    prae Estaulem sanus quadrupliciler, scilicet licet sine hac medicina non praeservatur
    vat.
    ab infirmitate prseservando, causani in- homo ab inlirmitate, et ideo non ab-
    firmitatis expurgando, sanitatem perdi- horret eam : quia licet sit apud imperitos
    tam reparando, et sanitatem reparatam horribile sumere humanam carnem, vel
    conservando. humanum sanguinem, tamen in hoc sa-
    De pra>servatione quidem ab infirmi- cramento medicina est supra modum
    tate dicitur, Eccli. xxxviii, 4 : Altissimus amplectenda. Et hoc est quod dicilur,
    creavit de terra medicamenta, et vir pru- Eccli. xLiii, 2't Medicina omnium in :

    dens non abhorrebit illa. De terra enim festinatione ncbuhe. Qula foriiia panis
    illa benedicta Dominici corporis et san- intra quain corpiis Domini continetur,
    guinis, de qua scriptum est : Domini est ncbula vocatur, qua^ medicina est prae-
    terra ^, etc, creavit nobis Deus medici- servans ab omni inlirmilate. Hoc cst

    '
    I ad Coriiilli. ii, y. - 1'sai. xxiii, 1 ; I »d CeiinUi. x, 26.
    248 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    quod dicilur, Job, v, 19 : In sex tribu- expeliit a nobis. Et fel valet ad ungendos
    lationibus liberabit te, et inseptima non oculos in fpdbus fuerit albugo^ et sana-
    tanget te malum. Tot enim sunt infirmi- buntur. Fel enim est fellea amaritudo
    tates quas timemus. Sunt enim sex quas exprobrationum Christi patienlis, quce
    causantur ab infirmitate corporis et men- extergit albuginem spissam, quam nobis
    tis. A corpore quidem tres, luxuria, gula, ante oculos vanitas mundi posuit, ut non
    avaritia. Ab anima tres secundum quod videamus lumen cceli quia Christi ama-
    :
    j
    est in corpore corrupto, scilicet ira ex ritudo reducit nos, ita ut nos cognosca- 1
    sanguinis accensione, acedia ex corporis mus et ad lumen coili oculos attoUamus,
    ponderositate, invidia ei cordis pravitate, et vanitatem mundi non curemus quce
    quia scilicet timet ne alterius prosperitate nobis oculos obtexit.
    ipse impediatur Haec est quse ducit ho- Sic igitur est cibus iste operans sani-
    minem in desperationem. (De hoc vide tatem, praeservando nos ab omnibus ma-
    Bernardum in sermone 43.) Superbia au- lis_, quae septem sunt in mortalibus, et
    tem causatur ex sola spiritus altitudine, unum octavum in caecitate veritatis.
    et hsec est septima. In quibus nos non
    tangit malum^ a quibus nos corpus Christi Est etiam iste cibus sanus causam in-
    praeservat. Si enim cogitamus patientis firmitatis expellendo. Omnis enim causa Caus
    humililatem, quando in memoriam pas- nostrae infirmitatis est quintuplex. Quod "'firm

    sionis Christi corpus Domini sumimus, enim ad mhrmitatem movet, extra nos
    non tangit nos malum superbise. Si au- est,secundumid quod dicitur, I Joannis,
    tem cogitamus Christi charitatem in qua II, IG Omne quod est in mundo, concu-
    :

    nobis se in corpore et sanguine commu- piscentia carnis est, et concupiscentia


    nicavit,non tangit nos malum invidiee. oculorum, et superbia vitse. Et quod in
    Si autem cogitamus, quod impiger fuerit nobis inducit, aut est timor humanus vel
    i.

    ut omnia faceret quae ad nostram salutem mundanus, velamor improbus, in quo


    requirebantur in olTerendo se pro nobis, superflue nos ipsos amamus. Et hoc to-
    liberamur a malo acediae. Et si adver- tum curat cibus iste. Si enim cocritamus
    timus quam libcraliter sua et se nobis Christi in patiendo dolorem, expurgatur
    impendit, liberamur a malo avaritiee. Si concupiscentia mollitiei carnalis. Si ad-
    autem ad cor reducimus patientiam vertimus patientis nudam pduperfatem,
    ipsius et mansuetudinem cum se pro no- concupiscentiam expurgamus oculorum.
    bis obtulit, liberamur a malo irse. Si au- Si autem advertimus illusi et exprobrati
    tem subvenit nobis de sobrietate illius et derisi etiam a crucifixis latronibus vili-
    coenee, liberamur a malo gulae. Et si cogi- tatem, totum expurgatur quod in nobis
    tamus amaritudinem in lactucis agresli- est de vitae superbia. Thrcn. iii, 19 : Re-
    bus, quae amaritudinem et acerbitatem cordare paupcrtatis et transgressionis
    signant pussionis, liberamura malo luxu- mese, absgnthii et fellis. Paupertatis,
    riae. inquam, ne concupiscentia oculorum in
    Hoc signatum est, Tob. vi, 8 et 9 : muiidi spectaculis divitiarum te inficiat.
    Cordis ejus particulam si super carbones Transgressionis in sensu doloris, ne dul-
    ponas, fumus ejus extricat omne genus cedo te concupiscentiae carnalis alliciat.
    dsemoniorum. Quia omne genus doemo- Absyntliii et fellis in exprobratione deri-
    niorum consistit in his seplem haecenim : sionis et illusionis, ne superbia vitae de-
    est illa optima parlicuki inter omnia sa- cipiat.
    cramenta qute nobis Salvator exhibuit, Contra timorem valet recordatio o
    iiau-
    et ideo illa posita super carbones devo- dii qua pro nobis audacter crucem susti-
    tionis igniti cordis, statim fumat in effe- nuit. Et recordatio mortis, quam pro
    ctu ad Deum, et omnem vim inimici nobis sustinuit, valet contra amorem
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. I, 4. 249

    supernuum, ne nos tantum amemus, rumpilur homo, corruptusasumptione


    et

    quod pro ipso nihil sustinere velimus. manducatione suspen-


    istiuseibi spirituali

    De timore dicitur, Matth. x, 28 : Nolile ditur, et tunc inedia consumptus, spiri-


    timere eos qui occidunt corpus, ani- tualia sua in tabem convertuntur et desti-

    mani aiitem non possunt occidere. Ad tuunlur in seipso. Per hunc auteni cibum
    Hebr. xu, 3 : Recogitate eum qui talem fit deperditi in substantia spiritualis boni
    sustinuit a peccatoribus adversum semet- restauratio, et revertuntur vires, et homo
    ipsum contradictionem, ut ne fatigemi- redit ad vigorem debitum. Sa-
    statum et

    ni, animis vestris deficientes. De amore pient. xvi, 2G Quoniam non nalivitatis
    :

    autem dicitur, Joan. xii, 2o Qui amat : fructus pascunt homines, sed scrmo tuus
    animam suam, perdet eam et qui odit : hos qui in te crediderint conservat. Nati-
    aniinam suam in hoc mundo, in vitam enim fructus pascunt corpus, sed
    vitatis
    seternam custodit eam. De utrisque simi- non animas sed sermo Dei, hoc est,
    :

    liter dicitur, ad Hebr. xii, 2 : Adspicientes Verbum Dei, formam et figuram cibi et
    m auctorem consummatorem, Je-
    fidci et potus assumens in sacramento pascit eos
    su7n, qui proposito sibi gaudio sustinuil qui in tc confidunt ad restaurationem
    crucem, confusione contempta. Sic enim substantice boni spiritualis et naturalis,
    lit quod dicit Apostohjs, I ad Corinth. xi, et virium spirituaHum restaurationem :

    26 : Quotiescumciue manducabitis paneni quia per abstinentiam cibi istius sacra-

    hunCy et calicem Domini bibetis, mortem menti tabescit anima, hoc est, in tabem
    Domini annuntiabitis, donec veniat. corruptam convertilur, sicut aranea quse
    Sic enim memoria passionis expurpat labore venationis muscarum, in quibus
    ab omni causa infirmitatis, vana hujus mundi gaudia signanlur, pro
    quibus homo hTborat, contabescit evisce-
    Est item medicina sanitatis, sanitatem rans se in suiipsius habore : livida enim
    deperditam restaurando. Sicut enim per- tabes efficitur in interioribus omnis ho-
    itatem
    ditam ditur sanitas et vires corporis, ita perdi- minis qui hoc cibo diu privatur.
    Darat.
    tur sanitas mentis. Sanitas autem cor- Hoc optime signatum est in Psalmo
    poris et vires perdunlur longam
    per cvi, 30 et 37 : Collocavit illic, hoc est, in

    abslinentiae inediam, ita quod consu- terra fructifera, esurientes, et constitue-


    muntur substantise membrorum et vires : runt civitatem habitationis : et seminave-
    et sic per longam abstinentise incdiam rurd agros, et plantaverunt vineas, et

    deperditur substantia spiritus et vires et fecerunt fructuni nativitatis. Esurientes


    substantia boni naturafis in spiritu. enim suht cibum corporis Christi deside-
    Thren. iv,Melius fuit occisis gladio
    9 : rantes, et sitientes sunt qui desiderant
    quam interfeclis fame,quoniamistiexta- sanguinem Christi.- Ili constitucrunt se
    buerwit consumpti a sterilitate terne. pcr Dei gratiam in hoc loco, ubi est lia-
    Occisi enim ghidio sunt percussi rum- bilatio civilatis Dei, lioc est, in Ecclesia,
    pha^a diaboH, qucT est peccalum actuale et ibi semine juslitice seminaverunt agros
    et morlale, in quo satiatur libido concu- ab augendo seu agendo dictos, in quibus
    piscentiae. Fame autem pcr abstinentiam crescit frumentum panis corporis Christi,
    istius cibi laborantes, interius destituun- et plantaverunt vineas in quibus crescit
    tur, el contabescit bonum spiritus natu- potus sanguinis Christi : et in his fece-

    rale ex longa inedia famis, et omne bo- runt fructuin dulcissimum gratia^ sacra-
    num nutrimentum interius convertitur in menli quo cibamur, qui dicilur fructus
    tabem. Unde, Psal. xxxviii, 12 Propter : quiaex oisdem ct corporaliler
    nalivitalis,
    iniquitatem corripuisti liominem, ct ta- et spirituaUter nascimur et nutrimur :

    bescere fecisti sicut araneam animam gratia enim Christi nascimur, et gratia

    e/WA*. Quiapropter iniquitatemoperis cor- Chrisli in sacramento nutrimur. Psal.


    250 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    XXII, 1 : Dominus regit me, et nihil mihi est : sed ipsa pyxis, hoc est, sacramen-
    deerit, iti loco pasciice ibi me collocavit. tum in quo datur, accipit donationem a
    Ibi enim et substantia spiritualium resti- omnem gratiam
    Christo rege nostro, qui
    tuilur, et vigor virtutum perticitur, et in sacramento posuit. Miro enim modo
    revertitur spiritus omnium bonorum. studuit quomodo nobis graliam nos in
    Act. IX, 19 : Ciim accepisset cibum, con- omni conservantem praepararet,
    sanitate
    foriatus est, ita quod sicut dicitur, III Re- et invenitsacramentum, in quo ipse me-
    gum, XIX, 8, Elias recreatus est in forti- dicus et ipsa medieina semper baberen-
    tudine cibi Angelorum panis, totura tur, Psal. cvi, 20 Misit verbum suum,
    :

    desertum transiit, et ambulavit usque ad scilicet in sacramento, ei sanavit eos, ei


    montem in quo Deo est conjunctus. Ilinc eripuit eos de interitionibus eorum. Et
    est quod patriarcba
    dixit, Genes. xviii, 3 :
    hocstudium commendatur,Eccli. xxxviii,
    Ponam buccellam panis, et confortaie 3 : Disciplina medici exaliabit caput
    cor vesirum, quod scilicet prius per ine- illius, et in conspeciu magnatorum
    diam longae famis erat tabefactum. Genes. collaudabitur. Haec enim disciplina ho-
    XLii, 2 : Descendite, ei emite nobis cibaria norabilem fecit Christum, et in conspectu
    necessaria, ui possimus vivere,
    non ei magnatorum omnium, hoc est, Ecclesiae
    consumamur inopia.livW^xcnm. enim quod patrum, fecit ipsum laudabilem in chari-
    ad imperium Joseph venditur in^gypto, tate qua nobis dedit seipsum : et quia sic
    omnes salvat a sterilitate famis. Hoc est sanitatem restauratam conservat, unciio
    triticum corporis Domini, quod a Do- vocatur : quia secundum naturam nulla
    mino, qui per Joseph significatur, vendi- corpora sic in sanitatem conservantur, ut
    tur commutatione animse et corporis, et dicit Avicenna, sicut quse undique cir-
    in mundo salvat omnes a famis spiritua- cumdata sunt nalurali et propria pingue-
    lisconsumptione. Sic igitur restituendo dinis unctione.
    deperditum in substantia et vigore spiri- Hoc est signatum, Joan. xn, 3, ubi
    tus sanitatem restituit deperditam et re- cum Christus esset in ccena, Maria venit
    parat vigorem. Genes. xlvii, \'2 '.
    Et et elfudit unguentum super caput ipsius
    alebat eos, omnemque domum pairis sui, recumbentis, et domus impleta est ex
    praebens cibaria singulis. Sic alit nos odore unguenii : quia tota Ecclesia re-
    Christus, et omnem domum, hoc est, plenda erat unctione sacramenti Christi,
    Ecclesiam quse est domus Patris, praebens quod fracto alabastro corporis sui in
    cibaria singulis in sacramento cibi spiri-
    passione sacramentaliter in totum cor-
    tualis, in quo est medicina perfecttp sani- pus mysticurn Christi distillavit ad sani-
    tatis, quo omnia restituuntur deperdita tatis conservationem. Psal. cxxxii, 2 :

    per inediam antiquse famis. Sicui unguenium quod descen-in capite,


    dit in barbam, barbam Aaron, quod
    Est etiam iste cibus sanus, repertam
    4 descendit in oram vesiimenti ejus. Et
    Repertam sanitatem et robur conservando. Sic enim hoc signando dicitur, Eccli. xxxvni, 7 :
    gaoitaterD
    per gratiam sacramenti dicitur de Christo, Ungueniarius faciet pigmenta suavi-
    conservat,
    Eccli. xxxvni, i : Honora medicum pro~ taiis, et unctiones conficiei sanilatis. Et
    pter necessitaiem : etenim illum creavit sic conservat sanitatem restitutam, ne
    Aliissimus. Necessitas autem vocatur iterum infirmitas pejus quam prius re-
    necessaria conservatio sanitatis : unde David Oleo sancto
    vertatur, sicut dicit :

    ibidem dicitur, ^\ 2 A Deo est : enim meo unxi eum *. Quia sic cognoscimus
    omnis medela, ei a rege accipiei donatio- mirabiha Dei qui tantum studium con-
    nem. Quia haec medicina sanitatis a Deo servandae sanitatis habuit de nobis.

    * Psal. Lxxxviii, 21.


    Wi

    DE EUGHARISTIA, D[ST. III, TRACT. I, 251

    Eccli. xxxviii, 6 : Dedit hominihns scien- sanabor: salvum me fac, et salvus ero,

    tiam Altissimiis y honorari in mirahili- qiwniam laus mea tu es. Nullus enim
    bus suis. Iii his enim mitigabit dolorem. his modis qui dicti sunt, sanat et sanus
    Jerem. xvii, 14 Saiia me, Domine, et
    : est, nisi solus Deus.

    CAPUT V.

    De cibi hiijus niitritivitate ex virtiite.

    Dicemus nunc de cihi hujus nutrivi- reverteturad me vacuum, sed faciet


    tus nu- tate, hoc est, virtute quam habet ad nu- qusecumque volui, et prosperahitur in
    tivus
    triendum. his ad qux misi illud. Imber enim gra-
    :

    ia nu-
    virtute Virtus autem hujus cibi ad nutrien- tiae descendit de ccelo Trinitatis, et nix
    elesti.
    dum in sex cognoscitur, scilicet quod candidissimae castitatis nihil habens de
    nutrit virlute ccelesti, quod nutrit veri- incendio fomitis in uierum beatce Vir-
    tate veri cibi, quod nulrit ad vitam, ginis, et inebriavit terram illam ad ma-
    quod radicem confert immortalitatis, ledicti veteris abolitionem, et infudit
    quod nutrit virlute vincente nutritum et eam ad hujus tritici fertilitatem, et dedit
    ad se convertente, et quod nutrit virtute semen serenti omni sacerdoti, et dedit
    universali. Primum habet ex origine. panem manducanti et omni communi-
    Secundum ex naturali puritate. Tertium canti huic sacramento. Et sic faclum est
    ex conjuncta Quartum habet
    sibi deitate. de verbo quod egressum est de ore AI-
    ex eeternitale virtutis. Quintum autem tissimi : hoc enim vacuum a fructu et
    habet ex spiritus plenitudine. Sextum divinum in spiritum tantum non est
    autem ex omnium gratiarum plenitu- reversum, sed se incorporando fecit
    dine. quaecumque Pater voluit, omnem fami-
    Primum igitur notandum est, quod liani suam ctelesli virtute satiando :

    nutrit coelesti virtute quoe nobilior est quod prosperatum est in his ad quue
    omni virtute humana vel humani cibi. misit illud, quia continue sumptum mul-
    Unde, Joan. vi, 32 et 33, dicitur : Non tiplicat virlutom, in nullo dcficiens a
    3/oijses dedit vohis jjancm de coelo, sed seipso. Sic cnim impletum est quod di-
    Pater meus dat vobis panem de coelo ve- citur in Psalmo cxxxi, 13 Viduam :

    rum. Panis enim Dei est, qui de coelo ejus henedicens henedicam, pauperes
    descendit, et dat vitam mundo. Hic enim ejus saturaho panibus. Vidua ejus Eccle-
    panis vegetare et nutrire habet ad vitam sia est, quae benedictionem ejus in novo
    coelestem, de quo dicitur, Isa. v, 10 et sponso suo et cultore Christo consecuta
    11 : Quomodo descendit imher et nix de est^ ita ut omnes pauperes spiritu pani-
    coelo, et illuc ultra non revertilur, sed bus cjus qui virtutis sunt ctelcslis, siiit
    inehriat terram, et infundit eam, et ger- saturali. lloc enim non nisi virtute cce-
    minare eam facit, et dat semen serenti, lesti lieri potuit, nec famelici Chrisli esu-
    et panem comedenti : sic erit verbum riciit, nisi panem virtute cadcsli nutrien-
    meum qiiod egredietur de ore nieo : non tcm. Panis enim de terra talibus non
    252 D. ALB. MAG. ORD. PliJEX).

    deficit, sed panem de ccclo esurierunt. corporis Domini mota est, ct mola de
    Est autcm advertendum, quod etiam infimis in virtutes coelestes : quia cfcli

    alimentum corporale corpora animata qui dicti sunt, sicut dictum est, potenter
    non nutrit nisi virtute coelesli, quamvis in eam distilhiverunt omnem suam vir-

    elemento corporali, hoc est, calore natii- tutem a facie prsesentiae Dei Sinai, qui
    rali, qui virtiitem habct ignis, nutrimen- in monte Sinai apparens manna tam-
    tum digeratur et purificetur, eo quod quam coeli cibum dedit patribus, et a
    caloris ignei est segregare grossa a subti- facie praesentiae Dei Israel, quem sicut
    libus, et aggregare subtilia quse sibi at- dicitur, Genes. xlvhi, 1.3, pascit a ju-
    trahit tamen ad sequalitatem comple-
    : ventute sua ^, sicut usque in praesentem

    xionis non nutriret, nisi in eo esset virtus diem verum Israel pascere dignatur.
    coelestis, quia omnis aequalitas in com- Ideo tota die continue clamamus ad
    plexione corporum animatorum est ab '
    ipsum dicentes, Matth. vi, 11 Panem :

    sequalitate coeli, in quo prima est Eequa- nostrum supersubstantialem da nobis


    litas in genere corporum et ideo Chri- : hodie, qui supersubstantiali virtute nobis
    stus nobis naturalem perficiens cibum, prsestet nutrimentura. Ubi enira nos
    optimam coelestera virtutem posuit in haberaus supersubstantialem, liebraicus
    ipso, qua nutriret. Quia etiam ipsum sermo habet Egohja, quod interpretatur
    nutrimentum propter hoc de ccelo ve- egregius panis. Panis enim coelestis est :

    nisse dicifur, Joan. vi, 31 : Panem de quoniam ad gregem communem non


    coelo dedit eis manducere. Et ibidem, pertinet, sed specialiter his praeparatur,
    t. 32 : Pater meiis dat vohis panem de qui ad coelibem, quantum possunt, vi-
    ccelo ventm. Sicut etiam dicitur in Psal- tam toto desiderio et conatu referuntur,
    mo cxLiii, 5 : Inclina coelos, et descende : dicentes cum Apostolo, ad Philipp. iii,

    non tantum ut nobiscum in terra sis, sed 20 et 21 : Nostra conversatio iii coelis
    eliam sic ut nobis coelestem cibum in est, unde etiam salvatorem cxspectamus
    communicando coeleslem virtutem intie- Dominum nostrum Jesum Christum, c/ui
    qua ad coelestiuni
    ras, vitara nutriantur. reformabit corpus humilitatis nostras,
    Hoc est quod dicitur, Joel. iii, 18 : Et configuratum corpori claritalis suse.
    erit in die illa, stillabunt rnontes diil- Quia per nihil corpus hurailitatis nostrse
    cedinem, et colles fluent lacte. Montes adeo coniiguratum est corpdri claritatis
    enim sunt supremi coeli Trinitatis ver- suae, scilicet Christi, sicut per nutrimen-
    tices, a quibus coehs nobis haec stillavit tura coeleste et coelesti virtute nutriente^
    dulcedo nutrimenti. Colles autem sunt quod dedit nobis. Sic est quod dicilur,
    eminentiee bumanse in natura et persona Deuter. xxviii, 12 : Aperiet Dominus
    Christi. In natura quidem in corpore^ thesaurum suum optimum, coelum, ut
    sanguine et spirilu eiiara vivifico et tribuat pluviam terrse tuse, in iempore
    naturali, et in anima Christi. In persona suo. Optiraus enim thesaurus Dei est
    autem una in deitate et humanitate. hsec ccelestis virtutis in nutriniento no-
    Hsec enim omnia de coelo humance na- stro gratia. Et hic thesaurus est coelum,
    turee dicit venisse Joannes Baptista hoc est, virtus coelestis, ex quo sicut ex
    Joan. 111, 31 Qiii desursum venit, su-
    :
    pluvia ad foecunditatem irrigatur terra
    per omnes est. Ex his omnium ccelorum propter coeli virtutem quae in gultis roris
    virtutibus habet virtutem nutritivam iste et piuviifi descendit in ipsara. Ita irrigatur
    cibus. Psal. lxvii, 9 : Terra mota est, ad foecunditatem coelestem tota natura
    etenim coeli distillaverunt a facie Dei terrena quae in nobis est ex influxu in
    Sinai, a facie Dei Israel. Terra enim nos hujus nutriraenti, quod oplinii the-

    * Genes, xlvih, tii : Deus qui pascit me ab ado- lescentia mea.


    DE EUGflARISTIA, DIST. III, TRACT. I, 233

    sauri coeleslis secum \n nos defert virlu- titur, ut sinccrus cibus ad membrorum
    tem, animas nostras ad profe-
    et irrigat nutrimentum in cibi simplici veritate
    rendum ccrli dccorem. Hoc est quod adhibealur. In isto aulem cibo nihil est
    dicitur, Douter. xxxiii, 28 Oculus Ja- : nisi verum, nihil penitus de
    simplex et

    cob in terra frumenti et vini, ccelique impuro vel non vero cibo habens ad-
    caligabunt rore. Oculus enim signum cst mixtum, el ideo verus cibus et polus
    desiderii sanctorum ad frumentum istud, vocatur. Absitenim ab omniuni fidelium
    vinum in quo coeli jam concepta dulce- cordibus, quod aliquid sit in hoc cibo,
    dine ccelesti rore tanta? gratiae caligant, quod vcrus cibus non sit, similituJine
    et stillant nobis ca?lestis roris virtutem. cibi se verum cibum esse mentiatur. Et
    Sic ergo cibus iste optime nutritivus ideo de omnibus sic illo cibo cibatis et
    est ex ea quam in se habet coelesti vir- potu isto potatis dicitur, Joan. vi, 51 et
    tute, quae nutril ad coeli conformitatem, 52 : Ego sum panis vivus, qui de coelo
    nostram facit esse per coeliba-
    et in ccelo descendi. Si quis nianducaveril ex hoc
    tum conversationem et intentionem ra- pane vivet in seternum.YA\h\(\.QV[\, '^.^o :

    tionis. Ego sum panis vitse : qui venit ad me


    non esuriet, et qui credit in me non sitiet
    Sicut autem nutrit coelesti virtute, ita umc[uam. Adeo enim habet cibi verita-
    it \i ri eliam nutrit ipsa veri cibi veritate. Et tcm, quod alterius aufert esuriem quia :

    ver ''
    ite.
    idco dicitur, Joan. vi, 50 : Caro mea desiderium sanctorum jam ad aliud nu-
    vere est cibus, et sanguis rneus vere est triens spiritum, iterumnon accenditur,
    potus. Et hoc ipsum de isto cibo conve- quamvis per necessitatem corporis cibus
    niens dicilur, quam de nalurali corporis terrenus propter suslentationem susci-
    cibo, quamvis ct corporeus non
    cibus piatur. Apocal. vii, K) : Non esurient,
    nutriat nisi per id quod est in ipso de ncque sitient amplius, nec cadet super
    cibi veritate. Verus enim cibus vocatur iUos sol, neque ullus sestus. Sic enim
    ille, qui nihil habet sibi admixtam nisi veritate cibi interius reparantur, quod
    cibum. Multa enim sunt admixta cibo esurics in aliuui cibum non accendilur,
    corporali, quc-e non sunt de cibi veritatc : et infunditur vero potu, quod sitis ssecu-
    et ideo natura in nobis fccit instrumcnta, laris refrigerii in ipsis non sentitur : et

    quEe non verum cibam a vcro cibo sepa- sic interius refrigeratur gratia a veritate
    rent, ita quod solus verus? cibus ad nu- cibi, quod sestus mundani solis, hoc est,
    tiinientum membrorum referalur. Sicut cestus mundani honoris, vel deliciarum,
    enim stomachus a cibo separat grossa vel cupiditatis divitiarum hujus sseculi,
    terrestria, et grossa emiltit in secsssum^ in desiderio non cadit, neque aliquis
    sic hepar et vente ejus aquosum grossum eestus concupiscentiae carnalis. Et hoc
    soparantcs a vero cibo, a([uosuin per totum cfficit nulriendo omni cibi veri-
    renes mittunt ad vesicam. Sic incensum tate, et potando omni veritate potus. Et
    amarum a cibo vero separatum ad re- ideo, Joan. vi, 34, a non inteUigentibus
    ceptaculum fcllis miltitur, Sicut melan- Judoeis veritas hujus cibi in desidcrio
    cholicum fietulcntum cibi ad splen diri- sancforum patrum petitur Domine, :

    gitur, sic eliam de ipsis venis aliquid semper da nobis panem hunc, qui sic
    terreslre separatur, quod non satis con- vere cibat, ut alium cibum ad rcfectio-

    venions est et quod redundans ad venas ncin non qutcramus. IToc est
    animie
    magnas hcpatis in vesicam emittitur, quod dicit Rcgum, xvii, 1 i
    Elias, III :

    quod in urina a medicis hgpostasis vo- Ilydria farime inni depciet. Ilydria cnim
    catur. Sic etiam aliquando quod ipsis est sacramentum, farina autcm cibus
    mcmbris non in veritate cibi influxum contentus in ipso sacramento, veritati
    est, per apostemata vel sudores cmit- cil)i nihil habens admixtum. Qui cibus
    254 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    quia verus esl, et non deficit in ipso tigura et typus panis vitee, sed in se non
    veritas ejus, non permittit redire faniis habuit ipsa vitae principia et causas : sed
    inediain, si non sponte a sumentibus iste panis babet in se vitoe principia et
    eum abjiciatur nulla enim causa est, : causas. Unde dicit, Joan. vi, 50 : Hic est
    quod in nostro corporali cibo sumpto panis de ccelo descendens, ut si quis ex
    iterum sic esuries redeat, nisi quod ille ipso manducaverit, non moriatur.
    cibus a veritate cibi corrumpitur et desli- IFa^c autem sicut et alia duo habet hic
    tuitur, el quando destitutus a veritate cibus ad similitudinem naturalis cibi :

    cibi, membra exinanita alium dcside- quia, sicut diximus quod nutrimentum
    rant cibum. Sed iste cibus quia num- non perveniret ad eequalitatem comple-
    quam virlute cibandi per corruptionem xionis membrorum corporis quod ciba-
    aliquam destiluitur, sic cibat, ut fames tur, nisi per virlulem coeli : et sicut dixi-
    ad alium cibum non revertatur : sed mus, quia non nutriret substantiam
    desiderium sanctorum est, ut in ipsis mcmbrorum, nisi per cibi veritatem ita :

    iste cibus continuetur, et in sumptione dicimus secundum naturam, quod non


    sacramentali iterata non cibus iteretur, nutriret vivum nisi per vilee principium:
    sed idem qui ante sumptus est, conti- et ideo in naturali nutrimento anima ve-
    nuetur. Et boc vult dicere Salomon, Pro- primum movens ad
    getativa est nutri-
    verb. xiii, 2o : Justus comedit et replet menlum, qua^ formam vitse influit nutri-
    animam suam : venter autem impiorum mento per hoc quod, sicut dicit Arislo-
    insatiahilis. Quia sicutdicitur, ad Pbilip. teles, « nulrimentum in gibbo hepatis
    iii, 19 : Quorum Deus venter est, et glo- acceptum, elevat ad medium cordis tha-
    ria in confusione ipsorum, qui terrena lamum, ubi requiescens a sede vitse acci-
    sapiunt. Numquam saturantur : quiater- pit vitse principium, quo moveri possit
    renum cibum queerunt, qui semper perit ad membra viva, et unitum eis vivificari,
    a membris eorum. Ilinc est, quod dicitur et vivere vita ipsorum. » Dominus igi-
    de sanctis in Psalmo lxxvii, 29 et 30 :
    tiir nobis in omnibus modis condescen-
    Desiderium eoi'um attulit eis, scilicet Do- dens, ct nutiimentum cibi spiritualis
    minus 7i07i su7it fraudati a desiderio suo.
    :
    connaturaiiter cibo naturali perficiens,
    Quia continue manens in eis verus cibus ut magis liunc cibum desideremus, po-
    inomni cibi veritale, desiderium aliorum suit se in ipso in quo est vita sicut in
    delectantium redire non permittit. Hic Patre a quo tluit omnis vita, ut nos intus
    enim cibus non mutatur. Iste enim est vivificet in seipso, qui est vitffi nostrae. in

    de quo consulit Dominus, Joan. vi, 27 : gratia et gloria principium. Joan. vi, 58 :

    Operamini non cibum qui perit, sed qui Sicut me misit vivens Pater, et ego vivo
    permanet in vitam selernam. propter Patrem, et qui manducat me,
    Sic ergo cibus bic nutrit et coelesti et ipse vivet propter me. Sic enim nobis <
    virtute et ipsa cibi veritate. lioc alimentum vitse influit vitam gratice,

    et beatis influit vitam gioriae :quod si-


    3. Nutrit etiani tertio ad vitam : quia est gnificatum est, Genes. ii, 9, quando

    Nuirit ad cibus vitae : quia scilicet ipsa vitae prin- plantavit Deus Ugnum vitse in medio pa-
    vilam. ^. ,
    . .

    cipia sunt m
    .
    X
    ipso, sicut
    •
    r
    dicitur, Joan.
    t
    radisi. Quia Dominus Jesus Christus in
    VI, 48 : Ego sum panis vitae. Glossa sacramento vivifico omnibus se exliibet
    ibidem : « Qui pasco donec pastos jun- in medio EccIesieB, qui nutriti ab ipso
    gam vitee. » Pastos enim omnes princi- eamdem qua ipse vivit vitam ab eo per-
    piis divinae vitse conjungit. Et ideo sta- cipiunt. Cum enim, sicut dicitur in libro
    tim ibidem subjungit, y. 49 : Patres de Causis, vita sit actus continuus fluens

    vestri manducaverunt rna^ina in de- ab ente quieto, quod est fons vitae, in ea

    serto, et mortui sunt. Quia manna fuit quse sunt viva, patet quod hoc vitae nu~
    DE EUCHARISTIA, DIST. ITI, TRACT. l, .3. ZOD

    trimentum cibus quo Pater tluit est, in novi surculi ferentes fructum eeternorum
    vitcim in Filium habens vitam : et Filius gaudiorum. Hoc signatum est, III Re-
    in semetipso, fluit vitam in sacramen- gum, xix, 8, ubi Elias ambulavit in for-
    tum, sacramentum autem fluit vitam in titudine cibi iUius^^^cxWQQlD^x^^QvXoixim.
    nos. Eccli. XV, 3: Cibavit ilUan Domi- Jesertum, quod siiinat quod vialicum
    nus pane vitx et intellectus. Dai enim istud per totum deserlum istius mortalis
    vitam intellectualem, quae est pars vitse vitse nos pascit usque ad firmamentum
    beatse omnis enim beata vita est secun-
    : seternitatis et immortalilatis. Qualiter
    dum vitam intellectualem. Unde, Joan. enim non conferret radicem immortalita-
    VI, o2 Panis quem ego dabo, caro mea
    : tis, quod habet virtutem nutrientem in

    est pro mundi vitci. Quia ex illa hauritur ieternum ? Defectus enim nutrimenti
    vita inJeficiens. non est nisi ex defectu virtutis nutrientis
    Sic ergo iste cibus nutrit ex principiis in cibo, vel defectu ejus qui nutritur.
    vitee in vitam aiternam et divinam. In nobis autem qui nutrimur, nulia est
    ad ha?c virtus nisi habilitatis et prsepara-
    Hic est cibus, qui non tanturn nutrit tionis : et cum totum sit in cibo, oportet

    •,ibu3
    ccelesti virtute, nec tantum cibi veritate, quod cibus in se habeat potentiam et ra-
    rt im nec cum his tantum principiis vit», sed dicem immortalitatis. Hinc est, quod,
    ilita-
    n confert immortalitatem, et immortalita- Proverb. xr, 30, dicitur: Fructus justi
    tis radicem. Et lioc quod dicitur,
    est //_y;H<m rt7«. Hinc enim est fructus illius
    Joan. VI, 00 : Qui manducat meam car- qui antonomastice justus est, Christus,
    7iem, et bibit meum sanguinem, habet ut sic lignum per quod habetur fructus
    vitam icternam : et ego resuscitabo eum vitee in seternum sicut enim homo si
    :

    in novissimo die. Et inde liabet quod non peccasset, de ligno vitae immortaliter
    rm//c;/;?z iste cibus vocatur : quia est vita vixisset, ita Dominus ad restitutionem
    viantium, hoc est, itinerantium per istud ejus quod perdidimus, fructum nobis de-
    inortale desertuni usque ad immortali- Jit in sacramento, gustum scilicet vitae

    tatis a?terna3 stabilimentum. Et in hoc immortalis. Apocal. 11, 7 Vincenti dabo :

    dissimilitudinem habet iste cibus ad ci- edere de ligno vitce, quod est in paradiso
    bum corporalem, qui non nutrit nisi Dei mei. A radice enira ligni vitse sugi-
    mortaliter et corruptibiliter. I ad Corinth. lur vila imniortalis. Et hoc ibidem, y.
    \i, [3 Esca ventri, et venter escis Deus
    : : 17, vocatur manna absconditum, ubi
    autem et himc et has destruel. Iste au- dicit : Vuicenti dabo manna abscondi-
    tem cibus radix est immortalitatis, quia tum, et dabo illi calculum candidum, et

    is qui suniitur in ipso, principium est in calculo nomen novum scriptum, quod
    vitai perpetuae. Unde, Joan. vi, 59 Non : nemo scit, nisi qui accipit. Manna enim
    sicutmanducaverunt patresvestrimanna quod datur vincenti, est corpus Domini,
    in deserlo, ct mortui sunt. Qui mandu- quod est absconditum, quia spcciebus
    cat hunc panem, vivct in xternum. Nec panis et vini velatum, ex quo trahitur
    in seternum nutriret, nisi immortalitatis immortalis vitie alimentuin. Unde illi

    radicem haberet, per quam iminortalita- oideni dat calculum qui signat veri et im-
    tis vitam continuc a fonto vilse surgeret. mortalis vitse firmitatem : et ut in porpe-
    Osee, XIV, 8 : Vivent tritico, et germina- tuum maneat, dat ei hoc nomen novum
    bunt quasi vinea : memoriale ejus sicut scriptum, quo Christus sicut sibi concor-
    vinum Libani. Quia ex hoc tritico su- poralis adscribitur quia in meinoria :

    gunt alimoniam immortalitatis, ut dicit selerna erunt justi, ab auditione mala


    Gregorius: et ideo germen immortalitatis non timobunt '. Et hoc nomen seternaj
    surgit ex ipso, sicut ex vinea surgunt vita' nomo novit nisi qui accipit : quia
    i
    Cf. Psal. cxi, 7.
    2d() D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    tales deliciee ignotae sunt mundanis. tali, consequente eos, petra : petra auiem
    IIoc signatum est, Deuler. xxix, 5 et erai Christus). Et sic introducti sunt in

    seq., ubi de comedentibus manna, quod terram promissionis, possessionis et quie-

    corporis Christi est figura, dicitur : Ad- tis seternse, ubi, sicut dicitur, Apocal.
    duxit vos quadraginta annis per deser- XXI, 4 Mors ultra non erii., neque luctus,
    :

    tum : non sunt attrita vestimenta vestra, neque clamor, neque dolnr erii ultra.
    nec calceamenia pedum vesirorum vetu- Sic igitur iste cibus cibat ccelesli vir-

    state consumpta sunt. Panem non come- tute, cibat cibi purissima veritate, cibat
    distis, vinum et siceram non bibisfis, ict principiis divinae vitae, cibat radice im-

    sciretis quia ego sum Dominus Deus ve- mortalitatis aeternae vitse.

    ster. Et venistis ad hunc locum, etc, Ac


    si dicat : Per desertum hujus mortalis Cibat etiam virtute excellenti cibatum g
    vitse quadraginta, qui est numerus poeni- vincente. ^^^,;^
    iute
    tentise, Dominus ad immor-
    adducit nos Et hoc etiam habct inroprium,
    ^ '
    et non "v

    cente
    talitem perpetuse Yitee, ita quod vesti- communicat hanc cibandi proprietatem iriiunr

    menta virtutum conversatione non attrita cum cibo naturali et corporali. Unde di- te in

    aliqua peccati vetustate, et calceamenta ctum est Augustino, sicut ipse dicit in li-
    quae sunt duorum pedum animse muni- bro X Confessionum : « Cresce, et man-
    menta, quia veritas nmnit intellectum, et ducabis me : nec tu me mutabis in te

    charilas munit adectum, non sunt aliqua sicut cibum carnis tuae, sed tu mutaberis
    vetustate vanitatis vel frigiditatis cordis in me. » Jerem. xv, 19 Ipsi converten- :

    consumpta. Et hoc ideo, quia panem tur ad ie, ei iu non converteris ad eos.
    mundanae refectionis non comedistis, nec IIoc autem ideo, quia cibus carnis a cor- i

    vinum et siceram inebiiantia in quibus pore nostio cibandi accipit potestatem, 1

    est luxuria, bibistis : et tamen Dominus sicut ab anima cibativa sive nutritiva,
    suse immortalitatis alimonia, adduxit nos quse ipsum alterat et convertit ad corpo-
    per sui cibi viaticum ad hunc solidum ris cibati similitudinem. Et quia corpus
    locum, qui non moveri potesf, seternee cibatum et corruptibile est et dissolubile,

    immortalitatis. Nehemise seu II Esdrae, ideo cibus in ipso corpore corrumpitur


    IX, 20 et 21 : Manna tuum non prohi- utrumque, sciHcet cibus
    et dissolvilur, et

    buisti ab ore eorum, et aquam dedisti eis et corpus, in putredinem rediguntur.

    in siti. Quadraginia annis pavisti cos in IIoc autem corpus divinum si ad nos
    deserto, nihilque eis defuit : vestimenia mutaretur, nihil nobis prodesset, sed no-
    eorum non inveteraverunt., et pedes eo- biscum periret. Quoniam autem virtus
    rum non sunt aitriii. Et patet expositio ejus vincit nostram infirmitatem, et nos
    hujus auctoritatis per praecedentem, nisi ad se commutat, oportet quod nostra in-
    quod aquam vocat sanguinem, non prop- firmitas in suam transeat divinam vir-
    ter hoc quod ex aqua conficiatur sanguis tutem : et et perire non
    sic firmamur,
    imraortalitatis alimonioe, sed propter hoc possumus ab ipso in esse firmati in a?ter-
    quia refrigerium prsestat ab sestu concu- num. Sic intelligitur quod dicitur, Joan.
    piscentise. Unde etiam aliquando mel di- XII, 32 Omnia ira/iam ad meipsum.
    :

    citur, sicut ibi Et de peira melle satu-


    : Sicut enim in unam personam acce-
    ravit eos *. Quia^ sicut dicit Apostolus, pit humanam naturam, non consumens

    lad Corinth. x, 3 et 4 : Pairesnosirl om- eam in seipso, sed in unitatem personae


    nes eamdem escam spiriialem ma)hiuca- divinum participa-
    traxit, ut in ipso esse

    verunt : et omnes eumdem potum spiri- ret : sic convertitse, non consu- nos ad
    talem biberuni (bibebant aiitem de spiri- mendo, sed ut esse suum divinum in sui

    * Psal. Lxxx, 17.

    i
    DE EUCHAIUSTIA, DIST. III, TRACT. I, o. 257

    sumptione participemus. Sic la?dium sui et operatione viitulum, tamquam quadam


    ipsius habens sponsa, Cantic. i, 3, et de- operatione membrorum Ecclosiam facit
    siderans intraie inparticipationem sponsi, esse corpus suum spiritualeet mysticum.
    in (lesiderio animse clamat et dicit : Tralie Et hoc est quod dicitur, ad Ephes. iv,
    me post te, ut in esse tuo et virtute felici- 11 et seq,, quod scilicet diversas gratias
    ter sim, quae mihi displiceo in meipsa. dando, in diversis officiis constituit, sic-

    Sic orat Jeremias, Thren. v, 21, dicens : ut in corpore in diversis officiis et ope-
    Converte nos, Domine, ad te, et conver- rationibus constituuntur membra. Et
    temur : innova dics nostros, sicut a prin- haec sunt verba Apostoh : Ipse dedit
    cipio. In principio enim creationis non in quosdam quidem Apostolos, quosdam
    nobis, sed ad te tracli sumus, ct tunc autcm Prophetas, alios vero Evange-
    conversi fuimus in te tamquam tibi in- listas, alios autem pastores, et docto-

    corporati. Modo autem mali sumus et res ad consummationem sanctorum in


    :

    perversi in nobis ipsis : et ideo virtute opus ministerii, in sedificationem cor^


    tua propria nos ad te, et a nobis conver- poris Christi, donec occurramus omnes
    te : et sicincorporalis nobis tibi, innova- in unitatem fidei, et agnitionis Filii
    bis dies nostros sicut a principio. Sic Dei, in virum perfectum, in mensuram
    Ecclesia dicitur esse corpus Christi, sicut aitatis plenitudinis Christi. Sic Christus
    dicitur, I ad Corinth. xii, 27 : Vos estis dicit ad Ecclesiam, Genes. ii, 23, sub
    corpus Chrisii, et membra de membro. figura xAdam et Ilev^e loqueus: Hoc minc
    Htec spiritualia membra Cliristi de mem- os ex ossibus meis, et caro de carne mea.
    bro capile, quod nobis iufluit hanc vir- Quia et fortiora et firmiora membraapud
    tutein, quce nos in ipsum convertit, ut ipsum sic mutantur. Sic translatis ad se
    membra ejus et corpus efllciamur. Hoc fratribus de terra Chanaam, loquitur ma-
    expresse dicitur, ad Ephes. iv, 13 et i(j gnus ille Joseph inmembris per conti-
    Veritatem facientes in charitate, cresca- nuum augmcnlum accrescens, Genes. l,
    miis in illo per omnia, qui est capiit 21 : Nolite timere, ego pascam vos et
    Christus : ex cjuo totum corpus compa- parvulos vestros, quos non pavit quando
    ctwn, connexumper omncm juncturam
    et ad ipsum non fuerunt translati. Hoc est
    subministrationis secundum operatio-
    , significatum, II Regum, v, l et 2, ubisub
    nem in mensuram uniuscujusque meni' typo liliorurn Israel ad David Ecclesia
    bri, (tugmentum corporis facit in aedifi- loquitur, scilicet ad Christura : Ecce nos
    cationem sui in charitate. INon enim ra- os tuum et caro tua sumus. Sed et heri
    tio potcst assignari quare Ecclesia dicatur et niidiusterius, cum essel Saul rex super
    ct sit corpus Christi, nisl hoc modo quo nos, tu eras educens et rcducens Israel :

    dictuni cst^ dando illi corpus suum, et dixitautem Domimis ad te Tu pasces :

    I
    convcrlit cam ad se, ut corpus ejus effi- popuium meum, etc. Quia quod modo
    ciatur, ct singuli sint mcmbra cjus. Con- facit Christus in Ecclesia,heri fecitinlege
    slatcnim, quod Ecclesia mysticc vel me- Mo3'si, cujus regnum per Saul figuratur:
    laphorice corpus Christi dicitur. Omnis et nudiustertius fecit in lege naturali.
    autem translatio mystica habot liori per Por fidem autem tunc fecit, quod modo
    appropriationem ad aliud. Quod vero facit in sacramento et iii ipsa veritate

    eodem nominc dicilur ct cadcm ratione. prsesentitB corporis Christi.


    Hsec autem non cst nisi communio cor- Iste igitur nobilissimus modus pasturoe
    poris et sanguinis Christi naturalis et est,quo sua indeficienle virtute hoc sa-
    veri, quod cum influit Ecclesite, totam cramentum nos convertit in corpus Chri-
    Ecclesiam ad se convertit, et a sui natura sti, ut simus os ex ossibus, ct caro ex car-
    non avertitur, et sibi cam sic assimihmdo ne, et membra de membro ejus,et cx om_
    in gpiritu vitse et cah:)rc veritatis vivihco, nibus nobis corpus Christi conncciatur.
    XXXVIII 17
    258 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
    6. Pascit etiam liic cibus uiiiversali vir- enim Avicenna in suo libro de Anima-
    Pascit uni- tule, et corpus nutriens et animam : in libus% quod cum avis parva confligere
    versahvir- . ,. ... ,. .

    tuie. quo etiam excedit cibi corporalis virta- vult cum serpente, ne venenum noceat
    tem, quod tantum deperdita in corpore avicula?, accipit per cibum lactucam
    Inde beatus Gregorius in
    restaurat. agrestem. Et in succo lactucae agrestis
    quadam Collecta qu» post communio- praecipitur sumi sacrificium agni pascha-
    nem dicitur, orat dicens : « Praesta, quse- lis, sicut patet, Exod. xii, 8 quia :

    sumus, omnipotens Deus, ut quod in sa- cuni in memoriam passionis Dominicse


    cramento percepimus, ad nostrarum sumimus corpus Chrisli, flagrans de ore
    vegetationem transeat animarum. w Et nostro virtus sacramenti fugat et ab
    beatus Ambrosius dicit, quod sicut homo anima et a corpore omne venenum ini-
    ex duobus componitur, corpore scilicet mici : et est utriusque hominis ex sua
    et anima, sic etiam Christus cibum cor- generali virtute refectio propter deita-
    poris sui ex duobus composuit, visibili tem qute tam animse quam corpori in
    scilicet sacramento, et invisibili corpore Christo est unita.
    suo pleno gratia, ut uterque homo, sci- Et hoc est quod dicitur, Isa. xxx, 23 :

    licet interior et exterior, in corpore Panis frugum terrse erit uberrimus et


    Christi inveniat refectionem. El hoc est pinguis. Terra enim plena benedictio-
    quod dicitur, Joan. x, 9 : Ingredietiir, et nibus omnium gratiarum est terrenum
    eyredietur, et pascua inveniet. Foris corpus Cliristi, quod traxit de Virgine.
    enim inveniet ad rensum in manduca- llic panis crevit et factus est de fruge
    tione sacramentali : inlus autem invenit Trinitatis in utero Virginis. Et est uber-
    in manducatione spirituali, ita ut nihil rinius : quia corporis et animae est plena
    nobis desit in hoc sacramento. Et hoc est in eo refectio. Est autem pinguis omnis
    quod dicilur in Psalmo xxii, 1 et 2 : dulcedinis devotione : quia deitatis dul-
    Dominus regit me, et niliil mi/ii deerit : cedo pinguedo saginat utrumque. Et
    et
    in loco pascuse ibi me collocavit. In hoc ideo omnis fidelis plenam, dulcem, et
    enim cibo utramque periicit sumplionem : pinguem in hoc cibo invenit refectionem.
    et niiiil potest deesse. Unde sequitur, Et hoc est quod dicitur, Joan. vi, G4 :

    t- 3 Super aquam refeclionis educavit


    : Spirilus est qui vivificat, caro non prod-
    me, aniynam meam convertit. Quia in re- est quidquam. Verba qux ego locutus

    Irigerio sanguinis sui intus reficit, et ani- siim vobis. spiritus et vita sunt. Haec
    mam spirituali manducatione ad se con- enim dixit Dominus discipulis, quando
    vertit : et ideo ilerum dicit, f. 5 : Pa- carnalem istum cibuiu intellexerunt, et
    rasti in conspectu meo mensam, adversus non cibum spiritualem, qui spiritum
    esse
    eos qui trihulcmt me. Tantam enim pa- spiriluali manducationc reficeret, et sen-
    •sturam confert mensa illa, quod tribu- sum reiiceret manducatione sacramen-
    lantes, scilicet mundus, caro, dsemonia, Et ideo Dominus miltit eos ad vir-
    tali.

    Lihil possunt adver^us nos : statim enim tutem universalem, quce reficitet sensum
    ut hujus sacramenti in nobis senliunt ex plenitudine charismatum spiritus, quae
    spiritum el odorem et virtutem, confusi habet in seipso.
    abscedunt a nobis inimici, et omnis po- Sic igitur islo cibus reficit tribus quae
    testas inimicorum. Quia, sicut dicit communia habet cum cibo materiali, et
    Chrysostomus : « Ut leones ignem spi- tribus quae habet cum spirituali, secun-
    rantes, ita a mensa secedimus. » Cui dum quod differt a cibo materiali. Re-
    ahquid simile est in naturahbus. Narrat ficit enim ex ccelesti virtute, et ex sub
    J ^

    ' Vide Lib. VIII de Animalibus, tract. II, in fme. Cf. tomum XI hujusce novse editionis
    gap. 2, et lib. I. Metaphysicse, tract. 1, cap. 6 nostroe.
    DE EUCHARISTIA, DIST. DI, TRAGT. I, 6. 259
    stantioe suae puritate, et ex principlis quae vertentis virlutis, et ex lioc quod est
    niipso suntvitffi, et Iiaec habet commu- cibus generalis animcB et corporis. Et
    nia cum cibo naturali. Reficit itcrum ex haec tria habet specialiter in quantum est
    hoc quod est radix immortalitatis, et ex cibus singularis ab aliis quidem cibis dis-
    hoc quod est vincentis, et alia ad se con- cretus, etc.

    GAPUT VI.

    De cibi liiijus acl eibatiim eongriiilate ex siaiilitiidine.

    Nunc restat dicere secundum ordinem et devotione ferventis desiderii. De com-


    Htudinc
    superius digestce divisionis, quse sit cibi punctione quidem peccati dicitur, ^ostri ad
    I ad
    f cibum ex
    hujus ad cibatum congruitas ex simili- ti
    •

    Lormth. XI,
    ."lo
    28
    .

    et
    r»r>
    29 :
    w^ T
    Probet autem digestione.
    tudine. Dicunt enim Philosophi, quod seipsiim homo : et sic de pane illo edat
    nihil nutrit nisi simile : et ideo cum et de callce hibat : qui enim manducat
    cibus iste maxime nutriat, oportet quod et bihit indigne, judicium sibi manducat
    maxime sit similis : quia si etiam dissi- non dijudicans corpus Domini.
    el bibit,

    milis est a proprio principio cibus, tamen Probet autem seipsum homo, quando
    anlequam nutriat corpus, per digestio- probando judicat quod facit, et de factis
    nem oportet quod efliciatur similis. Hsec et perpetratis peccatis compungitur, ut
    autem digestio in cibo fit in eo quod per poenitentiam munditise cibi assi-
    convertitur ad alteram : et ideo quia miletur : et sic dijudicat corpus Do-
    cibus materialis convertitur ad corpus ci- mini, quando ipsius cibi munditiae assi-
    batum, oporlet quod digestio fiat in cibo milatur, sic per quamdam spiritualem
    et potu. I Regum, i, 14 Digere paulis- : digestionem calore compunctionis prae-
    per vinum quo mades. In cibo isto spiri- paratus. Hoc significatur pcr lactucas
    tuali, quia non convcrtitur ad nos, sed agrestes amaras, in quibus carnes agni
    nos converlimur ad ipsum, oporlet quod comedi praecipiuntur '. Hinc est quod
    digeslio liat in nobis ad illius cibi salu- etiam, Genes. xxvu, 14, hcedi a Rebecca
    taris similitudinom : et tunc in quinque cocti et praeparati ad delectalionem, pa-
    consistit conuruitas cilii ad cil)atum, ex triarchfe oblati sunt, per quos filius be-
    siinilitudine scilicet in nostri ad cibum ncdictionem patris meruit accipere.
    digestione, in imaginis similitutline, in Ha>di peccatorcs signilicant, qui igne
    natura3 conformitate, et conversationis compunctionis decocti et sapore satisfa-
    pulchritudine, et in nostrae miserice se- ctionis condlti, oblati summo Patri, im-
    cundum poenas indclractabiles suscep- pelrant benedicllonom in vcnia et gralia
    tione. sacramonti ad ploniludinom onmis boni.
    uitas Pcr dii^estionem aulem nostri ad ci- IIoc est quod dicitur, Isa. xlv, 4 : Assi^
    Q8is-
    iimi-
    bum lit similitudo compunctione peccati niilavi /<?, et non cognovisti me. Primo

    » Cf. Exod. xn, 8.


    260 D. ALB. MAG. ORD. PRMJ).

    eniai non cognoseimus Dominum cogni- reus erit corporis et sanguinis Domini.
    tione approbationis et beneplaciti : sed Quia sicut eum membris
    Judas tradidit
    tunc quasi digerendo nos sibi assimilat, diaboli, quantum in ipso est,
    ita istc

    ut cibo ejus digni simus, et ut nobis pro- tradidit corpus Dominicum in vas diaboli,

    quando compunctione et
    ficiat, salisfa- quod cst corpus suum. Joan. xiii, 27 :

    ctioneadse nos transmutat. Psal. ci, 27 : Post buccellam^ introivit in eum Satanas.
    Mutabis eos, et mutabiintiir : iu aulem Digerendi ergo sumus et prseparandi
    idem ipse es, et anni tui non deficicnt. ad similitudinem compunctione et
    cibi

    De assimilatione autem devotionis intel- devotione, tamquam per duos ignes de-
    ligitur id quod dicit Psalmista, Psal. cocti. Exod. XII, 9 Non comedetis ex eo
    :

    xxxviii, 4 : Concaluit cor meum intra crudum ciuid, nec coctum arjua, sed tan-
    me : et in meditatione mea exardescet tum assum igni. Merito indignatur Do-
    ignis. Quando enim cogitamus cbarita- minus filiis Ileli ^ qui voluerunt ofTerre
    tem boc quod pro nobis se in
    Cliristi in carnem crudam indigestam in sacrificio
    sacrificium obtulit, cogiiamus mansuctu- Domini quia crudum et indigestum cor
    :

    dinem patientis, et advertimus devolio- non habet potestatem liunc cibum com-
    nem se pro nobis offerenlis, largitatem edendi. Sed faciendum est sicut ibi-

    se pro nobis exbibentis, benignitatem dem, 1 Regum, ii, 1(3, dicunt devoti :

    nos ad mensam banc rapicntis, dulcescit Incendatur primum juxta morem hodie
    cor nostrum ad cibum hunc, ct in tota adeps, et tolle tibi quantumcumc[ue de-

    cordis devolione accenditur, et fervct in siderat anima tua. Adipcm vero incendi

    amore, et sic ad similitudinem istius cibi est pinguedinem bonitatis et benignitatis

    digeritur per ignem qui exardescit in cordis in igne compunctionis et devo-


    meditatione. Et ideo dicit, Eccli. xxxi, tionis inflammari. Psal. lxii, G : Sicui
    42 Supra mensam magnam
    :
    scdisti, adipe et pinguedine repleatur anima
    non aperias super illam fauccm tuam mea^ et labiis cxsultaiionis laudabit os

    prior. Hoc est dicere Mensa magna : meum.


    Dei in sacramento tibi praeponitur, vide lloc igitur est primum.
    quod et qualiter et quantum tibi praepo-
    natur : quia talia in munditia cordis et Est autem sccunda assimilatio nostri
    devotionis^ et hoc ipsum in natura puri- ad Cliristum qui cibus noster est in sa- laii

    talis, et tantum in afTectu charilatis te cramento, in imagine. Filius enim Dei tuc

    praeparare oportet, si vis quod cibus ille estimagp invisibilis Patris, et nos ad
    tibi congruat. Aliter similitudinem nul- imaginem sumus facti Filii Dei, qui est
    lam habentibus ad cibum digestione et Yerbum Patris imitatione : nec potest
    devotione dicitur Fiat mensa eorum : esse imago quae non imitatur, quia ima-
    coram ipsis in laqueum, et in retributio- go ab imitando derivatur. Unde Hilarius
    ncm, et in scandalum^. Talis enimsumit in libro de Synodis. « Imago est rei ad
    in corpore Domini quod Judas accepit, rem imitandam coaequandam spccies
    et

    hoc est, suspensionis h^qucum, iii quo indilTcrens. » Ende, Genes,


    \, 2G Facia- :

    per peccatum a diabolo strangulatur, et mus homincm ad imaginem et simililu-


    retribuitur ei poena damnationis pro pcc- dinem nostram, hoc est, qui in cognitio-
    cato temerilatis, et scandalum casus, nis veritate et afTectionis dilectione
    quia impingit in lapidcm oirensionis, imitetur formam Filii Dei, ad quam
    sicut dicitur, Isa. viii, 14. Et hoc est factus esse dignoscilur. Sie enim, ut di-
    quod dicit Apostolus, I ad Corinth. xi, cit Auuustinus, ad eamdem ima<2incm
    29 : Qui manducat ct bibit indigne, facti sumus, ct reformamur, et sic refor-

    ^ Psal. LxviiF, 23 ; ad Romaii. xi, 9. , * Cf. I Reguni, n, 12 et seq.


    DE EUCHAmSTIA, DIST. III, TRACT. I, G. 261

    mati assimilamur Filio Dci, qui est cibus In similitiidincm homimim factus, et

    noster in sacramento. Adlloman. VIII, 20 habitu inventus ut homo-. Propter quod


    et 30 : Quos iirsescivit, et prsedestinavil dicit magister Hugo de sanclo Viclore :

    conformes fieri imaginis Filii stii, ut sit « Clamat Dominus in dolore cordis quo
    ipse primogenitus in rnidtis fratrihus. tangitur intrinsecus : Ecce Adam quasi
    Quos autem prcedestinavit, hos et voca- unus ex nohis factus est ', ironice lo-

    vit : et quos vocavit, hos et justificavit : quens : quia multum destitit ab honore
    et quos justificavit, illos et glorifcavil. in quo creatus fuit. Et hic dolor tantum
    Ad Coloss. 1, 1'j et Qui est imago
    16 : in corde Dei profundatus fuit, ut quem
    Dei invisihilis, primogenitus oynuis crc- ordine justiliee non potuit rcducere in si-

    aturse : quoniam in ipso condita sunt militudinem Dei unde exciderat, ordine
    universa in coelis et in terra, visibilia et miscricordiai ipse descenderet, et similis
    invisibilia, etc. homini fieret. Et ideo vero dicamus :

    Sic igitur imitando Filium Dei, ad si- Ecce Adam secundus similis nohis, etiam
    militudinem illius efficitur, et dignus ef- quasi unus ex nobis factus est, sciens

    ficitur ut corpore ejus cibetur. Eccli. per experientiam malum, qui bonum et

    xvii, 1 et 2 Deus creavit de terra homi-


    : anle per experimentum non novit nisi

    nem, et secwidum imaginem suam fecit bonum. » Propter hanc similituciinem

    illum... Et secundum se vestivit illum dicitur, Daruch, iii, 38 : In terris visus

    virtute, hoc est, in virtute assimilavit est, et cum liominibus conversatus est.

    sibi eum : ct ideo simul sibi potest in- Quod autem dicit, cum hominihus, id

    corporari. Est enim regula in natura, est, ac si dicat : Ad similitudinem homi-


    quoniam habentium symbolum tacilior num factus in humanis. Concorporavit
    est transmutatio et ideo symbolum, hoc : enim nos sibi nostra assumens, ut faci-
    est, simililudincm habentes ad Domi- Hus in ipsum transeamus. Genes. xxxvii,
    num nostrum Jesum Christum, facile 27 Fraier enim et caro nostra est. Sic
    :

    transmutantur in ipsius corpus, et in igitur facillime incorporamur huic cibo


    ipsius membra. Sicut enim dicitur, similitudinem naturalem habentes ad
    Matth. XXII, 20 et 21 : Cujus est imago ipsum. Propter hoc, ad Romanos, viii,
    hcTC et superscriptio ? Dicunt ei : Ciesa- 29, dicitur Jpse primogenitus in muitis
    :

    ris. Tunc ait illis, scihcet Jesus : Red- fratrihus. Quia ipse principalis et natu-
    dite igitur quse sunt Cxsaris Ctesari, et ralis Filius Dei conformat sibi filios gra-
    quse sunt Dei Deo. Qutie enim sunt simi- tige, qui per adoptionem fiunt filii Dci, et

    lia Deo, sunt reddenda Deo : quia per fratres sui, et incorporat cos sibi in sa-
    similitudinem sibi incorporantur : imago cramento,, ut omncs eodem spiritu vi-
    enim ab imitando dicitur etsuperscriptio vant et eadem heereditate gaudeant. Ad
    dcsicnat similitudinem. Roman. viii, 15 et seq : Sed accepistis

    Sic ergo assimilamur in imagine. spiritum adoptionis filiorum, in quo cla-


    mamus Abha {Pater).:. Si autem filii,
    :

    Est etiam similitudo cibi isllus ad ci- h.vredes quidem Dei, cohse-
    et hcvredes :

    E batum
    tate.
    et congruilas in iiaturcC conformi-
    Sicut enim dicitur, ad llebr. ii, 16 :
    redes
    Iloc
    autem
    igilur
    Chrisli.
    modo etiam conformes
    Nusquam Angelos apprehcndit, scd se- transmutamur iii cibum sacramenti, qui
    men Ahralue apprchendit. Et ibidem, pgt cor])us VWn Dei.
    t. 18 : Unde debuit per omnia fratrihus
    assimilari. In omnihus enim naturalibus Sumus autcm conformes congruitatem ^^
    nobis est assimilatus. Ad Philip. n, 7 :
    habentes cx conversalionis pulchrilu- |^ conver-

    ' Genes. iii, 22.


    262 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
    saiionis dine quia conformantur sibi in virtutis
    : secundum poenas indetractabiles assump- Iq nost
    pulehrilu- •. „ u„ + ^ ,. X- 11 -t
    • miseris
    tione. iSullam enim assumpsit culpam,
    i i-
    i . i I

    dine. pulchntudine el ex hac congruitate ; secundu


    maxime conveniemus cum cibo divino. sed nec pcjenam omnem assumpsit : quia
    ^^^acta
    Istud notatur per vestem nuptialem, sic- sunt qua?dam poence, quas si assumpsis-
    / .

    set, honestati nostroe redemptionis de-


    ^ . • • 1
    les assm
    Pt'one
    ut dicitur,iMatth.xxii, 12,de eo qui ingres-
    sus est coenam Domini non habens vestem traheretur : quia illae pa?nse non sunt
    nuptialem. Dicit enim Amice, quomodo : honestse.
    huc intrasti, non habens vestcm nuptia- Et harum poenarum qusedam sunt in
    lem ? In veste enim nuptiali similes sunt anima, quaedam autem in corpore. In
    sponso fdii nuptiarum eo quod omnes : anima autem sunt quie non ex natura,
    induti sunt vestibus gaudiorum. Isa. sed ex culpa procedunt, sicutex ignoran-
    Lxi, 10 : Induit me Dominus vestimentis tia agendorum et concupiscentia noxlo-
    salutis, et indumento justitise circumde- rum, elatio mentis ad fastuosa, et proni-
    dit me, quasi sponsum decoratum co- tas maUtise in perniciosa. Quamcumque
    rona, etc. Hi sunt enim qui tlore omnis enim harum poenarum Christus assump-
    honestatis in conversatione vestiuntur, sisset, nostrse redemptioni factae per
    et his vestibus similes Filio Dei regi Christum detralieretur. In corpore autem
    summo offeruntur. Genes. xli, 14 : Ad sunt, utfoemineus sexus, sicutlepra, sicut
    regis imperium eductum de carcere Jo- jugis scabies, in collo vel in suris debilitas
    seph totonderunt, ac veste mutata, obtu- continua, et hujusmodi. Quia sexus foe-

    lerunt ei, scilicet regi. Joseph enim cre- mineus impediret a prsedicatione, lepra
    scens in virtute de carcere educitur, autem ab hominum conversatione, jugis
    quando de conclusione peccatorum libe- scabies abominalis esset intuentibus, de-
    ratur. Tondetur autem, quando ab eo biHtas autem impediret officium evange-
    cura ssecularis abscinditur. Yestis ssecu- lizationis regni Dei : et ideo has et hu-
    laris mutatur, quando seecularis conver- jusmodi non assumpsit quia illae nostree :

    satio in simihtudinem conversationis impedirent opus redemptionis.


    Filii Dei mutatur : et sic regi otlertur : Alias autem nostras omnes assumpsit
    quia tunc hostitr nostrae immolationis poenalitates^ et pro hac assimilatione, ad
    incorporatur : et sic Christo incorpora- maximas sibi tenemur gratiarum actio-
    lus, summo Patri otTertur. Hoc voluit nes : quia ex hac poenarumassumptione,
    dicere, Joan. xii, 26 : Si quis mihi mi- et nobis compati scit, et similis non tan-
    nistrat, me sequatur : et ubi ego sum, tum nobis, sed et peccatoribus factusest,
    illic et ministermeus erit. Quia vult et pro nobis passibilis est effectus, et
    Christus, in quantum Christus floret minor Angehs est eflectus, et omnia ti3e-

    et vestitur virtutum conversatione, quod dia humanae vitae sustinuit.


    nos sibi assimilati et incorporati florea- Deprimo Iiorum dicitur, II adCorinth.
    mus : quia sic congruunt capiti, et to- V, 21 : Eum qui non noverat peccatum,
    tum corpus una glorire stola gloriatur. pro nobis peccatum fecit, hoc est, simi-
    Eccli. XV, 3 et 6 : Stola gloriae vestiet lem peccatoribus, ut nos efficeremus ju-
    illum. Jucunditatem et exsultationem stitia Dei pro ipso.
    thesaurizabit super illum, et nomine De secundo dicitur in Psalmo viii, 6,
    seterno hceredilabil illum. Sic dixit Apo- et ad Hebr. it, 7 : Mimiisti eum paulo
    slolus, I ad Corinth. xi, 1 : Imitatores minus ab Angelis. Quod exponens Apo-
    mei esiote, sicut et ego Chrisli. stolus, ad Hebr. ii, 9, dicit : Eum, ciui

    Sic ergo etiam conversalionis puk^hri- modico quam Angeli minoratus est, vi-
    tudine Christo contormamur. demus Jcsum propter passionem mortis,
    gloria et honore coronatum.
    5. Conformamur etiam in noslrcT miseriae De tertio dicitur, ad Hebr. ii, 14 et seq.:
    DE EUCHARISTIA, DIST. 111, TRACT. I, 7. 263

    Ipse similiter parlicipavil eisdem, scilicet igitur idem numero sit corpus Domini in
    carni el sanguini, iit per mortem destrue- cruce et in pyxide, videlur quod in py-
    reteumquihabebat mortis imperium, id xide flagellabatur, conspuebatur, et cru-
    est diabolum et liberaret eos qui timore
    : ciligebalur. Quod ad sensum patet esse
    mortis pcr totam vitam obnoxii erant falsum : quia tortores sui ad pyxidem
    scrvituti... Unde debuit per omnia fra- non accesserunt et ideo violentiam nul-
    :

    tribus assimilari, etc. Passibilitati igitur lam sibi in pyxide inflixerunt.


    nostrceperomniaeomodoquopraedictum Ad haec dixerunt antiqui, quod ubi
    est, similisestnobis,etsiccongrue etfaci- Christus est in llgura corporis humani,
    litertransimus in ipsum, utsimus corpus ibi infligi poterant ei passiones violentse
    ipsius, etexhocadnimiastenemureigra- ab ipsis suis torloribus et inimicis : et

    tiarum actiones. Exod. iv, 31 : Audierunt quia in pyxide non in flgura corpo-
    fuit

    scilicet Hebra?i, quod visilasset Dominus ris humani, ideo non cadcbant in ipsum
    filiMs Israel, et ([uod respexisset afflictio- passiones violentae : sed quia in pyxide
    nem eorum : et proni adoraverunt. He- fuit in natura veri corporis humani, ideo
    breei transeuntes interpretantur, et sig- in pyxide poterant cadere in ipsum pas-
    nificant eos qui quasi peregrini viatico siones naturales, sicut febris si habuisset
    corporis Christi utuntur in remedium eam, vel apostema, vel aliud hujusmodi
    peccati. Ili audierunt per Scripturas, et et de hoc fecerunt versum :

    fide crediderunt, quod Dominus in hu-


    manoe naturce assumptione visitasset PyxiJe servatum poterit sufferre dolorem
    filios Israel, et in poenalitatis assump- Iniialum : sed non illatus convenit illi.

    tione non despexisset afflictionem eorum


    quse in poenalitatibus consistit : ct pro Vera autem solutio sine prsejudicio christo
    convi-
    gratiarum aclione adoraverunt proni in melioris sententioe est, quod Christus
    niuut quae-
    terram. secundum tres modos qui in ipso sunt, damsecun-
    ... dum deita-
    In omnibus ergo nobis factus similis, triplicia babet accidentia et altributio- tem, qua;-
    dam se-
    scilicet in noslri ad ipsum digestione, in nes : secundum deitatem enim quae m cuudum
    humanita-
    imaginis similitudine, in naturce confor- ipso est, ubique est, et mulla convcniunt tem, et
    mitate, in conversationis honestate, in ei quse non conveniunt formee humanee qua?dam
    secundum
    poenalitatis assumptione, optime nobis et quam assumpsit in unitatem personse, formam
    sacramen-
    perfecte congruit hic cibus, et ideo mira- nec conveniunt formai cibi quam assum- ti.

    biliter conveniens nobis reputatur. psit in compositionem sacramenti. Se-


    cundum autem formam humanam quam
    Oritur autem nobis non dissimu-
    hic assumpsit in unitatem personee, multa
    landa qujestio : quia ex quo propter nos conveniunt ei quse non conveniunt sibi
    K
    Is in
    poenalitates
    ••
    nostras assumpsit, constat secundum formam
    ....
    Dci, vel assumptio-
    •II'
    len - quod passibilis fuit et passus, crucifixus, nem formae cibi, sicut conspui, coiaplii-
    ^''""
    flagellatus, consputus, et multa alia tor- zari, flagellari, crucifigi, in loco circum-
    menturum genera sustinuit. Constat au- scribi, et multa hujusmodi. Secundum
    tem, quod in coena antequam glorilicare- autcm formam sacramenti non conve-
    tur per resurrectionem, corpus suum niunt ei nisi qua? competunt sacramento,
    tale dedit discipulis quale babuit : non sicut sumi spiiitualilcr et sacramentali-

    autem habuit nisi passibile : ergo passi- ter, sicut pyxide claudi, et hujusmodi
    bile dedit. talia. Nec modo, quod si
    sequitur aliquo
    Ponamus ergo, quod in forma panis aliqua sint cadem secundum naturam et
    servatum fuerit in pyxide usque ad ho- substantiam, quod ([uidquid attribuitur
    ram passionis, quando flagellabalur, uni, quod eliam altribualur alteri quia :

    conspucbatur, et cruciligebalur. Cum essenlia divina et persona omnimo se-


    26i D. ALB. MAG. ORD. PI\Mti.

    cundura rem ct subslantiam sunt idem, tas quas pro nobis assumpsit formas. Et
    non tamen sequitur, quod quidquid con- his assimilatur in manu Prophetarum,
    venit uni, vel attribuitur, quod boc attri- ut simul propria qua.' competunt, attri-
    bualur alii, vel conveniat. Et ideo dici- buamus, qua:'dam de naturalibus, sicut
    mus, quod in pyxide servato ut cibo non dormire, ambuLire, loqui^ sudare san-
    conveniunt nisi ea quae Christo attribuun- guinem ex angustia, et hujusmodi : ta-
    secundum quod est sub assumpta for-
    tur men ridicuhim esse videtur, quod dica-
    ma cibi, et non alia etea quae in forma
    : tur Christus dormire, vel ambulare, vel
    et figura humana assumpta a Christo, loqui, vel sudare sanguinem ex angustia
    Christo conveniunt, sicut ambulare, dor- in pyxidc, vel ahquid tahum facere,
    mire, lanceari, flagellari, cruciligi, non Unde cum, sicut diximus, Christus
    conveniunt corpori Chrisli in quantum idem sit in tribus formis, secundum re-
    est in formacibi. Et ifla quae conveniunt lationem ad diversa attribuenda suntsibi,
    ipsi Christosecundum naturam divinam, quse competunt formis ilUs, sicut secun-
    non conveniunt ei nisi secundum naturam dum deitalem esse ubique, creasse stel-
    divinam et non secundum formam huma- las, facere omnia quse vult et hujusmodi:
    nam, vel secundum formam cibi assum- quorum nihil attribuitur humanitati, vcl
    ptam in sacramento quia Christus cst : formse sacramentah, Secundum liuma-
    multarum facierum, sicut multiplicia nitatem vero convenit ei esse longum

    sunt ea quae pro nobis assumpsit. Et hsec mensura corporaU, et latum, et loco par-
    solutio verior videtur : quia ad hoc ticulari circumscribi, et in minori esse
    assumpsit formam sacramenti, ut sacra- non posse, loqui, ambulare, sudare san-
    mentaha et non alia convenirent sibi. guinem quorum nihil altribuitur deita-
    :

    IIoc autem dictum est sine pncjudicio: ti vel formse sacramenti, Secundum for-

    quia non per omnia concordatcum dictis mam autem sacramenti ei convenit ci-
    antiquorum sunt tamen dicta antiquorum
    : bum esse verum ad animee et corporis
    quse sine ratione et auctoritate mihi dicta refectionem, esse intra iines formae pa-
    esse videntur: unicuique enimforma; hoc nis^ et nihil sui extra illos esse, et in

    convenit quod illi formae attribui potest qualibet parte formse illius totum esse,
    et non aliud : et ideo plures formas as- et hujusmodi : quorum nihil convenit ei
    sumpsit, ut mulliplicitcrhomini congrue- secundum staturam humanicorporis
    ret per assimilationem, Osee, xii, 10: existentem, quia nemo comederet homi-
    Ego visionem midliplicavl, et in manu nem in statura corporis humani ct ite- :

    Prophetarum assimilatus siim. Non rum nihil horum convenit ei secundum


    enim multiplicat visioncs, nisi pcr mul- deitatem.

    CAPUT VII.

    De cibi liii^us atl cibatuin penetrabililale ex sublililale.

    Nunc dicemus de cibi ad cibatum pe- nisimembris infundatur non infunditur :

    i.
    netrabiUtatequam habet ex subtiUtate. autem porositati et spongiositati mem-
    Cibus enim naturalis non nutrit membra, brorum, nisi subtiiis sit adpenetrandura :
    DE EUGHARTSTIA, DIST. III, TRAGT. I, 7. 26o

    quia, sicut dicit Pliilosophus, subtile est eum jam mortuum, non fvegerunt ejus
    penetrativum, et partium parlibus penc- crura\ sed unus militum lancea latus
    trativum : et idco in ore hominis natura ejus aperuit, et continuo exivit sanguis
    posuit dentes, qui cibum dividerent : po- et aqua. Sed ipsa fractio est in forma et

    suit et molarcs, qui ad minimum con- figura panis, qute duabus do causis fran-
    tererent stomacho calorem
    : posuit in gitur. Quarum una est significationis, et

    igneum, quisubtile penelralivum a gros- altera necessitatis. Illa qusB est signiQca-
    so non penetrativo separaret : posuit tionis,est quia manibus sacerdotum
    :

    venas mesaraicas, quce subtile quod forma sacramentulis frangilur, diversitas


    penetrare potest, sugerent : posuit ve- corporis Ghrisli mystici signatur.
    nas, quse ut vioe ab hepate derivatse, in Unde usiis Ecclesise habet, quod in Qiiare for-
    ina sacra-
    totum corpus nutritivum succum et tria f rangatur : quia pars corporis Ghristi raeatalia
    subtiliatum ad membra portarent : po- raystici in coelo triumphat, et pro illa dividilur
    io tres
    suit colatoria panniculorum, quse ulte- parte sacramentum offertur ad laudem partes ?

    rius foetulentum ex subtilissimo colando et ad gratiarum actionem : quia illi jam


    auferrent: posuit subtiles poros et spon- beati sunt. Alia autempars corporis my-
    giositatem corporis, quee id subtile sub- stici in labore adlmc vivit, in fide conver-
    tiliter sugerent, et membris infunderent, sans et mcrito in terris, ot pro illa sa-
    ut in subtilissimum corporis nutrimen- cramentum offertur in pignus redemptio-
    tum perliceretur. nis. Tertia pars in purgatorio afQicla
    Hoc igitur modo perficitur eliam nu- purgatur, et pro ilia parte sacramentum
    trimentum animae in sacramento, ut sci- offertur in supplicationem pro afflictis.

    licet spiritualiter masticetur, tam divi- Jsti sunt tres panes ^, quos nobis accom-
    dendo, quam conterendo, ut caloreigneo modat amicus noster Ghristus, ut pona-
    subtilietur, ut subtilibus venis subtiliter mus ante illum unum qui dc via venit ad
    spiritualibus sugatur, et subtilibus viis amicum, proximum scilicet nostrum,
    membris spiritualibus deferatur, ut cola- quando vcnit vel ad laudandum, vel ut
    toriis spiritualibus coletur, et subtiliter pro redemptione sua olferat sacrilicium,
    id quod est tam subtilc membris propor- vel venit de via ad supplicandum pro
    tionaliter infundatur : qua3 sunt sex modi de via enim venit,
    captivis et afflictis :

    in universo. quando de negotio occupationis terreno-


    Omnibus tamen his prcenotanduni, dc rum ad cultum se convcrtit.
    primo, scilicet masticatione, dicturus, Necessitatis autem causa frangitur in
    pra^mittit de fractione quod est de lidei ore fidelium : quia integrum propler gut-
    veritate in hoc sacramento, quod fractio turis arctitudinem a multis cum pcriculo
    quse fit in sacramento sive por manus gluttiretur.Exod. xn, 9 et 10 Caput :

    sacerdotis in altari, sive eliam per den- ciim pedibus et intestinis vorahitis... Si
    quando sacramenta-
    tes fidolium in ore, rjuid residuum fuerit, igne comburetis,
    litersumitur sacramentum, non est in
    corpore Ghristi quia illud non frangitur,
    : Jn omnibus tamen his notandum cst, 2.
    sod nianot intcgrum et sanum ct illiba- quod inquascumquc partes formafranga- Iiiqiias-
    cuiiiijue
    tum in qualibet parte forma3 sacramenli tur, totus ot integer Gliristus vivus ct sa-
    parles
    fractae, sicut dicilur,Exod. xii, iG ()s :
    nus in corpore, spiritu et anima, doitas forma §a-
    craiiienta-
    non conimi/iurfis ex eo. Quia ctiam mili- plena remanet sub qualil)cl parlo ct an- iis divida- :

    tur, totus
    tes licct essent maliliosi, corpus Domini tcquam frangatur, non cst nisi unicus et et iutesep
    frangere non potucrunt. Joan. xix, 33 Cliristus
    et indivisus sub tota forma intcgra.
    uiauet.
    "^^ : AdJesum cum i'cnissent,ut vidcrunl Et bujus quidcm exomplum antiqui

    * Cf. Luc. XI, o.


    266 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.'

    posuerunt duplex : sed unum illoruni se extendit ultra significationem. In liac

    exemplorum non est usquequaque ve- forma panis et vini Christus est opertus
    rum. Et ununi illorum estde forma, quse quasi pallio quodam quo totus involvi-
    apparet ad speculi reflexionem, quse tur. Isa. Lix, 17 : Opertiis est quasi pal-

    una est in reflexione speculi unius ad lio zeli. Quia scilicet zelans nostrum
    unum : et cum speculum franjzitur in profcctum, sic operatur ad nostram re-
    partes, eadem una inlegra forma appa- fectionem et salutem.
    ret in omnihus partibus, propter plures Alia similitudo ab antiquis posita est

    reflexiones quffi fiunt ex pluribus parti- de anguilla, vel scrpente, vel alio ani-

    bus fracti speculi ad unum et idem. Sic mali, quod habet corpus eequalis compo-

    enim Christus unicus est in tolo totus : sitionis et annulosum. In hoc enim lota
    quia non nisi unum signum significans est una et integra et sola animasensibilis
    et continens est in toto : et quando fran- per sensum et motum : et si dividatur in

    gitur forma panis, in qualibet fractura paucas vel multas partes, dicunt, quod

    est totus Christus : ideo quia plura tunc eadem una et indivisa anima sensibilis
    sunt signa significantia et continentia. et totaper sensum et motum remanet in

    Hujus autem causa est vera quia res :


    qualibet parte. Sed hoc exemplum pro

    sacramenli est semper causata et conten- secunda parte non est verum quia jam :

    ta in signo sacramenti in nova gratia el


    probatum est in proehabitis, quod diviso
    nova lege et ideo cum signum non ha-
    :
    corpore talium animalium, dividitur ani-

    beat usum significandi ex hoc quod est ma eadem


    per accidens, et non est una

    totum vel pars^ sed potius ex hoc quod in qualibet parte divisa tamen hoc : sed

    forma cibi cor confortantis et cum est verum, quod est integra anima in
    est :

    hanc formam sequaliter habeat in toto et qualibet parte. Et quod non quaelibet

    in parte, ideo oportet quod aequaliter pars convalescit in anima, non est prop-

    corpus Christi quod est res sacramenti ter hoc quod non tota anima sit in qua-

    contenta et significata, sit in toto et in libet parte, sed potius ideo quia membra
    parte : tantum enim significationis ad re- sine quibus convalescere non potest, non
    fectionem habet pars formae panis et pars habet in qualibet parte, sicut membra
    partis formse panis, quantum habet totus accipiendi et digerendi cibum, quse sunt

    panis quantumcumque magnus. Ex quo os, stomachus, hepar, cor, anusin poste-
    pars quselibet igitur minima significare rioribus : quia sine his non potest ci-

    habet, oportet quod queelibet minima bum capere, vel digerere, vel emittere :

    pars totum conlineat: quia sacramentum et in his consistit vita convalescens in

    novae legis quantum est de se totum con- omni sensibili.

    tinet quod significat : quia aliter signifi- Non autem possunt in natura vel arte
    catio esset mendax. Quod absil credere exempla sufficientia inveniri, quce tantse
    de sacramento veritatis. per omnia respondeant excellenlise. Isa.
    Ex isto jam patet, quod in corpore su- XL, 18: Cui ergo similem fecistis Deicm?
    menlis hunc cibum non sacramentaliter aiit quam imaginem ponetis ei ?
    manet corpus Christi, nisi quamdiu for- Ilsec autem sunt quse de fractura hic

    mse sacramentales in stomacho vel in vo- sunt diccnda et attendenda.


    mitu possunt videri vel discerni : quam- Hanc autem et hujusmodi fracturam
    diu enim formse illse discernuntur, tam- in sacramento fore faciedam significavit
    diu est contentum ibi corpus Chrisli et Christus, Matth. xxvi, 26, ubi dicitur:
    signatum: quando autem liquefactse sunt Canantibus autem eis, accepit Jesus pa-
    formse illse, ullerius non significatur esse nem, et henedixit, ac fregit, deditque
    per aliquod. Et ideo ibi etiam non con- discipulis suis, et ait : Accipite et come-
    tinelur per aliud : quia continentia non dite : hoc est corpus meum. In hoc enim
    DE EUCHARTSTIA. DIST. III, TRACT. I, 7. 267

    quod dicit, fregit, discipulis etiam fran- finis. Isti sunt dentes de quibus dicitur,
    gendum dereliquit. In hoc autem quod Caniic. ix, 2 ei 3 : Dentes tui sicut ffreges
    dkit, comedite, significavit etiam denti- tonsanim quc€ ascenderunt de lavacro
    bus esse confringendum. Marc. xiv, 22 : omnes gemellis foetibus, ei sterilis non
    Et manducantibus illis, accepit panem, est inter eas. Sicui vitta coccinea lahia
    et benedicens fregit. Et ex hoc accipitur tua, eloquium iuum dulce. Dentes
    ei

    idem quod prius. Luc. xxii, 17, plus di- enim divisores sunt rationis, quibus hoc
    cit sic : Accipite, et dividite inter vos. sacramentum in omnes difTerentias pie-
    Yoluit enim corpus suum per fracturam tatis etbonitatis dividunt, ut singula me-
    formarum dividi inter partes Ecclesige, ut ditentur. Dentesautem masticatores sive
    unicuique parti Ecclesiae prodesset se- molares, sunt dentes alTectus, quibus in
    cundum utilitatem congruam cuilibet devotione singula bonitatis Dei judicia
    parti. Similiter autem in quacumque re- comprimuntur et contcruntur, ut succus
    fectione signatur istud sacramentum, dulcedinis qui in ipsis est, deo-ustetur.
    semperpanis frangitur. Alatth. xxvi, 26 : Isti sunt innumero intellectus etaffeclus,
    Accepii Jesus panem, et benedixit, ac fre- qui ovibus in omni mansuetudine et pie-
    gii '. Et in tantum hoc semper ostendit, tate significantur : quia sicut quidam
    ut et ipse Dominus in hoc modo fractionis greges in cordibus nostris ad pastum
    cognoscerelur. Luc. xxiv, 35 : Cognove- Dominici corporisegrediuntur. Haeascen-
    ru7it eum in fractione panis. Hoc etiam derunt de lavacro mundissim» con-
    Apostoli servandum ab eo sanxerunt per fessionis et satisfactionis. Et sunt omnes
    totam Ecclesiam. Act. II, 42 : ^'/•««^/jme- gemeliis foetibus : quia quaeiibet fert foe-
    verantes in docirina Apostolorum, ei com- tum veritatis in contemplatione, et fce-
    munione fractionis panis,ei oraiionibus tum virtutis in operatione. Et non potest
    Talis igitur fractio est in hoc sacra esse sterilis quse fructum aeternorum gau-
    mento, et propter ea quae dicla sunt. diorum non ferat inter eas.
    Isti sunt dentes de quibus conqueritur
    Divisio aulem harum formarum et in persona Ecclesiae Jeremias, Thren. iii,

    lodo fractio et masticatio quce fit per dentcs, 16 : Frcgit ad numeru)n denies meos,
    ltUt£
    sma-
    ut undique sugi possit quod comeditur. cihavii me cinere. Ad omnem enim nu-
    ur? Sicut ipsa masticatio est frequens redi- merum intellectus et affectus diabolus
    tus dentium super idem dividendum et dentes confringit : quia ad cognitionem
    atterendum, ita signat meditationem veritatis et conscientiam serenitatis et
    istius cibi spiritualis : quia meditatio ni- atfectum virtutis a corde in hoc sacra-
    hil aliud est quam frequens reditus men- mento tollit : et tunc desipiente cibo
    tis super idem cogitatione et devolione spirituali, hominem cinere, id est, amore
    et afTectu mentis dividendum et alteren- incenso cupiditatis hujus mundi cibat_,
    dum in omnes ditTerentias bonitatis, cha- et sic omnino destruit. Econtra laudans
    ritalis et virtutis, ut undique sugatur sponsam in Canticis, vi, 5, dicit Denies :

    ex ipso dulcedo in qua praeparavit hoc iui sicui grex ovium quas ascenderuni
    sacramentum homini Deus, tamquam de lavarro. Quia dentc veritatis conterit
    dentibus divisoribus et moIariI)us con- ea qua? pertinent ad cognitionem veri-
    teratur, qui sunl dontes rationis per co- tatis, ct dente virtutis conterit ea quae
    gitationem veritatis, et afTectus per devo- pertinent ad opus virtutis : et omnia haec
    tionem virtutis el bonitatis, et conscientiae loca sunt lavacra mundissimae confessio-
    optimae per albedinem sinceritatis, et in- nis et conscientia?. Unde etiam de hujus
    tentionis honae per direclionem oplimi sacramenli dulccdine loquens, Cantic.

    Cr. Marc. xiv, 22; Luc. xxn, 19 ; Joan. vi. 11,


    268 D. ALB. ]\UG. ORD. P]\/ED.
    VII, 9, tuum sicut vinum
    dicit : Gnttitr sicut anni antiqui, in operibus oraniura
    optimum, dignum (Jilccto mco acl po- sacrificiorum veteris legis, quce in fide
    tandum, lahiis([uc ct dcntiJjus illius qd hujus sacrificii sunt celebrata.
    ruminandum. Ruminatio enim dicitur Sic autem per digestionem debemus
    sicut et masticatio, quando liujus sacra- subtiliari ad hujus cibi congruitatem.
    menti dulcedo sfepe ad os cordis et gut-
    tur rationis et dentium, de quibus di- Deinde autem in sacramento est dul-
    3.
    ctum esf, soepius revocatur. cedinis depuratse suctio. Et hoc fit quan- quo,q
    Sic igitur masticalio perricitur spiri- do in s"^''''

    tualis.
    ...
    dulcedine
    Chrisli in spiritu
    cordis niraia
    degustalur. Ilic enira
    dulcedo
    , tum
    tur
    I

    modus degustandi dulcedinera natura-


    Diximus autem, quod secunda subti- rum et gratiarum Christi polius suctione
    ^^
    Quomodo
    ^^^'^^^
    P^^' calorem fit digeslivura ot quam comestione perficitur. Et sic in
    inasiica- igneum, qui pura separat ab impuris, opere naturce pcr quam nutrimentum
    tum subti- . ,
    ^
    .

    liatur? non quidem in corpore Domini in quo subtiliatura est, sugitur : ita in cordis
    nibil est impurum, sicut prcTOstendimus, devotione et desiderio postquara homo
    sed potius in nobis qui nos depurare de- se emendavit et depuravit, tunc statira
    bemus ad ipsum percipiendum. Hoc est dulcedinera quae est in corpore Christi
    quod sub alia metaphora loquens Do- et spiiitu et anima ipsius et in omni
    minus de sacerdotibus istud sacramcn- gratia et gloria, illuminationibus et de-
    tum conficientibus dicit, Malacli. iii, 3 lectationibus ejus sugit et imbibit. Et
    et 4 : Sedcbit conflcins, ct emundans hoc est quod dicitur, Deufer. xxxii, 1.3 :

    argenium : et purgahit filios Levi, ct Constituit eum super excelsam terram,


    colahit eos quasi aurum et quasi argcn- ut comcderet fructus agrorum, ut suge-
    tum, et Domino offerentcs sacri-
    erunt rctmel de petra, oleumquc de saxo du-
    ficia injustitia. Et placehit Domino sa- rissimo. Sicut enim in ante habifis di-
    crificium Juda et Jerusalcm, sicut dics ctum est,excelsa terra est natura humana
    sseculi, ct sicut anni anticpu. Quod Jesu Christi, super cujus agri fructus
    enim dicit, quod sedehit, moram et per- ponitur horao in confectione et commu-
    severanliara signat in opere. Qaod autem nione sacraraenti, ut coniestione sacra-
    dicit, confians, incendium signat chari- mentali comedat eos : et postquam se
    tatis tamquam caloris ignei omnia pur- plenc depuravit et in spiritu subtiliavit
    gantis. Quod autem dicit, emundans, virfute et contemplatione, spiritus sugat
    digestionera ad purura signat. Quod di- mel de stabiliraento Christi sicut de
    cit, (irgentum, tiraorera signat puritatis petra : petra autem erat Christus, sicut
    conscientise. IIujus autera digestionis dicit Apostolus, I ad Corinth. x, 4 : Bi-
    eirectus est_, quod tales in cordibus suis behant de spiritali, consequente eos, pe-
    Domino erunt ofrerentes sacrificia in tra : petra autem erat Cliristus. Et hoc
    omni et perfecla justitia. Tali aufem di- modo oleum quod significat pinguedi-
    gestione et purificatione et subtiliatione nem devotionis, suxerunt de saxo soli-
    perfecfis dicitur, Malach. iii, 4, quod dissiinse verifatis, qua? est in sacramento.
    placehit Domino sacrificium Juda, hoc Propter quod etiam sacramentum veri-
    est, confitentis, et sacrificium Jcrusalem, tatis vocatur. Psal. lxxx, 17 : Cibavit
    hoc ad visionem seternse pacis per-
    cst, eos cx adipe frumenti, et de petra mclle
    tinentis. Sicut dies sxculi, in quibus saturavit eos. Hoc est quod dicitur,
    illuminatio fulsit Dei, qui hoc sacriiiciura Deuter. xxxiii, 19 : Qui inundationcm
    in oblatione Melchisedech instituit K Et maris quasi lac sugcnt, et thcsauros

    ' (Jenes. xix, 14.


    DE EUCIIARISTIA, DIST. III, TllAGT. I, 7. 2G9

    absconditos arenaman. Dulcedo enini hoc nutrimentum pietatis, hsec arescunt


    a sacramento redundat abundanter in et marcescunt et destituuntur et abji-

    fauces bene dispositas, sicut inundatio, ciuntur. Iste fons de quo dicitur,
    est
    quae maris dicitur, quia in memoriam Genes. ii, 6 Fons ascendehat e terra,
    :

    immensitatis passionum et doloris Ghri- hoc est, de terreno corpore Domini in


    sti accipitur. Et hee consolationes sunt sacramento, irrigans iiniversam super-
    tliesauri super aurum copiosum : ct sunt ficicm terrse, seu paradisi. Paradisus
    absconditi, quia nenio novit eos nisi qui enini locus deliciarum est in nutrimentis
    accipit. Psal. xvih, II : Desiderahilia Ecclesice, in quem locum iste fons de-
    super au.rum lapidem pretiosum mul-
    et lectationis iniluit, et omnia irrigat inte-
    tum : et dulciora super mel et favum. riora anim;^ et corporis ad quae deriva-
    Unde, Isa. lxvj, 10 et H, dicitur : Gau- tur. Ezecliiel. xlvii, Et omnis anima
    :

    detecum ea gaiidio, iiniversi qui lugetis vivens, quse serpit, quocumque venerit
    super eam : ut sugatis et repleamini ah torrens, vivet. Quia, sicut dicitur iii Psal-
    uhcre consolationis ejus, ut mulgeatis et mo xxxv, 9 : Inehriahuntur ah uhertate
    deliciis affluatis ah omnimoda gloria domus tux, et torrente voluptatis tuse
    ejus. Luctus enim super tristitiam Jeru- potahis eos. Et infusionls delectationis
    salem est in passione, gaudium est in suavitale intunduntur et irrigantur. Me-
    communionis delcctatione : et illa est ut rito monet Ecclesiastes, xii, 1 et seq.^ ut
    sugant fidcles ubera quibus sacramen- simus memores creatoris nostri, ne forte
    tum hoc ubertim fundit lac candoris per ingratitudinem a magnis deliciis

    vcritalis et dulcedinem virtutis, ut sint quas diximus, excidaraus, dicens, y. 6 :

    ubera ista pressa manu devotionis, et Antequam rumpatur funiculus argen-


    mulgeamus et deliciis in consolatione teus, et recurrat vitta aurea, et contera-
    sancti Spiritus afduamus ab omnimoda tur hgdria super fonlem, et confringatur
    ipsius gloria quam in deliciis sacramenti rota super cisternam. Heec omnia ingra-
    manifestat. Et hoc lacli comparatur : tis contingunt. Funis autem argenteus
    quia ad litteram etiam secundum natu- est via dirigens ad nos ex hoc sacra-
    ram succus de nutrimento depuratus et mento candorem veritatis. Et si ille

    subtiliatus, lactis habet quamdam albe- rumpitur, vanitatem et mendacium se-


    dinem et pinguedinem butyrosam et dul- qui incipiemus. autem aurea est
    Yitta
    cedinem valde convenientem et ideo : via et vena et ligamentum quibus in nos
    sugitur a venis. derivatur delectatlo divinitatis ex lioc
    Sic iixitur nutrimcntum attrahitur su- sacramento : si enim illa ad terrena re-
    gendo. currit, tunc tctra et opaca sequemur.
    Fons autem cst fundens delectationes
    Quarto, nutrimontum per
    pcrficitur Dominus Jesus in sacramento. Ilydria
    vias qua2 sunl vasa et canalcs in tolum autem hauritorium nostras devotionis,
    l>ri3
    corpus nutrimentum deportantes, ul un- qujE super fontem conteritur, quando
    lali-
    efer- dique corpus infundatur et irrigetur et spiritualia in tnedium veniunt, ct terrena
    nutriatur. Ilce autem viae sunt cogita- etiam amara desiderantur, sicut dicitur,
    tiones et alTectiones in anima quae sunt ISumer. xi, 6 Anima nostra arida est,:

    animaj tamquam vires ct corporis mcm- niJiil aiiud rcspiciunt oculi nostri nisi

    bra, ad subservicndum anima; spirituale ma)i. Et, ibidcm, xxi, o :


    A)iima )iostra

    nutrimentum deportantes. Sic enim fons nauseat super ciho isto levissi)no. Et ite-

    delectationis est corpus Ghristi, et rivi rum, ibidem, xi, 4 Quis dahit )iohis ad :

    dcrivati a fonlc sunt quse singulis viribus vescendwn carnes? Et Iiujusmodi. Rota
    et virtutibus et potcntiis ct membris di- autem cst rcditus noster frcqucns ad
    riguntur, et ad qu;ecumquc non vcnit spiritu;dis dulcedinis dcguslationem, quae
    270 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    in hoc sacramento sicut in cisterna
    ex autem dulcedo est roris, et significat dei-
    pluvia dulcedinis Dei manantis reser- tatis dulcedinem. Oleum fomentum lu-
    vatur nobis. Si enim rota illa confrin- minis signiticat pinguedinem charitatis
    gitur, tunc imus et rcdimus in putredi- et devotionis Christi : quam sic colatam
    nem carnis, et sic perimus ad crealoris comedentes, id est, ultra quam sciri pos-
    memoriam non revertentes. sunt, fiunt decori.
    Sic ergo colatum est nutrimentum.
    7^ Quinto autem loco natura posuit cola-
    Qiia ratio- ^oria panniculorum, quae ultima depura- Sexto loco purum, tam dulce,tale
    8.
    del)uJatur?
    ^'^"^ fcetulentum quasi colando a cibo tam mundum membris infunditur et :
    Quonii
    separent, ut ultime depuratum esset, ex illo omnis substantia eorum et virlus memb
    infuQ)
    antequam membris infunderelur : et hoc restauratur. Sic nobis, sicut diximus, tupl

    colatorium in sacramento signat subti- depuratus neclareus liquor Dominici nu-


    lissimffi conscientiae examinationem, ne trimenli infunditur : et isto rore membra
    aliquid impurum in nobis remaneat, animarum nostrarum ad nutrimenti spi-
    cum venimus ad hujus cibi nutrimen- ritualis virtutem, et dulcedinis gustum,
    tum, sicut dicitur, Jerem. xv, 19 Si : et delectationis experimentum, et re-
    converleris, convertam te, et ante faciem creationis benelicium admiranda suavite
    meam stabis : et si separaveris pretio- inebrianlur. Cnde Psalmista hujus vo-
    siim a vili, qiiasi os meum eris. Haec luptatis pastum describens dicit in Psal-
    enim est colalio optima conscientiae qua mo XLi, 5 : In voce ejsultationis et con-
    omne pretiosum a vili peccati et vani- fessionis, sonus epulantis. Quia cor est
    tatis separatur, ut purum et sincerum in jubilo, et omnia interiora in delecla-
    hoc nutrimentum his membris spiritua- tione, et os in sono laudis in tali epula-
    libus infundatur. Eccli. xxxvui, il : Da tione. Hoc est quod de hujus sacramenti
    suavitatem et memoriam similaginis, et epulis dicit Apostolus, I ad Corinlh. v,
    impingua oblationem^ et da locum me- 7 et 8 : PascJia noslrum immolatus est
    dico. Quod autem dicit, da suavilatem, Christus. Itaque epu/emur, non in fer-
    vult quod animo suavi et tranquillo ve- moilo veteri, neque in fermoito malilias
    niamus ad sacramentum. Quod autem ct necjuitise, sed in azgmis sincerilatis et
    dicit, memoriam similagi)ns, vult quod veritatis. Sic summa sapientia, Proverb.
    sicut similago cribellatur et colatur IX, 2, hnmolavit victimas suas, miscuit
    usque ad purum, quod ita nos per con- vinum, et proposuit mensam suam. Et
    scienliam cribellemuset colemus, ut pu- post pauca, t. S : Venite, comcdite pa-
    rissimo nutrimenlo congruamus. Quod nem meum, et bibite vinum quod miscui
    autem dicit, impingua ohlationem, vult vobis. Sic enim panis dulciter confortat
    quod nos in pinguedine devotionis bene- ad gratiam, et vinum inebriat ad spiritus
    llciorum Dei proeparemus. Et hoc facto jucunditatem, et mixtio vini in omnibus
    locum demus medico Jesu Christo, qui divinis conservat rationem sobrietatis,
    tunc sua nulrimentali dulcedine omnes ut fiat quod dicit Apostolus, ad Roman.
    nostras curat inilrmitates, et deperdita XII, 3 : Non plus sapcre quam oportet
    restituit in vita spirituali. Ilinc est, quod, sapere, sed sapere ad Deu-sobrietatem.
    Levit. II, 4, purissima simila praecipitur ter. XIV, 26 : Comedes coram Domino Deo
    esse in sacrificio Domini. Hoc quodest tuo, et epulaberis tu et domus tua. Tota
    dicitur, Ezechiel. xv\, 13 : Similam, et enim familia nostri cordis in hujus sa-
    mel, et oleum comedisti : et decora facta cramenti sagina reiicitur, sicut dicitur,
    esvehementer nimis. Simila enim ultima Luc. XV, 32, de sacramento reparatio-
    depuratione colala est et cribellala, et nis : Epuluri et gaudere oportebat, quia
    signat ultimam munditiae gratiam. Mel frater tuus hic morluus erat, et revixit
    DE EUCHARISTIA, DIST. IH, TRACT. I. 8. 271

    perierat, et inventus est. Quia in isto cimur, ad confortalionis delectationem,


    sacramento et principiis vitae revivimuSj etomne quod desideramus, invenimus in
    et pignore salutis a perditione libera- eo sicut in vase omnium bonorum.
    mur, et epulis jucunditatis seternae reli-

    GAPUT VIII.

    De cibi liujus ad cibaluui uuibiiitate quain Iiabet ex couaaturalitate.

    Sequitur ut dicamus hic de hujus cibi nobis sit a natura Christi et divina gene-
    ad cibatum unibililate, quam habet ex ratione alienum. Iste enim panis fdiorum
    connaturalitate ad eos quos cibat. In na- est, qui non mittitur canibus ad mandu-

    turali enim cibo nihil unitur ei qui ciba- candum '.

    tur, nisi quod connaturale est illi et :

    si non sit connaturale et infundatur Elideonotandumcsthic, quodquinque 2.


    membris, pro certo putrescet in mem- sunt (luce faciunt nos Christo connatura- Quinque
    bris, et generabit apostemata et tumores les et unibiles. Quorum unum et primum norii^n^ibi-
    vel aiias corruptiones. Si autem connalu- 'esChnsto.
    estgeneratio divina. Secundum autemest
    rale est membris, unitur eis, et confor- munda vita. Tertium autem, dilectio ad
    lantur et proiiciunt omnia membra per Deum et sincera et pulchra. Quartum au-
    ipsum iu virtutibus et opeialionibus tem, contemplativa. Et quin-
    illustratio
    suis, sicut ante diximus. Quia in dige- tum est unio devota. Primum horum fa-
    stione et assimilalione cibi et subtilitate cit nos Christo connaturales. Secundum
    omnia hoec fieri habent in nobis : eo autem facit nos in virtute simiies. Ter-

    quod cibus ille purissimus et subtilissi- tium facit nos concordes. Quartum facit
    mus et quantum ad se,
    suavi^simus sit nos in cognitione conformos. Quintum
    sed nos non semper cibo secundum quod aulem ultimum facit nos ab ipso in-
    et
    oportet, utimur. enim quinque cibus habet
    distantes. Haec
    Ita dicimus hic, quod in cibo nos ad cibatum, quando unitur ei quia tunc :

    oportet virlute istius cibi uniri cibo po- primo ad naturam nutriti cibus genera-
    tius quam cibus uniatur nobis ; quia si tur. Secundo, in virtute membro ct ope-
    uniretur nobis defectibilibus, et cibus pe- ratione assimihitur. Tertio, calore ejus
    riret, et nos non proficeremus. Cum au- vivifico in membro cibato aflicitur et vi-
    tem nos cibo unimur qui incorruptibilis vificatur. Quarto, luce vivifica membris
    est, tunc prolieimus in omni virtute. Ta- et calore venustatur. Et quinto, ad ple-
    lem autem habemus ad cibum unionem, num unitum animali potentia membri
    ut Christo Domino et clbo nostro conna- vivilicatur et aninue unitur.
    turales efficiamur, ita quod nihil in De primo horum dicitur, I Joannis, Generaiio
    divina.

    * In Prosa solemnitatis Gorporis Cliristi: Vere panis lilioruni,


    Ecce pnnis Angeloruin, Non mittonilus canibus
    Faclus cibus viatoruni
    272 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    V, 18: Sclmiis quia omnis qui )ialus est nus suum, de natura sua nos sic ad se
    ex Deo, non peccat : sed generatio Dei mutantc. Act. xvii, 28 : Ipsius et genus
    conservat eum, et malignus non iangit sumus.
    eum. Est auteni spiiitaalis qucedam et Hoc est igitur primum in quo sic uni-
    optima generatio divina, qua homo in mur Chrislo per sacramentura.
    corpus et membrum Christi generatur.
    Si enini cibusolerum bonum suum cog- Est aulem secunda unio in vita in si- 3
    noscere posset, quando ad corpus et ad militudinc virlulis et opcrationis. Ouia Viia mu
    da.
    membrum hominis per generationcm eliam in nalurali ciho perfectc membris
    quamdam mutatur, multas gratias age- unitum non cst quod non habet membri
    ret, et omnem modum quo mutalur et vel membrorum virlutem et operationem,
    conteritur, cum gaudio sustineret, ubi sicut dicitur, Isa, lix, 2 : Iniquitates ve-
    quod a suo esse ignobili et vili in
    sciret strse diviserunt inter vos et Deum vc-
    tam nobilem vitam et tam nobile corpus strum peccata vestra absconderunt fa-
    : et

    mutarelur. Quantas ergo gratiarum acti- ciem ejus a vobis, ne exaudiret. Ac si


    ones debemus Christo, qui suo corpore dicat : Si dissimilitudo in vita non esset,
    vivifico nos in se transmutat, ut corpus sed essetis virtute vita et operatione si-

    ejus efPiciamur sanctum et mundum et niiles, tunc Deo nostro uniti esselis, ita
    divinum. Joan. i, 12 : Quotquot autem re- quod inter Deum et vos nihil 'distaret

    ceperunt eum, dedit eis potestatem filios ncc distarc faceret. Et hoc est quod di-
    Dei fieri. Ouia qui eum receperunt in cilur, Act. XVII, 27 et 28 : Non longe
    sacramento spirituali manducatione, con- est ad unoquoque nostrum. In ipso enim
    corporales lilii sui efficiuntur, et sic fdii vivimus, et movemur, et sumus. Per

    Dei sunt et dicuntur. Joan. i, 13: Qui virtutem enim suam nobis influxam effi-
    non ex sanguinibus, neque ex voluntate citur non longe C[uia ipse suam non de-
    :

    carnis, neque ex voluntati viri, sed ex serit virtutem, et in sua virtute nobis
    Deo nati sunt. Aon enim caro et san- communicata et influxa ipse influit nobis
    guis et concupiscentia carnis et sanguinis seipsumet communicat. Et sic in ipso
    aliquid possunt in illa generatione, sicut vivimus sua virtute, et in ipso movcmur
    dicitur ihi, I ad Corinth. xv, 50 : Caro et sui nutrimcnti perfectione, et in ipso su-
    sanguis regnum Dei possidere non pos- mus slantes consummati in siia perfe-
    sunt : neque corruptio incorruptelam ctionc. Sic enim,sicut dicitur ad Ephesios,
    possidebit. Et ideo neque ex voluntate IV, 13 : Occurramus omnes in virum per-
    fcemineae carnis, neque ex improba et fcctum, in rnensuram adalis plenitudi-
    libidinosi viri voluntate, nihil penitus est nis Christi. Sic enim verum
    quod di- est

    in illa sancta generatione qua homo ex citur, I Joannis, quoniam


    ii, 29 : Scitote
    Deo nascitur, quando participando sa- omnis qui facit justitiam, ex Deo natus
    cramento in corpus Dominicum et mem- est, translatus jam in virtute et operatione

    brum generatur. in benedictum corpus et membrum Chii-


    In hac cnim generalione corpus Do- sti. Sic cnim dicitur, Isa. xxvi, 12 : Domi-
    minicum quasi semen est, quod sua vir- ne, dabis paccm nobis,omnia cnim opcra
    tute hominem ad se trahit et in se trans- nostra operatus es nobis. Quia sihi coii-
    format. I Joannis, iii, 9 : Omriis qui juncti in virtute sua operamur, et ipse ope-
    natus est ex Deo, peccatum non facit, raturinnobis.Sicipsedicit, Joan. xiv,12 :

    quoniam semen ipsius in eo manet, et Qui inme, opera quae ego facio el
    credit
    non potesi peccare, quoniam ex Deo ipse facict, etmajora horum faciet, quia
    natus est. Sic igitur mutamur in sangui- ego ad Patrem vado. Ipse enim nos sibi
    nem et carnem ipsius spiritualiter, et uniens, in nobis inagna facit, et nos sihi
    efficimur sil)i connaluraliter unili et g;e- unitos ad Patris majestatem exaltans, fa-
    1)E EUCHARISTJA, DIST. III, TRACT. I, 8. 273

    cit majora, el quotidie innoval maxima. in aedificationein sui in charitate. Hinc


    Quse omnia in nobis facit, quolidie vir- cst quod dicit, Joan. xv, 9 et 10 : Manete
    lutem et opera confortando. Maj^^na enim in dilecticne mea. Si preecepta mea ser-
    facit in operihus gratiae : majora facit iii vaveritis, manehitis in dileciione mea, sic-
    opcribus donorum sancti Spiritus : ma- ut et ego Patris tnei pnecepta servavi,
    xima autem facit in operibus superero- et maneo in ejus dilectione, Qui autem in
    galionum et beatitudinum. Sic unitus dilectione Chrisli manet, manet in ejus
    Christo loquitur Apostolus, II ad Corinth. calore yivifico, per quem unilur sibi et
    xiii, 3 :An experimenlum quieritis ejus, afhcitur, ut spiritui vitali ejus conjunga-
    qui in me loquitur Christus, qui in vobis turet uniatur. IIoc enim modo corpus to-
    non infirmatur, sed potens est in vohis ? tum in membris omnibus efficitur unum.
    In nobis enim loquitur, quando vita, vir- Ad Ephes. iv, 4: Unum corpus, et unus
    tute et operatione juncti sumus ei^ et spiritus, sicut vocati estis in una spe vo-
    quasi connaturales effecti. Potentia au- cationis vestrse. Unum enim corpus est
    tem est in nobis, ct non infirmatur, juncturis et unionibus membrorum ad
    quando virtuti suie nihil contrarium in- unum quod calorem
    cor, vitae immittit
    venit in nobis, sicut dicit Psalmista, omnibus, et unus spiritus est, qui vitam
    Psal. XVII, 2 ct 3 : Diligam te, Domine^ et dileclionem ad invicem omnibus in-
    fortitudo yel virtus mea. Dominusfirma- spirat et pulsat in omnibus membris : et
    mentum meum, et refugiiim meum, et in hac spe vocationis vocamur ad Chri-
    liberator meus. stum, utsic connaturaliter et concorpora-
    liter sibi siculi capiti nostro et cordi si-
    Tertium autem nos uniens Christo, et mus uniti, quod nobis influit et sensum
    quasi concorporales et connaturales sibi cognitionis et motum virtutis et tegimen
    efficiens, est dilectio ad ipsum pulchra et suse providentissimse gubernationis, sic-
    sincera. Quia eliam cibus corporalis ut dicilur, Cantic. v, : Anima mea li-

    postquam ad substantiam membri quod quefacta est, ut dilectus locutus est. Di-
    nutrit, mutatus et generatus est, et post- lectus enim verba dHlectionis lo([uitur ad
    quam virtutem et operalionem et vitam affectuin cordis : et ideo anima ista beata
    illius membri assumpsit, statim ordine diiecto unita, statim calore dilectionis re-
    naturae calore vivilico illius membri et soluta^ et tota in dcvotione licjuefacta,
    spiritu penetratur et afficitur, etsic perfe- penetravit ad ipsum, et sibi unita con-
    I ctius quam primo unitus fuit, unilur. Et corporalls effecta est. Htec enim est uni-
    ,hoc est quod dicit Augustinus, quod ti- tas spiritus Chrisli charitatis totum cor-
    i des in compositione corporis Christi pus uniens, de quo dicilur, ad Ephes. iv,
    mystici membra jungit, spes autem ne- 3 : Sotliciti servare unitatem spiritiis in
    ctit, et chaiitas unit. Quia fidei generatio vinculo pacis. In hoc calore charitatis
    membro attribuilur, de quo diximus pri- quasi sub quodam pallio concorporales et
    mo. Spei autem ncxus in virlute et ope- junctos nos sibi facit Dominus. Iluth, iii,

    ralione altribuitur, spei de qua diximus ".I Expande pallium tuum super famu-
    :

    ecundo. (^haritati autcm altribuitur lam tuam, quia propinquus es. Sic enim
    bnio de qua hic dicere liabemus : et hoc dicit Apostolus, quod omnes concorpora-

    fest quod dicit Apostolus, ad Ephes. iv, les ellicimur, ad Ephes. iii, 'j
    et : i\hinc
    15 et l(j; Crescamus in illo per omnia revclatum est sanctisaposlolis et prophetis
    pii est caput Christus : ex qiio to- in Spiritu, gcntes esse cuh^eredes , et con-
    \um cor/)Us compactum, et conne.rum corporales, el comparticipes promissionis
    ler omnem J7incturam subministrntio- ejus iu Christo Jesu.
    is, etc. Sed per opcrationem uniuscu- Sic igitur unio fit per dilectionem sin-

    usque membri augmentum corpus facit ceram el pulchram. Sincera autem voca-
    XXXVIII 18
    274 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    tur charitas, quae nihil corruptibilc ad- Jesu. Omnino enim innaturale esset,
    mitlit. Pulchra autem, quia iiil ftedum quod tenebrosum et obscurum mem-
    cogitat adversus dilectum. Quaedam enim brum esset tam lucidi et pulcherrimi cor-
    charitas adeo debilis cst corruplibilia poris. Et ideo oportet ut assumat Christi
    concupiscendo, quod stalim corrumpi- naturalem lucem et pulchritudinem, sic-
    tur : et tunc vita et calor vivificus in tali ut, Exod. XXXIV, 29 et seq., splendida
    membro intercipitur. Unde, I ad Timoth. facta est facies Moysi ex consortio scr-
    I, 5, dicit Aposlolus : Fuiis prxcepti cst monis Domini, ita ut non possent filii

    charitas de corde puro, et conscientia Israel inlendere in faciem ejus, propter


    bona, et fide non ficta, hoc cst, fidelitale gloriam vultus ejus. Ita et multo magis
    ad amatum non fictili vel fragili, sed assumit membrum incorporatum Christo
    fortissima : quia sic dilectus clamat ad gloriam et lucem et pulchritudinem Chri-
    nos, Cantic. vui, 6 : Pone me cut si- sti in fulgore mentis iliustratoe per veri-
    gnaculuiu super cor tuum, ut signacu- talis conlemplationem. Unde, II ad Co-
    lum super brachium tuum, quia fortis rinth. Nos vero omnes revelata
    iii, 18 :

    est ut mors dilectio. Signaculum euim jacie gloriam Domini speculantes, in eam
    super cor ponitur, quando figura ama- dem imaginem transformamur aclaritate ,

    ti sicut figura sigilli in cera, ita in in claritatem, tamquam a Domini Spi-


    corde molli imprimitur et profundatur. ritu. Sic cnini dicitur animoe sic Christo
    Super brachium ponilur sigaaculum, unita3 in Psalmo xliv, a : Specie tua et
    quando tota virlus nostra et vires et pulchritudine tua intende, prospere pro-
    fortitudo et robur ad ipsum rcfcrtur. cede, et regna. Specie enim veritatis fi-
    De pulchra autcm dilectione est, quod gurata et pulchritudine sapientise deco-
    nihil fcedum admittit, quod ex scatebra rala, prospere sine impedimento intendit
    fuliginostC concupiscentioe procedat. Ec- per intelleclum, etprocedit per affectum,
    cli. XXIV, 24 : Ego matcr pulchrse dile- et regnatin rege, cujus ct membrum ejus
    ctio)iis, quae scilicet nihil ftedum diligere pulchritudinem assumpsitt Melior cnim
    potest. color qucm haberc potest mcmbrum cor-
    Sic igitur connaturaliter et concorpo- pori benc unitum et vivilicatum, est co-
    raliter uniti, spiritum et calorem vivi- lor substantialis sanguinis per cando-
    licum accipimus a capitc tolius corpo- rem pellis et carnis emicantis : etiste est
    tis mystici per nutrimentum spiri- color Christi, sicut dicitur, Cantic. v, 10 :

    tuale. Dilectus meus candidus et rubicundus :

    electus ex miHibus. Candet enim liliosa


    5. Quarto loco, sicut oculata fide quisque candidatione in omni castitatis munditia,
    lilustratio sapicns videre potest, postca quam cibus et rubet roseo et purpureo vernanti ru-
    piaiivT.
    ''^tlgencratus membro, et virtutibus cjus bore in suo benedicto quem dedit nobis
    unitus, et calore mcmbri vivifico est et pro nobis sanguine. Et hanc pulchri-
    affectus, et spiritu membri penelratus, tudinem assumit sponsa, et quilibet
    statim paulatim incipit assumere calorem membrum cjus effectus, quando mun-
    illi membro proprium, et venustalem : ditia Christi candet corde et corpore, et
    quod, sicut diximus, fit per illustratio- ruborcni tam gratiosi sanguinis quotidie
    nem contemplationis aelernoe veritatis in prae oculis habet in corde. Hoc est, quod
    faciem Domini nostri Jesu Christi, sicut de pulcherrima vidua Judith, Judith, x, 4,
    expresse dicit Apostolus, II ad Corinth. legitur : Cui etiam Dominus contulit
    IV, G : Quoniam Deus, qui dixit de tene- splendorem, quoniam omnis compo- ista
    hris lumen splendescere, ipse illuxit in sitio^ non ex libidine, sed ex virtute pen-
    cordibus nostris, ad illuminationem debat. lloc est quod de beata Agnete
    scientix claritatis Dei, in facie Christi dicit Ambrosius : « Jam corpus ejus cor-
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. I, 9. 275

    pori meo sociatum est_, et sanguis ejus Patre et Filio procedit Spiritus sanctus.

    ornavit genas meas. » Spiritus autem sanctus hujus unionis


    Sic igifur contemplatione veritatis id est vinculum. I ad Corinth. vi, 17 : Qui
    quod Christo unitur, pulchritudinem et adhssret DeOy unus spiritus esf, scilicet

    calorem Christi assumit. cum eo. Forma autem cui alligamur,


    Filius est, forma Patris aeterni, et sacra-

    In omnibus autem quatuor priedictis menlum corporis et sanguinis est, quo


    Ide- tandem quinto loco unio devota perfici- Christo incorporamur, et sic in Filio ad
    tur, indissolubilcm habens ad corpus omnis boni Patrem ccelestem reducimur,
    unionem et indistantem, ut in corpore et in illo fruimur omni bono Filii in Spi-

    sit, et in ipso animetur et vivat, et jam ritus dulcedine et beatitudiiie. Et omnes


    de csetero non nisi de corpore esse repu- ab hac catena recedentes, pereunt, in
    tetur. Hoc autem fit per omnium bono- multa partiti dividuntur. Osee, x, 2 Di- :

    rum quae a capite vel a corde corpori in- visum est cor eorum, nunc interibunl.
    fluunt participationem, sicut dicitur in Hinc est, quod cumlsaias, xxv, 6, dixis-
    Psalmo cxviii, 03 : Particeps ego sum sct de hoc convivio in ejus deliciis, sta_

    omnium timentium te^ et custodien- tim adjunxit de unione colligationis ejus,


    tium mandata tua. Sic sub alia meta- sic dicens : Faciet Dominus exercituum
    phora de Christo unitis loquitur Aposto- omnibus populis in monte hoc convivium
    lus, ad Roman. xi, 17 : Insertus es in pinguium^conviviumvindemige^pinguium
    illisy scillicet, in ramis bonse oliv», medullatorum^ vindemiie defsecatse. Et
    et socius radicis et pinguedinis olivss adjungit dicens, t- 7 : Et pnecipitabit in

    factus es. Quia omnia bona qute flu- monie isto faciem vinculi colligati super
    unt a Christo, taliter uniti percipiunt omnes populos. Charitas enim Christi
    sicut reliqua membra corporis ejus. Sic hoc vinculum in impetu praicipitat, quod
    dicit Christus, Joan. xvii, 22 et 23 :
    -
    colligatum est a Patre in Filium, et ab
    Ego claritatem quam dedisti mihi, dedi utroque in Spiritum sanctum, et per sa-
    eis:ut si)it unum, et sicutnos unum su- cramenlum Filii Dei est etiam in omnes
    mus. Ego in eis, et tu in me, ut sint con- populos concorporales Domino colliga-
    summati in wmm. tum.
    Hsec est catena aurea, qua colligamur Sic igilur pcrficilur unlo ad Christum
    et a multis reducimur ad unum unde pcr connaturalitatem in his quinquc quoe
    exivimus. Pater enim omnino unus, a a nobis dicta sunt.
    quo sicut a fonte Filius nascitur, et a

    CAPUT IX.

    Dc eibi liiijiiis ad eibnlum firma bjTOsibiiilale, cx eibali pei' eibiim


    apprebeiisione.

    ^<^"o et ultimo secundum divisionem qualibct occasiono abradatur : et hoc


    '^'""^|H1
    i^;^^°'B| superiusinduclam, videndum est quse ci- pcrllcitur, ut superius diximus, cx appre-
    isf'*Blbi ad cibatum firma sit hsesibilitas, ne Iicnsionc fortissima contra illud quod ci-
    276 D. ALB. MAG. 0\{\). injyEI).

    batur, apprehendlt et tenet id quodsibi ex lubiliter apprehendit et comprehendit. Ad


    cibo est unilum. Sicut enini dicunt Isaac Philip. m, 12 : Sequor aiilon, si quo-
    in Dietis, et Constanlinus in Pantcchne, modo comprehendam in ([uo et compre-
    ex quibusdam cibis generatur nutrimen- hensus sum. De tali apprehensione dicit
    tum, quod parum adhseret membris, et sponsa in Ganticis, 4 Teniii eum, ni, :

    citoper alterationes sequentescaloris, la- nec dimittam, donec introducam illum


    boris vel tebris a membris abraditur et in domum matris meae, et in cubiculum
    - separatur et consumitur, sicut est cibus genitricis mse. Tenelur enim fortissima
    generatus ex facile alterabilibus et con- bonitatis et veritatis suse appiehensione,
    vertibilibus, sicut sant ova, et caro sub- nccdimittitur tentationis illectione. Tene-
    tilis, et herbae. Quidam aulem cibus est, tur autem usque dum introducatur ad in-
    ex quo generatur nulrimentum, quod tima penetralia cordis, in quibus est do-
    membris, sic-
    firmiter et fortiter adhaeret mus matris nostrae sapientiee divinae, et
    cut nutrimentum generatum ex puro et donec introducatur in cubile contem-
    sincero grano frumenti : quia hoc ex plationis genitricis nostroe dulcissimge
    subtilitate sua bene intrat in membri nu- gratice, in cujus ulero formamur ad istas

    triti profundum, et ideo benea virtutibus quae dicla? sunt delectationes. Sic dici-
    membri apprelienditur, et ex puritate tur de eo quod nos apprehendit, ad Ilebr,
    optime congruit substanlise membii et : 11, 16 : Semen Abrahx apprehendit, cu-
    ideo bene unitur, et ex viscositate tor- jus naturam in admirabiles delicias do-
    tissime adhaerel, et resistit omnibusalte- inus sapientise introduxit^ et in cubili
    rationibus membrorum, ne de facili a gratiae genitricis plenitudine gratice re-
    membro cui unitum est, separetur^ et plevit. Sic Jacob dixit, Genes. xxxii, 26
    quasi visco quodam cum membro sit glu- et 29 : No)i dimiltam te, nisi henedixe-
    tinatum. ris mihi.... Et benedixit ei in eodem loco,
    Itaetiam quando Christo incorpora-
    fit Cantic. viii, 2 : Apprehendam te^ et du-
    mur, cui quidam fortiter adhserent, qui- cam in domum matris mex : ibi me do-
    (lam autem facile separantur. Adhaesio cebis, et dabo tibi poculum ex vino con-
    autem hfec fit pi-imo quidem fortitudine dito, elc. Apprehendit enim sponsa
    apprehensionis. Secundo aulem lit glu- dilectum indissolubili amplexu, et appre-
    tino amoris. Et tertio fit mansione stabi- liensione ducit eum in domum matrissa-
    lilalis. Quarto lit pcrseverantia continui- pientia? increatae, quae domus est cor in
    talis ad Chrislum. His enim modis etiam amplitudine admirationis, et inducit eum
    cibus adha?ret membris quse cibat. Primo lihenter scquentem in cubiculum secre-
    quidem, quod virtutibus membii fortiter tum iiilimi alTectus in gratia, in cujus
    apprehendatur. Sccundo, quod viscosilate utero formamur in lilios Dei, ut in deli-
    propria membri fortiter agglutinelur. ciis experiinentum discat ab eo, et ibi

    Tertio, quod stabiliter in membro ma- dat poculum delicatum quod ipse sem-
    ei

    nens figatur. Quarto autem, quod nullo per quod est devotio orationis
    silit,

    laxativo remotum a membro perseve- sumpla ex vino condito, ex quo confici-


    ranti continuitate membro nutrito conti- tur sanguis Christi, per quem nos
    nuetur. incorporati sibi slrictissime tenemus
    eum : quia nihil est quod euin no-
    2. Eorlitudo autem apprehensionis in spi- bis in tantum adstrinii-it sicut calix
    Ctiristoad rituali membro ad Christum est, quod sanguinis quem bibit, et nobis eum
    fortUudiQe *^iu^si duobus brachiis intelleclus et afTe- propinavit. Propter hoc dicimus ad
    appreheo-
    sionis.
    elus apprehendamus Chrislum forliter et
    .
    ^ '
    eum de firmitate apprehensionis ejus
    indissolubiliter, sicut ipse nos per unio- confidentes : Xo}i discedimus a te :

    nem nostrje naturee ad se factam indisso- 1'ivificabis nos, et nomen tuum invo
    DE ELCHARISTIA, DIST. III, TRACT. I, 9. 277

    cabirmis '. Et illud libri IV Regnm, sibi homines ut diiigerent eum, et sibi

    II, 2 : Vivii Dominus, el vivit anima glutinoamoris conjungerentur. Et ad


    tua ! qua non derelinquam te. Tunc hoc homines et Angeli responderunt :

    impletur illud Canticorum, vii, 10 : Ego Bonum est sic conglutinare quia per :

    dilecto meo, et ad me conversio ejus. hoc homo salvalur, et ruina Angelorum


    Ego enim dilecto meo adstrictus sum reparatur. Jerem. xiii, 11 : .S/c?^/ «a?/«/«;'e^

    fortissima apprehensione, et ideo ad lumbare ad lurnbos viri, sic agglulinavi


    me in omni bonitatis dulcedine est mihi omnem domum Israel, et omnem
    conversio ejus, ut me multo fortius domum Juda, dicit Dominus, ut essent
    apprehendat. Sic enim consilio sapienti mihi in nomen, et in laudem, et in glo-
    cuidam dicitur, Apocal. iii, 11 Tene : riam. I^umbi enim sunt loca delectalio-
    quod habes, ut nemo accipiat coronam num :deleclatur Dominus in his
    quia
    tuam, quam pro certo alius accipiet, nisi qui amorem sibi agglutinantur, in
    per
    eum quemapprehendamus, fortiteret in- quibus etiam nomen suum invocatur.
    dissolubiliter teneamus. Laus autem sua decantatur, et crescit

    gloriasuse magnificentise et honoris,

    Secundum autem est, ut glutino visco Hsecconviscatio mutui amoris vocatur


    sitatis propriffi fortiter conglutinemur adhaesio. I ad Corinth. vi, 17 Qui ad- :

    membro quod cibatur et nutritur : et hoc ^'•«'•^^ Domino, unus spiritus est. Psal.
    in spiritualibus fit conglutino amoris, Lxii, U : Adhsesil anima mea post te :

    quando sciHcet fortissimo amore glutina- me suscepit dextera iua. Quia quem dex-

    tur anima fidelis cum Christo, ne umquam tera Dei in amplexu seternorum bonorum
    separetur ab ipso. Et hoc est quod dici- suscepit, illius anima per nexum amoris

    tur, Eccli. XXV, 16 Timor Dei initium :


    Deo adheeret. Haic est adheesio, de qua
    dilectionis ejus fidei autem inilium :
    dicitur, Deuter. iv, 4 : Vos qui adhaeretis

    agglulinandum est ei quia dilectio qute :


    Domino Deo vestro, vivitis universi usque
    est gluten conglutinans diiigentesseinvi- in pnesentem diem : quia per convisca-

    cem Christum et animam fidelem, incipit tionem amoris vita a fonte vitee innuitur

    in recessu a malo quodfacit timor. Christo conviscatis. Hinc est, quod etiam
    In ordine autem ad bonum iucipit a carnalis amoris lenocinium adhcesio vo-
    cognitione verilatis dilecti. Etsic fit con- catur. Genes. xxxiv, 8 et 9 :
    Sichem fi-
    glutinatio qua anima diligens adharet Ui mei adhxsit anima filiiB vestra; :
    date

    Christo dilecto. Isa. xli, 7 : Confortavit (^am illi uxorem, et jungamus vicissim

    eum,qui coimubia. Quia, sicut dicit Dionysius,


    faber serarius percutiensmalleo
    Glutino omnis amor lacit exstasim, transponit
    cudebat tunc temporis, dicens :

    honum est. Faber autem a^rarius iste est cor amantis in amatum, et non permittit
    Dcus Pator, qui omnia fabricavit. Hic di- q"od amans sit suiipsius, scd potius facit
    citur a>rarius quia omnia domuit sicut
    :
    eum totum esse ejus quod amatur nec :

    ferrum. Et ille faber conforlavit Tilium pemiittit eum permanere in seipso, sed

    qui totum mundum ab initio sicul sa- continue egroditur extra se in amatum, et
    pientia cudebat : quia confortavit eum ad adha-ret ei lirmissimo ghitino, ita quod
    hominis dilectionem, quando homines relrabi ad seipsum non potest. Hinc est

    sibi per incarnationem et sui in sacra- q"0'' ctiam Virgilius dicit :

    mento coUationem agglulinavit, dicens


    Omnia vincil amor et nos cpdamus amori.
    ad Angelos : Glutino bonum est : qiiia
    :

    per omnia charitatis nobis exbibitre indi-


    Et ideoetiam est quod dicitur, Cantic.
    cia niliil aliud dixit nisi quod glutinaret

    • Psal. ixxix, 10.


    278 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    quia fortis est ut mors dilectio.
    viii, 6, anima Christo agglutinatur, et bitumine
    Quia animam et cor transponit extra linitur exterius, quando ex multis red-
    amanteni in amatum, sicut mors trans- emptoris operibus et passionibus etiam
    ponit animam, quye conviscata in ama- Christus homo in humanitate diligitur.
    tum, redire non potest ad seipsam et : De tali ioquitur Christus, dicens, Joan.
    ideo amor optimum glutinum est, quo XIV, 23 Pater meus diliget eum,
    : ct ad
    membrum incorporatum Christo fir- eum veniemus, et mansionem apud eum
    4. miter adhaeret ne a Christo separetur. faciemus. Hoc modo ille Jacob, qui ac-
    Mansione cipitbenedictionem a Deo, sicut dicitur,
    lis!
    Tertium est mansio stabilitatis^ ita ut Genes. xxv, 27, fuit vir simplex habitans
    in membro manens figatur id quod in tabernaculis, concursus vanos et eva-
    membro est unitum. IIoc autem fit stabi- gationes devitans. Hoc modo dicit David
    limento cordis et corporis in spiritualium in Psahiio lxxxiii, 11 : Elegi ahjectus
    meditatione et studio : quia nisi ita homo esse in domo Dei mei, magis quam ha~
    incorporatus infigatur, non stabilitur in bitare in iabernaculis peccatorum. Sic
    Christo : sed ipsa mentis etcorporis eva- enim in domo Dei manens quod est in-
    gatio solubilem facile faciunt a Christo. corporatio Domini, non discurrit ut
    Jerem. xiv, 10 : Hsec dicit Dominus po^ quaerat vanas habitationes in taberna-
    pulo Jiuic qui dilexit movere pedes suos, cuiis eorum qui mundo militant ad va-
    et non quievit, et Domino non placuit. nitatem. Sic econtra dicitar de meretrice
    Quia p(?des afTecluum movere instabi- anima, Proverb. vii, 10 et 11, quod est
    litatem facit cordis, et pedes corporis garrula et vaga, quietis impatiens, nec
    movere instabilitatcm induclt corporis, valens in domo consistere pedihus suis :

    Domino firmiter non adhserent.


    et tales quia vanitatibus illecta, numquam in
    Qui autem in Domino cui incorporatus bona permanet stabilitate.
    est, non manet, numquam proficit ad Per
    membri perfeclionem. Joan. xv, 4 : Perseverantia exioritur, ut ouod in- ^^^^

    Sicut palmes non potcst ferre fructum a fluxit a cibo, et quod unitum est
    semetipso, ?iisi manserit in vite, sic nec membro, perseveret in ipso : quia si in
    vos, nisi in me manserifis. Ita enim est aliquo laxativo effluat, statim corrum-
    sicut in nutrimento quod perfecta con- pitur in foetorem, et effluit, et excidit
    versione ad membri complexionem non semper in deterius se mutando a nobi-
    convertitur, nisi diu infixum membro iitate quam acceperat. Sic etiam esset
    maneat in ipso. Unde, ibidein, i'. 5 Qui : in cibo quicumque
    sacramenti : quia
    manet in mc, ct ego in eo, hic fert fru- Dominico corporijam influxus et unitus
    ctum multum quia sine me niliil pot-
    : est, si laxationem patiatur per aliquod
    estis faccre. Iloc signatum est, Genes. carnale, vel mundanum, vel diaboiicum,
    Vh 14, ubi dicilur Mansiunculas in : forle effluct in destitutionem, et h^to-
    arca facies, et bitumine linies eam in- rem, et continuam in poenis mutationem.
    trinsecus et extrinsecus. Arca enim in Et ideo cavendum est etiam in minimis :

    qua omnia animalia pacata fuerunt, quia si minima ardentia in principio


    corpus est Domini nostri Jesu Christi, non curantur, tunc paulatim venitur ad
    quod pacatum fuit ab omnibus anima- magna. Unde, Augustinus « Yitasti :

    libus motibus qua arca mansiunculae


    : in grandia, vide ne obruaris arena. » Unde,
    fiunt, quando mansio in eo quaeritur per Eccle. VII, 19, diciturQui timet Dcum :

    studium stabiiitatis menlis el corporis, nihil negligit. Quia etiam a modicis


    ut non discedatur ab inhabitalione ipsius. cavet se, ne admittendo modica, pau-
    Bitumine autem linitur intus, quando latim cadat in majora. Eccli. xix, 1 :

    amore deitatis propter mullas gratias Qui modica spernit paulatim decidet.
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. 1, 9. 279

    Hujus pulchra similia duo ponit Job, clentes, reportetis promissionem. Pa-
    XIV, 19 unum quodest de gutta cavante
    : tienter enim Domini remuneratio est ex-
    lapidem, non vi, sed scepe cadendo :
    spectanda unde Jacobus in canonica sua,
    :

    aliud autemest de alluvionepauiatiro ve- y, 7 et 8 : Patientes estote, fratrts,


    niente ct aufercnte terram, doncc tota usque ad adventum Domini. Ecce agri-
    ripa et ager ripse conjunctus cadat de- cola exspectat pretiosiim fructum terrx,
    fluens in aquam. Dicit autem sic :
    patienter ferens donec accipiat tempora-
    Lapides excavant aqux, et alluvione neum et serotinum. Patientes igitur
    paulatim terra consumitur et hominem :
    estote et vos, et confirmate corda vestra,
    ergo sifniliter perdes fhocesi, "perdi -pev- quoniam adventus Domijii appropin-
    mittes. Et ideo quicumque Dominico quavit. Non enim oportet statim excidere
    corpori junctus est, patienter et perseve- propter quamlibet tribulationem ot ten-
    ranter et caute debet exspectare (incm tationem, sed fortiter hcerere Domino,
    glorificationis in ipso sicut et post attendentes illud Matlhaii, xxiv, 13,
    multas passiones glorilicatum est corpus quia non qui cceperit, sed c[ui perscvera-
    Dominicum. IIoc enim vult dicere Apo- verit usque in finem, hic salvus erit.
    stolus, ad Philip. ur, 20 et 21, dicens :
    Ilinc cst quod dicitur, Jacobi, v, 10 et
    Nostra conversatio in ccelis est, iinde 11 : Exemplum accipite, fratres, exitus
    etiam salvatoremexspectamiis Dominum mali, laboris, et patientix, prophetas,
    noslrum Jesum Christum, qui reforma- qui locuti siint in nomine Domini. Ecce
    hit corpus humilitatis nostrge, configu- beatificamus eos qui sustinuerunt. Suffc-
    ratum corpori claritatis suse. Cerli enim rentiam Job audistis, et finem Domini
    sumus, quod omnia qute sunt in Christi vidistis, quoniam misericors Dominus
    corpore incorporata, ad beatitudinem est et miserator.
    deducenlur. Et monet Apostolus, ad Oportet igitur, sicut diclum est, eos
    Hebr. x, 36, dicens : Ihitientia vobis qui Dominico corpori incorporati sunt,
    necessaria est, ut voluntatem Dei fa- usque in iinem perseverare.
    280 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED,

    TRACTATUS II.

    DE QUALITATE POTUS.

    His ilaque habilis secundum convenientem modum, convenit videre


    qualis sit potus cum cibo, dequo dictum est, propinatus.
    Quinque igitur circa hunc potum sunt consideranda,
    scilicet qualis de-
    beat esse in genere et specie, et qualis debeat esse in saporis qualitate,
    qualis in mixtione, et qualis in usu istius g-ratife, et qualis in proprii effe-
    ctus operatione.

    GAPUT I.

    Qualis debeat esse poliis saeraineiilalis iii g;eiiere et specie?

    1. Qualis aiitem sit in genere et specie, Cum autem istud convivium sit, quod
    Sanguis sic determinamus : Christus toti Ecclesise reliquit pro suo
    non po"est Sicut enim conlici non potest nisi de memoriali, patet quoJ in hoc cibo non
    consacrari pane de frumento corpus Domini eo
    ni8i de VI-
    : debet nisi vinum propinari. IIoc etiam
    , ^ . .

    no. quod se Christus grano frumenti compa- modo non pra^fertur sacramento novo
    ravit, et quod panis frumenlinus solus
    conveniens est cibus hominis inler [.anes
    sacramentum vetus quia ccena agni ly-
    pici cum vino sumebatur
    :

    et ut re- :
    i
    qui fiunt de grano, ita dicimus, quod spondeat veritas figurae, oportet quod et
    sanguis Domini non potest consecrari caro agni immaculati, Christi cum vino
    nisi de vino : quia se Chrislus vino com- sumalur. Malth. xxvi, 29 : Dico vobis,
    parari fecit, et vino seipsum comparavit, non bibam amodo de hoc genimine
    etquia vinum solum naluralis et conve- vitis, usque in diem illum cum bibam
    niens est potus hominus. illud vobiscum novum in regno Patris
    Quod vino se comparari fecit, palet in mei, Novum enim in sacramento novte
    Prophetis. Osee, xiv, 8, ubi dicilur : gratiie bibitur, et vetus abjicilur in usu,
    Memoriale ejus siciU vimim Libcmi. quamvis Scriptura ejus servetur in testi-
    DE EUCHARISTIA, DIST. IH, TRACT. 11, 1, 281

    monium. Hoc est quod dicitur, Cantic. Simile regnum coelorum homini pa-
    est

    VII, 9 : Giittur vinum opti-


    tuwn sicut trifamilias, cj[ui exiit primo mane con-

    mum, dignum dilecto meo ad potan- diicere operarios in vineam suam.


    dum, labiisque et dentibus illius ad ru- Propter has igitur operationes non
    yninandum. Quia diu per cordis mentis potest confici sanguis Christi, nisi de
    iterationem debet ruminari sacramen- vino vitis.
    tum saepe ad mentem revocando et con-
    siderando et degustando infinitas dulce- Est autem vinum solum conveniens 2.

    dines et bonitates ipsius. Unde, Levit. potus hominis secundum naturam gene- Vinum so-
    TT
    1 1
    ^^^ ^** •

    quod animal quod non ru-


    XI, 7, dicitur, raliter loquendo. Hoc autem in sex con- conveniens
    minat, immundum erit. Hinc est, quod
    •1 rki ••
    sideratur. Fotus enini hominis
    .
    •
    1
    est,
    t„*
    qui
    POlUS ho-
    ^^miQig,
    de duobus quee sunt in hoc sacramento, est a natura desideratus, qui naturse est

    materia cibi, et potus, dicitur, Osee, vii, juvativus, qui naturae est influxivus, qui
    14 Super vinum et Iriticum rumina-
    : cibi est lativus, qui cibi est subtilialivus,
    bant. Haec enim duo ab omnium fidelium et tandem qui cibi est cum membris uni-
    ore ruminanda frequentala memoria sunt tivus et tentivus. Et hoc habet vinum et

    in sacramento : quia hoc cst maximum non alius potus.


    fidelium bonum. Zachar. ix, 17 Quid : Cujus probatlo est : quia aqua quae a
    bo}ium ejus est, et quid pulchrum ejus, quibusdam sumitur in potum^ sicut dicit

    nisi frumentum electorum, et vinum ger- tsaac in Dietis, est insipida. Insipidum
    minatis virgines ? hoc est, virgineas autem a natura non desideratur : quia
    mentes. omne quod desideratur a natura, sub
    Sic igitur patet, quod ex comparatione sapore convenienti desideratur : quia
    nectarese dulcedinis Christi sanguinis ad sapor est sequela complexionis, et con-
    vinum, non debet in sacramcnti cibo veniens sapor indicat complexionem
    nisivinum esse. convenientem ad naturcC et desiderii na-
    are Comparat se etiam Ciiristus viti, et turalis satisfactionem. Ideo, Joan. u, 8,
    Btus se
    i^paraT corpus suum mysticum totum vinese in nuptiis quibus significatur conjunctio
    comparat. Et dc sui quidem ad vitem Christi et Ecclesiae, Christus mutavit
    o'^uum'
    oticum comparalione dicitur, Joan. xv, 5 : Ecio aquam in vinum, ne propter insipidita-
    1 eee?
    sum vitis, vos palmites. Quiasicutfructus tem esset abjicienda. Sic dicitur, Pro-

    in quo tota natura gaudet, crescit in vite, verb. xxxi, 16, de Ecclesia, qua? de fru-
    ita omnis gaudii gustus crevit in Christo ctu manuum suarum plantavit vincam.
    et in liquore sanguinis ejus. Unde in hac Et infra, f. 18, quia gustavit, et vidit

    OsUO parabola dicit de se vitis, Judicum, ix, ciuia bona est negotiatio ejus, quia potus
    onoB 13 Xumquid possum dcserere vinum
    : desideralus cst a natura.
    etiaoi meum, quod hetificat Deum et Jiomines, Si autcm quis olqiciat, quod ut dicit

    covo et inter ligna csetera promoveri ? Ecclesia Aristoleles in libro de Aninia, duo sunt
    .oitv- autem cui in communione datur sanguis naturaUa desideria, fames scilicet, et si-

    ntrt- Christi, vocatur vinea. Jercm. ii, 21 : tis : et dicit, quod sitis est appetitus fri-
    [uoiet Ego plantavi te vineam electam, omne gidi et humidi, fames autem est appeti-

    n viB» semen verum. Isa. v, 7 : Vinca Dontini tus calidi et sicci. Ille nescit quid dicit,
    cxercituum domus Israel csl : et vir Juda et verba Philosophi non intelligit : quia

    00 germcn ejus dclectabilc. Vitis unim cum dicit, quod sitis est appetitus frigidi

    Christus succum suuni dilfundit in lolani et humidi, non intelligil do frigido et

    Ecclesiam, ut sanguine suo planletur et humido in potentia, scd secundum ac-


    ; f0
    faciat fruclum oeternorum gaudiorum. tum frigidum enim
    :
    et humidum in po-

    Marc. XII, I : Vincam pastinavit honWy tentia naturali non desideralur : quia
    ,iDU;l

    late*
    et tocavit cam agricolis. Matth. xx, 1 : frigidum in potentia naturali impediti-
    282 D. ALB. MAG. ORD. PR^D:
    vum et morliricativuni est naturae homi- quem quidam vocant pomaiium, et sicut
    nis in omnibus operibus suis. Et ideo sunl ea quae subtiliatione florum vel fo-
    aqua nullo modo desideratur in potu, liorum diversorum exprimuntur, sicut
    nisi a natura corrupta et nimis incensa, est aqua rosacea, aqua violacea^ et aqua
    sicut desideratur a febricitante. Et ideo genestae, et hujusmodi, quse omnia ha-
    dictum Philosophi intelligitur de Irigido bent unam delerminationem. Quia palus
    et humido quod valet ad calido-
    in actu, quamquam sufficiat potationi plantarum,
    rum refrig-erationem, et tamen incorpo- tamen nec munda cst, nec a natura desi-
    ratum reficit naturale desiderium. Adhuc derata ad refectionem hominum. Lixivia
    autem quomodo posset esse secundum autem in quam cgit calor cineris, exsic-
    naturam, quod id quod mixtum est et cativa est etcorrosiva viscerum hominis,
    compositum ex valde diversis, simplicem et idco non desideratur a natura homi-
    etelementalem potum desiderarct secun- num ad bibendum. Cervisia autem et
    dum naturam Unde etiam opera rusli-
    '?
    medo sunt valde inflativa et oppilativa, et
    corum probant quod dicitur : quia cum ideo appetitui naturali non concordant.
    plantas potant et rigant, hoc faciunt de Claretum autcm et moretum extra mo-
    aquis paludalibus mixtis, et pluviis quas dum sunt calida, ct potius libidinem pro-
    Deus pluit super eas, et calore solis de vocantia, quam satisfacienlia appetitui
    terris et aquis commixtis elevat, et vir- naturali. Pomatia autem et ipsa poma
    tutem ca?Ii immiscet, et ex multis virtu- cruda et inflativa sunt et magis putrefa-
    tibus mixtis guttis pluvise et roris conve- cientia complexionem, quam satisfacien-
    nienter pascit eas, quae commixtse sunt tia naturee.Aquaautem rosacea et ceeterae
    plantae. Quod et Dominus oslendit, Isa. aquae omnes quae arte alcbimistarum
    Lv, 10, dicens : Qiiomodo dcscendit im- fiunt, omnes secundum diversas comple-
    ber et 7iix de ccelo, et illuc ulira non re- xiones quas habent, possunt aliquando ju-
    vertitur, sed inebriat terram, et infundit vare infirmos, sed communi naturali ap-
    eam, et germinare eam facit, et dat se- petitui naluree hominum non conveniunt
    men serenti, et panem comedenti vel ideo de sanguis Christi confici non
    illis

    manducanti. Sic ergo commixtus per una ratio communis ad omnes


    potest. Et
    naturam potus vini a nalura desideratur. hujus modi liquores est quia in sacra- :

    Unde, I ad Timoth. v, 23, Timotheo mento hoc solum est materia quod ex si-
    dixit Apostolus : Noli adliuc aquam bi- gnificatione naturali ponit similitudinem
    berc : sed modico vino utere, propier sio- ad effectum sacramenti. Et ideo cum na-
    machum tuum et frequentes tuas infir- turalis similitudo ad satisfaciendum siti

    mitates. Quia stomachus continuo potu naturali, non sit in aliquo liquore sim-
    aquee destruitur propter aquae mortifica- pliciter nisi in vino, ideo non potest con-
    tivam frigiditatem. fici potus spiritualis sanguinis Jesu
    Patet igitur cum Chrisli sanguis refe- Chrisli nisi de vino. Ipse enim dicit,
    ctivus sit per gratiam quam confert, quod Joan. VI, 36 : Caro mea vere est cibus,
    aqua nullam ad Christi sanguinem pota- et sanguis meus vere est poius. Et ideo
    tum habet similitudinem, et ideo de aqua quod vere et secundum naturam pro-
    confici non potest. priam potus non est, materia sanguinis
    Christi esse non potest.
    3. Sunt autem afii liquores tam naturales Idem autem sentiendum est et de lacte,
    Quare ex et artificiales, ex quibus per eamdem ra- quod quidem infantulis est potus natu-

    ribus^a vu ^'0'^^"^ sanguis Christi confici non pot- ram reficiens, sed tamen carnem laxam
    po°iesUon-
    ^^^' ^^^"^ ^^^ palus, lixivia, claretum, et moUem generans, et ideo communem
    ficisaDguis cervisia, medo, moretum, eliam liquor et perfectam naturam hominum non re-
    pomorum diversis generibus expressus, ficit, sed potius perfectam hominum na-
    DE EUCHARISTTA, DIST. III, TRACT. II, 1 283

    turam inficit et corrumpit : et ideo verus tum excolere docuit, nisi vinum. Sed
    et communis honiinum potus esse non ncc cibum colit, nec frumentum quia in :

    potest. Et quod dicitur, Ec(fli.


    hoc est istis duobus humano et nalurali et per-
    XXXI, 35 Vinwn in jucunditatem crea-
    : fecto satisfacit appetilui : et ideo ex his
    tum est, et non in ehrietatem, abinitio: duobus simiiitudo sumitur ad refectio-

    quia tota natura hominis perfecta et sa- nem corporis et sanguinis Jesu Christi,
    na jucundatur Unde ibidem di-
    in ipso. nec ex aliis materia sumi potest hujus
    citur, t. 37 : Sanitas est animx et cor- sacramenti.
    pori sobrius potiis. Et supra, t- 30
    Exsidtatio animas et cordis vinum mode- Sed tamen adhuc objiciunt de hoc 5.

    rate potatum. quod dicitur, Eccli. xxix, 28 Initium : objectio.

    Sic ergo patet, quod alius Uquor simi- vitse hominis aqua, et panis. Et si ini-

    litudinem non ponit ad refectionem sitis tium vitae hominis est aqua et panis, vi-

    communem et naturalem, et ideo alius detur eis, quod sicut panis sine aliis cibis

    potus non congruit. est satisfaciens naturali appetilui qui est


    fames, ita aqua sit satisfaciens naturali
    autem adhuc fortassis aliquis
    Objiciet appetitui qui est sitis. Et sic si Dominus
    4.
    jectio.
    qua dicit Constanlinus in
    de ptisana, dc ordinavit spiritualem cibum secundum
    Pantechne, quod nullus est inventus si- ea qua? salisfaciunt naturalibus appetiti-
    milis illi potus, propter quatuor quas ibi- bus duobus, videtur quod potus aquae
    dem inducit rationes, scilicet quia exstin- debet esse in sacramento convivii spiri-
    guit incensa, et humefacit arefacta, et tualis materiasui sanguinis,quod omnino
    lavat sordida, et reficit defecta, et ideo falsum est et nulli Ecclesige consonum.
    videtur magis ponere similitudinem ad Sed ad hoc dicendum est, quod ibi-
    satisfactionem sitis naturalis quam vi- dem loquitur Ecclesiasticus de initio vitee Solutio.

    num. IIoc enim, quia calidum est natu- hominis in statu damnati hominis et ex-
    raliter, non exslinguit incensa : et quia pulsi extraparadisum, et aliud adhuc
    siccum est secundura naturam, non hu- adminiculum vitse non habentis, et in
    mefacit arida. hanc miseriam homo detrusus est ad
    Sed ad hoc dicendum est, quod ptisa- agendam pcenitentiam. Si enim loquere-
    ;utio.
    na potus est inlirmorum incensorum ex tur de natura instituta in paradiso, tunc
    febre : et verum est, quod febricitantibus non loqueretur pane quia homo : in para-
    non est inventus potus similis ptisanae, diso de panenonsustentabatur.IIomo au-
    sed sanis non competit, quia nimis est tem qui dctruditur ad labores poenitentiae,

    frigidus, et ideo appetitui naturali non suspenditur ad his quae sunt secundum
    satisfacit, sed potius corruptai comple- dcsiderium natura^ ut magis afiligatur.
    xioni. Unde, Esther, i, 7, dicitur, quod Unde, III Regum, xxii, 27 Mittite vi- :

    in convivio Assueri vinum abundans et j'wn istum in carcerem, ct sustentate


    electum dabatur, et non fit mentio de cum panc tribulationis et aqua angu-
    alio potu. Dicitur etiam, Isa. xxv, 6, stise. Isa. xxx, 20 : Dabit vobis Dominus
    quod Dominus fecit convivium pin- panem arctum, et aquam brevem. Ilaec
    guium, convivium vindemix, et non al- cnim omnia praeparantur his qui sunt in

    terius potus : quia pro certo alius potus laboribus popnitcntiae : quia justum est
    simplici et puro et pcrfecto naturic hu- ut qui concupiscentia^ nimis indulserunt,
    manffi desidcrio non satisfacit. Et ideo laxse libidini consentiendo, etiam a dc-
    ctiam do tali potu sanguis Ghristi confici Iectal)ilibus secundum naturae dosiderium

    non potest : et ideo nec Deus nec ars ho- ad tempus suspendanlur, pcenas pro pec-
    minum alium potum de lcrra cui Dcus catislucndo: et idco nihil nisi vix pra3-

    dat bcnedictionem, alium, inquam, po- tcr deiectationcm homineui sustentans,


    284 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.'

    ibi homini concedit auctoritas dieens ; qui naturalia subtililer sunt indagati,
    Initium litce hominis aqiia, et panis, et quod sitis est ex tribus causis, et qui-
    vesti/nenium, et domus protegens turpi- dam satis convenienter adjungunt quar-
    ttidinem '. Ac si dicat Victum parcis- : tam.
    simum accepit, et vestimentum pauper- Una quidem causa est membrorum
    rimum, et domum non sufficientem na- exinanitio, sicut videmus multam sitim
    turae. sed in qua turpitudinem protege- patientes eos qui calidam et consumpti-
    ret in quam incideret. Psal. lxxix. ti : vam passi sunt intirmitatem, quibus sitis
    Cibahis nos pane lacrymarum, et potum non sedatur per potum, sed potius per
    dabis nobis in lacrymis in mensura. cibum bene membra reficientem.
    Postea autem quando homo justiQca- Alia causa est indigestio cibi vel potus
    tione adjutus est, et pcenitentiam peregit multum accepti, qui grosso furao exha-
    ad misericordiam Domini, tunc accepit lante a se percutit partes pectoris et gut-
    secundum natu-
    aliud initium nativitatis turis, et incendit et exsiccat. Et haec sitis
    ralem appefitum, de quo dicitur, Eccli. est quam patiuntur ingluviem et ebrie-
    xxxix, 31 : Initium necessarix rei viice tatem passi, non sedatur potu, sed au-
    et
    hominum, aqua, ignis, et /errum, sal, getur: somno autem profundo et longo
    lac, et panis similagineus, et mel, et bo- in quo ingluvies et ebrietas digeritur vel
    trus uvse, ei oleum , et vestimentum. expellitur, sedatur etiam silis, quia tunc
    Quando autem accepit botrum uvse, tunc illudquod indigestum fumabat de sto-
    expressione botri accepit poculum vini, macho, remoA'etur, vel indigestum de-
    Hic enim omnia tanguntur quibus homo scendens a stomacho, vel expulsum om-
    juvatur ad vitcC necessaria secundum na- nino, sicut aliquando glutones solutio-
    turalem appetitum : sic enim aquam nem patiuntur ex indigestione.
    accepit in ablutionem etalios aquae usus, Tertia sitis est naturalis appetitus ejus
    ignem in crudorum quce homini non i|UMd vehere et fluere faoit cibum per
    conveniunl decoctionem, ferrum in in- membra ut nutriantur : et hoc non est
    strumenta fabricationis divorsorum sibi nisi vehiculum cibi secundum naturam.
    utilium. sal in condimentum, lac in in- quod et cibum movet et vias aperit et ci-
    fantium alimenlum, pan^m in cibum bum subtiliat et membris influit et unit.
    confortatorum, qui similagineus esse Et sicut patebit in sequentibus; hoc in-
    dicitur propter conveniens et adhserens ter naturales et communes potus non ha-
    membris nutrimentum, mel autem in bel facere nisi vinum. Et ideo heec sitis
    dulcoramentum, botrum in naturale po- per vinura convenienter mixtum. et so-
    culum, oleum in unctionem et cibi con- brie bibitum sedatursecundum naturam.
    dimentum, et vestimentum mulle decens Quartam causam quam non inconve-
    et calidum in corporis fomentum. nienter addunt quidam, sicut Avicenna
    Patet igitur ex omnibus praeinductis, et Serapion et Almansor, quae est, quod
    quod solum vinum est potus communis sitis aliquando provenit ex inconvenienti
    et naturalis homini secundum naturale et modo excedenti complexionis vel cibi
    desiderium quod est in ipso quod voca- excessu ad siccitatem, cujus contrarium
    tur sitis. petit natura ad refrigerium : et in hoc
    casu aliquando magis petit aquam quam
    6. Hoc autem adhuc aliter accipitur, si vinura, sicut aestuans calida febre appetit
    Quadru- ipsum naturale desiderium auodest siti«. et sititaquam. et sicut superimpletusmul-
    3kx cauia j • . , ,
    '

    sitis. secundum propnetafem naturalem sub- , ,

    to sale, potum aquae petit, ut sal lavetur


    tilius atlendatur. Tradunt enim nafurales a membris interioribus, qua? inter omnes

    * Eccli. XXIX, 28.


    m EUCHARJSTIA, DIST. III, TUACT. II, 1. 285

    sapores plus abominantur salis saporeni Hoc auteni iterum patet ex hoc quod 7.

    quando excedit. secundo induximus : quia naiurale desi-


    ^J'"^;'^^
    De prima sili dicitur litteraliter, Thren. deriuni mixti non desiderat nisi quod est vativum.

    IV, i : Adhxsit Umjua lactentis ad pa- juvativum mixti. Hoc autem, sicut ante

    latum ejus in siti : parvuli petierunt habitum est, non potestesse simplex, nec
    panem, et non erat qui frangeret cis. potest esse friiiidum : quia frigidum na-
    In tali desiderio pelitur quidquid rePi- turam non juvat, sed impedit et ideo :

    cere polest. Joh, vi, 7 : Qux prius potus aqua? naturam non est juvans, scd
    nolebat tangere anima mea, nunc prse impcdit alii autem potus, sicut hahitum
    :

    angustia cihi mei sunt. In hoc etiam est,semper nalur» aliquod proestant im-
    desiderio dictum est,Thren. ii, II ct 12 :
    pedimentum. Vinum autem incorruptum
    Effusum est in terra jeciir meum super et proportionatum natur^ hominis ad

    contritione fiVm populi mei, cum defice- digestiynem sl(unachi est juvalivum et
    ret parvulus et lactens in plateis oppidi. confortativum : et ideo illud natura desi-
    Matribus suis dixerunt : Ubi esl triticum derat, quia ipsum quoad hoc est potus
    et viniim ? cum deficerent quasi vulne- naturalis, et qui significationem ponit ad
    rati in plateis civitatis, cum exhalarent sanguinem Christi, de quo dicitur, Joan.
    animas suas in sinu malrum suarum. vi, 5(i, quod sanguis meus vere est po-

    De secundo appetitu sitis dicitur, Pro- tus, juvans scilicet naturam et confor-

    verb. xxin, 31 et 32 : Ne intuearis vi- tans. Hoc autem probatur, I ad Timoth.


    num quando flavescit, cum splenduerit v, 23, ubi dicitur : Modico vino utere,

    in vitro color ejus. Ingreditur hlande : pnopter stomachum iuum et frequentes


    sed in novissimo mordebit ut coluber, tuas inflrmitates. Vinum enim juvat na-
    et sicut regulus venena diflundet. Et post luram, et conlortat digestionem, et ideo

    pauca, t.v. 31 et 35 : Et eris sicut dor- laetificat cor, quod gaudet in naturae con-
    miens in medio mari, et quasi sopitus fortatione, sicut dicitur in Psalmo ciii,

    gubernator, amisso clavo. Et dices : li: M)ium l^diflcat cor hominis. Omma.
    Verberaverwit me, sed non dolui: traxe- enim qute naturalia sunt, quando ad ap-
    runt me, et ego non sensi. Quando evi- petitum naturalem conferuntur naturse,
    gilabo, et rursus vina repcriam ? Quia in naturam et qu» non sunt na-
    I^tilicant :

    glutionibus et ehriis ahyssus abyssum turalia, ex pondere gravant, sicut dici-


    invocat in voce cataractarum potatio- tur, Proverh. xxxi, (5 et 7 Date sice- :

    num et epularum suarum. ram mcerentihus, et vinumhis quiamaro


    l)e tertia siti, quie sola naturalis est, siint animo. Bibant, et obliviscantur
    dicitur, Cantic, viii, 2 : Dabo tibi pocu- egestatis suse, et doloris sui non recor-
    lum ex vino condito. denlur amplius.
    De quarto appetitu est illud quod dici-
    tur, II Regum, xxiii, 15 si quis mihi : Similiter ex terlio quod proprium est 8.
    daret polum aquae de cisterna quse est in potui naturaU, el hoc est quod per natu- Naturae
    iafluxi-
    Detlehem ! Hocenim dicit David quando ram memhris est inlluxivus. Quod cnini Tum.
    lahore pugnee et onere armorum incensa venas calorc aperit et poros el siccitate
    natura complexionis ad magnam ince- naturali tencl ne laxontur et concidant,
    qualitatem caumalis deducta fuit, et tunc hoc est natura? induxivum. Hoc aulem
    ad exstinctionem caumatis desideravit facit vinum quod calore naturali venas
    aquam frigidissimam, quoe fuit in cisterna aperit, et per subtile humiduiu inlluit, et

    Betlehemitica. per moderatam siccitatem tenet ne con-


    Ex oinnibus inductis patct, quod vi- cidant ct oppilent vias. Aqua autcm
    nuni sulum est a natura potus communi- econlra frigiditate sua propiia poros
    ter desideratus. constringit et vias, et humiditate frigida
    286 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    laxat, ut emolliti concidant et oppilent : dulcis ad membra, delectatus pater ad


    et ideo ad innuxum cibi naturalis non dilectionem filii statim conversus cst, et

    desideratur aqua, sed vinum. Alii aulem osculum dedit in signum fulurce statim

    potus ut cervisia et medo et alia vapore benedictionis.


    et ventositate grossissima, impediunt
    vias oppilando, et ideo non sunt potus Hic etiam potus cibi est subtiliativus,
    jq
    naturales. Sed vinum calore aperit sub- ut per arctissima membrorum fluere cii^i gyj,j

    tili, et vapore vias quantumcumque par- possit, ct hoc facit vinum subtili calore, ••«'•'vuiii

    vas influit, et omnia quse sunt anim» et et subtili vapore, quem immittit in ci-
    virium aninuB perficit : et ideo etiam bum : etiam vinum ad interiora
    et ideo

    sponsa ubi subtilia penetravit, vini bene- penetrat, et vaporem subtilem spargit,
    licio cuncta dicit esse perfecta et ordina- et moderate sumptum somnum suavem
    ta, Cantic. ii, 4 ": Introduxit mejrex in inducit, et calorem diffundit, nutrimen- j

    cellam vinariam : ordinavit in me chari- tum per omnia membra spargit, et inun-
    iatem. Et stalim in delicias resoluta dicit_, dare facit. In tali effectu fuit vinum quod
    t. o : Fulcite me floribus^ stipate me ma- in coena accepit Joannes,qui slatim reso-
    lis, quia amore langueo. Et quia vinum lutus ex coenee deliciis in sinu Christi su-
    solum est poculum salubriler naturse in- per pectus Christi se reclinavit '
    : quia
    fluxivum : quia statim post diluvium eliam secundum naturam quod bene
    quando natura confortante in cibo indi- membris subtile facit influere nutrimen-
    guit, et quod cibus per membra flueret. tum, dulcem inducit somnum unde et :

    Geaes. ix, 20 et 21 Cwpitque Noe vir : sponsa bibens cum dilecto dicit, Cantic.

    agricola exercere terram, et plantavit vi- V, 2 : Ego dormio, et cor meum vigilat. .

    neam : hihensque vinum, inehriatus est,

    et 7iudatus in tabernaculo suo. Hoc vero Sextum autem quod est nulrimentum 11.

    non fuit ex vino, sed quia vinum inimo- menibris unire, nullo modo facit aqua : Cibi uni

    derate bibit. cum tamen solum ex illo etlectu satisfa- luembri


    ciat potus siti membrorum quia frigi- :

    9. Quod autem quarto dicitur, quod po- dum non unit_, sed impedit. Inflativus
    Cibi laii- tus naturalis cibi est lativus, nulli polui autem omnis potus ut cervisia, vel medo,
    ^"™"
    ita convenit sicut vino : quia ille calore humores mcmbrdrum in-
    inflationes et

    cibum movet et vapore suo, eo |quod va- ducunt tumescentes, et ad deformitatem


    porativum est, cibum pellit, ut fluat. Et membra pervertunt. Calidi autera nimis

    hoc patet quia vias venarum ampliat ut


    :
    potus^ ut claretum, et moretum, membra
    sanguis currere possit, et calore mo- resolvunt et exsiccant. Eccli. xxxi, 36 :

    vendo vapore pellit, et humiditate lubri- Exsullaiio animse et cordis vinum mo-
    cat, utbene fluat, quorum nihil ordinate derale potaium.
    facit aqua si enim lubricat aqua, hoc
    :
    Propter omnia ista pro certo primum
    facit inordinate, vias scilicet emofliendo, et proximum et commune satisfactivum

    et quasi paralysim dissolvendo. Et ideo naturali desiderio famis est panis de fru-

    potus naturahs est vinum. Hoc signatum mento, et proximum et primum et com-
    est, Genes. xxvn, 2.5 et seq., ubi dicitur mune satisfactivum naturali desiderio

    de Jsaac, quod Rebecca cum cibos a quod cst sitis, est vinum moderate
    prseparatos comedisset, obtulit ei Jacob sumptum. Et hoc etiam patet ex qua-
    et vinum, quo hausto dixit ad eum Ac- :
    tuor, quse notata sunt a physicis, sicut
    cede ad me, et da mihi osculum, fili mi. Avicenna dicit. Quse citius et convenien-
    Quia cum per vinum lalus esset cibus tius nutriunt, quae sunt panis de frumen-

    * Cf. Joan. xin, 2o.


    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRAGT. II, 2. 287

    to, vinuni rubeum dulce, et ova tremen- Implcbimtur horrea tua saturitate, et
    tia, et brodia sive jura carniuni recen- vino torcularia tua redundabunt. Satu-
    tium : sed inter htec ova trementia rilatem autem vocat trilici abundantiam,
    convertibile dant nutrimentum sicut et quae semper est in horreis Ecclesice. Hoc
    ipsa sunt converlibilia : et ideo hoc nu- cognovit rex Samariae, quod nulli appe-
    trimentum facile separatur a membris. titui naturali satisfieri potcst nisi de his :

    Brodia autem sive jura carnium molle cum mulier qucedam famescens claraaret
    dant nutrimentum pingue aliquantulum, ad eum, et diceret : Salva me, domine
    sicut et ipsa brodia mollia sunt et pin- mi rex, respondit : Non
    te salcat Domi-

    guia : sed frumentum, sicut in ante habi- mis, unde te possum salvare? de area,
    tis diximus, sublile dat nutrimentum et vel de torculari^ ?
    Quia obsessi in Sa-
    solidum et multum membris adheerens. maria non poterant dare frumentum et
    Et vlnum dat nutrimentum subtile bene vinum : et ideo non posse se salvare ho-
    membris incorporabile, et leetum ex sub- mines publice professus est rex, per
    tili sanguine quem fluere facit : et ideo quem hteretici significantur^ qui non sal-
    inter orania panis de frumento et vinura vantur de area frumenti corporis Do-
    magis conveniens praestant nutriraen- mini, et de vino torcularis sanguinis
    tura : et ideo eliam appetitibus naturali- ejus.Hujus signum est, quod specialis
    bus magis satisfaciunt secundum natu- cultus rusticanorum ad vitam hominis
    ram. Unde dicit Galenus : « quam nutriendam colit fruraentum et vinuni.
    bene fecit Deus, quando vinum fecit na- Psal. cvi, 37 : Seminacerunt agros ct
    sci de vile, quod animara hetitlcat, et plantaverunt vineas, ct fecerunt fructum
    sanguinera lara salubrera parat in nutri- nalivitalis, quo pascuntur homines. Et
    mento I » ideo haec duo Dorainus assumpsit in nu-
    Haec igitur est causa quare haec duo trimento spirituali quia haec duo natu-
    :

    inter orania alia meliorem dant significa- ralius et comraunius naturalibus appeti-
    tionera ad cibura et polum spiritualem, tibas satisfaciunt, et sic constat quod
    qu8B praestanlur in sacramento. Et hoc superius diximus, quoJ vinura est potus
    sig^-nificalur, Pfoverb. iii. 10, ubi dicitur : naturalis coa:imunis.

    GAPUT II

    Oiialis debcat esse liic pofiis iii saporis qiialidile?

    Nunc aulcm secundum superius datam sapores, est aliud vinura dulce, et aliud
    divisionera vidL-ndum est de hujus polus acre, ct aliud ponlicuni, et aliud slipti-
    8a-

    ^'^"V saporis qualitale. cum, et aliud aromaticum^ et secundum


    quo Sed ad hoc scienduni, quod sapor vini alios sapores : taraen proprius sapor in
    uis proprius est ille qui vinosus in genere omnibus his est, qui vocatur vinosus,
    vocatur quia quamvis sint diversi vini
    : {[\n:m liabere debet vinuni quod datur in

    2 IV Regum, VI, 20 et 27.


    D. ALB. MAG. ORD. PRi^D'.

    sacramento : quia cum sapor sit proxima vinum deleclabilius etsanius faciunt, sic-

    sequela complexionis, inlegcr sapor vi- ut sapor aromalicus in vinoso. Et ali-

    nosus integram signat et non corruplam quando contra aliquas solutivas iniir-

    vini complexionein et non destitutam. Si mitales qua^ritur sapor ponticus in

    enim alium saporem liaberet, sicut putri- vinoso, et aliquando stiplicus quseritur

    dum, vel acetosum, non posset iieri con- contra easdem infirmitates si fortificatur

    fectio sanguinis Cliristi : quia dicunt na- infirmitas : quia lales saporcs non
    lurales, quoJ acetosum numquam lit vi- mutant vinositatem, sed cum vinositate
    num, eo quod cum de vino tit acetum, per natui'am admixti confortant os slo-
    exhalaverunt partes complexionantcs vi- machi et csetera intestinorum, quse ner-
    ni naturam ex vino, sicut exhalaverunt vosa sunt: autem sapor debilitat
    acris
    partes ignis de cinere, qui frigidus re- quidem vinositatem, sed non corrumpit
    manet, nulhim habens propriani ignis
    et eam : quia ille est ex cruditale vini, c|uod

    operationem. Et quod dicitur, acelum non ad ultimum et optimum est deco-


    estacutum in actione, non dicitur ideo ctum in vite propter caloris defectum,
    quod calidum sit sicut vinum, sed est sed tamen tale vinum vere est vinum,
    frigidum, et acumen habet : quia calor quamvis non attingat oplimam naturam
    corruptivus egit in ipsum : et ideo non vini.

    calor, sed proprietas quoedam caloris Haic igitur veritatis de assumendo vino
    quoe est acumen penetrativum et divisi- est tradilio.

    vum substantiarum et corruplivum rei


    remansit in ipso. Sic et in cinere reman- Hujus autem causa est quia species :

    sitacumen ignis, qui dividendo et cor- corporales in sacramento omnes pro si- Effecl
    viQi c(
    rumpendo lignum egit in ipsum. Et ideo gno assumuntar et ideo quee efficit vi-
    :
    poralil

    de hoc quod faclum est acetum perfe- num materiale bibitum, debet significare bibill
    quom(
    ctum, nonpotest tieri confectio. Si auteni in sacramento assumptum ad confectio- viauai
    crameni
    acidum sit et non acetum, tunc habet ncm. Facit autem jucunditatem ex sub- le €

    habeol
    adhuc vinositatis saporem, et tunc fit tili calore et subtili humido claros et le-
    quidem confectio, et tamen assumendum ves faciens spiritus. Facit bonam speni
    non est propter sacramenti reverentiam : unicuique de seipso, ex hoc quod con-
    quia de tali vino acetoso fuit potatus fortat et excitat virtutem. Facit oppila-
    Christus in tormentum, et tale aceto- tionemin capite quasi in oblivionem sui-
    sum non dedit discipulis in sacramen- ipsius, propter hoc quod est vaporosum.

    tum. autem putridum sit perfecta


    Si Facit etiam calorem digestivum ex hoc
    putretactione et ad sui naturam et com- quod est calidum, et sic facit bonum
    plexionem redire non possit, tunc nullo chymum nutrientem oplime ad cibum et

    modo de lah confectio potest fieri : quia membrorum refectionem.


    non est vinum, sicut homo mortuus non Et hsec quatuor videmus in sacramento
    est homo. Si aulem sit pendulum in via spiritualiter : quia dando sanguinem
    quidem corruptionis exislens, et non cor- Christus largitus est optimum spiritum,
    ruptum, tunc assumpto tali vino in sa- cujus sedes est in sanguine suo, dando
    cramentum fit confectio : quia illud est sanguinem, optimara dedit nobis spem
    vinum, et adhuc suam quamvis segram cuncta impe'randi de ipso et omnia
    retinet vinositatem, sed lamen propter vincendi peripsum. Adhuc autem dando
    reverentiam sacramenti non est assumen- sanguinem, ut Hieronymus dicit, quasi
    dum, si aliud de facili haberi potest. H«c inebriatus est, in tantum quod quasi obli-
    igitur simplex traditio estde sapore vini. lus sui et denudatus a spoliantibus eum
    Alii aulem sapores vinositatem invino in cruce velut Noe tectus est operimento
    non corrumpunt, sed etiam aliquando foliorum duorum,ccpIo lumen retrahente,
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. TI, 2. 289

    et terra tenebras, ne nudus viderelur, tur. Ille enim sanguis valde nos facit au-
    super eum tendente. daces.
    Primo,facit calorem optimuminnobis De optima inebriatione quam tribuit
    refectionis, qua corpus dedit et fecit hoc vinum, est quod nullius vinum de
    quod vere est cibus, et sanguinem qui ceetero sui ad commodum recordari de-
    vere estpotus, ut dicitur, Joan. vi, 5(1. bet, ex quo sic frater noster Christus co-
    Et ideo propler primum vinum sangui- ram nobis inebriatus est. Genes. xliu,
    vinum bonum ab antiquo
    nis sui dicilur 34 : Diberunt, et inebriari sunt cum eo.
    servatum. Joan. ii, 10: Servosti bonum Cantic. v, 1 : Comedite, amici, et bibite:
    vinum usque adhuc. W\n(L c^i (luod eX^xam. ct inebriamini, charissimi. Totus enim
    spiritus dicitur bonus, Psal. cxlu, 10 : nos destituit ille amor,
    et inebriavit
    Spiritus tuus bonus deducel me in ter- quod non sanguinem pro nobis tantum
    ram rectam. Quia dulce est vinum bo- fudit, sed etiam eumdem sanguinem in
    num amicum natura3, et dulcis est spiri- sacramento nobis infudit.
    tus quem in sanguine largitur Deus II ic sanguis calore suae charitatis et
    Christus. Eceli. xxiv, 27 : Spirilus meus dulcedine optime nos reficit, sicut etiam
    super mel dulcis, et Jixreditas mea super de optime et naturalissime reficientibus
    7nel et favum. Ideo etiam dicitur de hoc est vinum rubeum sanguini siniile et
    sacramento: Parasti in dulcedine tua dulce : quia etiam sanguis Christi dul-
    pauperi, Deus K Sic ergo dat bonum spi- cissimus optime reficiens, et ideo
    est, et
    ritum el dulcem, vino optimo comparatur. Deuter. xxxii,
    Bonam aulem spem nobis tribuit 14 : Sanguinem uvse bihcbat meracissi-
    cuncta impetrandi et cuncta vincendi. mum. Psal. xxii, 5 : Calix meus ine-
    Unde dicitur, Deuter. xxxiii, 7, de Juda :
    brians quam praeclarus est ! Propter hoc
    Manus ejus pugnabunt pro co, et adju- dicitur, Canlic. i, 13 : Botrus Ctjpri di-
    tor illius contra adversarios ejus erit. lectus meus mihi in vineis Engaddi. In
    Unde autem ista confidentia fortitudinis quibus locis dulcissimum crescit vinum
    sibi evenerit, dicitur, Genes. xlix^ TI :
    et valde nutritivum.
    Lavit in vino stolam suam, et in sangui- IIoc quod de saporis vini
    est igitur
    nem uvx pallium suum. Non enim sto- notandum.
    qualitate est
    lam conversationis in vino sacramenti si- Acetum aulem et putrida sunt vina
    bi spiritualiter infuso lavisset, lioc est, gaudiorum hujus mundi, de quibus dici-
    nisi sanguine benedictse uvse Jesu Chri- tur, Deuter. xxxii, 32 et 33 : Uva corum
    slipallium charitatis intinxisset,pro certo uva fellis, et bolri nmarissimi. Fel dra-
    tanlam confidentiam in Deo contra ini- chnum vinum eorum, ct vcnenum aspi-
    micos non habuisset. IIoc est quod dici- dum insanabile. De hoc dicitur, ad
    tur, l Machab. vi, 34 Ostenderunt ele- : Ephes. v, 18 : Nolite inebriari vino in
    phantis sanguinem uvse et mori, ad quo est luxuria. Isti sunt enim qui pu-
    acuendos eos in prailium.ExnixiwTdi Gn\m tridas et fcetidas carnis insequuntur de-
    habel hoc animal, quod audax, el bonie Icctationcs hujus mundi et carnis. De
    spei efficitur, quando aliquid simile vide- quihus dicitur, Amos, vi, : Bibcntcs in
    tur sanguini : ([uia eleplias propler casti- phialis vinum, et optimo unguento deli-
    tatem et fortitudinem virium sanctum buti, nihil paticbantur supcr contritione
    signat, qui acuitur sanguinc Christi in Joseph. Unguenta enim merelricia pro-
    proelium, qui de uva Christo et moro qui curant, et vinum gaudii mundani usque
    Christum signat propter similitudinem ad luxuriam potant puliidum et hetidum,
    peccati quam ex nobis accepit, exprimi- et qualiter conlritus est coram eis Jo-

    ' Psal. Lxvii, 11.

    XXXVIII 19
    290 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D-.

    seph, scilicet Christus, frater eorum, ni- ebrietatem : et ideo isli omnia videntem
    hil advertuQt : de quibus dicitur, Isa. Deum nescierunt, et judicium ejus quod
    xxvin, 7 : Verum hi quoqiie prse vino fccit per Christum quo princeps hujus
    nescierunt : et prse ehrietate crraverunt : mundi ejectus est foras judicatus et con-

    sacerdos et propheta nescierunt prx ehrie- demnatus, ignoraverunt.


    tate : ahsorpti sunt a vino, erraverunt Ab hujusmodi igitur vino corruplo et

    in ebrietate, nescierunt videntem,ignora- foelido, ab aceto quod in poenas Christi


    verunt judicium. Quia hoc habet natura propinatum est, omnibus fidelibus absti-

    corrapti vini, quod corruplam generat nendum est penilus in sacramento.

    GAPUT III.

    Qiiali!^ debeat esse liic potiis iii niixtione?

    Terlio autem hic inserendum est qua- luni in niultiim ponendo quia si tanta :

    1.
    Cur aqua liler vinum sacramentale sanguinis ponatur aqua, quod a vino toUat vi-
    vino mis-
    Chrisli, et qua de causa sit miscendum. nosifatem, tanc non fit sacramenti con-
    ceatur ?
    Quamvis enim in praemissis de hoc dicta fectio tunc enim non est vinum, sed est
    :

    sint, tamen hic ex intentione de hoc est aqua aliquantulum vinala. l nde de vap-
    dicendum. pa non polest fieri sacramenti confectio.
    Sciendum quod aqua ad vi-
    est erg-o, A appa enim est aqua fusa super acinos

    num ponenda est tanti, ut vi-


    in calice uvarum, postquam expressum est vi-
    nositatem vini in alterum non mutet sa- num qu£e aqua ahquantulum habet de
    :

    porem, sed qua? significet id quod in sa- vini acumine, et a pauperibus bibitur, et

    cramento est siirnificandum, et hoc est tamen non est vinum.


    conjunclionem liumauce naturoe cum
    Christo quia aqua propter suam insipi-
    :
    Quod autem aqua in sacramento poni-
    dilatem significat hominem insipidum, tur ad significandum, tres sunt causa?.
    et conjunctio aquae cum vino debet esse, Lna tamen quia cum Chrisli hitus aper-
    :

    qusesaporem vini accipial perdendo pro- tum proflueret sacramenta nos sanctiti-
    priam insipiditatem non quod saporem :
    cantia, tunc aqua cum sanguine et non

    vini trahat ad aqus insipidilatem : quia solus sanguis exivit. Joan. xix, 34 Unus :

    homo saporem graticP acccpil a Christo, militum lancea latus ejus aperuit, et

    et non Christus perdit saporem gratise ex continuo exivit sanrjuis ct aqua. Et haec
    homine. Ponitur igitur aqua ad signifi- est causapotissima : quia in hoc significa-

    candum tantum, et non ad hoc quod vi- batur, quod populus in sanclificationene-

    no auferat suam forlitudinera vel vinosi- cessario conjungendus est Christo : quia

    talem. Tantum autem significat una aUter graliam redemptionis non obtine-

    gutta, quantuni mille amphoree vel to- ret. ApocaL xvii, 15 : Aquae quas vidisti

    tum mare : et ideo ad perfectionem ubi meretrix sedet, populi sunt, et gen-
    sacramenli nullum periculum est parum tcs, et lingUcT. Ibi habet aha transhitio.

    in poncndo de aqua, sed est pericu- « Aquse mullie popuU muUi. » Etdicilur,
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 3. 291

    Proverb. ix, 5, Salomon de


    ubi loquitur quarum uua extra passibilitatem evola-
    coena sapienti», dicens Bibite viimm : vit,non humanam naturam deserendo,
    qiiod miscuivobis. Semper enim vinum sed passionem non sentiendo, scilicet
    insipidum sapori Christi est inimiscen- divina. Altera autem est immolata
    dum, ut fiat acceptum. Unde dicit Chry- in passione, scilicet humana. Lignum
    sostomus Sunt quidem homines insi-
    : « aulem cedrinum, sanguinis Chrisli si-

    pidi in nuUo ab aqua differentes hos : gnat imputribilitatem, quae nos a putre-
    adducamus ad Christum, et ad saporem dine servat. Hyssopus autem sangui-
    coelestem per Chrislum mutabuntur. » In nis ejusdem signat puritatem, qui nos
    hujus rei signum Christus mutavit purilicat. Coccus autem qui rubicundis-
    aquam in vinum bonum, quod omnium simi est sanguinis, signat in Christo in
    gustum deleclaret. Joan. ii, 9 et 10: Ut effusione sanguinis patientiam et chari-
    autem gustavii archilriclinus aquam vi- tatem, qute per ruborem significari con-
    num factam, el non sciebat unde csset, sueverunt. Aqua autem viva aquam si-
    ministri autem sciebant qui hauserant gnat de Christi latere exeuntem, omnia
    aquam, vocat sponsum architriclinus, et purificantem. i\ec puriflcatur aliquis, ni-
    dicit ei : Omnis homo primum bonum si in sanguine et aquae tinctione septies
    vinum ponit : et cum inebriati fuerint, domus cordis ejus aspergatur. Quia sic-
    tunc id quod dcterius est : tu autem ser- ut dicunt sancti, sanguis septem locis
    vasti bonum vinum usque adliuc.Vi- elicitus est de corpore Domini, scilicet
    num enim sacramenti prce omnibus et in circumcisione in damnationem et cau-
    dulce et bonum, et ideo per mulsum terium concupiscentise. In sudore san-
    signatur, quod est vinum melle purissimo guineoin signum doloris et angustife. In

    conditum. Nehemice seu II Esdra*, viii, compunctione per flagella in signum


    10: Comedite pinguia, et bibite mulsum. ejus quam pro nostris excessibus susti-
    Pingue enim adipe devotionis cst cor- nuit disciplinge. Isa. liu, 5 : Disciplina
    pus Domini. Mulsum aulem melle deita- pacis nostne super eum, et livore ejus
    tis conditum, est vinum dulcissimi san- sanati sumus. In duobus vulnerlbus pe-
    suinis. durn ad nostrum sanandum affcctum. In
    Hcec igitur est causa una. duobus vulneribus manuum ad sanandum
    nostri operis effeclum. Et sic seplies ad-
    Secunda causa est : quia heec preeces- spergimur in sanitatem. Zachar. xiii, G :

    sit in figura Veteris Testamenti : quia in- Quid su)it plagse islse in medio manuum
    fectio originalis peccati per leprce intc- tuarum ? El dicet : Ilis plagatus sum in
    clionem signatur, et sicut in iigura domo corum qui diligcbant me, hoc est,
    curatur lepra, ita per veritalem in sacra- qui me diligere debebant. Hoc etiam si-

    menlo curatur infectio peccati. Unde, gnificatum est, Numer. xix, 9, ubi dici-
    Levit. XIV, 4 et seq., in purificatione le- tur, quod aqua expiationis fit de san-
    T^rod diciiviv: Prsecipiet eiqui purificatur, guine vitula- rufiie, pcr quam aquam
    ut offerat duospasscres vivos pro se,qui- omnia tam tal)crnnrulum qiiam ea qufe
    bus vesci licitum lignum ccdri- est, ct erant in usum tabernaculi, expiabantur,
    num, vermiculumque et hgssopum. Et et vitula rufa qua3 sanguinc suo Chri-
    unum ex passeribus immolari jubebit stum rubricatum significat. Combustio
    in vase fictili super aquas viventes autem vituhe, Chrisli significat pas-
    alium autem vivum cum ligno cedrino, sioncm, et sanguis ejus Christi signifi-
    et cocco et hgssopo, tinget in sanguine cat sanguinem, et aqua significat aquani
    passeris immolati, quo asperget illum, quae de latere Christi fluxit, qua^ cst
    qui mundandus est, scpties. Duo enim aqua vera?, expialionis. Ad llebr. ix,
    passeres sunt duo? natur» in Christo, 19 et seq. : Lecto enim omni man-^

    i
    292 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    dato legis a Moyse unlverso popiilo, ac- Hse igitur sunt causse propter quas aqua
    clpiens sanguineui vituloruni ct hirco- cum vino sanguinis in sacramento est
    runi, cum aqua, et lana cocchiea, et ponenda.
    hgssopo, ipsum quoque lihruni,et omnem
    populum aspersit, dicens : Hic sanguis Dicunt tamen quidam, quod in vino 5^
    quod mandavit ad vos Deus.
    testamenti sacramenti aqua a vino non absumitur, utru
    Etiam tahernaculum et omnia vasa mi- nec converlitur in vini saporem, sicut ^"3"'

    nisteriisanguine similiter aspersit et : diximus, et putantse i^hilosophari et esse quse

    omnia pene in sanguine secundum legem sapientes dicentes, quod si quis substan- calice,

    mundantur , et sine saiiguinis cjfusione tiam raram qute est in scyrpo vel radices ^"" '

    non fit remissio, scilicet peccati. Ex Jioc vinum, quod


    carccti decorticatas ponat in
    accipitur idem quod prius, nisi quod aqua infusa in vinum extrahitur, et re-
    sanguis hircoruni signidcat Christi san- manet ipsa vini natura fortior quam ante
    guinem pro peccalisnostriseirusum. San- fuerat. Et addunt, quod ex quo potest
    guis autem vitulorum signilicat Christi aquse substantia extrahi a vino, rema-
    sanguinem efTusum pro nostra petuLm- nente vini natura, quod aqua absumpta a
    tia. vino non fuerat, et ideo in sacramento
    Sic igilur patet, quod immissio aqucie aqua a vino non absumitur. Sed isti fa-
    in sanguinem, quae significat conjun- tui sunt, non intelligentes neque quse di-
    ctionempopuli cum sanguine redemplio- cunt, ncque de quibus atfirmant quia :

    nis, prsecessit in figuris Veteris Testa- omnid, qusecumque sunt in natura, attra-
    menti. Propter quod eliam in verilale hunt per suam similitudinem et simiha
    sacramenti novse legis aqua cum vino sibi et ideo si scyrpi medulla et radicis
    :

    debet misceri. carecti medulUi, quse omnino aquca sunt,


    in vino non mixto ponantur, id quod est
    Terlia autem causa est quia in aqua :
    in vino aquosum, ex sua cum aqueo si-
    magis est vis expiativa, in sanguine au- railitudine attrahunt, quo attracto, id
    tem magis est prelium nostrae redemp- quod remanet, et spissius et vinosius
    tionis : et quia in sacramenlo ulrumque apparet. Hsec igiturnon attrahunt aquam
    est, scilicet expiatio et redemplio, ideo ([use scparata manet in vino, sed aqueum
    unum cum aho debet misceri. Hoc est de partibus vinosis exsugdnt, quod ta-
    quod dicitur, Ezechiel. xxxvi, 25 : Effun- men prius partibus vinosis erat admix-
    dam super vos aquam mundam, ct mun- tum. ¥A quod dicitur, quod si separetur
    dahimini ah omnihus inquinamentis ve- ab eo, quodtunc non erit admixtum, con-
    stris. Ilajc est aqua, quce sicut dicilur, sequentia est, quse nihil valet : quia
    Ezechiel. xlvu, 2, egressa est de templo omne miscibile, ut dicit Aristoteles, se-
    corporis Christi a lalere dextro, et omnia paratur a mixto in quo est, et tamen an-
    ad quee venit, purificavit et vivificavit. tequam separelur ab ipso, erat ilU ad-
    H;£c est aqua de qua dicilur, Eccli. xv, mixtum. Unde potius oppositum sequi-
    3 :Aqua sapientise salutarispotahil illum. tur, sciUcet quod si separatur ab ipso,
    Non enim habet aqua de se saporeni, ni- quod pro certo erat illi admixtum: mixta
    si accipiat eum de sanguine de corde sa- enim remanent in eo quod mixtura
    pientise Dei exeunle quia Christus Dei
    :
    est secundum subslantiam suse formoe,
    sapientiaet Dei virtus'. Et ideo ista sa- quamvis non maneant in ipso secundum
    pientiaB aqua polat
    ad saporem gratiee
    et excellentias suarum qualitatum ^ Mixlio
    et ad expiationem venise. enim est miscibilium alteratorum unio,

    ' Cf. I ad Corintli. 1, 24. Art. H. Tomo XXIX hujusce novoe editionis
    2 De hoc vide IV Sententiarum, Dist. XII, nostroB.
    T)E EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 4. 293

    et non est miscibilium corruptorum cor- dil semetipsum pro me. Sicut enimCliri-
    ruptio vel generatio : et hoc est quod si- stus per unionem unitur Patri, ita et nos
    gnando haec dicit Dominus, Joan. vi, 57 : per immissionem cum sanguineejus sub-
    Qid manducat meam carnem, et bihit hseremus Christo, ut sic colligamur ad
    meum sanguinem, in ine monet^ et ego Deum Patrem fontem unionis istius. I
    in eo. Sic enim immissi in Christum, ad Gorinth. xi, 3 : Omnis viri caput
    unum cum eo eflicimur, et inseparabiles Christus est: caput auteni mulieris, vir :

    ab ipso. Ad Galat. ii, 20 Vivo autem, : caput vero Christi, Dcus.


    jam non ego, vivit vero in me Christus. Et sic omnia ad unum referuntur, et
    Quod autem nunc vivo in carne, in fide hoc estquodintendimus.
    vivo Filii Dei, qui dilexit me, et tradi-

    CAPUT IV.

    Qualis sit Iiic poUis iii iisu gratise istius?

    Sequitur quale debeat esse Iioc vinum tatem, et jucunditatem, et non meminit
    et in usu gratise. omneni tristitiam, et debitum. Tale iei-
    ". Circa autem hoc duo sunt attendenda, tur vinum significationem habet ad efTe-
    Jn quod videlicet propter reverentiara sacra- ctum sanguinis Christi, qui in securitatem
    menti bonum vinum et electum debeat et honestatem animam convertit, et facit
    esse in sacramento ad usum sacramenti, oblivisci tristitiae antiquae. Hujus signum
    et quod dcbeat esse sumptum simplex vi- est, quod cura vinum in sacrificio Vete-
    num absque panis intinctione. Decet ris Testaraenti ofTerretur, fecit Dominus
    enim, quod ad honorabilissimum sacra- fieri acetabula et libatoria vasa, in qui-
    mentum in usu optima quaerantur ele- bus probaretur vinuni libandum Domino,
    menta, ex quibus conficiatur : unde sic- an acceptura esset, vel non. Exod. xxv,
    ut non decet ad puriiicationem baptismi 29 : Parabis et acetabula, ac phialas,
    aquam lutulentam accipere et paludosara thuribula, et cgaihos, in quibus offe-
    et putridam. quamvisin tali aqua, quan- renda sunt libamina. Acetabula enira
    do alia haberi non potcst, possit fieri sunt vasa in quibus probatur liquidura,
    baptismus, ita non decet ad optirai cor- an esset acceptura ad gustum. Phiala
    \f
    \

    porissacramentum vinura accipere lutu- autcm in qua probatur ad visura^ an


    lentum et malum, quamvis ex tali vino esset in colore bonura. Thuribulura au-
    aliquando propter necessitatem possit temin quo probatur ad ardorem. l^t cya-
    contici sacramentum. Esther, i, 7 : Vi~ thus in quo probatur ad haustuin et fu-
    oli
    num quoque, ut magnificentia regia di- sionera, an esset ])endulum, vcl infir-

    gnum erat, abundans et pnecipuum po- mum. Cum igitur tota ista diligentia ad-
    nebatur. Conviviura enim 'Assueri signat hibita fuerit ad vinum quod erat oiTeren-
    convivium Christi. III Esdrae, iii, 20 : Vi- dum in sacranienti hujus ligura, multo
    num omnem mentem convertit in securi- raagis ista adhibenda sunt in vino quod
    294 D. ALB. MAG. ORD. PR.EO.
    adhibetur in ipsa sacramenti veritate. habitis diximus : quia Christi sanguisin-
    H«c autem dicuntur libatoria\ Libare corporat nos sibi, et ideo electio qutp fit

    enim est dogustare, et vasa in quibus ad in cibo et potu corporalibus, quando


    gustum probatur, an vinum tanto sacri- incorporantur corpori, debet fieri in

    ficio esset dignum, Vihatoria appcUan- nobis in comparatione ad corpus et

    tur. Unde, III Esdrae, ii, 13, dicitur, sanguinem Christi, quibus nos incor-
    quod Darius inter vasa qua3 referri fecit poramur. Omiiis auteni homo potest
    ad templum, referri fecit libatoria ar- advertere quam purus, quam saporosus,
    gentea duo. Hoc autem describitur, quam eleclus esse debeat qui sanguini
    I Machab. i, 23,quod inter alia vasa quai Christi, qui per omnia corporis ejus my-
    de templo accepit Antiochus, de templo stici flueredebetmembra,est incorporan-
    accepit libatoria, et phialas. Ex quo dus : et ideo dicitur in Psalmo l, 21 :

    iterum ostenditur, quod ad probationis Timc acceptahis sacrifcium jiistitise,

    experimentum debet esse electum vi- hoc est, accoptum erit tibi sacrificium,
    i
    num quod ofTertur. Si enim in aliis quod ad rectitudinem justitite est ele-
    oblationibus debet esse electum quod ctum et oblatum.l.'nde et, Michseae, vi, 6,
    ofTertur, tunc multo magis id quod videns quam electum esse debeat quod
    ad -sanguinem Christi offertur, debet Deo offertur, in seipso sollicitus dicit :

    esse eleclum. Dicitur autem, Malach. i, Quid dignum offeram Domino ? Ac si


    14 : MalediclKS dolosus qui hahet in dicat humana infirmitate vix inveni-
    : In
    grege suo mascidum, hoc cst, perfe- tur, quod satis dignum sit offerriDeo. Hoc
    clum, votum facienSy immolat debile
    et signatum est, Numer. xiii, 24, ubibonita-
    Domino. Ergo multo magis maledi- tatcm terrae benediclionis Domini explo-
    ctus est, qui ad mensam suam facit offerri ratores significare volentes, oslenderunt
    vinum electum, et debile valde sumit ad bofrum quem duo homines in vecte por-
    sanguinis Domini sacrificium. Et merito tabant botrus enim ille corpus Domini-
    :

    maledictusest, qui vinum electum in va- cum est. Viri aulem adhaerentes omnes
    sis mundis et pretiosis bibit in mensa sancti sunt Christo incorporati, per quos
    propria, et in vasis fcelidis et ampullis omnis fluit succus dulcedinis sanguinis
    corruptis permittit vinum infici, et sic ejus : et ideo qui puro liquori ut vas prse-
    foetidum in calice oflert in Domini sacri- paratur, valde debet esse .depuratus-
    ficium : Dominus enim preecipit, quod Hinc estetiam, quod, Isa. xxv, fi, con-
    non solum vasa, sed etiam ministri vaso- vivium suum dicitur vindemix defsecatx,
    rum in sacrificio suo mundi esse debe- ul in vino quod ad sacrificium offerimus,
    rent. Isa. lii, 11 : Mundamini, qui fertis et in nobis, quibus ille sanguispurissimus
    vasa Domini. liquor infunditur, nihil sit de faece pec-
    Sic igitur eligendum est vinum quod catorum. Et ideo dicitur, Eccli. xxiv, 23 •

    offertur in sacrificio Dominici saniiuinis. Ego quasi vitis fructificavi suavitatem


    Non tamen neganms, quin de quocumque odoris mei fructus honoris et
    : et flores
    vino vinosum saporem habente, etadhuc honestatis. Christus cnim plenus sanguine
    vini naturam retinente, possit fieri sacri- sicut uva rubea fructificat suavitatem
    ficium : sed ex pra^missis auctoritatibus odoris aromatici vini in omnibus granis
    patet,quod pro certopeccat, quimagnum membrorum corporis mystici, qui Chri-
    ad corporis sui, et parum vel nullum ad stibonus odor sunt, et flores sui quando
    Dominici sanguinis poculum adhibel stu- hoc vinum ieterni gaudii dulcissimum
    dium. floret, sunt fructus vini virtutum quae
    Hoc etiam patet ex hoc quod in ante gaudium generant iu cordibus sanctorum

    i
    III Esdrae, n, 13.
    DE EUCHARISTIA, DIST. TII, TRACT. II, 4. 293

    Hi sunt flores honoris ; quia omni reve- :_ catione. Et ideo congruenter Dominus
    renlia digni et honestatis : quia, sicut cum vellet ostendere qualiter se suis
    dicit Tullius, honcstum est, quod sua vi esset manifestalurus non mundo, et

    nos trahit, et sua propria dignitatehomi- dixit, Joan. xiv, 19 Adliuc modicum, et:

    nem allicit. Nihilest quodita nos adChri- muridus me jam non videt. Vos autem
    stum trahat, sicut amor et dulcedo pro videtis me, quia ego vivo, et vos vivetis.
    nohis effusi sui sanguinis, et nihil est Sicut enim dicitur, Genes. ix, o, sedes
    quod ila nos suo amori alliciat,sicut amor anima? quae principium et causa est vitae,
    quem pro nobis hibit
    calicis et nobis bi- in sanguine est. Et ideo spirilu Christi
    bendum propinavit. Hoc est de quo glo- non vivit, qui purissimo sanguini ejus
    riatur sponsa in Canlicis, ii, 13, dicens : non est sociatus : nec oculos claros
    Vinex florentes dederunt odoreni suum, habet, cujus oculos sanguis Chrisli effi-

    ad quem odorem omne fugit venenosum, cacissimus non clarificavit.


    et allicitur omne desiderium quia odor
    :

    tani pretiosi sanguinis qui totam Dei vi- Ad usum etiam islius gratise refertur, 2,

    neam uberlim influit, et omne A'enenosum quod vinum in sacramento ponalur Quare vi-

    primi serpentis virus expeilit, et suo sa- scorsum, et panis seorsum absque panis panis seor-
    pore et odore et pretiositate ad se trahit intinctione in vinum. Dominus enim, nu^tu^r°iQ
    omne desiderium sanctorum : quia om- Joan. xiii, 26, panis intinctione notavit sacramea-
    nis sanctus scit, quod sme sanguine et proditorem, dicens : Ille est cui ego in-
    corpore Chrisli non cst vita gratiee et ju- tinctum panem porrexero. Et ibi dicit
    cunditalis seternoe. Unde, Joan. vi, 54 : Glossa, quod intinctio signat infectio-
    Nisi manducaveritis carnem Filii homi- nem : quia ea quee tinguntur, non mun-
    nis,etbiberitis ejus sanguinem,non habe- dantur, sed inficiuntur : et sialiquodbo-
    bitis vitam in vobis. Vitam, inquam, qua num significaret tinctio, ilii etiam bono
    membrum vivit in corporeunitum et con- ingratum se exhibuit : et ideo Ecclesia
    sociatum spiritui vivifico Domini nostri nulli intinctum porrigit panem. Ideo
    Jesu Christi, sicut dicitur, ad Coloss. iii, etiam dicitur, Matth. xxvi, 23 : Quiintin-
    3 : Vita vestra esl abscondita cum Chri- git mecum manum in paropside, hic me
    sto in Deo. Hoc enim modo est pro tradet. Marc. xiv, 20, dicitur : Unus ex
    certo verum quod dicitur, Luc. xx, 38, duodecim, qui intingit meciim manum
    quod Deus non est mortuorum, sed vivo- in catino, ille me tradet. Per quae omnia
    ?7</^i '. Omnes enim sic Christi corpori et demonstratur, quod intinctione panis
    sanguini incorporati vivunt : et extra in- nihil boni demonstratur. Cumigitur om-
    corporationem illam nemo vere vivit, nis Chrisli actio, noslra sit inslructio, in-
    quia vitam Christi non participat, qui struimur exhocquodnullipanis detur in-
    solus est fons vitee omnium, sicut dicitur tinctus, neque in vino, neque in sanguine,
    in Psalmo xxxv, 10 iDomine, apud te sed corpus totum datur siccum in specie
    est fons vit3s, et in nomine tuo videbi- panis, et sanguis purus datur specie
    mus lumen. vini.
    Hoc est vinum, quod oculos claritate Sunt tamen qusedam in sacra Scrip-
    spiritus sui clarificat et mundificat, ut tura et in factis Ecclesiie, qua) huic quod
    videant ca quae Cieteri non vidcnt. Gc- dictum est hic, advcrsari vidontur. Et-
    nes. xLix, 12 : Pulchriores sunt oculi enim Ruth, ii, 1, dicitur a Itooz ad
    1

    cjus vino. Vinuin cnim clarum honum et Ruth quae signat Ecclcsiam Intinge buc- :

    inter csetera hahet cirectum, ut purget cellam luam in aceto. Et sic vidctur,
    oculos a sordihus sua puritate et mordi- quod buccella panis in aceto vini acclosi

    1
    Cf. Matth. xxu, 32; Marc. xii, 27,
    296 0. Al.B. iMAG. ORD. PUJED.

    sit inlingenda ab Ecclesia. In factis cujus acerbitatis memoriam dcbet sumi


    autem Ecclesia videtur obviare, quod a lidclibus corpus Christi. Luc. xxii, 19 :

    Parasceve sacerdos corpus Doniini in- Hoc facite in meam commemoratio7iem.


    tingit in vinum, et sic sumit. Adhuc, I ad Corinth. xi, 26 Quotiescumque
    :

    quod in frequentatione sacramenti omni manducabitis panem hunc, et calicem


    die sacerdosunam terliam partem hostiae bihetis, mortem Domini annuntiahitis,
    in sanguinem immiltit, et intingit^ et sic clonec veniat. Signat autem etiam acetum
    sumit et sic videtur, quod non sit ve-
    : acetosam aversionem synagogae, quse in
    rum quod ante dictum est, quod panis in vinea Domini fuit, et sitim suam aceto
    cujus specie datur corpus Christi in esum, pro vino potavit : et idco dicitur,
    in vinum vel sanguinem non sit intin- Matth. XXVII, quod cum gifstasset,
    34,
    gendus. Adhuc autem ex eo quod dicitur noluit bibere, hoc est, acetosos noluit
    in Evangelio, omnes Apostoli cum sibi incorporare. Fidelesautem sumentes

    Christo panem intingebant in paropsi- sanguinem Christi ad hoc sumunt, ut


    dem sive catinum '
    : factum autem Christo incorporentur. IJnde patet, quod
    Christi et Apostolorum exemplum in- nihil est acetum de sanguine quantum ad

    structorium debet esse Ecclesiae : videtur significatum.


    igitur, quod Ecclesia in sumptione sa- Quod autem dicitur de facto Ecclesiae
    cramenti debet panem intinctum acci- in Parasceve, dicendum, quod Ecclesiae
    pere. consuetudo non est illo die corpus Do-
    Ad hsec autem quae dicla sunt et omnia mini vei sanguinem conlicere, sed potius
    similia dicimus, quod Ecclesia nulli dat reservatum corpus in pyxide confectum
    panem intinctum, neque in sanguinem, in die Ccenae, Ecclesia in Parasceve in
    neque in vinum, sicut diximus, eo quod calicem in quo est vinum, immittit. Et
    Judas proditor per intinctum panem est sic sacerdos sumit de calice, sed nulli
    demonstratus, et quod sicut dicit Glossa, sumendum porrigit. Et hoc significatur,
    tinctio infectionem proditionis signat : quod corpus Domini tinctum est illo die
    quia tinctio exterius non mun- inlicit et in sanguine ipsius et sic oblatum pro
    dat ex profundo bibentes autem san- : nobis. Isa. lxiii, 1 : Qiiis est iste qui
    guinem in profundum sui sanguinem venit de Edom, tinctis vestibus de
    accipiunt, et mundatur sed quibus : Bosra ? iste formosus in stola sua,
    adhaeret exterius sanguis, sunt viri san- gradiens in multitudinc virtutis suge. Et
    guinum et homicidse. Isa. i, 13 : Mamis post pauca, t. 2 Quare ergo rubrum :

    vestrpe songinnc plenx sunt. Psal. liv, estindumentum tiium, et vestimentum


    24 : Viri sanguimim ct dolosi non di- tuum sicut calcantiiim in torculari ? Et
    midiahiint dies siios. Osee, iv, 2 : San- iterum postea parum, t. 3 : Aspersus est

    guis sanguinem tetigit. sanguis eorum super veslimenta mea.


    Quod autem objicitur de Booz et Sanguis autem eorum dicitur quia ab :

    Ruth, dicendum quod in veritatc Booz, eis ct pro eis fusus est. Et hoc signilicat
    qui firmitas interpretatur, ibi Christum Ecclesia illo die : et ideo nec conficit,
    signat, qui Ecclesiam facto suo my- necporrigit illo dio corpus vel sanguinem
    stice confirmat Ruth signat Eccle-
    : et ad sumptionem alicujus.
    siam : sed acetum non est signum san- Ad illud quod dicitur, quod Apostoli
    guinis Domini, quia, sicut diximus in cum Ghristo intinxerunt. Responden-
    ante habitis, de aceto sanguis Christi dum quod nullus est qui accipit
    est,
    confici non potest : sed acetum ibi si- corpus, quin ipsum intinclum spiritua-
    gnat acerbitatem passionis Christi, in liter debeat accipere : sed intinctus ei

    * Cf. Matth. XXVI, 23 ; Marc. xiv, 20 : Luc. xxii, 14 ; Joan. xni, 26.
    DE EIJCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 5. 291

    non porrijj^itur, sed unusquiscpe in me- ad communionem corporis Dominici,


    moriam Dominici sanguinis debet acci- quam signiticat sanguis. Exod. xii, 34:
    pere, et sic per seipsum cum Domino in- Tulit ergo popuhis conspersam farinam
    lingit, quando passionibus Domini com- antequam fermentaretur. I ad Corinth.
    municat sed porrectus intinctus nulli da-
    : v, 8 Epulemur non in fermento veteri,
    :

    tur propter causam quoe dicta est. Tamen neque in fermento malitix et nequitise,

    sciendum, quod sicut dicit Glossa, Joan. secl in azijmis sinceritatis et veritatis.

    xiii, 20, quando Dominus Judee panem Sic igilur corpus Dominicum in forma
    intinctum porrexerit, non tunc corpus panis per se, et sanguis Domini in specie
    suum Judae dedit, sed ante Judae cum yini per se usu istius gratiae sunt su-
    aliis distribuerat. Similiter etiam Apo- menda, et propter vitandam occasionem
    stoli cum Domino in paropside intinge- distillationis ad terram si corpus Domi-
    bant,nontunccorpusDominicum decati- nicum intinctum in sanguinem tidelibus

    no accipiebant, quod ante de manibus porrigeretur. Similiter auteni si intinge-


    suis acceperant, sed potius azyma quse retur invinum non consecratum, tamen
    tunc intincta ab omnibus accipiebantur, id vinum omni reverentia dignum etfice-
    accipiebant, ut ritum Phase servarent in retur ex ipsa intinctione, et non esset
    memoriam illius conspersionis, quam po- cautum id porrigere : quia vix vel num-
    pulustulitsecum cum exiret de TEgypto, quam caveri posset, quin aliquid a ma-
    quod potiussigniticabatnovaegratise con- nibus porrigentis stillaret, et manibus
    spersionem, per quampreeparandi sumus adheereret, etc.

    CAPUT V.

    Qiialis debeat esse liic potus in proprii effectiis operatione?

    Sequitur hic ultimo dicendum de totus Chrislus cum suo sanguine ha-

    hujus potus proprii efrectus operalione, beatur sacranientaliler sub specie panis,
    sub
    de quo quidam laciunt qusestionem, videtur quod totum superfluit id quod
    Quia enim Christus totus cum san- adjicitur de specie vini.

    guine et anima spiritu et deitate habetur Sed ad hoc dicimus, quod Christus
    sub specie istius cibi qui esl panis, vi- postquam exhibuit corpus suum sub spc-
    deri potest alicui, quod nihil operationis cie panis, tunc ctiam postea exhibuit
    habet in sacramento potus in specie sanguinem suum subvini, et specie

    vini '. Si enim dicitur de natura, quod utrumque sacraraentaliter celebrandum


    Ecclesia per statuta
    non abundat superfluis, ncque deticit in esse pracepit in

    neccssariis, cum ordinalior sit gratia Apostolica, et ideo Ecclesia instruitur

    quaui natura, videtur quod in gralia actione Ghristi, et utrumquc cclcbrat di-
    nihil debet esse su[)erlluum. Cum igitur visim conlicicndo corpus sub spccie

    '
    Super liauc quaestionem, vidc IV Senten- novai edilionis nostrsB.
    tiarum, Dist. XIF, Art. 4. Tomo XXIX liujusce
    298 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    panis, et divisum conficiendo sanguinem operaliones accidentalcs multi valde sint
    sub specie vini. Quod autem sic divisum in sacramentis, tamen unus efTeclus est
    h«c duo exhibuerit, et celebranda insli- substanlialis in omniljus sacramenlis, per
    tuerit Christus, patet, Matth. xxvi, 26 et quem sacramenla ab invicem distin-
    seq., ubi primo de pane dicitur : Ccb- guuntur. In sacramento ergo cibi spiri-
    nantibus aidcmcis, accepit Jesiis panem^ tualis debet altendi aliqua operalio sub-
    et benedixit, ac fregit, deditcjue disci- stanlialis, per quam ab aliis dividitur sa-
    pulis suis, et ait : Accipite et comedite, cramentis, cum in baptismo delur esse
    hoc est corpus meum. Et post id divisum substanlialo spirituale per generationem
    ab illo dicit de calice Et accipiens cali-
    : spirilualem, sicut dicit Dion^^sius : et in
    cem, gratias egit, et dedit illis, dicens : sacramento confirmationis delur incre-
    Bibite ex hoc omnes. Uic est sanguis mentum per confirmationem et conforta- in Euct
    meus novi testamenli, ([ui pro multis tionem virtutis, ita consequenter ad "eduliun
    effundetur in remissionem peccatorum. idem esse conservandum et restauran- spiritua
    suL spei
    Similiter, Marc. xiv, 22 et seq., divisim dum et augendum datur in Eucharistia panise
    unius eorum post aliud dicitur de com- edulium spirituale. Edulium autem spi-
    munione corporis primo, sump- et de rituale non habet fieri nisi sub elemento
    tione sanguinis secundo. De corpore enim visibili, sicut et ceetera sacramenta :

    dicit sic Et manducantibus illis, ac-


    : quia sacramentum Ecclesia? nihil in
    cepit Jesus panem, et bencdicens fregit, gratia causat, quod ex similitudine non
    et dedit eis, et ait : Sumite, hoc est significat. Signare autem non habet nisi
    corpus meum. Quo jam perfecto se- ex elemento visibili et corporali. Cum
    quitur de calice sic : Et accepto calice, igitur alimentum ad naturoe perfectionem
    gratias agens dedit eis, et biberunt ex non possit perfecte significari, nisi in
    omnes. Et ait illis : Hic est sanguis
    illo elemento cibi et potus, oportet quod
    meus novi testamenti, qui pro multis ef- elementum cibi et potus sit in sacra-
    fundetur. Hoc enim expressius habelur, mento nutrimentum enim
    : spirituale non
    Luc. xxii, 19 et seq., ubi de confectione perficitur sine potus significatione, sicut
    corporis ex pane dicit sic : Et acccpto et nutrimentum corporale quod sumitur
    pane, gratias egit, et fregit, et dedit eis, non perficitur sine potu et sicut post :

    dicens : lloc est corpus mcum, quod pro nutrimentum corporale sumilur potus ad
    vobis datur : hoc facite in meam comme- perfectionem nutrimenti corporalis, ita
    morationem. Hoc autem toto perfecto post nutrimentum spirituale sumitur
    iterum dixit de calice sic : Similiter et potus ad perfectionem nutrimenti spiri-
    calicem, postquam cosnavit, dicens : Hic tualis, qui a nutrimeuto divisam habet
    est calix novum iestamentum in san- operationem in satisfaclione sitis et la-
    gui?ie meo, qui pro vobis fundetur. tione nutrimenti, et hujusmodi aliis,

    Ex omnibus istis accipilur, quod qualia diximus in ante habitis.


    Christus sub una specie panis corpus
    suuni tradidit, sub altera specie vini et Adhuc autem divisam habet operatio- Chri
    dedit
    tradidit sanguinem, et sic servandum nem sanguis a corpore. Corpus enim pus
    {

    instituit : et cum Christi actio, nostra sit dedit Christus in communionem sui et com
    nione i

    instructio, pro cerlo haec duo nobis ser- membrorum sanguinern autem dedit in
    : et n
    broi
    vanda esse preecepit : et ideo sub una redemptionem, sicut patet in dictis jam saogi
    I
    aute
    specie corpus, et sub altera tradimus san- ante aucloritatibus. autem sunt di-
    Istoe
    redeu
    guinem. visa? operationes nulla enim existente
    : ne

    redemptione facta vel facienda, adhuc


    2.
    Hujus autem facti Christi et Ecclesiee esset vel esse posset communio. Iterum
    hsec causa est : quia quamvis effeclus et posito, quod sit communio capitis et
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. 11, o. 299

    membrorum, non oporteret quod hoc mitur signiricalio ad invisibileni sacra-


    modo sicut modo est, esset redemptio. menti spiritualem effectum, sicut in
    Divisat' ergo essentialiterab invicem sunt baptismo ex aqua sumitur significatio
    gratiacommunionisetredemptionis.Cum intinctionis interiorum et ablutionis ab
    ergo Dominus sic ordinaverit et multi- originali peccato : et contlrmatione ex
    plicaverit sacramenta, quod omnes gra- oleo et balsamo, ex quibus chrismacom-
    tias sacramentales habeamus in sacra- ponitur, sumitur signilicatio ad invisibi-
    mentis, et alia gratia sit redemptionis per lem Spiritus sancti unctionem, ad confor-
    sanguinem, quam communionis per cor- tationem contra debilitatem fomitis : et

    poris sumptionem, non sufficit in sacra- in hoc sacramento altaris excibo sumitur
    mento habere elcmentum significans significatio nutrimenti spirituaUs, et ex
    communionem, nisi etiam haberetur potu sumitur significatio spirituahs po-
    elementum significans redemptionem : tus : tunc videtur, quod duo elementa
    et sic Christus hac ratione instituit corporalia ex quibus dufe sumuntur
    utrumque. significaliones^ ad duos effectus spiri-
    tuales, efficiant non unum, sed duo sa-
    Quod ergo dicit, quod alterum videtur cramenta : et sic duo et non unum sunt

    esse superfluum, cum sanguis habealur sacramenta altaris^'. Et hoc etiam videlur
    in corpore, et corpus in sanguine. Dicen- dicere beatus Gregorius in quadam Col-
    dum, quod hoc non est verum verum : lecta, ubi sic dicit : « Perficiant in nobis,
    quidem est, quod sanguis habetur in cor- qusesumus, Domine, tua sacramenta,
    pore, sed non ex virtute sacramentali, quod continent, ut quod nunc specie ge-
    sed potius sanguis habetur in corpore ex rimus, rerum veritate capiamus. »
    unione naturali : quia humores uniunlur Ad hoc autem dicimus, quod pro certo
    cum corpore cujus sunt humores. Anima illa objectio procederet, si et elementa
    autem habetur per unionem potentia? ad visibilia in sacramento, ot significationes
    actum. Deitas vero habetur cuni istis per quse ab ipsis sumuntur, et elTectus spiri-
    unionem gratiae. Tamen nihil horum nisi tuales quos signant, ad unum et idem
    corpus habetur ex virtute sacramenti. non referrentur. Jam autem habitum est
    Oporlet autem propter effectum sacra- in antecedentibus, quod naturalis cibus
    mentalem, ut sanguis ibi habeatur ex hominis non perficitur calido sicco, nisi
    virtute sacramenti ad nutrimentum per- referatur ad frigidum humidum : quia
    tinente : et ideo oportuit ut esset ibi con- sine illo nec subtiliatur, nec per vias ad
    secratio ex elemento potus, sicut fuit ibi membra fluit ut nutriatur, nec continua-
    confectio ex elemento cibi : quia aliter tur nisi humido, nec membris adhaeret
    sacramentum in virtute et ratione sacra- nisi per hunndum. Similiter autem et
    mentali esset imperfectum, et non signa- potus naturalis non refertur per se, sed
    ret perfectum alimentum quia nullum : ad cibum a quo acclpit terminabilitatem,
    alimentum hominis perficitur sinc potu, cuni per se humidum sit interminabile :

    sicut patet satis per ea quae in ante habi- et ideo utrumque simul in sacramento
    tis satis bene dicta sunt. unum signant perfectum et completuni
    spirituale nutrimentum, sicut et Christus
    Sed tunc forte adhuc aliquis objlcict et dicit, Joan. vi, oG : Caro mea vcre esl ci^
    [?"• dicet ex quo sacramentum omne se-
    :
    btis, ct saiigids meus vere est potus.
    Bum cundum materiam et id quod signat in Et quod dicit beatus Gregorius : « Per-
    |Vel' <^o, esl corporale clementum, ex quo su- liciant in nobis tua sacramonta, etc. »
    1

    ^ Super lianc quaestioiiem, vidc in IV Senten- novtc edilionis nostraj.


    tiarum, Dist. VIII, Art. 13. Tomo XXIX hujusce
    300 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    Attendendum est, quod non dicit duo prxibit in via justitise. Sapientia enim
    sacramenla, ut pluralem numerum signi- est Christus, qui corpus suum communi-
    ficet per dictionem numeralem, sed dicit cando membris suis et sanguinem in-
    sacramenta pluralitatem quamdam con- fluendo, et cum sanguine influit, et inspi-
    signiiicando : et in hoc notat quod est rat eis spiritum et vitarn : et sic in suam
    unum sacramenlum simpliciter habens incorporationem suscipit inquirentes se,
    quamdam in elementis pluralitatem, quse priTiens eos in omni via justitice : quia
    tamen pluralitas ad idem significandum simus in ipso, viam justitiae non
    nisi sic
    est relata : et hoc est nutrimentum con- possumus tenere. Hoc modo cum Domi-
    naturale et perfectum. nus de cibo et potu plenis spiritualibus
    His sic a nobis prdedeterminatis, dici- effectibus non intelligentes
    loqueretur,
    mus quod potus iste in sacramento unam quidam quibus durum videbatur, si cor-
    habet operationem suoe virtutis essentia- poraliter corpus Domini deberent atterere
    lem et spiritualem, et quinque alias habet et lacerare, dixit Dominus erudiens iflos
    operationes adjunctas. Illa autem opera- de perfecto spiritus nutrimento, quod in
    tio quae est spiritualis et essentialis est, sacramento accipitur, et ad spiritualis
    quffi facit operationem veri potus in vita vitse deperditee restaurationem, dixit :

    spirituali et esse spirituali, secundum Hoc vos scandalizat ? Si ergo videritis


    quod esse in baptismo nascimur fdii Dei Filium homitiis ascendentem ubi erat
    sive Deo, et in confirmatione in eodem prius ? Ac si dicat Mirum est, quod
    •
    :

    esse accipimus confortationis perfectio- hoc vos scandalizat, quod vos vere beati-
    nem. Non enim potest esse inedia spiri- ficat. Si vos ergo videritis aliquando
    tualis, quin ex multis occupationibus et oculis fidei mentalibus Filium hominis
    negligentiis hominis in hoc esse fiat ali- cum omnibus sibi per cibum et potum
    qua deperditio corporis, sicut in confecto incorporatis membris ascendentem in
    fame corporali fit deperditio corporis et dextera Dei Patris, in qua dextera in per-
    virtutis membrorum, quae per alimentum sona divina fuit prius ab seterno ? Tunc,
    corporale restituitur. Et similiter per po- inquam, ex hoc non scandalizabimini,
    tum spiritualem, qui cibum influit mem- sed magis exsultatione et gaudio perfun-
    bris et deducit, fit spiritualis reparatio in demini quia sic incorporati spiritus et
    :

    esse spirituali deperdito per famem et vitae et beatitudinis Christi facli estis
    carentiam alimenti spiritualis : et hsec participes : et ideo subjungit : Verba quse
    est sua operatio substantialis : et est, ut ego locutus sum vobis, spiritus et vita
    diximus, ut Christo et membris ejus per- sunt ^. Spiritus est qui in his verbis ad
    fecte incorporemur, et sibi fortiter vitam beatam vivificat. Caro autem sola
    adhtereamus et maneamus in ipso, sicut si dentibus discerpatur, sicut vos carna-
    hi qui per humorem sanguinis ejus cor- libus cogitationibus pleni intelligitis, non
    pori suo sumus Unde ipse dicit,
    influxi. prodest quidquam % sic accipiendo ope-
    Joan. VI, 57 : Qui manducat meam car- rationem cibietpotus sacramenti. Panem
    nem, et bibit meum sanguinem, in me Angelorum manducavit homo quia An- :

    manet, et cgo in illo. Sic autem sibi in- geli non visibili, sed invisibili divino
    fluxi et cohaerentes spiritum ipsius par- tantum potu et cibo utuntur. Tob. xii,
    ticipamus et vitam. Joan. vi, 58 : Qui 18 et 19 : Cum essem vobiscum, per vo-
    manducat me, et ipse vivet propter me. hmtatem Dei eram. Videbar quidem vo-
    Eccli. IV, 12 : Sapientia vitam filiis suis bisrum manducare et hibere : sed ego cibo
    inspirat : et suscipit inquirentes se, et invisibiii, et poiu, qui ab hominibus

    * Joan. VI, 62 et 63. Ibid.


    2 Ibid., >. 64.
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, §. 301

    videri non potest, utor : sicut dicitur, tur, sicut per inulta in ante habitis osten-
    Eccli. XV, 3 et 4 : Cibabit illwn pane dimus.
    vitsB et intellectus, et aqua sapientiae sa-
    lutaris potahit illum : et firmabilur in Adjunctffi auteni operationes quas ha-
    6.
    illo, et non flecletur : et continebit illum, bet sacramentum in quanlum est potus QuiDque
    et non confundetur. Sic enim acceptus sanguinis Jesu Christi, sunt quinque, eEFectus
    Eucharis-
    panis sacramenti seiiundum inlellectum secundum quinque quce sunt in sanguine tia ia
    quantum
    est panis vitae et aqua sapientiee non est Domini quarum prima est redemplio a est potus
    :

    aqua insipida : quia sapienlia dat ei sa- debito morlis oeternae, quod habet in sanguini3
    Christi.
    porjs suavilatem ut hat vinum gaudii quantum sedes animae in sanguine est,
    aelerni, sicut fecit in Cana Galiioeae ^ Et quem pro nobisDominus posuit. Secunda
    sic potabit illum ul influat ad incorpora- est, quod sanguis a peccato lavat, el hoc

    tionem Je^u Cliiisli : et sic incorporalus habet ex vi deitatis quae conjungilur san-
    firmetur in illo, et non flectetur ab ipso guini. Tertia cst, quod rigat arida et in-
    per aliquem tentationis impulsum : et fundit, et lioc liabet ex humore pielatis
    continebit eum sic in se, et numquam propriae. Quarta est, quod tingit, et hanc
    confundetur, jam parliceps spiiitus et habet ex roseo purpureo suo colore.
    vilte et gratise et beatitudinis Jesu Cliristi, Quinta est, quod signat, et lioc habet in
    exaltandus in ipso ad dextcram Dei, ut quantum defluite cruce Cbristi.
    ibi fruatur ipso in rerum veritate, sicut De prima quidcm quae est sanguis re-
    hoc signatum est in sacramenli corpora- demptionis, dicitur, Apocal. v, \) : Occi-
    lis specie. Sic enim ipse Chrlstus dicit, sus es, et redemisti nos Deo in sa)iguine
    Joan. iii, 13, quod nemo ascendit in tuo, lioc est^ eruisti a diabofi potestate,
    coilum^ nisi qui descendit de ccelo, filius in cujus potestate pretio porai venditi
    hominis, qui est in coelo : quia Fiiius lio- fuimus. Hoc est quod dicitur, I Petri, i,
    minis sic de ccelo descendit, ut omnes 18 et 19 Non corruptibilibus auro vel
    :

    sibi incorporatos et per sanguinem sibi argenlo redempti estis de vana vestra
    induxos secum ascendere faceret in dex- conversatione paternse traditionis, sed
    teram Patris, ut ipsi ibi in aeternum divi- pretioso sanguine quasiagni iinmaculali
    nitate sua perfruantur. Christi. IIoc etiam praeliguratuin est in
    lllud autem nutrimentum quod, sicut prophetia Zachariae, ix, 11, ubi dicitur :

    diximus, ex cibo spirituali el potu spiri- Tu quoque in sanguine teslamenti tui


    tuali componitur, ad interiorem liomi- emisisti vinctos tuos de lacu in quo non
    nem nutriendum refertur, de quo dicitur, est aqua :hoc est, per redemptionem san-
    11 adCorinth. iv, IG Licet is qui foris : guinis solvendo pretium pro eis animam
    cst, noster homo corrumpatur, tamen is tuam, cujus sedes est in sanguine aperto
    qui intus est, renovalur de die in diem. carcere peci-ati et morlis, omnes vinctos
    Is autem homo in gratia generatur, sicut peccatis et clausos in carcere morlis per
    dicitur, ad Ephes. iv, 23 et 24 : Renova- redemptionem cmisisti eos in libertatem
    mini autem spiritu mentis vestne, et in- gratiaj et reconciliationis. Hoc modo san-
    duite novum hominem, qui secundum guis Chrisli sumptus dicitur pignus red-
    Deum creatus esl in juslitia^et sanctitate emptionis et salutis : quia sicut homo
    verilatis. Et quia,sicut dicit Philosophus, qui pignus habet vel pecuniam, ab omni
    ex eisdem generamur et nutrimur, opor- redimit se impetitione, sic incorporatus
    tet quod idem interior homo nutrimento sanguini secum habens Cliristi animam,
    gratiae nutrialur. Hoc est edulium quod tamquam per pignus redimil se ab impe-
    Eucharistia, hoc est, bona gralia voca- lilione debiti ct obligationis pcccati. Hoc

    » Joan. 11, 8.
    302 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    modo loquitur Apostolus, II ad Corinth. sed tulit, ut sanguine lavaret, sicut dici-
    I, 21 et 22 : Qiii confirmat nos vobiscum tur, Apocal. vii, 14 : Laverunt stolas
    in Christo, ct qiii unxit nos, Deus, qui et suas, et dcalhaverunl eas in sanguine
    signavit nos, et dedit pignus Spiritus in Agni. Stola qute dicitur a ^j^^oXov quod est

    cordibus nostris. H»c omnia tacit per longum, et signat usqiie in finem tolam
    sanguinem Christi, cujus sumptio conUr- conversationem, quam a sordibus lavare
    mal membrum cum membro in Christi necesse est tolam, et dealbare in san-
    mystico corpore. Hic sanguis ungit ad guine Agni : quia sicut dicitur_, Isa. lxiv,
    sanitatera salutis. Hic nos signat contra (i : Et facti swmis ut immundus omnes
    Angelum percussorem. Per iliuni datur nos, et quasi pannus mcnstruatse univer-
    nobis pignus Spiritus : quia sedes animee sse justilise nostrse. Et ideo magna et
    Chrisii est in sanguine, et illi per unio- acuta indigent ablutione. Apocal. xxii,
    nem conjunctus est Spiritus divinus, qui 14 : Beati qui lavant stolas suas in san-
    est deitas ceterna, faciens hoc pignus va- guine Agni, iit sit potestas eorum i?i

    lere in copiosam redemptionem. Psal. ligno vitge, et per portas intrent in civita-
    cxxix, 7 : Apud Dominum misericordia, tem. Soli enim qui abluti sunt in san-
    et copiosa apud eum redemptio. De ista guine mundissima3 aspersionis Agni im-
    redemptione dicitur, Osee, vii, 13 : Ego maculati, habeiit polestatem in ligni
    redemieos,et in me locuti sunt mendacia. vitae fructu, quod est corpus Domini : et
    Osee, xm, 14 : De ynanu mortis liberabo illi sunt de unitate corporis mystici, ex
    eos, de morte redimam eos. Et hanc petit quo construitur civitas coelestis, in quam
    Psalmibta, Psal. cxxix, 8, dicens : Et isti ingredientes intrant in gaudium Do-
    ipse redimet Israel ex omnibus inicpiita- mini sui, sicut dicitur, Matth. xxv, 21 et
    tibus ejus. 23. Hfpc lolio signata est, IV Regum, v,
    Sic ego redemptio adjuncta est opera- 10, ubi dicilur : Vade, et lavare septies
    tioni sanguinis Jesu Christi. in Jordane, et recipiet sanitateni caro
    Est etiam operatio ipsius lavare sordes tua, atque mundaberis. Jordanis enim
    vitiorum, et sordes veniaHum, et sordes humilis descensus interpretatur, et si-
    reliquiarum peccatorum. Sanguine enim gnat torrentem sanguinis, qui descendit
    suo Chrislus volens lavare peccata ab humilitate crucis, in quo fluxu omnes
    mundi, acumen dedit sanguini, utsordes mundati sunt ab infectione corruptcP car-
    in nobis profundatas lavare posset : quia nis : ideo Dominus
    voluit, quod de latere
    sicut hi qui faciunt Uxivium, qui acuunt suo aqua expiationis cum san-
    flueret
    humorem quo fit lixivia, ut sordis pro- guine redemptionis, ut ex aqua virtutem
    funditas in pannis acumine suo lavari ablutivam signaret esse in sanguinc.
    possit Dominus apposuit Immori
    : ita Unde dicilur, ad Hebr. x, 22 Acceda- :

    sanguinis acumen deitatis, ut sanguine mus cum vero corde in plenitudine fidci,
    Christi Dei electi omnes lavarent sordes aspersi corda a conscicntia, mala,et ablu-
    vitiorum. Hoc est quod dicit Apostolus, ti corpus aqua munda. Quia a coriup-
    ad Galat. ii, 20 Quod autem nunc vivo
    : tione corporis tota processit corruplio.
    in carne, in fide vivo Eilii Dei, qui di- Zachar. xui, 1 : In die illa fons pa-
    erit

    lexit me, ct tradidit semetipsum pro me. tens domui David et habitantibus Jeru-
    Haec aulem tradilio fuit in lotione san- salem., in ablutionem peccatoris el mcn-
    guinis. Apocal. i, 29 : Qui dilexit nos, et struatcV, hoc est, in ablutionem corporis
    lavit nos a peccatis nostris in sanguine et animse.
    suo. Hoc voluit dicere Joannes Baptista, Et sic palet, quod ablutivus est sor-
    Joan. 29, quando dixit
    1, Ecce Agnus : dium sanguis Chrisli.
    Dei, ecce quitollit peccatum mundi. Non Tertiam autem adjunctam operatio-
    enim tulit peccata mundi, ut haberet : nem habet, quod rigat arida et infundit,
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRAGT. II, 5. 303

    et per hanc etiam operationcm exstinguit liumililate multum fructum allerentes.


    incensa a malo calorc cupiditalis et con- Horti autem sunt ab oriendo dicti, plan-
    cupiscentiae. Nalurale enim est, quod tationem virtutum intendentes, qui sunt
    nihil ita ad humectandum et fcecundan- juxla fluvios vulncrum Ghristi, sanguine
    dum rigat aridabonus sanguis, et
    sicut Christi per spirituah^n et sacramentalem
    nihil adeo exslinguit mala incendia et sanguinis conimunionem irrigati. Hoc
    substantiam consumentia sicut sanguis irriguum necessarium est nobis : quia
    subtilis ct bonus, quando tali sanguine cor nostrum scepe destitutum est humore
    membra infunduntur. Hoc signalum est, pietatis et aret in seipso. Psal. cxlu, 6 :

    Eccli. XXIV, 42 et 43, ubi dicitur : Dixi, Anima mea sicut terra sine aqua tibi.

    rigabo hortum meum planfaiionum, et Judicum, i, 15, dixit Axa, quoe furibun-
    inebriaho praii mei frucium. Et ecce da interpretatur, eo quod irascitur et
    factus esi mihi iramcs abiindans, ei flu- vindicat in se peccata commissa : Terram
    vius meus appropinquavit ad mare. Ex areniem dedisii mihi, da ei irriguatn
    sanguine enim iateris et cordis sui Do- aquis. Dedit ergo ei Caleb, scilicet Deus
    minus rigavit EccIesisB horlum, ut onmes Pater, irriguum superius, et irriguum
    bonae stirpes in eo oriantur, et factus est inferius. Irriguum enim inferius est fons
    ei trames sanguinis de cjuinque decur- sanguinis Jesu Ghristi : irriguum autem
    rens vuhieribus, abundans in totius superius est ros graliie cceleslis, descen-
    mundi irrigationem, ut arida ipsius hu- dens a deitate sanguinis Jesu Christi.
    mectentur, et inccnf.a exstinguantur : et Sic ergo et rigat arida et exstinguit in-
    fluvius iste appropinquavit ad mare ama- censa sic enim humore suo exstino^uit
    :

    ritudinis passionis Christi. Hiucest quod, igneam romphtTeam positam ante para-
    Jerem. xvu, 7 et 8, dicit de viro bene- disum ad custodiendam viam lisfni vitie *,
    dicto, qui confidit inDomino, et erit Do~ ut via sit facilis de cwtcro ad acceden-
    mi)ius fiducia cjus. Ei erii quasi lignum dum ad lignum vitoe.

    c[Uod iransplantatur super aquas, quod Quarla autem operalio sanguinis quam
    ad humorem miitit radices suas, et non ex roseo et purpureo suo habet colore,
    timebit cum venerit sestus. Ei erit folium est quod tingit omne illud super quod
    ejus viride, ei in tempore sicciiaiis non fundilur, et omne tinctum ab ipso rubri-
    nec aliquando desinet fa-
    crii solliciium, catur et securatur ab Angelo percussore.
    ccre frucium. Xaturale enim est, quod Et idco oliam sanclum vocatur ab anti-
    nihil ita humcctat ct rigat ad fructum ct quis lcgibus sanguine tinctum : quia
    virorem sicut sanguis humanus. Quid- tincturasanguinis confirmantur leges : et
    quid enim sanguine hominis rigatur, ideo filii utrumque postem et su-
    tsrael
    statim viret et humectatur ad fructum perliminaria domorum suarum sanguine
    Hinc est, quod Bahiam vidcns in figura tinxcrunt agni, ut Angelus pcrcussornon
    tabernaculorum filiorum Israeldistinctio- posset ingredi. Exod. xn, 13: Erii au-
    nes Ecclesiarum sanguine Christi rigatas, tem sanguis vobis in signum in sedibus
    dixitjNumer. xxiv,o etO : Quam pulchra i)i quibus eriiis : et videbo sangui^ieni, et

    tabernacula tua, Jacob ! et tentoria iua, tra)isibo vos : nec erit i)i vobis plaga
    Israel ! Ut valles nemorosse, ut horii disperdens qua)ido percussero ierram
    juxta fluvios irrigui, etc. Tabernacula /Eggpii. /Edes enim in quibus habita-
    enim sunt Ecclesiae contra inimicas po- mus, sunt virlutum ct opcrum conserva-
    testates mditantes. Tentoria autem Israel tioncs. Ostiaautemsunt sensuum appre-
    in rcfrigerio contempIandcC veritatis ha- hcnsioncset scnsibiliumad nos ingrcssus.
    bitantes. Valles autcm sunt nemorosoe in Uterque poslis cst ratio dcHberativa in

    1 Cf. Geues. iii, 24.


    304 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    parte una, etliberaad consentiendura, vel tium i?i torculari ? Sic autem tincti san-
    dissentiendum voluntas in parle alia. Et ctiticamur sanguine et conformamur
    superliminare domorum est pars rationis Christo. Exod. iv, 23 : Sponsus sangui-
    superior, quse contemplandis superiori- num iu mihi es.

    bus inhaerere deberet ad regendam totam Quinta aulem et ultima operatio ad-
    domum, et custodiendum ostium in qui- juncta sacramento est, quod signat, et
    bus si sanguis agni tinctus faerit per hanc habet a cruce, a qua detluit, per
    communionem sancti calicis et conside- quam omnes in Dei famiiiam et Christi
    rationem Christi passionis, porcussor et iilii ejus characterizamur, et distingui-
    nequam angelus appropinquare non au- mur, et signamur. Hinc est quod dicitur,
    debit, et plaga disperdens non erit in Apocal. VII, 3 : Nolite nocere terrse et
    omnibus sedibus nostris. Iste est coccus niari, neque arboribus, qiioadiisque si-

    bis tinctus, de quo dicitur, Exod. xxvui, g)iemus servos Dei nostri in froniibus
    3, quod vestes sacroe tingi debent. Coc- eorum. Consignari enim debet Cliristo,

    cus enim conchilium est, quod, ut dicunt qui est de familia Christi, signo crucis et
    Philosophi, de rore nascitur, et miirex sanguinis ejus : quia non consignati per-
    vel purpura vocatur, a quo eliam muri- cutimur, cum terra quai terrenos signat
    legi dicuntur, qui talia colligunt. Ilunc cum mari quod mundano-
    dilectores, et
    colorem rubicandissimum habet ante in rum signat inquietas sollicitudines, et
    corpore sub capite, qui est sanguis ejus, cum arborlbus quae personatuum et lio-
    quo purpurce regum coloranlur,et signat norum signant altas et proceras dignita-
    Christum in sanguine suo purpureo nos tes. Ezechiel. ix, 4 Transi per m.ediam :

    tingentem et sanctificantem. Dicitur au- civitatem, in medio Jerusalem, et signa


    tem coccus sine virili semine conceptus, TJiau super frontes virorum gementium,
    et natus bis linclus in suo sanguine : quia ei dolentium super cunclis abominaiio-

    et in vita tinctus est plagis manuum et nibus, qux fiuni in medio ejus. Thau
    pedum, et post mortcm tinctus plaga la- autem est signum crucis et sanguis
    teris,et utroque sanguine linxit Eccle- (^lhristi. In isto signo sanguinis et pas-
    siam in sanctiticalionem, nec sanctificata sionis Clirisli Paulus gloriabatur, ad
    est, nisi esset suo tincta sanguine. Heec Pliilip. 10 et 11
    III, Confguraius morti
    :

    est tunica polymita quam patriaicha ejus.^ si quo modo occuram ad resurre-
    magnus Joseph lilio suo fecit vestimen- ctionem quse est ex mortuis. Ad Galat.
    lum ', sciiicet totam vcstiens Ecclesiam VI, 17 : De csetero nemo niiJii molestus
    varietate virtutum, quod vestimenlum sit : ego enim stigmata Domitii Jesu in
    corpus Christi signat, cui tota incorpora- corpore meo porlo. Stigmata eniin illa

    turEcclesia, quam fratres venditores Jo- sunt consecrationes passionis et sangui-


    seph sanguine hoedi tinxerunt quia Ju- : nis Jesu Christi. Turpe enim est caput
    da3i,fratres Domini, vendentes Dominum nostrum signum rosei sanguinis portare,
    in Juda proditore, tunicam corporis Do- et membra nihil communionis habere
    mini et ecclesiasticae conversationis san- cum sanguine. Dicit eniin sponsa de
    guine profuderunt : qui hoedi scDujids sponso in (ianticis, v, 10 : Dilectus meus
    dicilur, quia et a peccaloribus ct pro candidus innoccntia, et rubicundus san-
    peccatoribus et a corpore quod per passi- guine. Turpe est ergo nos foeda concu-
    bilitatem simile fuit corpori peccati, est piscentia inquinatos niundo configurari,
    etfusus in talis tunicse tinctura. Isa. et pollutum ducere sanguinem Jesu Chri-
    Lxiii, 2 : Quare rubrum est indiwienium sti Domini nostri.
    tuum, et vestimenta tua quasi calcan-

    ^ Genes. xxxviii, 3.
    DE ELCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, l 303

    TRACTATUS III.

    IN QUO AGITUR QUAL[TER TOTUS CHRISTUS TAM


    SUB FOHMA PANIS, QUAM SUB FORMA VINl
    CONTINEATUR.

    CAPUT 1.

    Opinioiie^ qiioriiiiiclani recitat qnaliter Cliristns snb speciebns


    sacranientaiibns contineatnr.

    iModo secunJum formam supeiius lia- porum et animre bene est cum alio cor-
    bitae divisionis dicere debemus qualiler pore in eodem loco, sicut
    quando ostiis
    totus Cbristustam sub forma panis quam clausis ad discipulos intravit, et quando
    sub forma vini conlinealur. irrupto, hoc est, non aperto sepulcri si-
    De boc apud antiquissimos tres fue- gnaculo, de sepulcro surrexit : et secun-
    runt opiniones, quoe eliam tam in libro dum hanc opinionem color et sapor et
    quarto Senfentiarum, quam in Decrelo '
    quantitas et ligura panis et vini sunt sic-
    sunt descriptte. ut in subjecto et in substantia panis et
    Una autem etprima illarum opinionum vini, sed ulterius significant refectionem
    est, quod tam sub forma panis
    Cbi'islus spiritualem quae est in corpore et sanguine
    quam sub forma vini non conlinelur nisi Domini. Et hujus dant similitudinem :

    sub signo sacramentali. quia sic est in aliis sacramentis nova; le-
    Secunda opinio ost, quod Christus se- gis, sicut in baptisnio, ubi substanlia
    cundum veritatem corporis et animae aquffi salvatur^ in qua sicut in subjeclo
    continetur sub forma panis et sub forma sunt frigiditas aqute et limpiditas et hu-
    vini, ibidem sub eisdem formis remanen- manitas, quGB tamen iii spiritu spiritua-
    tibus substantiis panis et vini, qua^ exi- lem signilicant al)Iutionem et tinclioneni
    stenlise Cbrislo ibidem non obstant quia :
    et refrigerationem. Siiniliter autem est
    Christus secundum totam veritatem cor- in confirmatione, in qua in chrismate

    * Vide de consec, disl. 2.

    XXXVIII 20
    306 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.
    manent substanlia olei et substanlia bal- sic in sacraniento veiitatis super quod
    sami, in quibus sicul iu subjecto est odor tola fundatur Ecclesia, non videlur esse
    ct pinguedo, quse tanien in spiritu signi- veruni : quod est valde abominabile.
    licant odorem sjratite Spiritus sancti et Adhuc objicitur contra istos de verbo

    unclionem quee per Christum fiunt con- Apostoh, 1 ad Corinth. x, Ifi : Calix he-
    tra debilitatem quse est ex fomile, et sic nediciionis, ciii hcnedicinius, nonne com-
    est in aliis sacramentis. mnnicatio sanguinis Christi est ? et pa-
    Tertia opinio est, quod Christus ut ci- nis, quem frangimnus, nonne participatio
    bus spiritualis secundum veram existen- corporis Domini est ? Hoc enim non est

    tiam corporis et anim» et spiritus et dei- verum, non sumitur sub forma panis
    si

    tatis et omnium membrorum suorum to- corpus Christi, et si non sumitur sub for-
    tus contiuetur sub forma panis et sub ma vini sanguis Christi. Et sic non ve-
    formavini totus,etnon remanent ibi sub- rum dicerct Apostolus, quod est valde in-
    stantioe panis et vini, quia nihil sub for- conveniens in sacramento veritatis. Ad-
    mis panis et vini continetur ibi, nisi veri- huc, quid esset necesse tantuni appara-
    tas corporis Christi, et veritas sanguinis ratum facere pani et vino, quae non nisi

    Christi, et formoe, scilicet sapor et color signarent corpus et sanguinem Christi ?


    panis et vini sunt ibi sine aliquo subjecto, Quia etiam sine tali apparatu panis per
    nec sunt ibi nisi ad significandum perfe- solam institutioncni posset significare

    ctuni nutrimentum quod habetur ex cor- corpus, et vinum posset significare san-

    pore Christi et sanguine. guinem. Adhuc, ad quid ad hoc ordina-


    Istae sunt omnes antiquorum opiniones, rentur sacerdotes, et ad quid adhoc con-
    qua' circumstant hanc quaestionem, qua secrarentur altaria et templa et ciEtera

    quseritur, qualiter Christus sub forma quai ad ritum et cultum allaris pertinent,
    panis et vini continetur ? Secundum si quod benedicere-
    nihil in his lieret nisi

    primam harum opinionum Christus se- tur ibi panis, qui corpus Cliristinon nisi
    cundum veritatem non conlinetur sub significaret, et vinuni quod non nisi si-

    forma panis vel vini, sed signatur tantum gnificaret sanguinem Cliristi ? Adhuc au-

    reficere spirilualiter sicut panis et vinum tem, adoratio et veneratio quse fit a po-
    leficiunt corporaliter. Secundum autcm pulo, purae exhiberetur creaturae. Et sic
    socundam opinionem continetur Christus in omni Missa fieret idololalria : quia
    sub illis formis, sed cum substantiis pa- cullus debitus creatori, purie exhiberelur
    nis et vini. Secundum tertiam nuUa ibi creaturte : quod valde nefarium est di-

    substantia continetur, nisi substantia cere.


    corporis et sanguinis Christi et nalurarum Propter hiTC et hujusmodi constanter
    quae. sunt in Christo, etc. dico, quod illa opinio non est opinio, sed
    hseresis manifesta et condemnata, et de-
    (y
    Opponitur autem contra primam opi- beret comburi liber in quo continetur. Et

    Cornus
    nioneui '
    quod dicit Christus - porrigcns quamvis ipsi respondeant ad onmia proe-
    Christi panem discipulis : Accipile, hoc cst cor- dicta aliqualiter modis responsionis de
    vpFft ost in ...
    EiiAiaris- pus nicum. Et simiUter porrigendo ca- quibus nullus penitus debet curare Chri-
    tia.
    Hcem, dicit Hic est sanguis meus. Hcec
    : stianus,tamen constantissime dicendum
    enim oralio non est vera, si id quod de- est,quod hseretici sunt, qui tenent illam
    monstrationi supponebatur, non fuit ve- opinionem quia pro cerlo nulla Catho-
    :

    rum corpus et verus sanguis Christi : et hca responsio adea quoe jamobjecta sunt,

    '
    De hac prima opinione vide IV Senten- - Matfh. xxvi, 26 et 28; Marc. xiv, 22 et 24 ;

    tiarum, Dist. X, Art. 1. Tomo XXIX hujusce Luc. xxii, 19.

    novoe editionis nostrse.


    DE EUCHARISTIA, DTST. Il[, THACT. ]U, 1 307

    potest adhiberi. Si enim dicatur quando Una autem illaram rafionuniest quia :

    dicitur FIoc est corpus meinn, quod sen-


    : dicunt, quod ibi sunt accidentia, scilicet
    sus sit Hoc quod cst significatum per
    : figura, quanfitas, color, odor, et sapor,
    hoc quod est corpus meum tamen pro : et ea quai tangunlur, scilicet frigidum,
    cerlo quod dicitur, nihil est quia pro- : siccum, et humidum, quae sine subjecto
    nominis demonstratio non potest de- esse non possunt. Cum
    igitur talia non
    notare demonstrationem ad oculum, nec afliciant quod est quan-
    corpus Chrisfi,
    demonstrationem simplicem, nec aliquis titalis et ligurtii humanse, et non est ro-

    modus locutionis ibi jiotest denotari. tundum parvum, nec habet colorem albi
    Quod enim non notet demonslrationem panis vel colorem vinl, nec odorem vel
    ad oculum, patet : quia illi qui hoc di- saporem, nec tale humidum, vel siccum,
    cunf, Christum sub forma non illa dicunt vel frigidum, quale est in pane et vino
    contineri. Quod etiam non notet demon- oportet quod illae formae et qualitates
    strationem simplicom,patet quiadcmon- : aliam substantiam aliquam afliciant.
    stralio simplcx ad minus requirit idem Xulla autem est ibi quamafficere possiut,
    specie, sicut quando demonstratur ruta, nisi substantia panis et vini. Ergo ma-
    vel aUaherba, dico, haec herba crescit in nent ibi substantise panis et vini cum ve-
    horto meo, eo quod similis in specie in ritate substantiae Christi tam secundum
    horto meo crescit. Hic autemnihil simile deitatem quam secundum humanitatem.
    est : quia nec corpus Chrisli secundum Secunda ratio est : quia dicunt, quod
    istos est ibi, nec aliquid sibi simile in Christus non est destructor substantia-
    specie : etsic pronoraen oportet cadere a ruin quarum ipse est creator et conser-

    citera
    demonstratione, quod penitus est ridicu- vator, adducentes pro se illud Apostoli,

    liBent,
    lum. Unde illam primam opinionem hie- ad (jralat. ii, 18 : Si enini ciiix destruxi,
    ,

    (licete-
    ' reticam esse pronuntianius. iteruni hxc seclifico, prsevaricatorem nie

    lonnisi
    Et si dicatur, quod in Decreto et Senten- constituo. Et illud Ecclesiastici, xxxiv,

    oisisi"
    \

    tiis continetur, dico quod in his libris 28 : Lnus sedificans, et unus destruens :

    mcaii-
    1

    non conlinetur ut determinata veritas, quid prodest illis, nisi labor ? Cum igi-

    vel sicut opinabilis probabilitas, sed sic- tur nulla sit utilitas destructionis sub-
    filapo-

    f.Etsic
    ut per disputationem condemnanda hffi- stantiarum panis et vini, co quod Christus
    r. retica falsitas tamen in scientia sacra-
    : socundum \critatem suce subsfantiae se-
    j :
    f^
    itieretiir
    mentorum non multum attendenda est cundumhumanitatem et divinitatem cum
    tist£E
    sententia Decretistarum : quia pro certo eis sub eisdem formis esse possit, Chri-
    lii-
    est
    n
    ntur multa falsa de cordibus vel talibus scri- stus sua praesentia non destruit illas sub-
    raa-
    bunt, et dicunt, eo quod sunt homines stanlias : nec est aliquid aliud in sacra-
    oQstanler
    1

    ignari in sacra Scriptura, ncscientes ori- mento quod destruat eas : igitur manent
    piaio,sei
    i

    1
    ginalia sanctorum, nec possunt non pec- illae substantiaepanis et vini.
    la.elJe-
    care docentes in flde Catholica qu<ie igao- Signorum autcm primum (juod indu-
    rant, etc. cunt, est quod quando confectum est
    corpus Christi in altari, hoc satiat cor-
    i
    losionis
    Hac ergo opinione rejecta tamquam poraliter esurientem et sustentat, si in
    hrerelica et immunda, videamus de se- magna (fuantitate ab homino sumalur :

    ^edicenJ"
    cunda, quai dicit sulistanfias panis et vini quod non faceret, si substantiam corpo-
    leoetttil''
    ibi mancre, et cum illis substantiis in for- raloin panis ot viiii nou Iiaborot. Secun-
    ma panis et vini esse corpus Chrisli et dum autom sigiuim csso dicunt : quia
    sanguinem secundum substantia3 suaive. frequcntcr invoiiilur, quod nuis vel aliud
    ritatem. Isti enim pro se duas fortes ra- animal de pyxide post consecrati(mem
    jiel-' tiones inducunt, ct tria signa, quii)us id sumens, illo sustonlalur : constat aulem,
    tf.

    persuadere nitunlur quod dicunt. quod musotbrutum corporo vol sanguine


    308 D. ALB. MAG. OHD. PR^D.
    Christi non roficiuntur : refici aulem illa enim demonstratur corpus Christi, tunc
    necesse est aliqui substantia : oportet autem demonstratur sub-
    nihil dicit. Si
    ergo, qiioJ reficia^itur substanlia panis, stantia panis, tunc simpliciter falsum est
    C:. substantia vini : sed non reficiuntur eis quod dicitur in locutione. Et similiter
    nisi maneunt sub foimis iilis : igltur ma- objicitur de hoc quod dicit : Hic est san-
    nent substantiae panis et vini sub formis guis meus. Ethaec est objeclio theologica
    illis. Tertium autem signum, cui maxime et fortis contra istam opinionem.
    innituntur, est quod post consecrationem Adhuc contra istos etiam objicitur ex
    pauis saepe putrescit in pyxide, ita quod ratione quia si manent ibi substantiae pa-
    :

    decidit per partes, et saporem putrefacti nis et vini, tunc accidentia quae ibi sunt
    contrahit : nihil autem putrescit, nisi sensibilia, non ducuntper significationem
    substantia mixta : igitur ibi estsubstantia nisi in refectionem talem qualem prae-
    panis mixta, et similiter substantia vini. stare possunt illae substantifie in quas du-
    Corpus enim Christi et sanguis non pu- cunt : haec autem est refectio corporalis :

    trescunt accidens autem per se num-


    :
    igitur non ducunt significando in refe-
    quam putrescit : quia per sesumptum est ctionem spirituafem : et sic inutilia in-
    forma simplex simplici et invariabili sunt sacramento : quia omnes formae sa-
    essentia consistens. cramentales ducunt in aliquam gratiam
    iliE sunt potentes rationes quae isti invisibitem, quae confertur in sacra-
    pro suae inducunt opinionis assertione. mento.
    Adhnc autem objicitur: Secundum
    Opponitur autem et istis de verbis Do- haec in celebratione sacramenti non de-
    mini. Cuni enim dicimus : Hoc est cor- beret dici, ut nobis fiat corpus et sanguis
    pus meum, quaeritur ab eis, quid demon- Jesu Christi : sed potius 'sic deberet dici,
    s'::u pronomeu ? Si enim dicatur, quod ut iiic cum istis substantiis sub eisdem
    demonstrat substantiam panis, quam formis accidentium veniat corpus et san-
    afficiunt formffi sensibiles quae ad sensum guis Domini nostri Jesu Chrisii. Et se-
    demonstrantur, tunc locutio omnino est cundum hoc ?]cclesia male instituit hoc
    falsa quia tunc demonstratum per pro-
    :
    sacramentum celebrandum.
    nomen est substanlia panis : et constat, Propter ista et his similia multa quae
    quod substanlia panis non est corpus objici possunt, dico sine praejudicio,
    Christi : quia substantia panis inani- quod numquam mihi placuit ista opinio,
    mala est, et non viva, et non gloriosa. quae quamvis non judicetur esse hcereti-
    Corpus Christi et animatum est et vivum ca, tamen est valde incauta, et haeresi
    et gloriosum. Si autem dicatur, quod valde vicina. Xon enim video, quin se-
    pronomine illo demonstratur substantia quatur ex ea ad minus falsitas verbo-
    corporis Chrisli, hoc nullo modo stare rum Christi, sicut patet in objectione
    potest : quia in nulla demonsLratione de- jam inducta nulla enim locutio admit-
    :

    monstratur subslantia, quando non afli- tit, quod haec sit vera Hoc est corpus :

    ciuntaccidentiaquaesensibussubjiciuntur. meum, quae nullam causam liabet verita-


    Jam autem ante ostensum est et ab ipsa tis nisi eam quam dicunt, quod corpus
    opinione concessum_, quod accidentia Christi est sub eadem forma cum sub-
    sensibilia quae ibi sentiuntur, ut quanti- stantia panis quia secundum iotulionis
    :

    las, figura, odor, color, siccitas, et humi- proprietatem sequitur, quod substantia
    ditas, nullo modo corpus Christi affieiunt corporis Christi est cum substanlia pa-
    ergo substantia corporis Christi per pro- nis sub eisdem formis : ergo hoc quod
    nomen non demonstratur : et sic aut ni- demonstratur, non est corpus Christi ;

    hil est quod dicit Christus : Iloc est cor- quia quando unum est cum altero in eo-
    pus meum, aut simpliciter est falsuni. Si dem, unum esl diversum ab altero : quia
    DE EUCnAR[STIA, DIST. IIT, TRACT. III, 1, 300

    propter hoc quod duo dispartita sunt sub opinio nec auctoritate probatur, nec
    eodem, non propter hoc cftlciuntur idem, ratione fulcitur, ideo istam reputamus .

    sed manent dispartita. Et ideo subtiliter conlictam opinionem : quia dicit Philo-
    inspiciendo hanc opinionem, dico quod sophise id III prim^ philosopliige, quod
    est valde incauta, et valde vicina hsere- fictum est coactum ad positionem. Et
    ticee pravitati : et idco videtur mihi abji- ^deo dicendum videtur, sicut prius di-
    cienda. ctum est hoc enim nec naturae valde
    : est
    contrarium, nec repugnat rationi. Si

    3. Ad rationem autem primam quam pro enim natura in primo statu ante pecca-
    se inducunt, videtur esse dicendum, tum consideretur in primis parentibus ia

    quod substantiae panis et vini ibi non quibus ab ipso conditore corpus huma-
    manent. num debitam accepit quantitatem, tun"
    Quod autem objicitur, quod multum oportet dicere, quod si in tali statu primi

    sumpta nutriunt ea qua? sunt in altari. parentes comedissent, cibus ille in veri-

    Dico, quod nutriri contingit dupliciter, tatem corporum ipsorum secundum veri-
    scilicet ad satisfaclionem desiderii famis tatem substantiae cibi non transivisset,

    et sitis, et ad restauralionem substantiaj et tamen per saporem et odorem et hu-


    deperditae. Dico igitur, quod ex solis ac- jusmodi qualitates sensibiles naturam et
    cidentibus odoris et gustus ettaclusbene substantiam corporis aluissent : et quia
    fitnutrimentum ad satisfactionem desi- hoc omni homini constat, dicendum vi-
    derii famis et sitis sed non (it ibi re- :
    detur, quod in cibo quem spiritualiter

    slauratio deperditi: quia non est ibi signat lignum vita^, non est substantia
    subslantia corporalis nutrimenti quae de- nisi corporis Domini, sed formis cibi

    perditum restauret cum jam probatum :


    iHius exterioribus corpora sustentantur
    sit primo de Generalione et cor-
    in libro comedentmm.
    ruplione, quod non restaurat deperditum Et sic respondendum est ad illud quod

    nisi quod est potentia caro et fit actu inducunt pro signo primo : non enim
    caro, hoc autem est substantia et non magnum est si Christus facit in gratiee

    forma accidentalis. sacramento, quod fecisset omni cibo in


    Si autem objicitur, quod aliquis per natura hominis, peccatum non inter- si

    longum tempus sustentatur comestis venisset lunc enim nulla deperditio fa-
    :

    hostiis consecratis. Dico, quod^ ille nu- cta fuisset in corpore et ideo nullam re- :

    tritur hoc modo, quia accidentia tenent staurationem accepisset corpus ex cibo,
    calorem naturalem, ne corpus consuma- sed ex qualitatibus sensibilibus ciborum
    tur, et non restaurant deperditum. Ta- fuisset tentasubstantia,nepossetdissoIvi.

    men quosdam vidi non parvee litteraturse De secundo autem signo dicimus, quod
    viros, qui ad istam objectionem respon- mus non accipit corpus Christi, sicut nec
    debant dicentes, quod in veritate in ipsa aliud animal, sed potius statim dissolutis
    sumptione non est ibi substantia panis formis accidentalibus sensibilibus sacra-
    et vini, sed tantum substantia corporis menti, non est ibiamplius Chrislus. Dis-
    et sanguinis Chrisli : scd post sumptio- solutio antem formarum fit vel in ore
    nem corporis Christi in ipso stomacho, in muris, vel coUo, vcl stomacho, vel in aliis
    ipso subjecto sub accidentibus saporis visceribus muris et tuuc nullo modo est
    :

    panis e: vini redit iterum substanlia panis ibi Christus. Ouamdiu autem sunt ibi

    et vini : et tunc corpora sic sumen- fornue sensibilcs qu;e discerni possunt
    tium corpus Domini et sanguinem, sensu, tamdiu e t ibi Christus, el non
    substantiis panis et vini redcuntibus nu- amplius.
    tiiuntur ad corporis nulrimentum et de- Ad hoc autem (juod dicit de nutrimento

    perditi restaurationem. Sed quia ha?c muris et suslentalione per cibum talem,
    310 D. ALf3. MM}. OKD. PR.I^J).

    dico quod lioc non est expertum, nec est materiee tamen in illo esse accepta
    : et
    experiendum quia maximum esset pec-
    : forma non est invariabilis, sed
    sensibilis
    catum. Si autem instent quferentes, multas sustinet variationes secundum va-
    quid fieret si hoc aiiquis experiretur? riationem organi etspirilus sensibilis qui
    Dico, quod tunc mus vel aliud animal est in organo. Dico igitur, quod esse

    nutriretur ad suljstanlioe conservationem, quod habet in sacramento, est simile isli


    et non ad deperditi reslaurationem, sicut esse quod habet in medio, et ei quod ha-
    diximus etiam de hominibus. bet in sensu : quia in illis est sine materia
    Quod autem in tertio si^no inducunt, subjecli : et sicut variatur motu et cor-

    non est difficile solvere : quia putredo et ruptione in mcdio et sensu, itaetiam non
    corruptio beno accidunt formsequoe poni- est inconveniens, quod varictur in sa-
    tur ens sensibile. Forma enim dupliciter cramento
    consideratur, scilicet in se prout est es- Ad rationes autem quas ha3c opinio
    sentia simplex, et sic est verum, quod pro se inducit, opportunum erit inferius

    invariabilis est, Considcratur etiam in responderc.


    esse sensibili : et hoc fit tripliciter, sci-
    licet in materia corporis sensibilis, et in Tertiam igitur prosequentes et arn- Q
    mcdio sensus, et in ipsosensu vel sensus plectentes opinionem, quia illa fidelis est laEuc
    organo. Et in materia quidem corporis et vera, dicimus quod illa fulcitur Iribus ^^1^1^^
    sensibilis alterat et secundum esse altera- rationibus fortissimis '. Quarum una su- Chnsti
    i'emac
    tur, et generatur et corrumpitur secun- mitur ex veritate verborum veritatis, substai
    dum esse. Tn medio autem sensus exi- quibus dicit : Hoc est corpus meiim. Et, ^^•'-

    slens secundum hoc esse quod habet in Hic esl sanguis meus. Sicut cnim dicunt
    medio ut in medio, non semper alterat Ambiosius, Hieronymus, et Augustinus,
    actione physica quia color glaciei ex hoc
    : et Joannes Damascenus, verbum Christi
    quod est glacies, non infrigidat vel me- non est impertectum sicut verbum no-
    dium, vel sensum, et similiter color strum. Nostrum enim verbum non est
    ignis non est combustivus, sicut nec nisi angelus intelligentiae contemplati-
    figura ignis non tamcn est simpliciter
    : va?, quod nihil facit in rebus, sed potius
    inalterabilis, quia venti aliquando sicut conceptus ejus a rebus causatur. Vei'bum
    soni projiciuntur et odores hujusmodi
    et autem Filii Dei esl angelus intelligenlioe
    cum tamen in medio non
    tales formee universaliter activse, el suo lumine res
    sint sicut in sujjjccto. Est enim medium omnes constiluentis et facientis et ideo :

    in quo forma sine matcria ad aninue


    esl verbum illius agentis intelligentiae, quod
    operationcm sensibilem et tale esse non : inst) veliil luuien illud quod omnia con-
    habet forma sensibiiis a natura medii in stituit,est causaeorum mutativa,creativa,
    quantum est aer, vel aqua, vel aliqua ele- ct constituliva, sicut dicitur in Psalmo

    mentaris natura, sed potius ab eo liabet xxxu, 1) Ipse : dixit, et facta sunt: ipse
    quodestin medio ex convenientia cum mandavit, ct crcala sunt. Et ilerum,
    perpetuo superiori corpore, hoc est, cu?- t. 6 : Verho Domini ajeli firmati sunt. Et,
    lesti, cujus operatione omnesformce cor- Genes, i, 3 : Dixit Dcus : Fiat lux. Et sic

    porea3 constituuntur. Adliuc autem sim- dixit ut omnia fierent per ordinem sex
    plicius habet esse forma sensibilis in dierum, hoc est, Yerbum ab seterno ge-
    organo sensus, in quo sine omni appen- nitum, quod lucem omnia constituentem
    denlia materialis subjecti recipilur, sicut omnibus creaturis ut in esse constitue-
    cera sigillum absque eo quod aliquid re- rentur, invexit. Sic Filius incarnatus
    ciplat de materia sigilli, vcl accidentibus verbum vocis in miraculis protulit, quod

    * Cf. IV Seuteutiarum, UisL. XI, Art. 8. Touio XXIX iiuju-ce novi.u editiouis uostra}.
    DE EUCIIARiSTlA, OIST. 111, TRAGT. 111, 1 311

    crealuras corruptas eliam ad esse re- sumpto uno non propter hoc sumilur re-
    duxit. Et hoc est Verbum quod est uuii- liquum quia non sunt ita simul, quod
    :

    tius vel angelus intelligenliee divinae uni- utmm sint et idem et quod accidil uni,
    :

    vcrsaliter agentis, in quo inlelligitur accidat et rchquo.

    Deus loquens, et non aliqua creatura et :

    ideo talibus verbis in quibus increatum Signa eliam duo ponit per se ha^c opi-
    Vcrbum vehitur, et lumen intelligentiee. nio.Unum quidem est quod ab omnibus
    ageutis, redarguit caecitatem Juda?orum. sanctis communiter determinatur, quod
    Joan. YHi, 43 et 42, dicitur Quare lo- : est fractio corporis Christi, sicut a nobis

    quclam rneum non eognoseiiis ?... Ego in prsecedentibus est determinatum : et

    enim ex Dco processi, et veni, ut res mu- quia haec fractio non est nisi in formis
    tans verbo et constituens creaturas no- et accidentibus circumstantibus corpus
    vas : et quia tali verbo locutus est Chri- Christi. Si autem ibi maneret substantia
    stus, cum dixit : Hoe est meum,
    corpus panis et vini, tunc procul dubio fractura
    oporlct dc necessitate, quod hoc verbum non esset in solis formis et accidentibus,
    substantiam panisin esse corporis Christi sed esset in substantia panis : et hoc est

    transsubstantiaverit. Et ha3C est ratio fir- contra communem Ecclesiae et sancto-


    missa et Catholica, et non est contraria rum traditionem.
    philosophia.^ dummodo aliquis bene sciat Secundum signum cst fortissimum et
    primoe causse virlutem et rationem. efficax quia cum in omni sacramento
    :

    Secunda autem ratio super quam fun- quoddam sit quod sit signum tantum, et
    datur hsec opinio, esl: quia si maneret quoddam quod sit res tantum, quoddam
    substantia panis et vini, cum omnia ac- autem quod sit signum et res, si ita esset
    cidentia quee afliciunt ahquam subslan- ut prima et secunda opinio dicunt, in
    tiam, familiarius et naturahus ducant in hoc sacramento essent vcl duo tantum,
    substantiam quam afficiunt, quam in vel quatuor. Quia si concedatur corpus
    aliam, accidentia quai ibi remanent, non Christi sub forma panis non contineri,
    ducerent nisi in nutrimentum corporale : sicut dicit prima opinio, tunc pro cerlo
    et sic Christus non bene diceret, Joan. non nisi duo sunt in sacramento, scilicet
    VI, 5G : Caro mea vere est cibus, ct san- id quod est signum tantum in forma
    guis meus vere est potus. Sed potius de- panis et substantia, et quoddam quod
    beret dicere : Panis substanlia quae sub- est tantum in gratia significata, et
    res
    est accidentibus, vere est cibus, et corpus Christi non essel ibi et ideo non :

    signatcibum spiritualem ex corpore esset res et signum. Si autem secundum


    meo, quam quod dicit Caro mea vere ; opinionem secundam concedatur ibi esse
    est cibus, el sanguis meus vere est po- corpus Ghristi cum substantia panis,
    tus. tunc pro certo formte sacramentales
    autem ratio esl eliam sumpta
    Tertia crunt ibi signa tantum, et substantia
    ex verbis Domini quia secundum hoc : panis crit ibi rcs et signum, et corpus
    saci'amentaliter non sumeretur corpus Chrisli res et signum^ ct gratia sacra-
    Domini, sed potius sub significatione mentahs significatum tantum : el quod-
    sumptionis panis significaretur sunii cor- libet istorum est inconvenicns. Si

    pus Domini. llaec autem est sumplio autem dicatur, quod forma panis cuni
    spiritualis : et idco periret tola manduca- substantia sit ibi signum tantum, sicut
    tio sacramentalis : quia licet Chrislus se- in baplismo signum est aqua cum om-
    cundum lioc cssct in sacramento, non nii)us aquai propriclatibus, tunc corpus
    tamen csset conscquens, quod sumcrctur Cluisti nihil cst ibi : quia virtus verbo-
    in sacramento : quia seepe in lalibus rum secunduin lioc niliil facit il)i : quia
    contingit, fjuan^h) duo siiiiul suni, quod nou tiaussubslantiat pancm in corpus
    312 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    Christi : et ideo tunc corpus Cliristi tamen in esse tafi stant ad sensibifcm
    niliil est de sacramento, quod plane est cognitionem faciendam. Et dico, quod
    ha^resis. Et si dicere velit aliquis, quod fioc modo sunt in sacramento circa
    virtute verborum ibi efticitur corpus corpus Christi, vetantes ipsum, et signi-
    Christi sicut in loco cum substantia ficantesquoniam ipsum est vere cibus.
    panis, hoc penitus nihil dictum est : Siautem dicatur, quod accidentales
    quia sacramentum novae legis omnino formse sint ibi sine omni eo in quo ha-
    nihil causat nisi quod signat et figurat. beant aliquod esse sensibite, concedo
    Cum autem dixit Christus : Accipite, quod hoc est impossibife : quia dicit
    hoc cst corpiis meiim^ non significatur in Phitosophus, quod accidens est, quod
    forma sacramenti, quod ibi sit corpus cum sit in atiquo, non est in eo sicut
    Christi cum alio corpore in eodem loco, quaedam pars, et impossibife est esse
    sed potius hoc demonstralur, quod sub sine co inquo est.
    forma panis sit corpus Christi veraciter Quod autem secundo pro se et contra
    et substanlialiter : ergo et ita causatur : istam of^jiciunt opinionem, non est diffi-

    quia in sacramento novae legis semper cife respondere : quia Christus non est
    modus significationis refertur ad modum destructor substantiarum quas condidit
    causationis. Et sic patet, quod tertia non enim destruitur subslantia panis et
    opinio est vera : quia hoc secundum si- vini in sacramento, sed potiws transsub-
    gnum optime et naturaliter declarat na- stantiatur in muito mefius quia : in corpus
    turam et virtutem sacramentorum novce Christi transsubstantiatur substantia pa-
    legis : quia, sicut dicit Augustinus, in nis, et in sanguinem substantia vini : et

    hoc difTerunt a sacramentis veteris legis, hoc non est deslruere substantias, sed
    quod efficiunt et figurant. potius exaftare et nobifitare. Hoc autem
    Hsec igitur sunt quee pro ista indu- qualiter fiat, in ultimo tractatu, ubi lo-
    cuntur opinione. quemur de hoc cibo in quantum cst in
    genere sacramenti, plenius patebit : sed
    8. Ea auteni quee contra istam sunt hoc modo sufficit, quod nulfo modo dici-
    Qiiotuodo opinionem, sunt ea qute pro se induxit mus, quod substantiae afiquae destruan-
    aecidentia -. . .

    ra.iaent in secunda opmio. tur per sacramentum, quas condidit


    ti^a sine'
    ^^^ ^^ rationem quidem primo indu- Christus auctor et instaurator et propu-
    subjecto? ctam contra istam opinionem, et pro iila, im-
    gnator naturse : magnse enim esset
    dicimus quod hoc dictum, quod acci- perfectionis et infirmitatis, si non nos
    dentia sint sine subjecto \ dicimus quod posset pascere Christus spirituafiter, nisi
    hoc secundum aliquod est possibile, et destrueret substantias nos corporafitcr
    secundum afiquod impossibile. Si enim pascentes.
    dicatur, quod accidentia habcant esse Omnia igitur quoe secundum antiquo-
    quoddam sine sufijecto, in quo acciden- rum tres opiniones dicenda esse vide-
    tafis forma est, sicut forma materiafis, bantur, fideliter annotavimus, in qui-
    prout habet contrarium ad agendum et bus vis afiqua esse videbatur, et ter-
    patiendum, dicimus quod hoc est valde tiam efegimus opinionem, et dicimus
    possibile quia sunt in medio secundum
    :
    iflam esse tenendam, etc.
    esse medii, et sunt in organis sensuum
    secundum csse intentionale. Neutro enim Secundum hanc igitur dicimus, quod
    istorum modorum habent contrarium, nifiif reficiens corporafiter est in sacra-
    nec agunt, nec patiuntur ab invicem : ct mento, quamvis sit in eo signum corpo-

    * Cf. IV Sententiarum, Dist. XI, Art. 16 et editionis noslree.


    Dist. XIII, Art. 9. Tomo XXIX hniusce novfe
    DE EUCFIARTSTIA, DIST. III, TRACT. ITT, I. 313

    rale refectionis. In hoc auteni tria sunt esse in loco breviori et strictiori quam
    consideranda, scilicet qualiter Christus ipse est : et cum forma panis sit valde
    ut refectio spiritus, tolus sub formis sa- parva, et ipse in triginta annorum pro-
    cramentalibus contineatur. Et propter ceritate, videtur quod in lam parvo loco

    quidtalem modum sibi assumpsit, ut sic contineri non potest. Adhuc autem nihil
    sub talibus formis contineatur. Et quis est in aliquo ut in loco nisi cui princi-
    sit modus continentiae sub talibus formis. pium, medium, et finis in loco assignan-
    Haec enim omnia valde sunt diflicilia : tur. Si ergo Christus sub tali specie est

    et tamen oportet, quod enucleentur : sicut in loco, tunc in aliqua parte illius
    quia in his veritas fidei continetur. speciei est caput, et in alia pedes, et in
    quidam circa primum
    Dicunt cnim alia manus : qu?e omnia sunt abusiva.
    hnrum quod Christus sic sub
    trium, Et ideo ad lifec et his similia dicimus,

    formis sacramentalibus continetur, quod quod pro certo sola tertia quam induxi-
    uhi est pars, ibi est iotum. Et hoc qui- mus, opinio est vera et Catholica.

    dem beatus Hilarius dicit. Si autem lioc

    estverum, quod ubi est pars, ibi est to- Et quod quceritur, qualiter sive secun- 10.

    tum, tunc ubi est oculus, ibi est totus dum auem modum totus Christus sub Quaiiter
    tolam cor-
    ... • . 1 .0

    Cliristus : ergo totus Christus est in ocu- formis sacramentalibus contmeatur .''
    pus Chrisii
    ,^ I •
    T^ TTT j sub tan-
    lo Christi. Adhuc autem si ubi est pars, Dico Innocentio Fapa
    cum I

    Jll, quod ^jjj^ ^^1,^3.

    ibi est totum, tunc verius est^ quod ubi Christus secundum triaqucC
    *
    sunt in ipso, ^^""^'"^f:
    tur iQ sa-
    ^ _

    est totum, ibi est pars quselibet Christi. tribus modis refertur ad ea in quibus cramenio ?

    Conjungamus ergo has duas, scilicet est. Est enim deitas in Christo, secun-

    quod ubi est pars, ibi est totum : et ubi dum quam ipseest verus Deus, et sic est
    est totum, ibi est quaelibet pars Christi. ubique in omni loco non localiter, sed
    Ex his autem duabus sequitur, quod ubi est in omni loco essentialiter, prsesentia-
    est oculus, ibi est quaelibct pars Christi : liter, potentialiler. Essentialiter quidem
    et ubi est quseiibet pars, ibi est pes : sicut omnis essentiae quse locus est et

    ergo a primo ubi est oculus Christi, ibi omnis essentise quae in loco est, princi-
    est pes : ergo Christus vel pedem habet pium et fons continue manans, a quo si
    in oculo, vel oculum in pede : et h(fi continue non manaret, ex tunc omnia in
    abusiones videntur sequi de ista suppo- nihilum reciderent, sicut de nihilo facta
    sitione. sunt. Pra?scntialiter autem : quia notitiaB
    De secundo autem fere ab omnibus suge cuncta sunt prsesentia. Potentialiter
    dicitur, quod talcm modum essendi sub autem : quia potentia sua contenta et
    formis sacramcntalibus assumpsit, ut se mota et moventia sunt, sicut dicit Gre-

    cibum verum et potum verum esse signi- gorius, quod intra omnia est, non inclu-

    licaret. In omnibusautem cibi gencribus sus, sed includens : et extra omnia, non
    in parte non significatur cibi refectio exclusus, sed nulli per esse et essendi
    perfecta, sed in toto, et forte non in toto, modum immixtus : et super omnia, non
    nisi sufficiens sit totum ad cibi refectio- extra latus, sed per eminentiam excedens
    nem. Cum ei o Christus sit omnibus et omnia et infra omnia non est depres-
    :

    singulis perf ta refectio, videtur quod sus, sed continentia omnia penetrans in

    Christus ut pcrfectio rcfectionis non in infinitum. Ilabet etiam Christus huma-


    loto ct in parte contineatur. nam in se naturam, per quam vcrus est

    De tertioautem valdc (ortiter objici- homo secundum animam et corpus, et

    tur, quod Chiistus secundum veritalem sic cst in loco localiter circumscriptus,

    et quantitatem suoe staturae non potest cui principium, meclium, et linis in loco

    Cf IV Sent ntiarum. Dist XIIT, Arf. 10. Tonio XXIX liujusce novfr editionis nostra\
    314 D. ALB. MAG. OHD. PR.ED.
    assignantur, et sic aliquando fuit in terra, tulus : sed dilfert a \oco corporeae figuras
    ct ante resurrectionem, et post resurre- in hoc quod descriptive non cst in loco
    ctionem, et nunc est in c(rlo taliter se- sacramcntah, ita quod medium et prin-
    cundum liguram humani corporis in cipium et finis assignantur ei sccundum
    loco circumscriptus, quod omnia
    ita locum figurae corporah dobilum et huc :

    membra ejus ordinem positionis Iiabent non convenit ei secundum locum forma-
    in loco tali, ct quod unum membrorum rum sacramentaUum. Ditfert autem a
    suorum non est in eodem loco cum alio, modu secundum quem ut Deus esl in
    sed potius sicut membra sua ordinem loco : quia est intra formam sacramenta-
    positionis habent in loco totius corporis. lem inclusus et contenlus, et non extra
    Assumpsit etiam Christus propter nos ubique secundum formam autem Dei
    :

    formam cibi et panis, sicut in ante ha- non est ita inlra aliquid, quod non sit
    bitis diximus : et sic Christus in veritale etiam exlra in omnibus ahis. Iloec au-
    pra^senliae suue deitatis, et in verilale tem est vera et certa fidei determinaiio.
    praesenliae sua3 humanitatis tolus est in I\on enim est admirabile si Christus se-
    sacramentahbus formis, et vere cibus et cundum plures formas ha-
    naturahter
    vere potus, et est in formis illis sicut bitas vel assumptas diversimode refertur
    in signo tantum significante eum ut ad locum.
    cibum et continente, non sicut in si-
    gno tantum significante, sicut dicit pri- Si autem quseratur, quanier Christus 1

    ma opinio, sed potius sicut in signo, sine contractione suse corporea» quanti-
    quod ulrumque facit, quod sciHcel signat tatis potest in tam parvo loco contineri,
    eum et continet. sicut est hoslia, vel liostiae fractura? Di-
    autem qua-ralur, unde habet haec
    Si cimus, quod habet lioc ut cibi formam
    triaChristus?Dicendum, quod habet ea assumens. Cibi enim veritas in pane, et
    secundum quod est Deus, corpus, et in vino potus veritas in toto et in parte
    fidehum vere cibus. Sicut igitur attri- aquahter, et secundum unam rationem
    buta corporecT humanitali Christi, non significatur el continetur : eo quod panis
    conveniunt divinilati Christi ita altri- ; etvinum homogenia sunt, hoc est, si-
    buta loco corporeo liumanitatis Christi, miha et unius rationis in toto et qualibet ;

    non conveniunt loco divinitatis Christi. parte ipsorum : et ideo sl Christus esset
    Et sicut attributa Christo ut est cibus, in toto totus, non in qualibet parte
    et
    non conveniunt figurae humanitatis totus, non veram formam cibi, et non
    Christi, quia non conveniunt figurae cor- veram formam potus assumpsisset quod :

    poris dividi, frangi, dentibus atteri, qu® estabsurdum, cum ipse dicat, Joan. vi,
    etiam non conveniunt divinitati Christi : 06 Caro mea vere
    : est cibus, et sanguis
    ita quae assignantur secundum locum meus vere est poius.
    formarum sacramentalium, non conve- IIoc iijitur de hoc cst dicendum et tir-
    niunt ei secundum locum figurse corpo- miter credendum et nullalenus dubilan-
    raHs, nec omnino conveniunt ei secun- dum.
    dum locum divinte natura^ : sed tamen
    illa cum loco figurse corporalis conve- Ouod ergo objicitur ex verbis beati .^
    niunt in hoc quod formae quantitatis cor- quod ubi est pars, quod ibi est
    ililarii,
    poralis locum corporalem exigunt. Cum totum ', dicendum quod hoc non bene
    loco aulem qui divinitati convenit, in inductum est in objectione. Hihirius
    hoc assimilatur, quod est in toto loco cnim intendit, quod ubi est pars fornicTe
    lotus, el in quahbet parte hoslia.' Iractaj sacramentalis Iractfe, ibi esl tolum quod

    * Gf. IV, Seulentiarum, Dist. XHI, Art. 13. Tomo XXIX hujusce uova^ editionis.
    DE ELXHARTSTIA, DIST. 111, TKACT. lll, 1 315

    est Christi iii omni totalitate suse divi- est res et sacramentum : et ideo cum in

    nilatis et el non intelligit


    humanitatis : sacramento Deus et ho-
    altaris Christus

    sicut proponitur, quod ubi est pars cor- mo sit sacramentum, oportet quod
    res et

    poris Christi secundum locum partis quse formse sacramentales de Christo tantum
    est pes, vel manus, vel oculus, quod ibi contineant,quantum signant. Signant
    in positione loei et situs membroruni autem refectionem sequaliler in toto, et
    Cliristi sit tota figura corporis Christi. Et in qualibet parte, si totuin in partes fran-
    est in argumentatione apparente fallacia gatur. Continctur igitur Christus totus
    accidentis : quia quodatlribuitur Christo in toto^ et in qualibet parte.
    secundum locum circumscriptionis figu- Ad objectum autem quod in contra-

    rae humana3 corporeae, eidem attribuit rium adductum cst, dicendum, quod illa

    secundum hoc quod ut cibus continetur objectio non procedit, quod spirituali ci-

    in sacramento. bo attribuatur id quod est corporalis cibi


    Per idem patet solutio ad sequens inquantum est corporalis. Ille enim sub
    quod inducit argumentum quia illa duo : mensura cujusdam quantitatis perfectee
    argumenta fundantur super idem. reficit : et si diminuatur illa quantitas,
    dat refectionem iraperfectam. Spiritualis
    Ad illud autem idem quod secundo autem cibus secundum perfectam reli-
    quteritur, dicimus quod in veritate Chri- ciendi virtutem et potcntiam et totalita-
    stus formas sacramentales cibi et polus tem in toto continetur aequaliter et in

    non propter aliud assumpsit, nisi ut se qualibet parte.


    perfectionem refectionis fidelium esse si- Et si objiciatur, ut jam dictum est,
    gnificaret. Regulariter autem veruni est quod formse sacramentales sunt sicut
    in omnibus sacramentis novce legis, signa et sic quod est in signis, debet
    :

    quod formaj sacramentales tantum con- esse in re contenta. Dicendum quod in


    tinent de eo quod ost res et sacramen- proprietale reticiendi sunt signa, sed
    lum, quantum significant, sicut in bap- multas alias habent proprietates^ secun-
    tismo et confirmatione, quantum signi- dum quas nihil signant in sacramento,
    ficationis est in formis sacramentalibus sicut quod corporales, quod corrupti-
    aquse et chrismatis, tantum ipsa signa biles, quod sicc«, quod frigidii^, quod
    continent de characteresed non est re- :
    albse, vel rubse, vel hujusmodi et his :

    gulariter verum, quod semper tantum proprietatibus ad rein sacramenti non re-
    contineant dc eo quod est res tantum, feruntur.
    quantum signant quia rem quam debc-
    :

    rel cdntiucre sacramentum de sui virtute De hoc autem quod tertio qua^ritur, 14.
    et sanctilicatione, aliquando excludit quis sit modus continenlise Christi sub

    fictio in eo qui suscipit sacramentum. formis illis? Dicendum quod ille modus
    Aliquando etiam est talis res significata, est jam determinatus, et est mixlus par-
    qu« non sola sacramcnti susceplione tim ex continentia signi, et parlim ex
    potcst acquiri, sicut baplismus per nito- conlincntia loci, et ipsa continentia loci
    lem tinctionis seternam signat beatitudi- paitim convcnit loco deilatis, et partini
    nem animai et corporis, quae non sola diifcrt ab ea, et partim convenit cum lo-
    susceptione sacramenti liabetur, sed co ligurse corporis sui, ct partim dilTert
    etiam per merita bonorum operum et ab ea. Cum contincntia enim signi habet
    exercilia virtutum. Et in his duabus re- convenientiam, quia ut refeclio contine-
    bus significatio formarum sacramenta- tur in eo : cum continentia autcm loci
    lium ali([uando excedit sacramenli causa- liahct convcnicntiam, quia sccundum ve-
    lilatcm et c(uitinciitiam, scd numquam rilatcm ((mliiietui- iii hirma illa Christus,
    excedit coiitim-ntiam rcs^iectu rci ([mv ct iiun extra cam cuntinctur sacramcn-
    316 D. ALB. MAG. OHD. PR.ED.
    tali contiiienlia : cum deitate autem rc- siunaculis, exire sine fraclura, et com-
    lata ad locum habet convenientiam, quia pressione sui, et sine fractura corporis
    est in toto totus, et in qualibet parte to- per quod transit, et sine compressione.
    tus : cum loco autem descriptivo corpo- Et sic istius corporis Dominici ut cibi est
    rali habet, quia est capacitatis quantita- esse sine sui contractione in toto et in
    tivee, sicut in ante habitis diximus : et qualibet parte. Has enim potestates exer-
    cum hoc gratia, id est, propter diversa cet deilas in humanitate ad suae gloriae
    diversorum quee sunl in Christo, conve- et majestatis demonstrationem : quia,
    niant, non licet attribuere alicui eorum sicut dicit Damascenus, quamvis natura
    quod convenit sibi ratione alterius : et divina et humana in Christo suis cha-
    si liat, incidit fallacia accidentis, vel figu- racteristicis idiomatibus, hoc est, dis-
    rie dictionis ex commutatione modi pice- tinctivis proprietatibus sint distincta?, ita
    dicandi. quod una est reterna, impassibilis, ini-

    Ad objectum autem in contrarium, di- mortalis, et hujusmodi habens : alia au-


    cendum quod sine contraclione sui est tem temporalis, passibilis, et mortalis :

    in tam parvo toto el etiam in minima tamen in operationibus, sicut idem dicit
    ejus parte minima frangatur. Et si
    si ad Damascenus, se invicem circumcidunt,
    quseratur, quomodo hoc potest esse ? sicut ad tactum humanitatis mundatur
    Dicimus, quod hoc est de exigentia sa- leprosus operatione deitatis incedentis in
    cramenti, quod aliter perfectum non es- operationem humanitatis : et sic vere in
    set, gicut anle dictum est. Isti enim sa- omnibus signis videtur : ita etiam in
    cramento attribuitur continentia corporis continentia formarum in sacramento
    divini et cibi et ideo quaecumque fa-
    : quoe Christum continent, incedit divini-
    ciunt ad hoc, debent sibi attribui et non tas preeservans a contractione et diminu-
    alia. Corporis autem divini est esse in tione et tigurse humanre aliqua immuta-
    pluribus locis simul : quia est in coelo et tione.
    in quohbet altari, Et hoc non convenit Ad aliud autem quod inducitur. re-
    corpori simpliciter accepto non divino. sponsio patet per prsedicta.
    Corporis etiam divini est intrare clausis

    CAPUT II.

    Veritateui deteriiimataui ex propriis illustrat.

    1. His itaque ad determinationem verita- molationis, et sicut in nexu amicissimae


    Chrisius in tis expedilis, ludendo in hac veritate, connexionis Dei et hominis.
    talibus for- dicimus quod Chnstus in sacramentali- Et de primo horum modorum adver-

    "Detur^ut ^^i^ formis continetur. ut in loco suae tendum est, quod in nullo loco suae ha-
    in loco bitationisitacertitudinaliter et infallibili-
    crloriosissimse habitationis, ut in aula
    suae glono- ® .
    .

    sissimae ha- dulcissimse refectionis, ut in atrio vel ter invenitur, sicut in hujusmodi loco suse
    bitalionis. i-
    •
    l-•

    mysterm
    ,
    i ,
    spiritualis mactationis et
    i •

    mi- habitationis. III Re£:um, viii, 12 : Domi-


    DE EUCHARISTIA, DIST. 111, TRACT. III, 2. 317

    nus dixit ut habitaret in ncbiila. Nebula boiiitas, quibus viis ad nos suee lucis di-
    autem hostia sacramenti vocatur, ex quo rigit radios quamvis nos eum
    Christus,
    dixit et statuendo fixit, omni tempore non velatum videamus.
    nisi

    gloriosus et certitudinaliler in lioc loco Hoc est tabernaculum quod lixit Deus
    invenitur. Ezechiel. xlhi, 7 : Fili homi- et non liomo, sicut dicitur, Isa. xxxiii,
    nisy locus solii mei, et locus vcstigioruni 20. quo tabernaculo veracitor liabitat
    In
    pedian meorum, uhi hahito in mcdio Christus Deus et homo. Ad Hebr. ix
    filiorum Israel. Auferant ergo a me H Per amplius et perfectius taberna-
    :

    abominationes suas : quia non decet ut culum non manufactum^ id est, non hu^
    ad locum glorise meee, ubi cum eis ha- jus creationis,... introivit semel in san-
    bito, hoiiio immundus et abominabilis cta. Quis enim hoc tabernaculum ita
    accedat. Dicluni esl enim Mo^^si, Exod. figere poluit, ut starent formoe acciden-
    in,o: Ne appropies, inquit, huc, sedsolve lales sacramenlah^s sine subjecto, nisi
    calceamentum de pedibus tuis : locus Deus? Pro cerlo nemo Quis in hoc ta-
    enim^ in quo stas, terra sancta est. Pe- bernaculum ingredi potuit sine suse
    des enim animse sunt intelleclus, quo quantitatis contraclione, quod nullo
    pede graditur ad veritatem : et aflectus, modo est humanae creationis nisi Deus
    quo pede graditur ad virtutem. Quam- et homo Christus? Profecto nullus.
    diu isti pedes pecuali pelle per placen- Apoccd. xxi, 3 : Ecce tabernaculum Dei
    liam pecorinarum delectationuin cincti cum hominibus, et habitabit cum eis :

    sunt, ad locuin islum non licet appro- cl populus ejus erunt, et ipse Deus
    ipsi

    pinquare. Si autem pecorina pellis ab- cum eis erit eorum Deus.
    jecta est nudo et simplici intellectu per Hoc est tabernaculum admirabile mul-
    fidem, et nudo et simplici afTectu per de- fis mirabilibus depictuin, et ad excubias

    votionem, tunc demum admittinmr ad Dei perfectum, de quo dicitur in Psalmo


    gloriosce habitationis accessum : quam- xli, ^ Transibo in locum tabernaculi
    :

    vis enim tcrra sit corpus Christi, quia admirabilis, usque ad donium Dei. Sic
    propter nos de tcrra sumptum_, tamen ad cgo sicut in loco gioriosissimae liabita-
    miram sanctitatem hujusmodi terra pro- lionis Deus homo Chrislus habitat in
    vecta est, dicente propheta : Scilote his formis, de quo dicitur^ Genes. xxviii,
    quoniam mirificavit Dominus sanctum 10 : Vere Dominus est in loco isto, et
    sman Quia sanclum sanctorutn Chri-
    '. ecjo nesciebam. Et iierum ibidem, y. 17 :

    stum in se et suis ad mirabilem gloriam Non est hic aliud nisi domus Dci, et
    provexit in hoc loco. porta cosli. De quo, Psalmisla, Psal.
    Nobiscum est velatus pariete specie- XXV, 8, dicit : Domine, dilexi decorem
    rum sacramentalium, nostram devotio- domus tUcZ', et locum habilafionis glo-
    nem prospiciens, et per fenestras reve- rix tuse.

    late nos respiciens. Cantic. n, 9 : En


    ipse stat post parietem nostrum, respi- Haec eliam est aula dulcissiniDe refe- 2.
    ciens per fenestras, prospiciois per can- ctionis. Et hoc est quod dicitur, Luc. xxii, ut ia aula
    cellos. l*er cancellos

    prospicieiis iion
    autem vel fenestras
    videtur quundo videt.
    ,,,.., 11 :

    disc/pulis
    Vhi e.H

    mcis
    diversorium ubi vascha
    manducem
    '

    ? Islud
    cum
    est
    Julcissimai
    refeclio-
    n\s.

    Ila sacramenlo videt nos Dominu'^,


    in eiiini diversoriuin ad quod in ouini
    quamvis non videatur a nobis. Sunt au- Missa divertit Christus, ut in eo refe-
    teni fenestra^ pcr quas in sacramento clioncm paret discipulis, ncc amplius
    ad nos veritas, et sunt cancelli per
    fertur Christus sustiuebit illud improperiiim
    quos nobis interlucet virtiituiii Christi (jiiod dicitur, \a\c. 11, 7 : /ieclinavit eutn

    * Psul. IV, 4.
    318 D. ALH. MAG. ORD. VWJED.

    in pveesepio, quia non eral eis locus in tiuneni et contemplationem veritatis qua
    diversorio. In hoc enim diversorio sem- lertur in Deum : et ille scit ducere ad
    per sibi locus est ut discipulis suis hic istam aulam spiritualis refectionis. Am-
    paret epulationes : quamvis ctiam istse phora autem aquse expiationis est mun-
    lormae sacramentales in quibus Cbristus datio conscientiai per lacrymas devotio-

    ut cibus continetur, signiticari possint nis et compunctionis, ut expiatus et

    per prsesepe quo reclinatus est Domi-


    in mundatus accedat, qui accedit. Isa. lii,

    nus ut cibus jumenlorum. Jsa. i, 3 :


    11 : MundamiJii, qui fertis vasa Domini.
    Cognovil bos possessorem suian, et asi- V^era cnim vasa in quibus continelur
    nus prsesepe domini sui. Bos enini est Doaiinus, sunt formae sacramentales pa-
    sacerdos, et clericus terram cordium nis et vini. Isa. i, 10 : Lavamini, mundi
    fidelium excolens, et asinus est laicus estote. Hoc est quoddixit Abimelech sa-
    simplex onus Domini portans, etDomino cerdos ad David, I Regiiin, xxi, 4 8i :

    stratus ut vehat et porlet Dominum niundi sunt pueri, maxinie a mulieri-


    : et
    hus, manducent. Et ibidem post pauca,
    uterque cognovit Dominum suum ut ci-

    bum in hoc prsesepe sibi esse proposi-


    5'. 5 : Si de mulierihus agilur^ continui-
    Ad hoc nius nos ah heri et nudiustertius,... et
    tum. preesepe ut bonum animal
    suspiravit dolens, cum fuerunt vasa puerorum sancta. GGenacu-
    dicit, Job, vi, 5 :

    Ni(mquid mugiet cum lum autem sunt species sacramentales,


    hos^ nnte prxsepe
    plenum in quibus coeli et terrse ccena continetur.
    steterit? Quasi diceret : Non
    mugiet,
    Unde, Genes. vi, 10 : Coenacula et tri-
    sed fruetur dulciter cibo sibi
    stega facies in arca, qua' signat corpus
    prseparalo.
    Domini. Gccnacula quidem ad ccenan-
    Iloc est ccenuculum quod ostendit ho-
    dum. Trislci^a autein, hoc est, tricame-
    mo, lagenam vel amphoram aquae baju-
    rata ad ordinem trium mensarum, in
    lans, de quo dicitur, Luc. xxii, 10 : Ipse
    quibus trla reficiuntur genera hominum
    ostcndet vobis cosnaculum magnuni,
    lidelium, scilicet Prselali, conlinenles, et
    stratum : et ibi parate\ Ad hoc enim
    conjugati. Gontinentcs enim sunt, qui
    ccenaculum non polest ducere nisi ho-
    consilia qutcdam servantes ad quemdam
    mo : nec mundare polest accedenlem,
    moclum reIii;ionis
    o vitani suam ordinave-
    nisi amphoram aquse portans: nec conti-
    raiit, hoc est architricliniuhi, quo
    in
    nere potest tantam prseparationem, nisi
    Ghristus exhibet vinum bonum quod
    ^,
    ccenaculum giande : nec dignum est
    ccena Do-
    filiis gralise specialiter est in
    tanto Domino, nisi sit stratum et altum :

    minica reservatum.
    nec ibi pra?parari potest convivium a
    IToc ccenaculum est grande : quia
    quoquam, nisi a manibus discipulorum :

    grandia continet, quse proponuntur. Isa.


    hoc eniin est, de quo dicitur, Eccli. xvii,
    Lxiv, i : Oculus non vidit, Deus, ahsque
    1 et 2 : Deus creavit de terra homi)ium,
    ie, quse prseparasti exspectantihus te.
    et secundurn imaginem suam fecit illum . .

    J ad Oculus non vidit.,


    Goriiith. ii, 1) :

    FA secundum sc vestivit illum virtute.


    nec auris audivit, nec in cor hominis
    Ille enim qui ad imaginem J)ei faclus
    ascendit, cjuse prseparavit Deus iis qui
    est, imitatur Ghristum faciem Patris in
    diligunt illum.
    lumine intellectus et in debili memoria
    lluc, ut dicunt I*atres, ccenaculum est
    ipsius et dulci amore voluntatis et ille :
    admiratione lidei et cognitionis.
    altum in
    secundum Deum vestilus est virtute, qui
    Unde, Marc, xiv, 13 et 14 Occurret vo- :

    nihil brutale oslendit, sed tantum devo-


    bis homo lagenam aquse hajulans, sequi-

    * Cf. Marc. xiv, l.'i: VA ipf;e demonslrahit robi^ nohi^.


    coenaculum grande, slratim : ct illic parate ^ Joan. ii, 10.
    DE EUGHARISrrA, DIST. IH, TnAGT. III, 2. 319

    mini eum, el quociimque iiifroierU, etc. mitii parUcipes


    esse, el mensx dxmonio-
    Ibi dicit Glossa : « Sequimini euni qui rum. Offuium enim sacerdotum non
    ducit in altum, ubi est refectio Chrisli. » debent usurpare, nisi qui in forma et
    Unde, Proverb. ix, 3, ubi sapientia pa- unitate Ecclesiae constituti sunt ad hoc
    rato convivio suo vocat invitatos, dicit quod inhacccena ministrent. Isa. lxi, 6 :

    sic : Misit ancillas suas ut vocarent ad Vos autem sacerdotes Domini vocabi-
    arcem et ad moinia civitatis. Ancillae mini : Ministri Dei noslri dicetur vobis.
    quae dicuntur ab iv quod est circum, et Quod signatum est, I Regum, ix. 13, de
    cilleo, cilles, quod est moveor, sunt qui Samuele, qui ofticium sacerdotis habuit
    continuecircummoventursacerdotesprac- Xeque enim comesurus est populus do-
    dicatores et clerici Domini, qui vocantur nec ille veniat. quia ipse benedicit hostiai,
    in arcem admirationis altitudinis consilii et deinceps comedwit qui vocati sunt
    Dei, quo ista coena est parata. Mcenia Sic erg-o istcC formte sunt aula duleis-
    autem civitatis sunt virtutum habitus et simce refectionis.
    exercitia, quibus cives in Dei civitate
    suas conferunt habilationcs. Juditli, viii, Sunt eliam myslerium, hoc est, secre- 3
    : In superioribus domus su.-e fecit sibi tum spiritualis mactationis et immolatio- ut in mys-
    secretum cubiculum, in quo cum puellis nis. In hoc enim mysterio regnante coelo ^^r'° ^P'"

    suis clausa morabatur. Puellae ejus fide- devotamus ad aram Ecclesiee


    aeternaliter mactatio-
    les animae sunt intellectus et voluntas et omni dic mysterialitor mactandum et v^olatioois.
    memoria et ratio et hujusmodi, cum immolandum manibus ecclesiasticorum
    ascendimus ad arcem coenae Dei. Unde, sacerdotum. Unde hae species per ostium
    1 Regum, Samuel in triclinio ex-
    IX, 2i, tabernaculi foederis signiticantur, Levit.
    celso comedit cum Saul postquam inun- i, 3, et in multis aliis locis : quia illae

    xerat eum. dicens Ecce quod remansit, : species atiium sunt sanctum, in quo im-
    po)ie ante te, et comede,quiade industria molatur Ghristus : super quam hostiam
    servatum est tibi. Iste enim cibus est, manus ponunt sacerdotes, qui opus sui
    quia nos sibi incorporat, et nos incorpo- exercent ordinis sacerdotalis, sicut pra?-
    ramus ipsum nobis, ut non pereat sem- cipitur, Levit. viii, 18, quod ponunt ma-
    per et remaneat fidelibus iterum sumen- nus suas super caput hostia}, hoc est,
    dus, de industria sapientite Dei sit super corporis Ghristi confectionem, qui
    reservatus. est caput omnis hostiae. Ad hoc oslium
    Hoc ccenaculum est stratum picturis tabernaculi omnes levatis in crelum ma-
    lapidum planorum, hoc est, omni genere nibus respiciunt fideles, ut in illo cum
    virtutum. Unde, Ezechiel. xlii, 3 Et : Christo Palri olferantur Ghristo crucifixi
    contra pavimentum stratum lapide atrii et incorporati. Hoc est quod dicitur,
    exterioris. Isa. liv, II : Ecce ego ster- I Regum, ii, 36, in desiderio populi hunc
    nam per ordinem lapides tuos. Gorenim cibum Dimitte me, obsccro,
    esurientis :

    tranquillitate planatum, soliditate con- ad unam partem sacerdotalem,ut come-


    fortatum, diversitate virtutum pictura- dam buccellam panis. Vmca en\m c\. s\n-
    tum, est coenaculum stratum quia sic : gularis pais sacerdotalis est hostia Ghri-
    Ghristus in atrio specierum sacramenta- sti corporis, ad ({uam popukis admittitur
    liumcontentus est pulcherrime stralus in ut bucceUa Dominici panis saturetur.
    manibus discipulorum, hoc est, sacerdo- Hoc signihcatum cst, Genes. xviii, I et
    tum ad ordinem sacerdotalem respicien- seq., ubi dicitur, quod in ostio taberna-
    tium.Paratur cibus istenon manibus hae- culi sui sedit Abraham, cum vidit tres
    reticorum, vel aliorum formam Ecciesiaj Angelos descendenles per viam, quibus
    in pra'parando non tenentium. I ad Co- tiia sata fariiia^ simike cnmmixta fecit
    rinth. X, 21 :
    Xon potestis mensie Do- parari in subcinericios panes azvmos. Ta-

    y
    320 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
    bernaculum enim sunt species sacramen- formas sacramentales signat, corpus Do-
    tales, sub quibus scivit mysterialiter mini verum velantes, quando intra veium
    tempore revelataj graliae spiritualiter im- illud septem effectus sanguinis esse de-
    molandum esse Ghristum_, et in serena clarat, qui sunt memoria passionis, opus
    luce fidei et fervore charitatis stabat redemptionis, eflectus ver^e polalionis,
    quotidie adspicicns, ut parliceps illius ef- munditia expiationis, dulcedo naturalis
    ficeretur. Et hoc in mysterio praesignavit sanguinis in charitate communis, tinctio
    in specie panis trium satorum, hoc est, ad Christum conformifatis, et consigna.
    corporis et animse et deitatis hanc prie- tio sive tutatio sanguinem illum acci-
    signans oblationem. pientis, qui signatur nc leedatur ab
    Hoc est ostium tabernaculi, de quo Angelo percussore. Reliquum autemsan-
    dicitur, Levit. iv, 4, ubi dicitur de vi- guincm, qui multus est, in communem
    lulo qui immolaiur pro peccato multilu- fert Ecclesiam, quae est tabernaculum

    dinis, quod adducet illum, scilicet sacer- fcederis Domini, cum quo foedus iniit
    dos, ad ostium tabernaculi, ponetque amicitia^ perpetute, fundit ad basim, hoc
    manum super caput ejus, et immolabit est, \i\ fundum altaris holocaustorum,
    eum Domino. Et infra, yy. 5 et seq. : hoc est, cordium humanorum in quibus

    Hauriet quoque de sanguine vituli^ infe- holocaustum istud incenditur in igne


    rens illum in tahernaculum testimonii : sanctoe devotionis et charitatis.

    cumque intexerit digitum in sanguine, Sic igitur in speciebus islis Christus

    asperget eo septies coram Domino con- est sicut in atrio mystico suae spiritualis
    ira velum sanctuarii. Ponetque deeodem mactationis et victimationis sive immo-
    sanguine super cornua altaris tlujmia- lationis.

    matis gratissimi Domino, quod est in la-

    bernaculo testimonii : omnem autem re- Est etiam demum in eo sicut in nexu
    liciuum sanguinem fundet in basim amicissimae noslri cum eo connexionis.
    Ui in
    altarisholocauri in introitu tabernaculi. Est enim ipse cibus in sacramento ocufis aniipi
    noslrf
    Hic enim vitulus signat hostiam corpo- nostris corporeis invisibilis, et conne- eo coi
    sioD
    ris Dominici in sagiha devotionis immo- ctitur sensibus nostris^ ut videatur a no-
    h\ndum pro omnis mundi peccato, quifi bis, ut oculis etiam pascamur in ipso in
    ad ostium, ubi videri potest in taberna- ipsis formis sacramentalibus,' quae sunt
    culo Ecclesice, adducitur, cum ad viden- quasi inferiora ipsius, in quibus a nobis
    dum a tota mullitudine a sacerdote in sensibiliter videtur, sicut signalur, Isa.

    altari elevatur, Omnes autem seniores VI, 1, ubi dicit : Vidi Dominum scden-
    sive sapientes manum super caput ejus iem super solium excelsum, et elevaium :

    ponunt, quando omnes manus in devo- et ea qux suh ipso eraiit, replehant tem-

    tione ad istam liosliam protendunt et plum. Domus enim coeli plena est maje-
    venerantur, ac si omnium manibus Deo state potenliae ipsius, ubi videlur facie ad
    olTeratur. Infert autem sacerdos, qui faciem. Sedspecies sacramentales corpo-
    unctus est in ordinem sacerdotalcm, san- ralibus oculis visibiles sub ipso et circa
    guinem in tabernaculum, quaiido infert ipsum existentes, connectunt cum nobis
    in totam Ecclesiam ab omnibus commu- ad sensum corporis et ideo replent tem-
    :

    nicandum. Tangit autem digito, quando plum ]']cclesice militantis.


    omnibus clare demonstrat cujus sanguis Haec sunt quae posterius ip^um sunt,
    sit, et ad quid valeat ejus communica- de quibus dicitur, Exod. xxxiii, 23 Vi- :

    tio : digiti enim opus est demonstrare et dcbis posteriora mea faciem aufem :

    dirigere nutu quodam oculum videntis meam videre non poteris. Et ideo oramus
    ad rem demonstratam. Aspergit autem voce beati Gregorii, ut quod nunc spe-
    septies contra velum, quod velum etiam cie gerimus, quae circa ipsum sunt, et
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TOACT. lll, 2. 321

    postipsum, aliquanJo assumpti ad glo- Non enim ad ipsum aperta possumus


    riam, rerum veritale capiamus. Unde uli visione propter oculi nostri imperfe-
    eliam dicit Agar anciila, Ecclesiam mili- ctionem, sed sub hoc velamine accipi-
    tantem et adhuc non liberatam, scd in mus et videmus ipsum quasi abscondi-

    multis ancillantem signans_, Genes. xvi, tum. Unde dicentes illud Isaiae, xlv, 14
    13 : Profecto hic vidi posteriora videntis et 13, ad formas sacramentales Tan-
    :

    me. Corporales enim forma^ dignilate tuni in te est Deics, et non est abs-
    posleriores sunt visione per speciem et que te Deus. Vere tu es Deus abs-

    rei nudam veritatem, quamvis tempore conditus, Deus Jsrael, salvalor. In for-
    sint priores : quia, sicut dicilur, I ad Co- mis enim Ecclesiasticis sacramontalibus
    rinth. xv, iG : ISon prius c[Uod spiritale est Deus, et extra Ecclesiam non est
    est, sed quod aniniale. Deus in sacramentis veteribus vel haere-
    Hoc enim est velum quod super illu- ticorum perceptus ad gratiae sacramenla-
    stratam et Angelis intuendam, a nobis, lis perceptionem, sed est absconditus et

    sicut a filiis Israel contuendus verus innexus in speciebus sacramenti Deus


    noster Moyses ponit superfaciem suam \ Israel salvator, omnibus salutis cibum
    ut se nobis contemperet et conncctat. ministrans in sacramento.
    Hgec sunt sancta sanctorum, qua3 sem- Sic igitur tamquam in nexu quodam in
    per operata deferri debent coram popu- specie sacramenti connectitur sensibus
    lo, quamdiu hic militantes castra move- nostris, ne omnino sit invisibihs, et in-
    mus per desertum istud ad patriam cognilus nobis.
    tendentes, sicut dicitur, iXamer. iv, 5.

    * Exod. XXXIV, 33.

    Jcxxvin 21
    322 D. ALH. AfAG. ORD. PliJED.

    TRACTATUS IV.

    QUALITER SIT SUMENDUS HIG GIBUS?

    CAPUT I.

    Qiiotl siinienclii8 sit liic clbus in fldei vefitate.

    Taiidem autem post omnia haec vldeii- id cujus in beata vila signum est hoc sa-
    dum est qualiter isto cibus sit sumendus, cramentum, semper in contemplalione
    et quid in eo sumalur. IIoc enim est ulti- mentis habeatur.
    nium quod iii superius habita divisione Et de fide quidem veritatis dicit Au-
    de cibo isto diximus esso notandum. gustinus ; « Ut quid paras dentem ,
    et
    Iste igitur cibus sumendus est in iide ve- ventrem ? Crede, et manducasti '.
    »

    ritatis, in spe divinae largitatis, in cliari- Sicut enim ex praemissis constat, cibus
    tale EcclesiasticDe unitalis, in compun- iste nec dentibus allerilur, nec venlre di-
    ctione amaritudinis, et in delectatione el geritur,quamvis forma' sacramentales et
    deliciis beatae perfraitionis. Qua^ aulem attcrantur dentibus et in ventrem mittan-
    in ipso percipiuntur, postorius dicetur. tur. « Crede, et manducasti. » Crede
    In fide quideni verilatis sumilur, ut igitur fide vcritatis, ct amore in sa -ra-
    omnibus qu(ie de sacramenlo tradita sunt, mentum tcndc, et sic manducasti : quia
    fides adhibeatur. In spe largilatis, ut di- sic Ctirislus incorporavit te sibi. ILtc
    vina largilas in sacramento semper am- cnim cst vera fidcs de qua dicit Apo-
    pHora donatura sperctur. In verltate clia- stolus, ad Gahat. v, G : Fidcs quce iicr
    ritatis, ut unitas Ecclesia} scrvetur. In charifafcm opcratur. Unde etiam Do-
    compunctione amnriludinis, ut tam ex minus koquens dc sumptionc hujus sacra-
    parte nostra qui suminms suramentum, menti, Joan. vi, 27, dicit : Opcrainiiii non
    cum dolore in corde habeatur. In dele- cibum ijui perit.sed qui permanet in vi-
    ctatione et deliciis beatie perfruitionis, ut tam eetcrnam, quem Filius hominis dabit

    ^ S. AcGusTiNUs, Lib. de Verbis Doniini, et Chrijtum.


    habelur de Consec. dist. II, cap. Quid est
    DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. IV, 2. 323

    vohis. Ilunc eiilm Pater siynavit Deiis. buit, dicilur : In /ide et lenitate ipsius
    Et Judteis caiiialiterhunc sermonem ac- sanctum fecit illum^ et elegit eum ex
    cipientihus, et tamen cibum permanen- omni carne. Fides enim raundat et puri-
    tem desiderantibus, et dicentibus, ibi- tical cor a phantasiis errorum. Act. xv,
    dem, t. 'l'^ &i2S) Quid faciemus ut ope-
    : 9 ; Fide purificans corda eorum. Le-
    remur opera Dei ? supple, quibus illum nitas cor niundificat a perturbalionibus.

    dc quo dicis, percipiamus, respondit L^de ipse Agnus quem in sacramento


    dicens : IIoc est opus Dei, ut credatis in fide suminus, dicit, Matth. xi, 29 : Dis-
    eum quem misit ille. Ac sit dicat : Cre- c//e a me, r/uia mitis sum et hiimilis
    dendo sumetis cibum veritatis, quem corde. Sic ergo in fide et lenitate cordis

    Pater pr^Tparavit, et Filius hominis da- sumenda est hsec ccena Dominici cor-
    bit, quem Patcr ad lioc signavit Deus, ut poris. Et hoc signatur in Psalmo
    detcibum illum in hoc enim sacramento
    :
    cxxvii, 3, ubi dicitur Uxor tua sicut
    :

    quod verilatis sacramentum est, quia in vitis ahundans, in lateribus domus tuse.
    veritate simplici totam continet verita- Quia sponsa Agni est Ecclesia quse vi-

    tem et veritalis auctorem, et omnium fi- num sanofuinis Chiisli abundanter in sa-

    gurarum anliquarum veram exhibet ve- cramento ccenfe filiis gratiie ministrat.
    ritatis signilicalionem, maxime fides ope- Unde sequitur : Filii tui sicut noveilae
    ratur. Fides enim, ut dicit Dionysius in olivarum, in circuitu mensce tux. Oliva
    libro dc Divinis nominibus, lumen est enim ministra est luminis, et signatfidei
    collocans in credentibus verilatem, et fomenlum, quod in hoc sacramento per-
    credentes per consensum rationis et in- cipitur, in quo nihil nisi fides operatur :

    hoesionis collocans in veritatem, quge hic quae olivse fide lucentes et virore virtu-
    maxime operatur quia hic humana:
    lum virentes sunt in circuitu raensae Do-
    ratio parvum vel nullum expcrimentum raini in sacramento. Hinc est, quod ante
    prcestat. Unde eliam Dominusin Psalmo niensara propositionis in tabernaculo
    c, 6, dicit eis quos ad mcnsam istam se- Doraini preecipit Dorainus, Exod. xxvi.
    cura sedere facit : Oculi mei ad fideles 31, quod ponerelur candelabrura lumi-
    terrie, ut sedeant mecum : ambulaiis in nis, quod iiiurainationera fidei signat,
    via immaculata, liic milii ministrabat :
    docens per hoc_, quod tenebrosus per in-
    quia sedens in raensa fide ciburapercipit, fidditatera ad mensam propositionis Do-
    et sacerdos iramaculatus in mensa cibLini rainici corporis non accedat.
    ministrat. IIoc optirac signatura cst, Ec- Sic crgo sacraraentum hoc sumendura
    cli. XLv, 4, ubi de iMo^-se qui primus est in (ide vcritatis.

    manna per preces suas filiis Israel exhi-

    CAPUT II.

    Quod siiiiieiidiis s\i liic eilHis iii eerla spe diviiitie iari^-ilafis.

    Sumendus est eliam ille cibus in cerla mamus in certa spe omne bonum Dei
    spe divinae largilalis. Ouid enira non cxspcclantcs, et dicimus Oculi omnium
    :

    sperabiraus a largitale ipsius, qui seip- in te spcrant, Domine. Et hoc est, quia
    sum in cibum nobis donavit? Ideo cla- lu das cscam illorum in tempore oppor-
    324 D. ALH. MAG. ORO. PRvED.

    tiino '. Ex cnim spe sublcvanliir (1-


    liac (b)no generalur in nobis, de qua dicitur,

    deles, et quasi virLutumpennis avolantes I Petri, 1, 3 el 4 : Benedictus Deus el

    ceterna exspectant a divina largitate. J*ater Domini nostri Jesu Christi, cjui
    Unde, Job, xxxix, 27, dicitur : i\iimqidd sccundum magnam misericordiam suam
    ad prseceplnm timm elevahiiiir aqiiila, regeneravit nos in spem vivam, per re-
    et in arduis ponet nidwn suiim ? heec surreclionem Jesu Christi cx moriuis, in
    enim aquila ab acumine visus dicta est, Jiaeredilaicm incorrupiihilem, et incon-
    de qua dicitur, Matlh. xxiv, 28 Uhi- : iaminata?n, et immarcescibilem, conser-
    cumqiie fuerit corpus, ibi congregahun- valam in coelis in vohis, etc.
    tur et aciuilx. Tanta enim flagranlia est llaic cst spes ccrta tralicns nos ad
    Dominici corporis, quod spe certa com- litlus jEterniiatis^ et immobiiiter tenens
    munionis omnium bonorum Domini ad mentem nostrain fixam in cadis, sicut
    Dominici corporis sumptionem in altam anchora lcnet navim, de quo dicitur, ad
    spem elevati conveniunt, nusquam alibi llebr. VI, 18 et seq. : Foriissimum sola-
    desiderabilem escam invenientes. Unde, tium haheamus, qui confugimus ad te-
    Job, xxxix^ 30 : Pulli ejus lambent nendam propositam spem : cjuam sicut
    sanguiuem : et iihicumque cadaver fue- anchoram haheamus animae tutam ac
    rit, statim adest. Pulli enim aquilarum firmam, ci inccdentem usque ad inle-

    sunt fideles parvuli in humihtate sim- riora velaminis, uhi pr/ecursor pro nohis
    plices : quia illitterati, ct hi modo fide introivii Jesus, sccundum ordinem MeU
    lambunt Christi sanguinem, ccrlam spem cJiisedecli poniifex facius in seiernum.
    habentes, quod per sacranienli sumptio- Ad inleriora enim velaminis introire,
    nem ad oeternorum bonorum pervenient est per spem interius intra formas sacra-
    lelicitatem. Et ideo odore corporis Do- mentales exspectare et sumere Dominum
    mini electi statim addunt mira devolio- Jesum Cliristum, qui illuc pro nobis in
    nis velocitale, ubicumque esl cadaver, coena ista iiitrat sicut ponlifex et summus
    quod non quidem iii vermes cecidit, sed sacerdos, nobis se exhibens consecratum
    quod ab inlideli synagoga tamquam ver- sub specie panis et vini : quia hic pri-
    mis conculcandum rcputatum est. Pro- mus sacerdos obtulit Melchisedech. Ge-
    pter quod et ipse Clirislus querulose dicit nes. XIV, 18, Abraha^ reverlejili a ca?de
    in Psahiio xvi, 7 : Ego sum vermis, et regum occurrit, Melchiscdech rcx Salem,
    non homo : opprobrium hominum, et ab- proferens panem ci vinum, erai enim
    jectio plcbis. Ad illud ergo cadaver sacerdos Dei allissimi.
    omnes aquila? properant in spe consecu- Ileec est spes de qua dicilur, Osee, ii,

    lionis omnium bonorum quia, : sicut 15 : Daho ei viniiores ex eodem loco, et

    dicit Gregorius « Ex perceplione : prse- vallem Aclior, ad aperiendam spem. Vi-


    sentium munerum, lirmam habemus nitores enim Ecclesise sanguinem Ghrisli
    spem exspeclationis fulurorum. » Ad ex vino consecratum ministranles sunt cx
    Roman. viii, 32 Quomodo non etiam : eodeni loco Ecck^siaslicoe unitalis. Vallis
    cum illo omnia nohis donavit ? Quia qui autem Achor qui frairis lumen vel frairis
    habentem onmia quai Patris sunt dona- aliiiudo interpretalur, pinguissima qui-
    vit nobis, omnia nobis donavit cum illo. dem vallis frumenli, verax est humili-
    Nihil enim est, quod non habeat qui ha- las Christi et Ecclesiae ministrans fru-
    bentem omnia habet. Unde, Tob. x, o : mentum unde conficitur corpus Christi :

    Omnia simul in te uno habentes, te non quia hoec gratia maxime datur humilibus
    debuimus dimittere a nohis. nihil de se prcesumenlibus, sed totam
    Haec est spes viva, quce ex lanto Dei spein suam in Deuni ponentibus. Et hoc

    ^ Psal. Gxuv, lij.


    DE EUCHARISTTA, DIST. III, TRACT. IV, 3. 325

    ebt quod dicitur in Psalmo lxiv, 14 : Sic igitur spe divinae largilalis sumen-
    Valles ahundabunl frumcnlo. da csl ha?c ccena.

    GAPUT III

    Qiiotl suuieiitlus sit liic cibus iu Ecclesiaslica]: uuiCalis charilale.

    Sumendus est etiani in charitate Ec- coena hsec est accipienda. Hoc autem op-
    clesiasticae unitalis : quia islud sacramen- time signatur, Exod. xxv, 30, ubi dici-
    tum et charitatis et unitatis a Patribus tur, quod panes propositionis qui in
    dicitur esse sacramentum. mensa singulis sabbatis ponebantur, ca-
    Charitatis quidem quia in maxima : lidi coram Domino proponebantur, hoc

    charitate est exhibitum, in qua charitate signante Spiritu sancto, quod panis sa-
    dixit, Proverb. viu, 31 : Delicix mess cramenti novi, qui in mensa altaris
    esse cum filiis hominum. Voluit enim cunctis fidelibus proponitur sumendus,
    Christus, sicut dicit Augustinus, ut homo in calore charitatis debeat sumi. Propter
    parlicipans huic coenoe, in Deum asccn- quod etiam in mensa proponitur, et pa-

    deret, et incorporatus sibi efficeretur, et nis patena aurea operiri preecipitur, et

    particeps suae divinitatis et humanitatis, pugillus thuris super patenam poneba-


    sicut Verbum Patris in carne descende- tur, hoc signante Spiritu sancto, quod
    rat, et factum est omnium particeps, qucB mensa esset fidelibus paranda et cunctis
    sunt vere nostrse humanitatis, et hoc proponenda, altare videlicet Ecclesiae,

    fuit maximae charitatis. de quo solo licet communionem acci-

    Hic autem ascensus in Verbum Patris pere : quia extra Ecclesiam panis com-
    per incorporationem directe fit per sacra- munionis ad salulem non invenitur,

    menti istius participationem. Unde su- sicut dicit Psalmista, Psal. lxxxiu, 4 et o :

    per illud Joannis, i, 14 : Et Verbum Passer invenit sibi domum, et turtur

    caro factum est, et habitavit in nobisj nidum sibi, ubi ponat pullos suos. Al-
    dicit Giossa : « Ut secure credanlur ho- taria tua, Domine virtutum, rex meus,
    mincs nasci ex Deo, subdit Deum nasci et Deus meus. Beati qui habitant in
    ex homine. » Ex hac enim susceptione dumo tua, Domine. Passer enim mobilis
    nostrce intirmitatis sanatur nostra iniir- sa cularibus negotiis continue motum si-

    mitas, ut possimus dii vel lilii Dei lieri. ffnat lidelem laicum. Turlurautem castus
    Et hoc est Et Verbum caro factum est,
    : gemens pro cantu signat clericum casti-
    et habitavit in nobis. Ac si dical Quod : talis et munditioe ofliciis mancipatum,
    superius eral, inferius dcscenderat, quid pro suis et aliorum peccatis gementem.
    luirum si quod inferius erat, in id quod II enim puUos quos nutriunt carnalcs
    i

    supcrius est, ascendit ct assuiuitur : et lilios vel spirituales, non nisi ad altarc

    ideo ex hac cluiritate uniente cum ho- Ecclesiai portant pane sacramenli nu-
    mine Dcum, el iiominem cum Deo, di- tricndos, scientes quod beati sunt qui
    citur sacramentum unitatis et charilatis : habitant in domo Dei, quod Ecclesia est.
    et ideo in charitate unitatis Ecclesiasticoe Alii autem tamquam miseri et abjecti
    326 D. ALB. MAG ORD. PR^D.
    conventicula faciunt hserelicorum. I Re- mysticum, quam signat corpus Christi
    gum, XXI, 6 : Neqne enim erat ibi panis verum, quod sub forma panis contine-
    nisi tantimi panes propositionis cjiii siib- tur ut dicit Augustinus, quod sicut cor-
    :

    lati fuerant a facie Domini, ut pone- pus Chiisli verum compositum etcon-
    rentur panes caiuli. Palena autem signat fectum est ex multis purissimis guttis
    splendorem divinse sapicnlise in corde sanguinis a Spiritu in utero beata? Vir-
    communicantium, et contemplatione con- ginis in unum corpus compactis, et sicut

    siderantium sapientiam Dei miro consilio panis sub cujus forma continetur, col-
    fidelibus de communione tam sancta lectus est ex multis purissimi frumenli
    providente. Thus autem desuper positum, granis in unum panem compactis : ita

    quod in ignem altaris sublalis panibus Ecclesia ex multis puris fidelibus constat
    ponebalur, fragrantiam signat virtutum in unitate fidei et charitatis et spiritus ad-
    in devotione cordis incensarum in igne unatis. I ad Corinth. x, 17 : Unus panis,
    charitatis. unum corpus multi sumus, scilicet in
    Hinc est quod de signo paschali qui Christo, omnes qui de uno pane participa-
    corpus Chrisli in sacramento signat, mus. Hoc etiam demonslrat nomen cali-

    Exod. xu, 10, dicilur : Si quid residimm cis : quia calix calida est potio in chari-
    fuerit, igne comburetis : quia in ignc tatis fervore sumenda. Psal. cxv, 13 :

    charitatis iotum illud sacramentum de- Calicem snlutaris accipiam, et nomen


    bet incendi. Ideo etiam dicitur, Genes. Domini invocabo. Sanguisautem qui sub
    IV, 4, ubi istud sacrilicium primo praesi- specie vini latet in m^^steria sacramenti,
    gnatur in adipibus gregis Abel, hoc est, ex multis uvis expressus_, signat in unum
    in agno quem Abel obtulit : quia respexit collectiones in Ecclesia fideles ad gaudium
    Domimis ad Abel, et ad munera ejus. vini spiritualis et ad redemptionem san-
    Etibihabet translatio Septuaginta : c< In- guinis adunatos. Cantic. i, 13 : Botrus
    flammavit Dominus super Abel et super Ctjpri dilectus meus mihi. Botrus enim
    munera ejus, » quod in
    ut ostendatur, multis componitur granis quse uvse vo-
    flamma ignis hoc sacramentum accipi cantur. Hoc etiam signat botrus praeci-
    debeat, et igne charitatis inflammari. sus a filiis Israel in vecte ecclesiasticie
    Debet autem]accipi in charitate Eccle- rectitudinis ad legislatorem deportatus '.

    siasticai unitatis : quia apud omnes schis- llsec unitas Ecclesiastica est unica tu-
    maticos et haereticos hoc sacramentum nica inconsutilis, quae etiam a crucifixo-
    ad salutem non invenitur. Et hoc notatur ribus scindi non potuit. .Toan. xix, 24 :

    in Psahiio cxxi, 3 et 4, ubi dicitur de Non scindamus ecmi, sed sortiamur de ea


    ascendentibus ad paschalis agni celebra- cujus sit. Hoc est pallium breve quod
    lionem : Jenisalem, quae sedificatur ut iitrumque, veruni sponsum et scilicet
    civitas, cujus participatio ejusinidipsum. adulterum, operire non potuit -. Hoc est
    Illuc enim asccndcrunt
    tribus, tribus Do- pallium quod omnes Juda-os et Gentiles
    mini,ad confitendum nomini Domini. fideles in unum operit_, sicut signatur
    Etiam enim per Jerusalem visionem optime, Ruth, iii, 9, ubi dixit Ruth Moa-
    aeternse pacis significatur, quce ut civitas, bitis, quae gentilis erat, ad Booz qui Ju-
    hoc est, civium unitas aedificatur : quia daeus {mi exiudms Expande pallium :

    sicut dicitur, Act. iv, 32 : MuUitudinis tuum super famulam timm, cpiia pro-
    credentiimi eral cor unum et anima ima. pinciuus es : sic charitate unitatis Eccle-
    Hujus Ecclesia? participatio est in idip- siasticae nobis per istum sacramenti ci-
    sum unitatisEcclesiaslicce sacramentum : bum incrementum praeslante, sccundum
    quia Ecclesia unita corpus Ghrlsti est Apostolum, ad Ephes. iv, 13 Donec
    :

    * Cf. Numer. xiii, 24. 2 Isa. xxviii, CO.


    DE EUGIIARISTIA, DIST. III, TRACT. IV, 4. 327

    occiirramus onines ui loulatem, fidei, et judicium sibi manducat et bihit, dicit


    aguitiouis Filii Dei, in virum perfcctiim, Glossa, quod indignus est, qui indevote
    in mensitram cStatis plenitiidinis Christi. accipit. Indevotus autem est, qui aliter
    Sic igitur sacramentum hoc in charitate quam inslitutum est, celebrat sacramen-
    unitatis Ecclesiasticse est sumendum. tum hoc est qui accipit et celebrat con-
    :

    Unde super illud Apostoli, I ad Corinth. tra vel praeler inslitulionem Ecclesias-
    XI, 29 : Qid manducat et bibit indigne, ticae unitalis et charitatis.

    CAPUT lY.

    Qiiocl suiiieiickis sit liic cibiis in amaritucline.

    Sic etiam sumendum hoc sacramen- subversum est, etabillo totum adtecon-
    lum in amaritudine compunctionis. Tn versum, et de dolore turpitudinis peccati
    magna enim amaritudine dcbet recor- pro quo tu, Domine, cruce turpatus es,
    dari homo passionis Chrisli, in cujus et morte turpissina mulctatus, sum in
    memoriam sacramentum celebratur : meipso plenus confusione et amaritu-
    quia ipse homo per peccatum illius pas- dine quamvis enim foris pnlcher ap-
    :

    sionis fuit causa enim m.agna vere-


    : sine paream et dulcis, lamen intus turpis sum
    cundia et absque magno dolore non est coram te et amarus. Ruth, i, 29 Ne vo- :

    accipiendum corpus quod Filium Dei ad ceiis me Noemi [id est, pulchram), sed
    tanlam passionis deduxit amaritudinem. vocate me Mara amaram), cjuia
    {id est,
    Jerem. Luctum unigeniti fac iibi
    vr, 26 : amaritudine valde me Omni- replevit
    planctum amarum. Quia tu es causa, potens. Tob. ii^ 3 et G Manducavit panem
    :

    quod unigenitus Filius Dei mactandus cum luctu et tremore, memorans sermo-
    est, traditus est, cujus mactutio myste- nem illum quem dixit Dominus per
    rialiter celebratur in sacramento. Hoc Amos propheiam : Dies fesii vestri con-
    signant lactucce agrestes amarissinuT, in vertentur in lamcntaiionem et lucium *.

    quibus carnes agni sumi proecipiuntur, Quia festum communionis istius in lu-
    Exod. XII, 8, dicendo compunctione
    in ctum cst convertendum lamentationis.
    amaritudinis illud Threnorum, i, 20 : Hinc est quod dicitur, Job, ur, 24 An- :

    Vide, Domine, quoniam tribulor : con- tequam comedam, suspiro, et tamquam


    turbaius est ventcr meus, sidiversum est inundantes aqux, supple, per lacrymas,
    cor meum memetipsa, quoniam ama-
    in sic rugitus meus. Qui siccum luctu panem
    ritudine plena sum. Tribulor cnim, quia hunc accipit,sempiternum gaudium
    in
    summse causse tuae tribukilionis vcnter et hctiliam sibi convcrlit, dicente sibi Do-
    meus, hoc cst, airectus,conlurbatus cst mino, Jercm. xxxi, Di Quicscat vox tua :

    quia por allVclum gnslavi vclitnm, quod a ploratu, cl oculi lui a hwrgmis, quia
    libi tantam induxil conlribulalioncin. Cor cst mcrccs operi tuo. Et illud Joaniiis,
    meum quod sensum pivnebuit ad iilicitum, XV, 20 : Vos contristabimini, sed trisiiiia

    * Amos, vni, 10.


    328 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    vestra vertetnr in gaudium. lu hoc enim marum^ et potum dabis nobis in lacry-
    verum est dictum Salomonis, Proverh. mis i)i mensura. Et illud : Fuerunt mihi
    XIV, 10Cor quod novit amaritudinem
    : lacrymse. me% panes die ac nocte '.

    animaesuss, ingaudio ejusnon miscebitur Sic ergo sumendum est hoc sacramen-
    extraneus. Hinc est quod dicit Psalmisla, tum, et iste cibus sacramenlalis in ama-
    Psal. Lxxix, 6 : Cibabis nos pane lacry- ritudine compunctionis.

    CAPUT V.

    Quod siinicndiis sit liic cibus in deliciis aeternce fruitionis.

    Sumendus est etiam cibus iste in de- dominabitur : perfruetur enim anima
    lectatione et dehciis ceternce et beafce illa, quse numquam tristabitur usque ad
    fruitionis ; quia, sicut in anle habitis dixi- mortem, sed jam gaudium et laetitiam
    mus, Dion^^sius dicil, quod divinse Eu- obtinuit, et fugit ab ea dolor et gemitus,
    charisliae assumptio beatam Jesu in bea- sicut dicitur, Isa. xxxv, 10 : Gaudium et

    titudine signat perfruilionem. Et ideo sic- Isetitiam obtinebunt, et fugiet dolor et

    ut in sacramento matrimonii individuam gemitus. Sic enim in tali consideratione,


    vitse consuetudinem retinens conjun- et in deliciis paradisi Dei nostri sumitur
    ctio, individuam signat conjunctionem corpus Domini. Ibi enim cum Patre
    spiritus creali cum increato, ita hsec ceterno nos honorante per suum consen-
    Christi corporis sumptio signat bea- sum ad mensam sedemus. Ibi Filius prse-
    tam Jesu perfruitionem in ccelo, et se- cinctusdecoreetluminesenobisministrat.
    cundum corpus quo eo fruemur in sensu, Ibi Spiritus sanctus omnem suam dulce-
    et secundum animam qua eo perfruemur dinern infundit in epulum. Ibi Angeli refi-
    in anima, et secundum deitatem qua ciuntur, Ibi in s^-mphonia et tripudio et
    beata secundum intellectum pcrficietur musicis concrepat Davidcum omni ccetu
    perfruitio et ideo quantum ad hanc con-
    : sanctorum.
    siderationem in jucunditate spiritus et Tunc Dominus, ut dicit, Luc. xii, 37,
    deliciis sumitur ille cibus. Psal. xli, 5 : prxcinget se, et faciet illos discumbere,
    In voce exsultationis et confessionis, so- et transiens ministrabit illis. Ibi fide-
    nus epulantis. Haec enim erit ccena nu- lis anima a sponso laudatur in deliciis,
    ptiarum Agni. Apocal. xix, 9 Beati c/ui : Cantic. vii, 6 et 7 : Quam pulchra es, et
    ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt. quam decora, charissima, in deliciis !
    Ibi enim Agni corpore non subjacentes Statura tua assimilato est palmsR, et
    passionibus perfruentur, sed jam incor- uberatua botris. Quia pulchra es virtute,
    porabuntur ei, quia, sicut dicitur, ad Ro- pulcherrima quodam gloriae splendore,
    man. vi, 9 : Christus resurgens ex mor- charissima charitatc, palmae assimilata
    tuis jam non moritur, mors illi ultra non spe victoria^, ubera duo intellectus et

    ^ Psal, xLi, 4.
    DE EUCHARISTIA DIST. III, TRAGT. IV, 3. 329

    affectus tam ubertim fundentia viiium ascendit de deserto, deliciis affluens^


    coelestis gaudii et sefernoe jucunditatis. innixa super dilectum suum ? Ascendens
    Joan. XII, 20: Si quis mihiministraverit, enim anima per considerationem sacra-
    honorijicabit eum Pater meus, procul menti de deserto hujus mundi in quem-
    dubio per ta1em sua"' mensse consessio- dam gustum felicitatis seternee, quo sic-
    nem seu consessum. quanto affectu ut hic in sacraraenlali, ita gustatur ibi

    tunc Deo dicent illud Psalmi lxiv, 10 : dulcedo deilatis in rei veritate, mirabili-

    Parasti cibum illorum, quoniam ita est bus perfruitur deliciis, ita quod suis de-
    prasparatio ejus. Quam praeparationem stituta prae teneritudine, cum Joanne
    non valuit facere nisi majestas ubertatis Apostolo invitatur recumbens tota super
    Dei, nec scivit nisi summa sapientia Fi- pectus dilecti^ inde sugens et delicias ve-
    lii, nec condire potuit nisi bonitas et ritatis hujus sacramenti et delicias dulce-

    dulcedo Spiritus sancti. dinis divinse quae in ipso sacramento in


    Ibi scitur quid dignitatis Christus con- ccena Domini degustantur '. Ibi enim
    tulit suis, quando dixit, Luc. xxw, 20 et sancta anima inebriatur ab iibertate do-
    30 : Ego dispono vobis, sicut disposuit mus Dei, sicut dicit Psalmista, Psal.
    mihi Pater meus, regnum, ul edatis et XXXV, 9 : et torrente violentissimi fluxus

    bibatis super mensam in regno meo. voluptatis divinse potatur adsu mmam de-
    Ibi quam verum sit quod di-
    gustatur lectationem. enim ad mensam se-
    Ibi

    citur, Luc. XIV, 13 Beatus qui mandu-


    : denles experiuntur quod dicit David in
    cabit panem in regno Dei, cujus dulcedo Psalmo XV, H Adimplebis me Isetitia
    :

    jam in ista consideratione immiscet se in cum vultu tuo : delectationes in dextera


    gustum sacramenti. Unde et Angeli tua usque in finem, ad quam nos perdu-
    mirantes istas felicis animse deiicias di- cat qui fine vivit et regnat. Amen.
    cunt, Cantic. viii, 3 : Qux est ista qux

    * Joan. xui, 23.


    DisrmGTio IV,

    QUALITER HOG SACRAMENTUM SIT IN GENERE


    COMMUNiONIS?

    Post ea qua3 tlicla siint, dicenduni restat qualiter hoc sacramentuni sit in
    genere cominunionis. Omnium enim ore fidelium hoc sacramentum com-
    rnunionis sacramentiun vocatur, et a Greecis etiam doctoribus sancia
    synaxis appellatur, quod sanclam communioneni sonat in Latino.
    In hoc igitur genere ponitur propter septem quas in nobis facit commu-
    niones :enim communicare fonti omnis gralisej facit communicare
    facit

    Ang-elorum communicare sanctis, facit communicare passio-


    glorice, facit

    nibus mystici corporis, facit subventionem facultatum in eleemosynis, facit


    omnia nostra communia, facit divinorum et humanorum verissimam com-
    munionem : et ideo communio vocalur.

    CAPUT 1.

    Qiiod lioc sacranicntiim faciat coniniiinicarc fonti oninis gratia?.

    1.
    Quod enim faciat communicare fonti multa3 sunt venee gratiarum jugibus aquis
    omnis gratise, palet : quia in ipso com- gratiarum manantes, quas Pater in hoc
    municamus Cliristo sic ut ipse sit in no- sacramento foras in communione Eccle-
    bis, et nos in ipso, ct omnia sua influat siie tam triumphantis quam mihlantis
    nobis. Unde dicitur, Proverb. v, IG, de priecipit derivari, ut rclegata invidia pri-
    Filio : Deriventur fonies iui foras, ei in vatse possessionis gratiarum, quse sunt in
    plateis aquas tuas divide. IIoc enim est FiHo, omnes in commune participes bo-
    verbum Patris ad Filium, qui esl fons norum ejus efficianlur, et in plateis latae
    omnis gratiee et omnis boni : quia, sicut participalionis ab omnibus bonum Filii

    dicitur, Joan. i, 17 : Gralia et veritas pcr participetur.


    Jesum Chrisiiim facia est. In hoc fonte llic est fons, de quo dicitur, Esther, x.
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, 1. 331

    6 Porvus fons qui crevit in fluvium,...


    :
    mundi consuevit antc decurrerc, ad spi-
    et in aquas plurimas redundavit. Parvus nas peccatorum nutriendas. De quo cla-

    enim fons dicitur sacramentum, non ari- mat Augustinus « torrens vanitatis,
    :

    ditate et fluxus gratiarum parvitate, sed quousque non siccaberis, quousque mun-
    humilitate, quae quanto profundior est, da mundaberis? » ITic enim fluxu Domi-
    tanto plures aquas continet graliarum. nica? gralia^ siccalus est, et dedit locum

    Ilic fons cum multis eflusionibus licet flumini Dei, quod, sicut dicit Psalmista,
    redundetin virtutibus et donis ct sacra- Psal. lxiv, 10, rcpletum est aquis : et

    mentis, tamen se in unuin totum coUi- exstirpatis spinis, modo rigatur adfoecun-

    gens in sacramento communionis crcvit ditatem frugum justitite et aromatum


    in fluvium maximum, Ex isto uno iluens omnium virtutum. Eccli. xxiv, 42 Dixi :

    in totum, quod in aliis effluit divisim, Rigabo hortum plantationum,etinebria-


    hic redundat in aquas plurimas omnis bo prati mei fructum. Psal. lxiv, U :

    generis gratiarum. Sic enim est apud Rivos ejus inebria, multiplica genimina
    eum, ut dicit Psalmista, Psal. xxxv, 10, ejus : in stillicidiis ejus Ixtabitur germi-

    fons vitse, fluens ea quee vitam suam per- nans. Sic ergo rigat arida.
    flciunt in nobis.

    Facit enim in nobis quatuor aquse Evehit etiam flumen istud apud nos
    fluentis commoditates ha?c enim sordida
    : abundantia, ut ubi deficiunt, magno pre-

    lavat, arida rigat, qua? apud nos abun- tio commutentur, quae sunt paupertas
    dant, deportat navibus, ut ubi rara sunt, spiritus, gemilus pro peccatis, fletus, je-

    magno pretio commutentur, et ea qu® junium, afflictiones, et castigationes cor-

    aUbi abundant, et apud nos deficiunt, poris, quaj apud nos abundant ot in coelo

    revehit, ut defectus nostri ex illis sup- deficiunt, et ibi nobis pro hujusmodi
    pleantur. magna pretia dantur. Genes. xlix, 13 :

    HeecomniafacitChristusistaeffluxione Zabulon in littore maris habitabit, et in


    gratiee in hoc sacramento. Gratia enim statione navium pertingens usque ad Si'-

    sanguinis sui lavat sordes peccatorum, ^/o/^em. Quia omnis homo in navibus por
    dicente Apostolo, ad Hebr. ix, 22 : Oin- aquas istas evehit eas qua3 dict;c sunt
    7iia pene mundantur in sanguine, et sine mercedes suas, ut in ccelis pro tempora-
    satiguinis e/fusione non fit remissio. 3oan. libus aeterna, pro miseriis beatitudinem,
    1, 29 : Ecce Agnus Dei, ecce c^ui tollit pro paupertate divitias, pro laboribus
    peccatum mundi. Constat autem, quod commutet quietem seternam. Ecclc. xi, 1

    toUit, hoc est, quod abstuHt sanguinis Milte panem tuum super transeuntes
    sui eflusionc et ablutione. Apocal. i, 5 : aquas, et post tempora multa invenies
    Dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris illum : quia fluxu longo aquae istse red-
    in sanguine suo. eunt, et incomparabiles divitias nobis
    Ila^c rigat arida nostra in aqua quae reportant : ideo enim, sicut dicitur,

    cum sanguine exivit de latere. Joan. xix, Eccle. i, 7 : Ad locum unde exeunt flu-
    34 : Exivit sanguis et aqua, quae est mina revcrtuntur ut iterum fluant.
    aqua expians et rigans omnia nostra, ut Fkiunt enim illuc per intentionem mo-
    planlffi divina) in nobis plantatre conva- rendi, et rclluuntpor mirabilcm redditio-
    lescant. Joel, iii, K'^ \ Fons dc domo Do- nem pra^mii. IJndc dixil Paubjs, II ad
    mini egredietur, et irrigabit torrentem Timoth. i, 12 Scio cui crcdidi, et certus
    :

    5/)iHrt/v^m. Domus cnim Domini, hoc est, sum, quia potens est dcpositwn meum
    deitalis habilaculum, est corpus Domini servare in illum dicm. IIoc onim tolum
    a quo fons fluxus violenlissimi egroditur, facit fluxus graticB, qui fluit a Christo,

    etirrigat totum torrentem vanitatis mun- qui dat gratiam unde mereri possimus :

    di, hoc cst, locum per qucm vanitas ct iterum rcv»'hit ineritum in Dcum, ut
    332 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    semper abuiulanti pi\rniio nioriluni no- tur, et delluunt. et ariila nostra rigantur

    stmm coninmtetur. et fcECunda llunt. Sic nostri labores ad


    Hic etiani fluxus adveliit nobis quod ipsum releruntur ct omni digni locuple-
    apud nos delicit, et in cado abundat, lioc tatione fiunt, delicia} ctrlestes nobisadve-
    cst^ iiauiliuni cordis el sancti Sj)irilus liuntur, et omnia nostra in dulcedinem
    consolatioueni, ct dulcedineni iiustus di- convertuntur. llinc est (juod dicitur,
    vinoruin, et fructuni quemdam virlutum, Joan. vn, 38 ct 30 : Qui orclit i)i me,
    ut illa fortius desideremus, et ista in qui- sicKt dicit Scriptti)'a, /tu)ni))a cle ventre
    bus sumus, magis fastidiamus. Proverb. cjas jhioit aqHtV vivss. Hoc autem dixit
    XXXI, li Facta cst. quasi navis i))stituris,
    :
    dc Spi)-ita, q)tc))i acccpturi cra))t crc-
    de longc po)-tans pa)ic))i su/o)). F.cclesia dcntcs i)) ct/))). Ihe enini aqua^ semper
    enim facta est quasi navis inslitoris, qua lluunt et relluunt inter nos el Cbristum,
    gubernatione Sancli spiritus sa^pe mens cujus fontis communionem babemus par
    nostra in coelum navigat, et deinde panis sacramentum, Xumer. xxiv, 7 Fluet :

    in dulcedine nos delectantis refeclionem aqud dc sitt/Ia ej)(s, lioc est, de sacra-
    reportat. menlo, cf scnto) illitis crit i)i aquas
    Sic erizo quatuor utilissime facit aqUiT ))i)iltas.

    communicationes si fonti gratiarum com- lla'c ergo prima communio^ qua lonti
    municamus. Kx boc eiiim suo benelicio omnis gratiir per sacramentum commu-
    nobis communicato sordida nostra lavan- nicamus.

    CAPUT II.

    Qiiod Iioe isaeramenluiii faeil eoiiiiiiiinieare Ana;eloi*iini gioria?.

    IIoc etiam sacramentum nobis commu. nemo ascendit nisi Filius bominis, pro
    nicationem j)r:¥stat Angeloruni gloria\ certo nemo ascendit nisi incorporatus
    Gloria euini Angelorum consistit in re- l-^ilio bominis : nullus autem incorporatur
    paratione ruina^ angelica\, consistit etiam corpori mystico nisi per corpus verum
    in atfectu ministerii injuncti, consistit in et sumplionem ipsius : oportet igitur,
    illuminatione divina, et consistit in redu- quodper corpus Christi ruina Angelorum
    ctione in divinam perfruilionem. restituatur : restituti igitur communicant
    Ruina autem Angelorum ex hoc repa- gloria^ Angelorum per communionem
    ratur sacramento quia non reparatur
    : corporis Cbristi. Deuter. xxxu, 8, secun-
    nisi (le bis qui incorporantur Cbristo, sic- dum trauslationcm Septuaginta : « Sta-
    ut ipse dicit, Joan. lu, 13 : Xono ascot- tuit terminos populorum juxta numerum
    dit in cadutn, ))isi qui dcscouiit de cado, Angelorum Dei '. » Termini autem illi

    Filius honii)tis, qut est in coelo. Si autem sunt termini uloria^ An<::;elorum. Hinc

    * Yulgata liaLet, Deuter. xxxu, 8 Coni^tituit : Israel.


    terniinos popidorinn ju.rta ntancrum fiUoruin
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, 2. 333

    est, quod dicuntur homines esse fratres Christo spiritualiter incorporantur, et


    Angeloruin : quia sunt de sorte gloriae communiouem percipiunt sanctorum An-
    Angelorum. Matlli. xvui, 10 : Angeli gelorum per incorporationem Chrisli.
    eoruui sempcr vidoit faciern Palris mei Job, XXV, 3 : Numquid numerus mi-
    est
    qiii in ccelis est. litum ejus, el super c/uem non surget
    Sic etiani si fideles incorporantur lumen illius?
    Christo, perducitur ad efrectuui ministe- Sic enim homines et Angeli unam ha-
    rium angelicum. Ad Ilehr. i, 14, dicilur : bent communem illuminationem, et unani
    Nonne omnes sunt administratorii spiri- ccelestis civitatis communionem. Apocal.
    tus, in mi)iistcrium missi proptcr cos qui XXI, 23 : Civitas non egel sole, neque lu~
    lixreditatem capient salutis ? Non modi- na, ut luceant in ea : nam claritas Dei
    cum igitur glorise habent, quando corum illuminavil eam, et lucerna ejus est
    inipletur ministerium. Ilinc est, quod Agnus., Sic igitur communicant illumi
    gaudere dicuntur in pcenitentiis peccato- naliones Angelorum.
    rum, et flere et tristari in j^eccatis com- Participant etiam Angelorumgloriae in
    missorum. De primo quidem dicitur, reduclione ad Deum, ad quem omnis il-
    Luc. xv^ 10 : Gaudium eril coram An- luminator suum intendit reducere a se
    gelis Dei super uno peccatore pceniten- illuminatum. Dicit enim, Eccli. i, 5,
    tiain agente. Econtra dicitur, Isa, xxxiii, quod fons sapientise est verbum Dei in
    7 : Angeli pacis amare fJebunt, hoc est, excelsis. Cum igitur fons sapientise sit
    ad modum flentium se hahebunt : quia primum illuminans, omnis Angelus illu-
    desiderant ut Christo sihi ad custodiam minatas animas reducit ad Verbum non :

    commissi incorporentur, et sic redeant autem ad Verbum reducuntur nisi qui


    ad communionem gloriae Angelorum. Et verho et luniini Unde de
    incorporantur.
    sic per sacramentum ct communionem talibus dicilur in Psalmo lxxxvhi^ 1G et
    ipsius ad communionem redimus Ange- 17 : Domine,in luminevultus tui ambu-
    iorum, sic parlicipamus divinas illumina- labunt et in nomine tuo exsultabunt
    :

    tiones : quia, sicut dicit Dionysius, lex tota die, et in justitia tua exaltabuntur.
    divinitiitis est per prima media, et per Quia tales in lumine Dei assumpti, Chri-
    media ullima reducere. Unde sicut An- sto lumini incorporaliler assimilantur et
    geli illuminanlur a Christo eliam secun- incorporantur : quia dicitur, ad Philip.
    dum hiimanitalem, secundum quod dici- 111, 21^ quod reformabit corpus huuiili-
    tur, I Petri_, i, 12 : I)i quem desiderant tatis nostne configuratum corpori clari-
    Angeli prospicere. Glossa : « Etiam se- tatis suse.
    cunduin humanitatem. » Sicut ergo a Sic enim gloriai Angelorum commu-
    Chiisto illuminantur, ita et in illumina- nicamus per hoc quod Christo incor-
    tiones (^hrisli reducere intendunt homi- poramur.
    nes sibi commissos. Per hoc aulem
    334 D. ALB. MAG. ORD. PliJED.

    GAPUT III.

    Qiiod lioe sacraiiientiiiii faeiat eommuiiieare saiielis.

    Dicitur ilerum commimio, quia nos tius corporis mystici communionem et

    omnibus sanctis facit communicare, ut sancti Spiritus communicationem : et sic

    si quid deficit in singulis, ex communi- sors gratia? et glorice uniuscujusque san-

    bus abundanliis omnium sanctorum sup- cli communicatur aliis, ut spirituaiitcr

    pleatur. Sic habemus virtutes Patriar- impleatur in nobis quod de Ecclesia pri-
    charum, revelationes et illuminationes et mitivorum scribitur, Act. iv, 33 et seq. :

    fruilioncs Prophctarum, justilias Legis- Gratia magna erat in omnibus illis. Ae~
    latorum, demonstrationes et prseconia que enim quisquam egens erat inter il-

    praeconum (^hristi cum Joanne Baplista los : quotquot enim posscssores agrorum
    demonslrantium, dignilates Apostolo- aut domorum erant, vendentes afferehant
    rum, victorias Marlyrum, sanctltales pretia eorum qux vendehant, et pone-
    Confessorum, religionem Monachorum, hant ante pedcs Apostoloriim : divide-
    puritatem iVnachoritarum, doctrinas sa- hatur autem singulis ,
    prout cuique
    luberrimas Doctorum, munditiani Yir- opus erat. Si enim ad uniuscujusque
    ginum, luctum Yiduarum, eleemosynas necessitatem et idoneitatem diviclit Spi-
    domesticas, curas gentium, pcenitentice ritus corporis Christi bona sanctorum, ut
    lamenta poenilentium, splendorem hone- omnes abundent, et nullus egens inve-
    statis omnia merita sau-
    innocentium, et niatur. J ad Corintli. xii^ 11': ILec omnia
    ctorum hcec enim omnia quje a Chrislo in
    : operatur wius atque idem Spiritus, divi-
    corpus ejus mysticum lluxerunt, in effi- dens singulis prout vult. Sic dicit Psal-
    cientia corporis ejus et f-anguinis coasi- misla, Psal. cxvm, 63 : Particeps ego
    stunt, et de quolibet in qucmlibet per sum omnium timentium te, et custodien-
    charitalcm spiritus Christi referunlur et tium mandata tua, lioc est, tui corporis
    redundant. Unde dicitur, ad Cohoss. i, communione participem me facies om-
    12 et 13 : Gratias agcnles Deo Patri, nium te timentium. Sic se dilatum dicit
    qui dignos nos fecit in parlem sortis Psalmisla, Psal. xv, 6 : Funes ceciderunt
    sanctorum in luniine, qui eripuit nos de mihi in prcBclaris : elenim hsereditas mea
    polestale tenehrarum, et transtulit in prseclara est mihi : quia mensurantes
    regnum filii dilectionis suse. Per commu- funes nobis omnium adjiciunt merita
    nionem enim Chrisli sortem omnis gra- sanctorum, sicut dicit Apostolus, ad Co-
    tice communicamus cum omnibus sanctis, loss. I, 16 et seq. : Quoniam in ipso con-
    translali in regnum omnium sanctorum dila sunt universa in coelo et in terra,
    suorum, per hoc quod corpori et sanguini hoc est,in Angelis et in hominibus sanctis,
    cjus communicamus quia unitas suorum
    : visihilia et invisibilia, sive Tlironi, sive
    membrorum ad cor etcaput^et unaparti- Dominatio7ies, sive Principatus, sive
    cipatio spiritus Christi in omnibus mem- Potestates : omnia per ipsum ct in ipso
    bris ejus naturalibus signat et causat to- creata sunt, et ipse est ante omnes, et
    DE ELXIIARISTJA, DIST. III, 4. 33:

    omnia in ipso constant, Et ipse est caput Hoec ost communio sanctorum de qua
    corporis Ecclesisn, qui est principium, dicimusin symbolo : « Gredo in Spiritum
    primogenitus ex morluis, ul sit in omni- sanctum, sanctorum communionem, »

    bus ipse primatum tenens. Sic ergo ex hoc est, in Spiritum sanctum qui facit
    ipso lluit iii membra, et ex uiio mem- sanctorum communionem : quia sicut
    brorum redundat ad aliud,propter unam sccundum naturani unus est spiritus
    suicorporiscommunionem, Sicut enim in unius corporis, ita unius C!iristi corporis
    corpore naturali sanguinem et spiritum unus est Spiritus sanctus, qui in totum
    unum membrum redundat in aliud, ita corpus vehit vitara et virtutem, et onmia
    multo magis in spiritualibus membris cor- quse sunt membris propria, facit esse
    poris mystici unum membrum Spiritus communia. Ad Ephes. iv, 4 : Unum cor
    communionem transmittit in aliad^prop- pus, et unus spiritus. Hinc est, quod di-
    terunam sui corporis communionem. citur, Ezechiel. i, 20 : Spiritus vitce erat
    Unde, I ad Corintb. xii, 26 : Si quid in rotis.
    unum membrum, compatiuntur
    patitur Sic ergo tacit unitas corporum com-
    omnia membra sive gloriatur unum
    : munionem sanctorum.
    membrum, congaudent omnia membra.

    GAPUT lY.

    Qiiocl lioe sacranieiiliiiii faeiat eojiiiiiiiiiieare piissioiiibiis iiiyslic


    eorporls.

    Facit etiaui communion communl- hac passione nos nostro capili confor-

    care passionibus mystici corporis : quia, mante dicit Apostolus, ad Human. vni,
    sicut dicit Apostolus, 1 ad Corinth. xu, 17 : Si tamen compatirnur, ut ct conglo-
    20 : Si quid patitur unum membrum, rificcmur. Ilinc est, quod dicit, I Joan-
    compatiuntur omnia membra : sive glo- nis, ni, Iti^ quod sicut Christus animam
    rialur unum membrum, congaudent suam pro nobis posuit, et nos debemus
    omnia membra. Et ideo passio unius pro fratribus animas ponere. Quamdiu
    membri per communionem redundat in enim Christus in meinbris palitur, nos
    alia per misericordiam et miserationes, oporlet compati, si tamen corporis san-
    et ex illa communione lluunt in mcmljra cti volumus esse membra. Ideo dicit
    deUcientia compassiones cordis, consola- Aposlohis, ad Roraan. xii, 13 : Necessi-
    tiones oris, et subventiones facultatum tatibus sanctorum communicantes. Hoc
    in cleemosynis, etsupportationes iiilirmi- est communicare necessitatibus Ciiristi
    latum in adjuloriis diversis : compa- membro, quando corde suscipiraus eo-
    tiendo enim assitniiaumr capiti hujus runi necessitatem per cordis compas-
    corporis quod ex compassione quara lia- sionem. Hoc est ilerura quod ibideni
    buit ad nos, nmltis se dedit passionibus, post pauca, y5'. 1'3 et 10, dicit : Gau-
    ut nobis per eireclum subveniret. Et de dere cum gaudenlibus, /lere cum flen-
    336 D. ALB. MAG. ORD. PRi^D.
    tibus : idipsuni invicem sentientes. tra Jacoh. Quoniam quando in luctu tri-
    Haec etiarn communio ab ore exhibet bulationis est membrum
    non est Christi,
    verbum dulcissimiB consolalionis. I ad dicendum verbum exasperans, sed ver-
    Thessal.v^l4 : Consolamiiiipusilla?iimes, bum consolationis. Quando enim tribu-
    suscipite infirmos., patientes estote ad latus accipit verbum consolationis in
    omnes. Isa. xxxv, i : Dicite pusillani- corde, dicit illud Canlicorum, ir, 14 :

    tnis : Confortamini. Eccli. xviir,lG et 17 : Ostende mihi faciem tuam, sonet vox tua
    Nonne ardorem refrigerabit ros ? sic et in vox enim tua dulcis,
    auribus nieis :

    verbum melius quam datum. Nonne ecce et facies tua decora. Et illud Cantico-
    verbum super datum homim ? sed utra- rum, IV, 11 Mel et lac sub linfjua tua.
    :

    que cum homine justificato. IIoc signiri- Proverb. xvi, 24 : Favus mellis compo-
    catum est, Genes. xxxi, 24, ubi Dominus sita verha : dulcedo animx sanitas os-
    dixitad Laban tumentem contra Jacob : sium
    Cave, ne quidquam aspere loquaris con-

    CAPUT V.

    Qiiocl hoc sncraiiieiiliiiii facial ^ubvenUoiieiii raciiUatuiii iii

    eleeniosjnis.

    Ilsec etiam commuuio facit subventio- trefaclum fuit : et sicut minus colligens
    nem facultatum in eleemosynis : quia qui non deficit : ita in corpore myslico divi-
    habet facullates, libentcr subvcnit ad \ise subtractce membris deficientibus non
    hoc quod a (oto corpore redundantia spi- prosunt, sed in detrimentum domini sui
    ritualium pro temporalibus accipiat. putrescunt : et qui parum habet, ab aliis
    Unde, ad Roman. xv, 27 Si spiritua- : debet accipere suarum necessitatum sup-
    lium eorum, hoc est, sanctorum, parti- plementum. T Joannis, rn, 17 Qui ha-
    :

    cipes facti sunt Gentiles, debent et in car- buerit suhstantiam hujus mundi, et vi-
    nalihus ministrare illis. Ha3C est enim derit fratrem suum necessitatem hahere,
    unius Christi corporis communio. Unde et clauserit visccra sua ab eo, quomodo
    idem Apostolus dicit, W ad Corinth. viii, charitas Dei manct in illo ? llinc Tobias
    1 3 et seq. : Non ut aliis sit remissio, vohis dixit filio suo, Tob. iv, U : Si multum tihi
    autem trihulatio, sed ex sequaiitatc fuerit, abundanter trihue: si exitjuum ti-

    Sicut scriptum esl :Qui multum, non hi fueril, etiam exiguum lihenter imper-
    abundavit : et qui modicurn, non mino- tiri stude. Isa. lviii, 10 : Cum effuderis
    ravit Et loquitur de collectione man-
    '. esurienti animam tuam, et animam affli-
    natis quod dabatur ad a?qualitatem, et ctam repleveris, orietur in tenehris lux
    sicut colligens plus de mannate quam tua, et tenebrm tuse erunt sicut meri-
    oportuit, lucmm non reporlavit, sed pu- dies.

    * Exod. XVI, 18.


    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, 6. 337

    Haec etiam communio facit supporta- rum suum ad portandum, factusque est

    tiones in adjutoriis diversis. Ad Roman. trihutis serviens. Issachar qui merces in-
    XV, 1 et 2 : Debemiis nos firmiores im- terpretatur, significat virum qui spe
    hecillitates infirmorwn sustiiiere, et non mercedis seternse supportat onera proxi-
    nohis placere. Unusquisque proximo suo morum. Ille enim reputat se forlem asi-
    placeat iji boniim, acl sedificationem. Ad num, qui est aniraal oneriferum : quia ex
    Galat. VI, 2 : Alter alterius onera por- debito communionis membrorum corpo-
    tatCy et sic adimplehitis legem Christi. ris Christi ad portanda onera aliorum se
    Hinc quod lex dicit, Exod. xxiii, 3
    est, : reputat obligatum, sicut manus obligatur
    Si videris asinum odientis te jacere, suh pedi, et pesmanui, et haec duo oculis in
    onere, non pertransihis, sed sublevabis corpore naturali. Hic ergo statim suppo-
    cumeo. Ideo etiam dicitur, Isa lviii, 6 : nit humerum supportantem onera proxi-
    Dimitte eos qui confracti sunt liberos, morum, eo quod videt requiem eeternam,
    etomne onus disrumpe. Et ibidem pa- qucT taliter datur laborantibus, et ter-
    rum ante Dissolve colligationes impie-
    : ram viventium quae datur pro talibus
    tatis, solve fasciculos deprimentes . Quia adjutoriis : et his tributis a Deo exspe-
    quidquid deprimit el aggravat nostram ctatis servit, continue sciens hoc quod
    in corpore Christi commembriim,suppor- dicit Sapientia, iii, lo, quod honorum
    tare debemus tamquam nostrum. Hoc laborum gloriosus esl fructus.
    signatum est, Genes. xlix, 14 et 15 : Sic ergo haec communio si per suum
    Issachar asinus fortis accubans inter ter- significatum diligenter attendaiur, facit
    minos : vidit requiemquod esset bona, et communicare passionibus myslici corpo-
    terram quod optima: et supposuit hume- ris.

    GAPUT VI.

    Qiiod hoc sacrameiiliiiii faciat oniiiia iiostra cominiinia tam in


    spirilnalibiis qiiani in corporalibns.

    \
    Facit etiam omnia nostra communia unum, ut scilicet nihil habeant a sc invi-
    tam in spirituahbus quam in corporali- cem divisum. Qui enim ab unitate com-
    bus, ut vere impleatur in nobis quod de munitatis istorum membrorum divisi

    Ecclesia primitivorum scriplum est Nec : sunt, procul dubio interibunt, sicut dici-
    quisquatn, eorum qu3e possidehat ,aliquid tur, Osee, iv, 17 et 18 Particeps idolo- :

    suum esse dicebat sed erant illis omnia : rum Ephraim : dimitte eum. Separa-
    communia '. II oc enim vere esl liabitare tum convivium eorum
    est fornicatione :

    fratres in unum, sicut dicit Psahnista, dHcxerunt afferrc igno-


    fornicali suiit :

    Psal. cxxxii, 1 : Ecce quam honum et miniam protcctorcs ejus. Qui cnim
    quam jucundum hahitare fratres in parliceps est idolorum, non communi-

    • Act. IV, .32.

    X.XXVlll
    22
    338 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    cat cum mensa Domini. I ad (^orinth. x, sto Jesu, quod in omnihus divitcs facti
    21 :Non potestis mensce Domini partici- estis in illo, in omni verbo, et in omni
    pes esse, et mensae daemoniorum. Unde re- scientia : sicut testimo)iium Christi con-
    fectionem sumens cum diabolo, commu- fi)'matum cst in vobis : ita ut niJiil desit
    nionem non habet cum mensa Domini : vobis hi ulla gratia : ibi enim commune
    et ideo talis dimittcndus est quia suum : meritum Christi, beatae Virginis, Ange-
    convivium separatum est a communione lorum_, J^atriarcharum, Apostolorum,
    sanclorum quia delectalione malae con-
    : Martyrum, et omne meritum electorum
    cupiscentiae fornicatus est a Deo suo : et Dei : et ideo nullus ibi pauper inveni-
    protectores ejus, qui sunt iiberum arbi- tur : omnes enim, sicut dicitur, Eccli.
    trium et voluntas, dilexerunt illicita, ex XLiv, G, sunt divites i)i virtute, pulcJiri-
    quibus ierunt in opere sordis ignomi- tudi)iis studium haboitcs.
    niam. Hinc est quod Psalmista, Psal. Hsec communitas est thesaurus abs-
    xnx, o, dicit : Congregate illi sanctos conditus in agro Dominici corporis, sic-
    ejiis, qui ordinant testamentum ejics su- ut dicitur, Matth. xiii, 44 : Qucm qid
    omnium
    per sacrificia. Quia Deus istam invoiit homo, gaudio
    absco)idit, et prss

    bonorum nostrorum communionem su- illius vadit, et vendit imiversa quss ha-
    per omnia sacrificia diligit. Hoc est quod bet, et onit agrum illwn. Et de hoc di-
    alibi dicit Psalmista, Psal. ci, 23 : In citur, Sapient. vii, 11 Venerwit mihi :

    conveniendo populos in unum, et reges o)nnia bona paritcr cu))i illa, et i)inume-
    ut serviantDomino. Servitium enim nul- rabilis honestas per ))ianus illius. Hoc est
    lum Deo acceptum est, nisi quod in uni- quod Psahiiista, Psal. lxxxix, 14, dicit :

    tate communionis sanctorum est id : Repleti sumus mcuie misericordia tua :


    enim quod sic in unam congregat com- exsultavimus el delcctali swnus onmi-
    ,

    munionem, amor est, non tantum con- bus diebus nostris. Quia nullum bonum
    gregativus, sed unitivus. Et de hac est, quod in liac communione non inve-
    unienle charilate scriptum est, 1 ad Co- niatur : ha?c enim communio corporis
    rinth. xiii, 3,quod charitas no)i quxrit Christi est thesaurus sapientiifi Dei quae
    qux sua aUorum. Glossa
    sunt, sed qute est Christus, sicut dicitur, Sapient. vii,
    Augustini dicit « Qaia communi a pro-
    : 14 : hifinilus thesaurus est hommihus :

    priis, communibus antepo-


    noii propria ([uo qui Ksi swit, participes effecti simi
    nit. » Ex hac enim communione habet amiciticS Dei. Ex hac communione acci-
    Ecclesia, utomnibus satisfaciat in indul- pit indulgentias Ecclesia, sicut diximus,
    gentiis quia quod uni deest, suppietur
    :
    defectum unius supplens ex abundanliis
    ex abundantiis aliorum omnis enim :
    aliorum. Unde, II ad Corinlh. ii, 10 :

    abundantia est in Clirlsti corporis com- Cui auton aliqiiid do)iastis, et ego :
    munione, in qua sicut dicitur, ad Culoss. narn et ego quod donavi, si quid donavi,
    II, 3, omncs thesauri sapientide et scien- propter vos i)i perso)ia Christi.
    ti<B Dei sunt absconditi. Hinc gratias Sic igilur communio sanctorum in
    agit Apostolus, ladCorinth. i, 4 et seq. : corporeDomiuico omnia nostra facit
    Gratias ago Deo meo scmpcr pro vobis, communia.
    in gralia Dei qux data est vobis in C/iri-
    DE ELTCHARISTIA, DTST. IV, 7. 339

    CAPUT VJI.

    Qiiocl lioc sacraiiienliim facial tliviiioriini et iiunianornni verissiniani


    coninmnioneni.

    Immanorum
    Facit etiam divinorum et siderabat in gustu divinorum perma-
    hteccommunio veiissimam communio- nere.
    nem. Deus enim in ea cum omnibus bo- Propter dignitatem illius communio-
    nis suis est in homine, ethomo in Deo, nis dicit Apostolus, ad Philip. i, 4 et 5 :

    et Deus et homo est isto modo in omni- Cwn gaudio deprecationem faciens su-
    bus nobis, ut sit verum quod dicitur, per communicatione vestra in Evangclio
    I ad Gorinlh. xv, 28 Ut sil Deiis omnia
    : Christi. Unde et scribens Philemoni di-
    in omnibus. Deus enim se ad nos incli- cit, ff. 4 et seq. : Semper memoriam
    nat in hac communione, et humana tui faciens in orationibus meis, audiens
    nostra in ipsum exaltat : et hoc ssepe a charitatem tuam, et fidem, ciuam habes
    patribus antiquis desideratum est et ora- in Domino Jesu, et in omnes sanctos : ut
    tum. Psal. cxLiii, 3 : Domine, inclina communicatio fidei tuse evidens fiat, in
    ccelos tiios, et descemle, Isa. lxiv, 1 : agnitione omnis operis boni, quod in
    Utinam dirumperes caslos, et descende- Christo Jesu. De ista communione dici-

    res. Et alius gaudens aliis nuntiabat, tur, Act. II, 42, de omnibus credenlibus
    Baruch, iii, 38, dicens : Post hsec in ter- quod erant perseverantes in doctrina
    ris visus est, et cum hominibus conversa- Apostolorum, et communicatione frac-
    tus est, humana nostra sua faciens, et tionis panis, et orationibus quia com- :

    divina sua nobis largiens. In taU affectu municatio fractionis panis omnium bo-
    Petrus dicit, Matth. xvii, 4 : Domine, norum divinorum et humanorum confe-
    honum est nos hic esse faciamus : si vis, rebat communicationem.
    hic tria tahernacula, tibi unum, Moysi Propler haec ergo et his siniilia hoc
    unum, et Elise unum. Gustavit enim sacramentum ponitur in genere commu-
    quam dulcis fuit communio divinorum, nionis a partibus omnibus ante nos exi-
    et in ea delectatione mundi exutus de- slentibus.

    :'^

    *9e>^<
    DISTINCTIO V.

    QUOMODO HOC SAGRAMENTUM SIT IN GENERE


    SACRIFICII?

    Ponitur etiam liocsacramentum in genere sacrificioruin.


    Et in hoc notanlurquatuor, scilicet liujus sacrificii auctoritas et antiqui-
    tas, hujus sacrificii sanctitas, hujus sacrificii acceptabilitas, hujus sacrificii

    veritas.

    GAPUT I.

    De liiijus sacrincii aiicloritate et aiitiquitate.

    Antiquitatem autem et auctorilatem eum Tu es sacerdos in geterjiwn se-


    bit :

    similiter impoiiimus : quia auctoritas cundum ordinem Melchisedech. Et hoc


    partim pendet ex antiquitate : dicit enim Dominus dixit postquam jam ordo Levi-
    Ambrosius, quod patet nostra sacrificia ticus fuerat instilutus, de quo ordine in
    esse antiquiora quam sacrilicia Veteris seternum mansuro nibil locutus fuerat
    Testamenti : quia Melcliisedech qui ante prlus in lege. Patet igitur, quod auctori-
    legem fuit, qui erat sacerdos Dei summi, tate et antiquitate et jurisjurandi confir-
    panem et vinum obtuht in significalione matione et permanentia in aeternum hoc
    nostri sacrificii, antequam aliquid de sa- sacrificium dignius est omnibus sacra-
    criQciis legahbus esset institutum : et mentis et sacrificiis : et ideo istud solura
    quia anliquiora sunt nostra sacrificia, est, quod perfectum est et consumma-
    majorem debent habere reverentiam, tum. Unde, ad Hebr. vii, 11 et 12, dici-
    praecipue cum in eisdem speciebus quas tur : Si consummatio per sacerdotium
    modo in usu habemus, sint oblata. leviticum eral (^populus enim sub ipso
    De aucloritate autem dicitur in Psal- legem accepit), quid adhuc necessarium
    mo cix, 4, ubi loquitur de Domino do- fuit secundum ordinem Melchisedech
    minorum super omnem sacerdotem, di- alium surgere sacerdotem, et non secun'
    cens : Juraml Domimis, el non posnite- dum ordinem Aaron dici ? Translato
    DE EUCHARISTIA, DIST. V, 2. 3U
    enim sacerdotio^ necesse est ut legis trans- jusmodi sacrificii sacerdotium, sicut dici-
    latio fiat. Ex quo patet, quod istud est tur, ad Hebr. v, 3 et 6 : Christus non
    etiam antiquius, et aucioritate plenius, semetipsum clarificavit ut pontifex fie-
    et sanctitate perfectius omni sacramen- ret : sed qui locutus est ad eum : Tu es
    to et sacrificio. Unde ibidem paulo sacerdos in eeternum secundum ordinem
    post, yy. 18 et 19, dicitur : Reprobatio Melchisedech. Juramento autem est con-
    quidem fit prsecedentis mandati, propter firmatum, sicut dicitur in Psalmocix, 4 :

    infirmitatem ejus et inutilitatem : nihil Juravit Dominus, et non poenitebit eum :

    enim ad perfectum adduxit lex : intro- Tu es sacerdos in seternum secundum or-


    ductio vero melioris spei, per quam pro- dinem Melchisedech. Sua autem perfe-
    ximamus ad Deiim. ctione est perpetuum quia propter per-
    :

    Ex his quap dicta sunt, accipitur, quod fectionem istius sacrificii omnia veteris
    hoc sacrificium quatuor habet in se, legis cuin lege et sacerdotio sunt abolita,

    quse in nullo alio sacrificio simul inve- ut istud in perpeluum statuatur obser-
    niunlur. Est enim antiquitate venera- vandum. Unde, ad Hebr. vii, 24 et 23 :

    tum, auctoritate divina sancitum, jura- Hic autem eo ([uod maneat in seternum.,
    mento confirmatum, et sua perfectione sempiternum habet sacerdotium. Unde et
    perpetuatum. Antiquitate quidem : quia salvare in perpetuum potest accedentes
    ab eo qui verus erat sacerdos Dei sum- per semetipsum ad Deum, semper vivens
    mi^ sine patre, sine matre, sine genealo- ad interpellandum pro nobis.
    gia, assimilatus Filio Dei, sicut dicitur, Ex his igitur sacrificium suae dignita-
    ad Hebr. vii, 1 et seq. , ante omnem tis habet auctoritatem et venerationem
    sacrificiorum institutionem prsesigna- prse omnibus aliis sacrificiis tam novse
    tur. Auctoritate autem Dei sancitum : quam veteris legis.
    quia ab ipso Deo Patre collalum est hu-

    CAPUT II.

    De hiijus sacrificii saiiclitate.

    Habet etiam prae omnibus sacrificiis hominibus redimendis ipsum solum est

    isa. sanctitatem et sanctificalionis operatio- oblatum.


    j" ncm : et sic illam quidem habet ex qua- Quamvis enim multa fuerint sacrificia

    tuor, qu<T in hoc sacrificio invoniuntur, et ante legem et in lege Deo a patribus
    na- etnon inalio simili. Quorum primum est, oblata, tamen islud unum in omnibus est
    quia in omnibus est significatuin. Secun- signatum quia tot gratiae sunt in co
    :

    dum, quia omnibus aliis a Dco refutatis, qua» unico sacrificio signitlcari non pot-
    voluntati divina? est accoplissimum. erant. iMateria euim in qua offerfur, et
    Tertiumest, quia valore cstexcelientissi- actus refectionis, signantur in panibus
    mum. Quartum est, quia pro omnibus quos Angelis obtulit Abraham '
    : et in

    * Genes. xviii, 6.
    342 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    panibus propositionis qui ofTerri preeci- Principaliter tamen signatur per juge
    piunlur* et in panibus primitiarum qui
    : sacrificium agni, quod /axa mane et
    praecipiuntur oiferri ^ Hoc etiam signa- •/.axi vespere praecipitur offerri '^ Tot
    tur per panem qui paratus fuit Eliee pro enim gratiarum est istud sacrificium,
    ^ Signatur etiam per subcineri-
    viatico quod omnibus Iiis modis adliuc imper-
    cium panem hordeaccum, qui visus est fecte signatur.

    volvi in castra Madian, qui veniens Signatur etiam in modis oblationum :

    ad tabernaculum percussit illud, et tcr- quia signatur in holocaustis et pacificis,


    rae penitus coeequavit ^ Et in omni- in hostiis, in victimis, et immolationibus,

    bus illis materia istius sacrificii designa- quoad diversitatem suarum operatio-
    tur. num, in quibus continetur Sicut enim *-.

    Per omnes autem oblationes anima- Dominus in seipso adnos veniens,omnia


    lium signatur Christus passus, qui in hoc nobis attulit genera gratiarum, sicut di-

    sacrificio est res et signum. Qui primo citur, Joan. i, 17 : Gratia et veritas per
    signatur per agnum quem obtulit Abel '\ Jesiim Christzim facta est. Et ibidem,
    Secundo, signatur per turturem et vac- t. 16 : De omnes
    plenitiidine ejus nos
    cam triennem, quam obtulit Abraham ^ accepimiis, gratiam pro gratia. Ita
    et

    Signatur etiam per vitulum tenerrimum sacrificium dedit nobis frequentandum,


    et optimum quem obtulitAbraham An- in quo gratia in omnibus signata super-
    gelis \ Signatur etiam per agnum impleretur, et non sic liberaret ab onere
    paschalem et hoedum ^ Signatur per legalium sacrificiorum. Act. xv, 10 :

    arietes et vitulos et hircos, qui in Quid tentatis Deum, imponere jugum


    Levitico in multis locis praecipiuntur super cervices discipulorum, quod neciue
    offerri, prcecipue tamen signatur per im- patres nostri neque nos portare potui-
    molationem vervecis sive arietis, quem mus ? Sic enim lex tota in uno impletur,
    Patriarcha pro ^
    unigenito ofTerebat quod est finis omnium. Matth. v, 18 :

    Signatur principaliter per holocaustum lota unmn aut unus apex non prdeteribit
    vitulse rufae, cujus cineribus et sanguine a lege, donec omnia fiant. Ad Roman. x,
    omnia expiabanlur^ et cujus sanguis per 4 '.Finis legis, Christus, ad justitiam om-
    pontificem semel in anno in sancta san- ni credenti. In omnibus enim praedictis
    ctorum inferebatur, sicut dicitur, Levit. istud solum sacrificium designalur.
    XVI, 3. Signatur propter diversitatem
    gratiarum quas continet in omnibus sa- Quinque enim sunt in materia per
    crificiis sahs, similaginis, mellis, olei, quae signatur in quinque panum generi-
    thuris, et adipis. Mel enim quamvis non bus, scilicet naturae puritas, naturae san-
    sit oblatio legis, sicut dicitur, Levit. ii, ctitas, regalis dignitas, nutrimenti effi-

    11, tamen est in verbis sapientiae, et cacitas, et super inimicos omnes


    ostendit dulcedinem sacrificii, quae est in triumphans humilitas.
    holocaustis et pacificis, quae Domino Naturae puritas signatur in tribus satis
    ofTerebantur, sicut tangitur, Levit. i et ii, farince similae commixtis in panem An-
    et deinceps usque ad cap. iv et viii. gelorum a sapientia divina, per quae si-
    Horum omnium sacrificiorum diversi- gnatur puritas deitatis sine furfure mu-
    tas ex maxima diversitate tangitur ^\ tationis. Jacobi, i, 17 : Apud quem non

    * E.xod. XXV, .30. ^ Genes. xviii, 7.


    * Levit. XXIII, 10. .' Exod. XII, o. ,

    ' III Regum, XIX, 6. ^ Genes. xxii, 13.


    * Cf. Judicurn, vn, 13. !<>
    Cf. IVumer. xxviii, 3 et seq.
    ' Genes. iv, 4. 1» Cf. Ibid.
    ® Genes xv, 10. 1- Cf. Levit. I et iii et deinceps.
    DE EUCHARISTIA, DIST. V, 2. 343

    est transimitatio, ncc vicissitudinis obinn- formam scrvi accipicns, in similitudincm


    bralio. Signatur eliam puritas animce hominum factus, ct habitu invcntiis ut
    sine furfure peccati originalis. Sapient. homo. Humiliavit
    scmetlpsum, factus
    vni, 19: Sortitus sum animam bonam. obediens^ scWiceiPaivi, usquc ad mortem,
    Signatur etiam puritas corporis sine fur- mortcm autcm crucis. Propter quod et
    furc libidinis. Sapient, vin, 20: Cum Dcus cxaltavit illum, et donavit illi
    csscm magis honus, vcni ad corpus in- nomcn quod est supcr otnne nomen,
    coinquinatum. Sapient. vii, 24 : Attingit ut in nominc Jesu omne genu flcctatur
    autem ubiquc proptcr suam munditiam. coilestium, terrestrium, ct infernorum,
    Et post pauca, t- 23 Et idco nihil in- : et omnis lingua confiicatur quia Domi-
    quinatum in eam incurrit. nus Jesusin gloriacst Dei Patris. Quam-
    Naturse autem sanctitas per panes si- vis enim humiiitas durus cortex hordei

    gnatur propositionis, de quibus dicitur, viiJealur esse, et passip mortalitatis vi-


    I Reg-um, XXI, 4: Non habeo laicos pa- deatur decoctio, sub cinere tamen virtus
    nes ad manum, sed tantum panem san- confortativalatctintus,quEediabolum vin-
    ctum si mundi sunt pueri, maxime a
    : cit et omnia caslra subvertit inimicorum.
    mulieribus manducent. Non enim lice-
    .^

    bat illos panes comedere nisi a sanctis In animalibus autem, sicut diximus,
    in loco sancto. signiticatur per agnum, hircum^ hcedum,
    Dignitas autem nobilitatis regalis si- capram, vitulum, ct vaccam, et arietem.
    gnatur per panes primitiarum : quia pri- In avibus vero, in turture, columba, et
    mitige nobiliores erant inter fructus. Je- passere.
    rem. ii^ 3 : Scmctus Isracl Domino, agno quidem propter
    In patientis
    primitisefrugum ejus. Proverb. ni, 9 : mansuetudinem. Jerem. xi, 19 : Et ego
    Honora Dominum de tua suhstantia, ct quasi agnus mansuetus qui portatur ad
    dc primitiis frugum tuarum da ei, sci- victimam. In hcedo autem propter pas-
    licet pauperibus. Genes. xliii, 11 et seq : sionis causam, quae est duplex in peccato
    Sumitc de optimis tcrrss frugibus in va- oriuinali et actuali. Genes. xxvii,9 et 10 :

    sis vcstris, ct deferle viro munera.... Pergens ad gregem, affer mihi duos hoe-
    Dcus autem meus omnipotens faciat vo- dos optimos, ut faciam ex eis escas patri
    bis eum placahilem. tuo, quibus libenter vescitur : quas cum
    Nutrimenti efficacitas et viatici virtus intulcris, et comederit, benedicat tibi
    signalur in pane Eliae, qui in fortilu- priusquam moriatur.
    dine illius cibi ambulavit quadraginla llircus et capra duas sequelas signant
    diebus et quadraginta noctibus usque peccatorum, quas etiam Christus sua
    ad montem Dei Horeb *. Et ideo abstulit passione. Hircus enim peccati si-
    viaticum appellatur : quia per totam gnat foetorem in vilitate peccati per con-
    viam confortat ad ambulandum. Unde suetudinem contractum. Capraautem per
    dicilur, Josue, v, 12, quod per totam libidinem adpeccatum signat pronitatem,
    viam deserli non defecit cibus manna- quae duo sua Christus redemit passione.
    tis liliis Israel. Joan. vi, 49 : Patres ve- Unde, Levit. iv, 23 Offeret hostiam
    :

    strimanducaverunt mannain deserto, et Domino, hircum de capris immacula-


    mortui sunt. Sed humilitas Christi pa- tum. Solus enim Christus simililudinem
    tientis et mortalilas sigiialur in subcineri- carnis peccali habens ct nullum pecca-
    cio hordeacco, quic humilis passio omnia tum, est hircus immaculatus de capris,
    caslra subvertit inimicorum. Ad Philip. hoc est, pcr pcccatorcs et peccatiices a
    II, 7 et seq. : Semetipsum, exinanivit, patribus descendens.

    ' III Regum, XIX, 8.


    3i4 D. ALB. MaG. ORD. PR.£D.

    Venrex aatem sive aries dax «re^^is, gnatur per gemitum in oratione. Cantic.
    principatani Christi in reg^no fidelium II,12 : Vox turturis audita est in terra
    designat. Proverb. xxx, 29 et seq. : nostra. Per columbam, quia revolare ad
    Tria swit qu» beite gradiunlur :... aries, palriam docuit, quod prae omnibus avi-
    scilicet dnx gre^s, nec esl rejc, qui resistat bus coiumba. Isa. lx, 8
    scit Qui sunt :

    ei. Apocal. xnr.Et cidi, et ecce Agnus


    1 :
    qui ut nubes volant, et quasi colum-
    isti,
    stabat supra montem Sion, etcum eo cen- bx ad fenestras suas ? In passere autem,
    tum quadraginta quatuor millia, ha- quia lugere praesentium insidias docuit,
    bentes nomen ejus^ et nomen Patris ejus sicut passer praBsidium non habet nisi
    scriptum in /rontibus suis. Sic offertar ab fugam. Psal. Factus sum sicut
    ci, 8 :

    Abraham, Genes. xxii, 13, «jaia ibi re- passer solitarius, etc. Psal. lxxxiii, 4 :

    prsesentat qaaliter immortalis manet dei- Passer incenit sibi domum, et turtur ni-
    tas, sicut Isaac. et immolalor humanitas
    dum sibi. ubi ponat pullos suos. Altaria
    ducis nostri gregis. quod signat aries
    tua, Domine cirtutum, rex meus, et
    immolatus.
    Deus meus. Sic eriro quoad hoc sisnalur
    Commemoratio aalem passionis quae in animaiibus.
    qnotidie fit in oblatione hajas sacrificii In sacrificio autem vilulaB rufae signa-
    in altari, signatur per juge sacrificium, tur. ideo quia sicot in sanguine vilulae
    quod mane fiebat et vespere. Mane qui- rufae universa expiabantur, et cum san-
    dem ad gratiam virtutis, quia mane in guine erat introitus in sancta sanctorum :

    vila ista egemus ad meritum vespere au- :


    ita in sanguine Christi universalJs fit ex-
    tem in pericolosa infirmitate, quia tunc
    piatio peccatorum, et per sanguin*-m
    sacramenlo egemus ad viaticnm. De snum est introitus in ccelum. Lnde, ad
    quibns duobus dicitur in Psalmo cxl, 2 : Hebr. xra, 11 et seq. : Quorum anima-
    Birigatur oratio mea sicut incensum, lium infertur sanguU pro peccato in
    sopple, matulinam, in compeetu tuo saiwla per pontificem, horum corpora
    elecatio manuum mearum. supple, in re- eremantur extra castra. Propter quod et
    coomiendatione animap, sacrificium re- suum sangul-
    JesuSf ut sanciificaret per
    spertinum. Eccle. xi, 6 : J/ajie semina se- nem populum, exira portam passus est.
    men iuum^ et cespere ne cesset manus Exeamus igiiur ad eum extra castra,
    tua quia nescis quid magis oriatur,
    :
    improperium ejus poriantes. Hebr. ix,
    hoc aut illud : et si utrumque simul. 24 : Xon enim in manufacta sancta Je-
    melius erit. sus introicit, exemplaria cerorum, sed
    In vitulis autem boum repraesentaba- in ipsum ccelum, ui appareat nunc cul- M
    tur hoc sacrificium propter saginae ma- tui Dei pro nobis.
    tnritatem et atilitatem. Saginatus est Sic igitur significatur in animalibus
    enim vituius omni piuguedine devotio- obiatis.
    nis. Luc. XV, 2-3,occidit pater vitulum
    saginatum, quia salvum filium recepit. In autem inanimatis Deo oblatis
    aiiis
    3Iatare etiam etiam incedit bos et caute, praesignatum est hoc sacrificium sex
    et fortiter uogulam figit. Ezeehiel. i, 7 : modis. Diseretio enim rationabiiitatis si-
    Plania pedis eorum planta pedis vituli. gnatur per salem quia niliil Christus nisi
    :

    Utileest ad araodum. Sic Cfarisluscaute congrua fecit ratione.Levit.n, 13 //< omni :

    pedem malnm et omoibns


    posuit, nulli sacrificio offeres sal. Marc. ix, 49 Bonum :

    bonum exemplum dando, hominnm cor- est sal. Et, Malth.v, 1 3 Vos estis sal terrs.
    :

    da vomere prsedicationis aravil, sicat di- In similagiue autem signatnr, propter


    citur, Proverb. iiv, 4 : Ubi plurims se- hujus sacrificii mundissimam puritaiem.
    getes, ibi
    manifesta est fortitudo bocis. Lnde, Levit. n, 4, dicitur, quod de simila
    In avibus aufem, in turlure quidem si-
    purissima erit sacrificium. In melle au-
    DE EUCHARISTIA, DIST. V, 2. 345

    lein dulcedo signatur Spiritus sancti. ejus qui obtulit pacilica et pro quo ofTe-
    Eccli. xxiv, 27 : Spirihis meus super mel rebatur. IJostia autem, sicut dicit Hesi-
    dulcis, et lisereditas mea siiper mel et cius, vel ideo dicebatur, quod ad
    ostium
    favum. tn oleo autern pinguedo signatur tabernaculi ducebatur manibus offeren-
    devotionis. Canlic. i, 2 : Oleum effusum tium impositis capiti ejus, ut sic signifi-
    nomen luuni. In thure notatur odor ora- caretur, quod per ipsam ad sancta pate-
    tionis et virlutis. Cantic. iii, 6 : Qux est ret accessus. Vel ideo, quia pro vincendis
    ista quee ascendit per desertum,sicut vir- vel jam hostibus offerebatur.
    victis
    gula fumi ex aromatibus myrrhse et Victima autem, ut idem dicit Hesicius,
    thuris ? Levit. i, 17 : Adolebit super vel dicebatur, quia victa ofTerebatur :

    allare, lignis igne supposito. Ilolocau- vel quia in vicforia, qua homo vicisse
    stum est et oblatio suavissimi odoris Do- gaudcbat quando tcntatorem superaverat.
    mino. In adipe et pinguedine signatum Immolatio autem dicebatur, quae cum
    est hoc sacrificium, quoad crassitudinis oiTerretur, molam quamdam habebat
    dulcedinem in Spiritus sancti interna animal in capile, in signum quod hoc
    consolatione. In sanguine auteni omnis animal ad Dei sacrificia pertinebat. In
    oblationis quoad opus redemptionis. omnibus autem his salvatur oblatio quia :

    Levit. 111, 16 et 17 : Omnis adeps Domi- quodlibet eorum coram Deo oiferebatur
    ni erit jure perpetuo in generalionibus.^ antequam in toto vel in parte incende-
    et cunctis habitaculis vestris : nec sangui- retur.
    nem nec adipem omnino comedetis, sed, Ha?c autem omnia in nostro implentur
    supple, Domino olleretis. Psal. lxu, G : sacrificio spiritualiter. Nostrum enim sa-
    Sicut adipe et pinguedine repleatur ani- crificiurn totum in igne charitatis etsancti
    ma mea, et labiis exsultationis laudabit Spiritus oblatum est, et ofTertur quotidie.
    os meum. Et hoc signatum est, Genes, viii, 20 et
    Sic igitur in multitudine gratiarum seq., ubi poslquam Noe de arca egressus
    suarum et pinguedine spiritus signatum est, quod signat salutem per baptismum,
    cst in sacrificiis. In nullo autem olTertur sicut dicitur, I Petri, iii, 21 : Quod et
    fermentum quia corruptionem signat,
    : vos nunc similis formae salvos facit ba-
    quae isti non congruit sacramento. ptisma, non carnis depositio sordium,
    sed conscientiae bonse interrogatio in
    In modis etiam oblationum signatur Deuni. Postquam igitur sic Noe egressus
    omnibus quoad diversitatem numerosam est, salvalus ex aqua, sedificavit altare
    suarum operationum. Sunt autem modi Domiao : et tollens de cunctis pecoribus
    illi in universo quinque, et sextus salva- et volucribus mundis, obtulit holocausta
    lur in omnibus illis. Quinque autem sunt super altare. Odoratusque est Dominus
    holocausta, pacifica, hostia, victima, et odorem suavitatis : quia sive sint anima-
    immolatio. In omnibus autem istis salva- lia Dei quae laborant inlaboribus necessi-
    tur oldatio : quia quodlibet istorum Do- tatuin hujus vita?, sive sint volucres cceli,
    mino oilercbatur. Iloiocaustum enim di- contcmplatione ccelestia petentes, in ho-
    citur, quod tolum incendebalur igne, locaustum per ignem charifatis et Spiri-

    sicut agni, jugis sacriticii, et sacrilicium tus sancti incensi in altari, hoc est, in
    vitulce rufe. Pacifica autem dicebantur, sacrilicio altaris Deo odorem
    oblati in
    qucB pro propitiatione pacis vel jam factai suavitatis, acceptantur. Immundi autem
    vei proximo faciende cum Dco pro re- nihil cum altari no>tio iiabcnt commune :

    concilialionc peccatoruni olVeichantur : quia sacrilicio nostro nun sunt -uniti.

    et ha'c non tota incendebantur, sed pars Ijcnos. xxH, 2 : To/te filium tuum u)ii-
    incendebafur Domino, et pars cessit ea- genituni, qiiem diligis, Isaac, et vadc in
    cerdoti otTerenti, et pars cedebat in usus terrani visionis, atque ibi offeres eum in
    346 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.
    holocaustiim super iimim moniium qiicm et mortem, et eum qui habebat mortis
    monstravero tibi. Mons autem ille eleva- imperium. Ad Hebr. ii, 14 et 15 : Ut per
    tionem spiritus designat. mortem destrueret eum f/ui habebaf mor-
    Haec hostia etiam inter omnes singa- tis imperium, et liberaret eos qui timore
    lariter esi paci/ica, quaepacem fecit inter mortis per totam vitam obnoxii erant
    nos Deum, sicut dicitur, ad Ephes. ii,
    et servituti. I ad Corintli. xv, oo et seq. :

    14 :pax jiostra qui fecit utra-


    [pse est : Ubi est, mors, victoria tua ? ubi est,

    que unum, et medium parietem maceriae mors, stimulus tuus ? Stimulus autem
    solvens, i?iiniicitias in carne sua. Isa. mortis peccatum est, virtus vero peccati
    XXVI, 12 Domine, dabis pacem nobis :: lex. Deo autem gralias, qui dedit ?iobis
    omnia enim opera nostra operatus es no- victoriam per Domimmi ?iostru7?i Jesum
    bis. Joan. xvi, 33, dicit discipulis : Hxc Christwn.
    locutus sum vobis ut in me pacem ha- Hsec etiam hostia singulariter immo-
    beatis. Inmundo pressuram habebitis, latio vocatur : quia, sicut dicit Hesicius,
    etc. Haec etiam hostia pacifica est divisa : quod animali ofTerendo mola imponeba-
    quia pars Deo ad laudem ofTertur, pars tur,ut Deo sciretur esse oblata ita :

    autem pro Ecclesia laborante, et pars pro Christus in oblationem sanctam signatus
    purgandis in purgatorio, sicut in ante est a Deo Patre, et manibus ofTerentium.
    habitis diximus. A Deo quidem, sicut dicitur, Joan. vi,
    Haec oblatio etiam verissime hostia 27 hunc e?iim Pater sig?iavit Deus. A
    :

    est : quia et hostes potenter devicit, et manibus autem offerentium purpura,


    per ostium nos introduxit. De primo coeli veste alba, arundine pro sceptro,et corona
    horum dicitur, Isa. lxiii, 1 Propugnator : spinea ^ Cantic. iii, 1 \ '.
    Egredimi?ii et

    sum ad salvandum. Et, Joan. xvi, 33 : Salomo?iem in


    videte, filiee Sio?i, rege??i
    Ego vici rnundum. Christus enim exivit diademate quo coro?iavit illu?n maler
    vincens ut vinceret De secundo autem, '. sua. Ab hac mola immolationis nomen
    hoc est, de introductione per ostium di- congrue accepit nostra immolatio. Psal.
    ad Roman. v, 2
    citur, Per ipsum ha- : XLix, 14 : l??i??iola Deo sacrificiui?i lau-
    bemus accessum per fidem, scilicet ad dis, et redde Altissi??io vota tua. Psal.
    Deum, et gloriamur in spe gloriee filio' xxvi, G : Ci?'cuivi, et i??imolavi i?i taber-
    rum Dei. naculo ejus hostiam vociferatio?iis : ca?i-

    Haec oblatio etiam specialiter dicitur tabo, et psal??ium dica??i Domino.


    victima : quia Christus victus obedientia In omnibus his salvatur salutaris obla-
    Patris, voluntarie offerebatur. Ad Philip. tio : quia ipse summus pontifex obtulit se
    II, 8 : Factus obediens usque ad mortem, in omnia hsec quae dicta sunt, sicut dici-
    mortem autem crucis.W\& vinculisligatus lur, Isa. Liii, 7 : Oblatus est, quia ipse
    fuit, quando dixit, Matth. xxvi, 39 : Non voluit. Haec autem oblatio nostra sancti-
    sicut ego volo, sed sicut tu. His vinculis ficatio fuit, in quae omnes Deo Patri oblati
    ligatus fuit Paulus, Act. xx, 22, quando sumus. Unde ipse dicit, Joan. xvii, 19 :

    dixit Ecce alligatus ego Spiritu, vado


    : Ego pro eis sanctifico ??ieipsu?n. Et dicit

    in Jerusalem, quse in ea ventura sint mihi ibidem Chrysostomus, quod idem est di-
    ignorans. His vinculis omnes vincti sunt, cere : P?'o eis sanctifico meipsu??i, ut ipsi
    qui se victimant pro Christo. Isa. xlv, in me sint sancti et oblati. Sic ergo obla-
    14 : Vincli manibus pergent, et te adora- tus est, quia voluit. Yoluit autem : quia
    bunt, teque deprecabuntur. Ideo etiam hoc voluit Pater qui est origo sanctifi-
    victima dicebatur, quia in victoria offe- cationis et sacrificationis : et ideo de hac
    rebatur quia in Christo onmes vicimus,
    : voluntale dicitur, ad llebr. x, 1, et indu-

    '
    Apocal. VI, 13. 2 Cf. Joau. XIX, 2.
    DE EUCHARISTIA, DIST. Y, 3. 347

    cit hoc quod dicitur in Psalmo xxxix, 7 : ohlati mittimiir : et ideo jam omnihus
    Tiinc Ecce venio. In capite libri
    dixi : quoe sunt de ordiue Missae rite celehratis,

    scriplian esi de me,ut facerem voluntatem clamat in Ecclesia diaconus : « Ite, missa
    tiiam. Et suhjungit Apostolus, ad Hebr. est. » Ac si dicat : Hostia et nos in hostia
    X, 10 : In ([ua voluntate sanctificati su- Patri missa est, ite profectu virtulum
    musper oblationem corporis Jesu Christi tamquam hostiae incorporati et ad Deum
    semel. missi. Et respondet chorus : « Deo gra-
    Ah hac ohlatione qua nos quotidie in lias : » quia in hoc est summum omnium
    hac hostia Deo Palri olFerimur ad ostium gratiarum : hoc enim summum est de
    sa, coeli, vocatur hsec hostia Missa : quia per quo ipse Filius gratias agit Patri in tanto
    e sic
    ,ur ? talem oblationem nos Patri mittimur ad sacramento. ^latth. xxvi, 26 : Accepit
    introducendum non quod
    in coelum, Jesus panem, et benedixit, ac fregit, de-
    Filius sihi mittalur, qui semper est se- ditque discipulis 5^^,?, sicut in ante hahi-
    cum, sed quod nos in ipsa hostia Deo tis dictum est.

    CA.PUT m.

    De Iiujiis sacriGcii acceplabililate.

    Considerandum rnodo occurrit de hujus homines et sicut sibiipsi Pater Deus


    :

    sacramenti acceptabilitate, quce, sicut di- non potest esse non acceptus, ita Pon-
    cit Augustinus in IV de Trinitate, in qua- tifex otTerens unum cum Patre existens,
    tuor perpenditur : quorum unum posi- non non acceptus. Et sicut
    potest esse
    tum facit, quod aha tria oportet esse Pontifex non potest esse Patri non acce-
    acccpta. ptus, ita id quod est unum cum Pontifice
    omni enim sacrificio attenditur cui
    In offerente, non potest esse non acceptum,
    offeratur, et a quo pontitice sive sacer- et sic oblatio est accepta. Etsicut ofTerens
    dote, et quid offeratur, et pro quo opera- et oblatum non potest esse non acceptum,
    tur id quod ollertur. Sapientia autem ita pro quibus offcrtur, non possint
    hi
    divina sic est ingoniata, ut non possit esse esse non accepti quia unius naturce sunt :

    sacrificium istud non acceptum. Offertur cum ohlato et cum offerente, et sanguis
    enim Patri, olTertur a FiHo nostro ponti- Cliristi purgavit in eis id quod solum fa-

    fice. Olfcrtur Cliristus in humana natura cit iion acceptum : et incorporatio sacra-

    corporis et sanguinis. OfTertur autem pro menti univit eos et oblationi et offerenti

    omnibus. Sapientia autem divina oblatum et ideo phiribus ohlationibus non indige-
    univit oirerenti : et qui oflert et quod mus : quia ista omnibus sufficit
    pro
    olfertur, sunt unum in esse personae. semel ohlata. Antiqui autem multis indi-
    Univit otlerentem cum eo cui fit obhitio : gebant : quia nulla in his quae dicta sunt,
    quia unum in deitatc sunt Pater et FiHus. fuit perfecta earum accepla.
    : et ideo nulla
    Llnivit obhitum cum liis pro quihus olfer- Unde, ad llebr. ix, 23 et 20 Neque ut :

    tur : quia unius naturse sunt Christus et ssepe offerat semetipsum, quemadjnodum
    348 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    pontifex intrat in sancta per singnlos an- sicut nec de m;inu Palris aliquid rapi pot-
    nos in sangiiine alieno : alioqidn oporte- est. Sic sancti oblali in inanu Dei sunt.
    bat emn freqiienter pati ah origine rnun- Sapient. iii, 1 : Justorum autem animse
    di : nunc autem seniel in consummatione in manu Dei sunt. Oblati a Dei Filio, et
    sgeculorum, acl destructionem peccati, recepti a Deo Patre. Offercns et oblatum
    per hostiam suam apparuit. Et sequitur, est idem : quia, Joan. xvii, Jl), dicit : Pro
    ^^\ 2.1 Et quemadmodum statutum
    et 28 : eis ego sanclifico meipsum. Ad Hebr. vii,
    est hominibus semel mori, post hoc au- 27 Hoc fecii semel, seipsum offerendo.
    :

    tem judicium, sic et Ch?'isius semel Oblatum cum liis pro quibus ofTertur,
    oblatus est ad multorum exJiaurienda unum est : et ideo mediator unum est
    peccata : secundo sine peccato apparebit nobiscum, Patre. I ad Ti-
    et unum cum
    exspectantibus se, in salutem. Sic igitur motli. Mediator Dei et hominum,
    II, :

    perfectissima et acceptabilissima oblatio homo Christus Jesus. Unde, ad Hebr. ix,


    est : quia Patri ofTcrtur, cui soli est otTe- 1 1 : Christus assistens pontifex futuro-
    reiidum. Sic dicilur, Exod. xx, 5 : Non rum honorum. Et dicit (llopsa : « Assi-
    habebis deos alienos coram me. Psal. lxxx, stens Patri, et assistens nobis. »
    10 et 11 : Non erit in te deus recens, ne- Acceptissimum est ergo hoc sacrifi-
    que adorabis deum alienum. Ego enim cium, de quo dicitur in Psalmo l, 21 :

    sum Dominus Deus tuus. SolusFilius est Acceptabis sacrificium justitiee, oblatio-
    sacerdos hujus hostiie et oblalionis, ad nes, et liolocausta. Hoc enim sacrificium
    oblationem hanc solus dignus. Ad Hebr. omnem implevit justiliam, et in ipso
    VII, 26 : Talis enim decebat ut nobis esset omnes oblationes et holocausta sunt per-
    pontifex, sanctns, innocens, impollutus, fecta et accepta. Isa. lvi, 7 : Holocausta
    segregatus a peccatoribus, ei excelsior eorum et victimse eorum placebunt mihi
    coelis facius. k^ Hebr. yui, J et 2 : Talem super aliari meo. Isa. lx, 7 : Offereniur
    habemus pontificem, qui consedit in super placabili altari meo, et domum
    dextera sedis magnitudinis in ccelis, majestatis mex glorificabo. Hoc enim
    sanctorum minister, et tabernaculi veri, sacriticio solo domus majestatis et eftici-
    quod fixit Dominus et non homo. Se- tur et nominatur et glorificatur. 3Ialach.
    quentes autem pontifices et sacerdotes et III, Erunt Domino offerentes sa-
    3 et 4 :

    vicarii hujus sunt, in quorum verbis pro- crificia in justitia. Ei placebit Domino
    nuntiatis Verbum
    operatur increatum sacrificium Juda et Jerusalem, sicut dies
    oblationem.Isa. lxi, 6: Vos autem sacer- sseculi, et sicui anni aniiqui. IMacebit
    dotes Domini tocabimini : Ministri Dci quidem sicut dies sseculi : quia per omne
    nostri, dicetur vobis. Habemus sufticien- seeculum et saeculi dies non sibi succedit
    tissimam etiam oblationem, de qua dici- alterum, propter suam omnimodam per-
    lur, ad Hebr. vii, 2.5, quod salvare in fectionem. Placebit autem sicut anni an-
    perpetuum potest accedentes per semet- tiqui : quia est secundum ordinem Mel-
    ipsum ad Deum,semper vivens ad inter- chisedech in annis antiquis ante legem
    pellandum pro nobis. Non ergo restat praesignatum. Propter ha>c et similia non
    nisi ut purificati ofieramur in ipsa, et utimur aliquo sacrificio nisi isto unico :

    Patri erimus accepti. Ad Hebr. iv, 16 : quia, sicut dicit Gregorius : « Hoc magis
    Adeamiis ergo cum fiducia ad thronum vivis proficit ad gratiam inveniendam,
    gratise, ut misericordiam consequamiir, retinendam, et recuperandam : hoc magis
    et gratiam inveuiamus in auxilio oppor- desiderant niortui purgandi ad impetran-
    iuno. Unum enim cum Patre est ponti- dam veniara : hoc maxime acceptat Pa-
    fex etideo non spernit offerentem. Joan.
    :
    ter ad gloriam et beatitudinem omnium
    x, 30 Kgo et Pater unum sumus. Et
    : sanctorura. » Et hoc signatum est, Job,
    ideo non rapiet quisquam de manu sua, XLii, 8 : Job, servus meus, orabit pro
    DE EUGHARISTIA, DIST. V, 4. 349

    vobis. Faciem ejns siiscipiam, ut non qui dolens in cruce se obtulit pro nobis,
    vohis imputetur stultitia. Job enim r/o- et hoc sacrificium in Missa commemora-
    lens interpretatur, et signat Christum, mus.

    CAPUT IV.

    De hiijus sacrificii veritate,

    Tandem videndum est de hujus sacri- ficium cum omnibus divinis sacrificiis

    licii veritale. Hoc enim solum in se con- communem liabet veritatem. Opponitur
    tinet sacriPicii veritatem, non quod alia etiam verum impuro permixto cum na-
    sacrificia falsa fuerunt, sed quia alia sunt tura aliena, sicut dicimus verum aurum,
    umbra, et istud non umbram, sed verita- quod veritatem naturce auri habet, et alii
    tem habet veri sacrificii. Ad Flebr. x, 1 : metallo non est adniixtum. Et sic istud
    Umbram habens lex futurorum bono- sacriticium verius est omni sacrificio :

    rum, non ipsam imaginem rerum. Imago quia in se nihil nisi sacrum habet ad-
    enim sacrificii in ipso vero sacrificio mixtum : aliaautem sacrificiain se habe-
    quiescit : quia hoc quod in signo visibili bant quse sanctitatis non erant et gratise

    per similitudinem reprsesentat, interius ovium et


    receptibilia, sicut sunt carnes

    ad plenam eequalitatem producit et per- taurorum et hircorum et avium et alio-


    ficit in gratia. Et hanc imaginem plenaj rum similium. Ad Hebr. x, 1 Eisdem :

    sequalitatis non habebant sacrificia aliqua ipsis hostiis, quas offerunt indesinenter
    vel sacramenta veteris legis : quia etiam numquam potest accedentes perfectos fa-
    illud quod umbrose figurabant, non effi- cere. Psal. xlix, 13 : Numquid mandu-
    ciebant per causalitatem : veritas enim caho carnes taurorum, aut sanguinem
    multiplexesl secundum multiplicationem hircorum potaho ?
    suorum oppositorum : opponitur enim In isto autem sacrificio totum cst san-
    veritas falso : et sic veritatem habent ctum, sicut ipse dicit, Levit. xix, 2 :

    omnia Veteris et Novi Testamenti sacri- Sancti estote, quoniam ego sanctus sum,
    ficia, et falsa sunt idolorum sacrificia. Dominus Deus vcster. Non enim, sicut
    I ad Corinth. x, lU et 20 : Quid ergo ? jam dictum est, sanctificat nos de san-
    dico quod idolis immolalujn sit aliquid, guine vitulorum, scd de suo sanctificat
    aut quod idohun sit aliquid ? Scd nos ct in suo. Hac est verltas de qua di-
    quse immolaiit Ge/ites, dgemoniis iuimo- citur, Joan. xvii, 17 : Sanctifica cos in
    laut, ct non Dco. Nolo autem vos so- veritate sermo tuus veritas est. Sermo
    :

    cius fieri dnemoiiiorum. Ac si dicat : autem fuit quo veritalem sacrificii


    illc

    Falsus deus est idolum, falsum sacrifi- inslituit. Psal. l, 8 Ecce enim veritatem
    :

    cium quod idolo immolatum est et ideo : dilexisti. Veritas etiam opponilur appa-
    non dico, quod idolum sit aliquid, aut renti et iion existenti, sicut umbra appa-
    quod idolo immolalum sil aliquid quia : rens similitudo est corporis et veritatem
    falsum, niiiil, et non verum idem sunt. illius nullam in se habens. Et sic sacra-

    lloc autem modo loquendo illud sacri- menta el sacrilicia legalia umbra fuerunt,
    330 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    veritatem nullam exhibentia. Istud au- orum, et agnorum, et hircorum^ nolui.


    tem solumest sacrificium veritatis quia :
    Glossa Tnterlinearis dicit ibidem « Num-
    :

    omne id quod signat, abundanter causat quam volui. » Psal. xxxix, 7 et seq. Sa- :

    et continet inseipso per gratiam corporis crificium et oblationem noluisti, aures,


    et sanguinis Domini nostri Jesu Chrisli. obedientise scilicet, perfecisti mihi. Ho-
    Hsec autem dicimus de his qute essenlia- locaustum et pro peccato non postulasti :

    liter fuerunt in sacrificiis veteris legis, tunc dixi : Ecce venio. In capite tibri

    sicut agnus immolatus, et sicut hircus, scriptumest de me, ut facerem volunta-

    aut vitulus immoLitus, aut similago, vel tem tuam. Deus meus, volui, etc. Ac si
    oleum, vel vinum, vel sal, vel aliud hu- dicat Hla propter imperfectionem suam
    :

    jusmodi. Quia tamen heec ad tempus in- non placent quse secundum legem offe-
    stituta erant a Deo, donec corrigerentur runtur et ideo ego aures patulas habens
    :

    per verum sacrificium, ideo fides olTeren- ad obediendum in corpore quod tu aptasti
    tium et devotio et obedientia multa me- mihi animatum et deitati unitum, vcnio
    ruerunt apud Deum, quse ab ipsa re sacri- in sacrificio mei corporis et sanguinis,

    ficatanonefficiebantur. Unde,adHebr.ix, totam tuam, o Pater, voluntatem in

    1, taha sacrificia d\c\inim juslificatio)ies sanctificando homines et satisfaciendo

    cultiirse, et sanciiim sseculare, quod aU- pro ipsis perficiens, ut omnia vetera im-
    quando fmito suo proprio sseculo quo perfecta in usum hujus efficacis sacrificii

    datura erant, erunt in melius corrigenda. commutentur. Etperhunc modum arguit

    Ad Hebr. ix, 9 et 10 : Munera et hostiae Apostolus, ad Hebr. x, 7 et seq., dicens :

    offeruntur, quae non possunt juxta con- In capite libri scriptum est de me ut fa^

    scientiam perfectum facere servientem, ciam, Deus, voluntatem tuam. Superius


    solummodo in cibis, et in potibus, et va- dicens : Quia hostias, et oblationes, et

    riis baptismatibus, et justitiis carnis, holocautomata pro peccato noluisti, nec


    usque ad tempus correctionis impositis. placita sunt tibi quse secundum legem

    De hac veritate quam solum habet inter offeruntur, tmic dixi : Ecce venio, ut fa-
    sacrificia, dicitur, Joan. viii, 31 et 32 : ciam, Deus, voluntatem tuam aufertpri-
    :

    Si vos manseritis in sermone meo, vere mum, ut sequens statuat. Ad Hebr. vn,

    discipuli mei eritis, et cognoscetis verita- 18 et 19 : Reprobatio quidemfit prsece-


    tem, et veritas liberabit vos. Quia in hoc dentis mandati ,propter infirmitatem ejus
    solo veritas omnes liberans invenitur, eo et inutilitatem : niliil enim ad perfectum
    quod abundanter sacrat^ sicut ostendit : adduxit lex : introductio vero melioris

    et ideo ipse qui nostrum sacrificium est, spei, per quam proximamus ad Deum.
    ponlifex, dicit, Joan. xiv, G, sic : Ego Et ideo etiam Pater dixit de Filio, Matlh.
    sum via, et veritas, et vita : quia ipse est III, 17 Hic est Eilius meus dilectus, in
    :

    via in sacrificii signo, veritas autem in ([uo mihi complacui. YA, Matth. xvii,
    contento, et vita in exhibito : quia sacri- .j : Hic est Eilius meus dilectus, in quo ^
    fl|
    ficium exhibet vitam per gratiam quam mihi bene complacui : ipsum audite. Quia
    '"
    eflicit in nobis. Est ergo via signando ad placitum redemit Pater in sacrificio
    veritatem in sacrificiis specie. Est veritas Filii de omni quam ad nos habuit otTensa,

    per seipsum in sacramenti sanctitate. solum veritatc


    recipiens sacrificium istud
    Est vita per gratiam in sacramenti virlute. plenissimum, et omni redundans perfe-
    "His et similibus de causis nuUum um- ctione. Nec ultra quaerit Propheta Mi-
    quam sacrificium perfecte Deo placuit, chseas, vi, 6 Quid dignum offeram
    :

    nisi istud. Jsa. Quo mihi multitu-


    i, 11 : Domino ? Habcmus enim sacrificium di-
    dinem victimarum vestrarum, dicii Do- gnissimum et perfectissimum, quod pro
    minus? Plenus surn. Uolocausla arietum, omnibus debitis nostris, et pro his quae
    et adipem pinguium, et sanguinem vilu- impetrare volumus, olTeramus.
    DIS TINCTIO VI.

    QUOMODO HOC DONUM SIT IN GENERE


    SACRAMENTI?

    TRACTATUS I.

    DE INSTITUTJONE HUJUS SACRAMENTI.

    His omnibus delerminalis, jam restat dicere de iiltimo istius gratiee ge-
    nere, inquo ab omnibus ponitur, quod est sacramentum Ecclesise.
    Circa quod quatuor notanda occurrunt, scilicet institutio, materia et
    forma. Et quid sit hoc sacramentum, et quid res et sacramentum, et quid
    res tantum. Et quarto, quis sit rilus hoc sacramentum celebrandi.
    Circa institutionem quidem occurrit dicenduui de causa institulionis, de
    necessitale, de tempore, et de modo : htec enirn in omni institutione sacra-

    menlali inquiruntur.
    De institulione igitur loquentes dicainus, quod causa instituendi hoc
    sacramentum, quamvis multiplex sit valdc, tamen quatuor a Patribus assi-
    gnatcB inveniuntur quarum primani habeL in quantum esl sacramentum
    :

    Ecclesia^. Secundam autem, in quantum est memoriale Christi dilectionis.


    Tertiam, in qiiantum est commemoralio Christi passionis. Quartam autem,
    in quantum est signum futurse beatitudinis.
    332 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.

    CAPUT I.

    De causa institutionis liujus sacranienti.

    rima De prinia causa igitur dicentes dici- dit, quod per generationem carnalem
    causa ins- , ,
    mus, quod onine sacramentum contra
    ,

    titutionis. sortita est, qui pastor fuit et Deo aegro-


    peccatum in medicinam institutum est : tans soli, qui solus eum de peccato cu-
    et quia Eucharistia est sacramcnlum, rare potuit. Tobias autem interpretatur
    necesse est quod contra peccatum iu me. ductus ad luctum, et signat a stercori-
    dicinam institutum sit. Sic eniui dicitur, bus inslabilis avis hirundinis, qute alba
    Eccli. xxxviu, 4, quod Allisshmis de et nigra est, hoc est, a fortunte bonis
    terra creavit medicamenta, pru- ct vir qua? stercora dicuntur, ad luctum pec-
    dens non ahhorrebit illa. Terra enim cati et csecitatis abductos, quibus am-
    hsec benedictum corpus Domini est, cu- bobus medicina non paratur, nisi per
    jus plenitudo, plenitudo Dei est : quia Christum quem signat Raphaei, qui me-
    in ipso complacuit habitare divinitatem dicina Dei interpretatur. Psal. cii, 3 el
    corporaliter. Ad Coloss. ii, et 10 : 4 Qui propitiatur omnihus iniquitati-
    :

    Quia in ipso inhahital omnis plenitudo hus tuis, qui sanat omnes infirmitates
    divinilatis corporaliter : et estis in illo tuas : qui redimit de interitu vitam
    repleti. Pleni enim sumus omni bene- tuam, qui coronat te in misericordia et

    dictione et medicina contra peccatum ex miserationihus. Si enim in omnibus sa-


    deitate Christi : quia solus Deus potest cramentis nostras Christus sanat infir-
    peccala dimittere, et contra morbum mitates, maxime tamen facit hoc in
    peccati parare medicinam. sacramento, in quo ipse totus in deitate
    lloc signatum est, Tob. iii, 23, ubi di- et humanitale et gratia continetur. Ilinc

    cilur,quod ad curandam Saram, filiam esl, quod etiam sacerdotes, quorum


    Ragiielis, et curandum Tobiam, missiis officii est hoc coniicere sacramentum,
    est Angelus Domini sanctus, Rapliael, medici dicuntur. Psal. i.xxxvn, 11 :

    ut curaret eos amhos. Sara cnim prin- Numquid...medici suscitahunt, et confi-

    ceps vcl carho vel velamen vel angustia tchuntur tihi ? Ac si dicat : Non susci-
    interpretatur Raguel autem segrotans
    : tabunt : quia Deus solus est, qui a pec-
    et Deo lingua nostra dicitur. Signilicat cato suscitat : sed medici sicut ministri
    Sara animani rationalem, quae in prlmo conficiunt et exhibent medicinam. llinc
    princeps omnibus intus et extra princi- est,quod Raphael dixit Tobiaj juniori,
    pabatur, et postea oblita sui honoris per Tob. VI, 5 Exentera hunc pisccm, el
    :

    peccatum globos lucis sua? in carbonem, cor ejus, et fel, et jecur repone tibi :

    immediatain Dci visionem in velamen, sunt enim Jixc necessaria ad medica-


    felicitatem in angustiam commutavit. menta utililer. Piscis enim ille est Do-
    Hffic bene RagucUs filia, hoc est, Adoe minus Jesus Christus in aquis graliarum
    dicitur, a quo licet non secundum ani- puri^simarum conceplus, et secundum
    mam, tamen secundum corpus descen- humanitatem nutritus, qui quamvis cor-
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. I, 1. 353

    poraliter numquam exenleratus vel exen- hms comedet, et viscera tiia complehun
    terandus sit, tamen spiritualiter semper tiir voliimine isto qxiod ego do tibi. Et

    exenteratur : quia visceribus ejus in comedi illiid, et factiim est in ore tneo
    charitate et misericordia incorporamur, sicut mel diilce. Quis enim insestimabili
    dum eum sumimus ut medicinam contra non afficiatur dulcedine, quando scit se
    peccatum. Exod. xii, 9 Copnt cum : inlra viscera corporaliter et sacramen-
    intestinis ei pedibus vorabitis ct tunc : taliter habere Verbum Dei Patris inscrip-
    cor ejus quod est principium motivum tum multis involutionibus corporis et

    in charitate, et fel quod est amai iludo sanguinis, et credit desiderium suum
    passionis ejus, et jecur quod est princi- illo cibo compleri ? Apocal. x, 10 : Acce-
    pium nutrimenti in sacramento quod pi librum de manu Angeli, et devoravi
    nobis in edulium prseparavit, confert no- illum : et erat in ore meo tamquam mel
    bis in diversa medicamenta contra pec- dulce, et cum devorassem eum^ amari-
    cati infirmitates. catus est venter meus. Ubi liber signat
    Verbi in carnem et sanguinem inscrip-

    laDcla
    Institutionis etiam causa fuit, ut esset tionem : libri autem involutio, multam
    laga. signum dilectionis nulla umquam obli- quam in miseriis carnis sustinuit invo-
    vione delebilis. Quis enim umquam lutionem : devoratio sumendi deside-
    obliviscetur, quod cum Filius Dei seip- rium : dulcedo saporis divinae dulcedinis
    sum nobis dedisset ut esset nobiscum condimentum : venler autem aifectum :

    quando venit mundum, quod tunc


    in sed amaritudo ventris signat nostrae ad
    recedens de mundo se nobis dedit ui hoc sacramentum dissimilitudinis con-
    esset in unoquoque nostrum, cui non in- trarietatem, quoe in nobis excitat amari-
    corporatur, sed quem ipse sibi incor- tudinem quia contraria juxta se posita
    :

    porat. Sic enim est in nobis ut nos magis elucescunt et dum gustamus sa- :

    simus in ipso, ipse enim in nobis sa- cramenti dulcedinem, tunc magis nostra^
    cramentaliter, ut nos in ipso simus in- dissimilitudinis ad ipsum sentimus ama-
    corporati. Sic cnim dicit, Joan. xv, 3 :
    ritudinem.
    Qui manet in me, et ego in eo, hic fert
    fructum multum quia sinc me nihil : Tertia causa quam habet in quantum ^^^^5^
    poiestis facere. Nec enim est necessa- eslcommemoratio Christi passionis est, causa.

    rium, quod fiat in nobis quod dicitur, quod in ipso celebratur mysterialiter

    Exod. xni, 7, quod dicamus Estne : Christi passio, quse semper debet esse
    De2is in nobis ? Quia scimus, quod per nobis prse oculis. Et hoc quidem signa-
    sacramentum charitatis verissime et sa- lum est, Numer. xxi. 8, ubi dicitur :

    cramentaliter in nobis est. Joan. xvii, Eac serpeniem crneum, pone eum pro et

    21 : Tu, Pater, in me, et ego in te, ut signo : qui percussus adspexerit eum,
    ei ipsi in nobis unum sint. Et infra, vivet. Qul enim ante cordis oculos habet
    jr. 23 : Ego in eis, et tu in me, ut sint passionem crucis, non hTdetur a ser-

    consummati in unum. Et iterum ibidem pente : et si percussus est, sanabitur.

    post pauca, ji. 2G Ut dileclio qua di-


    : Qui autem in oculis serpentem iion ha-
    lexisti me, in ipsis sii, et ego in ipsis. buerit, peribit a morsu serpentis.
    Caro enim Filii in sacramento est liber Dedit ergo signum hoc sacramentum,
    in quo scriptum est Verbum tTterni Pa- ut in ipso ad oculos revocetur Christi
    tris et idco cibamur ipso ad memoriam
    : passio omnos medicinam inve-
    : et sic

    charitatis et veritatis, qu» semper legi- niamus conlra morsum anti^iui serpen-
    mus in hoc libro, sicut in signo perfectse tis. lloc est quod dicilur, Isa. xi, 10 :

    dilectionis et veritatis : quia Christus In die illaradix Jesse^quistatin signum


    vere dilexit nos. Ezechiel. iii, 3 : Venter populorum, ipsum gentes deprecabun-
    VVVVTTf ^^
    354 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    tur, et erit sepulcrum ejus gloriosum. est qualiter eumdem aliquando secun-
    Radix enim Jesse, quae interpretatur in- dum dulcedinem suse deitatis in coelesti

    cendium, est Christus Dominus incendio beatitudine percipiemus, sicut beatus di-
    charitatis se decoquens in igne passionis, citGregorius. Sicut enim templum et
    et nobis se communicans, qui in altari omnis ornatus ejus sunt signa parabolica
    elevatus in signum populorum sicut coelestis pulchritudinis, et sicut splendor
    exaltatus fuit in cruce, ita elevatur a vestium pontitlcalium et sacerdotalium
    manibus sacerdotis, ut signi crucis et et aliorum ministrorum signa sunt para-
    exaltationis quotidie iiat memoria : et bolica amictus illius quo lumine et de-

    ideo ipsum elevatum gentes depre-


    sic core divino in c(elis erunt beati induti :

    cabuntur, sicut poenitentes cum Centu- ila et signum est


    perceptio Eucharistise
    rione deprecati sunt in cruce revertentes perfectissimum perceptionis illius qua in
    in civitatem, et percutientes pectora sua, beatitudine dulcedinem Jesu Christi et
    sicut dicitur, Luc. xxiii, 47. Et sepul- Patris et Spiritus sancti percipimus. Sic

    crum ejus quo conditur et absconditur, enim ordo iste Ecclesiasticus de ccelo
    scilicet formse sacramentales, erit glo- descendit, quod visibilibus istis invisi-

    riosum : quia in ipso conditum adora- bilia demonstraret. Exod. xxv, 40 :

    mus Dominum Jesum Christum. Unde Inspice, ei fac secundum exemplar quod
    etiam ritus qui usque hodie servatur in tibi in monie monsiratum esi. Ad Hebr.
    Ecclesiis, praedictus est, Tsa. xviii, 3, ubi viii, 5 : Respojisum esi AJogsi, cum con-
    dicitur : Cum elevatum fuerit signum summarel tabernaculum Vide, inquit, :

    in montibus, videbitis, et clangorem tubse omnia facito secundum exemplar quod


    audietis. Summa enim sanctitas sacer- tibi ostensum est in monie. Sicul dicit

    dotum et Angelorum hujus passionis Joannes, Apocal. xxi, 2, quod vidii civi-
    memoriale celehrantium, montes dicun- iatem sanciam, Jerusalem novam, quse
    tur^ et cum confeclum est corpus Do- omnem dispositionem Ecclesiasticarn
    mini, elevatur ah omnihus adorandum. prsetendit, descendeniem de coelo a Deo,
    Ad quod videndum
    omnis mullitudo paralam sicui sponsam ornaiam viro
    occurrit tidelium ct qui non sunt po-
    : suo. Sicut dicilur, Job, xxxviii, 33 :

    tentes, audiunt clangorem campanarum, Numquid nosii ordinem coeli, et raiio-


    ut simili veneratione recipiant Dominum nem ejiis pones in ierra ? Si ergo hsec ab
    venientem, et suam in cruce exaltatio- ordine coeli descenderunt, tunc procul
    nem iterum ostendentem. Isa. xix, 20 : dubio ad hoc instituta sunt, ut pulchri-
    Erii in signum et in testimonium Domi- tudinem coelestem designent, maxime
    ni exercituum yEggpti quia
    in terra : autem et maximum quod est in coelo si-
    per hoc signum continue ad memoriam gnum, erit id quod in Ecclesiastlcis est
    reducitur, qualiter in crucc fuit exalta- maximum.
    tus et omnia traxit ad seipsum. Ad Constat autem, quod maximum est di-
    Hebr. xii, 2 : Adspicientes in auctorem gnitate illud omnia
    propter quod alia
    fidei etconsiimmaiorem, Jesum^ qui pro- llunt et observantur. Hoc autem est
    posiio sihi gaudio sustinuii crucem, etc. Eucharistise divinae perfectio et perce-
    plio : et maximum quod est in cceIo, est
    Quarta causa : quia est institutum in perceptio dulcedinis divinse sine medio :
    Quarla
    causa. signum futurae beatitudinis, de quo licet perceptio igitur Eucharistiae perceptio-
    qusedam ex verbis Dionysii in prseha- iiem dulcedinis divinse signabit, et ad
    bitis dicta sint, tamen adhuc ad sedillca- hanc signitlcandam est a Deo instituta.
    tionem qusedam restant dicenda. Id Propter quod in Evangelio semper istam
    enim quod nunc in sacramentali specie perceptionem in sacramenti specie ad
    percipiendo Christum agimus, signum dulcedinis coelestis fruitionem continua-
    DE EUCHARISTIA, DIST. YI, TRACT. I, 2. 355

    vit, dicens No?i hibam de hoc genimuie


    :
    lliseo dicit etiam Marcus. Sed, Luc. xxii,
    vitis, usque in diem illum cum illud 18, dicit sic : Dico enim vobis quod non
    bibam novum in regno Dei Genimen '
    . bibam de generalione vilis, donec re-
    enim vitis sacramentum est sub vini gnum Dei veniat. Venit autem regnum
    specie novum autem in regno Dei est
    : Dei per manifestationem in coelesti bea-
    sub gaudii divini veritate. Unde, Mattb. titudine. Hoc signatum est, Joel, ni, 18,
    xxvr, 29 Dico autem vobis, non bibam
    :
    ubi dicitur, quod stillabunt montes dul-
    amodo de hoc genimine vitis, usque in cedinem. IIoc enim continget, quando
    diem illum cum illud bibam vobiscum illi benedicti montes, Pater et Filius et
    novuju regno Patris mei. Quia sicut
    in Spiritus sanctus, naturalem dulcedinem
    hic sacramentaliter bibit in gralia, ita in omnibus beatis instillabunt, in qua dul-
    die illustrationis plena? gloria? bibit cum cedine perfectam habebunt beatitudi-
    suis in gloria fruendo bonis divinis et in nem, de caBtero numquam miseri fu-
    gratia et in gloria. Unde Gregorius su- turi.
    per Job, xxxviii : « Dum se fruitur, Sic igitur hoc sacramentum est in si-
    nullo bono indiget. » Et simile huic xMat- gnum futurse bealitudinis institutum.

    GAPUT II.

    De necessilale hii|iis institiitionis saeranienti.

    Necessitas autem inslitutionis sacra- dimus, quse sunt difticultas faciendl bo-
    menti quibusdam aliquando venit in num, et pronitas ad malum, sive ex iu-
    dubium. lirmitate, sive ex ignorantia causata, et
    Potest autem aliquis objicere et di- reliquiae quse sunt remanentise debilitatis

    cere, quod cum omnis gratia sacramen- et corruptionis in corpore ex anima.


    talis quantum ad suum substantialem Gontra originale autem sufficiens est
    efTectum ordinetur conlra peccatum, in medicina baptismus. Contra autem pro-
    quo differt gratia sacramentalis a gratia nilatem excipiendam ne ruat in prse-
    virtutum donorum, et cum peccatum
    et ceps, sufticiens medicina est matrimo-
    sufficientem accipiat medicinam ex gra- nium. Contra autem eamdem pronitatem
    tia aliorum sacramentorum, et niliil sit minuendam, et ad fortitudinem faciendi
    superfluum in numero graliarum sacra- bonum et standi iii bono augendam,
    mentalium, videtur quod istud superfluit sufliciens est medicina conlirmatio. Et
    sacramentum. Peccatum eniin aut in se, contra peccatum actuale cum dilTerentiis

    aut in reliquiis consideratur. In se autem suis, sufficiens est medicina pimitentia.


    consideratur in specie, vel in genere, Et conlra reliquias in corpore et anima
    secundum quod dicimus, quod est ori- remanentes ex utroque peccato, suffi-
    ginale, vel actuale. Reliquiae aulem sunt ciens est medicina extrema unctio. Nec
    vel ex poenis in quas ex peccato inci- Eucharistia potest esse sacramentum

    ' Marc. XV, 2b. Cf. Mallli. xxvi, 29 ; Luc. xxii, 18


    356 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    sicut est sacramentum Ordo quia hoc : in peccali medicinam, vel in se, vel in
    est sacramentum constituens in gradu reliquiis, vel in effectu peccati. Sed di-
    potestatis et dignitatis, quo gradu con- cunt, quod illa divisio quam ponit obje-
    feruntur et dispensantur omnia Eccle- ctio, insufficiens est : quia preeter illa

    siastica sacramenta : et ideo videtur quae ibi commemorantur, est etiam ve-
    quibusdam iliud non esse sacramcntum, niale de gcnere et specie peccatorum :

    sed potius inenarrabile donum liberalita- et dicunt, quod contra illa ordinatur
    tis divinae, quo divina largitas signare Eucharistia, quee venialia peccata dicun-
    voluit ex perceptione praesentium mune- tur. Dicunt etiam hoc probando per si-

    rum quid in futurum et quam magnum gnum veritatis in dicto eorum, quod
    donum exspectare debeamus. venialia signantur per pulverem pedum,
    Hoc autem dictum stare, non potest : hoc est, affectuum, qui minutus adhaeret
    quia omnibus doctoribus Augusti-
    ab meantibus ad patriam in hoc exsilio.
    no, Hieron^^mo, Ambrosio, Hilario, et a Christus autem ut signaret sacramentum
    Graecis, Joanne Chrysostomo, et Basi- hoc valere contra veniale, ante coUatio-
    lio, et Gregorio Nazianzeno, computa- nem Eucharistiae lavit pedes discipulo-
    tur Eucharistia inter novse legis sacra- rum. Joan. xui, 10 Qui lotus est, non :

    menta. indiget nisi ut pedes lavet, hoc est,

    Adhuc autem si Eucharistia sacra- atlectus ad extersionem venialium, sed


    mentum non esset, non essent septem est mimdus totus.
    novae gratiai et legis sacramenta. Hccc autem opinio sicut et prima non

    Adhuc autem cum in omnibus sacra- est vera : quamvis enim venialia remit-
    mentis passio et sanguis Christi operen- tantur in perceptione Eucharistiae, tamen
    tur contrapeccati defectum, valde videre- non est contra ea substantialiter ct prin-

    lur mirabile et nihilominus improbabile, cipali operatione ordinatum, sicut etiam


    quod in Eucharistia in qua principaliter remittuntur in baptismo et in aliis sacra-

    commemoratur et sanguis
    passio Christi mentis, quamvis contra ea non sint

    cum corpore sumitur, non esset aliqua essentiali et principali operatione ordi-
    operatio medicinalis contra peccati mor- nata. Oporlet autem, quod aliquod unum
    bum et ideo pro certo tenendum est,
    : sit in peccato, contra quod istud sacra-

    quod niliil est quod isti dicunt, prieci- menlum principaliter ordinetur, et quod
    pue cum Glossa, Matth. xxvi, 27, su- per alia sacramenta non etllciatur prin-
    per illud Et accipiens caliceni, gratias
    : cipali operatione.

    egit, dicat quod Christus Palri gratias Adhuc autem veniale peccatum non
    egit de tanto sacramento. est peccatum simpliciter, sed potius
    qusedam ad peccatum dispositio quia :

    2. Tdco dixerunt alii, sicut Prsepositivus, cum dicitur veniale peccatum, est ibi
    et Gulielmus Antisiodorensis, et Stepha- oppositio in adjecto quia peccatum :

    nus Cantuariensis, et (^antor magnus secundum sui perfectam rationem dicit


    Parisiensis, quod in veritate Eucharistia defectum boni in actionc, reatu et accu-
    sacramentum est principalis dignitatis salione dignum : veniale autem privat
    inter sacramenta. Est tamen etiam do- reatum et accusationem : quia veniale
    num Dei, sicut oslendimus in secundo est; cujus reatus nullus est, et accusatio
    hujus partis tractatu '. non debet attendi : igitur vcniale non est
    Et dicunt sicut in prima objectione simpliciter morbus et sic : contra illura
    proponitur, quod gratia sacramentalis non debet aliqua una et essentialis me-
    substantialiter et principaliter ordinatur dicina ordinari. Sed sicut est non pec-

    * Vide supra, Distinct. II.


    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. I, 2. 357

    catum simpliciter, sed dispositio ad pec- prima autem parte reliquiarum duo
    catum^ ita non unum, sed multa habet incurrit homo incommoda, quorum
    remedia in contrarium disponentia, sicut unum est, ut dicit Augustinus ', con-
    est aqua benedicta, tunsio pectoris, con- cupiscentia ruitura in praeceps, nisi
    fessio communis in Prima, et ante Mis- in actum prolapsa, aUqua honestate
    sam, et in Completorio, benedictio excipiatur. Et contra hanc ordinatur
    Episcoj)alis, et hujusmodi non est : medicina matrimonii : quia concu-
    ergo aliquod speciale remedium contra piscentia ruitura in prceceps, in actum
    hoc ordinatum. concubitus progressa, excipitur ho-
    nestate nuptiarum, vel fide thori, vel

    3. Hcec igitur considerando dicimus, quod signo sacramenti, vel spe prolis, vel
    in veritate Eucharistia est sacramentum, duobus his aut certe tribus excusata. Si
    et est contra peccatum in sua gratia autem concupiscentia non progreditur in
    quam substanliahter principaliter con- actum, tunc duobus modis attenditur :

    fert ordinatum : sed non est ordinatum aut enim consideratur in ipsa pronitate
    contra veniale peccatum, sicut valde sola ad malum et difficultate ad bonum,
    theologice probant rationes inductae. Sed et sic contra ipsam est medicina confir-
    dicimus cum objectione prima, quod mationis : aut consideratur secundum id

    omnis gratia sacramentalis contra pec- quod relinquitur in viribus animae et


    catum vel aliquid quod est in peccato, membris corporis, scilicet impedimen-
    est ordinata et bene concedimus^ quod
    : tum gratise et gioriee, quod est mala
    contra originale ordinatur baptismus : dispositio impediens utrumque, et sic

    et si alia peccata remittuntur in baptis- contra reliquias illas extrema unctio or-
    mo, hoc est non ex
    ex consequenti, et autem considerentur reliquiae
    dinatur. Si
    ordine sacramenti, Consequens autem secundum defectum boni, cujus longus
    vocamus quod dicit Ambrosius, quia defectus inediam inducit boni naturahs
    impium est a Deo dimidiam sperare secundum destitutionem sui in seipso,

    veniam. Et ideo cum gratia datur contra sicut longus defectus cibi inducit ine-

    originale, ex ratione gratiae est, quod diam et defectum boni corporis in se-
    nullum peccatum in anima cum gratia ipso, sic contra reliquias peccati ordina-
    remaneat et ideo omnia peccata delet
    : tursacramentum Eucharistiae per modum
    tam originale qnam actuale sed hoc : medicinse dicit enim Augustinus, quod
    :

    non est sacramento, sed ex ratione fames et sitis infirmitates sunt, contra

    gratiaj gratum facientis, quse secum non quas infirmitates sumenda sunt alimenta
    dimittit esse peccatum mortale in anima. quemadmodum medicamenta : et sicut

    Gratiam autem gratum facienteni con- hic dicitur de fauie ct siti corporalibus,

    fert baptismus. ita intelligendum est de fame et sili spi-

    Bene etiam concedimus, quod poeni- ritualibus. Amos, viii, II : Mittam (a-
    tentia per eumdem modum etiam ordi- mem in non famem panis,
    terram :

    natur contra actuale. Reliquiff' autem neque sitim aquse, sed aiidiendi verbum
    quse relinquuntur ex peccato, sunt se- Domi)ii. Et sic inedia eduiii spirituahs
    cundum primam divisionem duplices. cibi et silis destitutionem et inediam in-

    IJna autem pars reliquiarum facit ad ducunt spiritualis vitre et principiorum

    malum pronitatem, sive ex impotentia cjus, quse inedia causatur ex peccato :

    boni, sive ex ignorantia, sive etiam ex et contra hanc substantiali operatione

    libidine ad malum. Alia autem pars re- ordinatur cibus sacrameuti Eucharisti»,
    liquiarum cst ex longo defectu boni. Ex sicul in preemissis in teitio hujus ope-

    *
    S. AuGUSTi.NUS, Lib. IX super Geiiosim ad litloram, cap . 7.
    3o8 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    ris tractatu per multa est probatum K fluxit. Hse particulee super carbones po-
    Et ex hoc etiam patet solutio objectio- nuntur, quando in igne cordis nostri be-
    nis quee facta est ad boc quod Eucbari- neficia cordis Dominici nobis impensa
    stia non sit sacramentum. recordantur : carbones enim sunt bene-
    ficia et judicia charitatis Dei quae nos
    De autem qua? inductae
    opinionibus incendunt : et in his carbonibus fumat
    sunt, dicimus quod satis per rationes per devotionem, ita quod fumum istuin
    theologicas probatum est, quod illee opi- daemones sustinere non possunt. Id au-
    niones non habent per se satis conve- tem quod sic assum est, reficit ad omnem
    nientem rationem : et ideo concedimus, restaurationem spirilualium in nobis.
    quod falsse sunt et sine ratione positse. Exod. XI I, 9 : Non comedetis ex eu cru-
    Ex omnibus qua? dicta sunt, patct, dum (luid, nec coctum aqua, sed tantum
    quod necessitas institutionis hujus sacra- assum igni. Fel autem amaritudo est
    menti est medicina contra peccatum, et passionis, commemorationem
    in cujus
    contra defectum peccati quem incurrit boc sacramentum celebratur, quod pro
    homo ex longa abstinentia cibi spiritualis: certo illuminat oculos spirituales lumine
    et contra hunc defectum nullam aliam gratise et veritatis, ita quod omnis al-
    propriam et singularem vel essentialem bugo tollatur in oculis cordis de mundi
    medicinam habemus, nisi istam quse per vanitate contracta. H ad Corinth. iii, 16
    se est cibus spiritualis, sicut in ante ha- et 17 Cum conversus fuerit ad Doini-
    :

    bitis dictum est, et sicut dicitur, Isa. num, auferetur velamen. Dominus autem
    Lxv, 13 : Servi mei comedent, et vos spiritus est. Sic ergo hoc sacramentum
    esiirietis : servi mei bibent, et vos sitie- est institutum medicinam. Sapient.
    in
    tis. Et in Psalmo xxii, o : Parasti in XVI, 12 : Neque lierba, neque malagma
    conspectu meo mensam, adversus eos sanavit eos : sed tuus, Domine, sermo,
    qui tribulant me. Tribulationes enim qui sanat omnia. Sermo, inquam, in vir-
    nostrse sunt dsemones, cibum spiritua- tute istius sacramenti. Psal. cvi, 20 :

    lem auferentes. Contra quod malum iVisit verbum suum, et sanavit eos, et

    famis et sitis hsec mensa paratur. eripuit eos de interitionibus eorum. Ver-
    Hoc etiam signatum est, Tob. vi, bum istud in velamine cibi mittit in
    8 et 9, ubi dixit Raphael, qui medicina omni Missa. Propter quod etiam finita

    Dei vocatur, de pisce quem exenterari Missa clamat Diaconus : « Ite, Missa
    prseceperat : Cordis ejus particulam si est. » Et propter hanc missionem qua
    super carbones ponas, fumus ejus extri- hostiam in cibum mittit ad nos, quam et

    cat omne genus dsemoniorum, sive a viro, nos sumptam et nos eidem incorporatos
    sive a muliere, ita ut ultra non accedat remittimus ad eum, missa, nomen
    ad eos. Et fel valet ad ungendos oculos Missse accepit. Et de hoc exclamat Psal-
    in quibus fuerit albugo, et sanabuntur. misla in laudibus, Psal. cx, 4 et 5 : Me-
    Quamvis enim cor Domini incisum moriaui mirabilium suorum, mise-
    fecit
    per partes non fuerit, tamen non minima ricors et miserator Dominus. Escam
    ejus cordis particula est Eucharistia, dedit timentibus se, Et iterum, Psal.
    quam nobis ex tanta cordis sui dedit cni, 27 et 28 : Omnia a te exspectant ut
    charitate. Non minima etiam cordis ejus des illis escam in tempore. Dante te illis,

    particula est sanguis, qui de latcre cordis colligent, etc.

    ' Vide supra, Dist. III, Tract. i eL u.


    DE EUCIIARISTIA, DIST. VI, TRACT. I, 3. 359

    CAPUT III.

    De tempore iiistitutionis liiijiis sacramenti

    1. Yidendum est post hsec de tempore hoc est quod sub typo humani generis
    iplex institutionis hujus sacramenli. dixit lilius prodigus, Luc. xv, 17 et 18 :

    h*aris-
    Dicunt enim quidam mysteria Dei ir- Quanti mercenarii in domo patris mei
    Q lege ridentes, quod si hoc sacramentum in ahundant panibus ! ego auiem hic fame
    de-
    iffi
    1 .

    insti- medicinam morbi quem ex inedia incur- pereo ! Surgam, et ibo ad patrem meum,

    rit homo, institutum est, tunc statim et dicam ei, etc. Thren. iv, 4 Parvuli :

    facto peccato debuit a principio mundi petierunt panem, et non erat qui frange-
    institui. Ili autem illusores sunt, et non ret eis. Thren. ii, 12 : Matribus suis
    advertunt, quod etiam in cibo corporali dixerunt : Vhi est triticum et vi?uan ?
    non semper est hora comedendi, Oportet cum deficerent quasi vulnerati in plateis
    enim in hora comedendi tria attendere. civitatis, cum exhalarent animas suas in
    Unum quidem ex abstinentia prcecedenti sinu matrum suarum, scilicet propter
    desiderium famis. Secundum autem, sterilitatem et tempestatem famis.
    quod in corpore consumptus sit malus Hoc ergo sensu fame excitata in homi-
    chymus, si ille in corpore est per cibum nibus statim parabatur iste cibus : fasti-
    male ante comestum. Tertium autem est dientibus enim non debebat ingeri, etc.
    hora illa qua etiam virtute ccelesti juvan-
    tur vires corporis ad cibi sumptionem et Similiter autem sicut dicit secunda
    profectum. causa : quiachymus valde malus creatus
    Undeantequam cibus iste daretur, erat in homine ex comestione vetiti, qui
    oportuit quod desiderium famis in ip- nullo modo fuit tenendus in corpore cum
    sum excilaretur, et quod sentiret bomo, cibo sancto : et ideo expediebat, quod
    quod sine isto edulio reparari non pote- ille prius per longam abstinentiam con-
    rat. Et ideo quamdiu per bona naturse sumeretur : et tunc demum cibus sani-
    in naturali lege refici praesumpsit, cibus tatis praepararetur. Oportuit ergo, quod
    iste non parabatur, quamdiu per et expulsiva et evacuativa homo sumeret
    bona legis lactorum refici putabat, non antequam cibus iste prsepararetur haec :

    parabatur cibus, sed significabatur tam autem evacuativa fuerunt legis austeri-
    in lege nalurte, quam in lege Moysi. In tas, et prophetise exhortatio et tunc :

    lege quidem naturae per panes Angelo- demum expulso malo chymo, qui ex ve-
    rum, quos Abraham fecit '. In legc au- tito creatus fuerat, cibus gratise perfectse
    tem Moysi per panes propositionum -. sanitatis parabatur. Eccli. xxxi, 23 : Si
    Quando autcm famcm sensit, et vidil, coactus fueris in edendo multum, surge
    quod aliunde refici non potuit, tunc sub e niedio, evome, et refrigerahil le, et non
    lege gratiae iste cibus paratus fuit. Et adduces corpori tuo infirmitatem. Ideo

    ' Genes. xviir, 6. 2 Exod. XXV, 30.


    360 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    dicitur, Verba Congre-


    Proverb. xxx, 1 :
    Et similiter mundi, quod an-
    est in die

    gantis, filii Vomentis. Quia pro certo tequam hoc est,


    sol inclinaret a meridie,

    per confessionem et antidotum poeniten- in iine mundi, non erat parandus cibus

    tise fellei humores sunt evomendi ante- salutaris tunc enim in vespera mundi
    :

    quam salutaris cibus exhibeatur. Et ideo paratus jam membris vacuis ingeritur
    oportuit diflerri hunc cibum usque dum cibus salutaris : et tunc avide appetitur
    felleus humor et pestiferus chymus ex et salubriter accipitur : et tunc Dominus
    gustu vetiti contractus, sentiretur per in- noster cibum salutatem paravit : et ideo

    firmitatem, et medicina requireretur, et cosna Domini dicitur, et non prandium :

    tunc vomeretur et tunc evacuato ab


    :
    quia in mundi parata heec coena
    fine

    illis, cibus homini pararelur et exhibe- aliam se sequentem non habebit. Matth.
    retur. XXII, 2, dicitur, quod simile faclum est

    Et haec est secunda causa. regnum coelorum homini regi^ qui fecit
    nuptias filio suo. Luc. xiv, 16: Homo
    3. Adhuc tertia causa est, quod non erat Cj[uichmi fecit ccenam magnam, etc. Apo-
    parandus cibus donec virtute ccelesti na- cal. iii, 20 : Si quis aperuerit mihijanu-
    tura ad sumendum cibum juvarelur : am, intrabo ad illum, et coenabo cum
    quamdiu enim sol in meridie ascendit, illo, et ipse mecum. Et ideo etiam iste

    calorem naturalem de intimis evocat ad cibus dicitur coena, Joan. xiii, 4 et 5 :

    exteriora, et relinquitur locus digestionis Surgit a coeiia, et ponit vestimenta sua,


    frigidus et et ideo quando
    destitutus : hoc est, corporis indumenta,... et coepit
    post quando Irigus incipit
    meridiem lavare pedes discipulorum. Hoc etiam
    obrepere membris exterioribus, ex sub- signatum est, Matth. xxvi, 20, et Marc.
    tractione caloris luminis solis, tunc calor XIV, 18, ubi dicitur, quod vespere facto
    revertitur ad interiora, et spiritus con- discubuitcum duodecira quialicet : statira
    locum digestionis, et secundum
    fortant post meridiem sit pro certo quantum ad
    naturam sumendus est cibus. Unde etiam motum coeli comedendum, tamen adhuc
    Petrus, Act. ii, 15, arguit Apostolos salubre est abstinere usque ad vesperum,
    esse sobrios ex hora tertia diei dicens :
    donec fumi prsecedentis cibi consuman-
    Non enim, sicut vos sestimatis, hi ebrii tur, et nutrimentum bene membris unia-
    sunt, cum sit hora diei tertia : quia in tur. Et ideo sapientes comedunt post
    tertia sol ascendit, et calorem de me- meridiem parum ante vesperam quia :

    dullis corporis ad exteriora ducit, et nu- tunc statim residet cibus in locum dige-
    trimentum jam digestum secunitrahit ad stionis, et calor subducto exteriori radio
    nutrimentum membrorum et tunc :
    solis recedit ab exterioribus corporis^ et
    fluxus nutrimenti ad membra non est obrepente frigore in exterioribus corpo-
    impediendus per alterius cibi sumptio- ris calor intcrior in loco digestionis con-
    nem sed quando prsecedens cibus
    : cluditur, et frigiditas exterior inducit
    membris per calorem et motum solis in- somnum, in quo cibus fortiter digeratur,
    vectus est, tunc alius cibus sumendus ct sic digcstus in aurora solis calore
    est non est autem invectus quamdiu
    : redeunte iterum membris nutriendis per
    sol et calor ascendunt secundum nalu- motum solis invehatur. Et ideo mane
    ram quia motus ascensionis luminis et
    : comedentes reprehenduntur quia rem :

    caloris solis, motus est evocalivus nutri- committunt innaturalem et stultam, quae
    menti ad organa exteriora : et ideo post est contra rationcm. Eccle. x, 16 : T'<^

    occasum solis a uieridie sumen(his est tibi lerra, cujus rex puer est, et cujus
    cibus secundum naluram mcjtus coelostis, principes mane comedunt, scilicet non ad
    sicut dicunt boni medici, qui vim naturie necessitatem, sed ad .ebrietatem. Isa. v,
    etcalorem adcoelestem referuntcirculum. 1 1 : FcP qui consurgitis mane ad ebrieta-
    DE EUCHARISTIA, DIST. VL TRACT. I, 4. 361

    tem sectandam, et potandum nsque ad dit nec est lionestum crapulam saturitatis
    vesperam, itt vino iestueiis f Dominus hesternse eructare super coenam Domini,
    ergo ea qure sunt naturae volens confor- sed cum desiderio famis exinanito cor-
    mare his qucP sunt gratiae, voluit in ve- pore ad ccenam Domini accedere : sic
    spera mundi cibum suura parare, ut per enim ut dicitur, Matth. v, : Beati qui
    hoc infrugahs homo disceret abstinen- esuriunt et sitiunt justitiam. hoc est,
    tiam, et qualiter se per abstinentiam pa- hanc plenae justitiae ccenam : quoniam
    rare deberet ad cibum salutarem. Et hoc ipsi saturabuntur.
    signans dicit Apostolus, I ad Corinth. His ergo tribus de causis tempus insti-
    XI, 18 et seq. : Primum quidem conve- tutioni congruum fuit fmis mundi,
    nientibus vobis in ecclesiam,... jam non quando sol jam crepit vergere ad occa-
    Dominicamcoenammanducare unus-
    est : sum. enim dicitur,
    Sic Eccle. iii, 1 :

    suam ca^nam prsesumit ad


    quisque enim Omnia tempus habent, et suis spatiis
    manducandum. Ei alius quidem esurit, transeunt universa, etc.
    alius autem ebrius e^^^Non enira expe-

    CAPUT IV.

    De iiiodo institutionis hujiiis sacramenti.

    Quarto de modo inslitutionis hujus sa- Et hoc verum esse osteriditur per verba
    cramenti est videndum. Apostoli, I ad Corinth. xi, 2-3 et 24, ubi

    In modo autcm illo oportel, quod sic dicit : Ego enim accepi a Domino
    verba Domini attendantur : quia ex qui- quod et tradidivobis, quoniam Dominus
    busdam eorum accipitur modus institu- Jesus, in qua nocte tradebatur, accepit
    tionis, etquibusdam collatio pote-
    ex panem, et rjratias agens fregit, et dixit :
    statis ex ordine hoc sacramentum cele- Accipite et manducate. Exqiio accipitur,
    ,

    brandi, et ex quibusdam accipitur injun- quod porrigendo sacramentum instituit in


    ctio usus sacramenti istius in Ecclesia. Ex tali materia et in tali forma, sicut tenetur
    hoc enim quod dicit : Accipite, sicut di- in Ecclesia. Non enim potuit aliud inten-
    citur, Matth. xxvi, 26, vel sumite, sicut dere porrigendo nisi institutionem quia :

    dicitur, Marc. xiv, 22, vel, sicut dicitur, porrigendo signavit hoc sacramentum ex
    Luc. XXII, 17 : Accipite, et dividite inter sua auctorilate procedere, efc processum
    vos, pro certo cum porrexerit sacramen- illum verljo acceptionis in imperativo po-
    tum, intelligitur sacramenti institutio : sito expressit dicendo : Accipile, vel su-
    non cnim porrexit tantum panem vel mite. Et ex hoc modo inaeslimabile do-
    vinum, sed porrigendo panem et vinum, num nobis contuHt. Ad Ephes. iv, 8 :

    in ipsa porreclione dixit formam trans- Dedit dona hominibus. Et ideo dicitur,
    substantiantem, et sic porrigendo eis sa- Sapient. iii, 11 Dabitur illi fidei do-
    :

    mentum significavit a se procedere in num elpctum, etsorsin templo Dei accep-


    personas Ecclesiaslicas : et hoc est iiisti- tissinia. Xulluni eniin sanctiricalionis
    tuere sacramentum. nostree donum electius est, quam in quo
    362 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

    ipse secundum omnia quce in ipso sunt, habete auctoritatem et polestatem. Et


    dat seipsum in divinis et humauis, ncc tunc in hoc verbo sacerdotalem discipu-
    aliqua sors in templo acceptabilior esse lis contulit ordinem, sicut tradunt hi qui

    potest, quam potestas conficiendi corpus inter Doctores sunt probabiliores. Unde
    Christi et ipsum communicandi fidelibus. simihbus verbis utitur Episcopus, quando
    Hoc autem modo donationis utitur insti- sacerdotalem confert ordinem. Dicitenim
    tuendo sacramentum, ut ostendat, quod sic porrigendo calicem cum hostia panis
    ex sua liberali et gratuita largitate pro- et sacrificio vini cum aqua « : Accipite po-
    cedit, et intima charitate, qua in nobis testatem in Ecclesia offerre sacrificium
    per hunc modum communionis esse vo- Deo, Missamque celebrare tam pro vivis
    luit, verificans hoc quod dixit, Proverb. quam pro mortuis, in nomine Domini. »
    VIII, 3 1 : Delicise mege esse cumfiliis homi- Sic ergo in ore Domini verbum, facite,

    num. Sic enini substantiae sua) et vitse et traductionem potestatis ex ordine signat
    gratise sumusparticipes, quibus caret qui a Domino in discipuios. Quando enim
    non communicat. Joan. vi, 54 : Amen, princeps confert potestatem, tali verbo
    amen dico vobis, nisi manducaverilis utitur, etiam quando subditus minister
    carnem Filii hominis^ et hiberitis ejus niiiil facit, sicut et nos dicimus potesta-
    sanguinem, non habebitis vitam in vobis. tem signando, dicentes Sacerdos cele- :

    Unde in hoc fecit quod dicitur, Sapient. brat Missam, quam non celebrat nisi sa-
    XVI, 21 Substantia enim tua .dulcedi-
    : cerdos, non signantes actum, sed pote-
    nem tuam quam in filios habes ostende- statem. Unde Joannes in Apocalypsi, i, o
    bat, et deserviens uniuscujusque volun- et 6, gratias egit de tanta dignitate, di-

    tati, ad quod quisque volebat converte- cens : Princeps regum terrse dilexit nos^

    batur. In modo ergo constituendi gratui- ei lavii nos a peccatis nosiris in sangui-
    tam dulcedinem indicat, quando impe- ne suo, et fecit nos regnum et sacerdoies
    rium quod importatur in imperativo, Deo et Patri suo : ipsi gloria ei impe-
    dono largissimo nobis dato dulcoravit, rium in saecula sseculorum. Amen. Isa.
    ostendens quod dixit, Psal. lxvii, 11 : Lxvi, 2 1 : Assumam ex eis in sacerdotes

    Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus» Dominus. Apocal. v, 10


    et levitas, dicit :

    Levissimum enim institutionis imperium Fecisti nos Deo nostro regnum, et sacer-
    quod princepsinstituere velfacerepotest, dotes, et regnabimus super terram. Isa.
    est quod dicit, Accipiie, quando donum Lxi, 6 Vos auiem sacerdoies Dei vocahi-
    :

    suee dat magnificentite, quod omnem mini Ministri Dei iiostri, dicetur vobis.
    :

    supplet defectum accipientis. Esther, ii, Apocal. XX, 6 Erunt sacerdotes Dei ei :

    18 :'Dona largitiis est juxta magnificen- Christi, ei regnabunt cum illo mille an-

    iiam principalem. Hoc igitur modo in- nis, hoc est, per totum tempus gratice.

    slituit sacramentum, et reverenter voluit Sic ergo in verbo dicto collatio acci-
    accipi ab Ecclesia. pitur potestatis.
    Potestatera autem celebrandi dedit, Si autem verbum illud ad usum refe-

    quando dixit Hoc facite in meam com-


    : ratur operis, sicut innuit illud^quod ad-
    memorationcm, sicut dicitur, Luc. xxii, ditur : In meam commemoraiionem, tunc
    19, et I adCorinth. xi, 24. Per hoc enim sensus est Hoc facite in meam comme-
    :

    quod dicit : Hoc facite, dedit polestatem morationem, hoc est, hoc in usu et fre-

    faciendi : quia facere duo dicit quando quentatione habete in meam commemo-
    ponitur in imperativo. Dicit enim colla- rationem : et tunc in hoc eodem verbo
    tionem potestatis, quando tali verbo uti- injungit usum. Unde, Act. ii, 46 et 47 :

    tur is qui princeps est, et auctoritatem Quotidie quoc^ue perduranles unanimiier


    habet ad inferiorem : quia tunc idem est, in templo^ et frangentes circa domos pa-
    hoc facite, ac si diceret: Hoc faciendi 7ieSj sumebant cibum cum exsuliatione
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. I, 4. 363

    ei simplicitate cordis , collaudantes tua plena gratiarum. Joan. i, 16: De


    Deum, et habentes gratiam ad omnem plenitudine ejus nos omnes accepimus, et
    plebem. I ad Corinth. xi, 26 : Quoties- gratiam pro gratia.
    cunque manducabitis panem hunc, et ca- De secundo dicit Apostolus, II ad Co-
    licem Domini bibetis^ mortem Domini rinth. iii, 6 : Idoneos nos fecit ministros
    annuntiabitis donec veniat. Novi Testamenti, non littera, sedspiritu.
    Sic ergo dicendo : Accipite, etc, et I ad Corinth. iv, 1 Sic nos existimet :

    sacramentum instituit ct inaestimabile homo ut ministros Christi, et dispensa-


    donum dedit. Quando autem ut princeps tores mgsteriorum Dei.
    regura terrse dixit Hoc facite, faciendi
    : De terlio dicitur ad Ecclesiam, Cantic.
    illud contulit potestatem. Quando autem VII, 2 : Venter tuus sicut acervus tritici,
    hanc potestatem ad actum relulit adjun- vallatus liliis. Ac si dicat : Yenter tuus
    gens, quod in sui fieret commemoratio- qui ex gustu vetiti concupiscentia et do-
    nem, pro certo injunxit usum quo exer- loribus plenus fnit, modo est sicut acer-

    cendo nos in Ecclesia sanctificaremur et vus tritici, ssepius sumpto sacramento


    Christo incorporaremur. Inprimo horam corporis Domini, coacervatam habet
    mirabihs est gratia, in secundo dignitas sanctitatem, et Hliis castilatis mentis et
    immensa, in tertio vero sanctiticatio cu- corporis estcircumpositus undique quia :

    mulata. plenam attingit ex usu sacramenti virtu-


    De primo horum dicitur, Esther, xv, tis sanclificationem.
    17 : Valde mirabilis es, Domine, et facies
    364 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    TRAGTATUS II.

    DE MATERIA ET FORMA HUJUS SACRAMENTl,

    CAPUT I.

    De niateria sacranienti.

    Secundo hic oportel inquiri de materia menti. Tertia, ex imperfectione hominis


    4
    in usu gratise sacramentalis.
    et forma hujus sacramenti.
    Circa quod duo inquiri est necesse, sci- Prima igitur quia, sicut dicit Augusti-
    :

    hcet quae sit materia et quae sit forma. nus, quod sacramentum est invisibilis

    Circa materiam autem quinque dubi- gratiai visibile signum, cujus imaginem

    tala a sanctis patribus inveniunlur: quo- gerat, et causa existat. Yisibile autem

    rum primum ad quid oportet circa


    est, signum non potest esse nisi in visibili
    sacramentum corporalem esse materiam? aUquo corpore sumptum, quod corpus
    Secundum autem, quai sit hujus sacra- est sacramenti elementum quia ex ipso
    :

    menli corporalis materia ? Tertium au- sacramentum componitur corporaliter


    tem, quis sit modus transsubslanlialionis sicut naturalia corpora componuntur ex

    materiffi in corpus Chrisli? Quartum, ad elementis. Et ideo dicit Magister Hugo


    quid oportet manere accidenlia prccce- de sancto Yictore in libro suo de Sao^a-
    dentis materiae post transsubstantiatio- mentis, quod sacramentum est visibile et

    nem in corpus Christijam factam? Quin- corporale eiementum ex institutione di-

    tum, qualiter ibi manent illa accidentia? vina signans, ex similitudine reprsesen-

    Hsec enim a sanctis patribus ante nos tans, ex sanctificatione invisibilem gra-

    sunt inquisita, quamvis in quibusdam liam conterens. Quia igitur Eucharistia


    eorum determinatio sit valde obscura. sacramentum est et in genere sacramenti
    ponitur, et definitio generis tota salvatur

    In sacra- Dicimus autem circa primum, quod in specie, oportetquod Eucharistia visi-
    oportet esse in sacramento corporalem bile sitelementum quantum ad mate-
    ^orJlTra^is
    luateria materiani propter tres causas quarum : riam. Et hccc est prima causa ad erudi-
    propter ^ , ,. ..
    tescau-
    .

    prima sumitur de ratione sacramenti. tionem ordinata : quia ex visibili elemen-


    *** to et proprietatibus ejus erudit nos Do-
    Secunda, de causa institutionis sacra-
    •i
    DE ELCHARTSTIA, DIST. VI, TRACT. II, 1, 363

    minus quid conferat invisibili gratia in Secunda autem causa quoe sumitur ex
    sacramento, Unde Paulus ad Titum, ii, institutione sacramenti,est Hieronymi.
    11 et 12: Apparuit enim gratia Dei, Dicit enim, quod sacramentum ideo ma-
    salvatoris nostri, omnibus hoininibus, terialem et elementalem et corporalem
    erudiens nos^ ut abnegantes impietatem liabet materiam, quod quia homo super-

    et sa^cularia desideria, sobrie, etjuste, et biendo per creatuTie libidinem recessit a


    pie vivamus in hoc sxculo. Adhoc enim Deo, dignum fuit ut subjectus corporali
    visibiJia signa sacramentalia instituit, ut elemento salutem quaereret eodem in in

    erudiamur de gratia quam ipse in sacra- quo perdidit salutem. Et hoc maxime
    mcnto in nobis efticit. Isa. XLViii, 17 : in isto elTectum est sacramento, conside-
    Ego Dominus Deus tuus^ docens te uti- rando materiam secundum genus : quia
    lia, gubernans te in via qua ambulas. in edulio corporali homo perdidit vitam :

    ?Son enini sciremus has sacramentales ideo constitutum est ut in edulio corpo-
    gratias, nisi signis vlsibilibus erudire- rali vitam rccuperaret et ideo oportuit :

    mur. Propter quod dicit Gregorius, quod ut cibus spiritualis materiam haberet cor-
    etiam ipse Christus visibUis efTectus est, poralem, ut, sicutdicit Gregorius « Ut :

    ut ex visibilibus ad invisibiles gratias unde mors oriebatur, inde vita resurge-


    erudiamur. ret. » Et hoc quidem veruni est secun-

    Hinc est eliam, quod in multis appari- dum generis convenientiam, et non se-
    tionibus patribus ad sensum visibilia cundum convenientiam speciei quia :

    proposuit, ut ex omnibus illis ad invisi- enim vitam perdidit homo in fructu ligni
    bilia erudirentur. Osee, xii, lU Ego vi-
    : veliti, vitam invenit in specie panis et

    sionem multiplicam eis, et in manu Pro- vini, qui tamen panis coctus est in ligno

    phetanimassi7nilatussum.l?sD.\.L\x\\i\i, crucis : et ideo dicitur fruclus ligni vitae.


    20 Tunc locutus es in visione sanctis
    : III Regum, xvii, 12 : En colligo duo
    tuis, et dixisti Posui adjutoriurn in po-
    : ligua ut ingrediar, et faciam illum (hoc
    tente, etc. In omnibus enim his formis est, panem) inihi et filio nieo, ut com-
    visibilibus invisibilem docuit gratiaj elfe- edamus, et moriamur. Xec ista sunt ege-

    ctum, quem spiritualiter intelligimus, na elementa, de quibus dicit Paulus, ad


    quando visibilia per similitudinem ad Galat. iv, 3, sed potius sunt elemenla, in
    invisibilem gratiam comparamus. Prop- quorum efTectu Deus constituit nostram
    ter quod dicitur, Daniel. x, 1, quod in- salutem : quia quamvis talibus corpora-
    telligentia est opus in visione : quia per libus elementis salutem non alligaverit,
    intellectum oportet corporalia ad spiri- tamen in istis elementis salus invenitur,
    tualium acceptionem comparare. Et ideo etperditur vita, quando non requiruntur,
    dicit Augustinus, quod sacramentum nisi arlieulus necessitatis, et non contem-
    praeter speciem corporalem quam ingerit ptus religionis elementum sacramentale
    sensibus, aliud facit in nolitiam venire, excludat. Unde et Christus, Matth. xxvi,
    EtpraBpositio/^z-^/er qua> ibi ponitur, non 20, elementum corporale exhibens, et
    est exceptiva, sicut quidara malc inlelli- exhibendo demonstrans, dicit Accipite :

    gentes existimant, sed potius ponitur ibi et comcdite'. Hoc est corpus meum. Et
    proy^^d:/^, ut sit nota simUitudinis, et sit similiter dixit demonstrans sanguinem
    sensus, quod praeter, hoc est, juxta spe- sub specie vini, ibidem, ty. 27 et 28:

    ciem sive formam corporalem quam in- liibite ex hoc omnes. Hicenim san- est

    gerit sensibus, aliud spirituale ad simili- guis mcus novi testamenti, qui pro mul-
    tudinem translationis sumptum facit vc- tis e/fundetur in remissionem peccato-
    nire in notitiam mentis. rum. Ilinc est quod dixit, Joan. vi, 51
    Et hoc dicit Ilugo de sancto Victore, et 52 Ego sum panis
    : vivus, qui de ccelo
    quod est ex simiUtudine reprgssentans. descendi. Si quis manducaverit ex hoc
    366 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    pane^ vivet in selernum. Quamvis enim gratiam enim refectionis spiritualis non
    homo per naturam illara qua factus est intelligeret homo carnalis sinesimilitudi-
    ad imaginem Dei, superior sit omni cor- necorporali^ sicut dicit Gregorius : « Re-
    pore inanimato, tamen quia se peccato gnum crolorum ideo terrenis rebus si-

    subdidit per concupiscentiam rei corpo- mile esse dicitur, quatenus ex his quse
    ralis, juste humiliatus esl, ut salutem animus novit, surgat ad incognita quoe
    quaerat in eo quod secundum naturam non novit, et per ea quse usu didicit, dis-
    inferius est ipso, et sic sanetur superbia cat amare quae nescit. » Unde, Sapient.

    ejus, qua voluit esse sequalis ei qui est IX, 10, dicitur .•
    Difficile sestimamiis
    super omnia per comestionem corporalis quse in terra sunt, et quse in prospectu
    elementi Unde, Jacobi, iv, 6, et
    vetiti. sunt invenimus cum labore : quse autcm
    I Petri, V, 3 Deus superhis resistit, liu-
    : in ccelis sunt cjuis investigabit? Unde per
    milibus autem dat gratiam. Ilinc est omnia hujusmodi oportet hominem ma-
    quod dicitur, Proverb. ix, 5 Venite, com- : nuduci adccelcstium intellectum. Et haec
    editc panem rneum, et bibite vinum est scala Jacob, per quam ascendit ad
    quod miscui vobis. Quia incorporali cibo coelestium apparitionem et notitiam di-
    vitam perdidistis, ideo ego corporalem vinorum, Genes, xxvin, 12 et 13, ubi di-
    cibum paravi vobis, in quo vitam inve- citur, quod Jacob iuV/i7 ^>? somjiis scalam
    nietis. Hinc est quod de sapientia quae staniem super terram, et cacumen illius
    Filius Dei est, dicitur. Proverb, iii, 18 : tangens ccelum:... et Dominum innixum
    Lignum vitse est his qui apprehenderint scalse, etc. Quiaper similitudinem corpo-
    eam et : qui tenuerit eam, beatus. Unde, ralium translatione facta ad spiritualia,
    Joan. VI, 27 : Operamini non cibum ciui ccelestia cognoscimus. Et de hoc dicitur,

    pcrit, sed qui permanet in vitani Ktcr- Sapicnt. x, 10 Juslum dcduxit Domi-
    :

    nam, quem Filius hominis dabit vobis. nus per vias rectas : et ostendit illi regnum
    Hunc enim Patcr signavit Deus. Dei, ct dcdit illi scientiam sanctorum.
    Hsec ergo estsecunda causa. Quia vise rectse sunt, quas possibile est
    hominem secundum intellectum mate-
    Tertia autem causa est quam tangit rialem ambulare : et illse sunt, ut scalis

    beatus Dionysius : quia, sicut dicit, similitudinum corporalium' ad notiliani


    impossibile est nobis lucere divinum ra- elevetur divinorum, et illis nstendilur si-
    dium, nisi sit sacris vclaminibus circum- bi regniDei mysterium, et datursibi no-
    velatum : est enim homo materialem tilia sanclitatis sanctorum.
    valde habens intellectum, qui ideo quod Hse igitur tres causae sunt propter
    conjungitur sensui et imaginationi, pa- quas in sacramentis conveniens est esse
    rum vel nihil potest accipere spiritua- corporalc elementum, etc.

    lium nisi in similitudine corporalium si-

    bi illa proponantur. Et hoc est quod dici- Secundo dicere habemus, quse corpo-
    tur, Sapient. ix, 14 et 13 : Cogitationes ralis elementi substantia istius sacramenti
    mortalium timidcB, ct incerlaR provi- sit materia.
    dcntisc nostrse : corpiis cnim quod cor- Jam autem in prsemissis in quibus de E
    rumpitur aggravat animam, ct terrena tertio gencre sacramenti loculi sumus \
    inhabitatio dcprimit sensum multa cogi- ostensum est quomodo oportet esse ma-
    tantcm. Ha3c est ergo causa, quod spiri- teriam panis de frumento et materiam
    tualia sine quibus non est salus, et quae vini.
    nos oportet scire, conveniens fuit nos do- Sunt tamen quidam qui dicunt contra
    ceri sub similitudine elementi corporalis : hoG dicenles, quod ex quo hoc sacra-

    * Vide supra, Dist. III, Tract. i et n.


    DE EUCHARISTFA, DIST. YI, TRACT. II, 1, 367

    mentumcommunitertoti Ecclesieeubique quid paras dentem et ventrem ? Creda,


    per tolum orbem terrarum difTasee de- et manducasti. » Sicut ille in quo bap-
    tum est, quod deberet habere materiam tismus non contemptu religionis, sed
    quae in toto terrarum orbe possit inve- per articulum necessitatis excluditur,
    nec triticuni autem nec vinum com-
    niri, non amittit fructum baplismi, sed bapti-
    muniter invenitur quia in terris Aqui- : zatus baptismo flaminis in Spiritu sancto
    lonaribus glaciali frigiditate constrictis, reputatur. Ad hoc autem ordinata est
    nec triticum nascitur, neque vinum : et manducatio spiiitualis qua Christo incor-
    sic cum in terris illis dilfusa sit Ecclesia, poramur, sicut in priThabitis dictum est.
    videtur quod ilhi pars Ecclesise frequen- Ad autem quod de carnibus obji-
    lioc
    ter privetur tanto quod sacramento : citur,dicendum quod caro in genere si-
    valde inconveniens esse videtur, ex quo milior est carni sed quoad exigentiam :

    in eo consistit necessarium remedium omnium eorurn qu?e conveniens faciunt


    contra peccatum, nutrimentum, caro non est propinquius
    Adhuc autem objiciunt : Ex similibus et convenientius nutrimentum quia, :

    conveniens est nutrimentum : carnes au- sicut dicunt physici, omnis caro inflam-
    tem similiores sunt complexioni huma- mat, quod non facit triticum : sed tamen
    nse quam panis, et carnes communius hoc non attenditur sed quiacongregata :

    perterrarum spatiainveniuntur quam tri- in pane et in vino inveniuntur, qusB


    ticum et sic videtur, quodcarnes aliquce
    : faciunt naturalia cibum etpotum, et quia
    hujus sacramenti deberent esse materia. Christus grano frumenti et viti se com-
    Adhaec omniaet similia dicimus, quod paravit, et pra?cipue quia Christus pri-
    siomnia quae in nutrimento attenduntur, mitus hoc sacramentum in pane dc fru-
    simul considerentur, non invenitur adeo mento et vino instituit. Oportet igi-
    naturale et commune nutrimentum sicut tur hujus sacramenti esse materiam
    triticum et vinum : ea autem sunt sub- panem de frumento et vinum. Genes.
    stanticie puritas, complexionis sequalitas : xxvii, 37 Frumento et vino stahilivi
    :

    quiatriticum est moderate calidum etlm- enni. Oleum enim stabilit ad unctiones
    midum. Sunt etiam substantice subtilitas gratiie sacramentahs, quia omne sacra-
    ad penetrandum, et nutrimenti hcesibi- mentum est in peccati remedium sed :

    litas, quod non facile a membris evella- frumentum et vinum stabilit ad corpo-
    tur, etc, quee in ante habitis determinata rale et spirituale nutrimentum. Deuter.
    sunt, tam de panc de frumento, quam de xxxiii, 28 : Ociilus Jacoh in tcrra fru-
    vino : et ideo nulia est materia istius sa- menti et vini. Et ex his idem accipitur
    cramenti vinum.
    nisi panis et quod prius : quia super oleumad unctio-
    Ad hoc autem quod objicitur, dicen- nem gratise refertur sacramentalis. Psal.
    dum, quod triticum et vinum caut ubique iv, 8 : A fructu frumenti, vini, et olei
    sunt, aut de facili, aut de propinquo ad sui, multiplicati sunt, scilicet multipli-
    usum sacramenti adducuntur. Si autem qua fideles multipli-
    catione spirituali,
    alicubinon invenirentur aliquando, et cantur ex sacramcntorum procreationc.
    non contemptus religionis, sed articulus Zachar. ix, 7 Quid honuni ejus est, et
    :

    necessitatis hoc efticeret, dicimus cum quid pulc/irum ejus, nisi frumentum
    Augustino^ quod ideo Dcus sacramentis electorum,et vinumgerminans virgines?
    gratiam non alligavit, quin gratiam
    suis hoc est, virgineas mentes.
    suam sacramentalem et sine sacramentis Huc etiam ab ipsis nominibus accipi-
    in habentibus tidem et devotionem ad tur : quia frumentum a vcrbo fruor,
    sacramentum operetur. Et hsec vocatur frueris, dcrivatur eo quod ipsum prae :

    spiritualis perccptio sacramenti : et in aliis fructum facit nutitionis. Et vinum


    hujusmodi casu dicit Augustinus: Ut derivatur a vi : eo quod vim specialem
    368 D. ALB. MAG. ORD. PRJSD.

    habet ad potandum membra, si tempe- quantitatis et quahtatis, quse sunt in ipso.

    rate et ordinate sumatur. Hoc signatum Talis autem mutatio proprie motus voca-
    est, Ezechiel. xxvii, 17, ubi de Tyro di- tur, et nullo modo polest poni in sacra-

    cilur : Jiida et terra Israel ipsi institores mento : quia subjectum panis et vini se-

    iui in frumento primo. Tyrus enim an- cundum substantialem formam et esse

    gustia interprclatur, et signat eos qui ex panis ct vini, non salvatur in corpore
    angustia mundi ad Dominum convertun- Christi et sanguine : quia corpus Christi
    tur, de quibus ipse dicit Venite ad me, : non est materiaUs et substanlialis panis
    omnes qui laboratis et oneratiestis^ et ego in esse substanliaU panis : nec sanguis
    reficiam vos ^ IUi enim frumentum se (^hristi vinum est in esse et forma vini
    nutriens et stabiHens in gratia habere substantiahbus : et si corpus Christi /?a-

    non possunt, nisi ex Juda qui clerum si- nis dicitur, ot sanguis vinum, hoc est se-

    gnat, etex terra Israel quae signat popu- cundum metaphoram, el non secundum
    lum rehgionis Christianse. Propter quod praedicationcm ptopriam et substantia-

    et, Matth. xv, 27, mulier Syrophcenissa, lem, sicut dicitur, Joan. vi, 51 et52 : Ego
    quse prima panem filiorum a Domino simi panis vivus, qui de caelo descendi.
    petivit, de finibus Tyri et Sidonis legitur Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet
    fuisse egressa : quia venationem cupidi- in xternum. Et sicut ibidem, y. 59, dici-
    tatis ssecularis et angustias mundi dimi- tur Hic est panis ciui de coelo descendit,
    :

    serat,ad fidem Christi conversa. et alia hujusmodi. Matth. vi, U Panem :

    Ila^c igitur est causa quare sacramen- nostrum supersubstantialem da nobis


    tum Eucharisliffi talem habet matc- hodie. Lucse, xi, 3 ; Panem nostrum
    riam, etc. quotidianum da nobis hodie. Et alia

    muha taHa inveniuntur.


    5, Modus autem ti'anssubstantiationishu- Patct igitur, quod taHs modus motus
    guis sit jus materise in corpus Christi, valde dif- non est in sacramento et ideo non pos- :

    irTnssub- ficilis est ad determinandum : ideo quod sumus dicere Istcpanis cst corpusCJiri-
    :

    sianiiaiio- mula-
    j^ujiys modus naturalis motus et sli. Vel,Iste paniseritcorpus Christi. Xec
    nis panis
    et vini in lionis cst cui concordet. Constat cnim, iterum possumus dicere Corpus Christi :

    corpus et , . , .

    sanguinem quod non sunt in genere nisi


    in ualura fuitpanis, vel, SanguisChristi fuit viuum.
    Glinsti?
    j^j^^ mulaliones, quarum una vocatur Quia nuUa taHum locutionum vera est,
    de siibjccto in subjectum altera autem : nisi in bis qu?e naturalem habentmotum,

    vocatur de non subjecto adsubjcctum, aut et substantia eorum salvata est in utro-
    de subjecto ad non subjectum Subje- que terminorum iUius motus, sicut dico,

    ctum autem, ut dicit Avicenna, vocatur quod Petrus est supra qui fuit inferius :

    ens in actu secundum formam suam et vel, quod Petrus est albus qui fuit niger

    essesuum substantiale salvatum, sed mu- vel, quod Petrus est magnus quifuit par-

    tatum secundum ubi vel formam qua? fit vus.


    inipso, sicut in niotu secundum locum, Tamen his qusediximus, contrariari vi-
    idem ens in forma et in esse substantiali- deiiturverba Canonis, ubidicitur Sup- : o

    bus substantiaUter salvatum, mutatur se- plices te rogamus, omnipotens Deus :

    cundum renovationem situs qui fit in jube haec perferri per manus sancti An-
    ipso : etideo est de subjecto ad idem sub- gcH subHme aUaretuum. » Ex quo
    tui in

    jectum sub alio situvel ubi mutatum. In videtur, quod iUud quod est inferius, lo-
    alteratione autem et augmento idem sal- caHter moveatur et societur corpori Chri-
    vatur subjectum in forma substantiali et sti, quod est in cceHs, et addatur ei.

    esse, sed variatur secundum accidentia Adhuc fortius objicitur ex hoc quod

    1 Malth.xi, 8.
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRACT. II, 1. 369

    antecedit parum
    Canone statim post in de Yirgine, et suspensum est in cruce,
    confectionem^ ubi dicitur « L nde et me- : et resurrexit a mortuis, et ascendit in
    mores, Domine, nos servi tui, sed et coelum, et regnat in tequalitate Patris, in
    plebs tua sancta, ejusdem Christi Filii tui tota sui veritale et naturalitate et gratia

    Domini nostri tam beatce passionis, nec et gloria sub speciebus sacramenti con-
    non ab inferis resurrectionis, sed et in tinetur in altari sub manibus sacerdotis
    ccelos gloriosa? ascensionis : offerimus post Profana est
    confectionem. igitur

    proBclarae majestati tuse de tuis donis ac hujusmodi responsio.


    datis, hostiam puram, hostiam sanctam, Ideo venit secunda opinio, quae dicit,

    hostiam immaculatam, Panem sanctum cum substanlia panis salvari ibi corpus
    vilte£etern3e,etCalicem salutisperpetua?.» Christi et contineri. Et dicit san^uinem
    Ibienim post consecrationem et confec- Christi confineri cum substantia vini sal-
    tionem jam peractam adhuc dieitur panis vata_, ct respondet ad ea quae objecta
    et calixy qui calidam, utjamdudum dixi- sunt, dicens, quod ima supe-
    in veritate

    mus, souat potionem, quae vinum proprie ris non sociantur per delationem inferio-

    est secundum naturam. Videturergo ali- ris ad superiora : quia sacerdos commu-
    cui forte propter hoc quod sub forma cor- nicans accioit substantiam panis quae
    poris Christi salvata sit substantia panis, in infimo est, et substantiam vini quae
    et sub forma sanguinis salvata sit sub- inferius est in calice, etduo in cor-
    illa

    stantia vini. pore Christi non uniunlur, quod est in


    ca?Iis in dextera Patris, et etiam in altari

    Ad haec et similia solvenda muitum cum substantia panis et vini. Sed cum
    laboraverunt anliqui, et defecerunt scru- dicitur : « Jube haec perferri per manus
    tantes scrutinio, et divisi sunt in diver- sancti Angeli tui in sublime altare

    sas opiniones erroneas, tres scilicet tuum dicunt quod sensus est
    », Jube :

    opiniones quas inante habitis induximus. haec, hoc est, signata per haec perferri
    Prima enim ad secundam inductam per manus, etc. Signata autem per haec
    dicebat objectionem, quod quando dici- sunt Ecclesia militans per modum qui
    tur : « Panem sanctum vilie eeternae, » olim a nobis determinatus est : quia sci-
    quod sensus est, quod est vere panis licet sicut panis ex multis fit puris gra-
    sanctus per consecrationem, signans nis, et sicut vinum ex multis fluit et con-
    panem corporis Christi qui spiiitualiter fluituvis, ita Ecclesia colligiturex multis

    sumptus est panis vitae a^ternoe, Eodem fidelibus, pro quibus orat sacerdos ut ad
    autem modo de hoc, « et calicem salutis altare gloriae coelestis in hosliam Deo per
    perpetuse : » hoc est, qui vere est calida manus sancti Angeli ferantur: ct sic

    potio vini signans spiritualiter sangui- Ecclesia militans triumphanti conjungi-


    nem Christi, qui est calix salutis per- tur. Quae licet responsio in parte conve-
    peluae spiritualiter, non sacramenta-
    et niens sit, tamen quia super quoddam
    liter sumptus : quia isti conccdunt, quod non Catholicum fundatur fundamcntum
    nec corpus Christi verum, nec sanguis quod ista supponit opinio, ideo mihi
    Christi verus continetur in sacramento, nullo modo placere poterit : fundatur
    sed signat tantum, sicut et lapis signat cnim super hoc quod panis in corpus
    Christum, quaedam dc Christo
    et alia Christi non transsubstantietur, neque
    parabolice dicta. Istam autcm opinionem vinum in sanguinem, scd tanlum ibi pa-
    in ante habitis probavimus esse haereti- nis et vinum ad signandum in sacramenlo
    cam et ideo hanc solutionem ctiam hae-
    : assumantur. Et hoc cst contra Cathoiicam
    reticam reputamus, firmiler credentcs verilatem, et contra vcrborum Christi
    et simpliciler conritenles, quod corpus si"nificationcm, quibus dixit : Accipite et
    etsanguis C-hrisli veracilcr, quod traxil comcdilc : /loc csl cor/Jits inciiin. VA non
    21
    370 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.

    dixit : Accipite in lio'., vel cum hoc cor- quo oirerlmur, quando sibi secundum
    pus meum, sicut nos superius ostendi- gloriam incorporamur.
    mus, ubi de ista secunJa opinione est Ad aliam autcm dicimus objectionem,
    dispulatum. Adhuc autem secundum quod quando dicit: « Panem sanctum
    hoc Joannis. vi, 56, non debuisset vitse (eternye, n intelligitur verum cor-
    dixisse : Caro mea vere est cibus, ct san- pus Clirisli sub specie panis contentum.
    guis meus verc est potus : sed dixisse Qudndo enim dicimus « panem sanctum
    debuerat: Caro mea signatur, et est cum vitoe aeternoe, » per hoc quod dicitur,

    vero cibo, vel cum vero potu, quorum « sanctum vitse fielernai, » exlrahitur no-
    tamen nihil signatur in sententia verbo- men panis ad signiQcandum non panem
    rum Christl, qui tamen veritas est, ct de materialem qui sanctitalem et vitam
    verbis suis dicit Aposlolus, H ad Corinth. seternam conferre non poterit, scJ vir-
    I, 19Dci Filius, Jcsus C/trisius,... nou
    :
    tute illorum aJjectorum c )gilur suppo-

    fuit Est ct non sed Est in illo fuit.


    : nere panem spiritualem, qui esl corpus
    Profanum etiam valde reputo, quod Christi sub iigura panis, ut sit sensus :

    Chrislus in sacramento veritatis hujus- OfTerimus mysteriaiiter corpus Filii tui,

    moJi locutionibus tropicis et impropriis qui est panis vit£E seternae. Similiter au-
    utatur, et etiam iniidelem judicamus tem dicendum est ad ea qute sequuntur :

    responsionem. (( Et calicem salutis perpetua?. »

    Sedsecundum tertiam opinionem quse Et istoe sunt Calholicee responsiones,


    sola Catholicam lenet veritatem, dici- et omnino lirmiter tenendffi.

    mus quod in veritate, sicut probant ob-


    jectiones inductee, nullus modus motus Secundum igitur ea quoe dicta sunt,
    est quo panis salvatus moveatur ad na- patet quod nullus modus motus naturalis
    turam corporis Chri^ti, et calix ad for- est quo movealur panis ad formam cor-

    mam sanguinis. Et quod dicitur in poris Christi, vel vinum ad formam san-
    Canone « Jube iitec perFerri
    : in sublime g;uin's Christi : et ideo tales locutiones
    altare tuum, » optime tlictum est secun- tales inolus signantes non sunt recipien-
    dum fiJem Catholicam : dixerat enim da>, nec a sanctis tales locutiones anle
    Christus, Joan. iii, 13, quod ncuio ascen- non positae mullum inveniuntur. Muta-
    dit in ccelum, nisi qui descendit cle ccelo tio autem in physicis vocatur, quae est

    Filius Iwminis, cpii est in coelo. Et ideo de non subjecto ad subjectum, sicut
    orat ut Ecclesia militans, quce corpus generatio : vel quae est de subjecto ad
    Cbristi mysticum est, incorporata vero non subjectum, sicut corruptio. Talis au-
    corpori quod in sacramenlo verissime tem mutatio videtur esse panis in corpus
    conlinetur, per etlectum hujus mitri- Domini, et vini in sanguinem quia anle :

    menti incorporala virtute corporis Christi confectionem in oratione Canonis dicit

    cui incorporatur, ascendat ad altare ma- sacerdos : « Ut nobis corpus et sanguis


    jestatis divinse, ut ibi in gloria sibi offe- liat Domini nostri Jesu Christi. » Si au-
    ratur, sicut hic ofTertur in sacramentali tem fit, tunc oportet quod secundum
    iiratia. Nec orat ut hoc fiat motu locali, substantiam panis mutetur in corpus
    quia motus localis ibi nuUus est, sed Christi : quia non tit, nisi quod sic mu-
    quod hoc tiat acceptatione Dei Patris, tatur, quanJo dicitur iieri simpliciter
    quod scilicetsic acceptet manibus Ange- non enim simpliciler fit Petrus, si dica-
    lorum incorporandos Christo per glo- tur quod Petrus fit albus.
    riam, sicut acceplat hic incorporatos Adhuc autem hoc videtur accipi ex
    Cliristo in sacramentali gratia. Unde verbis Ambrosii, qui dicit, quod sermo
    etiam altare sublime majestatis Dei Christi crcaluras mutat, et intendit, quod
    Christus est secundum humanitatem, in panis mutatur in corpus Christi.
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRAGT. H I. 371
    Adhuc idem Ambrosius dicit, quod in corpus Domini, aut manet materia pa-
    Christusconvertit panem in corpus nis quanta est cum materia corporis Do-
    suum, et vinum convertit in sangui- minici, aut annihilatur. Si dicatur, quod
    nem : convcrtere autem idem est quod manet, tunc ab initio institutionis huius
    mutare. sacramenti et frequentationis in Ecclesia,
    Fortius aulem objiciunt quidam di- magnam valde corpus Christi accepit
    centes, quod mutatio est panis in non adjectionem. Si autem dicatur, quod an-
    panem ; enim non est
    post confectionem nihilatur, tunc frustra ponitur ut anni-
    panis, sed corpus Domini omnis autem : hiletur, et melius esset non ponere,
    mutatio de esse in non esse est corrup- quam sermone Domini creaturas annihi-
    tio videtur ergo, quod in sacramento
    : lare.

    est mutatio corruptionis. Eodem modo


    probatur, quod ibi est mutatio genera- Adhuc autem
    oportet hic determinare
    tionis : quia de pane qui est non cor- habiludines prsepositionum quid deno-
    Ulrum
    pus Domini, fit corpus Domini: ergo tent, quando dicitur : De pane fit corpus, istfe |iro-
    posiliones
    fit hic mutatio de non esse corporis Do- vel, Ex pane lit corpus Christi. Quia sic- sint conce-
    autem deudce De
    mini in esse : talis rautalio est ut jam patuit, prsepositiones istfe non
    pane, vei,
    :

    generatio: videtur ergo, quod corpus possunt denotare habitudines materia?,


    ex pane fit
    corpus
    Christi ibi generelur ex pane :
    quod nec possunt notare habitudines ordinis Chrislj 1

    valde absurdum non tantum secun- est, terminorum mutationis,sicut quandodici-


    dum Qdem, sed etiam secundum philo- tur Ex mane tit meridies quia secun-
    : :

    sophiam quia secundum hoc corpus: dum hoc sensus esset Ex pane fitcorpus :

    Christi extra Virginem ssepe generare- Domini. Ac si diceretur : Post panem lit

    tur : et secundum lioc idquod est et corpus Domini. Et tunc quEereretur,


    manet, generaretur: et secundum hoc quid factum esset de pane, utrum mane-
    immutabile et incorruptibile et glorio- ret materia ejus, vel essct annihilata ? et
    sum generaretur: quae omnia sunt valde redirenteadem inconvenientia qua? prius
    absurda. inducta sunt. Sic patet, quod magna
    Adhuc aulem in omni mutatione sub- est difficultas in verbis
    denotantibus mu-
    slantiali idcm suljjeclum quod cst mate- talionem circa eorpus Christi.
    ria, subjicitur utrique terminorum muta- Adhuc autem, cum dicitur : Ex mane
    tionis : si ergo tabs est mutatio panis in fit meridies, non simplicem
    prsepositio
    corpusDomini, tunc eadem materia sub- denotat ordinem quia nisi idem nunc
    :

    jicitur formse panis et forma? Dominici secundum substantiam manens subjiccre-


    corporis : et sic panis corporis Christi tur sub forma ejus quod est mane, et sub
    eflicitur materia. Constat autem, quod foima ejus quod est meridies, non dice-
    purissimje guttee beatae Virginis opera- retur, qiiod ex mane lit meridies, sicut
    tione sancti Spiritus formatae sunt vera quando dicimus, cx puero (it vir ibi :

    materia Dominici corporis. Ergo Domi- enim in tota mutatione fluentis setatis
    nicum corpus efticitur de duabusmateriis. idem sultjicitur, quod est sub forma pue-
    Quod autem de duabus in se diversis ri, et sub forma viri. Sicut cst idem quod

    materiis generatur, non est idem quia : rcferturin puero et viro, ct in tota inler-
    dicil Philosophus, quod individua nume- media mutatione : ita idem est nunc in
    rantur per suas materias: ergo non est temporc pueritiae et virilitatis, et in toto
    idem corpus quod eflicitur in altari, et intermedio tempore. Est autem idem se-
    quod natum est de Virgine, quod Cliri- cundum substantiam, et non secundum
    sliana fides pcnitus abhorret, siciit fal- osse, sicut et idem cst quod ferlur de
    sum est et impossibile et luereticum. pucriliu in virilitatem, quamvis non sit
    Adhuc autcm mutata subslantia pauis idciu secundum esse. Si ergo talis habi-
    372 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.

    tudo notaretur per pr£Eposilionem, quan- turalis ea quce ut partes compositio-


    do dicilur Dc panc fit corpus Chrisli,
    : nis assumuntur, sic assumantur, quod
    oporteret quod cum ordine succcssionis unum est formale, alterum materiale,
    aliquod unum suhjiceretur, quod ideni vel ambo uniantur in tertio quod for-

    esset in substantia in pane et in corpore male est respectu duorum, sicut corpus
    Christi : et hoc ahsurdum est, et paulo et anima assumuntur in compositio-
    ante improhatum. ncm hominis, et homo secundum ra-

    Adhuc autem, omne quod mulatur, tionem constituitur ex his duobus et


    prius est in medio, quam in extremo. Si ideo Iiomo neque corpus est, neque ani-
    ergo de pane lit corpus Christi, oportet ma : Filius autem Dei nova usus est as-

    quod substantia panis vel materia prius sumptionc quse decebat auctoremnaturae,
    sit in aliquo, quod est medium inter naturam corporis et animse et facicndo

    corpus Christi et substantiam panis : et et uniendo assumpsit, et hominern ex


    tunc non esset panis, ncquc corpus corpore et anima rationali factum sibi

    Christi, quod est valde absurdum. univit, non ut duas partes quarum una
    Adhuc autem, numquam fit aliquid ex formalis esset et altera materialis, quia

    aliquo, nisi per alterationem natur.x vel nec humana natura materialis est ad
    artis. Si ergo de pane fit corpus Christi, divinam, nec divina formalis ad huma-
    oportet quod in pane fiat alteratio : nam : quia si actus et pcrfectio esset
    omnis autem alteratio est mutatio secun- naturffi humanai natura divina, et es-

    dum qualitalem igitur oportet, quod: sct humana natura in formam deitatis

    qualitates panis non mancant, quse sunt assumpla : cx hoc sequcretur, quod
    color et figura, sapor et odor, quod est Christus non esset vcrus homo : quia
    contra sensum quia omnia ha;cmanere
    : denominatio fit ab eo quod est formale,
    videmus in sacramento. et nomen in se continct rationcm et

    Similiter est dum objicitur vox ista : quidditatem definitivam : et sic Christus
    De vino fit sanguis Christi. in quidditale definiliva esset Deus et non
    Omnia auteni hoec difficuitatem faciunt esset homo : et idco assumptio non est
    circa sacramentum quia non habcmus : naturalis, sed gratiai, quae vocatur as-
    quibus exprimamus fidem no-
    verbis sumptio dignativa, qua Filius Dei di-

    stram ad plenum ct ideo in istis oportet


    : gnatus est assumere humanam naturam,
    vaide cautc uli verbis, et quando sancti ut secum esset cum divina in una persona,
    utuntur verbis ad motum vel muta- ita quod quoecumque sunt de veritate
    tionem pertinentibus, oportet verba humanse naturae, manent in ea, sivc sint
    sauctorum pie intcrpretari, sicut et ipsi materialia, sive formalia et quoecumque :

    pium habebant intcllcctum, quamvis in- secundum veritatem sunt convenientia


    tcllectum suum verbis propriis non ex- naturae divince, manent in ea, ita quod
    presserint. una alteram non consumit, nec infor-
    mando ad aliam specim traliit. Simililer
    Ad solvendum igitur istam difficulta- etiam uniendo sibi homincm ex corpore
    tem dicimus, quod sicut Christus assu- et anima factum sic univit, ut non ter-
    mendo sibi naturam humanam speciali tium ex duobus constituerct, sed potius si-
    et supernaturali usus est assumptione et bi in se existentem et aelernum univit, ita

    mutatione, et sicut in uniendo sibi scilicet quod hic homo sit idem Filius
    hominem assumptum speciali et super- Dei, qui ab seterno genitus est a Patre,
    naturali usus est unione, ita in sacra- qui etiam unicndo sibi hominem sine
    menti confectione speciali utitur Christus omni sua mutatione, assumpsit quod
    mutatione et supernaturaU. Cum enim non crat, manens tamen immutabiliter
    in omni assumptione compositionis na- quod erat. Sic etiam in sacramento no-
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRACT. II, 1 373

    vo modo confeclionis utitur, quo confi- naturalem mutationeni notat in substan-


    citur sacramentaliter panis in corpus Do- tia panis, quie transit in corpus Christi.
    mini, ita quod substantia panis nec Nullam autem sive naturalem sive super-
    annihilatur, nec alteratur, neque secun- naturalem notat in corpore Christi :

    dum substantiam mutatur, sed sine omni quia idem corpus est in altari quod
    addilione vel mutatione lota substanlia natum est de Yirgine, et sedet in Dei
    panis in materia et forma panis conver- gloria in coelo absque omni additione et
    titur in corpus Christi sine eo quod ali- alteratione, nisi quod est in altari nunc,
    quid addatur corpori Christi, et absque ubi non erat prius, sicut in uniendo sibi
    eo quod aliquid mutetur in ipso. Et hanc hominem Filius Dei nihil additionis et
    conversionem sapientes et Doctores legis nihil mutationis recepit, sed factus est
    Christianse, proprio nomine transsnh- homo, cum prius homo non fuisset, ex
    stantiationem vocaverunt : quia tota sub- mutalione supernalurali homine facta,
    in
    stantia panis simul in forma et materia et non in Filio Dei secundum quod est
    et conjunctio transit in corpus Christi, Filius Dei,
    absque eo quod corpus Christi vel muta- Ad hoc autem quod dicitur de verbis
    tionem vel additionem recipiat aliquam Ambrosii, dicendum, quod cum dicit
    ex illo in illud transilu, si tamen transi- Ambrosius, quod sermo Christi crea-
    tus proprie potest appellari, sicut ille turas mutat, intelligit de mutatione su-
    homo Filio Dei unilus est sine aliqua ad- pcrna(urali, quee transsubstantiatio vo-
    ditione vel mutatione Filii Dei : et ideo catur : quia tota substantia panis transit
    hoc novum vocatur a sanctis. Jerem. in corpus Christi.
    XXXI, 22 Quia creavit Dominus novum
    : Ad hoc etiam quoddicit, quodsubstan-
    super terram Fcemina circumdahit vi-
    : tia panis vel quod panis convertitur in
    i'um. Eccli. xxxvi, G : Innova signa^ ct corpus Christi : dicendum, quod talem
    immuta mirahilia. Ista enim auctor na- supernaturalem intelligit versionem, in
    turse facil ad suae gratiee novae perfectio- qua quidem panis vertitur in gloriosum
    nem^ qua hominem dignatus est redi- et divinum corpus Dominicum^, sed ipsum

    mere unitum sibi, et sanctificare incor- Christi corpus nullam sustinet versionem
    poratum. Isa. lxvi, 8 : Quis audivit addilionis vel alterationis, sed efficitur
    mnquam tale ? aut quis vidit huic si~ tamen non fuerat prius.
    in altari ubi
    mile ? Talia enim decent auclorem na- Ad hoc autem quod objicitur, quod fit
    turae, quibus non naturae legibus sub- ibi mutatio panis de esse panis in non

    jacerc, sed eminere super naturam, esse dicendum, quod hoc penitus fal-
    :

    tamquam naturae opifex, ostendatur. Isa. sum est panis enim in illa supernaturali
    :

    Lxv^ n : Ecce ego creo ccelos ?iovos, et mutatione numquam est in non esse non :

    terram novam : et memoria


    non erunt in esse enim aut dicit privationem, aut nega-
    priora, et non ascendent super cor. Apo- tionem. Quodsi diceret privationem, lunc
    cal. XXI, 5 : Dixit qui sedebat in throno : diceret privationem formae panis in ma-
    Ecce nova facio omnia. Et ideo dixit, teria panis, in qua privatione jam esset
    Levit. XXVI, iO : Cotnedetis vetustissima per inchoationem formaecorporis Christi,
    veterum, et vetvranovis supervenientibus quod penitus est absurdum : quia sic
    projicictis. corpus Chrisli novum ex pane gcnerare-
    tur. Si autem diceret negationem, lunc
    Ad objecta igitur dicendum, quod cum pcnitns aiinihilarcfur in sacramenfo sub-
    dicitur : « Vi nobis Corpus et Sanguis sfantia [)anis, quod liiles Cathulica noii
    fiatDomini nostii Jesu Christi » dicon- : adnulfif : quia, sicut diximus, substantia
    dum quod hoc vcrbum, fiat^ ibi nullam panis tota transsubstantiatur in corpus
    notat mutationem nafuralein, scd super- Christi gloriosum et divinum : et sic effi-
    374 D. ALB. AIAG ORl). PR/ED.

    citur substanlia panis, quod non erat enim in ista materia Catholice dici non
    prius : et hoc est aliquid enici, et non potest. Ethoc notant habitudines pra^po-
    annihilari. sitionum. Nec hoc est inconveniens :

    Eodem modo solvendum est id quod tales enim partes indeclinabiles potius
    objicilur de corporis Christi generatione : consignilicant, quam signiticent aliquid
    quia nulla penitus est ibi generatio, cum per seipsas : et ideo a conjunctis sibi
    corpus Christi maneat ante et post se- contrahunt modum et habitudines consi-
    cundum eumdem statum in esse naturali gnandi et ideo aliquando notant habi-
    :

    et divino, nisi quod efficitur in altari in tudinem principii materialis in muta-


    quo non erat prius, etc. tione aliquando autem notant ordinem
    :

    Ad id autem quod probatur panis non mutationis in eodem quod secundum


    esse materia corporis Dominici, est con- esse diversificatur : aliquando autem
    cedendum, sicut de necessitate ad incon- notant habitudinem terminorum trans-
    veniens ducit objeclio. Sed dicendum, substantiationis supernaturalis, secun-
    quod panis et vinum secundum suas na- dum quod diversis adjunguntur. Neces-
    turales substantias suut materia sacra- sarium enim est, ut dicit Hilarius, quod
    menti ex quibus sacramentum constilui- sicut res createe ministrant et obsequun-
    tur, sicut ex corporali elemenlo, sicut in tur ad obsequium et operationem Crea-
    ante habitis dictum est, et patet per ante toris, ita et sermo de rebus talibus signi-
    dicta, quod supernaturali transsubstan- ficationibus obsequatur quas admittunt
    tiatione transit in corpus Christi : et ideo operationes Creatoris quia non sermoni :

    non annihihitur, et taraen in Christi res, sed sermo subjectus est.


    rei
    corporc fit nulla mutalio, vel addilio : et Ad hoc autem quod objicitur de in-
    ideo illa objectio non procedit. Et quam- terceptione medii in mutatione, dicen-
    vis hoc in naturalibus non habeat simiie, dum quod illa objectio non procedit nisL
    tamen exemplum habet in divinis, quae de mutationibus compositis, in quibus
    decet in se habere totius naturae aucto- infinita facta sunt in uno fieri : sed ista
    rem, sicut diximus nuper. mutatio est simplex et sine medio : et
    Ad hoc autem quod quaeritur, quid ideo numquam est tempus, vel nunc
    habitudinis notent istae prseposiliones temporis, in quo substantia panis nec
    cum dicilur : De panc, vel, Ex pane fit sit sub forma panis, neque sub forma
    corpus Christi,satis bene probatum est, corporis Dominici. Haec enim supernatu-
    quod nec matcriam notare possunt nec ralis mutatio non abjicit a substantia
    ordinem simplicem. Sed dicendum, quod ejus quod mutatur, neque accipit for-
    supernaturalis transsubstantiationis no- mam post formam ejus in quod mutatur
    tant principium et ordinem : quia illa supernaluraliter sed repente sine medio
    :

    supernaturalis mutatio tota est in pane, tota substantia panis supernaturaliter


    et nullum habet terminum in corpore transit corpus Christi, sicut statim
    in
    Dominico qula hoc non incipit esse,
    : sine medio Filius Dei sibi assumpsit na-
    cum antc hoc fuerit nec incipit esse : turam hominis, et sibi univit hominem
    panis quia numquam fuit panis, neque in esse personoe et unitatem, absque eo
    est, neque erit : nec forma Dominici quod humana natura per vices tempo-
    corporis incipit esse in materia panis, rum exiret de potentia ad actum, et de
    quia nihil in corpus por additioncm re- incompleto ad completum, sed faciendo
    cipitur. Sed si aliquid notat in corpore naturam assumpsit et univit, et assu-
    Domini, lioc non
    quia sub for- est, nisi mendo et unieado fecit eam.
    mis sacramentalibus panis et vini in al- Sic igitur caute est hic loquendum :

    tari incepit esse corpus Domini, et san- quando enim Deus tota sua virtute agit
    guis, sub quibus non fuit prius. Aliud
    et operatur,, sicut Verbo suo creavit na-
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRACT. II, 1 375

    turam, et fecit opus incarnationis, sic est panis, et in quo transsubstantiala est
    etiam operatur in sacramento ad trans- in corpus Christi sed illud nunc quia
    :

    substantialionem, tunc non potest esse est conlinuans nunc in tempore habet
    mutalio composita quie medium interci- rationem finis respectu praeteriti, et
    piat : quia virtus qua operatur, est infi- habet rationem principii respectu futuri :

    nita : et hoc opcratur in nunc, et non in et ideo in principio illius cst panis, et in
    tempore et ideo in tali operalione de
    : fine illius factum est quod est corpus
    hoc fit hoc absque eo quod numquam sit Christi : quia jam facta est transsubstan-
    in medio quia si inlcrciperet medium
    : tiatio per quam est corpus Christi. Unde
    ipsa mutatio, tunc oporteret necessario, in principio, hoc est, in ipso nunc secun-
    quod esset in tempore : et hoc nullo dum quod habet rationem principii,
    modo stare potest. factum est quod est corpus Christi, et

    ante non fuit corpus Christi. In eodem


    Sed contra hsec adhuc objiciunt qui- auteni secundum quod habet rationem
    dam sophistee dicentes, quod secundum finis est panis et continue post hoc non
    :

    hoc aliquod nunc temporis est in quo erit panis.


    substantia panis est sub forma panis, et Si quis tamen ista subtiliter inspiciat,
    aHquod nunc temporis quo substantia videbit pro secundum philoso-
    certo
    illa transsubstantia est in corpus Christi phiam, quod illud quod secundum sub-
    hsec igitur nunc aut sunt idem nunc, stantiam et actum ct motum non estsub
    aut duo nunc. Si sunt idem, tunc sequi- motu cceii sicut causatum ab illo, hoc
    tur, quod in eodem indivisibili nunc est pro certo non cadit sub nunc temporis,
    aliquid substantia panis et corpus neque sub tempore : et quia tales super-
    Christi : et ad hoc sequi videtur, quod naturales mutationes et etiam subjecta
    contradictoria sint simul vera : quia si ipsarum secundum quod sunt subjecta
    est substantia panis, sequitur quod non taiium mutalionum, non sunt sub motu
    sit corpus Christi : et sic in eodem indi- ctrli, sequitur pro cerlo, quod nec sint in
    visibili nunc est substantia panis, et non nunc temporis, neque in tempore secun-
    est substantia panis : et est corpus dum istam temporis ralionem qua Philo-
    Christi, et non est corpus Christi per sophi de tempore loquuntur tales enim :

    eamdem rationem : hoc autcm est im- mutationes non sunt motus tales qui
    possibile : ergo illa nunc qua? dicta sunt, sunt actus imperfecti, eo quod nihil de
    non idem indivisibile nunc. Si aulem di- eis exit de polenlia in aclum, sed actus
    catur, quod sunt duo nunc, tunc, cuni perfectissimi, in quibus non est nisi dc-
    nihil sit medium tempus, ut jam proba- monstratio unius perfecli ex alio per-
    turn est, sequitur quod duo nunc imme- fecto, absque eo quod continue amiltat
    diate sequuntur in eodem continuo tem- unum et accipiat alterum, et sunt tales
    pore quod est impossibile et contra
    : mutationes actus, sicut dicimus motus
    demonstrationes multas quee in sexto intelligentise actus, vel motus qui sunt
    Physiconim inducuntur. numquani de potentia
    de luce ad lucem,
    Ad hoc autem dupliciter potest re- ad actum exeundo et non sunt tales :

    spondcri. Si enim concedere volumus, motus ut in aliquo continuo mcnsurantc,


    quod est idem tempus omnium tcmpora- scd potius sunt de vicibus in vices : et

    lium quod continuitatcm suam habct a ilhe vices remanent discretae et non con-
    continuitate motus CitH et si hoc conce- :
    tinuiB, sicut vices pronuntiationis eh;-

    dimus, quod ista mutatio supcrnaturalis mentorum litteraliuni in oratione : et in

    ct aliaj supernalurales mutationcs sunt talibusnon est inconvenicns, quod dupe


    in nunc temporis tunc dicemus, quod : vices se immediate consequantur, ita
    idcm cst nunc in quo substantia panis quod nihil sui geneiis sit medium. Et
    376 D. ALB. iMAG. ORD. PRtED.

    hoc modo dici potest, quod in una viee vel alibi sine omni mutatione et motu
    est panis, et in nulla vice post illam erit qui fiat in ipso. Et similiter est dicen-
    panis, et in illa consequente vice est dum quando post sumptionem sacra-
    corpus Christi, et in nuUa vice ante menti desinit esse in altari, et est in

    illam erat corpus Christi. Et Iianc solu- ccelo, quod motu locali non reascendit
    tionem ego puto esse veriorem quam in coelum a quo descendendo ante non

    priorem. Unde etiam, Jacobi, i, 17, discesserat sed tunc non est hic, quia
    :

    ubi ab ipsoDeo removet temporis muta- hic visibiUter non apparet.

    tionem, statim etiam removet eam quai IIa?c est Udes Catholica in locutioni-
    est per vicis successionem, dicens : Apud bus istis : et ideo hsec verba a nobis dicta
    quem non est transmiitatio, nec vicissitic- caute et fideliter sunt tenenda. Et prop-
    dinis obumhratio. El si dicamus, quod ter tales hujus materise difficultates dixit

    taUs vicis successio dicitur tempus, tunc Spirilus sanctus, Exod. xii, 10 : Si quid
    participabit nomen temporis sequivoce residuum fuerit, igne comburetis. Quia

    ad lempus quod est verus motus secun- multa manent in secretis Dei residua,
    dum prius et posterius, de quo Philoso- qua^ humanus non potest penetrare in-
    phi loquuntur, dicentes quod adjacet id tellectus : et hgec igni Spiritus sancti et
    motui primi mobilis, et per illud nume- igni devotionis sine magna discussione
    rantur omnes motus qui causantur ab sunt committenda, etc. Advertendum
    ipso motu primi mobilis et tale nunc : enim est quod dicitur, Amos, u, 1 Su- :

    temporis non continui est, quo mensu- per tribus sceleribus Moab, et supcr qua-
    ratur actus creationis, et omnes illi actus tuor non convertam eum, eo quod incen-
    divini qui sunt in mysterio incarnationis derit ossa regis Idumseie usque ad cine-
    et sacramenti, sicut jam ante determina- rem. Moab enim ex patre interpretatur, Qui
    lum est. et signat eos qui quoad perUdiam sunt pb
    rati(
    ex patre diabolo, qui omnia physicis ra- volu
    cute
    12. Non est autem hic praetereundum, tionibus volunt discutere, qui tria et et a

    quod cum dicimus : Corpus Christi nunc quatuor scelera committunt. Tria qui-
    incepit esse hic sub formis suis sacra- dem, quorum primum est quia im- :
    I
    mentalibus in altari, et non fuit hic anle rnensum ad inopiam physicorum corpo-
    hoc, non intelligitur quod corpus Christi rum mcnsurare volunt. Secundum au-
    locali motu descendat de ccelo et incipiat tem, quia capacitatem sui intellectus
    hic esse quinimo dum
    : incipit esse in ultra immensitatem Dei extendunt, cum
    aUari, remanet in ccelo in dextera Dei, hoc sit impossibile. Tertium autem, quod
    ettamen incipit esse hic. Talia enim secreta majestatis Dei temere perscru-
    quod corpus Christi sine omni motu et tantur. Et hgec tria sunt cordis eorum
    mutalione sua sit simul hic ct alibi, ct scelcra. Quatuor autem sunt. Primum,
    incipiat esse hic et alibi, liabet corpus quia cum invisibilia Dei perfecle in ve-
    Christi in quantum est divinum, et non stigio et imagine non demonslrenlur, isti

    in quantum est corpus cl quia deitas est : arguunt ad ea quae sine exemplo sunt,
    ubique, sequens in aliquo proprietatem exemplum innaturalibus
    sicut inveniunt.
    deitatis corpus divinum accipit posse Secundum autem, quod ea quie per
    esse in pluribus locis simul : alias autem ablationem et eminentiam exponere de-
    corpus cssct in uno loco tantum. Unde berent, ipsi per posiUonem exponant, ut
    sicut Deus per hoc dicitur hic vel alibi : Tertium
    inferiora de divinis affirmentur.
    quia apparet hic vel alibi sine motu et aulem scelus est, quia Deo propria siia
    mulatione quai fiat in ipso : ita corpus non relinquunt cum tamen omni regi :

    Christi incipit esse hic vel ibi : quia visi- sua propria relinquantur. Quartum vero
    bililer sub specie sacramenti apparet bic est, quod et maximum est : quia Udem
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRACT. II, 1 377

    quae supra intellectum et rationem est, mento, non sunt mutationes quae sunt
    ipsi sub ratione supprimere intendunt. super omnem muta-
    in genere, sed sunt
    De primo horum scelere dicitur, Isa. tionem.
    XL, iS : Cui similem fecistis Deum ? aut De sexto scelere dicitur, Isa. xxiv
    guam imaginem ponetis ei? \n ommhus 16 Secretum meum mihi^ secretum
    :

    enim physicis nihil simile penitus inve- meum mihi nullus enim in sinu secreti
    :

    nitur. Dei fuit, qui propria deitatis sit scruta-


    De secundo dicitur, II ad Corinth. x, tus, nisi Filius, sicut dicitur, Joan. i,

    4 et 5 : Arma militiae i^ostrx non carna- 18 : Deum nemo vidit umquam : unige-
    lia sunt, sed potentia Dco ad destructio- nitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse
    nem munitionum, consilia destruentes, enarravit.
    et omnem altitudinem extollentem se De septimo autem scelere, quod fidem
    adversus scientiam Dei, et in captivita- sub intellectu et ratione ponere nitunlur,
    tem redigentes omnem intellectum in ob~ dicit Gregorius, quod lides non habet
    sequium Christi, etc. meritum, cui humana ratio prcebet expe-
    De tertio dicilur, Proverb. xxv, 27 : rimentum. Et de talibus dicit Dominus,
    Sicut qui mel multum comedit non est Joan. lu, 12 : Si terrena dixi vobis, et
    eibonum, sic qui perscrutator est maje- non creditis, quomodo, si dixero vobis
    statis opprimetur a gloria. coilestia, credetis ? quia etiam interrenis
    De quarto autem dicitur, Job, xi, 7 et multa operatur Deus, qufe non capimus
    seq. : Forsitan vestigia Dei comprehen- per rationem, et multo minus capere
    des, et usque ad perfectum Omnipoten- possumus ista ccelestia supernaturalia et
    tem reperies ? Excelsior quid coelo est, et supermundana, quae ipse superccelesti et
    ,f,-
    facies? profundior inferno, unde co- et divina sua potenlia et sapientia opera-
    gnosces? Longior terra mensura ejus, et tur. Sapient. ix, 16 et 17 : Difficilexsti-
    latior mari. Et ideo nihil invenitur in mamus quse in terra sunt, et qux in
    creaturis superioribus, vel mediis, vel prospectu sunt invenimus cum labore
    infimis, quod sufilcienler opus Dei ma- qux autem in coelis sunt quis investiga^
    nifestet. bit ? Sensum autem tuum quis sciet, nisi

    De quinto dicilur,Isa. xl, 17 : Omnes tu dederis sapientiam, et miseris spiri-


    gentes quasi non sint, sic sunt coram eo, tum sanctum tuum de altissiniis ? His
    et quasi nihilum et inane reputatx sunt igitur erroribus occupali sunt, qui nimis
    ei : nihil enim omnium quse facta sunt, investigant mysteria deitali soli nola.
    est Deus, et ab omnibus eminenter ele- Rex enim Idumeae Christus est, sicut
    vatur, sicut dicilur, Eccli. xlui, 30 : dicitur, Isa. lxiii, 1 : Quis est iste qui
    Gloriantes ad quid valebimus? ipse venit deEdom,tinctis vestibus de Bosra?
    enim Omnipotens superomniaoperasua. De quo etiam dicit Psalmista, Psal. lix,
    Unde Dionysius in libro de Divinis no- 10 In Idumseam extendam calceamen-
    :

    minibus : « In ipso oporlet affirmare tum nieum quia in carne et sanguine


    :

    omnium positiones, et omnes potentias calceata venit ad nos divinilas. Hujus


    negare tamquam de eo qui super omnia regis ossa, hoc est, fortiora mysleria in-
    existit. » Et, Eccli. xlui, 31 : Terribilis cendit in cineres, qui calore proprii in-
    Dominus et magnus vehementer, et mi- genii succensus usque ad minima vult
    rabilis potentia ipsius. Et ideo sicut ipse investigare : et ideo omnibus illis quce
    in nullo genere entis est, sed excellit dicta sunt tribus et quatuor sceleribus
    omnia, ita actio ipsius et opus in nullo involvilur. Ad Roman. xii, 3 : Dicu...
    \
    est actionis vel operationis genere, sed omnibus qui sunt inter vos, noti plus
    omnia excellit : et idco etiam mutatio- sapcrc quam oportct sapere, sed sapcre
    nes, quee sunt supernaturales in sacra- ad sobrietatcm. Humana sapientia enim
    378 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
    incerta est : quia scilicet dicitur, AbdicE, mcnli spiritualis et hoc est absurdum:

    f. 8 : Perdam sapienles de Idumaia, et secundum omnia dicta sanclorum et se-


    prudentiam de monte Esau. Et ideo di- cundum omnia quffi in proeliabitis deler-
    cilur, I ad Corinth. i, 17 : Non in sa- minata sunt.
    pientia vcrbi, ut non evacuetur crux Ad haec autem cliam inducunt aucto-
    Christi. Hic igitur sic loquendum est, rltates : Dominus enim, Joan. iv, 13 et
    sicut diximus. 14, cum Samaritanam instruere vellet
    de refrigerio sitis spiritualis, a sensibili
    jo Modo dicere debemus quaresacramen- aqua eamdem Samaritanam manuducere
    Ad quiJ *^'^^ species in hoc sacramento rema- incepit, dicens Qui biberit ex aqiia
    :

    species sa- neant, ex quo substantia ^panis et vini ciuarn ego dabo ei, non sitiet in aelernum :
    cramenla-
    les post non manent, quam substantiam prius sed aqua ciuam Pf/o dabo ei, ftet in eo
    transsub- /r • . i>;-' • . i

    stantiaiio- arlecerunt, et ex quo non aihcmnt sub- fons aqupe salientis in vitam seternam.
    nem rema- stantiam cornoris sanguinis Dominici, Quoliescumque
    nent?
    et igitur a corporalibus
    .

    quse nunc est ibi statini facta transsub- mcinuduci debet liomo ad spiritualia,
    stantiatione, adquid ergo manent hujus- oportet aliquas relinqui proprietates cor-
    modi species accidentium, quo! sunt porales, ex quibus manuducatur, Cum
    tigura, color, odor, et sapor? Hoc enim igitur ex omnibus sacramentis homo sic
    quidam quaerunt magis curiosi quam de- erudiatur, oportet quod spccies corpo-
    voti, et tamen oportet, quod qusestioni rales in sacramentis relinquantur,
    eorum satisfiat quoniam prfecepit Apo-
    :
    Adhuc autem inducunt hoc quod,
    stolus Pelrus, I Petri, iii, I.d : Parati Matth, XIII, 34, dicitur : Sine parabolis
    semper ad satisfaciionem omni poscen- non loquebatur eis. Oporlet igilur sicut
    ti vos rationem de ea quae in nobis in parabola quadam salvari proprietates
    est spe. corporis, ex quibus instructio accipiatur
    Ad hanc igitur quaistionem Patres divinorum,
    ante nos responderunt, cjuod sacramen- Adhuc autem hic arguunt ex causa in-
    tum semper salvatur in aliqua visibili slitutionis sacramentorum quae est tri-
    forma, quam, ut dicit Augustinus, inge- plex, eruditio, humilitas, et exercilium.
    rit sensibus, et quae sit imago gratise Sive enim dicatur, quod propter erudi-
    quam confert sacramentum : etquia non tionem institutum est sacramentum,
    possunt esse sensibiles formse quse imago oportet eruditionem a corporalibus for-
    sunt nutrimenti spiritualis quod confert mis incipere, ex quibus similitudineni
    Eucharistia, nisi formse nutrimenti sensi- accipiamus divinorum sive propter hu- :

    bilis panis et vini, quarum una ducit ra- militatem dicatur institutum, oportet
    tionem in nutrimentum spirituale, et humiliari ad inferius elementum, sicut
    alia in potum spiritualem, ideo, ut di- per elementum inferius superbientes
    cunt, has formas manere necesse est, ex elevari volumus ad superiorem divinita-
    quibus in mente imago nutrimenti et tis aequaUtatem in primis parentibus ;

    potus spiritualium accipiatur. Hujus sive exercitari habeamus, ut nos diabo-


    etiam assignant aliam valde convenien- lus occupatos inveniat : quia sic etiam
    tem rationem : quia scitur in scientia exercitium nostrum erit in infcrioribus
    sacramentali, quod sacramentum novae ad intellectum superiorum, et tunc ite-

    legis nullius causa existit, nisi cujus rum conveniens est sensibiles formas in
    imaginem sensibilem gerit, Si ergo da- quibus exercitemur, remanere. Ad Ro-
    retur, quod formae in sensu indicantes man. i, 20 : Invisibilia ipsius, scilicet
    nutrimentum naturale et conveniens, Dei, a creatura mwidi, per ea qux facta
    non manerent, sequeretur quod sacra- sunt, intellecta, conspiciuntur : scmpi-
    mentum iiiud non esset causa nutri- terna ciuoque virtus ejus, et divinitas.
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRAGT. II, 1. 379

    Adducunt autem ad haec, quod verila- esse et non nutrit


    nutrimentum, sub- :

    tem umbrse oportet conformari. Umbra stantia autem cum accidentibus indicat
    autem in sacramentis veteris legis fuit et nutrit. Ergo si dicantur manere acci-

    in corporibus et corporalibus formis, dentia sine substantia, videtur esse po-


    quae gratiam fuluram significabant. Ad tius sacramentiim illusionis quam verita-

    Hebr. x, i : Umhram enim habens lex tis. Si autem maneat substantia cum
    futurorum, non ipsam imaginem rerum. accidentibus, tunc habebit veram nutri-
    I ad Corinth. x, II Hiec omnia in figu- : tionem et veram nutrimenti significatio-

    ra contingebant illis scripta sunt autem : nem : et sic videtur esse sacramentum
    ad correptionem nostram, sive propter veritatis. Sed in hoc videtur esse sicut
    nos. Oportuit igitur, quod eliam novce in somno, in quo objieiuntur formce
    legis sacramenta essent in visibilibus cibi et potus : et sic videtur esse si-
    formis. gnificatio cibi qui penitus nullus est in
    Sed econtra alii objiciunt : quia se- somno. Isa. xxix, 8 : Sicut somniat esu-
    cundum ha3c videtur, quod substanlia riens et comedit, cum autem expergefa-
    panis maneat et remanere debeat potius ctus fuerit vacua anima ejus et sic- est :

    quam accidens : quia dicit Aristoteles, ut somniat sitiens et bibit, et postquam


    quod polentia caro nutrit forma autem : fuerit expergefactus, lassus adhuc sitit,
    accidentalis non est potentia caro, sed et anima ejus vacua est. Talis igitur re-
    potius substantia panis et vini sunt po- manentia accidentium potius videtur fa-
    tentia caro : substantia ergo nutrit, non cere ad illusionem quam ad sacramenti
    accidens : et sic substantia panis et vini veritatem.
    manere debent, non accidentia, ut vi- et

    detur. Et hujus signum est, quod Elias Ad ha?c aulem omnia et similia dicen- 14.

    non accepit in nutrimentum accidens dum est, quod in veritate in sacramento


    panis, sed panis veritatem', in quo ta- remanent accidentia panis et vini sine
    men Eucharistia sio-nificabatur.
    o Nec Do- omni substantia illis accidentibus sub-
    minus cibando quinque milliahominum, jecta, quam ipsa afficiunt accidentia :

    exhibuit accidens panis, sed panis veri- sul)stantia enim panis et vini, quas sub-
    tatem - :tamen redarguit Ju-
    de quo stantias illa tum
    afficiebant accidentia,
    daeos, qui in illis non intellexerunt Eu- propter veritatem sermonis Domini, tum
    charistice sacramentum. Adhuo, aulem etiam propter sacramenli veritatem ma-
    exhibendo de cceIo panem % non dedit nere non poterit quia si ibi substanliae
    :

    accidens panis, scd veritatem in quo : panis et vini manerent, non esset verus
    tamen voluit inlelligi verum nutrimen- sermo Domini quem dixit IIoc est cor- :

    tum sive cibum Eucharistiae, sicut patet, pus meum, et, Ilic est calix sanguinis
    Joan. VI, per totum caput. Ex omnibus mei quia panis non est corpus Domini,
    :

    his videtur, quod substantia panis ma- et calix vini non est calix sanguinis Do-

    nere debeat cum accidentibus, et non ac- mini. Verilas etiam sacramenti non sal-
    cidens tantum quia substantia veri cibi : varetur : quia veritas sacramenti est in
    facit signilicationem et non accidens hoc quod signiiicetur in sacramento esse
    proprietatum substantialium. verus cibus et verus potus spiritualis,

    Ad haec ctiam quod osten-


    addunt, sicut ipse dicit, Joan. vi_, .')(3 : Caro mea
    dendo id in sacramento quod videtur nu- vere est cibus, et sanguis mcus vere est
    trire et non nutrit, potius vidctur iilusio potus. Si autem manercnl in sacramento
    quam veritas. Accidens autcm indicat substantia panis et substantia vini, tunc

    * Cf. III Heuum, xix, 6. ^ Cf IaoiI. xvr, :^1 ct seq.


    3 Cf. Joan. VI, II.
    380 D. ALfi. MAG. ORD. VnJED.
    accidenlia illa essent in substantia panis requirebant, redarguit, dicens, Joan. vi,
    el subslantia vini, et essent illis substan- 26 : Amen, amen dico vobis, quierilis
    tiis propria. Et idco non indicarent nisi me, non quia vidistis sigiia, sed quia
    nulrimentum, quod polest praestare sub- manducastis expanibus, et saturati estis.
    stanlia panis et substantia vini : et ille lilienim parabant in sacramento lidci
    est cibus qui perit, sicut dicitur, Joan. dentem et ventrem, et non parabaut
    VI, 27 : et ille in sacramento requiri non mentem ad fidei devotionem. Et ideo
    debet. Cum autem in sacramenlo non eliam cum cognovissct Jcsus quia venluri
    mancl illa subslantia, non possunt acci- essent ut raperent eum, et facerent eum

    dentia illa ducere in tale corporale nu- regem, sub cujus regimine cibum habc-
    trimentum : et sic necessario ducunt in rent corporalem, fugit iterum iyi montem
    spirituale nutrimentum, quod in sacra- ipse solus '
    : quia non dignalur homines
    menlo est requircndum. habere regendos, qui cibum corporalem
    Dicendum igilur ad primum, quod in in sacramentis requirunt : quia de iilis

    verilate, sicut dicit Philosophus, non nu- dicitur, ad Philip. iii, 19 : Quorum Deus
    trit nisi potcntia caro, et potentia os, et venter est, el gloria in confusione ipso-
    polentia nervus, et sic de aliis similibus rum, qui ierrena sapiunt. Et hos invi-
    partibus in homine. Sed quia tale nutri- tans ad intellectum spiritualis nutrimenti,

    mentum corporale quo dissimilia mem- dixit, Joan. vi, 64 : Verba quse ego locu-
    bra in homine nutriuntur, ex hoc quod tus sum vobis, spiritus et vita sunl. Su-
    similia quae sunt in ipsis, nutriuntur in per ahos autem qui cibum spiritualem
    sacraraenlo, sicut dicit Dominus, non de- quaerebant, non negavit se esse regem :

    bet requiri neque cogitari, ideo oportet quod etiam coram Pilato conQlebatur,
    quod illud corporaliter nutriens non sit Joan. xviii, 37 Tu dicis quia rex sum :

    in sacramento, sed totum secundum for- ego : sed dixerat, t- 36 : Regnum meum
    mam et materiam transsubstantietur : non est de hoc mundo.
    ideo substantia panis et vini non debent Ad illud quod objicitur, quod illusio
    manere in sacramento, sed accidentia et non veritatis sacramentum esse vide-
    tantum per translationem factam ad spi- retur : dicendum, quod in veritaleillusio
    ritualia signantia nutrimentum spiri- esset si substantia panis et vini mane-

    tuale. Hoc signatum est, Sapient. xvi, rent : quia tunc non signiticarent esse in
    2(5, ubi dicit quod 7ion nativitatis fructus sacramento nisi corporale nutrimentum,
    pascunt homines, sed sermo tuus hos qui et homines ad ipsum tamquam ad corpo-
    in te crediderint conservat. Hoc enim ralem ccenam convenirent, quod prohibet
    verissimum est in sacramento altaris, Apostolus, I ad Gorinth. xi, 20 et 21, di-
    in quo fructus non manent,
    nativitatis cens : unum,
    Convenientibus vobis in

    sed sermo Domini positus in forma sa- jam non Dominicam ccenam mandu-
    est

    cramenti, et facit in sacramenlo pastum care unusquisque etiim suam coenam


    :

    spiritualem. prsesumit ad majiducandum. Ac si dicat


    Quod autem objicitur de Elia et de sa- Si in ccena Domini pricsumitis mandu-
    cramentis veteris legls, non est simile : care coenam vestram corporalem, noii
    quia illa sunt signa imperfecta gratiam estis quod Dominicam coenam
    digni,
    pasturee spiritualis ex seipsis non confe- manducetis tales enim estis, ut illi qui
    :

    rentia : el manebal eorum subslan-


    ideo dixerunt, Joan. vi, 61 Durus est hic :

    tia : quia spiritualis pustus in eis non scrmo. Et infra^ y. 67 : Ex hoc multi
    continebatur. Unde etiam Dominus eos discipulorum ejus abierunt retro, et jam
    qui pastum corporalem in sacramentis non cum illo ambulabant : quia nescie-

    ' Joan. VI, 15.


    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRAGT. II, 1. 381

    runt nisl corporalia quserere. Nec ideo quae sunl materia in aliis sacramentis, ad
    cst illusio : quia accidenlalis forma non usuni significandi gratiam non assumun-
    nutrit, quia in sacramento non assumitur tur propter substantias ipsorum elemen-
    ad nutriendum, sed potius ad spiiituale torum, sed polius propler qualilates, sic-
    nutrimentum significandum et lioc facit : ut aqua in baptismo assumitur propter
    illo modo quo corporalia signa transfe- vim ablutivam quam habet non a sub-
    runtur ad spiritualium significationem. stantia, sed a qualitate humiditatis, et

    Doc autem in veteri lege esse non potuit propter virtutem exstinguendi et refrige-

    quia ibi velata gratia et non revelata si- randi incendium fomitis : et hanc virtu-
    gnificabatur, sicut diximus. Unde Apo- tem non habet aqua a substantia, sed a
    hoc sacramento
    stolus, adlfebr. IX, 8, de qualitate frigiditatis. Et assumitur etiam
    et sacerdotio Novi Testamenti loquens propter nitorem puritatis quam confert,
    per comparalionem ad Vetus, dicit : et hanc vim etiam non habet a substan-
    Iloc significante Spiritu sancto, nondum tia, sed potius a puritate. Aqua autem
    propalatam esse sanctorum viani, aclhuc secundum suam substantiam nihil signi-
    priore tabernaculo hahenle statum. Et hcat in sacramento : et ideo etiam ex
    ideo signa in illis sacramentis erant im- substantiasecundum quod est substantia,
    pertecta : sed quando velum templi scis- nihil causat in ipso : quia sicut sa?pius
    sum est a summo usciue deorsu)n, sicut diximus, sacramentum novse legis causat
    dicitur, .Mallh. xxvii, 31, tunc patefacta idquod significat, et non plus. Similiter
    sunt arcana Dei in signis gratiarum in autem est in chrismate in confirmatione,
    sanguine Domini, et tunc in sacramen- quod ex proprietatibus suis unctivis et
    tis revehitce gratia^ signa perfecta daban- dissolutivis et penetrativis significat et

    tur. causat gratiam. Et similiter oleum in


    unctione infirmorum. Et ideo substantia
    CoNTRA ca autem qua3 dicta sunt, ad- taUum manens in sacramento non impe-
    huc objicitur : quiain multis sacramentis dit tidem ad gratiam, quie causatur et
    novae legis manent substantise elemento- continetur in sacramento. Sed in altaris
    rum, quse sunt materia sacramentorum, sacramento substantice panis et vini nu-
    ex quibus sumuntur signa signantia gra- triunt, et non signiticant uUerius aliquod
    tiam, sicut in baptismo manet aqua, di- nutrimentum, sed conferunt nutrimen-
    cente Domino, Joan. m, 5 : iWisi quis tum quod in ipsis est, et ideo manentes
    renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, ilhe substantiae impedirent fidem quae ex
    non potest introire in regnum Dei. Et in accidentibus eorum ducerelur ad creden-
    confirmatione manet chrisma propter dum aliud esse nutrimentum in sacra-
    quod uncti christi dicuntur. Psal. civ, mento : et ideo contra tidem facerent
    15 : Nolile tangere chrislos meos, et in manentes substantiai, et ideo ilhe sub-
    Prophetis meis nolite malignari. Et in stantise non manent, sed transsubstan-
    unctione extrema manetoleum, sicut di- tiantur.
    citur, Marc. vi, 13 Et ungehant oleo
    : Omncs tamcn istoe qua; motee sunt dif-
    multos ;pgros, et sanabant. Et tamen illa licultates compulcrunt secundam opinio-
    sacramenta conferunt gratiam spiritua- nem poncre, quod cum corpore Chrisli
    lem. Videtur crgo forte alicui, ([uod manet subslanlia clementorum in sacra-
    eliam in hoc sacramento elementa corpo- mento, etc.
    ralia, quw sunt substantia panis et vini,

    manere deherent. Deinde dicerc lu\bemus qualiler in sa- 16.

    Ad hffic autem omnia et slmilia dici- cramento saipius dicta manent acciden- Quiililer
    accidealia
    mus, quod noii est simile de isto et uliis lia. existuDt
    pust Iraaa-
    sacramenlis nova? legis : quia elemcnla Sed ad hnc quidcm dicit Magister in
    382 D. ALR. MAG. ORD. PRyED.
    Bnbsiantia- \\[)yo quarto Sententiariim, quod ibi ma- dentium ad substantiam reducitur per
    lionem ?
    iient accidentia illa sine subjccto aliquo : hoc quod accidens non est ens, sed po-
    et hoc probare nititur quia substan-
    sic : tius quldam modus enfis sinii^licifer vel

    tise panis et vini in quibus accidentia dispositio entis. Et hoc probalur in

    fuerunt, sicut in suis subjcctis, non ina- principio noni libri primw philosophise.
    nent, sicut jam delerminatum est. Cur- JModus autem et disposilio entis intelle-

    pus autem Christi gloriosum, quod est clum nullum habet nisi in subjecto suo,
    sub istis accidentibus non afticitur tali- quod est ens simpliciter et principium
    bus accidentibus : etideo nec in illo sunt. intclligendi ipsum igifur sine fali entc
    :

    Aerautem in quo videntur et sentiuntur non est intelligibile ergo inullo minus :

    illa sacramenti accidentia, non constat esse potest sine ipso.


    ad tlguram, ita quod figuretur in rotun- Ad autem omnia, et similia di-
    hsec
    dum album quod ibi apparet : cum
    et cunt quod philosophia non lenet in
    isti,

    non sint ibi plura substantialia quam illa miraculis divinis. Dicunt enim, quod
    tria, et in nullo eorum possunt esse, sine accidentia sunt sine subjecto per divi-
    subjecfo ibi esse probantur. num miraculum. Sed si hoc modo re-
    autem fortissime confra po-
    Objicitur spondere volumus, cito de omnibus nos
    sitionem istam. Primo quidem ex acci- expediemus, dicentes in omnibus esse
    dentis definitione quam ponit Philoso- miraculum divinum, quod secundum
    phus, quod accidens est, quod cum sit in beatum Petrum non licet, qui dicit,
    aliquo non sicut queedam pars, impossi- T Petri, iii, 15, quod simus parati sem-

    bile est esse sine eo in quo est. Non enim pter ad satisfnctionem onini poscenii ra-

    accidens est pars essentialis vel inlegra- tionem cle ea ciiue in nobis est spe. Ite-
    lis ejus cujus est accidens, et in hoc dif- rum Iioc non vult Paulus, ad Titum, i,

    fert a dilfcrentia constituliva quse est 9, ubi loquens de Episcopo dicit : Am~
    pars essentialis, et differt a forma quae plecteniem eiim, qui secunclnm clociri-

    est pars essentialis totius constiluti, et nam esi, fidelem scrnionem, ut poiens sit

    differt a materia et partibus intcgranti- exhoriari in docirina sa)ia, et eos cjui


    bus, quee secundum suas figuras manent coniradicuni arguere. Argui aufem non
    aliquando etiam a toto separatffi. Per possunt contradicentes nisi per ralio-
    hoc autem quod dicifur, quod impossi- nem : et ideo dicit Hieronymus in Pro-
    bile est esse sine eo in quo est, ideo locjo Bihliie : « Sancfa quippe rusticitas
    dictum est, quia esse habet a subjecto solummodo sibi prodest, et quanlum
    sicut a sua causa : et ideo sicut causa- Ecclcsiam Dei sedilicat ex vifse merifo,
    tum suam causam, ifa recipit subjectum tantum nocet si destruentibus non re-
    in suam definitionem. Et ideo intellectus sistaf. » Paruni est ergo diccrc in doc-
    non permittit, quod sine subjecto infel- trina fidei hoc vel illud sic esse per di-
    ligi possit. Si aufem sine subjecfo non vinum miraculum, nisi aliqua ratio
    potest intelligi^ func omnino impossibile assignefur : hoc cnim est docentis pro-
    est esse sine subjeclo. Et hoec est obje- prium, quod nihil doceat sine conve-
    cfio forfissima. nienti ratione.
    Adhuc autem in septimo primx philo- Ideo sunt alii dicentes, quod in veri-
    sophiie probatur mulliplicifer, quod acci- tafe in accidentibus matina est diife-
    dens est esse et non essentia : est autem rentia. Qusedam eni-m valde sunt pro-
    numquam potest intelligi nisi in eo in pinqua subjecfo, et ipsorum primo ante
    quo est : ergo accidens nullo modo infel- omnem aliam accidentalem formam
    ligipotest sine eo in quo est : ergo multo subjectum est recepfivum, sicut est
    minus esse pofest sine eo in quo est. quantilas continua, ratione cujus sub-
    Adhuc autem omnis multitudo acci- jectum habet magnitudinem et figuram.
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRACT. TI, 1 383

    Et per magnitudiaem postea subjicilur nostra opevatus es nobis, Domine.


    colori et sapori et odori et hujusmodi Adhuc autem pcrsuadent hoc ex opc-
    accidentibus. Et ideo tales quantitates ribus Chrisli. Chrislus enim faciens mi-
    sunt majores in majori, et minores in racuhi nihil reliquit imperfecluni : quia
    minori subjecto. Assignantes igitur ra- quos curavit in corpore, curavit etiam in
    tionem lidei quomodo sine subjecto sunt anima. Cum igilur opera sacramenti sint
    accidenlia, dicunt quod in omnibus quae opera Christi quee Ghristus ut Verbum
    sunt in sacramenli materia, fil exaUatio Patris increatum, operatus est in verbo
    naturiJB et materialis subslantioe, sicut creato, quod profertur in forma sacra-
    digiium est fieri in tanto sacramento. menti, niliil relinquit imperfectum quod
    Corpus enim inanimatum non gloriosum non perficiat : ergo exallando etiam per-
    non divinum exaltalur per transsubstan- ficiet formas sacramentales, ut modum
    tialionem in animatum gloriosum ct di- perfecte existeadi accipiant. Deuler.
    vinum. Debent igilur secundum ratio- xxxii, 3 ct 4 : Date magnificentiam Dco
    nem consequentia? etiam exaltari acci- nostro. Dei perfecta sunt opera.
    dentia, quse sunt in maleria sacramenti : Si autem aliquis lioc concedere velit,
    et ideo quantitatis magnitudo quse non objicitur in contrarium : si eniin Deus
    est, per se exallatur, ut sit per se sicut in sacramento omnia exaltat, tunc vide-
    substantia subjecti : et in illa est tigura. tur quod de accichMitibus faciat substan-
    Et in his est color et odor et sapor, si tias : quia aliter accidens non exaltatur.
    dicunt quod exaltatur Dominus in vir- Et hoc aliqui tahum Doctorum conces-
    tute sua : et sic c.intabimus et psalle- sisse inveniuntur, sed dicebant, quod
    mus virtutes ejus in omnibus'. Sic eliam quando corpus Christi non plus est sub
    dicunt, quod, sicut dicitur, Sapient. viii, accidentibus, quia tunc accidentia con-
    1, sapientia I)ei oporans in sacramcnto, vertantur iu substanlias : et dicunt, quod
    attingit a fiac usciue ad finem forliter, inde est, quod talibus nutriuntui- corpo-
    ct disponit omnia suaviter quia nihil : raliter mures, et alia animalia, et ho-
    relinquit in sacramento, quod non attin- mines multum de hostiis consecratis
    gat et exaltet. Addunt etiain, quod non comedentes. Quod si concedatur, sequi-
    per similia opi^ra probatur operans vir- tur res absurda, quod scilicet Deus
    tus divina, et naturalis virtus. Naturalis frustra substantiam panis in corpus
    enim virtus probatur per opera naturte, suum transformaret : quia melius esset
    et voluntaria probatur per opera volun- et compendiosius, quod primam sub-
    tatis, et animai virtus probatur per opera stantiam panis non transsubstantiaret, et

    animoe. Cuni igitur divina virtus opere- cum illa fecisset ibi esse corpus Domini-
    tur in sacramento, oportet quod pro- cum, quam quod unain mutat et aliam
    betur per opera divrna. Opera autem creat. Ideo alii dicunt, quod sub acci-
    divina sunt transsubstantiare inanima- dentibus illis numquam creatur alia sub-
    tum ad animatum, non gloriosum ad
    et stantia, nec accidentia substantite effi-
    gloriosum, et non divinum ad divinum : ciuntur, sed modum tamen accipiunt
    et restabat, ut in solo accidente opera substantiae in hoc quod per se existentia
    divina probarentur. Probabitur ergo in efliciuntur, et sic per sc existentia faciunt
    hoc quod accidens mutabitur ad mo- mombrorurn nutrimentum et augmen-
    dum substantijE, in hoc quoij ellici- tum, ({uando ab animalibus sumpla
    tur per se existcns. Sic enim quautum fuerunt [)er comestionem.
    ad sacramentum verum erit quod di- ll;ecautem oinuia valdo improbabilia
    citur, Isa. xxvi, 12 : Omiiia o/iera suiit, et sunt posita sine lorli ratione :

    » Cf. Priat. w, 14.


    384 D. ALB. MAG. ORD. mAL\)

    quod enlm aliquid parlicipet definilio- tia agunt se in medio et in sensum : et

    neni, et non parlicipet nomen, non est ideo probatur, quod odor est frequenter
    intelligibile. Definitio aulem subslanliiE sine subjcclo, quod cst fumalis evapora-
    est, quod est res per se existens. Quod tio, ct sapor sine humido digesto vel
    igitur accidens efficiatur res per se exi- indigesto vel corrupto, quod est subje-
    stens, et non efficialur substantia, non ctum proprium saporis, et sonus fre-

    est inlelligibile. Et si forte ad banc ra- quenter sinc figura qua3 fit in repercus-

    tionem aliquis vellet dicere, quod hoc sione solidi plani, qu(e tamen figura sive
    quod dico, res per se existens, non est aer figuratus est suum proprium subje-
    definitio substantiffi : quia subsianlia mcdio et
    cturn. Et color frcqucnter est in

    cum sit generalissimum, non habet de- in sensu sive perspicuo termino, quod

    fmilionem : hoc valde parum valet : tamen proprium est subjectum coloris :

    quia cum dicitur per se exislens, dicitur est enim id quod est in medio secundum

    hoc quo substantia substantia est, et naturam et potentiam medii et quod :

    quod est intrinsecum et essentiale sub- est in sensu secundum naluram et po-

    stantise. Et ideo quamvis non habeat tentiam sensuspotiusestintentio coloriset


    genus extra se, tamen oportet quod ha- vocis et odoris et saporis, quam sit color
    beat intra se id unde substantia est, et vel vox vel odor vel sapor. Et haec omnia
    per quod ab accidente distinguitur : et jam a nobis valde probata sunt in scientia
    tunc adhuc procedit objeclio : quia non de Sensii et sensibili.

    est intelligibile, quod ahquid sit vel effi- Dico igitur, quod ex quo accidentia
    ciatur res per se e>xislens, et non sit vel non manent in sacramento, nisi ad usum
    elficiatur substantia. significandi : significare autem habent
    secundum quod species ingerunt sensi-
    17. Ad omnes autem istas difficultates de- bus et ex quo illas non ingerunt medio
    :

    terminandas oportet prsescire ad quem et sensui per potentias materiales, sed


    usum manent accidentia in sacramento. por se secundum quod remanent ut in-
    Constat autem, quod non manent nisi ad tentiones esse spirituale habentes, sicut
    usum signandi nutrimentum sive cibum dicit Philosophus, quod acci- oportet
    spiritualem. Hanc autem significationem dentia ut intentiones sensibilesmaneant
    non perficiunt, nisi per speciem quam in sacramento secundum hoc autem
    :

    ingerunt sensibus, quam ratio transfert esse manent in omni natura sive propriis
    ad significationem cibi spiritualis : quia subjectis, et tamen substantiae non effi-
    ita dicit Auguslinus, quod sacramentum ciunlur, et in hoc esse sunt sensibiles.
    est signum signum autem est, quod
    : Convenienter igitur ponitur, quod sic
    praeter hoc quod est juxta speciem quam manent in sacramento.
    ingerit sensibus, aliud facit in notitiam Hoc autem adhuc persuadetur ex esse
    venire. Si ergo in sacramento manent talis formae in medio. Conslat enim se-

    accidentia ut signa, tunc omnino sufficit cundum probata in philosophia, quod


    sacramento, quod accidentia manent se- ea quae videntur in speculo, sub duplici
    cundum quod sunl species in sensum videnlur situ medii et formce qna3 vidc-
    agentes. Probatum est autem in liljro lur, quoruni situum unus est procedcns
    secundo de Anima, quod res seusibiles a forma ejus cujus figura apparet in spe-

    non agunt in medium et in sensus per culo ad speculum, et alter situs est re-
    suas potentias naturales, sed agunt in llexus a speculo videntem
    ad non :

    ipsa per solam formee intenlionem, sicut autem reflecteretur forma speculi ad vi-
    sigillum in cera absque eo quod de po- dcntem, nisi esset quanta et figurata et
    tentiis materialibus suis melallum sigilli colorata in spatio reflexi situs. Patet
    aliquod inferat cerse. Sic igitur acciden- igitur, quod sensibilia fiunt in medio
    DE El CHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2. 385

    secundum naturam medii, qua mediat sine subjecto proprio : secundum esse
    ad sensuum immuiationem sine materia autem materiale ipsius non potest esse
    et sine potentiis materite : quia aliter sine ipso, nec intelligi : et sic secundum

    forma calidi visa visum et medium dis- diversitatem esse accidentis intelligitur

    solveret, et forma frigidi utrumque id quod dicit Avicenna, quod accidens


    constringeret. Non est ergo multum in- est, cujus intellectus est absolutus et

    naturale sic ponere formas sensibiles esse concretum : si enim intelligeret

    manere in sacramento, ut sic sensibus Avicenna, quod intellectus accidentis


    faciant cognitionem, et hoec cognitio ad secundum esse materiale quod est in

    nutrimentum spirituale intelligendum subjecto, esset absolutus, ipse falsum


    transferatur. diceret, sicut probat objectio, sed esse
    Ad autem quod primo objicitur de
    id suum intentionale et sensibile est abso-
    definitione accidentis, concedendum est, lutum a subjecto.
    quod forma accidentalis ibi definitur se- Similiter dicendum est ad tertiam ob-
    cundum suum esse quod habet ex sub- jectionem : quia per esse materialis dis-
    jecto proprio et in subjecto et hoc non : positionis multitudo accidentium redu-
    convenit ei secundura quod est intentio citur ad substantiam. Quod autem forma
    formse sensibilis in medio vel sensu accidentalis tale intentionale esse accipit
    existens. in sacramento, ideo contingit, quia pro-
    Ad autem quod secundo objicitur,
    id pria substantia ipsius in qua habuit esse
    quod accidens est esse et non essentia, materiale, et agebat per principia mate-
    plane est concedendum sed tamen non : rialia, transsubstantiatur et non manet
    est idem esse accidentis in subjecto pro- in sacramento :ipsum accidens solum
    et

    prio et in medio et in sensu quia in : manet sicut sola forma sigillorum et spe-
    esse medii et sensus est perfectio medii cies manet in cera post sigillationem,
    et sensibilis potentiaj : et sic potest esse sicut jam diximus supra.

    CAPUT II.

    De foriiia sacraineiili siipra paneiii.

    Nunc secundum divisionem proeassi- sit, et qua virtute, scilicet divisibili vel

    gnatam exposcit ratio, ut de forma liujus indivisibili operetur, et unde Iraliat

    sacramenti dicamus '. transsubstantiandi virlutem, et qualis sit

    Dicemus ergo primo de forma quce modus formfe ipsius in hoc sacra-
    dicitur super panem, et postea de forma mento.
    quse dicitur super vinum. Ad primum autem communiter dicitur, q^j^ g^
    Circa formam quce dicitur super pa- quod ita habelur in Canone : «Accipite... forma hu-
    nem, qualuor inquiremus, scilicet quge Hoc est enimcorpus meum ^ » \ el, sicut menti?

    * Cf. IV Sententiarum, Dist. VIII, Art. 6 et 7.


    * MalUi. XXVI, 26 : Accipite ct comcdite : hoc est

    Tomo XXIX liujusce novae editionis nostrae. corpns mewn.


    25
    386 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    dicitur, Marc. xiv, 22 : Swnite, hoc est ut tradidi vobis, prxcepta mea tenetis.

    corpiismeum. Et post pauca, j'. 23 : Ego emin accepi

    Secundum hoc autem quaeritur, utrum a Domiuo quod et tradidi vobis. Ergo
    hoc quod dicitur : Accipile, sit de for- secundum quod accepit a Domino, sic et

    ma? Hoc enim ponunt tres Evangelist^e. tradidit nobis. Si ergo sub alia benedi-

    Marc. XIV, 22, dicitur : Sinnite, quod ctione Christuspanem benedixit quam
    idem valet. Luc. xxii, 19, dicitur : Dedit sub istis :Hoc est corpus meum, et nos
    eis, Hoc est corpus meum.
    dicens :
    alia uti debemus forma sacramenti quam
    Ad hoc autem in prsemissis istius tra- ista.

    ctatus diximus, quod hoc quod dicitur : Adhuc autem


    ante formam sacramenti
    Accipite, pertinet ad inslitutionem sa- perfecte dictamnon fit fractio in sacra-
    cranienti,et non ad formam. Yoluit mento. Hic autem dicitur ante hsec verba
    enim per hoc Dominus declarare quam qute suat Hoc est corpus meuniy quod
    :

    acceptum habere deberent tantum sacra- beuedixit, et fregit, et etiam tertio disci-
    mentum a seipso inslitutum, et ideo pulis dedit : et sic videtur, quod haec

    prsemisit panem, vel accepto


    : Accipite verba non sunt de forma.
    pane, ostendens quam acceptum habere Et adhuc quidam ante nos non mo-
    deberent sacramentum, quod sibi tam dicse inter antiquos auctoritatis viri, dixe-

    esset acceptum. Unde, I ad Corinth. xi, runt quod in veritate aha forma usus est
    23 Ego euim accepi a Domiuo quod et
    :
    Christus in sacramento, et alia utitur

    tradidi vobis. Quod enim acceptum Do- Ecclesia. Concedunt enim isti, quod vei
    minus habuit, et Apostoli tamquam di- mentali vel vocali benedictione utebatur
    gnissimum acceptaverunt, valde nobis Christus, qua ipse substantiam panis
    debet esse acceptum et ideo dicitur in : transsubstantiavit, et transsubstantiatura
    Psahiio L, 21 Tunc acceptabis sacrifi-: fregit, et frartum dedit discipulis, et tunc
    cium justitias, oblationes et holocausta : primo dixit Hoc est corpus meum. Di- :

    tunc imponeut supcr altare tuum vitulos. cunt enim isti, quoJ si Christus ante haec
    Vitulos enini super altare ponimus, verba panem in coipus suum non trans-
    quando carnis petulantiam in conspectu substantiasset, noii fuisset verus sermo
    altaris Domini mactamus, ut digne tanto quo dixit : Hoc est corpus meum, demon-
    sacramento communicemus. strando id quod sub forma panis demon-
    strabatur. Hoc autem valde est inconve-
    Sed tunc quserilur, Utrum iJ quod di- niens : quia Christus dicit, Malth. xxiv,
    cilur Hoc est enim corpus meum, sit
    : 3o Ccelum et terra trausibunt ,verba au-
    :

    forma vel aliquid aliud ? tem mea non prseteribumt. Psal. cxviii,
    Yidetur autem, quod ha?c non slt for- 89 : lu ceternum, Domine, pennanet ver-
    ma : dicitur in textu Matthtei, Marci et bum tuum. Oportet igitur, ut dicunt,
    Lucae : Benedixit, fregit. Ergo aliqua quod ante fuerit transsubstantiatum nobis :

    benedictione benedixit, antequam haec autem, ut dicunt, traditum est sacramea-


    verba diceret : Hoc est corpus meum : et tum sub forma illa verborum frequen-
    illa benedictione transsubstantiavit : et tandum quibus dieitur Hoc est corpus
    :

    tunc illa forma primi sa-


    benedictio fuit nieum.
    cramenti quod exhibitum fuit Apostolis. autem quaeritur ab his, quare Ghri-
    Si
    Cum ergo Christi actio sit nobis instru- stus aliaforma verborum est usus, et alia
    quod nos eadem forma in
    ctio, videtur sa- voluit nos uti ? Dicunt, quod in Christo
    cramento uti debeamus. Hoc autem vi- semper fuit potestas excellentiae, qua
    detur perverba Apostoh,! ad Corinth. xi, ipse operabatur actus gratiae sine clave
    2, Laudo autem vos, /ratres,
    ubi dicit : invocationis, vel supplicationis aUcujus,
    quod per omuia mei memores estis et sic- vel exorcizationis : Petrum autem et suos
    DE EUCHARISTIA, DIST. VT, TRACT. II, 2. 387

    sequaces clavibus uti oportet : quia non dum, quod Chrislus forma verborum qua
    est in eis nisi potestas minislrorum : et nos utimur, usu est in sacramento.
    ad hanc doctrinara ostendendam dicunt, Ad ea qme isti ergo objiciunt, dicen-
    quod alia forma usus est vel mentali, dum est, quod cum dicitur, benedixit,

    vel vocali, sicut voluit, et hanc non ex- quodsigno sui tactus benedixit, et quod
    pressit, ne putarctur eadem esse potestas ille lactus matericC panis et vini contulit
    Domini qua? servi et minisfri. Probare quia quotiescumque forma debita verbo-
    etiam nituntur quod dicunt : quia verba rum dicilur super talem materiam cum
    ista : Accipite, hoc est corpiis menni, po- intentione Ecclesiae, tunc patet transsub-
    tius pertinere videntur ad institutionem, stantiaii, et aliter non transsubstantiare-
    quam ad transsubstantiationem : constat tur. Et quoddicitur, fregii, non est ideo

    autem, quod in aliis sacramcntis semper dictum, quod ante unum tempus frege-
    aliis verbis usus est inslituendo sacra- rit, et postea dixerit : lloc est corpus
    mentum_, et aliis dando formam sacra- meumy sed quia siniul dixit et fregit, ita

    menti,sicut, Matth, xxviii,19, cum dicit : quod fractio fuit post verborum formam,
    Baptizantes eos, instituitsacramentum et quamvisante dicatur per anticipationem.
    injungit usum. Dicens autem : Li nomine Ad aliud autem dicendum, quod sicut
    Patris, et Filii, et Spiritus sancti, dat jam ante diximus, alia verba sunt insti-

    invof^ationem quae est forma sacramenti. tutionis sacramenti et formae, et de hoc


    In hoc ergo sacramento, sicut dicunt, satis jam in ante habitis dictum est.

    aha verba pertinent ad institutionem sa-


    cramenti, et alia ad formam. Cum igitur Sed tunc supposito, quod haec sit for- ,

    secundum significationem verborum, Ac- ma : Hoc est corpus meum, quaeritur


    ^^ sJDCTuiis

    cipite, hoc est corpus meum, ista perti- cfuid demonstratur per pronomen /ioc, ,verbis ia

    quod
    .. ... ..p-,.
    orationis. Et
    hac forma
    neant ad institutionem, videlur quod alia illius est iniiium si positis.

    aliqua verborum forma usus est in trans- dicatur, quod corpus Domini sub acci-
    substantiando. dentibus panis demonstratur, tunc aut
    Hcec igitur est sententia antiquissimo- falsum est quod dicitur, aut jam in pro-
    runi quorumdam Doctorum. nuntiatione pronominis ibi est verum
    Christi corpus, et sic superfluit hoc quod
    Hoc autem a probabilioribus non te- sequitur, corpus meum : quia nihil facit

    netur : quia hoc quod dicitur : Chiistus ad formam sacramenti, sed lantum si-

    qua alia forma verborum, non pro-


    usus est gnilicatur per orationem quid priEdicetur
    r^g batur et ideo eadem facilitate contem-
    : de hoc demoustrato. Si autem demon-
    j?a- nitur qua probatur. Et quod dicitur : stratur panis per pronomen, tunc oratio
    Benedixit^ constat quod tactu suse manus ilki est falsa : quia nullus panis demon-
    quae unita erat dcitali, beneJixit et vim slrari poterit qui sit verum Christi corpus.
    transsubstantiabilem contulit, sicut tactu
    suse mundissimae carnis vim regenerati- Quseritur etiam dc verbo substantivo 3.
    vam dedit aquis. Nec legimus ipsum alio quodibiponitur pro nota compositionis.
    I
    forp signo vel alia benedictione mentali vel Constat enim, quod illud notat composi-
    vocali usum esse. Nec est credendum, tionem essentialem et non accidentalem,
    quod sacramento Dominus ali-
    in tanto sicut cuni dico: Petrus est sanctus, vel
    quid ab Apostobs vel Ecclesia abscondc- albus. Si autem talem notat compositio-
    rit, cum iilud sitde pertinentibus ad sa- nem, tunc oportet quod praedicatum sit

    lutem, cum ipse dicat, Joan. xv, 13 : de substantia et definitione subjecli, sic-
    lis,

    Vos autemdixiamicos, quia omniaqine- ut cum dico Petrus est homo, vel Pe-
    :

    cutnque audivi a Patre meo, nota feci trus est animal. Si autem hoc conceda-
    vobis. Constantcr igitur videtur dicen- tur, lunc scquitur_, quod huic demon-
    388 D. ALB. MAG. ORD. Pli/EY).

    strato substantiale et essentiale est esse gnatur in passibili et raortali corpore,


    corpus Domini. Ad hoc ergo quod fiat quam in glorioso et irapassibili et ira-

    corpus Domini, non indiget illa muta- raortali.

    tione quae vocatur transsubstantialio,


    quod oninino falsum cst : quia ad hoc Quierunt etiam quidara de conjun-
    torraa sacramenti profertur super male- ctione, qufe in quibusdamlibris missali-

    riam demonstratam, quod Iranssubstan- bus interponitur verbis istis, qui sic ha-
    tiatio fiat. bent : « Hoc est enira corpus meura. »

    Videtur hoc non esse de forraa : quia


    Similiter autem quseritur de terlio intribus Evangelistarum libris, Matthseo,
    quod estibi positLim,scilicet cci/y;M5. Cum Luca etMarco, quihanc forraara scribunt
    enim, sicut ibi dicit, caro nonprodest quid- non continetur enim et cura nihil sit de :

    quam\ sed verba quae dixi de sacramento, forma nisi quod Christus dixit, videtur
    spiritus et vita suntm sacramento nos non esse de forma.
    vivificante, potius debuit fieri transsub- Adhuc, I ad Corinth. xi, 23 et 24, ubi
    stantiatio in spiritum vivificantem, quam Apostolus ritura recitat quo Christus hoc
    in corpus, prsecipue cumdicat Apostolus, sacraraentura instituit et confecit, et ubi
    II ad Corinth. v, 16 : Itaque nos ex hoc adjungit, quod ipse secundura euradera
    neminem novimus secundum carnem. ritura hoc sacraraentura servandum
    Et si cognovimus secundum carnem Ecclesise tradidit, ibi sic dicit : Quoniam
    Christum, sed nunc jamnon novimus. Dominus Jesus, in qua nocte tradehatur,
    Christus igitur in sacramento vivificante accepit panem, et gratias agens fregit, et

    secundum spiritum, non secundum et dixit : Accipitc, et manducale : hoc est

    corpus est noscendus. Hoc idem videtur corpus nieum. Et in hac forma verborura
    per hoc quod dicitur, Joan. vi, 58 Qui : conjunctio causalis, quee est eni??!, non
    manducat me, et ipse vivet propter me. continetur : et sic de forma esse non vi-
    Constat autem, quod a spiritu, et non a detur.
    corpore vita procedit. In contrariuni autem quod con- est,

    junctio in usu valde solemnium Eccle-


    Adhuc autem, pronomine
    Quoeritur de siarum invenitur apposita, sicut in usu
    meum quod apponitur. Quando enim hoc Ecclesiffi Roraanse, et opinio probabilis
    dixit, tunc corpus suum passibile fuit est, quod tales Ecclesise suas observa-
    ergo tunc dedit passibilo, scilicet suum, tiones habebant ab Apostolis.
    hoc cst, tale quale tunc habuit, dedit. Adhuc autera quia conjunctio causalis
    Cum verba in forraa sacra-
    igitur talia relationera et conjunctionem signat ad id
    menti assurapsit Ecclesia, qualia Chri- quod in oralione Christi prsecessit. Dixit
    slus tunc protulit, videtur quod adhuc Christus : Accipite et comedite\Y,\.'\u{vdi,

    in Ecclesia conficitur in sacramento Matth. XXVI, 28 : Bibile ex hoc omnes.


    corpus Christi passibile el mortale. Hoc i\on autem esset causa quare acciperent
    autem ea ratione maxime vidctur, quia et comederent, nisi corpus suura esset.
    confectio istius sacramenti fit in comme- Cuni ergo sequens sit causa pra?cedentis,
    morationem passionis Domini et mortis, non totum signatur in oratione quod in
    sicutdicit Apostolus, I ad Corinth. xi, 26 :
    Christi fuit intentione, nisi conjunclio
    Quotiescuinque manducabitis panem causalis apponatur : et ita videtur, quod
    hunc, et calicem bibetis, mortem Domini apponi debeat. Et sic dicetur : « Hoc est
    annuntiabitis donec vcniat. Constat au- enim corpus meura ».
    tem, quod mors Domini congruentius si-

    * Joan. VI, 64. 2 Matth. XXVI, 26.


    DE EUCIIARISTrA, DIST. VI, THACT. II. 2. 389

    Ulterius autem queeritur quare Lucas moratio Christi fiat pro nobis se in cruce
    plus addit quam Marcus. Dicitur enim sic, offerentis.
    Luc. XXII, 19 : IIoc est corpus meum,
    quod pro vobis datur. Ad lisec autem sine prsejudicio dicimus,
    11.
    Quaeritur ergo, utrum etiam hoc sit de quod nihil est de forma corporis Domini Nihil est de
    forma ? nostri, nisi quod Christus testibus qua- forma cou-
    secrationis
    Videtur auteni, quod sic : quia Chri- tuor probatur dixisse, scdicet, Hoc est pauis nisi
    quod Chri-
    stus hoc suo orc apposuit. corpus meum. Testes autem quod confi- stus testi-
    Adhucautem,ApostolustradensEccle- ciendo sacramentum dixit sunt quatuor, bus qua-
    tuor pro-
    siae hoc sacramentum celebrandum et MatthcBus, Marcus, Lucas, et Paulus. Nec batur di-
    xisse, sci-
    observandum, hoc etiam apposuit, I ad aliud quidquam est de forma sacramenti. licet, Hoc
    Hoc est corpus
    Corinth. xi, 24, ubi sic dicitur : est ¥A quod queeritur de pronomme de-
    meum.
    corpus meum, quod pro vobis tradetur. monstrativo, quid demonstret? Dicen-
    Adhucautem, quia verbis illis innuitur dum quod demonstrat corpus Christi sub
    causa passionis quara commemoramus forrna sacramentalis panis.
    in illo sacramento : et ideo apponendum '
    Ad id autem quod objicitur, quod sta-
    esse videtur. tim pronuntiato signo demonstrationis,
    Adhuc autem, cum sacramentum istud secundum hoc est ibi corpus Christi an-
    sit charitatis, ut in ante habitis determi- tequam residuum orationis pronuntietur.
    natum est, et potissima causa charitatis Dicendum, quod hoc non sequitur pro- :

    nostrae ad eum sit qui traditus est pro nomen enim prout secundum se accipi-
    nobis, videturhocessedeprincipalibusin tur, non est de forma sacramenti, sed
    forma ponendis. potius prout est pars orationis : quia sic
    Adhuc autem, quia hujus dicit ratio- etiam qualitatem habet demonstrationis :

    nem quare sacramentum celebratur : ra- quia secundum se acceptum non signat
    tio autem celebrationis uniuscujusque rei nisi meram substantiam. Unde secun-
    ad formam ejusdem rei reducitur : vide- dum quod pro nomine ponitur rei de-
    tur ergo, quod et istud quod dicitur, monstrata^, sic est pars orationis, et non
    quod pro vobis tradetur, intra formam habet significare nisi cum partibus suis,
    sacramenti debeat contineri. quae sunt compositio et appositum com-
    positioni et subjecto demonstrato : et in
    Ulterius etiam quseritur de hoc quod, hac virtute acceptaj partes orationis si-
    Luc. XXII, 19, ulterius addilur Hoc fa- : mul ad indivisibilem rei signata3 per ora-
    cite in meam commemorationem. Utrum tioneui relatte faciunt transsubstantiatio-
    et hoc sit de forma ? nem : et ideo nulla ibi pars agit divisim,
    Videtur autem, quod sic : quia in una sed potius, ut diximus, simul acceptae
    contextione in forma sacramenti totum jn unitate significatae rei per orationem
    hoc 'Christus pronuntiavit : et sicut ipse ad quod referuntur, faciunt ut unum et
    pronuntiavit, sic est tencndum videtur :
    non ut divisa illam transsubstantiatio-
    ergo tenendum esse, quod hoc etiam sit nem. Dicit enim Priscianus, quod omnis
    de forma. construclio quam Grseci synthesijn vo-
    Prgeterea, Paulus hunc ritum tradidit cant, ad intellectum est refcrenda. Ad
    observandum Ecclesia? : quia, I ad intellectum autem relata uniuntur parles
    Corinth. xi, 24, dixit : Iloc est corpus in unitate rei significatee. Et hoc est quod
    meum, quod pro vobis tradetur .- Jinc fa- dixerunt antiqui, quod una pars exspe-
    cite in meam commemorationem. ctat aliam : et quando totum dictum est,
    Adhuc autem, quia hoc dicit finem et totum factum cst.
    intentionem Christi sacramentum insti- Quod autem objicitur, quod demon-
    tuontis : institutum enim est, ut comme- stial lualcriam panis, est concedendum.
    390 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    Nec esl dicendum quod quidam dixerunt, nit, quod sit vere cibus : hoc autem in

    quod demonstret materiam vel substan- lineamentis et figura hominis demonstra-


    tiam panis jam incipientem transire in tum, ut Augustinus, horridum esset
    dicit

    corpus Cliristi lioc enim iieri non pos-


    :
    accipere cibum et ideo aliam habet cau-
    :

    set nisi esset in sacramento mutatio in- sam secundum quod cst sub forma panis
    tercipiens medium aut extremum : et lioc praedicatio ista, et aliam hahet causam

    jam in antecedenlibus ostendimus esse secundum quod est in lineamentis et fi-


    impossibile. In transsubstantiatione enim gura hominis demonstratum.
    illa tota substantia panis cum materia et

    forma transsubstantiatur in corpus Chri- Ad aliud quod de corpore objicitur, ,^

    sti, et materia panis nullo modo incipit


    dicendum, quod quamvis ex vi sacra-
    amittere formam panis, et accipere for- menti sub forma panis non sit nisi cor-
    mam corporis Christi : et ideo talis re- pus Dominicum, tamen propter uniones
    sponsio nullo modo competit in hoc sa- naturales corporis Dominici cum his

    cramento. qu3e secundum naturam et gratiam sunt


    in corpore, multa sunt ibi alia : propter
    Ad hoc quod quseritur de verbo sub- unionem enim corporis et animce est ibi
    12.
    stantivo quam notet compositionem? Di- anima et quia movet anima corpus
    :

    cendum qued essentialem. per spiritum, est in corpore ilio spi-

    Ad hoc quod objicitur, est conceden- ritus et animalis, et vitaUs, et naluralis :

    dum, quod corpas Christi est de essentia et propter impletionem valorum nutri-

    et ratione hujus sacramenti demonstrati»


    mentalium est ibi sanguis : et propter

    sicut lignum est de essentia et ratione unionis gratiam est ibi deitas : et sic

    hujus ligni deraonstrati. est corpus vivificatum etdivinum, vivifi-

    Adhoc autem quod ulterius objicitur, cans vita divina et vita gratise. Nec de
    dicendum quod hoc non sequitur quia : hoc Christus reprehendit Judseos carna-
    hoc facit transsubstantiatio. l"nde quod liter intelligentes, quod corpus spiritu

    corpus Christi prsedicatur essentialiter de vivifico plenum et divinum inlelligerent,

    corpore quod est in dextera Dei Patris, sed potius reprehendit eos, quia tale

    hoc fecitnatura universahs et particularis suum corpus esse intelligerfe nolebant,

    in Christo. Sed quod corpus Christi pr»- sed tantum intelligebant, quod caro sua
    dicaturde hoc demonstratosub formapa- esset dentibus laceranda, et non esset

    nis, hoc fecit transsubstantiatio, quse Qt vivifica nec divina, et dentibus non la-

    per formse sacramenti sanctificationem. ceranda, sed sumenda, ettamen integra et


    Et si objicitur, quod sub sa-
    quod id sana mansura. Et hoc est quod dixit

    cramenti speciebus est, idem est omnino Verbaqiise ego locutus siim vohis, spiri-
    secundum rem cum eo quod est in dexte- tus et vita siint *, hoc est, spiritualiter de
    ra Dei patris, et quod traxit de Virgine : spirituali manducatione intellecta sunt

    et sic si transsubstantiatio facit unum, spiritus ad vitam vivilicantia aeternam.


    lunc facit et altcrum : quia unius et ejus- Quod etiam Petrus ibidem consideravit,
    dem una est causa. Dicendum, quod dicens Domine, ad quem ihimus ? verha
    :

    hoc non sequitur quia quamvis idem : vitce seterncC hahes-.


    sint penitus, non tamen eadem hahent Ad id autem quod objicitur de Apo-
    atlributa secundum quod istud demon- stolo dicente : Et si cognovimiis secun-
    slratur sub forma panis, et illud in linea- dum carnem Christum, scd nunc jam
    menlis et figura propria : quia isti conve- non novimus ^. Dicendum quod Aposto-

    * Joau. VI, 64. 3 II ad CoriiUh. v, 16.

    » Ibib., t- 69.
    DE EUCHARISTIA, DIST. Yl, TRACT. II, 2. 391

    lus notat per carnem infirmitatem cai- sed quocl ostenderetur identitas unitatis
    nalem et infirmum intellectum, quem inter corpus traditum sive tradendum, et

    sicut Judsei aliquando de Christo etiam corpus sub speciebus sacramenti conten-
    habuerunt Apostoli, secundum quem tum : et sic veritatis sacramentum esse
    jam non cognoscitur Christus : quia om- probaretur.
    nia hfec ad spiritualem intellectum refe- Ad hoc autem quod objicitur per ratio-
    runtur : et lunc cognoscimus, quod caro nem, dicendum, quod non ideo dieitur,
    Christi in sacramento sumitur in spiritu quod pro vohis tradetiir, ut ostendatur
    vivilicanle, et non in corporis sui corpo- vel charitas^ vel effeclus redemptionis,
    rali et dentali laceratione. quamvis traditio pro nobis facta ma-
    gnum indicium sit charitalis, sed tantum
    Ad hoc aufem quod quceritur ulterius ideo additum est, ut oslendatur veritas^

    de hoc pronomine, meum, bene conce- sicut jam dictum est : hoc enim necessa-
    dendum est, quod tunc tale exhibuit rium fuit propter carnalem discipulorum
    quale habuit : sed cum post resurrectio- adhuc intellectum, ut scirent^ quod cor-
    nem etiam significet corpus a Christo pus esset divinum quod in cruce posset
    possessum, etiam tunc supponit quale pati^ et integrum remanere in sacramento
    nunc habet, hoc est, immortale et glo- sumptum quidem spiritualiter et sacra-
    riosum. mentaliter, et cum denlibus non discer-
    Ad hoc autem quod in contrarium ob- ptum et dilaceratum.
    jicitur, dicendum quod Ecclesia verba
    hsec accipit sicut ea Christus protulit, Ad hoc autem quod ulterius quseritur 16.
    quod veruni corpus suum sit ab
    scilicet Eoc facite
    de hoc quod iterum adjicilur :

    eo possessum et hujusmodi veritatem: in meam commemoratioiiem. Dicendum,


    non variant diversee dispositiones passi- quod hoc nuUo modo est de forma sed :

    bilitatis et impassibilitatis, mortalitatis quia, sicut in ante habitis diximus, Chri-


    et quia haec non sunt
    immortalitatis : stus simul instituit sacramentum et in-
    de humani corporis
    veritate sed : junxit usum et promulgavit formam,
    remanet idem verum humanum vivum ideo rationem injunctionis usus subjun-
    et divinum corpus sub contrariis islis xit, Hoc
    suhdens :
    com-
    facite in meam
    dispositionibus, quod esse non posset, memoratio7iem. Ac si diceret Frequen- :

    si illee dispositiones essent de veritate tale sacramentum, quia in hoc mei ab-

    corporis Christi. euntis habebitis memoriale certissimum :

    Ad hoc autem quod objicitur, quod et ideo etiam diximus in ante habitis,

    sacramentum celebratur in commemora- quod memoriale vocatur.


    tionem passionis. Dicendum, quod nihil Et per hoc patet solutio ad totum
    prohibet in immortali corpore lieri com- quod de hoc superius objectum est.

    memorationem passionnis in modo sa-


    crificii et modo immolationis : et hoc in- Ad hoc autem quod quaeritur, utrum 17.

    telligitur institutum esse sacramentum causalis conjunctio enim sit de forma?


    in commemorationem passionis Christi. Dicendum esl, quod non est de forma
    sed est conjunctio causalis continuans
    Ad hoc autem quod ulterius qua^ritur, sequentia cum antecedentibus, sicut

    utrum hoc qubd dicitur, quod pro vobis etiam dicit objectio.
    tradetw\ sit de forma, vel non? Dicen- Ad hoc autem quod quod ubi dicilur,

    dum, quod non est de forma, nec Chri- causa et causatum ponuntur, quod lia^c
    stus hoc dixit tamquam esset de forma, ad idem pertinenl. Dicendum, quod hoc

    '
    Matth. XXVI, 26.
    392 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

    est verum in causa essendi : sed in cau- quia transsubstantiatio est operatio sim"
    sa dicendi, vel aliquid injungendi, non plex.
    est verum, et sic est hic. Quod enim di- Si forte aliquis dicere velit, quod ora-
    citur : Hoc est corpiis suiim, non fuit nisi tio resolvitur ad rem : et sic in simplici-
    causa dicendi vel injunctionis usus sa- tate rei simplicem facit operationem, sic-
    cramenti : quia dixit : Accipite et com- ut nuper innuimus in quaestione prsece-
    edite '. Talis autem causa dicendi vel in- denti. Yidetur, quod ista responsio sup-
    jungendi sufticit conjunctioni causali : ponit fdlsum : quia oratio ista ad unum
    quia in grammaticis non attenditur res simplex reduci non potest ; oratio enim
    tantum, sed etiam quicumque modus^ et ista signat, quod alia est res in ea suppo-
    maxime in partium declinabilium con- sita, et alia apposita sive praedicata. Ta-
    structione. lisautem res in qua est alia et alia na-
    Ad hoc autem quod de antiquis Eccle- tura, non est una res simplex : et sic ad
    siis et authenticis objicilur. Dicendum, aliquam rei simplicitatem haec oratio re-
    quod illse Ecclesiee hoc assumpserunt duci non potest.
    prsedicta de causa : quia scilicet in sacra- Adhuc autem, sioratio virtute rei ope-
    nientonon tantum voluerunt exprimere ratur in sacramento, cum compendium
    formam, sed etiam formte rationem in in omnibus sit eligendum et in natura et
    comparatione ad institutionem. in gratia, videtur quod melius posita
    Ex his autem quae sic a nobis dicta fuissetforma sacramenti in re quam in
    sunt, solutio patet ad omnia qusesita in sermone.
    ante habitis. Ad haec autem et similia dicendum,
    quod in veritate oratio indivisibili virtute
    18. Nunc exposcit ordo, ut ostendamus qua rei operatur, sicut in ante habitis dictum
    Utrum for- virlute, scilicet divisibili vel indivisibili, est.
    ma sacra- , ~
    menii ope- hsec torma operetur. Ad
    id autem quod primo objicitur, di-

    uutTdiVisi-
    ^idetur enim quibusdam, quod id cendum, quod oratio quidem componitur
    biii vel in- quod cx multis discretis et non continuis ex multis non continuis indictis sonis :
    dlVlSlblll? ^ , ,...,.,. , ,.
    , .

    operatur, quod hoc divisibili et non mdi- sed oratio non sumitur hic in se et ma-
    visibili operatur virtute. Haec autem ora- terialiter considerata, prout 6st in sonis
    tio Hoc est corpiis )ueitm, ex multis non
    :
    syllabarum et litterarum, sed, sicut di-
    unilis componitur, ct sic divisibili virtute ximus, per significationem ad rem re-
    operari videtur : oratio enim quantitas lata, et illa res est unum simplex et in-
    est discreta, et non unita. divisum.
    Adhuc autem, omne quod ex multis Ad autem quod objicitur, dicen-
    aliud
    agit, operationem habet compositara, dum", quod verum est in his agentibus et
    sicut calor naturaHs, qui agit ex anima, instrumentis, quorum virtutes trahuntur
    et coelesti virtute, etvirtute ignis, opera- a diversis et ase invicem divisis hoc au- :

    tionem habet in qua omnium istorum tem non est hic, quinimo virtus hujus-
    virtus perpenditur quia in separatione :
    modi actionis trahitur ab unico et indi-
    puri ab impuro perpcnditur virtus ignis, viso signiticato.
    et in molu ad speciem corporis perpen- Ad hoc autem quod contra hoc objici-
    dlturvirtus coelestis, et in motu ad spe tur, dicendum quod cum dicitur, hoc est
    ciem viventis perpenditur virtus animae. corpus meum, signiflcatum orationis est
    Et sic videtur, quod cum ista oratio agat uQum in esse etunicum quia praedica- :

    ex multis, quod debeat habere O[)eratio- tuni est esse suppositi, quamvis id unum
    nem compositam : el hoc est falsum : in esse ex duabus substantiis sit compo-

    Matth. XXVI, 27.


    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2. 393

    silum, scilicet ex siibslantia substante et eruditionem principaliter instituta non :

    substantia in esse et ratione perficiente : autem erudiunt quse ad notitiam venire


    et quando sic unum compositum est, non possunt res autem ista occulta est
    :

    illud virtutem agendi non trabit nisi al) in se, et ad notitiam venire non posset,
    uno agente quod est natura formai prse- nisi verbo sonante designaretur : oportet
    dicatse : et sic sunt duse natura?, quarum ergo designare verbum incorporale verbo
    una proprie agit sicut natura particularis sonante vel voce.
    subjecti, quia, sicut dicit Philosophus, Adhuc autem, sicut dicit Augustinus,
    agere est particularium subjectorum, et sacramentum est sensibile signum, quod
    aglt virtule alterius, quia virtutes et po- praeter speciem quam ingerit sensibus,
    tentise quibus unumquodque agit quod aliud facit in intellectum venire. Sicut
    agit, sunt naturie formalis quse est in igitur materia consistit in sensibUibus
    ipso quod agit. signis, ita etiam in sensibili signo debet
    consistere forma : et sic oportuit for-
    Ad id autem quod objicitur, quod mam sacramcnti consistere in oratione
    .0- compendiosius fuisset, si tunc in ipsa re sensibilem sonum habente. Ilfec igitur
    ni
    3X
    posita fuisset forma sacramenti. Dicen- causa est quare res in sacramento non
    hu- dum quod in re non potuit poni simplex simpliciter accepta operatur, sed potius
    iro forma hujus sacramenti propter tres cau- operatur in eo res designata per vocalem
    •68
    sas. orationem, cum tamenvocalis oratio vir-
    Prima, quod sacramentum in forma et tutem operandi contrahat a re stante sub
    materia subjicitur operationi ministro- voce iHa, sicutdiximus inpraehabitis, etc.
    rum Ecclesise : res autem significata in
    hac oratione si absque designatione ora- Consequenter videndum est unde hsec 19.
    tionis accipitur, nullo modo subjicibilis formatranssubstantianditrahat virtutem. Unde for-
    ministrorum, sicut patet ma sacra-
    est operationi Si enim consequentias attendamus, menti tra-
    cuilibet ; quia si hoc corpus Christi de- tunc in omni re quse substantialiter mu- hat virtu-
    tem trans-
    monstratum accipiatur sine orationis de- tatur, oportet quod virtus mutationis substaQ-
    tiaadi ?
    signatione, absolvitur ab operatione mi- illius sit ab eo qui motor est universalis

    nistrorum, ita quod sacerdos nihil circa in talibus mutationibus. Mutatio autem
    ipsum potest operari. una est, sicut dicimus, eam quse est ge-
    Secunda causa est quia cum in sa : nerationis a sole esse in circulo obhquo
    cramentis verbum increatum operetur accedente et recedente : ideo dicimus dif-
    operatione quae circa elementa corporalia formiter fieri generationem et corruptio-
    existit, quod verbum increatum
    oportet nem. A simili autem et excellentiori vi-
    operans in ahquo corporali, congruat demus, quod omnium taUum mutatio-
    elemento corporali circa quod operatur : num Verbum increatum causa et
    cst
    non autem congruit in aliquo quod et motor, sicut dicitur, Joan. i, 3 Omnia :

    sibi congruat, et corporali clcmento, nisi pcr ipsum facta sinit, et sineipso factum
    in verbo corporali : oportet ergo, quod est nihil quocl factum est. Videtur igitur
    in vcrbo corporaliter sonante operetur hcec mutatio transsubstantiationis etiam
    k^quia dicit Augustinus, quod verbum in esse Verbi increati. Hoc idem vi(letur
    il)]ia-

    intellectu est sicut Verbum in Palre, et quod dicitur, Genes. i, 3: Dixit Deus:
    "
    verbum sonans in verbo vocis rorporeae Fiat lux, et facta est lu.r. Et quoties-
    •
    est sicut Verbuin incarnalum, quod cor- cumque est mutatio ahqua substantialis
    poralibus sc coaptavit et conformavit. et supernaturalis, semper pramiittitur :

    Tertia autem causa est : quia regulari- Dixit Deus, sive sit de dispositione, sive
    verum est, sicut dicit
    ter et generaliter deornatu. Similiter autem et ipsa crea-
    Hieronymus, quod sacramenta sunt ad tio in verbo Uei consistit, quamvis ante
    394 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    opus creationis non praemiltatur de verbi estomnis virtus mutationum supernatu-


    dictione. Si ergo in Yerbo increato omnis ralium sicut in primo agente. Sed hoc
    talis mutalio consislit, tunc videtur quod idem Yerbum dupliciter consideratur,
    etiam ista consistit in virtute Verbi in- scihcet in intellectu paterno, qui est in-
    creati, etc. tellectus universahter agens, et sic agit

    Adhuc autem, hoc videtur exdicto Au- indivisibih actione cum Patre omnes
    gustini siiper Genesim ad litteram, (|ui creaturarum mutationes supernaturales,
    hoc quod dicitur Dixit Deus Fiat, sic
    : : sicut dicitur, 'Joan. v, 17 : Pater rneus
    exponit, hoc est, Yerbum genuit in quo iisque modo operatur, et ego operor. Est
    erat ut fieret. Si autem Yerbum genuit autem qucedam transmutatio supernatu-
    in quo erat ut lieret, cum non fuerit in rahs, quam licet non operetur minister,
    eo ut fiat quoddam, sed ut fiant omnia, tamen aliquid operatur ad ipsam, sicut
    sicut dicitur, quod omniaperipsiim jacta sunt mutationes sacramentales ad cha-
    sunt, et sine ipso factum est nihil quod racteres imprimendos, et mutationes ad
    factum est, oportet quod omnes tales re- gratias et ad aUas res effectas in sacra-
    rum supernaturales mutationes sint in mentis, et has operatur Yerbum increa-
    Verbo et a Verbo. tum in verbo creato, quod est in pro-
    Adhuc autem, illiasproprie agentis est nuntiatione ministrorum. Quia autem ah-
    facere aliquid, in cujus ratione est actu quid ibi est operationis hominis, oportet
    secundum formam et rationem. Ratio quod ipsum Verbum increatum coapte-
    autem et forma talium supernaturalium tur ad id quod est hominis, ut in opera-
    transmutationum non est nisi in Verbo tione hominis Verbum increatum opere-
    quod agit omnia talia, et est ars omnia tur.
    taha faciendi. Igitur virtus ilhus trans- Omnia igitur primitus inducta sunt
    substantiationis tota consistit in Yerbo concedenda : quia in veritate supernatu-
    increato. Unde, Psal. xxxii, 6, dicit : Ver- rales transmutationes ad causam super-
    bo Domini coeli firmati sunt. Et super naturalem oportet reduci, et hanc cau-
    hoc Ambrosius loquens de panis
    dicit sam oportet esse talem in qua sit ratio et

    transsubstantiatione in corpus Domini in virtus tales transmutationes operandi


    sacramento : « Quid miraris si Verbum non autem suntper rationem et virtutem
    Dei creaturas mutat, in quo creaturae ut nisi in verbo : et sic oportet, quod Yer-
    essent, primum substiterunt ? » ^''idetur bum increatum vel in se, vel in ahquo
    igitur, quod tota virtus istius transsub- creato cui coaptatur, in ihas operetur.
    slantiationis in Yerbo increato consistat. Ad hoc autem quod in contrarium ob-
    Quod si concedatur, videbitur esse dicendum quodUcet verbum crea-
    jicitur,
    contrarium his quae ante dicta sunt ; quia tum sit forma sacramenti, tamen quia
    omnis eflectus sacramenti causatur a for- hsec forma processit ab institutione divi-
    ma ipsius sacramenti. Forma autem non na, non separatur a Yerbo increato, et
    estYerbum increatum, sed verbum crea- virtute ilUus agit quidquid agit : et ita est
    tum prolatum ab ore sacerdotis. Adhuc etiam in aUis sacramentis.
    autem, inaHis sacramentis verbum crea-
    tum est forma videturergo, quod verbum
    : Si autem quaeritur, unde sit, quod
    creatum sit etiam forma in isto. Dicit Yerbum increatum activum? Di-
    sic est
    enim Beda : « Accedit enim verbum ad cendum, quod est ab hoc quod ipsum est
    elementum, et fit sacramentum. » Etin- verbum inteUectus divini, qui universa-
    telhgit de verbo creato prolato ab ore Uter est activus, et nuUius rei recepti-
    ejus qui minister est in sacramento. vus. Et ideo sicut ille est causa transmu-
    Hwc autem et hujusmodi solvenda tationis rerum et constitutivus rerum
    sunt, quod in Yerbo increato pro certo omnium sicut vuU, ita et verbum ejus
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TUACT. II, 2. 39o

    sic est transmutativum et constitulivum : se operari minister, sicut in baptismo


    noster autem intelleclus est materialis et dicit : « Ego te baptizo. » Et in confirma-
    receptivus : et ideo non est rerum causa- tione dicit : « Ego te conQrmo. » Et in
    tivus, sed polius a rebus causatus : et unctione dicit: « Ungo hosoculos de oleo
    ideo etiam verbum ipsius conceptum de- sanctificato. » Et sic de aliis. Videtur er-
    signat, quem pr<Teaccepit intellectus, et go, quod etiam in isto sacramento in
    non est alicujus rei causativus. Verbum persona ministri dici deberet: Transsub-
    autem increatum nuntiat intellectum slantio hunc panem in corpus Domini
    agentem et constituentem et ideo, ut : nostri Jesu Christi.
    dicit Ambrosius, est rerum transsubstan- Adhuc aulem, cum Qt transsubstantia-

    tiativum ct ideo cum tali verbo creatu-


    : tio panis ibi, videtur quod deberet signi-
    ras constituente et reparante loqueretur iicari per modum mutationis, quod sic
    Christus Judoiis, Joan. viii, 43, 42, et diceretur : Hic panis fiat corpus Domini.
    ipsi non caperent, arguens eos, dixit Vel, hicpanis mutetur in corpusDomini.
    Qiiare loqiielarn meam non cognoscitis? Vel saltem sic Hic panis transsubstan-
    :

    Ego enim ex Deo processi el veni, Ac si tietur in corpusDomini. Et non sic Iloc :

    dicat : In ipso verbo quo muto et reparo esl corpus mewn, quia verbum substanti-
    creaturas sicut volo, potestis scire, si vum quod est est, nullam dicit mutatio-
    vultis, quod Verbum seternum procedens nem.
    ab intellectu qui universale principium Adhuc autem, cum ministris sit pro-
    est agendi et creaturas instituendi et re- prium non operari ex potestate absolula,
    parandi : quia tales supernaturales ope- sed per clavem supplicationis vel exor-
    rationes per seipsum non habet, nisi cismi, sed Christi sit operari ex potestate,
    Deus sive intellectus divinus : quia nul- videtur quod quamvis Christus ut pote-
    lus est rerum universaliter constitutivOs statem habens, dixerit Hoc est corpus :

    heec enim operatio propria est Deo et meum, quod tamen ministris sit sic non
    nulli alii conveniens. Et si sancti aliqui dicere, sed supplicatione uti, dicendo :

    tales leguntur fecisse operationes, has Rogamus te, Domine, ut hoc fiat corpus
    fecerunt per invocationes vel supplica- tuum.
    non
    tiones vel per merita sanctitatis, et
    per seipsos virtute propria. Istee enim Ad hsec autem et omnia siinilia dici- 21
    operationes supernaturales in quantum mus, quod non est in hoc sacramento
    sunt supernaturales, sunt omnes unius sicut in aliis : operatio enini istius sa-
    rationis : et ideo ad unum agens super- cramenti ad Dominum omnium termina-
    naturale habenl reduci. tur sacramentorum. Et idco aliis verbis
    hic uti oportet quam in aliis. Nec ista

    Ultimo tandem considerandum est de operatio est ministri, sed polius, sicut
    hujus fornife qualitate non enim hoec : diximus, Vcrbi increati iu verbo creato :

    forma est ad modum formarum aliorum et ideo nulla est invocatio in hoc sacra-
    sacramentorum, quae omnes sunt pcr in- mento : quia certissimi sumus de opera-
    vocationem sanctoe Trinitatis, sicut in tione vcrbi.
    baptismo, ubi dicitur : « Ego tc baptizo Alia autem est causa : quia cum con-
    in noniincPatris, et Filii,et Spirilus san- lcntum istius sacramenti sit Christus to-
    cti. » llic autem nuUa lit Trinitatis iiivo- tus integer et perfectus, ct resjicclu luijus
    catio, cum tanicn opcraliones gratiarum rei non possit aliquis poni obcx c\ parto
    sacramcntalium sint indivisa opera Tri- ministri, ideo non dcbuit hoc sacramen-
    nitatis. tum formam habere per iiivocalionem
    Adliuc autem,in omnibus aliis formis traditam sicut alia in ([uibus aliquando
    actuin vel gratiam sacramentalem signat obcx ponitur.
    396 D. ALB. MAG. ORD. mJEB.

    Ad aliud auteiii dicendum, quod in per ante dicta : quia licet ministri sit per
    veritate iste actus transsubslanliationis clavem operari, tamen quia actio illius
    nullo modo est ministri sicut operantis, sacramenti nuUo modo est ministri, ideo
    vel sicut cooperantis: quia solum Ver- non debuit ut ministri per invocationis
    bum increatum in verbo creatohanc ope- vel supplicationis modum sig^nificari.
    ratur transsubstantiationem : et ideo actus Et si quod secundum hoc
    objicitur,
    ille ad ministrum non poterat sicut sacramentuui istud non debuit committi
    ad agentem retorqueri. Sic autem non operationi ministrorum, dicendum quod
    est in aliis sacramentis, quorum actus hoc non sequitur quia quamvis nihil :

    exteriores ad usum sunt ministrorum. operetur minister vel cooperetur in re


    Ad aliud autem dicendum, sicut patet sacramenti^ tamen operatur ad sacra-
    jam in ante habitis, quod non est ibi vera mentum suggerendo materiam, et dicen-
    transmutatio, sed simplex transsubstan- do orationes et supplicationes quae ante-
    tiatio hujus ex hoc. Et ad hoc signan- cedunt et consequuntur sacranientum, et
    dum non estforma per verbum
    tradita olFerendo et distribuendo sacriticium, vel
    pertinens ad mutationem, sed per ver- sacraraentum, et caetera faciendo quae in
    bum pertinens ad esse. hoc sacramento requiruntur.
    Ad aliud autem jam patet responsio

    CAPUT III.

    De foriiia qiia? dicitiir siiper viiiuiii.

    {^ Post hoc dicendum est de forma quse dicens : Bibite ex hoc omnes. Hic est enim

    Quae sit dicitur super vinum, de qua qugedam sanguis meus novi testamenti, qui pro
    qua?runtur propria quopdam quse utram-
    :
    multis effundetur in remissionem pecca-
    secrSioD?&
    vini ? que formam, panis scilicet et vini, con- torum. Marci autem, xiv, 23 et 24, dici-

    sequuntur. tur sic : Et accepto calice, gratias agens


    Propria autem quae quaeruntur, sunt dedit eis, et biberunt ex illo omnes. Et
    tria, scilicet quae sit forma quae super ait illis : Hic est sang?(is meus novi te-

    vinum dicitur? Et, utrum divisim vel stamenti, qui pro niultis effundetur.
    conjunctlm agat transsubstantiationem Lucae autem, xxii, 20, sic dicitur : Simi-
    cum forma quae dicitur super panem? liter et calicem, postquam coenavit, di-

    Et tertio, quare non eodem modo tradi- cens : Hic est calix novum testamentum
    tur sicut forma quae dicitur super pa- in sanguine meo, qui pro vobis funde-
    nem ? tur. Apostolus autem Paulus, I ad Co-

    autem verba Evangelistarum consi-


    Si rinth. xi, 25, sic dicit : Similiter et

    deremus, forma quae dicitur super vi- calicem, postquam coenavit, dicens : Hic
    num, valde diversa invenitur. Etenim, calix novum testamentJim est in meo
    Matth. XXVI, 27 et 28, dicitur Et acci- :
    sanguine : hoc facite quotiescumque
    piens calicem, gratias egit^ et cledit illis, bibetis, in meam commemorationem. Hae
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 3. 397

    autem omnes formae ditrerunt ab ea quse Adhuc autem quseritur, ex quo Chri-
    usitatur et tenetur a tota Ecclesia in stus dixit : Hic est sanguis meus, quare
    Missaj Canone, ubi sic dicitur : « Sinnli hoc Ecclesia mutasse videtur, dicens :

    « modo, postquam coenatum est, acci- « Hic est enim calix sanguinis mei » :

    « piens et hunc preeclarum calicem in ponens sanguinem in obliquo, et calicem


    (( sanctas ac venerabiles manus suas : in reclo, cum nihil ibi intendatur de
    « item tibi gratias agens, benedixit, de- calice, sed principalis intentio sit de san-
    (( ditque discipulus suis, dicens : Acci- guine.
    (( pite, et bibite ex eo omnes. Ilic est Adhuc autem utrum et hocquseritur,
    (( enim Cahx Sanguinis mei, novi et sit « Novi et
    de forma quod adducitur :

    (( seterni testamenti : mysterium lidei : teterni testamenti mysterium fidei ? » :

    « qui pro vobis et pro multis etfundetur Videtur, quod sic, quia sub una conti-
    (( in remissionem peccatorum. Htec quo- netur confectione orationis. Prseterea
    « tiescumque feceritis, in mei memoriam bene invenitur in Evangelio sanguis
    « facietis. » Hae omnes forme valde a novi testanienti : sed quseritur, uniJe
    se invicem differre videntur : et, sicut additum sit seterni ? hoc enim nullus
    dicitHieronymus, non potest esse ve- posuit Evangehsta.
    rum quod esl diversum, etc. Adhuc autem, quare dicitur sanguis
    novi tesiamenti ? Si enim dicitur ideo
    Quaeritur autem de prima istarum '
    : quia in novo testamento est institutus,
    si enim secundum ea quse de forma tunc etiam corpus debuit dici novi te-

    corporis determinata sunt, qusedam ho- stamenti, ut sic diceretur : Hoc est cor-
    rum verborum pertinent ad sacramenti pus meum novi et seterni testamenti.
    institutionem, sicut id quod dicilur : Adhuc autem quserilur, quare dicatur
    Accipiens calicem, gratias egit, et dedit novi testamenti, cum nihil videatur per
    i7/w qusedam aulem pertinent ad for-
    ; illud testihcati ? Testimonia enim vel
    mam, sicut id quod dicitur Flic est : testamenta sunt quse testificante Deo per
    sangids meiis novi testamentiy qui pro miracula probata sunt, sicut dicitur, ad
    multis effundetur in remissionem pec- Hebr. ii, 4 : Contestante Deo signis et
    eatorum : qua^dam autem pertinent ad portentis, et variis virtutHms , et Spi-
    usum, sicut id quod dicitur Bibite ex : ritus sancti distributionibus secundum
    hoc omnes tunc videtur, quod istud
    : suam voluntatem. Aut sunt ultimoe vo-
    sacramentum sanguinis aliam habet in- luntatis indicia certis sigillis certificata,
    stitutionem quam corporis sacramen- Nihil autem talium est in calice, ut vi-
    tum et sic videntur esse duo sacra-
    : detur. Et ideo non deberet vocari calix
    menta, et non unum sacramentum. novi testamenti.
    Adhuc autem objicitur etiam de lioc Adhuc autem, in seternitate nihil ta-
    quod dicit Hic est sanguis meus : quia
    : Hum erit : quiaibi rerum veritate per-
    etiam sanguis est in corpore ante con- cipiemus id quod nunc sub specie sacra-
    fecto et si corpus habet secum sangui-
    : mentali gerimus velatum. Non ergo
    nem, constat quod facit sanguinis elTe- deberet dici novi et seterni testamenti,
    ctum et sic superfluit sanguis in calice
    : sed potius novi testamenti in fine lem-
    consecratus, ut videtur. porum (iniendi.
    Adhucautem, quiaaliaformautitursu- Adhuc autem, unde trahilur id quod
    per vinum, et alia super panem, et duse additur : Mysterium fidei ? Hoc enim in

    matcrise, et du;e formae, et duse inslitu- serie Evungelii nec in se, nec in suo si-
    tiones videntur facere duo sacramenta. mili invenitur.

    * Matth. XXVI, 27 et 28.


    398 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    Adhuc autem, quare potius ponitur nominis demonstratione, et partibus ora-


    hic de calice quam de corpore ? Corpus tionis sigillatim et conjunctim acceptis,

    enim Christi est hic in altari in m^^sterio, satis intelliguntur per ea quse de forma
    hoc est, in secreto sicut et sanguis. quffi dicitur super corpus, disputata sunt.
    Adhuc autem quaeritur, quare potius
    dicitur mysterium fidei, quam myste- Videtur igitur sine prsejudicio sententiae
    rium spei vel charitatis, cum sacramen- melioris dicendum esse, quod hoc solum
    tum altaris principaliter dicatur charita- sit de forma sanguinis, quod dicitur :

    tis sacramentum et veritatis, sicut in Hic est calix sanguinis mei. Praecedentia
    ante hahitis probatum est? autem quae sunt : « Accipiens et hunc
    Ulterius autem quaeritur de hoc quod praeclarum calicem in sanctas ac vene-
    additur Qui pro vobis et pro multis
    : rabiles manus suas : » itemque, « gratias

    effundetur, utrum et hoc sit de forma? agens, benedixit, et dedit discipulis suis,
    Yidetur, quod sic quia universaliter : dicens : Accipite, et bibite ex eo om-
    observatur ab Ecclesia. nes, » ad institutionem et sanctionem et
    Adhuc autem, quare dicit sanguinis usum pertinent sacramenti. Quae autem
    proprium efTeclum, et eiTectus omnis sequuntur cum additur : « Novi et aeterni

    ad formam agentis?
    respicit testamenti : mysterium iidei : qui pro
    Adhuc autem, quare dicit copulatione vobis et pro multis elTundelur, » et cae-
    utens : Pro vobis et pro multis, cum lera oinnia haec pertinent ad declaratio-
    non sit alia fusionis ratio pro Apostolis nem virtutis sacramenti : medium autem
    quam pro multis ? quod interjacet : « Hic est enim Calix
    Adhuc autem, quare non dicit Qui pro : Sanguinis mei, » meo judicio solum est
    omnibus etfundetur, cum tamenpro om- de forma sacramenti.
    nibus sit fusus? I Joannis, ii, 2 : Ipse est Quod enim primo dicitur de calicis
    propitiatio pro peccatis nostris : non acceptione, signat quod virtute tactus
    pro nostris auteni tantum, sed etiam manuum divinarum, vis transsubstantia-
    pro totius miDidi. lis collata vini, quam non
    est materiiE
    Adhuc autem,hoc esset conforme di- haberet nisi talem materiam Christus
    Domini, qui, Joan. i, 29,
    clis preecursoris in intentione faciendi sacramentum teti-
    dicit Ecce agnus Dei^ ecce qui tollit
    : gisset,
    peccatum mundi. Et non dicit, peccata Quod autem additur « In sanctas ac :

    nostra et multorum de mundo. veiierabiles manus suas, » quae sanctcV


    Adhuc autem ulterius quaeritur, quare dicuntur, quia sacramentum sanxerunt,
    addatur : In remissionem peccatorum. ct venerabiles, quia aucloritas divina in
    Omne enim sacramentum est in remis- eis fuit ad instituendum. Quamvis ergo
    sionem peccatorum. Et videtur, quod Christus multa dum hic in inundo vive-
    baptismus et prpnitentia plus sint in re- tamen vim materialem sa-
    ret, tetigcrit,
    missionem peccatorum, quam Euchari- cramenti non contulit nisi rebus illis
    stia : quia illu sunt directe contra mor- tantum quas tetigit intentione sanciendi
    talis peccati species, quae sunt originale sacramentum. Actio enim Dei voluntati
    et acluale. Eucharistia autem est contra et intentioni subjicitur, sicut dicitur,
    quemdam peccati defectum, qui est ine- Sapient. xii, 18 : Subest enim tibi cum
    dia spiritualis vilae, sicut patet per ante volueris posse.
    dicta. Cum enim
    hoc non additur formis Quod autem dicitur : « Item tibi gra-
    aliorum sacramentorum, videtur quod tias agens, » ostendit magnitudinem
    etiani formse istius sacramenli addi non sacramenli et dignitatem : quia de
    deberet. parvis Filius Palri speciales non agerel
    Heec autem quaj possent dici de pro- gratiarum actiones.
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRAGT. 11, 3. 399

    Et quod subdit : « Et dixit : Acci- nihil valet. Ecclesia enim in sacramento


    pite, » hoc refertur ad institutionem : et non intendit liabere Ghristum qui multis
    est sensus : Vos qui eslis Ecclesise ministri aliismodis habetur per gratiam inhabi-
    futuri, accipite hoc danduni Ecclesise et tantem et bona merita, sed intcndit ha-
    tenendum. Et iste sensus innuitur in bere Christum ut cibum et perfectum
    verbis Apostoii, I ad Corinth. xi, 23, nutrimentum ut perfectum autem nu-
    :

    ubi dicit : Ego enim accepi a Domino trimentum non habetur in solo sacra-
    quod et tradidi vobis, mento panis, sed in sacramento panis et
    Quod autem subjungit : « Bibite ex vini unde licet corpore jam consecrato
    :

    eo omnes, » hoc perlinet ad usum et in eo non desit sanguis, et hoc sit de

    generalitatem usus, et ad sumptionem complemento naturali corporis, tamen


    sacramentalem, qui frequentandus est in non habetur hoc ex virtute sacramenti,
    Ecclesia. Propter quod etiam dicit Hie- nisi post consecrationem calicis : panis
    ronymus, quod una causa inslitutionis enim non nisi in corpus transsubstantia-
    sacramentorum est exercitium, ut in lur, et non in sanguinem quia sanguis :

    ipsis utili exercitemur occupatione, de est in corpore propter corporis viventis


    qua ipse idem Hieronymus dicit : perfectionem naluralem, et anima ut
    « Semper aliquid operis facito, ut te causa vitae naturaliter in corpore, et
    diabolus occupatum inveniat. » deitas est propter gratise unionis con-
    Quse autem sequuntur, cum dicit : nexionem : tamen in omnibus his non
    « Hic enim Calix Sanguinis mei, »
    est habetur ex vi sacramenti nisi corpus, et
    sunt de forma praeter causalem qu.T in- jam ostendimus, quod clementum mate-
    terponitur conjunctionem enim^ quae rice debel perfeclionem nutrimenti signi-
    continuationem facit formse sacramenti licare : et ideo de necessitate sacramenti
    ad inslitulionem, sicut in ante habitis in et non superflue ponitur materia qupe
    forma corporis dictum est. est vinum.
    Ad quod objicitur de duabus
    aliud
    Quod autem objicitur, quod duae in- materiis, duabus forniis, et duabus
    et

    stitutiones faciunt duo sacramenta. Di- institutionibus, jam solutum est.


    cendum, quod non sequitur, nisi duaj Ad id quod qua^ritur, quare Ecclesia
    institutiones essent de duabus materiis \OQQm sanguinis T^omXm obliquo, quam
    divisis, et duabus formis divisis, et dua- Ghristus inrecto posuit? Dicendum, quod
    bus gratiis in sacramentis substantialiter Christus utrumque dixit : quia, Luc.
    effectis divisis, quoe liic non sunt : quia XXI 1, 20, dicit : Hic est calix novum te-

    duse materise panis et vini indicant unum stamentum in sanguine meo. Et hoc
    perfectum nutrimentum, quod in per- idem testatur Paulus, cujus Evangelium
    fectione nutriendi altera illarum mate- Lucas scripsisse legitur, qui sic dicit :

    riarum indicare nonsufficit. Formaetiam Hic calix novum testamentum esi in


    ad formam refertur ad perfectionem sanguine meo'-. Sed Ecclesia elegit illum
    unius sacramcnti. Una etiam est gratia modum in usu sacramenti, quem Lucas
    in utroque eilecta : ct ideo duo esse non scripsit : quia in illo signatur et sanguis,
    possunt. Ha3c autcm omnia in tertio et charitas qua fusus est sanguis, et cha-
    superius habito tractatu per rationes ritas ad quam invitat sacramentum san-
    efficaces probata sunt \ guinis, et charitas in qua sumendus est
    Ad hoc aulem quod objicitur, quod sanguis. Calix enim calida est potio,

    videtur esse supcrfluum, quia sanguis qua^ nun calorem vasis vel ejus quod
    est in corpore. Dicendum, quod hoc cst in vase signat, sed potius calorem

    Vide supra, Uist. Ili, Tracl. iii.


    « 1 ad Corintii. xi, 23.
    400 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    qui sanguinem fervere fecit, et qui va- eamdem non continebant nec confere-

    porat in sanguine, el qui incendit biben- bant.

    tem. Psal. cxv, 13 : Calicem saliiiaris Ad ]ioc aulem quod qua?rilur, quomo-
    accipiam, et nomcn Domini invocaho. do additum sit cTierni ? Dicendum, quod
    Quia igitur hoc importatur in sanguine, hoc additum est auctoritate Apostolorum
    ideo Ecclesia elegit potius verba Lucoe et Ecclesi.T, ad ostendendum_, quod isti

    quam Mattha?i vel Marci. sacramento ahud non succedit : sed hoc
    Sed tunc secundum hoc quseritur, si in finem temporis durahit in sacramen-
    aliquis diceret sic : Hic est sanguis meus, tah specie : in futura autem aeternitate

    utrum conficeret, vel non. Ad hoc vide- percipietur in rci aperta veritate. Et sic

    tur dicendum, quod tahter dicens confi- patet, quod a?tcrnum est et non temporale
    ceret. Sed si ex contemptu reUgionis tantum, sicut Veteris Testamenti figuree^
    Ecclesiasticee id obstinato animo et te- quse, sicut dicitur, ad Ilebr. ix, 10, usque
    mere dicere vellet, peccaret contra ritum ad tempus correctionis ad signandum
    Ecclesiee et esset deponendus a ministe- tantum sunt impositaj *.
    rio et gradu quo fungeretur in Eccle- Ad hoc aulem quod queeritur, quare
    sia. ad corpus non dicitur novi testamenti ?
    Ad quod ulterius quceritur, utrum
    id Dicendum, quod non ideo dicitur sanguis

    et hoc sit de forma quod additur « Novi : novi testamenti, quia in Novo Testamento
    et seterni testamenti ? » Videtur dicen- sit institutum, sed potius ideo quia No-
    dum, quod non, sed est ad expressionem vum Testamentum in ipso et per ipsum
    eorum quce peificiunt sacramenlura. Et confirmatum est, sicut jam ante diximus :

    hfec sunt tria, scilicet testamenti confir- quia hoc dixit Apostolus, ad Ilcbr. ix,

    malio quod antiquitus non confirmahatur 17 -. In corpore autem secundura quod


    nisi sanguine. Unde, ad Hehr. ix, 17 et est corpus, testamentum non est conlir-

    18 : Tesiamentum in mortuis confirma- matum : quia mortem non significat sicut

    tum est : alioquin nondum valet, dum sanguis, nec in eos quibus testamentum

    vivit qui testaius est. JJnde ncc primum conlirmatur, aspergitur secundum quod
    quidem dedicatum est. Se-
    sine sanguinc cst corpus, Aspersio autem sanguinis
    cundum autem quod in sacramento est, testamentum confirmavit, ut sanguis ejus
    totum quod credimus, fundatum est : funderetur, qui testamentum non serva-
    quia Christi passio gratia et futura heatitu- ret.

    do inconjunctione sanguinis significatur. Ad hoc quod quseritur, quid sit in san-

    Et quod objicitur, quod in Evangelio in- guine tcstificatum? Dicendum, quod to-
    venitur novi iestamenti, hoc verum est : tum Novum Testamentum, sicut dicilur,

    sed dicitur propter novum modum gra- I Joannis, v, 8 : Tres suni qui testimo-
    tiam conferendi quam habent sacramenta nium daut in terra : spiritus, et aqua,
    novae qua3 continent hoc quod
    legis, et sanguis. Sanguis enim testatur remis-
    figurant, et quod figurant et continent, sionem, sicut dicitur, ad Ilebr. xii, 22 et

    conferunt ei qui recipit sacramentum et : seq. : Accessistis... ad sanguinis asper-


    liajc sacramenta veteris legis non fece- sioncm, scihcet Jesu Chrisli, inelius

    runt : quia totus usus illorum, ut dicit loquentem quam Ahel : quia Abel san-
    Augustinus, fuit in signando gratiam, guinis aspersio vindictam expostulat, sed
    quam sic responderunt futuram, quod sanguis Ghristi remissionem. Spiritus

    '
    Ad Hebr. ix, 10 : Vsqiie ad tempus corre- vivit qiti testatus est. Et supra, f. 16 : Ubi enim
    ctionis impositis. testamentwn est, mors necesse est intercedat te-
    * Ad Hebr. ix, 17 : Testamentim in mortuis statoris.
    confirmatum est : alioquin nondum valct, dum
    DE EUCHARISTIA, DIST. YI, TRAGT. II, 3. 401

    autem vaporans in sanguine, testatur quod multa fecit et dixit Ciiristus, sicut

    sanctiiicationem, et aqua expiationem. dicilur, Joan. xxi, 25 : Qitse si scrlban-


    Hinc est, quod, Zachar. ix, ll,dicitur: tur per singula,nec ipsum arhitror mim~
    Tu qiioque iii sanguine teslamenti tui dum capere posse eos, qui scribendi sunt,
    emisisti vincios tuos de lacu in quo non libros. Vel, si non dixerit Cliristus, ta-

    est aqua. Hoc igitur testificatur sanj^uis : men Ecclesiae auctoritas addidit, ut dixi-
    quia, sicut dicitur, ad Hebr. ix, 22 : Sine mus, ad expressionem iidei, quse tota,
    sanguinis effusione non fit remissio. Et sicut jam diximus, morte et sanguine

    hoc testilicabatur sanguis cum llueret Christi est completa. Et hoc quidem my-
    multis miraculis. Propter quod eliam sterium est quia tota fides est de non
    :

    Centurio convictus dixit, Matth. xxvh, apparenlibus rationi. Unde, ad Hebr. xi,
    54 : Vere Filius Dei erat iste '. Convicli 1, dicitur, quod fides est sperandarum

    eliam erant illi qui percutientes pectora substantia rerum, argumenium non ap-
    sua reversi sunt in civitatem -. Nihil au- parentium.
    tem horum adjungitur corpori quia : Ad hoc quod quseritur, quare hoc non
    corpus secundum se non est mortis est additum forma corporis ? jam patet
    signum vel passionis. Est eliam ultimee solutio per ante dicta : quia scilicet cor-
    voluntatis confirmatio : quia ultima vo- pus secundum quod corpus mortem
    luntas Christi fuit remissio per redem- omnia contlrmantem forma sua non
    ptionem, et hanc sanguinc testificatus ostendit, quam perfecte oslendit fluxus
    est et conlirmavit multis sigillis miracu- de latere sanguinis.
    lorum. Ad id quod qua?ritur, quarc non dica-
    Ad id autem quod objicilur, quod in tur m)'sterium spei et charilatis? Dicen-
    asternitate nihil erit sacramentalium si- dum, quod hoc non esset proprie loqui :

    gnorum, solutio patet per dicta paulo quia secretum quodsignificat mysterium,
    ante : quia ideo dicitur seternum, quia non congruit nisi pertinentibus ad cogni-
    non habebit succedens, et in bealitudine tionem, et ad cognitionem non pertinent
    manebit in suo proprio significato, sicut spes et charitas.
    et Christus dicitur, ad Hebr. vii, 24, sem- Ad autem quod ulterius quseritur
    id

    piternum habere sacerdotium secundum de hoc quod additur « Qui pro vobis, :

    ordinem Melchisedech \ etc. » Dicendum, quod non est de for-

    Ad id autem quod quseritur, unde ad- ma.


    datur : Mgsterium fidei ? Dicendum, Ad id autem quod objicitur, quod di-
    quod auctoritate Apostolica additur et cit proprium etfectum. Dicendum, quod

    Ecclesise, ad determinationem sacramenti hoc non facit ipsuni esse de forma, sed
    jsanguinis : tota enim fides in sacramento indicat sanguinis virtutem et clfectum
    sanguinis fundatur^ secundum quod red- redimendi : aformaproce-
    et liceteflcctus

    lemptio facta est per sanguinem quia : dat, tamen extra formam est secundum
    jChristus propter hoc incarnatus fuit, sic- esse, et nihil est ipsius formee.
    :ut dicit Petrus, beati (iregorii diaconus^ Ad id autem quod quteritur, quare
    in paschalis cerei benedictione : u Nihil utilur Pro vobis et pro
    copulationc : «

    enim nasci profuit, nisi redimi pro- multis?» Dicendum, quod in veritate
    Ifuisset. » una est ratio fundendi sanguineni pro
    Ad hoc autem (juod dicitur, nihil si- Aposlolis et pro aliis, lamen apponitur :

    [laile in Evangelio conlineri. Dici potest, « Quipro vobis » inpersonajustorumper-

    ' Cf. Marc. xv, .'{9 : Ycrc hh- honio Filiua Dci ' Ad Hebr. vii, 24 : hic aulem eo qrioJ mancat
    in xtcniuiii, fcmpitcnium hnhct saccrdolium.
    • Luc. xxjii, 48.

    xxxvni 26
    402 D. ALB. MAG. ORD. PRtED,

    fectorum, ut sciatur, quod merita sancto- secundum suum nomen et efTectum san-
    rum quantumcumque perfectorum, non guinis signilicatur et causatur remissio
    valent, nec sunt accepta sine sanguinis peccatorum in aliis autem causatur qui-
    :

    intermissione. Quod autem dicitur « Pro : dem, sed non per se signilicatur. Corpus
    multis, » ideo dicitur, ut ostendatur quid enim secundum seipsum non dicit opus
    sanguis habeat in valore. Unde ex primo redemptionis : quia veritas corporis pot-
    intelligitur per Christi sanguinem per- est percipi eliamsi numquam fuisset
    fectio meriti sanctorum, ex secundo au- redemptio per passionem, dummodo Chri-
    tem valor sanguinis importatur. stus sic sacramentum sui corporis insti-
    Ad hoc autem quod quisritur, quare tuisset. Sed sanguis directe dicit fluxum
    non dicit Pro omnibus ? Respondent
    : sanguinis in opere redemptionis, per
    quidam, quod in veritate pro omnibus quam facta est remissio peccatorum et

    sufficit sanguis Christi sed quia non : dcbiti solutio.


    efticienter salvat omnes, sed multos, ideo Ad hoc autem quod objicitur de bap-
    sicut dicunt, dicit/jro multis, potius quam tismo et poenitentia. Dicendum, quod
    pro omnibiis. Et heec ratio est bona revera sunt ordinata sacramenta illa con-
    et Calholica. Si quis autem subtilius ser- tra duas species mortahs peccati, quae
    monem Domini inspiciat, tunc plus im- sunt oriii-inale et actuale, sed tamen ad
    portatur per hoc quod dicit :Pro multis, illa deienda nihil operarentur, nisi san-
    quam si diceret : Pro omnibus : quia guis Christi per fidem Ecclesiae in eis

    77iultis dicit multitudinem, quse sui incre- operaretur : et ideo remissio primo et

    mento procedit in inrmitum, et sic pro per se attribuitur sanguini, et per virtu-
    midtis optime dicit : quia quamvis multi- tem sanguinis attribuitur aliis etiam sa-
    tudo hominum potentia materia^, ut dicit cramentis omnibus, et non solum baptis-
    Philosophus, procedat in inlinitum, ct mo et poenitentia?, etc.

    cum valore sanguinis multitudo infinita


    redempta est. Si auteni poneretur j^ro Deinde quseritur, Utrum hcec forma
    summa forma corporis accepta,
    I
    omnibus, poneretur quaedam sigillatim sine
    Utm
    distributa sub uno communi, ct non agat transsubstantiationem vini in san-
    c
    significaretur valor sanguinis extendere guinem, aut si non agat eam nisi ut con- V
    di
    se ultra illam. Ad hoc quod dicit, I Joan- juncta cum forma qute dicitur super pa-
    nis, 11, 2, quod pro totius mundi peccatis nem ?

    sanguinem fudit. Dicendum, quod in hoc Et antiqui quidam sicut Stephanu-


    quod dicitur mundus., quoddam infinitum Cantuariensis, et Praepositus, et Cantor
    secundum potentiam materiae importa- alii quidam dixerunt, quod
    Parisiensis, et
    tur propter quod idem est mundus prse-
    : una istarum formarum exspectat aliam,
    ccdentium, pra^sentium, et futurorum : hoc est, quod pronuntiata forma ista :

    et sic iterum respicit multitudinem po- « Hoc est corpus meum, » non statim fit

    tenlia infinitam. transsubstantiatio panis in corpus Christi,


    Per hoc etiam patet solutio ad sequens sed forma verborum jam perfecla, stat

    de verbo Joannis Baptistae, quo dixit : in virtute sua non statim agens, donec
    Qui toUit peccatum mundi '. etiam super vinum pronuntiatur forma
    Ad id autem quod ulterius qua^ritur de sanguinis et tunc iilae formce simul
    :

    additione hujus quod dicitur « In rc- : agunt sacramenli hujus perfectionem per
    missionem peccatorum. » Dicendum, transsubstantiationem panis in corpus, et

    quod in hoc nulli addi congruit nisi in . per transsubstantiationem vini in sangui-
    forma sanguinis quia in solo sanguine : nem. Hujus autem suae assertionis sive

    * Joan. I, 29.
    DE EUCHARISTIA, DIST. Yl, TRAGT. II, 3. 403
    opinionis quatuor assignant rationes : mento corporis, aliquando sacerdos vel
    quarum prima sumitur ex uiiitale sacra- ex eriore ministri qui ministrat aquani
    menti, quse jam in ante habitis probata pro vino, vel ex oblivione propria obli-
    est. Unius autem sacramenli una vel viscitur,quod non conQcit sacramenlum
    concTesata ad unum est aclio. Et iJeo sanguinis usque in finem Missae, et tunc
    dicunt, quod simul congregatte sunt istie in hoc casu pracipiunt Doctores, ut re-
    actiones formarum. petat Canoncm ab hoc loco ubi de sacra-
    Secunda ratio sumitur ab unitate ejus mento sanguinis incipit agi, hoc cst ibi :

    quod sempcr in hoc sacramento contine- « Simili modo, postquam ca-natum est,

    tur, sive bonus sit sacerdos conficiens, etc. » Oporlet ergo, quod loto illo tem-
    sive malus. Haec autem res est totus et pore exspectaret forma corporis Domini,
    perfectus Christus. Unius enim rei sacra- ne ageret, quod valde ridiculum est.
    menlalis unica vel ad minus simul unita Adhuc autem quidam ex errore vei obli-
    est aclio convertens et constituens. vione tolum omittunt sacramentum san-
    Tertia ratio sumpta est ab inconve- guinis. Illi ergo secundum ea qua^ dicta
    nienti quod istis sequi videbatur, si con- sunt, etiam de sacramento corporis nihil
    trarium hujus diceretur : et hoc est, quia conticerent, quod
    absurdum. Adhuc
    est
    si quod non sunt simul actiones
    diceretur, autem quaj quod forma
    esset causa,
    formarum, esset sub forma panis corpus pronuntiata super propriam materiam,
    sine sanguine, et sub forma vini sanguis slatim non ageret ad perfectionem sa-
    sine corpoie, quod cssel magna sacra- cranietiti ? Hanc enim etiam licentiam
    menti imperfectio : quia sic aliquando in iingendi habcnlibus diflicile esset lin-
    altari esset Christus secundum aliquid eere.
    sui, et non esset ibi secundum aliquid Propter hoc ethujusmodi rationes di-
    sui, quod valde inconveniens est. cimus, quod nilii illa3 antiquorum
    valent
    Quarta autem ratio sumitur a simili :
    opiniones, et quod falsae sunt, et valde
    quia dicunt, quod sicut Spiritus sanctus .propinquae ad hseresim, quinimo statim
    simul corpus et sanguinem formavit in facta pronuntiatione fornice super mate-
    utero, ita conveniens est simul et non riam panis, fit Iranssubstantiatio panis in
    successive corpus et sanguinem superna- corpus Dominicum, quando adhuc non
    turali mutatione formari in sacramento, est transsubstantialum vinum in san";ui-
    ut una aclio divina et supernaturalis alii nem Domini.
    divinee et supernaturali respondeat se-
    cundum similitudinem et congruentiam. Ad hoc autem quod primo inducunt,
    Ha?c igitur sunt propter quse dixerunt dicendura quod unitas sacramenti non
    hoc quod dixerunt, et magnse fuerunt impedit, quin divisas panis et vinuni
    isti viri temporibus suis auctoritatis intcr transsubstantiationes habeant : qula hoc
    Doctores. non facit divisionem seu unionem sacra-
    In contrarium hujus objicitur : quia menti, sed potius unitas signandi perfe-
    secundum hoc saceidos populum
    facit ctionem nutiimenti in materiis duahus,
    idololatiare : constat enim, quod stalim qua3 perfectio signihcationis in altero non
    completa pronuntialione facta de forma valet inveniri, et unio ultimi elfectus,
    corporis Chrisli,elevaturhostia,et populo qui est restauratio dcperditi in vita spiri-
    adoranda exhibetur adorationo latria? : tuali, quia etiam nutrimentum corporale
    hoc autem ht antequam aliquid de forma non periicitur cx uno, sed cx pluribus,
    vini dicatur. Si ergo tunc non est corpus qua? divisas liabcnt pra'parationcs ct
    Domini, sed panis, pro certo ])anis ado- sumpliones, ct lamen unicnni peili<innt
    rationc latrioe adoratur, quod est incon- nutrimentum, elc.
    veniens. Adhuc autem confecto sacra- Ad secundam quam inducunt ratio-
    404 D. ALB. MAG. OUD. PRJEl}.

    nem, dicendum quod verum est, quod tuit, quod simul cum corpore sumeretur
    unus Chrislus integer et perfectus sub ad opus incarnationis. In sacramento au-
    utraque est forma sacramentali, et quani- tem potus sumilur ad nutrimentum, ut
    vis unius rei unica sit aclio, vel ad unum vehat et subtiiiet cibum, et venarum
    congregata, lioc verum est, quando vias aperiat, et membris continuet et
    unum et idem liabetur uno modo et se- adhserere faciat : et ideo secundum con-
    cundum eamdem et indivisam operatio- sequentiae ralionem in sacramento san-
    nem. Hoc autem non est hic : quia ad guis coniicitur et sumitur post sacra-
    aliud in nutrimento consecratur sanguis, menti corporis confectionem.
    et ad aliud corpus, quamvis illa postea Hsec ergo opinio stare non poterit, etc.

    conjuncta unam perficiant nutrimenti


    operationem, sicut diversa fercula vel di- Nunc dicere restat quare non eodem
    versi potus ordinati secundum naturam, modo traditur sicut forma quse dicilur utjj

    quamvis diversas habeant praeparationes super panem, ut sic plane diceretur : Hic
    ^^^
    et sumptioncs, unam tamen habent nu- est sanguis meus. Yidetur enim, quod dc

    triendi perfeclionem et ideo propterhoc


    : similis similium esse deberet traditio.
    quod dicunt, non oportet quod una for- Simileautem penitus in traditione sacra-

    ma exspectet aliam in agendo. mentali videlur esse de sacramento panis


    Ad tertiam dicendum, quod ille error sive corporis, sive de sacramento vini

    qui istis videbatur, non sequitur : quia sive sanguinis.


    licet sub forma panis ex virtute sacra- Adhuc autem, si diceretur quod calix
    menti non sit nisi corpus, tamenhoc non apponitur, eoquod fusibile est vinum, et
    est sine sanguine quia ex perfectione
    : diftlueret nisi in calice teneretur et si-
    corporis naturalis habet venas plenas militer sanguis, hoc penitus nihil est :

    sanguine, et ex organisatione habet per- quia non dicitur Hic est calix vini, :

    fectioneni animte, et ex gratia unionis quia vinum per formam statim transsub-
    habet perfectionem deitatis : sed sicut stantiatur in sanguinem sanguis autem :

    jam ante diximus, Ecclesia intendit ha- Christi semper intra venas est Christi, et
    bere sanguinem, non ex perfectione elTundi non potest et ideq nulla est ista:

    naluralis corporis, sed potius ex vi sacra- responsio.


    mentali ad nutrimenti spiritualis perfe- Si autem dicatur, ut prius dictum est,
    ctionem. Et ideo non contingit inconve- quia calix ibi notat charitatis calorem,
    niens quod isti timebant, accidere. hic calor non plus notatur in etrusione

    Numquam enini Christus secundum ali- sanguinis, quam in passlone corporis,


    quid sui est in altari, et secundum ali- prcecipue cum dicat Dominus, Joan. xv,
    quid sui semper est in altari, sicut Jam 13 : Majorem hac dilectionem nemo ha~
    sa:>pius diclum est, bet, ut animam suam ponat quis pro
    Ad quartam autem rationemdicendura, amicis suis.
    quod transsubstanliationes supernatu- Ad hfec autem et hujusmodi jam pa-
    rales et diviuce non sibi respondent, nisi tere potest solulio per ante dicta : quia
    secundum summffi sapienlice ordinem. in veritate in sanguine patet calor chari-
    Et ideo cum summa sapientia ad unius tatis, et non in corpore secundum quod
    perfectionem nutrimenii ordinaverit duas est corpus : quia nulla existente passione
    transsubstantiationes divisim faciendas et Christus verbis potuit dare, quod virtute
    sumendas, duae divisse sunt in sacra- verborum panis in corpus Ghristi trans-

    mento transsubstanliationes. Nec est si- substantiaretur, sed posita etTusione


    mile quod pro simili inducitur quia in : sanguinisjam stalim ponitur passio quae
    iormando corpus, necesse fuit quod san- in co qui vcrus Deus est, non potest pro-

    guis esset materia corporis : et ideo opor- cedere nisi ex calore charitatis. Unde
    DE EUCHARISTIA. DTST. YI. TRACT. II, 4. m
    etiam eadem charitate coarctatus dicit, dum legem sedes vitse et animoe secun-
    Luc. XII, oO : Baptisnio liabeo baptizari, dum conveniens nulrimentum est in
    et quomodo coarctor mque dum perficia- sanguine : et ideo potius per hoc dictum
    tur ? Et intelligit de baptismo sangui- iiitelligilur sacramenturn sanguinis quam
    nis. corporis.
    Ad hoc autem quod dicit Christus, Et per hoc patet solutio ad omnia
    Joan. XV, 13 : Majorem charitatem ne- qusesita.
    mo habet, etc. Dicendum, quod secun-

    CAPUT IV.

    De coiisequenlibiis acl u(i*ani<|ne forinani.

    Consequenter tractanda sunt quaedam nitus fecit mentionem, Videtur enim,


    consequentia ad utramque formam, sicut quod in tanto sacramento nihil sit ad-

    verbi gratia de tribus, scilicet quod di- dendum quod auctoritas divina pro-
    nisi

    cilur : « Elevatis oculis suis in ctE- mulgavit. Ad hoc Dionysius dicit in


    lum, etc. )) libro de Divinis nominibus % quod uni-

    Similiter etiam de hoc quod post versaliter audendum nobis ali-


    non est

    utriusque sacramenti confectionem dicit quid dicere praeter hoc quod in sacris
    sacerdos : « Unde et memores, etc. » Et libris estpromulgatum. Adhuc autem, vi-

    post pauca : « OfTerimus praeclarie ma- detur esse quaedam diminutio potestatis
    jestati tuae, etc, )) cum jam totum sit Christi Christus enim operatur pote-
    :

    Patri oblatum et sanctificatum, cum ta- state excellentiae virtute deitatis proprise :

    men sacerdos dicat : « Panem sanctum ministri autem operantur adminiculo


    vitee aeternse, et calicem salutis perpe- clavis,qu9e sunt invocatio, supplicatio,
    tuse. » exorcismus, et hujusmodi. Elevatio au-
    Tertium est de quo quaeritur, cum hoc tem oculorum in ccelum videtur esse in-

    sacramentum non sumatur nisi in com- vocantis vel supplicantis, qui non virtute

    memorationem passionis. quare fit men- propria operatur : et sic videtur in

    tio de resurrectione et ascensione, cum Christo dicere potestatis diminutio-


    dicitur : « Et ab inferis resurrectionis, nem.
    et in ccelum gloriosie ascensionis. » Ultcrius etiam quseritur de hoc, quod
    De primo autem istorum quseritur, post confectionem utriusque sacramenti
    quare apponitur : « Et elevatis oculis in dicitur : « Unde et memores, Domine,
    coelum, » cum hoc nullus posuerit Evau- elc. Et infra « Necnon ab inferis re-
    r' :

    gloriosa^
    gelistarum, nec Apostolus, I ad Corinlh. surrectionis, sed et in coelos
    XI, 2.3 et seq., ubi formam dedit cele- ascensionis. » Cum enim sacramcntum
    brandi sacramentum, de hoc nullam pe- hoc, sicut ipse dicit Christus et lestatur

    * S. DioNYsius, Lib. de Divinis nominibus, cap. 1.


    40G D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    Apostolus, sit in commeinorationem hoc quodest: «Et elevatis oculis in coe-


    Dominicae passionis tantum institutum, lum ad te Deum Patrem suum omnipo-
    videturquod incongrue additur de me- tentem. » Dicendum, quod ex simili addi-
    moria resurrectionis et ascensionis. dit Ecclesia : quia, Joan. xi, 41, cuin
    Adhuc, quare nonadditureodem modo suscitaret Lazarum, dixit Evangelista
    de memoria consessus ad dexteram Dei Joannes : Jesus autem, elevatis sursum
    Patris, et de reditu ad judicium, cum hsec oculis, dixit: Pater, gratias ago tibi, etc.

    in symbolo sicut et alia contineantur? Si enim pro vita unius iterum morituri
    Adhuc autem, quid est quod inferius gratias agens elevavit in cceluin oculos,
    dicitur : cr OfTerimus prseclarse m.ajestati multo magis creditur hoc fecisse in con-
    tuae, « cum jam ante totum per elevatio- fectionc universaliter vivifici sacramenti.
    nem et confectionem sacramenti sit obla- Similiter cum instruxisset discipulos post
    tum ? coenam, et oraturus esset pro eis ante
    Adhuc autem, quid est quod dicitur : passionem in ipsa nocte traditionis suae,
    « Offerimus majestati tuse, » potius quam sicut dicit Evangelista Joannes, xvii, 1 :

    bonitati ? Yidetur enim bonitati magis Ilgec locutus est Jesus, et sublevatis ocu-
    congruum quam majestati, cum Chrislus lis in cceluni, dixit : Pater, venit liora,
    in offerendo potius humiiitatem et chari- clarifica Filiuni tuum. Ex quo prsesu-
    tatem, quam majestatem exhibuerit. mitur, quod frequenter oculos ad coelum
    Adhuc autem ulterius quseritur, quare levavit, et forte fecit hoc in omnibus
    dicitur « De tuis donisac datis? » quia
    : agendis suis : et ideo non est prsesum-
    de alieno ilHus cujus est ofTerre, potius ptum, sed de factis Domini et verbis
    est redditio quam oblatio, sicut et Apo- Evangelistarum appositum, prsecipue
    stolus, ad Roman. xiii^ 7 : Reddite ergo cum hoc Romana Ecclesia credatur tra-
    omnihiis debila. Et Dominus, Matth. xxii, ditum accepisse a sanctis Apostolis Pe-
    21 : Reddite ergo qiise siint Csesaris Cw- tro et Paulo, quos binos sacramentorum
    sari, et quce sunt Dei Deo. traditores habuit, et quorum adhuc cor-
    Adhuc autem quseritur, quare additur : pora raortua custodit : quse etiam Ro-
    « Hostiam puram, Hostiam sanctam, mana Ecclesia numquam hseresi foedata
    Hostiam immaculatam, » cum jam sacri- fuit, et nullo umquam schismate divisa,
    ficium confectum est, quod purius esse cum omnes alise Ecclesiae patriarchales
    non potest_, nec sanctius, nec magis im- et multis haeresibus et haeresiarchis sint
    maculatum ? fcedatae et schismatibus divisae : et ideo,
    Quseritur etiam propter quid illa tria ut creditur, Romana Ecclesia ut ab Apo-
    circa hostiam cum signis tribus crucis stolis hoc accepit, ita sincerum custodi-
    ponantur ? vit.
    Adhuc ulterius quaeritur, quia non vi- i

    detur esse verum quod additur : « Panem Ad hoc autem quod per rationem in
    sanctum vita? setern.-e, » cum jam non conlrarium dicendum quod
    objicitur,
    sit panis, sed corpus Christi. Eodcm mo- non ostendit aliquam minorationem vir-
    do non videtur verum esse quod sub- tutis sive potestalis quia Christus non
    :

    jungit « Et calicem salutis perpetuae, »


    : elevavit in ccelum oculos, ut per invoca-
    cum jam non sit calix, sed sanguis Jesu tionem mutuaret potestatem quam non
    Christi. haberet, sicut sancti viri faciunt per in-
    vocationes et supplicationes a Deo ali- S^

    2. Ad hsec autcm omnia facile est re- quid impetrare volentes. Sed quinque
    spondere, si ea quaj in praemissis habita causse a sanctis Patribus assignantur, j^,

    sunt, in memoria teneantur. quare frequenter oculos in ccelum ad o^

    Ad primum enim quod dicitur contra Patrem elevavit. e


    DE EUCHARTSTTA, DTST. VT, TRACT. TT, i. 407

    Quarum prima est, ut concordiam in- reducit nos et convertit ad Patris simpli-
    dissolubilem inter se et Patrem ostende- citatem, ut sit idem Alpha et Omega,
    ret, cum Judeei frequenter dicerent, quia principium et fnis, sicut dicitur, Apocal.
    Psalmo
    Patri contrarius esset, sicut in XXII, 13. Et hoc quod dicitur, Eccle.
    est

    XXIV, 15, signanter dicitur Oculi mei : I, 7 : Ad locum unde oriuntur ftumina
    semper ad Dominum, quoniam ipse evel- revertuntur ut iterum ftuant.
    let de laqueo pedes meos, hoc est, de la- Quarta causa est, ut nos instruat in

    queo quem sibi Judaei calumniis suis te- omnibus fiduciam debere ponere in coe-

    tenderunt. lestis Patris adjutorio : quia Christi actio


    Secunda causa est, quia Patri sicut nostra est instructio, sicut ipse dicit,

    auctori omnia sua attribuebat, qui est Joan. xiii, 15 : Exemplum dedi vobis,

    fons et principium totius deitatis. I ad ut Cj[uemadmodum ego feci vobis, ita et

    Corinth. xv, 24 : Deinde /inis, cum tra- vos faciatis. Sic a Domino elevare ocu-

    diderit regnum Deo et Patri. Joan. xvn, los in coelum Susanna didicit, Daniel.
    10 : Et mea omnia tua sunt, et tua mea XIII, QucB flens suspexit ad coelum
    33 :
    :

    sunt : et clarificatus sum in eis. Et hsec eratenim cor ejus fiduciam habens in
    elevatio oculorum fuit in suscitatione La- Domino.
    zari et in confectione sacramenti : quia Quinta causa est, quod in omnibus
    hoc est gratiarum actionis^ quando sua faciendis doceat nos illuminationem ex-

    retulit ad Patrem. Unde, Joan. xi, 41 et petere a Domino Patre, qui est Pater

    42, dicitur ago


    : Pater, gratias tibi, luminum. Et sic Josaphat didicit ad
    quoniam audisti me. Ego autem sciebam ccelum levare oculos, II Paralip. xx, 12,

    quia semper me audis. qui dicit : Cum ignoremus quid agere


    Tertia causa est, ut ostenderet idera debeamus, hoc solum habemus residui,
    esse boni finem et terminum, quod est ut oculos nostros dirigamus ad ie.
    omnis boni iiiitium et principium. Pater Quamvis enim Christus nihil ignoraverit
    enim innascibilis est, ut dicit Hilarius, sciendorum vel agendorum, tamen no-
    ad qaem Filius qui illuminat, dirigit, et stra in se transfigurans, docet nos quid in
    ad quem Spiritus sanctus reducit omne dubiis et ignoratis agere debeamus.
    quod inspirat, sicut dicit Dionysius in li- His causis a Doctoribus ante signalis
    bro de Ccelesti hierarchia *. Et talis est duee adhuc addi possunt quarum una :

    elevatio oculorum quam fecit, Joan. xvii, est, quia Christus formam servi pro
    1 : et ideo dicit ibi : Pater, venit hora, nobis assumens exemplo suo respondit
    clarificaJ^ilium tuum, scilicet per efflu- quam parati ad obsequia Patris ccelestis
    xum bonorum quae per me ex te fluunt. esse debemus. Unde, Psal. cxxii, 1 :

    Et sequitur : Ut Filius tuus clarificet te, Ad te levavi oculos meos, qui habitas in
    per omnium quos illuminavit et Spiritu coelis. Et statim subjungit, y. 2 Ecce :

    tuo sanctificavit in te reductionem. Et sicut oculi servorum in manibus domi-


    hoc est quod dicitur, Jacobi, i, 17 : norum suorum : sicut oculi ajicillce in
    Omne datum optimum et omne donum manibus dominse suc-e, ut scilicet omni
    perfectum desursum est, descendens a nutui manus pareant, et sint parati ser-
    Patre luminum. Quod tractans Diony- vire ad nutum ita oculi nostri ad Do-
    :

    sius, dicit, quod omnis processio luminis minum Deum nostrum.


    a Patre ccelesti mota sive fluens in nos Alia causa est, ut doceat in omnibus
    optime et largiter proveniens, nos replet implorare auxilium divinum. Psal. cxx,
    et sicut virtus quaedam unifica, sive om- 1 Levavi oculos meos in montes, unde
    :

    nia nostra colligcns ad unam, et unicns, veniet auxilium mihi.

    ^ S. DiONYsius, Lib. de Coelesli hierarcliia, cap. 1.


    408 D. ALB. MAG. ORD. PRJEY).
    Christus ergo talibus de causis eleva- sed quantum ad virtutes Eucharistise et
    vit oculos, et non propter defectum di- effectus, multorum aliorum commemo-
    vinse potestalis : maxime tamen, ut dicit ratio fit in sacramento et hoc sancta :

    Chrysostomus, elevavit, ut ostenderet mater Ecclesia intendit instruere fideles


    omnium actuum suorum et verborum fihos gratiae divinae.
    Patrem esse consortem, operatorem et Ad hoc autem quod quseritur, quare
    testem, sicut ipse dicit, Joan. v, 36 : Ipsa non fit mentio de consessu ad dexteram
    opera qusR ego facio, scilicet in nomine Patris?Dicendum, quodconsessus index-
    Patris mei, testimonium perhihent de tera Dei Patris est terminus ascensionis :

    me. Unde in persona Domini et in per- ideo quoad beatitudinem nihil novorum
    sona Judaeorum dicitur, Job, xvi, 20 et sacrorum ostendit, quamvis quantum ad
    21 : Ecce enim in coelo testis meus, et articulos fidei alius sit articulus de as-
    conscius meus in excelsis. Verbosi amici censione, et alius de consessu in dexlera
    mei : ad Deum
    stillat oculus meus' Patris : quia Ariani hseretici dixerunt
    Amici auleni dicunlur Judaei, qui carne Christum ut creaturam sanctificatam in
    conjuncti et foedere sive pacto legis et ccelum ascendisse, sed ut Deum in aequa-
    promissionum, quamquam inimicitias litate non sedisse. De redituautem
    Patris
    cum ipso egerint. ad judicium non fit mentio quia ille :

    Per hoc enim patet solutio ad primum Christi reditus fit in terrore et trepida-
    queesitum. tione : id autem sacramentum est do-
    num charitatis et pacis.
    Ad aliud dicendum, quod fit mentio Ad illud autem quod quaeritur_, quare
    de resurrectione : quia Eucharistiae sa- dicitur : <( Offerimus », cum jam sit ante
    cramentum habet conferre immortalita- oblatum ? Dicendum, quod jam oblatum
    tis radicem, sicut ipse dicit Christus, est in se sacrificium : sed illa facta obla-
    Joan. VI, 55 : Qui manducat meam car- tione continue olfertur, prout sibi fideles
    nem, et bibit meum sanguinem, habet incorporantur : et pro illis dicimus :

    vitam seternam : et ego resuscitabo eum « Offerimus » in praesenti : quia illa non
    in novissimo die. cessat oblatio. Isa. lx, 7 : Offerenlur
    De ascensione autem fit mentio prop- mihi super placahili altari meo, et do-
    ter hoc quod Eucharistia est sacramen- mum majestatis mex glorificabo . Domus
    tum quod ducit ad patriam, et est si- autem iUa non incongrue formse sacra-
    gnum edulii quod prsestatur in coelo : et mentales intelliguntur, quibus inhabitat
    quia ducit ad patriam, ideo dicitur viati- nobiscum Deus, qui Ermnanue l vocdiiur ',
    cum, quia per deserlum nos euntes in quod est Nobiscum Deus.
    patriam ducit. Unde, Exod. xvi, 35 : Ad id autem quod objicitur de maje-
    Filii autem Israel comederunt Man qua- state, dicendum quod in veritate sacra-
    draginta annis, donec venirent in ter- mentum in humilitate et charitate est
    ram habitahilem. Hoc cibo aliti sunt institutum : tamen quia per incorpora-
    usque dum tangerent fines terrse Cha- tionem membrorum glorise divinae est di-
    naan, c[U£e signabat patriam promissam. latativum quod hic oratur, ideo dicitur,
    Ad hoc autem quod objicitur, quod quod majestati prseclarse offertur : quia
    sacramentum celebralur in commemora- sic majesfas prseclara Dei in corpore
    tionem passionis, dicendum est, quod mystico declaratur.
    hoc est verum quantum ad oblationem Ad hocautem quod ulterius qureritur :

    quse fit in sacramento, quae signat obla- « De tuis donis ac dafis. » Dicendum,
    tionem qua se Christus obtulit in cruce : quod ideo dicitur, quod sacerdos tideles

    * Isa. vii, 14.


    DE EUCHARTSTIA, DTST, VI, TRAGT. II, 4. 409

    incorporatos Christo olferre non potest, maculosam contagionem et contra hsec :

    nisi per dona Dei Christo incorporentur, tria corpus mysticum petitur per corpus
    Unde, Joan. x, 29 : Pater meus^ qiiod Christi verum puriticari, sanctificari, et
    dedit mihi, majiis omnibiis est. Et dici- immaculatum lieri et ideo hoslia piira
    :

    tur de donis propter graluita : data dicitur puriticans, hostia sancta dicitur
    autem propter naturalia quae dantur sanctilicans, et hostia immaculata dici-
    creatione, et multo magis cum per gra- turad innocentiam restituens.
    tiam reparantur, quae per peccatum Crux autem super hostiam fit in quo-
    quasi perdita in corruptione fuerunt. libet istorum, ut ostendatur quod per
    Joan. VI, 37 : Omne qiiod dat milii virtutem crucis, puritas et sanctitas et
    Paier^ ad me veniet : et eum qui venit immaculatio a Christo ad corpus mvsti-
    ad me, non ejiciam foras. Et hoc dixit cum derivctur.
    Chrislus loquens de hoc sacramento, et Quod autem quseritur, quare dicatur :

    de incorporandis sibi per sacramentum. « Panem sanctum ? » Dicendum, quod

    Hic autem modus orationis praefiguratus non intendit de pane in vera substantia
    esl, T Paralip. xxix, 14, ubi sic dicit panis, sed de pane in vero actu et eilectu
    David : Tua sunt omnia : et qucB de panis, sicut dicitur, Joan. vi, 32 et 33 :

    manu tua accepimus, dedimus tibi. Heec Pater meus dat vobis panem de coelo
    cnim oblatio Dei est ut auctoris, et sa- verum. Panis enim Dei est, qui de coelo
    cerdotis est sicut ex liberalitate mini- descendit, et dat vitam niundo. Ex quo
    strantis, et fidelium est sicut obiatorum enim verus actus et effectus panis est
    in sacrificio. Et ideo quamvis Deo nihil nutrire ad confortationem cordis, veris-
    offeratur nisi quod suum est, et quod est simus iste panis est, qui maxime hrec
    ab ipso quia aliter non esset acceptum,
    : facit.

    tamen quando libera voluntate hoc faci- Eodem autem modo intelligendum est
    mus, damus quia voluntas libera est,
    : illud quod de calice quaerebatur : et ut
    quamvis oblatum sit redditum. Unde, designetur talis nutrimenti vis et talis

    I Paralip. xxix, 16 et seq., dixit David : potus veri per crucem in Ecclesiam pro-
    Domine Deus noster, omins hsec copia cedere, ideo fiunt signa crucis sigillatim

    qiiam paravimus ut xdificaretur domus super hostiam panis, et sigillatim super


    nominisanQtotuo,demanutuaest,ettua calicem in utraque pronuntialione. Et
    sunt 07nnia. Scio, Deus meus, quod probes attende ordinem, quia signatur primo a
    corda, et simplicitatem diligas unde et : toto Christo Ecclesia puriticanda ab im-
    ego in simplicitate cordis mei Isetus ob- puritate maledictse originis, et sanctifi-

    tuli universa hsec : et populum tuum qui canda ab immunditia actionis, et imma-
    hic repertus est,vidi cum ingenti gaudio culata futura a contagione veniali, et
    tibi o/ferre Domine, Deus
    donaria. tunc demum nutrienda pane vita^. et po-
    Abraham, etIsrael, patrum
    Isaac, et tanda Christi sanguine. Et hoc est quod
    nostrorum, custodi i7i/eternum hanc vo- dicitur, Exod. xii, 45 et ?>Q([.,(\\iot\.omnis

    luntatem cordis eorum, ct scmper in ve~ alienigena non comedet ex eo, scilicet de
    nerationem tui mens ista permaneat. phase. Omnis autem servus emptitius cir-
    Ad hoc autem quod qua^ritur, quare cumcidetur,etsiccomedet. Advenaet mer-
    dicitur « Hostiam puram, ctc. « Dicen-
    : cenarius noh edent ex eo \\\ew'\^Qnd. exnm.

    dum, quod hoc non ponitur proptcr cor- est. qui se per peccatum alienum fecit, qu
    pus Chrisli verum, scd propter corpus nec purificatus est, nec sanctificatus, nec
    mysticum, quod incorporatum vero immaculatus ctTcctus. Is autem qui jam
    corpori petilur otferri. Hoc autcm habet scrvus diaboli fuit cmptitius, qui nummo
    peccati originalis impuritatem, et peccati deceptionis emptus est a serpente, hic
    actualis immunditiam, etpeccati venialis circumcisione spirituali circumcisus a
    410 D. ALB. MAG. ORD. PRiED,

    peccato comedet. Advena autem qui re- quod dicitur, 1 ad Corinth. xi, 28 et 29 :

    ligionis Christianse virtutem non assu- Probet autem seipsum homo : et sic de
    mit, etsi solo numero inter fideles habi- pane illo edat, et de calice bibat qui enim
    :

    tat, et mercenarius qui spe terreaorum manducat et bibit itidigne, judicium sibi
    ornnia facit, non comedet. Et hoc est manducat et bibit, etc.
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. III, i. 411

    TRACTATUS 10.

    QUID HOG SACRAMENTO SIT SACRAMENTUM


    IN
    OMNIUM? ET, QUID SIT RES ET SACRAMEN-
    TUM ? ET, QUID RES ET NON SACRAMENTUM ?

    CAPUT UNIGUM.

    Nuncautemdicererestat quid in sacra- Species autem quae sunt formae acciden-


    mento sit sacramentum tantum, quid sit tium panis et vini, non sunt corporale
    res etsacramentum, et quid res tantum elementum : quia non sunt corpora : et
    et non sacramentum. Haec enim tria in sic videtur, quod male dicatur, quod
    omni sacramento novee legis inve- species sacramentales sint sacramentum.
    niuntur. Adhuc Beda dicit : Accedat verbum ad
    «

    Dicitur autem communiter, quod illud elementum, et fit sacramentum. » Ergo


    quod est sacramentum tantuni in hoc sa- estsacramentum ad quod acceditverbum
    cramento, est species sacramentalis quse verbum autem vocatur verborum forma
    consistit in panis et vini accidentibus. Id quse est forma sacramenti hoc autem :

    autem quod est res et sacramentum, est verbum in hoc sacramento non accedit
    corpus Christi sub speciebus panis et vi- nisi ad panis substaiitiam et non ad acci-
    ni contentum. Id autem quodest res tan- dentia, quia panem transsubstantiat et
    tum, est gratia nutrimenti spiritualis, non accidentia : ergo substantia panis et
    quse per se et principaliter eflicitur inhoc vini sunt sacramcnta, et non accidentia.
    sacramento. Si autem hoc concedatur, in contra-
    Sunt quidam dubitationcm facientes rium est, quod
    illud quod est sacramen-
    conlra primum : quia dicit Magister IIu- tum tantum, omni sacramento manet
    in
    go de sancto Yictore, quod omne sacra- substantia autem panis et vini in hoc
    mentum est visibile ct corporale elemen- sacramento non manent.
    tuni, ex simiiitudine repraesentans, et ex Ulterius autem quceritur de hoc quod
    institulione signilicans, et ex sanctilica- est sacramentum etres. Iloccnim corpus
    tione invisibilem gratiam conferens. Christi verum esse dicitur et hoc non :
    412 D. ALR. MACr. ORD. PRJED.

    videtur esse verum quia dicil Augusti- : nutriens spiritualiter ad incorporationem


    nus, quod sacramentum estvisibilisforma Christo faciendam. Formce enim sacra-
    speciem ing-erens sensibus. Corpus au- mentales fignant tantum et nihil causant.
    tem Cliristi verum non videtur in sacra- Gorpus autem Christi verum signat et
    monto et ideo non videtur esse sacra-
    : causat, signatur et causatur, Gratia au-
    mentum et res, sed res tantum. tem nutriens spiritualiter signatur et cau-
    Adhuc autem,cum omne sacramentum satur, et nihil ulterius signat, sed causat
    consistat ex materia et forma, si Cliristus in mystico corpore incorporationem quae
    vel Christi sacramentum,
    corpus est fit fidelium ad Christum. Et hac de causa
    oportet quod habeat formam. Haec autem ista tria sunt in sacramento, ita scilicet
    forma non est illa quee dictaest superpa- quod primuni est signans et non signa-
    nem quia illa ut forma jam functa est
    :
    tum. Tertium autem est signatum et
    officio suo transsubstantiando panem in non signans. Medium autem est si-
    corpus Christi, etin corpore Christi nihil gnans et autem
    signatum. Quidquid
    facit ulterius : ergo oportet illud sacra- ex instilutione divina signat gratiam,
    mentum quod est corpus Christi verum, sacramenti nomen habet et rationem ;

    ulterius habeat aliam formam per quam quia sacramentum est invisibilis gratiae
    fiat sacramentum. visibilis forma, cujussimilitudinem gerat
    Adhuc autem, cum corpus Christi my- et causa existat, sicut dicit Auguslinus.
    sticum etiam significetur in sacramento, Ad id ergo quod de primo objicitur,
    quod tamen non est ultima substantialis dicitur quod elementum non dicitur nisi
    res hujus sacramenti, videtur quod cor- ad similitudinem definitionis elementi
    pus mysticum etiam sit res et sacramen- corporis : quia elementum est, quod est
    tum. Et sic in hoc sacramento duo sunt, in compositione primum, et sic id quod
    quse sunt res et sacramentum. componit sacramentum, dicitur elemen-
    Ulterius autem etiam quaeritur de eo tum sacramenti, dummodo componat id
    quod est res tantum, quae dicitur esse naturaliter, sicut corpora hujus mundi
    gratia spiritualiter nutriens ad corpus materialiter componuntur ex quatuor ele-
    Christiincorporandum Christo enim : mentis, et sic dicuntur formse sacramen-
    non incorporamur per unam gratiam, taleselementum quia matefialiter com-
    :

    sed per multas : quia per omnes gratias ponunt perfectionem sacramenti, secun-
    gratum facientes, sicut dicit Apostolus, dum quod est signans et continens quia :

    ad Ephes. iv, 11 et 12 \ Et ipse declit sic integratur ex signante gratiam, et


    quosdam quidem Apostolos, quosdam corpore Christi vero, et gratia significata
    autem Prophetas, alios vero Evaiigeli- et causata.
    stas, aliosautem pastores, et doctores, ad Ad hoc quod objicitur, quod species
    consummationem sanctorum in opus mi- non sint corpora, respondendum est,
    nisterii, infedificationem corporisChristi. quod non oportet ipsa esse corpora, sed
    Incorporatio igitur talis non videtur esse corporalia : quia etiara aqua in sacra-
    spiritualiter res istius sacramenti. mento baptismi non est proprie sacra-
    mentum, sed potius tinctio facta in aqua,
    2. Ad hsec et similia non est difficile re- qute, inquam, tinctio non est corpus,
    spondere ei qui apud se bene habet scien- sed etiam corporalis qusedam forma ad
    tiam sacramentalem. Dici enim debet, modum habitus aptata baptizato.
    quod sicut in omni sacramento, ita et in Ad id quod ex verbo Bedae objicitur,
    isto est quoddam sacramentum tantum, dicendum quod elementum dicitur duo-
    sicut formae sacramentales quoddam
    : et bus modis quia etipsa materia unde su-
    :

    res et sacramentum, sicut corpus Christi mitur sacramentum, vocatur elementum,


    verum quoddam: res tantum, sicut gratia sicut aqua in baptismo, et ipsa forma
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. III, 1. 413

    corporalis a qua trahitur similitudo ad cramenti in sacramento sunt contentse,


    gratiamsignandam, etiamdicitur e/eme«- et sineillis non est integrum et perfe-

    tum : et ad utrumque accedit verbum : ctum sacramentum. Quamvis enim qui-


    quia sine verbo nec bene signaret, nec dam sacramentali manducatione non
    penitus aliquid efficeret : et ideo verbum participant gratiam spiritualisrefectionis,
    dictuni super panem facit, quod formae quae est res tantum in hoc sacramento,
    sacramentales signant refeclionem cibi tamen quantum est dese, confert eam sa-
    spiritualis. Quod non facerent, si verba cramentum, sed tunc remanet in Christo
    formie sacramenti ad iilas formas non et in Christi corpore, quod est in hoc sa-

    accederent, quin potius refectionem cibi cramento res et sacramentum sicut et :

    carnalis signarent verum est quod


    : et sic in baptismo fictus non percipit gratiam,

    dicit Beda generaliter in omni sacramento sed characterem, in quo remanet potentia
    Ad id autem quod ulterius quaeritur de ad gratiam, quando fictio ab eo qui fictus
    hoc quod est res et sacramentum, di- erat, recedit per poenitentiam.
    cendum quod sensibile dicitur duobus Ad quod ulterius quseritur de eo
    id

    modis, scilicet id quod sentitur per se, et quod est res tantum in hoc sacramento.
    id quod sensitur signi (in quo continetur Dicendum, quod licet per omnes virtutes
    veritas ejus) significatione : quia igitur et omnia bona homo disponitur ad hoc

    corpus Christi in quantum est cibus, si- quod Christo incorporetur, tamen per
    gnilicatione accidentium cibi et potus unam gratiam hujus sacramenti secun-
    sentitur^ ideo dicitur sensibile perillud, ej. dum substantialem ipsius operationem (it
    non per se, quamvis in potestate habeat ipsa incorporatio quia sicut per omnem
    :

    sentiri quando vult, et sicut vult, sicut ad qualitatem digestivam et subtiliativam et


    preces beati Gregorii sentiebatur in for- depurativam nutrimentum disponitur, ut
    ma digiti. Hoc autem aliquando facit ad facilius corpori naturali incorporetur,
    fidem plebis de sacramento firmandam. quo fueritipsi corpori similius, et tamen
    Ad aliud dicendum, quod sacramentum virtus ultimce incorporationis est in mem-
    non habet formam in partibus, sed in bris corporis sibi et membris inducens et
    toto. Unde totum sacramentum habet uniens et ita incorporans nutrimentum,
    unam suae transsubstantiationis formam. ita per omnia bona assimilatur fidelis
    Quando autem dicitur, quod tria sunt in anima et homo totus, ut facUius Christo
    sacramento,scilicetsacramentumtantum, incorporetur : et tamen in corpore Do-

    et res tanlum, et sacramentum et res, si- minico in cibum sumpto remanet


    mul accipiuntur ea quae in toto sacra- specialis virtus et gratia, qua Iionio in
    mento sunt ut partes, et non oportet ut Christi corpus inducitur et unitur et in-
    illa particulares habeant lormas vel ma- corporatur, et haec gralia est res tantum
    terias sacramentales, quamvis sine forma in sacramentosignata et contenta et cau-
    reali. Et sic corpus Christi suam habet sata : signataper formas cibi et potus, et

    formam naturalem, et aliae partes sacra- contenta et significata etiam est res etsa-
    monti similiter, sicut ct homo totus habet cramentum, quae '

    est corpus Christi, et

    unam formam qu;i' partibus divisis non contenta sub signis illis : corpus autem
    ronvcnit, quaeest humanitas : partes au- Christi signatum est et contentum a for-

    tem habent suas formas particulares. mis sacramentalibus, est etiani signiii-

    Ad aliud dicendum, quod corpus Chri- cans, causans et continens gratiam incor-
    sti mysticum quod est Ecclesia, non ha- porationis quaj est ultinuim insacramento
    bens maculam, neque rugam, est signa- secundum Catholicam lidem.
    tum in hoc sacramento et non contcn-
    tum et ideo non numeratur in partibus
    : Juxta haec autem habent explicari quae- 3,
    sacramenti : quia partes essentiales sa- dam dubia ex praemissis exorta. Ex quo oubia ex
    414 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    prajmissis enim tria, ut dictum est, sunt in hoc sa- pus quod prius erat, et panis per istam
    ^^^^'
    cramento, materia panis et vini, et cor- transsubstantiationem desinit esse panis,
    pus Christi, et gratia signata, et substan- cum non tamen sim-
    prius esset panis,

    tia panis et vini substantiahter transsub- non esse vel in nihil,


    pliciter transit in

    stantiatur in corpus Christietsanguinem, quia in corpus Domini transsubstantia-

    videtur aliquid esse corpus Christi post tur. Et hoc idem tenendum est de vino

    consecrationem, quod ante non fuit cor- ad sanguinem. Mutatio enim superna-
    pus Christi et acte consecrationem vide-
    :
    turalis, quse vocatur transsubatantiatio
    tur quod ahquid erit corpus Christi, quod tota est in subtantia panis et vini, et

    ante non erat corpus Christi : et in ipsa secundum nullum modum alterationis

    consecratione videtur quod aliquid fit vel augmenti vel generatis attingit

    corpus Christi, quod prius non erat cor- corpus Domini.


    pus Christi. Similis autem objeclio est de Ad autem quod ulterius quaeritur
    id

    viiio et sanguine. Haec autem omnia hse- de forma faciente hanc transsubstantia-
    retica sunt etabsurda : quia si ahquidest tioneni, dicendum quod in nullo debet

    corpusChristi, quod ante non erat cor- mutari quia si mutetur in alia verba,
    :

    pus Christi, pro certo sequitur, qiiod pro certo non conficitur, etiamsi ilia
    corpus Christinovum fit et de novo. Hoc verba eumdem sensum habere videantur.
    idem etiam sequitur ex his locutionibus Similiter dicendum de diminutione :

    inductis. quia si ita dicatur : Hoc est meum, re- .

    Ulterius autem quo istius


    quseritur, ex manet indeterminatum quid meum sit.

    transsubstantiationis causa est torma sa- Et si dicatur : Hoc est corpus, non si-

    cramentalis, utrum si forma forte mute- gnatur proprium Christi corpus. De ad-

    tur in aUa verba, vel addatur ei aliquid ditione autem dicendum videtur, quod
    vel minuatur aliquid ab ea, utrum tunc si quod significationem non
    addatur,
    operetur eamdem transsubstantiationem ? mutet vel errorem inducat, quod tunc
    Posset enim mutari sicutdiceretur Hsec : nihilominus fit confectio, ut si dicatur :

    est caro mea, Posset addi sic Hsec est : Hoc est corpus meum dilectum, vel

    compages corporis mei. Posset enim mi- sanctum^ vel aliquid liujusniodi : tamen
    nui sic Hoc est corpus, vel hoc est
    : hoc non est faciendum, et qui facit, est
    meum. increpandus quia ita dicitur, Job, xxix,
    :

    Ad ha^c et simiha dicendum videtur, 22 Verbis meis nihil addere audebant,


    :

    quod in vcritate omnes illse locutiones sed stillabat super eos eloquium meuni.
    quse inductse sunt, falsse sunt et hsereti- Et hoc maxime de formis sacramentorum
    cse : quia ex quo Christus accepit corpus est intelligendum.

    de Virgine, et perfecta quantitate corpo- Advertere igitur poteris in hoc sacra-


    ris pependit in cruce, et ascendit in coe- mento mirabilem divinam convenien-et

    lum, nihil umquam factum est corpus tiam quia sicut in trinitate divinarum
    :

    Domini, quod non erat prius corpus personarum sunt tres personse in una es-
    Domini. Panis igitur transsubstantiatur sentia, sic in persona Christi tres sub-

    in corpus Christi, quod prius erat sine stantise sive naturse sive essentice sunt in

    omni additione : et ideo nihil erit corpus una persona, et tres substantiae in uno
    Domini, et nihil iit corpus Domini, sacramento, scilicet panis, vinum, et

    quod non erat prius corpus Domi- aqua. Et sicut sunt personae omnes aeter-

    ni. Et quia de hoc satis in ante ha- nee el incommutabiles, ita substantiae in

    bitis dictum est, ideo hic sufficiat, Christo sunt : ieterna quidem deitas, an-
    quod substantia panis et vini sine muta- tiqua caro de primo statu assumpta, et
    tione vel additione vci innovatione cor- nova anima de novo creata. Tres autera
    poris Domini transsubstantiatur in cor-i substautise sacramenti sunt omnes de
    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. III, 1. 413
    antiquo significata?, panis in corpore, et continentiam cibi non localiter, sed ta-
    sanguis et aqua qu« lluxerunt de Christi men vere secundum corporis et aninice et
    latere : et sic Christus est ubique in loco deifatis praesentiam est simul in multis
    secundum deitatem : localiter autem in locis in sacramento, sicut de sacramento
    loco contcntus in coelo. Ita secundum Clatholice determinatiir.
    416 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    TRACTATUS IV.

    IN QUO AGITUR DE RITU HUJUS SACRAMENTI.

    GAPUT I.

    De ritii liii|iis saerameiiti e.x parle Cliristi.

    Tandem de ritu sacramentl dicendum Prima est, Joan. xvui, 28, ubi dicitur :

    esse videtuf : de quo tria sunt notanda, Ipsi. non introieinmt in prsetorium, ut

    scilicetde ritu ex parte Christi, de ritu non contaniinarentiir sed ut manducarent


    ,

    ex parte ministri, et de ritu ex parte su- pasclia. Sed cum comedebatur pascha,

    mentis. ut dicunt, erat luna decima quarta, sicut


    De ritu ex parte Cliristi tria quaere- dicitur_, Exod. xii, 18 : Primo mense,ciuar-
    mus : quo sicut in materia Cliristus
    in tadecimadie mensis, ad vesperam,come-
    hoc sacramentum primo tradiderit, utrum detis azyma, quia Pascha Domini est.

    scilicet vel in azymo, vel fermentato cor- Et idem dicitur, Levit. xxui, .j et 6 :

    pus suum tradiderit, et qua forma in ]\Jense primo, quartadecima die men-
    conficiendo usus sit, et quando, et qui- sis ad vesperum, Phase Domini est :

    bus dederit. et quintadecima die 7Jiensis hujiis,

    Utrum aulem Christus in azymo vel solemnitas azijmorum Domini est. De-
    LtruDa _
    "
    Chrisiusin fermentato corpus suum tradiderit, ma- cimaquarta ergo erat luna in Paras-
    azvmo cor- ,. t^
    ., n. , i

    pus suum gna est diversitasmter Doctores (jreecos ceve, et ante Parasceven preecedenti
    tradident?
    ^^ L^tinos. Greeci enim qui sacramenta a nocte Dominus coenavit cum discipulis,
    Joanne Evangelista dicuntur accepisse, et corpus suum dedit eis. Ergo dedit

    dicunt quod consecrandum est in fer- corpus suum luna existente tredecima
    mentaio quia in fermentato Chrlstus
    : tunc autem non erat nisi fermentatum in

    corpus suum, ut dicunt, tradidit. Hoc domibus Judseorum : ergo ipse dedit in
    autem probant auctoritatibus et rationi- fermentato : quia alium panem in domi-
    bus. bus JudiEorum non invenlt nisi fermcnta-
    Auctoritates praecipue inducunt qua- tum. Quod autem in domibus Judaeorum
    tuor ex quibus arguunt probationem suee non fuerit nisi fermentatum, probant ex
    assertionis. hoc quod dicitur.. Levit. xxiii, 6 Septem :
    DE EUCHARISTIA, DIST. IV, TRACT. IV, i 417

    diebns azijma comedetis Et, Exod. xii, '. hujus, solemnitas azymorum Domini
    18 Quartadecima die mensis, ad ve-
    : est :... omne opus servile non facietis in
    speram, comedetis azijma. xVnte hoc igi- eo. Et ideo illa die non parassent, si luna
    tur azyma in domibus non habuerunt : quintadecima fuisset.

    et sic sequilur, quod tredecima luna fer- Et si dicatur, quod mulieres illae non
    mentatum comedebant et sic tunc, ut : erant sub littera, sed sub spiritu : et ideo
    probant, Dominus dedit corpus suum, legis mandatum non curaverunt, hoc
    dicunt, quod oportuit ut daret in fer- non poteststare quia etiam illae mulieres
    :

    mentato. si A'oluissent unguenta praeparare in


    Secunda autem auctoritas est Joannis, tanto festo, nemo eis tunc aromata ven-
    XIII, J ubi dicitur Anle diem festum
    , : didisset, et pro certo a populo lapidatae
    Paschde, sciens Jesus quia venit hora fuissent. Adhuc autem, quia ritus cucur-
    ejus ut transeat ex hoc mundo ad Pa- rit Veteris Testamenti, donec mater sy-
    trem. Et post pauca, y. 4 : Surgit a coena, nagoga cum honore deferreretur ad tu-
    et ponit vestimenta sua. Ergo ccenam mulum.
    fecit ante diem festum Paschee. Cum Patet igitur, quod in Parasceve, ut
    autem festum duraret septem diebus, dicunt, non fuit luna decima quinta : fuit
    et primus dies esset celeberrimus, et igilur decima quarta : ante autem prse-
    ultimus eequali solemnitate venerabilis, cedenti die Christus dedit corpus suuni
    et medii quinque non adeo solemnes, discipulis : ergo dedit quando luna fuit
    sicut dicitur, Levit. xxiii, 7 et seq., tredecima.Tredecima autem luna non
    si coenavit ante diem festum Paschae, erat azyma in domibus Judaeorum, sed
    tunc oportuit quod coenaret ante pri- fermentatum tantum et Christus dedit :

    mum diem Paschae. Sicut autern dici- corpus suum


    in pane quem in domibus
    tur, Quartadecima die
    Levit. xxiii, 5 : Judaeorum invenit ergo, ut videtur, de-:

    mensis advesperum, Phase Domini est -. dit in fermentato.


    Ergo decimaquarta die mensis lunaris Quarta auctoritas est Joannis, xix, 31,
    fuit prima dies Paschae. Et ante illam ubi dicitur : Erat enim magnus dies ille
    diem ccenavit ut dicitur, Joan. xiii, o,in sabbati. Et, ibidem ergo, quo-: Judsei
    preedicta auctoritate : ergo coenavit cum niam Parasceve non remane-
    erat, iit

    discipulis luna existente tredecima die rent in cruce corpora sabbato, erat enim
    mensis lunaris : tunc auteni non erat nisi magnus dies ille sabbati, rogaverunt Pi-
    fermentatum domibus Judseorum et
    in : latum ut frangerentur eorum crura, et
    Christus non confecit nisi de pane quem lollerentur. 3Iagnus autem dics sabbati
    in domibus Judaeorum invenit ergo con- : secundum consuetudinem Scripturae non
    fccit in fermentato. dicitur, nisi cum sabbato concurrat so-
    Tertia auctoritas est, Luc. xxiii, o5 et lemnitas alia. Ergo cum sabbato tunc
    o6, ubi sic dicitur : Subsecutce autem concurrit solemnitas Paschae : solemnitas
    mulieres, quss cum eo venerant de autem Paschae fuit luna decima quinta :

    Galilsea, m,onumentum, et
    viderunt ergo in sabbato praecedenti luna fuit de-
    quemadmodum positum erat corpus cima quinta : ergo Parasceve fuit luna
    ejus. Et revertentes paraverunt aromata decima quarta. Et aiite Parasceven
    et unguenta. Ex quo accipitur, quod in Christus coenavit cum discipulis, et cor-
    Parasceve paravcrunt aromata. Hoc au- pus suum dedit eis : ergo coenavit cum
    tem non licuisset si in Parasceve luna discipulis et corpus suum tradidit illis

    decima quintafuisset : quia, Levit. xxiii, luna existente tredccima : tuno autem
    t) et 7, dicitur: Quintadecima die mensis non erat nisi fermentatum in domibus

    '
    Ct'. Exod. XII, lo. » Ibid., y. 18.

    xxxv u 27
    418 D. ALB. MAG. ORD. PKJ^^D.

    Judseorum et non dedit corpus suum


    :
    sacramenti non debet esse cum azymis :

    nisi in pane quem invenit in domibus ergo oportet, quod sit cum panibus fer-
    Judseorum ergo dedit in fermentato.
    : mentatis.
    Heec sunt fortiora quse Grseci pro se Tertia ratio sumpta est ex hoc quod
    possunt inducere. dicunt, quod mulier Evangelica figu- '

    ram hujus sacramenti praefiguravit, quae


    Inducunt etiam rationes quibus persua- mulier, ut dicunt, figura est Ecclesiae.

    dere nituntur quia dicunt, et iliae sunt Haec autem de qua dicit Dominus,
    est

    quinque, quas potissime inducuut. quod simile est regnum etjilorum fer-
    Quarum prima est, quia dicunt, quod mento, quocl acceptum mulier abscondit
    veritas debet umbree quantum possibile in farinx saiis tribus, donec fermenta-
    est respondere umbra autem et figura
    : tum est totum. Si ergo hoc mulier Evan-

    immolationis Christi in cruce fuit agnus, gelica praefiguravit, videtur quod in fer-
    cujus sanguis linitus in postibus liberavit mentalo debet sumi et ideo non in :

    ab Angelo exterminatore ille autem im- : azymo, ut dicunt. Mulier enim Evange-
    molabatur luna decima quarta, ad ve- hca nullo modo sata tria, hoc est, corpo-
    speram, ut dicitur, Exod, xn, 18 ergo : ris et sanguinis et animae Christi abscon-
    eodem die Christus veritas immolabatur disset fermento commixta, nisi signare
    in cruce ergo luna decima quarta ad
    :
    vellet, quod in fermentato conficeretur,
    vesperam, Christus pependit in cruce : ct non in azymo ergo in fermentato, ut
    :

    propter quod etiam in vespera depositus dicunt, est conficiendum.


    est de cruce, sicut dicitur, Joan. xix, 38. Quarta ratio est, quia dicunt, quod
    Antequam autem immolatus esset in fermentum signat spiritum quia sicut :

    cruce, pridie dedit corpus'suum discipu- fermentum spiritualiter difiusum ingre-


    lis suis, sicut dicitur in Canone Missae ; ditur in pastam, et levat eam, et quasi
    « Qui pridie quam pateretur, accepit pa- animat eam : ita spiritus elevat et animat
    (( nem in sanctas ac venerabiles manus cor bominis ad divina intelligenda, et vi-
    (( suas, et elevalis oculis in coelum ad te vificat ad vitam virlutis. Cum ergo sa-
    « Deum Patrem suum omuipotentem, cramentum istud sit sacramentum spi-

    « tibi gratias agens, benedixit, fregit, ritus, potius est sumendum ,in fermentato
    « deditque discipulis suis. » Ergo coenavit quam in azymo. Quod autem fermentum
    cum discipulis luna existente tredecima : inspiret et quasi vivificet pastae consper-

    tunc autem non fuit nisi fermentatum in sionem, patet per hoc quod dicit Philo-
    domibus Judeeorum : ergo confecit in fer- sophus, qui in libro XVI de Animalibus
    mentato. dicit, quod fermentum ingredilur iii pa-
    Secunda ratio est, quia dicunt, quod stam sicut spiritus in corpus : et ideo
    praeceptum esl, Levit. xxvi, 10 Come- ; dicit,quod semenmasculi habet naturam
    detis vetustissima veierum, ei vetera no- fermenti, quod sic ingreditur in guttam
    vis supervenientibus projicietis. Hoc au- fteminae sicut spiritus in corpus. Et hoc
    tem, ut Apostolus probat, ad Hebr. vii, estquod dicunt in quarta ratione.
    VIII et IX, maxime dicitur de ritu sacer- Quinta autem ratio est quam adducunt
    dotii et sacramenti. Sicut ergo ritus ve- quia dicunt, quod panis conveniens est
    teris sacerdotii cessavit in sacerdotio ad perfectionem nut.nmenti, est panis

    Christi, ita ritus veteris sacramenti ccssare fermentatus, et non az} mus panis. Cura
    debuit in sacramento Christi : ritus autem igitur perfectio iiutrimenti significetur ia

    veteris sacramenti fuit cum agnus typicus pane Eucharistiae, potius consecrandus est
    comedebatur cum azymis : ergo ritus novi in pane fermentato, quam in pane azymo.

    * Cf. Matth. XIII. '.Vo.


    I)E EUGHABISTIA, UIST. VJ, TRACT. IV, 1. 419

    Ha^c igitur sunt potissima, quie ego prinio die azyinoruiii coBnavit cuni disci-
    ipse legi in Graecorum assertionibus. pulis primo autem die azj-moruni
    : in

    fermentatum non inveniebatur iu do-


    E coNTRA autem objiciunt Latini. In- mibus Judaeorum ergo in primo die azv- :

    ducunt autem et ipsi auctoritates et ra- morum crenans non potuit dare corpus
    tiones. suum in fermentato, sed in azvmo.
    Auctoritates inducunt quatuor valde Rationes autem multas valde cogentes
    cogentes. nuarumuna est, Marc. xiv, 12, inducunt Latini : quarum prima cui in-
    ubi dicit : Et primo die azymorum^ nituntur, fundatur super Apostoli aucto-
    qitando pascha immolahant, dicwit ei, ritatem, I ad Corinth. v, 7 et (S, ubi
    Domino, discipuli : Qiio vis
    scilicet Apostolus m^-sterium scribit qualiter
    eamus et paremus tibi ut manduces veritas continetur in figura, dicens :

    pascha ? Hoc autem dicebant ipso die Etenim Pascha nosfrum immolatus est
    quando in vespera Christus in ccena Christits. Itaque epulemur, non in fer-
    corpus suum dedit discipulis suis. Ergo mento veteri, neque in fermento malitix
    corpus suum dedit discipulis primo die etnequitise, sed in azijmis sinceritatis et
    azymorum. Haec autem dies fuit quando veritatis.Ex qua auctoritate accipitur,
    luna fuit quartadecima : ergo decima quod figura fermenti excluditur a veri-
    quarta luna deditcorpus suum discipulis : tate figura autem secundum mvsterium
    :

    sed tunc non inveniebatur fermentatum et similitudinem in veritatedebet salvari :

    in domibus .ludaeorum : ergo non dedit cum igitur hic excludatur fermentum ul
    corpus suum in fermentato, sed in azj^mo. contrarium flgura? et veritati, fermentum
    Secunda autem auctoritas est, Luc. nec figura fuit nec in veritate : er^^o
    XXII, 7,ubi dicitur: Venit autem dies azy~ Chrlstus non confecit in fermentato, sed
    montm,i)i c^uanecesse erat occidi pascha. in azym(j.
    Pascha autem non erat necesse occidi Adhuc autem, per auctoritatem aliam
    nisi luna decima quarta el ipsa die : objiciunt, qua dicitur, Levit. ii, 11 :

    dixit discipulis, ut pararent sibi Pascha : Omnis ohlatio, quse offertur Domino^
    et in ccena dedit discipulis corpus suum : ahsque fermento fiet : nec quidquam fer-
    ergo dedit illud discipulis suis luna menti ac mellis adolebitur in sacrificio
    quartadecima : et tunc non inveniebatur Domino. Constat autem, quod omnia an-
    fermentatum in domibus .Judaeorum : tiqua figura fuerunt novorura et quod :

    ergo non dedit in fermentato, sed in non habet figuram ad novum, id non
    azymo. Et haec sunt fortissima quas debet salvari in novo sacrificio patet :

    Latini pro se habent : quia iUa expresse autem, quod fermentum quod signat cor-
    continent, quod luna decima quarta Do- ruptionem, et mel quod dulce est, re-
    minus ccenavit cum discipuUs suis, et movetur a sacrificio Domini, quod sine
    dedit corpus suum. corru})tione exstitit, et in amaritudine
    Adhuc autem, inducunt quod dicitur, passionis ost immolatum : ergo non com-
    Exod. xii, 18 Primo mense, quartade-
    : petit alterutrum istorum : ergo non obtu-
    cimadiemensis, ad vespcram, comedetis lit corpus suum in fermentato, sicut uec
    azyma. Ergo in vespera, die decima passus est in mellis dulcedine, sed in
    quarta, comedebantur azyma et tunc : amaritudine absvnthii et fellis. Thren.
    non inveniebatur fermentatum in do- iii, 19 : Recordare paupertatis, et trans-
    mibus Judaeorum. yressionis mex, et absynthii et fellis.
    Adliuc autem dicitur, Matth. xxvi, 17, Adhuc aulem, quod in figura ab omni-
    sic Prima autem die azymontm, accesse-
    :
    bus electis expurgandum esl, id in sacri-

    runi discipuli ad Jesum, dicoites : Ubi vis ficio pro omnibus olTerri non debet : for-
    paremus tibi comcdere Pascha ? l']rgo mentum autem in omnibus idectis in ii-
    i2U D. ALB. JMAG. ORD. PRvED.

    guia expurgandum est, sicul dicit Apo- dicens : « Cum iuna deesset, et non

    stolus, I ad Corinth. v, 7 et 8 : Expur- esset coitus tempus. » Ergo in Parasceve


    gate veius fermentum, ut sitis nova con- luna defuit : non autem luna defuit
    azymi. Etenim pascJia
    spersio, sicut estis propter novitatem lunae : quia statim
    nostrum immolatus est Christus. Itaque dicit : « Et nonessettempuscoitus, » hoc
    epulemur, non scilicet in fermento ve- est, conjunctionis cum sole sicut est in
    teri, neque in fermento malitise et nc- novilunio, sed luna defuit, quia cecide-
    quiliie, sed in azijmis sinceritatis et veri- rat ab anguio Secundumcom-
    pleiiilunii.

    tatis. putum autem lunarium mensium qui est


    Adliuc autem quseramus a Graecis, computus Judaeorum, et de quo Scri-
    quid Dominum induxerit ad hoc quod ptura loquitur, non est defectio lunae a
    ipse tempus prsevenit, et sicut dicunt, plenilunio, nisi quando cst decima quinta.
    luna quartadecimaPascha celebravit, Ergo in Parasceve luna fuit decima
    cum Pascha secundum legem non nisi quinta. Si autem in die cccnai fuit quar-
    decima quarta luna sit celebrandum, vel tadecima, quando coenavitcum discipulis,
    in mense ApriLi, vel in sequenli mense? et tunc nullus utebatur fermentato : ergo
    Si autem in mense ApriU celebrari non Christus in ccena non habuit fermenta-
    potuit, el dicunt, quod necessitas captivi- tum, sed azymum. Et haec ratio firma est
    tatis instantis quge in nocte eadem erat contra Graecos : quia sumitur ex dicto
    futura. Sed contra hoc objicitur : quia illustrissimi Doctorum eorum, qui ista

    tunc legem venit solvere non implere,


    et oculis se testatur vidisse, et per canones
    ex quo tunc tempus legis non observavit. astronomicae scientiae examinasse.
    Adhuc autem, secundum hoc malum Juxta hoc etiam quaeritur, ex quo
    exemplum Judaeis dedit, et cum Judaei constat, quod Christus dedit corpus
    lam diligenter accusationes contra ipsum suum azymo, utrum possit confici in
    in

    confinxerunt, si verum esset quod dicunt fermentato ? Videtur, quod non quia :

    Grseci, Judsei pro certo accusationem sacramentum non fit nisi in sua propria
    istam de legis translatione contra Chri- materia, sicut baptismus in aqua, et con-
    stum in judicio proposuissent. firmatio in chrismate, et sic de aliis. Jam
    Adhuc autem, si concedatur quod autem ostensum est, quod fermentatum
    tempus preevenit, quseramus, quae causa non est propria materia sacramenti.
    sit, quod ritum dimisit, et non in azymis,

    sed in fermentato dedit? Et non pote- Responsio ad inducta, est quod pro
    runt aliquam rationabilem causam assi- certo Christus dedit corpus suum in
    gnare. azymo, et propria materia sacramenti est
    Adhuc aulem, cum, Exod. xii, 19, di- azymum, sicut ostensum est in auctorita-
    catur, quod ciui comederit fermentatum, tibus et rationibus, quae pro Latinis sunt
    scilicet in Pascha, peribit anima ejus de inductae.
    coetu Israel, si Dominus in Pascha fer- Ad auctoritates autem quas Greeci in- hI
    mentatum comedit, et discipulis dedit, ducunt, respondendum est per distinctio- ^l
    quare non fuit de hoc accusatus in judi- nem aequivocationis hujus nominis, ^
    cio, quia tunc secundum legem mori Pascha. Hoc enim dicitur septem modis.
    statim fuisset condemnatus nihil autem : Primo cnim modo dicitur Pascha t©-
    horum umquam objectum fuit et ideo : tum tempus septem dierum quod fuit a
    constat nihil esse quod Gra^ci dicunt. luna decima quarta usquc ad diem vigesi-
    Adhuc autem, beatus Dionysius in mam primam mensis Aprilis. Act. xu, 4 :

    epistola ad Apollophanem de setate lunae Q^/ewi, scilicet Petrum, cum comprehen-


    scribit in Parasceve, quando Dominus in disset, scilicet Herodes, misit in carce-
    cruce pependit. et eclipsis apparuit, sic rem,... volens post Pascha producere
    DE EUCHARISTIA, D[ST. VI, TRACT. IV, 1. 421

    eiim populo, hoc est, tinilo tempore fermentatum ejectum erat jam de do-
    septem dierum quoPascha celebrabatur. mibus Judaeorum.
    Secundo, dicitur hora vel articulus Simili modo respondendum est ad
    unius dieijScilicetvespersedecimee quartae secundam quam inducunt auctoritatem,
    lunaemensis Aprilis. Levit. xxiii, 3 : Joan.xiii, 1 Ante diem festum Paschce,
    :

    Quartadecima die mensis ad vesperum, sciens Jesus, etc. Quod ibi dicitur Pa-
    Phase, scilicet Pascha, Domini esl '
    : et scha prima dies quse solemnior erat aliis,

    sic accipitur,- Joan. xiii, \ : Ante diem et illa fuit decima quinta, cujus vigilia
    festum Paschie, sciens Jesus quia venit fuit quartadecima, quando agnus in
    hora ejus ut transeat ex hoc mundo ad vespera immolabatur.
    Patrem. Ad id quod tertio inducunt de Luca,
    Tertio modo, dicitur Pascha prima quod mulieres paraverunt aromata, du-
    dies azymorum, quae fuit luna decima pliciter potest responderi. Uno quidem
    quinta et hoc modo dicitur, Luc. xxu,
    : modo, quod feria sexta dies fuit solem-
    1 : Appropinquabat autem dies festus nitatis, et ideo dicitur Parasceve, hoc
    azi/moruni, qui dicitur Pascha. est, prseparatio : quia prseparabantur
    Quarto modo, diciturPaschapanes az}-- necessaria ad sequens sabbatum, quod
    mi qui fiebant inPascha. Joan. xviii, 28 : magnum sabbatum dicebatur : quia in
    Ipsinon introierunt in prcetorium,?ie con- eo paschalis solemnitas cum solemnitate
    taminarentur, sed ut comederent pascha. sabbati concurrebat : et sic feria sexta
    Quinto modo, dicitur Pascha agnus prsecedens quidem prima dies festi-
    fuit

    paschalis. Luc. xxii, 7 : Venil dies azy- vitatis, et tamen praeparalio ad sabba-
    morum, qua necesse erat occidi pascha.
    in tum. Et quod dicitur Omne opus servile :

    Sexto modo, dicitur Pascha festivitas non facietis in eo -, hoc intelligitur de


    epularum paschalium. 11 Paralip. xxx, servilibus, exceptis his quae fuerunt
    26 Facta est grandis celebritas, scili-
    : opera necessitatis, sicut ciborum praepa-
    cet Pascha, in Jerusalem, cjualis a ratio, et vestinientorum induilio, et hu-
    diebiis Salomonis, filii David, regis jusmodi. Opera autem pietatis et sacri-

    non fuerat.
    Israel^ in ea urhe Hciorum non prohibebantur : et ideo
    Septimo, dicitur Pascha Christus im- licuit emere et parare unguenta ad pie-
    molatus in sacramento. I ad Corinth. v, tatem defunctorum. Aliter autem re-
    7 Pascha nostrum immolatus est Chri-
    : spondetur et melius : quia, Luc. xxiir,

    stus. quod mulieres sahbato qui-


    o6, dicitur,
    Unde versus coliii^ens membra istius dem siluerunt secundum mandatum : et
    distinctionis a Doctoribus est factus : ideo mulieres non praeparaverunt aro-
    mata nisi sabbato ad noctem, quando
    Hebdomas, liora, dies, epuhe, potus, azyma,
    jam licuit talia facere : quia festum sab-
    [Christus.
    bati, ad vesperam sabbati erat finitum,
    Ad hoc ergo quod inducunt, Joan. et vespera sabbati jam cum sequenti
    xvuij 28 : Ipsi non introierunt in prxto- die computabatur et ideo tunc parave-
    :

    rium, ne conlaniinarentur, sed ul man- runt : quia tunc licuit talia operari.

    ducarent pascJia. Dicendum, quod Pa- Unde, Matth. xxviu, l : Vespere autem
    scha ibi azijma vocantur, quie septem sabbati, qux lucescit in prima sabbati.
    diebus comedebantur : et ideo lunadeci- Quod non diceretur nisi vespera sabbati
    ma quinta fuit prima dies in qua comede- cum sequenti die computaretur,
    batur : et ideo ante hoc in quartadeci- Ad autem quod quarto inducunt de
    id
    ma luua Christus dedit corpus, quando Joanne, XIX, :il, dicendum quod parum

    * Cf. Exod. xu, 18 ; Numer. xwiir, 10. - I.evil. xxiii, 7.


    422 D. ALH. MAG. OKD. PR.ED.
    illud valet : quia macjiius dics ille sab- tur, quae littera sata habet tria, scilicet
    bati dicitur, non ideo quod fuerit prima tropologiam, allegoriam, et anagogiam,
    dies solemnitatis, sed potius quia ex se quee per spirilum in liltera inveniun-
    fuit festivus, et ex communi Pasclia tur.
    aliam accepit solemnilatem. Ad id autem quod ulterius objicitur,
    dicendum quod non quoad hoc abjici-
    Ad id autem quod objiciunt per ratio- tur sed quia oliam iiabet vim corrupti-
    :

    nem : quia veritas umbrse debet respon- vam, ut dicit Apostolus.


    dere, contra seipsos pro Latinis est Ad id quod ultimo objicitur, dicendum
    inductum quia optime respondct, quan-
    ; quod panis fermentatus tacilior est ad
    do et horam et ritum ccenee Christus digerendum quam azj^mus, sed ad con-
    observavit, et in hoc etiam congruit, fortandum minus est efticax quam azy-
    quod Christus verus agnus jam luna mus : et cum sacraraentum sit confor-
    decima quarla immolari incopit, quando tationis, potius assumitur azymum in
    et captivatus fuit, et traditus : quia sacramento quam fermontatum. Chrisli
    festum Paschse incepit a vespera decimse enim cibus non est cibus qui digeratur,
    quartse diei, quse cum decima quinta die sed potius qui nos sibi incorporet.
    est computanda, sicut jam patuit in
    prsemissis. Ad id quod ulterius qu?eritur, utrum g
    Ad id autem quod ulterius objiciunt possit conllci in fermentato ? Diciraus jjfpm
    de Levitico, xxvi, 10 : Vefera novis su- quod debet quidem confici in azvmo, et P"^9
    .
    '
    .
    .
    possi
    pervenientibus, Dicendum, quod hoc etc. non in fermentato, sed potest confici in Hci ii'

    est verum postquam nova per institu- fermenlato : et si consecratur in fermen-


    tionem et noliPicationem supervenerunt tato, confectum est et verum corpus
    sed antequam superveniant nova, non Christi, sed arguendus est qui facit :

    projiciuntur vetera : nova autem tunc quia non tenet ritum Apostolicum et
    primo supervenire coeperunt et ideo : sacramento debitum.
    Christus de veteribus nova produxit, ut Ad id autem quod contra hoc objici-
    vetera quantuin ad ritum projicerenlur tur, dicendum quod debita materia sa-
    a nobis : non autcm oportet, quod pro- cramenti dicitur dupliciter, scilicet de-
    pter hoc nullam cum veteribus habeant bita ex specie, et debita ex accidentali
    convenientiam, tum sint ex illis produ- proprietate. Debitaquidem ex specie est
    cta. panis de frumento, et hsec debita mate-
    Adhuc autem, expurgatio fermenti si- ria suflicit confectioni sacramenti. Debita
    gnat vetustatis projectionem, ut dicit autem ex accidentali convenienti pro-
    Apostolus assumptio az^-mi signat
    ', et prietate est panis de frumento azymus :

    novitatis assumptionem. quia ille cum hoc quod de ipso conlici


    Ad id aulem quod ulterius de muliere potest, ulterius exprimit sacramenti sin-
    Evangelica objicitur -, niliil facit ad pro- ceritatem et incorruptionem.
    positum : quia hoc intelligitur de spiritu Alia autem ex dictis facile solvun-
    abscondito in littera fermentum enim,
    : tur.
    ut diciturin libro XVI de AnimaHbus, et
    corruptionem habet et spiritualitatem : Consequenter autem (juaerilur, qua
    quia vaporabiliter et spiritualiter per forma verborum Christus usus sit in Oua
    massam pastre ditTunditur: et ideo quoad confectione? Et hoc ideo quod dicilur. Ch

    corruptionem a sacramento abjicitur, et (\noa accepit Jesus jjaneni, et benedicens co;

    quoad spiritualitatem in httera abscondi- fregit, et dedit eis, scilicet discipulis

    * I .id Gnrintli. v, 7. = Cf. Mattli. xni, 33.


    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. IV, 2. 423

    suis, et ait : Sumite, hoc est corpiis lus et ccenalis dederit corpus suum,
    meum '. Non enim vere diceret : Hoc tamen reverenter et salubriter ab Eccle-
    est corpus meum, nec fregisset et dedis- sia postea provisum est, ut excepto m-

    set, nisi jam transsubstantiatuni esset : firmitatis et necessitatis articulo, non


    ergo alia forma usus est Christus quam nisi a jejunis corpus Dommi accipia-

    nos utamur. tur.

    Hoc autem quidam concedunt dicen- Quod autem Christus post alios cibos
    tes, quod virtute suae deitatis Christus corpus suum dedit, quatuor a Doctoribus
    primo panem in corpus suum convertit, assignantar rationes. Quarum prima est
    et vinum in sanguinem et hoc quod : quia in memoriale dedit : et ideo ultimo

    ipse virtute deitatis proprise fecit, nobis dedit, ut arctius memorise commendare-
    sub certa verborum forma faciendum tur. Secunda est : ut novum ex veteri,

    tradidit, ut ostenderet esse in se potesta- sicut poscebat ratio, produceretur, quod


    tem excellentise, in nobis autem potesta- non fieret nisi prius agnus typicus sum-
    tem clavium per operationem sacramen- ptus fuisset. Tertia ratio est : quia jam
    torum et hoc Catholice dicere poterit
    : crepitantibus discipulis istud post omnia
    quicumque voluerit. Nobis tamen proba- datur in firmamentum cordis, et hsec

    bilius videtur, quod eadem forma usus confirmatio ultima danda fuit in signum
    sit, sicut in ante habitis satis dictum est. amoris contirmantis membra cum capite.

    Quarta ratiofuit: ut signilicaretur, quod


    Tertio etiam queeritur, quando corpus istecibus non est corporis, sed anim.ne :

    ado-
    suum deditV Et constat, quod post et ideo sumplus est omnibus ahis cibis
    i 00 r-
    uum coenam agni typici, sicut dicitur, Joan. ad necessitatem corporis pertinentibus
    il?
    xiu, 2. Et quamvis Christus jam cana- jam ante sumptis.

    CAPUT II.

    I>e rilii Imjiiis saerameiili ev pai'le iiiinisl

    nlifi

    «in-

    Nunc (ricendum est de rituhujus sacra- Primo igitur quaeramus, si non sacer- |.

    menti qui sumitur ex parte ministri. (]os possit conficere, vel non? 1'iriim mxi
    VDD-
    \ idetur autem, quod iion quia uuJ-
    De quo tria sunt quaM-enda, scilicet si :
    pj,,^;, ,.,,„,

    sibi prius fecn.r^


    lus actus compelit alicui nisi
    non sacerdos possit conficere? Et si sa-
    cerdos conficiens in conficicndo moria- insit facultas ad actuni non enim vi-:

    tur, qualiter faciendum sit in confe- det qui non habet videndi facultalem,
    ctionc? Tertio, utrum plures sacerdotes nec audit nisi qui audiendi habet facul-
    tatem, et sic de aliis in ordine autem
    unam hosliam consecrare valeant, vel :

    non? saccrdotali potestas dalur conliciendi cor-


    tfipUl

    l.ur. xxii, 19 .hI ('.mintlt. xi, i\.


    '
    MaiT. XIV, 22. Cf. Matlli. xxvi, ^f. : ;
    I
    424 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    pus Christi : er^o qui non Imbet ordi- Ergo etiam extra altare oblatum sacri-
    nem sacerdotalem, nullam liabet conQ- ficium reputatur irritum.
    ciendi potestatem, et ita conficere non In coNTRARiUM hujus objicitur : quia in

    potest. nuUo aliorum sacramentorum locus in


    Adhuc autem, confirmare non potest quo sacramentum, est de necessariis
    fit

    nisi Episcopus : quia in ordine Episco- ad sacramentum, ita quod extra illum
    pali facultas datur ad confirmandum : locum perfectum sacramentum fiat irri-
    ergo a simili etiam non potest conficere, tum et inane : ergo a simili etiam in isto

    nisi sacerdos, cum ultima potestas ordi- sacramento locus temph vel altaris non
    nis sit ad conficiendum : videtur igitur, videtur esse de necessariis ad sacramen-
    quod non conficiat qui hanc potestatem tum.
    ex ordine non suscepit.
    Quod si concedatur, videtur in contra- Ulterius iterum quaeritur circa locum
    rium esse quod dicit Beda « Accedat : confectionis sacramenti, si forle ex obli- De
    verbum ad elementum, et fit sacramen- vione aliquse hostiae in altari remaneant ^^
    tum. » Ergo a quocumque dicatur ver- dum sacerdos conficit, utrum et illae con in
    rei:
    bum super debitura elementum, ille con- non?
    secrentur, vel dur
    do_
    ficit facramentum. Videtur autem, quod sic quia altare "cU :

    Adhuc autem, hoc idem arguitur ab mensa est in qua quidquid proponitur, ™
    eo quod dicit Magister Hugo de sancto benedictioni et consecrationi subjicitur ;

    Victore « Sacramentum est visibile et


    : ergo quidquid in altari est de materia I
    corporale elementum ex institutione si- sacramenti, totum in corpus Christi
    gnans, ex similitudine repraesentans, ex transsubstantiatur. Eadem objectio de
    sanctificatione invisibilem gratiam con- gutta una vini vel pluribus, quae forte
    ferens. » Hsec tria sunt in sacramento pedi calicis adhaerent, cum sacerdos con-
    etiam absque ordine sacerdotali. Ergo ficit de vino calicis : illa enim gutta se-
    videtur,quod sacerdotium non exigatur cundum hoc in sanginera Cliristi conver-
    ad perfeclionem sacramenti. titur.

    Si autem hoc concedatur, videtur esse


    Juxta illud quseritur utrum h)cus de- contrarium quia,sicut dicit beatus Au-
    2 :

    De loco in ^^^"^ ^'^ut ^st altare exigatur ad confe- guslinus, intentio exigitur ad omne sa-
    ij-ii) sacra- ctionem sacramenti, ita quod sacerdos cramentum, et sine intentione faciendi
    Loiiiicitur. non celebrans in altari, non confi- nihil fit in sacraraento. Sacerdos autera
    ciat? de his quae ignorat, sive de hostiis in
    Videtur autem, quod altare consecra- altari, sive de guttis vini in pede calicis
    tum ad hoc exigatur quia sanctiora : manentibus nihil intendit. Ergo nihil ex
    sunt sacrificia Novi Testamenti quam talibus conficit.
    Veteris : Veteris autem Teslamenti sacri-
    ficia non poterant ofTerri, nisi in altari : Ulterius iterum quaeritur de altari
    ergo multo minus Novi Tcstamenti sa- non consecrato, utrum super illud con- J
    crificia sine altari otTerri non possunt : fici possit? °''

    et si preesumptum fuerit, irritum fit sa- Videtur autem, quod sic : quia Domi-
    criticium. nus mensam super quam comedit in
    Adhuc, Psal. lxxxiii, 4 Passer invenit : altare non consecravit, et tamen confe- ?D1

    sibi domiim, et turtur nidum sibi, uhi cit : cum ergo Christi actio nostra sit

    ponat pullos suos. Altaria tua, Domine instructio, etiam sacerdos in altari non
    virtutum, rex meus, et Deus meus. Ibi consecrato potest conficere. Eadem est
    dicitAugustinus, quod extra Ecclesiara objectio de calice non consecrato.
    oblatum sacrificium non est acceptum. Ix coNTRARiuM hujus cst, quod ad hoc
    DE EUGHARISTIA, DIST. VI, TRACT. IV, 2. 425

    consecrautur altaria et calices, ut in illis Ulterius queeritur, utruni in altari non 7.


    Eucharistia contici possit : cuni ergo cooperto pallis lineis possit confici sacra- ^^ aitari
    DOn COO-
    nihil sit vanum et frustra in consecra- mentum O,

    .'*

    perto pai-
    tionibus Ecclesise, videturquod in altari quod non
    Videtur, quia Joseph ab :
    ''® ''°'^'^"

    non consecrato et calice non consecrato Arimalhsea corpus Domini involvit in


    confici non possit sacramentum. sindone munda', et ad hoc consecrantur
    pallae, tam linese pallae quam aliae :

    5. Ulterius qua?ritur de vestibus sacris, frustra autem ad haec consecrarentur, si


    vesti- utrum non indutus vestibus sacris, con- sine his sacramentum posset celebrari
    sacris.
    ||ggj.g possit sacramentum ? ergo sine taiibus non potest confici sa-
    Videtur, quod non quia si sine illis :
    cramentum.
    posset confici sacramentum, frustra ab
    Episcopo consecrarentur vestes sacerdo- Ad haec omnia sine paejudicio dicen- Responsio
    tales non autem frustra consecrantur
    : dum videtur, quod in veritate hujus sa- ^uones.^*
    ergo sine eis sacramentum non coniici- cramenti minister proprius est sacerdos,
    tur. Ad primum autem dicendum, quod, ut
    )
    Adhuc autem, quia in veteri lege ve- mihi videtur, non sacerdos non polest
    I
    stes fuerunt necessarise ad sacrificium conficere sacramentum, sicut probant
    ofTerendum, sicut patet, Levit. vni, 13. satis bene primse inductae rationes.
    Ergo multo magis necessarise sunt ad sa- Ad dictum autem Bedae dicendum,
    crificiumNovi Testamenti quia istud : quod Beda non loquitur nisi de essentia-
    est sanctius quam illud. libus partibus sacramenti.
    Hujus autem contrariuni videtur : quia dicendum de defmitione ma-
    Similiter
    cum Christi actio nostra sit instructio, Hugonis de sancto Victore.Quamvis
    gistri
    in nullo legitur Evangelistarum, quod autem illa sint essentialia, non tamen
    vel Christus vestes sacerdotales in con- conveniunt ad constitutionem sacramen-
    fectione sacramenti induerit, vel etiam ti,nisi per propriam causam efficientem
    quod Apostolos induere fecerit : ergo ipsius sacramenti : et haec estmeojudicio
    Christus et Apostoli sine talibus sacra- sacerdos. Unde Plato in Timseo dicit,
    mentum conlecerunt : ergo et adhuc sa- quodnihil est ortum sub sole, cujuslegi-
    cerdotes absque talibus possunt conficere. tima causa non processerit in tempore.
    Et ideo causam propriam oportet habere
    Ulterius quseritur de his qui ordinati sacramentum. Secus autem est in sacra-
    } qui sunt ab hsereticis et schismaticis, ulrum mento baptismi et poenitentiae quia illa :

    lati
    ab et illi possunt contlcere? sunt sacramenta necessitatis et ideo :

    icisi,

    :his-
    Videtur, quod non quia dicitur, Ma-
    : tempore necessitatis quicumque etiam
    !i8.
    lach. n, 2 : Maledicam benedictionibus vicem ministri.
    laicus vel laica supplet
    vestris. Ergo quidquid iili benedixerint, Sunt tamen quidam qui aliter dicunt,
    autem in sacra-
    maledicitur. Benedicunt et concedunt, quod quilibet conficit qui

    mento. Ergo sacramentum ipsum conver- verba cum intentione profert super debi-
    titur in malcdictionem. tam materiam et illi dicunt, quod ordo
    :

    In coxtrarium autem hujus est, quod confert ad hoc ut debitus sit minister, et
    illi in forma Ecclesise quamvis ab indi- non ideo quod sacerdos sit ad sacrameii-
    gnis receperunt ordinem sacerdotalem, tum necessarius minister : et hoc est val-
    tamen in conficiendo intendunt facere de ridiculum : quia si quilibet conficere
    quod facit Ecclesia ergo conliciunt sa- : polest, trahitur potius sacramenti con-
    sacramenta. feclio in ridiculum, quam iii veneratio-

    ' Matlli. xxvu, j9. Cf. Marc. xv, 42 et seq. ;


    I.uc. xxni, ."iO et seq. ; .loan. xix, .38 et seq.
    426 1). ALB. xAIAO. OUD. PR^D.

    nem : et ideo dictum illorum repulo ab- Ad id quod ulterius de altari non con- I

    surdum. secrato quteritur, dicendum videtur,


    quod non debet confici supcr altare non
    Ad quod ulterius quaeritur de altari
    id consecratum: autem pra?sumptum fue-
    si

    et templo, dicendum videtur, quod altare rit, tunc videtur, quod ille conficiat sed :

    consecratum est de idoneitate sacrilicii, si hoc facit in contemptum ritus Eccle-

    sed non de necessitate : et ideo qui cele- sioe, deponendus est et degradandus.

    braret in lococommuni, deponendus el Ad hoc autem quod de Domino obji-


    degradandus est: sed tamen ipse conticit citur, diccndum quod in veritate per so-
    sacramentum. lum tactum Domini mensa in qua bene-
    Ad id quod contra objicitur, dicen- dixil, consocrabatur.
    dum quod sanctiora sunt sacrificia Novi Quod autem in contrarium objicitur,
    Testamenti quam Yeteris : sed tamen dicendum quod propter hoc consecratio
    etiam sacrilicia Veteris Testamenti alibi altaris non est frustra, quia sine ea con-
    quam in tempio vel in altari frequen- fici potest sacramentum sed consecratio :

    ter a prioribus sunt oblata : sed post- conferlur altari, ut sit idonea mensa tan-
    quam elegit Dominus locum in quo to sacramento.
    offerri deberent, peccavit quidem contra Idem etiam intelligendum est de cali-
    mandatum Domini, qui alibi obtulit : sed cis consecratione.
    tamen id quod obtulit, oblalio fuit : et
    sic est etiam in isto sacrificio. Ad id quod ulterius quccritur de ve- i

    Ad quod dicunt, quod passer imenil


    id slibuSjSimiliter videtur, quod vestes sunl
    sibi domtim ', etc, dicendum quod locus de bene esse, ut ostendant mundiliam et i

    debitus sacrificio est altare ; sed non est virtutes quee in ministerio tanti sacra-
    necessarius, ita quod si alibi ofTeratur, menti esse debent, et ad hoc etiam fue-
    non conficiatur : et ideo oblatio accepta runt in Veteri Testamento, et quoad hoc
    in altari fit : extra autem altare et tem- benedictio vestium non est superflua : si '

    plum si praesumatur offerri, tunc quidem tamen sacerdos sine Iiis celebraret, sa-
    oblatum factum est et bonum et divinum cramentum pro certo ipse conficit, sed
    corpus Domini, sed oblatio quee est actio grraviter peccat contra Ecclesiasticam
    otferentis, non est accepta, sed potius inslitutionem et sacramenti reverentiam, \

    maledicta. et ideo deponendus est et graviter pu- ]

    niendus.
    Ad idquod ulterius qua^ritur de hostiis
    ex ignoranlia in altari remanentibus ex Ad id quod ulterius quferitur de schis-
    oblivione, vel guttis vini pedi vel laleri maticis et haereticis, dixit Cyprianus
    calicis adhserentibus, dicendum videtur, martvr, quod illi ordinem non habent
    quod illse non consecrantur quia de eis : et ideo nihil conficiunt, sed maledicit
    nihil intenditur, sicut probat in contra- Deus benedictionibus eorum. Hoc tamen
    rium adducta objectio. corrigit beatus Augustinus, et dicit, quod
    Ad id autem quod objicilur, dicendum Cyprianus hoc dixit nimio zelo fidei,

    quod ignorata et non intenta non subji- quem habuit contra hoereticam pravila-
    ciuntur benedictioni et actioni formae sa- tem. Sed non oportet nos aliquod falsum
    cramentalis: quia confectio actus est dicere propter odium haereticorum. Et
    utentis ratione : et ideo non fertur nisi ideo dixit, quod illi qui ab hseretico in

    super intentum. forma Ecclesiae ordinantur, recipiunt in


    veritate ordinem, sed sunt suspensi ab

    ' Psal. i.xxxm. 4.


    DE EUCHARISTIA, DIST. VI, THACT. IV, 2. 427

    exsecutione, et ideo si illi consecrant in secralionem : tunc enim non est comple-
    forma et intentione Fcclesise, pro certo tum sacramentum, nisi etiam calix be-
    conficiunt ; sed hoc faciunt ad anim(F nedicatur : et quseritur, quid in tali casu
    su.Eepcrpetuam damnationem. sit faciendum ?
    Et quod objicitur Maledicam bene- : Adhuc autem, quid erit faciendum si

    dictionihns vestris \ ideo dicit, quod ta- ex oblivione vel negligentia forte vinum
    les non maledicunt nisi his qui a Deo in calicem non fundatur, et hoc usque
    maledicti sunt, neque benedicunt nisi his ad finem Missae a sacerdote non depre-
    qui a Deo sunt benedicli. iNon ergo sa- hendatur ?
    crificium maledictum est, sed potius illi Adhuc autem, ponamus quod in aliqui-
    quibus benedicunt, ita quod formalis lo- bus terris vinum nullo modo haberi pos-
    cutio in materialem convertatur, sic sit, et quaeramus quidillis sit faciendum?
    Maledicam benedictionibns vestris, hoc Si enim non consecrabunt corpus
    illi

    est, maledicam illis quibus vos benedici- sine vino, oportet quod semper careant
    tis. Psal. cvui, 28 : Maledicent illij et tii sacramento et viatico, et hoc in maxi-
    henedices. mum damnum cedit animarum et fidei

    Idem dicendum videtur de suspensis periculum. Si autem dicatur conficien-


    et degradatis illi enim pro certo confi-
    : dum esse sacramentum corporis sine ca-
    ciunt, quamvis graviter peccent contra lice, videtur imperfectum esse sacra-
    statuta Ecclesiastica, et sint graviter pu- mentum : quia in terlio hujus operis
    niendi. trai^tatu ostensum est -, quod panis
    solus imperfectum signum est cibi spiri-
    Ad id autem quod ulterius de pallis tualis. Imperfecto autem uli sacramenlo

    objicitur, dicendum quod sine pallis con- non convenit quia NovumTestamentum
    :

    ficitur si praesumptum fuerit sed pecca- : quod in sanguine confirmatum est, per-
    tum fit contra ritum Ecclesise et reve- ectae gratise statum ostendit et facit.
    rentiam sacramenti. Joseph enim merca-
    tus sindonem et involvens corpus Domi- Ad haec autem et hujusmodi dicendum 14.

    ni, ostendit quid in sacramento fieri quod si sacerdos ante Canonem in Mis- Responsio-
    debeat, quamvis fiat sine illa,si praesum- sa deficiat aliquo casu, tunc pro certo jecta ulti-

    ptum fuerit ab impiis. alius sacerdos Missam debet reincipere et "'**

    totum rite peragere : quia ea quae ante


    Casus quidam qui possunt accidere in Canonem in Missa sunt, non sunt de sa-
    ritu confectionis, hic secundo sunt tra- cramcnti confectione, sed potius de po-
    ctandi. puli instructione. Si autem sub C-anone
    Ponamus enim, quod sacerdos Missa deficiat, factis jam aliquibus signis super
    in parte dicta dellciat, et quaeramus, quid hoslias oblatas, anle tamen transsubstan-
    sit in tali casu faciendum ? Dicit enim liationem, vidctur niilii, quod alius sa-
    Augusliuus, quod numquam super eam- cerdos non ab inilio Missam debct rein-
    dem matcriam iteranda est forma sacra- cij^ere, sed polius ubi iste omisit, vrl
    menli : ex quo iuitur deficiente sacerdolc dimisit. debet supplere quod est omis-
    non est iterandum ab initio, videtur tunc sum et hoc propler duas causas. Oiia-
    :

    quod id quod de iMissa remanet, imper- rum una est ex parte sacramenti, et alia
    fectum relinquitur. ex parle adstantis populi. Ex parle sacra-
    Adhuc autem, ponanms ullerius, quod menli quidcm : quia quamvis ex islis

    sacerdos deliciat quando dixit: Hoc est signis sulistantia jianis et vini non Irans-
    i
    corpus nirum, antequamdicat calicis con- substantictur, tamen ipsa materia (»x

    '
    Malach. ir, 2. 2 Vidf supr.i, Difit. III, lr;ict. iii.
    428 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
    verbis et signis recipit sanctitatem, ex iu modo vinum possit iia-
    quibus nufio
    qua efficitur magis idonea ad hoc quod beri. Dicendum videtur, quod de hoc
    in corpus Christi transsubstantietur. consufiatio ad Curiam haberi debeat quid
    Propter hoc non est repetendum super sit agendum^ tamen propter intolerabile
    illam hostiam, ne injuria fiat virtuti ver- damnum animarum quod incurrilur ex
    borum, quae tamquam nihil habetur, sacramenti defectu, videtur mihi esse
    quando iterum verba super eamdem ho- cum talibus dispensandum, ut coipus
    stiam iterantur,tamquam priora verba a Christi sine calice iiaberent, et confice-
    priore sacerdote dicta nullam virtutem rent sacramentum : quia, sicut patet per
    habuissent. Causa autem ex parte populi ante dicta, corpus non est sine sanguine,
    est, quia populus ex hoc minus verba et et anima et deitate, quamvis non sit ibi
    signa Canonis appretiaretur, si videret sanguis ex virtute consecrationis et sa-
    ea tani facile repeti : quia prius dicta vi- cramenti.
    denlur esse annihilata. Signa autem illa Et per hoc patet solutio ad totum.
    licet non transsubstantient, tamen pas-
    sionem Christi in m)^sterio reprsesentant, De ritu ex parte ministri remanet ad-
    et passio Christi numquam irrita debet huc inquirendum, si plures sacerdotes Utr
    reputari. ree
    unam possint consecrare hostiam ? (

    autem sacerdos in ipsa prolatione


    Si Videtur autem, quod sic : quia secun-
    siDt
    verborum quae sunt forma sacramenti, dum antiquam Ecclesise Romanee con- cra
    deficiat, verbis jam in parte pronuntiatis, suetudinem, quando Papa celebrat, Car-
    t

    salvo judicio sententicie melioris consu- dinales sacerdotes assislunt ei ad altare


    lerem, quod illa hostia pro reliquiis in stantes, et signa quse ipse facit facientes :

    altari reservaretur, et Missa afia super et sicut quidam dicunt, etiam verba Ca-
    afiam hostiam ab afio sacerdote celebra- nonis submisse pronuntiantes. Cum ergo
    retur. Si autem delicit quando jam cor- verba sacerdotum non in vacuum pro-
    pus consecratum est, et non cafix, vel ferantur, videtur quod omnium illorum
    etiani si usque
    finem Misste de prfepa-
    in verba sacerdotum ad eamdem hostiam
    rando calicem cum vino obfitus fuerit, consecrandam referanlur, et ad eumdem
    vel afiqua de causa negiexit, jam ab an- calicem benedicendum et sic videtur, :

    tiquo consifium est Doctorum, quod ho- quod plures sacerdotes unicam conse-
    stia corporis si sumpta non est, in cor- crent hostiam.
    porafibus munde reponatur, et cafix rite Adhuc autem, cum Episcopus celebrat
    prffiparetur et : ab iUo loco « Simifimodo,
    : ordines, omnes sacerdotes de novo ordi-
    postquam ccenatum Canon super est, y> nati circa altare in quo celebrat Episco-
    caficem peragatur quia tunc non itera-
    : pus, disponuntur, et omnes simul cum
    tur, eo quod nihil anteriorum dictum
    est eo signa faciunt ad corporis Dominici
    super calicem, et tunc in fiue Missa? confectionem : quod ea-
    et sic videtur^
    corpus et sanguis accipiantur. dem hostia a pluribus simul in una et
    Si autem sacerdos pronuntiando verba eadem Missa consecretur.
    formae caficis deficiat anle perfectionem, Adhuc, in consecralione chrismatis
    tunc ad hoc dicendum videtur sicut de plures sunt consecratores tam Episcopi
    hostia corporis, quod scilicet in quani etiam presbyteri
    vase si sint preesentcs,
    mundo reponatur cum reliquiis, et cum si plures Episcopi non habentur : et hoc
    alio vino calix rite pra^paretur, et ab ifio fit propter chrismatis excellentiam. Cuni
    loco Simili modo, postquam ccena-
    : « ergo multo excellentius in omni gratia
    tum est, etc, » ab alio sacerdote sacra- sitcorpus Christi, videtur quod non sit
    mentum sanguinis cum Missaperficiatur. incongruum in una et eadem Missa plures
    Ad hoc autem quod qua?ritur de terris esse simul corpus Domini conficientes.

    M
    UE EUCIIAHISTIA, DJST. VI, TRACT. IV, 2. 429
    Adhuc, iii orJinatione et consecra- nalijjus presbyteris, qui Domino Pap»
    tione Episcopi, plures sunt cum uno dicendum quod propter obse-
    assistunt,
    Episcopo consecrantes : nihil autem ex- quium assistunt, et non propter conse-
    ceilentius est quam corpus Domini : crationem quae a pluribus tieri debeat.
    ergo videtur, quod non tantum possunt Ad id autem quod objicitur, quod fa-
    plures simul unam hostiam consecrare : ciunt signa et pronuntiant verba, dicen-
    quinimo in omni Missa videtur, quod dum, quod hoc meo judicio fieri non
    plures debeant esse simul consecranles. debet, nec etiam fit : quia injuria fieret
    Si autem hoc forte concedatur^ tunc sacramento,
    constat, quod non omnes simul in uno Ad id quod objicitur de Episcopo
    et eodem momento verba confectionis ordines celebrante, cui assistunt sacer-
    possunt enuntiare. Si autem unus anle dotes de novo ordinandi. Dicendum
    alium verba profert, et statim prolatis ab quod illa verba non pronuntiant, sed
    unoquocumque verbis, hostia est trans- assistunt propter reverentiam sacra-
    substantiata, tunc videtur, quod pro menti, et propter ideodoctrinam : et
    nihilo quod aUi pronuntiant.
    sit si-na quae faciunt, sunt ad imitationem
    Adhuc autem, secundum hoc accidit, sionorum quae facit Episcopus, ut illi sa-
    qupd eadem verba multoties dicuntur cerdotes addiscant signare, et sint docibi-
    super unam et eamdem hostiam : hoc les in exercitio officii quod suscepcrunt.
    autem quotiescumque fit^ injuria fit sa- Ad id autem quod objicitur de conse-
    cramento, ut dicit Augustinus : ergo in cralione chrismalis. Dicendum. quod
    talibus celebrationibus injuria fit sacra- non est simile : quia ibi nulla substantia
    mento, et omnino hoc est evitandum : transmutatur, sed tantum sanctificatur :

    quia injuriam facere sacramento non est et quia sanctitas illa universaliter omnia
    catholicum. sanctificans est altaria, et Ecclesias, et
    Juxta haec iterum quseritur de quodam confirmandos, et mauus impositionem
    verbo quod dicitur, I ad Corinth. x, 27 : ad Episcopatum recepturos, ideo conve-
    Quicumqiie manducaverit panem hunc, niens est, quod Episcopus in impetra-
    vel biberit calicem Domini indigne, reus tione istius sanctitatis plures habeat
    erit corporis etsanguinis Domini. Ibi di- coadjutores. Hac etiam de causa in im-
    cit Glossa, quod indigne manducat et positione manus, quando ordinatur
    bibit indevotus indevotus autem est,
    : Episcopus, quia oflicium magnum sus-
    qui aliter celebrat sacramentum <|uam cipit potius quam ordinem, plures habet
    institutum est. Quaeratur quis est ille coadjutores, ut gratia largior impetretur
    qui aliter celebrat ? Quia hoc Glossa non ad regimen quod ibi suscipit animarum.

    determinat. Sic autem non est de corpore Christi :

    ibi enim Yerbum increatum operatur in


    Ad haec et similia sine prsejudicio sen- verbo creato ad transsubstantiationeni
    tentiae melioris dicendum, quod plures substantiarum, et hoc non plus valet in
    . sacerdotes simul nec debent nec possunt uno quam in pluribus et ideo ab uno :

    siniul unam consecrare hostiam : quia tantum debet confici sacramentum. Sunt
    pro certo secundum x\ugustinum, injuria tamen quidam antiqui qui dixeruut,
    fit sacramento. quod una hostia a pluribus consccratur
    Adhuc autem, vanum cst facere a plu- in casibus inductis in objectione, et di-
    ribus quod melius uno potest fieri : va- cunt, quod primus inter sacerdotes pro-
    num autem non est in opcribus naturae, nuntians et perficiens formam sacra-
    et multo minus debet esse in operibus menti operatur transsubstantiationem, et
    gratiae. nullus alius : nec tanien, ut dicunt, alio-
    Ad id autem quod o])jicitur de cardi- rum fraudatur intentio : quia factum est
    430 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    jam quod intendunt sed hoc niliil vi- : Indignus aulem vita est sicut adhucpec-
    detur esse quia non lit propter hoc,
    : catorum recentia cruentatus et scanda-
    ([uia fraudatur intenlio, sed potius ideo lum faciens in celebrando sacrosancta
    quia sacramento lit injuria, sicut dixi- mysteria, (juamvis talis conliciat, tamen
    mus. incurrit reatum traditoris ex celebra-
    Ad hoc autem quod ulterius quseritur, tione : quia simoniacus Christum vendit,
    dicendum sicut dicit Glossa : « Indevo- et immundus recipiens corpus Domini,
    tus est, qui aliter celebrat sacramentum (jhristum quantum in se est, inimicis
    quam a Christo et a sanctis patribus est tradit sicut fecit Judas. Judas enim de
    institutum. » Et est hoc si forte non je- corpore et sanguine Ghristi cupiditatem
    junus vellet celebrare, aut sine sacris satiavit, et recipiendo buccellam a Do-
    vestibus, aut in loco non consecrato, mino diabolus eum possedit. Unde,
    aut etiam indignus ex ordine vel ex vita Joan. xui, 27, dicitur : Post hucceUam,
    immunda. Ex ordine quidem, sicut si introivlt in emn Satwias, et amplioris
    ordinem excommunicatus, vel simonia- ex tunc malitiee est etfectus.
    cus, vel per simoniam essel adeptus.

    CAPUT III.

    De rifii liiijius sacraiiieiiU e.\ parte siiiiieiijiw.

    1. Nunc tandem est dicendum de ritu Adhuc, Quamvis sit Uctiis, tamen uon
    istius sacramenti ex parte sumentis. dicimus male facere qui sumit baptis-
    De quo tria qu.Tremus quis debeat : mum quia licet non tunc in eo baptis-
    :

    communicare, et quoties debeat commu- mus operetur gratiam, tamen recedenle


    nicare, et qualiter sumere ? hctione operabitur : ergo a simili quam-
    De primo quaeritur, Utrum aliquis in vis aliquis sit in peccato mortali, non
    mortali peccato existens debeat sacra- debet dici male facere sumendo corpus
    menti communionem edere ? Domini : quia cum poenitentiam aget de
    Videtur autem, quod sic : quia dici- peccato, operabitur in co gratiam sum-
    tur, Matth. ix, 12 : No)i est opus valen- ptum corpus Domini.
    tibus medicus, sed male habentibiis. Et Adhuc, Cliristus dedit Judse corpus
    hoc Dominus intrans ad peccatores,
    dixit suum cum aliis Aposlolis. Et dicunt
    et manducans et bibens cum eis. Ergo sancti, quod hoc fecit ut animum suuni
    ex quo male habet qui est in peccato tanto beneficio a traditionis revocaret
    mortali, magis ipse debet simul sumere proposito. Ergo a simili hoc sacramen-
    medicum et medicinam quam alius. tum etiam dandum est peccatoribus, ut a

    Adhuc, Christus ipsum corpus assum- proposito peccati revocentur, ut videtur.


    psit, et a peccatoribus patribus, et pro Quod si concedatur, in contrarium
    peccatoribus : ergo oliam peccatoribus est quod beatus Augustinus dicit, quod
    videtur esse communicandum. non debet sumere corpus Domini,
    DE EUCHAKISTIA, DIST. VI, TRACT. IV, 3. 431

    nisi qui confortutur bona conscientia. peccatoribus, et pro peccatoribus rece-


    Adlmc, Magister Hugo de sancto Vic- pit, sed peccato illud corpus numquam
    tore dicit « Audacter dico, quod etiani
    : subdidit, nec in vase irnmundo umquam
    si contritus sit aliquis, et non confcssus, collocavit : et ideo non est simile de ex-
    et pcenitentise satisfactioneni non exsol- teriori receptione et interiori.

    vit, non audeat Eucliaristiam recipere. » Ad aliud dicendum, quod Christus


    Adhuc autem, quod idem videtur di- .Jud.-e rorpus suum cum Apostolis tradi-
    cere Apostolus qui dicit Probet aiitem : dit : quia eum prodere non debuit, nec
    seipsum homo el sic de pmie illo edat,
    : voluit, sed revocare inlendit sed tamen :

    et de calice bihat '. Dicit autem Auyu- JufJas ad damnationem suam corpus Do-
    stinus, quod homo se probat experimen- mini accepit. Similiter et sacerdos, si

    tum de seipso accipiendo. Ergo conimu- aliquis peccator, cujus peccatum occul-
    nicare non debet, qui de seipso experi- tum est, publice inter alics os porrigit,
    mentum bonae conscientiee non accepit. debet sacerdos illi corpus Domini dare,
    ne eum tamen ad suam hoc
    prodat : ipse
    Ad haec et similia dicendum, quod accipitdamnationem, sicut et Judas. J^t
    onsio absque omni dubio homo existens in sacerdos in hoc casu facit quod Dominus
    ob-
    ta?
    mortali peccato Eucharistiam accipere fecit : quia illa benignitate qua ci cum
    non debet. Arca enim Domini figura aliis porrigit, peccatorem, quantum in se
    corporis Domini est et quia illam Heth- : est, revocat a proposito peccandi. Ad
    samitaj indigne receperunt, ideo per- Roman. ii, 4 et 5 : Ignoras quoniam
    cussi sunt -. Oza etiam quia manum in- benignitas Dei ad poenitentiam te addu-
    digne extendit ut exciperet, cum boves cit? Secundum duritiam autem tuam,
    Irahentes eam calcitrassent, divisus est el impwnitens cor, thesaurizas tibi iram
    et mortuus '. Si autem hoc fuit in figura in die irx.

    corporis Domini, multo magis spiritua- Ad hoc autem quod objicitur in con-

    liter moritur, qui indignus accipit cor- trarium, dicunt Doctores, quod sufti-

    pus Domini : et ideo os suum peccator cienter confortatus est bono conscientiae

    ad corpus Domini non porrigat. testimonio, qui contritus esl deomnibus


    Ad hoc autem quod contra objicitur, peccatis cum
    proposito de c^etero non
    dicendum quod in veritate Dominus pu- peccandi, quamvis nec sit confessus, nec
    blicanis et peccatoribus se exhibuit pro satisfecerit quia in compunctione Deus
    :

    quibus venerat : sed hsec fuit exterior peccatum dimittit, et dimisso peccato est
    receptio per quam aliquis prseparabatur homo in communione sanctorum, et

    ad interiorem. Exteriori enim reverentia tunc communicare poterit. Confessioncm


    potest Dominus etiam a peccatoribus re- aulem, ut dicunt, dilferre poterit tribus
    cipi, sicut fuit a Zachaeo * : sed interius de causls. Quarum una cst : qula fortc
    nemo Dominum recipit, nisi digne ad confessorem proprium non statim Iiabere
    hoc paralus sit. I ad Corinth. x, 20 et poterlt, vel tunc tempus confessionis se-
    21 : Non potestis calicem Domini bibercj cundum statum concilii non adhuc venit,

    el calicem dsemoniorum. Non potestis vel infirmitalis necessitatis articulus con-


    mensse Domini participes esse, et moisae fessionem non exposcit.
    dcemoniorum. Ad hoc quod dicitur de magititro Jlu-
    Ad aliud autem dicendum, quod cor- gone, dicendum quod loquilur in quo
    pus a peccatoribus sicut ab Aciiaz, et casu vel tempus constitutionis, vel ar-

    Manasse, et Kahab meretrice, et aliis ticulus necessitatis confessionem ex-

    •
    I ad CoiiullL. XI, 2S. •'
    Cr. II Rei^uui, VI, ;t ol seq.
    ' Cr. 1 licguin, VI, 13 el setj. * l.uc. xix, 6.
    432 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    poscit, et prsesentia habetur confessoris.


    desiderium quam ex devotione causa-
    Ad hoc quod de Apostolo objicitur, di- tum.
    cendum, quod satis se probavit, qui per
    viam contritionis iniquitatem in se non Ultimo autem quserendum est de hu-
    invenit. Psal. xxv, 2 Proba me, Do- :
    jus sacramenti duplici manducatione, sa-

    mine, et tenta me : ure renes meos et cor cramentaU scilicet, et spirituali.

    meum. Et, Psal. cxxxviii, 23 et 24 : Sacramentalis quidem est, quando su-

    Proha 7ne, Deus, et scito cor meum m- : mitur usque ad perceptionem sacramen-
    terroga me, et cognosce semitas meas : et ti, hoc usque ad perceptionem veri
    est,

    vide si via iniquitatis in me est. corporis Christi. Et lioc quidem modo


    scepe sumitur eliam ab indignis, sicut a
    Secundo, tractandum est quoties ali- Juda sumptum fuit quidem sa- : et haic
    3.
    quis debeat communicare. cramentalis sumptio secundum con- fit

    De hoc autem dicit Canon antiquus^ fessionem Berengarii, quando ore sumi-
    quod ad minus ter in anno in Natali : tur et dentibus atteritur corpus Domini,
    Domini, Pascha, et Pentecoste est com- quamvis haec attritio et masticatio ad
    municandum, et ad illa festa debet se formas tantum sacramentales referatur,

    homo prseparare : quia etiam ter in anno sicut in ante habitis in tertio hujus sum-
    tribus Tsrael convenerunt in Jerusalem mae tractatu est ostensun '.

    ut epularentur coram Domino. Spiritualis autem su. man- ^tio sive

    ConciUum Lateranense dicit, quod ducatio fit, quando percipitur sacramen-


    semel in anno ad minus est confitendum tum usque ad gratiaj spirituahs perce-
    et communicandum. plionem. Et hor fit dupliriter: aliquando
    Augustinus autem dicit, quod omni enim spirituahs "st cum sacramentali
    die communicantem non reprehendit, si aliquando auteni est sine illa, quando

    ex devotione facit : raro etiam commu- sacramentum articulus necessitatis, et


    nicantem non reprehendit, si ex humili- non contemptus religionis excludit. Quae
    tate dimittit. autem sit gratia in hoc sacramento per-
    Beatus autem Gregorius in Dialogo, cepta, muUum in prsemissis determina-

    quemdam sacerdotem laudat, qui omni tum est. Ifoc autem modo omni die per-

    die ex devotione celebravit. cipere sacramentum spirituali manduca-


    Beatus autem Hieronymus in Vitis tione est laudabile : quia de illa scriptum
    Patrum, laudat abbatem, qui post sus- est, Eccli. XXIV, 29 Qui edunt me adhuc
    :

    ceptum ordinem numquam ex reveren- esurient, et qui bibunt me adhuc sitient.


    tiasacramenti celebrare ausus fuit. Nec umquam de illa dulcedine satiabitur
    Et in his omnibus videtur mihi esse anima in hac vita, sed dicit Psalmista,
    diccndum, quod medium tenere est bea- Psal. XVI, 15: Satiabor cum apparuerit
    tum quia in medio tutissimus ibis, ali-
    :
    gloria tua.
    quando celebrando, et ahquando inter-
    mittendo, nisi officium exigat, ut omni Hsec de Eucharistia propter honorem
    die celebretur. Jesu Christi a nobis scripta sunt, ex qui-
    De autem qui muHeres omni die
    his bus muUa aUa inteUigi possunt. Et quid-

    communicant, videtur mihi quod acri- quid lectori in dictis dispUcet, parcat

    ter reprehendendi sunt quia nimio usu : simpUcitati : quia si non subtiUter, ta-

    vilescere faciunt sacramentum, vel po- men uliUter muUa in eis dicta inveniet.

    tius ex levitate mulierum putatur esse Amen.

    * Vide supra, Dist. III.


    I ORATIO DIVI ALBERTI MAGNI

    De sacrosancto Eiicharistiae sacramento saluherrima.

    Omnipotens sempiteriie Deus, Fili Dei unigenite, qui ex nostro eta iiobis
    et propter iios corpus et sanguinem, et animam humanam, et spiritum
    assumpsisti, ot per sanctum Jeremiam Prophetam quem in utero sanclifi-

    casti, pronuntiare dignatus es, dicens quod animas sacerdolum impleturus


    esses pingucdiv^ populus tuus abundalurus bonis \ imple sacramento
    ,.et

    corporis tui -miinas nostras, et reple in bonis desiderium nostrum, et pra?-


    sta ut tui corporis et sanguinis admirabile sacramenlum, omnem sui in
    nobis veritatis, Tirtutis, unitatis, charitatis, puritatis, pietatis, devotionis, et

    sanctitatis operetur effectum, ut sicut tu in Patre et Pater in te est -, et tu in no-


    bis per incorruptam tua? susceptionis naturam, ila in te per corporis et ani-
    nice maneamus et spiritus integritatem, incorporati tibi sacrosancto cor-
    pore tuo, ad sacramentorum salutarem communionem, et tui dulcem par-
    ticipationem, infusi sacrosanclo sanguine luo, ad omnem intimorum no-
    slrorum aspersionem emundationem redempti sacrosancta anima tua
    et :

    salutis pretio, ad veram reorum cum Patre et Spiritu sancto reconciliatio-


    nem et redemptionem vivificati sacrosancto Spiritu tuo, ad omnem spiri-
    :

    tualis vita^ in nobisdeperditae restaurationem, etsensuum nostrorum illumi-


    nationem : gratificati tibi sacrosancta divinitate tua, ad omnem virtulis perfe-
    ctionem, et de Eucharistia, quce vas omnis gratire est, de pleniludine tuagra-
    tiam pro gratia accipientes, facnoscommunicare gratiisquibussancli Apo-
    stoli tuietdiscipulidemanutuahocsacramentum accipientes communicave-
    runt. Operarein nobis sensum etexperimentum spirilualisrefectionisinter-
    .cessioneomnium eorum qui atespiritualiter refecti sunt: operare in nobis
    [fidem, dilectionem, pietatem, devotionem, sacrosancta? unclionis spiritua-

    * Jerem. xxxi, 14 : Inebriabo nnimant !<acci'(lottim piiiiiuedinc, ct ijuiniltts mctts ho)iis mcts

    ^adimplebitur, ait Domitius.


    * Joan. X, .30 el :iS.

    XXXVIU 28
    434 UKATIO DIVI ALI3EUT1 M \(j.M

    leiii jjerfecliuiiein, qiice tilti iii coMia beata Maria Magdalena exhiljiiil, solli-

    citudinem, frequentiani, operositatem, dili^entiam obsequendi membris


    iLiis, ut experimentalem sensum spirilualis refectionis a te capite merea-
    mur accipere. (.)perare iii uobissensum Lazari et omnium tecuiu quiescen-
    tium in bonistnis, quibus disposuisti regniim, sicut illud tibi Pater dispo-
    suil, utedant cl bibant super mensam tuam iu regno tuo quia vere beati ':

    qui manducabunt jianem, qui tu es, in regnoDei . Operare in nobis zelum


    Petri ignoscentem, et omnia destruentem qua^ tucP sunt contraria volun-
    tati, quem in coena tua Petrus contra trarlitorem concepit. Operare in nobis
    quietem, resolutionem, a muudi delectabiUbus perfectam sopitationem, fe-
    licitatem, gustum sancti Joanuis, quibus ad pectus tuum inclinati et liau-
    stum sapientiae et gustum tua^ felicissinice accipiamus dulcedinis et boni-
    tatis. Operare in nobis fidem rectam, spem firmam, charitatem perfectam,
    intercessione omnium Apostolorum et discipulorum tuorum de manu tua
    hoc sacramentum suscipientiuiu, et fac nos semper aspernari Judae prodi-
    lionem, et in menlem sa^pe nobis veniat illasalutaris iuflueritia, quam hoc
    sacramentum designat, qua te beatis in coelo secundum deitalem inllut-ns,
    operaris in eis omnem sucT beatitudinis perfectionem, qui cum De Pa-
    tre, etc.

    * Luc. XXII, 'iy el -iO : Et etjo disponu robis, >^(cu( dispo^uH inUn P^iler mi:u>, ic'jnnin, ul

    edads el libatis super inoisam mcain in rcgno mco.


    * Luc. XIV, 1.;.

    -^-^^-i-i^ — >-
    INDEX
    Dislinctionani, Traclaiuam^ el Capitani contentorani in
    libro de sacramento Eitcharistice.

    Prologu^ ]()[

    DISTINCTIO 1

    QUOMUDO IIOC SACHAMENTUM SIT L\ GENERK GRATI.E

    Cap. Hoc sacramentiim non est }iisi gratia


    .
    192
    IL Hoc sacramentum non datur nobis nisi a gratissimo. 194
    III. Hoc sacramentum non datur nisi gratissimis amicis. 202
    IV. Hoc sacramentum Eucharistiai non nisi bonam gra-
    tiam operatur. 205
    Y . Hoc sacramentum est gratia supra gratiam, quasi cu-
    mulum continens gratiarum. 208
    VI. Hoc sacramentum est omnis gratice contentiuum. 212

    DISTINGTIO II.

    UlOMODu IIOC SACKAMENTUM SIT L\ (iE\ERE lloM ?

    TRACTATUS L

    DH PROPRIETATE DONANTIS.

    Cap. I. De magnijicentia in donantis largitione.


    II. De hilaritate donantis in donatione. 216
    IIT. De afjectu donantis in charitate ct intimo amoi'e. 2i8
    m INDEX DlSTlNGTlUiMM, Tl^ACTATUUM, ET CAPITUM.

    TRACTATUS II.

    DE PROPRIETATE DONI.

    Gap. I. De doni nobilitate. 220


    II. De doni copiositate. 221
    III. De doni hujus sacramentalis utilitate. 222
    IV. De doni hujus ad donantem conformitate. 223

    TRAGTATUS III,

    DE PROPRIETATE ACCEPTANTIS.

    Gap. I. Qiiod donum debeat esse effectuosum ex parte accipien-


    tis. 226
    II. Donum hoc esl conueniens et proportionatHm, susci'
    pienti. 228
    III. Donum debet persererare et permanere cmn eo qui
    accepit. Ibid.

    DISTINGTIO III.

    QUOMODO HOC SACHAMENTUM SIT IN GENEHE GIBI?

    TRAGTATUS I.

    CUJUS.MODI SIT HIC SACRAMENTALIS CIBUS ?

    Gap. I. De nobilitale hujus cibi ex genere. iZi


    II. De cibi hujus suavitate et sapore. 289
    III. De cibi hujus laucitate ex prceparatione. 244
    IV. De cibi hujus suavitate ex operatione. 247
    INDEX DISTJNCTIOXLM, TUACTATLTiM, I:T CAPITUM. 437

    V. De cibi hujiis nutrivitate ex inrtute. 25 i

    VI. De cibi hujus ad cibatum couij^ruitate ex similitudine. 259


    VII. De cibi hujus ad cibatum peuetrabilitate ex subtili-
    tate. 264
    VIII. De cibi hujus ad cibatum unibilitate quam habet ex
    connaturalitate. 27

    IX. De cibi hujus ad cibatum Jirma hxsibilitate, ex cibati


    per cibum apprehensione. 275

    TRAGTATUS II.

    DE QUALITATE POTUS.

    Cap. I. Qtialis debeat esse potus sacramentalis in genere et

    specie ? 280
    11. Qiialis debeat este hic poius in saporis qualiiate ? 287
    III. Qiialis debeat esse hic potus in fnixtione. 290
    IV. Qualis sit hic potus in usu gratia.' istius} 293
    V. Qualis debeat esse hic potus in proprii effectus ope-
    ratiofie} 297

    TRACTATUS III.

    IN QUO AGITUR QUALITER TOTUS CHRISTUS TAM SUB FORMA PANIS QUAM SUB FORMA
    VINI CONTINEATUR.
    \k

    Cap. I. Opiniones quorumdam recitat^ qualiter Christus sub


    speciebus sacramentalibus contineatur. 3o5
    II. Veritatem determinatam ex propriis illuslrat. 3 16

    TRACTATUS IV.

    QUALITER SIT SUMENDUS HIC CIBUS ?

    ; Cap. I. Quod sumendus sit hic cibus in Jidei veritate. 3-22

    II. Quod sumendus sit hic cibus in certa spe divinoi largi-

    tatis. 323
    m INDEX DISTINCTIOM.M, rHACTATlTM, Kl CAIMTIM.
    III. Qiiod siimendiis sit hic cibiis in Kcclesiasticx unitatis

    charitate. 32 5

    IV. Quod sumendus sit hic cibus in amaritudine. 827


    V. Quod sumendus sit hic cibus iii dfliciis iVlerna.' frui-
    tionis. 328

    DJSTINCTIO IV.

    gUAI.ITEli HOC SACRAMENTUM SIT IN liENRRE COMMI MOMS?

    Cap. I. Quod hoc sacramentum faciat communicart finti omnis


    gratiae. 33o
    II. Quod hoc sacramentum faciat communicce Angelo-
    rum glorice. 332
    III. Quod hoc sacramentum faciat communicare sanctis. ' 333
    IV. Quod hoc sacramentum faciat communicarc passioni-
    bus mystici corporis. 3 34

    V. Quod hoc sacramentum faciat subventionem faculta-


    tum in eleemosynis. 335
    VI. Quod hoc sacramentum faciat omnia nostra communia
    tam in spiritualibus quam in corporalibus. 33^
    VII. Qjiodhoc sacramentum faciat divinorum et humanorum
    verissimam communionem. 339

    DISTINGTIO V.

    QUOMODO HOC SACRAME.NTUM SIT I.X (.ENERE S.VCRIFICII ?

    Gap. I. De hujus sacrificii auctoritate et antiquitate. 340


    II. De hujus sacri/icii sanctitate. 341
    III. De hujus sacrijicii acceptabilitate. 347
    IV. De hujus sacrificii veritate. 349
    IXDEX DlSTliXCIIONlM, TRACTATUUM, U CAIMTUAJ. 439

    DISTINGTIO VI.

    QUOMODO H()C rJOXU.M SIT L\ GENEHE SACRAMENTI ?

    TRACTATUS I.

    DE INSTITUTIONE HUJUS SACRAMENTI.

    C\p. I. De causa ijistitiitionis hujiis sacramenti. 352


    II. De necessitate hujus institutionis sacramenti. -^)

    III.De tempore institutinnis hujus sacramenti. 359


    IV. De modo institutionis hujus sacramenti. 36

    TRACTATUS 11.

    l)E MATERIA ET loRMA U\]\\> SACRAMENTI.

    Cap. I. De materia sacramenti. 3(5^


    II. De forma sacramenti supra panem. . 385
    III. De forma qiia.' dicitur super vinum. 3q6
    IV. De consequentibus ad utramque formam. 403

    TRACTATUS III.

    QUIl) IN HOC SACUA.MENTO SIT SACRAMENTU.M TANIUM ? ET, QUID SIT RES FT
    SACRAMENTUM ? ET, QUID RES ET NON SACRAMENl UM ?

    Capitl u)iicum. a[ i
    itO LXDEX DISTINCTIONUM, TRACTATUUM, ET CAPITUM.

    TRACTATUS IV.

    IN QUO AGITUR DE RITU HUJUS SACRAMENTI.

    i^p. I. De vitu hujiis sacramenti ex parte Christi. 41


    II. De ritu hujus sacramenti ex parte ministri. 423
    III. De ritu hujus sacrame^iti ex parte sumentis, 4^0

    -«-^OM3.-»C5*aB«sO''5>—>-
    INDEX
    Rerum Noiahilium, qiice continentur in libro de
    Eucharistia.

    N. B. — Numerus primus romanus signat distinctionem, sectindus etiam roma-


    nus, sed minor, tractatum. Tertius vero et quartus arabici indicant tum caput,
    tum numerum capitis. Verbi gratia (junre Acetlm non polcsi ftcri riiaim'.' III-II,
    :

    2, n. 1. Expositio hujus quaestionis invenitur in distinctione III, tractatu II,

    capite 2 ad numerum 1,

    Alimentum spiritLiale datur sub specie panis


    Pt vini. III-ii, 3, n. 2.

    Alimentum animae quomodo masticalur,


    A subtiliatur, sugitur, membris spirituali-

    bus defertur, ultirao depuratur et mem-


    bris infunditur ? III-i, 7.

    Quare acetum non potest fieri vinum ? Amaritudine compunctionis sumenda est
    III-ii, 2, n. 1.
    Eucharistia. III-iv, 4.
    Acetum signat acerbitalem passionis Christi,

    et aversionem synagogfe. III-ii, 4, n. 2. Amor exstasim facit. I, 2, n. 7. Item,


    III-i, 9, n. 3.

    AcciDENTiA qualiter existunt post Iranssub- Amor omnia vincit. I, 2, n. 7.

    stantiationem? Vl-ii, 1, n. 16. Amop. est vitta vinciens anianlem et ama-


    tum. Ibid.

    AcnoR, fratris lumen, vel fratris altitudo.

    III-iv, 2. Sedes .\nim.k in sangiiine est. III-ii, 4, n. 2.

    Agno cur Christus voluit pni^signari? lll- Angelorim gloriae Eucharistia nobis prcestat

    I 1, n. 6. communicalionem. IV, 2.
    ii2 INDEX RERIJM.
    Angeli quomodo flere el Irislari dicantur?

    IV, 2.

    AxNGELi assislunt in omni Clirisli corporis

    confectione. 1, 2, n. 4.

    AniNa, gralia. HIi, 1, n, 5.

    ^
    AuUE fluentis quatuor
    ^ commoditales. IV,
    '
    „
    Casus qui
    ...
    m riru
    p .•
    confectionis
    •

    sacramenti
    Eucharisti.e accidere possunt. Yl-jv, 2,
    Aqua non desideratur in potu, nisi a natura , ,

    corrupla et nimis incensa. lll-ii, i,

    n. 2.
    CnAuiTATE unitalis ecclesiastica^ sacramen-
    Cur AQUA vino misceatur in sacramento?
    tum Eucharistirti est sumendum. III-iv,
    III-IF. 3.
    3.

    CuARiTAS qua IJeus dilexit nos, qure sit?


    Arcbites, suscitans fralrem caplivum.
    ' '
    1, , .^ „
    1, J, n. D.
    Z, n. /.

    Chermel, agnus tener. III-i, 1, n. 10.


    AfER, healus. ITI-I, i, n. I.

    Chusai, arcanum. I, 2, n. 7.

    CiBUs sanus, ab infirmitate pr.eservat, cau-

    sam infirmitatis expellit, sanitatem per-

    ditam reparat, reparatam conservat. III-

    '*•
    B I.

    CiBUS nutriens virtute divina. III-i,5.n. i.

    CiBUs verus quis sit ? III-i, 5, n. 2.

    CiBus nutriens ad vitam. III-i, 5, n. 3.

    CiBus conferens immortalitalis radicem.


    III-i, 0, n. i.

    Bemgnitas, bona ignilas. I, 2, n. 3.


    ^^^^^ ^^j^^^ nutritum et convertens in se.
    BENiGNiTATb.M suam quomodo
    ^ Deus nobis ,,i j,
    ill-i, 0, n. o.
    ostendat? Ibid. ,-> r virtute corpus
    .
    .
    i
    • •
    *
    CiBUs nutnens universali et
    •

    animam. Ill-i, 5, n. 6.
    BoNi est bona et optimi oplima
    ^ adducere. ^ , ,. ... , ,
    Post occasuna solis a meridie sumendus est
    I, 2, n. 7. , , .

    ciBus secundum naluram molus coebstis.


    Omnia bonitatem Dei rarticipant,
    ' ^ et ideo ,.. n o
    > I-ii, 3, n. 3.
    bona sunt, quia a bono sunt. I, 2, n. 2.
    Quomodo adha-ret cibus membris qute nu-
    BoNiTATis cum oleo convenientia. Ibid.
    trit? III-i, 9, n. I.

    CiBUS sacramentaiis ^^umendus est in fidel


    Tiooz, in quo est virlus. I, 4, n. 2.
    verilate, in spe largitalis, in charitale

    ecclesiasticae unitatis, in compunLtione


    amaritudinis, et in delectatione et deiiciis

    bealie perfruitionis. III-iv, i.


    INDEX niiRLM. 4i3

    CiBi sacramentalis congruitas consistit in Cum corpore Curisti non remanet substan-
    simililudine nostri ad cibum ex digeslione, tia panls et vini. lll-in, i, n. 6.

    in imagine simililudinis, in naturse con- Oualiter totum corpus Chhisti sub tantilla

    formilale, in converialionis pulchritudine, forma contineatur? III-iii, 1, n. 10.


    et in nostrce miserise seciindum poenas Christus continetur in sacramentalibus for-
    indetractabiies assumptione. lll-i, 6. mis ut in loco suae gloriosissimce habitatio-
    nis, ut in aula dulcissimse refectionis, ut
    Nihil CLARiTATis haberc possumus nisi clari-
    in mysterio spiritualis maclationis et im-
    tas filii Dei clareat in nobis. I, 5, n. 6. molationis, et ut in nexu amicissimce no-

    stri cum eo connexionis. III-iii, 2.


    Mane comedentes reprehenduntur. VI-i,
    Christus, Darius. III-I, 3, n. 4.
    3, n. 3. quascumque
    In partes forma sacramentalis
    dividatur, totus et integer Christus ma-
    Per Eucharistiam communicamus fonli omnis
    net. lll-i, 7, n. 2.
    gratia\ IV, 1.
    Ohristus, Ozias. I, 2, n. 2.
    Quoties sit communicandum ? VI-iv, 3, n. 3.
    Utrum Christus in sacramento sit passibilis?

    III-I, 6, n. 6.
    Omnia nostra C(immunia fiunt tam in spiri-
    Chhisto conveniunt qutedain secundum dei-
    lualibus quam in corporalibus per Eu-
    tatein, qutedam secundum humanilatem,
    charistiam. IV, 6.
    et quaedam secundum formam sacramen-
    ti. Ibid.
    An CONSECRARE possit non indutus veslibus
    Christi magnificenlia iuEucharistia. II-i,l.
    sacris ? VI-iv, 2, n. 5.
    Christus, Booz. II-i, 2.

    Quinque faciunt nos unibiles Christo : ge- (v>uanto afTeclu Christus suum corpus dona-

    ueratio divina, vita munda, dilectio ad vil? II-i, 2, n. 1.

    Deum sincera et pulchra, iliustralio con- Totum quod est sanctilatis et gratia^, in

    templativa, et unio devofa. IU-i, 8. agro humanitatis Christi nobis germina-


    Cbristus omnis necessitatis nostrae fidejus- vil. I, 6, n. 2.

    sor. II-li, 2. Totum quod salutis no^trfe est, a Curisto

    Christus .Josias. II-ii, 4. processit. I, 6, n. 3.

    Christi dilectio nulla umquam oblivione de- Plenitudo gratise in Cnias'io. I, 6, n. 4.

    lebilis. VI'i, 1, n. 2. Eccksia corpus Christi. lll-i, 5, n. 5.

    Chrlsti passio semper debet esse nobis pr;i.' Christo adhgeremus fortiludine apprehen-
    oculis. VI-i, 1, n. 3. sionis, glutino amoris, mansione stabili-

    Quare Christus vitulo, agno, hoedo, man- tatis, el peiseveranlia conlinuilalis. III-

    nate et frumento fuit praisignatus? JII-i, 1, 0, n. 2.

    1, n. 4. \ihil in Christo nisi gratum. K 4, n. i.

    Christus dedil co'pu8 in communionem sui Corpus (-iiKisn ptenum gratia. Ibid.

    et niembrorum, sanguinem autem in red- CuRisrus se cibat ipse cibus. I, 3, ii. 1.

    emptionem. III-i, 5, n. 3. Curistus, Samson. I, 2. n. 5.

    Quaiiter cor|>us Oiiiusti sub spociebus sa- Seplein causte quare Christus frequenler
    oculos ad I^atrem elevavit. ^^1 4,
    crameiilalibus contiiieatur liiplcx opiiiio? ii.

    Ill-iii, I, n. 1. Itein, Vl-ii, 1, n. (j. n. 3.

    Corpus Chhisti vere est in Eucharisliit. III- lUrum CiiRiSTts in azymo corpus suum tra-

    III, 1, n. 2. didit? VI- IV, 1 per totum.


    444- XDEX RERIJM.

    Ulrum curpus Curisti possit confici in fer-

    menlato? VI-iv, 1, n. 6.

    Christus mercesqua redempti sumus. I, 5,

    n. 3.

    Ceristus, Assuerus. I, 3, n. 2.

    Crocus subtilis ad penetrandum, et flagrans

    ad odorandum, et virtutem liabet ad


    splendorem pulchritudinis conferendum. Engaddum, fons hoedi. ll-ii, 4. n. 1.

    I, 3, n. 4.
    EucHARisTiA non est nisi gratia. I, 1.

    EuCHARisTiA non datur nobis nisi a gratissi-


    mo. I, 2.

    EucHARisTiA magnum pietatls sacramentum.


    I, 2, n. 4.

    Nihil dulcius Eucharistia. I, 2, n. o.

    EucHARiSTiA fruclus suavissimus. I, 2, n. 6.

    EucDARisTiA placationis sacrificium. I, 2,

    n. 8.

    EucHARiSTiA gralissimis prseparalur. I, 3.

    Decretist.f. arguuntur ignorantise. Ill-iii,


    Eucu.^RisTiA crocus. I, 3, n. 4.

    1, n. 2. EucHARisTiA non nisi gratiam operatur. I,

    4.

    In DELiciis paradisi sumitur corpus Christi. EucHARisTiA cumulum continet gratiarum.

    III-iv, 5. I, 5.

    EuciiARiSTiA simul complectitur quod omnia


    Dei esse bonitas, natura dulcedo, proprium sacramenta significant et continent divi-

    misereri et parcere. I. 2, n. 2.
    sim et particulariter. I, 6, n. 1.

    In Deo oportel affirmare omnium positio- EucQARiSTiA donum Dei electum. II-ii, 1.

    nes, et omnes potentius negare. VI-ii,


    EucHARisTiA munus sufficientissimum. II-

    II, 2.
    1, n. 12.

    Solus Deus potest peccata dimittere. YI- EucHARiSTiA omnem in se habens utilitatem.

    n. 1. II-ii, 3.
    I, l,

    Deus homine homo EuGHARisTiA mcmoriale dulcissimse charila-


    in et in Deo per Euclia-
    tis, amarissimse passionis, et Iransitus
    ristiam. IV^ 6.
    Christi ex hoc mundo ad Patrem. II-ii, 4.

    DiLECTio sincera et pulchra. III-i, 8. n. t. KucuARisTiA habel unum efiectum substan-

    tialem, et plures adjunctos. II-iii, i,

    DoNLM debet esse utile accipienli, propor- n. 2.

    tionatum, et permanens. II-iii, 1, n. 1. EuCHARiSTiA naturalem noslri ad Chrislum


    perficit unionem. Ibid.

    DuLCEDO qua Deus pauperi paravit Eucha- Elcharistia dal unicuique a se consideralam

    ristiam. I, 2, n. 5. graliam et deleotationem. II-iii, 2. Item,

    III-i, i, n. y.

    Euchariptia oibus regius, quia regibus prae-


    i.Mji:x i{i:iii 4-40

    paralus, quia filiis regis debilus, quia ex ritatem, et credentesin veritate. III-iv,

    promptuariis summi regis assumptus. 1.

    lll-i, i. FiDE veritatis sumendus est cibus sacramen-

    EuciiARiSTiA mulliplicem liabet saporem. talis. ibid.


    lll-i, 2.

    EucHARisiiA cibus potentia Patris preepara- Fii.ius Dei in omnibus splendoribus in Eu-

    tus, sapientia Filii inveolus, bonitale Spi- charisiia contiiietur. I, (3, n. 1.

    ritus sancti conditus, ex abundantia lo-

    tius Trinilalis administralus. III-i, 3. FoRMA consecrationis panis est hsec : « IJoc

    EucuARiSTiA cur dicitur ca-na *


    lll-i, 3, esf. enim corpus meimi. » VI-ii, 2., n. 1.

    n. 4. Quid pronomen, Hoc, m forma designet ?

    EuCHAHisTiA cibus nutritivus. lll-i, 5. VI-ii, 2, n. H.


    EoCHAHiSTiA cur dicitur viaticurn! lll-i, 5, Christus forma verborum qua nos utimur,
    n. 4. usus est in sacramento. VI-ii, 2, n. 3.

    EuCHARisTiA sacramentum charitati? et uni- Enim non est de substantia form.e. Vl-ii,

    tatis. III-iv, 3. 2, n. 17.

    EucHARiSTiA in genere communionis, prop- Nihil est de fohma consecralionis panis nisi

    ter septem quas ficit iu nobis communio- quod Christus quatuor testibus probatur

    nes. IV. dixisse, scilicet, Hoc est corpus meum.


    EucHARisTiA fons vitfc. IV, i. VI-ii, 2, n. 11.

    EucHARisTiA in genere sacrificii. V. FoRMA sacramenti operatur virtute indivisi-

    EuGUARisTiA in genere sacramenti. YI. bili. Vf-ii, 2, n. 18.

    EucuAUiSTiA est signum fulurce beatiludinis. FoHMA sacramenli habet virtutem Iranssub-
    VI, 1, causa quarta. stanliandi a Verbo increato. VI-ii, 2,

    Res et sacramentum Eucuaristle est corpus n. rj.

    Gbristi verum, res tantum est corpusChri- FoR.MA consecrationis vini est hu.'C : « Hic est

    sti mysticum, sacramentum vero tanlum enim calix sanguinis mei. » VI-ii, 3, n. 1.

    est species panis et vini. VI-iii, cap. FORM.E consecrationis panis et vini agunt
    unicum. divisim transsub?tanlialionem. VI-ii, 3,

    Hitus sacramenti EuciiARisTi.t:. VI-iv, per n. 5.

    totum. Quare utraque fqhma non eodem modo tra-

    EucHARisTiAM uon iicet sumere existenti in dilur? VI-ii, 3, n. 6.

    peccato mortali. VI iv, .3, n. 2.

    Frumento Eucharislia comparatur. III-i, 1,

    n. 13.

    Fames est appelitus calidi et sicci. III-ii,

    1, n. 2. Generatio divina qua homo in corpus et

    membrum Christi generalur. IU-i, 8,

    FiDEs est lumen collocans in credentibus ve- n. 2.


    Gbatia communionis, expialionis, redem-
    ptionis, vivificationis, refeclionis, et rcter-

    nse beatitudinis. I, 5.

    Ouidquid grati.f in omnibus sacramentis


    sparsum invenilur, colligitur in sacra-

    mento Eucharistiae. I, 1, n. 1.

    La(. non potest esse verus el communis ho-


    minum potus. ill-ii, 1, n. 3.

    HiLARiTAS quantum bonum sit, el quanta


    hilaritate Christus se nobis dedit. Hi, 2.

    U
    Holocausta, quid ? 1, 2, n. 5.

    HoNESTUM est, quod sua vi nos trahit, et sua

    propria dignitate hominem allicit. HI-ii, Magnifici quic sit proprietas? ll-i, 1.

    4, n. 1.

    Manducatio sacramentalis et spirilualis.

    HosTiA, quid ? V, 2, n. o. YI iv, 3, n. 4.

    Quare hostia dividitur in tres partes ? lil-

    i, 7, n. 1. Manere in Christo quomodo dicamur, nun


    evaganles extra tabernacuhi? lll-i, U,

    Hvssopos est herba sanguinis el pulmonis n. 4.

    purificativa. 1, 5, n. 5.

    Manna quinque de causis (igura Euchari-


    stise. HI-i,l,n. 8.

    Medi, mensurantes et adtequantes. I, 3,

    I n. 2.

    MissA ubi celebranda? VI-iv, 2, n. 2.

    Immulatio, (juid? y, 2, n. 6. Missa quare sic dicitur? V, 2, n. o. Item.


    VI I, 2, n. 4.

    MixTio est miscibilium alleraloruni unio.

    J III-ii, 3, n. 5.

    MisciBiLiA remanentin mixto secundum sub-


    Jonathas, coliimbse donum. I, 2, n, 5. stantiam suse formaj, sed non secundum
    . excellenlias suarum qualitatum. Ibid.
    JoHDANis, humiMs descensus. lll-ii, 5, n.t).
    IM)EX UI':iU M. 4i7

    MoDUS quo Christuri conlinelur sub furnfiis

    sacramentalibus. III-iii, i , n. 14.

    In nalura non sunt in genere nisi duwMUTA-


    TiONEs : quarum una vocalur de subjeclo P
    \n subjectum, allera vera vocalur de non

    subjeclo ad subjecfum, aut de subjeclo ad

    non subjeclnm. Vl-ii, 1, n. 5.

    MuTATiONEssupernaturalesnon sunl in nunc pAf.iFic^, quid? V, 2, n. 5.

    lemporis, nec in tempore de quo Philoso-


    phi loquuntur. Vl-ii, 1, n. II. >'on possumus dicere : Isle panis est, vel

    erit, ve! fuit corpus Christi. Vl-ir, 1,

    n. 5.

    Utrum islse propositiones sint concedendse :

    De PANE vel ex pane fil corpus Christi?


    VI-ii, 1, n. 8.
    ^'
    Quare Ecclesia nulH inlinctum porrigit i'a-

    NEM? III-ii, 4, n. 2.

    IIoc nomen, Pasciia, septem modis sumitur.


    Natuka humana in Christo non est mate- VI-iv, 1, n. I.

    rialis ad divinam, nec divina formalis ad


    humanam. VI-ii, 1, n. 9. Passlres duo quibus lepra curabatur, duic
    Non invenilur adeo naturale et commune naturte in Christo. III-ii, 3, n. 3.

    nutrimentum sicut Iriticum et vinum. Passer et turlur quid sipnitlcent? III-iv, 3.

    VI-ii, 1, n. 4.

    Passionis Christi memoria recolenda. II-ii,

    4, n. 2. Item, lll-i, 4, n. 2.

    Passionibus mystici corporis communica-


    mus per Eucharistiam. IV, 4.

    ^ Peccatum veniale non est peccatuni simpli-

    citer, sed qugedam ad peccatum disposi-

    tio. VI-i, 2 n. 2.

    Habct multa remedia. Ibid.

    . Oblationum modi quinque, scilicet holo-


    causta, pacifica, hostia, victima,et imrao- Pkrsj:, tentati, vel lalera sua deserentes.
    latio. V, 2, n. 5. l, 3, n. 2.

    Pluribus uBLATiONiBus non indigenus sicut


    antiqui. V, 3. Perseverantia nobis necessaria. lll-i, 9,

    n. 5.

    Odor esl judicium saporis. lll-i, 2, n. 2.

    Phvsici volentes umnia ralione nalurali

    0/,iA3, sacratus Domino. 1, 2, n. 3. di?cutere, acriter reprehenduntur. VI-

    11, i, n. 12.
    448 INDEX HKUUM.
    PiET/vs Christum induxil ut nobis Euchari- Causa institulionis sacramenti Eucharistite
    stiai sacramentum daret. I, 2, n. 4. quadruplcx. VI-i, 1.

    Omne sacramentum contra peccatum in me-


    PoTUs sacramentalis qualis sit in genere et dicinam instltutum est. VI-i, 1, n. 1.

    specie? Ill-ii, 1. Item, VI-i, 2.

    PoTUS naturalis est nalurse juvalivus et in- Sachamentum Eucharistise est principalis
    fluxivus, cibi ialivus, subtiliativus et uni- dignitatis inter saciamenta. VI-i, 2, n. 2.

    tivus membris. III-ii, \, n.7. Triplex causa cur sacramentum Eucharisliae


    PoTUS sacramentalis habet unam operatio- in lege gratiae debuit institui. VI-i, 3.

    nem essentialem, et quinque adjunctas. Mudus institutionis sacramenti Eucharistise.


    Ill-ii, 5, n. 5. VI i, 4.

    Polestas collata conficiendi sacramentum


    Ptisana non competit sanis. III-ii, 1, n. 4. Eucharistise. Ibid.

    In sacramento estcorporalis materiapropter

    tres causas. VI-ii, 1, n. 1.

    Sacramentum est invisibilis gratise visibiJe

    signum. Ibid.

    Sacramentum est visibile et corporale ele-


    R menlum ex institutione divina signans,

    ex similitudine reprsesentans, ex sanctifi-


    catione invisibilem gratiam conferens.
    Ibidem.
    Raguel, eegrotans Deo. VI-i, 1, n. i. Quae sit materia sacramenti Eucharistise ?

    VI-ii, n. 4.

    Raphael, medicina Dei. VI-i, 1, n. 1. Deus sacramentis gratiam non alligavit.

    Ibidem.
    RiTDs sacramenli Eucharislice ex parte Chri- Causa inslitutionis sacramentorum Iriplex,
    sti. VI-iv, I. scilicet eruditio, humilitas et, exercitium.
    RiTUS ex parte ministri. VI-iv, 2. VI-ii, 1, n. 13.
    RiTus ex parte sumenlis. VI-iv, 3,

    Sacrificia nostra antiquiora sunt quam sa-

    crifieia Veleris Testamenli. V, 1.

    Sacrificium Missre antiquilate veneratum,

    auctoritate divina sancitum, juramento


    confirmatum, et sua perfectione perpetua-
    tum. Ibid. .

    Sacrificium Missae in omnibus aliis prtesi-

    gnatum. V. 2.

    Sacrificium Missae acceplissimum. V, 3.


    Plures SACEHDOTEs nec debent nec possunt Sacrificium Missse verius omni ?acrificio.

    unam eteamdem hostiam consecrare. VI- V, 4.


    IV, 2, n. 16.

    Sacerdotes ordinati ab hiereticis vel schis- Sanctorum communio per Eucharistiam.


    maticis an consecrare possunt? VI-iv, 2, IV, 3.

    n. 6.
    INDEX IIERUM. 449

    Nihil ita humectat et rigat ad fructum et Subjectum vocalur ens in actu secundum

    virorem sicut sanguis humanus. lll-ii, formam substantialem salvatum, sed mu-
    3, n. 10. tatum secundum formam accidentalem.
    Sanguis Christi vino comparatus. Ill-ii, VI-ii, 1, n. 5.

    2, n. 2.

    Sanguinis Christi operationes : redimere a


    peccato et reliquiis peccati, lavare, rigare

    arida et infundere, tingere, et signare.


    III-ii, 5, n. 8.

    Sanguis Ghristi coccus quo vestes sacra? tingi T


    debent. III-ii, 5, n. 10.

    Sanguis Christi, hyssopus. 1, 3, n. 2.

    Sanguis Ghristi non potest confici nisi ex


    ToBiAs, duclus ad luctum. Vl-i, I, n. 1.
    vino. Ill-ii, 1.

    Transsubstantiatio esl mutatio supernatu-


    Sapor puritatis ex corpore Ghristi. III-i, 2,
    rah's, cui nulla mutatio in natura invenilur
    n. 1.
    similis. VI-ij. 1, n. 9.
    Sapor dulcedinis valde amabilis ex sanguine.
    111-1,2, n. 2.
    Tyrus, angiistia. Yl-ii, l, n. i.
    Sapor aromalicus omui virtule fragrans ex
    anima. lll-i, 2, n. 3.

    Sapor subtilitalis ex spiritu humano. III-

    i, 2, n. 4.

    Sapor omnis gratise ex deitate. III-i, 2,

    n. T).
    U
    Sapor coelestium gaudiorum ex unione hu-
    manorum cum deitate. III-i, 2, n. 6.

    Sapores naturales novem, scilicet dulcis,

    pinguis, ponticus, stipticus, acutus, aceto-


    ^^^^^^ j^^ ^^^ ^^^^ ^jj_^^ ^^ ^^
    sus, salsus, amarus, aquosus. lll-i, 2,

    n. 1.

    Sara, princeps, vel carbo, vel velamen, vel


    angustia. VI-i, 1, n. 1.

    V
    SiTis est appetitus frigidi et humidi. III-ii,

    1, D. 2.

    Quadruplex causa sitis. Ul-ii, i, n. 6.

    Veritas opponitur falso, impuro, et appa-


    Species sacramentales ad quid remanenl renti. V, 4.

    post transsubstantiationem ? VI-ii, 1,

    "• 13. Victima, quid ? V, 2, n. 0.

    Spe divinre Iargita''s sumenda est Kucliari- Utrum aqua et vinum qute miscenlur in ca-

    stia. III-iv, 2. lice, possunt separari? ill-ii, 3, n. 5.

    XXXVI 29
    ioU l.NDEX RliUU.M

    IJonuin eLelectum vinum debel esse in sacra- Efleclus viNi corporaliter bibiti, et quumo-
    niento. Jl-ii, 4, n. 1. do vinum sacramentaie eosdem habeat ?

    Quare vi.NUM el panis seorsum ponuntur in lll-ii, 2, n. 2.

    sacramento? III-ii, 4, n. 2. Vinum bonEe spei facit hominem. lll-i, 2,

    ViNUM naturam juvat et intluit, cibum de- n. 8.

    fert, subliliat et unit raembris. Ill-i, I, Vi.num solum esl conveniens polus hominis.

    n. 7. Ill-ir, 1, n. 2.

    Qualis sapor requiritur in vino ex quo Chri-

    sli sanguis conficilur ? lll-ii, 2, n. 1. Christus se comparat viTi, et corpus suum


    ViNLM aliud dulce, aliud acre, aliiid ponti- mvslicum vinew. III-ii, 1, n. 1.

    cum, aliud slipticum, ahud aromalicum.


    IJ)idem. Vitulus figura Eucharistibe. Ill-i, I, n. 5.
    INDE T

    LOGORUM SORIPTUR^,
    Qid in libro

    m EUCHARISTIA EXPLICANTM.

    EX VETERI TESTAMENTO,

    GENESIS.

    Cap. VI, i5. Mansiunculas in arca facies, et

    bitumine linies intrijtsecus et

    extrinsecus, III-i, 9, n. 4.

    VI, iG. Coenacula et tristega facies in ea,

    scilicet in arca. III-iii, 2, n. 2.

    XVIII, G. Accclera, tria sala siniiLv coni-


    niisce, etc. I, 4, n. 4. Item, IIIi, Is n. 2.

    XVIII, 8. rulit quoque butyruin et lac, et

    vitulum quem coxerat, ct po-


    suit coram cis, scilic<'t coram
    Angelis. IIl-i, i< n- 5.

    XXVII, 37. Frumento el rino stabilivi euni. III-i, i,n. i3.


    XLVII, \i. Alebat eos, onmcmquc domnm pa-
    tris sui, cic. II-i, It n. 3.
    452 INDEX LOCOULTM SGKIPTLIR.E

    EXODI.

    III, 5. Solve calceamentiim tiiiim de pe-


    dibus tuis. III-iii, 2, n. I.

    XII, 5. Erit autem agnus absque fnacula,


    masculus, anniculus. IIl-i, I, n. G.

    NUMERORUM.

    XII, 1 3. Erit sanguis pobis in signum in

    cedibus in quibus eritis, etc. III-ii, 5, n. 10,


    XII, 43. Omnis alienigena non comedet ex
    eo. VI-ii, 4^ n. 4.
    XXIV, 5. Quam pulchra tabernacula tua,
    Jacobf etc. III-ii, 5, n. 10.

    XXIV, 7. Fluet. aqua de situla efus, et se-


    men illius erit in aquas multas. I, (5, n. 3.

    DEUTERONOMII.

    XXVIII, 12. Aperiet Dominus Ihesaurumsuum


    optimum, ccelum. III-i, 5, n. i.
    XXIX, 5. Adduxit vos quadragijita annis
    per desertum. III-i, 5, n. 4.

    XXXII, i3. Constituit eum super excelsam


    terram, ut comederet fructus
    agrorum, etc. III-i, 7, n. 4.
    INDEX LOGOUUM SCRIPTUH.*: 433

    RUTH.

    II, 10. Unde mi/ii hoc,ut invenirem gra-


    tiam ante oculos tuos ?
    I, 4, n. 2,
    II, 14. Intinge bucellam tuam in aceto.
    III-ii, 4, n. 2

    III REGUM.

    XVII, 14. Hydria farince non deficiet, nec


    lecj-thus olei minuetur, etc. I, 2, n. 2,

    III ESDR^.

    III, I. Rex Darius fecit coenam ma'


    ^«^'«' etc. iii.j, 3, n. ^.

    TOBLE.

    VI, 5. Exentera hunc piscem. VI-i, i, n. i

    VI, 8. Cordis ejus particulam si super


    carbones ponas, fumus ejus ex-
    tricat omne ffenus djjmoniorutn. III i, 4, n. i
    454 L\I)EX LOCORUM SCHIPTCR.^!]

    ESTHER.

    I, 3. Assuerus, tertio anno impeiii sni,


    fecit grande convivium, etc. I, 3, n. 2.

    XV, 17, Facies tua plena est g-ratiarum. I, 6, n. 4.

    JOB.

    III, 24. Antequam comedam, suspiro. ni-iv, 4.


    V, K). In sex Iribulationibus liberabit
    te : et in septima non tanget te
    malwn. III-i, 4, n. i,

    IX, 3o. Si lotus fuero quasi aquis ni-


    ins, etc. I, 5, n. 2.

    XXXIX, 3o, Pulli ejus lambent sanguinem. lll-iv, 2.

    PSALMORUM.

    XXII, 5. Parasti in conspectu meo mensam, IIlU, i, n. 2.

    XXIV, 8. Dulcis et rectus Dominus. I, if n. 6.

    XXXII, 6. Verbo Domini ccelifirmati sunt, VI-ji, 2, n, 18.

    XXXIII, 9. Gustateet videte qnoniam suavis


    est Dominus. 1» 2, n. 6.

    XXXIX, 7. Sacrificium et oblationem Jiolui-

    sti'. V. 4-

    L, 9. Asperges me, Domine, hfssopo. I, 3, n. 2.

    L, 20. Benignc fac, Doniine, in bona vo-


    luntate tua Sion, ut cedificentur
    muri Jerusalem. I> -5 "• ^-

    L, 21. Tunc acceptabis sacrificiutn ju-


    stitia,'. I, 2, n. 9. Item. I, 4. n. 3.

    -M
    INl)h:X LOCORUM SCRIPTUR.E m
    LXIV, 5. Beatiis quem elegisti et assiimp-
    sisti : iuJiabitabit in atriis tuis. I, 6, n. i.

    LXXXIII, 4. Passer iiivcnit sibi domiim, et

    tiirtur uidum sibi. ubi pnuat


    pullos suos. III-IV, 1

    C 11 , I 5 . Vinum lcet ijica t cor liomiuis. III -II, I, n. 7-


    CIX, 3. /;/ splendoribus sanctorum ex ute-
    ro ante luciferum geniii te. I, 6, n. I.

    CIX, 4. Tu es sacerdos in ceternum secun-


    dum ordinem Melchisedech. V, I.

    CXVIII, 63. Particeps ego sum omnium timen-


    tium te. IV, 3.
    CXXI, 3. .ferusalem. qua: cedijicatur ut ci-
    ritas. III-iv, 3.
    CXXVII. 3. Filii tui sicut no]'ella.' olirarum.
    in circuilu mensa; tua.'. III-iv, I.

    PROVERBIORUM.

    XIII, 23. Multi cihi in noralibus patrum. I, 4, n. -2.

    XXX, 18. 1 ria sunt difjicilia mihi, Qic. lll-i, 3, n. 2,

    XXXI, 14. Facta est quasi iiaris institoris,


    de longe portaiis panem suum. \V, i,

    ECCLESIAST-E.

    XII, 6. Antequam rumpatur funiciilus ar-


    g-enteus, et vecurratpitta auvi^a, III-i, 7, n. u,

    CANTICORUM.

    I, i3. Botrus cypri dileclus meus mihi


    ^
    i)t rineis Fui^addi. II-ii, 4, n. i.
    /^^(] INDEX LOCOKIIM SCHIFTURiE
    II. 3. Fjnictus ejiis ditlcis gutturi meo. I, 2, n. 6-

    II, 9. En ipse stat post parietem no-


    strum, respiciens per fene-
    stras, etc. III-iii, 2, n. i.

    III, 4. Temii eum, uec dimiitam. III-i, g, n. 2.

    IV, 2. Dentes tui sicut greges tonsarum. III-i, 7, n. 3.

    IV, 1 1. Mel et lac sub lingua iua. I, 2, n. 5.

    V, I. Comedi favum cum melle meo.. I, 2, n. 6.

    V, I. Comedite, amici, et bibite : et

    inebriamini, charissimi. I, 3, n. i.

    VI, 2. Ego dilecto meo, et dilectusmeus


    mihi. I, 2, n. 7.

    VII, 2. Venter tuus sicut acervus tritici

    vallatus liliis. VI-i, 4.

    VIII, 2. Apprehendam tCyet diicam indo-

    mum matris mcfc. III-i, q, n. 2.

    SAPIENTIA^.

    XVI, 21. Substantia tua dulcedinem tuam


    quam injilios habes ostendebat. I, 2, n. 5.

    XVI, 26. Non nativitatis fructus pascunt


    homines, sed sermo iuus, etc. III-i, 4, n. 3.

    ECCLESIASTICI.

    IV, 12. Sapientia filiis suis vitam inspi-


    rat. I, 5, n. 4.

    XXIX, 20. Gratia?n fidejussoris neoblivisca-


    j^is.
    Il-ii. 2.

    XXIX, 28. Initium vitai hominis aqua et pa-


    nis. III-ii, 1, n. b.

    XXXI, 35. Vinum in jucunditaiem creatum


    est. ni-i, 2, n. 8.

    XXXVIII, I . Honora medicum propter necessi-

    tatem. IH-^ 4» "• 4-


    LNDEX LOCOKUM SCRIPTUR.^ 457

    XXXVIII, 4. xiltissimus creavit de terra medi-


    camenta^ et vir prudens non
    abhorrebit illa. III-i, 4, n. i. Item, W-i, i, n. i •

    XXXVIII, II. Da suavitatem et memoriam si-


    milaginis, et impijigua oblatio-
    nem. III-i, 7, n. 7.
    XLIII, 24. Medicina omnium infestinatione
    nebulce. I, 6, n. i. Item, III-i, 4, n. i.

    ISAIiE.

    I, 3. Cognovitbospossessoremsman^et
    asinus prxsepe domini sui. III-iii, 2, n. 2-

    XI, 10. In die illa radix Jesse, qui stat in


    signum populorum, etc. VI-i, i, n. 3-
    XXV, 6. Faciet Dominus exercituum 0;«-
    nibus populis in monte hoc con-
    vivium pinguium, convivium
    vindemics, etc. I, 3, n, 3.

    XXXIII, 7. Angeli pacis amare flebunt. IV, 2.

    XLI, 7. Confortavit faber a^rarius percu-


    tiens malleo cum, qui cudebat
    tunc temporis. Ill-i, g, n. 3.

    LV, 2. Audite, audientes me : et come-


    dite bonum, et delectabitur in
    crassitudine anima vestra. I, i, n. i.

    LV, 1 . Verbum meum quod egredietur de


    ore meOy non revertetur ad me
    vacuum. III-i, 5, n. i.

    LVIIL 14. Cibabo te hcereditate Jacob. I, 5, n. 5.

    JEREMI^.

    VI, 26. I^uctum unigeniti fac tibi plan-


    ctum amarum. III-i, 4.

    XXX, 3. In charitate perpetua dilexi te. \, 2, n. 7.


    4:;s LNDKX LOCOliUM SCmPTI H/E

    THRENORUM.

    I, i3. De excelso luisit igiiem in ossibus


    meis, et erudivit me. \, 2, n. 8.

    III, 19. Recordare paiipertatis et trans-

    gressionis mece, absynthii et feU


    lis. III-i, 4, n. 2.

    IV, 5. Nutriebantur in croceis. \, 2, n. 4.

    EZECHIELIS.

    XVI, i3. Similam, i-l mel, et oleum comedisti. III -i, 7, n. 7.

    DANIELIS.

    I, vS. Ait rex Asphene:^,... ut introduce-


    ret dejiliis IsraeUpueros, etc I, 3, n, 2,

    OSEE.

    II, i5. Dabo ei vallem Achor ad aperien-


    dam spejn. Ill-iv, 2.

    XI, 4. 1)1 funiculis Adam Iraham eus, in

    vinculis charitalis. I, 2, n. 7.
    l.NnEX LOCOltlM SCIilPTl l{.E i,j9

    JOEL.

    III, iS. /// illa dic stillabunt montes diil-

    cedinem, etc. III-iv, n. 5.

    AMOS.

    II, I. Super tribiis sceleribus Moab, et

    super quatuor non conpertam


    eum. VI-ii, I, n. 12,

    SOPHONLE.

    III, 10. Filii dispersorum meorum defe^


    rent munus mihi, II-ii, i

    I
    I
    ZACHARIvt:.

    IX, II. Tu i/uoque in sanguine testamenii


    tui cmisisti vinclos tuos de lacu. III-m, 5, n. 8'
    400 LNDEX LOCOKUM SCRIPTURyE

    MALACHIiE.

    II, 2. Maledicam benedictionibns ve-


    stris. VI-iv, 2, n. 6 et i3.

    III, 3. Sedebit conflans et emimdans ar-


    gentum : et purgabit filios Lepi. III-i, 7, n. 4
    EX NOVO TESTAMENTO.

    LUC^.

    XXII, 2(j. Egodisponovobis^sicut disposuit


    mihi Pater meus, regfium, etc. I, 3, n. 4.

    JOANNIS.

    III, 3i. QuidecoelovenitfSuperomnesest. I, 4, n. 4.


    X, 9. Ingredietur, et egredietur, et pas-
    cua inveniet. III-i, 5, n. 5.

    X, 28. Ego vitam xternam do eis, et non


    peribunt in ceternum. I, 6, n. 4.
    XVII, I. Sublevatis oculis. VI-ii, 4, n. 2 et 3.

    ACTUU .

    IV, 32. Erant omnia communia.


    illis I, 5, n. i.

    XVII, 28. In ipso rivimus, et moremur, ct

    sumus. lll-i, 8, n. 3,
    4,^;, )M)EX UM.«)1U M SCllllTllLE

    AD ROMANOS.

    VIII, II. Vivificabit mortalia corpora re-


    stra. XI, 5, n. 4.

    XII, 5. Miilli uiium corpus sumus in

    Christo. I, 5, n. i

    I AD GORINTHIOS.

    XI, 20. Convenientibusvobisinunumjam


    non est Dominicam ccenam man-
    ducare. I, 4, n. i

    XII, 26. Si quid patitur unum monbrum,


    compatiuntur omnia membra. W , 4.

    AD EPHESIOS.

    III, 1 9 . Ut impleam ini in omnem plenitu-


    dinem Dei. I, 6, n. i.

    III, 18. Qiuv sit latitudo, et longiiudo, ct

    sublimitas, et profundum. I, 2, n. 8.

    I AD TIMOTHEUM.

    III, I h. Manifeste magiium csl piclatis sa-

    cramentum. I, -, n. 4.
    LXDEX LOCOUIM SCIUI' 11 1{/E uy^

    AD TITUM.

    I, 9. Ut potens sil exJiortari in doctri-


    na sana, et eos qiii contradicunt
    arauere. \\-i\, I, n. 16.

    AD HEBR.EOS.

    XIll, (). Optimum e^t t^ralia slabilire cor I, 3, n. 3. Item,


    1 , 5 , n . I .

    JAGOBI.

    I, 17. Apud quem noii est transmutatio,


    iiec ]'icissitudinis obumbratio. VI-ii, I , n. II

    APOCALYPSIS.

    II, 7 . Vincenti dado edere de ligno vitcv. III-i, 3, n. 4


    VII, 3. Quoadusque signemus ser]'os Dei
    nostri infi^ojitibus eorum. III-ii, 3, n. 10.

    VTI, 14. Lauerunt stolas suas, et dealba-


    )'erunt eas in sangutne Agni. III-ii, 5, n. 9.

    X, 10. Accepi librum de nianu Angeli, et

    dei>ora]'i illum. VI-i, 1, n. 2.


    D. ALBERTl MAGNl,
    RATISBONENSIS EPISCOPI,

    In Apocalypsim B, Joannis Apostoll,

    LUCULENTA EXPOSITIO.

    P ROLOGUS.

    Confiteor tibi^ Pater, Domuie cce.li et ierrie, qiiia abscondisti lixc a sapientibus el
    pruclentibus, et revelasti ea parvulis '. Quaravis ista verba secundum sensum
    litteralem sunt Christi loquentis ad suum Patrem, tamen secundum sensum
    allegoricum possunt esse verba Joanuis Apostoli loquentisad totaniTrinitatem,
    etreferentis gratias propter revelationem multiplicem sibi faclam. J']tcommeii-
    dat Trinitatem Joannes in his verbis quoad tria. Pi-imo, quoad bonitatem qua3
    intelligiturinnomine Patris : « Confiteor tiln, Paler. » Joan. xvi, 27 : fpse Pater
    amat vos, quia vos me amastis. Secundo, quoad ejus potentiam, cum dicit,

    « Dornine cceli et terrae. » II Machab. xv, 4 : hlst Dominus civus ipse in coslo

    potens, qui jussit a[/i septimam diem, scilicet diem sabbatorum. Psal. xxiii, S :

    I
    Dominus fortis et potens, Dominus potens inpnrlio. Tertio, quoad sapientiam,
    cum dicit : « Quoniam abscondisti hsec a sapientibus, etc. » Abscondere enim
    scientiam et revelare pertinet ad sapientiam. De primo, Proverb. x, 1 i : Sapien-
    tes absco}idunt scientiam. De secundo, Daiiiel. ii, 28. Est Deus in codo revelans

    mysteria. Deus autcm dicitur a e-icjos;-.» quod est consideiarc, quod pertinct ad
    sapientiam.

    * MatUi. .VI, 2.;.

    xxxvni 30
    4fir, D. ALB. MAG. ORD. PUiED.

    Vel, In nomine Patris intelligitur j)ersona Patris : « Tibi. Patcr. » In Domino,


    persona Filii : « Domi/w codi, etc. » Ad Philip. ii, 11 : bominm Jcsm Cknstus in

    qloria est Dei Patris. In revelatione, persoiia Spiritus, soilicet « rcvclasti ca

    parvulis. » I ad Gorinth. ii, 10 : ISobis autem revelavit Deus per Spiritutnsuum.

    Dicit ergo : « Confiteor tibi, Pater. » Confiteor, inquam,]audem et gratias tibi

    de beneficiis referendo. Daniel. ii, 23: Titn, Deus patrum nostorum, con/iteor,
    tcque laudo, quia sapientiam el fortitudincm dedisti mihi : sapientiam ad cogno-
    scendum cffilestia, et fortitudinem ad tolerandum adversa. Item, Conjiteor,
    veniam pro peccatis postulando, e.xemplo illius de quo, Genes, xli, 9 Tunc :

    demum rcminiscens pinccrnarum magistcr, ait Confiteor peccatum mcum, etc. :

    I loannis^ i, 8 : Si dixcrimiis quoniam peccatum nonliabemus., ipsi nos seducimus.

    Item, Confitcor, fidem sancta; Trinitatis recognoscendo. Matth. xi, 25 : Confi-

    teor, etc. Ad Roman. x, 10 : Corde creditur adjustitiam,ore autem confessio fit ad


    salutem.
    « Pater, » qui omnia creasti per potentiam. Genes. i, 1 : In principio crcavit

    Deus ccelum, etc. Deuter. xxxii, (i : Numquid non ipse cst pater tuus, qui possc-

    dit te, ct fecit, et creavit te ? Pater, qui omnia gubernas per providentiam.
    Sapient. xiv, 3 : Tua autem, Pater, providentia gubernat. Pater, qui hominem
    redemisti per tuam misericordiam. Isa. lxiii, JG Tu, Domine, pater nostcr, :

    redemptor noster, a sseculo nomen tunm. Pater,qui eumdem glorificasti pertuara


    iustitiam. Isa. ix, 6 Vocabitur nomen ejus, Admirabilis, Consitiarius, Deus,
    :

    fortis, Pater futuri S3eculi, Princeps pacis.


    « Domine cwli et terrse, » id est, spiritualis et corporalis creatura. Domine,
    inquam, cujus dominum est universale. Judith, ix, 17 : Deus cwiorum, creator
    aquarwn, et Deus totius creaturx, exaudi me, etc. Domine, cujus nomen admi-
    rabile. Psal. viii, 2 : Domine, Dominus noster, (juam admirabile est nomen tuuml
    Judicum, XIII, 18 : Cur quxris nomem meum, quod est mirabile? Domine, qui

    das in praisenti virtutem bene operandi viatoribus, Psal. xxix, 8 : Domine, in


    voluntatc tua prsestitisti decori meo virtutem. Domine, qui dabis in futuro lceti-

    tiam gloricC contemplantibus. Psal. xx^ 2 : Domine, in virtute tua l%tabitur rex,

    et supcr salutare tuum exsultafnt vehementer,


    (.( Quia abscondisti. » Tu qui abscondisti dulcedinem coslestis glorise Deum
    timentibus, ut illam habeant. Psal. xxx, 20 : Quatn mag)ui multitudo dulcedinis
    tux, Domine, quam abscondisti timentibus te! liQmy tuam faciem desiderabilem
    damnatis et dtcmonibus, ne illam videant. Isa. lxiv, 7 : Abscondisti faciem tuani.
    a nobis^ et allisisti nos in manu iniquitatis nostrx. Item, sacramenta cuelestia

    mundi sapientibus, ne inlelligant. Matth. xi, 25 : Abscondisti heec a sapientibus


    et prudentibus, etc.
    « Abscondisti hcec a sapientibus et prudentibus. » Haec enim revelantur dignis
    hominibus, et absconduntur indignis et peccatoribus. Tob. xi, 7 : Sacramen-
    ium regis abscondcrc bonum est, scilicet indignis : opera autem Dci rcvelare et

    confitcri honorificum est, scilicet dignis. Talibus autem, hoc est, sapientibus
    PROLOGUS Ji\ APOGALYPSIM. 467

    sapientia mundi, vel prudentibus prudentia carnis, vel diaboli, pra^dicta non
    revelantur.Tum quia sapientia mundieststultitia apud Deum. ladCorinth. III, 19:

    Sapientia luijus mundi stuUitia est apucl Deum. Tum quia prudentia carnis
    mortifera. Ad Roman. viii, 6 Prudentia camis mors est. llem, Deo inimica.
    :

    Ibidem, v, 7 : Sapientia carnis inimica esl Deo. Item, sapientia diaboli vana et
    deceptoria. De his tribus simul, Jacobi, iii, 15 : Non est enim ista sapieiitia

    desursum descendens, sed ierrena, quoad sapieiitiam mundi, animaliSj quoad


    prudentiam carnis, et diaholica, quoad sapientiam diaboli. Terrena consistit in
    appetitu divitiarum, animalis in appetitu et usu deliciarum, diabolica in
    appetitu bonorum. Talibus autem etiam Deus occultat sua secreta, ne panis
    filiorum mittatur canibus. Matth. xv, 20 : Non est bonum sumere panem filio-

    runiy et mittere canibus. Item, ne sancta ante porcos spargantur. Matth. vii, 6 ;

    Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis margaritas vestras ante porcos.
    c( Sed revelasti ea parvulis, » id est, humilibus.

    NoTA Multi suntquibus


    : fit revelatio. Muudum contemnentibus. Psal.xxviii, 9 i

    Vox Domini privparantis cervos, et revetabit condensa. Cervi transiliunt lutosa^

    et signant contemnentes terrena, quibus Deus revelat condensa, id est, occulta


    et secreta mysteria. Item, devote obedientibus. Matth. xvi, 17 : Beatus es^Simon
    Bar iona : quia caro et sanguis no?i revelavit tibi, etc. Simon obedie/is interpre-

    tatur. Item, carnem macerantibus. Daniel. ii, 19 : Danicli mysteriicm per visio-
    nem nocte revelatuni ^5^ scilicet, propter jejunium et magnam abstinentiam.
    Item, humiliter se habentibus. Matth. xi, 25 : Revelasti ea parvulis, id estj
    humilibus. Hi parvuli specialiter fuerunt homo Christus, coelestis Angelus,
    Joannes Apostolus, et Ecclesia. De primo, Isa. ix, 6 : Parvutus natus est nobis,
    et filius datus est nobis. Isa. xi, : Puer parvulus minabit eos. De secundo, Pro-
    verb. XXI, 11 : Mulctato pestilente, id est, diabolo, sapientior erit parvulus, id
    est, Angelus in coelo. De tertio, I llegum, xvi, 11 : Adhuc retiquus est parvulus^
    etpascit oves, id est, Ecclesiam, Joannes sciiicet. Istis.. dico, parvulis est facta

    revelatio. Psal. cxvui, 130 : hiteitectum dat parvulis. Alibi, xviil, 8 : Sapientiam
    prxstans parvulis. Sed differenter eii? facta est : quia tota Trinitas revelavit
    Christo homini, Ghristus Angelo, Angelus Joanni, Joannes septem Ecclesiis ^
    :

    ut sic lex divinitatis impleatur, qua3 reducit infima ad summa per media, ut
    dicit Dionysius. Qucc autem sunt illa qua3 fuerunt Joanni revelata, patent in
    textus sui prosecutione.
    Tamen ad prtcsens notandum, quod sicut liomo liabot triplicem statum sua3
    tetatis, infanticc scilicet, virilitatis, et senectutis : sic Ecclesia in principio
    fuit quasi in statu infantifG, postea in statu «3tatis robustiu, in fine erit in statu
    quasi senectutis et debilitatis magna^. Primus status describitur a Luca iii

    ActibuSi secundus in Kpistolis Pauii et cunonicis omnibus, tertius a Joaniie in


    Apocalypsi, prout est ei a Domino revelatus. Iii iilo autem slatu erunt per-

    ^ Apocai. I, 1-4.
    468 I). ALB. MAG. OKI). PRJiD.

    secutiones mirabiles Sanctonim, in adventu Antichristi, blasphemia; nomi-


    nis Ohristi : et tandem maloriim supplicium sequitur, et bonorum gau-
    dium : illud pertinet ad Dei justitiam, hoe vero ad ejus misericordiam.
    Dicuntur autem illa futura ultimo lempore, profunda, abscondita, et my-
    stica : sed profunda propter rei subtilitatem et arduitatem, abscondita
    propter intellectus humani imbecillitatem, mystica propter figurarum
    velationem. Profunda sunt Sanctorum merita, et malorum peccata in

    ultimo tempore : hasc tamen Dominus Joanni revelavit. Job, xii, 22 : Qui
    revelat profunda de teuebrh, et producit in lucem iimbram morfis, id est, peccata.
    Hoc dicit quoad malorum demerita. Psal. xxiii, 16 : Revelata swit fundamenta
    orbis terrarum. Hoc dicit quoad bonorum merita. ^^5co/?6/2V«dicunturpersecu-
    tio Antichristi qua Ecclesiam persequetur et ejus blasphemia, quse Deus Joanni
    revelat. Daniel. ii, 22 : Ipse revelat profiinda et abscondita, et novit in tenebris

    constituta^ et lux cum eo est : revelavit, dico, Joanni in sua contemplatione :

    sed revelabit omnibus in line mundi aperta visione. U ad Thessal. ii, 3 : Nisi
    venerit discessio primum, et revelatus fuerit homo peccati, fdius perditionis. Et
    ibidem, t- 6 : Et nunc quid detineat scitis, utrevetetur in suo tempore. Mystica
    appellantur Sanctorum praimia, et malorum supplicia, etDeisacramenta. Hsec
    etiam revelata sunt Joanni. Daniel. n, 28 : EstBeus in ccelo revelans mysteria, qui
    indicatjit tibi, rex, quie ventura sunt in novissimis temporibus. Et, ibidem, y. 29 :

    Qui revelat mysteria ostendit tibi qux ventura sunt. Et, ibidem,y. 47 : Vere Deus
    vester Deus deorum est, et Dominus regum, et revelans mysteria, quoniam tu
    potuisti aperire hoc sacramentum. Sic ergo patet quis revelavit, et cui, et qute
    revelavit : et sic etiam jam patet qute sit intentio Joannis in Apocalypsi.
    Restat videre de causis hujus operis, scilicet, qua; sunt? Item, quis titulus?
    Rem, cui parti Philosophitf supponatur ?

    Ad primum dicendum, quod causa efficiens movens et non mota fuit tota

    Trinitas Christo homini revelans : et ha^c tangitur, cum dicitur : « Pater. »

    Causa movens et mota fuit homo Chrislus, et Angelus, et Joannes : et hffic tan-

    gitur cum dicitur : « Domine cwli et terric. » In Domino intelligitur Christus,


    in coelo Angelus, in terra Joannes Apostolus. Causa exsequens, Joannes Aposto-
    lus, qua3 tangitui- ibi : « Confiteor tibi. » Causa materialis sunt sacramenta
    cu.'lestia, quaj tangitur ibi : « Hicc et ea, » id est, secretacoilestia. Causa formalis
    vel modus agendi consistit in absconsione et revelatione, qutc tangitur ibi :

    « Abscondisti. » Causa hnalis, cum dicitur : « Sapientilnts et prudentibus, et


    parvulis : » quia luiec Apocalypsis scripta est, ut mali terreantur qui sunt
    sapientes mundi, et boni consolentur qui sunt humiles et parvuli : ut illi pu-
    niantur, et isti prsemientur. Titulus talis est : Apocatypsis Jesu Christi, quam
    dedit illi Deu.s, etc... mittens per Anyelum suu)n servo suo Joanni '.

    Ad id quod quccritur, Cui parti Philosophia' supponatur? Dicendum, quod

    ' Apocal. I, 1.
    PROLOCitS TN APOCALYPSIAr. 409

    magis supponitur vitse quam Philosophiee : sed sciendum, quod triplex est vita,
    philargica, practica, et speculativa. Philargica est eorum qui terrena diligunt,
    et dicitur a o-.Xsw-w quod est anio, et argentum, quasi amans argentum. Pra-
    etica est eorum quijbona faciunt praxis : enim operatio est. Speculativa est eorum
    qui mentem in coelestibus per contemplationem figunt, et huic proprie suppo-
    nitur haec doctrina.
    Ex praedictis autem oritur duplex dubitatio. Prima de catfsa efficiente.

    Secunda de titulo. De primo dubitatur : fuerunl enim quidam dicentes, quod


    non fuit iste liber Joannls Apostoli. Unde Dionysius : " NonnuUi de reprehendeii-
    tibus dicunt hunc librum non esse Joannis Apostoli, nec esse revelationem
    Joannis : quia hic ponit nomen suum quod non facit in Evangelio suo, nec in
    Epistolis : unde non videtur esse ipsius, cum non inveniatur hic modus suus
    scribendi. Non Apocalypsis : quia liber iste plenus est obscuritatibus et multis
    figuris, in quibus non est revelatio, sed magis obscuritas et involutio. Item,
    dicunt quod Joannes Apostolus scripsit utilia, hic vero nihil dignum videtur
    Apostolica gravitate. Et propter ista dixerunt, quod quidam Gorinthius hunc
    librum scripsit, qui fuit adversarius Beati Joannis : et probant hoc per illud

    quod dicitur infra. xx, 4 : Et regnaverunt cum illo mille annis. Ule enim fuit

    hujus opinionis, quod regnum futurum esset terrenum, et durarel mille annis
    tantum. Alii vero dixerunt, quod liber iste fuit cujusdam sancli Joannis qui
    non fuit Apostolus : et hoc probant per hoc quod modus scribendi in hoc libro

    non sapit stylum Beati Joannis Apostoli. »

    Sed dicendum ad h^ec, sicut diffiniendo dicit Dionysius, quod inter divinas
    Scripturas reponendum est hoc opus : et si non intelligit, tamen veneratur :

    unde dicit : « Non reprobo quod non intelligo : sed tanto magis admiror,
    quantum non intelligo. » Hieronymus eliam inter Scripturas canonicas ponit,
    et ut Joannis Apostoli recipit, et dicit in Epistola ad Paulinum: « Apocalypsis
    Joannis tot habet sacramenta, quot verba : et pro merito voluminis lausomnis
    inferior est. )> Item, tota Ecclesia recipit hunc iibrum, ut Joannis Apostoli :

    et ideo hoc tenendum est pro constanti.


    Secundo, dubitatur de titulo : « Incipit Apocalypsis B. Joannis Apostoli. »

    CoNTRA : Non est revelatio, sed sub figuris velatio : ergo non potest dici
    Apocalypsis. Respoxs^io. Beato Joanni fuerunt omnia revelata quce continentur
    in hoc libro et manifestata : ipse vero nobis aliqua revelavit : et ideo revelatio

    debetdici: etiam aliqiia scripsit sub liguris, quod factum est, sicutdicit Glossa,

    ne vilesceret prophetia, et ne pateret furibus, id est, heereticis locus pervertendi.


    Rogemus ergo illum qui aperit os mutorum, et linguas infanlium facit diser-
    tas ', ut nobis revelet illa, qua' sub figuris continentiii'.

    ' Sapipnt. X, 21 : ^n^iientin iiiiernil os nntloruiii. i-t limiinis iiifniitiiiiu jecit ilniertof.
    PROLi JIjI CilLBERTI
    IX APOCALYFSIM B. JOAXXIS
    APOSTOLL EXPLaXaTIO

    Omnes qui pie volunt vivere in Chri- rialis, ibi, « Ifaqne materia Joannis. »
    sto Jesii (sicut ait Apostolus ') perseeii- Iq tertia^ cansa formalis, ibi, « Ideo liber
    iste. » In quarta, eausa finalis, ibi, « Vi-
    tionem patientur, juxta illud, Fili, acce-
    dit aatem Joannes. »
    dens ad servitudinem Deiy sta in justitia
    In prima tangitnr dnplex caosa effi-
    et timore, et praepara animam tuam ad ciens primo movens vel indacens, se-
    :

    tentationem -. Tentatio namque est euado operans et exsequens, ibi, «» Reve-


    vita hominis super terram. Xe autem lavit autem tola Trinitas. »

    fideles deficiant in his, consolatur eos Prima pars in tres. In prima, priimo
    prcemillit Gilberlns tribnlationem Eccle-
    Dominus atque confirmat, dicens :

    siaB exleriorem ul profieiat : seeundo,


    Vobiscum sum usque ad consummalio-
    interiorem Dei consolationem ne defieiat,
    nem sxculi \ Et, Nolite timere, pusillus
    ibi, « Ne autem fideles. » Tertio, utrius-
    grex \ Propterea videns Deus Pater que revelaliouem, ne timore sueeambat,
    tribulationes quas passura erat Eccle- ibi, « Propterea videns Deus. »
    sia ab Apostolis fundata supra petram Dieit ergo : « Chnnes qui pie roluttt ri-

    Christum. ut minus timeatur, dispo- vere in Chrjsto Jesu, » id est, enltnm Dei
    tenentes, et proxirois eompatientes. Yel,
    suit una cum Filio et Spiritu saneto
    modo
    « pie, * id est, religiose. Et primo
    eas revelare.
    est pietas venerationis, qose est idem
    quod religiositas vel ealtus Dei. Secundo
    Iste prologus dividitur ia daas partes. modo est pietas compasstonis, qu» idem
    In prima, tanguntur causae hujus libri ia est quod affectus erga proximum, ut dieit
    generali. In secunda, in spectali, ibi, TuIIius.Sicut ait Xposlolus.ll ad Timolh.
    « Itaque materia Joannis. » lu, 12 : « Persecutionem patientur, •
    Frima pars in quatuor. In prima po- juxta illud Eeclesiasliei, u, I : » Fili, aece-
    nitur causa efticiens : in secunda, raale- dens ad servitudinem Dei^ » eui scilieet

    » II ad Timoth. iii, 1-2. ' Matth. iiTiii. 20.


    - Eccli. II, l. * Luo. xii, 32.
    472 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    servire regnarc est, " sta injiistltia, » iil « disposuit una cum Filio et Spiritu
    est, firmitate propositi contra tentationes sancto eas revelare, » scilicet Joanni, et
    immohilis, « et timore, » ut nihil negli- per Joannem aliis.

    gas (le faciendis. Eccle. vii, 19 : Qni ti-

    met Dewn, ni/iil ne/j/if/it. Yel sic : « Sta


    in jiistitia, » id est, persevera in opera- Revelavit autem tota Trinitas Chri-
    tione boni, " et timore, » id est, declina-
    sto secundum humanitatem^ Christus
    tione mali. Proverb. xiv, 27 : Timor
    vero Jonnni per Angelum, Joannes
    Domini fons vitce, ui declinent a rninn
    Eoclesia'.
    mortis, id est, declinare eos faciat a pec-
    cato mortali. « Et pr/epara animam
    tiiam, » id est, voluntatem, « ad tenta-
    tionem, » scilicet sustinendam. Quasi Hic tangilur quadruplex causa efficiens
    diceret : l t sis paratus voluntarie susti- hujus revelationis, scilicet, Deus Trini-
    nere omnia. Augustinus super Psalmum tas, Christus, Joannes, Anf^elus.
    Liv « Si non pateris ullam pro Christo
    : Unde dicit : « Revelavit autem tota
    persecutionem, nondum coepisti in Chri- Trinitas, » scilicet, unus Deus, « Christo
    sto vivere pie cum autem: coeperis, secundum humanitatem, Chrislus vero
    ingressus es torcular, praepara te ad pres- Joanni per Angelum, Joanncs Ecclesiae, »
    suras. » scilicet, Asiae specialiter : universae gene-
    « Tentatio nainque est vita hominis raliter.

    super terram. » Job, vii, l, secundum


    aliam litteram '. Quasi diceret : Ad hoc
    est homo po.situs super terram, ut sicut
    De qua revelatione hunc librum
    miles strenuus iorlis sit in tentationi-
    composuit. Unde et liber iste. Apora-
    bus.
    /f/psis dicitur, id est, revelatio quia
    « Xe autem (Ideles iii liis, » scilicet?
    :

    tribulationibus, « deliciant, consolatur hic continentur qucP Deus revelavit


    eos Dominus, » scilicet ut hilares reddat : Joanni, et Joannes EcclesicP, quanta
    « atque conlirmat, » ut stabiles eftlciat, scilicet Ecclesia passa sit in tempore
    « dicens, » .Matth. xxvui, 20 « Vohisciini
    :

    primitivo, et nunc patiatur, et novissi-


    sum usque ad consummationem ssecu/i, »

    m.is temporibus Antichristi passura sit


    scilicet ad tuendum et erudiendum. « Et
    y

    Nolite timere, pusil/us grex. » Euc xii,


    quando tanta erit tribulatio, ut si fieri

    32. potest, etiam moveantur electi. Etquae


    « Propterea, '> id est, quia sic opoitet pro his, et nunc, et in futuro pra^^mia
    pati, vel quia semper consolrftur et con- sit susceptura : ut quos denuntiata
    firmat fideles, « videns Deus Pater tribu-
    supplicia terrent, promissa prsemia
    lationes quas passura erat Ecclesia ab
    bTdificent.
    Apostolis petram Chri-
    fundata super
    slum. » Super hanc pe-
    Matth. xvi, 18 :

    tram sedificabo Ecclesiam meam. ad 1

    Corinth. x, i: Petra autem erat C/iristus. Hic tangitur causa materialis hujus
    Alatlli. vii, 2') Eundata cnim erat super : Hbii : et primo, secundum quod materia
    petram. « IJt mitius timeatur, » scilicet. virtutis : secuiido, secundum quod est

    tribulationes : quia, ut dicit dregorius' ratio acquirendae bealitudinis, ibi. « Et


    jacula quae praevidentur, miiius feriunl* quaj pro his. »

    ' Vnluala haWt, Jol», vii, i : Militld cs/ rita fiQiniiiia siipei terram.
    L\ PROLOGUM GILBERir IN APOCALYP. 473

    Unde dicit : « De qua revelatione hanc hoc quod habet materiam universalio-
    iibrum composuit, » scilicet Joannes. rem quia de prsesenti, prieterito, et fu-
    :

    « Unde et liber iste Apocahjpsis dicitur, turo, ibi, « Vel etiam ideo. » Tertio, quia
    id est, revelatio. » Auctorem majorem, ibi, <( Ad cujus con-
    « Quia hic continentur quse Dominus Pirmandam. » Quarto, in hoc quod habet
    revelavit .Toanni, et Joannes Fcclesiee, visionem nobiliorem, ibi, « Cum enim
    quanta scilicet Ecclesia passa sit in tem- Joannes. »
    pore primitivo, » id est, in principio suae Dicit ergo : « Ideo iste liber inter reli-
    fundationis, nunc patiatur, » scilicet
    « et quas scripturas Novi Testamenti prophe-
    tempore moderno, h et novissimis tem- tise nomine censetur. » Infra^ xxi, 5.
    poribus Antichristi passura sit quando : « Ouae aliis excellentior prophetiis. »
    tanta erit tribuLilio ut si fieri potest, Unde Ha^^mo : « Tanta est distinctio in-
    eliam moveantur electi '. » ter hanc prophetiam, et eam quae ante
    « Et qu« pro his. » Quasi diceret : Xon adventum Domini revelata est : quanta
    solum tribulationes in hoc hbro conti- est ditTerentia inter servum, et Domi-
    iientur imo « et quse pro his, » scilicet
    : num : interlegem, et Evangelium inter :

    tribulationibus, « et nunc, » quantum ad hominem, et Deum. »

    dona gratige, id est, in preesenti, « et in « Novum Testamentum


    Sicut enim
    futuro praemia sit susceptura, » quantum praestat Veteri, Evangelium legi. » Cox-
    ad dona gloriae, scili-cet Ecclosia *. « Ut tra Ezechiel. i, 16 Rota erat in medio
    : :

    quos denuntiata supplicia terrent, pro- rotse, id est, Vetus Testamentum in No-

    raissaprsmia Isetificent, » quia dicit Gre- vo et e converso


    : ergo unum non est :

    gorius : « Consideratio proemii minuit prsestantius altero. Respoxsio. Vetus est


    vim nagelli. » in Novo per explicationem, Novum in
    Yeteri per implicationem. Item, Yetus
    est in Novo materialiter, Novum in Ye-
    Ideo iste liber inter reliquas scriptu-
    ^"^''^ tormaliter : et ideo Novum pra?stan-
    tius est Veteri. Sicut forma materia
    ras Xovi Testamenti, prophetia^ nomi-
    praestantior est, « ita haec prophetia pro-
    ne censetur, quse aliis est excellentior
    phetiis Yeleris Testamenli : quia de Chri-
    prophetiis. Sicut enim Novum Testa- sto et Ecciesia magna ex parte jam
    mentum prsestat Veteri, Evangelium adimpleta sacramenta dcmonstrat, vel
    legi : ita haec prophetia prophetiis denuntiat. »

    Veteris Testamenti : quia de Christo et


    CoNTRA : Si prophcliahaec praestat aliis,
    ergo Joannes praestantior fuit omnibus
    Ecclesia magna ex parte jam adim-
    Prophetis. Coxtra : Glossa dicit in prin-
    pletn sacramenta denuntiat.
    cipio Psalterii^quod David fuit eximius
    Prophetarum. Ilem, Quaedam Glossa su-
    per Zachariam dicit, quod Zacharias fuit
    llic tangilur causa formalis. Et primo eximius Prophetarum. Item, Supcr illud
    determinatur modus vel forma absolute^ Matthcei, xvm, 3 Appanierwit illis :

    scilicet, prophetalis : secundo, in compa- Moijses et Elias. Glossa Prophetarum :

    ratioiie, ibi, - Qua- aliis est excellentior. » oximius Elias. Itom, Doutor. xxxiv, 10 :

    Et ibi ojus excollentia ostenditur in qua- Non surrexit nltra Proptieta in Israel
    luor. Primo, in hoc quod liabet aliis sicul M(njs<'s. Itoni, Supcr piincipium
    prophotiis niodum certiorom : quia jam Daniolis dioit llioronymus, (juod nullus
    impjota mystoria denuntiat. Seoundo, in Prophrta tam aporto scripsit do Christo,

    <^.f. Mattli. XXIV. 24. * r.r. A[i()ral. XII (4 \xii pas-^im.


    47-i D. ALB. MAG. ORD. P]\/ET).

    ut Daniel : qui et tempiis adventus notat, trifaria data est prophetia simul, scili-
    et annos, et reges enumerat, ct signa ma- cet, de prseterito, etprsesenti, etfuturo. »

    Super Tsaiam dicit


    nifesta prsedicit. Itcm, «Ad cujus, scilicetprophctise, « confir-
    ))

    llieronymus, quod non tam Propheta mandam auctoritatcm occurrit etiam au-
    Quis sit quam Evangclista dicendus sit. Respox-
    *- ctoritas mittentis, deferentis, et accipien-
    eximius _ r .

    Propheta- DEo. Joannes prasstantior fuit omnibus tis. » Dcindc cxponit : « Mittenlis, scili-
    rum
    Prophctis Veteris Testamenti : quia Pro- cet, Trinitatls : et defcrcntis, scilicct,
    pheta fuit Novi Testamenti, ,et dictorum Angeli : et accipientis, scilicet, Joan-
    profunditatc, et revelantis auctoritate, el nis. » Quasi diceret Ex his habet aucto-
    :

    ipsius dignitate, fuit enim Apostolus, et ritatem libcr iste tamquam ex tribus le-
    omnes Apostoli majores sunt dignitate stibus quibus bene crcdendum est : quia
    antiquis Prophetis. Unde Ilicronymus in in oreduorum vel Irium testium stabit
    secundo prologo Biblise : « Confidenter omne vcrbum *.
    omnibus Apostolos prfcfero. » No-
    illis

    tandum tamen, quod quilibet preedicto-


    rum fuit eximius aliqua ratione. Elias Cum autem Joanni ha:*c in visione
    quoad carnis intcgritatem, signorum ope-
    fuerint revelata, et sint tria genera vi-
    rationem, et liberam malorum correptio-
    sionum, sub quo genere contineatur,
    nem David : propter sermonis facilitatem,
    et prophetiae apertionem, videndum est. Visio enim alia corpo-
    et mansuetudi.
    nem, ct regiam dignitatem, ct Chrisli dc ralis, quando videlicet corporalibus
    ipso nasciluri promissionem : Moyses oculis aliquid videmus. Alia spiritua-
    quoad Dci familiaritatem, et prscepto- lis seu imaginaria, cum videlicet dor-
    rum Dei promulgationcm apertam Za- :
    mientes vel vigilantes imagines re-
    charias proplcr strenuam populi invita-
    lionem ad templi cTdiQcationem, et Dei
    rum cernimus,, quibus aliquid signi-

    fidem et cultum Isaias propter aperlam


    :
    ficatur : sicut vidit Pharao spicas, et

    Gentium vocationcm : Daniel propter Moyses rubum ardere : ille dormiens,


    determinationem tcmporis incarnationis iste vigilans. Alia intellectualis, quan-
    et passionis Christi.
    do videlicet Spiritu sancto revelante
    intellectui mentis, veritatem myste-

    Vel etiam ideo, quin cum riorum sicut est, capimus : quo modo
    aliis uni-
    fnrin, isti trifaria data est prophetia
    vidit Joannes quse in hoc libro refe-

    simul, scilieet, de prieterito, pra^senti, runtur. Non enim figuras tantum spi-

    et futuro. Ad cujus ritu vidit, sed et earum significata


    confirmandam
    auctoritatem occurrit jam auctoritas mente intellexit.

    mittetitis, deferentis, et accipientis.


    Mittentis, scilicet, Trinitatis et defe-
    :
    Hic ostcndit quod nobiliori licncrc vi-
    . Tri'l
    rentis, scilicet, Angeli : et accipientis, sionis vidit ccctcris : Tnde dicit : « Cum ^A
    ''
    ?^cilicet, Joannis. autem Joanni hnec in visione fucrint re-
    velata, et sint tria genera visionum, sub
    quo genere contincatur, videndum est.
    « Vel etiam ideo. » Hic tangitur sc- Visioenim alia corporalis, quando vide-
    cunda causa exccllentia' majoris. « Ouia licct corporalibus oculis aliquid vide-
    cuni aliis unifaria » id cst, unica, « isti mus, » scilicet oculo corporali, ita quod

    * Matth. xviii. iG.


    IN PROLOGUM GTLBERTT TN APOCALYP. 473

    ab alio videri non potest : sicut Baltassar tellectuahs. Respondeo. Visio Joannis
    vidit manum scribentis in pariete ' : fuit spiritualis, sicut ipse dicit : quia fuit

    Elisous currus igneos in quibus Elias in Uominica Sed scienduui, quoddie.

    raptus est-:et Moyses rubum ardentem''. duplcx est visio spirituahs. Una quando Dupl ex VI-

    u Alia spiritualis seu imaginaria, quan- sulsB imagines rerum corporalium spiri- ^uiaHs"'
    do videlicet dormientes, vel etiam vigilan- tu cernuntur, ot non intolliguntur et :

    tes, imagines rerum cernimus, quibus sic visio Pharaonis quando vidit septem

    aliquid aliud signiticatur, » scilicet su- septem vaccas, fuit spirituahs".


    spicas, et

    pra quod videmus, « sicut vidit Pharao Aha quando in spiritu non solum cer-
    spicas » spicarum imagines
    id est, *
    : nuntur imagines, sed etiam inteUigitur
    « et Moyses rubum ardere ille dor- '
    : quod per ihas significatur : et sic fuit

    miens, » scilicet Pharao, « iste vigilans, » spiritualis visio Prophetarum, similiter

    scilicet Moyses. et visio Joannis. Quod autem dicit Gil-

    Sed contra : Videtur quod haec visio bertus, quod fuit visio intellectuahs :

    fuerit corporalis : quia Augustinus in U- hoc dicit ad diflerentiam illius visionis


    bro primo de Mirabilihus sacras Scrip- in qua non intehiguntur quse videntur.

    tiirai^ ait « Ignis incorporeus in rubo


    : Vol dicendum, quod loquendo materia-
    declaratur : quia dum corporalibus ocu- liter visio fuit spirituahs, quia iUa^ ima-

    lis ostensus fuit, necesse fuit ut in ahqua gines quas vidit in spiritu lactK fuerunt :

    corporea materia monstraretur'' : » ergo sed loquendo formahter fuil inleUectua-


    corporahbus ocuhs vidit : ergo fuit visio hs, quia ejus inteUectus illuminatus erat
    corporalis, et non spirituahs. Respondeo. ut inteUigeret quee videhat, id ost, quid
    Pro tanto dicitur rnsio spiritiialis : quia iUae imagines significabant.
    videbatur imaginarie ignis qui non erat T^nde sequitur : « Non enim llguras

    in re. Unde Augustinus « Potius : ille tantuni spiritu vidU, sed et earum signi-
    ignis ibi fuit, de quo dicitur, Psal. ciii, licata mente intellexit. » Nota, quod aU- DitTereaiia

    4 : Qui facis Angelos tuos spiritus, et qui Proplietarum viderunt res sine omni J!*y^P|jf\^r-

    ministros tuos ignem ureniem. Sed visio imagine, solo Spiritus sancti instinctu, deado.

    Petri fuit imaginaria, Act. x, IT et 12, ut David, qui tamen visa in imagines
    quando vidit quadrupedia et serpentia. » transformavit, ut patet, cum dixit, Psal.

    « Aha intellecluahs, quando videhcet 1, T : Beatus vir, etc. Et postea subdit,


    Spiritu sancto revelante intenectui men- y. 3 : Erit tamquam lignum, elc. Ahqui
    lis, » scilicet qute est vis animse supe- viderunt imagines in quibus voritatem
    rior, « veritatem mysteriorum, » scihcet inteUexerunt, qui primo imagines posue-
    secretorum, « capimus, » id ost, quando runt, et postea eas exposuerunt, sicut
    res intehectuales qua? sunt sine imagi- Isaias et ahi quod patet, Jerem. i, T3 et
    :

    natione vidcmus : « quomodo, » id est, T4 Ollam suecensam ego video et fa-


    : :

    quo ultimo modo, id esl, visione intel- ciem ejus a facie Aquibntis. Ouod oxpo-
    lectuali, « vidit Joannes quae in hoc hbro nit, dicens : Ab Aquilone pandetur ma-
    referunlur. » lum. Joannos vero imagines vidit, et

    (iONTHA : Giossa in principio bujus li- veritatom intcliexit : sod refcrendo quod
    bri dicit sic : « Joannes vero imagines vidorat imaginos posuit, nec eas expo-
    vidit, ot in eis veritatem intellexLt : »ergo suit : et ideo major difUcuUas ost ibi

    sua visio fuil imaginaria, non ergo in- quam iu ahis Propliotis.

    ' Dauiol. V, .i. ^ Exoil. ui, 2.


    - IIIRegum, II, II .
    " S. AuousTiNUs, l.ih. i «-1»^ Miraltililtus sarra?
    ' Exod. m, 2. Scripturofi, cap. 16.
    * (it^nes. xLi, o et G, "^
    Geues. xli, 1 et seq.
    47n D. ALB. MACt. ORT). PRyED.

    Vidit autem Joannes, et scrip?it in Ecclesiam pondere tribulationumante

    Patmos insula, relegatus a Domitiano finem saiculi desiturara, et pro labore

    in exsilium principe impiissimo. Hac non praemium a^ternum suscepturam.


    eum ad scribendum compellente cau- Horum ergo errores volens destruere

    sa : quia dum exsul teneretur a Domi- Joannes, ostendit Ghristum princi-

    tiano in Patmos insula, in Ecclesiis pium esse, et finem. IJnde Isaias : A?i-

    quibus prreerat multa pullularunt at- te me non est jormcitm Deus, et post

    que inoleverunt vitia atque diversse me non erit\ Et Ecclesiam per exer-

    hcPreses. citium tribulationum uon desinere,


    sed proficere, et pro his bravium a,'ter-

    Hic tangitur causa finalis, et hoec du-


    num recipere.

    plex. Prima ad malum duplicis erroris


    removendum. Secunda, ad honum pro-
    movendum, ihi, Scribit autem Joan- (. « Erant quidam hseretici ihi, » scilicel j^,

    nes. » in Asia, « dicentes Christum non fuisso '^''

    Dicit ergo : « Vidit autem Joannes, et ante Mariam, » non attendentes illud :

    scripsit in Patmos insula, relegatus a Ante luciferiim genid te*. Insuper hoc
    Domitiano in exsilium principe impiis- dicehant, « quia temporaliter de ea natus
    simo. Hac eum ad scrihendum compel- erat, » non attendentes illud Apostoli,

    lente causa : quia dum exsul teneretur a ad Galat. iv, 4 : Misit Deus Filium
    Domitiano in Patmos insula, in Ecclesiis suum factum ex muliere. Si eum misit,

    quihus prseerat, » seilicet Asise mlnoris, ergo ante fuit. « Quos Joannes in prin-

    « multa pullularunt, » inchoatione, cipio Evangelii sui, » scilicet ut scripto-

    « atque inoleverunt, » consuetudine, id ris non ut actoris, « redarguit, dicens :

    est, increverunt « vitia » quae corrum- In principio, » id est, in Patre qui est

    punt affectum, « atque diversa heere- principium sine principio, « erat Ver-
    ses » qua^ corrumpunt intellectum. Vel, bum, » id est, Filius.

    « vitia » qua^ corrumpunt mores, « atque « Et in hoc lihro, » supple, redarguit


    diversse hfereses » quse corrumpunt eos, « cuni dicit : Alpha et Omega., id

    fidem. est_, principium et fiiiis. » Si erat in l*a-


    Deinde manifestat ubi iKnereses pullu- tre, et Pater seternus : ergo Filius a>ter-
    lahant, dicens : nus. Item, Si principium : ergo ante
    Mariam, ut prius.
    « Dicehant etiam quidam Ecclesiam

    pondere trihulationum ante finem saeculi


    Erant enim quidam ha^retici ibi di- desituram. » Gontra illud Mafthaei,
    centes Ghristum non fuisse ante Ma- xxvm, 20 : IJcce ego vobiscum sum us-
    riam : quia temporaliter de ea natus ciue, etc. « Et pro labore non prsemium
    seternum suscepluram. » (iontra illud
    erat. Quos Joannes in principio Evan-
    Sapientiai, x, 17 : lieddidit Dcus Justis
    gelii sui redarguit, dicens : In princi-
    mercedem labornm suorum, etc.
    pio firnt Verbmn *. Et in hoc libro cum « Horum ergo errores volens destruere
    dicit : Alpha ct Omega, id est, princi' Joannes, ostendit Christum csse princi-
    piton et finis -. Dicebant etiam quidam pium, et finem.l nde, Isa. xlui, \^):Ante

    * Joan. 1, 1. * Isa. xLiii, 10.


    2 Apocal. I. 8: xxi, C ot xxii, i:i. * Psal. CLV, "^.
    m PROLOGUM GlLBERTl L\ APOGALVP. 477
    me nuii est furmatiis Deus, et pustme non videlicet quee in prcesenti, » scilicet sw-
    erit. » Quasi diceret : Ego sum et sine culo, « paliatur, et in futuro receptura
    principio et sine fine. « Et Ecclesiam per sit. »

    excrcilium tribulationum non desinere. »

    Infra, xii, li :aLvDatse siint mulieri


    dune, Sed proficere, et pro liis
    elc. « Intentio vero ejus est monere ad pa-
    feternum bravium recipere. » Infra, xxi tientiam : qua;^ servanda
    est, tum quia
    et XXII, passim, quando scilicet Ecclesia brevis labor, lum quia prtumium mag-
    introducetur in thalamuin sponsi.
    num

    Scribit autem Joannes septem Ec- « Intentio vero ejus est monere ad
    clesiis Asia3, et earum septem Episco- patientiam quee servanda est tum quia :

    t)revis labor est. » Sapient. iv, o hi


    pis, de praidictis instruens, et in eis :

    ^''''''''^ "^^*''^''- ^^^^'" pra^mium


    per eas totam generalem Ecclesiam ''
    ^"^^
    magnum. » Ubi supra, In multis hene
    docens. ^- .
    aisponentur.

    Hic langilur secunda causa finalis,

    scilicet, Ecciesise inslructio. Unde dicit ;


    Modus tractandi talis est : primo
    « autem Joannes septem Eccle-
    Scribit praimittit Prologum, et salutationem,
    siis Asiae, » scilicet minoris, cujus me-
    ubi reddit auditores benignos et at-
    tropolis erat Ephesus non majoris, quee :

    tentos quo pra^misso accedit ad


    :

    est tertia pars mundi. Ipse enim pra-erat


    narrationem. Ante narrationem vero
    septem Ecclesiis illius Asise. « Et earum
    septem Episcopis, de prsediclis instruens,
    ostendit Ghristum esse ab seterno sine

    et in eis per eas, » id est, Ecciesias Asiae, principio,etsinefine, inducens ipsum


    « totam Ecclesiam generalem docens. » loquentem Ego sum Alpha et Omega,
    :

    id est, pnncipium et fum\ Postea


    accedens ad narrationem, distinguit
    Est itaque materia Joannis in hoc
    septem visiones quibus termiiiatis :

    opere, status specialiter Asiana3 Ec-


    iste liber consummatur.
    clesiae, necnon et totius, videlicet
    PrsemittitautemPrologum, dicens :
    quai in prajsenti patiatur^ et in futuro
    Apocalypsis Jesu Christi\ subaudi,
    receptura sit.
    hccc est : sicut in aliis, Visio IsaicC
    hffic est : et, Parabolaj Salomonis ha;
    « Est ila([ue materia. » Supra leligit sunt.
    in generali causas hujus operis. llic tan-
    git quasi in speciali, quasi recapitulando
    quaj maleria, tjuai intcntio, quis modus « Modus Iraclandi taiis est : primo
    agendi. proemittit, » scilicet Joannes, « Prolo-
    Dicit ergo : « Est itaquc maleria Joan- gum, » cum dicit : Apocalypsis Jesu
    nis in hoc opere, status s[»ecialiter Asia- Christi : « et saiutationem, » scilicet
    nai hkclesia), necnon et tolius Ecclesiie, cum dicit : Joannes septem Ecclesiis \

    '
    Apocal. I, 8. * Apocul. I, 4.
    * Apocul. I, 1.
    478 D. ALB. MAG. ORl). PllyED.

    Hic opponilur Saiutalio est de ipso


    : narrationem, » primo capitulo, y. U :

    Prologo ergo male dicit Prologum, et


    : Ego Joannes, frater vester.
    salutationem. Hespondeo. Heec conjun- « Ante narrationem vero ostendit Chri-
    ctio, et, quandoque regitur copulative : stum esso ab seterno sine principio, et
    ut, Socrates et Plato currunt quando- : sine line, inducens ipsum loquentem, et

    que expositive, ut, Proverb. xxxi, 30 : dicentem : Ego sum Alpha el (Jmega,
    Fallax gratia, et vana est pulchriliido. id est, principium el finis. Postea acce-
    Quandoque unitive, et lioc dupliciter : dens ad narrationem distinguit septem
    vel quia unit duo respcctu tertii, ut cum visioncs, » scilicet secundum septem Ec-
    dicitur : Anima rationalis et caro unus clesias quibus scribit. « Quibus termina-
    est homo. Vei, quia designat unum esse tis iste liber consummatur, » id est, ter-

    de unitate alterius, et sic sumitur hic. minatur.


    « Ubi reddit auditores benignos » in- « Prcemittit autem Prologum, dicens :

    terius, « et attentos » exterius. Vel, Apocalgpsis Jesu Christi, subaudi, hsec


    « benignos » in atrectu, « et attentos » est : sicut in aliis, Visio Tsaiaj hfec est :

    in intellectu. « Quo prsemisso, acceditad et, Parabok* Salomonis hse sunt. »


    APOCALYPSIS
    B. JOANNIS APOSTOLI.

    VISIO PRIMA.

    GAPUT I.

    Joannes in Patmos insula relegatns fnbetiir scribere quj^ viderit septeni Asia:
    ecclesiis, per septem candelabra designatis, qiuv vidit in circuitu Filii liomi-
    nis ; modum describens quo hic ipsi demonstratus sit.

    [. Apocalypsis Jesu Christi, quam ritibus qui in conspectu throni


    dedit illi Deus palam facere ser- ejus sunt :

    vis suis, qua3 oportet fieri cito- 5. Et a Jesu Christo, qui est testis
    et significavit, mittens per An, fidelis, primogenitus mortuo-
    gelum suum servo suo Joan- rum -, et princeps regum ter-
    ni, rge : qui dilexit nos, et lavit nos
    2. Qui testimonium perhibuit verbo a peccatis nostris in sanguine
    Dei, et testimonium Jesu Chri- suo '.

    sti, qua^cumque vidit. 6. Et fecitnos regnum et sacerdotes


    3. Beatus qui legit et audit verba Deo et Patri suo ipsi gloria et :

    prophetiai hujus, et servat ea imperium in siecula siuculorum.


    tempus
    qua: in ea scripta sunt : Amen.
    enim prope est. 7. venit cum nubibus;
    l"^cce etvidebit
    4. Joannes septem ecclesiis qua: sunt eum omnis oculus, et qui eum
    in Asia. Gratia vobis et pax ab pupugerunt. Et plangent se su-
    eo qui est, et qui erat, et qui per eum omnes tribus terra;*.
    venturus est '
    : et a septem spi- Ktiam. Amen.

    ' Exod. III, 14. I, '.

    2
    I ad Coiiutli. XV, 20 ; ad Coloss. i, 18. '
    Isa. III, Ki ; Matth. xxiv, 30 ; JiuUo, y. It.
    3 Ad llebr. ix^ 14 ; I Petii, i, 19 ; I Joaunis,
    480 D. ALB. MAG. OHD. VWMD.

    8. Ego sum Alpha et Omega, prin- tamquam nix, et oculi ejus tam-
    cipium et finis, dicit Dominus quam flamma ignis :

    Deus, qui est, et qui erat, et i5. Et pedes ejus similes aurichalco,
    qui venturus est, Omnipotens'. sicut in camino ardenti ct vox :

    (j. Ego Joannes, frater vester, et illius tamquam vox aquarum


    particeps in tribulatione, et re - multarum :

    gno, et patientia in Christo 16. Et habebat in dextera sua stellas


    Jesu, fui in insula, qu£e appel- septem, et de ore ejus gladius
    latur Patmos, propter verbum utraque parte acutus exibat :

    Dei et testimonium Jesu. et facies ejus sicut soi lucet in


    lu. Fui in spiritu in dominica die, et virtute sua.
    audivi post me vocem magnam 17. Et cum vidissem eum, cecidi ad
    tamquam tuba:?. pedes ejus lamquam mortuus :

    1 Dicentis Quod : vides, scribe in et posuit dextcram suam supcr

    libro, et mitteseptem ecciesiis me, dicens Noli timere ego : :

    qu^e sunt in Asia, Epheso, et sum primus et novissimus -,


    Smyrn^, et Pergamo, et Thya- iS. Et vivus, et fui mortuus, et ecce
    tirfe, et Sardis, et Philadelphi^, sum vivens in seecula sa^cuio-

    et Laodicia^.
    rum, et habeo ciaves mortis, et
    inferni.
    12. Et conversus sum, ut viderem vo-
    cem quce loquebatur mecum :
    19. Scribe ergo qucc vidisti, et qute

    et conversus vidi septem can-


    sunt, et qu£e oportet fieri post

    delabra aurea, hasc.

    i.-» Et medio sepiem candelabro-


    in 20. Sacramentum septem stellarum
    rum aureorum similem Filio quas vidisti in dextera mea, ct
    hominis, vestitum podere, et septem candelabra aurea sep- :

    praicinctum ad mamillas zona tem stellae, angeli sunt septem


    aurea :
    ecclesiarum : et candelabra
    14. Caput autem ejus et capilli erant septem, septem ecclesite sunt.
    candidi tamquam lana alba, et

    cavit, mittens per Angelum suum


    servo suo Joanni,
    Qui testimonium perhibuit verbo
    li\ CAPUT I APOCALYPSIS
    Dei, et testimoniiim Jesu Christi,

    quaicumque vidit. »
    ENARRATIO.

    Iste liber dividitur in tres partes : in


    procemium, et tractatum qui incipit
    « Apooalypsis Jesu Ghristi, quam ibj^ ^.^ 9 .
    ^, ^cjo Joannes frater vester : »

    dedit illi Deus palam facere servis ct conclusionem qua? incipit ibi, xxi, .'i ;

    suis, qucB oportet fieri cito, et signitl- a Et didil fnihi : IJcec vcrba fidclissi)na

    * Isa. xLi, 4, XLiv, 6 et xlviu, 12; Infra, xxi, ^ Isa. XLi, 4 eLxLiv. elxLviii. 12 ; lufra, xxii,
    6 et XXII, 13. 13.
    I^ A1»0CALVPSIM H. JOAMMS, \ ISlo 1-1, 1. 181

    sKjit, etc. » Vel, in exordium, el naira- servos..,. Vos auton di.ri amicos. Item,
    tionem, et consummalionem. « Servis suis, » non canibus et porcis.
    Inprima paite tanguntur duo. Primo, Matth. vii, (i : Xoliie dare sancium cani-
    ponitur proa^mium : secundo, salutalio, bus, neciue mittatis maryariias veslras
    ibi, y. 4 : « Joanncs sepiem Ecclesiis. » ante porcos : ne forie co)iculcent eas pe-
    In prima duo : primo, de quo sit dibus suis, etc.
    prsesens intentio, ibi, y. 1 : « Apocalypsis
    Jcsu C/wisii : " secundo^ ipsius revela- « Qua3 oportet fieri cito. »
    tionis commeudatio, ibidem : a Quani
    dedit illi Deus. » (ilossa : quia inevitabile est quin liat.

    VA conmiendatur [irimo, ab auctori- Act. XIV, 21 : Per multas tribulatio)ies


    late, cum dicit : « Quam dedii illi oportet )ios i)itrarc in rcg)iu)n Dei. Item,
    Deus » Secundo, a necessitate, cum Glossa dicit : Et utile est ut liat. riilis ,. . , ,

    dicit : I' QucB oporiet fieri cito. » Tertio, autem est tribulatio : quia mentem a n"m utiii-
    lales.
    ab utilitate, cum dicit, y. o : « lieaius peccato sanat. Unde (Iregorius de Beato
    qui le(jii, etc. Benedicto : « Vulnere corporis sanavit
    Commendatur auteni ab auctoritate vulnus mentis. »Item^ Quia amorem Dei
    quadruplici, scilicct, mittentis, cum dici- dcmonstrat. Eccli. xxx, 1 : Qui diliyil
    tur Jcsu Chrisii
    : « dantis, cum dicit : » fiHuni suum, assiduat ei flayella. Item,
    « Quani dedililli Deus » deferentis, cum : Intellectum illuminat. Isa. xxviii, lU :

    dicit « AJiitens per Angelum » recipien-


    : : Sola vexatio intellectum dabit auditui.
    tis, cum dicitur « Servo suo Joanni. » : Itcm, Charitatem aiigmentat. Psal. iv, 2 :

    In tribulaiio)ie dilatasti mihi. Item, Vir-


    Dicit ergo : tutem consummat. 11 ad Corinth. xii, 9 :

    « Apocalypsis, » id est, revelalio. Virlus i)i i)ifirmitate perficitur. Item,


    |yp"
    NoTA : "Ano grsece, idem est quod dc la- Facit festinare ad praemia. Psal. xv, i :

    tine : etxa>.j<l;i; graece, tectio latine. Unde Multiplicatse smil hifirmitates eoru))i,
    Apocalypsis, idem est quod detectio, vel posiea acceleraverimt. Item, Acquirit
    revelatio. regna ccelestia. Matth. v, 10 : Beaii qui
    « Jesu Christij > id est, quam Trinitas persecuiio)ic))i patiuniur propicr justi-
    revelavit Jesu Christo secundum buma- iia))i, quoniam ipsoriDn. csi rcy^iimi ca'-
    nitatem. Vel, " Jesu Christi « id est, lorum.
    quam Jesus Cliristus revelavit Angelo, « Ciio. » Haymo : In praesenti tem-
    et Angelus Joanni. Et in hoc vitat pore ; quia, ut dicit Gregorius : « Breve
    Joannes arrogantiam : quia non suam, est, quidquid tine clauditur. » Deuter.
    sed Jesu Christi dicit esse revehitionem, XXXII, 3.J : Ju.via est dies pcrdiiionis, ei
    Item, Reddit auditores attentos et beni- adessc festi)iant tc))ipora. Et nota, quod
    gnos. per ista duo, « oportet, et cito, » animat
    « Quani dcdit Deus, » Giossa : Pater, Sanctos ad patientiam, et tribulationem
    « palani facere, » id est, ut pahim face- voluntariam : quia tribulationes sunt
    rct, non ahsconderet, « servis suis, » id liniendge cito, ct prtemia cito reddenda.
    est, humilibus ct operariis. h\ servo I Petri, i, (> : In quo exsultabitis, ))iodi-

    enim notantur duo : opus, et humilitas. cmn )iu)ic si oportct co)itristari i)i variis
    Matth. XI, 25 : Abscondisli h,t'c a sapicn- ioiialionibus.
    tihus et prudeniiJnis, ct revelasli ea par-
    vulis. Psal. cxvui, 130 : Inlellecium dal « VI significavit, »

    parvulis. Et dicit : « Servis suis, » id

    cst, servientibus ex amorc, non cx li- Scilicct Cliristus, vcl Deus Palcr Kilio,
    more. Joan. xv, l,') : Jam non dicin)i ms et Kilius Joaiiiii. Siytiificavil^ » id est_,
    482 D. ALB. MAG: OUl). 9\{M\).

    per signa praecepit osleudi. Vel, « Signi- phetice hujus, et servat ea quee in ea
    /icavit, » id est, sigillavit secunduni
    scriptasunt tempus enimprope : est. »
    Uaynionem. Signuni enim dicitur hic
    sigillum. Sicaccipitur, Daniel. xii, i : Tu Hic c(jminen(iat opus suum ab ulilitate.
    aiitem, Daniel, claude sermone.s, cl
    Et dividitur in duas partes. \i\ prima
    signa librum. ostendit, quod sua documenta magnaiii
    « Mittens, » scilicet Deus Pater, « per utilitatem prsestant. Secundo, quare au-
    Angelum suuni, » id est, (Jhristum qui dienda sunt et legenda, subdit causani,
    est magni consilii Angelus, secunduni ibi, « Tempus enim prope est. »
    Septuaginta '. Vel, « Mittens^ » scilicel Dicit ergo ita : llajc est revelatio quain
    Christus, « per Angelum suum, » verum dedit mihi Christus. « Beatus » ergo.
    secundum naturam, et etiam « suum »
    Vel sic ita : Revelavit quse oportet fieri
    propter officii exsecutionem. Unde dicit cito. « Beatus » ergo, scilicet, beatitu-
    HaymOj quod iste Angelus in persona dine spei, et tandeni beatitudine rei, « qui
    (ihristi apparuit Joanni. legit, » scilicet aliis narrando, eteosdo-
    « Servo suo. » Ecce ejus humilitas. cendo ut sapientes. Eccli. xxiv, 31 Qui :

    « Joanni. » Ecce ejus honitas vel gratio- elucidant me, vitam xternam habebunt.
    sitas : quia Joannes interpretatur, in ([uo « Et qui audit, » addiscondo ut sim-
    cst gratia.huc. xviii,14: Quisehumiliaf, plices.Eccli. v, 13 I^sto : mansuetus ud au-
    exaltabitur. Nota : Christus virgo, per dieiidum verbum,Deisc'i\icei,ut intelligas
    Angelum virginem, Joanni virgini mittit. « Verba prophetide hujus, » quce sunt
    verba vitee et salutis. Et « servat ea. »

    « Qm testimonium perhibuit verbo Quasi diceret : Beatus non est qui audit
    Dei^ etc. »
    et legit, sed si servat ea quse in ea
    scripta sunt, opere adimplendo. Quia
    « Qui, » scilicet, Joannes « testimo- Apostolus, ad Ronian. ii, 13 : Xo)i audi-
    nium perhibuit Verbo Dei, » id est, Filio torcs legis jusii sunt apud Deum : sed
    Dei : de ejus divinitate perhibuit testimo- factores legis juslificabuniur . Vel
    nium. Joan. i, 1 : In principio erat Ver- « Servat, » corde retinendo. Luc. xi, 28 :

    bum. De ejus humanitate, infra, eodem, Beati qui audiunt verbum Bei, et custo-
    ^. ii Et Verbum caro factum est.
    :
    diunt illud.
    Et per hoc quod dicit « Verbo :
    Vel sic : « Beaius qui lcgit, » stu-
    Dei, » intelligitur Ghristi divinitas. Per dendo, (,( ct qui audit, » obediendo, c( et
    hoc quod sequitur « Et testimonium :
    servat ea,» credendo et continendo. Unde
    Jesu Christi, » notatur ejus humanitas. (jlossa : « Servat ea qui lidem Christi el
    Quasi diceret : Non solum de divinitate, Ecclesiae non violat, et timet nuntiata,
    sed eliam de humanitate ejus testimo- et quaerit promissa. »
    nium perhibuit. Unde et, supple, perhi- Et quare ista servanda sunt, subdit :

    buit « testimonium Jesu Christi, » id est,

    Jesu Christo incarnato : in his « qua^- « Tempus enim prope est, »


    cumque vidit, » vel oculis mentis ut
    Deum esse et fuisse semper cum Patre :
    Scilicet retributionis bonoruin et ob-
    vel oculis carnis ut passum, et CcTtera servantium. Luc. xxi, 31 : Sciiotc quo*
    hujusmodi. Joan. xix, ^35 : EJt qui vidit, niam prope est regnum Dei, Item,
    testimonium jjerhibuit. Tempus retributionis malorum negligen-
    tium et conteninentium. Ezechiel. xxx,
    » " Beatus qui legiiet audit verba pru- 3 ; Appropinquat dies Domini, dies

    ^ ibU. IX, 6.
    L^ APUCALYPSLM K. .lOA.NMS, VlSK) 1-1, ;j, i 183

    inibis : iempiis Genlmm erit. .[ei-eiii. « Et testimouium Jesu Chiisti » scili-

    XLYiii, 16 : Prope est interitus Moalj ut cetejus opera imitando.


    veniat. Haymo : « F^elix qiii servat :
    « Beatus qui legit, » docendo, « et au- 'jaura^iii-
    quia observationis tempus non longas dit, n addiscendo, « ct qui servat, » in 'itates.

    moras innectit, et rctriljulionis dies quo- corde retinendo : et hoc utpeccalum vitc-
    dammodo in januis consistit. » Jacobi, tur. Psal. cxviii, 11' : In corde meo ahs-
    V, '.)
    : Ecee judex ante januam assistit. condi eloquia tua, ut non peccem tihi, etc.

    Item, ut a laqueis tenlationum tucatur.


    MouALiTER : « Apoealtjpsis » interpre- Psal. xxxvi, 31 : Lex Dei ejus in corde
    tutur revelatio, hoc est, sacrae ScripturGe ipsius, etc. Et Glossa « Lex Deicustodit
    :

    eognitio qufe debet esse « Jesu Christi, » a laqueis. » Item, ut diabolus excludatur.
    '
    id est^ peti in nomine Jesu Ghristi. Joan. Joan. III, 2U Qui male agit, odit luccm. :

    XVI, 23 et Si quid petieritis Patrem


    24 : Maleagens estdiabolus, lex est lux. Psal.
    innomine meo, dahit vohis. Vsque modo cxviii, 105 Lucerna pedibus meis ver-:

    non petistis quidtpiam in )wmine meo. bum tuum. Item, ut auditoribus postca
    Petite, et aeeipietis, etc. cllundatur, cxemplo Joseph, qui aperuit
    « Quam dedit illi, » non vcndidit, sed universa liorrea yEgypti, et vende])at
    gratis dedit, iion pro meritis, noii subti- iEgyptiis '
    : nam et illos fames, ctc.

    litate ingenii, Matth. x, 8 : Gratis acee-


    pistis, (jratis date.

    « Deus » Pater, a quo est omne bo- « Joannes septem Ecclesiis qute
    iium. Jacobi, i, 17 : Omne datum opti- suiit in Asia. Gratia vobis et pax ab eo
    ynuni et omne donum perfectum, etc.

    Kt ad quid? Palam id est,


    qui est, et qui erat, et qui veiiturus 4
    « facere, »-

    aliis aperire, non per invidiarn abscon- est : et a seplem spiritibus qui in

    dere. Sapient. vii, 13 : Sine fictione di- conspectu throni ejus sunt. »

    dici, et sine ijividia communico.


    Et quid ? « Qwe oportet fieri eilo, » « Joannes scptcm Ecclesiis. » Supra
    scilicet prijemia [)onorum, ct suppiicia commcndavit suam revelationem, hic
    malorum : illa ut appetantur, hsec ut fu- ponit salulalionem.
    giantur. Et dicunturduo. Primo, salutatii^ optat
    « Et significavit, » id est, sub sigillo bonum. Secundo, describit mullipliciter
    suo dedit : quia non communicat alii. Christum, ibi, y. 5 : « Et aJesu Christo. "

    « Mittens per Angelum suum, » id est, In prima parlc dicuntur quatuor :

    Praedieatorem, Doctorem, Praelatum qui primo, persona salutans : « Joannes. »

    dicitur angelus, ^lalach. ii, 7 Angeius :


    Secundo, pcrsome salutatie : « Septem
    enim Domini edcreituum est. Ecclesiis. » Tcrtio, bonuiu ([uod opta-
    lA cui, sulxlit ; « Scrvo suo, » id cst, tur : « Gratia vohis. » Quarto, a quo huc

    ei qui servat Dei mandata : « Joanni, » bonum eis optatur : « Ab eo qui est. »
    id cst, ei qui mundus cst a culpa : quia Dicit crgo :

    Joanncs intcrprctatur in quo est gratia aJoanncs. » (lontinua ; Glossa : <' l)eus
    Dei. dcdit C.hristo, Christus Angelo, Angelus
    « Qui tcstimonium perhihuit verho Joanni. »

    \ Dei, » id est, Filio, corde credendo, et « Joannes septcm Ecclcsiis qu.r sunt ^^^^-^^ ^,

    oreconfitendo. Ad Roman. x, 10 : Corde iii Asia, » scilicet minori specialiler. Vcl, septem Ec-
    , - .. . , . . clesias ?i-
    creditur ad justitiam : ore f/utcin con- «. Septcm Ecclcstts, » id est, univcrsis gniiiceiur .'

    fessio fd ad salutem. gcncralilci' ([ikc [)cr sc[)lcm l']<<lcsias si-

    ^ Geues. xli, 56.


    184 1). ALB. MAG. Olll). PK/En.

    gniiicantur, propler septiformem graliam Item, (( Esl » dicitur propler incommu-


    Spiritus sancli quo replentur, supple. labilem ver-itatem, « eral » propter po-
    scribit Iioc quod sequitur, vel mandat lentiam omnia creantem, « ventiirus
    « Gratia vobis, » id est, venia gratis esl, » propler juslitiam secundum opera
    data, « et pax, » id est, reconciliatio ad judicantem.
    Deum per Ghristum facla. Vel, « Gratia

    vobis, » id est, informatio virlutum, « et « Et a septem spiritibus, »

    pax, )) id est, tranquillitas animorum.


    Vel, « Gratia vobis » sustinendi tribula- Jd est, a Spiritu sancto unico in na-

    tiones in prsesenli, « et pax » aeterna^ tura, el septemplici in donis, multiplici

    beatitudinis in futuro. Vel, « Gratia vo- in effectibus. Sapient. vn, 22 : Est eniut
    bis )) in operando bona, « et pax, J) sci- in illa spiritus intelligentise, sanclus,
    licet in declinando mala, supple, detur. unicus, mulliplcx.
    Nota secundum llaymonem, quod prae- « Qui sunt in conspectu throni ejus, »

    ponitur gratia paci : quia nullus ad re- id est, in Cliristo, cujus humanitas est
    conciliationem pacis pervenire poterif, quasi sedes, et thronus divinitatis. Ad
    nisi hac gratia vivere prsecesserit. Hebr. i, 8 : TJwonus tuus, Deus, etc.

    « Ab eo qui est, » scilicet de Virgine Isa. XI, 2 ; Requiescet super eum Spiri-
    natus temporaliler. tus Domini. Vel, thronus dicitur Eccle-

    Et qui erat
    « » scilicet ante diuturna sia in qua Deus per graliam sedet el

    tempora aeternaliter. Proverb. viii, 23 : quiescit. In conspectu hujus sunt sep-


    Ab seterno ordinata sum. tem Spiritus : quia divisionem septem
    « Et qui venturus est, » scilicet, ad donorum in suis iidelibus a Christo re-
    judicium finaliter. Habacuc, ii, 3 : Si cipit. Unde, infra, v, 6 : Vidi Aynwn
    morarn fecerit, exspecta illum^ quia ve- stanlcm tamquam occisum, habenton
    niens vejiiet, etc. cornua septcm, et oculos septem, qui sunt
    Vel, « Qui est omnium conservator,
    » septem spiritus, etc.
    « et qui erat » omnium Creator^ « et Vel sic : « A septem spiritibus, » id

    qui venturus est » omnium remunera- est, Angelis. Tob. xu, 13 : E(/o suai Ra-
    tor. II ad Corinth. v, 10 Omnes nos : phael Angelus, unus ex septem qui ad-
    jnani/estari oportet anic tribunal Christi. stamns ante Deum. Sed contr.a. Daniel. :

    Vel, « Qui est » scilicet, vere, et ex VII, 10 Millia millium, etc, non ergo
    :

    se. Exod. m, 14
    Qui est niisit me. : septem. Responsio. « A septem spirili-
    « Et qui quando mundus non
    erat, » bus, » id est, ab universis Angelis, qui
    erat, « et qui venturus est, » judex vi- in conspectu throni ejus sunt, id est, qui
    vorum et mortuorum. Primum, scilicet, adstant ante sedem. Luc. i, 10 : Ego
    « Qui est,y) dicitur contra Judaeos qui di- su,m Gabriel, iiui adsto a)de Deum.
    cunt eum mortuum. Secundum, scilicet,
    « Qui erat, » contra Arianos qui eum di-
    cunt puram creaturam fuisse. Tertium, « Et a Jesu Christo, qui esl testis
    «
    scilicet, Qui venturus est, » contra iidelis, primogenitus mortuorum, el
    quosdam liaereticos qui dicunt judicium princeps regum terree. »
    ||
    jam factum de quibus dicitur, II Petri,
    :

    [11, 4 : Ubi est promissio, aut adventus Supra posuit salutationem, hic ponit (

    ejus ? ex quo enim patres nostri dormie- multiplicem Christi commendationem. "J
    runt, omnia sic perseverant ab initio Et primo, commendat eum quantum
    crealurse. Et in primo notatur ejus divi- ad humanam naturam : secundo, quan-
    nitas. In secundo ejus ceternitas. In ter- tum ad divinam, ibi, y. 8 : « Ego sum
    tio ejus ])otestas. Alpha, etc. »
    L\ APOCAl.VPSIM W. JOANXIS, YISIO M, "., G, 48.n

    Quaiitum ad primimi,c<)mmendat eum non curat. Job, xxii, 14 : Niibes latihu-


    ab his qUcT fecit in adventu primo se- : lum ejus, nec nostra considerat, et circa
    cundo, ab his quse faciet in secundo, ibi, cardines ctjeliperamhulat. Infra, xix, 16 :

    f. 7 « Ecce venit cum nuhibiai. » Kt in


    : RcjL- reijum^ et Dominus dominantium.
    primo commendatur ejus misericordia, Fuit ergo testis tidelis in morle, primo-
    in secundo justitia. genitus mortuorum in resurrectione,
    in prima parte facit tria. Primo, com- princeps regum terrff' in judicii exsecu-
    mendat eum a mulliplici slatu quem in tione.
    carne assumpta habuit secundo, ab af- :

    fectu multiplici quem nobis exhibuit,


    ibi, y. a : « Qui (lile.rit nos : h tertio, pro « Qui dilexit nos, et lavit nos a pee-
    omnibus liis gloriam et imperium ei tri-
    catis nostris in sanguine suo,
    buit, ibi, y. « fpsi gloria, etc. »
    :

    Et fecit nos regnum et sacerdotes •


    In prima, primo describit eum a statu
    Deo et Patri suo : ipsi gloria et impe-
    Passionis : secundo, Resurrectionis, ibi,

    t. 5 : « Primogcnitus mortuorum » :
    rium in seecula sEeculorum. Amen. "

    tertio, judicii et relributionis, ibidem :

    « Et princeps regum. » Hic describit Christum a multiplici ef-


    ^^,^^1 ,g,^

    Dicit erj^o : fectu exhibito noi)is. Christi


    r^ ,
    elfectus
    « Et a Jesu Christo. » Nota : Prius Et primo, causam istorum eilectuum nobis ex-
    "*'
    dixit de Spiritu sancto, hic vero subdit ponit, ibi, « Qui dilexit nos. » Secundo, *' *

    de Filio, cum tamen Spiritus sanctus pro- illos etTectus subjungit, ibi, « Et lavit,

    cedat a Filio. Ouia secundum Hedarn, etc. ))

    plura de Fiho postea loculurus erat. Et ibi tanguntur tres etlectus. Primus,
    « Qui est lestis fidelis, » id est, martyr. quia nos a peccatis purgavit : « Et lavit

    Psal. Lxxxviii, 38 Et testis in


    : ecclo ji- nos. » quod contra vitia
    Secundus,
    delis. Fidelis autem fuit testis Patris, fortes fecit, ibi, y. « Et fecit nos re- (i :

    quia fidele testimonium de ipso perhi- gnum. » Tertius, quod nos sanctiticavit,
    buit. Isa. Lv, i : Ecce testem populis ibi, « Et sacerdotes » fecit. Primus per-

    dedi eum. Ttem, testis suiipsius : quia tinet ad incipientes, secundus ad profi-
    veritatem quam docuit, operibus com- cientes, tertius ad perfectos,
    probavit. Joan. v, 36 Opera (jux ego
    : Dicit ergo : « Qui dilexitnos, » id est,

    jacio., testimoniion perhihod de me. personam, non vitia. Ad Ephes. i, 25 :

    Item, lestis noster in die judicii : quia Christus dilexit Ecclesiam, et seipsum
    lunc verum testimonium dabit de nobis. tradidit pro ea. Item, dilexit charitate
    Jerem. xxix, 23 Ego sum jude.r, et :
    perpetua. Jerem. xxxi, 3 : Li charitate
    iestis. perpetua dilcji te.

    « Primogenitus mortuorutn, » id est « Dilerit nos, » iicet indignos, « et

    primus ad immortalitatem resurgens, et /avif nos, » immundos, « a peccatis, »


    dignitate, et causalitate, et tempore se- animam iiilicienlibus, « nostris, » quia
    cundum Augustinum : quod est contra propria voiuntate contraximus, < in san-
    illos qui desperabant de resurrectione. guine suo, » quem pro nobis omnibus

    I ad Corintli. xv, 20 : Christus resurrcjit eliudit. I Petri,!, 18, V.) etseq. : Scientes
    a mortuis, priniitiss dormientium. Et (/uod non corrupiihi/ihus auro vel ar-
    infra, t. "il : Omnes^iuidem resurgcmus. (jentoredempti estis de vana restra con-
    « Et prinreps rcgu^n tcrrx, » id est, versatione patenuv traditionis, sed pre-
    terrenarum (xjtestatum secundum (llos- lioso sanguine (juasi agni immaculati
    sam, potens eas removerc (juod esl : Christi, >'l incontaminati, etc.

    contra iilos qui dicunt, quod inferiora Sed (juomodo in sanguine lavit ?
    480 1). ALr$. MAG. ORD. PRyED.
    Responsio. In sanguine, itl est, in fide ciando. Vel, « Gloria, » in sua natura,
    sanguinis et passionis ejus, Unde, infra, « et iinperium, » in sul>jecta creatura.
    vu, 14 : Laveriint stolas suas in san- Vel, « Ipsi gloria » quia fecit nos sacer-
    (juine Agni, id est, in lide passionis dotes, « ct imperium., » quia fecit uos
    Ohristi. reges, etc, ul prius.
    « Et fecit nos regnum. » (llossa, po-
    tentes vitiis resistere. Ad Roman. vi, 12 ;

    Non, regnel peecatum in veslro mortali « Ecco venit oum nul)ibus : et vide-
    ein'porc. eum omnis
    bit oculus, et qiii enm pu-
    « Et sacerdotes, » id est, nos Deo im-
    pugerunt : et plangent se super eum
    molantes per carnis mortiQcationem.
    Regnum sacerdotes
    omnes tribus terrai. Etiam. Amen. »
    Vel, « et » id est,

    regale sacerdotium. 1 Pctri, ii, 9 : Vos


    estis genus elcctum, etc. Et de regno, Supra descripsit Christum ab his quie
    Luc. XVI), 21 Jiegnum Dei intra vos est. : primo adventu, bic describil eum
    fecit in

    De sacerdotihus, Isa. lxi, C Vos autem : ab his qua^ faciet in secundo adventu.
    saccrdotes Domini vocahimini. Exod. Et dicuntur hic quinque. Primo, dicit
    XIX, 6 : Vos eritis milii in regnum sacer- ipsum venturum ad judicium. Secundo,
    dotale. ipsum ab omnibus videndum « Et vide- :

    c( Z^fo, » non idolo, non mundo, sed hit. » Terlio, ab liis qui eum crucilixe-
    Deo excelso qui est timendus, colendus, runt : « Et ijiii eum pupugerunt. »

    lionorandus : « et Patri, » qui est dili- Quarto, dicit impios ex ejus separalione
    gendus : et sic tenetur ly et expositive. baberedolorem maximum: « Ef plangent
    Vel, « Deo, » id est, sibi qui est Deus, se, etc. » Quinto, asserithocindubitanter
    « et Patri suo, » id est, Deo qui est verum : « Etiam. Amen. »

    Pater suus : Deus per creationem ipsius Dicit ergo :

    hominis, et Pater per generationem « Ecce venit. » Continua : Talia fecit


    ipsius Dei. Joan. xx, 17 : Ascendo ad Christus in primo adventu, et ideo glori-
    Patrem meum et Patrem vcstrum, etc. ficandus et etiam quia veniet ad remu-
    :

    Ivt sic ostenditur in Ghristo duplex na- nerandum. Unde n Ecce. » Quasidicat : :

    tura : et tenetur ly et copulative. prope et in promptu est. « Venit. » Isa.


    « Ipsi gloria, » scilicet ut pro tantis iii, U) Stat ad judicandum populos.
    :

    benellciis a nobis laudetur, gloriosus « Cum nubihus, » scilicet materialibus


    annuntietur, et inagniticetur. Psal. cxiu, ad litteram. Act. i, 11 : Quemadmodum {
    "
    1 : Non nohis, Domine, non nobis, sed vidisiis eum cuntem in coilum, etc.

    nomini tuo da gloriam. Daniel. vii, 13 : Adspiciebam in visione


    « Et imperium, » ut ei obediamus et noctis, et ecce cum nubihus cadi quasi
    obtempercmus, ut sic in aeternum viva- filius hominis veniehat.
    mus. Ad Hebr. xii, 9 Non multo : Vel, « Cum nuhihus, » id est, cuni
    magis ohtemperahimus Patri spirituum, sanctis Apostolis, et Praedicatoribus, qui
    et vivemus. sunt clevati a terrenis per pauperlatem,
    « In ssecula sseculorum, » id est, con- pra^dicationibus sicut imbre corda rigant,
    secutiva in eeternum. miraculis vcl bonis operibus coruscant,
    (( Amen, » id est, vere, vel ita sit. et alios illumiiiant. Unde, Isa. lx, 8 :

    I ad Timoth. vi, 16 : Ciii honor, et Qui sunt isti, qui ul nuhes volant, et

    imperiu7n, etc. Amen. quasi columhai ad fenestras suas ? Cum


    Vel sic « Ipsi gloria, » id est, ire-
    : istis nubibus veniet Dominus ad judicium.
    quens fama cum laude quoad electos, Isa. 111, 14 Domin?(s adjudici((m veniet
    :

    « et imperium, » quoad reprolios cru- cum senihus populi sui.


    IX APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO I-I, 7. 487

    Vel, « Ciim mihibus, » sanctis et im- tem : quia non sunt conscii sute libera-
    maculatis assumptae carnis. Isa. xix, I : tionis, aut punitionis, cujusmodi sunt
    Domimis ascendet super mihem lerem, pueri non baptizati.
    et ingredietur ^'Egyptum el commove- :
    « Et qui eum pupugerunt, » id esl,

    huntur simulacra, etc. Dicitur ergo crucifixerunt, et hoc procurando ut

    venire cum nubibus : quia in carne glo- Judaei, imperando ut Piiatus. exse-
    riosaveniet, in qua tonabit, disceptando, quendo ut (}entiles, iterando quantum
    sententiando. Job, xxvi, 14 : Cum vix in se est ut omnes peccatores. Joan. xix,
    parvam stillam sermonis ejus audieri- ;^7 : Videbimt in ([uem transfixerunt
    mus, (juis poterit tonitruum magnitudi- Sumptum est hoc de Zacharia, xii, 10 ;

    nis illius intueri ? Item, coruscabit, Adspicient ad me quem conftjcerunt.

    occulta cordium manifestando. I ad Hoc autem erit eis poena. l nde magna
    Corinth. iv, 3 : Veniet Dominus, Glossa « Hoc ut magis crucientur. »
    :

    et illuminabit abscondila tencbrarum. « Et plangent se super eum. » Non

    Item, pluet, aeterna supplicia intliuendo. dicii, piangent se : sed se super eum, id
    Psal, X, 7 : Pluet super peccatores la- est, propter eum, scilicet, quia eum cru-
    queos, ignis, etc. cifixerunt. Yel secundum Glossam, dole-
    Et videbit eum omnis oculus, », sci-
    « bunt adspiciendo eos qui fundati sunt
    licet tam bonus quam matus. De bonis super eum : quia non tam dolebunt de
    tum constat, Isa. xxxiii, 17 : Regem in de- ipso tormento. quam quod repellentur a

    bit core suo videhunt oculi ejus. Sed de tali consortio.

    jg^' malis est dubium : quia, Isa. xxvi, 10 :


    « Omnes trihus terrse, » id est, multi de
    enti „ ToUatur impius ne videat orloriam omnibus tribubus terrae. Yel, « Omnes
    Dei ', » secundum aliam lilteram. tribus terrse, » id est, omnes qui magis

    Responsio. In divinitale non videbunt eum dilexerunt terram quam Deum. Matth.

    mali, sed in humanitate tam boni quam XXIV, 30 Tunc parebit signum Filiiho-
    :

    mali : sed difTerenter, quia boni videbunt minis in caelo, et tunc plangent omnes

    eum blandum et mitem, mali vero terrl- tribusterrse, et videbunt Filium hominis,

    bilem. Gregorius : " Apparebit terribilis etc. Et est sumptum de Zacharia, xii,

    inalis^ blandus justis -. " Iii divinitate 12 Et plangetterra /amilia^et familicV


    : :

    vero videbunt eum boni, et inde gaude- seorsum familise domus David seor-
    :

    bunt, et gaudium eorum nemo tollet ab sum, et mulieres eorum seorsum, etc.
    eis
    ''.
    Iste planctus eritde quo dicilur, Sapient.

    de Sed tunc quairitur de pueris non bap- V, 4 et Nos insensati, vitam illorum
    ")
    :

    tis. tizatis, An videbunt eum mitem, vel xstimabamus insaniam,et finem illorwn
    terribilem si mitem, ergo gaudebunt: :
    sine honore ecce quomodo computati :

    si terribilem, ergo dolebunt : quoruiii sunt inter filios Dei, etc.


    utrumque est inconveniens. Responslo, Etiam. Amen. » Idem est quod
    (.

    Iste terror vel blandities nascetur ex amen, amen. Quasi dicat Ita vere tiet, :

    conscientiis videntium, vultu judicis pc- Et nota quod istam confirmationem ponit
    nitus non mutato : sicut quando duo in duplici lingua, Latlna scilicet, et
    late»

    stant coram judice, ille quem remordet Hebi\Ta : ut omnes ad judicium venire
    conscientia, putat judicem terribilem :
    ostendal. Ad Roman. xiv, Id : Omncs
    iste qiiem non remordet, niilem ad- :
    slaliimus anlc Iribunal Christi.
    slantes alii lUMjue terribib'm, ncque mi-

    ' Vulgala liabct, Isa. xxvi, 10 : Miscreinnnr 2 S, GRKGOuir?, In lioinilia paschali,


    '
    non discet jmtitiam : in terra aancto-
    itnpio, et l.r. .ioan. .XVI, i-i.

    rum iniqua gemt, et non riilchit qloriam Dnmini.


    488 D. ALR. MAG. OHI). P\\M\).

    H « Ego sum Alpha et Omega, princi- (' Deus, n qui omnia cognoscit. « Qui
    pium et finis^ dicit Dominus Deus, qui est, » vere scilicet, et habet immutabiii-
    est, et qui erat, et qui venturus est,
    tatem : « et qui erat, » ab *terno ante
    omnem creationem : « et qui venlurus
    Omnipotens. »
    est, » scilicel ad judicandum omnem lio-

    minem : « Omnipotois, » cui non potest


    Supra descripsit f 'Jirislum quanluniad resisti per potentiam. Et bene conjungit
    liunianam naturani, Jiic describit euui ista duo, venturus est Omnipotens : quia
    quantum ad divinam. nondum oslendil suam potentiam, sed in
    Et describit quoad tria. Primo, quia futuro oslendet cam. Psal. ix, 17 : Cog-
    est principium omnium. Secundo, quia noscetur Dominus judicia faciens, etc.
    tlnis omnium. Et tertio, quia conservator Rernardus « nunc ignoratur, inju-
    : (Jui
    omnium Dominus Deus. Et quantum ad rias patiens. »
    haec tria, subduntur tria « Qui est, » :

    ut Dominus « Qui erat^ » ut princi-


    :

    pium « Et qui ventiirus esl, » ut fmis.


    :
    « Ego Joannes, frater vester, et par- «
    Dicit erjj^o « Effo sum Alpha et ticeps in tribulatione, et regno, et pa-
    :

    Omega. » Et exponit, scilicet, « princi-


    tientia in Ghristo Jesu, fui in in~
    pium et finis. » Isa. xli, 4 : Ego IJomi-
    primus sula, quee appellatur Patmos, propter
    nus, sum.
    el novissimiis ego
    « Princijnum, » a qao sunl omnia verbum Dei, et testimonium Jesu.
    creata, « et finis » ad queni omnia sunt Fui in spiritu in dominica die. »

    ordinata.
    Qnaestio, Hic quaeritur, Ouare iitteris se Chri- Supra posuit procEmium et saiutatio-
    Quare . ,01. r\ • • ^ .
    Christusse stus comparat Item, Quare
    .''
    istis { Item, nem, hic ponit narrationem.

    roralmrai?
    ^*"^^'' tantuni vocalibus, et non aliis ? Et (lividitur haec pars in duas. \\\ pri-
    Item, Quare Greecis, el non Latinis, vel ina ponuntur quae commendabiiem rcd-
    Hebra?is? dunt visionem. Secundo. su])dit visionis
    Responsio. Litteris se comparat, quia narrationem, ibi, v. 13 : « Et conversus
    ipse est sapientia quie litteratos facit. 1 ad vidiy etc. »
    i, 24
    (^orinth. Prredicamus... Christum
    : prima parlc dicuntur Iria
    In quia :

    Dei sapientiam. Hem, Alpha interprc- priino commendat opus suum. Secundo,
    tatur petitio, et ideo Imic litterae se com- narrat quid audivit. ibi, y. 10 « Et au- :

    parat, ut sic doceat quod abipso petenda divi post me. » Tertio, quod ad inttdii-

    est sapientia. Jacobi, 1, .'i : Si (juis ve- genliam auditorum .se convertit, ibi,

    strum indiget sapientia, etc.Item, voca- y. 12 : « Et conversus sum. »

    libus, quia ipse venit vocare nos ad Item, (Juatuor sunt quae opus commen-
    regnum. Ouia A'ero per duo nos maxime dabile faciunt.Primum est personasancta.
    vocat, scilicet, per consideralionem prin- Secundum, est locus idoneus, ibi, « lii
    cipii vitoe nostriP, et per memoriam finis : insula, qUcV appellatur Patmos. » Ter-
    ideo comparat se duabus istis iitteris quae tium, causa, ibi, « Projjterverbuni Dei. »

    sunt extremae el linaies, Item, Griecis, Oiiarlum, temporis opportunitas, ibi,

    non Hebra^is : quia ad lilteram sapientia y. 10 : « /''/// in spiritu in dominica


    Sapieniia incepit a Grificls. Item, ut sciremus quod die, »
    a (iraecis. . ,. .
    o
    . • ,

    scienlia divmarum Scrq)turarum non so- Ilem, (}uia lj])er iste est ih» visionibus
    lum est a Deo, sed etiam scientia Philo- <|uibus non est credendum de facili : ideo
    sophorum. Eccli. 1, 1 : Omnis sapientia pro commendatione pcrsonae, primo po-
    a Domino Deo est, etc. iiit quo(] cst auctorilatis, ibi, « Eyo
    « Dicit Dominus, .. qui dei)et tin)eri. Joannes, » qiiia lict ijuod priTdixit, pa-
    IN APOGALYPSTM B. .lOANNTS, VTSTO I-T, •), lO, II, i2. i89

    let : quia Joannes interprelatur in quo Dei, » scilicet, quod prppdicaveram, « e/


    est gratia Dei. Secundo, quod est hu- testimonium Jesu Christi, » scilicet quod

    militatis, ibi, « Frater vester. » Tertio, de Jesu reddideram.


    (|uod est cliaritatis, ibi, « Particeps in Vel dicit : « Verbum Dei, » propter
    Irihulatione . » Quarto, quod est perfe- naturam divinitatis inChristo, « et testi-

    clionis, ibi, « Et patientia. » monium Jesii Christi, » propter naturam


    Continua sic l^^st verum quod : a Spi- humanitatis.
    ritu sancto loquor, cujus gratia sum re-

    pletus. Sed ne hoc videretur ad laudem « Fai in spiritu in dominica die. »

    liumanam facere, subdit quod est humi-


    litatis « Frater vester, » non Dominus.
    : l^]go, inquam, Joannes, « fui et spi-

    Licet esset Prailatus, vocat se fratrem riiu, » id est, in mentis excessu : sic di-

    causa humilitatis. Mattli. .wiii, 8 ; Om- cit Glossa. Ouid autem sit excessus
    )ies vos fratres estis. mentis, dicitur in Glossa super illud

    « Frater, » dico non natura solum, sed Apostoli, ad Corinth. v, 13TT Sive :

    fidei unitate : « particeps et socius in tri- mente excedimus, Deo, etc. In exstasi
    bulatione, » quod est charitatis quoe facit mentis duo intelliguntur : pavor, et in-

    pati, sicut dicitur, I ad (^orinth. xui, i :


    tentio ad superna, ita ut quodammodo a

    Charitas patiens est, etc. Ouasi dicat :


    memoria labantur inferiora.

    Easdem passiones sustineo, quas et vos « In dominica die, » qute est tempus DomiDica

    sustinetis, Psal. cxviii, 63 : Par/iceps conlemplationis : quia tunc homo debet '"•

    e(jo sum omnium timentium te. vacare conlemplationi, et cessare ab


    « Et rejno. » Hoc enim justum est, opere exteriori, cum illa dies sit memoria
    ut qui particeps est in negotiatione, par- Dominic* resurreclionis.

    ticipet in lucro. Haec autem negotiatio


    est patientiatribulationum. Luc. xix, 13 :

    Negotiamini dum venio. Lucrum vero est


    « Etaudivi post me vonem magnam
    regnum coelorum. TI ad Corinth. i, 7 :

    tamquam tubsp,
    Sicut soeii passionum estis, sic eritis et

    consolationis. TI ad Timoth ii, 12 : Si


    Dicentis : Quod vides, scribe in libro, 11
    suslinel)imus, et conregnabimiis. Et pa- et mitte septcm Ecclesiis quse sunt in
    lientia est quas opus perfectum habet. Asia, Epheso, et Smyrna^ et Pergamo,
    " Jn Christo Jesu, » id est, ad similitu- p^ Thyatira?, et Sardis, et Philadel-
    dinem Jesu Christi. Vel, propter Jesum ^j^.^^ ^^ Laodiciffi.
    Ciiiristum : vel, ad honorem Christi,quod
    Et conversus sum ut viderem vocem 1?
    est perfectionis. Quasi dicat : JNon sicut
    quffi Ioqua?!batur mecura. »
    fur patiens pro peccatis, sed pro nomine
    Jesu Cliristi. T Petri, iv, 15 : Nemo au-
    tem restrum patiatur ut homicida, aut Miec est secun<la pars in qua narral
    fur, aut rnalef/icus. VA nota, quod [)oni- (juid vidcrit.
    tur regnum inter tribulationem et patien- Primo, se dicit audivisse vocem ina-
    tiam, ad denotaudum quod nisi tribula- gnam, id est, magna signilicanlcm. Se-
    tio exercuerit et patientia defenderit, non cundo, prtecipilur ut scribat visionem,
    poterit regnum possideri. ibi, y, 1 l : « Quod vides, scribe. »

    « Fui in insula, ([Iim' appellatur l*at- llnde dicil : « AV audivi vocem ma-
    Vox ina-
    mos » ad literaui in exsilium de[)()rlalus
    : gnam, » id cst, cognovi. Vcl, « Audivi, »
    a Domitiano : ct est locus remolus a frc- iiurc s[)iritu;di, vcl corporali, « rorem
    quenlia hominum, el ideo magis a[)lus magiiam,r> id cst, magna signanlem, vcl

    ad contcmplationem : » propter verhuvi ad magna invilanlem. Ilaymo lcPC


    i90 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
    vox ratione magna dicitur : quia non de Smyrno, et Pergamse, et Thgatirm, cl
    mediocribus, sed de sunimis quibuscum- Sardis, ct [Philadelphisc^ et Laodicise. »

    que sacramentis loquitur. » Item, quia NoTA Per Ephesum


    : quae interpretatur Eph(
    de rebus futuris et occultis, licet sibi ma- voluntas mea, sive lapsus profundus,sive
    nif^stis. consilium meum, signalur Ecclesia pri-
    « NoTA Hoc dicitur dupli-
    Post me. » : mitiva in Apostolis in qua ante Passio-
    cl ratione tum quia Praelatus ab arce
    :
    nem voluntas Domini fuit, quando om-
    contemplationis ad curam subditorum nes ei obediebant. In Passione fuil

    revocatur, et sic retrahitur tum quia :


    lapsus profundus. quando omnes relict(j

    ea qu.T dicturus est, in lege et Prophetis eo fugerunt. Post Passionem fuit consi-
    continentur, quamvis a Domino ei reve- lium meum, quando in unum sunt collecti
    lentur. Simile, Ezechiel. iii, 12 : Audivi propter metum Judaeorum.
    /)osf me vocem commoiionis magnae. Per Smyrnam quffi interpretatur can- Sm-

    Vo.\ tubee. '^ Tamquam vocem tubse, » scilicet, ticum, signatur Ecclesia post Spiritus
    invitantis ad bella. Vel in hoc signatur, sancti missionem, quando proponebant
    quod Sancti quibus liunt revelationes dum cum laetitia verbum Dei. Act. iv, 20 :

    in anteriora se extendunt, posteriorum Non possumus qu^ vidimus et audivi-


    obliviscuntur '. Sicut enim antiquitus mus non lociui.
    tuba invitabat ad bella, sic vox ista invi- Per Perganium quae interpretatur di' Per.
    tatad sustinendum tribulationum certa- visiocarminum, signatur Ecclesia quan-
    mina. Haymo Yox quam audivit : (( do per universum orbem divisi sunt
    Joannes, bene tamc^uam vox tubx dicitur Apostoli ad praedicandum.
    qua? ab inferioribus sine strepitu sonum Per Thyatiram qua* interpretatur illu- Th
    accipit quem promit exterius : quia ille mijiata, signatur status Ecclesiie post
    sine sono vocis prius audivit in corde, Gentium conversionem, scilicet, quando
    quod postea sonuit exterius in voce. » Gentiles iliuminati fuerunt per Dei gra-
    tiam et Vpostolorum praedicationem.
    « Dicentis : Quod vides, « Per Sardis quae interpretatur priuceps,
    vel principatus pulchritudinis, signatur
    Scilicet jam, et visurus es, « scribc iu status Ecclesiae, in quo coepit fides et
    libro » cordis, scilicet, in mente tua re- gratia Dei dilatari : tunc enim apparuit
    conde. Yel, « Scribe » ad litteram in li- Ecclesiae principatus, et pulchritudo.
    SeptemEc-bro materiali, « et mitte septem Ecclesiis Per Philadelphiam quae interpretatur
    clesiae.
    qua> sunt in Asia, etc. » Glossa, scillcet salvans adhssrcutcm Domino, signatur
    quibus ipse preeerat, inter quas erat status Ecclesiae ille in quo Apostoli per
    Ephesus metropolis, Epistolam salvabant illos qui Christo
    Yel,« Septem Eclesiis, » idest, unlver- adhaerebant per fidem, ne corrumperentur
    sali Ecclesiae, quae per eas signatur. et per errorem.
    propter septem dona Spiritus sancti quae Per Laodiciam qure interpretatur lau-
    in ea dantur, ct propter septem virtutes data tribus Domino, vel amabilis Do-
    quse in ea habentur, el propter opera mino, signatur status Lcclesiae in quo
    misericordise quae inea exhibentur. Item, solus Joannes remansit in mundo, cfeteris
    propter septem sacramenta quae in ea Apostolisjam receptis in ccelo.
    conferuntur. Item, propter septem status Vel, per Ephesum signatur status Ec-
    Ecclesiae quee per nomina septem Ecch'- clesiae tempore Apostolorum, quando in
    siarum designantur. eis erat voluntas Domini. Per Smvrnam
    « Ephesum, » id est, ad Ephesuu), « cl status ipsius in tempore martvrum, quan-

    Cf. ad Piiilip. lii, l:<.


    li\ APOCALYPSTM R. JOANxXIS, YTSTO T-T, iri. i9l

    do cantantes et Isetantes ibant ad suppli- templiiin, » In quaiia, de proleclu Ec^


    cium. Per Pergamum status ipsius tem- clesiae pugnantis contra diabolum et du-
    pore haereticorum, quando divisi sunt rat a capite duodecimo usque ad deci-
    multi a tide vera per errores eorum. Per mum quintum, ibi, xv, 1 « El vidi :

    Thyatiram signatur slatus ejus tempore aliml sigmim. )) Tn quinta, de destru-


    Confessorum et T^octorum, quando illu- ctione malorum in prsesenti, vel tempore
    minabant licclesiam lumine verborum, Antichristi, et durat a decimo quinto ca-
    et exemplorum. Per Sardis signatur sta- pite usque ad decimum octavum, ibi,
    tus ejus tempore sanctorum simplicium, xviH, Et post lisec vidi alium Ange^
    I : <!i

    quando temporales divitiae Ecclesiee da- liun, etc. » Tn sexta, de poenis malorum
    tae sunt. T^er Pliiladelphiam status moder- in inferno. et destructione Babvh^nis, et
    norum qui seipsos carnahter dihgunt. durat a capite decimo octavo usquc ad
    Per Laodiciam statusipsius tempore An- vigesimum primum, ibi, xxi, I \ <f. Et
    quo illi qui stabunt, erunt
    tichristi, in vidi cmlnm noviim, etc. » Tn septima,
    tribus amabiUs Domino quia erunt per- : de innovatione mundi, et gloria beato-
    fectissimi et robustissimi. rum, et durat a capite vigesimo primo
    a Et conversus sum, » supple, voce usque ad medium capitis vigesimi secun-
    audita. Yel, « Conversus sum, » id est, di, ibi, xxii, (i : « Hsec rerba fidelissima
    ad recogitandum de subditismeconverti, sunt. »

    « ut viderem vocem, » idest.intelligerem. Prima pars qu» continet primam visio-


    Visus enim pro omni sensu ponitur : nem, ciividitur in duas. Tn prima narrat
    quia oculus secundum Augustinum, ha- quid vidit. In secunda, quahter se ad
    l)et in cognoscendo principatum. visionem habuit, ibi, y. 17 : » Et ram
    « Quse loquehatur mecum. » vidissem eum. »

    In prima dicuntur duo. Tn prima (h-


    citquid viderit, quoniam Christum. Tn
    secunda, ipsum describit, ibi, y. 13 :

    « Et conversus vidi septem candeha-


    « Vestitirm podere. »

    bra aurea, Dicit ergo :

    l^
    « Et in medio septem candelabro- Et conversus vidi. » Et pro (piia
    « :

    rum aureorum similem Fiiio homi- non enim polest videre aversus. Exem-
    nis. »
    plum de Maria, Joan. xx, K», quae con-
    versa vidit Dominum, et cognovit, et

    dixit ei : Rabhoni.
    Supra posuit illa quae reddunt com- (( Septem candelabra aurea, » id est,

    mendabilem visionem. septem T^Zcclesias Asiae, vel Ecclesiam


    Hic ponit visionum narrationem et : universalem qute per ilias signatur. Et

    dividitur in septem partes, secundum nu- dicitur Ecclesia candelabrum aureum :


    Ecclesia
    dicitur
    ir m- 3 ca- merum visionum. In prima visione con- quia lucens scientia, gratia pretiosa, pa- caa(iela-
    rum sohda, obedienlia ductihs, pranli- brum au
    sio-
    tinetur correctio Ticclesiarum, et durat tientia
    a. ab hoc loco usque ad quartum capitulum calione sonora, perseverenlia longa, lulc
    quod ibi incipit, iv, « Post hoc vi-
    I : Trinitalis fundata, qu» esl repleta se|)-

    di,(tiQ,. » Tnsecunda,agiturde revelatione templici Spirilus sancti gratia. Et nola :

    mysteriorum, et durat a quarto capitulo Dicit ad dilferenliam hypocri-


    (( aurea, »

    usque ad oclavum, ibi. vm, 2 : « Et vi- tarum qui sunt deaurati pulchra conver-
    di sepfem Anrjelos, elc. » Tn tertia, de satione, sed non aurei sanctitate vitne :

    clangoreAngelorum TMesiamconsolan- vcl ad dilfercntiam illorum qui dicunt


    tium, et durat ab oclavousque ad duode- ore, sed non implent opere. Ende (ilos-
    cimum, ibi, w. \^ h Et apertum esf
    : sa : « Si bab.'S verbum in ore, sed non
    1
    492 D. AI.B. AIAri. ORD. PR^D.

    in opere, candelabrum es, sed non au- veste poderis quam Jiabcbnt, totus erat

    reum. » orbis terrarum^ sciUcet descriptus. ]*er

    istam intelligitur Cln-isti humanitas,


    Et in medio septem candelabro- qute fuit vestis sacerdotalis : quia in hac
    rum aureorum, » se obtulit Deo Patri : per hanc enim bu-
    miliavit semetipsum factus obediens. Ad
    Id est, in medio Ecclesiae. Isa. xii, 6 : i^jpbes. V, 2 : Tradidit sonetipsum pro
    Kxmlla, et Imida, habilatio Sio}t, qnia nobis oblationem et hostiam, ctc. Vel,

    rnagnus in medio tiu Sanctns Israel. per hanc intelligitur Ecclesia generalis,

    Similem Filio hominis, » id est, An-


    « quse est vestimentum Domini, ut dicit

    gelum gerentem personam Cbristi, et Pater ad Filium, Isa. xlix, 18 : Omnibus


    apparentem in iorma hominis. Vel, « Si- his velut ornamento vesiieris. Ha^c durat
    milem Filio hominis, » Christum qui usque ad pedes : quia usque in iinem
    post resurrectionem fuit immortalis, et mundi durabunt fideles.
    ideo non Fibus hominis, sed ei similis « Et prsecinctum ad mamillas, » in

    appellatur : vel quia ijj^norantiam et pec- (|uo signat cogitationum cohibitionem,


    catum non suscepit, sed in similitudine « zo)ia aurea, » qua». signat cbaritatem. ^^^^^^
    ''^'
    carnis peccati apparuit in natura et pania Vel, « Pr^cinctum ad mamillas, » in

    similis. Ad Roman. vni, 3 : Deiis Filinm quo signatur castitas, zona aurea, » <<-

    snum misit in simililudinem carnis pec- in quo charitas et sapientia. Nota, quod
    cati. in Veteri Testamento apparuit Dominus
    preecinctus ad renes. Daniel. x, Ecce .")
    :

    vir unus vestitus lineis, et renes ejus ac-

    prsBcinctum cincti. Hic autem ad mamillas ostenditur


    « Vestitum podere, et
    prsecinctus, et primum signat cohibitio-
    ad mamillas zona aurea :

    neni luxuria^, secundum cohibitionemco-


    Caput autem ejus et capilli erant
    gitationum quse procedunt a corde.
    candidi tamquam lana alba et tam- ^Matth. XV, P.l : De corde exeunt cogita-
    quam nix, et oculi ejus tamquam tiones malse, etc. Quia vero in Veteri
    flamma ignis : Testamenlo damnabatur luxUriai opus,
    Etpedes ejussimiles aurichalco, sic- ideo Dominus apparuit Danieli renes
    /|5
    accinctus. Quia vero iii Novo Tcsla-
    ut in camino ardenti : et vox illius
    mento cogitationes malae damnantur,
    tamquam vox aquarum multarum. »
    ideo ad mamillas preecinctus ostenditur.
    Matlh. V, 27, 28 : Dicium est aniiquis :

    Hic incipit describere ipsum qui ei Non moechaberis : ecce cohibitio luxu-
    apparuit. riaj. Ego autem dico vobis : Quia omnis
    Et describit ipsum in quatuor. Primo, quividerit mulierem, etc. : ecce cohibitio
    ab habitu. Secundo, a forma, ibi, y. 14 : cogitationis malce.
    « Caput autem ej^is.n Tertio, a potestate,

    ibi, i\ Ifi : « Et habehat in dextera. » « Caput autem ejus et capilli, etc.


    Quarto, a gloria, ibidem, « Et facies
    ejus. » « Caput autem ejus, » id est, Christus chr
    Dicit ergo : qui est caput intransitive. Ad Ephes. y^
    « Vestiticm poderc. » est, talari veste I, 22 et 23 : Ipsum dedit caput supra
    secundum Jlavmonem, et dicitur a ttoj? omnem Ecclesiam, (luseest corpus ipsius.
    quod est pes, et ha^reo, hccres, quasi pe- Vel, ^'Capui ejus, » id est, mens Christi,
    dibus bcierens. llfec erat vestis sacerdota- vel deitas, « et capilli erant, >i id est, (;„,

    lis, ut dicitur, Sapient. xviii, 24 : /?i sancti qni Cbristo immediate adhserenl
    li\ APOCALYPSIM H. JOANlNIS, VISIO l-l, \i, 13. i'.i;j

    per iiniorein, sicut capilli capiti ininie- « Et pedes ejus, » id est, extremi tideles l^edes.
    diate adhaerent. Ad Roman. viii, 33 : Quis post quos non erunt alii, sicut pes est
    nos separabit a cliaritale Christi ? Iteni, extrema pars corporis, « similes auri-
    quia (juando separantur a Christo dolent, clialco, » id esl, habebunt charitatein
    sicut quando capilli separantur u capite. lidei, et soliditatempatientise inadversis :

    c< Tamquam lana candif/i, » id est, al) quee duo in aurichalco intelliguntur.
    onini peccalo mundi. IXota : Lana moUis Isidorus in libro Etymologiarum : « Au- Aurichal-
    est, et alba et calida. Sunt ergo tamquam richalcumdicilurab auro, et /aXy.o,- gnece cum.
    lana alba capilli molles ;
    quoniam sunt quod est A's latine : et sic ex eere et igne
    albi per innocentiae candorem, molles per multo ac medicaminibus perducitur ad
    mansuetudinem, calidi per charitalem. aureum colorem. Vel, aurichalcum dicitur
    Simile, Daniel. vii, U : Capilli capitis ab auro, et ''^''•'^'
    quod est malum, (|uasi
    ejus ciuasi lana munda. maluin aurum quia habet colorem au- :

    « Et tamquam nix, » id est, Irigidi per reum, non valorem.


    castitatem. « Sicut in camino ardenti, » id est, in

    ali)a. Vel sic : « Tamquam lana candida, » tribulatione vehementi. Matth. xxiv, 21 :

    quie est ad calefaciendum : « Et tamquam Erit lunc tribulatio magna, qualis non
    iM
    nix^ » quee est ad refrigerium. Gonversa- /uit ah inilio mundi uscpie modoy neque
    tio Christi et Sanctorum aufert a nobis fiet. Nam sicut aurichalcum in camino
    frigus desperationis, et refrigerat sestum redditurpuriuset fortius, itafldeles ultimi
    prsesumptionis. ex tribulationibus reddentur puriores et
    Yel, « Tamquam lana alha. )> Glossa :
    fortiores. Xota : Secundum llaymonem,
    « Sicut lana alba apta est ad suscipien- similes aurichalco ^\(i\u\\.ViV, etnonauro :

    dum quoscumque colores : sic Sancti ad quia quainvis sint ejusdem meriti etvir-
    tribulationes. » " Et tamquam nix, » tutis sicut Sancti primitivi, iioii tamen
    propter gloriam Resurrectionis. ita lucebunt miraculis sicut illi primi, et
    Ij,
    « Et oculi ejus, » id est, septeni dona ideo viliores reputabuntur.
    Spiritus sancti, ut dicit Glossa. Zachar.
    III, 9 : Super lapidem unum septem, oculi « VX vox illius tamquam vox aqua-
    suni, id est, super Cihrislum. rum muUarum. »
    « Tamquam /lamma if/nis, « quia illu-
    minant, et incendunt : illuminant ad « Et rox illius, )> id cst, pra^dicatio
    cognitionem, et acccndunt ad amorem. illius, « tamquam vox aquarum mul-
    Yel sic : « Oculi ejus^ » id esl, Apostoli tarum : » quia habet vim mundativam
    et Praedicatores qui illuminant Ecclesias animarum, sicut aqua corporum. .loan.
    per doctrinam. Zachar. iv, 10 : Isti oculi XV, 3 Jam vos mundi cstis proplcr scr-
    :

    sunt, quidiscurrunt in universum orbem. monem quon locutus sum vobis. Item,
    « Tamquam flanima ignis, » quia in- quia multi populi eam receperunt, (jui
    cendium prcebent amoris simui lumen
    et per aquas signantur, pro|)ter fluendi faci-
    cognitionis. Luc. xii, ill : Ignem veni litatem, et standi difflcultatem, et trans-
    mittere in lerram. euiidi necessitatem. Psal. xxviii, 3 :

    etc»
    Yel sic : « Oculi ejus, » id est, re- Vox Domini super aquas, etc. Infra
    spectus Dei, <f. tamquani flamma iijnis, » XVII, 13 : Aquss (fuas vidisli,... populi
    id est, inllammantis et illiuminantis, ut sunt. Item, quia datrix est gratiarum.
    prius. Psal. xxxiii, l(i : Oculi Domini Act. X, 11 : Adhuc loqucnte Petro verba
    super justos. hsec, cecidit Spiritus sanctus, etc. Joaii.
    vu, 37 et 38 : Si quis sitit, veniat ad me,
    « VX pedes ejus simiies aurichal- et hibat Flumina dc ventre ejus /fuenl
    co, etc. » aquie viv<v. Item, priusdictaest «<>./• /?/6a',
    Ilisrenl
    il> i I). ALB. MAG. OUD. PK.EU.

    quandoque terret
    (jLiia : hic co.i- cu/wc, hahere in dextera, quia eas dat in futura

    quia quaudoque mulcet. vila quse per dexteram sig;natur.


    « l'A de ore ejus, » id est, Christi,
    « gladius, » id est, sententia judiciaria

    I© c( Et habebat in dextera sua stellas qua dividet malos a bonis, et dicet,


    Matth. XXV, 41 : Discedite a me, male-
    septem, et de ore ejus gladiusutraque
    dicti, etc. Job, xix, 20 : Fugite a facic
    parte acutus exibat. »
    gladii, quoniam ullor iniquilatum gla-
    dius est.
    Uic describit Christum a potestate, ct « Utraque parte acutus, » puniendo
    huc duplici. Prima consistit in tideUum reprubos in anima, et in corpore : vel
    consolatione. Secunda, in adversario- pro omissis, et commissis. Matth. xiii,

    rum depressione, ibi, « Et de ore ejus. » 49 et 50 Exibunt Angeli,


    : et separabunt
    stella.
    Dicit ergo : « Et hahebat in dextera malos de medio justorum, et mittent eos
    sua septem stellas, » id est, septem An^ in caminum ignis, etc. Vel, quia dividet
    •^elos, vel universos Praelatos qui debent avisioneDei, et affliget in poena inferni.
    lucere in mundo verbo etexemplo, sicut « Exihat. » Hoc dicitur quia taii-

    stellae in firmamento. Ad Phihp. ii, 15 et tum illos feriet quos extra Ecclesiam
    16 : Inter quos lucetis^ sicut luminaria inveniet. Ezechiel. ix, : Super quem
    inmundo, verbum vitx Ba-
    continentes. videritis, supple, signum thau, ne occi-

    sieliarum
    ruch, III, 34 : Stellas dederunt lumen in datis. Quasi dicat : Omnem alium occi-
    proprie- custodUs suls, id est, Praelati in Ecclesiis. dite.
    tates.
    Item, minimi perhumilitatem. Eccli. iii, Vel sic : '< Et de ore ejus, » id est,
    20 : magnus es, hinnilia te in
    Quanto Christi. Matth. iv, i : Sed in omni vcrlx)
    omnibus. Item, maximi per potestatem quod procedil de ore Dei.
    in exstirpando culpam. Jerem. i, 10 : (( Gladius, » id est, doctrina Veteris et
    Ecce constitui te super Gentes, etc. Ttem, Novi Te^tamenti. Vel, verbum prsedica-
    ignei per charitatis fervorem, in alto siti tionis. Ad Ephes. vi^ \1 Et gladiuin :

    per contemplationem, fixi in coelo, idest, spiritus quod est verbum Dei.
    in Christo per fidem, spem, et charita- « Utraque parte acutus, » quia dividit

    tem coruscantes per boni operis osten-


    : hominem ab amore sui, et mundi.
    sionem vel exempli, vel bonam conver- Matth. X, oi : Non veni paccm mittere,
    sationem : effectum habentes in terra scd gladium. Vel, quia est ad resecan-
    per pauperum confortationem. Hi dicun- dum peccata operis, et cogitationis.
    tur esse in dextera Dei, id est, in ffiterna « Exibat. )) Et dicitur cxire, quiaver-
    beatitudine modo in spe, tandem in rc, bum Dei iion debet esse otiosum. II ad
    quando statuet Dominus oves a dextris, Thessal. iii, 1 : De aetero, fralres, oralc
    hcedosautem a sinistris '. pro nobis, utsermo Dei currat, etc. Quia
    \ el sic : Sancti « in dcxtera » Dei essu debet exire usque ad manum. Exemplum,
    ilicuntur : quia bonos consolatur, et pro- Genes. xxii, 6 : Abraham portabat in
    tegit in tribulationibus : vel quia eos re- manibus ignem et gladium.
    plet septem donis spiritualibus qua^ in
    dextera signantur, sicut temporalia in Et facies ejus sicut sol lucet in
    sinistra. Proverb. ui, 10 : Lo)igitudodie- virtute sua. >

    rnm in dextera ejus, etc.


    Vel, « Septem stellae, » sunt septem II ic est quarta pars in qua describitur
    dotes electurum, quas Christus dicitur a gloria.

    » Cf. Matth. XXV, ;33.


    L\ APOCALYt*SlM B. JOANiMS, VJSIO Li, 17 495

    lies l nde dicit : « Et facies ejus, » id est, Supra posuit visioncm, hic ponitur
    li di
    soi huiiianitas ejus in qua visibilis mundo consequens ad eam.
    apparuit, « sicul sol^ » id est, quia habuit h]t tanguntur quinque. l^riino, Joannis
    ortumin occasum inmorte,
    nativitate, et casus. Secundo, consolatio ejus, ibidem,
    iterum ortuni post occasum in sua Re- « Et posuit dexteram. » Tertio, ut scri-
    surrectione. Eccle. i, o : Oritur sol, bat quae vidit prsecipitur, ibi, y. 19 :

    sciiicet in nativitate, et occidit, id est, in « Scribe. » Quarto, expositio visionis


    morte, et ad locum suum revertitur, id ibi, y. 20 : « Sacramentum septem stel-
    est, in Resurrectione. larum. » Quinto, quid debeat scribere,
    « Lucet me-
    i)t virtute sua, » id est, in et quibus Ecclesiis, ibi, ii^ 1 ; « Anfjelo
    ridiano tempore, et ubi non obumbrabi- Ephesi, etc. »
    lur nubium caligine, ita quod vix possit Dicitergo :

    adspeclus ejus claritatem ferre. Matth. Et cum vidissem eum, » id est, Chri-
    «

    xvii, 2 : Resplenduit facies ejus sicut sol. stum tantum et talem, « cecidi ad pedes
    Vel, « In virtute sua, » scilicet in qua pos- ejus, » prae stupore et admiratione stu-
    sibile est eum esse, quod erit post judi- pefactus, vel quasi non potens sustinere
    cium, quando lux lunse erit sicut lux solis, simiiitudinem humanitatis gioriticatie.
    et lux solis septempliciter '. Ideo cum « Cccidi, >' per humilitatem, « adpedes »
    diceretur hic : « Et facies ejus sicut sol, » paratus ad imitationem. Vei, « Cecidi ad cadere ad
    additum est : « In virtute sua. » pedes ejus, » indig^num me arbitrans et P®*?^!
    . . 7 Chnsti.
    Vel sic : « Etfacies ejus sicut sol, » quia msufficientem ad intuendam ejus divini-
    sine peccato natus fuit, et pastores illu- tatem, et me inclinavi ad intuendam ejus
    minavit ', et stella prsevia magos per- humanitatem. Et in casu notatur inlirmi-
    duxit ', et lucens in processu vitaB, quan- tas humanaenaturae, et humiiitas Joannis.
    do miracula fecit. « In virtute sua, » In hoc quod dicit : « Ad pedes ejus, »

    quando in Passione diabolum vicit, et notatur desiderium imitationis, quasi pa-


    Judseosexcsecavit, idest, excaecari permi- ratus sum sequi. I Petri, ii, 21 : Christus
    sit. Eccli. XLin, 4 : Tripliciter sol exu- passus esl pro nobis, vobis relinquens
    rens montcs, radios igneos exsufflans, cxemplum.
    scilicet, in sua nativitate, et refulgensra- « Tamciuam mortuus. » Quasi diceret

    diis suis, scilicet in miraculorum opera- Xon vere mortuus in quo notatur mor- :

    tione, obcsecat ocuios, scilicet Judaeorum tificatiocarnaiis affectus. Unde, Haymo :

    in sua Passione. « Eiecti et si moriuntur mundo, tamen


    Vel sic : « Facies ejus, » id est, omnes imitantes vesligia Christi vivunt Deo. »

    ciecti post resurrectionem, « sicut sol, » Ad Galat. ii, 20: Vivo autem, jam non
    scilicet i^ropter naturee et g-iori;e simili- ego, etc.
    tudinem. Matth. xiii, 43 : Tunc justi ful- Sed qmeritur, Cum Aposlolus iilos
    Qiiiestio.
    (jehunt sicut sol. qui carnem mortificant pro Ciiristo, di-
    « Lucei ui virtute sua, » id est, sicut cat mortuos, ad Coloss, iii, 3 : Mortui
    Sol justitise qui solus iucet virtute pro- estis, et vita veslra, etc, quarc non dicit
    pria. iiic, Cecidi mortuus, sed ttnnquatn mor-
    tuus? Responsio. Quia etsi tales mundo
    moriuntur, et vitiis, vivunt tamen Deo.
    II ad (^orinth. vi,!) : Quasi moricntes, ct
    bit cum vidissem eum, cecidi ad pc ccce vivimus.
    des ejus tamquam mortuus. »

    1 Cf. Isa. XXX, 26. .Mallli. Ji, 9.


    * Luc. II, 9.
    49 H D. ALB. MAG. ORD. PU.™.

    « Et posuit dexteram suam super V irgine Matre. Vel, « Primus » in regno


    me, dicens : Noli timere : ego sum Angelorum, « et iiovissimus, » in regno

    primus novissimus,
    hominum. Isa. lui, 2 el 3 : Desideravi-
    et
    mus eum, despectum, et novissimum
    IS Et vivus, et fui mortuus, et ecce
    virorum.
    sum vivens iii saecula seeculorum, Et sum « vivus, » ante incarnationem
    et habeo claves mortis et inferni. » in deitate. Deuter. xxxu, 40 : Vivo ego
    iti xternum.
    Hic ponitur Joannis consolatio. « Et fui ttiorltius, » post incarnatio-
    Et haec duplex : verbo, et facto : con- nem in humanitate.

    tra duo quaB prsecesserant. Quia euiiu « Et ecce sum vivctts, » post JJesur-
    cecidit, ponit dexteram super eum ut rectionem tertia die, sed nun iterum
    erigat. Quia quusi mortuus fuit, \erbo moriturus. Unde sequitur : « Iti ScEcuIu
    consolatur ne timeat, diccns : « Soti sH-culorum, » id est, semper. Ad lloman.
    litncre. » Quasi dicat : Cecidi, elc. VI, II : Christus resurgetis ex morfuis
    « E't pusiiit dexteram siiani super jatti ttoti moritur. Quasi dieat : Sicut
    me. )) (ilossa, id est, spiritum confortan- non timui pro vobis mori, sic et vos non
    teni. J^sal. cxvn, IG : Dcxtera Domini debetis timere pro me mori quia simi- :

    ejaltavit me. Et dicit : « Siiper me, » ad liter resurgetis vicluri in sa^cuhi sa^culo-

    denotandum quod non poterat per se rum. J Petri, iv, 1 : Christo igitur passo
    resurgere, sed per donum divinae gra- in carne, et vos eadetn cogitatione arma-
    tiae. tnitii.

    « Dicens, » per iuternam inspiratio- Quaeritur, (jum prius dicitur : « Sutti ,

    nem, vel toti Ecclesia? per Pra-dicatores vivus, » quare dicitur postea : « Et eccc

    et Scriptui'am : « Noli timere. » Glossa, sum vivetis : cum hoc videatur super-
    pati pro me tribulationcs. Matth. x, 28 :
    iluere ? Responsio. Non est supertluitas :

    Nolite timere eos qui occidunt corpus. quia prinio loquitur de vita quam liabet

    Et subdit dupliceni causam. Ina :


    ab seterno secundum deitatem, postea
    quia ipse qui tantus erat, non tinmit loquitur de vita quam habe.t in tempore
    mori pro nobis. Alia : quia potens libe- secundum Immanitatem, et post resur-
    rare a tentationibus cunctis, ibi, y. 18 :
    rectionem.
    « Ethabeo claves. »
    Dicit ergo : « Et habeo claves mortis et infermi,

    Chri8ius ^^ -^^^^* timere^ » quia, supple, « ego


    primus di sum primus, » id est, principium a quo Idest, potestatem super diabolum, qui
    novissi- onmia, sichabeo potentiam iiberandi
    et mors dicitur, tum quia fuit prima occasio ves

    « el novissimus, » id est, fmis in quem mortis. Sapient. n, 24 : Invidia diaboli


    tendunt omnia, et sic habeo potentiam tnors introivit, etc. Tum quia semper
    remunerandi. morteni animarum sitit. (jregorius :

    « Nihil se fecisse aestimat, nisi cum ani-


    « Etvivus, et fui mortuus, etc. » mas saucial. » Tum quia semper est in
    morte inferni, et ideo sortitur nomen
    Et sum « civus, » per Resurrectio- mortis. Intra, vi, 8 : Nometi illimors.
    nem, « el fui mortuus, » per altam Pas- « Et infertii, » id est, iiabeo potesta-
    sionem. tem super membra ejus, quae dicuntur
    Vel sic : « Ego sum primus, » quia itifernus, quia ad pcenam inferni sunt
    antc saecula natus sum de Deo Patre, ventura. (Juasi dicat : " Habeo claves, »
    « et Jtovissimus, » quia in line tempo- id est, potestatem aeternam et judicia-
    rum natus sum secundum carnem de riam super diabolum, ne niniis sfeviat in

    ^^
    L> Atuf^ALit:jLn d. ,i»j^\j»X1::5, VISIO H. Lf^ ^i. ir.

    tentando bonos : et snper nQembra e:|as, qaas vidisli in de-xtera mea,, ei iez :^ :i.
    ne nimis p^ereequantnr eos. Vet sie :
    candelabra anr^ : septein «teUa&^ An-
    « Uaheo claves mortis, » nt amplins non geli sont s^em Ecclestamni ; et
    dominetur Tobis, cnm snrrexeritis : « eit
    eandelabffa septem. «epf:em Enclffsm
    inferni, » id eat, mfeFniim at vos siiper
    non diabolam et membra
    detineat, et sont. A

    eJQS quasi io earcere perpetao iin eUo'


    dam. Hie f angftuir Tisiomis expositiot,
    Vel « Haheo claves,
    : Kir, » ^ua.^^i Ckiiiitiiiiiai : Qoasi dieat : §ercbe qmd
    dicat Si non vnltis pro me pati, pos-
    : vidistL £t qaia posset dieer& : Quid
    sum vos panire in peenis inferoi, et ape- seriliism '? pr©pfer hoc so&dit : Saera- '<•

    rire infernum vobis. Sapient. xvi, 13 .'


    menimnj a id est, samcfiiim secrefinn,
    Tu e.?, Domine, fjui vitse et mortis habea vel mTsterinmy mhi simd TidetEfiFr e€
    'lUiiQ.
    potestatem. aliud inteHigitaiFj. « s^iem steUmwm
    quas mdisti in deseiera mea^ et nep^tem

    '"m
    eandel&bra aurea, >» 3€iT' - ^
    expone. Gtossa, sabamcL, ...._. :.i.
    « Scribe ergo qa8& Tidisti, et qas&
    Qnasi dieait : Siil> lnis si^Bis se-nsiim la-
    sant, et quse oportet fieri post haee. »
    tentem qua&re, et expone.
    Deinde eiponit mvsteriiiiii. dicen» :

    Hic prcBcipitnr ut qiia& vidit, 5cri-


    bat. « SepteiE 5 ', Angefi am!: sep-
    Quasi dicat : Malis possmn iareraum tem. V

    aperire : « scribe er^o qust ridlfiif »


    scilicet, Incamationem. Passioaem» et
    Resurrectionem meam, e! caetera Eccle- Id est. septem Praeial!i Tfl Epie^ipi
    sig& sacramenta :j^ qus? ridisti », id est, septem Ecclesiaram,. scilicet. Asis^,. vel
    intellexisti. omnium generaiiteT : « e^r emsdeiahra
    Sed cum supra dictum sit ut scriberet, septem, septem E '
    -
    '
    - rtmi,. » id est,

    ' qnare hic iterum ad scribendum iuvi- per septem steEas -.__ ^^.::jr septem Prae-
    tatur?RESPoysio. Secundum HavmoiLem, lati, et per «ervfeisi eaisdelafera gg^CTn
    niertDi. in repetitione verbi negligentia torporis Eeclesiae.
    a Prsedicatorum studio removetur : ut Et not.i - - _ - ; T zi

    qucB ssepius admonentur. sine tarditate visionis -. -_ . - ^: _r.T_:i"


    impleantur. illefforiam similrter in setiuentLlsais esse *.Tffin<?^t
    '
    « Et quse stmt, » id est, prsesentes tri- qaoBr _ ;

    balationes et consolationes fidelium. SUit, u a.n;'a 11.-^ Il . :l. .^-^. -T-. ..

    « et quae oportet fieri post hsec. » id liber esset planus, viles^^eret . . _ -S.

    est, nltimam persecutionem tempore et in tsdiiim Tertere-tur : et nit kaJbe-


    Antichristi : et hoc debet nos animare remus in - zi exgrcita-

    ad suslinendum tribulationesinpraesenti. femus. e: _: :_: : rnmr. Itesn,


    quia id quod mo4o sustinemus, nihil est ut ui»ii2:Ql5 mTsleriam Eeclea® oceaita-
    in comparatione eorum quse sustinebunt retnr. Tob. 3ca„ 7 : Saerameniwa pe'jii
    *^'-^ -..»,-. j^- Item. ^o^^
    Sancti in novissimo tempore, Anticbristo absc':' j.y(,^

    re^nante. dam -
    - iiafmo, qnia si

    ex toto eiansiis esst^et, eam leg^xe nos


    tsderel. Item, nt eonfidentiam «tefna
    « Saeramentum septem stellaram tntellifiendi nobcs daret.
    XXiVUI

    I
    498 D. ALB. MAG. ORU. PRJED.

    « Et conversus vidi septem candela- XXIV, 13 : Qui perseveraverit usque in fi-

    bra \ etc. » nem, etc.


    « Prxcinctum ad mamillas zona au-

    MoRALiTEH. Septem candelabra sunt rea, » id est, castitate mentis et cor-

    septem opera quibus debet pollere Prai- poris.

    PrsBlati latus. Primum


    lumen lidei^ ut sit est « Caput autem ejus, » id est, intentio
    coaditio-
    paratus
    r
    ad satisfaciendum omni poscenti pura quse debet esse principium in om-
    nes. r, ,

    rationem de ea quae in eo esl fide et spe -. nibus operibus, sicut caput in omnibus
    Et hoc est respectu I)ei. Respectu au- membris. Cantic. v, 11 : Caput ejus
    teni proximi debet habere tria. Primum aurum optimum.
    est lumen verbi, ut lucide doceat. Jlem, « Capilli ejus » sunt cogitationes

    boni operis, ne reprehensibilis appareat quae adhaerent menti, quae sunt « candi-

    quia turpe est Doctori, cum cuipa re- dse tamquam lana, » quando homo se

    darguit ipsum. Item, exterioris conver- pra^parat ad omnes tribulationes susti-


    sationis, ne aliquem otTendat. Augusti- nendas, sicut lana est apta ad suscipien-
    nus « In omnibus motibus vestris nihil
    :
    dum omnes colores. Vel, « Capilli »

    fiat quod cujusquam oculos ofTen- sunt sancti martyres adhaerentes Christo
    dat, etc. '. » Item, respectu sui triplex capiti. Cantic. iv, 1 : Capilli tui sicut

    lumen debet habere. Primum est lu- greges caprarum quse ascenderunt de
    men quotidianae circumspectionis, ne in monte Galaad. Oui sunt sicut « lana
    conscientia aliquid immundum inveniat. alba, » quia, infra, vii, 14 : Laverunt
    lumen beneficiorum Dei,
    Iteni, ut me- stolas suas, ef dealbaverunt eas in san-

    morando gralias referat. Item, lumen guine Agni.


    coeleslis patrise in desiderio, ne torpescat. « Oculi ejus, » id est, Praelati, « tam-
    Heec autem candelabra dicuntur esse quamflamma ignis, » per fervorem cha-
    aurea, ut ex radice charitatis procedant ritatis.

    omnia : quse comparatur auro prop- « fi^t pedes ejus similes aurichalco, »

    ter valorem, colorem, pretiositatem. id est, sancti ultimi temporis minus va-
    In medio liorum debet esse Praelatus lent iis qui fuerunt tempore primitivo.
    qui debet esse Filio hominis similis in Sicut enim aes est minus ponderosum,
    ministerio humilitatis, sicut in pote- minus pretiosum auro sic Sancti ultimi :

    state terribiiis. Gregorius : « Summus Apostolis minus valent et tamen sicut :

    locus tunc bene regitur, cum is qui de aere plura vasa facta sunt in templo
    prseest, non personis sed vitiis domina- quam de auro, sic isti respectu illorum
    tur. » Item, in amore paupertatis susti- abundant numero.
    in

    nendae tribulationis, ut tandem sit similis « Sicul in camino ardenti. » Quod


    in gloria immortalitatis. Ad Roman. vi, dicil, quia videntur esse inflammati cha-
    5 : Si complantati facti sumus similitu- ritale, et non sunt. Vel ly sicut, est ex-
    tini mortis ejus, etc. Ilic debet esse in pressivum veritatis : unde puriores exi-
    medio septem candelabrorum aureorum, bunt sicut tres pueri \
    id est, septem virtutum quibus promitti- « Et vox illius, » id est, Christi,
    lur beatitudo, Matth. v, 3 : Beati pau- « tamquam vox aquarum multarum. »

    peres spiritu, etc. Haec vox fuit Joannes Baptista. Joan. i,


    « Vestitum poderej » ubi notatur per- 23 : Ego vox clamantis in deserto. Qui
    severantia quse sola coronabitur. Matth. ad litteram baptizavit in aqua, Joan.

    1 Cf. Supra, V. 12 et seq. Est et alia exposi- ' S. AuGusTiNcs, In regula.


    tio moralis post litteralem. * Daniel. iii, 94.
    ^ Cf. 1 Petri, 111, 1j.
    Ii\ APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO I-I, 20. 499

    III, 23 : Erat et Joannes baptizans in Primo, Super illud : v< Qua^n dedit Dub. 1.

    Annon jiixta Salim, qiiia aquse multse illi Deus \ » Glossa : « Secundumhomi-
    erant illic. Psal. xxviii, 3 : Vox Domini nem accepit eam a Patre et Verbo sibi
    super aquas. conjuncto in sancto Spiritu
    ergo ly :

    ligiosi « Et hahehat in dextera sua septem Deus, supponit pro tota Trinitate. Con-
    Iuntur stellas, •) id est, universos religiosos, qui tra Alia Glossa
    : « Quam dedit illi :
    ellee.
    dicunlur steltae propter motum conti- Deus » Pater, tamquam nihil debens :

    nuum : quia continuo debent moveri erg-o ly /)e«.y, supponit pro Patre.
    de virtute in virtutem. Psal. lxxxui, 8 : Responsio. Honio assumptus accepit
    Ihunt de virtute in virtutem, etc. Ber- a tota Trinitate tamen secundum ratio-
    :

    nardus : « In via Dei non progredi, re- nem auctoritatis attribuitur Patri, ut di-
    gredi est. » Item, propter modicam appa- cit Giossa, et per hoc non removentur
    ritionem, et magnam existentiam. Job, FiHus, et Spiritus sanctus. Unde ut note-
    XI, 17 : Cum te consumptum putaveris, tur residere auctoritas apud Patrem, at-
    orieris ut lucifer. Item, propter ordinis tribuitur Patri quod est commune toti
    dispositionem. Judicum, v, 20 : Stellse Trinitali. Sic accipitur illud Matthsei,
    manentes in cursu et ordine suo. Item, xi, 27 : Omnia mihi tradita sunt a Pa"
    propter obedientia? promptitudinem. Ba- tremeo.
    ruch, V, 34, 35 : Stellse dederunt lumen
    in custodiis suis... Vocatse sunt, et dixe-
    runt : Adsumus. Item, quia stellse lau- Secundo quaeritur, Secundum quam Dub. 2.
    dant Creatorem suum, non verbis, sed naturam deditilli? Non secundum divi-
    motibus, id est, operibus. Job, xxxvu, nam, quia omnia scivit ab aeterno sicut
    7 : Vhi eras, cum me laudarent astra Pater ergo secundum humanam. Cox-
    :

    matutina?YA sic religiosi laudant Deum tra : Richardus de S. Victore : « Scio,


    in xMatutiiiis, et in horis ahis. llem, quia quod anima Cliristi ab bora conceptionis
    sicut stelhT diiTamantur a Philosopliis siiae tam sapientiae quam scientise pleni-

    qui dicunt : llie nalus est sub Venere, et tudincm accepit ei'go postea ei reve- :

    ideo est luxuriosus : sub ^larle, et ideo latio iieri non potuit. »

    bellicosus, etc. Non tamen desistunt a Responsio. Christi anima omnium ha-
    suo cursu : sic nec religiosi si diffamen- buit scientiam qua^ Deus fecit, facit, et
    tur a mundanis, non tamen desistunt a facturus est sed non ita limpide cogno-
    :

    suo proposito. Ad PhiUp. ii, 15 : Inter vit sicut Deus. l^nde Augustinus super
    quos lucetis sicut luminaria in mundo. ihud Psalmi cxxxviii, (5 : Mirabilis
    Item, sicut stellae lucent de nocte, sic facta estscientia tua ex me. « Ilomo as-
    isti debent inter peccatores lucere. Item, sumptus divinee suhstanti» non potest
    stella? istse licet sint in dextera Dei, sequari in scientia : et ideo quantum ad
    Eccli. L, : Quasi stella matutina in hoc potuit ei lieri rcvelatio. » Item, Cum
    medio nehulse : tamen debent timere ne liaberet omnium scientiam non pernatu-
    cadant in peccatis : quia Psalmista dicit, lam, sed per gratiam : non est inconve-
    Psal. xc, 7 Cadcnt a latere tuo mille, :
    nieiis ei lieri revelationem.
    et decem millia a dextris tuis : ad te au-
    tem, etc.
    Tertio, Qua'ritur de hoc quod dicit !

    Dub. 3.
    DUHIA « Palam facere '
    . » Contra : llsec reve-
    latio facta est sub figuris, et occultata,

    Circa capitulum istud sunt dubitabilia. uude non est palam facta. Iteni, super

    * Suijra, V. 1. '
    Supra, \ . I .
    100 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    illud : « Et signavit ». » Glossa, id est, Responsio. Etsi nondum perhibuerat


    sub sigillo dedit, ne locus sit furibus scribendo, tamen perhibuerat praedi-
    pervertendi, etc. cando : et sicut praedicavit, ita scripsit

    Responsio. Joanni palam facta est : postca in Evangelio.


    quia veritatem rerum mentis intuitu
    conspexit, Deo revelante, et etiam ligu- Septimo, Super illo verbo «:Qux-
    ras vidit quarum signiticationem aliis in cumque vidit. Contrv : Multa quidem
    parle revelavit et non omnino, sicut di- et alia signa fecit Jesus ^
    cit Glossa : et hoc ne furibus esset locus Responsio. Scribens testimonium Jesu
    pervertendi, et ne vilesceret prophetia. Christi, non scripsit omnia quae viderat
    simpliciter, sed quae vidit posteris am-
    Dub. 4. Quarto, Super illo verbo : Quas opor- plius profeclura, et sic hic loquilur.
    tet fieri cito % » quceritur, Cum iste

    iiber non solum futura, sed eliam pr(e- Octavo, Super illo verbo : Joannes
    sentia et prseterita narrat, quare hic so- septem Ecclesiis qwe sunt in Asia ", »

    la futura dicit Christum revelare servis quoeritur, Quare hic ponit nomen suum,
    suis? et non in principio sui Evangelii?
    Responsio. Quia prtesentia visu, prae Responsio. Propter tria. Primo, ut
    terita auditu facile cognosci possunt : daretur auctoritas suo operi, qua Evan-
    futura autem non nisi per revelationem, gelium non indigebat : quia jam praedi-
    et ideo magis dicit de futuris quam de catum erat, et a Domino auctoritatem
    aliis. habebat. Secundo, quia hujus operis et

    auctor et scriptor erat, Evangelii solum


    Dub. 5.
    Quinlo, Super illo verbo : Et signa- scriptor. Tertio, ne alterius esse opus
    vit '
    mittens. Contra : Infra, xxii, 10 : crederetur : quia hunc librum in exsilio
    Ne signaveris verba prophetise libri scripsit, et ideo posset credi alterius de
    hujus. facili : Evangelium vero inter fratres
    Responsio. Dicendo, signavit, ^ocmi in- scripsit jam ab exsilio revocatus : et
    fidelibus claudi. Dicendo autem : Ne sig- ideo hic nomen suum apposuit, et non
    naveris, docuit fidelibus aperiri exercitio in principio Evangelii.
    spirituali : propter quod dicitur, Daniel.
    XII, 9 : Vade, Daniel, quia clausi sunt Nono, quseritur super illo verbo :

    signatique sermones usque ad tempus « Et a septem spiritibus., etc. ^ Cum


    prsefinitum. Et subdit, y. 10 Neque:
    tota Trinitas quiescat iri Ecclesia sicut in
    intelligent omnes impii. Porro docti in-
    throno, quare solus Spiritus sanctus in
    telligunt.
    conspectu hujus throni esse dicitur?
    Respoxsio. Quia remissio peccatorum
    Sexto, Super Et testimo-
    illo verbo
    Dub. 6. :
    Spirituisancto attribuitur, Unde dicit
    niiim Jesu Christi, qusecumque vidit K »
    Dominus, Joan. xx, 22 et 23 Accipite :

    CoNTRA Cum hoc opus scriptum sit


    :
    Spiritum sanctum : quorum remiseritis
    ante Evangelium (ut dicit Hierony-
    peccata.^ elc.
    mus ') quomodo se dicit testimonium
    perhibuisse Jesu Christo ?
    Decimo quaeritur, Quare personam Dn

    1
    Supra, ibideni, Vulgata liabet, significavit. nis '^Nota ed. Lugd.
    * Supra, t- 1.
    ® Joan. xx, 30.
    ^ Vulgata habet, significavit. ' Supra, v. 4.
    * Supra, >. 2. ^ Ibidem.
    5 rt dicil in Prologo supfr Evangeliuni Joan
    IN AFOCALYPSJM B. JOANNIS, VISIO I-I, 20. oOI

    Patris non nominat sicut Filii, cum di- primogenitiis mortuorum ratione debet
    cit : « A Jesu Christo ', » et Spiritus dici.

    sancti, cum dicit : « Et a septem spiriti- Et si objicitur : Multi cum Domino


    huSy » etc. surrexerunt ; ergo non potest dici pri-
    Responsio. Glossa : « Personam Patris mogenitus morluorutn. Responsio Se- :

    prsetermittit, quia nemo haereticorum de cundum Augustinum, surrexerunt ite-


    Deo creatore male intellexit. Personam rum morituri : Dominus autem non
    ponit Filii, et Spiritus sancti : de quibus iterum moriturus : et ideo solus primo-
    omnes luereses nascuntur iu Ecclesiis. » genitusmorluorum dicitur. Secundum
    CoMRA Quidam dixerunt Patrem
    :
    Ambrosium, primus surrexit dignitate,
    fuisse passum et Arius dixit Patrem
    :
    non tempore.
    Filio majorem. Sed contra hoc est, I ad Corinth. xv,
    Responsio. Sicut dicit Glossa de Deo 20 : Christus surrexit a mortuis primitiie
    creatore nullus male intellexit secundum dormientium. Glossa : tempore, et digni-
    illam notionem qute est innascibilitas, tate. Responsio. Sustinendo, cum Am-
    unde nullus negavit ipsum esse creato- brosio dicendum, quodGlossaloquiturde
    rem sed de eo multi aliter male intel-
    :
    generali resurrectione, respectucujus re-
    lexerunt. surrectio Christi est prior tempore. Vel,
    si loquitur generaliter de omni resurre-
    li. Undecimo, super illo verbo « Pri- :
    ctione, dicendum quod illinon in die
    mogenitus mortuorwn ^. » Coxtra :
    parasceves, sed in die doininica, tamen
    Multi fuerunt ante ipsum mortui_, et post resurrectionem Domini, ut sit Deus
    nali : ergo primogenitus mortuorum sicut primatum tenens in omnibus ''.

    non potest dici.

    Responsio. Quando primus homo de Duodecimo, Super illo verbo : « Kt Dub. 12.

    limo terrae formatus est, quasi ex utero posuit dejteram suam super me % » quae-
    matris, id est, terrte, genitus est, et pri- ritur, Ouare nou dicitur hic quid ei fe-
    mogenitus dici potest hominum, sed non cerit ponendo dexteram super eum ?
    mortuorum, cum nulli essent morlui :
    Responsio. Sicut dicilur de Daniele,
    postquam autem mortuus est, et ejus quod eum consternalum Dominus erexit
    filii, quasi in vulvam matris reversus Angeli dextera % ita creditur quod fecit
    est. Dominus autem veniens in carne Joanni sed tamen Joannes hoc non ex-
    :

    mortuus est eadem lege, et in matris primit hic, ne putaremus Ecclesiam ab


    utero, id est, terree sepultus : sed quia imitatione passionum Christi submo-
    primus victurus iu ajlernum surrexit, tam, cujus Joannes gerebat figuram.
    vulvam matris primus aperuit : et ideo

    *
    Supra, t. 5. Supia, V. -fT.

    Ibidem. ''
    Daiiiel. x. 10.
    Ad Coloss I, 18.
    502 D. ALB. MAG. OKD. PK/ED.

    CAPUT II.

    Jnbetiir Joannes va7ua scribere ecdesiis Ephesi, Smyrncu, Pergami et Thyatirce ;

    collatidans eos qui Nicolaitariim doctrinam non admiserant , alios autem minis
    ad pa^nitentiam revocans : tepidum quoque detestans, et vincejiti pra^mium pol-
    licens.

    1. Angelo Ephesi ecclesife scribe : pertatem tuam, sed dives es et :

    Hcec septem stel-


    dicit qui tenet blasphemaris ab his qui se di-
    las in dextera sua, qui ambulat cunt Judceos esse, et non sunt,
    in medio septem candelabrorum sed sunt synagoga Satana^.
    aureorum 10. Nihil horum timeas quae passurus
    2. Scio opera tua, et laborem, et pa- es. Ecce missurus est diabolus
    tientiam tuam, et quia non pot- aliquos ex vobis in carcerem, ut
    es sustinere malos : et tentasti tentemini, et habebitis tribula-
    eos qui se dicunt apostolos esse, tionem diebus decem. Esto fide-
    et non sunt, et invenisti eos lis usque ad mortem, et dabo

    mendaces :
    tibi coronam vitse.
    3. Et patientiam habes, et sustinuisti 1 Qui habet aurem, audiatquid Spi-
    propter nomen meum, et non ritus dicat ecclesiis Qui vice- :

    defecisti. rit, non l&detur a morte se-


    4. Sed habeo adversum te, quod cha- cunda.
    tuam primam
    ritatem reliquisti. 12 Et angelo Pergami ecclesi» scri-
    5. Memor esto itaque unde excideris, be Hcec dicit qui habet rhom-
    :

    et age poenitentiam, et prima phseam utraque parte acutam :

    opera fac. Sin autem, venio ti- ij) Scio ubi habitas, ubi sedes est Sa-
    bi, et movebo candelabrum tanse : et tenes nomen meum,
    tuum de loco suo, nisi poeni- et non negasti fidem meam. Et
    tentiam egeris. in diebus illis Antipas testis
    6. Sed hoc habes, quia odisti facta meus fidelis, qui occisus est
    Nicolaitarum, quae et ego odi. apud vos, ubi Satanas habitat.
    7. Qui habet aurem, audiat quid Spi- 14. Sed habeo adversus te pauca :

    ritus dicat ecclesiis : Vincenti quia habes illic tenentes doctri-


    dabo edere de ligno vitas, quod nam Balaam, qui docebat Balac
    est in paradiso Dei mei. mittere scandalum coram filiis
    8. Ktangelo Smyrnee ecclesite scribe :
    Israel, edere et fornicari' :

    H^ec dicit primus et novissi- i5. Ita habes et tu tenentes doctri-


    mus, qui fuit mortuus, et vi- nam Nicolaitarum.
    vit :
    16. Similiter poenitentiam age si quo :

    9. Scio tribulationem tuam, et pau- minus, veniam tibi cito, et pu-

    * Numer. xxiv, :j et xxv, 2.


    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO I-[I, 1 o03

    gnabo cum illis in gladio oris tione maxima erunt, nisi poeni-
    mei. tentiam ab operibus suis ege-
    I 7. Qui habet aurem, audiat quid Spi- rint.
    ritus dicat ecclesiis : Vincenti 23. Et filios ejus interficiam in morte,
    dabo manna absconditum, et et scient omnes ecclesias quia
    dabo illi calculum candidum, ego sum scrutans renes et cor-
    et in calculo nomen novum da' dabo unicuique vestrum
    ; et
    scriptum, quod nemo scit, nisi secundum opera sua. Vobis au-
    qui accipit. tem dico,
    18. Et angelo Ttiyatiree ecclesife scri- 24. Et ceteris qui Thyatir^e estis :

    be ; Hsec dicit Filius Dei, qui Quicumque non habent doctri-


    habet oculos tamquam flam- nam hanc, et qui non cognove-
    mam ignis,et pedes ejus similes runt altitudines Satant\3, quem-
    aurichalco : admodum dicunt, non mittam
    19. Novi opera tua, et ridem, et cha- super vos aliud pondus.
    ritatem tuam, et ministerium, 25. Tamen id quod habetis tenete, do-
    et patientiam tuam, et opera nec veniam.
    novissima plura prioribus.
    tua 26. Et qui vicerit,et custodierit usque
    20. Sed habeo adversus te pauca, quia in finem opera mea, dabo illi
    permittis mulierem Jezabel,qua2 potestatem super gentes.
    se dicit propheten, docere, et 27. Et reget eas in virga ferrea, et
    seducere servos meos. fornicari, tamqnam vas figuli confringen-
    manducare de idoiothytis.
    et tur -,

    21. Et dedi illi tempus ut pceniten- 28. Sicut et ego accepi a Patre meo :

    tiam ageret, et non vuit poeni- dabo illi stellam matutinam.


    et
    tere a fornicatione sua. 29. Qui habet aurem, audiat quid Spi-
    22. Ecce mittam eam in lectum, et qui ritus dicat ecclesiis.
    moechantur cum ea, in tribula-

    secundum numerum seplem Epistola-


    nini quas scripsit septem Episcopis :

    quarum quatuor continentur in isto


    L\ CAPUT II APOCALYPSIS capitulo secundo, et tres in tertio.
    Et secundum Iioc istud capitulum divi-
    ENARRATIO. ditur in quatuor partes. In prinia scribit
    Episcopo Ephesi. In secunda, Episcopo
    Sniyrnae ibi, ^. 8 : « Et Angelo Smyr-
    « Aiigelo Ephesi Eccle.sia^ scribe. » Hce. » In tertia, Episcopo Pergami,
    ibi, y. 12 : « El Angelo Pergami. » In
    Supra posuit exposiliunem visionis, quarta, Episcopo Thyatirce, ibi, t. 18 :

    hic docet An^-elus quid .loannes debeat « ^7 Angelo 77igahra\ »

    scribere Kcclcsiis, Prinia Epislola dividitur in tres partes,


    Et dividitur heec pars in seplem partes in exordium : « Angelo Epliesi. » Et nar-

    ' I Regum, XXVI, 7 ; Psal. vii, 10 ; Jercm. xi. 2 1'sal. II, 0.


    20 et xvu, 10 el xx, 12.
    50 i U. ALB. MAG. ORI). PR^D
    rationem, ibi, y. 2 : « Scio opera iua. » Ecclesiarum, « m dextera sua^ » scilicet Dexi
    Et conclusionem^ ibi, t- 1 : « Qui hahet misericorditer protegendo iie regnet in-
    aurem^ audiat, elc. » terius peccatum. Glossa : « Licet pecca-
    In exordio duo dicit : primo, cui scri- verint, adhuc non dimittit eos. » Vel,
    bit : secundo, cujus auctoritate hoc facit « Li dextera sua, » id est, in potioribus
    c( Qui lenet septem stellas. » bonis, scilicet, spiritualibus.
    Dicit ergo : « Qui ambulat in medio septem cande- gg^
    « Angelo. » Continua : Non solum lahrorum aureorum, » id est, septem *^*"'

    scribe qua? prsedicta sunt, sed etiam quae Ecclesiarum, vel totius Ecclesiae gene- :

    sequuntur, et primo scilicet, « Angelo, » raliter, qua3 per septem candelabra si- i^

    id est, Praelato, « Ecclesise Ephesi gnatur. In liorum medio ambulat sicut


    scribe : » quasi metropolitano qui di- paterfamilias visitans et considerans
    gnitate praeest cteteris, ut iste correctus uniuscujusque vitam.
    sit materia correctionis aliis. Nota : Et nota : Per « septem stellas, » quo- g
    Prajlatus Praelatus dicitur Angehis propter inno- rum lumen est inexstinguibile, signantur &*«

    «eTuT^nul-
    centiam cordis, et castitatem corporis. electi in Ecclesia, qui tenentur dextera
    tisde cau- 13^ quo, Matth. xxu, 30 : Neque nubent, Dei ne cadant in peccatis, id est, Dei
    neque nuhentur : sed erunt sicut Angeli gratia quae per dexteram signatur. Psal.
    Dei in coelo. Item, propter contempla- cxxxviii, 10 : Tenehit me dextera tua,
    tioneni Dei. Matth. xviii^ 10 Angeli : Glossa : « Ne cadam, sed perseverem,
    eorum in coelis semper vident faciem tenebit me gratia tua. »
    Patris. Item, propter sollicitam custo- Per (( candelabrum, » cujus lumen ex-
    diam gregis commissi. Psal. xc, ii : stinguitur de facili, signantur infirmi
    Angelis suis mandavit de te, ut custo- quos quandoque propter culpam suam
    diant^ etc. In cujus signum datur Epi- deserit, et ad electos suos transit : et

    scopo baculus pastoralis, quo debet ne- ideo quia non dicitur
    non manet in eis,
    gligentes pungere per increpationem, tenere in dextera sua, sed in medio eo-
    peccatores attrahere per blandam prsedi- rum ambulare, licet quandoque insit in
    cationem, omnes regere perboni exempli eis.

    ostensionem. Item, propter annuntiatio- Vel, per « septem stellas et cande-


    nem mandatorum Dei. Malach. ii, 7 : labra, » signantur electi quos Christus
    Lahia sacerdotis custodient scientiam, et tenet in dextera sua per praedestinatio- ]

    legem requirent ex ore ejus, quia Ange- nem : tamen « amhulat » in medio eo-
    lus Domini exercituum est, id est, nun- rum per donorum distributionem. Vel,
    lius. « amhulatexponcndo tentationibus ad
    »

    probationem stat autem, et ambulat : :

    « Heec dicit qui tenet septem stellas stat per deitatis aeternitatem, sed am-
    bulat per humanitatis conversationem,
    in dextera sua, qui ambulat in medio
    dando exemplum humanitatis ad imita-
    septem candelabrorum aureorum. »
    tionem.

    Hic describit illum cujus auctoritate


    scribit. Scio opera tua, et laborem, et pa-
    Et hoc a duobus. Prinio a misericor-
    tientiam tuam, et quia non potes sus-
    dia^ cum dicit : « Qui tenct septem stel-
    tinere malos : et tentasti eos qui se
    las. » Secundo, a justitia, cum dicit :

    dicunt Apostolos esse, et non sunt, et


    « Qui amhulat. »

    Dicit ergo : « Hsec dicit qui tenet sep- invenisti eos mendaces :

    tem stellas, » id est, septem Praeiatos Et patientiam habes, et sustinuisti


    IN APOCALVPSIM B. JOANMS, VlSlo l-H. ;;. 50o

    propter nomen meum, et non defe- « Quia non potes sustinere malos, »

    cisti.
    Scilicet in tua dicecesi, et tuo consor-
    Posito exordio, liic ponitur iiarratio.
    tio, quin expellas eos : secundum illud
    Et tanguntur quinque. Prinio, ipsius
    Exodi, XII, 18 : Maleficos non patiaris
    Episcopi comniendatio. Secundo, ejus-
    vivere.
    dem increpatio, ibi, y. 4 :« Sed haheo
    « Et tentasti eos, » id est, probasti
    adversiiui ie. m Tertio salutaris admo-
    lidem illorum, et doctrinam, secundum
    nitio, ibi, y. 5 : « Memur estu. » Quarto,
    comminatio, ibidem, « Sin auteui le- illud epistolcB prima? Joannis, iv, 1 : No-
    lite omni spiritui credere, sed probate
    nio. » Quinto, ne desperet ponilur con-
    solatio, ibi, f. G Sed huc habes^ etc. » : « spiritus.

    In prima parte commendatur a tribus. « Qui se dicunt Apostolos, » id est,

    Primo, ab operatione boni. Secundo, a missos a Christo « esse, et non sunt, »

    detestatione mali, ibi, « Et quia non secundum illud Jeremia?, xxiii, 21 Non :

    potes. » Tertio, a tolerantia tlayelli, ibi, mittebam pruphetas, et ipsi currehant.


    3 « Et patientiam habes, etc. » « Et invenisti eos mendaces, » scilicet
    :^. :

    Continua : « Hdec dicit... qui anibulat in vita, et doctrina.

    in medio candelabrorum, » qua? scquun-


    tur : (( Scio, » id est, approbo, et eligo. « Et patientiam habes,
    II ad Timoth. ii, P) : Coyiuivit Dominus
    qui sunt ejus. Scilicet, in malis qu« ipsi inferunt et

    « Opera tua )> spirilualia. per per alios. Eccli. n, 4 ; In hu-


    se, et

    Vel, « Scio, » id est, scire te facio. Sic militatc tua patientiam habe, etc

    accipitur scire, Genes. xxn, 12 : Nunc « Et sustinuisti, » scilicet non supe-

    cognovi quod times Deum, id est, cog- ratus malis illalis, nec dejectus.

    noscere te feci. Vel, « Sustinuisti, » id est, sursum


    « Opera tua, » id est. mercedem ope- tenuisti non depressus, « propter nomen

    rum tuorum : « et laborem tuum, » id meum, » quasi non propter temporalis


    est, afflictionem corporis. Nota : Triplex lucri cupiditatem, nec propter vanam
    est labor : cordis, scilicet, dolor de pec- hominum laudem, sed propter nomen
    catis. Psal. vi, 7 : Laboravi in gemitu meum, scilicet, super te invocandum.
    meo. Oris, id est, eruditio oris. Psal. Jerem. xiv, Numen tuum invocatum
    :

    Lxvni, 4 : Laboravi clamans. Operis, id est super nos. Item, in te contirmandum.


    est, afflictio corporis. Psal. lxxu, 5 : In Matlh. vi, 9 :
    Sancti/iceiur nomen iuum.
    lahore hominum nun swit, etc. De his Item, a te honorandum. Luc. vi, 22 :

    tribus potest exponi quod dicitur, Sa- Beati eritis cum vos oderint homines...,
    pient. III, 15 : Bonorum laborum glorio- et exprohraverint, et ejecennt nomen

    sus est frucius. vestrum tamquam malum, propter Fi-


    « Et patientiam tuam, » qua mala lium hominis.
    toleras, et mala inferentes amas. I ad Vel, « Propier uumen meum, » scili-

    Corinth. xiii, t : Charitas patiens est, cet, glorificandum, et exaltanduin.

    poenas tolerando : benigna est, inferentcs Vel, « Propter numen meum >> elle-

    ctive, hoc cst, quia virtus nominis te


    diligendo.
    juvat, nec posses aliter sustinere quia,
    Yel, « Paiientiam tuam, » qua pr^e- :

    xviu, 10 Turris fortissima


    mium dilatum sine murmure exspectas : Proverb. :

    numen Domini ad ipswn currit juslus,


    quia, Marc. xi, 24 : Omnia quxcumquc :

    orantes petitis, credite quia accipieiis, ei et exaltabitur.


    evenient vobis. « Et non defecisti, » id est, non suc-
    (•ubuisli stralus tribulalionibus.
    50G n. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    Sed contra Statim subditur^ t. ^


    :
    '
    qua fervebas conlra malos ipsos perse-
    « Sed habeo adversiim te, quod charitatem quendo, « reliquisli » torpendo unde :

    tuam primam reliquisti : » ergo defecit. preedicationi non insistebat. Sic fiunt ali-

    Duplex de- Respondeo. Duplex est defectus. Unus qui modo tepidi in fine, qui in principio
    fectus.
    qyj gg^ casus in peccalum isto defectu : ierventes fuerunt, similes statu* Nabu-
    non defecit. Alius qui est recessus a fer- chodonosor quae habuit caput aureum,
    vore charitalis ; et de hoc loquitur infra pectus argenteum, pedum pars qu;edam
    immediate. Non enim tantum fervorom fuit ferrea, quaedam Hctilis '. De his, ad

    charitatis in impugnando hi^reticos sicut Galat. III, 'i : Sic stulti cwnspi-
    estis, ut

    in principio habuit. ritu casperitis, nunc carne coisumme-


    mini'} etc.

    4 « Sed habeo adversum te quod cha-


    ritatem tuam primam reliquisti. »
    « Memor esto itaque unde e.xcideris:
    et age poenitentiam, et prima opera
    Posita commendatione, hic ponitur
    fac. »
    increpatio : et (sicut dicit Haymo) non
    redarguit ipsum ratione sui, sed ratione
    malorum qui suberant ei. Unde Haymo : Hic invitat eum ad poenitentiam per
    « Supra locutus est sanctis, nunc autem bonorum praeteritoruin recordationem,
    loquitur reprobis. » a quibus declinaverat.
    Continua sic : Commendavi bona quae Unde dicit : « Memor esto. » Continua :

    in te sunt, sed nunc redarguo mala. Talia fecisti, et ideo « jnemor esto itaque
    Unde ait : « Sed habeo adversum te, » unde excideris, » id est, a qua gralia
    id est, adversus tuos malos subditos qui separatus sis : et tunc legitur in persona
    tecum sunt, pauca scilicet reprehensione subditorum. Rccli. ii, 16 : Vse his qui de-
    digna. Peccata enim subditorum Prsela- reliquerunt vias rectas^ et diverterunt in
    tis imputantur, quando corrigere negli- vias pravas.
    gunt. Yel sic in persona Episcopi : « Memor
    « Quod charitatem tuam, » id est, ad esto itaque unde excideris, , » id est, a
    tuam utilitatem tibi datam, a primam re- quo statu vel dignitate cecideris, id est,

    liquisti, » id est, tui subditi charitatem disposueris ad cadendum per modicam


    quam prius habuerunt, reliquerunt per negligentiam. Non enim credendum est
    tuam negligenliam. Unde propter pec- quod ceciderit a gratia quem Beatus
    cata subditorum frequenter punitur Prse- Joannes tantum commendavit, sed a
    latus.Unde Glossa hic « Heli sacerdos : quodam statu fervoris in quo prius fue-
    bonus^ et tamen damnatus, quia filios rat.
    corrigere noluit. » Sed contra : « Unde excideris. » Inter-
    Aliter exponitur de Upiscopo sic : linearis ; « A consortio fidelium nullus
    « Sed habeo adversum te, » pauca scili- sic cadit nisi peccando mortaliter : » er-

    Emendan- ^^^ reprehendenda. Nota ordinem Prius : go mortaliter peccavit.


    di modus.
    commendavit, modo increpat: in quo dat Respoxdeo. « Unde excideris, » id est,
    nobis exemplum ut volumus ahquem
    si exposueris te ad cadendum : nam veniale
    emendare, prius debemus bona sua com- disponit ad mortale : sed sive hoc sit,

    memorare. sive non, memoria peccatorum preeteri-


    « Quod charitatem tuam primam, » torum multum valet ad resurgendum.
    scilicet fervorem tuee primee charitatis Eccli. XI, 27 In die malorum, id est, in
    :

    * Dauiel. ii, 1 et seq.


    J.\ APOCALVPSIM B. JOANNJS, \ ISJO J-ll, :i, fi. r>01

    statu peccati, ne immemor sis bonorum, destruet te in finem, evellet te, etemigra-
    id est, gratiaB et misericordiae Dei. bit te, etc.

    Et age poenitentiam, » scilicet,


    « vel Hic qua?ritur, Quare nondicit: Proji- incidit
    q"*^''"'
    pro eo quod me dereliquisti, vel de re- ciam te, sicut movebo. Respondeo. Sicut
    missione tuae charitatis. Matth. iii, 2 : dicit Haymo, licet quis peccet, tamen
    Pmnitentiam agite^ etc. Et dicit: « Age, » si perfectam poenitentiam egerit, pristi-
    non tantum propone, non tantum sus- nam gradum non amittit.
    dignitatem aut
    cipe, non tantum promitte, sed age Unde tamen gra-
    Petrus licet peccaverit,
    quia, Luc. iii, 8 : Facite fructus dignos dum Apostolicum non amisit ^
    poenitoitise. Item, Cum hic loquitur de malo, et

    « Et prima opera, » id est, primis si- hic locum non habeat, quia non est in
    milia, « fac, » scilicet ut recuperes gra- gratia, quomodo dicit « Movebo te, etc» :

    tiam primam. Quasi diceret : Ita vive ut Respondeo, Movere ponitur pro non sta-
    prius. Et est hoc argumentum quod pop- tuere. Tnde sensus est Movebo cande- :

    nitentia restituit, et in tanfa gratia resur- labrum tuum^ id est^ non statuam te in
    git a quanta cecidit. gratia.. Vel, « Movebo candelabrum
    tuum, » id est, Ecclesiam tihi commis-
    sam auferam a te, qui es locus ejus in
    « Sin autem, venio tibi, et raovebo quo ipsa quasi debel conservari. Vel,
    candelabrum tuum de loco suo, nisi « Movebo candelabrum ttmm, » id est,

    1
    pcBnitentiam egeris. » auferam gratiam et virlutes, hoc est,

    permittam te cadere, a nisi posnitentiam


    egeris, » scilicet, de tua negligentia et
    Hic ponit coinmlnationes. peccatis.
    Unde dicit : « Sin auteni, » nisi per
    j!" poenitentiam ad statuni primse charitatis
    redieris, « venio tibi, » id est, ad te pu- « Sed hoc habes, quia odisti facta ^
    niendum in anima et corpore, in morte Nicolaitarum, qua:! et eg"0 odi. »

    vel judicio.
    Vel sic: « Venio tibi, » id est, praesen- Hic vero ne desperet ponit consolatio-
    tiam ir* meee te sentire faciam, qui cle- nem, et ostendit si voluerit convertendi
    mentiam vocantis non sentis propter du- faciUtatem.
    ritiam cordis. Ad Roman, ii, i: Ignoras Continua: Quse dicta sunt adversum tc

    quoniam benigfiitas Dei ad pcenitentiam vera sunt : sed tamen ne desperes : « hoc
    te adducit. habes » bonum,« quia odisti facia Nicolai- Nicolaus
    ''«^••e"*^»^'
    « Cito '
    » Hoc dicit ut celeritas et im- tormn. o Nota: Ut dicit Augustinus in
    provisio incutiat timorcm. I ad Thessal. libro de Ilferesibus, iste iNicoIaus fertur
    V, 3 : Cum dixerint : Pax et securitas, unus do septem diaconibus qui ab Apo-
    iunc repentinus, etc. stolis sunt ordinati '. Sed coeteris perma-
    « Et movebo candelabrum timm de nentibus, ille recessit de eorum societa-
    lofio suo, » id est, te de loco tuo : quia te, et doctrina, et lide : qiii cum culpare-
    idem intelligitur per Angelum, ot per tur (juod nimium zelaret uxorem suam
    candelahium. pulchorrimam, ut se excusaret ab hac
    Vel sic : « Venio tibi, etc. » Haymo : suspicione, rcspondil : « Non est mihi
    « Nisi poenitentiam egeris, moveho tc de curae quid faciat, qui vult utatur ea : »

    societate lidelium. o Psal. li, 7 : iJeus undc ct transiit in conimunem usum.

    * Hoc verbum cito non est in Vulgata. i


    Cf. .Vct. VI, ."..

    « Cr. Mattli. XXVI, 75.


    ri08 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    Origo Ma- quod factuni multi imitati sunt. Et, ut non corporalis. Vel, hoc dicitur ad desi-

    run:. dicitur, propter hoc praedicavit uxores gnandum, quod non est ipse qui loqui-
    coramunicandas, et omnes mulieres, et tur, sed Spiritus sanctus qui loquitur in
    hunc mundum non factum a Deo csse, eo. Matth. x, 20 : Non enim vos estis qui
    sed a quibusdam principibus factum, et loquimini, sed Spiriius Patris vesiri, etc.
    quod erat licitum comedere de idolothy- Et cum dicit : « Ecclesiis, » innuit
    tis. quod non tantum loquitur uni, sed om-
    « QiidR et ego odi, »> scilicet facta eo- nibus Ecclesiis.
    rum. Quasi dicat : Yitia odisti, non na- « Vincenti, » scilicet Ecclesice, vel cu-
    turam qu» ego
    : odi, sed diligo naluram. juscumque personae, « dabo edere » gra-
    iSoTA : Nicolaus qui interpretatur po- tis non vendam, quia sum dator libera-
    :

    piihis sitdtus, signilicat Gentiles qui in lis non reddam, quia remunero supra
    :

    Christum veram sapientiam credere no- merituin hominis : « edere de ligno vi-

    luerunt. I ad Corinth. i, 23 : Pi'ssdica- icV, » id est, satiabo de jucunda Christi


    mus Chrisiurn crucifixum, Judseis qui- Dei et hominis visione, qui est sapientia

    dem, etc. Item, haereticos et Judeeos de Dei Patiis et lignum vitae. Proveih. lu,

    quibus Psahiiista, Psal. xciii, 8 : hiielli- 18 Lignum vitse esi his qui apprehende-
    :

    gite insipienies in populo. Item, avaros rini eam ei qui tenuerii eam, beaius.
    :

    qui in terrenis ponunt amorem suum. Hoc lignum vitfe editur conspiciendo.
    Luc. XII, 16 : Hominis cujusdam diviiis Psal. Lxvii,4: Jusii epuleniur, et exsul-
    uheres fruclus ager aitulit, etc. tent in conspeciu Dei.
    « Quod esi in paradiso Dei mei, » id

    est, in teterna vita, vel inEcclesia trium-

    « Qui habet aurem, audiat quid Spi- phante.

    Ecclesiis Vincenti dabo


    Et cum dicit : « Dei mei, » notat quod
    ritus dicat :

    ipse loquitur secundum huraanitatem


    edere de ligno vit», quod est in para-
    quara assumpsit pro nobis.
    diso Dei mei. » jNota : « Vincenti » mundum, qui vin-
    citur hde. I Joannis, v, 4 : Hsec esi vicio-
    Supra posuit Epistolae exordium et toria qucC vincit mundum\ fides nosira.
    narrationein, hic ponit conclusionem, in Item, cariiem quee vincitur operibus dis-
    qua omnes generaiiter invitat ad perse- ciplina^. Eccli. xxxi, 7 : Vigilia honesta-
    verantiam, tis tabefaciei carnes. Item, diabolum qui
    Et dicuntur duo. Primo, invitamur ad vincitur humilitate. Psal. cxxxv, 23 et
    audiendum. Secundo , poiiitur ipsius 24 : In humiliiaie nostra memor fuil
    Spiritus dictum : (c Vincenti dabo. » nostri..., ei redemii nos ah inimicis no-
    Continua sic : Potes converti si volue- siris.
    ris, sed quod tibi dico, omnibus dico. « Dabo, » quia ipse erat parator.
    Matth. xiii, 9 : Qui habet aures audiendi, Psal. Lxvii, 11: Parasti in dulcedine
    sciHcet^ quibus audit exterius, audiat. iua pauperi, Deus. Item, admiiiistrator.
    « Audiat, » id est, intellieat mente in- Luc. XII, 37 : Transiens minisirabit illis.

    terius, « quid Spiriius dicai Ecclesiis, » « Edere de ligno vitie. » Hoc ligiium
    id est, tota Trinitas. Joan. iv, 24 : Spiri- est Christus, qui fuit lignura praecisum
    tus est Deus. Cum enim Fihus docet in raorte, frondosum in resurrectione.
    Ecclesiam, loquitur in eo Pater et Spiri- Job, XIV, 7 : Lignum habet spem : si

    tus sanctus : quia inseparabiha suiit ope- prcecisum fuerit, scilicet, in morte, rwr-
    ra Trinitatis. sum virescit, in resurrectione, ei rami
    Vel dicitur : « Spiritus, » ad designan- ejus pullulani. Haec est increata sapien-
    duni, quod visio ista spirituahs est, et tia quai se iigiium, id esl, hominem fecit
    TN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO T II, 8. 509

    ut essetmateria istius ignis, de quo, Luc. « Primus. » Aliud quo ostenditur remu-
    xii, 41) : Ignem venimittere in terram, etc. nerator, cum dicitur « Novissimus. » :

    Item, lio^num plantatum secus decursus Quoad humanam naturam langit duo.
    aquarum, id est, Huxum nostrae
    juxta l num quo ostenditur redemptor, cum
    mortalitatis : quod fructum suum dabit dicit : « Mortuus. » Secundum, quo
    in tempore suo ', id est, satietatem bea- ostenditur mortis triumphator, cum dicit

    tse visionis. Joan. xvii, 3: Hiec est vita «. Et vivit. ))

    seternn: Ut eognoscant te, elc. Dicit ego :

    « Quod est in paradiso Dei mei, » id « Et Angelo, » id est, Episcopo,


    est, in Ecclesia triumphante inaperto, ut « Smgrnas Ecclesise scribe, » supple, haec
    dictum est. Item, in Ecclesia milifante quse sequuntur. Et nota, quod sicut per
    sub sacramento, quasi lignum sub cor- Ephesum signatur status Ecclesiee tem-
    tice. Unde Bernardus « : gloriosa, et pore Apostolorum, sic per Smyrnam Smyrna.
    amabilis, sponsum habes in terris sub signatur Ecclesia ternpore Martyrum.
    sacramento, qui in ccplis habitat sine ve- Nam Smyrna interpretalur eanticum, vel
    lamento. Ilic quasi dulce pradudium et quftsi nigrrha, quod bene competit Mar-
    jucunda desponsatio, ibi nuptiale convi- tyribus, qui cantabant in corde suo Do-
    vium et beata conjunctio, cuni de fide mino canticum laetitiae : et tamen erant
    ad spem, de spe ad rem, de mensa ad in myrrha, hoc est, amaritudine corpo-
    mensam, de sabbato ad sabbatum liet ralis pcenae. Et bene dicitur quasi mgr-
    transmutatio : tuus ipse Jesus qui dulcis rha : quia per Isetitiam mentis supera-
    est in facie, dulcis inopere, dulcis in no- bant afflictionem corporis. Nota : Ad lit-

    mine. » teram in illa civitate facta fuit magna


    strages discipulorum Joannis. Hoc autem
    canticumfuit confessio fidei intertormen-
    ta. Isa, xxvii, 2 et 3 Vinea meri canta-
    « Et Angelo Smyrnee Ecclesiae scri-
    :

    t)it ei : Ego Dominus qui servo eani,


    be : Ha^c dicit primus et novissimus,
    « H3ec dicit primus, » a quo omnia, et
    qui fuit mortuus, et vivit. » ante quem nulius. Ad Coloss. i, 16 et
    17 : Omnia per ipsum et in ipso creata
    Posita prima Epistola, ponitur secun- su7it, et ipse est ante omnes. Et per hoc
    da hic. excluditur hseresis Arii qui dixit Chri-
    Et dividitur in tres partes sicut praece- stum esse puram creaturam.
    dens, scilicet, in exordium, narrationem, « Et novissimus, » id est, post quem

    et conclusionem. Et primum tangitur nullus, et ad quem omnia sunt ordinata :

    ibi, « Et Angelo. » Secundum, ibi, y. 9: « qui fuit mortuus. » ut nos a morte

    « Scio trihulationem. » Tertium, ibi. y. redimeret. )see, xiii, i De morte


    < J :

    11 Qui habet aurem, etc. »


    : « redimam eos.
    In exordio duo dicunlur. Primo, cui « Et vivit, » ut spem resurgendi nobis
    debeat scribere. Secundo, cujus auctori- daret : quia, I ad Corinth. xv, 20 :

    tate, ibidem « Hsec dicit primus et no- : Christus resurrexit a niortuis, primitiai
    vissimus. » dormientium.
    -jcism
    Et ibi describitur ille a natura divina, NoTA : Per haec duo excluditur error
    secundo a naluru liumana, ibidem : « Qui ManichaM qui dixit Christum nec vere

    fuit mortuus. » mortuum fuisse, nec vere resurrexisse.


    Et quoad divinam tangit duo : unum Yel sic « Hfec dicit primus, » a quo
    :

    quo ostenditur Crealor, cum dicit : omnia, qui fuit mortuus » tempora-
    ^<

    1 Cf. Psal. 1, 3.
    510 1). ALB. MAG. ORD. PRvED.

    liter, « et vivit » aeternaliter. Frinio de- muItipUcem. Psal. xxxni, 20 : Multse


    betur honor, quia creavit : novissimo tribulationes justorum. Vel, « Tribula-
    timor, quia judicabit : morluo amor, tionem tuam, » qufe tibi conipetit ex na-
    quia viviticavit : vivo spes, quia suscita- tura corrupta. Job, xiv, 1 : Homo natus
    bit. Joan. xiv, 19 : Quia ego vivo, et vos de muliere., brevi vivens tempore, reple-
    vivetis. iur multis miseriis . Hieronymus :

    Admarty- iXoTA ! Hic tangnntur tria per ordinem « Quidquid supplicii patimur, hoc ex
    requ^irun- qusB in martyrio requiruntur : causa, peccatis nostris provenisse credamus. »
    ^"''-
    pcena, conscientia. Causa, ibi, a Primiis Vel, « Tribulationem tuam, » quae tibi
    et novissimus , » id est, pro Deo debet competit : quia quem diligit pater filium,
    suslineri qui est omnium et principiuni corripit '. Vel, « Tribulationem, tuam, »

    et fmis. Poena, ibi, « Et juit mortuiis. » pro occisione marlyrum quse in Ecclesia
    (^onscientia, ibi, cum dicit Et vivit. »
    : « tua est. De his, Jerem. xxv, 33 : Et eruni
    Unde oportet qui vult martyrium susti- interfecti Dornini, id est, pro Domino, in

    nere, pro Cbristo pati et vivere vita die illa, a summo terrse usque ad sum-
    gratiee, ad hoc quod nobis prollciat pas- mum non plangentur, etc.
    ejus :

    sio corporalis. « Et pauperlatem, » quoad injurias


    passionum. Ad llebr. x, 34 Jiapinam :

    bonorum vestrorum cum gaudio susce-


    Soio tribulationem tuam, et pau- pistis. Unde subdit Tuam^ » id est,
    9 « : ;<

    tibi illatam, et a te voluntarie susceptam.


    pertatem tuam, sed dives es : et blas-
    Vel, « Paupertateni luam, » id est, tua
    phemaris ab his qui se dicuntJuda^os
    voluntate faciam, quia divitias tuas pau-
    esse, et non sunt, sed sunt synagoga erogasti. Vel, Pauperlatem
    Iteribus u

    Satanffi. » tufim, )) id est, spiritus et voluntatis.


    Matth. V, 3 : Beati pauperes spiritu.
    Posito exordio, hic poniiur Epistolae Xota, quod dicit : « Scio., etc. » In
    narratio in qua commendalui' iste h^pi- quo quod bonum est tali Domino
    innuit,
    scopus. servire, qui non dat oblivioni servilia fa-
    Et dicuntur qualuor. Primo, ponit mulorum.
    commendationem. Secundo, praedicit ei « Sed dives es » bonis spiritualibus, licet

    futuram perseculionem, ibi, j'. 10 :


    pauper in temporalibus u dives » in :

    (' Nihil horum. » Tertio, invitat ad fidei cobIo, licet pauper in mundo : « dives »
    perseverantiam^ ibidem : « Esto fide- in conscientia, licet pauper in pecunia :

    lis. » Quarto, promittit retributionem, « dives » in fide, pauper in temporaU re.


    il)idem : « Daho tibi coronam. » Tales amat Christus et eligit. Jacobi, n,
    In prima parte commendat Episcopum r» Nonne Deus elegit pauperes in hoc
    :

    a tribus. Primo, a carnis tribulatione. mundo, divites in fide, etc. Tob. iv, 23 :

    Secundo, a rerum paupertate : « PJt Noli timere, fili mi. Pauperem cjuidem
    pauperlatem. » Tertio, a A'ituperio et de- vitam gerimus, etc.
    tractione : « Et blasphemaris. » Primum
    contra concupiscentiam carnis, secun- « Et blasphemaris, eto. »

    dum contra concupiscentiani oculorum,


    tertium conlra superbiam vitse. « Et, )) supple, licet sis talis, « blas-
    Dicit ergo : phemaris, » id est, vilificaris et vilupe-
    « Scio, » id estj approbo et eligo, raris, « ab his qui se dicunt esse Ju-
    « tribulationem tuam, » non unam, sed dseos, » id est_, filios Abrabse ad Utteram.

    ^ Ad llebr. xii, 7.
    IN APOCALYPSIM B. JOANxMS, VISIO I-II, 10. 511

    Nola, quod isti concitabant Gentes ad horiim, » scilicet, paupertatem rerum,


    persecutionem Christianorum . Unde, tribulationem corporis, biasphemiam
    Act. xvu, 5, concitaverunt civitatem nominis vel fam«, tentationem cordis,
    liO/lll
    Thessalonicam contra Paulum, etiam in M timeas. » Mattli. x, 28 iSolite timere :

    rtfk Bercea similiter lecerunt, sicut legitur in eos qid occidunt corpus^ etc. Act. xx,
    m eodem, y, 13 item, in Epheso '. : 24 : Niliil cereor, nec facio animam
    Oi'
    ex « Et non sunt, » sciiicet, veri (ilii meum pretiosiorem ciuarn me.
    llUS.j
    Abrahae quia opera ejus nou faciunt.
    :
    « Ecce missurus. » Quasi quaererent :

    Joan. viu, 311 : Si filii Abrahse estis, Unde habebimus tribulationem ? et Deus
    opera Abrahas facite. respondet : « Ecce, » id est, in brevi, vei
    n Sed sunt si/nagoga Satauce, » id est, quasi in promptu, vel in pr«senti tem-
    ^ciesii adversantes bono. Eccli. xxi, 10 : Stup- pore, « missurus est diabolus, » scilicet,
    j«a pacollecta synagoga peccantium,el con-
    'fflllK per se, el sua membra : per se, sugge-
    lao, summatio illorum, flamma ignis. rendo : et per sua membra, exsequendo,
    Vel sic « Qui se dicunt Judseos, » id
    : « ex vobis in carcerem, » id est, in di-
    est, Christum contitentes, et non sunt, » (<
    versas tribulationes. Haymo : « Carce-
    sed polius usurpant : et ideo fortior est ris nomine omnis tribulatio passionum
    tribulatio eorum, quia infertur a familia- intelligilur, quas Sancti perpessi sunt a
    ribus. Glossa hic : « Nulla pestis eftica- diabolo. »
    idest, cior est ad nocendum, quam familiaris « i'i tentemini, » id est, ut per ten-
    inimicus, vel domesticus hostis. » « Sed tationem probemini, sicut aurum igne
    A. k sunt sgnagoga Satanx, » id est diaboli, probatur. Eccli. xxvii, : Vasa figuli
    i^ pao- qui conlrariatur Deo : et ideo difficiliores probat fornax, el honiines justos tentatio
    sunt ad vincendum quanto plures. tribulationis. Vel, « Ut tentemini, » \d
    est, purgemini a rubigine peccatorum.
    Proverb. xxv, i : Aufer rubiginem de
    « Nihil horum timeas quae passurus argento, etc.

    es. Ecce missurus est diabolus aliquos " ^^ habebitistribulationem, » scilicet


    tenlationem et persecutionem.
    ex vobis in carcerem, ut tentemini, et
    « Diebus decem, » id est, loto tempore oeceu
    habebitis tribulationem diebus de-
    iij>,iii pra?sentis vitae, quo vita hominis debet ^^^^-

    cem. »
    exerceri in decem mandatis Vel .

    « Decem diebus, » id est, tenipore quod


    lecunii
    Supra posuit Episcopi commendatio- fluxit sub decem principibus Romanis,
    orali R
    nem, hic preedicit ei futuram Iribulalio- qui significantur per bestiam quaj iia-
    nem. Et primo, hortatur eum ut non bebat cornua .decem
    Augustinus in -.
    irtbi,

    l
    habeat timorem. Secundo, ostendit dia- libro XVIII de Civitale Dei u Prima a :
    ( iii

    bolum esse illius tribulationis auctorem, Nerone, secunda a Domitiano, terlia a


    ibi, u Ecce missurus est diabolus. » Ter- Trajano, quarla ab .\ntonio, quinta a
    ^Hill'
    I

    tio, ostendit tribulationis acerbitatem, Severo, sexta a Maximiano, septima a


    ibi, « In carcerem. » Quarto, Qnem, ibi, Decio, octava a Valeriano, nona ab Au-
    « Ut tentemini, » Quinto, illius diuturni- reliano, decima a Diocletiano. » Item,
    tatem, ibi, « Dicbus decem. » tempore decem l»aparum qui luerunt
    '.
    Dicit ergo : « Nihil horum. » Quasi post Clementem. Vel, Diebus decem, » «

    diceret : Si blasphemaris, licet sis id est, multis, linitum pro intinito. Job,
    bonus sed tamen tu « nihil horum ti-
    :
    xix, 3 : En decies confunditis me. Vel,
    meas qu/e passurus es. » Vel, « Nihil n Decem diebus » dicit, propter decem

    ' Acl. XIX, 23 et seq. 2 Cf, U;iniel. vii, 7.


    512 D. ALB. MAG. ORI). PRJED.

    tribulationes Ecclesiae : cjuarum una fuit reges enim solent coronari. Haec corona
    sub Judseis : secunda sub Gentibus : ter- erit ipse Deus, vel ipsius visio. Isa.

    tiasub apertis hsereticis quarta sub la- :


    xxviii, 5 : In die illa erit Dominus exer-

    tentibus et occultis quinta sub falsis :


    cituum corona glorise, et sertum exsulta-
    Christianis, apparentibus tamen bonis : tionis, etc.

    sexta sub aperte malis Christianis : sep-


    tima sub Antichristo : tres alia' sub
    mundo, carne, et diabolo. Vel, « Dicbus Qui habetaurem, audiat quid Spi- |

    decem, tcmpore hujus vitae


    » id est, toto ritus dicat Ecclesiis : Qui vicerit, non
    quo per septem dies pugnat Ecclesia Ipedetur a morle secunda. »
    contra Iria vitia, scilicot, avaritiam divi-
    tiarum, vanam gioriam dignitatum, cu- Posito exordio Epistolse et narratione,
    piditatem voluptatum, et sic exponit hic ponitur conclusio, in qua omnes ge-
    Ha} mo. neraUter ad prsemium invitat.
    Et nota, quod dicit : aHaljebitis, » non Unde dicit : « Qui habet aurem » cor-
    habebis, licet uni loquatur, in quo innuit dis, id est, intelHgentiam, « audiat, » id
    quod omnibus tribulatis loquitur genera- est, intelligat « quid Spiritus dicat Ec-
    liter. clesiis, » ut prius. Nota : Triplex est
    Ecclesia : malorum, Psal, xxv, o : Odivi ^
    « Esto fidelis usque ad mortem,
    Ecclesiam rnalignantium. Item, justo- tr

    et dabo tibi coronam vita3. » rum, de qua, Matth. xvi, 18 Super hanc :

    petram sedificabo Ecclesiam mcam ,

    Supra praedixit persecutionem futu- Item, bonorum. Psal. cxlix, 1 J.aus :

    ram, hic hortatur ad perseverantiam in ejus in Ecclesia Sanctorum. Prinice lo-


    bono, ponendo cum hoc consolationem, quitur, arguendo et comminando. .Toan.
    Quasi diceret Ita habebitis persecutio-
    : XVI, 8 Arguet niundum dc peccato, etc.
    :

    nem : sed tamen quidquid contingat, Secundse loquitur, consolando et erudien-


    serva perseverantiam in fine, do, Psal. Lxxxiv, Audiam quid lo-
    II :

    Unde dicit : « Esto fidelis, » id est, quatur in me Doniinus Deus^ etc, Tertiae
    persevera in fide, vel in fidelitate quam loquitur, sicut solct homo loqui ad ami-
    Deo promisisli in baptismo. I ad Co- cum suuin, omnia sua secreta ei reve-
    rinth, xvi, 13 : Vigilate, state in fide, lando, .loan. xv, 15 : Vos autem dixi
    viriliter agite, etc, amicos, etc,
    « Usque admortem, » inclusive, Quasi Et dicit « Audiat quid Spiritus di-
    :

    diceret Et usque ad mortem noii de-


    : rat, » non quid dicat diabolus, Genes.
    seras fidem, Eccli. iv, X\ : fsr/ue ad III, i : Nequaquam morte moriemini.
    mortem rerta pro justitia. Non quid dicat mundus, Sapient, ii, 8 :

    a. Esto fidelis, » sicut uxor viro, ut Coronemus nos rosis, antequam marce-
    nulli alii ([uam Deo adheereas : sicut Non quid dicat caro, Isa. xxii, 13
    scant. :

    servus domino, ut bona ejus bene custo- Comedamus et bibamus, cras enim mo-
    dias, Luc. xn, i2 : Quis putas est fidelis riemur.
    dispensator. Sicul amicus amico , ut « Qui vicerit, » scilicet, mundum^
    omni tempore ddigas. Eccli. vi, L'i : pressuram tribulationum, impetum per-
    Amico fideli )iulla est comparatio. secutorum, vel carnem, mundum, et
    « Et dabo tibi coronam vitcv, » id est, diabolum, « non Isedetur a morte se-
    Corona , , . . .
    vitee. vitam intcrminabilcm, qua" signatur in cunda. » Prima mors animoe est in pec- j|

    corona quse est circularis, et circulus non catis : secunda est in pcenis. Prima est ma
    habet principium neque finem. Vel, in separatione animae et corporis :

    <' Coronam ril^, » scilicet, regalem : secunda in aeterna damnatione. Nota


    Ii\ APOCALYPSLM B. JOANNIS, VISIO I-II, 12. 313

    qaod peecatuni dicitur mors, Sapient. \, ipsa Ecclesia distinxit judicando inter
    12 NolUe zelare mortem iii errore vilie
    : virlutem lidelium, et periidiam liaereli-

    vestrx. Et bene quia sicut mors corpo- : corum : ut cornua peccatorum confrin-
    ralis Isedit in quatuor, sic peccatum. gerentur, et exaltarentur cornua justi '.

    Mors corporis separat animam ab ipso Huic etiam competit quod dicit « rhom-
    corpore, sic peccatum a Deo. Item, illa phxam, » quia locuturus de divisione,
    ab amicis et parentibus separat, sic pec- ponit instrumenlum dividendi,
    catum ab Angelis et Sanctis oninibus. " llxc dicit qui hahet rhomphieam, »
    tthoui
    Item, illa facit dimittere divitias mundi, id est, judiciariam poteslalem, vel judicii P^*»-
    sic peccatum divitias spirituales. llem, senlentiam, « utrac/ue parte acutam, » id
    ista privat visu corporali, sic peccatum est, scindentem in anima et corpore. Vel,
    spirituali. Item, mors animse, id est, quia scindit nobiles et ignobiles, Praela-

    peccatum assimilatur morti corporis in tos et subditos, laicos et clericos, et sic de


    multis quia primo corpus distempera-
    : aliis. Vel, « Utraciue parte, » quia red-
    lur, deinde intirmalur, postea morilur, det pcenam malis, et gloriam bonis.
    postea etlertur, postea sepelitur, deinde Matth. XXV, 3i, il : Discedite a me, ma-
    lapide operitur. Sic anima primo distem- ledicti Venite, heuedicti, Supra,i, 16 :

    peratur per makim afTeclionem, infirma- De ore ejus gladius utraque parte acu-
    tur per noxiam delectationem, moritur tus exihat. Vel, « Ltrac/ue parte acu-
    per consensum, elfertur per opus, sepe- tam, -ii propter peccatum omissionis, et
    litur per consuetudinem, operitur lapide commissionis. Jerem. ii, 13 : Me dereli-
    per obdurationem. (luerunt fordem aquse vivse : ecce omis-
    sio : et foderunt sihi cistertias, cisternas
    dissipatas commissio. Vel, : ecce
    « Utrac/ue parte acutam, » id est, pu-
    " Et Angelo Pergami Ecclesife
    nientem peccatores utriusque temporis,
    scribe : Ha.^c dicit qui liabet rhom-
    scilicet, ante gratiam, et sub gratia.
    l^piia^am utraque parte acutam. »
    Vel, « Qui hahet rliomphxam utraque
    parte acutam, » id est, verbum Dei, vel
    Haec est tertia Epistola, et tertia pars sermonem divinum, de quo, ad Nebr.
    principalis bujus capiluH. IV, 12 : Vivus est sermo Dei, et efficax,

    Et dividilur sicut alise in tres parles, et penetrahilior omni gladio ancipili.


    sciUcet, exordium : et narrationem, ibi, Et dicitur rliomphse.a utraque parte
    \A. 13 : « Scio uhi liahitas : » et conclu- acula. Utraque, propter Vetus, et No-
    sionem, ibi, y. 17 : « Qui hnhct aurem. » vuin Testamentum : quia sicut dicit
    In exordio duo facil. Priino, langit llaymo, huic resecal peccata operis,
    cui scribit. Secundo, cujus auctoritate huic rcsecat peccata cogitationis, l)e

    ihoc facit, ibi. « Qui linhel rhomplise- |)rimo, Exod. xx, 13 et W : Non occides.
    \am. » Non mcechaheris. In Novo Tcslamento
    ll-.Dicit ergo : dicitur, Maltb. v, 22 et 28: Omnis qui
    « Et Angelo. » Continua: Ita scripsisli iraseitur fratri suOy etc. Omnis qui vi-
    jjEcclesiis supra dictis. <f Et Aufjr/o, » id derit mulierem ad co)icupiscendum ram.
    test, Episcopo « Perf/ami Ecclesin', Nota Isidorus, Elym. 18: « llbomphw-
    :

    hcribc, » scilicet sicut aliis. Nota : Per am idem ost quod rraniea qufe est gladius
    Ipanc Ecclesiam signilicalur stalus h^Tle- lerreus. Eratnca nuicm dicitur (|uia ferrea :

    jiae in tempore bajreticorum. Pergamus est, ac proinde omnis gladius framea


    fenini interpretatur dirisio coruuum, et est. »

    ^ Psal. i..\xiv, II,

    XXX vni
    oli D. ALB. MAG. ORD. PR/ED

    13 « Scio ubi habitas, ubi sedes est Sa- « Et non negasti fidem meam, » scili-
    tarice, et tenes nomen raeum, et non cet pro quacumque tribulatione non ne-
    gasti ore fidem nieam quam tenebas in
    negasti fidem meam. Et in diebus illis
    corde : quia, Apostolus, ad Roman. x,
    Antij)as testis meus fidelis, qui oocisus
    10 : Corde creditur ad justitiam, etc.
    est apud vos, ubi Satanas habitat. ».

    Hic incipit narratio. Et dicuntur ibi « Et in diebus illis Antipas testis

    quatuor. Primo, prsemittit consolalio- meus fidelis, etc. »


    nem Secundo, ostendit rigorem
    laudis.
    increpationis, ibi, t. 14 « Sed habeo : « Et in diebus illis. » Quasi dicat
    adversus te. » Tertio, admonitionem Etiam in diebus iUis in quibus Antipas j

    emendationis, ibi, t. 16 : « Similiter fuit occisus non negasti fidem pro fide, :

    pceniientiam age. i> Quarto, timorem et in hoc commendatur iste quia cura :

    comminationis, ibidem : « Si quo mi- videret aUos occidi, fidem non negavit.
    72US. » Unde dicit : « Li diebus illis., » supple,
    In primo commendat eum a tribus. fuit Antipas testis meus fidelis, id est,
    Primo, a perseverantia fidei inter infide- martyr eff"ectus promea fide. Map-jp enira
    les. Secundo, quia Christi nomen tenuit graece, testis latine.
    contra disputantes, Et tenes nomen ibi, « Qui occisus est apudvos » ergo ejus
    (' :

    meum. » Terlio, quia non negavit iidem exemplo debetis animari ad moriendum
    propter persecutiones, ibi, « Et non ne- pro fide. Nec est mirum si apud vos occi-
    gasti. » sus est, « ubi Satanas habitat, » scilicet
    Dicit ergo commendans eum a perse- sicut in suis membris.
    verantia tidei : « Scio, » id est, approbo, Et dicit « Qui occisus est apud vos, »
    :

    « ubi habitas, » scihcet manens sicut lu- licet non a vobis, sed ab illis in quibus

    minare in medio pravee et perversae na- Satanas habitat, id est, a laUbus in qui-

    Sedes Sa- tionis '. « Ubi sedes est Satanse, » id est, bus quiescit sicut in domo propria. Luc.
    tanae.
    malorum congregalio, qui tibi et omni XI, 24 :dommri meam. Nota
    Revertar ifi :

    bono adversanlur. In his sedet diabolus. Bernardus Quidam dicunt hunc


    dicit : «

    Job, XL, 16 : Sub umbra dormit, id est, marlyrem Pergamo passum alii Domi- :

    in avaris umbrain temporalium quseren- num Jesum inleUigunt, qui ab incredu-


    tibus : in secreto calami, id est, in super- lis etiam nunc quantum in ipsis est, oc-

    bis vacuitatem vanee glorise quaerenti- ciditur. » Havmo dicit, quod fuit quidam
    bus : et in locis humeiitibus, id est, martyr in Ecclesia Pergami. iXota : Anti-
    luxuriosis deleclationem carnis amanti- pas interpretatur donans iransitum, el

    bus, qui sunt sicut sus lota in volutabro sigaat martvrium per quod fit transitus
    luli K ad regnum ccelorum. Vel, signat mar-
    « Et nomen meum, » resistendo
    tenes mortem suam
    tyres qui occisoribus suis
    haereticis disputantibus, et nomen meum donabant, per quam transibant de mun-
    blasphemantibus. Yel, « Tcnes nomen do ad coelum, etc.

    meum, » a quo diceris Christianus, de-


    fendis. Act. iv, 12 Non est aliud no- :

    men sub coelo datum hominibus, in quo


    oporteat nos salvos fieri. Hoc nomen « Sed habeo adversus te pauca quia :

    tenendum est corde credendo, ore conh- habes illic tenentes doctrinam Bala-
    tendo, opere vivendo et conversando. am, qui docebat Balac n^iittere scanda- m^

    » AdPhilip. II, Ib. « II Petri, II, 12.


    IX APOCALYPSTM B. JOANNIS, VTSIO I-II, I i, lo, 16. oio

    lum coram filiis Israel, edere, et for- doctrinam Nicolailarum,)-) qui docebant,
    nicari :
    quod licitum esset omnes mulieres com-
    Ita habes et tii tenentes doctrinam ™""es ^sse. Et in hoc quod dicit « tenen-
    tes, » notatur pertmacia m peccato suo.
    Nicolaitarum.
    Hic qua^ritur. Quare peccatum gula? et Peccatum
    Similiter poenitentiam age. »
    luxuriae magis dicitur scandalum quam 'pe"c"fum'^
    alia peccala ? Respoxsio. Quia ista pec- gu'» sunt
    raajoris
    • •
    j j
    Supra posuit commendationem, hic maxnne sunt nota, et ideo ad maium
    cata
    1
    infamife .

    ponit increpationem, et arguit eum : quia exemplum maxime efficacia.


    et carnales non corrigebat.
    Continua ita : Multum commendabilis « Similiter pcenitentiam age. »

    es in praedictis, sed tamen repreliensibi-


    lis in aliis. Unde dicit Sed habeu ad-
    : i( « Similiter, » id est, sicut dixi Epi-
    versus te pauca. » Glossa, si corrigaris : scopo Ephesi : sic dico tibi. Vel, « Simi-
    alias, multa sunt : et determinat quai liter, » id esl, a simili per contrarium.
    sunt illa : Quasi diceret : Sicut peccasti edendo et
    « Quia hahes illic, » id est, in tuo fornicando : ita per contrarium, « poeni-
    Episcopatu, « tenentes doctrinam Bula- tentiam aqe, » id est, sicut de factis do-
    am, » quibus parcis, et non expellis : clrinee Balaam, ita de factis doctrinae
    « qui, » scilicet Balaam, « docebat Ba- Nicolaitarum. Yel, « Similiter, » id est,
    lac mittere scandalum coram filiis ut pcena sit similis culpce. Vel, « Simi/i-
    Israel \ » El subdil quod scaudalum : ier, » ut tu de negligentia correctionis,
    « Edere » de sacrificiis idolorum, id est, et illi de culpa. Haymo : « Pari enim xaceas
    idolothytis : in quo arguitur peccatuni reatu adstringitur et ille qui prava docet, '^

    v^jeJu'/.
    gulae, « et /ornicari, » scilicet in venera- et qui tacens permittit. »

    tionem quo arguitur peccatum


    idoli : in
    luxuriae. ista duo
    Et bene conjunguniur : « Si quo minus, veniam tibi cito, et

    quia dicit Ilieronymus « Veiiter mero :


    pugnabo cum illis in gladio oris
    testuans, cito despumat in luxuriam. »
    mei. »
    Et nota, quod, Numer. xxiv, 11 et seq.,
    non iegitur expresse de consilio Balaam, Hic ponitur terror comminationis, et
    sed patuit per effectum consequentem. est sensus : « Si quo minus » feceris, « ce-

    Yidens enim Judaeos promptos ad luxu- niam tibi cito, » id est, adveutum irae

    riam, consuluit Balac ul pulchras mulie- mete te cito sentire faciam. Isa. xvi, 5 :

    res adduceret, et poneret coram filiis Velociter reddens quod justum est. Vel
    IsraeJ : quarum pulchritudine capti, rue- sic : « Veniam tibi, » id est, contra te,
    rent in amplexus earum, et blanditiis « cito, » id est, in morte, vel improvise.
    seducti comederent de sacriRciis Beelphe- Sed contra : Eccli. v, 4 : Altissimus est
    gor. Sic erant quidam in Ecclesia Perga- Ijdtiens redditor. Respoxsio. (^ito dicitur
    mi, qui docebant fornicari, et edere de ratione brevitatis pra?sentis vit;p. Vel,
    sacrificiis idolorum. « cito, » id est, subito. Tnde citu dicitur
    q^^ ^^^-^

    fiori, quod non prffividetur. Luc. xu, 46 :

    « Ita habes et tu lenentes doctrinam \'eniet dominus servi illius in die qua

    Nicolaitarnm. » non sperat, et hora qua nescit, et diuidet


    eum, partemque ejus cu)n infidelibus
    Nicolaus etiam hoc praedicabat. « Ita ponet
    \habes, » id est, similiter, « et tu tenentes % Et puynabo cum illis, r> id est^ con-

    ^ Cf. Numer. xxiv. 14 et ?eq.


    516 D. ALB. MAG. ORD. mJED.
    tra illos, « in gladio oris mei, » id est, « Dabo, » scihcet gratis, « manna abs- mj
    sententia judiciaria : et convincam illos cunditum, » id est, Christum qui est pa- ^*'^'

    fornicarios peccasse. nis Angelorum et ideo factus est humo, :

    Et nota, quod dicit : « Veniani tihi, » ut panem Angelorum manducaret homo.


    acquisitive : « et pugnabo cum illi.s, » Hoc munua modo absconditum est am-
    associative : ad signandum, quod major bulaiitibus per hdum sed tunc erit ma- :

    est culpa Praelati quam subditorum, et nifestum ambulantibus per speciem. Isa.
    major poena similiter debet infligi : sicut XLv, l.j : Vere tu es Dcus absco7ulitus,
    e converso bonorum Prsplatorutn major Deus Israel, Salvator. \e\, « Alanna, »
    est gloria. Item : « Veniam tibi » dicit, id est, dulcedinem seternam. l^sal. xxx,
    « etpugnabo cum illis. » ad designan- 20 : Quam magna ynultitudo dulcedinis
    dum quod erant culpabiles tam subditi tuae, etc. Vel, a. Manna ahscoiiditum » di-
    quam Praelatus nam per suam negligen- :
    citur Spiritus sanctus, de cujus dulcediue
    tiam corruerant in peccata. Unde sensus dicit Psalmista, Psal. lxvii, 11 : Para~
    est, ac si diceretur Yeniam tibi, et pu- :
    stiin dulcedine tua paupcri, Deus. Nota :

    gnabo tecum. Yel, « Veniam vobis, et Chrislus dicitur manna, » propter dul- «
    pugnabo vobiscum. » Sic dicit alia trans- cem ethocsecundum utram-
    refectionem,
    latio. que naturam. De quo dicit Augustinus,
    Et dicit : « In gladio oris mei, » id est, quod oculus corporalis reficietur in hu-
    sententia quat; nunc est in ore ad commi- manitale Christi, sed oculus spiritualis
    nandum, sed in die judicii erit in manu in deitale : et sic ingredietur, et pascua
    ad interficiendum : et ideo modo possu- inveniet '. « Ahsco)iditum, » quia Cliri-
    mus evadere, tunc non : propter quod stus fuit absconditus in figuris legis per
    dicitur, Job, xix, 29 : Fugiie a facie gla- signihcationem, in carne humana pro-
    dii : quoniam ultor iniquitatum gladius pter nostram redemptionem, in sacra-
    est. mento altaris ad nostram consolationem.
    « Ft dabo illi calculum candidum, »

    id est, aeternan} contemplalionem.

    Il^
    « Qui habet aurem, audiatquid Spi- Vel sic « Vinccnli daho manna abs-
    :

    ritus dicat Ecclesiis : Vincenli dabo conditum.^ » id est, gloriam anima?, quae
    manna absconditum, et dabo i!li cal- dicilur tnanna : quia sicut manna unicui-
    que sapiebat prout volebat, sic gloria
    culum candidum, et in calculo no-
    aeterna omnia oblectamenla offert uni-
    men novurnscriptum, quod nemoscit,
    cuique. « PJt dabo illi calculum ca)idi-
    nisi qui accipit. dum, » id est, gloriam corporis, quae di-

    minutive dicilur cnlculus respectu glo-


    « Qui habet aiirem, etc. » lleec est ter- riae aninue. Yel, quia gloria ilia modo a
    tia pars principalis in qua ponit Epistolai mundanis modica reputatur. Per caicu- ccnit

    conclusionem : et exponitur sicut prius. lum caudidum signatur recte gloria cor-
    Frequenter autem ponitur ista parlicula poris : ratione candoris signalur claritas,
    sive ciausula, ut excitetur intentio audi- ratione soliditatis impassibilitas, ratione
    torum. modicitatis subtililas, ratione rotundita-
    « Vincenti, » scilicet bas tribulationes, tis agilitas,

    vel desideria carnis, et diemonum tenta- « IJt in calculo noinen novuni scri-
    menta, supple, non tantum pugnanti : ptum, » id est, in corpore nova obedien-
    quia, 1[ ad Timoth. u, 5 Non corona- :
    tia carnis ad spiritum, quae modo non
    bitur nisi legitime certaverit. est : quia caro concupiscit adversus spi'

    '
    .foan. X, 9.
    rN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO l II, 17, 18. 317

    ritum\ Vel, « /?2c«/cz//(?, » idest, incor- puli mei estis, si dilectionem habueritis
    pore, « nomen noviim scriplum, » id est, ad invicem.
    nomen non servi, quod est nomen
    filii, « Quod nemo scit, » id est, hujus no-
    vetus. Joan. xv, 13 : Jam non di- minis virtutem, « nisi qui accipit, » id

    cam vos servos... Vos autem dixi ami- est, donec acceperit.

    cos.

    Vel sic : « Dabo illi calciilum, » id « Et Angelo Thyatirae Ecclesise


    t»
    est, Christum, quiper calculum sionatur :
    scribe. »
    quia calculus lapis pretiosus qui et car-
    bu/iculus dicitur : et dicitur sic a carbone, Hsec est quarta pars capituli, et quarta
    quia ab eo similitudinem ducit : lucet Epistola Joannis.
    enim positus in tenebris. Sic Christus in Et continet tria sicut et preecedens :

    mundi tenebris refulsit, quando Verbum exordium quod est ibi, « Et Angelo. »
    caro factum est, et habitavil in nobis ^. Narrationem quse est ibi, >'. 10 « Novi :

    Qui candidus bene dicitur : c[uia, sicut opera tua. » Et conclusionem quae est
    dicit Haymo : « Sine peccati ofTuscatione ibi, y. 26 « El qui vicerit. »
    :

    mundus inter homines apparuit, et divi- In exordio tanguntur dao. Primo, cui
    nitatis su» luce tenebras nostrse morta- scribit. Secundo, cujus auctoritate, ibi,

    litatis illustravit. » Unde sponsa, Cantic. « Hsec dicit Filius Dei. »

    v, 10 : Dilectus meus candidus, et rubi- Dicit ergo : « Et Angelo, » id est,

    cundus candidus propter innocentiam,


    : Episcopo, « Thyatirse Ecclesi^ scribe. » Thyatira.

    rubicundus propter Passionem. NoTA Per hanc Ecclesiam signatur sta-


    :

    « Et in calculo., » id est, in Christo, tus Ecclesise universalis tempore Confes-


    « nomen novum scriptum, » id est, no- sorum et Doctorum : qui illuminaverunt
    men Christianum, « quod nemo scit., nisi Ecclesiam meritis, doctrinis, et exemplis :

    qui accipit. Contra Multi noverunt


    » : Thyatira enim interpretatur illuminata.
    hoc nomen qui non sunt Christiani. Res- Ilem, secundum Bernardum, interpre-

    poNsio. Duplex est scientia speculativa, : tatur vivens hostia : quia qui illuminati
    et experimentalis. De prima objicitur, de surit et alios illuminant, debent esse
    secunda loquitur hic. vivens hostia per carnis mortiticationem.
    Vel sic : « Quod nemo scit, » scilicet Ad Roman. xii, 1 Obsecro vos per mise- :

    perfecte in hac vita, « nisi qui accipit, » ricordiam Dei, ut exhibeatis corpora
    scilicel in patria. vestra hostiam viventem, etc.
    Vel aliter : Per manna et per calculum
    signalur verbum Dei, quod dicitur manna « Heec dicit Filius Dei, qui habet
    propter refectionis utilitatem, et calculus oculos tamquam flammam ignis, et

    propler veritatis soliditatem, candidus pedes ejus similes aurichalco. »

    propter eruditionis luminositatem. Vel,


    per manna absconditum signatur vita Hic describit eum cujus auctoritate

    aeterna, per calculum vero charitas qure scribit, et hoc a duobus. Primo, ab ex-
    est sicut calculus ignitus, quo diligitur cellenti cognitione. Secundo, ab tTterna
    Deus et proximus : scd candidus qua ipsa felicitate, ibi, « Et pedes, ctc. »

    nigredo peccatorum operitur. Unde dicit « Hiec : dicit Eilius Dei. »

    «Et in calculo, » id est, tali charitate, NoTA Qui superius


    :
    dictus est similis

    « nomen novum scriptum, » id est, no- Filio hominis, hic dicitur Filius Dei : ut

    menlilii, ct amici, veldiscipuli. Joan. xiii, sic ostcndatur, quod unus et idem est

    35 : In lioc coynoscent omnes ([uia disci- Filius Dei, ct Filius hominis.

    Acl (ialal. V, 1- loau. 1, 1'*.


    518 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D
    « Qui habel oculos, » id est, dona Spi- erunt in mundi, qui purgabuntur
    fine

    ritus sancti^ « tamquam flammam igne persecutionis. Et nota, quod Thya-


    ignis, » scilicet ad illuminandum intel- tira interpretatur illuminata, et quan-

    lectura, et accendendum alFectum. Qua- tum ad hoc scribit ei ex parte illius qui
    dam enim dona sunt ad illuminandum, habet oculos tamquam flammam ignis.
    quaedam ad inflammandum piopter : Item, interpretatur hostia vivens, et quan-
    quod dicitur, Daniel. x, 6 Et oculi ejus : tum ad hoc scrtbit ei ex parte illius qui
    ut lampas ardens. habet pedes similes aurichalo. Hostia
    Vel sic « Qui habet oculos, etc, » id
    : enim vivens Deo ofFert mortificationem
    est, claros et omnia
    penetrativos, ita ut carnis per ignem pcenitentiae portans :

    videat. Ad Hebr. iv, 13 Omnia nuda et : C.ristum in corde per fidem, in corpore
    aperta sunt oculis ejus. IIoc autem dicit per imitationem. Nota, quod prius
    Joannes ut lerreret eos qui erant Thya- dixerat quod pedes erant in camino ar-
    -_,

    tirce quia peccata eorum Deus videt,


    :
    denti, quod hic non dicit, sed tantum
    qui eos judicabit. Vel sic « Qui habet : quod sunt similcs aurichalco ad signan- :

    oculos, etc, » id est, qui illuminat intel- dum quod Sancti primi temporis, vel
    leclum, accendit ufTectum^ consumit et Praedicatores habuerunt fervorem chari-
    omne malum. Vel Qui habet sic : « tatis : modo eorum charitas refriguit.
    oculos, etc, » id est, Praelatos et Do- Matth. xxiv, VI : Refrigescet charitas
    ctores, sicut Augustinus et Hieronymus, multorum.
    etc
    « Tamquam flammam ignis, » id est,

    lucentes scientia, petentes superna, va- « Novi opera tua, et fidem, et chari-
    stantes terrena corda. Abdise, y. 18 :
    tatem tuam, et ministerium, et patien-
    Erit domus Jacob ignis, et domus
    tiam tuam, et opera tua novissima
    Joseph flamma, id est, Prtelati : et
    plura prioribus. »
    domus Esau stipula, id est peccatores.
    Zachar. xii^ 6 : Ponam duces Juda sicut
    caminum ignis in lignis, et sicut
    facem Posito exordio, ponitur narratio in
    ignis infoBUo et devorabunt ad dexteram
    '.
    qua tanguntur quatuor. Primo enim
    et acl sinistram omnes populos, id est, Episcopum commendat. Secundo, eum
    peccatores, et haereticos. increpat, ibi, y. 20 « Sed habeo ad- ;

    « Et pedes ejus, » id est, Prsedicatores versus te pauca. » Tertio, malis commi-


    Chrisli ipsum portantes per mundum natur, ibi, y. 22 « Ecce mittam eam, :

    praedicando. Isa. lii, 7 : Quam pulchri etc. » Quarto, bonos consolatur, ibi,

    super montes pedes annuntiantis et pree- t. 23 : « Vobis autem dico. »

    dicantis pacem ! In prima parte primo commendat iu


    « Similes aurichalco. Nota Ut
    » : operibus, secundo in virtutibus, ibi,
    Aurichal-
    cum. dicit Gilbertus, aurichalcum quando fit, « Et fidem^ et charitatem tuam. »

    ses in igne ponitur, et cum quibusdam Dicit ergo : « Novi, » idest, approbavi,
    medicaminibus appositis color auri indu- et elegi ;' opera tua » bona : nec tantum
    citur, ct signat Prajdicatores qui suut a^s opcra, sed « et fidem, » in intellectu qua
    per sonoram praedicationem : in igne credis in Deum, sine qua nullus potest cil
    ponuntur per tribulationem, id est, me- Deo placere * : k et charitatem tuam, »

    dicamine paticntiaB convertuntur in au- in atlectu, « et ministerium, » in ef-


    rum purissimum probatce vitae. fectu.
    Vel, « Pedes ejus » dicuntur iideles qui Vel sic : « Novi opera iua, » scilicet

    Supra, I, lo. * Ad Hebr, xi, (3.


    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO l-ll, IH, 20. 519

    quae bene facis, « et fidem^ » qua dirigis quee facis ad bene operandum provo-
    in agendis, « et charitaiem tuam, » quae cando, « et fidem, » id est, fidelitalem
    est forma fidei, « et ministeriwn, » in tuam, talentum tibi commissum fideliter

    eleemos)'nis : sic enim dabat eleemosynas dispensando, « et charitatem luam, »

    largas,quod cst officium Prselatorum. pro subdilis animam propriam expo-


    Quidquid enim in superfluitatibus expen- nendo, et patientiam tuamy » adversa
    dunt, furantur pauperibus et rapiunt. sustinendo, « et opera tiia nomssima
    Isa. 111, 14 : Rapina pauperis in domo plura prioribus, » in virtutibus profi-
    vestra est.YeX, << Ministerium ^y^^vdidiicQ.- ciendo. Proverb. iv, 18 : Justorum
    lionis, vel doctrinse in libris faciendis in semita quasi lux splendens procedit, et

    quibus posleri doceantur, ut Hiero- crescit, etc.

    nymus et Augustinus et hujusmodi. II ad


    Timoth. IV, 5 Ministerium tuum imple.
    :

    (.c Etpatie7itiam tuam. n Rk commen- « Sed habeo adversus te pauna, 90


    dat eum a spe, secundum quod habet q^jg^ permittis mulierem Jezabel, qua?
    patientiam in tribulatione, et perseveran- ,. ., i^^ „„ „+ „^^„r.«,.Q
    , ,
    ^ ^ se dicit propheten, docere, et seducere
    tiam in opere : « et opera tua. » Unde
    servos meos, fornicari, et manducare
    dicit : « Et patientiam tuam, » quam
    habes in adversitatibus tolerandis : de de idolothytis. »

    qua, Luc. xxi, 10 : Li patientia vestra


    possidebitis animas vestras. Hic eum arguit. Et primo, quia per-
    « Et opera tua novissima., » supple, mittit mulierem in Ecclesia docere. Se-
    novi, « plura prioribus. » Non dicit cundo, quia permittit eam servos Dei se-
    meliora, quia permittebat Jezabel docere. ducere, ibi, « El seducere servos meos. »

    Aliter legitur sic, ut loquatur univer- Tertio, seductionem illam exprimit, ibi,

    sali Ecclesise, et commendat eam ab « Fornicari, manducare de idolo-


    et '

    operibus, dicens Novi opera tua, » in : « thytis. » a communione


    Quarlo, illam
    quo damnatur otiosilas. Ecch. xxxiii, Ecclesise separandam exprimit^ ibi, t- 21 :

    29 : Multam enim malitiam docuit « Et dedi illi tempus, etc. »

    otiositas. Dicit ergo : Ita commendabilis est


    (( Et fidem, » in qua peccalorum re- propter prsedicta, « sed » tamen « habeo
    missio impetratur : in quo damnatur hae- adversus tepauca. »

    reticorum secta. Act. xv, 9 Fide puri-


    : Quaeritur, Si charitatem habebat,
    fians corda eorum. Ye\, a Fidem, id y> quomodo peccata proximorum incorrecta
    est, fidelitatem contra proditores. dimittebat? Responsio. Haymo. : « Nulla
    Et charitatemtuam,y) conU'aia\'dvoii.
    " ratio permitlit ut iile hoc vitio notetur,
    I Joannis, iii, 17 Qui habuerit sub- : quem Dominus lanta laude prosequitur :

    stantiam hujus mundi, etc. sed a corpore elcclorum convertit sermo-


    « Et ministerium, » domi-
    contra nem ad parlem ie[»i'()boruui, qute in

    nantes. Matth. xx, 28 : Filius hominis Doctoribus intelligilur,quisua negligentia


    nofi venit mi)iistrari, sed minislrarc. fornicationem, et idololatriam iu Ecclesia
    « Et patientiam tuam, » contra iracuu- Dei esse sinunt sub nomiue Cliristiano. »
    dos. Proverb. xiv, 2!l : Qniimpa/ictts esf, « Quia pcrmitlis. » (ilossa « Non ex- :

    exaltat stultitiam suam. coniuiunicaiis uiuliercm. »

    « Et opera tua plura prioribus, » V Jczabcl, ([UiC se dicit prophetcn, do- jezabel.
    contra pigros. Proverb. xix, 15 Piijredo : cere, et seducrre scitos mcos, /ornicari,
    immittit soporem, et anima dissoluta ct manducare dc ido/ofhi/tis. » Nota :

    esuriet. .Ie7.abel fuil uxor rogis Acliab, sicut di-


    Ahter : « Noci opcra tua, » scilicct cilui, IV Ucguui, IX, 22, quic fuil idolo-
    520 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    latra stmul et fornicarla. Ilem, persecu- licet non sit quartum : quia non adorat
    trixservorum Dei el constat quod non : idola.
    vivebat tunc, quando fuit facta ista reve- « El manducare de idolothijtis, » id
    latio : quare ergo dicit, Jczabel? Res- est, de immolatiset oblatis idolisin vene-
    poNsio. Haj^mo : « Qui erant in Ecclesia ratione eorum, ct cum scandalo Iratris
    illa, qui opera mala imilabanlur
    illius : inrirmi : aliter non prohibetur peritis qui
    ideo in eis ipsa mater fornicationum vo- sciunt quod idolum nihil est '.

    cabatur. » Sensus ergo est Ouia per- :

    mittis simulJezabel, id est, idololatras et


    fornicarios docere et fornicari, etc. Alii « VA dedi illi tempus utpoenitentiam »
    dicunt, quod ad litteram in illa Ecclesia ageret, et non vult poenitere a fornica-
    fuit qusedam mulier sic vocata, quge fuit tione sua. »
    uxor Episcopi : et hocinnuit alia trans- I
    latio, quae dicit sic : « Habeo adversus Hic ostendit eam ab Ecclesia esse se-
    te multa : quod sinis uxorem tuam Je- parandam, cuin diu exspectata noluerit
    zabel, qua3 se dicit propbeten, quia erat agere pcenitentiam.
    uxor Episcopi : vel propheten, id est, oc- Continua : Talis est illa quam per-
    culta et secreta videntem, ut sibi melius mittis docere in Ecclesia : et licet sit

    dedi tempus ut popnitentiam Tei


    crederetur. » Pcr hanc introducta est talis, « illi
    poeo
    Haeresis ha?resis Mahumcti : sicut illa Jezabel in- ageret, » scilicet de peccalis suis : in quo ti

    Mahumeli
    troduxit Baal inter filios Israel : et sicut ostenditur excellentia misericordiae Dei
    illa prsecipit interfici prophetas Domini, qui nullum vult perire. Ezechiel. xxxiii,
    sic lex illa praecipit quod interficiatur, 11 : mortem inipii, sed, etc. Et est
    A'o/o
    qui praedicat contra illam. argumentum, quod tempus iiobis datum
    « Docere, » Quod est conlra iliud quod est ad poenitendum. Si enim tempus est
    dicitur, I ad Gorinth. xiv, 34 : AJulieres mora motus, nos semper debemus esse
    in Ecclesiis iaceant. I ad Timoth. ii, 12 :
    in motu ptEnitentise. Eccli. iv, 23 Fili, :

    Docere rmdieri non perinitto. conserva tempus, et devita a malo. In fu-


    « Et seducere, » id est, seorsum a via turo autem erit tempus Domini. Psal.
    veritatis ducere, vel aviafidei et morum, Lxxiv, 3 : Cum accepero tempus, elc.

    <i servos meos, » supple, iti hoc quod Et non vult poenitere a ^fornicalione
    docet. sua, » ad litteram, vel quadruplici pree-
    Quid for « Fornicari, » ad litteram cum muHe- dicta : in quo notatur aggravatio culpae.
    oicari:•

    rjbus carnaliter, vel cum dseinonibus Job, XXIV, 23 Dedit ei Deus locum poe-
    :

    spirituahter per idololatriam, et ceetera nitentix, et ille ahutitur eo in super-

    Quadru-
    peccata. Est autem quadruplex fornica- hiam. Et dicit : « Non vult : » non dicit,
    plex forni-tio. Prima, anima. Matth. v, 28 Oui
    in : non potest : quia non impotenlia, sed
    catio. •
    7 • j- ,
    viderit mutiereni ad concupiscendum voluntas culpabilis esl.

    etc. Secunda, in aclu ipso. I ad Corinth.


    VI, 18 : Qui fornicatury in corpus suum
    peccat. Tertia, in cultu idolorum, qute a Ecce mittam eara in lectum, et 3
    adorantur pro Deo. Jerem. iii, iS el U :

    qui moeclianturcum ea in tribulalione


    Ahiit, et fornicata est etiam ipsa :... et
    moechata est curn lapide et ligno. Quarta
    maxima erunt, iiisi poenitentiam ab
    est in amoi^e terreno. Ad Ephes. v, :l :
    operibus suis egerint.
    Avaritia, quod est idolorwn servitus. Ettiliosejus interficiam in morte. » !

    Tria genera modo regnant in Ecclesia,

    ^ 1 cid Corintii. mii, 4.


    IN APOCALYPSfM B. .lOANNIS, VISIO I II, 22. 23. 521

    Hsec est tertia pars in qua malis com- « Et filios ejus interficiam in
    minatur. niorte. »
    Et dicuntur duo, Primo, ponuntur
    nominus inflicturus
    poenae quas est maiis. c< El filios ejus, » id est, imitatores
    Secundo, commendatur fides Ecclesia? ejus, « interficiam in morte y> scilicet_,

    qua? Deum punitorem omnium malorum aeterna. Vel, « In morte, » id quando


    est,

    osiend\\,'\h\, f.2'i : a Et scient 07nncs Ec- morientur. Glossa : Quia mors morti
    clesise. » continualur.
    In prima parte dicuntur tria. Primo, « Et filios ejus, etc. » Gontra : Eze-
    comminatur eis audaciam peccandi, et cliiel. xviii, 20: Filius ?ion portabit ini-

    securitatein. Secundo, comminatur eis ^?a7fl/('m/;«/y7>. Responsio. Non loquitur


    tribulationem temporalem, ibi, « Et qui hic de filiis naturalibus,sed imitatoribus :

    machantur cum ea. » Terlio, morlem unde : « Et filios ejus, » Glossa : Omnes
    eeternam, ibi, y. 23 « Et flios ejus in- : sequaces.
    terficiam. »
    Dicit ergo : « Ecce mittam eam, » « Et scient omnes Ecclesiee quia
    h spi- permissive, « in lectuni, » id est, pec-
    ego sum scrutans renes et corda : et
    Itlis.
    candi securitatem. De quo, I Regum,
    dabo unicuique vestrum secundum
    XIX, lo ; A/ferte eum ad me in lecto, ut
    opera sua. »
    occidatur. Vel, « In lectum, » scilicet in-

    firmitatis, et atfliclionis. Job, xxxiii, 19 :

    Increpat quoque per dolorem in lectulo. Hic commendat lidem Ecclesiie : quia
    Vel, « In lectum » impudicitiae^ scilicet etiamjam non visa credit. Quasi dicat :

    permissive. Ad Roman. xiii, 13 : Non <i. Interficiam /ilios ejus in morte,y> et

    in cufjilibus et impudicitiis. Amos, vi> tunc « scient » pcenam inflictam malis.


    4: Qui dormitis in lectis eburneis, et Vel, iiScient,» scilicet, re quod modo
    lascivilis in stratis vestris, etc. credimt tide, « omnes Ecclesise, » id est,
    « Et qui mcechantur cum ea, » qui ei Sancti qui sunt de congregatione Eccle-
    sunt conformes per opera, a i?i tribula- sia?, v. quia erjo sum scrutans renes et

    tione maxima erunl, » scilicet pcenee corda, » id est, cogitationes et desideria,

    temporalis, vel in tribulatione maxima scilicet ad puniendum, vel remuneran-


    post mortem. Magna est poena in separa- dum. Psal. vn, 10 Scrutans corda et :

    tione animae a corpore, major in anima renes Deus. Et dicit : « Scrutans, » id

    pff-
    posita in inferno, maxinia quando punie- est, subtiliter examinans et adspiciens, et

    )fr-
    lur homo in utroque. Ad Roman. ii, '.) : subtiliter remunerans.

    iii
    Tribulatio et angustia in omnem ani- « Et dabo unicuique vestrum secun-
    mam hominis operantis malum. Item, dum opera sua, » scilicet, justis pree-
    is
    est
    magna est pcena in hoc mundo, major mium laboris sui, injustis supplicium
    in purgatorio, maxinia in inferno. Item, seternse damnatianis. Jerem. xvii, 10 :

    illa pcena infcrnalis magna est propter Do unicuique juxta viam suam.
    poenarum diversitatem, major propter « Scrutans renes et corda. » Contra :

    IJI
    acerbitatem. maxima propter cTternita- Job, x, •')
    et 6 ; Numquid sicut dies ho-

    tem. Jerem. xxx, 12 : Insanabiiis fra- minis dies tui, et anni iui sicut humana
    ctura tua, pessima plaga tua. sunt lempora, ut quieras iniquitatem
    « Nisi poinitentiam egerint ab operi- meam, et peccatum meum scruteris. Re-
    hus suis, » id est, de peccatis praeteritis. sponsio. In scrutatione duo sunt : in-

    Eccli. II, 22 : Si jJOinitcntiam non ege- quisitio do re incognita ut sciatur, vel de


    rimus, incidemus in manus Domini, et minus scita ut melius sciatur, el sic Deus
    no}i in inanus liominuni. nonscrutatur. Item subtilitcr.cognitioqua
    .S-22 D. Al >R. MAG. ORD. PR.^J).

    res certissime videtur : sic Deus scrula- quid dico ? hoc scilicet : « Non mittam
    tur. super vos aUud pondus, » sciHcet ve-
    teris legis, vel observantice legalis,
    ((quemadmodum dicunt, » scihcet falsi
    « Vobis autem dico, Apostoli me missurum super Evange-
    «84 Et CcPteris qui Tiiyatirae estis : Qui- hum « tamen id quod hahetis, » scilicet
    :

    cumque non habent doctrinam lianc, Evangelium, « tenete, » quamvis ipsi di-
    cunt me onus legale impositurum, et hoc
    et qui non cognoverunt altitudines
    tenete « donec veniam, » scilicet retri-
    Satange, quemadmodum dicunt, non
    buere unicuique secundum merita. Nec
    mittam super vos aliud pondus. dico oninibus, sed tantum « quicum- illis

    2s Tamen id quod habetis tenete, do- que non hahent doctrinam hanc, scili- i

    nec veniam. » cet quod sine lege non sit salus, et quod
    sit hcitum comedere idolothytum, et for-
    Hsec est quarta pars in qua bonos con- nicari.
    solatur, Vel Quicumque non hahent
    sic : «

    Et primo reddit eos commendabiles, doctrinam hanc, » id est, quos pravorum

    quia doctrinam hujus muheris non habe- persuasio ad opus perversum non inch-
    bant. Secundo, quia altitudinem Satanae nat et tunc est expositio ejus quod
    :

    non approbahant, ibi, y. 24 ; « Qid non dixit « cseteris : » et est metaplasmus, id Meta(
    cognoveriDit aUitiuUnes Satanse. » Ter- est, mutatio personse. Et dico etiam illis mu
    tio, dicit quod tantummodo Evangehum « qui non cognoverunt, » scilicet per ap-
    teneant, ibi, « Quemadmodum iUi di- probationem, « altitudines Satanse, » id
    cunt. » est, superbiam quam suggerit Satanas.
    Continua : Ila faciam maiis : « aulem » Sic legitur secundum Haymonem.
    pro sed, « vohis cseteris, » scilicet a nia- Aliter legitursecundum alios, et tunc
    hs, id est, qui estis dissiniiles iUis. Vel fit punctuatio sic « Qui non cognove- :

    sic : Sic faciam mahs : « vohis autem runt aUitudines Satanse quemadmodum
    dico, » singulariler, « cxteris, » id est, dicunt, » videlicet Judaei : quia de legis
    qui estisa casteris dissimiles, « gid Thya- observentia gloriabantur. Propter altitu-
    tirse estis, » in fide perseveranles. dinem ipsa lex si impleatur; carnaliter
    Deinde mutat personam « Quicum- : intelligitur, et construitur littera sic :

    que non hahent doctrinam hanc, » scili- « Vohis autem dico cseteris qid Thyatirse
    cet quod sine lege non est salus, et quod estis, » scilicet, in fide perseverantes, Et
    licitum est comedere de idolothylis, et postea mutat personam : « Quicumque
    fornicari, « qui 'cognoverunt, » id est, non hahent doctrinam hanc, » id est, qui
    approbaverunt, « altitudines Satanse, » non receperunt doctrinam hujus pessimaj
    id est, superbiam quam suggerit, vel mulieris, « qui non cognoverunt aUitu-
    profundam ejus astutiam. « Quemad- dines Satanse quemodmocUim dicunf, »

    modum dicwit, » scihcet quidam Judsei et qui non receperunt sicut illi dicunf
    me missurum, « non ndttani super vos carnaliter intelliiiendam lei^em et servan-
    aliudpondus. » Glossa : vcteris legis. dam, Dicebant enini Nisi circumcidatis :

    Et quamvis hoc dicant, « tamen id carnem praeputh vestri, non [toleritis


    quod hahetis tenete. » (ilossa : relri- salvi lieri '. Vobis inquam, qui in fide
    buere. perstitistis, « )ion mittatn super vos
    « Vohis dico, qui estis Thyatirse. » Et aliud pondus, » supple, nisi quod ab

    * Act, XV, 1 : Qnidam descendentes dc Jridssa. ctinduni morcm M(n/-ii^ non iiotes.fis salvuri.
    docehanl fratren : Qida nisi circwmidamini se-
    L\ APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO Ml, 2o, 26, 27. 28. 528

    Apostolis est prseceptuin vobis, Act. xv, Et hoc facite, « donec veniam, ^) scilicet,

    28 et 29 : Visum esl Spiritul sanctOj et vos remuneraturus.


    nobis, nihil ultra imponere vohis oneris,
    quani hsec necessaria : ut abstineatis vos
    ab imniolatis simulacroruni, et san- « Et qui vicerit, et custodierit usque 96
    guine, et suffocato, etc. in finem opera mea. »

    « Tamen id quod habetis tcnete, » sci-


    licet leve juguQi Evangelii, de quo. Ilsec est tertia pars hujus Epistolae.
    Matth. XI, 29 : Tollite jugum meum, Et tanguntur duo. Primo, ponitur ex-
    etc. citativum affectus, cum dicit : « Qui vi-

    « Donec veniam, » sciiicet ad remu- cerit. » Secundo, excitativum intellectus,


    nerandum unicuique secundum merituin ibi, y. 29 « Qui habet aurem. »
    :

    suum. Item. oxcitat affectum ad duo, scilicet,


    Aliter legitui' sic : a Vobis autem dico ad pugnandum <X)ntra vitia^ ibi, « Qui
    cseteris, » supple, qui estis dissimiles, vicerit. » Item, ad operandum cum per-
    « qui Thyatirse estis. » Quasi dicat : Non severantia, cum dicit : « Custodierit. »

    tantum vobis, sed omnibus ubicumque Dicit ergo : « Qui vicerii. » Haymo :

    sint qui non habent doctrinam


    : 'f « Desideria carnis,et horum tentamenta.
    hanc, )) scilicet, quam prsedicat Jezabel, « Et cusiodierit usque i)i finem, » sci-

    quod licet comedere idolothytum, et for- licet, vitjie. Vsque in finem, » sci-
    Vel, «

    nicari : « qui non cognoverunt, » ut non licet, consummationis justitiee, « opera


    legatur qui approbaverunt, « altitudines mea, » scilicet, quae prwcipio operari.
    Satanse, » scilicet, approbando superbiam Vel sic : « Et custodierit, » id est, in tide

    quam suggerit Satanas. Vel, « altitudi- mea perseveraverit.


    nes, » id est, profundam astutiam diaboli
    qua sub specie sanctitatis suggerit lega-
    liaesse servanda cum EvangeIio,« quem- « Dabo illi potestatem super Gentes.
    admodum » quidam egressi de Judaea Et reget easin virga ferrea, et tam- ^71
    me esse aftirmant, « non niittani super quam vas figuli confringentur,
    vos aliud pondus, ^) supple, quam Evan-
    Sicut et ego accepi a Patre meo ; et 2§
    gelium. Vel, « Quemadmodum dicunt, »

    scilicet quidam haeretici dicentes et hic dabo illi stellam matutinam. »

    et in futuro bonos Christianos debere af-


    fligi, « non mittam super vos aliud pon- Hic ponitur duplexprsemium.
    dus, » scilicet quam nunc. Quasi dicat : Primum significatur cum dicit : « Da-
    Non puniam vos in futuro. Et hoc non ho illi. » Et hoc respondet victoriae.

    dico omnibus^ sed illis « quicumque non Secundum, cum dicit : « Dabo illi stel-

    hahuerint doctrinam hanc, » scilicet lam matutinam. » Et istud respondet


    quam pseudo-apostoli praedicant, et illi, perseverantiae.
    supple, qui, cognoverunt, supple, per Undedicit : « Et quivicerit, » scilicet,

    gratiam illuminati, « altitudines Sata- diabolum in suis tentationibus, « dabo


    nse, » id est, astutias diaboli, « quemad- illi putcstatem super Gentes. » Glossa :

    modum dicunt, non mittam super vos « In hoc saeculo, etad litteram crevit Ec-
    aliud pondus, » scilicet quam nunc sus- clesia tempore Confessorum in dominus
    tinetis in tribulationibus. et possessionibus multis. »

    « Tamen id quod habetis tenete. » Quasi


    dicat Hoc faciani vobis
    : si perseverave- « Et reget eas in virga ferrea, »
    Virga fer-
    rea.
    ritis, aliter non. Vel, « Id quod habetis
    /e^f/e, » id est, doclrinam traditamvobis. Id esl. in justitia recta, el iiillcxibili :

    I
    o24 i). ALB. MAG. ORD. PR.^^D.

    virga enini ferrea est recta et inflexibilis. Hoc prsemium respondet perseveran- Stelli
    tiilini
    « Ettamquam vas figiili confringentur, » tise. .Tustum est enim ut qui fuit stella tipli
    expoi
    quidam ut in melius commutentur, ul vesperlina perseverando usque in fmem,
    coriigibiles : cjuidam ut deslruantur, ut haijeat stelhim matutinam in retribu-
    incorrigibiles. Psal. xxvii, .j : Destrues tione, id est, Christum, de quo dicitur
    illos, et non sedificabis eos. » Unde di- infra, xxii, 10 : Ego S2im radix et genus
    cit : (( Et reget eas in virga, » quantum David, stclla splenclida et matutina.
    ad praedestinatos, « et tamquam vas figu- Dicit ergo : « Et dabo illi, » scilicet,

    li confringentur, » quantiim ad prcesci- qui vicerit, et qui opera mea custodierit


    tos. Isa. XXX, 13 et 14 : Subito dum usque in finem perseverando, « stellam
    non speratur, veniet contritio ejus : et matutinam, » id est, Christum in retri-
    comminuetur sicut contcritur lagena butionem. rndo Reda : « Stella est

    figuli, contritionc pervalida. Christus qui nocte hujus saeculi trans-

    acta, lucem vitoe sanctis promittit et pan-


    « Sicut et ego accepi, » dit aeternam. »

    Vel, ii Stellam matuiiiiam,» id esl,

    Scilicet, in quantum homo, « a Pa- primam stolam animae quse stella dicitur
    tre meo, » quia quidquid hahet Filius, propfer claritatem contemplationis, et

    habet a Patre. Nota : In quantum Deus matutina propler inchoationem beatitu-


    Potesias habet potestatem geternam. Daniel. vi, dinis. Yel, <( Stellam matutinam, » id
    -^ '•
    ^'otestas cjus usque in aiternum. In est, lidein quse stclla dicitur, quia illu-
    duplex.
    quantum homo, potestateni ex tempore minat mentem. Augustinus : « Fides est
    sibidatam. Matth. xxviii, 18 : Data est lux mentis. » <(. Matutinam, » quia non
    mihi omnis potestas, etc. habet obscuritatem. I ad Corinth. xiii,

    Aliter de judicio, sic :Qui vicerit, »


    « 12 : Videmus nunc per speculum in
    scilicet, mundum, et ea quae mundi sunt, senigmate : tunc autem facie ad faciem.
    « ct custodierit opera niea, » scilicet, Item. « Stella matutina » praecedit so-
    paupertatem, humihtatem, patientiam, lem et ipso apparente disparet : sic fides
    el hujusmodi, « dabo ei potestalcm su- preecedit visionem qua veniente evacua-
    per Gentes, » scilicet, judicandi eas. tur. I ad Corinth. xiii, 10 Cinn venerit :

    Matth. XIX, 2(S : Vos qui secuti estis quod perfectum cst, cvacuabitur quod ex
    nie, etc. parte est.

    « Lt reget eas in virga ferrea, » id est, Yel sic : « Stella matutina » esl Chri-
    sententia inflexibih, scilicet, mittet eas slusqui inundum illuminavit. Eccli. l, :

    in gehennam, « et tamquam vas figuli Quasi stella matutina in medio nebulse,


    confringcntur, » per irreparabilitatem, et cjuasi luna plcna in dieJtus suis lucet.
    « sicut ct ego accepi » potestatem judi- Item, Joannes Baptista qui solem prae-
    candi :
    Giossa, per humanitatem : a a Pa- cessit, id est, Christum. Job, xxxviii,
    tre meo, » id est, tota Trinitate qa» est 32 : Numciuid producis luciferuin in
    Pater noster, et Christi in quantum ho- tempore suo ? id est, Joannem Bapti-
    ino. Kt est sensus : Potestatem judicia- stam. Item, quilibet sanctus qui dat lu-
    riam dabo ilH qui custodierit opera mea, men boni exempli. Daniel. xii, 3 Qui :

    « sicut et ego accepi » et est similitudo :


    ad justitiam erudiunt multos, fulgcbunt
    in actu accipiendi, et non in modo. Qua- ([uasi stelhe in perpetuas deterjiitates.
    si dicat : Ego accepi a Patre, et illi acce- Item, veritas agnita. II Petri, i, 19 :

    perunt a me. Donec dies elucescat, ct lucifer oriatur


    in cordibus vestris. Ille, inquam, lucifer L^if

    qui nescit occasum : sicut dicit Augusti-


    « Et dabo illi stellam matutinam. nus. Sed ille qui occidil, oritur in cordi-

    I
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VlStO MI, 28, 2"). 02 3

    bus multorum, scilicet, preesumptio et Hic ponitur excitativum intellectus,


    superbia : de quo, Isa. xiv, 12 : Quo- occasione cujus quicritur : Cum in aliis
    modo cecidisti dc cwlo, Liicifery qui EpistoUspraeponatur excitativum intelle-
    mane oriebaris ? etc. ctus, deinde ponatur priemium, quare
    et
    NoTA : Chrislus dicitur « slella matu- lit bic e converso, quia pricponitur pr£e-
    tiua, » id est, lucifer : quia sicut lucifer mium, deinde subditur intelleclus excita-
    omnes stellas superat in splendore, sic livum ? IIesponsio. In tribus primis Epi-
    Cbristus omnes in cognitione. Joan. ui, stolis significatur status EccIesiBe primi-
    31 : Qui de cado venit, super omnes quando lides plantabatur
    tivte, et ideo :

    est. Item, sicut lucifer diem adducit, primo ponebatur excitativum intellectus
    sic Chrislus cognitionem tidei mundo in- ad audiendum : quia fides ex auditu,
    tulit. Isa. IX, 2 : Ilabitanlibus in re- auditusautem per verbum Dei Et '.

    gione umbrcV mortis, lux orta est eis. postea preemium ponebatur quod erat
    Joan. Erat lux vera. Item, sicut
    I, 9 : alliciens ad custodiendum quod prius
    lucifcr diem novum prtTiiuntiat, sic erat auditum. Sequentes autem Epistolee
    Christus resurrectionem futuram resur- signilicant statum Ecclesiae, quando jara
    gendo demonstrat. I ad Corinth. xv, 20 : Udes totam Ecclesiam illuminavit quod :

    Christus resurrexit a mortuis, primitix rhyaliram qua' inlerpre-


    signilicatur i^er
    dormentium. Matlh. u, 2 Vidimus stel- : tatur illuminala et ideo jam non opor- :

    tam ejus in Oriente. let pr^dicare ut lides phinletur, sed ut


    « Matutina, » scilicet noctem culpae piantata servetur servatur autem per :

    terminans. Apocai. xxii, 10 : Ego sum considerationem pra^mii : et ideo in istis


    radix genus David, stella splendida
    et praemitlilur prasmium ad monitionein.
    et malutina. Posila iii ccelo per praede-
    stinationem. Genes. i, 10, 17 : Fecit duo
    luminaria magna... et stellas, et posuit llic suntdubitabilia.
    eas in fi rmamento Manens . in ordine suo, Primo, superilio verboy. 1 « Angelo :
    ^ ,

    per morum discipiinam. Judicum, v, 20: Ephesi Ecclesise scribe. » Quaeritur, Cum
    Stellce manentes in ordinc et cursu suo supra dictum sit, i, 11 : Quod vides,
    pugnaverunt, etc. Micans per boni exein- scribe in libro, et mitte septem Eccle-
    pii ostensionem. Job, xxxvm, 31 : siis : quare iiic scribit Episcopo, et nou
    Numquid conjungere valebis micantes Ecclesi;E ?
    slellas pleiadas ? Fuigeiis per sanctam IIespoxsio. tloc ht ad si-^nilicandum uni-
    doctrinam. Uanicl. xii, 3 : Qui ad ju- tatem lidei et charitatis inter Praeiatum
    stitiam erudiwd multoSfjulgebunt (juasi et Ecciesiam : quod signilicat ista visio
    stellse. Vincens per potentiam dajmones. quae Angeios et b^cclesiam unum esse
    Numer. xxiv, 17 : Orietur stella ex Ja- designat qjoniani in principio dicitur
    :
    :

    cob. Sequitur : hJt percutiet duces Moab. a Angelo Ephesi Ecclesiie scribe, etc. »
    Exceiiens omnes aiias, id esl, sanclos per In hne dicit « Qui habet aurem, audiat
    :

    digntalem. Sapient. vii, 29 : Est hasc quid Spiritus dicat Ecclesiis. » Unde
    speciosior sole, et super omnem disposi- numifestum est, quod idem sunt Angeli
    tionem stel/arum : luci comparata, inve- et EcclesitP : sed quia Praelalus ratione
    nitur prior. dispensalionis sacranu'ntorum piveponi-
    tur aliis, ideo dicit : Scribc Angelo, id
    csl, Pradato, cl non Ecclesiis.
    « Qui habet aurem, audiat quid
    Spiritus dicat Kcclesiis. » Secundo, super illo verho y. 2 : « l\t
    Dub.

    ' Ad noman. x, 17.


    526 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    quia non potes sustinere malos. » Con- Quarto, super illo verbo y. 14 : aSed Duh
    TRA Videtur quod non debuit propter
    : habeo adversus te pauca. » Quseritur,

    hoc laudari. Quia Augustinus dicit : Cum tantus error esset ibi ut hseretici
    « Bonus non fuit qui malos susliaere essent et dicerentur, quomodo dicit :

    non potuit. » « Sed habeo adversus le pauca ? n

    Responsio. Duo sunt in inalo ; natura, Respondeo. Quod dicitur hic significat
    et vitium. Natura debet sustineii, sed paucos ex fidelibus ab hcereticis esse de-
    vitium non de hoc loquitur hic. Vel
    :
    ceptos : propter quod dicit : « Habeo ad-
    dicendum, quod quidam sunt mali qui versus te pauca. >• \ el, sicut dicit In-

    intendunt corrumpere universale bonum terlinearis, pauca si corrigas : et si non


    Ecclesiae, ut ha?retici : et isti non sunt corrigas, multa.

    sustinendi : et de his loquitur hic. Alii


    sunt qui non intendunt corrumpere illud Quinlo, super illo verbo t. 14- « Quia : r,^

    bonum, ut peccatores, fideles tamen et : habes illic tenentes doctrinam Balaam. »


    tales sunt sustinendi dum speratur eorum Quare iste redarguitur, quia in sua dire-

    correctio : et sic intelligitur verbum cesi erant mali, cum Dominus permittat

    Augustini. hoc, Matth. xiii, 30 : Sinite utraque


    crcscere usciue ad. niessem ?

    Dub. 3. Teilio, super iilo verbo y. 11 : (c Qui Responsio. Dum adhuc non potest ha-
    vicerit, non Isedetur a morte secunda. » heri certitudo de hsereticis, debent susti-
    Mors tri- Queeritur, Cum triplex sit mors peccati, :
    neri, ne simul eradicentur boni : sed cum
    carnis, geternae damnationis quare dici- :
    jam potest Iiaberi, debent eradicari et

    tur ultim.i (hminatio non terlia, sed ^*?- non permitti. Inprimo casu loquitur Do-
    cunda inms. minus, Matth. xiii, 30.

    Responsio Haymonis : « llla hic poni

    videntur quaj necessario probantur, sci- Sexto, super illo verbo >'. 19 : « Novi q^
    Jicet, mors morsque a4erni sup-
    peccati opera tua, et fidem, et charitatem

    plicii ad quarum comparationem mors


    :
    tuam. )) Queeritur. Cum prius sit fides

    ista qua" communis est, mors dicenda et charitas, quam bona opera : quare
    jion esl. Mors itaque prima qua' laedit, commendat eum primo ab operibus?
    est peccatum liuic aulem quse leedere
    :
    Item, Glossa dicit : « Prius fides, ex fide

    possit, nulla alia nisi eeterna damnatio charitas, ex charitatebona opera. )^

    succedit secunda. Itaque prsetermissa Responsio. Duplex est ordo unus na- :
    q^^^

    media quse non Isedit, illa debuit vocari turse secundum quem procedit Glossa :

    secunda quae post peccalum Isedit. » alius cognitionis secundum quem pro-
    (( Qui » ergo « vicerit, » id est, mortem cedit textus. Unde quia prius sunt opera
    peccati animas necantem superaverit, ad in cognitione, ideo prius agit de operi-

    leesionern hujus qua» post hanc corpora bus. Matth. vi, 16 : A fructibus eorum
    et animas simul sine line cruciat, non cognoscetis eos. Et secundum Philoso-
    perveniet semper occidit. Item,
    quse phum ', actus primi sunt in potentiis,

    mors naturse ad neutram istarum ex se et etiam habitibus quantum ad eognitio-


    ordinatur ex necessitate : et ideo se- nem.
    cunda dicilur qusp ordinatur ad primam.

    ' Aristoteles, II (]e Aniraa.


    TN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO I-III. DZi

    GAPUT III.

    Jiibetiir scribere ecclesiis Sardis, Philadelphije et LaodicicV : errantes ad poe-


    nitentiam minis revocans, sed alios collaudans, et vincenti pt^cemium polli-
    cens : Deum dicens ad ostium pulsare, ut ingrediatur ad illiim qui aperuerit.

    1. Et Angelo ecclesise Sardis scribe : ostium apertum, quod nemo


    Haec dicit qui habet septem spi- potest claudere, quia modicam
    ritus Dei,et septem stellas Scio : habes virtutem, et servasti ver-
    opera tua, quia nomen tiabes bum meum, et non negasti no-
    quod vivas, et mortuus es. men meum.
    2. Esto vigilans, et confirma ca^tera 9, Ecce dabo de synagoga Satanae,
    quae moritura erant non enim : qui dicunt se Judseos esse, et

    invenio opera tua plena coram non sunt, sed mentiuntur, ecce
    Deo meo. faciam illos ut veniant^ et ado-
    3. In mente ergo habe quah'ter acce- reni ante pedes tuos : et scient
    peris et audieris, et serva, et quia ego dilexi te.
    poenitentiam age. Si ergo non 10. Quoniam servasti verbum patien-
    vigilaveris, veniam ad te tam- i\dd meae, et ego servabo
    le ab
    quam
    \

    fur, et nescies qua hora hora tentationis, qua^ ventura


    veniam ad te '. est in orbem universum tentare
    4. Sed habes pauca nomina in Sardis, habitantes in terra.
    qui non inquinaverunt vesti- 1 1. Ecce venio cito : tene quod habes,
    menta sua et ambulabunt me^- :
    ut nemo accipiat coronam tuam.
    cum in albis, quia digni sunt. 12. Qui faciam illum coium-
    vicerit,
    5. Qui vicerit, sic vestietur vesti- nam templo Dei mei, et foras
    in
    mentis albis : et non delebo no- non egredietur amplius et scri- :

    men ejus de libro vit«, et con- bam super eum nomen Dei mei,
    nomen ejus coram Patre
    fitebor ei nomen civitatis Dei mei, no-
    meo, et coram angelis ejus. vse Jerusalem, quae descendit
    6. Qui habet aurem, audiatquid Spi- de coelo a Deo meo, et nomen
    ritus dicat ecclesiis. meum novum.
    7. Et Angelo Philadelphite ecclesiee i3. Qui habet aurem, audiat quid Spi-
    scribe Htfcc dicit Sanctus et
    :
    ritus dicat ecclesiis.
    Verus, qui habet clavem Da- 14. Et Angelo Laodici» ecclesiai
    vid ' : qui aperit, ei nemo clau- scribe : Hc«c dicit Amen, testis
    dit : ciaudit, et nemo aperit ^
    : fidelis et verus, qui est princi-
    8. Scio opera tua. Ecce dedi coram te pium creaturae Dei * :

    ' I ad Thessal. v, 2 ; II Petri, iii, 10; Infra, ^ Job, xii, 14.


    XVI, 1-i. 4 Joan. XIV, 0.
    * Isa. xxii, 22.
    528 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    i5. Scio opera tua, quia neque frigi- inunge oculos tuos, ut videas.
    dus es, neque calidus : uti- 19. Ego quos amo, arguo et castigo*.
    nam frigidus esses, aut calidus! .Emulare ergo, et poenitentiam
    i6. Sed quia tepidus es, et nec frigi- age.
    dus, nec calidus, incipiam te 20. Ecce sto ad ostium, et pulso : si

    evomere ex ore meo. quis audierit vocem meam, et

    17. Quia dicis Quod dives sum, : et aperuerit mihi januam, intrabo
    locupletatus, et nullius egeo : et ad illum, et coenabo cum illo,

    nescis quia tu es miser, et mise- et ipse mecum.


    rabiiis, et pauper, et ceecus, et 21. Qui vicerit, dabo ei sedere mecum
    nudus. in tlirono meo : sicut et ego vi-
    18. Suadeo tibi emere a me aurum ci, et sedi cum Patre meo in
    ignitum probatum, ut locupies throno ejus.
    fias : et vestimentis albis indua- 22. Qui habet aurem, audiat quid Spi-
    ris, et non appareat confu- ritus dicat ecciesiis.
    sio nuditatis tua; : et collyrio

    In exordio duo dicuntur. Primo, cui


    scribere debeat : « Et Angelo. » Se-
    cundo, cujus auctoritate hoc fiat : « Qui
    L\ CAPLT III APOCALYPSIS habet septem spiritus Dei. »

    Dicit ergo :

    liNARUATlO. « Et Angelo, » id est, Episcopo,


    « Ikclesige Sardis. » Sardis interpreta- Sarc
    tur principatits pnlchritudinis, et signat
    statuui Ecclesiae in tempore simplicium
    « Et Angelo Ecclesiee Sa,rdis scri-
    sanctorum, qui sunt post Expositores
    be : Ha3c dicit qui habet septem spi-
    et Doctores tempore eorum tem-
    : et in
    ritus Dei, et septem stellas. »
    poraha abundanter impetrata fuerunt.
    Aliter Sardis significat Ecclesiam cujus
    Eccl«
    Supra positae sunt qualuor Epislolae pulchritudo hic incipit per graliam, et P"'c

    directse ad quatuor Ecclesias, hic po- m tuturo consumniahitur per gloriam.


    nunlur tres alicC directai ad tres alias. Uic enini est Ecclesia pulcln-a per gra-
    Et secundum hoc dividilur islud capi- liam in qua nascitur. Sapient. iv, 1 :

    tulum iu tres partes. Secunda pars, ibi, quampulchra estcasta generatio! Sed
    y. 7 : « Ll Angelo Philadelphise, etc. » in futuro erit lota pulclira per gioriam in
    Tertia pars, ibi, y. 14 « Et Aiigelo :
    qua consummabitur. Cantic. iv, 7 : To-
    Laodicise, etc. » ta pulchra es, amica mea.
    Prima Epistola dividitur in tres parles. « Scribe, « scilicet, ilhid quod sequi-
    In exordium quod est ibi, « Et Angelo tur :

    Ecclesice Sardis. » Et narrationem quae


    est ibidem,- « Scio opera lua. » Et « Hsec dicit qui habet septem spiri-
    conclusioneni qna? est ibi, y. 3 : « Qui tus Dei, »
    vicerit. »

    ' Proverb. 111, 12; ad H'bi-. xii, 6.


    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VTSIO I-III, 1 329

    Id est, universitalem gratiarum qucB vivificat mortuos. Joan. vi, 64 : Spiriliis


    est in septem donis Spirilus sancti, a esl qiii vivificat.

    quibus est tola pulchritudo h^cclesiee in c( llabet, » ad dandum cui voluerit.


    praesenti. Joan. 111, 8 : Spiritus ubi vult spirat.
    |Bep- « Et septem stellas, » id est, universi- « lit septem stelias, » id est, septem
    tatem gloria? ccpH, quee erit in corporibus virtutes quibus carebat iste, hcet vide-
    gioriticatis ratione (^laritatis inamissi- retur habere in apparentia exteriori.
    bilis. (iOntlgurata enim erunt corpori
    claritatis Christi. Ad Philip. iii, 20 :
    « Scio opera tua, quia noraen habes
    Salvatorem exspectamus^ etc. Et ideo
    quod vivas, et mortuus es. »
    Paulus comparat ea stellis, I ad Corinth.
    XV, 41 et 42 : Stella a slella fli/fert

    in claritate : sic et resurreciio mortiio- Supra posuit exordium, hicponit nar-


    rum. rationem.
    « Hasc dicit. » Quasi diceret : Ipse est Et tanguntur quatuor. Primo, aspe-
    a quo est principium pulchritudinis in ritas increpationis : « Scio opera tua. »
    prgesenli, et sic dicitur habere « septem Secundo, admonitio emendationis, ibi,
    spiritus : » et a quo est pulchritudinis t- 2 « Esto vigilans. » Tertio, si non
    :

    consummatio in tuturo, et sic diciturha- poeniteat, terror comminationis, ibi, t.

    bere « septem stellas. » 3 « Si ergo non vigilaveris. » Quarto,


    :

    NoTA : Iste Episcopus non commen- exemplum imitationis, ibi, t- 4 ; « Sed


    datur in aliqua virtute sicut cseteri, sed habes pauca nomina. »
    statim de hypocrisi redarguitur : quia Dicit ergo :

    nihil vitee spiritualis erat in eo. Hvpo- .' Scio, » id est_, simplici notitia
    critaenim est sicut corpus sine spiritu :
    cognosco : sicutaccipiturin Psalmo xciii,

    quia non habet gratiam quai est vita :


    11 : Dominus scit cogitationes homi-
    etpropter hoc dicit tali : « Ihec dicit qui num.
    Jtabet septem spiritus, » id est, qui dat « Opera tua, » scilicet, mala et sine

    omnem vitam spiritualem : qnod est charitate facta : « quia nomen habes, »
    conlra hypocritas qui intus sunt morlui. id est, magnam famam quae nomen ap-
    Sapient. i, 5 : Spiritus sanctus discipli- pellatur. Machab. v, 37
    I : Faciamus
    nse effugiet fictum. et ipsi nobis nomen, etc.
    « Et septem stellas, » id est, a quo est « Quod vivas, » tide quse vita est.
    illuminatio spiritualis, qua siiniliter iste Habacuc. ii, 4 : Justus in fide sua vivet.
    carebat : quia erat in tenebris peocati, Item, charilate. 1 Joannis, iii, 14 : Nos
    licet videretur lucere aliis sicut hypo- scimus quoniam translati sumus de
    critae. Matth. xxiii, 13 et seq. : Vse vo- morte advitam, quoniam diligimus fra-
    bis, Scribse et Pharissei hgpocritx, etc. tres. Nota In hoc redarguit eum de :

    Nota^ quod prius loquitur de spiritu hypocrisi : quia hypocritee solum sine re
    quam de stella vel luce : quia prius est nomen hahent sanctitatis, sed non ope- "^ils.'^""

    vivere quam lucere. ITnde, .foan. i, 4 : ra : faciunt enim omnia ut videantur


    Et vita erat lux liominuni. Primo dici- ab hominibus.
    tur postea lux. Et, Joan. v, 33
    vita, : « AY mortuus
    morte culpte, de es, »

    Ille erat lucerna ardens et lucens. Ber- qua, Deus mortem non
    Sapient. i, 13 :

    nardus : « Lucere tantum vanum est, fecit, etc. Ambrosius de Observantia


    ardere tantum parum est : arderc et Episcoporum « Ne sit nomen inane, et :

    lucere perfectum est. » crimen iminane nc sit honor sublimis, :

    Vcl sic : " Qui li(thrl sepltm spiritus etvila circumvalhila pcccatis ; nesif dei-
    i)e/, » id est, spiritiim scptirormem qui fica ])rofessio, et diabolica actio. Quicum-
    XXX vni ,'^.5
    530 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    que talis est non liabet quod vivat, sed Scilicet, rccta intentione. Opera enim ^
    mortuus est. » hypocritarum sunt vacua : quia faciunt rum
    omnia pro inani gloria. Sapient. iii, 11 : c

    Vacua est spes iilorum, et labores sine


    fructu. Vel, Plena » numerositate «
    Esto vigilans, et confirma cffitera
    :

    «
    2
    quia omittebat multa de his quse debebat
    quae moritura erant : non enim in-
    facere. Vel, « Plena, » id est, perfecta
    venio opera tua plena coram Deo
    charitate. Vei, Plena » tempore, quia «
    meo. » non tempore quae tenebatur
    faciebat suo
    facere. Vel, « Plena » perseverantia vel
    Hic tangitur emendationis admonitio consummatione quia multa dimittebat :

    hortando ad pcBnitenliam. imperfecta. Unde poterat ei dici quod


    Et tanguntur tria, Primo, ut intentio- dicitur, Luc. xiv, 30 Hic homo coepit :

    nem in Deum dirigat. Secundo, dicit ledificare, etc.


    quare hoc moneat, ibi, « No7i enim inve- « Coram Deo meo, » scilicet, qui videt
    nio. » Tertio, monet ut bona audita ti- inlus : licet videantur plena ab homini-
    meat, ^. 3 : « In menle ergo. » bus qui vident exterius. 1 Regum, xvi,
    Dicit ergo : 7 : Homo videt ea quse parent, etc.
    ,,. ., « Estoviqilmis.
    ^ » Ouasi
    " dicat Usque :
    Vigilans. \
    nunc dormivisti non dirigendo intentio-
    nem tuam, sed nunc aperi oculos. T nde « In mente ergo liabe qualiter acce-
    dicit : « /s.s/o vigilanSy » scilicet, ut in-
    peris et audieris, et serva, et pcBni-
    tentionem tuam in Deum dirigas, non
    tentiam age. Si ergo non vigilaveris,
    ad homines, non ad mundum et sic :

    erit simplex intenlio, de qua, Matth. v,


    veniam ad te tamquam fur, et ne-
    22 : Si ocidus tims fuerit simplex, tO' scies qua hora veniam ad te. »

    tum corpus tuum lucidum erit.

    « Et confirma caetera quse moritura Hic monet eum quae audivit a sanctis
    erant. » Quasi dicat : Si vis ut vivas Doctoribus in memoria habere.
    in bonis quae facis, fac ea intentionebona. Unde ait : « In mente ei^go habe, » id
    Vel sic : « Esto vigilans, » id est_, sis est, in memoria ut citius convertaris,
    sollicitus de tua tnorunique salute, exem- « qualiter accepcris et audieris, » scili-
    plo Jacob qui dicebat, Genes. xxxi, iO : cet, doctrinam asanttis Doctoribus. II ad
    Fugiebatque somnus ab oculis meis. Et Tiinoth. iii, 14: Tu vero permane in iis

    exemplo pastorum, Luc. ii, 8 : Pastores quse didicisti, et credita sunt tibi, sciens
    erant vigilantes, et custodientes vigilias a quo didiceris.
    nociis super gregem suum. « Et serva, » id est, imple per operum
    Et confirma csetera, » hoc est, alios
    « exsecutionem : « et pcoiitentiam age, »

    per tuam praidicationem. Luc. xxii, 32 : scilicet, de his quae omisisti per satis-
    Et tu aliquando conversus, confirma fra- factionem : quia, Jacobi, iv, 17 : Scienti
    tres tuos. bonum facere et non facienti, peccatum
    « Quse moritura erant, » per culpam. est illi.
    Joan. Domine, descende prius
    IV, 49 : Vel sic : « In mente ergo habe qualiter
    quam moriatur filius meus. Anima enim acceperis, » scilicet, pcenilentiam quam
    agrutat, ([uando tenlatur : sed cum pec- incepisli operari. Vel, « Qualiter accepe-
    cuto consentil, morilur. ris, » id est, quo vel cujus exempl > con-
    ver-u-i fueiis. Vel, « Qualiter acceperis,»
    a Non enira invenio-opera tua ple- sciiicet, graliam et lidem, non tuis meri-
    na, » tis, sed sola gratia Dei : « et audieris, »
    IX APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISTO l-lll, 3, i. 531

    exterius ab ore Praedicatoris. « Et serva. » eslote parati, quia qua nescitis hora, etc. Hora mor-
    est •'^^
    lis ^^'' ia
    Serva scilicet utriimque opere implendo, Gregorius: « IJltimam horam Dominus ^'^cogDita.
    hoc est, giatiam et tidem. .lacobi, i, 22 : idcirco voluit esse incognilam, ut sem-
    Estole factores verbi, et no)i uuditores per sit suspecta : ut dum illam preevidere
    tanlum. Yel, « Serva, » scilicet, manda- non possumus, ad illam sine intermis-
    ta. Matth. xix, 17 : Si vis ad vitani in- sione prseparemur. »

    gredi, serva mandata.


    « Et pmnitentiam ac/e » de tua negli-
    gentia.
    « Sed habes pauca nomina in Sar-
    dis, qui non inquinaverunt vestimen-
    « Si ergo non vigilaveris, etc.
    ta sua : et ambulabunt mecum in al-

    « Si erc/onon vigilaveris, » id est, nisi bis, quia digni sunt. »

    fueris soliicitus dirigendo tuam intentio-


    nem bona facias propter Deum, non
    ut Haecest quinta pars ubi proponit ei ali-

    propter favoremhominum. Haymo^uYi- quos in exemplum poenitenti;T' et imita-


    gikit qui ex liis quae gerit non humanam tionis.
    laudem, sed gloriam Dei quaerit. » Vel, Et dicuntur hic tria. Primo, quod pau-
    « Si non vifjilaveris, » scilicet, excitatus ci sunt imitatione digni. Secundo, dicit
    a somno ignorantiae et peccati ad vigi- eos ab omni peccato mundos, ibi, « Qui
    liam graticT et cognitionis. I ad Corinth. non inquinaverunt vestimenta sua. »
    x\, 3i : Evigilate, jusli, et nolite pccca- Tertio, exprimit magnitudinem prsemii
    re.Uem, a Si non vigilaveris, » excila- eis promissi, ibi, » Et amhulahunt me-
    tus a somno ignorantiie et torporis ad cum in alhis. »
    vigilantiam diligentiae et sollicitudinis, Dicit ergo : Yigila : et hoc potes face-
    scilicet, circa teipsum et gregem tuum. re, quia aliqui sunt in Ecclesia tua boni
    II ad Timotli. ii, 1.") : Sollicite cura teip- quos potes imitari.
    sutn prohahilem exhibere Deo, opera- Unde Sed habes pauca uomi-
    dicit : i< NomiDa
    • 1 , , . • 1 • boDoriini
    riuni inconfusibilem. Hic vigilaf, qui a na, >; id est, paucos homines nommabi- gunt hn-
    se torporis negligentias repellit. les : quia bonorum horum nomina sunt '^^'^'''^-

    « Vcniam ad to, » scilicet, judican- nominabilia, sive hiudabilia. Proverb.


    dum, « tamquam fur, » id est, ex impro- X, Memoria jiisti cum laudibus
    7 : : el
    viso. I ad Thessal. v, 2 Dies Domini, : nomen impiorum putrescet. Item, per-
    '
    sicut fur in nocte, ita veniet. manentia. Eccli. xuv, !•"> : Corpora san-
    « Et nescies : » et ideo non poteris ctorum in pace sepulta sunt, et nomen

    I
    prsecavere, «.qua hora vcniam, » scilicet, eorum vivit in generationem et genera-
    sero, aut mane, aut galli canlu, aut me- lumem. Item, redolenlia. Eccle. vii, 2 :

    dia noctc ', « ad te>^ spoliandum et pu- Melius esl nomen honum, quam unguen-
    niendum. tapretiosa.
    Hic quaeritur, Quare non dicit hic : « /n Sardis, » id est, in Ecclesia tua,
    « Veniam tihi cito, » sicut in aliis: sed qui forsitan erant culpa Episcopi.
    dicit Veniam ad le lauK/uum fur. »
    : (( Qui non inquinavcrunt veslimenta
    « vesiimen-
    ta.
    Respondeo. Tste remotus a justitia
    •
    sua, » id est, non amiserunt virtutes per

    erat, et lapsus in culpam et ideo nul- : peccatorum inquinamenta. Ista vesti-


    lum spatium determinat, ut inagis ti- menta ille solus non inquinat, qui post
    meat, et cilius resipiscat, et sludiosius baptismum non peccat et quia pauci :

    se corrigat. Mattli. xxiv, ii : Idco el vos sunl qui innocentiam baptismalem ser-

    '
    Cf. Marc. xni, 3b.

    i
    532 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    '41
    vant, ideo praemittitur : « Hahes pauca « Qui vicerit, sic vestieturvestimen-

    nomina in Sai-dis » Eccle. ix, 8: Omni tis albis : et non delebo nomen ejus de
    tempore sint vestimenta tua can- nomen ejus
    Libro vitce, et confitebor
    dida.
    corani Patre meo, et ooram Angeiis
    Ambulare ^^ ^^ ambulabwit jnecuni, » idest, iibi
    ojus.
    in albis. ego sum. Joaii. xu, 26: Ubi sum ego,
    illic et minister meus eril. \'ol, c< J/e- Qui habet aureni, audiat quid Spi-
    cu7n, » id est, similitudine mei, « in al- ritus dicat Ecclesiis. »
    bis, n id est, in corporibus glorificatis.
    « Quia digni sunt, » scilicet, prcesenlia Hic ponitur Epistolse conclusio, in

    mea et socielate. Yel, « Jn albis, » id qua sicut in aliis ponuntur duo. Primum
    est, in vesle immorlalitatis. Yel sic : « Et excitativum alTeclus, ibi, « Quivicerit. »
    ambulabunt, » de virtute in virtutem, Secundum excitativum intellectus, ibi,

    « mecum, » quia ego dux et socius eo- y. 0: « Qui habet aurem, etc. »

    j"um. Yel exemplo mei, « in albis, » id Excitativum afTectus dupliciter poni-


    est, in operibus bonis et conscientiis pu- tur. Primum est promissio veslis immor-
    ris. Yel, « /n albis, » id est, innocentije talitatis. Secundum est in Libro vit(e ad-

    baptismalis. Infra, xix, 14: Sequebantur scriptio nominis, ibi, « Et non delebo. »

    eum in equis albis, vesliti bi/ssino albo Tertio, recognitio ejus in prsesentia Pa-
    et mundo. Iris, ibi, « Confilebor nomen ejus. »

    Hic quseritur de bis qui veslimenla sua Dicit ergo :


    Quaeslio.
    post baptismum coinquinant, utruiu am- Qui viceril. » Quasi diceret Pauci
    « :

    bulent cum eo in albis si pcenitentiam sunt quos poteris imitari. « Qui vicerit, »
    egerint ? supple, sicut illi, vel ad imitationem eo-
    Responsio. Haymo : « Non solum bi rum. « Qui vicerit » mundum pauper-
    in sanguine Agni baptizantur qui per tale, carnem castitate, diabolum bumili-
    aquam regeneralionis transeunt, verum tate. « Sic vestieiur vestinientis albis, »
    etiam bi qui lacryniarum tletibus prioris id cst, virtutibus, et bonis operibus in
    vitae maculas detergunt. » Unde onmes praesenli, et in fuluro gloria animse et

    electi cum Doniino in albis ambulabunt corporis. Stola anim» texitur ex tribus Sto:
    ma
    sicut dicilur, infra, xix, 14. tilis: visione immediala, dilectione con- bU8J
    j

    « Quia digni sunt » tali gloria el ho- summata, intentione securata. Slola cor-
    stol
    nore. Sapient. vi, 17 : Dignos se cireuit poris ox quatuor, scilicet, claritate, agili- pori
    ex(
    qua-rens, etc. tate, subtilitale, impassibilitale. I ad Co_ d(

    Condilio- « Sed habes pnuca. » Nota : Exponi- rinth. xv, 42 : Seminatur in corruptio-
    ues virgi-
    tur de virginibus. Et in verbis istis no- nc, surget in incorruptione, elc.
    num.
    tanlur sexde Primo, eorum paucitas,
    eis. « Kt non delebo nonien ejus de Lihro
    cum dicit : « Pauca. » Secundo, in con- vitae, )) id est, manifestabo fuisse scri-
    spectu Deieorum pretiositas, cum dicit ptum unde minus dicit, et plus
    : signat. \
    «

    ID
    « Nomina. » Dominus enim rem vilem NoTA In Libro vitse dupliciter
    : scripti vil

    non nominat, nec approbat. Tertio, ipso- suntjusti; per prsescientiam, et praesen- cil'
    iosi
    rum pulcbritudo et purilas cum dicit : tem justitiam. Qui scripti sunt primo
    « Qui non inquinaverunt vestimenta modo numquam delentur. Isa. iv, 3 :

    sua, » id est, corpora. Quarto, bene Sanctus vocabitur omnis qui scriptus est

    agendi facullas, cum dicit : a. Ambula- in vita in Jerusalem. Qui scripti sunt
    hunt. » Quinto, plena ad Christum con- secundo modo, possunt deleri : cum enim
    formitas, cum dicit : « Mecum in albis.y^ deficit justitia, deficit et scriptura. Unde,
    Sexlo, bonoris dignitas, cum dicit : Exod. xxxn, 33 : Qui peccaverit mihi,
    « Quia digni sunt. » delebo eum de Libro nieo.
    IN APOCALYPSIAI B. JOA.NMS, VISlU 1-111, 7 533

    « Et ctnifitebor uomeii ejiis coram Pn' bene Ecclesia designatur, quae in dile-
    tre meo,y> idest, recognoscain euni lilium clione Dei et proximi versatur. Item, Plii-
    et amicuni in judicio quod erit, quando ladelphia interpretatur amor fratris, et

    dicet, Matth. xxv, 33 : Esurivi, et cledi- signat Ecclesiam quoad malos qui se car-

    stis mihi mandifcare. JL[, Matth. x, 32: naliter diligunt magis, quam spiritualiter

    Qiii confitebitur me coram hom.im- Deum. Et dicitur a cptXsco-u) quod est amo

    bus, etc. Vel sic : c Confitebor nonien quod est/rater. Et per hanc si-
    et aoE/.-io;

    ejus, » id est, in beneplacito Patris mei. gnantur moderni in Ecclesia, in qua qui-
    Vel « Confitebor nomen ejus, » id
    sic :
    dam sunt boni qui spiritualiter se dili-
    est, ipsum dignum notitia Patris mei gunt : quidani qui se carnaliter diligunt.
    approbativa, non lantum simplici.
    « Et coram Angelis ejus, » id est, in « Heec dicit Sanctus et Verus, qui
    gaudio Angelorum. Ilaec est laus magna:
    habet clavem David : qui aperit, et
    quia a tota ccelesti curia approbatur, sci-
    rege, et suis militibus.
    nemo claudit : claudit, et nemo ape-
    licet, a
    rit. »

    « Qai habet aurem, audiat, etc. »

    Hic describit eum cujus aucloritate


    « Quihabet aurem, » scihcet adaudien- scribit. Et hoc a tribus, scilicet, a sancti-

    dum, « audiat, » scihcet ad inteliigen- tate : « Hxc dicit Sanctus. » A juslitia :

    dum, « (luid Spiritus dicat Ecclesiis, » « Et Verus. » A potestate :' « Qui habet
    scilicet ad faciendum : quia quod isti clavem David. »

    Ecclesise dicitur, omnibus dicitur. Unde dicit : « Hsec, » scilicet quye se-
    quuntur, « dicit, » id est, mandat,
    « Sanctus, » in se, et alios sanctilicans
    « Et Angelo Philadelphiee Ecclesiee per suam misericordiam. Levit. xix, 2 :

    scribe. Sancti estote.


    « Et Verus, » per justitiam. Joan. xiv,
    Hsec est sexta Epistola, quae dividitur 6 : Ego sum via, et veritas, et vita. Vel,
    sicut prsecedentes. In exordium, ibi, aEt « Sanctus, » tentatos roborando : « Ve-
    Angelo. » Et narrationem, ibi, y. 8 : rus, » promissa reddendo. Vel, « San-
    « Scio opera. » Et conclusionem, ibi, y. ctus, » per misericordiam in donis gra-
    12 : « Qui vicerit. » tiai : (( et Verus, » per justitiam in do-
    In exordio dicuntur duo. Primo, poni- nis gloriae.
    tur Ecclesia cui scribit, ibi, nEt Angelo.n « Qui habet clavem David : qui ape-
    Secundo, describitur ille cujus auctori- rit, » id est, potestatem aperiendi corda
    tate scribit, ibidem, « Hccc dicit Sa)i- ad fidem et Scripturarum intelligentiam.
    ctus, etc. » Unde sensus est « Qui habet clavem
    :

    il-
    « Et Angelo Philadelphise. » Nota : David, » id est, potestatem per quam
    Philadelphia interpretatur servans Jicere- aperitur David. lUa clavis fuit crux: quia
    ditatem^ quod pertinet ad bonos : in quo per crucem aperuit nobis sacramenta ^^^ clavis.'
    notatur quod dona gratiarum qua; acce- Scripturarum et mysteriorum quse prius
    perunt, servaverunt in totu. Ilnde hic latebant sub (iguris. Isa. xxu, 22 : Dabo
    non ponitur arguitio sicut in aliis. IIoc clavem domus David super humerum
    auteni majus meritum est iliis, quia tali ejus : et aperiet, et non erit qui claudat.

    tempore se servaverunt. El bene sexto Quia aperit corda ad graliaui.


    loco ponitur quia senarius numerus est « Et nemo claudil, » subtrahendo
    perfectionis. Vel, secundum Bedam in- gratiam. Vel, « Aperit » inlellectum ad
    terprelulur dilcciio mea quo nomine : credendum, et aHcctum -ad diligendum.
    334 D. ALB. MAG. ORD. PR ED.

    Vel, « Qui aperit » Scripluram Prcedica- ctus, quia opera Trinitatis sunt insepa-
    tori ad iutelliyendum, et corda fidelium rabilia.

    ad audiendum et suscipiendum. NoTA : Grux Ghristi comparatur fonli :


    crux
    « Etnemo claudit. » Haec dicit, quia quia peccata nostra lavit. Zachar. xiu, I : ^^^^'

    hferetici resistebant ei, volentes impedire Erit fons patens domid David. Item, turet

    conversionem peccatorum sed non pot-


    : navi : quia submersos in mari inferni
    erant claudere aures eorum quin audi- per eam Hberavit. Sapient. xiv, 5 : Trans-
    rent, nec corda quin crederent, nec euntes mare per ratcm liberati sunt.
    Scripturas quin intelligerentur. Proverb. xxxi, 14 : Facta est quasi na-
    « Claudit, » non impartiendo gra- vis instiloris. Item, comparatur baculo :

    tiara, c( el nemo aperit » cor ad intelli- quia oves a morsibus luporum defendit.
    gentiam. Vel, « Claudit » infidelibus, 1 Regum, XVII, 43 : Numquid canis ego
    « et nemo aperit » talibus. Job, xii, 1 i sum, cpuod tu venis ad me cum baculo ?
    5/ incluserit hominem, nullus est qui Itein, comparatur arbori quia tentatis :

    aperiat. refrigerium tribuit. Gantic. ii, 3 : Sub


    AltriLuta XoTA : Tria dicit quae possunt appro- umbra illius quem desideraveram, sedi^
    divinarum
    persona- priari tribus personis. Quod dicit : « San- etc. Ecclesia est arbor decora, et fulgida.
    ruu).
    ctus., » pertinet ad Patrem Verus, »: <* Item, horto quem Christus dihgentissime
    pertinet ad Filium : « Qui habet clavem excoluit. Joan. xx, 13 : Illa existimans
    Baiid, » hoc pertinet ad Spirilum san- quia hortulanus esset. Ecch. xxiv, 18 :

    ctum: quiae^xejus benignitate raperiuntu Quasi plantatio roscv in Jericho. Item, in c

    Scripturae, et habetur usus chivium. cathedrae : quia in ea docuit. II Regum, q^^


    Joan. XX, 23: Quorum remiseritis pec- xxiii, 8 : David sedens in cathedra sa- ^/P
    . . . . .
    dot
    cata^ remittuntur eis, etc. Judeei dicunt, pientissimus princeps inter tres : quia
    quod in templo erat qusedam clavis au- duo fuerunt latrones, et ipse tertius inter
    rea quam portabat Pontifex super hume- eos. In hac cathedra docuit exemplo
    rum in festis, et secundum hoc exponunt septeni : castitatem, quia accinctus renes,
    illud Isaise, xxii, 22 Et dabo clavem : contra luxuriam : sobrietatem, quando
    domus David, etc. potatus fuit aceto, et noluit bibere, con-
    « Nemo claudit. » Contra : Matth. tra gulam : paupertatem, quia nudus in
    xxiii, 13: Vse vobis, Scriba> ct Pharisaei cruce, contra avaritiam : fortitudinem,
    hypocritae, qui clauditis regnum ccelo- quia perseveravit usque ad mortem, con-
    rum ante homines, tra accdiam charitatem, quiabona sua :

    Respoxsio. Deus claudit per se, non communicavit, quando dixit latroni, Luc.
    dando gratiam infidelibus : sed mali per xxiii, Hodie mecum eris in paradiso^
    43 :

    accidens, quia maU videntur in se et re- contra invidiam mansuetudinem^ quia :

    spectu aliorurn, quia bonum exemphim non murmuravit, contra iram. Isa. liii, 7 :

    non ostendunt, nec bonam exhortalio- Coram tondente se obmutescet, et non


    nem faciunt. aperiet os suum. HumiUtatem, quia in-
    Clavis Da- NoTA Secunduin Ilaymonem, clavis
    : cUnando caput emisit spiritum, contra
    vid.
    David appellatur hic humanitas quam superbiam.
    de stirpe David assumpsit. Ostiuni quod Nota etiam quod plura docuit verbo in
    aperit ista clavis, est ipse Ghristus, qui iUa cruce qutii in Evangelio continentur.
    est oslium per quod ad vitam intramus.
    Joan. x, 9 ; Eyo sum oslium, etc. Et sic
    ipse est clavis el ostium. Unde cum cla- « Scio operatua. »

    visDavid aperit ostium, ipse aperit seip-


    sum. Hoc ostium nemo aperit nisi ipse. Ilic ponilur narratio Epistoise.
    Xec sic excluditur Pater ct Spiritus san- Et dicuntur quinque. Primo, ponitur
    L\ APOCALYPSIM B. JOAXMS. VISIO 1-111. 8, 9. o3;

    illius Episcopi commendatio. Secundo, est, sensus Scriptur^e spiritualis. Secun-


    subditur gratiee prfedicationis et intelli- dum est prfledicationis verbiDei. I ad Co-
    gentite Scripturarum coUatio, ibi, « Ecce rinth. xvi, : Ostium mihi apertum est

    dedi coram te. » Tertio, promittitur infi- magnum, et evidens, et adversarii multi.

    delium conversio, ibi, y. •.! : « Ecce dabo Tertium est fides Jesu Christi. Act. xiv_,
    tibi. » Quarto, in persecutione protectio. 2f> Retulerunf f/f/anta fecisset Deus
    :

    ibi, y. 10 : « Quoiiiam servasti. » Quinto, cum illis, ft quia aperuisset Gentibus osti"
    ad perseverantiam invitatio, ibi, y. 11 : um fidei. Quartum est prseparatio cor-
    « Ecce venio cito. » dis humani. II ad Corinth. ii, 12 Cum :

    Dicit ergo :
    venissem autem Troadem..., et ostium
    « Scio, » id estj approbo et diligo, mihi apertum esset in Domino, id est,
    « opera tua, » id est, ad utilitatem tuam cordahumana prfeparata ad recipiendum
    facta, sive nou solum a me, sed etiam a verbum Dei. Quintum est introitus para-
    te, sicut dicitur, Isa. xxvi, 12: Omnia disi. Marc. xvi, 3 : Quis revolvet nobis
    opcra nostra operatus es jwbis, Domine. lapidem, id est, vitae mortalis duritiain,
    Et dicit : « Opera, » non verba : quia, ab ostio momimenti ? scilicet, ut venia-
    I ad Corinth. iv. 20 : Non enim in ser- mus ad introitum paradisi. Sextum est

    mone est regnum Dei, sed in virtute. thalamusTrinitatis, id est,Christus. Joan.


    X, 9 : Ego suni ostium. Per me si quis
    introierit, salvabitur : et ingredietur, et
    egredietur, et pascua inveniet. Et nota :

    Ecce dedi coram te ostiuni aper-


    u
    De ostio prirno venitur ad secundum, de
    tum, quod nemo potest claudere, quia
    secundo ad tertium, et sic de aliis. l nde
    modicam liabes virlutem, et servasti dicit Dedi coram te ostium apertum. »
    : (i

    verbum meum, et non negasti nomen id est, memelipsum, scilicet, ut introeas

    meum. in ipsum « quod )iemo potest claudere, »


    :

    scilicet ex quo tibi apertum fuit. Hoc


    Ecce dabo de synagoga SatantL', qui
    verum fuit in Apostolis quod Judaei
    dicunt se Judeeos esse, et non sunt,
    nuUatenus claudere potuerunt, sicut peUt
    sed mentiuntur. »
    Esther, Esther. xiii, 17 : Xe claudas ora
    canentium te, Domine.
    Hic promittit ei gratiam pra^dicatio-
    nis, et Scripturarum intelligentiam. Se- « Quia modicam habes virtutem, »

    cundo, ponit hujus rationem, ibi, « Quia


    modicam habes virtutem. » Scilicet, humilitatem : et ideo merito
    Et ibi assignatur duplex causa. Prima ejus aperui tibi ostium Scripturae ad in-

    est virtus humilitatis : « Quia modi- teUigendum. Psal. cxviii, 130 : Intelle-
    cam. M Secunda, constantia in tolerantia ctum dat parvulis, id est, humilibus. Vel
    passionis : « Et servasti. » sic « Qida modicam habes virtutem, » id
    :

    Dii.it ergo : Ita habes opera approba- est, tua virtus sola non suflicit, sed ego

    tione digna. Unde, « Ecce dedi coram te solus aperio corda et Scripturas.
    ostium aperium, » scilicet Scripturte, ut « Et servasti verbum meum, » id est,

    intelligas. Quasi dicat Aperiam tibi in- : constans fuisti in tribuKitione. Vel, « Ser-
    tellectum ad cognitionem Scripturarum. vasti verhum meum, » id est, (idem in
    NoTA : xMultipIex est ostium. Primum corde tuo per meditatiuncm, et in manu
    est intelligentiae Scriptur» spirituaUs. tua per operationcm.
    Ezechiel, vni, 8 : Et cum fodissem pa- « Et 7ion negasti nomen meum, » tu
    rietem, id est, ultra sensum historiarum positusin tribulatione.
    processissem, apparuil osliuin unuat, id Vel sic : « El servasli verbum meum, »
    586 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.
    id est, in corde per lidem, in ore per mores per malum exemplnm corrum-
    confessionem, in manu per operationem. pendo. Item, mali advocati, pacem
    Vel sic « Et servasli verbum meum, »
    : Ecclesiae auferendo, falsas causas defen-
    id est, mandata in corde, « et non nega- dendo. Et isti sunt rance quae usque ad
    sti nomen meion, » scilicet Jesum, scilicet mensam Pharaonis, id est, regum etprae-
    Christianum ore : et ideo non neoabo te latorum ascendunt. Sed de istis ranis di-
    coram Patre meo. Matth. x, 32 Qiiicon- : citur, Exod. viii, 14,quod collectaj sunt
    fitebitiir me coram hominibns, confitebor in immensos aggeres, et computruit terra.
    et ego eum coram Patre meo qui in coelis Sic isli colligentur in judicio, vel de niun-
    est. do : et computrescent in inferno.
    Et quia talis es,

    « Ecce dabo tibi de synagoga Sa-


    « Ecce faciam illos ut veniant, et
    tanse, »
    adorent ante pedes tuos : et scient

    Id est;, aliquos de illis qui tibi adver- quia ego dilexi te.

    santur, convertam ad fidem per praedica- Quoniam servasti verbum patientiae


    lionem tuam. meee, et ego servabo te ab hora tenta-
    « Qui dicu?2t se Judseos esse, >^ scilicet
    tionis, quae ventura est in orbem uni-
    credentes Deum esse et confitentes, « et

    non sunt,sed mentiuntur, » quia Christum versum tentare habitantes in terra. »

    blasphemant in suis synagogis. Vel sic :

    « Qui dicunt seJudxos esse » verum di- : Hic notatur modus conversionis. Et
    cunt genere : « et non sunt » fide, « s'ed primo tangitur collatio gratiae ex parte
    mentiuntur, » quia dicunt sehabere lidem Dei. Secundo, elTectus gratiae in ipsis :

    Abrahfe, legem Moysi tenere.


    et qui est duplex, et quantum ad actum in-
    Secundum Glossam, cum dicit Ecce : teriorem, et quantum ad aclum exterio-
    dabo de sgnagoga Satanse, » loquitur de rem.
    novissima persecutione, quoe (iet tem- Dicit ergo ; « Ecce faciam illos ut ve-
    pore Antichristi, quando aliqui de Ju- niant, » scilicet, ad lidem : (^ et adorent n
    dseis deceptis, monitione Elia? conver- Deum « ante pedes tuos, » parati ad imi-
    tentur ad fidem. Vel specialiter loquitur tationem operum, et venerationem per-
    de quibusdam Judaeis, qui in Ecclesia sonee : qui modo opera Ecclesiae despi-
    istius monebant legalia servari cum ciunt. Ex hoc patet quod quando homo
    Evangelio, quos promittit Dominus con- habet humilitatem et patientiam, omnes
    vertendos ad fidem praedicatione ejus. inimici ejus convertunlur ad pacem.
    Et dicit « Dabo, » quia conversio ad
    : Proverb. xvi, 7 : Cum placuerint Do-
    fidem donum Dei est. Unde Augustinus : mino vise hominis, inimicos ciuocpue ejus
    « Posse haberefidem, est omnium : cre- convertet ad pacem.
    dere autem, gratia fidelium. » Vel, fuit « Et scient «, scilicet, ipsi conversi ad
    hic prophetia de futura subjectione Ju- fidem, et cognoscentes veritatem, « quia
    dceorum Ecclesiis et principibus Catholi- ego dileui te, » scilicet, dum permisi te
    cis : sicut est modo, et fuit a tempore tribulari : quia, ad Hebr. xii, G : Quem
    Titi et Vespasiani, imperatorum. diligil Dominus castigat flagellat au-
    ^

    S.vnagoga, ^^orahter : <( Sgnagoga Satanai, » tcm oninem fiHum quem recipit. Vel,
    sunt principes mali qui adversantur « Dilexi te, » dum ad fidem attraxi te.
    Ecclesiee, ejus bona dissipando. Item, Jcrein. xxxi, 3 : In charitate perpetua
    haeretici qui adversantur ei, fideni de- dilexi te, ideo att7'axi te, miserans.
    slruendo. Item, fnitres falsi, bonos
    IN APOCALVPSIM H. JOANMS, VISIO I-III, 10, II. 337

    « Quoniam servasti verbum patientice ve?'sum orbem te?itare habitaiites i?i

    meee. t>
    te?'ra, » non in caelo ubi sancti habitant.
    Ad Goloss. III, 20 : Nostra co?iversatio i?i

    Hic esl tertia pars, in qua promittit coelis est. Vel sic : Tentare habito?ites in
    protectionem in persecutione : quia pa- terra, » id est, ut tententur et proficiant
    tientiam servat. hi qui habitant in terra solo corpore et

    Unde dicit : « Qiioniam se?-va.sli, » in non mente. Job, vii, 1 : Militia est vita
    corde retlnendo, et opere adimplendo, hominis super terra?n.
    i( verhtim patientix mese, » id est, pr.ne-

    ceptum de patientia servanda quam prae-


    dicavi. Matth. v, ii : Oraie pro perse-
    <( Ecce venio cito : tene quod habes, --
    quentibits ef cahimniaiitibus vos, etc. ut nemo accipiat coronam tuam. »

    Item, quam ostendi patienter sustinendo


    passionem crucis. Unde, Luc. xxm, 34 : Hic invitat ad perseverantiam.
    Pater, rfimitte illis, etc. Et dicuntur tria. Primo consolatur.
    c< Et ego servabo te, » scilicet, qui ser- Secundo, ad perseverantiam invitat, ibi,

    vasti patienlia, « ab hora tentationis, » id « Te?ie quod habes. » Tertio, reddit cau-
    est, a tentationibus vitse prsesentis, quae sam : « Uf nemo accipiat, etc. »
    dicitur hora respectu aeternitalis. Vel_, Coiitinua sic : Veniet tentatio : sed
    quia nos sumus in quos fines sseculorum non timeatis, quia bonum adjutorem ha-
    clevenerunt \ bebitis.

    Sed contra : Cum Ecclesia indesinen- Unde dicit : « Ecce venio, » id est, in
    lio.
    ter exerceatur pluribus tentationibus, brevi et evidenti venio, supple, juvare
    quomodo dicit : « Servabo te ab hora pugnantes, liberare captivos, coronare
    tentationis, » quia, Eccli. xxx, 1 : Qui victores. Et dicit : « Ve??io, » ut leetifi-

    diligit filiiim, assiduat illi flagella ? cenlur pugnantes, vel incarcerati : mul-
    Responsio Haymonis : Sciendum no- tum enimgaudent tales liberandi adventu
    bis est, quod tentatio in hoc loco ponitur Domini. Et dicit : « Cito, » ne possent
    pro deceptionis lapsu. Unde, Malth. vi, moram causari, vel ne succumbant in

    13 :
    £"/ ne ?ios i?iducas in tentatio?iem, id pcenis.
    est, in lapsum deceptionis. Unde sensus Sed quomodo dicit « Ve??io cito, » :
    Qu^stio
    Nobiscum
    en-
    esl : c( Servabote, etc, » id est, ne te se- cum ipse semper nobiscum sit ? Matth.
    esl Deus.
    lis. ducat hora tentationis. Et quod sic acci- xxviii, 20 Ecce ego vobiscu??i su??i, etc.
    :

    piafur, patel per hoc quod sequitur : Responsio. Semper est iiobiscum in esse
    « Quse ventura est i?i universu??i o?'bem conversando, sed non semper liberando,
    tentare habita?%tes i?i terra, » id est, qui aut confortando. Tunc ergo d\ci\.m've?iire,
    terrena qutBrunt, et non ccelestia. Tales quando liberat, vel confortat non ubi :

    enim in tentationibus succumbunt et : prius non erat, sed quomodo prius non
    ideo patet, quod hic accipitur hora ten- erat.
    tationis pro lapsu tentationis. Vel potest « Tenc quod habes, » id est, coele-

    dici, quod hora tentationis Iiic accipitur stis vitae conversationem et tidem, per
    pro tentatione, quae erit tempore Anti- quam accipies regni decorem. Vel,« te?ie n

    christi, de qua, Matth. xxiii, 21 : Erit fidem, spem, et charitateui: cc te?u', »in-
    iunc tribulatio ??mgna, riualis )wn fuit ab quam, perseverantiam. II ad Thessal. ii,

    i?iitio ??iu?idi. Quia illa examinabit tolum 7 Qui tc/iei nunc, teneat.
    :

    mundum simul, non parles. « Ut ?ie??io accipiat coromini iuai?i. »

    Unde dicit : « Quae ventura est i?i uni' Hic opponitur Autille crat praescitus. :

    1 ad Coiiiitli X, 14,
    538 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    aut prsedestinatus : si proescitus, non ha- Hsec est tertia pars Epistolse, in qua
    bebit coronam, nec ei debetur, nec eam ponitur conclusio.
    potest amitlere : si prsedestinatus, sed Et dicuntur duo. Primo ponitur allici-

    nullus talium perit : ergo nullus eorum tivum affeclus, ibi, Se- « Qui vicerit. »
    potest coronam amittere. Unde Augusti- cundo, ponitur excitativum intellectus,
    nus in \ihro de Prcvdestinationc Sancto- ibi, y. 13 : « Qui Itahct aurern^ elc. »

    nini : » Istorum nemo perit : ergo quis- In primo ponitur allicitiviini alfectus,
    quis ex eis est, omnino non perit. » scilicet, prremium quod promittitur vin-
    Responsio. Hoc verbum potest intelligi ceuti. Et promittuntur quinque. Primuin
    de corona gratise in pra?senti, prout gratia est in se firmitas cl slabilitas : « Faciani
    ordinatur ad gloriam in gradu aliquo : illum columnam . » Secundum est San-
    semper enim cadenti a tali statu, subro- ctorum societas : « Et foras non egrc-
    galur aliquis in eadem gratia, secundum dietur. » Tertium est nominis Patris per-
    quod est ordinata ad certum gloriae gra- petuitas : «Kl srriham supcr eum nomen
    dum. Unde Glossa hic « Cum certus : Deimci. y> Quartum, vetustatis depositio,
    sit numerus suorum, si quislabitur, alius et gratia^ novitas : « Etnomen civitatis. »
    ejus numero subintlucitur. » Vel, potest Quinlum, rcgaUs et sacerdotalis dignitas :

    intelligi de corona glorige, et tunc est « Et nomen mcum novum. »

    sensus : « Ut ncmo accipiat coronam Dicil ergo « Qui viccrit. » Haymo


    : :

    iuam, »id est, incipiat possidere gloriam « Tentamenta diaboli, concupiscentias


    tibi debitam, si perseveraveris : soli enim mundi, et deiectationes carnis. »
    perseveranti debetur corona. Matth. x, « Faciam illum columnam, » id est, fir- colu
    22: Qui perseveraveritnsqne in finc7n, etc. mum in se, et fortem in opere, et sus-
    NoTA : Pcenitentibus datur in preesenti tentationem aliorum imbecillium exemplo
    Coronaeva- corona spinea. Matth, xxvn, 29 : Ple- et doctrina. i, 1(S Dedi te hodie
    Jerem. :

    riee.
    ctcntcs coronam dc spinis, posuerunt in civitatcmmunitam, et in columnam
    super capiit cjus. Activis corona lapidea. ferream. Vel sic « Faciam illum co- :

    Psal. XX, 4 : Posuisti super caput ejus lumnam in templo Dei tnei, » id est

    coronam de lapidc pretioso. Pi-adicatori- Proelatum in Ecclesia Dei, rectum in ju-

    bus corona aurea. Eccli. xlv, 1 i : Corona diciis, fortem in adversis, planum in con-
    aurea supra mitram ejus. Contempla- versatione, erectum in contemplatione,
    tivis coronastellarum duodecim, quae est rotundum coelestium et perfectorum bo-
    triumpbantium. Infra, xii, 1 : Et in ca- norum intentione, alios supportantcm
    pite ejus corona stellarum duodecim. compassione. Vel sic : Praelalus debet prjg
    esse sicut columna : firmus per fidem, ^^' f

    rectus per sequitatem, erectus per bonam


    « Qui vicerit, faciam illum colum- inlentionem, sublimis per contemplatio-
    19
    nam in templo Dei mei, et foras non nem, planusper mansuetudinem: susten-
    egredietur amplius : et scribam super tans alios per verbum consolationis, per

    eum nomen Dei mei, et nomen civi- suffragium oraliOnis, per exemplum bonae
    actionis. Tales erant Jacob et Cephas et
    tatis Dei mei, nov6e Jerusalem, quee
    Joannes qui videbantur columnae esse '.
    descenditde ccelo a Deo meo, et no-
    In a^dificio autem Ecclesiae alii columnae
    men meum novum. lapideae per fidei lirmilatem, alii ar-
    13 Qui habet aurem, audiat quid Spi- genteae per eloquentiae venustatem, alii

    ritus dicat Ecclesiis. » aureae per sapientiam, alii aereae per


    praedicationem.

    '
    Ad Gabat. ii, 9.
    IN APOCALYPSBJ B. JOANNIS, VISIO I-IIL 12, 13. 339

    Notandum, quod Salomon antiquitus Id est, notitiam coelestis patriae, vel

    in templo columnas de sere forlis-


    fecit triumpliantis Ecclesise, quge est nova in-
    simas ad pondus templi sustinendum '. novatione giorise. Vel sic : « Nomen ci-

    Nunc autem tiunt columnae dc festucis vitatis novse Jenisalem, » id est, Eccle-
    quoe statim franguntur, et magis indi- sife, ut sint et nominentur cives Ecclesiae.

    gent portari quam portare. Isa, iii, 4 : Jerusalem interpretatur visio pacis, et si-

    Dabo pueros principes eorum, e/foemi- gnitlcat Ecclesiam cujusnomen scribitur

    nali dominabuntur eis. super electos, qui hic sunt in visione


    pacis per fidem, et in futuro erunt per
    « Et foras non egredietur, etc. » speciem. Et dicitur nova ; quia intendit
    spiritualibus, non temporalibus quae sunt
    «Foras, Sanctorum societate,
    » idest, a vetusta. Vel, nova novitate gratise in ex-

    vel a justitia adpeccatum mortale, vel spoliatione veteris hominis, et induitione


    hominibus sa?culi se conformando, vel novi. II ad Corinth. v, 17 : Vetera trans-
    negotiis ssecularibus se implicando « am- ierunt : ecce facta sunt omnia nova. Et
    plius, » quia usque ad mortem per- estsensus Faciam eum pacilicum, et ex
    :

    severabit in justitia. Eccii. iv, 33 : omni vetustate peccati exspoliatum, et


    U&que ad mortem certa pro juslitia. Vel coelesti gratia innovatum.
    sic « Et non egredietur amplius, »
    : id « Quse descendit de cuelo a Deo meo. »

    est, nullis persuasionibus, vel terroribus Hic quaeritur, Quomodo descendit, Ecclesia

    inimici acommuni felicitate patriee avel- cum potius videatur ascendere ? Sancti descendere
    *^*^'°'
    letur. enim ascendunt in cuelum, non descen- '^®

    dunt inde.
    « Et scribam super illum, » Respoxsio. Hayino dicit, quod Ecclesia
    dicitur descendcre de coelo : quia quid-
    Scilicet super eum qui vicerit, a nomen quid habet Ecclesia boni, a Deo descen-
    Deimei, » id est, Patris. Quasi diceret : dit. Jacobi, i, 17 Ornne datum opti-
    :

    Faciam illum esse filium Dei mei ut : mum, et omne donum perfeclum, elc.
    sicut ego sum Filius per naturam, ita sit Vel dicitur « descendere de coelo » in suo
    ipse filius per gratiam.Et dicit « Scri- : capite, scilicet, Christo, cui est unita per
    bam. » Quod enim dici"fur, cito transit : fidem. Vel, « Descendit de coelo » secun-
    quod scribitur, diu manet. Idem est ergo dum partem : quia Angeli descendunt ad
    ac si dicat In sempiternum tribuam,
    : informationem nostram. Genes. xxvin,
    quod dicatur et sit filius Dei. Hoc nomen 12 : Vidit Jacob scalam stantein siiper
    portabat Sacerdos in lamina aurea super terram, cacumen illius tangens coe-
    et
    frontem -. Et dicit « Super illum, » ad : lum : Angelos quoque Dei ascendentes et
    signandum quod nomen Dei bonum venit descendentes per eam.
    desuper, dono Dei, non nostris meritis.
    Hoc est nomen de quo dicitur in Psalmo « Et nomen meum novum, » Nomen Dei
    dicitur no-
    Lxxxi, 6 : Ego dixi : Diiestis. Vel sic :
    vum.
    « Scribam super illum nomen Dei mei, » Supple, scribam super eum qui vice-
    id est, indebiliter imprimam notiliam di- rit ; ut scilicet a me qui vocor Christus
    vinitatis, quae est vita aeterna '.
    ex tempore, vocetur el ipse Christianus,
    id est, unctus gratia Spiritus sancti ;

    « Et nomen civitatis Dei mei, novae sicut rex et sacerdos. Quasi diceret : Fa-
    Jerusalem. » ciam eum regem et sacerdotem. De pri-

    ' Cf. III Regum, vu, 15 et seq. ^ Joan. XVII, 3,


    2 E.\od, .\xviii, 36.
    340 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    mo, Psal. Lxxxviii,Inveni David 21 : ibi pro quibus dicit Episcopo, infra.
    serviim meum,
    De secundo, Isa. etc. t. Di : « Incipiam
    eromere ex ore te

    Lxi, 1 Spiritus Domini super me, eo


    : meo. » Et ideo bene conveniunt Laodicise
    quod unxerit Dominus me. Vel, « No- Ecclesise secundum interpretationem no-
    men meum novum, » quod est pauper, minis, quae in hac Epistola continentur.
    vilis, et abjectus. Nota Antiquum no- : « HcTC dicil Amen. » Nota, quod in
    Amei
    men ejus fuit, quod fuit ab aeterno dives, hoc Episcopo septimo invcnitur correctio, 8

    et gloriosus : sed hoc est innovatum in et « amen » est confirinatio : et iden ul-

    Ecclesia militanti, quando simul factum timo hic ponitur, « Amen. » Vel, quia
    est in unum dives et pauper. Hoc nomen iste Episcopus in multis reprehensibilis
    scriptum est super electos, ut pro Christo erat, debebat reprehendi ab Angelo qui
    dicantur beati. Matth. v, 3 : Ihati pau- gerebat personam Christi ita quod de :

    peres spiritu. Yel, « Nomen meum no- ore suo evomendus erat. Propter hoc
    vum, » quod est Samaritanus qui infudit pramiitlit auctoritatem veritatis. Item,
    vinum et oleum vuhieribus sauciati, sci- nola quod amen verum vel fideliter si-

    hcet, vinum correctionis, et oleuni con- gnat, et refertur ad Christum qui est ve-
    solationis. Isa. lxi, 3 : Ut ponerem, sci- rilas, de qua, Joan. xiv, 6 : Ego sum
    Hcet consolationein, lugentibus Sion. veritas. Et ideo non arguam nisi de veris.
    Sed quseritur, Quare non dixit HaiC :

    '< Qui habet aurem, audiat quid Spi- dicit veritas? Responsio. Plus dicit quam
    ritus dicat eeclesiis. »
    si diccret, veritas : quia cum nullus
    ausus fuitmutare hoc nomen, « Amen, »

    ostenditur in hoc incommutabilis et


    Quasi diceret : Omnibus dico, nonuni.
    aeterna veritas. Quasi dicat : Attende,
    quod tu reprehensus es ab incommuta-
    14 « Et Angelo Laodiciee Ecclesiae bili veritate.

    scribe : Haec dicit Amen, testis fidelis Ergo « hasc dicit^ » scilicet, qua3 se-

    et verus, qui est principium creaturee quuntur. « Amen, » id est, veritas Chri-
    stus, « testis » de operibus, « fidelis » in
    Dei. »
    promissionibus, « et verus •)> in judiciis.
    NoTA : Ista tria specialiter dicuntur de
    Haec est septima Epistola. Christo : quia licet alii sint fideles, veri,
    Et continet tria, scilicef, exordium, et justi tamen in comparatione ipsius
    :

    narrationem, et conclusionem. Primum non : tum quia peccato non possunt ca-
    ibi, « Et Angelo Laodicise. » Secundum rere : tuni quia essentialiter est sanctus,
    ibi, t. IS : « Scio opera tun. » Tertium et non potesi mentiri
    verus, et
    alii :

    ibi, >•. 21 : « Qui vicerit. » auteni frequenter mentiuntur. Numer.


    In prima parte dicuntur duo. Primo xxm, 19 Non est Deus quasi homo ut
    :

    dicit cui scribit. Secundo, cujus auctori- mentiatur.


    tate hoc facit, ibi, « Haec dicit Amefi. » « Amen... , principium crcaturx Dei, »
    Dicit ergo Angelus ad Joannem :
    id est, per quem Pater creavit et recreavit
    Laodiciae. « Et Arigelo Laodiciee Ecclesise scribe. » hominem qui est creatura Dei. Ad Ro-
    NoTA Sicut dicit Beda, Laodicia inter-
    :
    man, i, 20 : Invisibilia Dei a creatura
    pretatur tribus amabilis Domini vel, : niundi per ea quse facla suni intellecta
    fuit in vomitu quod bene convenit huic
    :
    conspiciuntur. Marc. xvi, 15 : Prsedicale
    Ecciesiae. Quidam enim erant in ea qui Evangelium omni creaturse.
    erant tribus amabilis Domini, pro quibus Nota, quod quatuur dicit hic secun-
    Dorninus dicit, infra, i'. 10 : « Ego quos dum quod Christus gerit quatuor per-
    auio, arguo et castigo. » Item, alii erant sonas in judicio : actoris, lestis, advo-
    IN APOCALYPS[M B. JOANNIS, VISIO Mll, 13, 16. 541

    cati_, judicis. Est ergo « amen, » id est, rantiani minus habent peccatum, et ac-

    verax movens causam contra reprobos : cepta conversionis gratia, ciliusad veram
    « testis fidelis » contra reos : u verus » justiliam perlingunt.
    advocatus causam bonorum defendendo : « Ulinam frigidus esses, » id est, inii-
    « principium, » inquantum judex qui est delis, vel omnino malus quia tunc ap- :

    in causa persona principalior. pareret malitia lua, et ape rla malitia cor-
    Nota etiam, quod « ameii t) sumitur rectionem haJjet non deceptionem :

    multipliciter. Adverbialiter scilicet, pro ^^ aut calidus, » id est omnino bonus.

    eo quod est vere. Joan. vi, 26 : Amen,


    amen dico vobis, id est, vere. Psal. « Sed quia tepidus es, etc. »
    Lxxxviii, 33 : Fiat, fiat. Pro eo quod
    Hebrseus habet : « Amen, amen. » « Tepidus, » id est, omnino torpens,
    Quandoque nominaliter ut hic : « Hsec vel simulatus, « et nec frigidus, » id est,
    dicitAmen^ » id est, verax, vel veritas. omnino malus, « nec calidus, » id est,
    omnino bonus. Nec calidus nec frigidus
    est, qui est partim bonus, partim malus :

    « Soio opera tua, quia nequefrigidus interius malus, exteriusapparens bonus.

    es, neque calidus : ulinam frigidus « Incipiam te evomere. » Glossa, ex- Evomere.
    . ,., I communicando, et a consorlio Sancto-
    esses, aut caiidus , , ,
    rum removendo, (,( ex » vel de « ore
    Sed quia tepidus es, et nec ingidns,
    D -j + r
    ^ ^ ' meo, » id est, consortio t» +•
    Praedicatorum, »

    nec calidus, incipiam te evomere ex ^t Episcoporum, qui dicuntur os Domi-


    ore meo. » ni : quia in eis, et per eos loquilur Do-
    minus. Matth. x, 20 : Non enim vos estis
    Supra posuit Epistoire exordiutn, liic qui loquimini, etc. Isa. xxx, 2 : Os Do-
    ponit narrationem. mini non interrogastis, id est, Praedica-
    Et languntur liic tria. Primo, arguit torem, vel Prtielatum. Et dicit : « Inci-
    Episcopum comminando. Secundo, ad piam, » quia Dominus non statim ejicit

    pcenitentiam monet ipsum, ibi, y. 18: peccatorem, sed paulatim exspectando ad


    « Suadeo tibi emere. » Terlio, si con- poenitentiam.
    verli voluerit, promiltit auxilium, ibi, NoTA Calidum et frigidum nauseam
    :

    S\ 20 : « Ego sto ad ostium. » non provocant, sed tepidum. Eodem


    In prima parte tria facit. Primo, ar- modo (it in Ecclesia. Dominus per Prae-
    guit. Secundo, comminatur, ibi, y. 16 : dicatores, frigidos in peccatis frequenter
    a Sed ciuia tepidus es. » Terlio, causam ad se convertit : calidos, id est, bonos,
    utriusque subjungit, ibi, y. 17 : « Quia magis ferventes facit : sed tepidos de ore
    dicis : Quod dives sum. d projicit, quia lales indignos judicat au-
    Continua sic : Mandat tibi, etc. Iloec dire verbum priedicationis : propter quod
    scilicet : « Scio opera tua, » id est, re- dicit : « Incipiam te evomere. »
    probo. Et tunc ly scio dicit hic sim- Nota, quod excommunicatio dicitur
    Excommu-
    pliccm notitiam. vomitus : quia sicut vomitus fit cum do- nicalio di-
    citur vo-
    U8. Quia neque frigidus es, » ut non ha-
    « lore et diflicultate, sic separatio a con- mitus.
    18.
    18.
    beas omnino (idem, « neque calidus, » sortio fidelium cum dolore et difficultalc.
    ut habeas charitatem. « ^7m«m /W^<W^A9 Thren. ni, 33 Non enim humiliavit :

    esses, » per infiflelitatem de timore, vel cj- corde suo, et abjecil filios hominum.

    aperte esses omnino malus, « aut cali- Item, fit causa medicinae et sanitatis cor-
    dus, » per charitalem, scilicet, omnino poralis sic excommunicatio debet fieri
    :

    bonus I Quia, sicut dicit Clossa, major nou ad vindictam, scd ad mcdicinam, ita
    est spes de frigidis : quia propter igno- ut correctio fiat.
    542 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    Sed quomodo dicit : « Inciijiam te evo Unde dicit : « Nescis, » id est, nescire

    mere, » cum talis non fuit in ore, id est, vis : in quo notatur ignorantia aflectata,

    in consoi lio tidf lium ? Kesponsio. Secun- de qua, Psahnista, Psal. xxxv, 4 : No-
    dum Glossam, hoc dicitur, non quia erat luit intelligere.

    in ore, sed quia videbalur. « Et nescis, » id est, defectus scientiae,


    « quia tu es miser » miseria culpse.
    Proverb. xiv, 84 : Miseros facit populos
    /g^ « Quia dicis : Quod dives sum, et peccatum.
    locupletatus, et nullius egeo. » « Et miserahilis, » impotentia et inlir-

    mitate. Et per heec tria ostendilur aver-

    Tertia pars in qua causam arguitionis sus a tota Trinitate. Per hoc quod dicit :

    et comminationis subjungit. « Nescis, » in quo ignorantia, signatur


    Et ponitur duplex causa, scilicet, bo- aversus a Filio cui appropriatur sapien-
    norum suorum ostentatio, vel jactantia. tia. Per hoc quod dicit : « Miser, » in
    Secunda, omnium bonorum penuria, ibi, quo malitia, ostendilur aversus a Spiri-
    « Et nescis. » tu sancto cui appropriatur bonitas. Per
    Quasi dicat Incipiam : te evomere, et lioc quod dicit : « Miserabilis, » in quo
    merito, « quin dicis, » te jactando : impotentia, ostenditur aversus a Patre
    Dives spi- « Qffod dives siim » spiritualibus bonis, cui appropriatur potentia. « Et pauper, »
    riiiialiter.
    ^,g| temporalibus, « et lociiplelatns » quia cares gratia : « et csecus, » quia ca-
    scientia, el virlutibus, « et nullius egeo, » res scientia : « et nudiis, » quia spolia-
    scilicet auxilio, vel consilio. Yel sic :
    tus virtulibus, quse sunt animai vesti-
    « Quia dicis : Quod dives sum, » id est, mcnta. Infra, xvi, l.o : Beatus ciui...
    purgalus in baptismo a peccatis, « et lo- custodit vestimeuta sua.
    cupletatus, » scientia et divitiis, « et nul- Vel sic : « Et nescis quia miser cs »

    lius eyeo, » quia sufiicio milii. Vel, « Di- in te, « et miserabilis » aliis. Kt subdil
    ves » virtutibus, « et locupletatus » in quibus : « Et pauper, » per amissio-
    bonis operibus, « millius egeo, y> scilicet nem charitatis : « et csecus, » per amis-
    quia abundo in omnibus. Vel, " Dives » sioncm vera? cognitionis « ct nudus, » :

    scienlia, « e( locupletaius » virlutibus, per amissionem boni operis. Yel sic :

    « et nullius egeo, » quoad corpus. Qua- « Et nescis, » exci¥catus superbia, « quia


    si dicat : In corpore et anima sum ple- miser es, » in existentia, « et miserabi-
    nus et perfectus. Iste ergo se jactabat de lis, » in apparentia. Et dicit : « Miser, »

    bonis quffi habebat, et gloriabatur. Con- contra hoc quod dixit : Dives sum : nmise-
    tra quod, Jerem, ix, 23 : Non glorietur rabilis^t) contra hoc quod dixit: Et locu-
    dives in divitiis suis. pletatus : « pauper, et csecus,et nudus,'»

    contra hoc quod dixit : Et nullius egeo.

    « Et nescis quia tu es miser, et mi- NoTA : Multiplex est nuditas : pauper-


    tatis. .Tob, xxxi, 19 : Si despexi per'
    serabilis, et pauper, et C6ecus, et nu-
    euntem, eo quod non habuerit indumen-
    dus. »
    tum. Imbecilitatis, .lob, i, 21 : Nudus
    egressus sum de utero, scilicet peccati,

    Hic ostendit in eo penuriani bonorum, vel culpa^. Isa. xx, 3 : Sicut ambulavit
    et primo defectum scientiae « Et ne- : servus meiis nudus, et discalceatus. elc.
    scis. » Secundo, defectum bonitatis : Item, pcense, Isa. xx, 4 Minabit rex :

    « Miser es. » Terlio, defectum spiritualis Assyriorum captivitatem ^Eggpti, etc,


    sanitatis : « Miserabilis. » Et deinde po- Et sequitur : Nudam et discalceatam.
    nit tria quee rcspondent islis : « Et pau- Item, gratiae, de qua hic : « Et nescis
    per, elc. » quia tu es miser, etc. »
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VfSIO MII, 18. 543

    « Suadeo libi emere a me aurum qua, Maith. xxii, 12 : Amice, quomodo


    ignitum probatum, ut locuples fias :
    ^'"'^ intrasti, etc. ?
    « Et collyrio, » id est, cordis contri-
    et vestimentis albis induaris, et non
    tione, « immge oculos tuos, » id est, in-
    appareat confusio nuditatis tuse : et
    tellectum et affectum. Psal. xxiv, lo :

    collyrio inunge ocuios tuos, ut vi-


    Oculi mei semper ad Domiutim.
    deas. »
    NoTA : Gontritio dicitur co/li/rium : Gontritio
    dicitur col-
    quia sicut colh^riuai primo conturbat lyrium.
    Hgec est secunda pars hujus Epistolae, oculum^ et liumorem noxium,
    expellit
    in qua monet Episcopuni ad pceniten- et postea clariorem reddit visum sic :

    tiam. contritio conturbat prsedictos oculos per


    Et tanguntur duo. Primo ponit admo- dolorem de peccatis, et deinde clariores
    nitionem. Secundo, ne desperel ponit reddit, et adconsiderandam poenam quce

    consolationem, ibi, y. 10 : « Ego quos fugienda, et gloriam quae est appetenda.


    amo. » Item nota, quod haec tria respondent
    In prima Iria tangit. Primo, monet ad tribus pnedictis. Contra paupertatem
    satisfactionem : secundo, ad confesslo- suadet emere aurum ignitum, contra nu-
    nem, ibi, « Et vestimentis albis : » ter- ditatem indui vestimentis albis, contra
    tio, ad contritionem, ibi, c< Et colly- ccecitatem inungere oculos collyrio.
    rio. » Aliter : « Suadeo tibi emere aurum »

    Item, satisfactionem tangit in tribus : charitatis : quia ipsa superat omnes vir-
    in eieemosynarum largitione, vel pietate, tutes alias, sicut auruin omnia metalla.
    cum dicit : « Aurum. » Secundo, inora- I ad Corinth. xm, 13 : Major autem lio-

    tionis devotione, cum dicit : « Ignitum.y> rum est charitas.

    Tertio, in carnis mortilicatione, cum di- « Ignitum, » fervore dilectionis :

    cit : « Probatum. » « probatum, » in fornace tribulationis.


    iigni- Dicit ergo : Tu talis es, et licet sis in- Sapient. iii, i) : Tamquam aurum in jor-

    ipie- dignus misericordia : tamen « suadeo nace probavit, eic.

    tibi emere aurum » pietatis : quia sicut « A me, » in quo sunt omnes thesauri
    aurum inter omnia metalla pretiosius, sapientire et scientiie absconditi, et qui
    sic iriter opera satisfactoria pretiosior do omnibus aflluenter : « ut locuples
    pietas invenitur. I ad Timoth. iv, 8 : fias, » quia sine charitate nullus potest
    Corporalis exercitatio ad modicum utilis ditari. I ad Corinth. xiii, 2 : Si Jiabuero
    est pietas autem ad omnia utilis est.
    : omnem fidem, etc.
    Ignitum » devotione orationis, de
    « « Etvestimentis albis induaris, » scili-

    quo, Amos, i, 4 Mittam ignem in do- : cet, emunderis a nigredine peccatorum,


    mum Azael. et decoreris pulchritudine virtutum :

    « Probatum, » cum maceratione car- (( el non appareat confusio nuditatis


    nis. Eccli. xxvii, (i : Vasa figuli probat tuse, )) id est, tepor tua^ conversationis
    fornax, elc. quo nudatus es gratia, et vestitus culpa,
    « Vt locuples fias, )) scilicet virtutibus et dignus confusione teterna.
    bonis : « et vestimentis albis, » id est, « Et collyrio » pcenitentia^ « inunge
    luce honestee conversationis, « indua- oculos tuos, )) ut intellectus purgotur ab
    ris, » scilicet in confessione oris. Psal. errore vel ignoranlia, et allectus a culpa :

    ciii, I ct 2 : Confessionem et decorem in- « ut videas» tua peccata et Dei benelicia.


    duisti, amictus lumitie sicut vestimento. Aliter sic : i^Suadeo tibi emere aurum
    VX dicit i>luraliler : « Vestimentis, » quia ignitum,» id est, pretiosum Dei vcrhum,
    convcrsalio munda, ex mullis virtulibus vcl .sapieuliam ignitam per charilatem :

    quasi ex mullis (ilis est contexla, i\e <( probatum, » per veritatis simplicita-
    344 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    lem. Hoc aurum emitur per studium et Virgine Maria est natus. » Item, colly-
    assiduam Scripturarum meditalionem. rium auFert ab oculis pulverem sic :

    Psal. I, 2 : In lege ejus medilabilur die Christus terrenoruin amorem. Collyrio


    ac nocte. ergo inunguntur oculi, quando per pau-
    c< Ul locuples fias, » id est,abundes pertatis Christi considerationem amor
    bonis spiritualibus : (( et non appareot, » terrenorum expellitur, « Ut videas. »

    in die judicii, « confusio nuditalis tuie, » Tunc enim homo clarius videt utilitatem
    id est, nuditas virtutum et operum, unde peccatorum suorum, et excellentiam cffi-
    confundaris illa confusione, de qua dici- lestium praemiorum. Vel, collyrium pot-
    tur, Jerem. xx, 11 ; Confwidentur vehe- est dici verbum Dei, quod oculos cordis
    menter, quia non intellexerunt oppro- illuminat. Psal. cxviii, 103 Lucerna:

    brium sempiternum, quod numquam pedibus meis verbum tuuni, etc. Item,
    delebitur. sanat. Psal. cvi, 20 : Misit verbum
    Vel sic : « Suadeo libi emere aurum, suuni, et sanavit eos. Item, collyrium
    etc. Sicul dicit Haymo, debemus per
    )) sunt divina prsecepta quae sensum spiri-
    « aurum itjnitum » intelligere Dominum lualem iUuminant. Psal. xvui, 9 : Pr.v-
    Jesum (ibi'islum, Passionis igne deco- ceptum Domini lucidum, illuminans
    ctum, (k probalum )) per verba et verbera. oculos. Item, collvrium, Passionis Chri-
    Sapient. ii, 10 : Contumelia et lormento sti memoria, qua; oculos mentis illumi-
    intorreyemus eutn^ etc. Cantic. \, 11 : nat ; sicut oculi Tobiae fuerunt illumi-
    Caput ejus, id est, Ecclesise, aurum op- nati felle piscis i. Nam piscis assus,
    timum. Caput Ecclesiae Christus. Emitur Christus passus : fel piscis, amaritudo
    autem per imitalionem in tolerantia pas- Passionis ejus. Item, collviium, qua-li-
    sionum. bet tribulatio, quse illuminat per suam
    Yel sic : « Suadeo tibi, » id esl, ad amaritudinem. Nam dicit Gregorius :

    tuam utilitatem, « emere. » Hoc dicit « Prena oculos aperit, quos culpa clau-
    contra illos qui pro nihilo volunt habere. dit. » Item, coUyrium sunt dona Spiritus
    -' Aurum ignitum, id est, regnum cce- y> sancti, quse spirilualiter illuminant, et

    lorum. Hoc emitur per paupertatem. expellunt omnem amorem carnalem.


    Re^^Duin ^l^^itth. V, 3 : Beati pauperes spiritu^ Gregorius : (( Gustato spiritu, desipit
    cceiorum nuoniam ipsorum est reqnum coelorum. omnis caro. » Sophoniee, iii, 8 In igne :
    «^
    emitur di- '
    «r /« i- i i i •

    versi- Augustmus « \ enale habeo. Ouasi di- : zeli mei devorabitur omnis terra.
    mode.
    cat : Regnum ccelorum. Quo emitur ?

    Paupertate. » Item, per poenitentiam.


    Matth. 111, 1 : Pd^nitenliam agite : appro- « Ego quos amo, arguo et castigo. |,

    pinquavit enim regnum, etc. /Emulare ergo, et poenitentiam age. »

    « Probatum » ab Angelis et Sanctis


    omnibus ; « ut locuples fias » bonis in- Hic ne desperet ponit consolationem,
    corruptibilibus, « et vestimentis albis in- et proponit ei electos in exemplum, c|uos
    duaris, » id est, virtutibus, vel operibus oportet transire per tribulationes ad
    bonis : « et non appareat confusio nu- regnum.
    ditatis tucc, » in futuro omnibus. Glossa : Continua Inunge oculos tuos col-
    sic :

    (( Melius est hic coram paucis contundi, lyrio, et non timeas amaritudinem ejus,

    quam in futuro coram omnibus. » (( Et quia « ego quos amo, » id est, electos,
    collyrio inunge oculos tuos. » Haymo : (( castigo » per disciplinam. Proverb.
    (« Per collyrium quod de terra nascitur, iii, 12 : Quem enim diligit Dominus,
    signatur Christus qui de terra, id est, corripit^ et quasi pater in filio compla-

    '
    Tob. .\ii, l3-i;>.
    L\ APOCALYPSIM B. JOANMS, VTSIO MIL 20, 21. ^43

    cet sibi. Vel, « arguo, » id est, argutos ficiorum collationem, tribulationum im-
    reddo per cautelani futurorum. Vel, missionem.
    « Argiio » verbis, « et castigo » verberi- « Si quis audierit vocem meam, » id
    bus. De utroque, Psal, cxviii, 36 : Et est,preedicationem, illam recipiendo, et
    disciplina tua correxit me in finem et : opere implendo, et obediendo^ « et ape-
    disciplina tua ipsa me docebit. Vel, ruerit mihi jamiam, » id est, volunta-
    a Castigo, » id est^ castos reddo : quia, tem per consensum, vel veram fidem,
    Eccli. XI, 29 : Malitia horse oblivionem « intrabo ad illum, » gratiam infun-
    facit luxuricB ynagnse. dendo, et secretum cordis illumJnando :

    sicut sol intrat per fenestram : « et cos-


    <i if]mulare ergo, etc. » nabo, » id est, delectabor, « cum illo, »
    scilicet per ejus justificationem. Proverb,
    Quasi dicat : Si tibi non sufticit ver- VIII, 31 : Delicise mese esse cum filiis ho-
    bum persuasionis ab electis, accipe minum.
    exemplum imitationis. Unde : « ^^mw- « Et ipse mecum, » per conscienliae
    lare ergo, >) id est, imitare bonos. Ad mundffi jucunditatem et securitatem.
    Galat. IV, 18 : Bojium semulamini in Proverb. xv, 15 Secura mens quasi :

    bono semper. juge convivium.


    « Et poeniten/iam age, » scilicet de pec- Vel sic « Coenabo cum illo, » gra-
    :

    catis praeteritis, de bonis omissis, de ne- tiam infundendo, « et ipse mecum, »


    gligentia, et jactantia, de tepiditate, de gratise cooperando, et inspirationi con-
    hypocrisi. Matth. iii, 2 : Poenitentiam sentiendo.
    agite : appropinquavit enim regnum Vel sic : « Ego sto, » exspectans ad
    coelorum. pcenitentiam. Isa. xxx, 18 ; Exspectat
    Dominus ut misereatur vestri.
    « Ad ostium. » Nota Quinque sensus :
    Ostiuai

    « Ecce sto ad ostium et pulso : si sunt ostia exterius, de quibus, Isa. xxvi,
    quis audierit vocem meam, et aperue- 20 : Vade, populus, intra in cubicula

    rit mihi januam, intrabo ad illum, et


    tua, claude ostia tua super te. Item

    coenabo cum illo, et ipse mecum. »


    ostium interius est mentis aditus. Ad
    istud pulsat Christus. Job, xxxi, 32 :

    Ostium meum viatoripatuit.


    Haec est tertia pars Epistolae, in qua si
    « Et pulso, » revelatione, compul-
    voluerit converti, promittit auxilium.
    sione, devotione, increpatione, beneti-
    Et dicuntur tria : Prlmo, tangitur gra-
    ciorum exhibitione.
    tia excitans liberum arbilrium hominis.
    « Si quis audierit vocem meam, »
    Secundo, consensus liberi arliitrii, ibi,
    scilicet mentis intellectu. Job, xlu, 5 :

    « Si quis audierit. » Tertio, infusio gra-


    Auditu auris audivi te.
    tiae gratum facientis, ibi, « Intrabo ad « Et aperuerit jyiihi januam, » volun-
    ilhim. »
    tatis consensu, « intrabo ad illum, »
    Continua sic : Imitare bonos, et age
    gratiam infundendo, « et coenabo cum
    poenilentiam, et noli diftidere, quia
    illo, » s[)irilualiter delectando, « ct ipse
    « ecce sto, » quasi paratus juvare, sive
    mecum, » in gloria exsultando. Ccenat
    ad ostium » cordis quod est li-
    intrare, «
    enim Dominus cum homine in vita ista :

    berum arbitrium, vel voluntas. Cantic.


    sed hoino cum Deo in vita alia.
    V, 2 : Aperi mihi, soror mea. »

    « Et pidso, per prsedicationom. Can-


    ))

    tic. V, 2 Vox dilccti mei pulsantis. « Qiii vicerit, dabo ei sedere me-
    :
    91
    Vel, « Pulso » per inspirationera, bene- cum in throno meo : sicut ego vici,
    XXXVIII 3Si
    546 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    et sedi cum Patre meo in throno Primo, super illo verbo t. i « Et *•


    Dut

    ejus.
    Angelo Ecclesise Sardis scribe Scio :

    opera tua. » Quoeritur, Cum ahos Epi-


    29 Qui habet aurem, audiat quid Spiri-
    scopos ante arguitionem commendaverit,
    tus dicat Ecciesiis. »
    quare hic similiter non facit, imo ante
    commendationem arguit ?
    Hic est tertia pars principahs hujus Responsio. Sardis interpretatur prin-
    Epistolse et dicuntur duo. Primo, poni- cipium pulchritudinis. Ad signandum
    turallicitiYum airectus : secundo, excita- ergo quod parum bonum est incipere
    tivum inteliectus, ibi, f. 22 : « Qid habet nisi perseveretur in illo, ideo statini
    aurem, etc. » Episcopum istum reprehendit. H Pelri,
    Dicit ergo : n, 21 Melius erat illis non agnoscere
    :

    « Qui vicerit, » scilicet mundi vanita- viam justitise, etc.


    tem, carnis vilitatem, diaboli maUgni-
    tatem, dabo ei, » non vendam, non
    « Secundo, dubitatur super illo verbo duI

    reddam, non mutuabo, sedere niecum (^ t. 4 Sed habes pauca nomina. »


    : «

    in throno meo, » id est, potestatem judi- Quare non dixit, paucos liomines ju-
    candi mecum in judicio. Matth. xix, 28 : stos vel bonos sed dicit, pauca no- :

    Amen dico vobis, quod vos, etc. mina ?


    « Sicui et ego vici, >y scilicet mundum Responsio. Non dicit, paucos, sed
    per paupertalem, carnem per virginila- pauca nomina, ad signandum, quod
    tem, diabolum per humilitatem, « et Dominus proprias oves vocat nomina'
    sedi cum Palre meo in throno ejus, » iim *
    qui suorum Sanctorum nomina
    :

    id polestatem accepi a Patrejudi-


    est, scribit in coelo. Luc. x, 20 Gaudete :

    candi. Joan. v, 22 Paler omne judi- : quodnomina vestra scriptasunt in coelis.

    cium dedit Filio. Yel, ad signandum praidestinatos quo-


    Yel, « Scdi cum Patre, » id est, sicut rum nomina sunt scripta in Libro vitie,

    ego sum in potioribus bonis Patris. non dixit, homines, sed nomina.
    Marc. XVI, 19 Et Dominus quidem Je-
    :

    sus, postciuam locutus est eis, assumptus Tertio, super illo verbo }'. 7 : « Qui
    est in ccelum, et sedel a dextris Dei. habet clavem David. » Cum supra dixit,

    1, 18 : Uabeo claves mortis et inferni :

    <.< Qui habet aurem, » hic dicit : « Qui habet clavem David : »

    queeritur quse est ista diversitas? Itern,


    Id est, cordis intelligentiam, « audiat Cum Aaron fuerit Sacerdos et Prselatus,

    quid Spiritus dicat Ecclesiis. » Expone ad quem pertinet usus clavium : quare
    ut prius. non dicit hic, qui habet clavem Aaron :

    NoTA : Laodicia interpretatur tribus sed dicit, « Qui habei clavem Da-
    amabilis Domini : et ideo per hanc bene vid ? »

    inteUiguntur Sancti, qui erunt in tem- Item, Cum dicitur, Matth. xvi, 19 :

    pore ultimo, qui valde diliguntur a Do- Tibi dabo clavcs regni, in plurali : quare
    mino, et sedebunt ut judices cum dicit hic iii singulari : Qui habet clavem
    stolis et Domino in judicio. Matth. xix, David?
    28 : Sedebitis et vos super scdes duode- Responsio. Clavis multipliciler acci- ci

    cim, etc. pilur. Quandoque dicitur potestas refrae-


    nandi dsemones. Sic accipitur supra, id j^

    Hic sunt dubitabilia. est, habeo claves, id est, potestatem

    ' Joan. X, 3.
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO Mll, 22. 347

    inferni et mortis. Et, infra, xx, l : Et portas, etc. Haec dicitur esse clavis Da-
    vidi Angelum... habentem clavem abys- vid, et non Aaron : quia de cruce poeni-
    si, etc. Quandoque dicitur potestas li- quam portavitDavid bene legitur,
    tentiae

    gandi atque solvendi peccata. Sic acci- et non de cruce quam portavit Aaron.
    pitur, JMatlh. xvi, 19 : Tibi dabo claves Haec autem clavis quee adaptata est ostio,
    reyni coelorum. Quandoque dicilur po- regnum coelorum aperuit.
    testas nocendi. Sic accipitur, infra, ix,
    verbo Da- ^"^- *•
    1 Data est ei clavis putei abyssi.
    : Quarto, super illo t- 21 : «

    Quandoque potestas et scientia ape- bo ei sedere mecum in throno, etc. »

    riendi Scripturas, Sic accipitur hic : Quaeritur, Cum, Malth. xix, 13, dicatur
    « Qui habet clavem David, » id est, sedere super sedes duodecim : quare hic
    potestatem qua aperitur David, id est, dicitur sedere in throno?
    Scriptura quae intelligitur per David qui Responsio Haymonis : « Unus thronus
    fuit Prophela : et tunc construitur non dicitur propter unam potestatem judi-
    ex vi possessionis, sed ex vi opificis ciariam, duodecim sedes propter electo-
    vel actoris. Et sic patet responsio ad rum perfectionem qui judicaturi sunt.
    primum per distinctionem prsedictam, Nam duodecimus numerus est perfectus,
    et ad secundum per constructionem di- cum conslet ex duobus senariis.
    versam. Non enim dicit clavem Aaron :

    quia ille non fuit actor ullius scriptur», Quinto, ibidem, t- 21 : « Qui vicerii, Dub. 5.

    nec scriptor, dabo ei sedere. » Quaeritur, Cum constat


    Quod queeritur, Quare dicit singula- quod non omnes qui vincunt, sedebunt
    riter 6-/«yem .^ Dicendum, quod ipse non cum Domino in judicio, sed tantum per-
    loquitur de usu vei potestate Praelatorum, fectiores quare dicitur liic, « Qui vice-
    :

    qutfi dicitur clavis, vel singulariler ut rit, etc. »

    quidam dixerunt, vel pluraliter ut qui- Respoxsio Haymonis : « Quod caeteri

    dam dicunt : sed de clave ilhi qua Chri- non habebunt in se, liabebunt in suis

    stus aperuit paradisum et infernum. H?ec Praelatis. Qui ergo per se non judica-
    est crux, quse aperuit infernum, ut inde bunt, per illos prcepositos utique judi-
    bonos extraheret. Zachar. ix, J 1 : Tu cabunt. Tanta enim est in illis charilas,

    quoque in sanyuine teslamenti tui, etc. :


    ut quod quisque viderit in altero, suum
    et aperuit etiam paradisum, ut introdu- reputet. »
    ceret liberatos. Isa. xxvi, 2 : Aperite
    548 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

    VISIO SEGUNDA.

    CAPUT IV.

    Aperto in cxlo ostio videt sedentem in throno, etin hujus circuitu viginti qua-

    tuor seniores sedentes : et, qu.v hic describit, quatuor animalia quce sedentem
    in throno assidue una cum viginti quatuor senioribus glorificabant.

    1. Post hsec vidi, et tczo. ostiutn 7. Et animal primum simile leoni, et


    apertum in coelo, et vox prima secundum animal simile vitulo,
    quam tamquam tubae
    audivi, et tertium animal habens faciem

    loquentis mecum, dicens Ascen- : quasi hominis, et quartum ani-


    de huc^ et ostendam tibi quse mal simile aquilce volanti.
    oportet fieri post hgec. 8. Et quatuor animalia, singula eo-
    2. Et statim fui in spiritu : et ^ccq rum habebant alas senas, et in
    sedes posita erat in coelo, et su- circuitu et intus plena sunt ocu-
    pra sedem sedens. lis : et requiem non habebant
    3. Et qui sedebat, similis erat ad- die ac nocte, dicentia : Sanctus,
    spectui lapidis jaspidis et sardi- SanctuSjSanctus Dominus Deus
    nis : et iris erat in circuitu se- omnipotens, qui erat, et qui
    dis, similis visioni smaragdin^e, est, et qui venturus est *.

    4. Et in circuitu sedis sedilia viginti 9. Et cum darent illa animalia glo-


    quatuor, et super thronos vi- riam, et honorem, et benedi-
    ginti quatuor seniores sedentes, ctionem sedenti super thronum,
    circumamicti vestimentis albis, viventi in saecula saeculorum,
    et in capitibus eorum corona^ 10. Procidebant viginti quatuor se-
    aureae : niores ante sedentem in throno,
    5. Et de throno procedebant fulgura, et adorabant viventem in saecula
    et voces, et tonitrua et septem : saeculorum, et mittebant coro-

    iampades ardentes ante thro- nas suas ante thronum, dicen-


    num, qui sunt septem spiritus tes :

    Dei. 11. Dignus es, Domine Deus noster,


    6. Et in conspectu sedis tamquam accipere gloriam, et honorem,
    mare vitreum simile crystallo : et virtutem, quia tu creasti om-
    et in medio sedis, et in circuitu nia, et propter voluntatem tuam
    sedis, quatuor animalia plena erant et creata sunt.
    oculis ante et retro.

    » Isa. VI, 3.
    IN APOCALYPSIM B. JOAxNMS, VISIO TMV, 1 549

    Apertum, » in sua passione. Joan.


    «

    XIX, 34 Unus militum lancea latus ejus


    :

    aperuit. Vel, « Apertum, » id est, pa-


    IN CAPUT IV APOCALYPSIS ratum recipere omnes venientes ad se.
    Joan. VI, 37 Et eum qui venit ad me, :

    ENARRATiO. non ejiciam foras.


    « In coelo, » id est, in Ecclesia, quse ficclesia

    per ccelum multis rationibus intelligitur. ^fnteUigi^


    ecce ostiiun tur.
    « Post haec vidi : et Prinio quia per ccelestem conversatio-
    :

    apertum in coelo, etc. » nem est a terrenis elevata. Ad Philip.


    Hi, 20 : Nostra conversatio in coelis est.
    Supra posuit visionem primam quae Secundo : quia constans per fidem et so-
    est de correctione Ecclesiarum, hic po- lidala. Job, xxxvii, 18 : Coeli solidissimi
    nit secundam qu^e est de revelatione quasi sere fusi sunt. Tertio : quia ami-
    mysteriorum. Et patet ordo, quia prius corum et inimicorum dilectione circum-
    necesse est esse correctos, quam eis fiat quaque distensa. PsaL cni, 2 Extoi- :

    revelatio. Unde Glossa : « Correctos dens coelum sicut pelleni. Matth. v, 44 :

    enim competenter sequitur secietorum Diligite inimicos vestros. Quarto : quia


    revelatio. » sole justitice illustrata. Malach. iv, 2 :

    Hsec autem pars dividitur in quatuor Orietur vohis timentibus nomem meum
    partes. In priina, agitur de sedente in Sol justitise, id est, Chrislus qui illumi-
    throno, et coronatu ejus. In secunda, navit Ecclesiam sua praesentia. Quinto :

    agilur de libro signato, quem revelat quia lunam habet, id est, intelligentiam
    sedens in throno in de.\.tera ipsius, infra, saciee Scripturte, in qua quasi praenun-
    V, 1 : « Et vidi in dextera. )) In terlia, tiantur futura mysteria Ecclesiae. Eccli.
    de Agno librum accipiente, infra, v, 6, xlu\, 6 ei 1 Lunain omnibiis in lempore :

    circa medium « Et vidi, et : ecce in me- suo, temporis, et signum sevi.


    ostensio
    dio, etc. » In quarta, de consequentibus A luna signum diei festi. Sexto quia :

    apertionem libri, ut scribitur, infra, vi, habet stellas, id est, Sanctorum diver-
    1 :Et vidi cjuod aperuisset, etc.
    « ))
    sorum ordinem et pulchritudinem. Da-
    In prima tanguntur duo primo, vi- : niel. xn, 3 Qui docti fuerint, etc, ful-
    :

    sionem antecedentia secundo, visio : gebunt quasi stellse, etc. Septimo quia :

    ipsa, ibi, t. 2 Et eccesedes. » : (l ccelum semper est in motu, sic Ecclesia


    In prima tanguntur tria primo, quod : semper movetur de virtute in virtutem
    ostium apertum vidit secundo, quod : proficiendo. Psal. lxxxiii, 8 : Ibunt de
    vocem audivit, ibi, « Et vox prima. » virtutc in virtutem.
    Tertio, quod fuit in spiritu ad imperium In hoc cado, id est, Ecclesia, «. aper-
    vociSjibi, « Ascende huc. "d tum est ostium, » id est, Christus per
    Dicit ergo :
    revelationem mysteriorum, quee aperuit
    (( Posthgec. » Haymo : <l Nonadvicis- Sanctis. Joan. xv, 15 : Qusecumque au-
    situdinem temporum referendum est, sed divi a Patre meo, nola feci vobis.
    ad ordinem visionum. » l^iide Glossa : Vel sic : « Coelum i> dicitur Sacra ccelum
    « Post heec, » non tempore, sed or- Scriptura, quia in ea celantur multi-
    ®J"j'Ytur
    dine : siquidem vidit omnes has visiones plices intelligeiitiae : «. osCnun, » figu-
    in una die Dominica, a vidi » oculis rarum obscuritas. IIoc apertum est per
    mentis, non corporis. Vel, « Vidi, » id Christum : nam Christo advenienle pa-
    est, revelalionem et visionem habui, tuit veritas et recessit obscuritas. Pro-
    « ostium > id est, Christum qui dicit, verb. xxvii, 2o : Aperla sunt prata.
    ioan. x,9 : Ego sum ostium. Item, humilibus est aprrlum. Supra,
    550 D. ALB. MAG. ORD. PRMY).

    m, 8 : Ecce dedi coram te ostium aper- invitat ad grandia, et ardua : sed <( lo-
    tum.,., quia, modicam habes virtutem, quentis mecum, » quia intus inspirat.
    id est, humilitatem. Luc. xxiv, 43 : Tunc PsaL Lxxxiv, 9 : Audiam quid lo-
    aperuit illis sensum, ut intelligerent quatur, etc. Csetera expone sicut prius.
    Scripturas. « Loc[uentis mecuni. » Glossa : « Non
    dissentientis a rationabilitate mea. »
    (i Dicens : Ascende, » non corporis
    (( Et vox prima quam audivi, tam- motu^ sed ascende per spiritualem intel-
    quam tubee loquentis mecum, dicens :
    hgentiam, dimittendo sensum litteralem :

    (( huc, » id est, ad ostium quod est Chri-


    Ascende huc, et ostendam tibi quee
    stus. Prophetse docuerunt ascendere ad
    oportet fieri cito post hsec.
    Christum.
    9 Et statim fui in spiritu. »
    « Et ostendam tibi cjuge oportet fieri
    citOj » id est, in tempore praesenti quod
    Hic quaeritur, Cum supra primo au- est brevissimum momentum respectu
    dierit vocem tamquam tubae, non vide- aeternitatis. Vei, « Quse oportet fieri, »
    tur hsec prima fuisse. Responsio. oVon id est, tribulationes et persecutiones, et
    fuit hcTC vox prima simpliciter, sed pri- postea consolationes, etremunerationes :

    ma quantum ad ea qua? in hac visione « cito, )) id est, ante diem judicii quae
    conlinentur. Unde Glossa : « Prima cito veniet. JoeL i_, 13 : A, a, «, diei
    quantum ad ea hac visione vi-
    qu£e in quia prope est.
    dit. » Vel, dicitur hgec vox prima ad « Post hsec, » in statu praesentis Eccle-
    signandum quod eadem fuit haec et illa. siae. VeL « Post hsec. » Glossa, id est, in
    Vox pri- Unde, Haymo \ox prima quam au- : (( ultimis fidehbus.
    ™*' divit Joannes Yetus Testamentum intel-
    ligitur, ubi mysteria Christi, et Ecclesiee « Et statim fui in spiritu. »
    sunt prgedicta. »

    Ad signandum ergo quod eadem fuit « Statim, » hoc audito, « fui in spiri-
    voxhsec et illa, dicit : « Et vox prima, » tu, » supple plus quam prius, id est, in
    id est, doctrina prophetica, « quam au- visione inagis spirituah. Et per hoc
    divi, » id est, intellexi, « tamquam quod dicit : « Statim, » notatur ejus
    tubse, » scilicet excitantis ad pugnam obedientia contra pigros. Per hoc quod
    contra diabolum, carnem, et mundum. dicit : « In spiritu, » visionis bonitas :

    Vel, dicitur tuba doctrina. Quia sicut quia terrenis non vacabat contra cupi-
    tuba sonum recipit in silentio, et deinde Bernardus « Verus obediens man-
    (ios. :

    emittit cum strepitu magno : sic Pro- datum non procrastinat, sed parat aures
    phetae audiebant per secretam inspira- auditui, linguam voci, pedes itineri,
    tionem, quod postea cum magno cla- et manus operi : et se totum in se
    more emittebant. Isa. lviii, 1 Cla- : colligit, ut mandatum peragat impe-
    ma^ ne cesses, quasi tuba exalta vocem rantis. »
    tuam.
    NoTA Tlla dicitur prima ordine tem-
    : « Et ecce sedes posita erat in coelo,
    poris, non dignitatis. Apostohca vero et supra sedem sedens. »
    doctrina dicitur prima ordine dignitatis,
    sed secunda ordine temporis. Supra determinavit antecedentia ad
    Aliter : (( \'ox prima » dicitur inspi- visionem, hic ponit eam.
    ratio divina, quse /?rima diciturtempore, Et dividitur ha^c pars in tres. Primo,
    causalitate, et dignitatc respectu vocis dicit se videre sedem, et sedentem. Se-
    corporeee : sed « tamquam tubcv^ » quia cundo, describit sedentem, f. 3 : » Et
    m APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO II-IV, 2, 3. 551

    qiii sedebat. » Tertio, sedis descriptio- sedem, id est, Christum, et describit, compara-
    nem, ibidem, « Et iris erat. » eum a duobus. Primo a natura divina,
    ^"'" '^P'*^''

    Continua ita : Fui in spiritu, ubi vi- cum dicit : « Similis erdt adspectui lapi-
    di mysteria. Unde : « Et ecce sedes po- dis jaspidis. » Secundo, ab humana,
    sita erat in coelo, » id est, in Ecclesia^ cum dicit : c< Et sardinis. »
    qute est sedes Dei. Psal. x, 5 : Dominus Nota : Chrislus comparatur lapidi,
    in coelo sedes ejus. quia habet firmitatem immutabilitatis.
    Sed tunc objicitur : Ecclesia est sedes Jacobi, i, 17 : Apud quem non est trans-

    Dei : ergo si sedes in Ecclesia ponitur, mutatio. Item, soliditatem immortalita-


    Ecclesia in Ecclesia ponilur. Responsio tis. 1 ad Thimoth. vi, 16 : Qui solus ha-
    Haymonis : « Ecclesia quse est sedes Dei, bet immortalitatem, et lucem, etc. Item,
    licet in hac carne verselur, tamen mente quia est fundamentum totius bonitatis.
    jam ccelum inhabitat, et hoc modo prae- Isa. xxviii, KiEcce ego mittam in fun- :

    sens Ecclesia quse adhuc corpore pere- damentis Sion lapidem, lapidem proba-
    grinatur a Christo, in Ecclesia est mente tum, angularem, pretiosum. Item, quia
    qutejam regnat cum illo. » Vel dicen- duritiam frangit humani cordis. Matth.
    dum, quod per sedem inlclliguntur ele- xxi, 44 ; Qui ceciderit super lapidem
    ctorum corda, per coelmn Ecclesia. Sedes istum, confringetur : super quem vero ce-
    ergo in Ecclesia est posita, id est, electi ciderit,co)iteret eitm. Item, sicutlapis te-
    in quibus sedet Dcus, positi sunt in Ec- net sculpturam, sic Christus suam vir-
    clesia. Nam sic positi in Ecclesia, sicut tutem, sive veritatem. Psal. lxxxviu,
    stellae in firmamento. Joan. xv, IG : Po- 35 : QuoB procedunt de labiis meis, non
    sui vos ut eatis. faciam irrita. Item, sicut lapis pretiosus
    « Et super sedem sedens, » id est, sua virtute operatur, sic Christus. I ad
    omnes dignitate excedens, et pietate re- Timoth. vi, Ib : Qui solus potens est.

    gens. Joan. iii, 31 : Qui de coelo veriit, Item, sicut lapis pretiosus ab ignoranti-
    super omnes est. bus ejus virlutem vilis reputatur, sic
    Sed quseritur, Cum supra, i, 13, vide- Christus in humanitate reputatus est vi-
    ritipsum ambulantem inmedio candela- lis, quia ibi virtutem suam celavit. Ha-
    brorum aureorum, id est, universalis ha.cu.c, lu, 2 : Ibi abscondita est fortitudo
    Ecclesiae, quare quod vidit dicitur hic, ejus.
    eum sedere? Responsio Haymonis « Am- : « Lapidis, » non cujuscumque naturae,
    bulat Dominus in medio candelabrorum, sed « lapidis jaspidis, et sardinis. »
    quando dona gratiae suae illis dilFun- Nota Istis duobus comparatur, ad
    :
    j^gpidi
    dit sedet vero, quando sino-ulorum
    : demonstrandum in ipso naturam divi- «t sardini
    .^ j conipara-
    r"
    merila dijudicat, rationem exigens de nam scilicet, et humanam. Et secundum lur. Primo.

    muneribus collatis. » Haymonem, per jaspidem intelligitur di-


    Vel sic : Et ecce sedes posita erat in
    « vinitas FiliiDei : na^iw jaspis viridis colo-
    ccb/o, » id est, Angelorumchori, perfecti, ris est, qui visum corporalem delectat
    Doctores, Praelati in Ecclesia dispositi, et confortat. Similiter in contemplatione
    quibus Christus praesidet, ct elevatur su- divinae claritatis cst summa delectatio

    per omnes. Psal. xlvi, U : Deussedetsu- visus spirilualis, et confortatio, et rcfe-


    per sedem sanctam suarn. ctio, id est, intelle<'tus. Sardis autem
    sivc sardius, terrae rubrce speciem hahet
    sivc similitudinem : et ideo per ipsum
    « Et qui sedebat, similis erat adspe- Filii Dei humanitas designalur, quae ru-
    ctui lapidis jaspidis et sardinis. » bore sanguinis perfusa est tempore Pas-
    sionis. Tsa. lxiii, 2 : Quare rubrum est

    II Hic describit ipsum sedentem super indumentum tuum ? Aliud ergo est in
    532 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    ipso quod viret, et aliud quod rubet : nomen meum Sol justitise. Sole ergo nu-
    et tamen unus Christus' Quod viret, est bem illustrante, iris, id est, arcus coelestis
    potentiae qua nos creavit quod rubet, : apparuit, cum Dei Filius naturam huma-
    est misericordise qua nos recreavit, vel nani suscipiendo, ipsam irradiavit, et

    redemit. apparuit arcus nostrse reconciliationis,


    Aliter, Jaspis v^iret, in quo signatur scilicet, mediator Dei et hominum homo
    immarcescibilis beatitudo quam promit- Christus Jesus. Flcch. xuii, 12 : Vide ar-
    tit bonis. Sardius rubet, in quo signatur cum, et benedic eum qui fecit illum.
    ignis eeternus quem comminatur malis. Aquosa vero dicitur humana natura pro-
    Aliter. Secundum Bedam istis duobus pter abundantiam gratiarum. Joan. 1, 16 :

    lapidibus se comparat, ad significandum De plenitudine ejus nos omnes accepimus.


    quod Christus jam judicavit uno judicio Secundum Haymonem, iris habet duos Irls il

    duosK
    per aquam, et alio judicabit per ignem. colores proecipue, viridem, id est, aquo- res -(

    Color enim jaspidis signat aquam, sar- sum, et rubeum : in quibus aperte signa- ci (

    dius signat ignem. Similis ergo dicitur tur aqua baptismatis, et sanguis redemp-
    duobus lapidibus quia in potestale
    istis : tionis : quibus duobus tota cingitur et
    sua habet duo judicia, quorum unum munitur Ecclesia : et ideo iris recte Chri-
    consummalum est per aquam, alterum stum signat.
    consummabitur per igncm. Sensus ei-go est : « Et iris erat in cir-
    cuitu sedis, » id est, Christus in circuitu
    Ecclesise protegenseam, etmuniens aqua
    « Et iris erat iii oircuitu sedis, si-
    et sanguine, « similis visioni smaragdi-
    milis visioni smaragdinafi. »
    nae. »

    NoTA : Smaragdus est lapis nimise vi-


    Hic nolificat sedem : et primo ab his riditatis, clarae, et perspicuse : jaspisvivi-
    quse in ciruiti sedis erant : sccundo, ab ditatis obtusse, non ita clarae. Unde per
    his quie a sede procedebant, ibi, t. 5 •'
    viriditatem jaspidis Christi deitas intelli-
    « Et de throno. » Tertio, ab his quse in gitur, quae quasi obnubilataest, quia nul-
    conspectu sedis stabant, ibi, t, Q : «. Et lus eam comprehendere potest. Per viri-
    in conspeclu. » Quarlo, per ea quje in ditatem smaragdi quae perspicua esl,
    medio sedis, et in circuitu erant, ibidem : ejus signatur misericordia, quee ita per-
    « Et in medio sedis. » spicua est, ut nuUus eam ignorare possit
    Duo autem erant in circuitu sedis : quia sicut smaragdus vicina loca infor-
    Christus secundum humanam naturani, mat, ita misericordia Dei ad omnes se
    et Scriptura Novi et Veteris Testamenti, infundit. Psal. cxliv, 9 : Miserationes ejus
    quodibi, t. 4 k El in circuilu sedis. »
    : super omnia opera ejus.
    Chrisfns Dicit ergo « Et iris eral in circuitu
    : Sensus ergo est : « Similis visioni
    di.-iiuriris. „ ],(-
    5g^//_j, grflpc ', l.itine di itur orcus, smaragdinse, » quia Christi mi>ericordia
    qui in die pluvi e viiK-lur a (jarle Orien- illos in quibus sedct, prolegit, et sine
    tis, el signalur per ip-uiu humuni gene- ejus misericordia nullus ad ipsum ascen-
    ris reconciliatio ad Uominuui, sicutdici- dit.
    tur, Genes. ix, 13. Et generatur, quando Aliter, Iiis est justa meritorum retri-
    solis radius nubem aquosam ingreditur. butio, quam Deus faciet bonis et malis
    Et per nubem qute levis est, Intelligilur in die judicii : et est in circuitu sedis,
    huinanitas a Yerbo assumpta, quae fuit quia ex omni parte mundi apparebunt
    omnino immunis ab onere peccati. Isa. coram eo homines judicandi. « Similis
    XIX, \ Ecce Dominus ascendet super nu-
    :
    visioni smaragdinse » in quo expressior ,

    hem levem, etc. Sol vero est Filius Dei. notatur utrorumque retributio. Smarag-
    Malach. iv, 2 : Orietur vobis timentibus dus rubet, in quo notatur ignis damna-
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, YTSIO II-IY, 4, 5. 553

    tionis malorum : item viret, in quo no- est, minores Sancti, qui fidem et chari-
    tatur retributio bonorum. tatem tencnt quam docent quatuor
    Evangelistae, cum sex operibus pietatis
    quae per senarium designanlur : et vigin-

    « Et in circuitu sedis sedilia viginti ti quatuor componitur ex sex et quatuor


    multiplicatis : « el super (hronos viginti
    quatuor, et supra thronos viginti
    quatuor seniores^ » id est, in Ecclesia
    quatuor seniores sedentes, circum-
    majores.
    amicti vestimentis albis, et in capiti-
    « Sedentes. » Prius vocavit eos sedes :

    bus eorum coronce aurese. »


    quia in eis sedet Deus : modo vocat se-

    I Hic tam Veterls quam Novi Te-


    dicit
    dentes,
    debent regere
    quia respectu
    et
    inferiorum quos
    informare in bonis ope-
    stamenti universitatem Sanctorum esse ribus.Et nota, quod isti dicuntur viginti
    in circuitu. quatuor propter praerogativam duodecim
    Et commendat eos a quatuor. Primo, Patriarcharum, a quibus Patres Yeteris
    a prudentia, cum dicitur « seniores. » Testamenti originem traxerunt et pro- :

    Secundo, a justitia, cum dicuntur « ctr- pter duodecim Apostolos,a quibusPatres


    cumamicfi stolis albis. » Tertio, a tem- Novi Testamenti ortum habuerunt.
    perantia, cum dicitur : « Stolis albis. » « Circumamicti stolis albis, » scilicet,

    Quarto, a fortitudine, cum dicitur : « Et munditia duplici, scilicet, interiori, et ex-


    m capitibus eorum coronas aurese. » teriori : vel munditia cordis, et corporis.
    Dicit ergo : « El incircuitu sedis, » id Eccle. ix, 8 : Omni tempore sint vesti-

    est Ecclesise, « sedilia viginti ciuatuor, et menta tua candida.


    super throno.s viginti quatuor seniores se- « Et in capitibus eorwn, n supple,judi-
    dentes. Sed contra : Matth.xix, 28, non cum, « coronse aure.-e, » id est, vitam
    ponit nisi duodecim sedes, et duodecim aeternam pro victoria vitiorum, quam in
    sedentes. Responsio Haymonis « Di- : mundo obtinuerunt. Supra, ii, 10 : Esto
    cnniViV duodecim^YO^ier Apostolicam di- fidelis usque ad mortem, et dabo tibi co-

    gnitatem qui judicaturi sunt cum Domi- ronam vitne.

    no : sed viginti quatuor propter sanctos Yel sic : « Circumamicti stolis albis, »

    utriusque Testamenti, qui venturi sunt id est, immortalitate corporis, « et in ca-


    ad judicium cum Domino. » Unus vero pitihus eorum coronse aurese, » quoad
    est thronus propter judiciariam potesta- animae stolam, quae signatur per aurum,
    tem, quae una est, ut dictum est, supra, quia in auro fulgor, ecce cognilio : item,
    ni, 21 : Qui vicerit dabo ei sedere me- pretiositas sive valor, ecce comprehen-
    cum i?i throno meo. Sunt autem et duo- sio : in quibus consistit tota animae bea-
    decim propter Apostolicam dignitatera, titudo.
    in quibus omnes illi inlelliguntur qui
    Apostolicam vitam duxerunt. Item, vi-
    ginti quatuor propter njeiita Apostolo- « Et de throno procedebant fulgura,
    rum, et Prophetarum.
    et voces, et tonitrua : et septem lam-
    tedilia. NoTA : Prius vocantur « sedilia. » mo- . .i
    ardentes ante thronum.
    .

    j ,; ,.,T ct . , -/• pades qufe


    do vocat thronos, ,
    sed dilferenter. « Sedi- ^

    ^""'^ septom spiritus Uei. >>

    lia, » quia in eisDeus sedet, et quiescit :

    sed super thronos sedere dicuntur, quia


    alios judicabunt. Sapient. iii, 8 : Judi- II ic describit sedem, id est, Ecclesiam
    cabunt Sancti nationes, etc. per ea quae proceduntab ea, et sunt tria :

    Yel sic : « In circuitu sedis, » id est, fulgura, voces, et louitrua. In fulj^^ure


    Fulgura.
    Ecclesiap, « viginti sedilia quatuor, » id notatur poeiioe fleternae comminatio, vel Tonitrua
    554 D. ALB. MAG. 0RT3. PR.ED.

    miraculorum coruscatio : in voce conso- cuntur esse : quia quidquid facit Ecclesia,
    lalio, vel beatitudinis promissio : in to- totum ad charitatem retorquet, quse est
    nitruo poense temporalis comminatio. Et Spiritus sancti, vel a Spiritu sancto. Vel,
    quia omnia ista debent a charitate Eccle- « A7ite thronum, » ad signandum, quod

    siae procedere, ideo ponitur septiformis dona semper debemus ante oculos habe-
    Spiritus in similitudine lampadis arden- re ut videamus, et visa desideremus.
    tis ante sedem descriptio, ibi, o Et se-
    ptem lampades ardentes. »

    Dicit ergo : « Et de throno, » id est,


    (( Et in conspectu sedis tamquam ti

    de majoribus personis quoe sunt in Ec- mare vitreum simile crystallo. »

    clesia, ut sunt Praedicatores, et Praelati,


    « procedebant fnlgura, » idest, commina- Hic notificat sedem, id est, Ecclesiam
    tiones pttnae seternae. Psal. xvii, 1.5 :
    per illud quod erat in conspectu sedis.
    Fulgtira nmltiplicavit, et conturhavit Unde dicit : « Et in conspectu sedis, »

    Fulgura, » id est, miracula,


    €0s. Vel, « id est, Ecclesiae, in qua Deus sedet, et
    quse comparanlur fulguribus, quia ter- quiescit, ad similitudinem judicis, ut di-

    rent et illuminant. Psal. lxxvi, 19 : cit Glossa.


    Illuxerunt coruscationes tuse orbi terrse. « Tamquam mare vitreum, » id est, Baptiecs
    dicilu ]a
    '< Et voces, » consolationum, vel bea- baptismus, qui dicitur mare, quia sicut re
    trei:
    titudinis seternae promissiones. Cantic. ii, in mari submersus exercitus yEgyp- est
    10 : Enmeus loquitur mihi
    dilectus : tiorum -, sic in baptismo submerguntur
    Surge, propera, amica mea, etc. exercitus peccatorum. Item, « Vitreum »
    Et tonitrua, » id est, terrores tempo-
    (( dicitur quia sicut vitrum quod habet
    :

    ralis poenae. Matth. vii, 19 Omnis ar- : interius, ostendit exterius : sic fides quae
    hor quse non facit fructum bonum, etc. in baptismo suscitatur, qualis est inte-
    Haec sunt illa tria quae ostensa sunt rius in corde debet manifestari in con-
    Ezechieli scripta in libro, in quo erant fessione. Ad Roman. x, 10 : Corde cre-
    scriptae lamentationes, carmen, et vae '. ditur ad justitiam. Qaasi dicat : Mare
    Lamentationes, id est, poenae aeternae vilreum est baptismus, id est, fidps sus-
    comminationes carmen^ id est, vitae
    : cepta in baptismo : quia intUs et extra
    aeternae promissiones et vae, id est, poe- : splendet. Vel dicitur : « Mare vitreum, »
    nae temporalis terrores. propter pulchritudinem virtutum quse in
    Et quia haec procedent a sede Dei, et baptismo conferuntur. Item, sicut vitrum
    non ex odio, sed ex charitate ideo sub- : intus mittit solis radium, sic baptismus
    dit :
    gratiam Spiritus sancti.
    Et ne putaretur hujusmodi
    « Et septem lampades ardentes ante gilis, quia vitrum est fragile :
    fides fra-

    ideo sub-
    i
    dit : « Simile crgstallo. » Crj^stallus fit Cryst as
    thronum, quee sunt septem spiritus
    ex aqua multo tempore congelata, et
    Dei, »
    frigore continuatur ad similitudinem la-
    pidis. Similiter fides in baptismo sus-
    Id est, septiformis gratia Spiritus cepta, multo tempore et multis tribula-
    Lampades
    ardeotes sancti : quia licet una in natura, mulli- tionibus ad firmitatem perducitur.
    8unt dona
    Spirilus plex tamen est in donis. Et dicuntur : Aliter, Ecclesia militans dicitur « ma- Eccl a
    eancti. « Lampades ardentes, » quia accendunt re, » quia tribulationibus adhuc expo- dicir
    majl
    ad amorem Dei per charitatem, et illu- nilur : « vitreum, » propter puritatem
    minant per fidem. « Ante thronum » di- conscientiae quam habent multi : « si-

    ' Cf. Ezectiiel, ii, 9. » Exod. iiv. 27 et 28.


    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO II-IV, 6, 7. 000

    mile cnjstalloy w quia sicut crystallus ex et protegunt, et defendunt. Et dicuntur Prjedicato-


    aqua generatur, sic Ecclesia ex membris Praedicatores quatuor animalia quia dicua-
    ^ : de ''f*
    _ _
    ' tur qua-
    infirmis compingitur. Et dicitur esse « in quatuor Evangeliis trahitur eorum prse- tuor aai-

    conspectu sedis, » quia de hac debent dicatio. Vel, quia quatuor sunt quae prse-
    Prselati esse solliciti, sicut rnater de cipue debent prsedicari, credenda, ope-
    puero quem diligit, et semper vult eum randa, fugienda, assequenda. Ttem, quia
    praesentem habere prae oculis. quatuor debent facere : peccatores vo-
    Aliter^ Per « mare » signatur pceni- care ad pcenitentiam, pusillanimes con-
    tentia, vel pcenitens anima, quia amara. fortare, poenam peccatoribus comminari,
    Thren. ii, 13 : Magna est velut mare gloriam promittere. In primo est vitulus
    contriiio tua. ubi immolatur caro, in secundo homo,
    « Vitreum, » propter fragilitateni : quia in tertio leo, in quarto aquila.
    sicut vitrum numquam
    cito frangitur, et « Plena oculis, » id est, Scripturarum
    reparatur homo cito cadit in pecca-
    : sic sententiis quibus illuminant Ecclesiam,
    tum, et numquam per se resurgere pot- sicut oculi corporales corpori lumen
    est. Psal. Lxxvii, 39 : Spiritus vadens, prsebent, « anie et retro, » id est, de his
    et non rediens. Vel, « vitreum, » propter quse preecesserunt, et de liis quae ventura
    mortis memoriam. Vitrum enim fit ex sunt, plenam notitiam habuerunt. Pree-
    cineribus, et omnis homo tlt de terra in terita ante sunt, futura retro. Vet,
    cinerem reversurus. Vel, « vitreum. » « Plena oculis ante » dicuntur, quando
    quia sicut vitrum intromittit radium peccata praeterita respiciunt, « retro, »
    soHs, sic poenitentia gratiam Spiritus quando praecavent a futuris. Sic accipi-
    sancti. tur a)ite et retro secundum Hayraonem.
    « Simile crystallo, » quia sicut cry- Aliter, Dicuntur esse « retro » quae
    stallus ex aqua duratur, sic pcenitens sunt praeterita, « ante » quae sunt ven-
    anima ex tribulationibus confirmatur. tura sive futura. x\nte ergo oculos ha-
    bent, qui diem judicii, et damnationem
    « Et in medio sedis, et in circuita malorum, et gloriam justorum inspi-

    sedis quatuor animalia plena oculis ciunt, et aliis ostendunt. Retro habent,
    qui vitam praecedentium Patrum inspi-
    ante et retro. »
    ciunt, et iii eorum imitatione proficiunt,
    et auditoribus hujusmodi proponunt.
    Hic manifestat sedem per ea quee si-

    mul erant in medio sedis, et in circuitu.


    Et dicuntur quatuor. Primo, quod ibi
    « Et animal primum simile leoni, et
    erant quatuor animalia. Secundo, de-
    secundura simile vitalo, et tertium
    Et aninial primum. »
    scribit ea, ibi, y. 7 :

    Tertio, narrat animalium officium, ibi, animal habens faciem quasi hominis,
    :^. 8 « Et requicm. » Quarto, qualiter
    :
    et quartum animal simile aquilai vo-
    viginti quatuor seniores se habent ad se- lanti. »

    dentem super thronum, ibi, y. d : « Et


    cum darent illa animalia, etc. » Hic describit animalia. Et primo, as-
    Dicit ergo :
    signat quae forma unicuique conveniat,
    « Etin medio sedis, » id est, Ecclesiae, qua unum ah aHo discLM-uitur. Secundo,
    id est, in sustentatione, « et in circuitu, » eorum convenientiam dcmonstrat, cuni
    '
    id est, in cuslodia, et protectione, « qua- dicitur, y. 8 : « /7/ quatuor aninuilia. »
    tuor animalia, » id est, omnes sancti Dicit ergo : « Et animal primum si~
    Prsedicatores, et praecipue quatuor Evan- mile leoni. » In hoc inteUigitur Marcus,
    Marcus
    gelistae : hi enim Ecclesiam sustentant. qui profundius de Christi Kesui-rectione jiciturleo
    o56 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.

    tractavit, in qua victor exstitit. Infra, XII, 13 Deum time, mandata


    : et ejus
    V, o Jlcil leo de tribu Juda.
    :
    observa : hoc est enim omnis homo, id est,
    « Et secundum animal simile vitulo. » ad hoc. Quoniam ergo homo frequentius
    Lucas In hoc intelligitur Lucas, qui plenius de
    vi in malo accipitur, et in Christo non fuit
    tulu8.
    Passione Domini tractavit, in qua agnus peccatum ideo Joannes descripsit Do-
    :

    mansuetus pro nobis immolatus fuit, et minum habere « quasi faciem hominis. »
    vitulus saginatus pro filio prodigo, id NoTA : Hsec animalia signant Chri- c^
    est, pro genere liumano *.
    stum, qui veraciter factus est homo in '^["

    « Et tertium animal hahens quasi fa- nativitate : ut vitulus oblatus est in pas- q
    Matthffius ciem hominis » in quo intelligilur Mat-
    :

    homo.
    sione : leo fuit, quando per suam forti- i

    thaeus, qui nascentem Dominum plenius tudinem surrexit a mortuis aquila, :

    descripsit, et humanitatis insignia aper-


    quando ascendit in ccelos in Ascensione.
    tius declaravit. Matth. Liber gene-
    i, 1 :
    Lnde versus :

    rationis, etc. Et, Matth. ii, l : Cum


    natus esset Jesus, etc.
    Est liomo MatthaRUs, vitulus Lucas, leo Marcus,
    « Et quartum aninial simile aquilse to-
    Virgo Joannes avis, quatuor ista Deus.
    JoaDDes lanti : » in quo intelligitur Joannes, qui Est liomo dum vivit, bos dum moritur, leo vero
    aquilu.
    pra3 cffiteris altius volans, de Christi dei- Quando resurgit, avis quando superna petit.
    tate profundius tractavit. Joan. i, 1 : Jn
    princijno erat Verbum, etc. Eadem ani- XoTA : QuiUbet justus debet esse leo
    malia vidit Ezechiel ", ut sic Evangeh- in fortitudine et magnanimitate, similis
    starum sacratus numerus in Yeteri et
    esse vitulo in carnis mortificatione, habere
    inNovo Testamento probaretur.
    quasi faciem hominis per mansuetudi-
    Quaestio Hic quaeritur, Cum Christus verus
    nem, similis esse aquilae per contempla-
    homo quare loquens de ejus hu-
    fuerit,
    tionem.
    manitate Joannes dicit « Et tertium :

    animal habens quasi faciem hominis » :

    et non dixit hominis, sed quasi ?


    c( Et quatuor animalia, singula eo-
    Homo acci Responsio Haymonis : « Homo in
    pitur sex
    Scripturis sex modis accipitur. Quan-
    rum habebant alas senas ; et in cir-
    modis.
    doque secundum etvmologiam, ut homo cuitu et intus plena sunt oculis. r»

    humo.
    dicitur ab I ad Corinth. xv, 47 :

    Primus homo de terra, terrenus. Quan- Supra ostendit formas tjuibus ani-
    doque secunduin dignitatem conditionis. malia discernuntur, hic ostendit ea in
    Genes. Faciamus hominem ad
    i, 26 :
    quibus conveniunt.
    imagi)iem et similitudinem, etc. Quan- Et tangitur convenientia in duobus.
    doque secundum afTectura, 'vel effectum Primo, in hoc quod senas alas habebant.
    iniquitatis. I ad Corinth.
    m, 3 Nonne : Secundo, in hoc quod intus et extra
    carnales estis, secundum hominem
    et oculis plenaerant, ibi, « Et in circuitu. »
    ambulatisl Quandoque secundum ty- Unde dicit : « Et quaiuor animalia,
    pum signiticationis. Matth. xni, 28 : Ini- singula eorum habebant alas senas. » Et ^j^
    micus homo hoc fecit, id esl, diabolus, dicuntur alx sense cujuslibet animalium :

    qui per hominem significatur. Quaii- quoniam fides sanctae Trinilatis in ulroque
    doque secundum defectum fragilitatis. Testamento invenitur, et per illa mani-
    Jerem. xvii, Maledictus homo qui
    5 :
    festatur. Quia igitur sancti Evangelisfse
    •confidit in homine, etc. Quandoque se- fidem Trinitatis per duorum Testamen-
    cundum rectitudinem tequitatis. Eccle. torum eloquia affirmaverunt, ideo di-

    ' Cf. Luc XV, 23. 5 Cf. Ezechiel. i, 10,


    IN APOCALVPSIM B. .lOANNIS, VTSIO II-IV, 8. 537

    cuntur habere animalia singula alas se- Hic ostenditur quod officium habebant
    nas. SecunduQi Bedam, per sex alas animalia respectu Dei, et dicitur quod
    inteliigilur perfectio Evangelicie doctri- erant concinentia laudem Dei.
    nae, per quam volamus ad coelum. Hoc consistit in tribus : in professione
    Vel sic : « Et qualuor animaiia, » id Trinitatis et unitatis quae sunt Dei in se :

    est, sancti Preedicatores, « singula eo- in creaturarum productione, ibi, (c Qui


    rum, » id est, singulum, (( habebant alas cst, et qui erat : » in meritorum retribu-
    senas, » id est, scientiam Scripturarum. tione, ibi, aEt qui venturus est. »
    Quasi dicat : Bene instructi erant ad Unde dicit « Et requiem non habe- :

    to- exercendum officium proedicationis. Pri- bant, » id est, non cessabant ecce lau- :

    ^jg^ ma ala est lex naturiB. Secunda, lex dis continuitas. IJnde sequitur : « Die ac
    1« Moysi. Tertia, Prophetice. Quarta, Evan- nocte, » id est_, continue. Vel, « Die ac
    gelia. Quinta, Epistolae Apostolorum. nocte. » Quasi dicat : iVec in prosperis,
    Sexta, doctrina Sanctorum, sicut Hiero- nec in adversis cessant a laude Dei. Psal.
    nymus, Augustinus, etc, His alis quo- xxxni, 2 : Benedicam Dominum in omni
    tidie Ecclesia ad ccelestia sublevatur, tempore : semper laus ejus, etc.
    sicut dicit Glossa et Haymo. « Dice/itia, » corde, ore, et opere :

    corde per fidem, ore per confessionem,


    « Et in circuitu et intus plena sunt opere per approbationem : « Sanctus,
    oculis, )) sa?ictus, sanctus. » In hoc intelligitur
    personarum Trinitas in verhorom itera-

    Id est, notitia historise exterioris, et tione.


    ailegoriae interioris. Unde simplices in- guod septem modis invenitur „
    Xota, Trinilas
    .
    ..

    ^ . . . . .

    struunt per litteram, et perfectiores per personarum Trinitas in Scriptura. Primo persona-
    spiritualem intelligentiam. Vel sic : significatione. Matth. xxviii, 19 : /n no- tem modis
    r^P^fiiur.
    « Plena suni ocuiis, » quia omnes mine Patris, el Fiiii, et Spirifus sancti.

    electi, et exteriora conspiciunt ut bonum Secundo, consignificatione. Nara ubi nos


    exemplum fratribus prsebeant, et inte- habemus, Deus, Hebraei habent, eloim,
    riora sua atlendunt ut Irreprehensibiles quod est nominativus pluralis hujus sin-

    se ante Deum ostendant. Unde, Psal. gularis, ei. Tertio, suppositione, cum di-

    XLiv, 14 et 13 : Omnis gloria ejus fiiix citur :Deus genuit Deum. Proverb. viii,
    regis ab inius, id est, in cordis inten- 23 : Ante coiies ego parturiebar. Quarto,
    tione : circumamicta varietate, scilicet appropriatione. Genes. i, 1 : In princi-
    bona conversatione. Vel, « Plena sunt pio creavit Deus coeium et terram. Ly
    ocuiis, » id est, circumspectione, et deli- Deus Patri, principium Filio appropria-

    beratione, quoad opera


    « in circuitu, n tur. Quinto, verbornm iteratione. Sic
    exteriora, u et intus, » quoad (Jesideria hic : Sanctus, sanctus, sanctus. Et, Isa.
    interiora. Vel_, « Picnasunt ocuiis, etc, » VI, 3. Sexto, verborum ordine. Psal.
    quia Prtedicatores illuminant praedica- Lxvi, 7 et 8 : Benedicat nos Deus, Deus
    tione sua illos qui sunt in mcdio Eccle- noster, benedicnt nos Deus, etc. Septimo,
    siae, et illos qui moranlur in finibus connotatione in actu missionis. Ad Ga-
    terrae, lat. IV, \ : Misit Deus Fiiium suum, etc.
    Octavo, apparitione. Genes, xvni, 2, ubi
    apparuorunt Abrahie tres viri.
    (( Et requiem non habebant die ac
    Et nota, quod saiictus iilem est quod ^
    nocte, dicentia ^ ^ SaDctu3
    : Sanctus, sanctus, '

    av-.o;, id est, sine terra terra vero sub- : diciiur.


    sanctus Dominus Deus omnipotens, jecta est omni elemento ergo sanctus,
    DFO*
    TftrrtE
    :
    prietateB
    qui eral, et qui est, et qui venturus scilicet, Pater qui est sine terra, est sine
    est. » subjectione : ipse enim praeest omnibus
    5o8 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    creaturis aeternitale, aliis personis aucto- quatuor seniores ad sedentem in throno,


    ritate. Rem, terra est obscura : et ideo audita voce animaUum : et ostendit hic

    sanctus dicitur, id est, hoc sine terra, humiliationem Sanctorum.


    est, sine obscuritate ignorantiae quoad Unde dicit : « Et cum darent, » id

    Filium, qui est virtus et sapientia Dei est, attribuerent, vel dandam esse pro-
    Patris '. Item, terra frigida est et arida. fiterentur, « illa » quatuor « animalia, »

    Tunc ergo sanctiis dicitur, id est, sine id est, quatuor Evangehstse, vel Sancli
    terra, hoc est, sine frigiditate iniquitatis perfecli, et Prjedicatores, qui dicuntur
    et duritia malitise : et hoc dicit quoad animalia : quia in suis Evangeliis, vel
    Spiritum sanctum, cui appropriatur be- scriptis ad virtutes nos animant.
    nignitas et bonitas. Sapient. i, 6 Beni- : « Gloriam » Patri dabant pro crea-
    gnus est spiritus sapientise, etc. : ergo tione, « honorem » Fiho pro recreatione,
    sanctus Pater, sanctus Filius, sanctus « et benedictionem » Spiritui sancto pro

    Spirilus sanctus. Ecce personarum Tri- promissaglorificatione. Yel, « Gloriam »

    nitas. fidei suse, sicut dicit Glossa, « honorem »

    « Dominiis Deus omnipotens . » Ecce operationis, « et benedictionem » supernae


    essentia unitas in eo quod ad singula- remunerationis, « sedenti super thro-
    rem numerum redit « Dominus^ » po- :
    num, » id est, Chrislo Ecclesiee prsesi-

    testale, v Deus, » creatione, « omnipo- denti, vel Deo qui in Sanctis quiescit, et

    tens, » conservatione. Yel sic : « Donii- pacem tribuit pectoris, temporis, et

    nus metuendus, « Deus


    » » colendus et aeternitatis : « et viventi in ssecula ssecu-

    honorandus_, « omnipotens » invocandus. lorum » id est, aeternaUter, licet mortuus


    « Qui erat. » Ilaymo : « Ante StP- fuerit temporahter.
    cula. ))

    « Qui est » immutabiiis. « Et qiii ven- « Procidebant viginti quatuor se-


    turus est, » ad judicium reddere unicui- niores. »

    que secundum opera sua.


    Quasi dicat ; Cum talem praedicarent,
    « viginti quatuor seniores, » id est,

    « Et cum darent illa animalia glo- omnes Patres Yeteris et 'Novi Testa-
    riam, et honorem, et benedictionem rnenti, « procidebant, » id est, seipsos
    humiUabant, « a)ite sede?item in throno, »
    sedenti super thronum, viventi in see-
    quasi comparatione ipsius nihil se repu-
    cula saeculorum,
    tando, « et adorabant, » reverentiam
    lO Procidebant viginti quatuor se-
    debitam exibendo, « viventem in ssscula
    niores ante sedentem in throno, et sseculorum, » id est, a?ternaliter : « et

    adorabant vivenlem in sacula sa3cu- mittebant coronas suas, » id est, victo-

    lorum, et mittebant coronas suas ante rias quse de diabolo, carne, mundo, et

    peccato habuerant, ei attribuebant. Gre-


    thronum, dicentes :

    gorius Coronas suas ante thronum


    : «
    11 Dignus es, Domine Deus noster,
    Dei mittere, est certaminum suorum vi-
    accipere gloriam, et honorem, et vir- ctorias non sibi tribuere, sed actori ut :

    tutera, quia tu creasti omnia, et prop- ad iUum referant gioriam laudis, a quo
    ler voluntatem tuam erant et creata se sciunt vires accepisse certaminis. »

    sunt. » « Ante thronum, dicentes. »


    Et quoniam non solum se debet homo
    Hic ostendit quahter se habent viginti humiUare ad Deum laudandum ad quem

    ' I ad Corinth. i, 24.


    IN APOCALYPSLM B. JOAXXIS, VISIO II-TV, 11 559

    perlinent tria preedicta, scilicet, proci- sunt in propria existentia in tempore.


    liic
    dere, adorare, et coronas suas mittere : Joan. I, 3 et 4 : Quod factu)n est, m ipso
    sed etiam confiteri ore, quod creditur vita erat.

    corde : ideo subditur :

    Ilic sunt dubitabilia,


    « Diguus es, Domine Deus no-
    Primo, super illo verbo y. « Post Dub. 1.
    ster, etc. » 1 :

    hsec vidi, et ecce ostium apertu))i, etc. »

    « Dignus omni dignitate


    es, » scilicet, CoNTRA : Beda : « De scriptis Eccleslae

    congrui etcondigni, « Domine, » creator, operibus quse et qualis futura esset reca-
    m- « Deiis, » recreator, « noster, » remune- pitulat eadem dicturus : » ergo male
    lluttC,
    rator. Vel, « Domine, » mala puniens, dicit : « Post lixc. »
    » pro « Deiis, » bona faciens, « noste)\ » te et Respoxsio. Xon refertur ordo iste ad
    WDl I
    tua nobis tribuens, >< accipere gloriam, » rem sub figuris ostensam, sed ad iigura-
    tertia die resurgendo, « et honorem, ->
    rum visionem quia sub aliis figuris :

    in coelum ascendendo et ad dexteram modo videt statum Eccle>iae, quam prius


    Patris sedendo, « et virtutem, » omnia viderat, et quantum ad hoc dicit : « Post
    liriji- subjiciendo. Matth. xxvui, 18 : Data est lisec vidi, etc. »

    jcit, et mihi om)iis poiestas, etc.


    ij, et Vel sic : « Dignus es » accipere, scilicet Secundo quaeritur, Cum Prophetse ^ub. 2.

    m- a creaturis, » gloriani, » id est, laudem Veleris Testamenti prophetias suas de-


    cordis, « et virtiitem, » id est^ laudem scripserint per reges, annos, et menses,
    operis. et dies : quare iste non facit sic?

    liaa-
    NoTA : .Modus humiliandi se consistit Responsio Haymonis : Iste novus Pro-
    lor se-
    diis
    in quatuor. Primo, ut ante Deum proci- pheta tempus suae prophetiae numquam
    damus reverentiam exhibendo, adore- descripsit per tempora, sed tantum unius
    mus ipsi serviendo, mittamus coro- diei Domiaicae mentionem facit per :

    nas, bona omnia ad ipsum refe-


    etc, quod datur inteiligi, quod hanc prophe-
    id esl, rendo , gratias referamus noslram tiam una die lantum vidit.
    Tejla-
    fragilitatem cognoscendo. Et hsec qua-

    seipjOi
    tuor languntur in preemissis : procide- Tertio, Quccritur super illo vorbo y. 7 :
    Dub. 3.

    bant, mittebant, adorabant, dicentes, etc. « Et a)ii)nal pri))ium siniile leo)ii. »

    je repo-
    Cum primo ponit hominem,
    Ezechiel
    'rettliait
    1

    « Quia tu creasti omnia, » secundo leonem, lertio vitulum, quarto


    aquilam, quare Joannes primo ponit
    Id est, de non esse produxisti : et ideo leonem, secundo vitulum, tertio homi-
    cr:«''

    viclo-
    referenda sunt ad te omnia, ut sic ad nem, quarto aquilam?
    l,

    il
    locum unde exeunt tluraina, revertantur Responsio secundum Ila^^monem :
    anio,

    ut iterunt flaant '.


    Ezechiel primo ponit hominem servans
    « El propter voluntatem tua)n, » idest historiae ordinem quoniam prius natus :

    juxta, vel secundum voluntatem tuam, est Christus ut homo, deinde pr^edicavit
    « era)it, » scilicet, prsedestinatione, vel et terribilem vocem emisit ut leo, deinde

    >;. a»
    in sapientia, sicut in arte : sicut domus passus est ut vitulus, postmodum ascen-
    prius est in mente artificis, quam fiat in dit ad ccelos ut aquila. Joannes vero pri-
    opere. « Et creata sunt, scilicet, in teni- mo ponit leoncm : quia Christus jam
    pore. Quasi dicat : Qui prius erant in surrexit a mortuis, et fundamentum
    artificis voluntale sine tempore, creata Christianae fidei maxime innititur Resur-
    ,aJ

    » Eccle. I, 7.
    560 D. ALB. xMAG. ORD. PRMD.
    rectioni Christi quae omnia jam Joannes tur resurrectio Christi. Quamvis ergo
    viderat impleta ideo primo ponit istud
    :
    prius fuit ut homo et vitulus in ordine
    animal, scilicet, leonem, per quod signa- naturae, fuit tamen prius ut leo in virtute.

    CAPUT V.

    Flente Joanne quod librum septem sigillis signatum nemo posset aperire, Agnus
    primum occisus illum aperuit : quo facto, quatuor animalia et riginti qua-
    tuor seniores, cum innumera Angelorum multitudine omnique creatura, illum
    maxi?ne glorijicarunt.

    1. Et vidi in dextera sedentis supra 8. Et cum aperuisset librum,quatuor


    thronum. librum, scriptum in- animalia et viginti quatuor se-

    tus et foris, signatum sigillis niores ceciderunt coram Agno,


    septem'. habentes singuli citharas, et

    2. Et vidi Angelum fortem, prfedi- phialas aureas plenas odora-


    cantem voce magna : Quis est mentorum, quas sunt orationes
    dignus aperire librum, et sol- sanctorum :

    vere signacuhi ejus r 9. Et cantabant canticum novum, di-

    3. Et nemo poterat. neque in ccelo, centes : Dignus es, Domine,


    neque in terra, neque subtus accipere librum. et aperire si-
    terram, aperire librum, neque gnacula ejus, quoniam occisus
    que respicere illum. es, et redemisti nos.Deo in san-
    4. Et ego flebam multum, quoniam guine tuo, ex omni tribu, et lin-

    nemo dignus inventus est ape- gua, et populo, et natione :

    rire librum, nec videre eum. 10. Et fecisti nos Deo nostro regnum,
    5. Et unus de senioribus dixit mihi : et sacerdotes : et regnabimus
    Ne fieveris : ecce vicit leo de super terram.
    tribu >lud3,radix David. aperire 11. Etvidi.et audivi vocem Angelo-
    librum, et solvere septem si- rum muliorum in circuitu thro-
    gnacula ejus. ni, et animalium. et seniorum :

    6. Et vidi, et ecce in medio throni et et erat numerus eorum millia


    quatuor animalium, et in me- millium-,
    dio seniorum, Agnum stantem 12. Dicentium voce magna : Dignus
    tamquam occisum. habentem est Agnus, qui occisus est, acci-
    cornua septem. et oculos sep- pere virtutem, et divinitatem, et
    tem, qui sunt septem spiritus sapientiam, et fortitudinem, et
    Dei, missi in omnem terram. honorem, et gloriam, et bene-
    7. Et venit, et accepit de dextera se- dictionem.
    dentis in throno librum. i3. Et omnem creaturam qua? in ccelo

    Ezechiel. u, 2. * Daniel. vii, 10.


    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO Il-V, 1. Mi
    est, et super terram, et sub ter- 14. Et quatuor animalia dicebant :

    ra, et quae sunt in mari, et quaj Amen. Et viginti quatuor se-


    in eo, omnes audivi dicentes : niores ceciderunt in facies suas,
    Sedenti in throno et Agno, be- et adoraverunt viventem in sas-
    nedictio, et honor, et gloria, et cula saeculorum.
    potestas in sa^cula saeculorum.

    piens erat alia a praecedente per dictio-


    nem ordinem importantem : sed hic per
    conjunctionem signatur, quod ista visio

    IN CAPUT V APOCALYPSIS non est alia a praecedenti, sed est pars


    illius quae in quarto capitulo incipit.

    EXARRATIO. Unde dicit : « Et vidi in dextera se^


    deniis supra thro?iwn, » id est, in dex-
    tera Patris quae est Filius. Psal. cxvu,
    16 Dextera Domini fecit virtutem.
    :

    « Et vidi in dextera sedentis supra


    « Librum scriptum intus, » quantum ad
    thronum, Librum, scriptum intus et
    novum Testamentum, « et foris, » quan-
    foris, signatum sigillis septem. »
    tum ad Vetus. Nota Vetus Testamen- rp^ ,„ „„ :
    lestamen- .

    tum dicitur scriptum foris, quia iuxta tutn Vetua


    Supra actum est de sedcnte in throno ,. .
    hlteram toris apparebat
    J
    .
    fo'''s, No-
    rsovum scrip- vum dici-
    ^
    :
    .

    et ornalu ejus, hic agitur de Libro quem tum intus, quiajuxta sensum mysticum tilm Yo^tuB".
    nemo poterat aperire nisi i\gnus. novum continebat. Ezechiel. i, 16 : Bota
    Et dividitur hoc capitulum in quinque erat in mcdio rotsc.
    partes. Vel sic : « Vidi in dextera sedentis, »
    prima parte videtur primo Liber
    In id est, Cliristi qui Ecclesiff' praesidet,
    signatus in dextera sedentis. Secundo, X Librum, » scilicet sacram Scripturam,
    ponitur de apertione qusestio Angeli, f. 2 :
    quam tenet in dexlera, quia bonum spi-
    « Et vidi Angelum. » Tertio^ dicit quod rituale proinitlit, « scriptum intus, »
    non est inventus quis dignus aperire, quantum ad Vetus Testamentum ubi
    ibi, t. 3 : (n El nemo potn'at. » Quarto, mysterium nostrae redemptionis latet,
    ponitur fletus Joannis pro hac re, ibi, « et foris, » quantum ad Novum Testa-

    :^. 4 : « Et ego fleham. » Quinto, poni- mentum ubi apparet. Vel, « Scriptum
    tur consolatio facta a seniore, ibi, y. 5 :
    intus, )) ne secreta malis aperiantur, « et
    (( Et unus de senioribus. »
    foris, » ut bonis propalentur.
    In prima ergo parle ostenditur divina « Signatum sigillis septem, » de qui- qujj pgp
    dispositio de redemptione humani gene- bus determinatur infra, capp. vi et vu. sigilia?

    ris : in secuuda, desiderium antiquorum «,Septem. » Vcl hoc dicitur secundum ,

    Patrum de implelione illius dispositio- Bedam quia vel latentium mysterio-


    :

    nis : in terlia, aftlictio de dihitione illius rum plenitudinc tectus, vel Spiritus sep-
    impletionis : in quarta, tlentium conso- tiformis dispositione conscriptus. Vel,
    latio : in quinta, praedicta? dispositionis « Septem sigilla » sunt genera obscuri-
    adimplelio. tatuni. Primum est profunditas senten-
    J)icit ergo : tiarum. Eccli. 1, 2 : Altitudincm caeli,

    « Et NoTA In prsecedenti capi-


    vidi. )) : et la/itndinein terrx , et projundum
    tulo dixit^ t. 1 « Post hxc vidi ; » in quo : (ibgssi, id est, Scripturae, fpuis dimensus
    significabatur, quod visio ihidem inci- est ? Secundum, multiplicitas intelligen-

    XXXVIU 30
    562 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    tiaruni : Hieronymus : « In verbis sin- tualiter intellexi, « Anffelum, » id est,


    gulis multse lalent inlelligentiee. » Ter- sanctos Patres, Doctores, et Prsedica-
    tium, velamen sententiarum . II ad tOres Yeteris Testamenli, qui dicuntur
    Corinth. iii, 15 Usqiie in hodiernum : Angelus singulariter propler concordise
    diem cum legitur Moyses, velamen posi- et fidei unitatem, « fortem^ » propter
    tum est super cor eorum. Quartum est exspectationis longanimitatem, .( prsedi-
    incompreliensibilitas rerum. Ad Roman. cantem, » id est, anxie inquirentem, et
    XI, 33 : Quam incomprehensibilia sunt aliis eliam nuntiantem. Anxio afTeclu in-
    judicia ejus Quintum, obscuritas my-
    ! quirebat qui dicebat, Isa. lxiv, 1 : Uti-
    steriorum. xxiv, 16
    Isa. Secretum : nam dirumperes ccelos, et descenderes.
    meum mihi. Sextum, dulcedo tropolo- « Voce magna, » id est, maguo desi-
    giarum. Psal. xxx, 20: Quam marjna derio et atTectu : « Quis est dignus ape-
    multitudo dulcedinis tuee Domi- , rire Librum, » id est, Veteris legis ex-
    ne, etc. ! Septimum, infallibilis vcritas planare obscuritatem, in qua continetur
    eorum quse dicuntur. Matth. xxiv, 33 : promissio de redemplione humani ge-
    Ccelum et terra transibunt, otc. neris ? Quasi diceret : Nullus est dignus
    Christus Item, liber iste dicitur Ghristus. Psal. aperire Librum.
    dicitur li-
    cxxxviii, 16 : /« libro tuo omncs scriben- NoTA Multiplex est Jiber Dei prse- Libc
    Ler. : :

    iur : qui dicitur scriptus intus sapienlia scienlia. Exod. xxxii, 31 et 32 Aut :
    ti|

    increata^ foris sapientia creata : scriptus dimitte eis hanc noxam., aut si non facis,
    intus in anima litteris virtutum, et foris dele me de Libro tuo. Christus. Psal.
    in corpore vulneribus lateris,
    pedum, et cxxxviii, 16 : In libro tuo omnes scriben-
    manuum. Psal. xxi, 17 Foderunt ma- : tur. Vitce. Ad Philip. iv, 3 : Quorum
    Sepietu si- nus mcas et pedes meos, etc. Septem si- nomina sunt in libro vitse. Nalurae.
    gnacu a.
    ^^^^^(,^13^ g^jjj. geptem opera nostrae red- Eccli. XXIV, 32 : Ilsec omnia liber vitse.
    emplionis, scilicet, Incarnatio, Nativi- Pcenoe. Nahum, 1, 1 Onus Ninive
    : :

    tas , Passio , Resurreclio, Ascensio , Liber visionis. Picturse. Isa. xxxiv, 4 :

    Spiritus sancti missio, Adventus ad ju- Complicabuntur sicut liber cceli. Scrip-
    dicium. turae. Zachar. v, 2 : Vidi, et ecce volu.
    men volans. Eucharistiae. Isa. xxix, 11 :

    Cum dederint scienti litteras librum,


    2 « Et vidi Angelum fortem^ prcedi- dicent ei : Lege istum : et respondebit :

    cantem voce magna : Quis est dignus Non possum, signatus enim est. Inex-
    plicabile enim est, quod Christus sit sub
    aperire Libriim, et solvere signacula
    tam parva specie in altari.
    ejus?
    Vel, « Quis est dignus aperire Li-
    3 Et nemo poterat neque in coelo, brum, » id est, divinam dispositionera
    neque in terra, neque subtus terram implere, « et solvere septem signacula
    aperire Librum, neque respicere ejus, » id est, legis mysteria manife-
    illum. stare?
    Hic objicitur : Videtur ordo praepo-
    ^ Et ego flebam multum, quoniam
    sterus : nam prius sunt signacula solven-
    nemo dignus inventus est aperire Li-
    da, postea liber aperiendus.
    brum, nec videre eum. »
    RespOx\sio. Sic dicitur, quia Ghristus
    quod dispositum erat a Patre in se im-
    Haecest secunda pars hujus capiluli, ph'vit, quod cst Librum aperire tamen :

    in qua ponitur quiestio Angeli quceren- postea per preedicationem suam et Apo-
    tis : Qais erit dignus aperire Librum? stolorum factam adimpletionem manife-
    Unde dicit : « Et vidi, » id est, spiri- stavit, quod est solvere sigilia. Vel sic :
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VTSIO II-V, 3, 4, 3. 563

    Libium aperuit, id est, sacram Scriptu- dcbL^bat Libcr aperiri. UanieL xu, 4 : Tu,
    ram Veteiis Tcstamenli in se complevit, Daiiic/, claiide sermones, et signa U-
    quando factus est homo post Resurre- : bnan, etc.

    clionem sigilla reseravit, quando aperuit


    discipulis sensumy ut intelligerent Scri-
    pturas '.
    a; Et unus de senioribus dixit mihi :

    Ne fleveris : ecce vicit Leo de tri-


    « Et nemo poterat, neque in coelo,
    bu Juda, radix David, aperire Li-
    neque in terra, elc. »
    brum, et solvere septem signaci\la
    ejus. »
    « Et nemo poteraf, » id cst, nuUa
    creatura ralionalis, « ncque in cwlo^ »

    quia ncc Angclus, « neque in terra, » II.TC est tcrtia pars c.ipituli, ia qua
    quia nec liomo vivens in corpore, ponitur consolalio Joannis in persona

    « neque subtus terram, » quia nec ani- sanctorum Vcteris Testamenti. Et primo
    ma exuta a corpore, c< «/^mVe /./6no«, »
    prol^ibetur nefleat. Sccuudo, subdit

    id est, divinam dispositionem implere, causam, quare Oere non debeat, ibi,

    hoc est, genus humanum redimere, *^ r^cce vicit Leo. »

    « neque respicere illum. » Gossa, id est, Dicit ergo :

    generationem Salvatoris perlecte iutel- « Et unus de senioribus dixit mihi, »

    ligere. id est, quilibet sanctus Veleris Testa-

    Hic quifiritur, Cum supra dixerit :


    menti, vel coelus prophetarum, qui dici-

    « Et vidi in dextera sedentis supra tliro- tur unus propter unitatem fidei, pro-
    num, Librum, etc, » quomodo ergo phetiae, rei, et spiritus quo loquebantur
    [il«. I

    dicit hic, quod nemo poterat Librum inspirati : « Ne fleveris, » id est, ne fle-

    iii'e

    respicere? tum continuaveris propter dilationem

    Responsio Haymonis est, quod respi- rei amatse. Siquidem Patres antiqui do-
    5crip-[
    cere hic accipitur pro comprehendere. lebant de Christi dilatione : sed gaude-
    i:o!ii.|
    Unde dicit, quod nemo Angelorum, vel bant, et consoLibanlur, quia venturum

    hominum comprehendere potest quo- prsedicabant omnes Prophetc\3.


    ikii">ii
    modo ille incircumscriptus spiritus in- Deiude subdit causam corisolationis,
    tra uterum Virginis matris sit ani- dicens : « » id est, in proximo est.
    Ecce,
    matus. Et per ecce quod est adverbium demon-
    strandi, signatur quod visibilis apparebit.
    « Et ego flebam multum, quoniam « Vicit Leo, » id est, vincet, scilicet,

    riff
    nemo dignus inventus est, elc. « diabohmi in Passione. Joan. xii, 31 :

    Nunc princeps hujus mundi ejicietur

    « Nemo diynus inventus est, » quia foras. Itcm, mundum. Joan. xvii, 33 :

    ttiaiii
    omnes erant inquinati. Ad Ephes. ii, 3 : Confidite, ego vici mundum. Item, mor-

    Omnes eramus natura filii irse tem. Osee, xiii, 14 : Ero mors tua, o

    « Aperire Librum, '»


    id est Scriptu- mors. Et ponit praileritum pro futuro,
    ram implere, quce promitlebat redemp- more propbetali.

    tionem fiendam per Christum. Vel, « /-eo, » id est, Chnstus.


    « Aperire Librum, » id est, redimere Nota : Christus dicitur /eo in incarna- ^:hri?tu3

    genus Immanum : « nec videre illum, » liuuc, ubi cauda bumanilatis abseondit didiurleo.

    Id est, perfccte intelligere : nondum vestigia divinitatis, ne diabolus ca inve-

    enim plenitudo temporis veneiat in quo niret : sicut lco cauda sua vesligia delet,

    '
    Luc. sxiv, 45.
    564 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    ne inveniatur. Item_, in progressu vitae : id est, Scripturam, vel dispositionem
    quia peccatores audacler corripiebat. Dei impleat, genus humanum redi-

    Proverb. xxx, 3(t : Leo fortissimus be- mendo.


    stianim. Item, in Passione, quando prce- « Et solcere septem siijnacula ejus, »

    dam de manu diaboli auferebai. Xumer. scilicet ad hoc ut solvat occulta mysteria
    xxni, 24 Xon accuhabit leo, donec de-
    : Scripturarum, el dechtret.

    voret prsedam. Item, in Resurrectione :

    quia tertia die resurrexit. Xumer. xxiv,


    9 Accubans dormivit ul leo, et quasi
    : « Et vidi, et ecce in medio throni
    lesena. Item, post Ascensionem in Spi- et quatuor animalium, et in medio
    ritu sancti missione, quando fortes fecit
    seniorum, Agnum stantem tamquam
    Apostolos ne aliquem formidarent. Isa.
    occisum, habentem cornua septem
    XXXI, 4 : Quomodo si rugiat leo, et catu-
    et oculos seplem : qui sunt septem
    lus leonis super prsedam suam..., non
    formidabit. Xota : Secundum Cdossam, spiritus Dei, missi in omnem ter-

    leodicitur Christus, quia sicut leo dormit ram. »

    apertis oculis, sic Chrislus vivente


    divinitate carne exspiravit. HcPC est tertia pars visionis, iii qua
    « De tribu Juda, » supple, tamquam vidit Agnuiii Lilii-uin accipientem.

    sponsus procedens de thalamo suo '. Et dicuntur tria. Primo, vidit Chri-
    Matth. II, 6 : Et tu, Bethlehem, terra stum iu medio Sanctorum. Secundo,
    Juda. ipsam humanilatem a seipso accipere
    « Radix David. » Glossa, id est, proce- Librum secundum divinitatem, ibi, y. 7 :

    dens a David. « Et venit, el accepit. Tertio, pro aper- H)

    Sed objicitur : Si radix David, quo- tione Libri subdit gratiarum actionem,
    modo procedens a David? Responsio. ibi, y. 8 : ^\ Et cum aperuisset. »

    Christus Dicitur radix David, quia ab eo proce- Dicit ergo :

    ^^^^ secundum carnem, sicut radix ex « Et vidi. » Giossa, sicut ille prse-
    dix Dav[d'
    qua virgulta Ecclesiee germinarentur, dixerat, sciHcet, unus de senioribus :

    vel ex qua salus Ecclesise velut germen, « et ecce medio throni, » id est, sedis
    in

    vel virgultum nasceretur. Ideo dicit : judicis in quo intelligitur potentia, « et

    « Badix David, » id est procedens a in medio quatuor animalium, » in qui-

    David. Vei hoc dicitur, quia absconsus bus intelligitur bonitas, « et in medio se-
    fuit in David secundum carnem, sicut niorum, » in quibus intelligitur sa-
    radix in terra absconditur. Yel ideo, pientia : quia in anfiquis est sapien-
    quia descendit non per modum propa- tia\
    gationis, sed materiam ab ipso habuit, « medio throni. » per o|)us crea-
    In
    sicut radix tantum humorem a terra tionis in medio animalium, » per
    : «

    accipit. Glossa sic : « Badid- David, » opus recreationis « in medio senio- :

    firmamenlum David quodverum


    id est, : rum, » per opus glorificationis. Itera,
    est secundum deitatem, quia diviuitas quoad bonum naturse, gratiae, et gloriae
    est principium omnium, et radix, et dicuntur illa tria. Item^ « Li medio
    fundamentum. » Joan. i, 3 Omnia per : throni » intelligitur cognitio per ratio-
    ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nem : <( in medio animalium cognitio »

    7iihil. per fidem : in medio seniorum » co-


    ((

    « Aperire Librum. » Quasi diceret : g-nitio pcr speciem, Item, per ista tria

    Ad hoc vincet Leo, ut aperiat Librum, intelligitur omnis Ecclesia electorum,

    Psal. XVIII, 6. * Job, XII, 12.


    liN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO Il-V, 6, 7. 563

    in cujus medio Chrislus habitat secun- dicilur stmis ? Responsio. Stans in dei-
    dum triplicem modum qui dictus est. tate, sed occisus in humanitate. Item,
    Zachar. ii, 10 : Ecce ego venio, et Jiabi- dicitur tamquamnon simpliciter
    occisus
    tabo in medio tiii. occisus quia etsi mortuus est ex infir-
    :

    Sed contba : Psal. cxxiv, 2 : Domi- mitate, vivit tamen ex virtute '. Vel,
    nits in circuitn populi sui : ergo non « Tamquam occisum, » quia adhuc ha-
    in medio. Responsio. In medio est prpe- benlem cicatrices vulneruni, quas osten-
    sidens, et judicans Ecclesiam : in circui- det in judicio contra reprobos qui
    tu ambiens, et defendens eam. nihil pro eo volunt pati. Zachar. xiii,

    6 : His plagatus sum in domo eo-


    « Agnum stantem tamquam occi- rum, etc.

    sum, etc. » « Habentem cornua septem, » id est, cornua


    septem.
    septem dona Spiritus sancti, per qucc
    <i. Agnum, » Christum humilem, et homo contra vitia habet fortitudinem :

    mansuetum. Jerem. xi, 10 Ego quasi : « et oculos septem, d id est, septem j.


    sep-
    agnus mansuetus, qui portatur advicti- dona, per quae homo habet ab bonum lem,

    mam. illuminationem. Unde subdit : « Qui


    « Stantem. » Hic quseritur, Cum su- sunt septem spiritus Dei, missi in om-
    pra, I, 13, viderit ipsum ambulantem, et nem terram, » id est, diflusi a capite
    supra, IV, 2, sedentem, quare dicitur hic Christo in omnem Ecclesiam. Joan. i, 16 :

    stantem ? Responsio. Secundum Haymo- De plenitudine ejus nos omnes accepi-


    nem : u Ambulat Dominus in medio, mits.
    \. 1

    bona sua distribuendo sedet, facta sin- : Vel sic « Habentem cornuaseptem. »
    :

    gulorum judicando stat vero, certantes : Per corniia intelligiturpotestas, per sep-
    adjudicando. » tem universitas. Est ego sensus Ha- : ((

    NoTA : Dominus est in medio Ecclesiaj bentem cornua septem, » id est, regni
    '
    per naturae participationem, protectio- et potestatis plenitudinem. Daniel. vii,

    nem, amoris ostensionem. In medio 14 : Potestas ejus, potestas seterna.


    quatuor animalium, id est, Evangelista- (( Et oculos septem, )) id est, cogni-
    rum per concordiam : quia unanimiter tionis plenitudinem : quia per oculos
    in Christum concordant. Joan. xx, 19 : cognitio, per sept(Dm universitas desi-
    Stetit Jesus in medio discipulorum. In gnatur. Ad Hebr. iv, 13 : Omnia nuda
    fkt medio Prophetarum per veritatis mani- et aperta sunt, etc. Vel, per septem cor-
    festationem : quia nihil locuti sunt Pro- nuaquse supereminent, intelliguntur con-
    phetee nisi per ipsum. In medio Praela- templativi per septem oculos activi,
    :

    torum per exemplum. Matth. xviii, 20 : qui videntes miserias aliorum subve-
    JJbi duo vel tres sunt congregati, etc. niunt eis.

    In medio omnium ut salus omnium. « Qui sunt septem spiritus Dei, » id


    II ad Corinth. v, lo Pro omnibus nior- : est, perfecti spirituales elfecti, « jnissi in

    tiius est Christus. omneni terram, » ad prsedicandum ver-


    « Tamquam occisum. » Propter hoc bum Dei.
    dixit Manichaius, quod habuit carnem
    phantasticam, non veram. Sed dicen-
    dum, quod ly tamquam est expressivum « Et venit, et accepit de dextera se-

    lilil
    »
    veritatis, sicutdicilur, .luan. i, i Qua- I :
    dentis in throno Librum. »

    si l^nigeniti a Palre.
    Hic quseritur, Sioccisus erat, quoinodo Ilic ostendit, quod Clnistus secundum

    • Cf. II ad Corinth. xiii.'4.


    566 D. ALB, MAG. ORD. PR^D.
    humanitatem accepit Librum ab eo se- homines gratias referentes, ibi_, >•, 13 :

    cundum deilatem. « Omnes audivi dicentes. »


    Unde dicit : « El venil, » scllicet, ad In prima duo tanguntur. Primo, po-
    cognitionem hominum per carnis as- nitur oratiarum actio quam exhibent
    sumptionem. Joan. xvi, 28 : Exivi a homines in Chrisli imitatione : secundo,
    Patre, et veni in mundiim. quam ei reddunt laudis decantatio, ibi,

    « Et accepit^ » id est, in quantum y. 9 Et cantabant. »


    : ii

    homo, « cle dextera sedentis in ihrono, » In prima quatuor primo, humiliatio : :

    id est, a Verbo sibi unito, « Librum, » secundo, carnis mortificatio, ibi, « Ila-

    id est, Scripturam ad sciendum, et aliis bentes siuguli. » Tertio, amoris latitudo,


    aperiendum. ibi, « Et pliialas. » Quarto, pro inimicis
    Et nota Specialius dicitur accipere
    : oralio, ibi, u Plenas odoramentorum. »

    a Filio, quam a Patre, vel Spiritu san- Dicit ergo :

    cto : quia Filius estunitus illi homini, id « El cum aperuisset Librum, » id est,
    est^ Christo : vel quia Filio appropriatur complesset opere quae longe ante de
    sapientia. Deo dicta iuerunt, Yel, « Cum aperuis-
    Vei, « Librum, » id est, potestatem set Librum, » id est, legis mysteria ma-
    solvendi promissum. nifeslasset, dispositionem Dei de
    vel
    redemptione humani generis implesset.
    « Quatuor animalia, » id est, omnes
    Prsedicatores : « et viginti quatuor se-
    ^ « Et cum aperuisset Librum, qua-
    niores, » id est, omnes judices Veteris
    tuor animalia efe viginti qualuor se-
    et Novi Testamenti, et omnes fideles
    niores ceeiderunt coram Agno, ha- in operibus misericordiae se exercentes
    bentes singuli citharas, et pliialas sccunduin regulam quatuor Evangelis-
    aureas plenas oduramenlorum, quce tarum, « ceciderunt coram Agno, y> sci-

    Lcot de se humilia senlienles. IJaymo :


    sunt orationes Sanclorum :

    X Cadunt^ id est, de se humilia scn-


    ^ Et cantabant canticnm novum, di-
    liiinl. »
    centes : Dignus cs, Domine, accipere \'A dicit : a Coram Agno. » id esl, ad
    Librum, et aperirc signacula eju^, lio.iOroiii Agui, vclinijus benej.la» ilo.

    quoniam occisus cs, et redernisli « lldbentcs singuli cilharas, » id est, r-

    morlilicationes carnis qucC per cilharam


    nos Deo in sanguinc tuo, ex omni
    inteliiguntur. lu cilhara enim est li-
    tribu, et lingua, et populo, et na-
    gnuni, et chorda) : et per lignum crux .

    tione :

    Christi, per chordas caro Sanclorum


    -^ Et fecisti nos Deo nostro regnum, signatur. Cliord;.e ergo tenduntur in li-

    et sacerdotes, et regnabim-us supor gno, quando sancli Chri.-ti crucera et


    terram. » p.isi-ioncm imilantur, crucifigentes car-
    nem suam cum vitiis et concupiscentiis '.

    Vel, chordas sunl membra singula cor-


    Hic est tertium ubi ponitur gratiarum poris : quse sicut corruerunt per diversa
    actio pro apertione Libri. peccata, ita debet tendi in poenitentia.
    Et dicuntur hic tria. Prinio, inducun- Ad Roman. vi, 19 : Sicut exhibuistis
    tur homines agentes gratias : secundo, membra vestra, etc.
    auctoritate potentes, ibi, y. 11 : « Et Et dicit : « Singuli, » ad signandura
    vidi. » Terlio, nmnes simul Angeli, et quod unusquisque debet sibi congruam

    • Ad Galat. v. 21.
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO II-V, 9, 10. 367

    accipere pcenitentiam. Luc. ix, 23 : Si Dei, et depressio ex consideralione pro-


    qids viili post me venire, etc. prise indignitatis.
    « Et phialas. » Pliialge siint latae et Canticwn nomim, » id est, Novum
    « canticum
    "^o'""-
    lucidse, et signant corda sanctorum quce Testamentum, sicut dicil Haymo in :

    sunt lucida per munditiam, dilaiata per quo novae res continentur, scilicet, incar-
    charitatem : aureee sunt per scientiam natio Christi, mors, resurreclio, ascen-
    ccelestem. De primo, Proverb. xxii, 11 :
    sio, etc. Item, « Novum » dicitur, quia
    Qui diligit cordis munditiam, etc. De se- in ipso sub gemino prsecepto dilectionis,
    cundo, PsaL cxviii, 32: Viam manda- tota" lex comprehenditur et Prophetse.
    torum tuorum cucurri, etc. De tertio, Joan. xiii, 34 : Mandatum novum do vo-
    ad Ephes. iii, 19 : Scire etiam super- bis, eic. Item, » Novwn, » quia de hu-
    eminentem scientix chariiatem Dei. mani generis innovatione. PsaL xcv, 1 :

    Nota, quod prius ponit cilharas, quam Cantate Domino canticum novum. Item,
    phialas quia prius est assumere pceni-
    : « Novum, » quia de nova annuntia-
    tentiam, quam habere charitalis latitudi- tione. Isa. xlii, 9 Nova quoque ego an- :

    nem, quae consistit pra?cipue in dilectio- nuntio. Jerem. xxxi, 22 : Creavii Domi-
    ne inimicorum, et oratione pro ipsis. nus novum super ierram.
    Unde sequitur : « Plenas odoramenio- « Dicentes, » scilicet, corde, ore, et
    rum, cjuae, » scilicet odoramenta, « sunt opere Dignus es, Domine. » Glossa
    : « :

    oraiiones Sanctorum. » Et bene compa- Quia immunis a peccato. Accipere Li- (c

    10 ralur oratio odori : quia sicut odor in hrum, » id est, divinam dispositionem
    com
    lur.
    aere circumquaque se ditTundit, sic ora- adimplere de humani generis redem-
    tiones Santorum ad omnes se extendunt. ptione, « et aperire signacula ejus, » id
    I ad Timoth. ii, 1 : Obsecro igitur pri- est, adimplere qua3 de te sunt dicta.
    mum omnium fieri obsecrationes, ora- « Accipere Librum, » in incarnatione,
    iiones,postulaiiones, gratiarumactiones, a et aperire signacula ejus, » per exse-
    pro omnibus hominibus. Item, odor culioncm in opere, scilicet, in Passione.
    quanto intensior, tanlo ditTusior : sic ora- « Quoniam occisus cs, » scilicet, justus
    tio, sicut dicil Gregorius, quanto devo- pro injusLis, « et redemisti nos, » non te,

    tior, tanto communior et fructuosior. et hoc a servitute diaboli cui per pecca-
    Ilem, sicut odoramentum ascendit ad tum eramusobligati inprimisparenlibus.
    caput sic et oralio munda usque ad
    :
    ha. hn,^: Gratis venumdaii estis, et sine
    Chrislum qui est caput. Psal. cxl, 2 :
    argento redimemini.
    Dirigatur oratio mea. Nota Munda est : « Deo, » id est, ut essemus Dei qui

    oratio si praecesserit cithara, id est, car- prius fuimus diaboli. Et dicit « Redemi- :

    nis mortiticatio. sii, » id est, iterum emisti. Nota Deus :

    hominem fecit et ne videretur hoc pa-


    :

    canticum novum, rum, omnibus eum prsefecit, quando


    « Et cantabant
    omnes creaturas pro eo habendo ei subje-
    dicentes, etc. »
    cit, sed etiam redemil pretio sanguinis

    sui. I ad Corinth. vi, 20 : Empii enim


    a Et cantahant, » scilicet, Sancti estis pretio magno. Psal. cxxix, 7 '.Co-
    Deum laudando, et desiderium suum in piosa apud eum redemptio. Nota Red- : Redemit
    contemplatione elevando, et per conside- eniit a tribus : a diaboli servitute sic- ^"ne„J^'
    rationem suse fragilitatis se deprimendo. ut dicitur hic. Iteui, a vanaconversatio-
    NoTA Cantus ost : regularis modulatio ne. l Petri, i, 18: Non corruplibilibus

    vocis secundum olcvationem, et depres- auro, vel argcnto, etc. Item, a morte.
    sionem. Unuscantusiste fuit elevatio de- Osee, xiu, 14: De morfc redimam eos.

    siderii in consideratione beneficiorum « hi sanguine tuo, -> scilicet, quem


    »68 D. ALB. MAG. ORD. PRiED,
    pro nobis fudisti. Sed quare non dicit, tus carnales spiritu domabimus, ut lan-
    per sanguinem, sed in sanguine^ Re- dem super terram viventium regnemus.
    spoNsio. Omnes sunt redempti per sangui- Hic quaeritur, Quare non dicit hic :
    qu^
    nem Chrisli quoad sufficientiam, sed soli fecisti nos reges, sed regnum '?
    Item,
    boni quoad efficienliam, quse tangitur, Quare non dicit, sacerdotium, sed sacer-
    cum dicit : « In sanguine tuo, « id est, dotesl Responsio, Quia quod nos regi-
    in fide et imitatione sanguinis Passionis mus, hoc a Deo habemus : unde non su-
    Christi. mus reges, nisi quia regnum Dei sumus :

    Ex omni tribu, » id est, ex onmi or-


    « sed quod sumus sacerdotes, id est, Deo
    dine hominum quia (sicut dicit Haymo) :
    nos otferenles, hoc magis est a nobis,

    Tribas.
    f>'ib2is dicitur a tribus ordinibus qui erant quia a libero arbitrio praeparante et co-
    in populo Judseorum, scilicet, sacerdotes, operante.
    mililes, et agricolae. Vel, tribus iiliis Noe,
    ex quibus disseminatum est totum genus
    humanum super terram. Unde sensus « Et vidi, et audivi vocem Angelo- 1
    est Ex omni tribu, » id est, ex trina
    : c(
    rum multorum in circuitu throni, et
    generatione liliorum Noe.
    animalium, et seniorum . et erat nu-
    « Et lingua, » quia cum sint septua-
    ginta linguae, ex omnibus his sunt aliqui
    merus eorum millia millium,

    ad fidem conversi : « et populo, » quia Dicentium voce magna. »

    in singulis linguis multi sunt populi, ut


    populus Romanus et Lombardus sunt Hic inducuntur Angeli gratias agentes
    unius linguse : « et 7iatio?ie, » quia in po- de Libri aperlione : in quo signatur con-
    pulo multae sunt nationes. Ex his igitur gratulatio eorum de generis humani re-
    dicitur nos redemisse quia ex omnibus : paratione.
    veniunt aliqui ad fidem. Vel, potest dici, Et dicuntur duo. Primo dicitur, quod
    quod per tribum et linguam intelligit Ju- vocem Angelorum audivit. Secundo, lau-
    daeos, per tribum majores^ per linguam dem vel vocem exprimit, ibi, y. 12 :

    minores, per nationem et populum Gen- « Dignus est Agnus. »

    tiles : et per primum, majores, et per Dicit ergo « Et vidi, et aiidivi. » Hic
    :
    Quae)

    secundum minores de plebe. quEeritur, Ltium loquatur de visione cor-


    porali, aut spirituali ? Si de corporali :

    « Et fecisti nos Deo nostro re- sed vox non videtur : ergo male dicit :

    gnum, etc. » « Et vidi. » Si de spirituali, sic est ordo


    praeposterus : quia prius est audire, post-
    « Et fecisli nos, » scilicet, redemptos, ea intelUgere, vel videre. Responsio.
    « Deo nostro regnum, » id est, lales in Loquitur de visione spirituali. Lnde vi-
    quibus Deus regnat per gratiam in prae- dere ponitur pro inteliigere, etquod dici-
    senti, et in futuro par gloriam : « et sa- turde ordine, solvit Glossa, dicens : « Ei
    cerdotes, » id est, ut nos ipsos spiriluali- vidi » quae praedicta sunt, « et audivi » videiio

    terDeo ofleramus per pcenitentiam. Psal. quae sequuntur. Vel, « Vidi, el audivi, » ^*!'*'

    dic
    L, 19 Sacri/icium Deo spiritus contri-
    : scilicet, inleilexi : quia in spirituali vi-
    bulatus. Et, Job, xiii, 14 Et animam : sione, et auditus videt, et visus audit.
    meam porto in manibus meis, id est, vi- Vel sic : « Et vidi, » scilicet, Angelos
    tam meam olTero. per inspirationem mihi factam, « et au^

    « Et regnabimus, » dum ista facimus, divi »postea« vocem, » idest, continuum


    « super terram, » id est, super terrenita- amorem quem habent ad Deum, et gau-
    tem, hoc est, quidquid terrenum est in dium quod habent de reparatione homi-
    nobis et malum subjiciemus, id est, mo- num. « Angelorum muUorum, » supple,
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO H-Y, 12, 13. 569

    existentiuni, « i)i circidtu throni, et ani- quae sunt in mari, et quff" in eo, omnes
    malium, et seniorum. » Hoc dicit quia audivi dicentes. »

    Angeli custodiunt et defendunt majores


    et mediocres et minores personas Eccle- Hic ostendit quid Angeli dicebant.
    siae. Psal. xc, 11 : Angelis suis mandavit Et dicuntur hic quatuor. Primo, quod
    de te, eto. Hoc enim patet sic : Si mali An- Christus est dignus potestatem accipere
    geli circumeunt ad devorandum, 1 Pelri, qua sil potens suos regere. Secundo, quod
    V, 8 : Circuit quserens quem devoret est dignus accipere ea per quae potens
    verissimum est, quod boni Angeli cir- sit adversarios debellare, ibi, « Et forti-
    cumdant nos protegendo et defendendo. tudineni. » Tertio, quod est dignus omni
    Ut ergo circuitum diaboli impediant, in honore, ibi, « Et honorem, et gloriam. »

    circuitu throni sunt. Ad Hebr. i, 14 : Om- QuartOj quod dignus est accipere domi-
    nes sunt administratorii spiritus, etc. nium superomnem creaturam, ibi,y. 13 :

    « numerus eorum millia mil-


    Et erat « Et omnem creaturam. »

    multa millia. Unde millia


    liitm, » id est, Item, illa per quae Christus potens est
    sine numero. Daniel. vii, 10 Millia : suos regere sunt tria. Potentia quee si-

    millium ministrabant ei, etc. Nota In : gnatur, cum dicit : « Virtutem. » Boni-
    hoc quod dicit « Millia millium, » : tas, quae ibi, « Divinitatem, » Sapientia,
    ostendit innumerabilem multiludinem eo- quae ibi, « Et sapientiam. »

    rum secundum illud Job_, xxv, 3 Nuni- : Dicunt ergo Angeli :

    quid numerus militum ejus .^Et ve-


    est « Dignus est Agnus, qui occisus est, »

    rum est quod quoad nos non est nume- id est, Christus, « accipere virtutem, »
    rus, sed quoad Deum est certus. Item, in scilicet, ut sit eadem forlitudo in homine
    hoc quod dicitur « Millia rnilliwn, » : assumpto quge est in Yerbo. Et hoec ne-
    htio notalur duplex perfectio in Angelis, sci- cessaria est ad suorum regimen.
    lis.
    licet, perfectio naturse, et gratiae, El divinitatem, » per quam
    « intelli-

    gitur bonitas quia nemo bonus : nisi so-


    « Dicentium voce magna. » lus Deus '
    : quae necessaria est ad suorum
    regimen, ut eos alHciat ad sui amorem.
    « Voce magna, » id est, rnagna con- « Et sapientiam, » quffi est necessaria

    gratulatione. Luc. xv, 10 : Gaudium ut habeat cognitionem eorum quse sunl


    erit coram Angelis Dei super uno pecca- suis expedientia.
    tore poenitentiam agente, etc. Et multo Yel^ n Virtutem : » Glossa, immunita-
    magis de totius humani generis salva- tem a peccato « et divinitatem, » quia :

    tione. fuit Deus et homo « et sapientiam, » :

    « Dicentium voce » intelligibili, quse contra nostram ignorantiam « et forti- :

    est admiratio intimee contempialionis et tudinem, » contra infirmitatem : « et ho-


    amor Dei. norem » contra vilitatem : « et gloriam, »

    contra ignominiam : « et benedictio-


    nem, » contra maledictionem : « et forti-

    « Dignus est Agnus, qui occisusest, tudinem, » qua posset adversarios de-
    accipere virtutem, et divinitatem^ et bellare : « et honorem, » pro eorum vi-

    ctoria et superatione : « et gloriam, »


    sapientiam, et fortitudinem, et ho-
    pro bono suorum regimine : « et benedi-
    norem, et gioriam, et benedictionem. Dignum est
    ctionem » pro ulroque. ut
    Et omnem creaturam quee in coelo pro vicloria habita honorem accipiat, et

    est, et super terram, et sub terra, et pro bono suorum regimine gloriam ha-

    • Matth. XII, 17 ; iMarc. x, 17.


    570 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    beat, et pio ulroque benedictionem, id nes glorificabant Deum Patrem, et Chri-


    est, laudem. stum secundum humanitatem. Secundo,
    Status Vel sic, quod hoec septem referantur ponit Prcedicatorum consensum_, et An-
    geptem. ad dlversos status Christi. Virtutem, et gelorum congratulationem, ibi, y. 14
    divinitatem accipiet in judicio : virtutem « Et quatuor animalia. » Tertio, ostendit

    quam occultavit in incarnatione, et divi- seniorum humiliationem, ibidem, « Et


    nitatem quam occultavit in passione. viginti quatuor seniores. »
    Matth. XXIV, 30 Filium
    : Tunc videbiint Dicit ergo
    hominis venientem in nuhibus cceli cum « Omnes. » Haymo : Animalia,, senio-
    virtute multa el majeslate. Sapientiam res, Angelos, « audivi, » scilicet de re-
    in sentenlise dictamine, fortitudinem in rum ordine laudare Creatorem. « Dicen-
    diaboli damnatione^ honorem in Resur- tes : Sedenti in throno, » id est, Deo Pa-
    rectione, gloriam in Ascensione, benedi- tri, « et Agno, » id est, Filio in : quo cum
    ctionem in fidelium multitudine. ponatur persona Patris et Filii, intelligi-
    tur simul persona Spiritus sancti. In hoc
    « Et omnera creaturam, etc. etiam notatur concordia Angelorum, et
    hominum. Job, xxv, 2 Qui facit concor- :

    Haymo Dignus est accipere ut ipsa


    :
    diam in sublimibus suis, id est, in homi-
    scilicet humanitas omnia possideat, « quse nibus, et Angelis.
    in coelo est, » ut sunt Angeli, « et quse Vel sic : « Sedenti in throno, » id est,
    super terram, » ut homines, « el subtus Christo secundum divinitatem, « et
    terram, daemones. Supra,
    » ut i, 18 : Agno, » secundum humanitatem.
    Ilabeo claves mortis et inferni. Et subdit quatuor quse attribuuntur
    c( Et quds sunt in mari, et quseineo, » Chrislo : « Benedictio. » Glossa, id est,
    supple, sunt, ut pisces. Propter hoc dicit, impassibilitas, « et gloria, » id est, im-
    Matth. XXVIII, 18 : Data est mihi omnis mortalilas, « et potestas, » id est, om-
    potestas in coelo, et in terra, etc. nium subjectio. Aliter : « Denedictio, »
    Aliler sic : Dignus Agnus, qui oc-
    est dicunt Angeli pro dono confirmationis,
    cisus est, accipere virtulem conlra no- « et honor, » j)ro reverentia quam ab
    stram imlieciililalem, divinitatem contra Ecclesia humana sunt consecuti, « glo-
    nostram corruplibilitatem, et sapientiam ria, » pro promissione Dei, « et potestas, »
    ut habeat omnium cognitionem, et forli- pro dono potentiae qua resistunt malis.
    tudinem contra inimicorum tyrannidem : « In ssecula sseculorum. » Quasi dice-
    honorem, quia fuit inhonoratus et glo- : ret : Continuo laudant Deum, et praedicta
    riam impassibililalis, quia fuit passus : altribuunt ei.

    et benediclionem, quia fuit conviciatus, Vel sic de hominibus : « Benedictio, » id

    est, augmentatio in bonis operibus, « et

    « Omnes audivi dicentes : Sedenti honor, » quem inde apud Deum et ho-
    mines consequimur, « et gloria, » de
    in throno et Agno, benedictioj et ho-
    virtutibus quas in baptismo suscepimus,
    nor, et gloria, et potestas in saecula
    « et potestas, » qua concupiscentiis resi-
    sseculorum. »
    stimus. Quasi diceret : Xon nobis haec
    Domino. Psal. cxiii, 1
    attribuantur, sed :

    Haec est tertia pars principalis illius Non nobis, Domine, non nobis, etc.
    partis quse incipit, ibi, y. 8 : a Et cum « Benedictio » pro dono creationis,
    aperuisselLibrum : » in qua poniturgra- « honor » pro liberatione captivitatis,
    tiarumaciio quaeab omnibus simul rcddi- « gloria » pro stola corporis, a potestas »
    tur, scilicet, Angelis^ et hominibus. pro stola animae. Vel sic : « Benedictio »

    El dicuntur hic tria. Primo, quod om- pro dono fortunae, « honor » pro dono
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, YISIO II-Y, 14. o7i

    naturse, « gloria » pro dono gratiie, ego flebam multum. » Quaeritur, Cum
    « potestas » pro dono glorice. jara quando Joannes ista cernebat, iste
    « In Scccula sgeculorum, » id est, sine liber per niysterium nativitatis,passionis,
    fine. et resurrectionis, etc, fuisset revelatus,
    quare se dicit flevisse quia non invenie-
    batur quis esset dignus aperire ?
    « Et quatuor animalia dicebant :
    secundum Haymonem et
    Respoxsio
    Glossam. Sciendum, quod non ex perso-
    Amen. Et viginti quatuor seniores
    na sua beatus Joannes, sed ex persona pjg^j^ ^^^,
    ceciderunt in facies suas, et adorave-
    Patrum Yeteris Testamenti flevit quia :
    cius Joan-
    runt viventem in saecula sseculo- DGS
    flebant desiderantes adventum Filii Dei
    rum. »
    in mundum in quorum persona Psal-
    :

    mista, Psal. xli, 4, dicit : Fiierunt mihi


    Ilic ponit consensum Praedicatorum, lacrgmx mece panes. Quasi dicat : Ploro
    et congratulationem Angelorum. propter dilationem adventus Dei mei in
    Etestsensus: <xEt quatuor animalia, » carnem.
    id est, universi Preedicatores, « dicebant :

    Amen, y^ id est, confirmabant laudem Sed ulterius quseritur juxta hoc, Quare
    Dub. 2.
    qua Deus laudabatur. Glossa : « Ad Proe- non dicit, quod Angelus fortis fleret qui
    dicalores ex officio pertinet alios conlir- magna voce praedicabat, etPatres Veteris
    mare. » Unde Petro diclum est, Luc. Testamenti signiticabat?
    XXII, 32 : Et tu aliquando conversus, Responsio. Hoc faclum est ad signan-
    confirma fratres tuos. dum, quod eadem est unilas Ecclesiae in
    btio
    Hic quaeritur, Quomodo praedicatores Novo el Yeteri Testamento. Cantic. vi, 8 :

    possint dicta Angelorum confirmare, Una est columba mea. Et ideo Joan-
    cum illi sint eis superiores? Respoxsio. nes, qui erat persona Novi Testamenti,
    Duplex est confirmatio : per ratilicalio- in persona antiquorum Patrum se flere
    pnvi-
    nem, et haec est aucloritas, et pertinet ad dicebat.
    m;ijores. Alia est p^M' approbiitionem et
    cousensum, et lisec perlinet ad minores, Secundo, snper illo verbo t- tj « Et :

    Dub. 3.

    et de huc loi^uilur liio. vidi... Agnum stantem tamquam occi-


    « Et vigin.li quatuor seniores, » id est, sum, » quoeritur, Quare prius vocat eum
    univerfei Ductores, vel fideles, septem leonem, modo vocat eum agnum ?
    operibus misericordiae secundum regu- Responsio. Leo dicilur propter victo- chrigtus
    lam quatuor Evangelistarum viventcs, riam, agnus vero propter victimam leo :
    *^'i"[]*g['
    « ceciderunt in facies suas, » per humili- quia diabolum vicit, agnus quiaseipsum leo.

    talem ab altituJine divinse majestatis ad olTerens mundum redemit. Ubi ergo po-
    propriam parvitatem se converterunt : nitur con-olalio Joannis flentis, descrihi-
    « et adoraverunt, » corde, et ore, et ope- tur victoria per quam habet potestatem
    re, « viventem inssecula sseculorum, » id Lihrum aperire etsolvere signacula ejus :

    est, in aeternum. « Viventem » in se, et ubi vero accipit Librum, quia hoc per
    aliis vitam tribuentem. Deuter. xxxii, passionem meruit, vocalur agnus. Itcm,
    40 : Vivo ego in ieternum. Joan. xiv, 19 : leo fuit per potentiam majestatis, agnus
    Ego vivo, et vos vivetis. vero per mansuetudinem humililatis et :

    leo malos puniendo, agnus vero eosdem


    tolerando.

    m Hic sunt dubitabilia.


    Tertio, super illo verbo t. li : « Et Diib. 4.

    Primo, super illo verbo y. 4 : « Et audivi vocem Angelorum. -> quferitur,


    372 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    Quce sit illa vox, aut sensibilis, aut in- Responsio. Ipse quoad se semper ha-
    telligibilis? Et videtur quod sensibilis. buit immunitatem peccati, sed nobis
    Dionysius in libro de Ecclesiastica Hie- accepit merito Passionis : quia ex Passio-
    rarchia : « Illuminationis excellentiam ne habuerunt efficaciam contra peccata
    sensibiliter dicendo, lamquam vox aqua- sacramenta, et praecipue baptismus. Vel
    rum reboant : Benedicta gloria Domi- sic : Ex unione habuit immunitatem a
    ni '
    : » ergo vox Angelorum fuit sensi- peccato secundum rei veritatem, sed me-
    bilis. CoNTRA ; Damascenus : « Lumina rito Passionis quantum ad manifestatio-
    intellectualia, id est, Angeli, sine voce nem et evidentiam.
    prolata tradentia sunt sibi invicem et
    consilia et intelligentia - : » ergo vox eo- Quinto quseritur, Cum supra, t- 6 : Dub
    rum non est sensibdis. dictum sit : « Vidi Agnum tamquam
    Responsio. Vox Angelorum sensibilis occisum, » hic dicit : « Digmis est Agmis,
    non est, sed inteHigibilis. Cum enim non qui occisus est, » quare diirerenter hoc
    accipiant notitiam rei alicujus mediante dicatur?
    aliquo sensibili, non manifestant suam Responsio. Quod dicitur hic occisus,
    voluntatem aliqua voce sensibili. Unde exprimit veritatem rei. Quod dicitur su-

    laus eorum non est laus vocalis. Unde pra tamqunm occisus, excludit in morte
    Gregorius : « Vox Angelorum in laude detentionem. Psal. xv, 10 : Non dabis
    conditoris est ipsa admiratio intimje sanctum tuum videre corruptionem. i

    contemplationis. » Et quia hanc admira-


    tionem Joannes intellexit, ideo dicitur Ultimo, super illo verbo i'. 13 : « Se- oub.
    audisse vocem, id est, intellexisse. denti in throno et Agno, benedictiOy et
    Ad illud quod dicit Dionysius, dicen- honor, etc, » quaeritur,Cum prcedicta, sci-
    dum quod non dicit Angelos loqui sensi- licet, virtutem et fortitudinem habuerint
    biliter, nisi sensu interiori : quia omnia Angeli ab initio mundi antequam Filius
    interiora eorum sentiunt illam illumina- incarnaretur, cum secundum humanita-
    tionem et dilectionem quam a Deo acci- tem dicatur agnuSy videtur quod agno
    piunt. non debent talia attribui.
    Responsio. Agno attribuitur in quan-
    Dub. 5. Quarto, super illo verbo j^. 12 : « Di- tum est Dcus, non in quantum est homo
    gmis est Agiiiis, qui occisus est, accipere vel quia per ipsum reparata est ruina
    virtutem. » Glossa, id est, immunitatem Angelorum. Ad Ephes. i, 10 histaurare :

    a peccato. Contra : Non accipit illam omnia in Chrisio, quse in coelis et quae in
    quia passus est et merito Passionis, sed terra sunt, in ipso. m
    ex unione Verbi.

    * S. DiONYsiUs, Lib. de F^ccle&iastica liierar- * S. JoAKNEs Damascenus, Lib. II de Fide or-


    chia, cap. 6. Ihodoxa, cap. 1. H
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO II-VI. 573

    CAPUT VI.

    Apertis quatuor sigillis, parii adversus terram sequuntur ejfectus : quinto vero
    aperto, animx martyrum petunt accelerari judicium : ad sexti autem apertio-
    nem ostenduntur signa futuri fudicii.

    1. Et vidi quod aperuisset Agnus terficere gladio, fame, et morte,


    unum de septem sigillis et : et bestiis terrae.

    audivi unum de quatuor anima- 9. Et cum aperuisset sigillum quin-


    libus dicens, tamquam vocem tum, vidi subtus altare animas
    tonitrui : Veni, et vide. interfectorum propter verbum
    2. Et vidi et ecce equus albus, et
    : Dei, et propter testimonium
    qui sedebat super illum liabebat quod habebant :

    arcum, et data est ei corona, et 10. Et clamabant voce magna, dicen-


    exivit vincens ut vinceret. tes Usquequo, Domine (san-
    :

    3. Et cum aperuisset sigilium secun- ctus et verus), non judicas, et


    dum_, audivi secundum animal non vindicas sanguinem no-
    dicens : Veni, et vide. strum de iis qui liabitant in
    4. Et exivit alius equus rufus et qui : terra ?

    sedebat super ilium, datum est 1 . Et data? sunt illis singulas stolae
    ei ut sumeret pacem de terra, albce et dictum est iilis ut re-
    :

    et ut invicem se interficiant et : quiescerent adhuc tempus mo-


    datus est ei gladius magnus. dicum, donec compleantur con-
    5. Et cum aperuisset sigillum ter- servi eorum et fratres eorum,
    tium, audivi tertium animal di- qui interficiendi sunt sicut et
    cens Veni, et vide. Et ecce
    : illi.

    equus niger et qui sedebat su-:


    12. Et vidi cum aperuisset sigillum
    per illum iiabebat stateram in sextum et cccq terriemotus
    :

    manu sua. magnus factus est, et sol factus


    6. Et audivi tamquam vocem in me- est niger tamquam saccus cili-

    dio quatuor animalium dicen- cinus, et luna tota facta est sicut
    tium Bilibris tritici denario, et
    : sanguis,
    tres bilibres liordei denario : et i3. Et stellK de coelo ceciderunt su-
    vinum et oleum ne iceseris. per tcrram, sicut ficus emittit
    7. Et cum aperuisset sigilium quar- arossos suos cum a vento ma-
    tum, audivi vocem quarti ani- gno movetur.
    maiis dicentis : Veni, et vide. 14. Et coelum recessit sicut liber in-
    8. Et eccQ equus pallidus : et qui se- volutus et omnis mons, et in-
    :

    debat super eum nomen illi sulas de locis suis mott^ sunt :

    Mors, et infernus sequebatur i5. Et reges terra^, et principes, et


    eum : et data est illi potestas tribuni, et divites, et fortes, et
    super quatuor partes terrae in- omnis servus, et liber, abscon-
    574 D. ALB. MAG. ORD. PRJED,

    derunt se in speluncis, et in nos a facie sedentis super thro-


    petris montium : num, et ab ira Agni :

    i6. Et dicunt montibus et petris : Ca- 17. Quoniam venit dics magnus ir«
    dite super nos', et abscondite ipsorum, et quis poterit stare?

    visionem, ibi, 5'. 2 : « Et ecce equus


    albus. »

    Dicit ergo

    IN CAPUT VI APOCALYPSIS « Et vidi, n scilicet, oculo interiori


    intellexi, « quod aperuisset, » id est, re-
    ENARRATIO. velasset : quia (sicut dicit Glossci) apertio
    sigilli apertio est sacramenli : « Afjnus, »
    id est, Christus qui est sapientia Patris :

    <i Et vidi quod aperuisset Agnus et ideo perlinet ad ipsum revelatio sacra-

    unum de septem sigillis : et audivi


    mentorum : « unum deseptem sigiliis, »

    id est, statum Ecclesiae primilivae Ecde-


    unum de quatuor animalibus dicens,
    sise Patiibus innotescere fecit, qui erat
    tamquam vocem tonitrui : Veni, et sigillalus in Scriptura, id est, absconditus
    vide. » sub figuris quod : fecit Christus, dum
    Spirilum sanctum misit discipulis, qui

    Sicut dictum fuit in principio quarti eos doceret omnia, et quse ventura erant
    capituli, hic est quarla pars secundte vi- annuntiaret. Joan. xvi, 13 : Cum venerit

    sionis, in qua agitur de consequentibus ille Spiritus veritatis, docehit vos omnem
    apertioneqj Libri, hoc est, de aperlione veritatem.
    septem sigillorum. Vel, « Unum de septem sigillis » ap-
    Et conlinet haec pars duo capita, scili- pellatur declaratio Resurrectionis.
    cet, sextum, el septimum. « Et audivi, » supple, auditu interlori,
    Et dividitur hsec pars in seplem parles (( u)ium de quatuor animalibus, » id est,

    secundum numerum septem sigiilorum. .ALircum qui specialius agit de Christi


    Et sic distinguuntur secundum Bedam. resurrectione, et ideo primus est in isla
    Nam in primo sigillo ostenditur status visione. Sed coxtra : Glossa dicit :

    primitivae Ecclesise. In tribus sequenli- « Unum quatuor animalibus,


    de » id

    bus, bellum contra Ecclesiam triforme. est, Joannem.RESPONsio. Glossadicit lioc,

    In quinto, triumphantium in hoc bello quia Joannes altius de Christi divinitate


    gloria. In sexto, persecutio tempore An- traclavit cujus virtute resurrexit,de qua
    tichristi ventura. In septimo, quietis resurrectione Marcus aperlius scripsit.
    aeternae initium. Ubi signentur partes « Tamquam vocem tonitrui, » id est,

    patet. vocem evidentem, terribilem, et mirabi-


    In prima parte in qua agitur de aper- lem quod dicitur, quia Apostoli terribi-
    :

    lione primi sigilli, dicit tria. Primo vidit liler, et evidenter, et cum miraculorum
    Agnum unum de septem sigillis aperien- coruscatione in modum tonitrui praedica-
    tem. Secundo, se dicit audisse vocem veiunt. Act. 11, 7 : Stupebant autem om-
    ipsum excilantem, ibidem, t. « ^i J • nes, et mirabantur, dicentes : Nonne ecce

    aiidivi unum. » Tertio, exprimil suam omnes isti qui loquuntur, etc.

    * Isa. II, 19; Osee, x, 8; Luc. xxiii, 30.


    IX APOCALYPSIM B. JOANXIS, VISIO II-VI, 2. 575

    a Dicens : Veni, » attcndendo, « et inimicos ejus occidit, si tamen raanu te-


    vide, » intelligendo. « Veni » a figuris nealur, id est, opere.
    eas relinquendo, « et vide » veritatem Nota : Arcus fit ex duobus ex chorda, : Arcus.
    manirestam. « Veni » per amorem, « et et ligno duro, et chorda lignum Qectit.
    tuWe » per fidem. Psal. xuv, 11 : Audi, Lignuni durum Vetus Teslamentum est
    filia, et vide : audi quse prsedicta sunt, et chorda fleclens Novum Testamento :

    vide quae completa sunt. enim novae legis Veleris Testamenti


    De hoc, Genes. ix,
    duritia emollitur. 13 :

    Arcum meum ponam in nuhibus, id est,

    in praedicatoribus qui sunt elevati per


    « Et vidi : et ecce equus albus, et conlempklionem, aquosi per compun-
    qui sedebat super illum habebat ar- ctionem, lucidi per bonam conversalio-
    cum, et data est ei corona, et exivit nem, pluenles et terram fcecundantes per
    pradicationem. Iste arcus tot habet sa-
    vincens ut vinceret. »
    giltas, quot eloquia. Hunc arcum Chri-
    stus habebat, quia ipsum acceperat de
    Hic ostendit quse viderit, et dicuntur dextera sedentis in Ihrono.
    tria. Primo, dicit Christum Eccle^ise prse- « Et data est ei, » id est, Christo,
    sidentem : « Et ecce equus albus. » Se- « corona, » mullitudo fidelium qui ei
    cundo, ipsum gerere contra impios
    dicit adhceserunt ut corona capiti. Isa. lxii, 3 :

    sacrse doctrinse armaturam « Et hahe- : Et eris corona glorise, diadema regni


    et

    bat arcum. » Tertio, quia victor gerit in manu Dei tui. Vel, « Corona » fuit
    coronam « Et data est ei corona. »
    : caro Christi, qua divinitas fuit vestita, ut
    Dicit ergo « Et vidi, » supple, sicut
    : caput corona. Caput coronam portat, et
    dixerat,, « et ecce equus alhus, » secun- corona caput vestit : sic divinitas portat
    dum Bedam, id est, Ecclesia in baptismo humanitalem, humaniias vestit divini-
    et

    abluta. Psal. l, 9 : Lavabis me, et super tatem. Canlic. ui, 11 Egredimini el :

    3 al- nivern dealbahor. Vel, « Equus albus, » videte, fili,e Sion, regem Salomonem in
    B.
    id est, Praedicatorum primorurn ccetus, diademate quo coronavit illum mater
    qui dicunlur equus propter fortiludinem, sua, id est, Virgo beata, /;* die desponsa-

    audaciam, et hinnitum pra^dicationis. /<o;a*.s ////^/^, id est, incaraationis, quando


    Job, XXX IX, 19 : Numquid prsebehis equo humanitas est desponsata divinitali.
    forlitudinem, aut circumdabis collo ejus
    hinnitum? Item, propler currendi velo- « Et exivit vincens ut vinceret. »

    citatem. Habacuc, t, 8 : Leviores pardis

    lOC,
    equi ejus. Item, propter patientiam. Et exivit, » scilicet a Patre in ute-
    «

    late
    Psal. xci, 15, 16 : Bene patientes erunt rum, el de utero in munduni. Vel,
    qiia
    ut annuntieni. Dicuntur etiam albus, « Exivit » de angustia Judffise, « rm-
    propter gratiam baptismalem qua sunt cens, » scilicet paucos de Judaeis conver-
    fit.

    abluli. Item, propler majorem claritatem tendo ad fidem, « ut vinceret, » scilicet in

    :abi-
    cognitionis. Albedo enim inter omnes Gentibus per Apostolorum prsedicatio-

    tibi-
    colores plus parlicipat de lumine, et ipsi ncm convertendo eos ad fidem. \ el sic :

    plus de lumine cognilionis habuerunt. « Exivit, » sciHcet de ulero in mundum,


    iriiDi

    Matth, v, 14 : Vos estis lux mundi. « vincens » naturam : quia in uterum


    Jifa-

    Et qui sedebat super illum, » id est,


    « clausum introivit, et clauso exivit : « ut
    0)«'
    1

    Christus qui est dux et rector eorum, vinceret, » scilicet, diabolum per humili-
    10
    « habebat arcum, » id est, sacram Scri- tatem, carnem per virginitatem, mundum
    pturam quce «rci<5 dicitur^ quia castrum per paupertatem.
    Domini, id est, Ecclesiam defendit, et « Et data est ei corona. » Glossa, po-
    5T6 D. ALB. MaCt ORP PR.£D.
    ^c dkitar propter ^teniit&-
    teslas qu3t maiiam ad videndum, ibi, « Audivi se-

    tem. DanieL vu, 14 : Polesias ejus po- cundum animal. Tertio^ exprimit vi-
    som, ibi, y. 4 : « £"/ ejricii alius equu^
    i E: ^xitii » a Patre in mundom. rufus. !»

    c cui£&is » diabolum in se. c ui tince- Dicit ergo :

    ret^ » scilic^ in membris suis. Et sic no- * Ei cum ap^uissety » scilicet. An-
    tator dnplex Christi Tictoria q[aa vieit gelus qui praecedens apeniit, « siffillum
    diaiiolam in se p>er soam Pas^onem. Sa- secundutn. » Xota : Sigillom secundum
    pient. X, 12 Certamen fartededit
    : illi ut est Christj passio qusB in lege signata
    rincerei, ei scirei qMoniam omnittm po- erat. Apertio hujus sigiUi est pra^dicatio

    tentior esi sapiattia. Aiia qna vincit qno- Passionis aperta. £t iiene sequitar ad
    tidie in membris snis, de qna, Loc. sxi, pnecedens aperiio hujus sigilU : quia re-
    15 : Dabo i^bis os et sapientiam. cui non surrectione Christi prsBdicata per quam
    poi^fnmi resisiere et amfradicere omnes innotuit esse Deos. multi JndaBi credide-
    adcersarii testri. runt : quod videns diabolus invidit, et

    Vel, c Data est ei coronaj » ad iitteram persecotionem suscitavit, quae sub Ste-
    spinea, c et exirit^ » scilicet. de Jerusa- phano incepit '^.
    Quapropter credentes
    lem. « rbteens » Jndapos et Pilatnm per dispersi sunt inter Gentes. et mnilis tri-

    patientjam^ « ar/ cineerei » diabolum, et bulalionibus afflicti. Inde necesse fnit.

    mortem. ut tunc prsedicaretur eis passio Domini


    ut adevemplum ejns pati non timerent
    Lnde dicit « Ei eum aperuisset si^il-
    :

    lum secundum, id est, Passionem con- >

    « Et cam aperoissel sigiiloin secon-


    sunmiatam ostendisset ipsa rei exhibi-
    dom, aodiTi seeondnm animal dieens tione, qu2B dausa erat sub lege, « audiri
    Veni, el vide. » secundum animal. » Per hoc animal se-
    cnndum inteUigitur Lucas, qui agit spe-
    Ratc esl seconda pars, in qoa agitur de ciaUter de Passione, et per hoc inteUigi-
    tribos sisiUis, in qoibos bi^um triforme tur totus ordo Pr^dicatomm qui tem-
    osleaditar contra Eedesiam. Primo enim pore martyrum Passionem Domini
    wWmVn^rwB
    impagnaTit diabdus Ecclesiam per inor- praedicavit.

    dii»tioaem potentife, qoando per po- £t dicit : - Secundum animal, > noa
    r 1 - ^ ssecali marl^res oecidebantar , qaod tempore, sed ordine videndi. « Dicens :

    ^tar ia apertioae bujus sigiUi. Veni, » accedendo, « et tide, » diligenler


    per appareotiam sapieatisp, attendendo. Veni » de prosperitat^^ £<:-

    quando malti hzretici mittfhantar, qai clesise, « et ride » ejus adversitatem. Vc^l,

    per eqaam aigrum sigaantar ia aper- sicot accepLsti gaudium de prosperitaie,


    tiooe tertii sigiOi. Tertio, impagaavit ita sumas cautelam d'? adversiiate.
    eam per appareatiam boaitatis. mitteos
    faypocritas qui impugnaot Eccie^^am sub
    specie sanctitatis, et signantnr per equum « Et exivit aUns eqnns rufas : et qui
    paliidam. Hoc manifestatur in apertione
    sedeiiat soper iUom. datam est ei at
    sigiUi qoartL
    someretpaeem de terra. et nt invieem
    Inparte aotem prima, ubi agitor de
    apc^tifme seeandi sigilii; dicantar tria. se interficiant : et daios est ei gladins
    Primo, dicit seTidisse sigiDam apertum. masnns. »

    S^Nerundo, didt se Tocatam ab uao ani-

    t C:
    li\ APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO II-VI, 4, 3. S77

    Hic dicit quid viderit. Et dicuntur duravitusque ad tempora Constantini


    tria. Primo, describit corpus diaboli^ id magni, tunc csesa sunt multa millia
    et

    est, equum. Secando, ipsum diabolum, martyrum gloriose coronatorum.


    ibi,« Et qiii sedebat. » Tertio, posse

    suum, ibi, « Datiim est ei, etc. » « Et datus est ei gladius magnus, »

    Unde dicit « Et exivit, » scilicet, de


    :

    occulta macbinalione ad apertam perse- Id est, potestas magna interficiendi :

    cutionem. Psal. vii, 15 : Conccpit dolo- et spiritualiter sic interfecit infideles, et

    rem, et peperit iniquitatem. Vel, « Exi- corporaliter sic martyres. Et dicitur :

    vit » abamicilia Deiin odium etpersecu- « Magnus gladius, » tum pro multitu-
    tione, « alius, » quia prcecedenti contra- dine occisorum : quia tempore Diocle-

    {UUS
    rius, « equus, » scilicel « rufus, » id est, tiani infra paucos dies qMindecim millia
    ifas.
    diaboli corpuspeccatis cruentatum,etne- Romae csesa sunt : tum pro occisorurn

    cibus bominum sanguinolentum. Isa. i, magnitudine, vel qualitate, quia majores


    lo : Manus enim vestra^ sanguine plenae et tldelium sustentatores, ut Apostolos et

    sunt. Tales dicuntur « equus rufus, » excellentissimos Doctores interfecit.


    propter colorem sanguinis quem effun-
    dunt.
    Et qui sedebat, » ut rector et man-
    « « Et cum aperuisset sigillam ter- 5
    sionarius, super eum, » id est, super
    a.
    tium, audivi tertium animal dicens :

    totum exercitum malorum, sanguine


    Veni, et vide. Et ecce equus niger : et
    Sanclorum, cruentatum, « datum est
    qui sedebat super illum habebat state-
    illi, » id est, permissum, « ut sumeret
    pacem de terra, » id est, tolleret pacem ram in manu saa. »

    illata persecutione.
    Nota, quod dicit : (( De terra, » non de Supra determinavit de apertione primi
    ccelo : ccelum enim Sanctos significatqui et secundi sigilli, hic agitur de apertione

    sunt alti per vitse eminentiam, concavi tertii.

    per humilitatem, stellatiper virtutum va- Apertio vero hujus sigilli est cognitio

    rietatem, luminosi per conversationem perseculionisEcclesisefactae ab hsereticis.

    bonam. Ab his non potest diabolus pa- Diabolus enim videns se per apertam
    cem tollere quantumcumque eos perse- persecutionem nen posse proficere, sed
    quatur quia Dominus pacem eis reli-
    :
    Ecclesiam per martyrum patientiam ro-
    quit. Joan. xiv, 27 : Pacem relinquo borari, quffi sunt argumenta contra in-
    vobis, etc. Sed, « de terra, » id est, de fideles, per hserelicorum occultam mali-
    terrenis qui terrena diligunt, tollit pa- tiam tentavit fideles decipere, quos non
    cem : quia pacem Dei non recipiunt, vel poterat per apertam malitiam vincere. Et

    receptam abjiciunt. Isa. lvii, 21 : Non quia fere omnis ha?resis est contra incar-
    estpax impiis. Ex hoc sequitur quod se nationem Fiiii Dei, ideo fuit nccessarius

    invicem interficiunt. tcrtius ordo Prsedicatorum qui Chrisli


    Unde sequitur : « Et ut invicem se incarnationem praediearet, et intclligitur
    interficia)d, » gladio materiali ad litte- per tertium animal, in quo Alattho^us [\-
    ram. Matlh. x_, 21 ; Tradet autcm frater guratnr, (jui scribit specialiter de Christi
    fratrem in mortem. Vel, gladio pravce iucarnalione.
    persuasionis, qui jugulat animam. Psal. Et dividitur h»c pars in quinque.
    xxxvi, Gladius 15 : eorum intrct in Primo, dicit se vidissc equum nigrum,
    corda ipsorum. per quem signantur hiEretici. Secundo,
    eu- Et nota, quod crudeUtas hujus pcrsc- ([uis erat sessor ejus, ibi, « Et ciui sede-
    )S
    lise. cutionis incepit a tempore Neronis, et bat. » Tertio, quid toncbat in manu, ibi,

    '^'
    XXXYIII
    578 D. ALR. MAG. ORD. PR/RD.
    « Habebat slateraui. » (juarto, ponilur coaptant. Quod ergo dicit : « Habebat
    fidelium consolatio, ibi, y. : « Et au- stateram in ynanu sua, » diabolo attri-
    divi vocem. » Quinto, hostium cohibitio, buitur quod convenit membris ejus, id
    ibidem, <i Bilibris tritici, etc. )) est, haereticis, qui discretionem quam di-
    Dicit ergo : cunt se liabere in Scripturis opere mon-
    (( Et cum aperuisset tertium sigil- strant, sed hoc faciunt dolose ad fideles
    lum, » id est, ostendisset ea quae in tertio decipiendum. Osee, xii, 7 : Chanaan, in
    statu Ecclesiae ventura erant tempore manu cjus statera dolosa, calumniam
    hsereticorum, « audivi tertium animal, » dilexit. Item, sicut per astuliam falsi

    id est, tertium ordinem Praedicatorum mercatoris statera male inclinatur, sic

    designatum per tertium animal^ qui tem- per astutiam haereticorum Scriptura male
    pore heereticorum prffidicavit et in- exponitur. Proverb, xi, 1 : Statera do-
    struxit homines circaincarnationem Do- losa abominatio est apud Deum, et pon-
    mini, « dicens : Veni, » credendo, « et dus xquum voluntas ejus. Item, statera
    vide, » tibi et Ecclesise providendo. est diaboli persuasio (cum, Genes. iii, 5,
    « Et ecce equus niqer, » id est, ccetus dixit : Eritis sicut dii, scientes, etc),
    niger est hterelicorum peccatis denigratus. Lt quam in manu quando Adae po-
    tenuit,

    gaUo^ifffi- bene signantur hseretici pcr equuin ni- mum obtulit, et sic totum mundum ob-
    reticorum. grum quia nigredo inter omnes colores
    : tinuit, et ideo dictus est princeps hujus
    minus participat de luce, et maxime ab mundi \ Item, statera quam diabolus
    ea recedit : sic hieretici peccatis deni- habuit in manu, est tribulatio qua bo-
    grantur, et a veritate, quae lux est, nos et malos Deo permittente affiigit, et

    maxime recedunt. Thren. iv, 8 : Deni- ponderat qui sunt graviores et qui le-
    grata est super carbones facies eorum. viores.
    NoTA : Iste equus est contrarius primo :

    quia ille albus per innocentiam, iste niger


    per maliliam : ille fidem adstruit, iste
    « Et audivi tamqaam vocem in
    destruit. medio quatuor animalium dicen-
    (( Et qui sedebat super eum., » id est, tium. »

    qui praesidebat congregationi haerelico-


    rum ut doctor et rector, « habebat state- Ilic ponilur consolatio fidelium, quia
    ram, » id est, Scripturam, « in manu proinittitur eis auxilium.
    Scriptu-
    ra dici- sua, » id est, in polestate sua. Haec dici- Unde dicit : « Et audivi tamcpiam vo-
    tur sta-
    tur statera : quia sicut cognoscitur per cem, )) scilicet Angeli existentis, « in me-
    tera.
    stateram quanti ponderis sit corpus, sic dio quatuor animalium, » id est, in
    per sacram Scripturam cognoscitur communi testimonio quatuor Evange-
    quanti ponderis sit spiritus. Et hanc sta- listarum, et omnium Praedicatorura,
    teram habent in manu sua : quia aliqua « dicentem, » scilicet, vocem. Vel, « di~
    opera de genere bonorum ostendunt ex- centinm, » scilicet, animalium.
    terius.
    Per hoc quod dicitur : « In manu « Bilibris tritici denario, et tres bi-
    sua^ » potest cognosci eorum dolositas.
    libres hordei denario : et vinum et
    Sancti enim Doctores habentura scienlia
    sacra, quia humiliter se ScripturcC subji-
    oleum ne lceseris. »

    ciunt sensum suum illi coaptantes : sed


    haeretici habent scientiam in manu sua, Hic ponitur consolatio in cohibitione
    quia quasi doctores illam suo sensui adversarii.

    *
    Joan. XIV, 30,
    IN APOCALYPSIM B. JOANMS, VTSIO II-VI, 6. 579

    Et cohibetur tripliciter ne Igedat ma- dicuntur tres bilibres, quia sex ope-
    jores, cum dicitur : « Bilibris tritici. » ribus misericordiee exercentur. Et quia
    Ne laedat minores,cum dicitur « Et : uterque eodem pretio sunt redempti, id
    tres bilibres. » Ne laedat mediocres, cum est, sanguine Christi, ideo dicit : « Et
    dicitur : « Ei vinum et oleum. » ires bilibres, etc. » Quasi diceret : Ne
    Dicit ergo : « Bilibris tritici. » Ad lit- laeseris hordeum : quia « tres bilibres
    teram bilibris est vas capiens duos sex- hordei, »> id est, universi minores in Ec-
    tarios, vel duas libras. Unde dicitur bi- clesia, supple, empti sunt cf denario »

    libris, quasi duplex libra. Bilibris ^rgo uno, id est, sanguine Christi. Vel, iste

    tritici est illud quod continet duos sex- dcnarius est remunei-atio vitee seternae ',

    tarios vel duas libras tritici. qua? dabitur istis, vel illis.

    ulio. Sed quare non dixit : Duae librae tri-

    tici ? Besponsio. Ad siirnandum unitatem « Et vinum et oleum ne Iseseris. »


    Ecclesise dixit in singulari : ct quia illa

    unitas est ex duobus Testamentis, vel Per vinum et oleum significanlur te- Vinum.
    duobus populis in unum collectis : ideo nentes medium statum, qui dicuntur
    posuit numerum qui in bilibris intelligi- vinwji propter calorem et fervorcm cha-
    tur. Una ergo bilibris est una Ecclesia ex ritatis per quam habent cordis laetitiam,
    duobus Testamentis, vel ex duobus po- et alios laetificant, sicut vinum laetificat
    pulis, vel consistens in dilectione Dei et corhominis : inde consolatur et eos ine-
    proximi. briat ad bene operandum. Oleum sunt oieum.
    « Tritici. » Pertriticum quod praeemi- propter opera misericordiae quibus inten-
    net caeteris granis, intelliguntur majores dunt. Et de his dicitur : « Vimim, » id
    in Ecclesia, qui praesunt aliis. Bilibris est, charitate ferventes, « et oleum », id
    ergo tritici est una Ecclesia ex duobus est, operibus misericordiae intendentes,
    populis in majoribus Sanctis. « ne Lvseris. » In quo notatur, quod non
    « DenariOy » scilicet uno. Iste denarius potest nocere diabolus, nisi quantum
    est Christi sanguis quo sumus redempti. Dominus permiserit. Vel, « Vinum et
    I ad Corinth. vt^ 20 : Empti estis prelio oleum, etc.,» id est proficientes, vel poe-
    magno. Glorificatc ei portate Deum in nitentes.
    corpore vestro. Aliter sic : « Bilibris tritici, etc. »

    Audivi tamquam vo-


    Est ergo sensus : « Triticum quod est pretiosius aliis granis,
    cem, etc» Nelapserisfrumentum. Quare? significat Novum Testamentum. Bilibris
    quia « bilibris tritici, » id est, Ecclesia significat intelligentiam historicam et
    ex duobus populis collecta, et majoribus spiritualem, hoc propter dualitalem
    et :

    Sanctis, supple, est empta « denario, » sed proptur numcrum singularem inlel-
    id est, sanguine Christi. pgitur doctrina Evangelica propter uni-
    « Et tres bilibres hordei dcnario, » tatem Ecclesiastici vel Evangelici sacra-
    scilicet uno. Sicut bilibris est vas conti- menti. Ecclesiae enim sacramenlum efli-

    nens duos sextarios : ita tresbilibres sunt caciam habet ab uno, lioc est, a Passione
    tria vasa quae continent sex sextarios. Christi. Tnde dicifur emi « denario, »

    Tres ergo bilibres hordei sunt sex sex- hoc est, sanguine Cliristi. Tres bilibres
    [m tarii hordei. Et per liordeum quod est Vetus Testamcntum ligniticant ratione
    minoris valoris quam triticum, intelli- numeri, proptcr ordines tres qui sunt in
    guntur minores in Ecclesia : qui etsi non Veteri Testamento, scilicet, Lex, et Pro-
    eisdem virtutibus vigent quibus majores, phetae^ et Ilagiographa : sed ratione
    tamen in fide Trinitatis vivunt, et ideo dualitalis mensurae, historicum sensum et

    » Cf. Mattli. .\x, 13.


    580 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
    mysticum slgnificant. Pcr denarium si- vdd interficcre gladio, fame, et mor-
    gniticatur fidei perfectio. Unde sicut te, et bestiis terrte. »
    perfecto nihil deest, nec ultra non porri-

    gitur, quasi nihil desit ei. Item, per vi- Hic agitur dc apertione quarti sigiUi :

    num significatur legis austeritas, per in qua ostenditur tertia persecutio Eccle-
    oleum, Evangelii suavitas. si^ qua^^ facta cst por h^qiocritas quos
    Unde scnsus est : « Bilibris iriiici, etc» diabolus in Ecclesiam introduxit : videns
    Quasi diceret : Nolite timere vos fideles, enim, quod nec per principum persecu-
    si male exponunt hseretici Scripturam :
    tionem, nec pcr heereticorum pravitatem
    quia bilihris tritici, id est, sana intelli- posset proficere ad exercendam suam
    gentia Novi Testamenti quoad litteralem malitiam, hypocritas in Ecclesia intro-
    et spiritualem sensum, supple, empta est duxit, et pcr eos fideles Ecclesiae familia-
    denario uno, id sanguine Christi, est, rius et secretius turbare tentavit.
    cujus effusio dedit sacramenta Novi Te- Et dividitur haec pars sicut prteceden-
    stamenti. « Ei ires bilibres hordei, » id tes.
    est, sana inlelligentia Veteris Testamenti Unde dicit :

    secundum utrumque sensum, litteralem, « Et cum aperidssei sigilhim quar-


    et spiritualem quod significat dualitas :
    ium, » id est, manifestasset secreta illius
    mensurse, quod etiam in tribus, scilicet, status Ecclesite, « audivi vocem quarii
    Lege, Prophelis, et Ilagiographis conti- animalis^ dicentis : Veni, et vide, » id
    netur. Et hoc significat numerus pluralis est aquilte per quam Joannes signatur,
    cum hac conditione, ires. IUtc, inquam, qui de Christi divinitate altius scripsit.
    sana intelligenlia^ supple, empta cst Designat etiam ordinem Praedicatorum
    « denario, » sicut prius. Per hordeum divinitatem prsedicantium, et adducun-
    autem signatur Yelus Testamentum : tur contra equum pallidum, id est, h}'-

    quia sicut sub palea latet granum in hor- pocritas, ut per ipsos eorum malitia re-
    deo, sic sub Veteri Testamento latet No- veletur.
    vum. Vel, « Denario, » id est, profe-
    Denariug.
    ctione fidei : per denarium enim signatur « Et ecce equus pallidus, etc. »

    unitas fidei. Denarius habet regis imagi-


    nem, et inscriptionem : et imago refer- Et dicuntur hic tria. Primo, quid vi-
    tur ad humanitatem, superscriptio ad di- derit. Secundo, sessorem equi describit,
    vinitatem de quibus est fides. Quia ergo
    :
    ibi, « Et qui sedebat. » Tertio quam po-
    ulrumque Testamentum unitatem fidei testatem habuit, ibi, i<. Ei data esi illi.n

    perfecte continet, recte dicitur vendi vel Dicit ergo : « Eiecce equus pallidus,y>
    T
    emi denario, id est, perfecta fide. id est, hypocritce qui sic appeilantur, \

    by,
    quia exierminant facies suas ut appa-
    reant hominibus jejunanies •. jMortuis
    enim pallor proprie accidit: hypocritee
    « Et cum aperuisset sigillum quar- autem mortui sunt spiritualiter, quam-
    tum, audivi vocem quarti animalis vis vivere videantur : prudentes sunt se-

    dicentis : Veni, et vide.


    cundum carnem, sed mortui secundum
    Ad Roman. vni, G: Prudentia
    spiritum.
    Et ecce equus pallidus et qui se-
    » :

    carnis mors esi.


    debat super eum nomen illi Mors, et
    Est ergo sensus « Ei ecce equus pal-
    :

    infernus sequebatur eum : et data est lidus, » id est, hypocritarum coetus re-
    illi potestas super quatuor partes ter- ligionc palliatus simulata : « et qui sede-

    » Malth. VI, 16.


    IN APOCALYPSIM B. JOANMS, VISIO II-VT, 8, 9, 10, 11, 11

    bat super eum, » id est, congregationem gnantur per bestias. Ad Titum, i, 12 :

    hypocritarum, quasi reclor et ductor, Cretenses semper rnendaces, malse bestise.

    (( nomen illi Mors, )) id est, diabolus a


    quo mors incepit, et ponitur effectus pro
    causa, quia, Sapient. ii, 21 : Invidia dia- « Et cum aperuisset sigillum quin- 9
    holi mors introivit in orbem terrarum. tum, vidi subtus altare animas inter-
    Et infernus sequehatur eum, » id est, fectorum propter verbum Dei, et pro-
    diabolum. Et est argumentum, quod dia- pter testimonium quod habebant :

    bolus ubicumque vadit, defert secum


    Et clamabant voce magna, dicentes: lO
    sua incendia. Yel , infernus sequitur
    diabolum quia quos mori fecerit bic
    :
    Usquequo, Domine (sanctus et verus),

    per culpam, secum trahit ad gehennam. non judlcas, et non vindicas sangui-
    Isa. V, 14 : Dilatavit in/ernus animam nem nostrum de iis qui habitant in
    suam, et aperuit os suum ahsque ullo terra?
    termino : et descendent fortes ejus, et
    Et datse sunt illis singulae stolse al- fi
    populus ejus, et sublimes gloriosique
    bee : et dictum est illis ut requiesce-
    ejuSy ad eum.
    Vel, rent adhuc tempus modicum, donec
    « Infernus, » id est, hypocritse et
    cseteri peccatores inferno deputati, « se- compleantur conservi eorum et fra-
    quebatur eum, » id est, imitatur eum tres eorum, qui interficiendi sunt sic-
    in pcena, et culpa. Yel, « Infernus, » id ut et illi. »
    est, vermis conscientise, « sequehatur
    eum, » id est, hypocritam, Supra magnas praemisit tribulationes :

    « Et data est illi potestas, » id est, et ne terrerentur boni qui in hujusmodi


    morti sive diabolo permissive, « super afllictionibus sunt occidendi, consolatur
    quatuor partes terrx. « iVota : Duce sunt eos, manifestans gratiam eorum qui in
    mi- partes terrse : una diaboli, altera Christi. triplici bello viucunt.
    Pars Christi est indivisa. Cantic. vi, 8 : Et consolatur bonos per tria. Primo, Consola-
    1- . f • • 1 1 tur bonos
    Una est columba mea. Pars diaboli in quia vidit animas mteiieclorum pro tripjiciter.

    qualuor dividitur : in Geniiles, Judceos, Christo sub proteciione Chrisli. Secun-


    haereticos, et peccatores Christianos. Et do, per hoc quod dicit singulos eorum
    super has quatuor partes quae terrae singulis stolis remunerari, ibi, y. 11 :

    adhserent, data est diabolo potestas. « Et datcT sunt illis. » Tertio, per hoc

    Job, IX, 24 : Terra data est in ma- quod audivil promissionem desiderii eo-
    nus impii. Vel, « Super quatuor partcs rum adimplendi, ibidem, « Et dictum est
    ierrse, » id est, super illos qui quatuor illis. »

    ponunt in terrenis, scilicet, timorem, Dicit ergo :

    amorem, gaudium, et dolorem. Unde Et cum


    « aperuisset sigillum quin-
    Bernardus « Timent quod non oportet,
    : tum. » NoTA : Illud sigillum est consola-
    amant quod non decct, gaudent vane, tio occulta auimarum jam in septima
    dolentque vanius. » eetalc quiescentium, qute prius occulta

    Et quae sit illa potestas subdit : « In- erat Eccleshe, sed fuil declarata Joanni,
    terficere yladio, » scilicet pravae sug- et ipsum rcvelala Ecclesiae
    per ergo :

    gestionis, vel etiam materiali, « fame, » aperire sigillum quiutum esl occulta sla-
    id est, subtractione verbi Dci, « et mor- tus Ecclesiie quautum ad statum anima-
    te, » scilicet spirituali, vel terrena cupi- rum septima *tate quiescentium mani-
    ditate, « et hestiis terrse, » id est^ piiiici- festare.
    pibus crudclibus, et Pra^latis per quos « Vidi suhtus allarc, » id est, sub
    ^j|j;f^"/
    diabolus multos interficit : lales enim si- proteclione el consoriio Ghrisli, qui dici- aliare.
    582 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    tur altare factum de terra, id est, de Repetitio vindictae est signum. expressio-
    Virgine. Exod. xx, 24 : Altare de terra nis desiderii.

    facietis mihi, super quod debetis otlerre


    omnia, id est, super fidem ejus. « Et datfe sunt illis singulee stolee

    « Animas interfectorum. » Glossa : albse, »


    Capiti suo humiliantes se. « Animas »

    dico, « interfectorum, » id est, marty- Id est, beatitudo animae : sed postea

    rum, « propter verbum Dei, » id est, Fi- accipient aliam post corporum resurre-
    lium Dei, « quod habebant in corde » ctionem. Isa. xli, 7 : In terra sua dupli'
    cia possidebwit.
    per fidetr, « et propter testimonium quod
    habebant, » scilicet in ore per confessio- « Et dictum est illis, » scilicet per in-

    nem. Ad Romnn. x, 10 : Corde creditur spirationem, « ut requiescerent, » id est,

    ad justitiam. patienter exspectarent, « tempus adhuc


    Yel, « Propter testimonium^ » id est, modicum, » quia brevis est cursus pceni-

    Christianitatis tilulum, « quod habc- tentis vitae respectu aeternitatis. Psal.

    hant. » In corde testabantur vita, et ope- Lxxxix, o : Mille anni ante oculos tuos

    re, id est, aliis testabantur.


    tamquam dies hesterna quae praeteriit.
    « Donec compleantur conservieorum, »

    « Et clamabant voce magna, » id est, illorum qui Deo serviunt sicut


    ipsi, « et fratres eorum, » id est, qui ad
    Id est, magno desiderio, « dicentes, » eamdem hsereditatem sunt vocati, « ^z/i

    id est, desiderantes. Psal. xxxni, 18: interficiendi sunt, » scilicet,, aperto mar-
    Clamaverunt justi, et Dominus exaudi- tyrio, vel occulto, « sicut et illi, » id est,

    vit eos. eadem causa, quia propter verbum Dei.

    « Usquequo, » id est, usque ad quod


    tempus exspectas, « Domine, » qui potes
    omnia, « sanctus » in te, et sanclitatem « Et vidi cum aperuisset sigillum

    aliis dans, « etve?'us,r> implons promissa. sextum : et ecce terrsemotus magnus


    Et in his tribus promissis Trinitas dis- factus est, et sol factus est niger tam-
    tinguilur personarum. Domine refertur
    quam saccus cilicinus, et luna tota fa-
    ad Vdiiv^m, sanctus ad Spirilum sanctum,
    cta est sicut sanguis,
    verus ad Filium : et hoc fit per appro-
    priationem. Et stellee de coelo ceciderunt super

    « Usquequo non vindicas sanguinem terram, sicut ficus emittit grossos


    Queeslio.
    nostrum, » id est, etrusionem sanguinis suos cum a vento magno movetur.
    nostri, finferendo poenam persequenti-
    bus ? Sed quomodo Sancti petunt vindi- Hic agitur de sexto sigillo. Et in aper-
    Vindictse
    petitio. ctam ? Videntur enim facerc contra illud tione hujus ostenditur quae tribulatio
    Levitici, xix, 18 : A^o;? quseras ultionem. ventura sit tempore Antichristi.
    Responsio. Duobus modis potest peti vin- Et dividitur hsec pars in duas. In pri-
    dicta : ex charitate, ut praedestinati con- ma manifestalur tribulatio Ecclesiae tem-
    vertantur a malo ad bonum, et prtesciti pore Antichristi. In secunda, ne despe-
    peccare desistant, ut per hoc minorem lent boni, subditur consolatio ex praesen-
    pcenam in interno habeant, quod est tia Christi, ibi, vii, 2 : « Et vidi alterum

    pietatis et inisericordicc. Vel, ex crude- Angelum. »

    litate primo modo petunt, et supple : In prima duo tanguntur. Primo, quod
    « Usquequo non vindicas sanguinem no- tanta erit tribulatio, quod in Ecclesia se-
    strum de iis qui habilant in terra, » id cundum omnem sui statum fiet immuta-
    est, qui amore terrenis inhcerent?Et nota : tio. Secundo, quod propter hoc impedie-
    m APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO Il-VI, 12, 13. 583

    tur prsedicatio, infra, vii, 1: « Post hcec Tertio, quia sicut sol distinguit horas
    vidi quatuor Angelos. » diei, sic Doctores perfectionem Aposto-
    In prima duo. Primo quod erit pr*- lorum qui sunt duodecim horae diei '.
    dicta immutatio. Secundo, ponitur hujus Quarto, quia sicut sol atomos apparere
    immutationis manifeslatio : et hoc dupli- facit, sic Doctores miniraos defectus cog-
    citer : primo, quantum ad bonos : secun- noscunt. Unde, supra, ii, 18: Qui ha-
    do, quantum ad raalos. Primum, i])i, bet oculos, id est, Doctores, tarnquam
    i<. Et sol faclus est. y> Secundum, ibi, y. fammani ignis. Quinto, quia sicut sol
    14 : Et omnis nio/is, etc. » q^uanto magis elevatur, tanto magis ca-
    Dicit ergo : lefacit sic Doctores quanto magis elon-
    :

    ati-
    « Et vidi, » scilicet oculis mentis^ gantur a terrenis, tanto alios magis ac-
    risti « cum aperuisset sigillum sextum, » id cendunt ad amorem eeternorum. Haba-
    icatio.
    est, manifestasset mysterium sexti sigil- cuc, iii, 11 : Sol et luna steterunt in
    li, quod est tribulatio inferenda tempore hahitaculo suo.
    Antichristi. Hoc autem facit Dominus « Factus est niger, » secundum appa-
    Primo, ut moderni in con-
    duplici causa. rentiam, « tamciuam saccus cilicinus, »
    templatione futurorum Sanctorum ani- id est, viles, et peccatores reputatione ma-
    mentur ad tolerantiam passionum quia :
    lorum.
    istae quasi nihil sunt respectu futurarum. « Et luna tota, y> idest, medii in Eccle- Luna.
    Secundo, ut cum venerint, minus gra- sia, qui post solem, idest, Praelatos, ma-
    vent: quia jacula quse prsevidentur, mi- joressunt, et lumen sicut a sole luna ab
    nus feriunt^ ut dicit Gregorius. eis recipiunt, « facta est ut sanguis. »
    « Et ecce.^ etc. » Istud ecce est nota Per sanguinem intelliguntur illi qui car-
    admirationis. « Terrsemotus factus est nalem vel terrenam vitam diligunt, quae
    magnus, » id est, Ecclesiae persecutio est tota insanguine ^ Luna ergo fit tota
    tempore Anlichristi : enim est Ec-
    terra ut sanguis, quando timore mortis illi qui
    clesia. Eccle. i, 4 : Terra autem in ieter- ut luna in nocte, id est, in adversitate
    numstat. hujus mundi splendebant, lumen suum
    « Motus magnus, » persecutio magna, aliis occultabunt. Joel. iii, 31 Sol con- :

    de qua, Matth. xxiv, 21 etseq., erit tan- vertetur in tenebras,et luna in sangui-
    ta tribulatio, ut si fieri potest moveantur nem. Vel, « Luna tota, » id est, totacon-
    etiam electi. Et utitur prai-terito hic pro gregatio mediocrium in Ecclesia, « facta

    futuro certitudine prophetali. est ut sanguis, » quia illi occidentur, et


    « Et sol factus est niger. » FactuSy id suo sanguine respergentur.
    est, fiet. Per stellas quae parum habent de lumi- stelise.

    »ro- NoTA : Per solem intelliguntur Docto- ne respectu solis et lunse, intelliguntur
    Wies.
    res Ecclesia* : quia sicut sol inter alios minores in Ecclesia, qui lucent fide sed :

    planetas maxime fulget, sic illi dicuntur tempore persecutionis amore terreno ca-
    fulgere inter alios homines. Malth. v, 14: dere videbuntur in terram, sed non ca-
    Vos esiis lux mundi. Primo ergo dicun- dent,quia finaliler non ruent.Joel. iii,lo:
    tur sol, quia illuminant et accendunt. Et stellae retraxerunt splendorem suum.
    I adTimoth. iv, 12 : Exemplum esto fide- UndeSol factus est niger, » id est,
    : «

    lium, eic. Secundo, quia sicut sol vires majorcsinEcclesia obscurabuntur, « /«^m-
    resolvit,excrementa fluviorum detrahit, quam saccus cilicinus, » quia miraculis
    lutum siccat, fruclus maturat sic Docto- : non coruscabunt: « et luna tota facta est,

    res. Unde, Malach. iv, 2 Orietur vobis : ut sanguis, » quia limore mortis me-
    timentibus nomen meum Sol Justitiie. diocrcs suam fidcm occultabunt.

    ' Cf. Joan. II, 9. * Levit. xvii, 14.


    584 D. ALB. MAG. ORD. PR^D
    « Et stellsedecoeloceciderunt, etc. » quia tunc non lucebunt miraculis, malis
    econtra facientibus miracula. « Et luna, »
    « Et stellae, » id est, minores in Eccle- id est, Ecclesia a vero sole illuminata,
    sia, « de coelo ceciderwit super terram, » « tota, » id esl, totaliter secundum om-
    id est, cadere videbuntur amore terreno- nem sui statum, « facta est, » repula-
    rum, « siciit ficus emittit, etc. » tione malorum, « ut sanguis, » id est,

    Vel sic : « De coelo ceciderunt, » id est, ut sanguinea, et peccatrix. « Et stellse

    a fide recesserunt, « superterram, » adhae- coeli, » id est, Sancti, « de ccelo cecide-


    rentes terrenis, « sicut ficus emittit gros- runt super terram, » id est, a Christo se-
    Grossi sos suos. » Haymo : « Grossos appellat parati sunt reputatione malorum propter
    "^"
    fructus primi temporis, qui antequam terrenorum amorem, « Et ccelum, id y)

    veniant ad maturitatem, concussi vento esl, vera Scripturae intelligentia, « j'eces-

    interram cadent. » « Cum a vento magno sit sicut liber involuius, » id est, recedet
    moveiur. » Vel, Grossi intelliguntur idem ab hominum memoria propter sua pec-
    quod stellae. Hi a vento magno move- cata. Vel, « Et coelum » id est, praedica-
    buntur, id est, magna persecutione. tores, f( recessit sicut liber involutus, »
    quia prae nimia persecutione non aude-
    bunt, nec poterunt praedicare.

    j^ « Et coelum recessit sicut liber invo- Moraliter potes omnia exponere de


    lutus. » Praelato.

    Hic ostendit quod omnes Sancti exi-


    bunt in medio impiorum, qui Sancti in- « Et omnis mons, et insulae de locis
    telligunturper coelum. suis motse sunt
    Ecclesia Unde : « Et coelum, » id est, Ecclesia
    Et reges terrce, et principes, et tri- |^
    c(E?um.
    stellata virtutibus, lucens sapientia,
    buni, et divites, et fortes, et omnis
    sphaerica fide, altacontemplatione, mobi-
    lis obedientia, firma patientia, casa hehos^
    servus, et liber, absconderunt se in

    domus Dei, « recessil, » id est, re-


    id est, speluncis, et in petris montium :

    non abscessu corporis, sicut dicit


    cedet, Et dicunt montibus et petris : Ga-
    Haymo, sed fide, et opere, « sicut liber dite super nos, et abscondite nos a
    involutus^ » id est, signatus, et clausus.
    facie sedentis super thronum, et ab
    Liber in-
    NoTA : Sicut in libro invohito non vi-
    volutus.
    ira Agni :

    detur quid intus contineatur, nisi ab ilUs


    quibus voluntarie aperitur : sic Sancti Quoniam venit dies magnus iree ^^
    ilHus ultimi temporis suis se manifesta- ipsorum, et quis poterit stare ? »
    buiit, et exlrane-s se celabunt. Unde
    Glossa : « Cehintos prtedicationem im- Supra oslendit fieri immutationem
    piis. » Jtem, in Sanclis erit fides, et san- circa bonos in Ecclesia secundum om-
    ctitas, sed non ap[jarebit, quia nonfacient nem slatum, hic ostendit immutationem
    miracula. Isa. xxix, 11 : Erit vobis vi- fieri in malis secundum omnem eorum
    sio omnium sicut verba libri signati, difTerentiam.
    quem cum dederint scienti litteras, dicent Primo dicit, quod
    Et dicuntur duo.
    Lege istum et respondebit Non pos-
    : : omnes mali in Ecclesia movebuntur a
    sum, signatus est enim, sciHcet ubi litte- fide. Secundo, quod desperati fugient
    rae non apparent, licet sint ibi. ad auxilium daemonum, judicio immi-
    Aliter exponuntur praedicla de Christo nente, ibi, y. 15 : « Absconderunt se in
    sic « Et sol
    : id est, Christus, « factus
    )) speluncis.
    est niger tamquam saccus cilicinus, » In prima dicuntur tria. Primo, quod
    IN APOCALYPSIM B. JOANINIS, VISIO II-VI, 15, 16, 17. 585

    recedunt a fide superbi. Secundo, quod « Etdicunt montibus etpetris, etc. »


    cupidi, ibi, « Et divites, etfortes. » Ter-

    tio,quod servientesvoluptati carnali, ibi, « ^/ dicunt, » scilicet desiderando,


    « Et omnis servus, et liber. » « montibus et petris^ » id est, daemonibus
    Dicit ergo « Et omnis mons, » id est,
    : altis etduris, in quibus putabant se habere
    omnes superbi, qui alios transcendunt tutamprotectionem : « Ca^i7e.s;//>e>- ;/o.9,»

    per clationem, sicut montes lerra? plani- id est, inclinate vos ad nostrum auxilium,
    tiem. « Et insulge. » Glossa, negotiis sae- ut a prsesentiajudicis nos protegatis. « £7
    culi agitali, « moti sunt de locis suis, » absconditenos a facie sedentis super thro-
    id est, a ride,et charitate, deserentes Chri- 7ium, n id est, a praesentia judicis, vel
    stum, et adheerentes Antichristo. Christi, Vel, » Sedoitis super thronum, n

    id est, Patris Ecclesiae praesidentis.

    « Et reges lerrse, et principes, etc. » « Et ab ira Agni, » id est, Christi ho-

    mmis, qui in ira sua conturbabit eos \


    « Et reges terrse, » qui sciunt se et

    alios regere in moribus, et inde super- (( Quoniam venit dies magnus irae,

    biunt. Augustinus : « Sola superbia bo- etc. »


    nis operibus insidiatur ut pereant. »
    « Et principes, » id est, qui de potentia Quasi dicat : Necesse est ut hoc facia-

    superbiunt, et ideo a fide recedunt. Isa. tis, et nos abscondatis, « quoniam venit

    1, 23 : Principes tui infideles. dies magnus irx ipsorum, » id est, Patris

    « Et tribuni, » id est, qui de scientia sedentis et Agni, id est, Christi. Joel. n,

    superbiunt. I ad Corinlh. vni, 1 : Scien' ^^ ' ^^%'«'^-^ dies Domini et terribilis

    tia inftat. Et sicut tribunal sedes judicis valde, et quis sustifiebit, etc.

    appellatur, sic tribuni qui judicant alios « Et quis poterit stare ? » Quasi dicat
    nuncupantur. Illi ergo qui superbiunt Nullus. Malach. iii, 2 : Quispoterit stare

    de vita, appellantur reges : qui de poten- ad videndum eum ?

    tia, principes : qui de scientia, tribuni. Aliter exponitur illud : « Et omnis


    « Etdivites, et fortes. » Hic dicit fieri
    mons, et insulse, etc, » de bonis qui

    immutationem in cupidis, qui divites


    magnitudine tribulationis concussi, sepa-
    sunt in possidendo, fortes in acquirondo, rabunt se lide et opere a malis, et suffra-

    et retinendo, et acquisita multiplicando. S^^ Angelorum sanctorum postulabunt,


    Tales sunt divites in temporalibus, pau- ut eorum precibus mereantur pcenaseva-

    peres in spiritualibus. dere, et misericordiam judicis conse-


    Et ad spoliandum pauperes, quantur. Hsec expositio est in Glossa,
    « fortes, »
    sed in bello contra diabolum debiles :

    « ct omnis servus, » id est, libidini dedi-


    Hic sunt dubitabilia.

    tus, « et liber, » a lege rationis. Ad Ro- Super illo verbo ^. 8 : « Interficere gla-
    man. vi, 20 : Cum servi essetis peccati, dio, fame, et morte. » Coxtra : Amos,
    liberi fuistis justitise. vni, 11 : Mittam famem in terram, non
    « Absconderunt se, » id est, abscon- famem panis, neque sitim aquse, sed au-
    dere desiderant. Praeteritum pro futuro. diendi vcrbum Dei- Si ergo Deus famem
    « In speluncis, » ut lateant ibi : « et in mittit, quid commitlit qui eos fame in-
    petris, » ut refugium habeant, « mo)i- terficit ?

    iium, » id est, daemonum qui sunt alli REsroNSio Haymonis : « Quod Deus facit pames
    per supcrbiam. Psal. lxxui, 3 : Superbia justo judicio, diabolus facit invasiune, et spirituaiis.

    eorum qui te oderunt, etc. mala voluntate. »

    L,' Psal. XX, 10.


    586 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    CAPUT VII.

    Dum pimienda jubentur absque nocumento servari signum in fronte


    est terra,

    gerentes, qui describuntur tam ex Judceis quam ex gentibus, benedicentes


    Deum : et de Jiis qui amicti erant slolis albis.

    1. Post hsec quatuor Angelos


    vidi jamin duodecim millia signati.
    stantes super quatuor angulos Post haec vidi turbam magnam,
    terrs, tenentes quatuor ventos quam dinumerare nemo pote-
    terras, ne flarent super terram, rat, ex omnibus gentibus, et tri-

    neque super mare, neque in bubus, et populis, et linguis :

    ullam arborem. stantes ante thronum et in con-


    2. Et vidi alterum Angelum ascen- spectu Agni, amicti stolis albis,
    dentem ab ortu solis, habentem et palmee manibus eorum
    in :

    signum Dei vivi : et ciamavit 10. Et clamabant voce magna, dicen-


    voce magna quatuor Angelis, tes Salus Deo nostro, qui se-
    :

    quibus datum est nocere terrce det super thronum, et Agno.


    et mari, 11. Et omnes Angeli stabant in cir-
    3. Dicens : Nolite nocere tcrrai et cuitu throni, et seniorum, et
    mari, neque arboribus, quoad- quatuor animalium et cecide- :

    usque signemus servos Dei runt in conspectu throni in fa-


    nostri in frontibus eorum. cies suas, et adoraverunt Deum,
    4. Et audivi numerum signatorum, 12. Dicentes : Amen. Beqedictio, et
    centum quadraginta quatuor claritas, et sapientia, et gratia-
    millia signati, ex omni tribu rum actio, honor, et virtus, et

    filiorum Israel. fortitudo Deo nostro, in Scecula


    5. Ex tribu Juda duodecim millia Sceculorum. Amen.
    signati, ex tribu Ruben duode- i3. Et respondit unus de senioribus,
    cim millia signati, ex tribu Gad et dixit mihi Hi qui amicti :

    duodecim millia signati, sunt stolis albis, qui sunt? et

    6. Ex tribu Aser duodecim millia unde venerunt?


    signati, ex tribu Nephthali 14. Et dixi illi Domine mi, tu scis.
    :

    duodecim millia signati, ex Et dixit mihi Hi sunt qui ve- :

    tribu Manasse duodecim millia nerunt de tribulatione magna,


    signati. et laverunt stolas suas, et deal-
    7. Ex tribu Simeon duodecim millia baverunt eas in sanguine Agni.
    signati, ex tribu Levi duodecim i5. Ideo sunt ante thronum Dei, et
    millia signati, ex tribu Issachar serviunt ei die ac nocte in tem-
    duodecim millia signati, plo ejus : et qui sedet in thro-
    8. Ex tribu Zabulon duodecim millia no, habitabit super illos.
    signati, ex tribu Joseph duode- 16. Non esurient , neque sitient
    cim millia signati, extribu Ben- amplius, nec cadet super il-
    IiN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO II- VII, l 387

    los sol, neque ullus eestus ' : cet eos ad vitse fontes aquarum,
    17. Quoniam Agnus qui in medio et absterget Deus omnem lacry-
    throni est reget illos, et dedu- mam ab oculis eorum-.

    signantur per ventum Orientis. Alia est


    recolendo beneficia gloriae, quae dabuntur
    in futuro quse signantur per ventum Au-
    \N GAPUT VII APOCALYPSIS stralem. Tertia est recolendo nmltiplicem
    lapsum peccati, et signatur per ventum
    ENARRATIO. Occidentis. Quarla est recolendo acerbi-
    tatem poense et durationem ejus, et si-

    gnaturper ventum Aquilonis.


    « Post haec vidi quatuor Angelos Est ergo sensus talis « Post : hsec vidi. »

    stantes super quatuor angulos terrse, IWvi^ postnon notat diversitatem visio-
    num, sed ordinem visorum juxta osten-
    tenentes quatuor ventos terree, ne fla-
    sionem Angeli, et narrationem Joannis.
    rent super terram, neque super mare,
    « Quatuor Angelos, » id est, quatuor dae-
    neque in ullam arborem. »
    mones praepositos aliis vel daemones :

    universos, qui bene per quatuor signan-


    Supra dictum est in parte praecedenti, tur : quia numerus isle maxime divisibi-

    quod tanta erit tribulatio tempore Anti- lis est, et ipsi intendunt facere divisionem.
    quod fiet immutatio in Ecclesia
    christi, Yel, dicuntur quatuor, quia quatuor
    secundum omnem statum in bonis et in Evangelia annihilare intendunt.
    malis hic oslendit, quod tanta erit^ quod
    : « Stantes super quatuor angulos ter-

    impedietur prsedicatio nominis Christi. rse, » id cst, quatuor principalibus re-


    in
    Ei dicunlur hic duo. Primo dicit, quod gnis commorantes. Vel, « Super quatuor
    vidit quatuor Angelos tenentes quatuor angulos terras, » id est, super cupidita-
    venlos. Secundo, ostendit causam quare tem, vanitatem, Iibidinem,et volupta-
    et
    tenebant eos, ibi, « Ne flarenl supra tei' tem. Yel, « Super quatuor angulos, »
    ram. » quia laborant ut ponant hominem in an-
    Dicit ergo : gulo, id est, in sordibus, vel in angulo
    « Post hsec vidi quatiior Angelos, » id duplicitatis.

    ilus
    est, quatuor djemones. Diabolus enim « Tenentes quatuor ventos terrse,y) id est,

    lur. dicilur hic Angelus, missus et a Deo ad Preedicatores, qui quadruplicem praedica-
    probationem bonorum, et a principe tionem debent praedicare peccata quae :

    diabolo ad subversionem cunctorum. debemus bona quae debemus fa-


    fugere,
    NoTA : Sicut dicit Haymo, Angeli cere, poenas quas debemus timere, et gau-
    ili
    llea stantes super quatuor partes terrae sunt dia quae debemus sperare vel appeterc.
    br
    hor daemones preepositi quatuor regnis prin- Vel dicuntur quatuor, quia de fontibus
    Ba
    Assyriorum, Medo-
    cipalibus, scilicet, Salvatoris, id est, de quatuor Evange-
    rum, Persarum, Graecoi;um, et Romano- liis debent quidquid prsedicant haurire.
    lior
    rum. Per quatuor ventos intelligitur Gcnes. u, 10: Fluvius egredicbatur de
    quadruplex prtedicatio ad convertcndum loco voluptatis. Ycl, quia debent liabere
    terrenos. Una est recolendo beneficia quatuor virtutcs. YeL quia debent praedi-
    gratiae, qua? nobis continuc oriuntur_, et carc per quatuor climata mundi.

    ' Isa. XLix, 10. * Isa. XXV, 8 ; Infra, xxi, 4.


    D. ALi3. MAG. ORD. PR^D.
    « Ne flarent super terram^ » id est, ter- mundum, sed ut salvetur mundus per
    renoruni amatores qui peccant concupi- ipsum.
    scentia oculorum, « neque super mnre^ » « Ascejideniem ah ortu solis, » scilicet,

    id est, superbos qui peccant per super- in nativitate, quae orlui solis comparatur.
    Nalivi.
    hiam vitse, « nequc in ullam arborem, » Malach. iv, 2 : Orietur vohis timentihus tas Chr
    ti COD
    id est, luxuriosos qui peccant per concu- nomen meum, etc. Ortus enim solis hu- parati
    ortui
    piscentiam carnis : et tales dicuntur ar- jus inchoavit diem gratiae. so

    hores, quia trahunt humorem suum a Hic quaeritur, Quomodo dicitur ascen-
    Quaesli
    terra, ut arbores. dere iste sol, vel Angelus? Responsio.
    Ascendere dicitur respectu nostrae nati-
    vitatis, quae descensus dicitur propter
    gravitatem culpae originalis. II Regum,
    « Et vidi alterum Angelum ascen-
    XIV, 14 : Omnes morimur, ei quasi aqux
    dentem ab ortu solis, habentem si-
    dilahimur in terram. Vel, dicitur ascen-
    gnum Dei vivi : et clamavit voce ma- dere secundum. Haymonem, quia tertia
    gna quatuor Angelis, quibus datum die resurrexit, et sua resurrectione to-
    est nocere terrce et mari, tum mundum illuminavit, scilicet, per

    Dicens. » fidem resurrectionis. Psal. lxvii, 3 :

    Qui ascendit super occasum, Dominus


    nomen illi.

    Supra ostendit tribulationem EcclesifE Vel, « Ascendentem ab oriu solis. »

    quae erit tempore Anlichristi, hic osten- Glossa, a Patre. Contra : Psal. xvii, 10 :

    ditur consolatio Ecclesia?. Inclinavit coelos ei descendii. Responsio.


    Et dividitur pars ista in tres. In prima Dicitur ascendere Christus : quia a Patre
    ponitur consolalio gratise in praesenti. veniens, supra carnem quam assumpsit^
    Secundo, consolatio gratiae in futuro, ut Dominus fuit. Isa. xix, 1 : Domi-
    ibi, y. 11 : <( Post hsec vidi iurham ma- nus ascendei super nuhem levem. Vel,
    gnam^ etc. »Tertio, ostenditur via per « Ascendii » a Resurrectione in nominis
    quam venitur ad consolationem gloriae a exaltatione, vel etiam in Ascensione.
    consolalione gratiae, ibi, 5'. 13 : « Et re- Secundum hunc ascensum proecessit de-
    spondit unus de seniorihus. » scensushumilitatis. AdEphes.iv^ 10 : Qui
    In prima parte dicuntur tria. Primo, descendit, ipse est et qui asccndit, etc.
    videtur Christus hujus consolationis « Hahentem signum Dei vivi, » id est,
    Sign
    nuntius, ibi, « Et vidi alterum Ange- potcstatem faciendi miracula, et dimit- Dei
    lum, » Secundo, auditur vox ipsius, ibi- tendi peccata, quod erat signum Dei vi-
    dem, « Et clamavit voce magna. » Ter- vi, quia utrumque solius Dei est. Matth.
    tio, ponitur consolatio gratiae quee facta IX, G : Ut sciatis quia Filius hominis ha-
    est ad clamorem ejus, ibi, t- 3 : « Nolite het poiestaiem in terra dimiiiendi pec-
    nocere. » cata. Vel, « Signum Dei vivi, » id est,
    Continua : Tanta erit tribulatio Eccle- immunitalem peccati, quod est signum
    siae : sed tamen non obliviscetur Deus Dei. Deuter. xxxii, 4 : Deus fidelis, ei
    misereri. Unde dicit : « Et vidi allerum absque ulla iniquitaie.
    Angelum, » id est, Christum qui bene Ei clamavii voce magna quaiuor An-
    «

    vocatur Angelus, quia nova vilae gaudia gclis. » Glossa « Clamare Dei est fa- :

    mundo nuntiavit. « Alterum, » id est, cere. » Clamavit autem, cum magnae


    valde a praedictis diversum. Priores enim auctoritatis imperio daemones refrasnan-
    venerant ad nocendum, iste ad salvan- do. Unde de eo dicitur, Amos^ iii, 8 :

    dum. Joan. m, 17 Non : misit Deus Leo rugiei, quis non timehit ?
    Filius suum1[injnundum, ut judicet « Quibus datum est, » id est, permis-
    IN APOCALYPSIM B. JOANMS, VISIO Tl-Vll, 3, 4, 5, 6, 7, 8. 589

    sum, unocere lenss,» id est, avaris, vel non cognoscebat eam, donec peperit
    terrena amantibus, « et mari, » id est, filium, etc, id est, nec ante, nec post.
    superbis luxuriosis, vel eliam malis « Signemiis. » Sed cum Joannes vidit QuEestio.
    omnibus. Mare enim habet proprietates unum Angelum, quare nondicit, quoad-
    tem septem criminalium peccatornm tumet, : usque signem, sed utitur plurali dicens,
    »rie-
    ma- per quod signat superbos livet, per : sig)icmus. Responsio. Sensus est : Signe-
    9.
    quod invidos fervet, per quod iracun- : mus, » scilicet, ego, et ministri mei : ego
    dos absorbet, per quod avaros
    : stat, : interius, et minisiri mei exterius.
    per quod acediosos spumat, per quod : « Scrvos Dci nostri in frontibus eo-
    luxuriosos mergit, per quod guiosos
    : rum » Glossa : « Signo crucis discerna-
    signat. mus. » Hoc signum fideles in Ecclesia
    recipiunt intus in corde quod est frons

    « Nolite nocere terra^ et mari, ne-


    i^^terior, et exterius in frontem : unde
    baptizatus inungitur in pectore ut fidem
    que arboribus, quoadusque signemus
    cordis habeat, et in fronte ne fidem
    servos Dei noslri in frontibus eo- Christi crubescat confiteri. Tta tamen confir-
    rum. » audacia proprie datur in sacramento con- ™ationi3
    sigaum.
    firmationis : et ideo dicit : « In frontibus
    Hic ponitur consolatio gratise in prae- eorum, » ut utramque frontem intelliga-
    senti. mus, scilicet, exteriorem, et interio-
    Et dicuntur tria. Primo, prohibentur rem.
    illi Angeli ne noceant. Secundo, deter-
    minatur tempus quo a nocumento absli-
    nere debeant, ibi, « Quoadusque signe- " ^^^ ^^^^i^i numeram signatorum,
    mus. » Tertio, dicit se intellexisse qui centum quadraginta qualuor millia
    hoc signo signari debeant, ibi, t. 4 «^/ : signati, ex omni tribu filioram Is-
    audivi numerum. »
    T^e\
    Dicit ergo : « Nolite nocere. » Hic
    itio.
    Ex tribu Juda duodecim millia si- 5
    quaeritur, Cum datum sit eis nocere,
    gnati, ex tribu Ruben duodecim mil-
    quare nocere prohibentur ? Responsio.
    Quia diabolus quantura est de voluntate ^i» signati, ex tribu Gad duodecim
    sua potestatem suam desiderat semper millia signati,
    ampliare : et ideo mala voluntas eorum Ex tribu Aser duodecim millia
    cohibetur ne possint nocere quantum gignati, ex tribu Nephthali duodecim
    ^'^ ^^ '
    millia signati, ex tribu Manasse duo-
    . .

    « Nolite, » ul est, ne attentetis, « no- ,

    • , , •, decim millia signati,


    ^
    ceretcme et mari, »
    ,
    id est, peccatoribus
    quantum velletis, « neque arboribus, »
    1^-^ ^''i^u Simeon daodecim millia

    id est, bonis qui dicuntur arbores : quia signati, ex tribu Levi duodecim mil-
    faciunt IVuctum bonoruni operurn, ha- lia signati. ex tribus Issachar duo-
    bent in medicinam folia verborum, ra- decim millia signati.
    dicantur in Christo per humilitatem, ex-
    Ex tribu Zabulon daodecim millia
    tendentes ramos per charitatem, opcrti »
    signati, ex tribu Joseph duodecim
    corlice per vitoe asperitatem, dantes um-
    bram aliis per bonum exemplum, crecli millia signati, ex tribu Benjamin duo-
    per spem, sursum tendentes per aeterno- decim millia signati. »
    rum contemplationcm, vivi per fidom.
    « Quoadusquc, » id est, ncc ante, nec Hic dicit se intellexisse numerum illo-

    post. Simile habetur, Mattli. i, 2.j : Et rum qui signandi erant illo signo.
    590 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    Et primo sub quodam numero finito nentes. Per qualiior, illi quibus debelur
    ponit numerum signatorum. Secundo, fruclus trigesimus, scilicet, conjugati :

    per partes probat numerum, ibi, t. 3 '•


    et recte per talem numerum signantur,
    « Ex tribu Juda. » quia quatuor est primus numerus divisi-
    Dicit ergo Et audivi, » id
    : « est, spi- bilis in numeros : conjugati vero divisi
    ritualiter intellexi, « numerum, » scilicet sunt. 1 ad Corintb. vii, 33 : Qui cum
    signatorum, id est, signandorum, vel uxore est, sollicitus est quse sunt mundi,
    signatorum in prsescientia, « centum quomodo placeat uxori et divisus est. :

    quadraginta quatuor millia signati, ex El omnes istl dicuntur mille quia iste :

    onDii trihu filiorum Israel. » Sicut dicit numerus cubitus, id est, solidus est ha- :

    Haymo, in hoc loco ponitur numerus bet enim trinam dimensionem, scilicet,
    finitus pro infinito nec pertinet solum
    : decem multiplicatum per decem iterum
    ad duodecim tribus filiorum Israel, sed mulliplicatum per decem. Et omnes illi
    ad omnem Ecclesiam quse in suis com- servant decalogum ad honorem Trinita-
    prehenditur quod ostenditur sic
    electis, : tis, Patris, et Filii, et Spiritus sancti :

    Ternarius signat Trinitatem sanctam : vel cum fide, spe, et charitate.

    quaternarius quatuor mundi partes, vel (( Ex omni tribu fdiorum Israely »


    quatuor virtutes, vel quatuor Evangelia. id est, ex omnibus cujuscumque sint
    Si ergo ducatur lernarius in quaterna- nationis fidem Patriarchae imitanti-
    rium, vel e converso, resultat duodena- bus.
    rius numerus qui est numerus sacratus : « Et audivi numerum signatorum
    quia per ipsum omnes illi signantur qui centum quadraginta qualuor millia. »
    in quatuor mundi partibus fidem tenent Nota In hoc numero ponuntur quatuor
    :

    sanctee Trinitatis, vel habent quatuor genera numerorum : quadraginta, qua-


    virtutes in fide Trinitatis fundatas. Mille centum, mille. Quadragenarius est
    tuor,
    signat perfectionem, vel unitatem. Ouia numeruspoenitentium quia partes hujus :

    ergo Ecclesia per Trinitatis notitiam in numeri faciunt quinquagesimum, qui est

    quatuor mundi partibus, et universis numerus remissionis '. Similiter pceni-


    generationibus aggregatur, in duodenis tentia ducit ad remissionem peccatorum,
    millibus figuratur. Ttem, quia civitas in et Dei reconciliationem, unde 'pertinet ad
    quadro posila est, sicut dicitur, infia,xxi, incipientes. Quaternarius est illorum qui
    16, ideo duodecim millia multiplicando in quatuor virtutibus proficiunt, et perti-

    per quatuor, fiunt quadraginta et octo net ad proficientes. Centenarius pertinet


    millia, et sic perficilur in eo quod cre- ad perfectos, qui decalogum perfecte
    dit. Ut autem perveniat ad illud, id est, servaverunt jMillesimus qui est ultimus
    ad contemplationem Tiinitatis mullipli- numerorum, pertinet ad perseverantes :

    cando quadraginta octo millia perteriia- cjuia perseverantia est perfectio virtulum,
    rium, fiunt centum quadraginta quatuor et sic ad hsec quatuor potest reduci om-
    millia, per quem numerum designatur nis numerus salvandorum.
    universitas Sanctorum. Nota etiam, quod tria prima nomina
    Aliter : Omnes electi signantur per tr>- quse subduntur « Ex trihu Juda, etc, »
    :

    lem numerum secundum C{uadruplicem pertinent ad slatum incipientium, tria alia


    statum. Per centum signantur omnes ad statum proficientium, tria sequentia
    quibus debetur fructus centesimus, sic- ad statum perfectorum, tria ultima ad
    ut virgines. Per quadraginta qui est nu- statum perseverantium.
    merus poenitentise, signantur illi quibus Unde dicit :

    debetur fructus sexagesimus, ut conti-

    ' Cf. Levit. XXV, 10.


    IN APOCALYPSLM B. JOANNTS, VISIO II-VII, 5, 8. 591

    « Ex tribu Juda duodecim millia si- xxxi, 5 quo denolalur delibera-


    : Dixi (iii

    gnati, )) tio) : Confitebor adversum,


    etc. in quo ,

    notatur bona inlentio. Secunda est fidei.


    Id est, omnes elecli qui per quatuor Ad Iloman. x, 10 Corde creditur ad :

    mundi partes tenent fidem Trinitatis cum juslitiam, etc, Tertia est laudis. Eccli.
    perfectione operis. li, 1 : Confilehor Dominerex, etc.
    tibi,
    Sed tunc quterilur, Quare non dixit in Nota : Secundum Bedam, Judas inler- Judas.

    generali de omni tribu filiorum Israel pretatur confessio : qui ideo primus po-
    duodecim millia siynati, ut non expri- nitur, quia nisi per confessioneQi renun-
    meret tribus et nomina liliorum Israel? tiemus mabs actibus, rectis non infor-
    Responsio. Propter duo tactum est. Pri- mamur.
    mo, ut ostenderetur quod electi illas vir-
    tutes debent babere quse per nomina « Ex triba Ruben duodeeim millia
    filiorum designanlur. Secundo, ut all- signati. »
    quos filios computando, et non omnes,
    alios a numero ostenderet excludendos. \{\xh^\i 'm[eY])\eXR\\iv Judseus in rnedio, Ruben.
    re Nam tribus Dan et Epbraim non ponun- Sic autem est quod in actu peecati sunt
    iin-
    an tur hic. Nam ex tribu Dan nasciturus est tria : sensualitas, inferior pars rationis, Tria sunt
    io actu
    Antechristus, de Ephraim natus est Je- et superior. Sensualitas otfert delectabile peccati.

    roboam qui primus traxit ad


    filios Israel inferiori parti ralionis. Inferior pars su-
    idololatriam '. Ad signandum ergo quod periorem ad consensum trahit. In hoc
    schisma maxime detestandum est, non ergo medio debet pcenitens inspicere
    ponuntur tribus illorum a quibus de- post confessionem, ne pars inferior ali-
    scenderunt illi qui schisma fecerunt, sic- quid offerat superiori qu(»d ipsam trahat
    ul Jeroboam in veteri lege, et Anlichri- ad peccati consensum. In hoc medio re-
    stus in nova. Tamen quidam dicunt de spiciendum est per contritionem, ut pri-
    Ephraim, quod intelligatur hic per tri- mo sit Judas per confessionem, postea
    bum Joseph. Ruben per contritionem.
    Nota, quod dicit : « Signati. » Hic po-
    nitur genus pro genere, id est, masculi- « Ex tribu Gad duodecim millia
    num pro neutro : vol est genitivus sin- signati. »

    gularis, et ponitur pro plurali : vel


    subintelligitur substantivum, scilicet, ho- Gad interpretalur accinctus : in quo Gad.

    mines, sic : a Ex tribu Juda, » supple, notatur, quod postquam confessus est

    sunt homines signati duodecim millia. homo et contritus, debet accingi ad bene
    Item, nota, quod dicit : « Duodecim operandum, ut satisfaciat, et contra ten-
    millia, » non vult,quod tot prsecise de tationes ne cadat. Genes. xlix, 19 : Gad
    qualibet tribu salvandi sint, vel quod accinctusprailiabilur ante eum. VA,h\ic.
    tam parvus numerus salvandorum sit in xil, 3.j : Sint lumbi vestri prsecincti^
    qualibet tribu sed propter duodecim : contra luxuriam : et lucernse ardentes in
    Apostolos quorum prcedicationc et doc- manibus vestris, ut satisfaciatis per bo-
    trina ad salutem sunt vocati. Vel, sic nam operationem.
    dictum est propler lidem Trinitatis et Sic ergo in istis liibus describitur sta-
    perfectionem operum in quatuor mundi tus inci[>ientium, qui consislit in confes-
    partibus habitam a salvandis. sione, contritione, et satisfactione.
    SIO Nota etiam, quod. est triplex confessio Deinde procedit ad describendum sta-
    pcccati. Prima, de qua Psalmista, Psal. tum prolicientium, ad quem requiruntur

    * Cf. III Regum, xu, 2o et seq.


    392 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    exercitium virtulum, dilatatio cliaritatis, tum pertectorum, ad quem concurrunt


    contemptus terrenorum. tria compassio, operum supererogatio,
    :

    Unde dicit :
    divinse bonitatis pra?gustatio. Unde di-
    cit :

    « Ex tribii Aser (luodecim millia

    signati. »
    « Ex tribu Simeon duodecim millia
    signati. »

    Aser. Aser interpretatur beatiis. Hoc bene


    convenit protlcienti, qui custodit manda- Simeon interprelatur odiens moerorem, Sln

    ta, et intendit operibus bonis. Psal. cv, vel audivit tristitiam, quod convenit
    3 : Qid ciistodiimt judicmm, et [aciimt perfectis quibus inest duplex tristitia, et ^u
    justitiam in omni tempore. Et, Luc. xi, duplex moeror : unus pro incolatu prae-
    28 : Beati qui audiimt verbum Dei. sentis miserise, alius pro dilatione pa-
    trise.
    « Ex tribu Neplithali duodecim
    millia signati. » « Ex tribu Levi duodecim millia

    signati. »
    Neph- Nephthali inlerpretatur latitudo, per
    **^*''*
    quod signatur latitudo charitatis quam Levi interpretatur additus. Perfecti au- l
    haijent proficientes in operibus justitise et tem implent consilia quse sunt addita
    custodia mandatorum. Psal. cxvm, 90 : supra praecepta : et ideo bene per Levi
    Latum mandatum tuum nimis. Quia signantur.
    extenditur usque ad inimicos.Psal. cxviu,
    32 Viam mandatorum tuorum
    : cucurri, « Ex tribu Issachar duodecim millia
    cum dilatasti cor meum. signati. »

    ft Ex tribu Manasse duodecim millia Issachar interpretatur merces, quae fa- iss

    signati. » cit perfectos praegustare dulcedinem di-


    vinae bonitatis. Unde, Jerem. xxxi, 16 :

    Manasse. Manasse interpretatur oblitus, vel Quiescatvox tua a ploralu, et oculi tui a
    necessitas, quod bene convenit proficien- lacrijmis : quia est merces operi tuo.
    ti : cum enim mandata servando in clia- Ex his ergo tribus exprimitur status
    ritate dilatatus fuerit, quee retro sunt perfectorum, qui debenl moerere, vel
    obliviscilur, et in anteriora se extendit '. plorare, consilia adimplere, et ad merce-
    Et quia adhuc ad quod exteriditur non- dem tendere.
    dum pervenit, ideo dicitur necessifas., et
    etiam quia curam carnis non facit in de- « Ex tribu Zabulon duodecim millia
    sideriis, sed sola necessitate humanse signati. »
    conditionis. Psal. cvi, 6 : Et clamaverunt
    ad Dominum cum tribularentur^ et de Hic describitur status perseverantium, A(

    necessitatibus eorum eripuit eos. ad quem concuriunt tria : victoria vitio- lu

    In his ergo tribus signatur status pro- ram, abundantia meritorum, adeptio
    ficientium : ut qui proficit sit Aser per praemiorum.
    custodiam mandatorum, Nephthali per Dicit ergo ; « Ex iribu Zabulon duo-
    latitudinem charitatis, Manasse per con- decim millia signati. » Zabulon inter- ^f

    temptum mundi. pretatur habitaculum fortitudinis, quod


    Deinde procedit ad ostendendum sta- fit per victoriam viliorum, quam sola

    * Ad 1'hilip. 111, 13.


    IN APOCALYPSTM B. JOANNTS, VISTO Tl-YFT, 8, 9, 10. 593

    obtinet perseveranlia : et ideo perseve- fideliuni congregationeni quae in re ma~


    ranlibus convenit quod dicilur habitacu- gna dicitur, sed parva ia comparatione
    lum fortitudinis, quia tales non succum- ad reprobos : « quam diniuuerare nemo
    hunt tentaiioni, sed magis roborantur. poterat, » sciliceS purus homo. Deus au-
    Ad ITebr. xi, 34 : Convaluerunt de infir- tempotest eam nurnerare. Psal. cxxxviii,
    milate, etc. 18 : Dinumerabo eos, etc.
    « Ex
    omnibus gentibus. » Hoc dicit,
    '< Kx tribu Joseph duodecinQ millia ne aliquis crederet, quod non essent ali-
    signati. » qui signati nisi de Judaeis.
    « Et tribubus » gentium, « el popu-
    ph. Joseph interpretatur augmenium, per Hs, » in una urbe, « et liiiguis » popu-
    quod etiam perseverantes intelliguntur, lorum. In gentibus sunt diversae tribus,
    qui pecuniam acceptam cum augmento in tribubus diversi populi, in populis di-

    referunt. Matlh. xxv, 22 Ecce alia duo : versae linguse, et per haec intelliguntur
    lucratus sum. Hoc convenit solis perse- omnes electi.

    verantibus.

    « Ex tribu Benjamin duodecim « Stantes ante thronum et in con-


    millia signati. » spectu Agni, amicti stolis albis, et

    palmee in manibus eorum :

    Benjamin interpretatur filius dexterae,


    Et clamabant voce magna, dicen- «O
    quod soHs perseveranlibus convenit, qui
    in dextera Dei,idest,in beatitudine collo-
    tes : Salus Deo nostro, qui sedet su-
    cabuntur. per thronum, et Agno. »

    In his ergo tribus signatur status per-


    severantium. Sunt enim tales, Zabulon Hic manifestatur gloria bonorum.
    per victoriam vitiorum, Joseph per aug- Et primo ostenditur beatitudo anima-
    mentuni meritorum, Benjamin per rum ex visione Christi in una na-
    adeptionem prsemiorum. tura : secundo, glorilicatio corporum,
    ibi, « Amicti stolis albis. » Tertio, re-
    muneratio eorum pro victoria, ibidem,
    « Et palnice. » Quarto, quod propter hoc
    « Post hffic vidi turbam magnam, homines laudant T)eum, ibi, t. 10 « Et :

    quam dinumerare nemo poterat, ex clamabant voce magna. » Quinto, quod


    omnibus gentibus, et tribubus, et po- Angeli eorum laudem conlirinant, ibi,
    pulis, et linguis. » ^. 14 « El omnes Angeli slabant.
    : •>

    Dicit ergo : Stantes ante tliroiium. »

    Hic ponitur consolatio gloriae quse erit NoTA : Turba est nomen collectivum, et -^^^^3

    in futuro. ideo supponit niuUos. Unde dicit :

    Et notantur liic duo. Primo dicit,


    (( Stantes ante thronum^ » id est, ante

    quod vidit hic magnam multitudinem Christi humanitatem assumptam, in qua


    electorum. Secundo, manifostat gloriam judicabit. Ad lTel)r. i, 18 : Thro}ius tuus,

    eorum, ibi, « Stantes ante thronum ». Deus, in sseculum sseculi '.

    Dicit crgo : « Post hf-ec, •> id est, post- « In conspectu Agni, -> id est, hominis
    quam audivi numerum fidehuin qui Cliristi, quasi parati ad ubediendum.Tales
    comprehcnditur in duodecini tiibubus, autem stahunt in judicio, non cadent :

    « vidi turbam magnam, » id est, omnium quia pro cis dabitur sentcntia. Sapient. v,

    '
    Psal. xLiv, 7.

    XXXVIJl 38
    594 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    1 : Stabunt jiisti in mcKjna constantia. Et eam protegendo, et defendendo a


    sife,

    bene dicit : « In conspectu Agni, » quia daemonum impugnationibus. Sicut au-


    sancli in judicio ipsum videbunt mansu- tem thronus dicilur Christi humanitas, in

    etum, et pium. qua sicut in throno sedet Fihus Dei, et

    « Amicti stolis albis, » id est, stola in ea judicabit : sic dicuntur Angeli esse
    animae et corporis, « el palmse in ma- in rircuitu ejus, quia delectantur in con-

    nibus eorum, » id est, coronae pro operi- tempiat'one ipsius, ab ipso accipientes
    Palmse. bus. Vel, « Palm.se, » id est, manifestatio initium suse delectationis, et in ipsum
    victoriarumhabitarumde hostibus : quod terminantes.

    respondet pr<Tmio accidentali. Vel, per « Et seniorum, » id est, Praelatorum


    hoc notatur certitudo de praemio. Quod ad muniendum et juvandum, « et qua-
    enim in manu habetur, certe possidetur. tuor animalium, » id est, Praedicatorum
    ad revelandum eis mysteria, et docen-
    c( Et clamabant voce magna, eto. » dum utilia, et mundandum eorum labia.
    Vel, per circuitum throni intelliguntur
    Id est, magno desiderio. Psal. x sec. in Ecclesia minores, per seniores me-
    Hebrseos, 17 Desiderium pauperum ex- : diocres, per quatuor animalia majores.
    audivit Dominus praeparationem cordis : Ex quo patel. quod ordines Angelorum
    eorum audivit auris tua. implebuntur de minoribus, mediocri-
    « Dicentes : « Salus, » scilicet, quam bus, et majoribus.
    habemus in anima, vel in corpore, « Deo « Et ceciderunt in conspectu throni, »

    nostro, » supple. attribuenda est. Vel sic :


    id est, humiliaverunt se in conspectu
    « Salus Deo nostro, » id est, Patri, « riui Christi sedentis in throno, « in facies
    sedet super thronum, » id est, qui regnat suas. » In hoc notatur discretio. Oui
    in nobis, « el Agno, » id est, Christo ho- enim cadit in faciem, videt quod cadit :
    Cad
    ia
    mini, et non excluditur Spiritus sanctus. sed qui cadit retro, nescit quod ruat. Un- fi

    et I

    Nam ubi Pater et Filius nominatur, de idom est ac sic dicatur : Sapienter se cad

    Spiritus sanctus intelligitur simul. .Jcan. humiliaverunt,


    XVII, 3 : Hsec est vita aeterna : ul royno- Et adoraverunt Deum, » id est, ado-
    «

    scant te, solum Deum rerum, elc. rationem quae Deo debetur, exhibuerunt
    Christo. Ad Hebr. i, fi : Et adorent eum
    omnes Angeli ejiis.

    ^l « Et omnes Angeli stabant in cir-

    cuitu throni, et seniorum, et quatuor « Dicenles : Amen. •

    animalium : et ceciderunt in con-


    Hoc laudem hominum, et
    dicitur ad
    specta throni in facies suas, et adora-
    confirmationem eorum quae dixerunt ho-
    verunt Deum, mines. Quasi dicat : « Dicentes : Amen, »

    19 Dicentes : Amen, » id est, respondentes, et confirmantes ad


    hiudationem signatorum : Verum est

    Hic ponilur congratulalio Angelorum quod dicitis, et nos consentimus, et ap-


    confirmantium laudem hominum. probamus, et congratulamur, dicentes :

    Unde dicit « Et omnes Angeli sta- : Amen.


    bant, » parati ad obediendum, prompti
    adadjuvandum, strenui ad protegendum,
    « Benedictio, et claritas et sapienlia,
    voluntarii ad signatos recipiendum, fe-
    et gratiarum actio, honor, et virtus,
    slini ad introducendum, laeti de consorlio
    signatorum. et fortitudo Deo nostro, in seecula sae-

    « In circuitu throni, » id est, Eccle- culorum. Amen. »


    L\ APOCALYPSIM B. JOANNIS, VTSIO II-Vll, 12, 13, 14. o9o

    Hic tangitur de laude Angelorum. dictio, » pro nobis naturse, gratiae, fortu-
    « Benedictio^ » id est, nostra exaltatio^ nse, glori* : « el claritas, » pro sereni-
    quam super omnem creaturani habemus : tate vitce, fama?, conscienlise : « et
    <( et claritas, m id est, inipassibilitas, vel sapieidia, » pro Dei et sui cognitione :

    intelligentiae perspicatas, qua clare Deum « et gratiarum actio, » pro redemptione :

    videmus : « et sapientia, » quam dedit « honor, » pro habitu virtutum : « vir-


    nobis, ut malis resistere sciremus. Vel, tiis, » pro exercitio operum : « et /orti~
    « Sapientia, » qua in cognitis delecta- tudo, » pro sustinentia diflicillimorum :

    mur : « et graliariint aclio, » pro na- « Deo nostro, » supple, tribuenda sunt
    turalibus bonis : « honor, » quia Angelis hffic. l Non nobis, Domine,
    Psal. cxiii, :

    aliis cadentibus, praeelegimus servire nomini tuo da gloriam.


    no7i nobis, sed
    Deo : u et virtus, » id est, potentia in re- Et hoc non ad horam, sed « in ssecula
    sistendo : « et forlitudo, » id est, gratise sseculorum, » id est, sine fme. « Amen, »

    confirmatio, « Deo nostro, » supple, at- Gonfirmatio est praedictorum.


    tribuuntur.Quasi diceret : N^on nobis,sed
    Deo non ad tempus
    : et horam,sed « i?isce-

    cula sseculorum. Amefi, » idest_, in aeter-


    unus de senioribus,
    « Et respondit |3
    num, in quo notatur laudis continuatio.
    et dixit mei : Hi qui amicti sunt stolis
    Isa. Lxii, 6 : Tota dieet tota nocte in per-
    albis, qui sunt? et unde venerunt?
    petuum non tacebunt, laudantes nomen
    Domini. Et dixi illi : Domine mi, tu scis. »
    14
    Aliter exponunt secundum quod agunt
    hic Angeli gratias de bonis collatis con- Hic agitur per quam viam venitur de
    civibus suis. consolatione gratiae ad consolationem
    Unde : « Benedictio, » supple^ sitei pro gloriae.

    exhibitione gloriae : « et claritas, » pro Et notantur tria. Primo, ponitur se-


    cognitione veritatis in crealura : « et sa- nioris quaestio. Secundo, Joannis re-

    pientia, pro cognitione veritatis in se- sponsio, ihi, y. 14 : « Et di.vi illi. » Ter-
    ipsa : *' et gratiarum actio, » pro remis- tio, per quam viam est veniendum illuc

    sione peccatorum : « ethonor^ » pro bo- instructio, ibidem, n Et didit niihi. »

    nis meritorum : « et virtus, » pro bonis Dicit ergo : « Et responsit unus dese-
    naturae spirituahs : « et fortiludo, » pro nioribus, » id est, universilas omnium
    bonis naturae corporahs. Praedicatorum Veteris' et Xovi Testa-
    Vel dicendum, quod ista referuntur ad menti, quiunum sentiunt et idem docent,
    septem dotes. Unde « Benedictio, » id : ut dicit Glossa. Sed cum nullus interro-
    est dilectio quae est filiorum : quia ex di- gaverit, quid est quod dicit « Et re- :
    Qu*'i'o.

    iectione solent patres filiis benedicere : 5/}o/^r/<7 l-^» Kesponsio. JModus est Scriptu-
    « et claritas, » id est, aperta cognit.io : rae, ut responsio non satisfaciat quaelioni,
    « et sapientia, » a sapore, id est, fruitio, cum nulla praecesserit, sed desiderio ho-
    ethaec sunt Ires dotes animae : « e/ <7mA'«- minis sicut dicitur, Matth. xxviii, 5 :

    rumactio, » id est, agilitas ; quia de hoc Respondens auteni Angelus dixit mulie-
    maxime gralias agunt, quod ubicumque ribus, etc. Cum tamen nuUa quaestio
    voluerit spirilus, poterit esse corpus : pra^cessisset exterior, quiTrcbant tameii
    « honor, » id est, claritas : « et virtus, » dcsiderio, cui respondens Angelus dixit :

    id est, impassibilifas : « et fortitudo, » id Nolite timere, etc.


    est, subtilitas. Llnde sensus est : « Et respondit unus
    \e\ dicendum, quod Angeli agunt hic de senioribus, » id est, desiderio meo sa-
    gralias de bonis coUatis suis concivibus, tisfecit : <• et dixit mihi : Ui (^ui amicti
    id est, hominibussignatis. Lndf : « Uene- sunt sto/is aibis, qui sunt ? et unde vene^
    590 D. ALH. MAG. ORD. PU.ED.

    rimt, » quantum ad statum miseriae sa^- Agni, » id est, in fide et imitatione Pas-
    culi ? Attende
    Quasi diceret : in quo slatu sionis Christi.

    sunt, et aquo veniunt, quia de miseria Sed quomodo dicit : « Dealhaverunt in Dealb?

    ad gloriam, de carcere ad regnum, de sanguine, » cum sanguis non sit albus, guine
    vinculis ad libertatem. Eccle. iv, 14 : De sed rubeus ? RiiseoNsio. Hoc dicit, quia QurcsU
    carcere calenisque inlenhim qiiis egre- sanguis per multam decoctionem titlac,
    diatur od regnum. sicut palet in naturali generatione lactis,
    quando generatur ex sanguine in ma-
    millis : ol ideo quia sanguis Christi
    « l^ltdixi illi : Domine mi, tu scis. »
    maxime fuit decoctus igne Passionis,
    ideo dicilur habere naturam lactis cujus
    Quasi diceret : Nescio, tu scis. cst albificare. Nota, quod illud verbum
    non pertinet ad martyres solum, sed ad
    « Et dixit mihi : Hi sunt qui vene- electos omnes.
    « etc. » Unde
    Laverunt stolas suas,
    runt de tribulatione magna, et lave-
    Beda «Non de solis martyribus dicit. »
    :

    runt stolas suas, et dealbaverunt eas


    Jlli enim sanguine proprio lavantur :

    in sanguine Agni. »
    Ecclesiam autem tolam sangnis Jesu
    Christi Fihi Dei mundatab omni deHcto :

    Hic docet senior Joannem per quam unde sensus est « /// sanguine Agni, » :

    viam venitur ad gloriam. id estj in fide sanguinis, hoc est, Pas-


    Et primo dicilur^ quod via est tribula- sionis.
    tio. Secundo, quod est via ad gloriam,
    ibi, >. 13 : « Ideo sunt, etc. »

    Unde dicit : « Et dixit mihi, » scilicet, « Ideo sunt ante thronum Dei, et ig
    satisfaciens meo desiderio : « fJi sunt. »
    serviunt ei die ac nocte in templo
    Quasi diceret : Tales qui sunt in Iribula-
    ejus : et qui sedet in throno, habitabit
    lione, vere sunt, quia Christus cum eis

    est. Psal. xc, 13 : Cum ipso sum in tri-


    super illos. »

    hulatione.
    « Qiii venerunt. » Haymo dicit quod ly Uic ostenditur quod tribulatio est via
    « venerunt, » accipitur hic pro praesenti, ad gloriam.
    prseterito, et futuro, id est, qui veniunt, Et dicuntur duo. Primo, dicit eos frui

    venerunt, et venient, « ex magna trihu- omni bono : secundo^ carere omni malo,
    laiione, » id est, de adversitatibus hujus ibi, y. IG : « Non esurient. »
    mundi, in quo sunt multoe tribulationes Fruitio consistit in tribus : in visione, Fru
    iu Ir
    juslorum ', scilicet, cordis, et corporis. laude, et amore. Yisio ibi tangitur :
    C0D3
    NoTA : Est tribulalio magna in mundo, « Ideo sunt ante Ihronum Dei. » Laus,
    major in purgatorio, maxima in inferno. ibi, « Serviunt ei. » Amor, ibi, « Et qui
    « Et laverunt stolas suas^ » id est, sedet. »

    animas et corpora quibus quasi vestibus Continua sic : Venerunt e\ magna tri-

    induuntur animte, id est, mundaverunt bulatione, <( ideo suiit ante thronum
    in hac vita alj omnibus sordibus peccato- Dei, » id est, indesinenter ejus visione
    rum, primo per baptismum, postea per perfruuntur, « et serviunt ei. » Glossa,
    poenitentiam : « et dealhaverunt eas, » id laudando, « die ac nocte, » id est, con-
    e?.t, cum albae essent per innocentiam, tinue, (( in templo ejus, » id est, in Ec-
    magis albas fecerunt, « in sanguine ciesia triumphante.

    * Psal. xxxiii, iO.


    IX APOCALYPSIM B. JOANiMS, YISIO II-YII, 16, 17 597

    « EL qui sedet bi throno, » id est, di- hic sumitur pro defectu, in libro Eccle-
    vinitas Filii, quee sedet in humanilate siastici pro desiderio et afTectu.
    sicut in throno, « habiiabit siiper illos » Nec cadet super illos sol, » id est,
    «

    id est, quia illos judicahit. Yel, « Super major tribulatio, « neque ullus aestus, n
    illos, y> prolegens, guhernans, et bona id est, minor tribulatio. Et bene di-

    sua communicans.
    eis cit : « Neque ullus sestus, » quia ne-
    « Thronus » dicitur Ecclesia
    Yel, in que corporalis, neque spiritualis, nec
    qua Dominus sedet. Unde dicit « Qui : seternus, nec temporalis. De his, Psal.
    sedet in throno, » id est, Filius Dei, cxx, 6 Per diem sol non uret te, id est,
    :

    « habitabit super illos, » scilicet, per major tribulatio : neqiie luna pcr noctem,
    amorem. Joan. xiv, 23 : Si quis diligit id est, minor.
    me, serrnonem tneum servabit, etc. Et subditur ratio :

    « Non esurient neque sitient am- « Quoniam Agnus qui in medio


    e
    plius, nec cadet super illos sol, neque throni est, »

    ullus 8Rstus :

    Quoniam Agnusqui in medio throni


    Td est, quiest in medio Sanclorum qui
    est regel illos, et deducet eos ad vitye sunt ejus fhronus, « reget illos, » scilicet,
    fontes aquarum, et absterget Deus rationem cognitione illuminando, vel
    omnem lacrymam ab oculis eorum. » reges faciet. Yel, « Reget illos, » id est,

    voluntates eorum ita disponet, ut nihil


    Hic ostendit quod ibi erit carentia velle possint nisi quod Deus vult,

    omnis mali. « Et deducet eos,'y) de seipso ad seipsum,


    Et primo dicit, quod carebunt omui id est, de se homine ad se Deum ducet_,

    malo. Secundo, ponitur hujus ratio, ibi, « ad vitcV fontes aquarum, » id est, ad
    y. 17 : « Quoniam Agnus. » Christum. Psal. xxxv, 10 Quoniam
    ^
    :
    „, .

    . . .
    Chnslus
    Item, primo excludit ub eis omneni apud te est fons vitse : fons, dico, qui ir- est fons
    vita.
    miseriam interiorem : « Non esurient. » rigat tolam Ecclesiam. Genes. ii, 6 :

    Secundo, exteriorem, ibi, « Nec cadet Fons ascendebal e terra, irrigans univer-
    super illos sol, etc. » sam superficiem terrse. Et dicuntur
    Continua sic : Yenerunt ex magna fontes pluraliter, propter pluralitatem
    tribulatione : et ideo tribulationem am- donorum in Sanctis suis. Yel, « yHx:
    plius non patientur, quia « non esu- fonlcs aquarum, » id est, ad contem-
    rient, d supple^ satiati pane vivo. Joan. plandam sanctae Trinitatis majestatem,
    VI, 51 : Ego sum panis vivus, « )ieque quee est fons unus propter unitatem na-
    sitient, » supple, tonte vitoe potati. Joan. tura' : sed plures propler Trinitatem
    IV, Qui biberit ex hac aqiia quam
    13 : personarum, et nuinerositatem gratia-
    ego dabo ei, non sitiet in xtermim. rum quffi sunt vita spiritualis, et spiri-

    « Amplius. CoxTRA Eccli. xxiv, )) : tualiter faciunt vivere, et ideo ad fontes


    29 Qui edunt me, adJiuc esurient, etc.
    : vita^ aquarum. Yel, « ]'itcV fontes
    Hksponsio. Duo sunt in csurie, scilicet, aquaru^n, » dicuntur gaudia paradisi,
    defectus, et desiderium. Defectus omnino quiB erunt de visione Dei, de slola cor-
    tolletur, desiderium manebit, ut sic ex- poris, de stola animae, de Sanctorum so-
    cludatur fastidium : et ita Sancti sempor cietate. Propler hoc, Matth. xxv, 21 :

    reficieiitur, et satiabunlur, et numquam Intra i)i gaudium do)nini tui. Isa. xii, 3

    fastidient. I Petri, i, 12 : In qucm desi- Haurietis aquas in gaudio de fontibus


    derant Angeli prospicere. Esuries ergo Sa/vatoris.
    o98 D. ALB. MAG. ORD, VRJED.

    « Et absterget Deus omnem lacry- Responsio. Quia signatio quae ponitur


    mam ab oculis eorum, » hic, fit per gratiam, quae nec dignitatem
    nec genus nec tempus attendit. Yel,

    Lacrymse. Id est, omnem dolorls et tristitise cau- quia hic intendit ostendere statum Eccle-
    sam. Bernardus : « Felix lacryma quam sise secundum quod procedit ascendendo
    pia manus Condiloris abslerget. » Et a minoribus ad majores : ideo haec no-
    bene dicit : « Omneni lacrymam, » mina ponit secundum congruentiam
    Sancto- quia, sicut dicit Haymo. variae sunt la- quam habent ad invicem in ascensu isto
    rum la- c ^

    crymae.
    i
    crymse Ibanctorum :
    ' •

    quoniani alius prop-


    i-
    ralione interpretationis nominum : unde
    terea plangit, quia malum egit : alius, non ordinem terrena" generationis, sed
    quia bona non fecit : alius, quia dura juxta interpreiationem nominum profe-
    correptionis flagella i?ustinet : alius, ctum Ecclesiae decrevit exponere, quae a

    quia intus impugnatur : alius, quia pere- confessione et laude pra^senti ad dexte-
    grinatur a regno. Sed istae lacrymae tunc rara vitoe festinat aeternae, secundum illud

    penitus abstergenlur. Psalmistae, Psal. lxxxhi, 8 : Ibunt de


    virtule in virtutem.

    Quarto quaeritur, Quare Simeon po- DdM


    Hic sunt dubitabilia.
    nitur hic, et non ponitur in benedictio-

    Primo super illo verbo t- 2 nibus Deuteronomii ^ Item, Dan et


    Dub. 1. « Ha- :

    bentem signum Dei vivi, » id est, signum Ephraim ponuntur in benedictionibus,


    crucis. CoNTRA Crux luitsignum mortui :
    hic autem non : quaeritur, Quare hoc fit?

    hominis ndn ergo Dei vivi.


    :
    Resfonsio. Hoc fit propter mysterium

    Responsio. Ideo signum Dei


    dicitur
    sumptum ex nominum interpretatione.
    vivi, quia ibi vixit Deus homine moriente, Dan enim interpretatur judicium, et si-
    cujus fuit signum clamor gnat pcenitentes qui se judicant hic.
    quem emisit in
    morte. Ephraim interpretatur fructificans, et

    significat proticientes. Et tam hi quam


    Dub. Secundo queerilur, Cum illi digni sunt benedictione nova^ legis :
    2. sint plura
    alia signa quibus reprobi ab electis dis-
    ideo ponuntur in Deuteronomio, quia
    cernuntur, quare potius exponimus hoc dicitur nova lex. Simeon interpretatur
    nomen hnbitaculi, et significat eos qui
    <
    de signo crucis quam de alio ?
    Signum Responsio.Quia diabolus victus est vocant et statuunt nomina sua in habita-
    crucis.
    per hoc signum ideo ut coerceatur dia- :
    culo mundi. Psal. xlviii^ 12 : Vocaverunt
    nomina sua Et hi non ha-
    boli malitia, ne leedat signatos, exponitur
    de signo crucis, de quo, Ezechiel. ix, 4 :
    in terris suis.
    bebunt Itenedictionem novaelegis quae est
    I
    Signa thuu super frontes virorum ye- benedictio gratife.
    mentium, etc. Sequitur, t. C Super :

    quem videritis ihau, ne occidatis, scili- Quinto, super illo verbo y. 9 : « Qua?n Dub|
    cet eum. diuumerare nemo poterat, » quaeritur,
    Cum supra posita sit ista turba sub nu-
    Dub. 3. Tertio, super illo verbu y. j : « Ex mero certo et finito^ liic ponitur sub nu-
    tribu Juda. » Gum Judas sit quartus mero infinito et incerto, quare hoc facit ?

    filius Jacob ', quare hic ponitur primo Responsio. Per numerum supradictum,
    loco? et generaliter de ordine aliorum scilicet, centum quadraginta quatuor
    nominum : quia fere omnia sunt trans- millia, signantur conversi de Juda?is,
    posita preeter quatuor ullima. qui pauci fuerunt respectu aliorum : ct

    '
    Cl'. Genes. xxix. 3.o. - Deut^T. XXXII 1, (i el seq.
    IX APOCALYPSIM B. JOANMS. VISIO II-VJII. o99

    ideo ponilur certus nurnerus, el tinitus. bique intelligitur numeius onmium ele-

    Sed per turbam qute ponitur hic, signan ctorum : qui primo ponitur finitus, quia
    tur conversi de Gentibus, qui plures Deo est finitus, et certus : et postea po-
    fuerunt illis : et ideo ponilur numerus in- nitur sub numero iucerto, quia nobis est
    finitus. Tamen secundum Glossam, utro- infinitus, et incertus.

    VISIO TERTIA.

    CAPUT VIII.

    Aperfo septimo sigillo, septem Aiig-eli ctim tubis ostenduntur : effusoque in ter-
    ram igne altaris ab alio Angelo, fiunt varice tempestates : similiter quatuor
    Angelis tuba canentibus, producuntur varice plag.v adrersus homines.

    1. Et cum aperuisset sigillum septi- mista m sangume, et missum


    mum, factum est silentium in eft in terram, et tertia pars
    ccelo, quasi media hora. combusta est, et tertia
    terrae
    2. Et septem Angelos stantes in
    vidi pars arborum concremata est, et
    conspectu Dei, et dat£e sunt iliis omne foenum viride combu-
    septem tubce. stum est.
    3. Et alius Angelus venit, et stetit 8. Et secundus Angelus tuba ceci-
    ante altare, habens thuribulum nit : et tamquam mons magnus
    aureum : et data sunt illi incensa igne ardens missus est in mare?
    multa, ut daret de orationibus et facta est lertia pars maris
    sanctorum omnium super altare sanguis.
    aureum quod est ante thronum 9. Et mortua est tertia pars creaturas
    Dei. eorum quse habebant animas in
    4. Et ascendit fumus incensorum de mari, et tertia pars navium in-

    orationibus sanctorum de manu teriit.

    Angeli coram Deo. 10. Et tertius Angelus tuba cecinit : et

    5. Et accepit Angelus thuribulum, cccidit de ccelo stella magna,


    et implevit illud de igne altaris, ardens tamquam facula, et ceci-

    et misit in terram : ei facta sunt dit in tertiam partem tluminum.


    tonitrua. et voces, et fulgura, et et in fontes aquarum.
    terra;motus magnus. 11. Et nomen stelhe dicitur Absin-
    6. Ei septem Angeli qui habebant thium : ei facta est teriia pars
    septem tubas, praeparaverunt se aquarum in absinthium, et
    ut tuba canerent. muhi hominum mortui sunt dc
    Et primus Angelus tuba cecinit aquis, quia amarae factte sunt.
    7. ;

    et facta est grando, et ignis. 12. Et quanus Angelus tuba cecinit :


    600 I). ALB. MAG. ORD. PRi^D.

    et percussa est tertia pars solis^ aquilee volantis per medium


    et tcnia pars luna^, et tertia pars coeli, dicentis voce magna :

    stellarum, ita ut obscuraretur Vaj, V3e, vfe habitantibus in


    tertia pars eorum, et diei non terra de Ccetcris vocibus trium
    luceret pars tertia^ et noctis si- Angelorum, qui erant tuba ca-
    militer. nituri.
    i3. Et vidi, et audivi vocem unius

    Supra posuit duas visiones. Hic ponit


    tertiam in qua, secundum Bedam, sub
    specie seplem Angelorum tuba canentiurn
    IN CAPUT VIII APOCALVPSIS seplem eventus Ecclesiae describun-
    tur.

    ENARRATIO. Et divlditur htec pars in tres partes.


    In prinia videntur septeni Angeli quibus
    datse sunt septem tubse. In secunda, de-
    « Et cum aperuisset sigillum septi- terminatur a quo sunt datse, ibi, j^. 3 :

    f
    « El alius Angelus. » In tertia ofticium
    mum, factum est silentium in coelo,
    ad quod sunt datae, ibi, y. 6 : « Et se-
    quasi media hora. »
    ptem Angeli. »
    Dicit ergo :

    Hic determiualur aperlio sigilli septi- « Et vidi, » scilicet, in visione spiri- Praec

    iiii,qua nianifeslatur status Ecclesice tuaU, « septem Angelos, » id est, Praedi- toree
    CUD
    post tempus Antichristi, sciHcet, quando catores univei"sos, qui dicuntur Angeli,
    sepl
    dabiturpaxEcclesise, sed parum durabit. quia a^terna bona nobis annuntiant : de slai
    quil
    Unde quia hic status quasi clausus late- quibus, Isa. xxxni, 7 : Angeli pacis dats
    bat in Scriptura, hic ostenditur : ideo amare flebunt. Item, quia nobis mini- sept
    tui
    dicitur sigillum septimum aperiri. strant. Ad Hebr. i, 14 : Omnes sunt ad-
    Unde dicit : Et cum apeniisset sigil- ministratorii, etc. Item, quia debent esse
    lum septimum, » id est, futurum Eccle- spirituales, et non carnales. Psal. cui, 4:
    siae stalum post mortem Antichrisli ma- Qui facis Angelos suos spiritus. Item,
    nifestasset, « factum est silentium, » id quia debeiit esse contemplatione cce-
    est, pax, et tranquilUtas, « incuelo, w id lestes. Matlh. xviii, 10 : Angeli eorum in
    est, inEcclesia. Tuncenimlicebit Sanctis coelis semper vident faciem Patris. Et
    preedicare libere, nec aliquis adstringet dicuntur esse septem propter septem vi-
    eos, necimpugnabit. tiorum eradicationem, et septemVirtutum
    « Quasi media hora^ » id est, per mo- plantationem. Vel, quiaseptiformi Spiritu
    dicum tempus, quia cilo veniet Dominus sunt repleti. Vel, quia praeponuntur cre-
    ad judicandum. UndeBeda: « Post inter- dentium universitati.
    itum Antichristi requies ahquantula fu- « Stantcs, » id est, paratos ad divi-
    tura creditur in Ecclesia. « nuin obsequium, vel ad obediendum.
    Psal. V, 5 : Mane adstaho tibi. iLern,
    « Stantes, » id est, paratos ad eundum.
    2 « Et vidi septem Angelos stantes in
    Joan. XV, 16 : Posui vos ut eatis. Item,
    conspectu Dei, et dat?e. sunt illis se- « Stantes^ » dirigendo inlentionem suara
    ptem tubee. v ad l)eum. llem, « Slanles, » id est, pa-
    IN APUCALYPSIM H. JOAXMS, VlSlO III-VIII, 2, :i. 601

    ralos ad preedicandum, sicul Dominus tiavit. Joan. i, 18 : Unigenitus Filius,


    stans praedicavit turbis '. qui est in sinu Patris, etc. Item, quia ad
    In conspectu Dei, » per contemplalio- salvandum nobis missus. Joan. iii, 17 :

    nem. Yel, quia a Deo adspiciuntur, et Nonenim misit Deus Filium in mundum
    Angelis sanctis. Psal. xlix, 8 : Holo- ut judicet mundum. sed ut salvetur

    causta aiitem tua in coiispectu meo sunt mundus per ipsum.


    semper. Yel, (c In conspectu Dei, » ut a « Venit, » scihcet iu cariiem. Joan. i,

    Deo videantur, non abhominibus solum. 14 : Verbum caro factum est. Psal.

    « Et datse sunt illis septem tubas, » id xxxix, 8 : Tunc dixi : Ecce venio. Qui
    est, officium praedicandi. Hse dicuntur ubique habet esse per deitatem. Jerem.
    datas, quia nemo debet praedicare nisi xxiii, 24 Ccelum et terram ego im-
    :

    missus. Ad Roman. x, 15 : Quomodo pleo.

    prxdicabunt nisi mittantur? Item, « tu- Et dicitur « alius, » quia ab aliis in

    bse, » scilicet, in quibus peccata dimit- natura diversus. Iste Creator, aUi crea-
    tuntur, quarum usus erat in lubileo ''.
    tura. Iste cunctis Praedicatoribus melior,

    Item, in quibus munitiones mundi de- et gratia sanctitatis, et potentia virtutis,

    struuntur, qusesignanturinmuris Jericho et excellentia dignitatis.

    corruentibus ad clangorem tubarum ^ Et


    dicuntur septem propter septiformem « Et stetit ante altare_, habens Ihuri-
    gratiam Spiritus sancti per quem Scri- bulum aureum. »

    plura est reserata quam praedicant. Vel,


    quia septem munitiones mundi dissipant, Hic dicit, quod Christus paratus fuit

    vel prsedicanl, quae sunt tales, sui amor, seipsum otferre in cruce.
    amor mundi, amor honoris, ignorantia, Et dicuntur tria. Primo, ipsius prom-
    consuetudo prava, sui status incerlitudo, ptitudo ad inimolandum se pro nobis in
    praesumptio. Et, sicut dicit Hieronymus cruce. Secundo, quod orationes Sancto-

    ad Hehodorum, facile rumpit haec omnia rum sunt ei commissae, ibi, « Et data
    vincula amor Christi, et timor gehennae. sunt ei incensa multa. » Terlio, quod
    per eura Deo Patri sunt oblatae, ibi, y. 4 :

    « Et ascendit fumus incensi. »

    « Et alius Angelus venit. » Dicit ergo « Et stetit, » scilicet, quasi


    :

    paratus immolare. In quo notalur obe-


    Supra dictum est quod septem Ange- dientiae promptitudo. Ad PhUip. ii, 8 :

    lis sunt datce septem tubee, hic dicit a Factiis obediens, etc.
    quo sunt datffi. « Antc altare, » id est, ante crucem Allare
    j , • • • 1 • j inuua
    luulta
    Et dicunlur tria. Primo, dicit quod myslerium mcarnationis implere deside- gjgnificat.

    Fihus Dei venit in carnem. Secundo, ad rans. Luc. xxu, 13 : Desiderio desideravi,
    immolandum eam obedientiae prompti- etc. Yel, secundum Glossam, exponitur
    tudinem, ibi, « Et stetit anle altare. » de Chrlsto qui dicitur altare. Et tunc
    Tertio, quod immolavit quando ascendit sic « Et stetit ante altare, » id est,
    :

    . in crucem, ibi, y. o « Et accepit Ange- : Christus fuit in deitate verus Deus prius-
    lus. » quam esset altare, id est, humunae natu-
    gg Dicit Et alius Angelus, » id
    ergo : « rae unitus. Vel, iides dicitur allare, quia
    'g est, Christus qui est Angelus magni con- nulki operatio phicet Deo, nisi hat in hde
    silii secundum aiiam translationem *. Et Ecclesite. Psal. l, 21 : Tunc imponcnt
    dicitur Angelus, quia Palrem nobis nun- super altare tuum vitulos. Ad Hebr. xii,

    ^ ibiileiii.
    ' Gf. Luc. VI, 17 et seq. Ci'.

    ^ JoSUf. VI, i. Cf. Isa. IX, 6.


    602 D. ALB. aJAG. ORD. PRvED.

    6 : Sine fide impossibile est placere Deo. originalis : et egredielur vas purissimum,
    Item, altare cor jusii. Psal. xlii, 4 : /;/- id est, corpus Christi. Item, aurum, quia
    troibo ad altare Dei : quod dicitur altare, ex sola charitate estpassus, et cruciPixus.
    quia in eo carnales motus debent com- Jerem. xxxi, -T : /// charitate perpetua
    buri, et hoc timore divini judicii. Exod. dileji te, elo.
    xxvii, I : Facies et altare, scilicet holo- « /// nuoiu sua \ » scillcet, paratus
    caustorum. Item, quia in eo desideria ipsum immolare Patri pro nobis. PsaL
    sancta igne charitatis debent accendi. cxviii, Anima mea in manibus meis
    109 :

    Exod. xxx,1 Facies quoque altare ad :


    semper. Item, « In manu sua, d quia in
    adolendum thymiama. Item, altare dici- potestate sua fuil ipsum oflerre. Joan. x,
    tur quam Ghristus
    Ecclesia anle stat, 18 : Nemo tollit eam a me, sed ego pono
    eam protegendo, JII Regum, vi, 22 : eam, etc. Isa. liii, 7 : Oblatus est quia
    Altare oraculi texit auro, scilicet mun- ipse voluit. Item, « /// taanu sua, » quia
    dissimo. Genes, xv, Ego I : protector corpus ejus non habuit rebellionem ad
    tuus sum, et merces tua magna nimis. spiritum, nec e converso.
    Alia littera, sicut dicit Beda, habet :

    « Habens thuribulum aureum, etc. » « Super altare, » ubi nos habemus « ante
    altare : » quod dicitur quia super altare

    Thuri-
    NoTA
    Thuribulum est clausum infe-
    : crucis thuribulum suum aureum, id est,
    bulum rius, et apertum superius, et siffnat cor- iinmaculatum
    aureum.
    corpus Patri pro nobis
    n\ •

    pus (.hnsli quod non fuit formatum obtulit.


    humano, id est, inferiori opere, sed su- Secundum Haymonem, per thuribu-
    periori, id est, opere Spiritus sancti. Luc. lum aureum intelligitur Ecclesia, quee
    I, 35 : Spiritus sanctus superveniet iti te. incensa igne divini amoris mundas ora- j

    Item, habet plura foramina, et Christus tiones ad Deum dirigit : clausa est infe- ;

    vulnera. Canlic. ii, 4 ]^e?ii in foramini- : rius ad terrena, sed aperta superius ad '

    hus petrse. Item, thus crematur ut Do- aeterna. Et dicitur aureum propter fulgo-
    mino oireratur, sic orationes sanclorum rem sapientise, pretiositatem charitatis et
    Ecclesia^ per Christum Deo Patri diri- obedientia?, quibus vestita est Ecclesia.
    guntur. l'nde orationes terminanlur sic : Secundum Glossam, thuribulum aureuni
    « Per Dominum nostrum, etc. » Tnde dicuntur Apoijtoli qui sunt vas plenuin ^

    Bernardus Factus est thuribulum ex: « Spiritus sancti, etc.


    quo Deus suavitatem odoris accepit, et t

    propitius factus est mundo. »


    « Et data sunt ilii incensa multa, ut
    c< Aureum, » propter innocentiae fulgo-
    rem, Hoc
    daret de orationibus sanctorum om-
    et puritatem. quod dicitur,
    est
    IlIyRegum, VII, oO, quod Saiomon fecit nium super altare aureum quod est j

    thuribulum de auro purissimo. Nota :


    ante thronum Dei. !>

    Aurum Aurum purum fuit corpus hominis ante


    purum.
    lapsui^j^ qyi^ peccatum non habuit. Au-

    rum purius fuit corpus Virginis, quod


    Ilic dicit

    quse multse sunt, sunt


    quod orationes Sanctorum
    ei commissae.
    i
    numquam commisit peccatum. Auruiu Unde dicit : « Et data sunl ei, » id
    purissimum fuit in Christo : quia nec est, Christo, « incensa multa, » id est,
    peccavit, nec peccare voluit, nec potuit multee orationes sanctorum, « ut daret, »
    committere aliquod peccatum. Proverb. id est, Patri otferret, « de orationibus
    XXV, 4 Aufer rubiginem de argento, id
    :
    sanctorum omnium, » scilicet, aliquas,
    est, de Beata Virgine contaminationem et non omnes : quia non semper petunt

    ' H«c verba, //( manu sm, non sunl de hoc versiculu. sed subaudiuntur.
    L\ APOCALYPSIM B. JOAXNIS, VISIO Ill-Vlll, 3, 4, o. 603

    quod eis est utile ad salutem, sicut patet voces, et fulgura, et terraemotus ma-
    in Paulo qui peliit stimulum amoveri, et gnus. »

    tamen non obtinuit ^


    « Super altare, » id est, super crucem Supra diclum est quod Christus venit
    in qua oblalus est. Merito enim passionis in carnem, et quod paratus sit ad susli-

    orationes quse in Christo ponuntur, sicut nendum Passionem hic dicit, quod vo- :

    incensum in thuribulum, Deo Patri sunt luntarie ascendit crucem.


    acceptae, Unde, I Joannis, ii, 1 Advoca- : Et dicuntur quatuor. Primo, quod cor-
    tum habemus apud Patrem Jesum Chri- pus suum morti voluntarie exposuit.
    stum justum, etc. Secundo, quod acerbitatem Passionis in
    K Aureum, » id est, tinctum sanguine omnibus membris sustinuit, ibi, « Et

    Christi, miraculis fulgens, inter omnia implevit illud. » Tertio, quod corpus
    ligna pretiosius, sicut inter metalla au- suum voluntarie in sepulcro posuit, ibi,

    rum. Yocatur ergo crux altare : quia su- « Et misit iu terram. » Quarto, signa
    per ipsam immolatus est Christus. probantia quod Deus fuerit, ibi, « Et
    « Aureum, » propter miraculorum facta sunt tonitrua. »

    fulgorem, et sui pretiositatem. Unde « Et accepit Angelus thu-


    dicit :

    ribulum. Contra Prius habebat in


    » :

    manu ergo non accepit. Responsio.


    :

    « Et ascendit fumus incensorum de p,ius habebat in manu, cum venirethora


    orationibus sanctorum de manu An- mortis. Accepit autem quando se morti

    e^eli coram Deo. ^>


    voluntarie exposuit. Unde « Accepit :

    thuribulum, » id est, corpus suum san-


    q^
    Supra dictum est, quod Sancti com- ctum, et irnmaculatum morti et Passioni Christi
    dicitur
    mittunt orationes suas Christo, ut eas exposuit. Joan. xvni, \ ^i"^ \ Quem quse- thuribu-
    lum au-
    Patri offerat : hic dicit, quod ipse eas ritis ? Responderunt ei : Jesum Xazare- reuoi.
    Patri reddit acceptas. 7ium. Dicit eis Jesus : Ego siim.
    Unde dicit : « Et ascendit fumus incen- « Et implevit illud de igne altaris, »

    sorum, >y id est, compunctio procreata id est, acerbitate mortis crucis totum
    studio orationis, igne visionis Dei accen- corpus suum implevit : quia in omnibus
    sa, « de orationibus sanctorum de manu membris suis passus fuit : vel quia ex
    Angeli, » id est, virtute sive potestate, charitate passus fuit : « et misit in ter-
    quse per manum intelligitur. Quasi di- ram, » id est, in sepulcrum « et facta :

    cat : Per virtutem el operationem Christi su)it tonitura, » id est, miracula quia :

    ascendunt orationes Sanctorum. petr£B scissse, mortui resuscitati sunt, et

    « Coram Deo, » scilicet, Pati'e. Ipse terrcTmotus factus. Unde Centurio dixit.

    enim Christus orationes Sanctorum in audito terra?motu : Vere hic homo Filius
    nianu recipit, et offert eas Deo Patri, Dei erat -.
    ostendens humanitatemei continue Vel sic : « Et facta sunt tonitrua, »

    assumptam pro redemptione humani ge- scilicet, in ejus Passione : quia tunc ignis
    neris. verus exstinctus est in nube, id est,

    Christus mortuus in cruce. Igne etiara

    tali exstincto, factiv sunt tenebrcT ab hora


    « Et accepit Angelus thuribulura et ^^^^^ ^^^^^ ^j no,,am.
    implevit illud de igne altaris, et misit « Et voces, » quando Angelus apparuit
    in terram : et facla sunt touitrua, et consolans eum sive confortans '. Vel,

    * II ad Corinth. xii, 7-9. ^ Luc. XXII. 4:^.

    - Matc. XV. .'{0.


    604 D. ALB. MAG. ORD. l^RJED.

    quando vox de coelo dixit : El clarificavi^ dicandi, in quibus conlinentur septem,


    et itenim clarificabo '. ut supra dictum est, « prseparaverunt
    « Et fulgura, » in die Pentecostes sci- se, » scilicet ad scrutandum divina elo-
    licet. Act. 11, 2 : Factus est repente de quia. Tnde in libro Esdraj, vu, 10 :

    coelo sonus, etc. Esdras paravit cor suum, etc.

    Vel, quas audierunt Juda?i


    « Voces » Vel, « Prxparaverunt se, » id est,

    post Ascensionem Domini, Angelis di- quomodo, et quid singulis debeant prse-
    centibus : Recedamus ab bis sedibus, »
    « dicare. Vel, « Prseparaverunt se. » Hay-
    ut dicit Josephus. « Et fulgura, » quia mo : « Prius faciendo quod prsedicaluri
    viderunt equites discurrenles in aere, in sunt, » « ut tuba canerent, » id est, prse-
    quo significabatur quod citius essent dicarent. El nota, quod dicit : « Ut tuba prt

    captivandi. « Et terrsemotus magnus. » canerent, » quia etsi tuba sonum reddit ^.q^^

    Hoc fuit in Resurreclione. Hoc fuit in terribilem, tamen debet esse cantus : '

    fidelium oratione. Act. iv, 31 : Cum quia prsedicatio debet et terrorem incu-
    orassent, motus est locus in quo erant tere, et ad amorem inducere. Item, cum
    congregati. hilaritate et Isetitia debent officium exer-
    Vel sic : « Et accepit thuribulum, » id cere.
    est, Apostolos, « et implevit illud de
    igne, » id est, de charitate, « altaris, »
    id est, Christi. Act. n, 4 : Repleti sunt « Et primus x\ngelus tuba cecinit :

    omnes Spiritu sancto. et facta est grando, et ignis, mista in


    « Et misit in terram, » id est, Eccle-
    sanguine, et missum est in terram : et
    siam, scilicet, ad prsedicandum : « et
    tertia pars terrae combusta est, et
    facta su7it, » supple, ipsis praedicantibus,
    « tonitrua » comminationum^ « et voces »
    tertia pars arborum concremata est,

    consolationum, « et fiilgura » miraculo- et omne foenum viride combustum


    rum, « el terriBmotus factus est magnus, » est. »
    quia visis miraculis quidam conversi
    sunt ad poenitentiam, alii ad persecutio- Hic incipit determinare de cantu sive
    nem. tubis seplem Angelorum.
    Et dividitur ha^c pars in septem secun-
    dum numerum seplem Angelorum usque
    ad duodecimum capitulum, in quo termi-
    6 « Et septera Angeli qui habebant
    natur pars ista bujus tertiffi visionis.
    septem tubas, preeparaverunt se ut
    Hic autem agitur de cantu primi An-
    tuba canerent. »
    geli.

    Et dicuntur hic Primo, quod ad tria.


    Heec est tertia pars hujus tertise visio- prsedicationem Apostolorum ira Dei in-
    nis, in qua agitur ad quid sunt datse illi notuit. Secundo, dicitur quibus innoluit,
    tubee. Et misswn est in terram.
    ibi, « » Terlio,
    Et dicuntur hic duo. Primo, quod se quod omnes malos consumpsit, ibi, « Et
    prseparaverunt ad canendum. Secundo, tertia pars teme. »

    delerminat per ordinem de cantu eorum, Unde dicit « Et pritnus Angelus, »


    :

    ibi, y. 7 : Et primus Angelus. »


    « id est,primus ordo Praedicatorum, ut
    Dicit ergo « Et septem Angeli,
    : » id fuerunt Apostoli, « tuba cecinit, » id est,
    est, Prsedicatores universi, « qui habe- prsedicavit, aperte exhortans ad bellum.
    bant septem tubas, » id est, officium prae- Isa. Lvin, 1 Quasi tuba exalta vocem
    :

    •Joan. XH, 28.


    TN APOCALYPSTM B. JOAWTS, VISK» III-VTTI, 7 (m
    tuam. Vel, « Tuba cecinit, » ratione partes, quidam contemplativi : alii acti-

    luba? terror, ratione eantu^ suavitas, vel vi ; alii terrenis actibus dediti, et haec

    amor. Praedieatio Aposloloruui visa est tertia pars igne combusta est avaritia^ in

    ut cantus suavis bonis, malis autem ut praesenti, et tandem comburentur igne


    terror gravis. inferni. L'nde : « Et tertia pars terrx, »

    « Et facta est gramlo, et ignis, » id id est, proferens malas herbas « com-


    est,voce Preedicatorum manifestata est busta est, » id est, igne devorata, « et

    poena quse debelur malis liominibus


    ,
    .
    tertia pars arborum, » sterilis et infru-

    « mista in sanguine, » quia illa poena ctuosa, « concremata est. » ^Tatth. vii, 19 :

    debetur pro sanguinolenlis operibus. £t Omnis arbor qux non facit fructum
    in grandine intelligitur frigus, in igne bonum, etc.
    calor, in sanguine peccatum. Quasi di- " Et omne fipnum viride combustum p,enuQi.

    cat : Praedicabunt pcenam talem deberi est. » Per fcenum intelligitur caro, per
    peccatoribus secundum illud Job, xxiv, virorem luxuriae humor : ergo omne
    19 : Ad nimium calorem transeat ab foenum, omnis homo, viride, »
    id est, «

    aquis nivium, et usc/ue ad inferos pecca- id quo est luxuriae humor,


    est, in

    tum illius. combuslum est, » scilicet, igne luxuria?,


    « El niissum est in terram. » Glossa : et tandem igne gehennce. Vel, per fcenum

    lloc tolum, id est, grando, et ignis, et viride intelliguntur omnes quiescentes in

    sanyuis in terram, id est, habitantibus virore hujus mundi quod liodie est, : et

    in terra. cras in clibanum mittitur '. Quia vero


    Kt quia aiiqui ad praedicationem Apo- hujus foeni nihil participat bonitatem,
    stolorum sunt conversi, alii vero igne sed totum reprobabile est, ideo dicit :

    leterno consumpti. Unde subdit : « Et « Omne fcenum. »

    terlia pars terra^, » non dicit, tota terra. Secundum alium niodum legendi divi-
    -NoTA : Duse parles dicuntur auditores, ditur sic illaprimo notatur
    pars : Kt

    lertia pars neutra. Item, duae partes sunt primus ordo l^raedicatorum Xovi Testa-
    activi et contemplativi, tertia neuter. Vel menti. Secundo, saevitia Judaici populi,
    secundum Glossam, duce partes sunt ju- ibi, « Et facta est grando. » Tertio, re-

    storum, perfecti scilicet, et minusperfecti, probatio illius populi, ibi. « Et niissum


    tertia pars reprobi. Duas partes conser- est. »

    vat Dominus. Psal. cxin, 13 : Senedijit Dicit ergo : « Et prinius Angelus, »

    omnibus qui timent Dominum, pusillis id est, primus ordo Praedicatorum, scili-

    cum majoribus. Ttem , eorum qui saU cet, Apostolorum, tuba cecinit, '( » id

    vantur : quidam salvantur in statu inno- est, praedicavit, consolando corda fide-

    centite, ut parvuli quidam in statu actu-


    : lium. Xota, quod quilibet Angelus dici-

    alitfr justitiae, ut adulli : tertia pars sunt tur tuba canere : numquam tamen in

    reprobi, quae combusta est igne infernali, Veteri Testamento dictus est cantus, sed
    Vel sic : « Tertia pars terrse combusta clangor. l^t lioc, quia Vetus Testamen
    est, et arborum concremataest,
    tertiapars tum fuit lex timoris, Novum amoris. Kt

    i et omne foBnum viride combustum est. »


    Per terram intelliguntur
    bores Pradati, per fipnum viride conli-
    subditi, per ar-
    dicitur cantus tub;e priedicatio A|)ostolo-
    rum, quia
    rlbilis.ludai^.
    fuit dulcis Ciiristianis, sed ler-
    I.t |iioplerhoc, <k facta est
    denles in virore iiujus mundi. Subtlito- (jrando. » id •sl, [lersecutio, « et ignis, »

    rum trcs sunt partes, innocentes, pceni- id est, interior ardens aemulatio. Vel,
    tentes, perlinaces : et haec terlia pars igne (.1 Grando » lerroris, et « ignis » invidiae,

    combusta esl. Pra.datorum tres sunt et indignalionis. Vel, « Grando » exte-

    '
    Mutili. \i, :{0.
    ti06 D. ALB. MAG. ORD. PR.€D.

    rioris persecutionis, « et iynis » anioris lus ad praedicationem Apostolorum ex-


    in cordibus tidelium : « mista sanguine, » pulsus ab electis amplius coepit dominari
    quia propter hoc etTundunt sanguinem in reprobis. Secundo dicit, quod ex hoc
    iidelium : unde lapidaverunt Stepha- secuta est in eis plaga spirituaUs, ibi,

    num '. « El missum est in terram, » id « Et /acta est tertia pars. »

    est, tontra Judaeos incultos et terrenos a Dicit ergo Et secundus Angflus^ » Ap


    : «
    dict
    iste Angelus noa
    Apostoh. Ende ir
    diabolo suggerente. Et dicit : « JJis- id est,
    Ad
    sum est, » impersoualiter : quia per hoc est aUus a primo in natura et officio, sed
    Judeei privali sunt omni principalu, sa- secundus dicitur, quia aliis, id est, genli-

    cerdotio, t-t regno. « Et tertia pars ter- bus praedicavit.


    rse, i^ id est , Judseorum terrenorum, « Tuha cecinit, » id est, apertepraedica- Dia
    « combusta est, » scilicet, primo igne vit : « et ecce tamquam moiis, » id est, dic
    m<
    peccati, postea comburentur igne infer- diabolus qui dicitur mons propter suam
    nali. Prima pars Judseorum fuit eorum superbiam, « magnus, » propter poten-
    qui ante praedicationem Apostolorum liam, « igne ardens, » propter irara et
    crediderunt. Secunda, eorum qui post invidiam, « missus est in mare, » id est,

    praedicationem conversi sunt. Tertia, mundum. Psal. cni, 25 : Hoc mare ma-
    eorum qui nec ante nec post credide- gnum, etc. Yel, « Lt mare, » id est, in

    runt. corda reproborum exclusas a bonis per


    « El lertia pars arhorum concremata prsedicationem Apostolorum : non quod
    est, » idest,malorum Judaeorum, qui per ibi non esset, sed quia ferventius inten-
    superbiam Christum recipere noluerunt dere coepit.
    « ei omne fcenum viride comhustum Vel sic : « Et secundus Angelus tuba
    est, » id est, Judctji qui luxurice vacabant. cecinit, » ut prius, id est, aperte prfedi-
    Judaeo- Xota, quod tria genera Judaeorum tangit. cavit : (( et tamquam mons magnus, » id
    rum tria
    genera. Per terliam parlem terrae signat avaros, est, diabolus, « missus est, » scilicet di-

    per arbores superbos et elatos propler vina permissione, vel nocendi Ubidine,
    doctrinam legis, per fo^num lux.uriosos. " i)i ))iare, » id est, in Genliles qui di- Gek
    diciLor
    Et quia temporahbus et doclrina legis cuntur niare, quia tumidipei' superbiam,
    Dl«-
    contingit et bene et male uti, sed non et fluidi per luxuriam, (luctuanles per
    luxuria, ideo dicitur quod " om)ie /asnum diversorum idolorum culturam, falsi per
    ciride combustum est. » iracundiam.
    Sed cumdiabolus possederit hoc mare, Qai
    quare dicitur « )nissus i)i ma)'e ? y>

    8 « Et secundus Angeliis tuba ceei- Respondeo L t amplius possideret .

    nit : et tamquam mons magnus igne quoad partem reproborum, ut et perse-


    culionem excitaret.
    ardens missus est in mare, et facta est

    tertia pars maris sanguis.


    « Et facta est tertia pars maris san-
    Et mortua est tertia pars creaturse
    guis. »
    eorum quee habebant animas in mari,
    et tertia pars navium interiit. » Mare quod tumet, signat superbos :

    quoniam fiunt sanguis, quando peccant"


    Hic est secunda tuba in qua, secundum per superbiam : quia et sanguis pecca-
    Bedam, signatur diabolus expulsus de tum signat.
    Ecclesia.
    Et dicuntur duo. Primo, quod diabo- « Et mortua est tertia pars creaturae

    1 Xci. vii, o8 et 69.


    IX APOCALYPSDf B. JOANNrS, VISIO TII VIII, 0, 10, 11 607

    eorum quee habebant aninaas in pars inleriit primo interitu peccati, post-
    mari, etc. » ^a interitu seternee mortis.

    Per hoc intelliguntur carnales viventes


    iu dehciis carnis.Mare enim spumosum « Et tertius Angelus tuba cecinit :
    10
    est : et Hieronymus) venter
    (sicut dicit et cecidit de ccjbIo stella magna, ar-
    mero sestuans, cilo spumat in luxuriam.
    dens tamquam facula, et cecidit in
    ^aves
    « Et tertia pars navium interiil. » Per
    avari
    tertiam partem fluminum, et in fontes
    t
    naves intelliguntur cupidi et avari, qui
    navigant mare ut sic possint suae cupidi-
    aquarum.
    lati satisfacere. Quia vero quidam prse- Et nomen stellae dicitur Absin- It
    dictorum peccalorum pcenitent manifeste, thium : et facta est tertia pars aqua-
    quidam occulte, quidam vero numquam :
    rum in absinthium, et multi homi-
    ideo per tertiam partem maris, et per
    num mortui sunt de aquis ,
    quia
    tertiam partem creaturce, et per tertiam
    amaree factae sunt. »
    parte navium intelUf^untur.
    Vel sic, ut per mare intelligatur gen-
    tihtas. Prima pars hujus est illi qui Haec est tertia luha, qu!B secundum
    fidem receperunt, et confessi sunt. Se- Hedam significat haereticos ab Ecclesia
    cunda pars, illi qui receperunt, sed con- recedentes, et Scripturam corrumpentes.
    fessi non sunt. Tertia pars sunt ilh qui Postquam enim diaholus non potuit
    nec receperunt, nec confessi sunt. Est fideles pervertere sive suhvertere per
    ergo sensus : « Et tertia pars maris, « id perseculiones, misit hcereticos qui multos
    est, genlihtas, " facta est sanguis, » suhvertunt.
    scilicet persequens crudeliter Apostolos, Et dicuntur hic quinque. Primo, quod
    et efTundens sanguinem eorum. ad vocem Praedicatorum princeps haere-
    Et mortua est tertia pars creaturse
    « ticorum cecidit ab Ecclesia. Secundo,
    eorum quie habebant animas in mari. » clicitur ubi, ibi, « Et cecidit in tertiam

    DSO-
    \oTA Per hanc creaturam halicntem
    : partem. » Tertio, ponitur nomen ipsius,
    di- animam in mari, signantur sapienles ihi, y. Et nomen stellx. » Quarto,
    11 : «
    tur
    :ura mundi, ut Philosoplii qui propter suam ostendit etTectum consequentem casum,
    idi.
    discretionem videntur animas in mundo ibidem. « Et facta est tertia pars arjua-
    habere, et magis rationales judicantur. rum. » Quinlo, quod ex amaritudine
    Inde dicuntur creatura mundi. Ad Ro- secuta cst mors hominum, ihidem, « Et
    man. i, 20 : Invisibilia Dci a crcatura multi Iiomiiunn mortui. »

    mundi, id est, a Philosophis, etc. Ho- Unde dicit Et tcrtius Angelus^ » id


    : •<

    runi fuerunt tres partes. Quidam fuerunt est, tertius ordo Prwdicatorum. Hi fue-
    dispositi ad credendum per hona natu- runt Doctores qui Apostolis et martyri-
    ralia, ut Dionysius. AUi per doctrinam bus successerunt, et Scripturam expo-
    Apostolorum. AUi nec sic^ nec sic et : suerunt « tuba ceciiiit^ » id est, aperte
    :

    . illa tertia pars est mortua in errore suo, priiedicavit : « et cccidit de coelo stelln
    vel in etfusione sanguinis fidelium. maijna, » id est, diabolus qui est prin- Diabolus
    « /i7 tertia pars navium interiit. » ceps ha-reticorum. Tsa. xiv, 12 : Quo- ^^^i^^^li
    NoTA : Per 7iaves intelliguntur aliorum modo cccidisti dc coelo , Lucifcr, cjui facula.

    rectores ut (»riucipes. Hoium sunt tres manc,e\,c.? « /'Jt stelta, non quia jam)y

    parles. Quidam doctrinam Evangelicam luceat, sed propter primam conditionem


    i^eceperunt^ et Ecclesiam dotaverunt. in qua luxit. Ilem, « maijna, » quia cae-
    Alii receperunt, sed hoc non fecerunt. teris praeclarior fuit : " ardejis » igne
    Alii nihil liorum fecerunt : et ista terlia invidicT, « famfjuam facu/a. » Nota :
    608 D. ALB. MAG. ORD. PRJEB.

    Facula ardendo fcElorem emitlit, et alios partes sunt tres expositiones. Prima lit-

    illuminando seipsam consumit : sic dia- teralis, secunda spiritualis, tertia per-

    bolus tentando homines ct inllammando versa : et in lianc cadunt ipsi.

    emittit vitiorum fcetorem, et spiritualiter « Et in fontes aquarum. » Nota :

    consumit seipsum. Fontes aquarum sunt quatuor Evange-


    Yel, « Cecidit de coelo, » ad litteram lia, in quibus origo fidei comprehendi-
    quando superbivit. Sed de isto casu non tur, quae ipsi depravant. Psal. x, 4 :

    intelligitur hic, sed de secundo, qui, Quse perfecisti destruxerunt


    supple, Angelo terlio canente, ab Eccle-
    sia expulsus fuit. Ecclesia enim est coe- « Et nomen stelke, etc. »
    lum. Isa. Lxvi, 1 : Ccelum sedes mea.
    Yel sic : « Et lertius Angelus, » id est, Bene dicit nomen quia nomen habet, :

    tertium ordo Praedicatorum, « tuha ce- quod sit lucens, et non rem.
    cinit, » id est, aperte preedicavit : « et « Dicitur Absinthium, » tum quia Hei
    dic r
    cecidit, » lapsu erroris, « de ccelo, » id amaritudinem perturbationis inducit in Abs
    est, de consorlio ficlelium, « stelln » Ecclesia tum quia seductum per eam in
    :
    Ihi

    hsereticorum « magna, » id est, ccetus amaritudinem mortis spirituaUs perduci-


    hsereticorum nocte lucens, id est, errans, tur. Yel, « Absinthium, » quia cibum

    et errores docens. Yel ad litteram, sacree Scripturfe reddit amarum. I ad


    nocte docens. .loan. ui, 20 Qui male
    : Corinth. v, 6 : Modicum fcrmentum
    «^*^ odit luccm. Yel, « Stella magna, » totam massam corrumpit. Yel, « Absin-
    HcBresiar-
    cha dici-
    \^ egt ha^resiarcha qui
    '
    stella dicilur thium, » quia veritatis dulcedinem di-
    tarslella
    roagDa. propter scientiam apparentem, « ma- mitlunt, et in amaritudinem mendacii
    gna, » propter sequentium multitudi- cadunt.
    nem, «• ardens » igne invidiae contra « Et facta est tertia pars aquarum, »

    Ecclesiam, « tamquam facida, d non id est, iUa in qua hsereticus cadit, « ab-
    sicut vera stella . Facula illuminando sinthium, » quia perversa expositio to-

    seipsam consumit, et quidquid consumit tam reddit amaram Scripturam.


    in carbonem convertit sive redigit : sic « Et multi homines mortui sunt de
    hseresiarcha et se consumit alios do- aquis, » id est, de usu earum, hoc est,

    cendo, et in nigredinem pcccati convertit Scripturarum infectarum, « quia amaree


    eos. Nahum, ii, 10 Facies omnium : factse sunt, » scilicet, per malas exposi-
    eorum sicuf nigredo nlla>. tiones haereticorum. Mixtum enim est fel

    hareticae pravitatis. I^nde : « Mortui sunt


    « Et cecidit in tertiam partem flu- multi hominum, » scilicet, spiritualiter.

    minura. » Jerem. Ecce ego cibabo popu-


    ix, 15 :

    lum istum absinthio, et potum dabo cis


    Flumi- NoTA : Flumina sunt sacra? ScriptuPte. aquam fellis, id est, permiltam cibari et
    na. Psal. xcH, 3 : Elevaverunt flumina potari istis aquis.
    suam, scilicet, in Prsedicationibus.
    vocetn
    Horum fluminum sunt tres partes.
    Prima esl textus Yeteris Testamenti, et « Et quartus Angelus tuba cecinit :

    Xovi Testamenti. Secunda, dicta Aposto- et percussa est tertia pars solis, et
    lorum. Tertia, expositiones Sanctorum :

    tertia pars lunee, et terlia pars stella-


    et in istam partem ceciderunt haeretici,
    rum, ita ut obscuraretur tertia pars
    quia Sanctorum expositiones non reci-
    piunt. Yel, prima pars est Yetus Testa- eorum, et diei non luceret pars tertia,

    mentum, secunda Novum, lertia neu- et noctis similiter. »

    trius : el in iianc ipsi cadunt. Item, tres


    (N APOCALYPSTM B. JOANNIS, VTSIO ITT-VIII, 12. 609

    Hic est quaiia tuba, qua? secundum 20 : Qui obscurati sunt terrse, etc. Item,
    Bedam significat falsorum fratrum in si- sol excedit in tribus corpora superiora :

    derum obscuralione defectum. in quantitate, et claritate, et calore. In


    Et dicuntur duo. Primo, ponit statum primo notatur potestas Preelatorum, in
    hypocritarum. Secundo, ostendit difTe- secundo fidei claritas, in tertio charitas.
    rentiam inler cantum prsecedentium et ITsec fere in omnibus percussa est quia :

    sequentium tubarum, ibi, ^^ 13 « Et : vi- elsi potestatem et fidem retineant, tamen


    di^ et audivi. » perdunt charitatis fervorem. ITsec ergo
    prima parte dicuntur quatuor.
    Tn pars percussa est, quae lucet exterius si-
    Primo, signatur hypocrisis in majoribus mulata sanctitate, sed non ardet interius
    Ecclesise personis, scilicet, Pra?latis, habita charitate.
    cum dicit : « Et terlia pars solis. » Se-
    cundo, in mediocribus, scilicet, clericis, « Et tertia pars lunee. »

    ibi, « Et tertia pars lunse. » Tertio, in


    religiosis, ibi, « Et tertia pars stella- NoTA : Per lunam intelliguntur illi qui cierici per
    rum. Quarto,r> in laicis, ibi, « Et diei sunt in medio statu, scilicet, sacerdotes,
    •"'^^'^-

    non luceret pars tertia. » et clerici, qui sicut luna recipit a sole,
    Dicit ergo : « Et quartus Angelus, » sic recipiunt lumen a Prselatis. Tlorum
    id est, quartus ordo Preedicatorum, « tu- tres sunt partes. Quidani habent curam
    ha cecinit, » id est, voce prsedicationis temporalium, et hi sunt ])rima pars. Alii
    intonuit : « et percussa est tertia pars administrationem sacramentorum, et ii

    solis, » id est, jaculis praedicationis de- sunt secunda pars. Tertia pars est illo-
    jecta est falsitas, et simulatio hypocrita- rum qui neutrum faciunt, et hgec tertia
    iati rum enim persolem
    Prffilatorum. Praiati pars percussa est gladio praedicationis, et
    80-
    D. signantur tum quia sol totum mundum
    : revelata est eorum hypocrisis. « Et ter-
    illuminat. Sic Praelati lumina sunt alio- tia pars lunse » id est, clericorum, sup-
    rum. Unde, Matth. v, 1 i Vox estis lux : ple, percussa est.
    rnundi. Tum quia sol non variatur per
    incrementa et decrementa, sed idem stat. « Et tertia pars stellarum.
    Sic Praelati debent esse stabiles, ut nec
    adversitate, nec prosperitate moveantur, Glossa, Simpliciores. Tales sunt reli- g, u^j^^^^

    nec maledictione, necbenedictione.Eccli. ;iosi. NoTA : Stellee sunt ornatus cceli :


    proprie-
    tates.
    XXVII, 12 : Horno in sapientia manet sicut et ipsi sunt ornatus Ecclesiae. Item, stel-
    sol. Tum quia sol non dedignatur servire la3 parvae apparent : et ipsi in Ecclesia
    minori se, scilicet, terrae, quam ornat parvum statum habent. Ttem, stellee suis
    speciebus diversis. Sic Praelati debent motibus suum laudant Creatorem et ta- :

    esse ministri omnium ad exemplum il- les suis operibus ipsum laudant. Iteni,

    lius veri solis, qui venit ministrare, et stellae fixoe sunt in ccelo : et tales in

    non ministrari '. Horum tertia pars per- claustro. Judicum, v, 20 : Stellse manen-
    cussa est : quia quidam ardent, et lu- tes in ordine et cursusuo. Item, noctem
    cent : ardent vita, et lucent doctrina. illuminant : et illi Ecclesiam. Ad Pliili[).

    Quidam ardent vita, sed non lucent n, 15 : Inter quos lucetis, etc. Horum
    scientia. Tertii sunt qui nec ardent, nec tria sunt vota : obedientia, continenlia,
    lucent : et pro istis dicitur, quod tertia paupertas, quae fere ubique percussa est,
    pars percussa est. Vel, tertii qui lucent quoniam omnes quaerunt quae sua sunt.
    scientia, sed non ardent charitate : et Horum sunt tres partes. Quidam perfecti,
    ideo percussa est pars solis. Psal. lxxih, quidam imperfecti, quidam vero reprobi,

    1 MaUh. XX, 28.

    39
    610 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
    et liaec lertia pars percussa est gladio trium Angelorum, qui erant tuba ca-
    praedicationis. nituri ! »
    Et subdit quomodo :

    Nota, quod graviores sunt status Ec-


    « Ita ut obscuraretur tertia pars illo- clesiae sequenles praecedentibus : ideo
    rum. » hic ostendit dilfercntiam inter prseceden-
    tes cantus tubarum, et sequentes.
    Glossa : « Ut amiltant cognitionem, et I*]t dicuntur duo iiic. Primo, inlrodu-
    bonani operationem. » citur Ecclesia clamans sub specie aquilae
    Quffistio.
    ^^^ quseritur, Quare dicit : « Ita ut triplex vse. Secundo, determinat unde
    ohscuraretur tertia pors illorum, » et accipiatur hoc triplex vee, ibi, « De caete-

    non dicit, percussa est tertia pars et ob- ris vocibus. »

    scurata ? Quia
    Responsio Ilaymonis :
    Dicit ergo : « Et vidi, » id est, intel-

    illi prius per Prsedicatores vulneraban- lexi, « et audici,-» diViiWSM interiori. Ilay-

    tur occulte : scd postea obscurabantur, mo : « In spirituali visione hoc est vi-
    quando anathematizabantur aperte. dere, quod audire, et e converso. »

    (( Vocem unius ac[uilcB. » Nota : Prse- Pr


    tor
    « Et diei non luceret terlia pars. » dicalores signantur ])er aquilam : quia
    aq
    sicut aquila se renovat post vetustatem, Aq
    Haec est quarta pai ticuTa, in qua dicit sic Prsedicator debet deponere veterem ta

    quod illuminati a majoribus, patientur peccati conversationem. Ad Ephes. iv,

    defectum, et obscurati sunt. Ilorum 22 : Deponere vos secundum pristinam


    autem quidam sunt contemplativi, qui conversationem veterem hominem, Itcm,
    signantur per diem. Alii activi, qui si- sicul aquila habet volalum sublimiorem,
    gnantur per noctem : et inter eos sunt sic Prsedicator volare debet per contem-
    quidam perfecti, quidam imperfecti, qui- plationem. Job, xxxix, 27 : Xumquid
    dam neutrum, et hsec est tertia pars quse ad pneccptum tuum elevabitur aquila,
    obscurata est. Unde sensus est : <i Et etc ? Item, sicut aquila habet visum acu-
    dici non luccret tertia pars, » id est, illo- tiorem, sic Pr^edicator intelligentiam
    rum qui illuminati sunt a majoribus, profundiorem. Unde sequitur, ibidem,
    sicut sunt contempkitivi. Ilorum duae y. Et de longe oculi ejus prospiciunt.
    29 :

    partes sunt : perfecti et imperfecti^ lerlia Dicuntur autem unus aquila, licet multi
    pars neutra, et ista pars percussa est. sint, propter concordise unitatem : quia
    « Et noctis similiter, » id est, activo- concorditer unum sentiunt, unum qua»-
    rum, qui illuminati sunt a majoribus, runt, unum prsedicant, Unde, Psal. xxvi,
    sicutdictum est. Yel,per diem et noclem 4 : Unam petii a Domino.
    intelliguntur laici, qui debent illuminari « Volantis per medium cosli, » id est,

    a sole, sicut dics, id est, a Piadatis : et a per secreta ciplestia, vel mysteria Eccle-
    stellis, id est, a dericis, sicut nox. llo- sise capienlis_, el aliis prsedicantis : « di-
    rum sunl tres partcs : principes, nego- centis, » id est, prsedicantis^ « magna
    tiatores, agrorum cullores, IIa?c pars voce, » quia in toto mundo. Vel, quia
    tertia opprimilur quasi ab omnibus. propter magna. Vel, quia alTectu magno.

    « Va", vffi, v£e, etc. »

    «3 « Et vidi, et audivi vocem unius ,, , • •


    i-
    Vse pro culpa originalis peccati, V3e y
    aquilce volantis per medium cffili, di- ^^.^ ^^^.^ ^^^t^^^^ transgressionis, v^ pro i

    centis voce magna : Vae, vjk, vae habi- culpa omissionis. Vel, triplex vx dicitur

    tantibus in terra de ceeteris vocibus propter triplex peccatum, sciiicet, cogi-


    IN APOCALYPSTM B. JOANNIS, VISIO III-IX. GM
    tationis, locutionis, et operationis. Vel, Ilic quceritur quomodo dicit, quod de Qujestio.

    sicut dicit Haymo, V3S si^niticat aeternam tribus Angelis accipit triplex vae, et
    damnationem quse continet tria : poena- maxime de tertio, cum septimus annun-
    rum diversilatem, acerbitatem, aeterni- tiat regnum Christi, et gloriam electo-

    tateni. Vel, vse triplex propter peccatum rum? Respoxsio. Potest esse, quod crloria
    in Deum, in se, et in proximum. Vel, clectoruui quam ille nuntiat, erit augens
    vx propter moriendi necessitaleui, ser- poenam reproborum dum videbunt ,

    viendi vilitalem, siiendi parvitatem. Et quantam gloriani amiserunt. Vel forte


    hoc conlra illa Iria quas promisit diabo- excipitur ex eo quod dicitur in fme
    lusprimo homini, dicens Neqitaquam : cap. XI, y. 16 : « Et advenit ira tua, et
    morte moriemini : ecce vitoe perpetuitas. tempus mortuorum, etc. »

    Sed erilis sirut dii : ecce libertas. Scien- xVd litteram hoc triplex vae dicitur
    tes bonuni et malum '
    : ecce scienlicB propter triplicem slatum Ecclesiae, qui
    universitas. in tribus Angelis describitur.
    v( riabilantibus in terra, » id est, ter- Nota, quod quidam dicunt, quod hic
    renis delectalionibus et desideriis dedi- est punctum post verba « Habitantibus :

    tis, supple, aquilse accipientis hsec tria in terra » et dicunt quod istud
    : « De :

    vse, « de ciBteris vocibus Angelorum qui cseteris vocibus, etc, » non respicit prse-

    erant tuba canituri. » Vel, sic illud tri- cedentia, sed est titulus sequentis capi-
    plex va? oritur, supple, de ca-'teris voci- tuli. Sed melius exponitur, sicut dictum
    bus, etc. est, et sic exponit Ilaymo.

    CAPUT IX,

    Quinto Angelo tuba cauenie, stella cadit, et locustx a fumo putei egressce de-
    scribuntur, quce homines crucient : sexio vero Angelo canente, sohuintur qua-
    tuor Angeli, qui ingenli equestri exerciiu tertiam liominum partem occidant.

    1. Et quintus Angelus tuba cecinit : 4. Et pra3ceptum est iilis ne ktderent


    et vidi stellam de ccelo ceci- fcenum terrte, neque omne vi-
    disse in terram, ct data est ei ride, neque omnem arborem,

    clavis putei abyssi. nisi tantum homines qui non

    2. Et aperuitputeum abyssi : et habent sisnum Dei in frontibus


    ascendit fumus putei sicut fu- suis

    mus fornacis magnse : et obscu- D. Et datum est illis ne occiderent


    ratus est sol et aer de fumo eos, sed ut cruciarent mensibus
    putei :
    quinque : et cruciatus eorum,
    3. Et de fumo putei exierunt locust^ ut cruciatus scorpii cum percu-
    in tcrram et data est illis po-
    : tit hominem.
    testas, sicut habent potestatem 6. Et in diebus illis qua^rent homi-
    scorpiones terraa : nes mortem, et non invenient

    '
    (lenes. \\\, 4 el o.
    612 D. ALB. AJAG. ORD. mJED.
    eam : et desiderabunt mori, et et mensem, et annum, ut occi-
    fugiet mors ab eis \ derent tertiam partem homi-
    7. Et similitudines locustarum, si- num.
    miles equis paratis in proelium- 16. Et numerus equestris exercitus
    et super capita earum tamquam vicies dena millia
    millies et :

    corouce similes auro, et facies audivi numerum eorum.


    earum tamquam facies hiomi- jy. Et ita vidi equos in visione et :

    num. qui sedebant super eos habe-


    8. Et habebant capillos sicut capillos bant loricas igneas, et hyacin-
    mulierum, et dentes earum sic- thinas, et sulphureas : et capita
    ut dentes leonum erant :
    equorem erant tanquam capita
    9. Et habebant loricas sicut loricas leonum et de ore eorum pro-
    :

    ferreas, et vox alarum earum sic- cedit ignis, et fumus, et sul-


    ut vox curruum equorum mul- phur.
    torum currentium in bellum : 18. Et ab his tribus plagis occisa est
    10. Et habebant caudas similes scor- tertia pars hominum, de igne,
    pionum, et aculei erant in cau- et de fumo, et sulphure, quas
    dis earum et potestas earum
    :
    procedebant de ore ipsorum.
    nocere hominibus mensibus 19. Potestas enim equorum in ore
    quinque :
    eorum est, et in caudis eorum :

    11. Et habebant super se regem an- nam caudit eorum similes ser-
    gelum abyssi, cui nomen he- pentibus, habentes capita, et in
    braice Abaddon, grttce autem his nocent.
    Apollyon, latine habens nomen 20. Et caeteri homines qui non sunt
    Exterminans. occisi in his plagis, neque poe-
    12. Va? unum abiit, et Qcce veniunt nitentiam egerunt de operibus
    adhuc duo vce post ha;c. manuum suarum, ut non ado-
    i3. Et sextus Angelus tuba cecinit : et rarent da^monia, et simulacra
    audivi vocem unam ex quatuor aurea, et argentea, et a^rea, et
    cornibus altaris aurei quod est lapid^ea, et lignea, quee neque
    ante oculos Dei, possunt, neque audire,
    videre
    H- Dicentem sexto Angelo qui habe- neque ambulare,
    bat lubam Solve quatuor An- :
    21. Et non egerunt pcenitentiam ab
    gelos qui alligati sunt in flumine homicidiis suis, neque a vene-
    magno Euphrate. ficiis suis, neque a fornicatione
    i5. Et soluti sunt quatuor Angeli, qui sua, neque a furtis suis.
    parati erant in horam, et diem

    ' Isa. II, i\)- Osee, x^S; Luo. xsii., ;jo. 2 Sapient. xvi, 9.
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO III-IX, l, 2. 613

    « De caelo, » id est. de societate Ange- Diabolas


    cecidit
    lorum et « de ccelo » empyreo ubi crea- in ter-
    tus fuit, « cecidisse, y) scilicet, propter ram.

    L\ CAPUT IX APOCALYPSIS peccatum superbiae. Isa. xiv, 12 : Quo-


    modo cecidisti de coelo, Lucifer, etc.
    EXARRATLO. « In terram, » id est, in eos qui ter-
    rena diligunt, et sapiunt. Vel, « m ter-
    ram, » id est, in liunc caliginosum
    « Et quintus Angelus tuba cecinit :
    aerem, qui quasi carcer deputatus est eis
    et vidi stellam de ccjelo cecidisse in usque ad diem judicii ad liominum pro-
    bationem. Ad Ephes. vi, 12 : i\on est
    terram, et data est ei clavis putei
    nohis colluctatio, etc. Dicitur etiam « de
    abyssi. »
    coelo cadere, » id est, de Ecclesia, de
    qua, sicut dicit Haymo, quotidie cadit,
    Supra actum est de quatuor tubis, hic quando nali fonte baptismatis regeneran-
    agitur de quinta, quse (sicut dicit Beda) tur, et renuntiant diabolo, et pompis
    majorem infestationem haereticorum si- ejus.
    gnat tempus Antechristi praecurrentium. « Et data est ei clavis, » id est^ po-
    Et dicuntur hic quatuor. Primo, sub testas dominandi haereticis, vel omnibus
    figura locustarum ostendit hcTreticorum malis : vel potestas nocendi.
    generationem. Secundo, ponit illis con- « Putei abyssi, » id est, hsereticorum
    Hfflfetici
    cessam potestatem, ibi, y. 3 : « Et data qui dicuntur puteus abijssi propter pro- dicuntur
    puteus
    est illis. » Tertio, subdit eorum multipli- funditatem astutiae , et tenebras suae abyssi.

    cem descriptionem, Et simi- ibi, y. 17 : cc malitiae. Genes. \, 2 : Et tenebrse erant


    litudines. » Quarto, dicit diabolum esse super faciem abyssi, id est, cordis tene-

    eorum rectorem, ibi, >. 11 « Et habe- : brosi. Abyssus enim dicitur sine bysso, Abyssus.
    bant super se. » id est, candore, vel lumine.
    In prima parte ubi ostenduntur haere- Vel, « Puteus » propter profunditateni
    ticorum genera, dicuntur quatuor. Pri- raalitiae, « abyssus, » propter tenebrosi-
    mo, dicit se vidisse diabolum de ccelo tatem conscientia? : carent enim illius lu-

    cadenlem. Secundo, ostendit ei super mine qui est vera lux. Joan, viii, 12 :

    haerelicos datam potestatem, ibi^ « Et Eyo sum lux mundi. Et quia hoc lu-
    *data est ei clavis. y> Tertio, liaeresum men non habent haeretici, ideo signantur
    ipsarum apertionem, ibi, y. 2 : « Ef ape- noniine abyssi. Job, xxviii, 14 : Abyssus
    ruit puteum. » Quarto, suljdit illius dicit : Xon est in me, etc, scilicet, sa-
    apertionis efficaciam, ibidein, « Et pientia Dei.
    ascendit fumus putei. » Item, (( Puteus » signat profunditatem
    Puteus.
    Dicit ergo : malitiae, in quein cum peccator cadit,
    « Et quintus Anyelus, » id est, quin- contemnit. Proverb. xviii, 3 : Impius
    tus ordo Praedicatorum : quintus, dico, cum in profundum venerit peccatorum,
    ordine narrationis, et urdinc temporis : contemnit. Ergo diabolo data est clavis
    (( tuba ceci)iit, » id est, aperle praedica- putei abyssi, id cst, malorum, ut eum
    vit, et incepit praemunire, ut se ad proe- clauderet ad gratiam, et aperiret ad cul-
    lium praepararent. pam.
    « Et vidi, » id est, oculo mentis intel- ,.

    lexi, « stellam, » diabolum, qui dicilur


    stella propter primc^ conditionis origi- '^\ « ^-^ aperuit puteum abyssi, et

    nem. Vel, quia, sicut dicit Ilaymo, se '"^


    ascendit fumus putei sicut fumus
    transfigurat in Angelum lucis. *r fornacis magnjc.
    614 D. ALB. MAG. ORD. PRJEB.

    Glossa : « Ilaereses qu« latebant in parte erit, et ex parte dissimilis. Similis


    cordibus eorum, proferre fecit. » ira^^mo : erit in persecutione Sanctorum, et in
    « Ipse hoc facit : quia eo instigante fit. » mendacii errore : dissimilis vero in hoc,
    Ei asccndit fumus piitei. » Hic est
    ((
    quod tunc miracula facient falsi Do-
    quartum ubi dicitur quis fuit eflectus clores, quod istifacere non possunt. Ideo-
    aperlionis. que immanior erit, quia per utraque
    Et ostenditur triplex. Primus esl tenc- decipiet. Matth. xxiv, 21 Tunc surgent :

    broscT doctrinse productio. Secundus, pseudochristi et pseudoprophelse , etc.


    obscuratio, ibi, « Et obscuratus est sol. »

    Tertius, PraBdicatorum Antichristi multi- « Et obscuratus est sol et aer de


    tudo, ihi, y. 3 : « Et de fumo putci. »
    fumo piitei. »
    Iteni, in prima dicuntur duo. Primo,
    ostenditur pravae doctrinae productio. llic ponitur secundus effectus doctrinae
    Secundo, illius doctrinae ad doctrinam haerelicorum, qut est obscuratio verae
    Antichrisli assimilatio, ibi, n Sicut fu- doctrinae, sive Ecclesiae. Lnde ait : « Et
    mus fornacis. » obscuratus est sol, » id est, majores alios
    Dicit ergo ita : « Et aperuit pulcum illuminantes ad cognitionem veri, et in-
    ahyssi, et puteo aperto, « ascendit fu-
    y> llammantes ad amorem boni, « Et aer, »
    musputei, «idest, doctrina prava, et te- id est, minores qui iliuminantur ab aliis.

    nebrosa, carens lumine veritatis, et no- Tales obscurabuntur, quia doctrina vera
    centes appropinqualium oculis. non reputabitur quia multi de : illis ad
    « Ascendit, » scilicet, per manifeslatio- doctrinam malorum pervertcntur.
    nem. Item, in mentem per superbiae prae- « De fiano putei, » de caligine per-
    sumptionem. Isti sunt nares diaboli per versi dogmatis. Unde, Isa. v, 30 : Ad-
    quos fumum mala? doctrinee emittit. Job, spiciemus in terram, et ecce tenebrse tri-

    XLi, 11 Dc naribus ejus procedit fu-


    : bulationis, et lux obtenebrata est in
    mus, etc. Item, fumus est fama mala. caligine ejus.
    De quo, Isa. xiv, 31 : Ab Aquilone fu-
    mus veniet.
    « Sicut funius fornacis magnse, » id « Et de fumo putei exierunt locuslee

    est, sicut doclrina perversa Antichiisti, iti ferram. »

    procedens ex novissima perseculione,


    quae dicitur fornax, quia bonos probabit. Ilic est teitius eiTectus. Et dicitur, *
    Eccli. xxvii, b Vasa figuli probat for-
    : quod ex prava doclrina haereticorum
    nax, et homines justos tentatio tribula- nascelur Pra^dicatorum et discipuloruni
    tionis : malos aulem devorabit. Excm- Antichristi nmltiludo.
    pluni de fornace Ijabylonis, quoe Ghal- Unde dicit : (i Et de fumo pu/ci, » de
    daeos interfecit *.
    tenebro-a ha?reticorum doctrina, « exie-

    Quaeslio.
    ^^^^ quaeritur, Cum Dominus dicat, runt locuslie in tcrram, » id est, disci-

    Matth. xxiv, 21, quod tunc erit tribula- puli erroris nati sunt in mundo : quia
    tio tanta, qualis non fuit ab initio, quo- terrena corda hominum deciptent.
    modo dicitur fumus putei similis fumo XoTA Comparanlur discipuli haereti- lo'
    :

    fornacis, id esl, quomodo dicitur doctri- corum et Antichristi locustis quia (sicut ^^ :

    na haereticorum similis doctrina? Anli- llavmo dicil) locustae i'ectos °«ressus non cip
    r"'
    1
    christi? Responsio Haymonis : Scien- habent ut animalia qua^dam, nec volant sima

    dum, quod illa persecutio et falsa doc- ut aves. Sic hccretici fidem reclam non
    trina Antichrisli et ca?terorum similis ex habent ad volandum in cadum, nec re-

    '
    Cf. Dauiel. iii, 48.
    TN APOCALYPSIM B. JOANMS, VISIO III-IX, 3, 4. 615

    ctos gressus ad bene operandum. Item, primo non senliunt deceptionem, sed
    locustse dant saltus, et virentia corro- tandem perimunlur. Ezechiel. ii, 6 In- \

    dunt. Sic haeretici per jactantiam ele- crednli et suhversores sicnt teciim, et

    vantur, et animas quai virorem fidei cum scorpionibus habitas.


    habent, occidunt quando possunt. Et
    bene dicuntur tales exire de fumo putei.
    Nam fumus dum alta petit, in seipso (c Et praeceptum est illis ne laederent
    deficit. Sic haeretici dum per superbiam fgenum terr^, neque omne viride, ne-
    elevantur, deiiciunt et annihiiantur.
    q^e omnem arborem, nisi tantum ho-
    Psal. Lxxu, 8 : Deiecisti eos dum alle- . .
    i^ , i
    • • •
    •^
    mines qui
    ^ non habent signum uei in
    varentur.
    frontibus suis. »

    « Et data est illis potestas, sicut ha-

    bent potestatem scorpiones terrte. » Hic ponitur refraenatio potestatis eo-


    rum.
    Supra actuni est de liaereticoruni gene- Et dicuntur duo. Primo, prohibentur
    ratione, hic agitur de concessa sibi po- ne laedant beatos. Secundo, permittitur
    lestate. ut laedant malos, ibi, u Aisi tantum ho-
    Et dicuntur hic tria. Primo ponitur mines. »

    potestatis collatio, secundo ejusdem po- Prohibentur autem a laesione homi-


    testatis refrsenatio, ibi, t. i : « l^t prse- num, primo incipientium, ibi, « Fcenum,
    ceptum est illis, » Tertio, ostenditur terrse : » secundo, proficientium, ibi,

    quanta sit refrsenatio, et quanta sit cjus « Neque omne viride » tertio, perfecto- :

    exsecutio, ibi, y. '6


    : n Et dictum est rum, ibi, Neciue omnem arborem. »
    (c

    illis. » Dicit ergo « Et prseceptum est :

    Dicit ergo : « Et data est illis, » id ilUs, » id est, cohibiti sunt potestatedivi-
    est, haereticis praecursoribus Anticliristi, na, « ne Isederent foenum terrae, » id est,

    « data, » permissione Dei, « potestas, » incipientes, et faciles decipi in fide, « ne-


    scilicet, nocendi, saeviendi, decipiendi, que omne viride, » id est, proficientes,
    « sicut hahent potestatem scorpiones « neque omnem arborem, » id est, perfe-

    terrse. » ctos qui inter ventos tentationum stabiles


    Nota: Potestas nocendi in scorpione sunt. Psal. xci, U : Plantati in domo
    est in cauda, per quam perculit, et ve- Domini., in atriis domus Dei nostri flore-

    nena difiundit. Simiiiter diabolas per bunt.


    haereticos venenum suae malitiie dilFun- Hic quaeritur, Quare non dicit, ne
    Qufiestio.
    dit, sicut per caudam suam. Isa. ix, lo : laederent omne frenum, sicut dicit : Omne
    Propheta docens mendacium, ipse est viride, e\. omnem arborem ?

    cajida, scilicet diaboli. Item, similes Responsio. Per fcenum signantur inci-

    sunt scorpionibus : quia scorpio blan- pientes^ qui de facili cadunt, et cito lae-

    ditur in facie, sed occulte cauda per- duntur : aliqui tamcn stant, et perseve-
    cutit. Sic h«retici falsa veris miscent, et rant. Per viride signanlur proficientes :

    vera falsis, ut auditores facilius occulte per arborem perfecti, qui non laeduntur
    decipiant, el sic veneno maloe doctrin» tali percussione, sed magis proliciuiit.
    interhciant. Psal. xiii, 3 : Venenum Ideo dicit : Neque omne viride, neque
    aspidujn suh lahiis eorum.\i'\, ([uiSL i^Qv omnem arborem. Incipientes vero ali-

    temporalia decipiunt, quce dependent quando leeduntur, et cadunt : et ideo

    post, sicut cauda. Item, punctura scor- cum dicitur : Ne lcederent ftpnum, non
    pionis primo non sentitur, sed poslea dicit, omne fcenuin. Vcl sic, ut per tria

    punctus occiditur. Sic decepti ab istis pi\Tdicta tria genera salvandorum intelli-
    616 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

    gantur, qui signantur per Noe, Daniel, « Et datum est illis ne occiderent
    et Job ', Iioc est, Preelali, continentes, et eos, sed ut cruciarent mensibus quin-
    conjugati. Per foenum terrae conjugati,
    que : et cruciatus eorum, ut cruciatas
    qui terr« adhaerent, et signantur per
    scorpii cum percutit hominem. »
    Job. Per omne viride continentes, qui
    virorem corporis servant, qui sij^nantur
    per Danielem. Per arborem signantur Ilic est secundum, ubi dicitur quan-

    Praelati, quorum rami refrigerium prae- tumseextendit potestas istorum respectu


    stant aliis, qui signantur per Noe. bonorum, et quomodo intelligitur refrae-

    Est ergo sensus Et prseceplum esl : « nari potestas eorum,


    illis, scilicet, a Deo, eorum p'otestatem
    )) Et dicuntur quatuor. Primo, prohibe-
    limitante, « ne Isederent fcenmn terriB, » tur ne occidant bonos. Secundo, per-
    id est, conjugatos in anima, licet corpus mittitur ut in praesenti affligant eos, ibi,
    aflligant, et temporalia auferant. Job, ii, « Sed ut cruciarent eos. » Jertio, dicitur
    6 : Ecce in manu lua est, etc. quis sit cruciatus eorum, ibi, « Et cru-
    « Neque omne viricle, » id est, conti- ciatus eorum. » Quarto, quod tantus erit
    nentes pudicitia nitentes sive virentes, quod homines desiderabunt mortem in
    « neqiie omnem orhorem, )) id est, Prae- diebus illis, ibi^ y. 6 « Et in diebus :

    latos verborum alios sanantes, et


    foliis illis, etc. »

    fructibus operum satiantes, et umbra Dicit crgo : « Et datum est illis, » id


    exemplorum vel consolationum alios re- est, divina providentia ordinatum, « nc
    creantes. occiderent ^ » scilicet, spiritualiter in ani-
    « Nisi tantum homines, » scilicet, car- ma^ quamvis permittantur in corpore
    nales dictos ab humo. I ad Corinth. iii, occidi, « eos, » scilicet qui suntfoenum,
    3 Nonne carnales estis, et secundum
    : et viride, etc. : « sed ut cruciarent men-
    hominem amhulatis ? sihus quinque, » hoc est, quamdiu vi- ^,
    « Qui non hahent signum Dei vivi in vunt in hac vita, quse quinque sensibus me
    frontihus suis, » id est, signum crucis, corporis regitur. Yel, « Mensihus quin-
    fidei, passionis. « In frontihus suis, » que, » id est, toto tempore praesenti
    scilicet, inleriori, et exteriori : ut tidem quod in hoc intelligitur, propter quinque
    habeant in corde, et eam confiteantur in aetales hujus vitae quae sunt intantia,
    ore. Ad Roman. x, 10 : Corde creditur pueritia, adolescentia, juventus, sene-
    ad justitiam, etc. Ezechiel. ix, G : Su- ctus. Et secundum aliam litleram : « 3Ien-
    per quem videritis thau nc occidatis, sibus sex, » id est, sex aetatibus sa^culi
    scilicet eum. quibus permissione Dei tribulantur ele-

    Thau. NoTA Thau : est uKima littera alphabeti cti, ut inseptima requiescant. Job, v, 19 :

    Ilebraeorum, et interpretalur confirma- In sex tribulationihus liherahit te, et in


    tio, et signat finalem perseverantiam in septima non tanget te malum.

    poenilenlia et conlessione nominis Ghri- « Et cruciatus eorum, » id est ab eis


    sti, quae confirmat hominem. Unde et hoc illatus, « ut cruciatus scorpionis cum
    signo liberantur omnes qui habent illud. percutit hominem, » supple, cujus cru-
    Et est sensus, ac si dicatur : Illi qui cialus est gravis, et a posterioribus dif-
    erubescunt agere poenitentiam, et con- fundit venenum. Similiter, sicut dicit
    fiteri Christi nomen, Isedentur ab istis Beda, impielas malorum a posterioribus
    Pseudoprsdicatoribus, et aliis praecur- nocet, cum anterioribus, id est, aeternis
    soribus Antichristi. bonis temporalia, quae retro sunt, prae-
    ferri niinis blandimentisque compellit.

    '
    Ezechiel. xiv, 20.
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, YISIO III-IX, 6, 7. 617

    « Et in diebus illis quaerent ho- bus quse pertinent ad declinationem


    mines mortem, et non invenient honi, Et habebajit loricas.
    ih\, y. 9 :
    a ^)

    Tertio, dicitur in quo habebant potesta-


    eam : et desiderabunt mori, et fugiet
    , . tem nocendi, ibi, y. 10 « Et potestas :

    mors ab eis. »
    earum. »>

    Tn prima parte dicuntur tria. Primo,


    Hicest quodquartum ubi ostendit, ponitur desiderium nocendi. Secundo,
    tam gravis erit persecutio^ quod homines ponitur causa, ibi, « Et super capita ea-
    desiderabunt mori, quod erit, sicut dicit rum. » Tertio, modus et forma. ibi, « Et

    Beda, miseram vitani cita morte finiri facies eorum. »

    volentes. Yel, sicut dicit Haymo, boni Dicit ergo : « Et similitudines locU'
    desiderabunt mori, et esse cum Christo '. starum, » id est, ha^reticorum et prsedi-

    Unde dicit : « Et in diebus illis, » in catorum Antichristi : qui sicut et locustae


    quibus alii cadent per hvpocrisim, alii faciunt saltum per superbiam, et cadunt
    per heeresim, alii per violentiam, alii per avaritiam, debiliter stant per luxu-
    per fraudem, " quxrent homines mor- riam. Et est argumentum hic, quod
    tem, )) scilicet, corporalem. Glossa, ti- visio fuit imaginaria, supple^ erant « si-
    mentes lapsum quia desiderabunt mori, : miles equis paratis in proelium, y> id est,

    nimia tribulatione pressi, et taedio vi- ad prcelium, quasi cum impetu currentes,
    vendi affecti. Sicut Elias, III Regum, et sine discretione in depressionem ele-
    XIX, 4, petivit animse su^ ut moreretur. ctorum. Unde Ilaymo : « Equis compa- Equis
    haerelici
    « Et non invenient eam, » Glossa, ut rantur harelici, propter eorum velocem com^pa-
    '"*'°^"'"-
    probatiores reddantur, vel etiam propter ubique discursum. » Item Beda : o: Sicut
    minores, ne de morte eorum scandali- equi non propria ratione, sed impetu
    zati desperent, absque consolatoribus re- preesidentis aguntur in prcelium : ita

    manentes. mali Doctores da?moniaco acti spiritu


    « Et desiderabunt mori. » Quasi Ecclesiam impugnabunt. »

    dicat : Non quocumque modo queerent, « Et super capita earum, » id est, su-

    sed magnodesiderio. Jerem. vm, 3 :


    £//- per doctores hsereticorum, « tamquam
    gent magis mortem quam vitam. coronse, » id est, victorite de oppressione
    Et fugiet mors ab illis, d ne grex
    « justorum. Et dicit : « Tamquam, » quia
    Domini deseralur inter dentes luporum. non erunt verae corona?, sed tantum in
    Beda « Sicut Cyprianus sub Deciana
    : eorum opinione. « Similes auro. » Ha}^-
    persecutione conquestus : Yolentibus, mo « Quia ipsi se sicut victores simu-
    :

    inquit, mori, non permittebatur occidi. » labunt, et remuneratione dignos, ac si

    essent Sancti qui per aurum intelligun-

    " Et similitudines locustarum, simi- tur. » Yel sic : " Super capita earum, »
    id esl, mentibus earum mens enim :

    les equis paratis in proelium : et super


    caput est : « tamquam coronse, » id est,
    capita earum tamquam coronae si-
    retributiones eeternee, « similes auro, »
    miles auro. »
    scilicet verae sapientiae. Quasi dicat :

    Coronas suas d(Jcloribus suis attribuunt,

    Supra tetigit concessam potestatem et sibi pramia a^terna de eo quod per


    hsereticis, hic describit eos multis modis. falsam sapienliam Ecclesiam impugna-
    Et dicuntur tria. Primo, describuntur runt.
    a conditionibus quae pertinent ad ope- Vel, « Simi/es auro, » id est, Aposto-
    rationem mali. Secundo, a conditioni- lis, quibus suos doctores aequiparabunt.

    1 Cf. ad l>tiilip. 1, 23.


    618 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    « Et facies earum tamquam facies doctores hsereticorum^ « sicut dentes leo-

    hominum. num eranl, » scilicet, dcvorantes et San-


    ctos laniantes sine omni contradictione.
    Et habebant capillos sicut capillos
    g Job, XXIX, 17 : Conterebam molas ini-
    mulierum, et dentes earum sicut
    qui^ et de dentibus illius, etc. Item,
    dentes leonum erant. dentes leonum foetorem emittunt ; sic hai-

    retici foetorem malee famse.


    Hic nolatur modus nocendi. Tria ergo dicuntur habere prsedica-
    Et dicuntur tria. Primo dicit, quod tores Antichristi : faciem hominis, quia
    !• , .
    e 1 1. Anticl
    praetendunt ahquid bonum. Secundo, si- dicent se omnia tacere secundum discre- doctc

    gnatur latens malum, ibi, y. 8 : « ^/ ha- tionem : capillos mulierum, quia trahent
    bebant capillos. » Tertio, tangitur aper- alios ad vitam mollem et dissolutani :

    tum malum, ibi, « Et dentes earum. '< dentes leonum, quia aperte et crudeliter
    Vel, primo tangitur boni apparentia, se- primum simulant bo-
    desaevient. Et per
    cundo latens malitia, terlio aperta saevi- num, per secundum dissimulant malum,
    tia. per terlium aperte desseviunt.
    , , . Dicit ergo
    o : « Et facies earum, '
    » id
    In facie /

    hominis est,' haereticorum, qui sij^nantur per locu-


    sunt
    « Et habebant loricas sicut loricas
    . ^ ? i^ T
    quaiuor.
    .

    stas, ' sicut facies


    • ,
    hominum. » iNota : In 9
    ferreas. »
    facie hominis sunt quatuor : os, nasus,
    oculi, etmansuetudo : per quae signantur Hic ponuntur conditiones quae perti-

    modestia, intelligentia, discretio, et elo- nent ad declinationem boni.


    quentia. Et sic apparebunt discreti, intel- Et dicunturtria. Primo, contra verita-
    ligentes, et eloquentes. tem cordis obduratio. Secundo, ipsius
    mali defensio, ibi, « Et vox alarum. »
    Capiih.
    ^^ ^,^ habebant cai)illos sicut capillos Tertio, per potentiam principum Ecclesiae

    mulierum. » impugnatio, ibi, y. 10 : « Et habebant


    caudas. »
    Lor:
    In hoc innuitur occulta malilia eorum. Dicit ergo : « Et habebant loricas, »

    NoTA : Capilli turpitudinem colli legunt id est, corda sententiis deceptoriis mu-
    sic isti mala sua abscondunt. Item, molles nita, « sicut loricas ferreas » per duritiei
    et flexibiles sunt sic isti vitam mollem
    : pertinacitatem, et mentis obstinationem.
    ducunt, et sunt vertibiles ad omne malum.
    Ad terram dependent : sic isti temporalia
    quserunt. In capillis ergo mulierum in- « Et vox alarum earum sicut vox
    telligitur mollis vita, in hoc quod depen- curruum equorum multorum curren-
    dent avaritia, in hoc quod collum te- tiumin bellum :

    gunt fallacia eorum.


    Et habebant caudas similes scor-
    « Et dentes earum. » Ilic ostenditur
    Dentes. pionum, et aculei erant in caudis
    eorum aperta malitia. Nota Dentes :

    earum hic dicuntur doctores eorum et earum : et potestas earum nocere ho-

    expositores, qui praeparant panem men- minibus mensibus quinque :

    dacii, ut trajiciant multos in corpus Anti- Et habebant super se regem ange-


    christi. « Sicut dentcs leonum, » propter nomen hebraice Abad-
    lum abyssi, cui
    apertam ssevitiam quam in Sanctos exer-
    don, grffice autem ApoIIyon, latine
    cebunt, Sensus ergo est Non solum Ice- :

    dent perostensionem boni, et occultatio-


    habens nomen Exterminans.
    nem mali : sed etiam aperte ssevient. Vee unum abiit, et ecce veniunt
    Unde dicit: v.Et dentesearumy » id est, adhuc duo vee post hcec. »
    TN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO III-IX, 10, H, 12. G19

    llic ostenditur declinatio per hoc quod Et potestas eariim, » id est, locusta-
    «

    errorem suum defendunt. rum, hoc est, preedicatorum Antichristi,


    Unde Et vox alarum eariim, »
    dicit : « « nocere hominibiis mensibiis quinque. »

    id esl, sonustumultus verborum quee


    et Coxtra : Supra dictum est, ne occide-
    dicuntur ab hsereticis, siverationes eorum rent eos, etc. Kesponsio secundum Hay-
    quibus quasi ab alis elevantur, ut justi et monem : « Hic dicitur dc malis, ibi lo-

    sapientes reputentur. Hgbc, inquam, vox quitur de bonis : malos enim interficiunt,

    e&i a sicut vox equorum multorum cur- istos cruciant, sed non occidunt. » Unde
    rentium in bellum. y> Nota : Multiludo sensus cst : « Nocere /wminibus, r> id est,

    curruum venientium ab bellum diversis nocendi carnahbus qui humum sapiunt,


    stridoribus nuntiatquod adversarius pro- « mensibiis quinque. » Haymo : « Quam-
    perat, et confusus est eorum sonus qui diu quinque sensus corporis subsistunt. »
    est equorum hinnitus, hominum tumul-
    tus, lamen est eorum conncxio ad bellum. « Et habebant super se regem, »

    Sic haeretici inter se discordes, diversis


    haeresibus contra veritatem pugnant una- Id est, diabolum dominantem, qui est

    nimiter, et defendunt suum errorem : de rex super omnes tilios superbiee '.
    quibus, II ad Timoth. iii_, 8 : Hi resistunt « Angelum abyssi, » id esl, diabolum,
    veritati, homines corrupti mente, reprobi qui dicitur abyssi, quiasine bysso et can-
    circa fidem. Et sic notantur ssevitige dore omnis boni.
    eorum irralionabiles, et irnpetuoste. c( C^ii nomen Jiebraice Abaddon. » Abaddon.
    Haymo et Ilieronymus dicunt, quod de- ^PP^^iJa"'
    « Et habebant caudas similes scor- Lacdmdon, el interpretalur exter-
    bet dici diaboli.

    pionum, etc. » minans. Laabadon autem hebraicum est,


    et interpretatur judicans.
    Idas. Et habebant, » scilicet
    « scihcet ad decimatio-
    declinatio- Grxce autem Apollyon,
    « et latine ha-
    nemboni,etdefensionem mali, « caudas,» bens nomen Exterminans, » et est idem
    id est, potenliam in temporalibus quse quod Laabadon. Ex quibus patet, quod
    posteriora sunt et per caudam signanlur. non debet ibi esse Abaddon.
    Hi sunt principes saeculares, per quos Hic qua?ritur, Quare diabolus nomina- QujEstio.

    ha?retici Ecclesiam impugnant. Unde ait : tur istis tribus linguis, scilicet hebraica,
    « Et habebant caudas, » id est, prin- gra?ca, et latina ?
    cipes sseculares « similes scorpionum, » Responsio. Ut in omni lingua ejus ver-
    supple, caudis. Quia sicut scorpio cauda sutia inteUecta facihus vitetur. Item,
    nocet quae estposterior pars : ita et istse quia per iilum hominem damnatum, sci-

    caudse, sciUcet, principes Sceculi per po- licet Antichristum conabitur usurpare
    steriora nocent, id est, per poenam tem- sibi nomen Christi, quod fuit scriptum
    poralem. Vel hoc dicit, quia bLTudiendo tribus hnguis. Joan. xix, 20 : Erat scri-

    in facie, et niuneribusseducent. ptum hebraice, grxce, et latine. Et nota,


    « Et aculei erant in caudis earum, » quod omnilingua nomendiaboh sonat
    in

    id est, peccatum quod esl aculeus mortis : exterminans quia de omnibus aiiquos
    :

    in quo signat iilos principes plenos esse exterminal, idest, extra terminos Catho-
    peccatis. Vel, aculei sunt astutae argutioe, licae fidei ponitin terra exlerininii, id est,

    et blasphemioe, quibus Sanctos pungunt, ininfernum. Quia vero terminus et finis

    si quo modo possent eos movere, et via creatura? rationalis est beatitudo : ideo
    veritatis facere deviare vel tormenla : dicitur recle exterminans, qui animam
    quee bonis inferent. rationalem extra hunc terminum poncro

    ' Job, xLi, 25.


    620 D. ALB. MAG. ORD. VR/ED.
    nilitur. Sapient. iii, 2Q : Ab iniquo thoro et obduratio malitise eorum, ibi, y. 15 :

    semen exierminahiliir^ id est, ibit in in- « Et soluti sunt quatuor Angeli, qui pa-
    fernum i'ati erant. » Tertio, ponitur manifestatio
    ad quid sit conatus eorum, ibidem, « Ut
    « Vae unum abiit, etc. » occiderent tertiam partem hominum. »

    Dicit ergo : « Et sextus Angelus, » id est,


    « Vse iimim abiit, » id est, una tri- sextusordo Praedicatorum^« tuba cecinit,»
    bulalio in narralione quinti Angeli pree-
    id est, de tempore Antichristi praedicavit.
    cessit. « Etecce veniimt adhuc duo vse, » (( Et audivi vocem unam^ » id est,
    id est, duse tribulationes quse continentur
    concordiani Ecclesiae universalis, supple,
    sub tuba sexti et seplimi Angeli, (^ post praecedenlem, « ex quaiuor cornibus al'
    hsec » quae duo vie, »
    dicta sunt. Yel, « taris aurei, quod est ante oculos Dei. »
    scilicet, quae ventura sunt tempore An- NoTA : Altare dicitur Ecclesia de qua
    ticbristi in die judicii.
    furaus compunctionis ascendit ad Deum.
    Isa. Lx, 7 : Offerentur super placabili
    altari meo, etc. Hoc altare est aureum :

    13 « Et sextus Angelus tuba cecinit :


    quia Ecclesia est rubea per charitatem,
    et audivi vocem unam ex quatuorcor- fulgida'per castitatem, solida per patien-
    nibus altaris aurei, quod est ante ocu- tiam, ductilis per obedientiam, sonoraper
    los Dei, praedicationem, ponderosa per martyrum
    constantiam. Quatuor cornua hujus alta-
    14 Dicentem sexto Angelo qui habebat
    ris sunt omnes Praedicatores et Doctores,
    tubam : Solve quatuor Angelos, qui
    qui eam defendunt ab impugnationibus
    alligati sunt in flumine magno Eu- htereticorum. Et dicuntur quaiuor : quia
    phrate. debent quatuor praedicare de Ghristo, sic-
    15 Et soluti sunt quatuor Angeli, qui ut dicit Glossa : duo sunt infirmitatis, ut

    parati erant in horam, et diem,


    Nativilas, et Passio. Duo sunt potestatis
    et
    et virtutis, ut Resurrectio, et Ascensio.
    mensem, et annum, ut occiderent ter-
    Horum una vox est : quia ad idem ten-
    tiam partem'hominum. »
    dunt, et idem concorditer prae.dicant.
    Est ergo sensus « Et audivi vocem :

    Supra dictum est de quinque tubis, unam, » id est, concordem praedicatio-


    hic agitur de scxta tuba, et (sicut dicit nem, supple, procedentem, « ex quatuor
    Beda) apertum bellum Anticbristi et cornihus altaris aurei, » id est, ex uni-
    suorum contra Ecclesiam signat. versis Ecclesise Praedicatoribus : « quod, »
    Et dividitur pars ista in quatuor. In scilicet altare, id est, Ecclesia, « est ante
    prima parte determinatur de solutione oculos Dei, n id est, in conspectu Dei,
    quatuor Angelorum. In secunda, de vi- hoc est, quam semper Deus respicit.
    sione equitum et equorum, ibi, ^. 16 : Vel sic « Ex quaiuor cornibus. » Nota
    : :

    « Et numerus equestris exercitus. » In Allare Christus est : quia super illud


    tertia, de descensu Angeli fortis, et signi- omnis oblatio est accepta. « Aureum, »

    ficatione tonitruorum, infra, x, 1 : « Et propter divinae sapientiae claritatem, cha-


    vidi alium Angelum fortem. » In quarta, ritaiis puritatem, obedientiae ductibilita-
    hortatur Joannes ad praedicandum, ibi, tem. Quatuor cornua sunt quatuor Evan-
    X, 4 : (( Et audivi vocem de coelo dicentem gelia. Sensus ergo est « Et aiidivi vo-
    :

    mihi, etc. » cem unam, » id est, concordem praedica-


    In prima parte dicuntur tria. Primo, tionem, supple, procedentem, 4 ex qua-
    ostenditur temporc Antichristi relaxatio tuor cornibus altaris aurei, y> id est,
    potestatis dsemonum. Secundo, conatus quatuor Evangeliis Christi, « qiiod est
    [N APOCALYPSIM B. JOANMS, VISIO Ilt-IX, 14, 13. 621

    ante oculos Dei, » sicut tilius antepatrem « Et solutisuntquatuor Angeli,etc.»


    cui complacet. Matth. xvii, o : Flic est

    Filius meus dilectus, etc. ut advocatus (i Et soluti sunt, » id est, solvenlur


    ante judicem. I Joannis, n, 1 : Advoca- tempore statuto etpra^fmito a Deo, « qtm-
    tum habemus apud Patrem, etc. tuor Angelif » scilicet, daemones, « cpd
    parati erant, » malitia, et diligenti astu-
    tia, « in Iioram, et diem, et mensem, et

    « Dicentem sexto Angelo, » annum. » Sicut dicit Haymo, per horam


    intelligitur dimidius annus. Per alia tria

    Id est, PraDdicatoribus universis qui intelliguntur tres anni quibus persecutio

    futuri sunt tempore Antichristi, « qui Antichristi durabit. Daniel. xii, 6 : Us-
    habebat tubam , » id est, prsedicandi et quequo finis horum mirabilium? et re-

    docendi aucloritatem : « Solve, » id est, spondetur, y. 7 Quia in tempus, et fem-


    :

    annuntia esse solvendos, « quatuor Ange pora, et dimidium temporis, scilicet, du-
    los, » id est, dsemones qui dicuntur An- rabit persecutio Antichristi. Et per tem-
    geli, id est, missi, qui mittuntur a Deo pus unus annus duo intelligitur, et per

    ad probationem bonorum, et a diabolo tempora duo anni, per dimidium tempo-


    principe eoruin, et sua propria volun- ris dimidius annus. Vel per hoc, ut dicit

    tate ad damnationem malorum. Et dicun- Olossa, processus illius persecutionis no-


    tur quatuor, sicut dicit Haymo, propter tatur. Per horam signatur initium, per
    quatuor regna principalia quibus oppo- diem processus, per mensem profectus^
    nuntur, scilicet Assyriorum, Medorum, per annum multiplicatio. Unde in primo
    Macedonum, Romanorum. Vel, propter ei'it gravis, in secundo gravior, in tertio

    quadruplicem tentandi modum. Tentatio gravissima, et in fine omnino dosiPviet, ut


    enim aut est gravis, et occulta : aut vix ab aliquo possit sustineri. Infra, xii,

    gravis, etmanifesta : autlevis, et occulta :


    12 teme et mari, quia descendit
    : VcS

    aut levis, et manifesta. diabolus ad vos, habens iram magnam,

    frates,
    a Qui alligati sunt,)^ scilicet, divina sciens quod modicum tempus habet.
    potentia, « in flumine magno Euphrate, » Est ergo sensus : « Qui paratierant in
    idest, inmalignorumhominumcordibus. horam, etc, » id est, in omni parte tem-
    Euphrates enim, ut dicit Beda, fluvius poris affligere continue et sine interpo-
    est Babylonis, et in hoc loco potentiam latione, sicut non invenitur interpolatio
    seecularem signat, in qua diabolus dicitur inler partes diei, mensis et anni. Et dicun-
    alligatus, quia ne quantum velit noceat tur parati, ut etiam nos parare stu-
    divina potentia refraenatur. Ilaymo: « In deamus, et imparati non inveriiamur.
    principibushujus maximediabolus
    sseculi Matth. xxiv, ii : Ideo et ros cstote pa-
    habitat, et regnat. »Et bene significantur rati.

    per Euphraten qui est lluvius impetuosus, « Ut occiderenl. » Quasi dicat : Ad hoc
    et profundus, currens per Jiabyloniam, erant parati, ut occiderent prius morte
    et interpretaturhumus, velpulverulentus, culpae, et postea morte gehenna?.
    vel fructifer, aut crescens. Kt potentes « Tertiam partem hominum, » id est,

    sunt fluvius, id est, lluidi : quia decurrunt omnes reprobos. Prima pars iiominum
    per luxuriam ad mare inferni : magnus, sunt innocentes, secunda paMiitentes, ter-
    propter personarum magnitudinem :pro- lia reprobi. Vel, prima pars activi, secun-
    fundus, propter astutiam : iinpetuosus, da contemplalivi, tertia reprobi.
    propter furorem et iracundiam : currunt Est ergo sensus : « Ut occiderent, » ut
    per seeculum per avaritiam in humo et prius, « tertiam partem hominum,
    hoc »

    pulvere, id est, carnis deliciis, ut tcmpo- est, illos qui recedunt a binario innocen-
    ralibus divitiis crescentes. tite, ct pcenitentia? : vel activae vitae, et

    S
    622 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    contemplaUvse, de qua, supra, vui, Secundo. ut consolentur boni quia boni :

    El tertia pars terrse combnsta est. per malos Angelos conservabuntur^ et


    arctabuntur mali. Tertio, ne possit ali-
    quis prsesumere de viribus suis, dicens
    se stabilem fuisse in bonis suis : et ideo
    lO " Et numerus equestris exercitus vi-
    post malorum multitudinem ostenditur
    cies millies dena millia : et audivi nu-
    multitudo bonorum elsi non tanta ,

    merum eorum. quanta malorum.


    17 Et ita vidi equos in visione. » Ad secundum dicendum, quod lioc si-
    gnat quod malum non stat per se, sed
    Hicestsecundapars quae est de visione convalescit in bono, ut malum culpee in

    equitum et equoium. actione, malum reatus in anima.

    Et dicunlur liic quatuor. Primo, poni- Ad tcrlium dicendum, quod ponilur


    tur numerum equitum. Secundo, dicit se bic numerus significans, et non numerus
    Et numerans quia finilus numerus poni-
    vidisse equos eorum, ibi, y. 17 : «
    :

    ita vidi eqiios. » Terlio, describit equites


    tur hic pro infinito unde iste numerus
    :

    eorum, ibidem, « /s7 qiii sedehant. » vicies millies non numerat exercitum An-

    Quarto, describit equos eorum, et capita gelorum sive dsemonum, sed tantum si-
    equorum, ibidem, « A.V capita equorum, gnat quod plures sunt quam per hunc

    etc. » numerum exprimantur.

    Nume- Dicit ergo Kt numerus equestris


    : « Sed adliuc restat^ Quare numerus si-
    exer
    rus'^^"'
    exercitus. » Nota Hic secundum Hav- :
    gnans ponatur hic, et non numerans?
    ciluss dfe- -^

    moDum. moneni, numerus ponitur reproborum, Cujus causa est, quia cum liber iste sit

    et similiter Sanctorum et primo nume- :


    revelatio facta ad a?dificationem Eccle-

    rus malorum, secundo bonorum. Unde sise :numerus numerans non est ad
    et

    dicit « Kt numerus cquestris cxercitus


    :
    ,-(> numerus signans, quia
    aedificationem, sed

    id est, malorum, vicies millies, » id est,


    (c
    per hunc signatur ([uales sunt illi et isli,
    viginti millia : qui vicies dicuntur^ quia quod non fieret per numerum numeran-
    prsedicatores diaboli erunt transgresso- tem,
    res decalogi. Mille dicunlur, quia per- NoTA : Cum sint novem ordines Ange-

    severabunt in transgressione tali. lorum, ad decimum qui cecidit, dena


    (c Dena millia,» supple, erat numerus millia referuntur. Per millies vero qui est

    equitum Dei, hoc est, bonorum. Psal. numerus mulliplex, dsemonum multitu-
    LXVH, 18 Currus Dei decem millibus
    :
    do signatur. Per vicies vero quod bis de-
    multiplex., etc. Et boni per decem millia cem continet, ostendit decimum ordinem
    signantur, quia in observantia decalogi, daemonum de malis hominibus duplica-

    et bono perseverant. tum. Nihil ergo aliud cst secundurn hos,


    secundum istam exposi-
    ^''^ quoerilur « vicies millies dena millia equestris
    Quajsiio
    tionem, Quare prius ponit numerum ma- exercitus, » nisi quod decimus ordo ex
    lorum quam bonorum? Item, Quare ma- dsemonibus et malis hominibus duplica-

    los signat per adverbia, bonos per nomi- tus, infinitus exibtit, qui contra Ecclesiam
    na?Item, Quare exercitus malorum et tempore Antichristi pugnabunt.

    bonoruni designantur per numerum si- Alii dicunt, quod per utrumque nu-
    gnificantem, et non per numerum nume- merum tantum bonisignantur. Etdicunt,

    rantem ? quod per numerum bonorum hic posi-

    Adpi'imum diccndum, quod


    Responsio. tum intelligitur numerus malorum : quia

    numcrum malorum ponit primo, deinde malum nonpotest esse nisi in bono. Per

    bonorum propter tria. Primo, ne visa vicies millies intelliguntur Sancli Novi
    mullitudine malorum Sancti desperent. Testamenti, qui decalogum servant ad
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO III-IX,10, 17. 623

    lilteram ; et secundum spiritualem intelli- Hic describit daemones qui sunt equites
    gentiam in vicenario perfecta justitia. a poena quam sustinent, et ad quam tra-
    Per deiia millia signantur Sancti Veteris hunt suos sequaces.
    Testamenli qui legem ad litteram obser- Et primo dicitur, quod pcena eorum
    vabant. l^t quoniam contra utrosque bel- est indissolubilis : quod signatur, cum
    lum habuit diabolus, propter hoc per hos dicitur : « Loricas. » Secundo, quod est
    numeros inlelhguntur exercitHs dcemo- ardens : « Iff/ieas. » Tertio, quod excffi-
    num et equitum et equorum. Equi enim cans : « Ilijacintlnnas. .•>
    Quarto, quod
    sunt mali homines, equites sunt d»mo- foetens : « Sulphureas. »

    nes. Uicit ergo : « Et (/ui sedebant, » id est,

    Unde dicit : « Et niinierus equestris daemones malis praesidentes, « super


    exercilus, » scilicet, da?monum et suo- eos, » id est, praedicatores falsos, « liabe-

    rum equorum, « vicies millies, » id est, ba)it loricas, » id est, poenas et tormenta
    signatus per hos numeros non prtecise quoe hamata et confirmata sunt sic,quod
    numeralus. Tnde ponilur linitum pro in- nulla prece possunt dissolvi. In quo no-
    finito. Et sic e contrario numerus eque- tatur, <|uod pcena eorura est indissolubi-

    stris exercitus Dei tam liominum quam lis.

    Angelorum, dena millia, « » id est, si- « Igncas, » id est, ardentes, et inex-


    gnatus per hos numeros. slinguibiles. Isa. lxvi, 21 : lyiiis corum
    non ejcstinguetur.
    « Et audivi namerum eorum, » « Et hijacinthinas, » id est, excaecan- Loricse
    tes. Haymo : « Ilyacinthinas posuit pro hyacia-
    thinfe et
    Id est, intellexi quid ille numerus i'o quod est fumeas. » Ex igne enirn fu- igaeae.

    signaret, vel quod plures essent mali nius egreditur. Glossa : « Lijpidis fumidi
    quam boni. coloris. » In inferno eniin erit ignis inex-
    stinguibilis, et fumus qui malos exca;ca-
    « Kt ita vidi equos in visione, » bit ne lumen verum videre possint.
    « Et sulpliureas, » id est, fcetidas.

    Scilicet, siculividi numerum equitum, Vel sic de preedicatoribus Antichristi :

    ita intellexi numerum equorum. Et per Et habebant loricas, » id est, senten-


    equos intelliguntur preedicatores errorum lias infurcatas per perplexam astutiam,
    super quos ascendunt diTmones, sicut, « igncas, » per ardenlem invidiam, vel
    Exod. XV, 1, {\\q\\.\iv : Kquum et ascenso- iracundiam, « sulpiiureas, » id est, fce-
    rem dejecit in mare. tentes per infamiam, « et h//aci/ithi/ias, »

    Velsic: u Et ita vidi equos i/i visione, » per creleslis juslitia^ simulalionem. Xani
    id est, sicut equites intendunt ad destru- hyacinlhus lial)et siinilLludinem cceli, et

    endam Ecclesiam : sic vidi equos, id est, significat vitam coeleslem. Angelus au-
    malos prtedicatores tendere ad destructio- teni satanse se transiigurat in Ani2:elum
    nem Ecclesise. Nam equi et equites ad lucis '. Et per haec tria signatur tri[)Iex

    idem tendunt, seddicuntur equi per equi- persecutio, qu;e tunc erit in malis rcspe-
    tes a quibus ducuntur. Sic xAntichristiani clu bonorum : fervor irce in principibus
    per daemones ducli contra Ecclesiam pu- et persecutoribus, simulatio sanctitatis
    gnabunt. in praedicatoribus, Uviov doctrina^ in per-

    versis Doctorii^us et Praehitis.


    « Et qui sedebant super eos habe-
    bant loricas ig-neas, et hyacinthinas,
    et sulphureas. » « Et capita equorum erant tamquam

    • II ad CuriatLi. xi, 14.


    624 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    capita leonum : et de ore eorum pro- incipient agere poenitentiam et implebunt,

    cedit ignis, et fumus, et sulphur. quibus debetur gloria. Alii incipient, sed

    plagis occisa
    non implebunt prseventi morie, tamen
    f8 Et ab his tribus est
    cum gratia. Terlii qui nec incipient, nec
    tertia pars hominum, de igne, et de
    implebunt, quibus debetur pcena aeterna.
    fumo, et sulphure, quse procedebant Vel, prima pars hominumest qui confi-
    de ore ipsorum. » tebuntur actu Christum, secunda illorum
    qui habitu, tertia illorum qui aperte nega-
    Hic describuntur equi dsemonum, scili- bunt. Occisa est, inquam, tertia parsho-
    cet, ipsi hserotici. minum his plagis, et « de igne. » Et
    'Et dicunlur hic quinque. Primo, quod pro id est de igne. « Et de fumo, et

    majores eorum erunt fortes ad contritio- sulphure. » Et repelitio expressio est


    nem infirmorum. Secundo, qualis erit maliliae et efficaciae eorum preedicationis.
    doclrina eoram, ibi, « El deore eorum. » « Quae procedebant de ore ipsorum. »

    Tertio, effectus doctrinsB eorum, ibi, t- Vide supra.


    18 : « El ah Jiis tribiis. » Quarto, hoc
    probat, ibi, y. l*.h « Potestas enimequo-
    rum. » Quinto, quod ahqui non susci-
    « Potestas enim equorum in oi'e eo- |j
    pient doclrinam eorum, ibi, t- 20 : « Et
    rum est, et in caudis eorum : nam
    cfeteri homines. »

    Dicit ergo : « Et capita equorum, »


    cauda' eorum similes serpentibus, ha-

    scilicet, hseresiarclise, et majores inter bentes capita, et in his nocent. »

    eos, « erant tamquam capita leonum, »

    id est, fortes ad conterendum infirmos, Supra dixit, quod per praedicalionem


    et foetentes ad inficiendum eos. Nota : In haereticorum occidetur terlia pars homi-
    leone notalur superbice crudelilas, et num, hic probat, quod hoc eril per pree-
    aperla mahlia. (lonlra sanctos autem ar- dicationem eorum.
    mabuntur superbia, el aperta malitia, et Et dicuntur duo in quibus consistit eo-
    crudehlate magna. rum potestas. Primo enim dicit, quod
    « /'.7 (le ore eorum, » id est, de aperta hanc potestatem habent in praedicatione
    prtedicationc eorum, <i. procedit., » supple, aperta : secundo, in occulta, ibi, « Et in

    (( ignis : » et ita erit ardens : « et fu- caudis. »

    mus : » et sic erit excsecans : « et sul- Et ibi dicuntur duo. Primo dicit, quod
    phur : » et sic fo^tens. Vel, « Ifjnis, » id occulta praedicatione nocent. Secundo^ ^

    est, fervor irse persequentis, « et fumus., » ponit hujus causam, ibi, « Nam caudse
    simulationis, « et sulphur, » foetentis eorum. »

    erudilionis. Vel, « Ignis » avaritiae, « et Continua ita : Per praedicationem hae-


    fumus » superbiae, « et sulphur » luxu- reticorum occidetur tertia pars hominum :

    riae. « potestas enim equorum, » id est, falso-

    rum praedicatorum, « m ore eorum est. »

    (' Et ab his tribus plagis occisa est Glossa, id est, mala praedicatione. Per os

    tertia pars hominum, etc. » enim intelligitur mala aperta prEedicatio.


    « Et in caudis eorum. » Nota Per cau- :

    (( Et ab his tribus plagis, » scilicet, «^«.9 quffi turpitudinem tegunt, intelligi- cau

    jgne, fumo, et sulphure, « occisa est ter- tur occulta praedicalio mali, quae tegitur
    tia pars hominum. » Quasi dicat : Per- colore verborum. In ore ergo et in cau-
    versorum hominum dogmatibus seducti dis est potestas eorum : quia quosdam
    mortis supplicium incurrunt. Et dicit : corrumpunt aperte malum praedicando,
    « Tertia pars hominum, » quia quidam quosdam vero occulte preedicando.
    I\ APOCALYPSIM B, JOANMS, VISIO IH-TX, 20, 21 625

    « Nam caiidse eorum, » id est, sub ver- reticorum doctrinain et Antichristi, dam-
    borum blanditiis latens mali praedicatio, nabuntur, bic ostendit, quod etiam im-
    sicut latet sub cauda turpitudo, « similes pcenitentes peribunt et ponit hic multa :

    siait serpeulibus. » Glossa : « Qui facie generapeccatorum, sciiicet, idololatriam,


    blandiuntur, et occulte immilunt vene- homicidium, luxuriam, etfurtum.
    num. » Dicit ergo « Et ceeteri homines, » id
    :

    « Habeutes capita, » id est, principes est, infideles qui sunt ab Ecclesia separa-
    qui praesunt ministris, « et in /lis no- ti numero et merilo, « qui non sunl oc-
    cent, » id est, auctoritate et violentia eo- cisi his plagis, » id est, non sunt seducti
    rum. Beda : « Principum patrocinia am- ab hcfrelicis, c< neque poenilentiam ege-
    plius nocent, quam si solo verbo suade- runt de operibus manuum suarum, »

    rent. » scilicet, malis, « ut non adorarent dse-


    Aliter sic : « Potestas enim equorum monia, » scilicet, post pcenilentiam. Yel,
    in ore eorum Per os intelli-
    est. » Nota : « Ut non, » id est, quoniam non adorave-

    gitur rationum inductio, per caudas bo- runt daemonia. « Et simiilacra aurea, et

    norum temporalium largitio et per ista : argentea, et xrea, et lapidea, et lignea.^^

    duo multos decipient, scilicet, per ratio- Psal. cxiii, b : Aures habent, et non au-
    num inductiones, et per munerum lar- dient. Item, ibidem, y. 4: Simulacra
    gitiones : et ideo dicit : « Potestas equo- Gentium argentum et aurum, etc. :

    rum in ore eorum est, » id est, in ratio- quse, supple, simulacra, « iieque videre
    num inductione, « et in caudis eorum, » possunt. » Psal. cxui, o : Oculos habent,
    id est, in munerum largitione : « nam et 7ion videbunt. « Neque audire, neque
    caudse eorum, » id est, temporalia, (( si- ambulare. -> Psal. cxiii, 6 : « Aures ha-
    miles sunt serpentibus, » quia in fine be7it, et non audient, etc. »

    venenum infundunt. Moraliter per os


    equorum signatur adulatio, per caudam « Et non egerunt pcenitentiam ab
    luxuria : in quibus multum consistit dia- homicidiis suis, »

    boli potestas et ministrorum ejus. Et


    bene dicuntur caudse similes serpenti- Scihcet, quibus muUos ad litteram occi-
    bus : quia luxuria in principio habel vo- debant aperte, « neque a veneficiis suis,»

    luptatem, et in fine mortis punctionem. quibus interficiebant occulte, (( neque a


    fornicatione sua, » id est, ab immundi-
    tia carnis quacumque, « neque a furtis
    « Et caeteri homines qui non sunt suis, » scihcet, commissis a se. Quasi

    occisi in his plagis, neque poeniten- diceret : Omnes qui pcenitentiam non
    egerunt, peribunl. Infra^ xx, 13 : Qui
    tiam egerunt de operibus manuum
    non inventus est in libro vitse scriptus,
    suarum, ut non adorarent da?monia stagnum ignis.
    missus est in
    et simulacra aurea, et argentea, et MoRALHER Daemon sciens interpreta- :

    Mulli-
    eerea, et lapidea, el lignea, quse neque tur. Daemonium ergo aureum potest dici plex JjE-
    monium,
    videre possunt, nequo audirc, nequeam- Thcologiu, quae in splendorc ct valore id esl,
    scieatia,
    omnes alias scientias superat, sicut au-
    bulare,
    rum alia mctalla. Item, da^nonium ar-
    « Et non egerunt poenitenliam ab
    genleum legalis scicntia, et ali;e lucrali-
    homicidiis suis, neque a veneficiis
    vae. Divnionium a'reum sermocinalis
    suis, neque a fomicalione sua, neque scientia : quia plus aliis scicntiis resonat,

    a furtis suis. » • utlogica, et hujusmodi. Lapidcum natu-


    ralis scienlia quae csl immutabilis, nec
    Supra dictiim est. quod reripiens lia^- sui)jacet nobis, ut dicit Philosophus. Li-

    xxxviii 40
    626 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.

    gneum, moralis scientia, quoe sicut li- RespoiNSio. Antiquus hostis sic dicitur di,^]^
    ^''"'
    gnum formari potest. Qiii ergo omnes rex i)crversoi'um Iiominum, non quod
    istas scientias sine modo, sine fide debi- ipse creavit eos aul regat, sed quod juste

    to addiscunt^ deemoniaci sunt, et adorant Deo permittente t^^rannidem dominatio-


    deemonia. Unde Bernardus : « Student nis super eos exerceat quos sibi per pec-
    quidam ut sciant, et est curiositas : qui- catum servos addicit : ut qui cxperiri
    dam ut sciantur, et est vanitas : alii ut nolunt grntiam liberationis, sentiant do-
    ditenlur, et est cupiditas : alii ut jEdili- minium exterminatoris.
    centur, et est prudentia: alii ut aedili-
    cent et est charitas. » Tertio, quaeritur super illo verbo t. Dul

    17 Et capita equorum erant tamquam


    : <(•

    capita leonum, etc. » Cum idem hic per


    Hic sunt dubitabilia. equos quod supra per locustas significa-
    tur, et supra dixerit locustas habere fa-
    Dub. 1. Primo super illo verbo f.i: « Ne Ise- cies hominum, quare dicit hic equos ha-
    derenl fcenum teme, neque omneviride,)) bere capita leonum ?
    quaeritur, Cum icEnum inter omnia vi- Responsio secundum Bedam, quod hoe-
    rentia possit computari, cur om7ie viride retici ssepe aliquid humanilalis oslen-
    a fceno distinxit? dunt, ideo dicuntur locustae habere facies
    Responsio Expositoris : Foenum non liominum : quia vero tempore Anticbri-
    humanis_, sed animalium congruit cibis : sti crudelilatem exercebunt, ideo dicuntur
    multa enim virenlia inveniuntur iu qui- equi habere capita leonum.
    bus liomines delectantur, sicut in cibo.
    Unde per fcenum quo pascuntur anima- Quarto, super illo verbo t- 21 : « Ab du
    lia, simplices et incipientes intelliguntur, homicidiis suis, neque a veneficiis suis,
    qui sunt in Ecclesia, et non possunt acci- neqiie a fornicatione sua, » quseritur,
    pere solidum cibum, sed velut animalia Quare ponit fornicationem in singulari,
    lilterarum superficie delectantur. Per fce- cum ceetera ponat in plurali?

    num igitur intelliguntur incipienles, per Responsio. PIus dicit in singulari,


    viride prolicientes : nec ad litteram debet quam in plurali : quia sic dicit nomen
    sumi. speciei quoe omnibus convenit per hoc :

    enim plures innuit perire per fornicatio-


    D b 2
    Secundo, super illo verbo y. 11 : « El nem, quam per csetera peccata. Unde,
    liabebant super se reyem. » (llossa : Augustinus in libro de Singularitate cle-
    « Diabolum dominantem terrenis. » ricorum Qaantos leones domuit una
    : i(

    CoNTRA Augustinus
    : « Ille solus qui : intirmitas misera, delicata, quse cum sit

    creavit, rector est omnium creaturarum vilis et misera^ de magnis efllcit prce-

    et gubernator : » ergo diabolus non est dam. » Loquitur de fornicatione.


    rector vel rex.
    L\ APOCALYPSTM B. JOANMS, VISIO III-X. 627

    CAPUT X.

    Clamante alio fovti Angelo loquiintur septem tonitrua porro Angelus jurat :

    non amplius fore tempus, sed consummandum ad pocem septimi Angeli myste-
    rium ; datque librum Joanni derorandum.

    1. Et vidi alium Angelum fortem qucG m eo sunt : quia tempus non


    descendentem de ccelo, amictum eritamplius :

    nube, et iris in capite ejus et :


    7. Sed in diebus vocis septimi Angeli,
    facies ejus erat ut sol, et pedes cum coeperit tuba canere, con-
    ejus tamquamcolumnas ignis : summabitur mysterium Dei,
    2. Et habebat in manu sua libelium sicut evangelizavit per servos
    apertum et posuit pedem suum
    :
    suos prophetas.
    dextrum super mare, sinistrum 8. Et audivi vocem de coelo iterum
    autem super terram :
    loquentem mecum, et dicen-
    3. Et clamavit voce magna, quemad- tem Vade, et accipe librum
    :

    modum cum leo rugit : et cum apertum de manu Angeli stantis


    clamasset, locuta sunt septem super mare et super terram.
    tonitrua voces suas. 9. Et abii ad Angelum, dicens ei ut
    4. Et curn locuta fuissent septem daret mihi librum et dixit :

    tonitrua voces suas, ego scrip- roihi Accipe


    : librum, et devora
    turus eram : et audivi vocem de illurn et faciet amaricari ven-
    -
    :

    ccelo, dicentem. mihi Signa quas


    :
    trem tuum, sed in ore tuo erit
    locuta sunt septem tonitrua, et dulce tamquam mel.
    noli ea scribere. 10. Et accepi librum de manu Angeli,
    5. Et Angelus quem vidi stantem et devoravi illum : et erat in ore
    super mare et super terram, leva- meo tamquam mel dulce, et cum
    vit manum suam
    ad coelum ', devorassem eum, amaricatus est
    6. Et juravit per viventem in sscula venter meus.
    s^eculorum, qui creavit ccelum 11. Et dixit mihi Oportet te iterum :

    et ea qufe in ea sunt, et terram et prophetare gentibus, etpopulis,


    eaquae in eo sunt. et mareet ea regibus multis.
    et linguis, et

    ' Daniel, xii, 7. ' Ezechiel. iu, 1.


    628 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

    dum, iste ad salvandum. « Alium, » et

    in natura : quia iste Creator, illi creatura.


    « Fortem, » quia Dei virtus. Haymo :

    IN CAPUT X APOCALYPSIS « Fortis (licitur, quia ad debellandas ae-


    reas potestates venit. »
    ENARRATIO. (( Descendentem, » humiiitate incarna-
    tionis, vel a cognitione Angelorum ad
    cognitionem hominum, « de coelo, » id
    m « Et vidi alium Angelum fortem est, de Patre. Psal. xvni, 7 : A summo
    descendentem de coelo. » coelo egressio ejus.
    Sed quid fuit principium motivum
    Secundum Bedam ita continuatur ista hujus descensus ? Responsio Bernardi :

    pars ad parlem praecedentem. Descripta «Yerbum.ut ad nos descenderet, pro-


    Antichristi sfevitia, ad ostendendum ejus- pria benignitas inclinavit, natura traxit,
    dem ruinam, exordium nativitatis Cliri- veritas qua se venturum promiserat com-
    sti et gloriam Ecclesiee recapitulat. Hic pulit, puritas uteri virginalis suscepit,
    ergo determinatur de descensu Angeli salva virginitatis integritate, potentia
    fortis, et signiticatione tonitruorum. eduxit, obedientia in omnibus reduxit,
    Et dividitur heec pars in tres. In prima patientia armavit, charitas verbis et mi-
    dicit quomodo facta est manifestalio ve- raculis manifestavit. »

    ritatis per Angeium altendenteui conso- NoTA


    Inhoc quod
    : dicit : « Angelian, »

    lalionem bonorum. In secunda, jubetur notatur, quod missus : in hoc quod dicit:

    signari veritas ne veniat ad cognitionem « Fortem, » notatur ad quid missus in :

    reproborum, ibi, y. 4 : (- Et audivi vo- hoc quod dicit « Descendentem, » nota-


    :

    cem de ccelo^ dicentem miJii, etc. » In tur mittendi modus.


    lertia, introducitur Angelus annuntians
    esse in proximo mundi fmem, ibi, y. 3 :

    « Amictum nube, et iris in capite


    « Et Angehts quem vidi. »
    ejus : et facies ejus erat ut sol, et pe-
    In prima dicuntur tria. Primo, ponitur
    Angeli forlis descensio. Secundo, Angeli des ejus tamquam columna ignis. »

    descriptio, ibi, « Amicium mibe. » Ter-


    tio, quod per ipsum facta est verilatis Hic ponitur descendentis descriplio.
    manifestatio, ibi, t- -' «• Et habebal in Et dicuntur hic quatuor quaefacta sunt
    manu. » in illo descensu. Primum est humanae
    Dicit ergo : naturse assumptio. Secundum esl gene- ,

    (' Et vidi. » Xota quod conjunctio co- ris Iiumani reconciliatio, ibi, « Et iris in «

    pulativa el notat, quod haec visio non est capite. » Tertium est naturaj assumptaB
    alia a praecedenti, sed illi quasi pars par- glorificatio, ibi, « Et facies ejus. » Quar-
    li copulatur. tum, per gratiam sancti Spiritus confir-
    Missio « Angelum, » id est, Dei Filium, qui matio, ibi, « Et pedes ejus. »
    Filil Dei.
    dicitur quasi Dei Patris voluntalis nun- Dicit ergo « Amictum nube, » id est,
    :

    tius, qui nova nuntiavit, nova promisit, indutum humana carne per nubem :

    nova suis fulelibus conlulit. In hoc no- enim intelligitur Immana natura in Chri-
    tatur missio ipsius, de qua, Isa. ix, 6 : sto. Isa. XIX, 1 Ecce Dominus ascendet:

    Et vocabitur nomen ejifs... magni consi- super nubem levem, etingredietur .Egy-
    lii Angelus, secundum aliam litteram. ptum, id est, mundum. xXubem levem
    « Alium, » a praedictis quatuor qui so- ascendit, quando carnem sine gravedine
    luti erant, id est, contrarius illis omnino peccati assumpsit. Xube ergo amictus
    in etfectu. Ilii enim venerunt ad perden- Angelus apparuit, quando carne indutus
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO III-X, 1, 2, 3, 4. 629

    inter homines FiliusDei appamit. Dehac tis rediit ad gloriam Resurrectionis. Et


    duplicem pluviam pluit : sanguinis ad ideo dicitur : « Et facies ejus, » id est,

    redemptionem, et aquee in ablutionem, assumpta humanitas, « iit sol erat, » id

    Joannis, xix, 34 : Exivit sanguis. est, illuminans mentes hominum et in-

    Sed si ascendit in incarnatione, quo- llammans.


    modo hic dicitur descendere ? Responsio. a Et pedes ejiis taniqiiam columna per pedes
    Ascendit, quia humana natura fuit om- ignis. » Nota : Per pedes Angeli Praedi-
    p^^j^^a-
    nino subiecta
    Descendit autem,
    ,.''
    divinitati, et caro spiritui.

    cum
    .......
    se dignatione mi-
    catores intellisuntur.
    clectionis est milii iste,
    ., •
    Act.
    ut portet
    ix, 15 :

    nomen
    Vas tores in-
    telligun-
    tur.

    sericordiee suae inclinavit. meum, etc, Et sicut per pedes corpus

    ut
    « El iris in capite ejus. » Nota Caput
    . portatur, sic per Prsedicatores Christus.
    sti Christi est divinitas. I ad Corinth. xi, 3 : Item, dicuntur Prsedicatores columnse,
    vi-
    s. Caput Christi Deus. Iris Grsece, dicitur quia sedificiura Ecclesise portant, Ad Ga-
    arcus Latine, qui diversis coloribus ap- lat, u, 9 : Jacobus, et Ceplias,etJoannes,
    "n
    paret in nube, et est signum reconcilia- qui videbantur colunmse esse, dextras
    tionis inter Deum et homines K Et gene- dederunl PsaL lxxiv, 4 Ego con-
    rnihi. :

    ratur iste arcus, cum radiis solis fuerit firniavi columnas ejus quod fuit, quan- :

    nubes aquosa illuslrala. Sol enini esl Dei do Spiritum sanctum misit in specie co-
    Filius : nalura humana est nubes aquosa : lumbse, et in gratia Dei sunt confirmati'.
    illustrata, quia gratiis plena, Hanc nu- Est ergo sensus : « Et pedes ejus, » id
    bes illustravit, cum naturam humanam est, Prsedicatores, « tamquam column<B
    assumpsit. Et sic factus est arcus, id est, ignis, » quia Spiritu sancto accensi alios
    reconciliationis hominis. Unde per iri- inflammant ad amorem, et lucent per
    ie-
    Jir
    dem notatur facta reconciliatio : qucB exemplum et doctrinam. Joan. v, 3S :

    Ci-
    ge-
    dicitur esse in capite, quia potenlia re- Joannes erat lucerna ardens et lucens.

    conciliandi fuit in deitate, quai esl caput


    Christi.
    Est ergo sensus : « Kt iris erat, » id
    « Et habebat in manu sua libellum
    est, virtus et potenlia reconciliandi, « in
    apertum : et posuit pedem suum dex-
    capite ejus, « id est, in deilate, quse est
    trum supramare, sinistrum autem su-
    caput Christi. Vel sic : « Iris erat, » id
    est, clementia etpietas, « in capite ejus,r)
    pra terram
    id est, in intentione ejus. Et clamavit voce magna, quemad-
    asM
    (( Et facies ejus erat ut sol. » Nota : modum cum leo rugit: et cum cla-
    Per faciem Angeli, Filii Dei incarnatio masset, locuta sunt septem tonitrua
    intelligitur. Nam sicut homo per faciem
    voces suas.
    cognoscitur, sic ille per humanitatem
    Et cum locuta fuissent seplem to-
    assumptam, ftem, >< ut sol » dicitur :

    nitrua voces suas, ego scripturus


    quia sicut isle sol visibilis Ortum habet
    et Occasum, et rursum Ortum post Oc- eram, »

    casum sic Filius Dei ortum habuit in


    :

    Nativitate, occasum in pretiosissima Hic ostenditur, quod per ipsum facta


    morte. Item, ortum in Resurreclione. est vcritalis manifestatio.

    Eccle, i, .3 : Oritur sol, id est, Chrislus in Et diountur hic quatuor. Primo, quod
    nativitate, et occidit, scilicet in morte, per Chrislum obscuritas Scripturarum est
    et ad locum suum revertitur, scilicet in reserata. Secundo, quod per ipsum est
    ifl Resurrectione, quando ex Passione mor- ubique manifcstala, \h\, Et posuit pe- (.<

    Cf Genes. ix, 13. 2 Act. n, + et seq.

    Ir^
    630 D. ALB. i\JAG. ORD. mJED.

    dem suian. » Tertio, quod prius verita- disposuit, « sinistrum autem super ter-
    tem manifestavit, ibi, y. 3: Et clama-«. ram, » id est, Judaeos, cum propler sua
    vil. » Quarto, quod ad similitudinem scelera excaecari permisit. Ad Roman.
    istius ordo Praedicatorum exiit ad praedi- XI, 25 : Csecitas ex parte contigit in
    candum, ibidem, Et cum clamasset. <( ^) Israel, donec plenitudo gentium intraret.

    Dicit ergo « Et hahebat in manu sua. »


    : NoTA : In his verbis describitur Chri- Nc
    COl
    Nota, quod Joannes supra, quinto capi- stus in novem conditionibus quas debet nes
    tulo, vidit librum signatum sigilis sep- Praelatus habere. Prima est puritas, cum
    tem ', per quem Vetus Testamentum dicit : (( Angelum. » Joan. ui, 31 Qui :

    significabatur plenum multa obscuritate, de coelo venit, supcr omnes est. Secunda

    hic per librum apertum, Novum Testa- est charitas per quam dulciler et fortiter
    mentum significatur quod est apertum animam suam posuit, cum dicit : « For-
    in manu Chrisli, id est, in ejus opera- tem. » Cantic. viii, 6 : Fortis est ut mors
    tione. dilectio. Tertia est humilitas, cum
    Quid per Unde sensus est : « Et habebat in dicit : « Descendentem. » Ad Philip. ii,
    iibrum
    .
    fYiami sua, )) id est, in operatione sua 7 : Semetipsum exinanivit, etc. Quarta,
    et potestate, « libellum apertum, » id pietas et clementia, cum dicit : « Ami-
    est, Novum Testamentum quod aper-
    : ctum nube. » Eccli. xxiv, 7 Thronus :

    ium dicitur, quia illa quse Litebant in Ye- meus in columna nubis. Quinta est ju-
    teri Testamento secrela, in Novo Testa- stitia, cum dicit « Et iris in capite :

    mento sunt aperta. Et, sicut dicit Beda, ejus. )) Psal. Lxxxiv, 14 : Justitia ante
    libellus appellatur : quia agit de Christi eum ambulabit. Sexta, sapientia, cum
    humanitate per quam venitur ad legis dicit : « Et facies ejus sicut sol. » Sep-
    intentionem. tima, alTectionum recta ordinatio, cum
    « Etposuit pedem suum dextrum siiper dicit : « Et pedes ejus, elc. )) Octava,
    tnare, sinistrumautem super terram. » doctrinae impletio, cum dicit : « Et habe-
    In quo signatur, quod veritas Evangelii bat libelluui in manu sua. » Act. i, 1 :

    est divulgata in mari et in terra. Et Ccepil Jesus facere et docere. Nona,


    nota, quod per pedem dextrum firmiores praedicationis discrelio : quia alia et alia

    Prcedicatores, et per sinistrum debiliores, diversis praedicavil : aliter Judaeis, aliter

    per mare signatur gentilitas habens ama- obedienlibus, aliter inobedientibus, ibi,

    ritudinem infidelitatis, per terram du- « Et posuit pedem suum dextrum, etc. »

    riliaJudseorum quse frequenter arata


    prcEdicalione Prophetarum, modicum « Et clamavit voce magna, etc. »
    tructum reddidit.
    Est ergo sensus : « Et posuit pedem Hic est tertium ubi dicit, quod primus
    suum dextrum, » id est, firmiores Prsedi- praedicando veritatem manifestavit.
    catores, « super mare^ » id est, super Dicit ergoEt clamacit, » scilicet, : a

    Genliles qui eranl magis rebelles : « et Christus, « voce magna, » id est, praedi-
    sinistrum, n id est, minores Prsedica- catione aperte promittente magna, et
    tores, « super terram, » id est, Jud«am comminante magna promittente vitara :

    duram. aeternam, et comminante pcenam aeter-


    Vel sic : Per pedem dextrum signatur nam. De primo, Joan. vii, 37 Si quis :

    vita aeterna, per sinislrum pcena aeterna. sitit, veniat ad me, et bibat. De secundo,

    Est ergo sensus Et posuit pedern suum


    : « Matth. VII, 19 Omnis arbor quse non :

    dextrum super mare, » cum gentilitatem facit fructum bonum, excidetur, etc.
    convertit ad fidem, et ad beatitudinem « Quemadmodum cum leo rugit, » id

    '
    Supra, V, 1.
    IN APOCALYPSIiM B. JOANMS, VISIO III-X, 3, i, o, 6, 7. 631

    est, audacler et terrlbiliter. Nota : Leo autem est exhortari, et cum modestia
    omnes
    terret bestias : sic Christus prse- aliquantulum proponere.
    dicando omnes malos homines. « Ego scripturus eram, » id est, pa-
    dru- NoTA Quadruplex est clamor
    : Christi. ratus scribere : quia ipse, supra, i, W,
    X
    iali
    Primus, in prsedicatione. PsaL lxvui, audierat : Quod vides, scribe in libro.
    lor.
    4 : Laboravi clamans. Secundus, in
    cruce. Matth. xxvii, 46 : Clamavit voce « Et audivi vocem de coelo dicen-
    )

    magna dicens : Eli, etc. Tertius, in tem mihi : Signa quse locuta sunt
    Lazari suscitatione. Joan. xi, 43 : IJcec septem tonitrua, et noli ea scribere. »
    cum dixisset, voce magna clamavit, elc.

    Quartus erit in judicii discussione. Isa. Hsec cst secunda pars capituli, in qua
    XLii, 13 : Vociferahitur, et clamabit su- veritas Evangelii signari praecipitur, id
    per ijiimicos suos. est, sigillari.

    Unde « Et audivi, » id est, in-


    dicit :

    <L Et cum clamasset, etc. » tellexi vocem de ccelo, » id est, inspi-


    ((

    rationcm a Deo missam, vel admonitio-


    Ilic dicitur quod ad similitudinem nem Angelicam, dicentem milii : (c

    Christi alii exierunt ad praedicandum. Signa, » id est, sub sigillo claude,


    Unde dicit : (( Et cum clamasset, » « qu^ locuta sunt septem tonitrua, » id

    id est, cum Christus prcedicasset et veri- est, universi Preedicatores, « et noli ea


    tatem manifestasset, « locuta sunt se- scribere, » id est, infidelibus manifestare.
    ptem tonitrua, » id est, universi Prtedi- Signa ergo ut inimicis lateant, et ut
    catores^ qui dicuntur septem, quia septi- amicis pateant.
    formi Spirilu repleti : tonilrua, quia
    terrorcm cordibus incutiebant. Unde to-
    nitiuum dicitur tonus terrens. (.( Et Angelusquem vidi stantem su-
    (( Voces suas. » Quasi diceret non fa-
    per mareet super terram, levavit ma-
    :

    bulas.
    num suam ad cffilum.

    Et cum locuta fuissent septem to- Et juravit per viventem in sa?cula 6


    tn ((

    ji-
    Sccculorum, qui creavit cffilum et ea
    les nitrua, >>

    um.
    qua3 in eo sunt, et terram et ea qua» in
    Id esl, universi Pra;dicatores, « voces ea sunt, et mare et ea quie in eo sunt
    suas, )) terribiles scilicet propter septem
    Quia tempus non erit amplius :

    coraminationes poenarum. Lna est ca-


    Sed in diebus vf)cis septimi Angeli,
    rentia aeternee haereditatis. Alia, carentia
    visionis Dei. Tertia, carentia Angelicae cum coeperit tuba canere, consumma-
    societatis. Quarta, carentia glorifica- bitur mysterium Dei : sicut evangeli-
    tionis corporis et animce. Quinta, vermis zavit per servos suos Prophetas.
    intus corrodens. Sexta, ignis extra af-
    fligens. Septima, sempiternus horor Heec est tertia pars, in qua introduci-
    inliabitans '. tur Angelus asserens et annuntians
    Hic quaeritur, Quare dicit Christum mundi finem.
    clamare, et Pra?dicatores loqui ? Et dicunt hic duo. Primo, asserit
    Responsio. Quia (;jus est comminari, mundo, quod cilo erit. Secundo, quando
    cujus est publicare, ideo dicitur Christus erit, ibi, t- 7 : <i Sed in diebus vocis sep-

    clamare comminando : Pra?dicatorum timi Angeli.

    > Cf. Job, X, 22.


    632 D. ALH. MAG. ORD. PRrRD.

    Dicit ergo : " Et Angelns quem vUli autem est vicissiludo diei ac noctis. Sed
    stantem super mare, » id est, Christus, malis erit lerapus : quia semper muta-
    qui est super gentilitatem, « et super buntur. Job, xxiv, 19 : Ad nimium calo-
    terram, » id est, super Juda?os^ « levavit rem transeat ab aquis nivium. Quod
    manum suam in coelum, » Secundum ergo de justis Dominus negat, hoc de
    Haymonem, id est, humanitalem assump- injustis Psalmista aftirraat. »
    tam ad dexferam Pafris elevavit. Yel, Aliter : Tempus dupliciter accipitur :

    « Levavit manuin suam, id est, habi- -»


    primo, pro mensura motus primi raobilis,
    tum et gestum jurantis accepit. et sic non erit terapus, quia tunc stabunt
    firmaraentura, et planetie, et hujusmodi.
    « Et juravit per viventem in Scecula Secundo, prout est mora motus rerum
    seeculorum. » mutabilium, et sic erit tempus quoad
    malos in inferno, ut diclum est. Quod
    Jurare. Haymo, id est, per Deum Patrem, ergo dicitur in Psahno, refertur ad malos :

    quando ad eum omnia opera sua retulit. quod vero dicitur liic, refertur ad bonos
    Joan. XIV, 10 Pater autem in me ma~ : qui erunt in statu et in omni quiete.
    nens, ipse facit opera. Vel, « Juravit, » Sensus ergo est « Quia teinpus non erii :

    id est, tirmiter statuit, et veraciter affir- amplius, » id est, vanitas mutabilitatis


    mavit. Et est contra haereticos qui dicunt non erit iu beatls.

    quod non licet jurare.


    « Qui creavi/, » id est, de nitiilo ad « Scd in diebus vocis septimi An-
    Coelum esse produxit, « caelum, » scilicet, empy- geli, »

    "uu-"' reum, (( et ea quse in eo sunt, » id est,


    Angelos. Vel, Cwlum,
    (( » sidereum sci- Id est, in diebus ultimoruni Prcedica-
    licet, « el eo qux in eo sunt, » sciiicet, torum prope tempus Antichristi, « et

    solem, et lunam, et sidera. VeL (( Coi- cum coeperit tuba canere. » Haymo, id
    lum, 1) aereum, « et ea quse in eo sunt^ » est, cum coeperit sancta Ecclesia suam
    scilicet, aves. Vel, « Coelum, » id est, prcedicationem diffundere.
    animam, « et ea quse in eo sunt, » id « Consummabitur, d id est, perficietur,
    est, vires, virtutes, et hujusmodi. et implebilur,« mysterium Dei, » id

    « Et terram, » ad litteram, « et ea est, quiJquid modo lalet, sive sint prse-

    quae in ea sunt, » scilicet, homines, ar- mia bonorum, sive tormenta malorum,
    bores, bestias, et aves, et caetera hujus- « sicut evangelizavit per servos suos
    modi. Vel, « Terram, » idest, Ecclesiam, Prophelas, » quorum, sicut ait Haymo,
    « et ea quse in ea sunt, » scilicet, dis- omnis intentio fuit de Domini adventu,
    tincliones personarum, dona gratiarum, et saeculi consumraatione prophetare.
    et distributiones officiorura. Ideoque tunc perficietur quod ante prse-
    Et mare, » id est, quamlibet con-
    a dictura est.
    gregationem aquarum, « et ea quse in eo
    sunt, » id est, pisces. Vel, « Mare, » id
    est, tribulationum amaritudinera, « et ea « Et audivi vocem de coelo iterum
    quai in eo sunt, » id est, earum utiUtatem. loquentem mecum, et dicentem :

    Vade, et accipe librum apertum de


    « Quia tempus non eritamplius. »
    manu Angeli stantis super mare et

    CoNTRA Psal. : lxxx, 16 Et erit


    super terram. » 3
    TempuB :

    aequivo- tempus eorum in ssecula. Responsio


    catur. TT •
    T •

    Haymonis : « .Justis tempus non erit :


    H{«c est quarta principalis hujus
    quia Mulla mulabilitas in eis ei'il. Tempus pailis : in qua dcterminalur de tuba
    TX APOCALYPSLM B. JOANNIS, VISIO Ill-X, 8. \h 633

    septimi Angeli^ et est adnionitio ad prae- (( Et abii ad Angelum, dicens ei ut

    dicandum. daret mihiiibrum. »

    Et dicuntur quinque. Primo, monetur


    Joannes ad recipiendum Scripturarum Hic est secundum ubi ostenditur af-
    intelligentiam, ibi, « Vade, et accipe fectus Joannis ad accipienduni Scrip-
    librum. » Secundo, ejus efTectus nolatur turee intelligentiam. Lnde dicitHayrao :

    ad accipiendum, ibi, y. 9 : c( FA abii ad c( Jubenlis Dei nutum paralissimus se-


    Angelum. » Tertio dicitur, quod sic quitur Sanctorum affectus. » Job, xiv,
    eum accipiat, ut opere impleat, ibidem, lo Vocabis me, et ego respondebo tibi.
    :

    Et dixit mihi. » Quarto, quod sic eum Dicit ergo : « Et abii, » scilicet tam-
    accepit, ibi, t. 10 : « Et accepi librum. » quam vere obediens, « ad Angelum, » id

    Quinto, quod oportet adhuc pra?dicare est, Christum, ad quem sicut dicit

    Gentibus, et populis, ibi, y. 11 : <i Et Haymo, non gressibus corporis, sed pas-
    dixit mihi : Oportet te iterum. » sibus mentis acceditur.
    vocem Dicens » Glossa, opere, et ora-
    Dicit ergo : « Et vox, » vel, « » « ei.

    habent alii. « Et vox quam, » scilicet, tione : <l ut daret » gratis, non venderet
    vocem, « audivi. » Vox scilicet spiratio merilis. Matth. x, 8 : Gratis accepistis,

    interna, vel admonitio Angelica. « Quam gratis date.


    audivi, » auditu interiori, « de coelo, » in « Ut daret mihi, » scilicet parato re-

    quo notatur hujus Angeli sublimitas, cipere, obedienti, et postulanti, « li-

    « iterum loquentem mecum, » id est, brum, » id est, Scripturarum intelligen-


    mihi desideranti. Unde quia desiderium tiam. In quo notatur, quod oratione, et

    cordis est locutio qua anima loquitur obedientia debet quseri sapientia. Jacobi,
    Deo, et Joannes desiderabat ista scire : I, Si quis indiget sapientia, postulet,
    :

    ideo dicit « Loquentem mecum, »


    : et etc.

    non mihi, sed mecum in cordis secrelo.


    Et dicentem,
    (( id est, praecipientem )) : « Et dixil mihi : Accipe librum, et

    « Vade. » Glossa, id est^ Dei gratiam devora illum ; et faciet amaricari


    promerere : « et accipe librum aper^
    ventrem tuum, sed in ore tuo erit
    tum, » id est, Scripturse intelligentiam
    quam Deus aperuit nascendo, patiendo,
    dulce tamquam mel. ))

    resurgendo, ascendendo. Hic liber est


    apertus bonis, malis vero signatus, sicut Hic est tertium hujus partis, ubi mo-
    supra, y. 4, dictum est : « Signa quse netur Joannes ut sic Scripturae intelli-

    locuta sunt, etc. » gentiam accipiat, ut eam opere impleat.

    « De manu Angeli, » id est, Christi, Unde dicit : « Et dixit mihi, » sci-

    qui mysteria revelavit, « stantis super licet, oranti, et obedienti : (( Accipe U-


    mare, » id est, qui superavit omnes ama- brum, » id est, intelligentiam Scripturae Scriptu-
    1- 1- . j rarum
    ritudines Passionis, « et super terram, » et ofticium prsedicandi, « et ctevora iuteili-
    geutia.
    id est, qui superavit omnes cupiditates illum, » id est, avide et festinanter man-
    hujus mundi. duca, vel tracta illum operando et inqui-
    Et dicitur : « Stantis, » quia post re- rendo. Vel, Devora illum, » memori«
    (.(

    surrectionem Christus regnat immortalis firmiler commendando. Ambrosius :

    et impassibilis. Vel, in hoc notatur quod « Librum devoraro, id est, Scripturarum


    ipse regnat super omnia, secundum intelligentiam sectis visceribus recon-
    illud
    Psalmist»^ Psal. vni, 8 : Omnia subje- dere. »)

    cisti sub pedibus ejus. « Et faciet amaricari ventrem tuum, »

    scilicet, sensualitatem quie mollis est et

    fragilis sicut ventcr, et esl receptaculum


    634 D. ALB. MAG. ORD. PIXJED.

    pravorum desideriorum sicut venler « Et dixit mihi » scilicet Angelus


    sordium : «. sed in ore tito erit dulce tam- « Oportet te iterum. » Nota, quod
    quam mel., )) id est, tibi placebit cogi- Joannes intelligentiam Scripturarum ac-
    tando, meditando, et praedicando. Psal. ceperat ut opere impleret : et idco dicit
    cxviii, 103 : Quam dulcia faucibus meis Angelus, quod licet sit modo in carcere,
    eloc/uia tua ! quia erat in exsilio, tamen oportet ad-
    huc ipsum praBdicare. Quod ergo dicitur
    hic, intelligitur de persona beati Joannis,
    10 « Et accepi librum de manu Angeli, qui cum in exsilium esset relegalus, re-
    cepit consolationem de promissa libera-
    et devoravi illum : et erat in ore meo
    tione, et restituenda sibi praedicatione.
    tamquam mel dulce, et cum devoras-
    Et dicuntur duo hic. Primo dicitur_,
    sem eum, amaricatus est venter quod oportet eum adhuc prsedicare. Se-
    meus. » cundo, oslcnditur modus praedicandi
    infra, xi, 1 : « Et datus est mihi cala-
    Hic est quartum ubi
    quod ha- dicitur, mus. »

    buit intelligentiam sicut Angelus dixit ei. Dicit ergo : « Oportet te iterum prophe-
    Unde sensus est « Et accepi li- : tare, » id est ,
    prsedicare, vel futura
    brum, » id est, Scriptura? intelligenliam, praedicere mala quae vidisti. Et dicit
    « de manu Angeli, » id est, de dono et ilerum, quia hoc jam fecerat antequam
    operatione Christi. Quasi diceret : Non esset in exsilium missus.
    ex merito, vel studio. « Populis, » diversis nationibus, « et
    « Et devoravi illum., » id est, cum gentibus, etc. »

    aviditate sumpsi. Ezechiel. ui, 2 : Ape- Hic quaeritur, Quomodo hoc est verum
    rui os meum, et cibavit me volumine quod prsedicaverit regibus multis, etc,
    illo. Vel, a Devoravi illum, » id est, cum postea non exiverit de Asia?
    memorise tradidi, et opere adimplevi. Responsio. Scripto praedicavit multis
    « Et erat in ore meo tamquam mel regibus, et verbo gentibus et populis : et
    dulce, » scilicet, interiori, id est, in pr^e- rediens dc exsilio, Asiam corruptam in-
    dicatione. Ezechicl. iii, 3 Et factum : venit, et haeresibus viliatami Unde in-
    est in ore meo sicut mel dulce. dicto sive indulto triduano jcjunio Evan-
    gelium scrlpsit, ubi veritatem manife-
    « Et cum devorassem eum, » stando, haereses destruxit. Vel, potest
    dici, quod illud dicitur de Pra^dicato-
    Id est, memoriae commendassem, et ribus ultimi temporis : quia in fine per
    opere implessem. Nota Tria verba
    : praedicationem libere et sine ulla contra-
    proposita sunt hic : vade, accipe, devora. diclione exercituum convertentur reli-
    Vade postulando : accipe, obediendo et quiae Israel, sicut dicitur, Isa. x, 22.
    intelligendo : etdevora, firmitermemoriffi Dicit ergo : « Oportet te iterum, » sci-
    imprimendo. licet Antichristo mortuo, « prophetare, »
    Et amaricatus est venter meus, » id
    « id est, ad aedificationem hominum oc-
    est, mens mea de Sanctorum afflictione, culta praedicere, « populis, et gentibus,
    et de contemnentium damnatione, tem- et linguis, et regibus multis » Matth.
    pore Antichristi doluit ex compassione. XXIV, 14 : Prsedicabitur hoc Evangelium
    regni in universo orbe, in testimonium
    omnibus gentibus, et tunc veniet con-
    ff « Et dixit mihi Oportet te iterum
    :
    summatio.
    prophetare gentibus, et populis, et lin-

    guis, et regibus multis. »


    IN APOGALYPSIS B. JOANNIS, VISIO III-X, 11 635

    Hic sunt dubitabilia. « Signa quse locuta sunt, etc. » propter

    secundum, infra, « Ne signaveris, etc. »


    Primo, dubitatur super illo verbo f. 1 :

    )ub. i.
    « Et vidi alium Angelum. » Contra : Quarto, quaeritur super illo verbo y. G :
    Dub. 4,

    Habacuc, iii, 4 : Ibi abscondita est forti- « Et juravit per viventem in ssecula sx-
    tudo ejus, etc, culorum.n CoNTRA:Deus prohibet jurare,
    Responsio. Abscondita est in hoc Matlh. V, 3i Nolite jurare omnino
    : :

    bristus quod fuit mortuus : sed fortis apparuit, sed non debet facere quod prohibet.
    tis fuit.
    cum morlem moriens superavit fortior, : Responsio Bedee : « Angelus per vi-

    cum a mortc virtute propria resurrexit : ventem in saecula jurat, dum Christus in
    fortissimus, cum per mortem daemones nomine Patris veniens incommutabili
    dejecit, et de limbo Sanctos extraxit. veritate sua dicta confirmat. » Haymo
    Zachar. ix, 11 : Tu quoque in sanguine aliter solvit, dicens : « Homines recte
    lestamenti tui emisisti vinctos tuos de jurare prohibentur, qui soepe in jura-
    lacu in quo non est aqua. mento falluntur. Ipse vero qui est veritas
    numquam fallitur, et ideo potest jurare
    'ub. 2. Secundo, quaeritur super illo verbo qui non
    falli potest. Juramentum autem
    t. 2 Et posuit pedem suum dextrum
    : « ejus estomnis sermo ipsius quia quid- :

    super mare., sinistrum autem super ter- quid loquitur, absque ulla ambiguitate
    ram. » Quare hoc fecit? completur. »

    Responsio Haymonis « Deus omni- :

    potens fortiora membra super fluctus Quinlo, quajritursuper illo verbo t. 8 :


    Dub. 5.

    maris, infirmiora vero super soliditatem « Vade, et accipe librum apertum, etc. »

    terrsB constituit. » CoNTRA Luca3, xxiv, 4o Tunc aperuit


    : :

    illissensum ut intelligerent Scriptu-


    ub. 3. Tertio, quceritur super illo verbo y. 4 : ras, etc. ergo tunc Joannes accepit
    :

    « Signa quse locuta sunt septem toni' librum aperlum. Quid est ergo quod di-
    trua, et noli ea scribere, etc. » Contra : citur nunc accipere hic ?
    Supra, I, 1 1 : Quss vides, scribe in libro. Responsio. Hic dicilur Joanni in per-
    Item, Infra, xxii, 10 : Ne signaveris verba sona Prsedicatorum futurorum, qui non-
    prophetise libri hujus. dum acceperant oflicium preedicandi, sed
    Responsio. Talia sunt signanda, et erant accepturi. Vel, hoc dicitur Joanni
    etiam aperienda : signanda sunt vel hic ut librum accipiat, id est, resumat
    claudenda infidelibus et malis, revelanda oflicium prsedicationis quod propter
    sunt bonis. Propler primuni dicitur hic : exsilium intermiserat.
    636 D. ALB. AIAG. ORD. PRiED.

    CAPUT XI,

    Joannes templutn metiens audit prcedicaturos duos testes, quos bestia a mari
    ascendens occidet ; al illi t^esurgentes in ccelum ascendunt, ac terrcemotu occi-
    duntur septem millia hominum, et ad cantum ^eptimi Angeli viginti quatuor
    seniores Deo gratias agunt.

    1. Et datus est mihi calamus similis tur spiritualiter Sodoma, et


    virga^, et dictum est mihi : .Eg3'ptus, ubi et Dominus eorum
    Surge, et metire templum Dei^ crucifixus cst.
    et aliare, et adorantes in eo. 9. Et videbunt de tribubus, et popu-
    2. Atrium autem, quod est foris tem- lis, et linguis, et gentibus, cor-
    plum, ejice foras, et ne metiaris pora eorum per tres dies et di-
    illud. quoniam datum est gen- midium, et corpora eorum non
    tibus, et civitatem sanctam calca- sinent poni in monumentis.
    bunt mensibus quadraginta duo- 10. Et inhabitantes terram gaudebunt
    bus. super illos^ et jucundabuntur,
    3. Et dabo duobus testibus meis, et et munera mittent invicem,
    prophetabunt diebus mille du- quoniam hi duo prophetse cru-
    centis sexaginta, amicti saccis. ciaverunt eos qui habitabant
    4. Hi sunt du£e olivse, et duo cande- super terram.
    labra, in conspectu Domini 1 1. Et post dies tres et dimidium spi-
    terrcestantes. ritus vitse a Deo intravit in eos.
    5. Et si quis vohjeriteos nocere, ignis Et steterunt super pedes suo?,
    exiet deore eorum, et devorabit ettimor magnus cecidit super
    inimicos eorum : et si quis vo- eos qui viderunt eos.
    luerit eos laedere, sic oportet 12. Et audierunt vocem magnam de
    eum occidi. coelo, dicentem eis : Ascendite
    6. Hi habent potestatem claudendi huc. Et ascenderunt in ccelum
    coelum, ne pluat diebus prophe- in nube et viderunt
    : illos ini-
    tiie ipsorum potestatem ha-
    : et mici eorum.
    bent super aquas convertendi eas i5. Et in illa hora factus est terras-
    in sanguinem, et percutere ter- motus magnus, et decima pars
    ram omni plaga quotiescumque civitatis cecidit, et occisa sunt in
    voluerint. terrasmotu nomina hominum
    7. Et cum finierint testimonium septem millia et reliqui in ti-
    :

    suum, bestia qus ascendit de 3Jotum sunt missi, et dederunt


    abysso faciet adversum eos bel- gloriam Deo coeli.

    lum, et vincet illos, et occidet 14. Vse secundum abiit, et ecce vas ter-
    eos. tium veniet cito.
    8. Et corpora eorum jacebunt in pla- i5. Et septimus Angelus tuba cecinit :

    teis civitatis magnte, qu^ voca- et factas sunt voces magnae in


    Ti\ APOCALYPSI.VI B. JOANMS, VfSIO ITI-XI, i fi37

    coelo,dicentes Factum est : t8. Et iratas sunt gentes, et advenit


    regnum hujus mundi, Domini ira tua, et tempus mortuorum
    nostri et Christi ejus, et regna- judicari, et reddere mercedem
    bitin ssecula saeculorum. Amen. servis tuis prophetis, et sanctis,
    i6. Et viginti quatuor seniores, qui in et tim.entibusnomen tuum, pu-
    conspectu Dei sedent in sedi- etmagnis, et exterminandi
    sillis

    bus suis, ceciderunt in facies eos qui corruperunt terram.


    suas, et adoraverunt Deum, di- ly. Et apertum est tempium Dei in
    centes ccelo : et visa est arca testa-
    17. Gratias agimustibi, Domine Deus menti ejus in templo ejus, et
    omnipotens, qui est. et qui eras, facta sunt fulgura, et voces,
    et qui venturus es, quia accepisti et terraemotus, et grando ma-
    virtutem tuam magnam, et gna.
    regnasti.

    per Scripturam sacrae scientiae et praedi-


    cationem ejus, in corde hominis fides et
    amor Dei cum caeteris virtutibus inferun-
    IN CAIHJT XI AFOGALYPSIS tur. x\d Roman. \, 17 Fides ex auditu, :

    auditus autem per verbum Christi. Psal.


    ENARRATIO. xLiv, 2 Lingua mea calamus scribse.
    :

    Scriba est Spiritus sanctus : lingua Prae-


    dicatoris est calamus, qua loquitur Spi-
    « Et dalus est mihi calamus similis ritus sanctus. JMatth. x, 20 : Non enim
    virgce, et dictum est mihi : Surge, et
    vos estis qui loquimini, sed Spiritus Pa-
    tris vestri qui loquitur in vobis. Et sicut
    melire templum Dei, et altare, et ado-
    non laudatur cabimus de bona littera,
    rantes in eo. »
    sed scriptor sic non debet laudari de
    :

    bona praedicatione Praedicator, sed Spi-


    Supra promissum est beato Joanni, ritus sanctus. Item, comparalur calaino „ .
    .
    >
    Scnptura
    quod oportet eum iterum praedicare. propter mensuram quia sermo Scrip- : compa-
    ratur ca-
    Ilic ostenditur modus prcedicationis
    ,
    I j 1 1
    turae debet esse secundum capacitatem
    •, .

    lamo et
    suae. auditorum. Ezechiel. xl, 3 Calamus :
    ^'""S*-

    Et tanguntur Iria qua» sunt necessaria mensune in manu eJ2cs. Item, propter
    Prsedicatori. Prinium est coliatio scien- rectitudinem. Proverb. vni, 9 : Rectisunt
    liae, ibi, « Et datus est mihi. » Secun- sermones mei intelligentibus, et sequi in-
    dum,exercitatio inpraedicatione, ibideni, venientibus scientiatn .

    (( Surf/p. ))Terlium, discretio in praedica- Iste autem caiamus non est inanis, sed
    tionis prolationo, ibi, « Et metire tem- « similis virgfB. » (llossa : " Sceptro,
    plum, » quia roges constitiiit. » Proverb. vin, I.^ :

    Dicit ergo Et datus est mihi. » In


    : <(
    Per me reges regnant, etc.
    quo notatur, quod sciontia dalur a Doo. NoTA Virgae dicilur similis, quia pro-
    :

    Sapient. ix, 4 Du mihi, Domine, se-


    :
    inittit rognum observantibus. Malth. v,
    dium tuarum assistricem sapientiam. 3 : Beati pauperes spiritu,
    quoniam ip-
    « Calamus, » id est, scientia sacrae sorum regnum cudorum. Item, prop-
    esl
    Scriptnraj, qnae per calamum bene intel- ter flexibilitatom in omnibus bonis expo-
    bgitur, quia sicut calamo scribitur, sic sitionibus. II adTimoth, m, i(j Omnis :
    638 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

    Scriptura divitiitus inspirata utilis Et nota, quod inter adorantes et


    fideles,

    est, etc. Item, propter ofticium regendi. templum ponitur Christus, ad signan-
    Hac enim suas oves regunt Preelati. dum quod Ecclesia miUtans per Christum
    Psal. xLiv, 7 : Virga directionis virga conjungitur triumphanti, et e converso.
    regni lui. Item, propter officium corri- Unde etiam dicitur mediator.
    gendi. Proverb, xxii, lo : Stuliitia colli- Sensus ei'go est : « Metire templum, »

    gata est in corde pueri^ et virga discipli- id est, contemplare bonorum gaudia, et
    nx, etc. Item, propter auctorilatem ahis predica, « et altare, » id est, Chri-
    praedicandi. stum, praedicando quse de eo sunt crcden-
    da, « et adorantes in eo, » id est, multi-
    « Et dictum est mihi : Surge, » tudinem fidelium, quee est ex omni gente
    congregala, Vel, « Adorantes in eo, » id
    Scilicet, ac prsedicationis officium, et est, ostende qualiter fideles debent ado-

    ne jaceas in viis peccatorum. rare.

    « Et metire templum Dei, etc. »


    « Atrium autera, quod est foris tem- 55

    Hic tangitur de discretione praedicandi. plum, ejice foras, et ne metiaris


    Et primo dicitur, quod bonis est priTdi- illud. »
    candum. Secundo, quod malis est sub-
    trahendum, ibi, y. 2 « Atrium autem. » :
    Hic dicuntur tria. Primo, q.uod falsi

    Dicit ergo « Et metire templum Dei, »


    :
    fratres de Ecclesia ejiciendi sunt. Se-
    id est, Ecclesiam. I ad Corinth. ni, 17 : cundo, quod non est eis prsedicandum,
    Templum Dei sanctum est, riuod estis vos. ibi, «Et ne metiaris. » Tertio, redditur
    « Et altare, )> id est, eminentiores in causa horum, ibi, « Quoniam datum
    Ecclesia, vel sseculo renuntiantes, « et est. »

    adorantes in eo, » id est, templo, scilicet, Dicit ergo : « Atrium autem, » id est,

    Patrem in spiritu et veritate '. Vel, per peccatores, « quod est foris templum, »
    templum intelligitur Ecclesia, per altare id est, extra Ecclesiam merito, qui per
    q^jj
    atrium signanlur, quia atrium adhaeret atriuDa
    pcpnitentes et carnem mortificanles, per ?

    adorantcs contemplativi et spirituales. Ecclesitfi, et tamen extra est : sic mali


    Quasi diceret : Praedica unicuique secun- Clirisliani adhaerent per fidem, et tamen
    dum suam capacitatem et statum, simpli- per peccatum extra manent. Item,
    cibus simplicia. I ad Corinth. ni, 1 et 2 : atrium terra sancta est, et tamen ponun-
    Tamquam parvulis in Christo lac vohis tur ibi cadavera : sic isti per baptismum
    potum non escam. Majoribus ma-
    dedi, sanclificati, ettamen peccatis pleni.
    jora, I ad Corinth. ii, Sapientiam (j : « Atrium autem, quod est foris tem- qu^sijo,
    loquimur inter perfectos. plum, ejice foras. » Haymo Quouiodo :

    Vel, aliter « Metire templum, » id


    : potest foras ejici, quod interius non est ?
    est, Ecclesiam triumphantem. Psal. Responsio. Hoc genus locutionis tale est,
    xxviii, 9 In templo ejus omnes dicent
    : quale illud Psalmistae , Psal. lxvui, 29 :

    gloriam. Deleantur de libro viventium, id est, non


    « Et altare, » id est, Christum, super scribantur in eo. Ita etiam hic. ~.

    quem oblationes Ecclesia^ offeruntur. « Atrium ejice foras^ » id est, noli


    Exod. XX, 2i : Altare de terra facietis computare intus. Vel, « Ejice foras, » id
    mihi. est, praedica ejiciendos foras et damnandos.
    « Et adorantes in eo, » id est, omnes Vel, a Ejice foras. » Glossa, excommu-

    ' Joan IV. 23


    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO III-XT, 2, 3. 639

    nicando ostende esse foras. Haec ejectio sic Ecclesiaperveniet ad terram viven-
    sij^nata est in ejectione ancillae '. Xd tium posl persecutiones quas sustinebit
    Galat. lY, 30 : Ejice ancillam el filiuni diebus illis.

    cjus. Per nuraerum istum signatur


    Aliter :

    « Et ne metiaris illud. » Nota : Dicit totum tempus vitas preesentis et hoc :

    eum ratione siftnificati, non siunificantis. propter sex wtates mundi, et septem
    Quasi diceret Subtrahe eis benelicium
    : dies quibus omne tempus volvitur. Sexies
    prsedicationis omnino, sicut dicit Glossa. septem quadraginta duo faciunt. Et di-
    cuntur moises propler defectum vitse
    prsesentis, quse tota est in defectu. Ilnde
    « Quoniam datum est genlibus, et
    per quadraginta duos menses signatur
    civitatem sanctam calcabunt mensi-
    omne tempus quo impii Ecclesiam cal-
    bus quadraginta duobus. »
    cant sive conculcant, et bonos perse-
    quuntur, quod significatum fuit in perse-
    Hic redditur causa. culione Esau contra Jacob ', et Cain
    Et dicuntur tria. Primo, quod reprobi contra Abel, et Saul contra David, et
    qui sunt in Ecclesia sociabuntur gentibus Judoeorum contra Christum.
    in ultimis temporibus. Secundo, quod
    cum eis opprimuntEcclesiamquadrajjinta
    duobus mensibus, ibi, « Et civitatem « Et dabo duobus testibus meis^ et

    sanctam. » Terlio promittitur Ecclesise prophetabunt diebus mille ducentis


    ad consolationem, duorum Prophetarum sexagiiita. »
    testimonium sive adventus, ibi, y. 3 :

    « Et daho duobus testibiis. » Hic est tertia pars istius partis : in qua
    Dicit ergo : « Et ne metiaris illud, ad consolationem Ecclesiae promiltitur
    qiioniam datum est, » scilicet, atrium, id adventus duorum Prophetarum, ne ter-
    est, mali Christiani, a gentibus., « scilicet, reret audita saevitia pravorum.
    in societatem peccatorum, et mortuorum. Et dividitur hcec pars in quatuor. In
    Psal. cv, 35 : Commixti sunt inter prima, agitur de eorum praedicatione, et
    gentes. praedicalionis commendatione. In secun-
    « Et civitatem sanctam, » id est, Ec- da, de eorum potestate, ibi, y. 6 « Hi :

    clesiam. Psal. cxxxvi, 4 : Gloriosa dicta habenl polestatem. » In tertia, de eorum


    sunt de ^e, civitas Dei. morte et passione, ibi, v. 1 : u Et cum
    « Calcahunt, » id est, oppriment, licet finierint testimoinum. » Tn quarta, de
    non comminuant, ITaymo : « Sicut si lex eorum gloria et resurrectione, ibi, t. 11:
    tanto magis eliminatur, quanto magis « Et post tres dies. »
    I
    calcatur : sic sancta Ecclesia ex perse- In prima parle tangitur eorum preedi-
    cutione perfidorum robustior redditur et catio. Secundo, quaedam quibus com-
    luculentior. i> mendatur illa preedicatio, ibidem, « A)?ii-
    « Mensibus quadraginta duobus, » id cti saccis. »
    est, tribus annis, et dimidio : tantum In prima tanguntur tria. Primo, prc-e-

    enim regnabit Antichristus. Et sicut po- mium testium, ibi, « Et dabo duobus
    pulus Israel quadragesima mansione testibus. Secundo, injuncti officii exer-
    »
    ]us
    lit. pervenit in terram promissionis -, et la- citium, ibi, « Et prophetabunt. » Tertio,
    men ab adversariis sustinuit multa, id tempus exercendi officium, ibi, « Diebus
    est, mala in pra^cedentibus mansionibus : mille, etc. »

    * (leues. XXI, lO. ' Cf. Genes. xxvii, 41.


    2 Cf. Namer. xxxiii, 1
    040 D. Al.R. MAG. ORD. PR^.D.
    Adveo- Dicit Et daho, » non dicit
    ergo : " ptura non facit vim de minimis, propter
    noch et
    quid, ad signandum illud esse ineflabile quod per prsedictum numerum intelli-
    Eiiffi.
    quod dabit, « duohus testihus meis, » guntur tres anni et dimidius etsi nume- :

    scilicet Henoch et Elise, et in hoc notatur rus ille non perficiat totaliter tantum
    sufficientia testium. Matth. xviii, 16 : In tempus, quia posito majori non fit vis de
    ore duorum vel trium testium. Vel, minori.
    « Duohus dicit, quia testimonium per-
    ))

    hibebunt Christo de duobus, scilicet,

    quod sit Deus, et homo. Vel, de duobus, « Amicti sarcis.


    scilicet de Chrisli magnitudine, et Anti- Hi sunl duae olivae^ et duo cande- ^

    christi reprobatione. Vel^ quia duobus labra in conspectu Domini terra?


    suum testimonium confirmabunt, scilicet
    stantes.
    de Novo, et Veteri Testamenlo. Vel, de j

    Et si quis voluerit eos nocere, ignis ^


    duobus, hoc est, de poenis malorum, et
    de bonorum. Vel, secundum
    prsemiis exiet de ore eorum, et devorabit ini-
    Haymonem, duo testes dicuntur propter micos eorum : et si quis voluerit eos
    duo genera martyrii unum in mente, :
    laedere, sic oportet eum occidi. »

    alterum in carne.

    Elias. NoTA : Quod Elias sit unus ex his testi- Hic tanguntur qua^dam quae praedica-
    bus, habetur expresse, Malach. iv, .3 et tionem illorum reddent commendabilem.
    6 Ecce ego mittam vohis Eliam... Et
    : Primum est dejectio et humilitas exterior, Her
    convertet corpatrum ad filios. Sed unde ibi, « Amicti saccis. Secundum, unctio
    » j^

    habetur, quod Henoch sit alius. Forte interior, ibi, y. 4 : « Hi sunt duae olivse. » *^°™'
    .
    dan
    habetur ex hoc quod Iranslatus est. Ge- Tertium est veritatis manifestatio, ibi-
    Henoch. ^es. v, 24 Et Henoch amhulavit cum :
    dem, « El duo candelahra. » Quartum,
    Deo, et non cojnparuit, ciuia tulit eum ordinata intentio, ibidem, « In conspectu
    Deus. Aliqui tamen dixerunt, quod Domini terrse stantes. » Quintum, con-
    Moyses eril ille alter, quod conjiciunt ex slans veritatis confessio, ibi, y. 5 « Et :

    hoc quod Deus apparuit tribus discipulis si quis voluerit. »


    cum Moyse, et Elia '. Tamen communiter Dicit ergo : « Amicti sacQis, » id cst,
    concordant Sancti, quod ille sit He- vilibus pannis. Haymo, quia poeniten-
    noch. tiam quam praedicabunt ore, eliam habitu
    « Et prophetahunt diebus mille du- ostendeut. Vel, « Amicti saccis, » id est, Sat

    centis sexaginta, » id est, preedicabunt reputatione vilitalis et miseriae eorum.


    tribus annis, et dimidio, sicut dicit Quasi dicat : Viles et miseros reputari
    Glossa. Co-NTRA : Alia Glossa dicit, quod permittam.
    hic numerus dierum non facit tres annos
    et dimidium, ideo quia deficiunt triginta « Hi sunt duffi olivse. »
    el unus dies. Respoinsio. Isti praedicabunt
    quanto lempore C.hristus prtedicavit. Non Glossa : Spiritu uncti quantum ad do-
    enim praedicavit tribus annis et dimidio num geminae charilatis, scilicet,, Dei, et
    integre : quia pro dimidio anno compu- proximi : quae per oleum signatur, quia
    tatur tempus illud quod est ab Epiphania sicut oleum aliis liquoribus superfertur,
    usque ad l'ascha : et hanc solutionem ita charitas aliis virtutibus praeeminet.
    innuit (jlossa illa. Prcedicabunt tribus Et dito candelabra. » Glossa Dantes
    « :

    annis et dimidio, sicut et ipse Christus iumen viae aliis. Matth. v, 14 Vos estis : la

    pr.Tdicavit. Vel, potesl dici, quod Scri- lu.T mundi. Vel, « Duo candelobra, » sci-

    '
    Cf .Malll) xvn, -i.
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO III-XI, o, 6. 641

    licet, lumen fidei habentes, et alios illu- terminatur potestas eorum in tribus, sci-
    minantes. Nota: Dicuntur o/«y# per cha- licet, in clausione cceli ne pluat super
    ritalem, candelahra per fidem, stantes terram. In conversione aquarum in san-
    per spem. guinem, Et potestatem habent. »
    ibi, «

    « hi conspectu Domini terrse stantes. » In percussione terrse per plagam mul-


    Glossa, quodDeo placet attendentes. Yel, tiplicem, ibi, ^ Et percutere terram. »
    « Stantes in conspecfu, » per contempla- Dicit ergo : « /// habent potestatem
    tionem : vel erecti et firmi per spem. claudendi coelum, ad litteram, « ne »
    Claude-
    pluat tempore prophetiie ipsorum, » sci- re cae-
    lum.
    « Et si quis voluerit eos riocere, » licet per tres annos fere, et dimidium.

    Hoc fuit figuratum, 111 Regum, xvii, I,


    Id est, a bono proposito revocaj-e, ubi ad preces Eliee clausum est ccelum ne
    « ignis exiet de ore eorum, » id est, scien- daret pluviam tribus annis et sex mensi-
    tia spiritualis, qure dicitur ignis propter bus.
    suam virtutem. Yel, « Ignis, » id est, « Et potestatem habent super aquas

    praedicatio ignita, " exiet de ore eorum, » convertendi eas in sanguinem, » adlitte-
    scilicet, quasi de fornace accensa. Eccli. ram, sicut legitur factum in ^t,^vpto '.

    XLViu, 1 : Surrexit Elias propheta quasi «Et percutere terram oimn plaga, »
    ignis, et verhum ipsius quasi facula ar- sicut Moyses percussit yEgyptum, donec
    debat. filios Israel educeret de ./Egypto. Sed
    « Et devorabit inimicos eorum, » id quia non legltur, quod isli debeant uti
    est, impotentes reddet eos ad resisten- potestate ista tempore Antichristi, ideo
    dum. Quasi dicat : Convertet eos, ila non debet hic attendi sensus litteralis,
    quod non poterunt resistere. VeI,«/)et'o- sed spiritualis.
    rahit. » Glossa, damnabit, id est, dam- Unde dicit : « lli habent potestatem
    nandos et devorandos esse oslendet. Job, claudendi ccelum, » id est, Scripturam,
    XX, 20 : Devorahit eum ignis qui non quae, sicut dicit Glossa, celat nobis arca-
    succenditur, na. Est ergo sensus : « Hahent pote-
    « Et si quis, » ut Autichristus, vel statem claudendi, » scilicet indignis,
    alius, « voluerit eos Isedere, » scilicet « ccelum, » id est, Scripturai intellisen-
    morte corporali occidere, « sic, » id est, tiarn, « ne pluat, » scilicet pluviara
    siraili sententia. Glossa, vel spiriluali doctrinae propter indignilatem terras,
    simili sententia, « oportet eum occidi, » « diebus prophetige ipsorum, » id est,
    id est, occisione condemnari. Isa. xi, 4 : tempore praedicationis eorum verumta- :

    Spiritu lahiorum suorum interficiet im~ men hoc coelum aperient electis, et prce-
    piiim, etc. dicabunt eis.

    « Et poiestatem habent super aquas, »

    id est, super pluviam quae de ccelo Scri-


    « Hi habent potestatem claudendi Xi^yxTii^ ^\.\\\ii\.,ii convertnidi eas i)i sangui-
    coilum, ne pluat diebus prophetiffi '^e?^^- « Glossa, in peccatum. Nota : Aqua Aqua
    ^^-^^verlitur in sanguinem, quando sacra coDverti-
    ipsor^um : et potestatem habent super lur iu
    Scriptura convertitur rcprobis in damna- gaugui-
    aquas convertendi eas in sanguinem, uem.
    tionom : quod fit duobus modis : vel
    et percutere terram omni plaga quo- cum audiri conteninitur, vel cum audita
    tiescumque voluerint. » non implelur opere. Jacobi, iv, 17 :

    Scienti honum faccre, et non facientiy


    Ilic agilur de potestate eorum. Et de- peccatum est illi. Yel etiam, cum audita

    '
    Exod. vir, t9 et 20.

    XXXVIII 41
    642 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

    male intelligitur, et pervertitur. Vel sic : (( Faciet adversus eos bellum. » Quarto,
    « Habent poteslatem siiper aquas, » id locus necis, ibi, t. 8 : « Et corpora
    est, mentes humanas, « convertendi eas eorum. » Quinto, gaudium de morte
    in sanguinem, » id est, in fidem passionis eorum, ibi, 5'. Q : a Et videbunt. »

    et mart3'rii amorem. Yel, doctrinas fal- Dicit ergo : « Et cum fmierint testimo-
    soruni doctorum « convertendi eas in nium suum, » id est, suam praedicatio-

    sanguinem, » id est, ostendendi eas nem in qua testimonium perhibebunt


    falsas, et perversas. Christo, (( bestia, » id est, Antichristus,
    Ad
    « Et, » supple, habent potestatem qui sic dicitur propter irrationabilitatem, chri
    dici
    « percutere terram, » id est, terrenos, qui honorum vastationem, et ferocitatem. besl

    dicuntur terra propter nimium amorem Daniel. vii, 7 : Adspiciebam, et ecce

    terrenorum, « omni plaga, » id est, uni- bestia quarta terribilis, atque mirabilis,

    versitate poenarum, « quotiescumque vo- -etc.

    hierint, » quia in potestate eorum est « Qux ascendit. » Glossa, ad regnum.


    infidelibus praedicare, quando voluerint, « De abgsso, » id est, de Judffiis excseca- Abys
    et ostenderc illis peccatorum suorum poe- tis : quia de tribu Dan nascetur. Genes.
    nas, ut convertantur si voluerint si no- : XLix, 17 : Fiat Dan coluber in via. Vel,
    luerint, damnentur. Luc. xii, 47 Ser- : « Dc abgsso. » Glossa, per tenebrosos :

    vus, qui cognovit voluntatem domini sui, quia per tales exaltabitur. Vel, (( De
    et non prseparavit, et non fecit secundum abgsso, » id cst, de profunda et occulta
    voluntatem ejus, vapulabit multis. cordis malitia in opus exibit. Primo enim
    bonus apparebit : unde hj^pocritae et ty-
    ranni ponent eum in regno.

    « Et cum finierint testimonium « Faciet adversus eos bellum, » scili-


    beiii
    cet, corporale et spirituale, et, sicut dicit
    suum, bestia, qua3 ascendit de abysso,
    IlaAmo, exhibebit tormentorum cuncta
    faciet adversus eos belium, et vincet
    genera, quae in praecedentibus marlyri-
    illos, et occidet eos. bus sunt adimpleta, conabitur doctrinis
    8 Et corpora eorum jacebunt in pla- superare, exhibebit dona, promiltet dul-
    teis civitatis magnffi, quffi vocatur spi- cia, adhibebit ialsa miracula : unde faciet

    ritualiter Sodoma, et jEgyptus, ubi et bellum comminando, blandiendo, dispu-


    tando, promitlendo, miracula faciendo.
    Dominus eorum crucifixus est.
    « Et vincet illos, » non verbis supe-
    Et videbunt de tribubus, et populis,
    rando, sed interficiendo. Vel, « vincet
    et linguis, et gentibus, corpora eorum illos, » secundum opinioneni vulgi.
    per tres dies et dimidium, et corpora « Et occidet illos. » Glossa, corpora-

    eorum non sinent poni in monumen- liter.

    tis.
    « Et corpora eorum jacebunt in pla-
    Et inhabitantes terram gaudebunt
    10 teis, »
    super illos, et jucundabuntur, et mu-
    nera mittent invicem, quoniam hi
    Scilicet sine honore sepulturae, ut
    duo prophet* cruciaverunt eos qui qui viderint eos, timeant illos imitari,
    habitabant super terram. » « civitatis magnse, » id est, Jerusalem, jeftn

    quae dicitur magna, vel propter multitu- "^'.'1!

    Hic agitur de morte eorum. dinem sediliciorum, vel propter multitu- mt «

    Et dicuntur quinque. Primo, manife- dinem peccatorum. Jerem. vi, 6 Hsec :

    statur tempus mortis. Secundo, actor, cst civitas visitationis, omnis calumnia

    ibi, « Bestia. » Tertio, ordo facti, ibi, in medio ejus.


    IN APOCALYPSIM B. JOAXNIS, VISIO III-XI, 8, 9, 10, 11 643

    « Magnie. » Glossa : Olim in virtatibus, tantam habuit potestatem super Chri-


    modo in malitia. Et dicit : « In plaleis, » stum, quantam in ipsis.
    quia in plateis interficientur : vel quia de
    una platea trausferentur in aliam, ut ho- « Et inhabitates terram gaudebunt
    mines videntes illos timeant imitari. super illos, »
    « QticB spiritualiter vocaliir Sodoma, »

    quia muta a laucle Dei. Vel, propter abo- Scilicet gaudio iuteriori, « et jucwi'
    minationes quae tient ibi, propter quas dabuntur, » laetitia exteriori. Glossa :

    Sodom(E comparatur. Isa. i, 10 Audite : « Justorum afflictio, impiorum est epula-


    verbum Domini, principes Sodomorum, tio. »

    etc. Et munera mittent invicem. n Ad


    «

    tus. « Et yEgyptus, » id est, tenebrosa, et litteram in signum gaudii putabunt :

    sine cognilione Dei. Sapient. xvu, 17 : enim se bonos, illis occisis qui vitae eo-
    Una catena tenebrarum omnes erant rum contradicebant.
    colligati. «Quoniam hi duo Prophetae, » scilicet,
    « Ubi et Dominus eorum, » id est, Uenoch et Elias, « cruciaverunt eos, »
    Christus, qui Dominus dicitur et jure scilicet, malos, damnationem eorumprse-
    creationis, et redemptionis, eorum, scili- dicando, et ita erunt eis odiosi vel ma- :

    cel Henoch et Elise, « crucifixus est, » litiae eorum contradicendo. Sapient. u,


    in se corporaliter. Joan. xix, 20 : l^rope lo : Gravis 'est nobis etiam ad videndum.
    civitatem erat locus ubi crucifijcus est Vel, audactor corripiendo. Proverb. xv,
    Jesus. Vel, in suis membris spiritualiter. 12 : Non amat pestilens eum qui se cor-
    Matlh. XXV, 40 : Quamdiu fecistis uni ex ripit.
    his fratribus meis minimis, mihi fe~ « Qui habitabant super terram, » id
    cistis. est, terrena amantes quee iili contemne-
    bant.
    « Et videbunt de tribubus, et popu-
    lis, etc. »
    « Et post dies tres et dimidium spi-
    « Et videbunt, » scilicet, quidam ocu- 11
    ritus vitae a Deo intravit in eos. Et
    lis, quidam fama, « de populis, el tribu-
    steterunt super pedes suos, et timor
    bus, et lingiiis, et gentibus, » id est, niulti

    de islis^ « corpora eorum per tres dies et


    magnus cecidit super eos qui vide-

    dimidium, » scilicet, jacere super ter- runt eos. »

    ram quod fiet, ut magis terreantur lio-


    :

    mines ne eis acquiescant. Ilic est quarta pars, in qua agitur de


    Sed quare permittit Dominus, ut tam resurrectione et gloria eorum.
    crudeliter et inhumane tractentur? Re- Et primo, de rcsurrectione. Secundo,
    spoNsio. \\ sit eorum gloria, et ut
    major de gloria, ibi, y. 12 : « Et audierunt vo~
    evidentior eorum resurrectio fiat quia : cem. »

    si sepulti essent, non osset ita clarum de In prima, tangitur primo resurrectio-
    eorum resurrectionc. nis tempus. Secundo, resurrectio, ibi,
    « Et corpora corum non sinent poni « vitie a Deo. » Tertio, ejus ma-
    Spiritus
    in monumentis. » Glossa, ne eorum nifestatio, ibi, h't steteru)if. » Quarto,
    «.

    memoria habeatur, vel alii magis tcr- videnlibus timoris incussio, ibi, « Ut ti-

    reantur. mor magnus. »

    NoTA : Corpora eorum plus jacebunt Dicit ergo : n Et post dies tres et dimi-
    super terram, quam Christus in sepul- i/<i^m,» id est, posttres annoset dimidium
    cro : ut sic ostcndatur quod mors non post mortem Aiitichristi : et sic sumitur
    644 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
    '

    dies pro anno : et sic intelligunt illud de Et primo, notatur vocatio eorum ad
    generali resarrectione : sed probabilius susceptionem coronae. Secundo, suscep-
    videtur, quod quarto die resurgunt a sua tio, ibi, Et ascenderunt. » Tertio, ex
    ((

    interfeclione, sicut alii exponunt. visione reproborum affiictio, ibi, (( El


    V Spiritus vitse, » id est, anima cor- viderunt illos. »

    pus vivificans, « a Dco, » scilicet missus, Dicit ergo : c( Et audierunt, » scihcet,


    vel virlute divina, « intravil in eos, » Henoch et Elias, vocem magnam, » id
    cc

    Haj^mo : « Non alienus spiritus ingredie- est, magnae potestatis indicativam. Psal.
    tur in eos : sed unusquisque homo ani- Lxvi, 34 Dabit voci suae vocem virfutis.
    :

    mam suam recipiet. » Yel^ Magnam, » id est, omnibus audi-


    ('

    bilem, « de coelo, » id est, de Christo, vel


    « Et steterunt super pedes suos, y> Archangelo, ut dicit Glossa. « Dicen-

    tem. j) Glossa, id est, hoc operantem,


    Id est, stabunt immortales, et impassi- (( illis, » sciIicet,Henoch etEliae : « Ascen-
    biles, ut dicit Glossa. Lt timor mag-
    « dite liuc, » i(l est, vos qui fuistis in

    nus, -i) scilicet, ex perspecta oorum resur- descensu humilitatis ad sublimationem


    rectione, vel infernalis pcenae, a. cecidit glorise et societalem Sanctorum.
    super eos, » id est, cadet sicut pondus Et ascenderunt , » scilicet in medio
    ((

    opprimens, « (lui viderunt eos, » id est, horainum impiorum, « in coelum em- )>

    videbunt tam gloriose resurrexisse. pyreum, « in nube, » scilicet eos obum-


    gu«siio. Hic quaeritur, Quomodo videbunt ocu- brante et malos terrente, sicutChristus '.

    lis non glorificatis corpora glorificata? I adThessal. iv, 17 : Rapiemur cum illis

    Responsio Gre2:orii in homilia Paschali: in nubibus obviam Christo in aera.


    « Corpus glorificatum palpabile est per « Et viderunl illos inimici eorum, »

    veritatem naturse, subtile vero per elTe- ut sic qui gaudebant de morte, magis
    clum spiritualis potentiee. i» Unde pos- doleant de glorificatione. Sapient. v, 2 :

    sunt uti palpabilitate vel subtilitate ad Videntes turbabuntur timore horribi-


    voluntatem spiritus. Tamen quidam di- li, etc.
    cunt, quod hoc est per miraculum.
    « Et in illa hora factus est terraemo-

    tus magnus, etc. »

    Id « Et audierunt vocem magnam de


    coelo, dicentem eis : Ascendite huc. « Et in illa hora, » scilicet ascensio-
    nis illorum, vcl statim post, « factus est
    Et ascenderunt in ccelum in nube, et
    terrgemotus niagnus, » ad litteram. Luc.
    viderunt illos inimici eorum.
    XXI, 11 : Terrsemotus magni erunt. Yel,
    13 Et in illa hora factus est terreemo-
    u Terrsemotus magnus, » id est, terreno-
    tus magnus, et decima pars civitatis
    rum commolio.
    cecidit, et occisa sunt in terra^motu « £/ decima pars civitatis, cecidit. »
    £

    nomina hominum septem millia, et Per civitatem intelligitur gaudium para- P'

    disi, de quo corruerunt Angeli, et facti


    reliqui in timorem sunt missi, et de-
    sunt daemones et cum essent novem :

    derunt gloriam Deo coeli.


    ordines Angelorum, tot ceciderunt de
    14 Vee secundum abiit, et ecce vffi ter-
    ipsis quod posset fieri ordo decimus. Yel,
    tium veniet cito. « Decima pars civitatis, » id est, omnes
    reprobi qui transgressi sunt decalogum,
    Hic asitur de gloria eorum. « cecidit, » id est, cadel in infernum, et

    '
    Cf. Acl. \, 9.
    L\ APOCALYPSIM B. JOANMS, VISIO III-XI, U, to, 16. 17. 6io

    irreparabiliter. Vel, « Cecidit. » Glossa, mundi, Domini nostri et Christi ejus,


    in poeaas, vel de Ecclesia. et regnabunt in saecula saeouloram,
    « Et occisa sunt, » scilicet morte pri- Amen.
    ma culpae, et secunda pcente, " in terrx-
    motu, » scilicet supra dicto. Glossa :
    Et viginti quatuor seniores, qui in 16
    Oninino in infernuin detrusi, et postea
    conspectu Dei sedent in sedibus suis,

    non resipuerunt. a. Xomina hominura ceciderunt in facies suas, et adorave-


    septem millia, » id est, omnes reprolii. runt Deum, dicentes :

    Glossa « Omnes perfecti in malitia. «


    ijratias agimus tibi, Domine Deus
    :

    tr
    Per nomen mali, per septem universi, omnipotens, qui es, et qui eras, et qui
    unde onines septem
    per mille perfecti ;

    venturus es. »
    peccatis dicit c Nomina, •
    irretiti. £t :

    quia mali tantum habent nomen, non


    rem. Supra, iii, 1 : Nomen habes ([uod llic determinatur de septima tuba,
    civas, et mortuus es. quaesecundum Bedani judicium sis-nat
    << Et reliqui, y> id est, Sancti, (,( in ti- quo Deus mercedem suis reddet et pre-
    morem missisuni, » id est, reverentiam nam reprobis.
    Dei. Psal, xviii, 10 : Timor Domini san- Et dicuntur duo hic. Priuio, ostendi-
    ctus, etc. Vel, « In timorem, » ne cadant tur de manifestatione regni Christi San-
    in peccatis. I ad Corinth. x^ 12 : Qici se ctorum exsultatio. Secundo, majorum
    edistimat stare, videat ne cadat. Sanctorum de adventu judicii gratiarum
    « Et dederunt gloriam Deo c(jeli, » id actio, ibi, y. 16 « Et viginti quatuor :

    est, agentes gratias de evasione pcena- seniores. »

    rum, de exaltatione humilium, de depres- Dicit ergo : Et septimus Angelus, >•>

    sione superborum. Luc. i, i6 et .o2 : Ala- id est, septimus ordo Praedicatorum,


    gnificat anima mea Dominum, etc. (( tuba cecinit, » id est. canet, vel prcedi-
    Quare ? quia deposuit potoites de sede, cabit.
    et ejcaltacit humiles. Sed quceritur hic, Cum iii diebus sep- ouaesti
    Vel, ((; Dederunt gloriam Deo cceli. d timi Anaeli fietconsumraatio mundi, sic-
    Glossa : « Nihil sibi appropriantes. » ut dictum est supra, x, 7, quomodo di-
    Psal, cxiii, l : Non nobis, Domine, non citur tuba canere, id est, praedicare ?
    nobis. Havmo : < Dicitur septimus Angelus tu-
    ba canere, non jam populis pra?dicans,
    « Vee secundum abiit, etc. » sed in conspectu sui Creatoris consi-
    stens, misericordiam et judicium decan-
    c( Vx secundum, » idest^ tribulatio in- tans. Psal. c, 1 : Misericordiam ei judi-
    ferenda Sanctis tempore Antichristi, cium, etc.
    « abiit., » in narratione. Vel, « Abiit, » (( Et facta" sunt voces magnse, » quia
    id est, transibit celerilor, de rebus magnis magnum e\.oritur desi-
    « Et ecce vse tertium, » id est, pavor et deriuin et gaudium, (i in ccelo, » id est,
    tribulatio judicii futuri, « veniet cito, > Ecclesia electorum, quae dicitur cr/um
    quia post mortem illorum instabit judi- propter altitudinem vitie, luminositatem
    cium. virtutum. distiuctionem diversarum gra-
    tiarum, sicut cadum steliis est distin-

    ctum.
    <( Dicentes : Eactum esi, » scilicet, per
    « Et septimus Angelus tuba cecinit:
    manifestationem quod priu^ per verita-
    et facta^ sunt voces magna? in caMo. tem erat. Sicut enim dicit Ambrosius :

    dicentes: Factum est reynum hujus «Tuncdicitur res fieri,quandoinnotescit.v>


    646 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
    ff Regnum hujiis mimdi, » scilicet, cui humiliaverunt se, omnia iili attribuendo
    hoslis antiquius prius videbatur domina- a quo se talia posse praesumunt. Yel,
    ri. Joan. xiv, 30 : Veuit enim pj-inceps « Ceciderunt in facies suas, » id est, in-

    MuDdus mundi hujus, etc. iVota, quod mundus tus facies suas considerantes, se humi-
    trfplSiter.
    tripHciter accipitur. Primo, pro mundi liaverunt : « et adoraverunt Deum, » re-
    fabrica, cujus Deus est creator. Joan. i, verentiam exhibendo, « dicentes » corde,
    10 : /;? mundo erat, et mundus per ipsum ore, et opere
    factus est. Secundo, pro universali Ec-
    clesia cujus Deus salvator. Joan. iii, 16 : « Gratias agimus tibi. »
    Sic enim Deus dilexit mundum, etc. Ter-
    tio, pro saeculi concupiscentia, cujus dia- « Tibi, » cui soli debetur honor et glo-
    bolus est rector. I Joannis, n, 13 : Nolite ria. I ad Timoth. vi, 16 : Regi sxculorum
    diligere mundum, etc. immortaii, etc.
    « Domini yiostri et Chrisli ejus, » id i<.Domine,» cujusservi sumus, ((Deus,)^
    est, Filii, cui data est omnis potestas in quem colimus, « omnipotens, » quem ti-
    coelo et in terra '. Ab his non separatur memus. Yel, « Domine, » qui rcgis oni-
    Spiritus sanctus : quia Irium est unum nia per bonitatem, « Deus, » qui vides
    regnum, et una potestas : ad quod in- omnia per sapientiam, « omnipotens, »
    nuendum dicit singulariter : « Et regna- qui judicas omnia per potentiam. Yel,
    hit - in ssecula Sceculorum., » id est, in « Domine, » qui nos liberasti, « Deus, »
    aeternum. vUiqui habent : « Amen, » sed qui nos creasti, « omnipotens, » qui nos
    non est de textu. judicabis.
    « Qui es, » immutabilis, Jacobi,i, 17:
    « Et viginti quatuor seniores, » Apud quem non est transmutatio.
    « Et qui eras. » Glossa : « Olim quasi
    Id est, omnes Praedicatores, qui viginti despiciebaris. » Yel, (( Qui eras, » in
    quatuor dicunlur propter patres Yeteris aeternitate ante mundi creationem. Dici-
    et Novi 'J^estamenti. « Et viginti quatuor tur etiam : « Et qui venturus es, » quia
    seniores. » Glossa, non tantum minores hic agitur de fine mundi, quando statim
    ita gloriticabant Deum, sed et majores, jam venturus est. Expositor « Priesen- :

    (( qui in conspectu Dei sedent, » scilicet, tem jam demonstrant, quem venturum
    utjudices. (Uossa, id est, judicant quod esse minime dubitant. »
    est in prijesenti. Vel sic: (C Qui in conspe-
    ctu Dei sedent, » id cst, quorum facta a
    Domino approbantur, « in sedihus suis. »
    « Quia accepisti virtutem tuam ma-
    Yel sic : « Qui in conspectu Dei sedent, »
    id est, qui active semper attendunt quod
    gnam, et regnastl.

    Deo placet. Haymo : « In cunctis quee Et iratcG sunt Gentes. »

    agunt, Deum sibi praesenlem attendunt,


    in conscientiis, vel officiis suis. » Yel, Hic ponitur causa quare sancti referunt
    « Sedent, » id est, sedebunt, <( in sedibus gratias Christo.
    suis, » id est, in potestate judiciaria se- Et dicuntur hic duo. Primo, referunt
    cundum Haymonem, quse thronus dici- ei gratias pro his quse fecit in primo ad-
    lur \ Et, Matth. xix, 28 : Sedebitis et vos ventu. Secundo, pro his quse fient in se-
    super sedes duodecim, cundo adventu, ibi, « Et advenit. »
    « Ceciderunt in facies suas, » id est^ In primo adventu tria fecit. Primum

    * Mattli. xxvni, 18.


    Supra, V, 1.
    * Vulgata habet, rcjnabunl.
    IN APOCALYPSIM B. JOA?^NIS, VISIO III-XI, 18. 647

    est, quod per virtutem propriam resur- genies viperarum^ quis demoustravit vo'
    rexit. Secundum, quod Sanctos liberavit. bis fucjere a ventura ira ? Hic opponitur,
    Tertium, quod luror gentes arripuit. Pri- Sapient. xii, 18 : Tu autem, dominator
    ir- mum, ibi, « Quia accepisti. » Secundum, virtutis, cum tranquillitate judicas : er-

    ibi, « f^t regnasti. » Tertium, ibi, y. 18: go non debent Sancti dicere pro judicii
    i\o
    £ns
    cit. « Et iratse sunt. >> die, advenit ira tua. Kesponsio. Ira non
    Dicit ergo : Gratias agimus, et merilo, dicit hic mentis perturbationem, sed
    quia dignus es, « quia accepisti. » Glos- importat vindictam quae in hominibus
    sa, resurgendo, « virtutem tuam, » non est ab ira, vel cum ira frequenter, vel

    alienam, vel usurpatam, ut Antichristus: semper, in Deo autem numquam. Yel,


    « magnam, » quoniam omnium quee in dicendum, quod Deus in se non erit ira-

    cceIo, et quae in terra sunt. Vel sic tus, sed malis apparebit iratus, bonis
    « Quia accepisti virtutem tuani mag- autem benignus.
    nam, » Ecclesiam congregando, a morte Et tempus mortuorum judicari, » ut
    (.c

    resurgendo, malos damnando, bonos dividantur boni a nialis. Yel, « Tempus


    glorificando. mortuorum judicari, » id est, in quo
    « Et regnasti, » tuos a diabolo eri- judicabuntur. Eccli. iii, 17 Justum et :

    piendo, et eos tuo imperio subjiciendo, impium judicabit Dominus. Yel secun-
    et tuos ab impugnantibus defendendo. dum Glossam « Tempus mortuorum :

    judicari, » id est, ut judices.

    (c Et iratse gentes, » Et reddere mercedem,


    « id est, tem- y>

    pus advenit ut reddas mercedem. Sa-


    Id est, gentiiiter viventes, videntes pient. X, 17 Reddet Deus mercedem
    :

    culturam suam ad nihilum rediiji. Psal. justis, etc.


    xcviii, 1 : Domuius regnavit, irascuntur « Servis tuis prophetis, et sanctis, et
    gervitiuui
    populi. timentibus nomen tuum. » Nota Servi- :
    ^omxnx
    tnplex.
    tium Domini hic triplex ostenditur du- :

    plex in operatione boni quorum pri- :

    « Et advenit ira tua, et tempus mor- mura est veritatis manifestatio secun- :

    tuorum judicari, et reddere merce- dum est boni confirmatio « Et sanctis. » :

    Tertium est in exterininatione mali ;


    dem servis tuis prophetis, et sanctis,
    « et timentibus numen tuum. »
    et timentibus nomen tuum, pusillis et
    Unde dicit : « Servis tuis prophetis, »
    magnis, et exterminandi eos qui cor- id est, veritatem aliis manifestantibus,
    ruperunt terram. « et sanctis, » id est, in bono confirma-
    tis, « et timentibus nomen tuum, » id

    i|i- Hic referunt sancti gratias Christo pro est, per timorem tui nominis a malo re-
    his quai fient in secundo adventu. Et cedentibus. Proverb. xv, 27 : Per timo-
    lu. sunt hic duo. Unum est remuneratio ju- rem autem Domini declinat omnis a
    storum aliud est damnatio impiorum.
    : malo.
    Et primo, praemittitur opportunitas Yel, « Servis tuis prophetis^ » propter
    temporis quo haec debent iieri, ibi, Et <i contemplationem bonitatis divinae, i( et

    advenit ira tua. » Secundo, quod in illo sanctis, » propter amorom veritatis, « et

    debont reddi praemia justis, ibi, « Et red- timentibus nomen tuum, » propter reve-
    dere mercedem. » quod
    Tertio, supplicia rentiam poteslatis immensae. Et sic refer-
    injustis, ibi, « Et exterminandi eos. » tur conlirmatio ad Trinitatem.
    Quasi dicat : Gratias agimus, « ([uia a Pusillis ct magnis, » quia in omni
    advenit ira tua,i> id est, tempus vindi- gradu sunt majores, et minores. Yel,
    clce tuae. Dc liac ira, Matth. iii, 7 : Pro- hoc dixil, quia hoc licl sine personarum
    648 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

    acceptione. Sapient. vi, 8 : Pusilhnn et conservante divina virtute, ut sic eorum


    magnum ipse fecit, et sequaliter cura est bonitas magis appareat, et cognoscatur
    illi de omnihus. quando resurrexerint.
    « Et, » supple, tempus advenit « ex-
    terminandi eos, » id est, extra terminum Tertio, super iUo verbo y. 11
    « Post : Dub
    regni coelestis ponendi, « qui corruperunt dies tres et dimidium. » (ilossa " Post :

    terram, » id est, seipsos per opera ter- tres annos et dimidium post mortem An-
    rena, et alios per mala exempla. Vel, tichristi. » Coxtra Post eorum mortem :

    « Qui corruperunt terram, » id est, cor- non regnabit tantum.


    pus suum, male vivendo, et aliis ma- Respoxsio. Quarta die post mortem
    lum exemplum dando. resurgent. Et quod objicitur de Glossa,
    Hoc est ergo tubicinium septimi An- dicendum, quod illi tres anni et dimidius
    geli, scilicet, exterminium malorum in non computantur a morte eorum, nec a
    die judicii '. morte Antichristi, sed a principio suae
    prsedicationis, vel a tempore potestatis
    Antichristi. Unde sensus est Glossae :

    Hic sunt dubitabilia. Post tres annos et dimidium, scilicet, ab


    eorum preedicatione, vel Antichristi po-
    ^ ^ ,
    Primo super
    ^
    illo verbo y. 1 Surqe, : '<
    "^
    testate quse terminabitur morte.
    Dub. 1. .

    et metire templum Dei, » quseritur,


    Quare Ecclesia Dei jubetur mensurari, Quarto, super illo verbo y. 11 : « Spi- Dub
    cum Ecclesia malignantium numerata ritus vitse a Deo intravit, etc, » quseri-
    sit, supra^ ix, 16 « Et numerus exer- : tur, Utrum illa resurrectio erit gloriosa
    citus equestris, » et non mensurata ? an non? Si gloriosa. Coxtra : Ad Hebr.
    Respoxsio, Quia Ecclesia continuatur XI, 39 et 40 : Non acceperunt repromis-
    Cbristo per unum mandatum charitatis : sionem, Deo pro Jiohis melius aliquid
    continui vero est mensurari : ideo Eccle- providente, ut non sine yiohis consumma-
    sia fidelium mensuratur sed regnum : rentur. Si non fuit gloriosa, tunc iterum
    diaboli divisum est divisorum autem : morientur, et videtur eis fieri injuria.
    est numerari : et ideo regnum diaboli Respoxsio. Erit gioriosa eorum resur-
    numeratum non mensuratum. Da-
    est, rectio. Et quod opponitur de Paulo, di-
    niel. V, 23 et seq. Mane, Thecel, Pha- : cendum quod istis fiet privilegium spe-
    res, id est, regnum tuum numera- ciale propter quod occidentur : Paulus
    tum est, appensum est, divisum est, etc. vero loquitur secundum legem commu-
    nem.
    Secundo^ super
    verbo y. 9 a Et illo :

    corpora eorum non sinozt poni in monu- Quinto, super illo verbo t- 17 : DuJ
    mentis, » qu^eritur, Cum terra facta sit « Quia accepisti virtutem Con- tuam. »
    calida valde, utrum corpora illa putre- TRA Daniel. vii, 14 Potestas ejus, po-
    : :

    tient quffi per tantum tempus erunt in- testas seterna, ([use non auferetur.
    humata ? Respoxsio. Accepit virtutem in huma-
    Respoxsio. Non putreiient illa corpora nitate, qu;p est seterna et indeticiens in
    quse solidata erant propter esum ligni vi- divinitate.
    tae quo utuntur tamen tamdiu possent :

    ibi esse, quod putrelierent. Yel dicen- Sexto, super illo verbo tt- 1" et 18 :
    ^"*'
    dum, quod non putrescent illa corpora. « Gratias agimus tihi, Domine, etc....,

    ^ VeisicuUis 19 Imjusce capitis xi exponitur neus acl visionem quartam et fideni facien«
    in principin capilis spqnentis, utpole peiii- cum sequentihu^.
    IN APOCALYPSTM B. JOANNIS, VISIO IV-XH. 649

    non reddet mercedem,

    RT
    quia.,, advenit ira tiia, » quaeritur, vita seterna : erofo
    111- Duo in
    Quomodo Sancti referunt gratias de ad- sed dabit gratis. merito
    •! X j neDsantur.
    ^
    ventu irae in reprobos, cum Deus prseci- Kspoxsio. Jn merito sunt duo consi-
    piat illos diligi, Matth, v, 44 : Diligite deranda : radicem, et ea quse ex radice
    inimicos vestros, etc. ? cum libero arbitrio.
    eliciuntur Quoad
    Responsio. IVon gaudebunt de eorum primum dicitur gratia Uei vita ffiterna.

    damnatione, sed de justitiff' exsecutione. Quoad secundum debetur ex justitia.

    Psal. Lvii, 11 : Laetabilur justus cum Respiciendo gratiam quae informat opera,
    viderit vindictam. dicitur gratia vita seterna : sed respi-
    ciendo opera meritoria, reddetur ex ju-
    Dub. 7. Septimo, super illo verbo y. 18 : slitia. II ad Timoth. iv, 8 : In reliquo re-
    « Reddere mercedem servis suis. » posita est mihi corona justitise, quam
    CoNTRA : AdRoman. vi, 2.3 : GratiaDei, reddet mihi justus judex, etc.

    VISIO QUARTA.

    CAPUT XII,

    Ciim mulier ce?^nente draco7ie Jilium peperisset raptus est ab ea Jilius ejus ad ,

    Deum : tunc facto in ccelo proelio^ lapsus draco coepit mulieris semen perse-
    qui.

    1. Et signum magnum apparuit in 5. Et peperit filium masculum, qui


    coelo mulier amicta sole, et
    : recturus erat omnes gentes in
    luna sub pedibus ejus, et in virga ferrea : et raptus est filius

    capite ejus corona stellarum ejus ad Deum et ad thronum


    duodecim ejus :

    2. Et in utero habens, clamabat par- 6. Et mulier fugit in solitudinem,


    turiens, et cruciabatur utpariat. ubi habebat locum paratum a
    3. Et visum est aliud signum in coelo : Deo, ut ibi pascant eam diebus
    et Qcct draco magnus rufus, mille ducentis sexaginta.
    habens capita septem, et cornua 7. Et factum est proelium magnum
    decem, et in capitibus ejus dia- in coelo : Michael et AngeU ejus
    demata septem : proeHabantur cum dracone, et
    4. Et cauda ejus trahebat tertiam par- draco pugnabat et Angeli ejus
    K
    tem steliarum cceli, et misit eas 8. Et non valuerunt, neque locus in-
    in terram : et draco stetir ante ventus est eorum amplius in
    mulierem quaj erat paritura, ut coelo.
    cum peperisset, fiiium ejus de- 9. Et projectus est draco ille magnus,
    voraret. serpens antiquus, qui vocatur
    630 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    diabolus et Satanas, qui seducit jectus esset m terram, perse-


    universum orbem : et projectus cutus est muiierem quce peperit
    est in terram, et Angeli ejus cum masculum :

    illo missi sunt. 14. Et datas sunt mulieri alce duse


    10. Et audivi vocem magnam in coelo, aquil^ magnas, ut volaret in de-
    dicentem Nunc facta estsalus,
    : sertum in locum suum, ubi alitur
    et virtus, et regnum Dei nostri, per tempus, et tempora, et dimi-
    et potestas Ghristi ejus, dium temporis, a facie ser-
    quia projectus est accusator pentis.
    fratrum nostrorum, qui ac- i5. Et misit serpens ex ore suo post
    cusabat illos ante conspe- mulierem, aquam lamquam
    cium Dei nostri die ac nocte : fiumen, ut eam faceret trahi a
    11. Et ipsi vicerunt eum propter san- flumine.
    guinem Agni, et propter verbum 16 Et adjuvit terra mulierem, et

    testimonii sui : et non dilexe- aperuit terra os suum, et


    runt animas suas usque ad mor- absorbuit flumen quod misit
    tem. draco de ore suo.
    12. Propterea la^tamini, coeli, et qui 17 Et iratus est draco in mulierem :

    habitatis in eis. Vse terra^ et et habiit facere proelium cum


    mari, quia descendit diabolus reliquis de semine ejus, qui
    ad vos, habens iram magnam, custodiunt mandata Dei, et ha-
    sciens quod modicum tempus bent testimonium Jesu Christi.
    habet. 18. Et stetit supra arenam maris.
    1 3. Et postquam vidit draco quod pro-

    et victorias Ecclesise aperit^ et praemia


    digna rependit.
    Nota dilferentiam istaruni visionum :

    VisioD
    IN CAPUT XII APOCALYPSIS quatuor prinice respiciunt statum Eccle- quatu
    iuyr-ti
    siae universalem, tres ultimae statum quatu
    ia not
    EXARRATIO. fiualem, Prima fuit argutoria monens ad
    8igQaD
    poenitenliam : secunda, consolatoria per
    mysterioruni revelationem : tertia, com-
    « Et apertum est templum Dei in minatoria per Angeloruni clangorem :

    coelo : etvisa est arca testamenti ejus


    quarta, exhortatorla ad pugnam spiritua-
    leni. Et istaj quatuor generant in nobis
    in templo ejus, et facta sunt fulgura,
    atfectiones Deum. Prima
    ordinatas in
    et voces, et terrsemotus, et grando dolorem de peccatis, secuiida gaudium
    magna'. »
    de beneficiis, tertia timorem de pcenis,
    quarta speciem de victoria inimici.
    SuPRA posilae sunt tres visiones, hic Pars autem ista quae continet quartam
    ponitur quarta, sicut dicit Heda, sub visionem, dividitur in tres partes. In
    figura mulieris paiientis iii qua labores prima dicit mysterium in Ecclesia reve-

    * Versiculus iste est ullimus capitis piaece- sionem quartam. ut infra patebit in enarra-
    dentia, sed hic exponitur quia pertinet ad vi- tione.
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO IV-XII. 631

    latum esse. In secuiida dicit, quod ex lancea latus ejus aperuit. Quinto, per
    hoc secutae sunt prsedicationes, miracula_, resurrectionem et Apostolorum instru-
    et pugnae Ecclesice, ibi, « Facta siint ctionem. Luc. xxiv, 43 Tunc aperuit il-
    :

    fulgura. y> In tertia, incipit a^ere de pu- lis sensum ut intelligerent Scripturas.
    gna Ecclesite, ibi, >'. 1 : n Et sigmim Sexto, per Apostolorum prsedicationem.
    magmim apparuit in coelo. » Marc. XVI, 20 Illi autem profecti prse-
    :

    NoTA : Sicut dicit Glossa, per duo pri- dicaverunt ubique, etc. Ergo, « Apertum
    ma ostenditur ista visio habere depen- est templum in caelo, » id est, Christus
    denliam a secunda et tertia visionc. Quia manifestatus in Ecclesia, quem infideles

    primum, id est, revelatio mysterii Incar- negant,


    nationis scriptum est quarto capite. Se- Vel sic : « Apertum est templum, » id

    cundum, lioc est, praedicatio, miracula^ est, Ecclesia, « in coelo, » quia conver-
    et pugnge Ecclesige, scriptum est octavo salionc est coelestis. Ad Philipp. lu, 20 :

    capite. Propter hoc vidolur, quod ista Nostra conversatio in coelis est. II ic ^^^^ per
    coeium .•

    visionon incipiat hic : « Et apertum est aperta est velamine figurarum amoto.
    templum, » sed, ibi, « Et sigmim ma- Vel, ccelum appellatur Scriptura sacra,
    gmim apparuit in caelo. o Et illa duo quse habet luminare majus, sicut Novum
    quee ponuntur hic sunt continuativa Testamentum, et minus, Testamentum
    istius visionis ad praecedentes. Vetus et stellas,
    : id est, sanctorum ex-

    Et secundum hoc pars hsec dividitur in positiones. In hoc coelo fuit templum
    duas. Primo, continuat hanc visionem clausum quamdiu latuit sub figuris Chri-
    praicedentibus. Secundo, istam prosequi- sti mysterium sed adveniente veritate,
    :

    tur, ibi, y. i Et signum magnum. » '.


    fk est reseratum muHis expositionibus san-
    In prima, primo tangit secundam vi- ctorum. Psal. ciii, 2 Extendens coeluni
    :

    sionem secundo, tertiam, ibi, a Et fa-


    : sicut pellem, id est, Scripturani per mul-
    cta sunt fulgura. » tiplicem expositionem.
    Dicit ergo : Et visa est arca testamenti ejus, » id
    «

    (( Et apertum est templum Dei, » id est, mysterium incarnationis Ecclesiae


    est, Christus, « in ccelo, » id est, in Ec- innotuit. Unde sequitur « In templo :

    irisius
    clesia. Templum enim dicitur Christus, ejus, » id est, Ecclesia. Psal. x, 3 Do- :

    icitur
    Joan. II, 11) Solvite templum
    :
    '
    hoc, etc. minus in templo sancto suo.
    aplum. ,

    Ecclesia vero ccelum, habens luminare NoTA : Christus dicitur arca quae fuit christue
    majus, id est, Prselatos majorcs : et mi- facta de lignis setim, deaurata intus et ^^^^^^
    nus, id est, Praelatos minores : et stel- foris. In ea fuerunt dutC tabulae Moysi,
    las, id est, singulos lideles. Ad Philip. virga Aaron, et manna, sicut dicit Ilie-
    11, 13 : Inter quos lucetis sicut lumina- ronymus. Ligna setim sunl levia et ini-
    ria^ etc. Hoc templum « apertum cst in putribilia, alba? spina? similia, ct signant
    coeloj manifestatum in Ecclesia.
    T> id est, Christum qui assumpsit humanitatem
    Dplum Primo, per Angeli denuntiationem. Luc. sine gravedine peccati, cujus corpus im-
    hristi
    inltis
    11, 10 Evangelizo vobis gaudium ma-
    : putribile fuit. Psal. xv, 10 i.Nec dabis
    lodis gnum^ etc. Secundo, per Magorum ado- sanctmn tuum, etc. Simile tamcn spinai :

    88l. rationem. Matlh. ii, 11 Procidentes : quia carnem siinilem peccatrici accepit.
    adoraverunt eum. Tertio, per miraculo- Deaurata fuit ejus humanitas quia intus :

    ruin operationem. Joan. ii, II : Iloc fecit plena charitate, et foris bona conversa-
    initium signorum, etc. : ct manifcstavit lione. In co sunt tabuloe propter nostram
    gloriam suam. Quarto, per lateris apcr- doclriiiam : quia Magisler verus fuit,

    tionem. Joan. xix, 34 : [/nus militum sed testamenti, quia testis fidelis '. Item,

    Apocal. I, 0.
    632 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    virga nostrse correctionis et directionis. Hic incipit agere de pugna EcclesiEe


    Psal. XLiv, 7 : Virga directionis, etc. sub figura raulieris, cum diabolo sub
    Item, manna nostrae consolationis et re- figura draconis.
    fectionis. II ad Corinth. i, 3 : Deus to- Et dividitur haec pars in duas. Et pri-
    tius consolationis. mo agit de pugna Ecclesiae, et draconis.
    Est ergo sensus : « Et visa est arca Secundo, de pugna familife draconis, et
    tesiamenti ejus, » id est, Christus, « in mufieris ibi, xni, 1 : « El vidi de mari
    templo ejus, » id est, in Ecclesia Dei. hestiam. »

    Vel, secundum Clossam : ct Et apertum Prima dividitur in quinque


    pars
    est templum, etc, » id est, Spiritus san- partes. In prima describitur mulier. In
    ctus datus est fldelibus a Christo, c< et secunda, draco, ibi, y. 3 « Et visum esi :

    visa est arca testamenti ejus, » id est, aliud sigmim. » In tertia, preeparatio
    data est intelligentia mysteriorum Chri- draconis ad pugnam contra mulierem,
    sti, et Ecclesiae Dei. 'bi, y. 4 : « Et draco steiii. » In quarta,
    Miracu- « Et facta sunt fulgura, » id est, mi- adjutorium mulieris contra draconem,
    la dicun-
    lur ful- racula, quae sic dicuntur, quia incutiunt ibi, y. 7 : « Ei facium est prwlium ma-
    gura.
    timorem, reddunt splendorem, inducunt gnum in copIo. » In quinta, victoria mu-
    stuporem. Item, fulgura secant, urunt, lieris contra draconem, ibi, y. 9 : « £*/

    fcetent : sic miracula secabant homines projectus esi draco. »

    per contritionem et confessionem, ure- In prima parte mulier describitur a


    bant per salisfactionem, fcetebant, id quinque. Primo, a Christi notitia. Se-
    est, fcetere faciebant per peccati detesta- cundo, a vitee munditia, ibi, « Amicta
    tionem : ergo fulgura, id est, miracula. sole. )) Tertio, a contemptu terrenorum,
    « Et voceSy » id est, preedicationes, et ibi, « Et luna sub pedibus ejus. » Quar-
    laudes : nam visis miraculis omnes to^ ab inimici victoria, ibi, « Et in capite
    Deum laudabant et benedicebant. ejus. » Quinto, a generatione fiUorum in
    « Et tonitrua, » id est, comminatio- gratia, ibi, ^. 2 : « ^*^ iii utero habens. »
    nes deterrentes : « et terrsemotus^ » id Dicit ergo : « Et signum magnum.^ »

    est, terrenoruin commotiones. Quidam id est, Yirginis partus de quo, Isa. vii,
    enim visis miraculis movebantur ad 14 : Propler hoc dabit Dominus ipse
    fidem, alii vero ad iram. vobis signum : Ecce virgo concipiet, et
    <'Et grando magna, » id est, perse- pariei filium. Hoc signum magnum
    fuit
    cutio malorum, hoc est, tyrannorum. novitate. Jerem. xxxi, 22 Xovum faciet
    :

    Ouid per- Per urandinem intelliounturpersecutores


    "^
    Dominus super lerram. Item, magnum
    rrraadi- . . .

    "nem ; Ecclesise quia sicut grando fruges com-


    : utilitate. Luc. ii, 10 .*
    Evangelizo vohis
    minuit, tamen ipsa simul conteritur et : gaudium magnum, quia nalus est vobis
    sicut fit ut grando deficiat, sed tamen hodie Salvator. Item, magnum admira-
    terra fruges faciet postea : sic persecu- tione. Luc. ii, 18 : Et omnes qui au-
    tores Ecclesiee deficiunt, et ipsa proficit dierunt, mirati suni. Item, magnum
    in melius. Psal. xix, 9 : Ipsi obligati significatione, Luc ii, 12 : Hoc vobis
    swit, et ceciderunt : nos autem surrexi- signum : invenietis infantem, etc.
    ynus, etc. « Apparuit in caelo, » id est, in Eccle-
    sia Dei.
    « Mulier amicta sole, y> id est, Eccle-
    siacum Jesu Christo. Mulier est Ecclesia,
    « Et signum magnum apparuit in
    Christus sol. Hocsole estamicta, quando
    coelo mulier amicta sole, et luna sub
    :
    novam vitam inchoat in baptismi sus-
    pedibus ejus, et in capite ejus corona ceptione, et in veteris hominis deposi-
    stellarum duodocim. » tione. Ad Coloss. ni, 9 Exspolianies
    :
    m APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO IV-XU, 1, 2. 6o3

    vos veierem homijiem cum actibus suis, raente, « corona stellarum duodecim, »
    et induentes novum. Iste sol amictu suo id est, abundanlia glorise Cliristi, vel pe-
    tria facit : tegit peccata per gratiam sa- rennitas duodecim gaudiorum : quorum
    cramentorum, ornat animam per multi- unum est de visione divinitatis. Aliud,
    tudinem donorum et virtutum, calefacit de visione humanitatis. Tertium, de loci
    per fervorem dilectionis Oei et proximo- Quartum, de spatiositate.
    speciositate.
    rum. Quintum, de societate liominum. Sex-
    « Et luna, » id est, desiderium tem- tum, de societate Angelorum. Septi-
    poralium quse ut luna mutantur, « sub mum, de pulchritudine creaturarum.
    pedibus ejus, » id est, affectibus. Qui Octavum, de stabilitate earum. Xonum,
    ergo temporalia despicit, quasi lunam de pnenarum evasione. Decimum, de in-
    sub pedibus premit. Hieronymus : « Hu- ferni ch^usione. l^ndecimum, de stola
    manas terrenasque opes contemne, ut animae. Duodecimum, de stola corporis. Duode-
    cim gau-
    illi phiceas pauper, cui difticile opulentus Yel sic accipiuntur duodecim gaudia :
    dia cce-
    placere potest. » plena cognitio, plena dilectio, lirma lestia.

    < Et in capite ejus, » id est, in Christo comprehensio, claritas corporis, impas-


    qui est Ecclesise caput. AdColoss. I, 18 :
    sibilitas, subtilitas, agilitas, pacis tran-
    Jpse est caput corporis EcclesicB. quillitas, grata societas, loci amoenitas,

    postoli Corona stellarum duodecim, » id


    « plena securitas, plena satietas. Item,
    cuntur duodecim Apostoli, qui sicut coro-
    lorona?
    est, duodecim stelke possunt dici duodecim
    iuode- na capiti Christo adhceserunt. Per ipsos pra^rogativffi BeatiE Yirginis.
    m stel-
    arum. in circuitu Gentes crediderunt, per eos
    Christus victoriam reportavit de mundo,
    diabolo, et carne, quae in corona intelli- « Et in utero habens, olamaljat par-
    gitur. Hi dicuntur stell^e, quia tenebras turiens, et cruciabatur ut pariat. »

    de mundo fuuaverunt intidelitatis. Item,


    sua prcedicalione auditores illuminave- Hic ostendit, quod Ecclesia satagit Filii spi-

    runt. Daniel. xii, 3 : Et qui ad justi- filios spirituales parere.


    rituaies.

    tiam erudiunt multos. Item, quia in Et notantur tria : suflicientia vitee :

    Cin-isto sicut in firmamento fixi fuerunt. exercilium doctrinae, ibi, « Clamabat : <»

    Judicum, v^ 20 : Stellse manentes in fervor convertendi ad Christum, ibi,

    ordine, etc. « Et cruciahatur. »

    Est ergo sensus : « El in capileejus, » Dicit ergo : « Et in utero Jiabens. »


    idest,inChristo, « co/-o/m.?/6'//ff;-wm r///o- (Jlossa, jugi memoriani verbum Dei,
    decim,)) idest, duodecim Apostoli. Yel, « clamabat, » scilicet orando, et priedi-
    « In capite ejus, » id est, in principio cando : « parturiens, » id est, parere
    Ecclesise, « corona stellarum duodecim, » desiderans Deo filios spirituales. Ad Ga-
    duodecim Apostoli,
    id est, qui undiqtie lat. iv, 19 : Filioli mei, quos itrrum par-
    muniunt lu^cle.^^iam. Eccli. l, ['] : Circa turio, etc.
    illum corona fratrum, quasi plantatiu « Et cruciabatur, » sciiicet vigilando,
    cedri in monte Libano, ctc. Vel, « bi ca- orando, pra^dicando, jejunando, « ut
    pite ejus, )) id est, in Christo, « corona pariat, » id est, Christo filios spirituales.

    stellarum duodecim, » id est, habitus et Quasi dicat : Torquetur desidcrio et fer-

    ornalus duodecim fructuum, qui dicun- vore convertendi peccatores, et etiam


    tur esse in Chrislo, quia ab illo fluunt in exteriori affliclione. Joan. xvi, 21 : Mu-
    Ecclesiam. Ad Galat. v, 22 : Fructus lier cum parit, tristitiam habct.
    autem Spiriius esi charitas, gaudium, .\ota : Hic tanguntur quinque quee Prffidica-
    tori
    etc. sunt nccessaria Praedicatori et Pra^lato. quinqiie
    suut ne-
    Vel sic : « In capite ejus, » id est, in Primum cst concipere per fidem et scien-
    cessaria.
    654 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    tiara. Secundum est parturire per zelum prima quatuor dicitur : Dominus tecum.
    et fervorem. Tertium, clamare per de- Propter alia quatuor : Benedicla tu in
    votam orationem. Quarlum, cruciari per mulieribus. Propter ultima quatuor :

    carnis affliclionem. I ad Corinlh. ix, 27 : Ave, gralia plena.


    Castigo corpus meum, etc. Quintum est « Et in utero habens^ » scilicet, filium i

    parere pcr boni operis ostensionem : pcr amorem, « clamabat, » instante Pas-
    aliter enim non est partus, sed aborsus. sione per compassionem. « parturiens, »

    iQcarna- -VoTA : a Sigiwm ma(juum appandty » id est, ad modum parturientis se habens,


    tio dici-
    quando facta est martyr. Luc. 35 Et
    o de incarnatione
    ] potest intelliAi Filii ii, :

    tur si- i
    gnum ma- Dei, de quo sio-no, Isa. vii, 11 Pete tibi : iuam ipsius animam, etc.
    gnum TT T
    .

    sujnum. Hoc
    •

    signum dicitur magnum -i


    « Et cruciabatur ut pariat, » id est,

    propter magnitudinem annuntiantis. Luc. flagrat desiderio ut parturitionis ejus

    I, 20 : Missus est Gabriel, etc. Item, linis contingat. Ille iinis fuit cessatio sui
    propter magnitudinem apparentis : quia doloris, et redemptio humani generis.

    Deus et homo. Psal. xlviii, 3 : Sinuil in


    unum dives et pauper. Item, propter
    magnitudinem operantis. Luc. i, 33 :
    « Et visum est aliud signum in ^
    Spiritus sanctus superveniet in te. Item, coelo : et ecce draco magnus rufus. »

    propter modum apparitionis quia su- :

    per omnem potestatem naturce mater Hic describitur draco, id est, diabolus ]jiabo

    virgo. Isa. vii, 14: Ecce virgo concipiet. qui cum muliere, id est, Ecclesia est ^^^^^

    Mulier amicta sole. » Hic describitur


    « pugnaturus.
    Yjp„Q
    Maria mater Virfro. Primo, ab omnis iieccati Et primo, describitur ab his quae in se
    describi- .

    biiur. immunitale. Secundo, a lemporalium ab- conveniunt. Secundo, ab his per quos
    dicatione, ibi, « Et luna sub pedibus impugnat Ecclesiam Sanctorum, ibi,

    eju.s. » Terlio, a gratite plenitudine, ibi, « Habens septem capita. »

    t( Et corona stellarum, etc. : » ergo Illaquce ei in se conveniunt, siint tria.

    Yirgo fuit mulier amicta sole : quia Primum est astutia unde dicitur « dra- :

    nihil habuit maculee et obscuritalis. co. » Secundum est potentia unde di- :

    Cantic. vi, 3 : Tota pulchra es, etc. citur « magnus. » Tertium saevitia : unde
    « Et luna sub pedibus ejus, » scilicet, dicitur « ru/us. »

    per paupertatem quam amavit, ct abdi- Dicit cr^o : « Et visum est aliud si-

    cationem terrenitatis. gnum, » scilicet, a primo, et ilH conlra-


    « Et in capite ejus corona slellarum riuni. Et dicitur aliud : quia primum
    duodecim, » id est, plenitudo gratitC et fuit signum salutis, et clementiae : se-

    virtutis. cundum est perditionis, et malitise : illud

    Duode- Nota Hae duodecim stellse sunt duo-


    : fuit signum bonitatis Dei, et misericor-
    cim siei- (Jecim prferogativse Beatce Yirginis se- dia; hoc est signum malitia? diaboli, et
    lae Manae. r c o :

    cundum Bernardum, scilicet^ angelica invidise.

    salutatio, conceptio ejus, sanctificatio in « In ccelo, » id est, in Ecclesia.

    utero, Spiritus sancti superventio, Filii « Et ecce. » Nota Ecce : est adverbium
    Dei venerabilis conceptio et hsefuerunt : demonstrandi, in quo notatur quod sera-
    de coelo. Alise quatuor fuerunt ex parte per prsesto est ad nocendum.
    corporis. Prima, maternitas sine corrup- (( Draco, » id est, diabolus qui dicitur

    tione, foecunditas cum virginitate, sine draco propter astutiam ct calliditatem


    gravedine gravida, partus sine dolore. nocendi : « magnus, » propter poten-
    Ex parte animae fuerunt quatuor : devo- tiam. Job, xli, 2i ; Non est super ter-
    tio humilitatis, reverentia pudoris, ma- ram potestas quse comparetur ei, etc.

    gnitudo fidei, martyrium cordis. Propter Et « ru/us, » propter Stevitiam. Je-


    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO IV-XII, 3, i. 655

    rem. vi, 23 : Crudelis est, et non rnisere- dicuntur dlvitiae cojiiua, quia per lias

    bitur. Vel, «Rufus, » propter honiici- homines elevantur in superbiam.


    dium. Joan. viu, 44 : llle homicida erat « Et in capitibus suis, » id est, in
    ab iniiio, et adhuc sitit sanguinem. principibus sa^culi, « septem diadema-
    Hic quseritur, Quomodo dicitur esse in ta, » id est, universalis vicloria de sub-
    coelo hoc signum, id est, in Ecclesia? mersis in bello.
    Responsio llaymonis : « In coelo vide-
    tur, non quod coelum possideat, sed « Et cauda ejus, etc. »

    quod coelo adversetur. »


    NoTA : Per caudam ejus signantur hy- Hypocri-
    pocritae, vel falsi Praedicatores. Nam sic- iJr^cVuda.

    « Habens capita septem, et cornua ut turpitudo animalis per caudam tegi-

    decem : et in capitibus ejus diade-


    tur, sic diabolus per illos tegit suam
    malitiam.
    mata septem :
    Et est sensus : <k Et cauda ejus, » id
    Et cauda ejus trahebat tertiam par- est, deceptio simulata, vel hypocrisis,
    tem stellarum coeli, et misit eas in « trahebat. » Glossa, de iide ad inlideii-
    terram. » talem, « tertiam partem stellarum
    coeli, )) id est, illorum qui sunt in Eccle-

    ibolus Unde dicit : (( Ilabens capila septem, » sia constituti.


    abet
    pletii
    id est, septem spiritus malos contra sep- NoTA : Quidam sunt in Ecclesia stellae
    ipita
    tem dona Spiritus sancti, Matth. xu, 45 : lucentes vita, et doctrina, ut Praedica-
    ilbus
    ccle- Tunc vadit, et assumit septem alios spi- tores boni : <{uidam vila, et non doc-
    B im-
    Dat. ritus nequiores se. Hi sunt hujusmodi : Irina, sicut simplices : multi quidem
    3lem
    ritiis
    spirilus insipientiae contra sapientiam, doctrina, et non vita, ut Praelati, et prae-
    lali. spiritus stultitiae contra intellectum, spi- dicatores mali : et isti trahuntur cauda
    ritus imprudentiae contra consilium, spi- diaboli. Job, iii, 9 : Obtenebrentur stello'

    ritus ignaviae contra fortitudinem, spiri- caligine ejus, id est, diaboli.


    tus ignorantiae contra scientiam, spiritus « Et misit eas in terram, » id c^st^ iii-

    impietatis contra pietatem, spiritus teme- volvit in terrenorum amorem.


    ritatis conlra timorem. His impugnatdia- Vel Et cauda ejus, » id esf,
    sic : «

    bolus Ecclesiam spirilualiter et aperte. conversio diaboli super bona naturalia


    Et subdit ea quibus impugnat eam per quae superbivit, quae cauda dicun-
    corporaliter unde dicit « Et cornua : : tur, quia vilia sunt rcspectu gratuito-
    decem, » id est, principes quibus diabo- rum : « trahebat tertiam partem stelln- Steila-

    Angelorum qui cum rum


    lus impugnat Ecclesiam
    extollitur, et rum cceli, )) id est,
    tertia

    per
    quasi cornibus. Daniel. vii, 2i Cornua : Lucifcro ceciderunt. pars.

    item decem ipsius reyni, decem reges erunt. Nota ; Prima pars Angelorum sunt
    Dua .'j

    Et quia diabolus plures vincet in bello assistentes. Secunda pars, boni mini-
    spirituali, quam in corporali, ideo sub- strantes. Tertia pars, qui nec assistere
    i\ii : i( El in capitibus suis septem diade- l)eo voluerunt, nec ministrare propter
    mata, )) id est, septem victoriae quas ob- Deum, sed Lucifero coiiseiiserunt : et di-

    tinet de succumbentibus in bello spiri- citur istos trahere cauda sua, quia ei

    tuali, vel septem vitia principalia. consenseruiit.


    Vel sic : « Ilabois septcm capita, » id Et misit eas i/i terra/n, » id est, in
    «

    est, omnes principes hujus mundi per istum aerem caliginosum, in quo usque
    quos operatur, « et cor/iua dccem. » diem judicii sunt ad electorum pio-
    '\\\

    Glossa; id est, regna, vel divitias quibus bationem.


    principes decalogum legis impugnaiil. Et l'^t dicit : « Trahebat, » quia quodam-
    656 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

    modo fuilmotus violentus, et quasi con- Id est, Christum quem solum peperit
    tra magis enim naturale est
    naturam : in Virgine secundum carnem, et parit

    illis converti ad suum Creatorem, quam quotidie per fidem in cordibus audito-
    consentire in diaboli suggestionem. rum
    « Masculum, » id esl, fortem, et vir-

    tuosum ad vincendum diabolum « fpd :

    recturus crat omnes gcntes in virga fer-


    « t]t draco stetit ante raulierem quse
    rea, » 'u\ est, in intlexibili justitia.
    erat paritura, ut cum peperisset, fi-
    Vel, Per virgam intelligitur misericor-
    lium ejus devoraret. dia, per ferream justitia. Est ergo sen-

    Et peperit filium masculum, qui sus : « Qui reclurus erat omnes gentes
    in virga, » per misericordiam, « ferrea, »
    recturus erat omnes gentes in virga
    per justitiam. Quia virga, ideo corripit.
    ferrea. »
    Psal. Lxxxvni, -33 : Visitabo in virga
    inifiuitales eorum. Quia ferrea, ideo ma-
    Hic est tertia pars, in qua agitur de los confringit. Psal. n, 9 : Reges eos in

    pr?eparatione diaboli ad pugnam contra virga ferrea, et tamcjuam vas figuli con-
    Ecclesiam. fringes eos.
    Et dicuntur sex. Primo, ostenditur
    diaboli diligentia ad nocendum_, ibi,

    « Stetil. » Secundo, status mulieris, ibi, « Et raptus est filius ejus ad Deum,
    « Quss crat paritura. » Tertio, diaboli
    et ad thronum ejus :

    mala intentio, ibi, « Ut cum pepcris-


    Et mulier fugit in solitudinem, ubi
    set. » Quarto, mulieris partus, ibi, i\ 5 :

    « Et pcpcrit masculum. » Quinto, con- habebat locum paratum a Deo, ut ibi

    servatio ejus, ibidem, « Et rapttis cst pascant eam diebus mille ducentis

    filius. » Sexto, quod mulier per auxi- sexaginta. »

    ]ium niii liberatur, ibi, y. O : << Et mu-


    lier fugil. » IJic ostenditur, quod fdio nato, diabo-
    Dicit ergo : « Et clraco, » supple, sic lus nocere non potest, quia ad Deuni ra-
    armatus potentia, astutia, ssevitia, « ste- ptus est. Et potest exponi de Christo et

    tit :quo notatur sollicitudo ejus ad


    » in membris ejus.
    nocendum, et diligentia « a/ite mulie- : De Christo sic « Et raplus est filius : r
    rcm, )' i(l est, contra Ecclesiam. Genes. ad Deum, » id cst, ad unionem Dei in ^*''

    lii, 15 : Inimicitias pouam inter tc et quantum homo, « ct ad thronum ejus, »


    mulierem. id est, ffiqualitatem potestatis ut cum
    i( Quce erat paritura, » scilicet aliquos Patre regat et judicet. Item, « Raptus esi

    in Christi fide et ainore : « ut cum pc- filius cjus, » in Ascensione, « ad Deum, »

    pcrissct., filium cjus devoraret, » id est, id est, ad sequalitatem judiciarise pote-

    traberet ad peccatum, et poslea ad in- stalis : et cst intelligendum de raptu


    fcrnum. Hoc est enim quod maxiine in- (luantum ad manifestalionem, non secun-
    Quos tcndit diabolus, scilicet,, tentare novitios dum rei veritatem, cum sit ab seterno
    diabolus et infirmos, et non potest partum boni si eequalis et consubstantialis Patri.
    tentat .'

    operis impedire, tamcn uititur per va- De membris exponitur sic : « Et ra-
    nam gloriam devorare. Zachar. ni, 1 : ptus cst ad Deum, » per fidem, « filius

    Satanstabat a dextris cjus, scilicet Jesu, ejus, » scilicet Ecclesiae, « et ad thro-


    sacerdotis magni, ut adversaretur ei. num ejus, ?> per charitatem et spem.

    « Et peperit filium, » « Et mulier fugit, etc. »


    1\ .\P(M.AI.YPSIM H. .JOA.NMS, VISIo IV-\IL ti. 7, H. r.aT

    Glossa, per auxilium hujus liiii, id esl, Vel, (' In solitudbiem^ » id est, reli-

    Christi^ « in soliiudinem. » Giossa, in gionem, ubi soli Doo vacani : x ubi ha-
    mentis secrelum, spreto tumultu mundi. bebat locum paratum a Deo, » scilicet,

    Psal. Liv, 8 : Ecce elonijaci juijiens : el ad comedendum verbum Dei iii lectione,
    mansi in solitudine. Elonfjavi fugicns, et ipsuni Deum in conlemplalione, « ul
    scilicet, muudi tumultum, el mansi in ubi pascant eani. » Ad lilteram corpora-
    soliludine, id est, in cordis secrelo : ibi Hter, spirilualiter enim pane triplici pa-
    enim est divina allocutio sine tumultu. scuntur tales, scilicet, doctrina? Eucha-
    Osee, II, li : Ducam eam in solitudi- ristia^, et consolationis internT, vel gra-
    nem, et loquar ad cor ejus. Ibi est sine tiae. Eccli. xv, 3 : Cibavit illum pane vitse

    amariludine dulcedo. Sapient. viii, IG : et intellectus.

    Intrans in dornum meam, conquiescam


    021711 illa : no)i enim Jiahet amaritudi^iem
    conversatio illius. Ibi deliciarum mulli- « Et factum est prcelium magnum
    tudo. Isa. Li, 3 : Ponet desertum ejus in ca3lo : Michael et angeli ejus prce-
    quasi delicias, etc.
    liabantur cum dracone, et draco pu-
    « Ubi habebat locum paratum. »
    gnabat et angeli ejus :

    Haymo, id est, ipsuni qui incordeillius


    Et non valuerunt, neque locus in- S
    reqr.iescit. quoHic est locus salutis, de

    Psalmista, Psal. xxx^ Esto mihi in ')


    :
    ventus est eorum amplius in coelo. »

    Deum protectorem,et in locum munitum.


    .1 Deo, » quia hoc est a Deo quod
    c( Hic est quarta pars principalis, qua
    veniat ad talem locum, « ut ibi pascant determinatur de adjutorio mulieris con-
    eam, » id est, verboprsedicalionis. Jerem. tra draconem.
    111, 15 : Dabo vobis pastorcs ju.rta cor Et dicuntur quatuor. Primo_, quod
    meum, qui pascent vos, elc. sancti Angeli juvant Ecclesiam. Secun-
    « Diebus mille ducentis sexaginta, » do, quod dcemones nituntur retrahere
    id est, toto tempore vitee prsesentis : quia Ecclesiae adjutorium, ibi, « Et draco pu-

    tantum durabit Ecclesia, et Christi doc- gnabat. » Tertio, quod hoc facere non
    trina. Matth. xxviu, 20 : Ecce ego ro- possunt, ibi, y. 8 : Et non valuerunt. »
    ^<

    biscum sum, etc. Quarlo, quod de Ecclesia ejecti sunt,


    Yel sic « Vt ibi pascajit eam,: » scili- ibidem, « Neque locus inventus est eorum
    cet, cibo praedicationis per Ilenoch et am])lius in coelo. »

    Eliam, « diebus mille ducentis scjca- Dicit ergo : « Eactum cst pradium
    ginta, o id est, tribus annis et dimidio, inagnum in coeio, » id est, in Ecclesia,

    quibus Antichrlstus regnabit. quse ccelum est : quod factuin est ex quo
    Yel sic : « Et mulier, » id est, Ecclesia per fidem et passionem (Miristi diabolus
    ,1 1). vel sancta anima, « fugit in solitudi- dc cordibus ndclium est ejectus. Ad
    nem, » id est, iii coelum per contem- iLphes. VI, 11 ; Induite vos armaturam
    plationem, quod dicdnr solitudu propter Dei, ut possitis stare adversus insidias
    tumullus carentiani, et quia derelictum diaboli. Yel, « In cado, » id esl, propter
    ab Angclis cadenlibus per superbiam : cceluin quod hominibus auferre volunt.
    « paratum habebat, » scilicet,
    ubi locum Ad Fphes. VI, 12 : Xo)i cst nobis collu-
    ut ibitandcm rapiutur per apeitam vi- ctatio adversus car)icm et sangui)iem,
    sionem. Joan. xiv, 2 Vado pararevobis : scd.... cont)'a spiritualia nequitiie, in
    locum. coelesttbus, id est, pro coelestibus.
    Ut ibi pascant eam, » scilicet paiie
    « Alilcr sic : « Eactuni est pra^liuni ))ia-

    Angelorum. Psal. lxxviii, 23 Panem : gnu))i i)i c(jelo, » scilicet, quando boni et

    Angelorum manducavit homo. mali Angeli inter se dissenserunt : illi

    xxxvm 42
    638 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    voluerunt exaltari, isti voluerunt humi- fine cerlaminis succumbent « neque lo- :

    liari. cus eorum amplius invenlus est in coelo, »


    Michael Uude sequitur : « Michael, » qui est quia ultra non habebunt tempus tenlan-
    cuuf dra- pi"'iiceps Ecclesiae specialiter et custos, di unde funditus crunt a fidelibus exclusi.
    :

    coDe. (( et Angeli ejus, » id est, minores, qui


    sunl singulis hominibiis deputali, et
    sunt sub illo, Vel, « Atiyeli ejus, » id « Et projectus estdracoillemagnus,
    est, concives ejus, « pra'liahaniw\ »
    serpens antiquus, qui vocatur diabo-
    pro Ecclesia orando, adjuloria minislran-
    lus et Satanas, qui seducit universum
    do,bona desideria inspirando, impetum
    dsemonum reprimendo, « cumdracone, » orbem : et projectus est in terram, et
    id est, contra Luciferum principem dae- angeli ejus cum illo missi sunt. »

    monum.
    Hic est quinta pars ubi agitur de pro-
    (( Et draco pugnabat et angeli jectione draconis,
    ejus, y> Et primo agitur de ejus ejectione : se-

    cundo, Sanctorum congratulatione


    dc
    Supple, pugnabant contra Ecclesiam, pro liberationeEcclesiae, ibi, y. 10 « Et :

    noxia consulendo, perversa sug-


    scilicel audivi vocem magnam. »
    gerendo, bonorum Angelorum exerci- Continua sic : Prceliabantur Angeli, et

    tium impugnando. auxilio eorum, supple, « projectus est


    draco ille, » scilicet, diabolus, qui draco
    (( Et non valuerunt. » diciturproptcr immanitalem sceleris, sic-

    ut dicit Haymo, sive propter invidiam :

    Supple, draco et angeli ejus, remo- « magnus, » proptersuperbiam, velprop-


    vere suffragia bonorum Angelorum. ter potenliam
    serpois, » propter astu- Dia
    : «

    « Neque locus inventus est eorum am- tiam. Genes. ui, 1 Serpe/is erat calli- :

    se:

    plius in cobIo, » id est, in Ecclesia. Quoad dior, etc. ant;

    bonos, dicit Glossa. Sed contra : Post « Antiquus, » pro[)ter peccandi con-
    baplismum multi peccant, et sic deci- suetudinem, vel propter temporis anti-
    piuntur adiabok). Responsio Haymonis : quitatem : quia ab initio mundi nocens,
    « Licet videantur praevalere ad tempus : Joan. VHi, ii : llle Jiomicida erat, etc.

    tamen in eos qui ad vitam praedcstinali « Qui vocaiur diaholus, » id est, deor-

    sunt, non praevalent quia non regnat : sum fluens : quia alios facit fluere in pec-
    peccatum in eis. Tolle ergo regnum pec- cata : vel quia ipse de peccato in peccalum
    cati, et non invenietur locus cliabolo. » fluere non cessat. Psal. lxxiii, 23 Super-
    :

    Item, in malis non habet diabolus locum hia eorum qui te oderunt ascendit semper.
    et quietam mansionem, sicut habebat « Et Satanas, » id est, adversarius.
    Si
    ante Christi adventum frequentcr enim : 1 Petri, V, 8 : Adversarius vester dia-
    inquietatur a Prsedicatoribus. holus. Yel, « Satanas, » id est, contra-
    Sensus ergo est : « iXeque locus incen- rius, quia semper persequitur bonos.
    tus esteorum amplius in coelo, » id est, (i Qui seducit, » id est, seorsum a via
    in Ecclesia quoad Sanclos quia licet : verilatis ducit secundum fictionem suani,
    per ipsos quandoque transeant tentando, « universum orhem, » scilicet partem
    non tamen in eis habent locum, id est, universi orbis, scilicet malos qui per-
    mansionera. eunt.
    Yel potest
    dici, quod illud quod dicitur V Etprojeclus estinterram, » id est, in
    hic Et non valuerunt, » refertur ad
    : « corda lerrenorum : non quia ibi prius
    illum statum in fine mundi quoniam in : non esset, sed ut ibi magis dominaretur
    IX APOCAi.vpsni n. joaxms. visiri iv-xii, lo, ii. 12. i;:)9

    exclusus a Jjonis. Genes. iii, 18 ; Tenatn xA.ngelorum exclusorum a bonis, ibidem,


    comedes omnibus diebus vitx tuae. Vel « mari »
    VcV terrcC et
    sic : « Projeetus est in terratn, » id est, Jnprimaparte dicunlur duo. Primo,
    (le cordibus eleclorum iii corda reprobo- redditur gratiarum actio Deo a Sanctis
    runi. Yel, « Li terram, » id est, in in- exhibita. Secundo, ponitur causa quare
    fernuni. Job, x, 22 : « Terram miserix et ei referatur gratiaruin actio, ibi, « Quia

    tenebrarum. » projeclus est. »

    « Et angeli ejus cum illo missisunt, » Dicit ergo : « Et audivi vocem ma-
    scilicet, sicut membra cuni capite. II Pe- gnam in coelo, » id est, in Ecclesia trium-

    tri, 11, 4 : Si Dcus Angelis peccanti- phante, « diccntem, » id est, signantem :

    bus non pcpcrcit, sed rudentibus infcr- « Xuin-, » id est,principe mortis devicto.
    ni,eic. <i Yelsic : « Projectus cst droco, » Vel, « Xunc, » id est, omui tempore vi-

    per avaritiam : quia animal sitibundum tae pi\Tsentis ab adventu Salvatoris


    est, et avarus semper sitit : « magnus, » usque ad linem mundi.
    per superbiam : « serpens, » per invi- « Facta est salus, » quia per Chri-

    diam : a antiquus, » per gulam quia :


    stum sumus salvati. Psal. iii, 9 Domini :

    hoc est antiquum peccatum primi homi- est salus.

    nis : « diabolus, » per luxuriam : quia i< Et virtus, » quia per ipsum sumus
    iiiterpretatur defluens : « Satanas, )) per roborati. Isa. xl, 29 : Qui dat lasso
    irain : « qui seducit universum orbem, » virtutem, etc.

    scilicet, per acediam. Et nota, quod « Et regnum Dei nostri, » id est, Pa-
    hunc toties describit, ut melius sciamus tris nostri, qui nos regit, et proficere fa-
    cavere insidias ejus. cit de virtute in virtutem, ut dicit Glossa.
    « Et potestas Christi ejus, » id est,
    Filii, « quia projectus, etc. »

    Vel sic : « Audivi vocem magnam in


    10 « Et audivi vocem magnam in ocelo,
    coelo, diccntcm, » ut prius : « Nunc facla
    dicentem : Nunc facta estsalus, et vir- est salus, » scilicet, Ecclesia? per gra-
    tus, et regiium Dei nostri, et potestas tiam operantem, « et cirtus, » per gra-
    Christi ejus, quia prqjectus est accu- tiam cooperantem, rcgnum Dci no-« et

    sator fratrum nostrorura, qui accusa- sfri, » per graliam consummantem. \'el,
    « Salus, » id est, peccatorum remissio,
    bat illos ante conspectum Dei nostri
    « et virtus, » id est, bene operandi robur,
    die ac nocte
    « ef regnum Dei noslri, » per vitiorum
    II El; ipsi vicerunt eum propter san- calcalionem. Et bene dicit : (i. Factaest^yi
    guinem Agni, et propter verbum te- quia ante adventum Christi salus erat in
    stimonii sui : et non dilexerunt ani- fieri : post ejus adventum est in facto

    mas suas usque ad mortem. esse.

    etqui ha-
    « Et potestas Christi ejus, » id est,
    1« Propterea loi'tamini, coeli,
    Filii Dei Patris qui ad se oinnia trahit.
    bitatis in eis. »
    Joan. XII, 32 : Et ego. si exaltatus fucro
    a terra, omnia traham ad meipsum. Et
    Hic subditur gratiarum aclio pro vi- quia mali non trahuntur, ideo non sunt.
    ctoria habita de diabolo. « Quia projeclus est, » id est, procul Diabolus
    dicilur
    Et dicuntur tria. Primo, redditur gra- jactus sinc spe revertendi^ « accusator
    accusa-
    liarum aclio a Sanctis. Secundo, ponitur fratrum nostrorum, » id est, diabolus tor fra-

    invitatio Angelorum ad congratulandum cujus oiliciuni est accusare : « qui accu-


    cum eis,ibi, ^. 12 : « Propterea livtamini, sabat, » id est, accusabiles facere salage-
    coeli. » Teitio, agitur do pcena malorum bat, suggerendo et inducendo in pecca-
    660 D. ALB. MAG. URD. PR.ED.

    tum^ « ante conspectum Dei nostri, » « ef qui habitatis in eis, » id est, subditi,

    quem nihil latet. AdHebr. iv, 13 : Omnia supple, propter diaboli dejectionem, et

    nuda et aperta si(7it, elc. Ecclesise promotionem.


    « Die ac nocte, » id est, conlinue. Vel
    secundum Haymonem, per prospera et
    « Vye terra) et mari^ quia descendit
    adversa. Haymo : « Die ac note accusat,
    diabolus ad vos_, habens iram ma-
    quando alios prosperitatibus extoUi facit,

    alios adversitalibus frangi. »


    gnam, sciens quod modicum tempus
    habet. »

    « Et ipsi vicerunt eutn propter san-


    guinem Agni, etc. » Hic agitur de pcena malorum.
    Et dicuntur duo. Primo, quod expul-
    « Et ipsi ricerunt eum, » scilicet fra- sus ab electis, eo-pil ampUus saevire in

    tres, auxilio Angelorum fulti. « Vice- reprobos. Secundo, ostenditur conatus


    runt, » inquam, resistendo tentationibus ipsius Ecclesiam impugnantis, ibi, y. 13 :

    suis. Vel, « Viceruni, » potestate liberi « Et postquam vidit. »

    arbilrii. Hieronymus « Debilis est ho- : In primo duo facit. Primo, imprecatur
    stis qui non vincit nisi volentes » . reprobis pcenam. Secundo, reddit cau-
    Sed ne crederetur quod vicis^sent vir- sam, ibi, « Quia descendit diabolus. »

    tute propria tantum, subdit : « Propter Dicit erijo : « Vx terrx, » id esl, Or- Peccai

    sanguinem Agni, » id est, merito Pae^sio- mis et obduralis in peccalo, « et mari, » terra

    virtu- fluxibilibus de peccato in pecca- ™^'"*


    nis Jesu Ghristi^ vel per fidem et id est,

    tem Passionis : « el propter verbum tum. Isa. r.vir, 2(i ; Impii quasi mare
    testimonii sui, » id est, propter confes- fervens.

    sionem fidei aperlam. Vel, « Propter Vel sic : -i Vie terrse et mari, » id est,

    verbum testimonii siii, » id est, propter peecatoribus qui sunt fluentes deorsum,
    preedicationem qua testati sunt Chrisli sicut maie : et stabiles sicut terra, quia

    resurrectionem. Act. iv, 33 : Virtute ma- non ascendunt sursum.


    gna reddebant Apostoli festimonium re- Et subdit causam « Quia : descendit, »

    surrectionis, etc. scilicet. ab electis expulsus, « «f/ ro^, »

    « Et non dilexerunt animas suas usque scilicet, perdendos amplius et decipien-

    ad mortem. » Olossa « Non sic fove- :


    dos, « diabolus, » scilicet, de ccelo eje-

    runt carnem suam ut animse perirent. » ctus, « habens iram rnagnam, » id est.

    Quasi diceret : Magis elegerunt mori, iratus de sua ejectione, et Sanctorum sa-
    quam ut animas suas carnaliter dilige- lute : « sciens quod modicum tempus ha-
    rent. Act. xx, 2i : Non facio animam bet, » scilicet ad sseviendum in Sanctos,
    meam pretiosiorem (/uam me. et ideo ardentius impugnat eos.
    Et nota, quod hic tanguntur duo modi
    « Propterea leetamini, cceli, etc. » impugnationis tempore Antichristi : unus
    erit per simulatam humilitatem, et nota-
    « Propterea, » scilicet, quia projectus tur, cum dicit : cc Descendit. » Alius erit
    est draco, et facta est salus, « Ixtamini, per aptam crudelitatem, et notatur, cum
    cceli, » id est, Angeli majores, « et qui dicit : « flabens irammagtiam. »

    ](C(bitatis in eis, » id est, minores : et di-

    cuntur isti habilare in majoribus, quia


    recipiunt ab eis illuminationes. Vel,
    « Lsetamini, coeli, » id est, omnes Sancti,
    « Et postquara vidit draco quod pro- u
    qui moramini in talium congregatione. jectus esset in terram, persecutus est
    Vel, « Lsetamini, c(£li, » id est Prselati, mulierem quee peperit masculum. »
    IN APOCALYPSLM B. JOANNIS, VISIO IV-Xil, 13, 14. 661

    Htec est secunda pars illius partis : data sunt dona. Secundo, ad quid sunt
    « Vc-e terrseetmari. » In qua ostendilur, data, ibi, « Ut volaret. » Tertio, quod in
    quod videns se ejectum, Eccle^iam per- ccelum mitlitur ut leutaliones evadut, ibi,

    sequilur aperle. « Ubi alilur per tempiis. »


    Et dicuntur duo. Primo, quomodo Continua ila Persecutus : est diobolus
    persequitur Ecclesiam in majoribus : se- Ecclesiam, sed antequam persequere-
    cundo, in minoribus, ibi, y. 17 : « Et tur, etc.
    iratus est draco. » Dicitergo : aDatce sunt mulieri,^) id Alee Ec-
    clesiae.
    Prima persecutio duplex est. Una spi- est, Ecclesise,dux alse, » id est, duo «

    ritualis, de qua delerminatur primo. Alia genera donorum, quorum qusedam illu-
    corporalis, de qua secundo, ibi, y. 15 : minant intellectum, alia atrectum inflam-
    « Et misit serpens. » mant. Has alas petebat David, dicens :

    In prima tanguntur duo. Primo, tan- Quis dahit mihi pennas sicut columbx^ 'i

    gitur diaboli persecutio : secundo, San- Yel, « Dux alx, » sunt duo testamenta
    ctorum liberatio, ibi, y. 14 : cc Et datse secundum Haymonem : vel duopraecepta
    stmt mulieri. » charitatis : vel vita activa, et contempla-
    Dicit ergo : tiva : vel patientia, et sapientia : sapien-
    Et postquam vidit draco, » id est,
    « tia contra impugnationem verborum, pa-
    diabolus. Nota Dracohabet corpus ma-
    : tientia contra impugnationem verberum.
    gnum, et subtiieui visum, et signiticat Istae sunt « alx aquilcC magnae, » id est,

    diabolum, qui est magnus potentia, et Christi. Deuter. xxxii, 11 : Sicut aquila
    subliliter videt per astuliam. provocans ad volandum pullos suos, etc.
    « Quod projectus esset in terram. >>
    id Et subdil ad quid « Utvolaret in de~ :

    est, in reprobos, ejectus a Sanctis, « per- sertum, » id est, in corda Sanctorum, de-
    secuius est mulierem, » id est, Ecclesiam sertaa curis temporalibus, et amore ter-

    quae mulier di\Q\\.\\v : el quia sponsa per renorum, « in locum suum,)) ubi occul-
    fidem, et mater per praedicationem filios tas inimici insidias proecavit, et apertas
    generans, et soror per naturse conformi- contemnit : « ubi alitur per tempus, et

    tatem, et uxor bonis operibus Christo tempora, et di)nidiu7n temporis, y>\d esi,
    adhaerens. per tres annos el dimidium. per pra^dica-

    « Quai peperit mascJilum, » id est, tionem Christi, qui tanto tempore praedi-
    Christum, a quo habet auxilium contra cavit. llavmo : « Christus est fugientibus
    persecutores. Yel, « Masculum », id est, via, perveuientibus locus, esurientibus
    fortem populum, ut fuerunt martyres : cibus. » Si autem referatur ad stalum
    qui, sicut dicit Haymo, ante potuerunt Ecclesise tempore Antichristi, tunc est

    moriquam aChristo separari. sensus : « Ubi alitur per tempus, »idest,


    doclrina prcedicationis Elise et Henoch,
    quce fiet tribus annis et dimidio : sic

    « Et datcT sunt mulieri alcB ducT^ enim est consuetudo Judcxis computare
    14
    aquilaemagnce,utvoIaretindesertum P^'"
    ^empus annum, per tempora duos
    cinnos, et dimidium temporis dimidium
    in locum suum, ubi alitur per tempus,
    annum.
    et terapora, et dimidium temporis, a
    « Utvolaret, » inquam, a lacie serpen-
    facie serpentis. »
    tis, id est, ab impugnatione diaboli : vel

    contra impugnationem diaboii. Psal. xxii,

    Hic agitur de Ecclesioe liberatione. o : Parasli in conspectu nwo jnensam.


    Et dicuntur tria. Primo, quod EcclesiaB

    < Psal. Liv, 7.


    662 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    « Et raisit serpens ex ore suo post mini in terra viventium. Glossa, Sancti
    H5
    mulierem, aquam tamquam flumen, stabiles, ut terra.
    '< Adjuvit tcrra mulierem, » id est
    ut eam faceret trahi a flumine.
    Ecclesiam militantem : « et aperuit
    tO Et adjuvit terra mulierom, et ape-
    tcrra, » id est, Christi corpus, « 0.9 suum, »
    ruit terra os suum, et absorbuit flu- id est, se pra'paravit, ut reciperet quid-
    men quod misit draco de ore suo. ^)
    quid ei inferretur, sicut ille qui aperitos :

    « et ahsorbuil flumcn. » Glossa, id est,


    Supra actuiii est de persecutione spi- omnes ptrnasin se destruxit : qaia factus
    rituali, hic de corporali.
    est immortalis, et impassibilis.
    Et dicuntur quatuor. Prinio, quod ad
    « Quod misit draco de ore suo, » id est,
    suggestioneni diaboli erit magna perse- ex suggestione sua. Unde patet, quod cor-
    cutio tempore Antichristi. Secundo, dici-
    pus nostrum nonpoterit submergi in flu-
    turad quid, ibi, « Ut eam faceret. » Ter-
    mine : quia jam terra capitis nostri absor-
    tio, promittitur ei auxihum Christi,, ibi,
    buit. Haymo : « Nihil amplius preevale-
    y. 16 « Et adjuvit terra. » Quarto^quod
    :
    bit in corpore, quodnon prcTvaluit in ca-
    Christus eam liberavit, ibidem, « Et pite. »
    aperuit terra os stium. »

    Dicit ergo : « Et misit serpens, » id est,


    diabolus callidus, « postmi(licrem, » quia
    « Et iratus est draco in mulierem,
    cum alas non haberet, non poterat attin- 19
    gere eam, « ex ore suo, » id est, per
    et abiit facere proilium cum reliquis

    inspirationem vel pravam suggestionem, de semine ejus, qui custodiunt man-


    « aquam, » id est, persecutionem^ veltri- data Dei, et habent testimonium Jesu
    bulationem, « tamcjuam fliwmi, » idest, Christi.
    inundantem. Matth. xxiv, 21 Tunc erit :
    Et stetit supra arenam maris. »
    I»
    tribulatio tanta, qualis no7i fuit, etc.
    y « Ut faceret eam, » id est, Ecclesiam, Supra actumest de persecutione majo-
    « trahi, » scilicet, in peccatum, et de rum, hic agitur de perseculione mino-
    peccato in infernum, n. a flumine, » id est, rum.
    tribulatione inundante, quae solet multos
    Et dicuntur duo. Prinio dicit, quod
    trahere ad peccatum. Thren. m, 54 :
    cum Sanctis, proehatur. Secundo, quod
    Inundaverunt aquse super caput meum ;
    in reprobis requiescit, ibi. y. 18 : « Et
    dixi : Perii.
    stetit supra arcnam maris. »

    In prima parte dicuntur duo. Primo,


    « Et adjuvit terra, » quod diabolus aggreditur minores. Se-
    cundo, describit eos,ibi, « Qui custo-

    Id est, Christus qui terram nostram diunl . »

    assumpsit,id est, humanitatem. Hsecterra Dicit ergu : « Etiralus est draco, >• id
    est benedicta. Psal. lxxxiv, 2 : Bene- est, diabolus, « in muliercm, » id est, con-
    dixisti,Dominc, terram tuam. tra mulierem videns eam habere auxilium
    Mulierem, » id est, Ecclesiam, lilios
    « Christi, et qnod non potest eam superare
    Christo generantem. Adjuvit, inquam, in majoribus.
    tribulationes pro ea sustinendo, exeni- « Et abiit, » scilicet, recedens a ma-
    pluni paticnliae, et virtutem paliendi, joribus quos expugnare non potuit,
    dando. Isa. lhi, I- : Verc lanyores no- « facerc proeliumcum rcliquis de semine
    stros ipse tulit.Ydl, « Terra, » triumphans ejus. » Glossa, cum minoribus, « qui
    Ecclesia, quse est lerra viventium.
    in custodiunt mandata Dei, » scilicet chari-
    Psal. XXVI, IM: Crcdu viderc hi,na JJo' lalem Dci et proximi corde, et opere, « et
    L\ APOCALYPSIM R. .lOAXMS, VISIO IV-XIL 18. m
    habent testimonium Jesu Christi, » id est, Secundo, super illo verbo y. o : « Et oub. 2.

    fidem illius in corde et ore. peperit filium masculum, » quseritur,


    Sed secundum hoc videtur, quod de- Cum idem sit fdius et masculus, quare
    beret prius dicere testimonium Jesu addit masculum, cum dixerat filium ?
    Christi, deinde qui custodiunt mandata, Responsio. Secundum quod dixerat
    cumiides praecedatcharitatem. Responsio filium masculum, hoc refertur ad Chri-
    Haymonis Sciendum, quod mandata
    : stum victorem diaboli quifceminam vice-
    prius ponuntur quia charitas quae in
    : rat. Vel potest dici, quod dicit filium
    mandatis est, major est omnibus virtuti- masculum, ad signandum quod nihil fuit
    bus, licet fides sit via ad Dcum. in eo foemineum, nec virtuti oppositum,
    Yel sic : « Qui custodiunt mandata, » sed totum virtuosum. lad Corinth. i, 24 :

    id est, decalogum, « et hahent testimo- Pnedicamus Christum Dei virtutem, et


    nium Jesu Christi, » active scilicet, et Deisapientiam.
    passive : quia testimonium reddunt Jesu
    Christo, et ipse illis. Malth. x, 32 : Qui Tertio quaeritur, Cum Ecclesia Deo ge- Y)y\b 3
    confitebitur me coram hominibus, etc. neret fitios et filias in utroque sexu, quare
    dicit Filium mnsculum »
    : « '}

    « Et stetit super arenam maris. » Respoxsio. Uterque sexus nomine filii

    hic intclligitur : quia per fiiium accipiun-


    Alii libri habent : Sedit. Quasi dicat : tur hic Sancti qui vincunt diabolum in
    Videns quod non posset expugnare ele- utroque sexu. Fcemina enim quae vincit
    ctos, Kstetit, velsedit, » id est, moram fe- diabolum virtute animi, bene vir appel-
    cit, « super arenam maris , » id est, super latur quia quamvis sit fcemina corpore,
    :

    reoa steriles, et aridos, et infructuosos, et in- tamen virtute animi viro cosequatur,
    laris.
    compactos. Super tales enim scdetsicut propter quod omnibus dicitur in Psalmo
    Dominus super solium suum. PsaL x XXX, 25 : Viriliter agitc, et coufortetur
    secundum Hebra?os, 8 Sedet in insidiis :
    cor vestrum.
    cum divitibus in occultis, ut interficiat
    innocentem. Quarto, super itlo verbo y. 10 : « Pro- ^^^ ^
    jectus cst accusator fratrum nostro-
    Hic sunt dubitabilia. rum. » CoNTRA : Nos sumus corporei
    Angeli incorporei : ergo non sunt fratres

    ib. 1.
    Primo, dubitatur superillo verbo y. 4 : nostri.
    « Et cauda ejus trahebat tertiam par^ Responsio. Fratres sunius per creatio-
    tem stellarum. » Contra Tertia pars : nem : quiaab eodem Patre creati : fratres
    Angelorum non cecidit. Item, Omnes per gratiam, non per naturam. Item, fra-
    simul ceciderunt. P]rgo illos non traxit. tres : quia vocati ad eamdcm hiBreditatem.
    Respoxsio. Tertia pars appellatur, non
    quantum ad numerum personarum_, sed Quinto quaeritur, Quare dicitur in sin- ^^^^
    „

    quantum ad stalum. Quidam cnim An- gulari : «. Accusator fratruni )>ostrorum,»


    geli Deo assistunt, quidam minislraut, el cum muili sint?
    hisuntboni. Quidam nec assistunt, nec Responsio. Licet sint multi in personis,
    ministrant, et hi sunt tertia pars, et mali. tamen sunt unum unitate voluntatis, et
    Ad secundum dicenclum, quod Lucifer intentionis. Yel, ly accusator refertur ad
    similitudinem Dei appetiit, et hanc vo- principem dcemonum.
    luntatem aliis ostendit : et illi consense-
    runt, et sic dicitur eos traxisse, nonqui- Sexto, super illo verbo^'. 13 : « Post-
    ^^^ ^
    demper violentiam, sodper inductionem, quam vidit draco quod projectus esset
    ostendendo scilicct suam vuluntatem. in terram, » qua?ritur, Quarc non dixil,
    664 l). ALB. MAG. ORD. PR.15D.

    in terram, et mare : cum supra dixis- reproborum, qui terra dicuntur per ap-
    set, t- 12: Vpf terroe et mari ? pelilum terrenorum, mare vero propter
    Responsio. Ad signandum, quod terra tumorem superbia^, et amariludinem in-
    et mare ideni sionificant, scilicel. corda vidicC, ct fluxibilitatem luxurigp, elc.

    CAPUT XIII.

    Bestia de mari ascendens septem capitum et decem cojniiium decemque diadema-


    tum, cujus plaga ciiraiiir, Deum blasphemat et sauctos debellat : alteraque ,

    bestia duorum cornuum dc terra ascendens illi maxime favet, cogens fieri et
    adorari ejus imaginemf haberique ch(iracterem nominis ejus.

    1. Et vidi de mari bestiam ascenden- ejus, et tabernaculum ejus, et

    tem, habentem capita septem eos qui in coelo habitant.


    et cornua decem, et super cor- 7. Et est datum illi bellum facere cum
    nua ejus decem diademata, et sanctis, et vincere eos : et data
    super capita ejus nomina bla- est illi potestas in omnem tri-

    sphemias. bum, et populum, et linguam,


    2. Et bestia quam vidi similis erat et gentem :

    pardo : et pedes ejus sicut pedes 8. Et adoraverunt eani omnesqui in-


    ursi, et os ejus sicut os leonis •
    habitant terram, quorum non
    et dedit illi draco virtutem sunt scripta nomina in libro
    suam et potestatem magnam. vitie Agni, qui occisus est ab
    3. Et vidi unum de capitibus suis origine mundi.
    quasi occisum in mortem, et 9. Si quis habet aurem, audiat.
    plaga mortis ejus curata est : 10. Qui in captivitatem duxerit, in
    et admirata est universa terra capiivitatem vadet : qui in gla-
    post bestiam. dio occiderit, oportet eum gla-
    4. Et adoraverunt draconem, qui dio occidi '. Hic est patientia et
    dedit potestatem bestias : et sanctorum.
    tides
    adoraverunt bestiam , dicen- 1 1 Et aliam bestiam ascenden-
    vidi

    tes : Quis similis bestiee ? et lem de terra, et habebat cornua


    quis poterit pugnare cum duo similia Agni, et loquebatur
    ea? sicut draco.
    5. Et datum est ei os ioquens ma- 12. Et potestatem prioris bestia^ om-
    gna et blasphemias : et data ncm faciebat in conspectu ejus :

    est ei potestas facere menses et fecit terram, et habitantes in


    quadraginta duos. ea, adorare bestiam primam,
    6. Etaperuitos suum in blasphemias cujus curata est plaga mortis.
    ad Deum, blasphemare nomen i3. Et fecit signa magna, ut etiam

    ' Oenes. i.\, f>


    ; MaUh. xxvi, .H2.
    IN APOGALYPSIM B. JOANNIS, VISIO IV-XIII, 1, 2. 665

    ignem de coelo descen-


    faceret i6. Et faciet omne^, pusillos et ma-
    dere in terram in conspectu ho- gno3, et divites et pauperes, et
    minum. liberos et servos, habere chara-

    14. Et seduxit habitantes in terra, cterem in dextera manu sua, aut


    propter signa quae data sunt in frontibus suis :

    ilii facere in conspectu bestite, 17. Et ne quis possit emere aut ven-
    dicens habitantibus in terra ut dere, nisi qui habet characterem,
    faciant imaginem bestia^, qufe aut nomem besti», aut nume-
    habet plagam gladii, et vixit. rum nominis ejus.
    i5. Et datum est illi ut daret spiritum 18. Hic sapientia est. Qui habet in-
    imagini besti^e, et ut loquatur tellectum, computet numerum
    imago bestige, et faciat ut qui- bestiee numerus enim hominis
    :

    cumque non adoraverint imagi- est, et numerus ejus sexcenti

    nem bestiye, occidantur. sexaginta sex.

    In prima, primo describit bestiam in

    se: secundo, in capitis diversitate, ibi,

    y. 3 : « Et vidi unum de capitibus, etc. »

    IN CAPUT XIII APOCALYPSIS In prima, describitur bestia dupliciter:


    primo, per ejus propria secundo, per :

    ejus communia, ibi, y. 3 : « F^t hestia


    ENARRATIO.
    quam vidi. »
    Dicit ergo : Et vidi de mari be-
    « Familia
    «^i^boli.
    stiam, etc. » Conlinua sic Draco non :

    « Et vidi de mari bestiamascenden-


    potest vincere Ecclesiam, et ideo copulat
    lem, habentem capita septem et cor- familiam malam. Unde dicit « Et
    sibi :

    nua decem, et super cornua ejus de- vidi bestiam, » id est, malorum multitu-
    cem diademata, et super capita ejus dinem bestialem et crudelem, « de ma-
    nomina blasphemiae. ri, » id est, de principibus malis secun-

    Et bestia quam vidi similis erat par- dum Glossam : « ascendentem, » id est,

    saevientem contra Ecclesiam.


    do : et pedes ejus sicut pedes ursi, et
    Vel sic : « Et vidi, » id est, spiritualiler xativi-
    os ejus sicut os leonis. »
    hestiam, » id est, Antichri- la^ A°^'*
    intellexi,' «
    ,
    ChrisU.
    stum, ad modum bestite ssevientem, et
    SuPRA actum de pugna draconis cum nihil ralionem operantem
    secundum
    Sanctis, Iiic agilur de pugna famiHae dra- Vel, Bestiam,
    (1 id est, diabolum se- »

    conis et familioe Chrisli. cundum Ilaymonem, « ascendentem de


    Et dividilur hoc capituluni in duas mari, » id est, de reprobis, qui jacent in

    paites. In prhna describitur acies familia^ amaritudine suorum peccatorum. Osee,


    draconis sub specie beslias ascendentis de xn, 14 Ad iracundiam me provocavit
    :

    mari. In secunda, sub specie bestia? Ephraim in amaritudinibus suis.

    ascendentis de lerra, ibi, S'- 1 1 : « /iV vidi « De mari, » id est, de Judaeis, qui

    aliani hestiaui ascendenteni de icrra, etc» amarissime Ghristum crucilixerunt, et de


    Prima dividitur in duas partes. In trii)u Dan de qua nascetur Antichristus

    prima, ponitur bestiie descriptio. In se- secundum carnem, quie iuit vilissima

    cunda, excitatur legentis intentio, ibi, Iribus in Israel.

    t. 9 : « Si quis liabel anrem. » Et dicit: » Ascendcntcm, -' quia de vili

    i
    6He) n. ALB. MAG. OHD. PH/ED.

    tribu veniet ad magnam potestatem. sima, ct varietate cutis discolor, et signi-


    Item, per hoc quod dicit : « Ascendenlem ficat hypocrisim quse cst in Antichristo,
    de mariy » signatur, quod cito cadet et membris ejus. » Daniel. vii, 6 : Post
    quia de fluxu et inslabili fundamento ve- hsec adspiciebam, et ecce alia, scilicet
    niet. bestia, quasi pardus.
    « Habentem capita septem, » id est, Et pedes ejus, » id est, bestiae, « sic-
    «

    universos principes qui Antichristo ad- ut pedes ursi. » iNota Pedes Antichristi :

    haerebunt, et illi subdili erunt. Yel, sunt ejus prsedicatores per mundum ip-
    Septem « Capita septem^ » id est, septem princi- sum ferentes : et dicuntur, <i sicut pedes

    ^diabdf.^ pes iniquitatis, quorum jjrimusfuit Cain. ursi, » quia ursus est animal immun- L'rg

    Secundus Nemrod '. Alia quatuor sunt dum, conculcans pedibus, et devorat,
    quatuor regna, quse signantur per qua- amans mel, et dulcia et illi erunt im- :

    tuor beslias -. Seplimus eril Antichri- mundi pcr luxuriam, conculcabunt eos
    stus, de quo, Daniel. viii, 23 et 24 qui noluerint acquiescere, dulcia amant,
    Consurget rex impudens facie^ et intel- id est, temporalia, et delectationes carna-
    ligens propositiones. Et roborabitur for- les. Dicitur enim, Daniei. xi, .37 : Et erit
    titiido ejus, sed non in viribus S2(is : et in concupiscentiis fceminaruni.
    supra quam credi potest, universa va- « Et os ejus sicut os leonis. » Xota : Le
    stabit, etc. Per leonem, qui est animal superbum,
    « Et cornua decem, » id est, omnia intelligitur superbia Anlichristi. Os ejus
    regna quibus impugnabit Ecclesiam con- est ejus locutio : ergo « os ejus, » id est,
    servantem decalogum. Et bene signantur ejus locutio, « sicut os leonis, » id est,
    per decem, qui est numerus diminutus : procedens ex superbia. Vel dicendum,
    nam parles suce aggregatae reddunt tan- quod illc pardo comparatur propter fal-
    tum octonarium, quo signatur quod in lendi varietatem, urso propter luxuriam,
    mali semper tendunt in diminulionem, leoni propter superbiam.
    sicut boni semper proficiunt.
    « Et super cornua ejus, » id est, super « Et dedit illi draco virtutem suam
    principes, vel regna, c< dccem diadema- et potestatem magnam »
    ta, » id est, decem victoria) quas obtine-
    bunt de transgressoribus legis. Flic agitur de potestate Antichristi quae
    « Et super capita ejus, » id est^ super est a diabolo data sibi. Et dicitur hic,
    principes qui ei adha^rebunt, nomina
    « quod diabolus dedit illi potestatem fa-
    blasphemicS. » Haymo : « Diabolus ma- ciendi miracula. Sicut enim in Christo
    xime per potentes Imjus siEculi Deuni habitat plenitudo aequitatis sive divinita-
    blasphemat, et ore, et opere. » Et, sicut tis, et sicut Christus omnia opera sua
    dicit Glossa, dicent Christum non fuisse fecit per virtutem divinitatis : sic in illo
    Deum verum, sed magum. habitabit plenitudo iniquitatis, et omnia
    Vel sic : « Et vidi bestiani habentem opera sua faciet per potestatem diaboli.
    septem capita, » id est, septem peccata « IJt dedit illi draco, » scilicet, Anti-
    principalia. cliristo diabolus, « virtutem, » scilicet,

    faciendi iniracula, ut dicit Glossa. Cox-


    c( Et bestia quam vidi, » TRA : Miracula tiunt ad manifestationem Mir
    Dei : autem nihil faciet ad
    Antichristus ^h,
    chr
    Id est, Antichristus, vel membra ejus, hoc ordinalum ergo non faciet miracu-
    :

    Pardus. « similis erat pardo. » Haymo : « Pardus la. Item, Diabolus non habet potestatem
    est bestia ssevissima, atque impatientis- nisi in naturalibus : sed miracula sunt

    ^ Cl. (jeiies. X. ^ et beq. ^ Cf. Dauiol. VII, 2 et seq.


    IN APOCALYPSIM H. JOANNIS, VISIO IV-XIII, 3, i. 667

    super naturam : ergo. Responsio in Glos- aUquis occisus dicitur, qui est proximus
    sa : Accipltur miraculum pro miro, vel morti.
    mirabili. Habebit ergo polestatem facien- « Et plaga mortis ejus, » scilicet, si-

    di mirabilia, non miracula nam miracu- : mulat^, « curata est, » scilicet, per re-
    lum proprie ordinatur ad cognoscendum surrectionem simulatam. Simulabit enim
    virtutem Dei. Mirabilia autem faciet, mortuum se per triduum, et postea dicet
    quse homines poteruiit admirari, et pro- se suscitatum : sed, sicut dicit Beda, to-

    pter novitatem rei, et propter modum tum faciot arte magica, et ministerio
    faciendi, quia cilo faciet quod natura fa- daemonum.
    ccret tardius. II ad Thessal. ii, 9 : Ciijus
    est adveiitiis seciindum operationem Sa-
    tancC, in omni virtute, et signis^ et prodi- « Et admirata est universa terra post
    giis mendacibus.
    bestiam.
    (kEt potestatemma(jnam.y> (ilossa, se-
    Et adoraverunt draconem, qui de- -
    ducendi mullos. Contra : Ad Roman.
    xur, 1 : Non est potestas nisi a Deo :
    dit polestatem bestise. »

    ergo diabolus non dabit potestatem An-


    tichristo. Responsio. Deus dabit illi po- Hic tanGfitur
    o de efficacia simuiationis
    testatera : sedtamen abutetur illa, et con- ejus, qute consistit iii duobus respectu
    :

    vertet ad malum, ut tota diabolica cre- suorum, et respectu sui, quod est ibi, f,
    datur. o : « Et datum est ei os. » Efficacia si-

    mulationis in aliis consistit in quatuor.


    Primo, in gentium admiratione. Secuii-
    do, in imitatione, ibi, « Posi bestiam. »
    « Et vidi unum de capitibus suis
    Tertio, in ejus adoratione^ ibi, y. 4 :

    quasi occisum in mortem, et plaga


    « Et adoraverunt draconem. » Quarto,
    mortis ejus curata est. »
    in ejus magnificatione, ibidem « Qui :

    dedit poteslatem bestix. »


    Hic agiturde capitum descriptione, vel « Unde dicit : « Ei admirata est, » id

    de Antichristi simulatione. est, admirabitur. Quasi dicat : Credent


    Et primo, ponitur xVntichristi simula- eum resurrexisse : et ideo admirabuntur.
    lio : secundo, efficacia simulationis ejus, « Universa terra, » id est, omnes ha-
    ibi, « Et admirata est luiiversa terra. » bentes terrenum affectum et intellectum,

    Iii prima, primo ponitur simulatio re- K post bestiam, » supple, euntes inente,
    ila-
    Qti- spectu mortis : secundo, respectu resur- et corpore. Ad litteram sequentur eam
    3ti.
    rectionis, ibi, « Et plaga mortis. » pr» admirationc, decepti magicis ejus ar-

    Dicit ergo : « El vidi unum, » id est, tibus, Dei permissione.


    Antichristum, « de capitibus ejus, » id

    est, de seplem principibus, qui per septem u Et adoraverunt draconem. »

    capita signantur, in quibus quia excellet


    Antichristus per malitiam, ^XxdyKMv unum Glossa, diabohim, supple, in Anti-
    singulariter. Vel, « Linim de capitihus christo, « (jui dedit potestatem, » scihcot
    suis, » id est, Antichristus, qui sic dici- miracula faciendi, ct resurgondi, ut vide-
    tur, quia dicet se esse principium suiip- batur, « bestix, » id est, Antichristo.
    sius : « quasi occisum » , id est, simulato-
    rie, et non verc : qula per artem magi-
    (( Et adoraverunt bestiam, dicentes:
    cam mortuum.
    simulabit se
    « In mortem. » Hoc addit nc crcdatur Quis similis besti»? et quis poteritpu-
    secuuduni communom usum hDqui, (|U(i g-nare cum ea ?
    D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

    Hic dicitiir, quod reprobi magnifica- (( Et blasphemias, » scilicet, negando


    bunt Antichrislum a duobus. Primo, a Ghiislum esse Deiim.
    polenlia faciendi miracula, cum dicit: « Et data est illi, » scilicet, Antichri-
    ((Quis similis bestiss ? Secundo, a po- » sto bestiali, « potestas facere, » supple,
    testatis eminentia, ibidem, « El quis praedicta mala, « menses quadraginta
    poterit pugnare cum ea ? » duos, » id est, per tres annos et dimi-
    Dicit ergo Et adoraverunt bestiam,»
    : (( dium. Tunc enim ita praesumet, quod
    j

    id est, bestialem Antichristum, se illi publice audeat blasphemare, quod ante i

    humiliando, « dicentes, » scilicet, ex vi- faciebat occultc.


    sorum admiratione, et cordis pusillani- Sed quseritur, Quare istud verbum to- Qui

    mitate: « Quis similis bestise, » scilicet ties repelitur? Responsio. Tribus de cau-
    in miraculorum admiratione? « Et quis sis. Primo, ut praemuniamur contra il-
    poterit pugnare cum ea, » id est, pote- lam persecutionem. Gregorius « Minus :

    stali ejus resistere ? Quasi dicat : Nullus feriunt jacula quae prsevidentur. » Secun-
    est qui in potentia sseculari emineat ita. do, ut non timeamus, quia cito trans-

    Haymo: « Verum dicunt qui hanc be- ibunt hujusmodi. Tertio, ut talem glo-
    stiamadorant : quia nequeinssecularipo- riam non quaeramus, quse ita cito termi-
    tentia, neque in miraculorum fraude, in nabitur.
    retroactis temporibus similis ei appa-
    ruit. »
    Debemus NoTA Quatuor prsedicta debemus
    : « Efcaperuitos suum in blasphemias
    nostro Creatori. Primo, debemus admirari ejus ad Deum, blasphemare nomen ejus,
    quatuor.
    majestatem. Ad Roman. xi, 33 : O alti-
    et tabernaculum ejus, et eos qui in
    tudo divitiarum sapientise, et scienticc
    coelo habitant. »
    DeifSecuTido, imitari ejus humilitatem.
    Matth. XI, 29 : Discite a me, quia mitis
    siim et humilis corde. Tertio, adorare Hic agitur de usu poteslatis.
    ejus divinitatem. Deuter. vi, 13 : Domi- Et dicuntur quatuor. Primo, quod
    num Deum tuum. timebis, etc. Quarto, blasphemabit Deum, negando ipsum esse.

    laudare ejus bonitatem. Psal. cxvi, 1 : Secundo, quod blasphemabit omne no-
    Laudate Dominumy omnes gentes, etc. incn quod apparet laudabile^
    ejus, per
    ibi, «Blasphemare nomen ejus. » Terlio,
    quod blasphemabit omnes qui Deo ser-
    « Et datum est ei os loqnens magna viunt, ibi, « El tabernaculum ejus. »
    et blasphemias : et data est ei pote- Quarto, quod etiam illos qui a majoribus
    stasfacere menses quadragintaduos. » proleguntur, ibi, « Et eos qui in ccelo
    habitant. »

    Hic agitur de eflicacia simulationis in Dicit ergo :« Et aperuit os suum, » j)

    seipso. Ex eo enim quod videbit, quod scilicet, quod ante per tres annos et di- *^^

    homines credunt eum a mortuis resur- midiuni quasi clausum tenebat, dum bla

    rexisse, orielur magna preesumplio in occulte blasphemabat, « in blasphe-


    eo, et ex prflesumptione magna et aperta mias, » ad Deum, »
    scilicet apertas, «

    blasphemia. Et secundum hoc exponitur scilicet, usque ad Deum. Tunc enim di-

    sic : cet aperte Christum non fuisse Dei Fi-


    « Et datum est ei, » scilicet, divina lium, et dicet se esse Christum.
    permissione, « os loquens magna, » sup- « Blasphemare nomen ejus, » id est,
    ple, dicendo se esseDeum. Daniel. xi, 36: ad blasphemandum fidem et obedien-
    Adversus Deum deorum loquetur ma- tiam Christi, per quam nominabilis esl
    gnifica. et laudabilis. Yel, « Noinen ejus, » id
    IN APOCALVPSIM B. .lOANNIS, VISIO IV-XIII, 7, H. 669

    est, Jesu, quod est nomen super omne Et adoraverunt eam omnes qui in- ^
    nomcn, de quo, Psal. lxxi, 17 : Sil no- habitant terram, quoram non sunt
    men ejus beiiedictum in sxcula. Hoc no- scripta nomina in libro vitcB Agni, qui
    men blasphemabit : quia dicet Christum
    occisus est ab origine mundi. »
    non fuisse Chrislum, sed potius Anti-
    christum, et mentietur se Christum.
    isli « Et iahernaculum ejus^ » id est, San- Hic est illa pars in qua a^ilur de ani- Potesiaiis
    ejus aiii-
    roa-
    m. clos in quibus habitat Dominus, sicut bitu potenlise Anlichristi. bitus.

    milites in tabernaculis, in quibus Irium- Et dicuntur quatuor. Primo, quod ha-


    phat. Unde Glossa : « Et tabemaculum bebit potestatem in reprobos de Judoeis,
    ejus, » id est, eos qui sibi militant, id ibi, « El data est illi. » Secundo, quod
    est, Sanctos qui sunt in Ecclesia mili- in reprobos de Gentibus, ibi, « Et lin-

    tanti. Vel, « Tabernaculum ejus, •> id guam, et fjentem. » Tertio, quod omnes
    est, carnem Christi, de quo, Psal. xlv, isti cultum divinum ei exhibebunt, ibi,
    : Sanctificavit tabernaculum suum y. 8 : « Et adoraverunt eam. » Quarlo,

    Altissimus : in quo deitas latuit, sicut in quodomnes reprobisunt, ibidem, « Quo-


    tabernaculo. Ad Coloss. ii, 9 ; In ipso rum nomina, etc. »
    inhabitat omnis plenitudo divinitaiis Unde dicit « Et data est illi potesias
    :

    corporaliter, id est, vere. in omnem tribum, » quoad Judseos, « et


    « Et eos qui in coelo habitant, » id est, populum, et linguam, et Hay-
    gentem. »

    qui protfj^unlur a majoribus in Eccle- mo : « In lingua et gente omnes Gen-


    sia, sicut minores : per ccelum enim tium nationes intelligimus. » Vel sic :

    majores. Yel sic : « Et eos qui in ccelo « Et linguam, quoad malos Christia-
    »

    habitant, » id esl^ Sanctos illos qui jam nos, « etgentem, » quoad Paganos.
    fruuntur Deo in coelo : dicet enim illos « Et adoraveruni eam » id est, be-
    fuisse ministros Antichristi, etnullum stiam, vel Antichristum, «om^ze* <7W« m-
    ante se Christianum. habitanl terram, » id est, qui terrenis
    desideriis serviunt, hoc est, omnes re-
    probi adorabunt in ipso diabolum.
    <c Et est datum illi bellum facere Hic quaeritur, Supra, y. 4, dictum est :
    Qujfislio.

    cum sanctis, et vincere eos. » « E^t adoraverunt bestiam, » quare dicit


    modo Et adoraverunt eum, » id est
    : «

    Hic est quarta pars, in qua agitur de Antichristum, et non eam? Responsio.
    usu potestatis suse. Et dicitur hic conces- In hoc innuit, quod cum Antichri>tus a
    sum esse Antichristo punire Sanctos subditis adoratur, diabolus in eo adora-
    corporaliler. tur.
    Unde dicit « Et datum est illi, » id
    : « Quorum, » scilicet, reproborum,
    esl, a Deo permissum, « facere bellum «non sunt scripta nornina in libro vitas
    cum sanctis, » id est, contra Sanclos, Agni, » id est, vitae quam dat Agnus, id
    scilicet comminando, blandiendo, pro- est, Christus, « qui occisus est ab ori-
    miltendo, exhortando : « et vincere gine mundi, t> id est, praevisus est ab
    eos, )) scilicet, corporaliter occidendo. a^terno occidi in tempore, Unde : « Ab
    Haymo : « Quos non poterit inclinare ad origine mundi, » id est, ante originem.
    fidem suam, vincet^ id est, occidet. » Simile, Eccli. xxiv^ 14 : Ab initio, et ante
    Scvcula creata sum, id est, praevisa creari
    secundum humanitatem. Dicit Sapien-
    « Et data est illi potestas in omnem tia : Ab initio, id est, ante initium.
    tribum, et populura, et linguam, et Vel sic : « Qui occisus est ab origine

    gentem : mundi, » id est, post originem. Vel sic :


    fiTO D. ALB. MAG. (HD. FP./ED.

    Qui occisus esl ab origine mundi, » id XIX, 29 : Fufjite errjo a facie gladii. Vel
    cc

    est, statim post originem, non in se, aliquando gladio materiali.

    sed in suis membris, sicut fuit Abel, vcl

    alii Sancti. Vel, prffiBguralus occidi in « Hic est patientia et fides Sancto-
    Abel, et agno quem obtulit. rum, »

    Id est, iioc tcmpore probatur quis

    aurem, audiat. Sanctorum tidelis et patiens. "Nlulti enim


    ^ c( Si quis habet
    tcmpore pacis videntur patientes et hde-
    lO Qui in captivitatem duxerit, in cap-
    les, qui tempore persecutionis invenien-
    tivitatem vadet : qui in gladio occi-
    tur impatientes et inlideles. Luc. viii,

    derit, oportet eum gladio occidi. Hic 13 : Ad


    tempus credunl, etc.
    est patientia et fides sanctorum. » Vel sic « Hic esl patientia : ct fides

    Sanctorum, » id cst, ad hoc dantur fides

    Supra posita est bestiae descriptio, hic et patientia, ut possint Sancti sustinere

    excitatur legentis attentio. tribulationem. Vel sic : '< Hic est patien-
    Et dicuntur duo. Primo, ponitur intel- tia, etc, )) id est, in tril)ulationibus pro-

    lectus excitalivum. Secundo, consolatio batur fides et patientia, sicut aurum in

    Sanctorum, ibi, y. 10 : .< Qui in captivi- fornace. Augustinus : « Ouod flagellum

    tatem, etc. » grano, quod lima fcrro. (juod fornax au-


    Dicit ergo : « Si quis Jiahel awem » ro ; hoc tribulatio viro justo. » Xota :

    cordis, « audiat, » id est, intelligat sen- « Hic est, » id est, in tribulatione, « pa-

    sum verbi. Vel sic : « Si quis hahet au- Sanctorum, » sicut aurum
    tientia et fides

    rem » corporis, « audiat, » auribus cor- in fornace ad probandum, sicut argen-

    dis. tum in minera ad cxtrahendum, sicut


    Quaestio. Hic quaeritur, Quare Scriptura inler- flos in arbore ad generandum, sicut se-
    ponit hoc verbum « *S/ quis hahct au- : nien in agro ad multiplicandum.
    rem, elc. » Responsio Bedee ; « Quoties
    Scriptura hoc dictum interponit, inten-
    tum quoerit auditorcm pro obsruritate « Et vidi aliara bestiam ascenden- |
    rei. »
    tem de terra, et habebat cornua duo
    similia Agni, et loquebatur sicut dra-
    « Qui in captivitatem dnxerit.etc. »
    co. »

    Quasi dicat : >'olile mullum curare de


    gloria Antichristi, nam « qui in captivi- Supra posuit Antichristi descriptio-
    tatem duxerit, » scilicet, alienando a nem, hic describit membra ejus, et prte-
    tide et salute, « duxerit, » inquam, ver- cipuc pricdicatores ejus.

    bo, vel exemplo, ^c in captivitatem va- Et dividitur hsec pars in duas. In pri- adU<
    det, » id est, in poenas infernales, velit ma, sub figura bestiee describit pra?dica-

    nolit. Et non dicit, vadii sed vadct : quia tores Antichristi ; in secuiuia, potesta-

    jam lata est sententia de istis. Joan. ni, tem eorum et effectum potestatis, ibi,
    18 : Qui non credit, Jam judicatus y, 12 « Et potestatem prioris bestise. »
    ;

    est. In prima tanguntur quatuor. Primo,

    ((. Qul in yladio occiderit, » scilicet eorum crudelitas. Secundo, superbia,


    spirituali, ut gladio malae persuasionis, ibi, « Ascendentem. » Tertio, simulaiio

    vel gladio materiaU, sicut Antichristus, et hvpocrisis, ibi, « Et habehat cornua

    et sui : « oportet eum qladio occidi, » duo. )) In quarta, modus loquendi, ibi,
    scilicet, sententia a:4erni judicii. Job, .1
    Et loquebatur. ^^
    L\ APOCALYPSIM B. JUANMS, VISIU IV-XIIL 11, 12. eiTi

    Dicit ergo : « Et vidi aliam bestiam. » quid boni in eis videbitur, simulatio
    NoTA : Hsec bestia difTert a prsecedenti : erit. »

    (juia iila ascendit de mari, lifec de terra. « Et locjuebatur sicut draco, » id esl,
    Per iilam signatur Anticliristus, per Antichristus : quia sicut diabolus loqui-
    istam corpus ejus, maxime qui eam pree- tur in Antichristo, ita prcedicatores Anti-
    dicaturi suut. Haymu : a Priorbestia An- christi loquentur a diabolo. Vel, « Sicui
    malorum caput
    tichristus est, scilicet, : draco, » quia persuadendo et blasphe-
    sequens vero corpus ejus, maxime qui mando concordabit draconi.
    eam prsedicaturi sunt. Pcr primam pot-
    ost siu,nari multitudo Genlium adhseren-
    tium Antichristo in persecutione Eccle- « Et potestatem prioris bestice om- 19
    sise : per secundam falsi Christiani, qui
    nem faciebat in conspectu ejus : et
    Ecciesiam persequentur cum Antichri-
    fecit terram, et habitantes in ea, ado-
    sto. »
    rare bestiam primam, cujus curata
    Dicit ergo : « Et vidi, » id est, intel-
    lexi nliam
    spiritualiter, « bestiani, » id est plaga mortis. »

    est, Pseudo-Apostolorum congregatio-


    nem. Et dicitur bestia, quasi vastia, pro- Hic agit de potestate ministrorura An-
    pter crudelitatem. tichristi.

    Ascendentem, » scilicet, propter su-


    « Et dicuntur tria. Primo, quod habe-
    perbiam, et transeuntem, « de terra, » id bunt potestatem decipieudi per sanctita-
    est, de terrenorum opulentia. Havnio :
    tis simulationem. Secundo, per miracu-

    « De terra ascendere, est pro terrenis lorum operationem, ibi, y. 13 « Et fe- :

    rebus in superbiam erigi. » Nota : Xon cit signa. » lertio, per ssecularem pote-
    dicitquo ascendit, sed unde quia : ma- statem, ibi, y. 15 : « Et faciet ut ([uicum-
    lorum ascensus est descensus. I*sal. «jue, etc. »

    Lxxii, IS : Dejecisti eos, dum allevaren- Dicit ergo : « Et potestatem prioris


    tiir. quod diabulus revelabit ei
    Xota, bestiip, » id est, Antichristi bestialis et

    thesauros absconditos, unde suos dita- irrationalis, « omnem, » id est, omnes


    bit : et sic erigetur in superbiam. Daniel. modos decipiendi^ quibus Antichristus
    XI, 43 : Dominabitur Ihesaurorum auri decipit, decipient isti, « faciebat in con-
    et argenti. spectu ejus, » id est, Antichristi, hor
    « Et habebat cornua duo, » id est, vi- est, in beneplacito ejus. Vel, « I?i con-
    tam, et scientiam : sed quia non habebit spectu ejus, » scilicet, ut quasi videatur
    illasecundum veritatem, sed per simu. omnia Hayrao quserit, Si pra'dica-
    scire.

    lationem ideo non dicit simpliciter, sed


    : tores Antichristi semper in ejus praesen-
    « similia Afjni ». Vel, « Duo cornua » tia sint ? Et rcspundel, quod non sed :

    sunt doctrina et polestas faciendi mira- ideo dicuntur in conspcctu ejus potesta-
    cula per sinmlationem, non secundum . tem Iiabere, quia ubicuraque sint, stude-
    veritatem, et per ea quasi per cornua bunt ila voluntatera ejus facere, ac si
    impugnabunt Ecclesiam. Vel, « Duo sempcr ab eo videantur. In conspectu
    cornua, » id est, duo Testamenta, quibus etiam ejus sunt quia in tantum eum :

    defenditur Ecclesia, quffi habebit per honorabunl, ut quidquid acluri sunt, di-
    scientise cognitionem, non per vitae san- canl in conspectu ejus csse, taraquam
    ctitatem : per usurpatiunem, non secun- nibil eum lalere possit.

    dum veritatem. Unde sequitur : « Simi- « 7:7 fccit terram, » id est, ainatores
    lia Agni. » Vel, « Duo cornua similia terrenoruni, " et habitantcs in ea. »

    Agni » sunt dileclio Dei et proximi simu- Glussa, in amure terrenuruin perseve-
    lata quu' erit in eis. Uude (jlussa : « Si rantes. Vel, « Terram, » id est, corpura
    t>72 D. ALH. MAG. ORD. FR.ED.

    terrena, « et habitantes in ea, )) id est, 24 : Surgent pseudochrisli, et dabunt


    animas quiescentes in corporibus, « ado- signa magna, ctc. Vel, « ]n conspectu
    rare bestiani primam, » id est, Anli- hominum, » id est, aperte, et jaclaljunt

    christum qui est caput omnium malo- se meliores Apostolis, qui in conclavi
    rum, quem adorabunt Apostoli sui, sic- receperunt Spiritum sanctum.
    ut Christum adorayerunt veri Apostoli :

    (• cujus curata est plaga mortis, » scili-


    cet, simulate, et per resurreclionem si-
    « Et seduxit habitantes in terra,
    14
    mulatam quam prsedicabuntsicut veram.
    propter signa quse data sunt illi facere

    in conspectu bestiee, dicens habitanti-

    bus in terra ut faciant imaginem be-


    ,« « Et fecit signa magna, ut etiam
    stiffi, qua^ habet plagam gladii, et
    ignem faceret de coelo descendere in
    vixit.
    terram in conspectu hominum. »
    Et datum est illi ut daret spiritum
    12
    imagini beslite, et ut loquatur imago
    Hic delerminat potestatem quam ha-
    bestise. »
    bebunt ministri Antichristi per miracu-
    lorum operationem.
    Et dicuntur tria. Primo, quod mira- Supra diclum quod ministri Anti-
    est

    cula facient ad confirmationem praedica- christi miracula facient, hic dicitur quod
    tionis Secundo, miraculorum ex-
    sua;. per hoc multos seducent,
    pressionem ponit, ibi, « Ut etiani ignem. » Et dicuntur hic tria. Primo, quod per
    Tertio, quod ad majorem deceptionem miraculorum operationem multos deci-
    facientcoramSanctis, ibi, « In conspectu pient. Secundo, quod Antichristo confor-

    hominum. » mes facient, ibi, « Dicens habitantibus. »

    Dicit ergo : « Et fecit, » id est, laciet, Tertio, quod ilhjs loqui linguis facient,
    Miracnla
    niiDistro- « signa magna. » Glossa, ad confirma- ibi, >'• !•-> : « Ut datum est illi. »
    ruo) Aoli
    christi. tionem prsedicationis suse. « Ut etiam In prima parte dicuntur tria. Primo,
    iqnem faceret de coelo descendere in ter- quod praedicatores Antichristi terrenos
    ram. » Ad litteram poterunt h«c facere homines seducent. Secundo, ostendit
    Apdstoli Antichrisli, d.Traonum opera- per quod, quoniam per miracula, ibi,
    tione. Nec hoc est incredibile, cum alia « Proptcr signa. Tertio, quod illa fient ->

    vice hoc fecit diabolus. Job, i, 10 : Ignis in invocatione nominis Antichristi, ibi,

    cecidit coelo, etc. Vel, « Ignem, » id « In conspectu besticv. »

    est, spiritum malignum in specie ignis, Dicit ergo : « ht seduxit, » id est,

    (( faciet descendere de coelo in terram, » seorsum a verilale ducet, « habitantes in


    sicut Apostolis datus est Spiritus sanctus terra, » id est, finaHler amantes terrena,
    in igne, id est, specie ignis'. Et sicut ad etpostponentes divina : « propter signa, »

    praedicationem Apostolorum dabaturSpi- id est, miracuhi, « qux data sunt, » sci-


    ritus sanctus signo visibih. Act. x, 44 : licet, permissione divina, « illi, » id est,

    Adhuc loquente Petro verba hsec^ etc, bestiae, hoc est, praedicatoribus Antichri-
    sic illi dabunt spiritum malignum in sti, « faccre in conspectu bestise, » id est,

    specie ignis, arte magica. Antichristi, in cujus nominis invocatione


    « In tcrram, homines qui » id est, in ministri ejus miracula facient.
    terrena sapiunt, « in conspectu homi- « Dicens, » id est, prcecipiens, « habi-
    num, » id est, Sanctorum. Matth. xxiv, tantibus in terra^ » id est, in terrenis, qui

    1 Cf. Ac . II, 3,
    I\ APOCALVPSIM H. .KJA.N.MS, MSIo IV \lll. ir,, |S. l-i

    sibi adhserebunt,, cc ^^/ faciant imaginem Et faciet omnes, pusillos et magnos,


    16
    besiice, » id est, Antichrisli, id est, ut et divites et pauperes, et liberos et
    faciant se conformes illi, sicut dicit Glossa
    servos, habere characterem in dextera
    et Ha3'mo, hoc est, fidem illius tenebunt,
    et simulationem illius imitabuntur.
    manu sua, aut in fronlibus suis :

    (.( Qu^ hahet plagam gladii, » id est, Et ne quispossit emere aut vendere, 19
    cicatrices vulnerum, quae sunt signum nisi qui habet characterem, aut no-
    niortis : « et vixit, » scilicet, per simu- men bestiee, aat numerum nominis
    lationem resurrectionis : quia sicut di-
    ejus.
    ctum est, se finget mortuum, et resur-

    rexisse.
    tlic sapientia est. ts
    NoiA : Aliqui dicunt, quod facient a
    suis credentibus tieri imaginem Antiohri- Hic dicit, quod per saecularem potesta-
    sti materiitlem, sicut nos facimus imagi- tem hoc facient.
    nem Salvatoris, et facient eam adorari Et dicuntur tria. Primo, quod contra-
    in ejus nomine. dictores Antichrisli punientur morte.
    Secundo, quod conformes facient confi-
    « Et datum est illi ut daret spiritum, teri Antichristum esse Deuni ore, ibi,

    ete. )) f. 16 : « Et faciet omnes^ pusillos et ma-


    gnos, etc. » Tertio, quod nulfus nisi prae-
    « Et datum est, » id e.st, permissum, dicatores Antichristij audebit prsedicare,
    « illi, )) scilicet, bestice, id est, ministris ibi, y. 17 : « Et ne quis possit, etc. »
    Antichristi bestialibus et irrationalibus, Dicit ergo :« El faciat, » scilicet, illa

    « ut daret spiritum, » scilicet, malignum bestia qute corpus Antichristi signiticat,


    spiritum prophetandi, « imagini bestise, » Glossa, per principes sseculares. « Ut
    id est, conformibus Antichristi, sicut di- quicumque non adoraverint imaginem
    cit Glossa. hestiai, » id est, quicumque colendo no-

    180
    « Et ut loquatur hestix imago, » id iuerint imitari iliam simuiationem qua
    est, conformes Antichristo loquantur pulatur Antichristus esse Fdius Dei, et
    variis linguis, vel prophetantes de futu- resurrexisse a mortuis : vel Apostofos
    ris, sicut dictum fuit Apostoiis, quod sibi conformes non honoraverint, et obe-
    possent loqui variis linguis. dierint eis, " occidantur, » scilicet, morte
    Si autem intelligitur de imagine mate- corporafi.
    riali, tunc exponitur sic : « Et datum est
    illi, )) scilicet, statuse, « ut loquatur « Et faciet omnes, pusillos, »
    imago bestise, » id est, Antichristi. Se-
    cundum hoc quod sit creatura
    videtur, Td est, qui malum quod volunt perfi-
    rationalis. Responsio. Loquetur per ipsum cere non possunt, « et magnos, » id est,
    prsesidentem, sicut idola solebant dare qui secundum suum propositum operan-
    responsa. Unde Haymo : « Arte magica tur mafum, « et divites, » id est, super-
    facient statuam loqui, et futura praedi- bos divitiis, et.elatos in temporalihus,
    cere : et hoc permiltet Deus, peccatis « et paupcres, » fide, et bonis operil)us,
    hominum exigenlibus, sicut olim per- « ct lihcros, » id est, a justilia afienos,
    missum est, cum vigeret idololatria. » « et servos, » id est, peccatis repfetos. Ad
    Roman. vi, 20 : Cum servi essetis peccati,
    liberi fuistis justitise, id est^ alieni a justi-
    « quicumque non ado-
    Et faciat ut
    tia.
    raverint imaginem bestise, occidan- « Ilahere charactercm, » id est, vitae et

    lur. doctrinae conformitatem, « in de.rtera ma-


    XXXYUl 43
    674 0. ALB. MAO. ORD. PR.EL).

    ?iu sua, » id est, in opere manifestam, « Et datum est illi, etc. '. » Nota Ah- :

    « aut in frontibussuis, » id est per aper- ter exponilur ut intelligatur de imagine


    tam oris coafessionem. materiali ad lilteram, licet aliquantulum
    sit tactum.
    « Et dalum est illi, » scilicel Deo per-
    « Et ne quis possit emere aat ven-
    mittenle, « ut darct spiritum imagini
    dere, nisi qui habet characterem, aut hcstise, » id est, statujr factcB ad similitu-
    nomen besticP, aut numerum nominis dinem Antichristi et honorem : « spiri-
    ejus. » tum, » inquam, ut movealur, et loquatur
    ad majorem hominum deceptionem. Hoc
    Ad Hlteram l)oni hal>eljunlnr quasi
    autem fiet per spiritum praisidentem illi

    excommunicati : ita ut nulius audeat


    statuce, non unitum ut forma.
    vendere, nec ab eis emere. Vel sic : Non Unde subdit « Et ut loqualur imago
    :

    solum ita facient per principes ssecu-


    bcstix. Ad litteram per dsemonem.
    ))

    lares sed etiam istud, « ne quis possit


    :
    Et faciat, » scilicet, per suam per-
    ((

    emere. » Glossa, servos Dei acquirere,


    suasionem et principuni saecularem po-
    « aut vendere, » scilicet, tunicam mun-
    testalem, « ut quicumfjue non adorave-
    danee conversationis per opera pceniten- rint imaginem hestise, occidantur, ad ))

    tise. llli enim tunc dicent, quod non erit


    litteram, quod figuratum fuit, Daniel. lu,
    flendum, sed divitiis et deliciis vacandum.
    18, ubi praeceptum fuil, quod omnes in-
    Yel sic « A^e quis possit emere,
    ; » scilicet,
    terficerentur qui non adorarent statuam
    veritalis intelligentiam, studendo, et au-
    auream.
    diendo, « aut vendere, » docendo, vel
    « El faciet oudics, pusillos, etc. » Hic
    prsedicando, « nisi qui hahct characterern
    fit distributio pro generibus singulorum,
    bestise, » id est, fidem Anlichristi in cor-
    non pro singulis generum, « haberc cha-
    de, « aut nomcn bcstia', » id est, con-
    ractercm, y> id est, aliquod signum, (( in
    fessionem ejus in ore, sicul dicit Haymo :

    dcjtcra manu sua, )) ad lilteram, « aut


    « Nemo tunc poleril prseJicare Christum
    in frontibus suis, » id est, capilibus, per
    libere, sed Anlicliristum tantum. » Pro-
    quod cognoscantur esse de familia Anti-
    pler quod tunc, ut dicit Apostolus, II ad
    christi, sicut Judaei portant aliquod si-
    Timolh. IV, 3 : Erit tempus, cum sanam
    gnum, per quod cognoscantur.
    doctrinam non sustinehunt, scd ad sua
    « Et nc quis possit emere, elc. » Ad
    desideria, etc.
    litteram boni erunt ut excommunicati :

    i; Aut numerum nominis cjus, » id est,


    ita quod nullus audebit eis vendere, nec
    nisi habeat multiplicationem operum :

    ab eis emere. Proverb. xxix, 27 : Abomi-


    ut sic per opera probet se habere tidem
    nantur impii cos qui in rccta sunt via.
    in corde, et ore per apertam confessio-
    « Nisi qui hahet charactcrcm besliee, »
    nem. Quid autem sit nomen bestite et
    scilicet signum, « aut nonien hesiise^ »
    numerus nominis ejus, slatim dicelur.
    scilicet, ul vocetur ab Antichristo Anti-

    « Hic sapientia est. »


    christianus, sicuta Christo vocamur Chri-
    stiani, <( aut nunierum nominis ejus. »

    « IJic, » iJ est, in cognitione nominis Ad litteram, ut omnes litteras nominis


    beslise et numeri nominis, « cst sapien- ipsius habeat scriptas aperte. Et hoc to-
    tia^ » scilicet, ne^essaiia ut sciatur. Vel, tum fiet, ut boni cognoscanlur, et non
    « Hic, t> id est, in hoc lempore, quando possint latere, sed oicidantur.
    tanta erit tribulalio, « cst sapienlia, » « Uic est sapientia, » scilicet, in cogni-
    scilicet, opus ad cavendum casum. lione nominis et numeri ejus.

    * Vide ^. \o et seq.
    I.N AIMH.Al.^PSINi H. .JnA.N.MS, VI-^lo IV-\III. IS. fjr,

    « (Jui liabet intellectum, computet Secunduni liedam, hoc nomen est Tey- leitau.

    numerum bestife : numerus enim ho- tan, quod interpretatur gigas : hoc enim
    nomen quasi omnibus potenlia antecellat,
    minis est^ et numerus ejus sexcenti
    usurpabit Antichristus, jactans se illum
    sexaginta sex. »
    de quo Psalmista, Psal. xvni, 6 : Exsul-
    tavit ut gigas. Numerus autem hujus no-
    Hic est secunda pais illius partis, iii minis est sexcenti sexaginta sex. : quod
    (|ua determinatur de secunda bestia, et patet sic T signat trecenta, E quinque,
    :

    excitatur in!cllectus legentis. T decem, T trecenta, A unum, X ([uin-


    Et dicunluitria. Primo, excitatur lector quaginta : qute simul congregata faciunt
    ad computandum numcrum Se- bestiEe. sexcenti sexaginta se.K. Interpretatur
    cundo, quod licet videatur per illum nu- etiani sol : f|uia ille affirmabit se esse
    merum homo purus,
    Deus, tameii erit solem justitiae, dc quo, Malach. iv, 2 :

    ibi, Ni(raerm enim homhns est » Tertio,


    (( . Orietur vobis timentibus nomen meum
    ponit numerum nominis ut per hoc in- : Sol justitice. .Toan. \.\\ : Et erat lux ve-
    lelligi detur quod sit nomen beslise, ut ra, qua' illumiiial omncm hominem ve-
    possit caveri, ibi, « El numerus ejiis. » nientem in hunc mundum.
    Dicit ergo : « Qui habet. » Glossa : Item, latinis verbis nomen habens
    « Ouia res est obscura, attentos facit. ^ istum numerum est Diclux, quod bene Diclux.

    « IntcUectiim, » id est, donum intelli- competit ei qui cuilibet dicet : Diclux, id


    gendi niysleria, « computet numerum est, dic me esse lucem. Et in hoc quod
    bestix, w scilicet, ita quod sciat et cogno- est DiL-Iux. numerum pra?dictum inveni-
    scat signatum illius. mus. D enim apud nos quini;entos signat,
    Numerus enim hominis esf, » el non
    « I unum, ("i ci-ntum, L quinquaginta, V
    Dei. Beda « Numerus hominis est, » ne
    :
    quinque, X decem : quae simul sumpta
    eum putemus juxta quorumdam opinio- sexcenti sexaginta sex perliciunt.
    nem, vel diaholum esse, vel Deum, sed Item, aliud nomen ponit Beda com-
    unum de hominibus in quo totus Sata- plens eumdem numerum, quod est Anle- Antemos.
    nas habitaturus est corporaliler. » mos, et interpretatur honor contrarius :

    quod quidem convenit Antichristo qui


    « Et numerus ejus est sexcenti sexa- honori qui soli Christo debetur, erit con-

    ginta sex. » trarius. A signat unum, X quinquaginta,


    T trecenta, E quinque, M quadraginta,
    Ad hoc inlelligendum notandum, quod septuaginta, S ducenta : qucT simul sum-
    hic liber in Greeco scriplus est : unde se- pta reddunt praedictum numerum.
    cundum morem Greecorum nunierus iste Hoc idem reperitur in alio nomine
    hujus nominis accipiendus est. Grceci au- quod est Arnogme, quod interpretatur Arnoyme.
    tem litteris exprimunt numeros, secun- nego, quod bene convenit Anlichristo qui
    dum quod in alpliabeto ponuntur. Verbi negabit Christum esse Deum, et complet
    gratia : Alpha quod est primuni elemen- numerum prtediclum. A unum signat, R
    tum, signat unum, beta duo, etc, usqiie centiim, X"^ quinquaginia, scptuaginla,
    ad iota, quod decimo loco ponitur, et Y quadringenla, M quadraginla, V. quin-
    significat decem : sequens vero, scilicet, que.
    cappa signat viginti : sequens vero tri- Ex prsedictis palet, quid sit nomen
    ginta, et sic semper procedendo usque bestia^ et quisnumerus nominis ejus.
    sit

    ad centum : unde rho centum signat, se- Xomina autern ista, id cst, res eorum
    quens vero ducenti signat, sic procedendo nominum usurpabit sibi Antichristus :

    usque ad mille. Hoc viso de facili inve- quia vocabil se solem justitiie, et gigan-
    nitur nomen bestia' et numerus hnminis. tem gemioiP substantiae, id est, divinae,
    676 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

    et humanae. Iteni, faciet se vocari Ante- senarius est numerus operationis creatu-
    mos, id est, Cliristo contrarium : et Ar- rae : omnes enim creaturse sex diebus
    novme, quia negabit Christum esse operatcB sunt.
    Deum, et affirmabit se esse Deum. Et Alitcr dicunl alii, quod per senarium,
    per hunc numerum qui in prsedictis no- cujus partes aliquota? totum perficiunt,
    minibus continelur, volet ipse apparere nec ulira procedunt, nec cilra remanent,
    Deus : sed sapienlibus el coiinoscenlibus signatur perfectio fidei cui nihil adden-
    veritatem nominis, purus homo appare- dum vel detrahendum est, sed simplici-
    bit. Et ideo dicit : « Qui hahet intelle- ter lenendum sicut determinant Scriptu-
    ctnm, » id est, sensuni et graliam cogno- r£e et sicut senarii non sunl nisi tres
    :

    scendi mj^^steria, « compiitei numerum partes aliquotee, sic non esl fides nisi
    bestise, » id est, iitteras norainis ejus : de tribus, scilicet, nisi de Trinitate per-
    « numerus enim hominis est, » id est, sonarum, aut dualitate naturarum in
    patebit per litteras ipsam bestiam purum Christo, aut unitate essentiae trium per-
    esse hominem, quamvis se dicat Deum. sonarum. Hic est prima perfectio et ma-
    « Et numerus est sexcenti sexaginta gna. Item, persexaginta, quicomponitur
    sex, » id est, litterse ejus talem numerum ex senario ducto in denarium, signatur
    signant. Quasi dicat : Conjungat litteras perfectio operationis. Hic est secunda
    quae talem numerum signant, et habebit perfectio et major. Item, per centum si-
    nomen besliae. gnatur triplex perfectio, scilicet, fidei

    Quaestio. Quomodo videalur


    Hic est dubitatio, propter senarium, operationis propter
    Deus per hunc numerum insipientibus, denarium, adimpletionis consiliorum
    cum sapientibus appareat purus homo? propter centum. Quia igitur Antichristus
    Responsio. In lioc numero sexcenti sexa- hanc triplicem perfectionem suis promit-
    ginta sex triplex senarius invenitur^ sci- tet, praemium quod debetur eis, ideo
    vcl
    licet, senarius sex unitatum, id est, 6 : reputabitur ab eis Deus a sapientibus :

    senarius sex denariorum, scilicet, 00 : vero homo purus. Quamvis enim per
    senarius centenariorum, scilicet, 600. praedictos numeros diversae signantur
    Primus signat perfectionem nalurse quia : perfecliones, tamen cum senarius sit nu-
    in sex diebus sunt omnia operata. Secun- merus operationis, quia sex diebus om-
    dus senarius, scilicet denariorum, signat nes creaturae sunt operatse, ideo per ip-
    perfectionem mcritorum : in observatione sum tantum crealura et non creator si-

    enim decalogi consislit nieritum et in :


    gnatur. Ideo tempore Antichristi qui per
    hoc quod sexies sumilur, signatur per- praediclos numeros describitur, apparebit
    fecta adimpletio decalogi unde per :
    purus homo sapientibus et in malilia
    sexaginta signatur perfectio meritorum. perfectus.
    Tertius senarius significat perfectionem
    praemiorum centum enim significat
    :

    Hic sunt dubitabilia.


    preemium quod debelur perfectis, nam
    tructus centesimus illis debetur. Quia igi-
    tur Antichristus habet hunc numerum, Primo, super illo verbo y. 2 : « £"/ os
    in quo signatur perfeclio naturae, gratiae, ejus sicut os leonis, etc, » quaeritur,
    et glorise, quee triplex perfeclio a solo Deo Cum supra dictum sit, quod bestia habe-
    est ideo insipientibus videbitur Deus
    : ret septem cornua, quomodo hic dicilur
    esse. Sapientibus tamen per hunc nume- habere unum
    non septem ora ?
    os, et
    rum videbitur purus homo, quia totum Septem sunt ejus capita
    Responslo.
    per senarium scribitur et perlicitur in : non numero, sed significatione unde :

    quo dalur inlelligi, quod ille cui hic nu- idem sunt seplem capita quod unum si- :

    merus competit, pura creatura erit nam : gnant enim omne corpus malorum. Vel
    L\ APOCALYPSIM B. JOANNIS, VTSIO IV-XIII, 18. 677

    dicitur : « Os ejus, » singulariter, ad si- quasi maximum pra?tulit ut quia Domi- culum in
    :

    gnandam quod omnes reprobi tunc lo- nus Jesus, Spiritu sancto in igne venien- iiiue.

    quentur ore suo, lioc est, ore diaboli, id te, virtutum gratiam dedit, ipse quoque
    est, ore uno, sicut omnes boni ore uno suos quasi simili charismate, astutia fal-
    loquentur, id est, ore Spiritus sancti. lente, decipiat.

    Dub. 5.
    Secundo, super illo verbo y. 4 : « Et Quinto^ super iilo verbo y. 15 : « Et
    ub. 2.
    adoraverunt draconem. Glossa, diabo- datum est illi ut darei spiritum imagini
    \um, quideditpotestatem bestix. »Glossa, hestise, et ut loquatur, » scilicet prophe-
    ut faceret miracula, qua^rilur, Aut homi- tando de futuris. Contra : Solus Deus
    nes credent eum habere potestatem a potest dare spiritum prophetandi, id est,
    Deo si a Deo, ergo ado-
    diabolo, aut a :
    prsevidendij et prsedicendi futura.
    rabunt Deum, et non diabolum si a dia- :
    Responsio. Futura contigentia subja-
    bolo, quomodo ergo sequentur eum ? cent ordinationi divina? : et ideo talium
    Responsio. Multi scient Antichristum notitiam solus Deus potest dare. Cum
    esse malum, et multi simplices non ad- igitur prophetia sit talibus, solus Deus
    vertent, sed oranes sequentur eum, vel potest dare spiritum prophetandi. Quse-
    propter dona quae dabit, vel propler ti- dam vero sunt futura naturaliter, ut
    morem mortis : et videntes ejus miraca- eclypsis lunse, vel solis : et talia potest
    la, dicent : Benedictus qui dedit isti ta- prsedicere da^mon. Item, cum sit velo-
    lem potestatem. Hic autem est diabolus, cissimus, illud quod dictum est jam in
    et ideo in communi adorabunt diabolum, uiia regione, vel factum, dicit cito post
    non propria ratione. in alia, ubi videtur quasi futurum : et

    sic preedicii futura : aliter non, nisi reve-

    Jb. 3.
    Tertio, illo verbo >\ 1
    super Et : <(
    larentur ei a superiori. Item, quandoque
    esi daium hellum facere cum sanciis,
    illi praedicunl futura ex quadam conjectura :

    et vincere eos, quyerit Haymo Si Do-


    >< :
    propter quod frequenter accidil, quod
    minus electos suos diligit, cur ila vehe- mentiuntur.
    menter permittet illos affligi?
    Dub. 6.
    Respondet : quia filii sunt, et paterna Item quaeritur, Utruni possit dare lo-
    haereditate donandi, atque ideo dilecli. qui variis linguis?
    Unde scriptum est, ad Hebr. xii, : Fla- Responsio. Credo quod non : sed hoc
    gellat omnem filium cjuem recipit. Et faciet secundum visioneni hominum so-
    supra, 111, 19: Ego quos amo, arguo et lum. Vel ipse, cum sciat omnes Scriptu-
    castigo. ras et omnia idiomata, ut dicit Damasce-
    nus ', loquetur in eis, vel hoc faciet si-
    b. 4.
    Qaarto, super illo verbo y. 13: « Ut mulatorie, aut per faliaciam hujusmodi,
    ignem faceret de coelo dcscendcre, » quae- et cum plures sint ejussequaces el diver-
    ritur, Quare potius commemorat mira- sarum linguaruni, faciet illos loqui, ac si
    culum ignis quam aliud ? linguis variis mirabililer loquerentur.
    re fa- Responsio Beda" Miraculum ignis :

    mira-

    ^ S. J. Damascenus, Lib. IV de Fide ortho- doxa, cap. 18.


    678 D. ALB. AIAG. OKD. PR/ED.

    CAPUT XIV.

    Vij^g-ines ciim Agno cantantes ambulant, Angelo iino evangelium annuntiante,


    altero Babylonis lapsum, tertio vero cruciatum eorum qui bestiam adorarunt
    prcedicante : porroduo habentes falces jubentur, ille messem, hic autem vineam
    terrce demetere.

    1. Et vidi, et ecce Agnus stabat supra Dicens magna voce Timete Do-:

    montem^Sion, et cum eo centum minum, et date illi honorem,


    quadraginta quatuor millia, quia venit hora judicii ejus : et
    habentes nomen ejus, et nomen adorate eum qui- fecit coelum et
    Patris ejus scriptum in frontibus terram, mare et fontes aqua-
    suis. rum '.

    2. Et audivi vocem de coelo, tam- Et aiius Angelus secutus est, di-


    quam vocem aquarum multa- cens : Cecidit, cecidit Babylon
    rum, et tamquam vocem tonitrui illa magna, qu« a vino irae for-
    magni et vocem, quam audivi,
    :
    nicationis su^e potavit omnes
    sicut citharoedorum citharizan- gentes -.

    tium in citharis suis. Et tertius Angelus secutus est illos,


    3. Et cantabant quasi canticum no- dicens voce magna Si quis :

    vum ante sedem, et ante quatuor adoraverit bestiam et imaginem


    animah"a et seniores :
    et nemo ejus, et acceperit characterem
    poterat dicere canticum, nisi illa in fronte sua, aut in manu sua_,
    centum quadraginta quatuor 10. Et hic bibet de vino irc^ Dei, quod
    millia, qui empti sunt de terra. mistum est mero in calice ira;
    4- Hi sunt qui cum mulieribus non ipsius, ei cruciabitur igne et
    sunt coinquinati, virgines enim sulphure in conspectu Angelo-
    sunt. Hi sequuntur Agnum rum sanctorum, et ante con-
    quocumque ierit. Hi empti sunt spectum Agni :

    ex hominibus primitise Deo et 1 1 Et fumus tormentorum eorum


    Agno :
    ascendet in saicula sa^cuiorum :

    5. Et in eorum non est inven-


    ore nec habent requiem die ac nocte
    tum mendacium, sine macula qui adoraverunt bestiam et ima-
    eim sunt ante thronum Dei, ginem ejus, et si quis acceperit
    6. Et vidi alterum Angelum volan- characterem nominis ejus.
    tem per medium coeli, haben- 12, Hic patientia sanctorum est, qui
    tem evangeUum ceternum, ut custodiunt mandata Dei et
    evangelizaret sedentibus super fidem Jesu.
    terram, et «uper omnem gen- 1 J. Et audivi vocem dc coelo, dicen-
    tem, et tribum, et linguam, tem mihi Scribe Beati mortui
    : :

    et popuium : qui in Domino moriuntur.

    ' Psul. cxLv, 6 A.l. xiv, ]4.


    :
    - Isa. XXI, y ; .If^reni. li. ^.
    JX APOCALYPSLM B. JOANNIS, VISIO IV-XIV, 1 m
    Amodo jam dicit Spiritus ut quod est in coelo, habens et ipse
    requiescant a laboribus suis : falcem acutam.
    opera enim illorum sequuntur 18. Et alius Angelus exivit de altari,
    illos. qui habebat potestaiem supra
    14. Et vidi, et ecce nubem candidam ignem : et clamavit voce magna
    et super nubem sedentem simi- ad eum qui habebat falcem acu-
    lem Filio hominis, habentem tam, dicens Mitte falcem t :am :

    in capite suo coronam auream, acutam, et vindemia botros vi-


    et in manu sua falcem acutam, nsd terrcG, quoniam maturae
    i5. Et alius Angelus exivit de templo, sunt uv£e ejus.
    clamans voce magna ad seden- 19. Et misit Angelus falcem suam
    tem supernubem Mitte falcem : acutam in terram, et vindemia-
    tuam et mete, quia venit hora ut vit vineam terrce, et misit in la-
    metatur, quoniam aruit mcssis cum irte Dei magnum :

    terrte'. 20. Et calcatus est lacus extra civita-


    16. Et misit qui sedebat super nubem tem, et exivit sanguis de lacu
    falcem suam in terram, et de- usque ad frenos equorum. per
    messa est terra. stadia mille sexcenta.
    17, Et alius Angelus exivii de templo

    Dicit ergo
    « Et vidi, n id est, intellexi spiritu re-
    velante,« et ecce Agnus. » Hoc dicit
    L\ CAPUT XIV APOCALYPSIS quantum ad humanani naturam propter
    inuocentiani vitie, et sacrificium, et im-
    ENARRATIO. molationeni. Jerem. xi, 19 : Ego qiiasi
    agmis mansuetiis qui, etc.

    « Slabat. ) Iloc dicit quantum ad di-

    « Et vidi, et ecce Agnus stabat su- vinitateni : nam si cecidit per hunianita-

    pra montem Sion, et cum eo centum tem, semperstetit secundum divinitatem.


    Joan. I, 26: Medius vestrum stetit, scili-
    quadraginta quatuor millia, habentes
    cet, secunduni deilatem, quem vos nesci-
    nomen ejus, et nomen Patris ejus scri-
    iis, occidenles eum secunduni car-
    ptum in frontibus suis. »
    nem.
    « Supra montem Sion. d Sion inter- ^j^^n

    SuPRA descripsit Joannes familiam pretatur specula, et signat Ecclosiam,


    draconis, hoc est, Antichristum et mini- quae bona futura speculatur, et quae mala
    slros ejus. hic incipit agere de Agno et sunt cavenda (kumntiat. Et dicilur aV^/«6-,

    familia ejus quie opponuntur prfediclis. quasi semper juvaie Ecclesiani paratus.
    El dicuntur hic tria. Primo, Agni vi- Psal. u, G : Ego autem constitulus sum
    sio. Secundo, exercitus ejus descriptio, rex ab eo, etc.
    ibidem, « Et ciim eo, elc. » Teilio, « Alontem, » id est, Ecclesiam, quee
    pra:conum advocatio, ibi, t. 6 : « Et vi- mons dicitur in se, prollciendo. « Sion, »
    di alternm Anfjehim. » id esl, specula, aliis honuni exemplum

    '
    Joel. 111, 13; Matth xiii, 39.
    680 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

    dando. k Mons » bene operando, specula (dlabentes nomen cjus^y) id est^ Chri-

    insidias diaboli praecavendo. sti, aquo Cbristiani.


    « Et nomen Patris ejus, » a quo di-

    « Et cum eo centum quadraginta cuntur dii, et filii Dei. Psal. lxxxi, :-

    Ego diri: Dii estis, ctc. Et primo ponit


    quatuor millia. »
    nomen Christi : quia ad Patrem non pos-

    Et ponitur hic numerus tinitus pro in- sumus venire nisi per Christum. Joan. x,
    fmito. Et sicut dicit Haymo, hic nume- 9 : Ego sum ostium.

    rus signat eos qui sunt virgines mente et « Scriptum in frontibus suis, » id est,

    carne. confitentes illud ore et operibus mani-

    Et primo describuntur ab aperta no- feste. Et dicit scriptum, non fictum, vel
    minis Ghristi confessione, ibi, « Habentes pictum : quia sic posset tribulatorum ali-

    nomen ejus. » Secundo, a passionis quis deleri : sed scriptum, Glossa, inde-

    Christi imitatione, ibi, y. 2: « Et audi- lebiliter.

    vi. » Tertio, a perfecta mentis et corpo- Aliter, per prsedictos numeros signatur Beato

    ris integritate, ibi, y. 3 : a Et cantabant.)) triplex vel quadruplex status beatorum. ^|"|**

    Et primum perlinet ad preedicatores. Se- Unde sensus est : « Et cum eo centum tus

    cundum ad martyres. Tertium ad virgi- quadraginta quatuor millia, » supple,


    nes. stabant per conformitatem et ad custo-
    Dicit ergo ; « Et cum eo, » scilicet, diendum Ecclesiam. Per ciuadraginta,
    Agno, « centiim quadraginta quatuor qui est poenitentium, signatur status in-
    millia, » sicut dicit Glossa, virgines in cipientium : per quatuor signatur stalus
    fide Trinitatis perfectos, ex qualuor par- proficientium et in quatuor virtutibus se
    tibus nmndi electos signat. Si enini ter- exercitantium : per centum, qui est nu-
    narius in quaternarium ducatur, vel e merus perfectus, signatur status contem-
    converso, redditur duodenarius qui du- plantium. Hi omnes stabant cum Agno
    centum quadraginta
    ctus in seipsum facit ad custodiam Ecclesiae, et parati ad bel-
    quatuor nam duodecies duodecim mil-
    : landum, quasi acies ex opposito contra
    ha faciunt centum quadraginta quatuor aciem diaboli.
    milha. Hoc addit ad signandum perfe- « Habentes nomen ejus, » quia a Chri-
    ctionem. Quia ergo duodenarius est nu- sto Chrisliani vel rem nominis, id est,
    :

    merus abundans ideo signat : illos qui gratiae benedictionem. Et nomen Pa-
    «

    abundantem justitiam servant, sicut sunt tris ejus, » id est, notitiam, vel rem no-
    virgines, martyres, et prsedicantes. Vir- minis Patris per Dei iiliationem, « scrip-
    gines servant abundantem justiliam tum in frontibus suis, » id est, in suis
    quoad spiritum proprium, marlyres cordibus. Vel, <' Scriptum, » per perse-
    quoad Deum, praedicatores quoad pro- verantiam, « in frontibus suis, » sciHcet,
    ximum. Unde dicit: « Et cuni eo, » id perapertam confessionem.
    est, cum Agno, ei conformes et similes.

    Ex hoc sequitur ergo erant super Eccle-


    :

    siam, quia Christus erat supcr eam. Re- « vocem de coelo, tam-
    Et audivi
    spoNsio. Christus est super Ecclesiam po-
    quam vocem aquarum multarum, et
    tentia et dignitate, Sancti vero majores
    tamquam vocem tonitrui magni et :

    sunt supra dignitate , non potestate.


    « Centwn ciuadraginta quatuor millia, »
    vocem quam audivi, sicut cithareedo-
    id est, Sancti perfectse justitise in fide rum citharizanlium in citharis suis. »
    Trinitatis, ex quatuor mundi partibus
    collecti, sicut sunt Prsedicatores, marty- Hic describuntur Sancti ab imitatione
    res, et virgines. passionis Christi.
    IN APOCALYPSIM B. JOANNIS, VISIO IV-XIV, 2, 3. 681

    Et dicuntar duo. Primo, ponitur ad- canl semper aliis pcenitentiam, et ipsi

    monilio Sanctorum exercitantium se ad faciunt modicam aut nullam. Mallh.


    imitationem Christi. Secundo, exprimi- x\iu, i: Imponunt in hume)'os homi^uim
    tur modus admonitionis, ibi, « Et vocem onera gravia, etc.

    quam audivi. »

    In prima parte dicuntur duo. Primo,


    ponit admonitionem. Secundo, describit
    « Et cantabant quasi canticum no- 3
    ipsam, ibi, « Tamquam vocem. »

    Dicit ergo « Et audivi. » Glossa, :


    vum ante sedem, et ante quatuor ani-

    Sanctorum admonitionem, « de coelo, » malia et seniores. »

    id est, de Ecclesia, vel de viris perfectis


    et coelestibus ad imperfectos et minores Hic describuntur Sancti qui virginita-
    procedentem : « tamquam vocem aqua- tem servaverunt spiritualiter, quse con-
    rum multarum, » id est, procedentem sistit m mentis et corporis integritate.
    de multiludine dulcium Scripturarum. Et dicuntur tria. Primo, manifestatur
    III

    Psal. cxviii, 103 : Quam dulcia, etc, Hic gaudium quod habent virgines pro ser-
    X aqua enim dicitur vox aquarum : quia multos vata integrilate. Secundo ostenditur ,

    rum.
    Sanctos, id mundos facit.
    est, praerogaliva virginum in exsultatione,
    tiEl tamquamvocem tonitrui magni,y> ibi, (l Et nemo poterat. » Terlio, quod
    quia terret malos. Psal. ciii, 7 : A voce hoc gaudium adepti sunt passionis Chri-
    tonitrui formidabunt. sli virtule, ibi, Qui empti sunt. »
    <(

    « Et vocem quam audivi, » id est, vox Dicit ego : « Et cantabant quasi canti-
    quam audivi, supple, fuerat « sicut vox cum novum, » id est, gratias agebant de
    ithara citharsedorum. » Nota In cithara est
    : integritate mentis et corporis: quod di-
    IX est.
    lignum, et chordae, tamen diversimode citur « canticum novum, » quia est can-
    tensae, unam reddunt melodiam. Per li- ticum Novi Testamenli. Matth. xix, 12:
    gnum signatur crux Christi, vel pceni Sunt eunuchi qui se castraverunt, etc.
    tentia. Caro Sanctorum intelligitur per Beda « Vetus canlicum erat
    : Beat» :
    caniicum
    chordas. Chordce igitur in hoc ligno ex- Exod. xxiii, 26 Non ^^ tus. No-
    ° " nuee
    n pariunt. erit :
    . . .
    i vumQ canti
    can
    tenduntur, quando corpora in poenitentia infoecunda, neque sterilis in terra tua. cum.
    affliguntur. Sed istee chordee diversimode Novum vero est Lauda, sterilis, quse
    :

    extendunlur : quia non omnes iequaliter yion paris ^ » Nota, quod istud canticum
    pcenitent, vel poenam patiuntur. Alius (Ji\ci[\iY quasi canticum novum WAm : cd^n-
    enim crucifigitur, alius decollatur, etc. ticum novum est, quod inauditum est
    unum tamen reddunt sonum, propter auditur autem de multis virginibus : sed
    unam tidem quam omnes contitentur. anle partum Virginis inauditum fuit, ut
    Est ergo sensus : « Sicut vox citharse- simul esset virginitas et fcecunditas : et

    dorum, » id est, vox sanctorum marty- iHa sohi potuit cantare canticum novum,
    rum, vel Praedicatorum, « citharizan- quae hanc meruit prffirogativam habere,
    tium, » id est, carnis morliricationem ut mater esset, et virginitatem non amit-
    ostendentium, a in citharis suis, » idest, teret.
    in corporibus suis. Nam carnis mortitlca- Vel, « Quasi canticum novum, » quia
    lionem quam pra^dicant aliis, ostendunt numquam veterascet, sed erit in perpe-
    in seipsis. I ad Corinth. ix, 27 : Castigo tua novitale. Vel, « Quasi iwvum » dici-
    corpus meum. Et nota, quod dicit: « /;/ tur, ut sic imperfectio qusedam usque ad
    citharis suis : » in quo notat illos qui glorilicationem corporum in animabus
    semper citharizant in alienis, vel priedi- sanctis intelligalur : sed tunc erit plene

    <
    Isa Liv, i.
    682 l). ALB. MAG. OKD. PK/ED

    novum, quando erit glorificatio corpo- meriti, non praecellunl ipsum, licet can-
    rum. tent canticum illud. »
    « Anie sedem Dei. » In hoc notalur
    rectitudo intenlionis. Quasi dicat : Non « Qui empti sunt de terra. »

    pro favore hominum ut hypocritae, sed


    ante sedem Dei, id est, in praesentia An- Hic dicit, quod virtute passionis per-
    gelorum, in quihus Deus sedet. Psal. venerunt ad gaudium istud.
    cxxxvu, 7 : Li conspectu Angelorum, etc. Unde dicit : « Qui, » scilicet virgines,
    « Et ante quatuor animalia, » id est, « empti sunt, » scilicet, pretioso san-
    Evangelistas, vel universos Evangelii guine Christi, « de terra, » id est, de
    Prsedicatores : « et seniores, » id est, ju- intlrmitate corporis sunt sursum elevati,
    dices, ut dicit Glossa. Vel, Patriarchas, ut in carne vivant praeter carnem. Am-
    et Apostolos, id est, Veteris et Novi Te- brosius : « Supergreditur virginitas con-
    stamenti Patres. Et dicit, ante^non post : ditionem humanae naturae, per quam ho-
    quia aequiparantur eis in quibus jam se- mines Angelis assimilantur : major enim
    det. victoria virginum est quam Angeloruni :

    Angeli enim sine carne vivunt, virgines


    ft Et nemo poterat dicere caiiticum, autem in carne triumphant. i»

    nisi iila centum quadraginta quatuor


    « Hi sunl qui cum mulieribus non 4
    millia. »
    sunt coinquinati, virgines enim sunt.
    lli sequuntur Agnum quocumque
    Praeroga-
    Hic ostenditur prserogativa virginum.
    ierit. Hi empti sunt ex hominibus,
    liva vir- Unde dicit : « Et nemo poterat dicere
    siDum.
    canticum, » id est, gratias agere, vel
    primitiee Deo Agno et :

    gaudere de integritate mentis et corpo- Et in ore eorum non est inventum g

    ris, « nisi illa centum quadraginta qua- mendacium, sine macula enim sunt
    iuor millia, » id est, nisi illi virgines ante thronum Dei. »
    qui signantur per illacentum quadragin-
    ta quatuor millia. Beda « Singulariter
    : Hic manifestatur virginitatis dignitas yjrgj
    canticum cantare, est cum eo in perpe- tii[)Iiciter.Primo, quoad incorruplionem *'^ /^

    tuum prae cunctis fidelibus de carnis in- carnis. Secundo, quoad incorruptionem
    corruptione gaudere. » oris, ibi, y. « Et in ore eorum, elc. »
    :

    Sed objicitur quia videtur secundum : Tertio, quoad incorruptionem mentis,


    hoc, quod beatus Petrus non fuerit ma- ibidem, « Sine macula sunt. »
    jor illis Sanctis, cum istud canticum Dicit ergo « Hi sunt, » scilicet, virgi-
    :

    cantare non possit non enim virgo per- : nes, « qui cum mulieribus non simicoin-
    "^^nsit. Responsio. Duplex est meritum quinati, » turpi opere « virgines enim
    Dupiex est
    : :

    ineritum. essentiale, et accidentale. Virgines enini suuf, » scilicet mente. Ha^^mo « Non :

    quamvis excellanl Petrum in virginitate, polluti cum mulieribus mente et cor-


    et sic in prtemio quodam accidentali : pore. »
    non tamen simpliciter, quia ipse excel- « Hi sequuntur Agnum, » id est, imi-
    lebat in aliis : unde virgines caeteris pa- tantur. Haymo : « Sequi Christum, est
    ribus ipsum excellerent, sed csetera paria imilari ipsum. »

    non fuerunt. Unde Haymo : « Si Joan- « Quocumque ierit, » in quacumque


    nes Apostolus fuisset in cruce levatus, via : sive enim vadat ad viam pra-ceplo-
    ut Petrus, utique excelleret eum : quia rum, hi sequuntur sive ad viam consi- :

    ille virgo, hic esset non viri:o ; unde lioram, hi sequuntur. Bernardus : « Se-
    virgincs qui uon fuerunl cum eo aequalis quunlur ad redemptionem, sicut omnes :
    Ii\ APOG\LYPSIM B. .lOAiNNIS, VISIU IV-XIV, i, o, «. 683

    sequuntur ad praecepta, sicut plures : comparatione tamen aliorum soli virgi-

    sequuntur ad consilia, sicut pauci, quia nes carne et mente dicuntur sine macula.
    pauci virginitatem servant. »

    « Hi empti simt, » id est, quadam


    prserogativa ab aliis separati, sicut pri- « Et vidi alterum Angelum volan- «
    mitiee eliguntur ex fructibus, vel ex tem per medium co^li. »

    multo grege eligitur agnus. Unde, « Hi


    empti simt ex hominibus. » Non dicit Supra descripsit exercilum Agni, hic
    simpliciter, cinpti : quia de cseteris me- introducimtur pra?cones vocantes ad par-
    liores sunt electi. Ergo, « Hi enipti tem Agni,
    simt, » scilicet, sanguine Christi sui, ad Et dividitur haec pars in duas. In pri-
    hoc ut essent « pmnitiss ex hominibus, » ma, ponitur prseconum clamor. In se-
    id est, electi ex omnibus hominibus ad cunda, clamoris ratio, ibi, t. 14 : « Et
    modum primitiarum, id est, ut tamquam vidi, et ecce nubem candidam, etc, »

    primitiae oflerentur « Deo, » id est, Pa- In prima dicuntur duo. Primo, intro-
    tri. Nota, quod dicit, empti, et non red- ducuntur prsecones revocantes a parte
    empti. Nam illi proprie dicuntur enipti, draconis. Secundo, vocantes ad partem
    qui baptismalem innocentiam servave- Agni, ibi, t. 13 : « Et audivi vocem. »

    runt : redempli vero, qui a peccatis per Quia vero preecones draconis clama- prjecones
    pcenitentiam redierunt. De primo dici- verunt tria. scilicet, ut bestia adorare- '^•'^*^'*"'^^'^
    Agoi.
    .

    tur, 1 ad Corinth. vi, 20 : Enipti tur, ut tieret imago bestia", ut character

    estis, etc. De secundis, I Petri, i, 18 : ejus reciperetur : ideo contra haec tria
    Non corruptibilibus, etc. triplex ordo Prsedicatorum introducitur.
    « Et Agno, » id est, Filio. Et dividitur ha3C pars in tres, Primi prfe-

    ssiio. Sed quaeritur, Quare non dicit : Spiri- dicant ne adorelur bestia : secundi, ne
    tui sancto, cum sit tribus honor unus? imago bestia^ fiat, ibi, j. ^ a Et alius :

    RespOiNSio. Spiritus sanctus est nexus et Angelus : » tertii, ne quis characterem


    anior Palris et Filii : et ideo illis simul bestiae recipiat, ibi, t. 9 : n Et teriius
    positis necessario inteillgitur Spiritus Angelus. » Primi describuntur primo a
    sanctus. vita activa et conlemplativa : secundo,
    ab officio et doctrina, ibi, « Uabentem
    « Et in ore eorum non est inven- Evangelium seternuin. »
    tum mendacium, etc. » Dicit ergo :

    « Et vidi alterum Angelum. » Glossa.


    Hic commendantur virgines quantum id est, Pra?dicatores. Nota In hoc quod:

    a.d incorruptionem oris. Sed contra : Angelus interpretatur missus, intelligilur


    Psal. cxv, 11 : Omnis homo mendax. ejus humilitas. Item, intelligitur missus
    Responsio. Sicut dicit inferius, in his in- ab aliquo, in quo est aucloritas.
    venitur in quihus manet : in habenlibus Hic quteritui', Cum
    immediate missus
    autem charitatem finaliler manet : quia, Angelus sit introductus, videtur quod
    I Petri, IV, 8 : Charitas operil niultitu- male dicat ; « Et vidi alterum Ange-

    dinem peccatorum, Aliter, Haymo : Iwn. » Responsio. Agnus de quo praidi-


    « Omnis homo quanlum est de se, men- ctum est, Angelus intelligitur ille de quo
    dax est in quantum est ex Deo, verax
    : dicilur, Isa. Et vocabitur nomen
    ix, 6 :

    est, » ejus maqni consilii Angelus, secundum


    « Sine macula enim sunt ante thro- aliam lilteram. Ilic enim vocatur Agnus
    num Dei, » id est, ante Deum judicem : propter sacrificium et vit;e innocentiam,
    quod magis de
    dicitur eis quam de aliis, sed Angelus proptcr legni novam an-
    quia quamvis (decti sinl sine macula, nunliationem. Et idoo beno dicitur hic :
    «84 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

    r, ,. « Et vidi alterum Anqelum, » per queni cundo, Judicum, xiv, 8 ; Ecce examen
    torum sio^natur ordo Praedicatorum. Et sicut apiwi in ore leonis erat, id est, Evange-
    ordo per t .
    ^r t •
    t
    ADgeium dicit Haymo dicitur
    ?
    aUer Angelus a
    i
    lium in ore Prsedicatoris, De tertio, su-

    ^tifr"^"
    Christo in narratione, non intentione, pra, Apocal. x, 1 et 2 : Vidi alium Ange-
    cum sit unum conformi voluntate. lum,... et habebat in manu sua libellum
    « Volantem, » scilicet, pennis virlu- apertum.
    tum per contemplalionem. Item, a ter- « /Elernum, » quia ei non succedet
    renis se removenlem et ad ccelestia se aliud. Item, quiaseternapromittit. Malth.
    elevantem. IV, 17 : Poenilentiam agite, appropin-
    « Per medium coeli, » vel coelum, id quavit enim regniim coelorum. Haymo :

    est, Ecclesiae, hinc inde populos exci- « Angelus Evangelium seternum babere
    lantes verbo et exemplo, quod pertinet dicitur : quia illud quod Evangelium
    ad aclionem. Eccli. xv, 5 : In rnedio promittit, in seternum manebit. » Et in
    Ecclesise aperiet os ejiis, etc. Yel, « Per hoc ditfert a Lege Yeteri quse temporalia
    medium coeli, » id est, per mediam Scri. promittebat. Isa. i, 19 : Si volueritis,
    pturam, ut semper sint parati ad docen- et audieritis me, bona terrse comedetis.
    dum et prsedicandum. « Ut evangelizaret, » id est, bona, et
    Cceli prin- NoTA : Principiuni coeli est Yetus Te- bene nuntiaret. Quasi dicat : Non ut in
    medium', stamentum, et per hoc volant Judsei : ul- arca reponeret, non ut tantum in corde
    uitimum.
    timum cceli est Novum Testamentum, revolveret, non ut in terra absconderet
    et per hoc volant Manicheei qui non re- cum servo pigro '.

    cipiunl Vetus Testamentum. Medium Ex quibus subdit : « Sedenlibus super


    vero est concordia utriusque, et per hoc terram, » id est, commorantibus in con-
    volant Expositores et Praedicatores sa- temptu mundi, ut dicit Glossa. « Et su-
    crse Scripturse. per omnem gentem, » id est, omnibus
    gentilibus, « et tribum, » id est, Judseis
    omnibus', qui per tribus distinguuntur,

    « Habentem Evangeliura ceternum, « et populum, » id est, po-


    linguam, et

    ut evangelizaret sedentibus super ter-


    pulo cujuscumque sit linguse. Yel, hoc
    dicit propter nobiles inter utrOsque, sci-
    ram, et super omnem gentem, et tri-
    licet, Judseos, et Gentes, qui faciunt
    bura, et linguam, et populum.
    filios suos in diversis linguis edoceri.
    7 Dicens magna voce. » Yel, hoc dicit propter diversa idiomata,
    quse continenlur sub eodem populo.
    Hic describuntur Prsedicatores ab offi- Et nota, quod dicit « super, » ad si-

    cio. gnandum, quod Prsedicator debet esse


    Et dicuntur tria. Primo, quod habent excellens in Super
    vita. Isa. xl, 9 :

    Evanj^elium. Secundo, ad quid habeant, montem excelsum ascende, tu qui evan-


    illud, quia ut praedicent, ibi, « Ut evan- gelizas Sio7i.
    gelizarent. » Tertio, quid pra^dicent, ibi,
    y. 7 : « Timete Domimini. » « Dicens voce magna »
    Evauge- Dicit ergo : « Habentem Evange-
    lium aeter-
    nuQj
    /•
    tium, »
    -i-
    sciiicet,
    i
    m corde
    •
    j
    per amorem et
    i
    « Dicens, » scilicet, Angelus qui habe-
    inlelligentiam, in ore per praidicationem bat Evangelium seternum, « voce mag-
    et doctrinam, in manu per operis imple- na, » id est, libere et secure ex magno
    tionem. De primo, Psal. cxvin, 11 : /// desiderio, et propter magna, ut propter
    corde meo ahscondi eloquia tua. De se- honorem Dei et salutem animarum.

    '
    Cf. Malth. XXV, 24 et seq.
    IN APOCALYPSIM B. JOANiNIS, VISIO IV-XIV, 7, 8. m
    « Timete Dominum, et date illi ho- ornnes aquse, et ad illud redeunt : quia
    norem, quia venit hora judicii ejus :
    tamen hoc iit per meatus subterraneos,

    et adorate eum qui feeit ccelum et "^^' «^^^* ^5^* depuiantur, qua; a mari
    exeunt ut lianl dulces. Ideo fit hic copu-
    terram. mare et elontes aquarum.
    . L L
    » , . . .
    , J
    latio mter mare, et lontes, non quidem
    ratione diversitatis naturalis, sed ratione
    Hic dicit quid praidicat. nova^ operalionis quse requiritur ad hoc
    Et primo, monet Deo exhibere cul- quod aqua salsa (iat dulcis.
    tum interiorem : secundo, exteriorem, Yel sic exponitur : « Tiniete Domi-
    ibi, « Et adorate. » num, » ut lilii « et dafe, » animo hbera-
    Item, cullus interior duplex est : ti- 11, vel gralis, « illi^ » non Antichristo,
    mor filialis, et honor reverentiic. Pri- « honorem » latrise quae consistit in fide, Lalria in
    mum. ibi, « Tiniete, » Secundum, ibi, spe, et charitate : u quia venit hora ju- quibiis
    coDsistat.
    « Et date illi. » Terlio, redditur causa dicii ejus, » ut retribuat unicuique. « Et
    utriusque, ibi, « Quia venit hora. » adorate eum, » corde per humilitatem et
    Dicit ergo : « Tiniete Dominum, » cultum inleriorem, vel corpore per cul-
    scilicet, timore filiali. Psal. xvui, 10 : lum exteriorem, « qui fecit coelum, » id
    Timor Domini sanctus. est, spirituin ralionalem, « et terram, »

    « Et date illi, » id est, gratis exhi- humanam carnem : « mare^ » id est, tri-

    bele, « honorem, » id est, reverentiae, bulationuin amaritudinem, et omnia


    lalriae scilicet interioris. Et bene iiicipit quee in eis sunt. In spirilu rationali fecit
    hic a timore, dicendo. « Timete Domi- virtutes et potentias, in carne humana
    num, » quia, Eccli. i, 27 : Timor Do- sensus et membra, in tribulatione utili-

    mini expellit peccatum. Proverb. i, 7 : tates mullas. « Et fontes aquarum, » id


    2'imor Domini principium sapientide. est, duo Testamenta, unde omnes aquae
    (( Quia venit hora judicii ejus, » sci- doclrinae exeunt, quibus sordes peccato-
    licet, ut reddat unicuique secundum rum lavantur, ardores malae concupi-
    opera sua. Et per hoc quod dicit « ho- scenlise exstinguunlur, et silis mali desi-
    r«, » signat quod cilo terminabitur judi- derii sedatur.
    cium. I ad Corinlh. xx, 52 : hi momen-
    to, in ictu oculi.

    « Et adorate eum, » scilicet cultu et « Et alius Angelus secutus est, di-


    reverentia exteriori. Matth. iv, 10 : Do- cens : Oecidit, cecidit Babylon illa
    minum Deum tuum adorabis. Quasi di-
    magna, qu8e a vino irse fornicationis
    cat : Xolite adorare Antichristum qui
    suae potavit omnes gentes. «
    tantum corporibus praevalebit ad tem-
    pus.
    « Qui fecit ccelum, » in quo habitanl Hic inlroducitur alius ordo Praedicato-
    Angeli, « et terram, » in qua homines, rum admoncntium ne fiat imago bestioe,
    « mare, » in quo pisces et omnia qua^ in scilicet, per imitationem immundas vitae :

    eis sunt. Quasi dicat : Fecit continenlia quia talos bomines tendunt ad casum.
    el contenta. 1^1 dividitur hcec pars in duas. In pri-
    « Et funtes aquarum. » Si ergo bona ma, Angelus praedicit casum Babylonis.
    est haec copulatio, mare non est princi- In secunda, ostendil quae sit, ibi, « Illa

    pium omnium fonlium. Contra Genes. : marjna. »

    i, 9 Congrcfjentur aqux quae sub coelo


    : Dicit ergo : « Et alius Angelus, » id

    sunt, in locum unum. Ilem, Eccle. i, 7 : esl, alius ordo Praedicatorum. Et dicitur
    Ad locum unde exeunt flumina, etc. « alius, » modo, vel ordine docendi,
    Uespo.nsio, Deus fecit mare, a quo exeunt « Angelus, » oilicio praedicandi.
    6S6 L). ALH. MAii. OHl). PH.ED.

    c( Stcfdus est » eum, scilicet, priorem. citur gloria temporalis, quj£ bibilur rum
    Glossa : « Quia Praedicatores sibi iavi- jucunditate : et ideo dicitur « vinum
    cem succeduiit. » irx., » quia iram Dei provocat : « forni-
    « Diceiis : Cecidif, cecidil Babijloii. » cationis, » quia facit fornicaii a Deo : de
    id est, malorum congregalio. El dicit liic : qua, Jerem. li, T : Cali.c aureus Babijlo-
    « Cecidit, » vel propler certitudinem, nis in manu Doinini, inehrians omiiem
    vel quia ipsi et gloria eorum cadeiit. terrani. De vino ejus biberunt omnes
    Quod Angelus ruinam pertidae civitatis gentes. Vel, « Vinum irx fornicationis y^

    congemiuando denuntiat, simul cum ip- dicilur quodlibet mortale quod mentem

    sis omnem eorum gloriaiu perituram seducit et separata Deo, ut fornicatio cor-
    demonstrat. Vel, ul Bernardus liic dicit : poralis a sponso, et Deum provocat ad
    « Cecidil, » propter casum in culpam in iram. lufra, Apocal. xviii," : Quantum
    prsesenti, et propter casum in pcpuam in glorifcarit se, et in deliciis fuit, etc.

    futuro : quia prirao caduut per consen-


    sum peccati, secundo per opus : el poni-
    tur prceteritum pro fuluro ratione du- « Et tertius .\ngelus seculus est illos,
    O,
    plici, vel propler certitudinem prophe- dicens voce magna : Si quis adorave-
    tiae, vel quia ipsi propter superbiam
    rit bestiam et imaginem ejas, et acce-
    dejccti sunt a Deo. Psal. lxu, 18. Deje-
    diim aUecarenlur.
    perit charaoterem in fronle sua, aut in
    cisti eos, »

    Babylon Est eroQ sensus : « Cecidit, cecidit mana sua,


    cecidit.
    Bahijlon, » id est, malorum universitas Et hic bibet cle vino ira3 Dei, quod
    lO
    et malitia et iniquitas. Babj-lon interpre- mistum est mero in caliceira^ ipsius :

    tatur coiifusio, et siiinat illos qui vitam


    et crueiabitur igne et sulphure in
    immundam ducunt, ct maxime de qui--
    conspeetu Angelorum sanctoram, et
    bus dicitur, ad Philip. iii. 1'* : « Quorum
    ante conspectum Agni :

    Deus ve/der rst : et yloria in con/usione


    ipsorum, etc.
    '( Et fumus tormentorum eorum II
    « Illamagna, » vitiorum enormitate, ascendet in ssecula saeculorum : nec
    vel malorum multitudine. Eccli. \, lo: liabent requiem die ac nocte qui ado-
    Stultorum in/initus est numerus.
    raverunt bestiam et imaginem ejus, et
    « Qux a cino ir^e fornicationis sucU, »
    si quis acceperit characterem nomi-
    id est, erroris sui diffusione, « potavit
    nis ejas. »
    omnes Gentes, « id est, gentiliter viveii-

    tes.

    xXoTA ; Idololatria nominatur hic for- llic inlroducitur tertius Angelus, idest,
    Idolatria
    forDicaiio ;?/ca//o. Psal. Lxxii, 27 : Perdidisti omnes tertius ordo Pra^dicatorum admoneutium
    dicitur, et ,
    . .
    p .•
    \iTium\r?e. qui fornicantur aos te : quiT ftorniiicatio ne ahquis characlerem bestiae accipiat.

    vinum dicitur, quia inebriat ut intelle- Et primo, comminatur omnibus qui he-
    clum aulerat. quia facit servire creaturse, stiam adoraverunt. Secundo, quod pro-
    Creatore relicto : et vinum irx dicitur, pter h.TC Sancti mandatum Dei cu>to-
    quia ad iram et vindiclam Deum provo- diunt, ihi, y. 12 : « llir patientia san-
    cat. Psal. Lxxvu, 58 : In iram concitave- ctorum est. »
    runt eum in collibus suis : et in sculpti- In prima parte duo dicuntur. Primo,
    biHbus suis ad R^nudaiionem eum pro- introducitur ordo Praedicatorum clamans.
    vocaverunt ', id est, ad vindictam. Secundo, dicitur quid clamat, ibi, « .^/

    Vel, « Vinum ir/p fornicationis t> di- quis adoraverit. »

    Cf. Psal. cv. 29 Pt spq.


    LN AFUCALVPSIM B. JOANMS, VISIO JV XIV, «^
    KJ 11. t)«"

    Dicit ergo : « Et tevtius Angcius, » id Est ergo sensus : « Si quis adorave-


    est, tertius ordo Prcedicatorum, « secu- vit, etc._, et hic bibet de vino ivx Dei »
    tus est illos, » id est, duos praecedentes. id est, de fsece vini, qua? est in calice
    Et dicitur tevtius propter fidein Trinitatis ipsius. Quasi dicat : Damnabiturin infer-
    quam ppcedicabit sicut alii. Vel etiam, no, ubi habebit abundanter tribulationem
    tertius ordine temporis, non multitudine et poenam.
    credulitatis, et significat iste x\ngelus ul-. « Quod mistam est mevo, » id est, awdi
    timum ordinem Prcedicatorum, qui quan- poena et tribulalio admixta est modo
    to plus viderint, clamando monslrabunt. « i)i ca/ice ivx ipsius, » id est, in vindi-

    « Dicens voce mafjna, » id est, magna cta praesenti quam Dominus quasi iratus
    prsedicationis instantia. Vel, « Magna, » infligit. Psal. lxxiv, 1) : Calioc in manu
    id est, libera et secura : Dumini, vini mevi plenus misto.
    ago Au « Si f/uis adovavevit bestiam, » id est, « Et cvuciabituv » igne, id est, ardore,
    christi.
    Antichristum qui est bestia per crudeli- « et sulphuve, » id est, foetore. IToc dicit,

    tatem, « et imaginem ejus, » id est, quia in omni peccato est fervor libidinis
    Apostolos ejus, qui eum imitantur, et velimprobie volunlalis. Item, « Sul-
    eum reprdesentant factis et moribus. Yel phure, » quiaomne peccatum suumhabet
    sic Imaginem ejus, » id est, statuam
    : « ta^orem quia statim post
    :
    peccatum
    factam ad honorem ejus. Forte illi qui anima senlit remorsum.
    praesentes erunt, eum. Alii adorabunt « In conspectu Angelovum sancto-
    qui erunt absentes,habebunt imaginem vum. » Hic dicitur quod poena erit mani-
    ejus quam adorabunt in honore ejus, sic- festa in conspectu omnium Angelorum,
    ut nos adoramus imaginem Crucilixi in id est, videntibus omnibus Angelis : nec
    honorem Christi. « solum intellig-untur hic Angeli, sed om-
    « Et accepevit chavactevem ejus, » id nes electi secundum Bedam.
    est, tidem, « in fvonte sua, » scilicet, per « Et ante conspectum Agni, » id est,

    apertam confessionem. Vel, « Chavacte- tanto terrore terrebuntur, ut videatur


    rcm, » ad lilteram, id est, signum ali- Deus omnipolens semper iliis pra?sens
    quod quod in ejus venerationem porta- esse, eisque iram vindictoe suse semper
    bunt, et aperte confitebuntur se esse dis- infligere,

    cipulos ejus.
    « Aul in manu sua, » per puram ope- « El fumiis tormentorum eorum, »

    ris exhibitionem.
    Qua> erunt diversa ot multa, « ascendet
    « Et \V\v bibet de vino ini' Dei, etc. is>
    in sxculasa^culovum, » id est, sine fine
    perseverabit, ut dicitCIossa. Ubi enim fu-
    Hic comminatur eis lelernam damna- mussemper asccn(h>t, ibi ignisnumquam
    tionem. Unde : « Et hicbibet de vino ivse deficiet. Tsa. xxxiv, 10 : In sempitevnum
    Dei, » id est, de damnatlone ;Teterna, ascendet fumus ejus : agenevationein ge-
    « quod mistum cst mevo, » id est, ali- nevationem desolabituv, eic. Et per hoc
    qua temporali jucundilate in prcBsenti, fpod dicit, ascendet, nolalur, non quod
    id est, in pcena flagellalionum, quam fa- ascendet in coelum, sed quia oiit in noti-

    cit Deus ad correctionem : « in calice iva; ^'^ Sanctorum.


    ipsius, » id est, in vindicta quam quasi « -Ver haboil vcquicm. » llic dicit,

    iralus propinat. In hoc calice duo sunt quod conlinua posset enim
    erit pieiia :

    eju5.
    Unum quod est purum, aliud quod est esse Eeterna, ct tamen
    non continuari,
    impurum, quod est fuex. Unde cum dicit: sicut tertiarius dicitur semper habere
    « Quod mistum est mevo, » patet, quod febrem, quia semper habet causam fe-
    sumitur pro parte impura. bris, non tamen continue calens sic non :
    688 D. ALB. MAC. OUD. FK.iLD.

    erit in eis qui erunt iu inferno, quia illi cantibus a parte draconis, hic ponitur

    in seternum et continue dolebunt. Unde clamor aliorum vocantium ad partem


    subditur : « Die ac nocte, » id est, conti- Agni.
    nue : unde sicut nox etdies sibi succedunt Et dicuntur duo. Prinio, dicit se au-
    continue, sic pcena pfrnee. Job, xxiv, lU : disse vocem : secundo, manifestat quid
    Ad nirnium calorem Iranseal. ab aqiiis illa vox dixerit, ibi, « Scribe : Beati mor-
    nivium^ etc. Et propter Imnc poena- tui. »

    rum vicissiiudinem dicitur in [*salmo Dicit ergo : « Et audivi vocem, » aure


    Lxxx, 10 : Et erit lempus eorum in interiori, « de ccelo, » id est, de visione
    ssecula, etc, coelesti, « dicentem mihi, » interius sine

    Qui adoraverunt bestiam, » id


    « est, strepitu soni : « Scribe, » in Hbro ad lit-

    Antichristum, « et imaginem ejus^ » id teram, vel in corde tuo, vel in corde au-
    est, Apostolos et Prsedicatores ipsius, ip- dilorum secunduni ilaymonem.
    sum imitantes, vel ad litteram staluam
    factam ad lionorem ipsius. (i. Beati morlui, etc. »

    « Et si c/uis acceperii characterem no-

    minis ejus, » id est, notam criminis, NoTA : Triplex est mors : mala, bona, ^0^5 ji

    per quam confiteatur Antichristum esse indifterens mala duplex, culpse quse
    : P'^'' ""

    Deum ore vel opere, vel etiam aliquod aufert bonum Domini qui est ejus vita, dii?.

    signum per quod ei conformis ostenda- Sapient. 1, 13 Deus mortem non fecit, :

    tur^ supple, sic punietur. id est, peccatum, etc. Secunda est ge-
    hennse quse dicitur mors seterna. Psal,
    xxxnt, 22 Mors peccatorum pessima.
    :

    Mala propter p(]enarum diversilalem, pe-


    jg^ « Hic patientia SanctorLim est, qai
    jor propter acerbilalem, pessima propter
    custodiunt mandata Dei et fidem Je-
    selernitatem. Contra istam duplicem mor-
    su. »
    tem duplex est remedium, Primum est
    eleemosynarum largitio, Tob. iv, 11 :

    Supra comminatus est Angelus pce- Eleemosyna ab omni peccato et a morte


    nam iilis qui adoraverunt Antichrislum, iiberat, et non patietur unimam ire in
    hic dicitur quod in contuitu illius ptenae tenebras. Secundum est mandatorum
    sic comminatse, est patientia Sanctorum. impletio. Ezechiel. xvni, 19 : Quare non
    Dicit ergo : « Hic, » id est, in conside- portavit filius iniquitatem patris ? Vide-
    ratione aeternorum. Vel, « IJic, » id est, licet ciuia judicium et justitiam
    filius
    in prsesenti vita, « est, » id est, proba- operatus omnia prsecepta mea cusfo-
    est,

    tur, « patientia Sanctorum, » necessaria, divit, etc. Mors bona duplex est prima, : Mors b
    "^^
    scilicet, in malis sustinendis, Glossa, iie qua moritur homo peccato, Ad Roman.
    veniant ad aeternam pcenani : « qui cu- VI, 2 Qi(i enim mortui sumus peccato,
    :

    stodiunt, » opere adimplendo, « manda- quomodo adhuc vivemus in illo ? Secun-


    ta Dei, » scilicet in operandis, « et fi- da, qua homo moritur mundo. Ad Co-
    dem Jesu, » scilicet, in credendis. loss. ui, .3 : Mortui estis, et vita vestra
    esl abscondita cum Christo in Deo. Mors
    indifTerens est separatio animse acorpore,
    Cenes, 11, 17 In quocumciue die come-
    :
    « Et audivi vocem de ccelo, dicen-
    la deris ex eo, morte morieris.
    tem mihi : Scribe : Beati mortui qui in
    Ergo « Beati niortui,
    : » scilicet,
    Domino moriuntur. »
    morle qua quis moritur peccato, vel
    mundo, « ciui in Domino, » id est, in
    Supra dictum est de praeconibus revo- confessione Domini. Vel, « In Domi-
    L\ APOCALYPSIM P>. JOANXIS, VlSin IV-XIV. LL 11. 68«

    ?io, » supple, existentes per cliarilatem PrBemisil ut requiescant a laboribus suis,


    secundum illud epistolse I Joannis, iv, quomodo dicit : « Opera enim illorum
    16 Quimanet in charitate, in Deo nia-
    : sequitur illos ? » Responsio Haymonis,
    net, etc. id est, merces operum suorum sequetur
    « Moriuntur, » corporaliter per sepa- illos : enim post opus sequitur
    quia
    rationem animsea corpore. merces operis, ipsum opus electorum
    Et quod sint beati, ostenditur cum ipsos cumilari dicitur. Sequentur etiam
    subdit : sicut famuli Dominum.

    « Amodo jam dicit Spiritus ut requi-

    escant a laboribus suis : opera enim


    « Et vidi, et ecce nubem candidam : |^
    illorum sequuntur illos. »
    et super nubem sedentem similem Fi-

    lio hominis, habentem in capite suo

    coronam auream, et in manu sua fal-


    aiiiudo ConsJstitautem beatitudo Sanctorum
    ^"^ duobus in carentia mali, quod ibi,
    :
    cem acutam. »
    qu^ibuT
    Qsisiat? „ Amodo » et id adeptione boni, quod
    :

    ibi, « Opera enini illoruni. » Hic ponitur ratio clamoris illorum vo-
    In ]uima notantur tria. Primum est cantium ad Agnum. Ratio autem est

    laboris modicitas, ibi, « Amoclo. »Secun- damnatio familiae draconis.

    dum est quietis infmitas, ibi, « Requie- Et dicuntur duo. Primo,ostenditur ad-
    scant. » Tertium, ordo laboris ad quietem, ventus Christi ad judicium : secundo,
    ibi, « A loboribus suis, » id est, post la- ordo judicii, ibi, t. lo : « Et alius An-
    bores suos. gelus. »
    Dicit ergo : « Amodo, » id est, a prae- Tn prima dicuntur quatuor, Primo, vi-
    senti

    You might also like