::;'^;:';-

'ii, Roon
rlMh

s :

S- 1

'

; 1

t
^ 4

s
l
t

l
 V.,

r
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

hftp://www.archive.org/details/operaomniaexedit26albe
1
 ''^>',

D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRJIDICATORUM,

COMMENTARII
IN I SENTENTIARUM
(DIST. XXVI-XLVIII)
 B. ALBERTI MAGNJ,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRJIDICATORUM,

OPERA OMNIA,
EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO
AUCTORITATIBUS
AD FIDEM VULGAT.E VERSIONIS ACCURATIORUMQUE
PATROLOGI^ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. AT.BERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM
OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE

Steph. G^s. Aug. BORGNET,

Sacerdolis dmcesh Remensis.

ANNUENTE PAYENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLXJMEN vicesimum: sextum:

COWME\TARII Ii\ I SE\Ti:\riARLM (I)IST. XXVI-XLMII)

PARISIIS
APUD LUDUVIGUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,
13, VIA VULGO DICTA DELAMBHE, 13

MDCGCXCIII
 IHE INiSTITUTE CF r.'EDIAEVAL STUC.ES
10 ELMSLCY PLACE
^ TORONTD 5, CANADA.

DCT 2 2 1931
 D. ALBERTI MAGNI,
KATISBONENSIS EPISCOPI.ORDINIS PRyEDICATORUM,

GOMMENTARII
IN PRIMUM LIBRUM SENTENTIARUM

DISTINCTIO XXVI.

De his i\uw propric ct aplcrnalilcr «lieimliir de Deo seeiincliiiii re-

lalionein sive propricialcni pcrsonalciii, seeniKliiin qiiod ipsis
persoiiis assig-nantnr.

A. De proprietalibus personarum, sed prius de lioc nominc hypostasis '.

Nunc de proprietatibus personanini, quas frequenter in lioc tractalu

commemoravimus, aliquid loqui nos oportet. Sed prinium audiamus quid

de hoc nomine hypostasis llieronymus dicit : Ait enim sub hoc nomine ve-
nenum lalere : sed Iioc dicit secundum quod hcuretici eo utebantur ut sim-
plices seducerent, scilicct pro persona et pro essentia : ut sive diceretur
una tantuin hypostasis, sive tres, minus peritos ad inconveniens deduce-

' 'r-RoaTas'.:, persoua.

XXV[ 1
 n. AMi. -M.vii. oiii». imm:!).
2
Calholin.s vnl^alum, ..(u: ila ."jns
,,„( rn.nnui. nat l.nr ..un.r., .1;. a,....l

lli.T.M.y.niis (ii.-il l.oc ..........(^

si..„iliralin .l..|r.......ala ..I ...n.lo. Kl i.lco

v..l (.x,,..sili...i.', l...ic sriliccl (iua..(l..

Inn« .I.sli..,l.......
non ..l.'...l.i... si....

ila s.rih.ms de Fidc CalhoUm ad Damamm

,H... I.a'.-cl.cis c(...le..(lel,ah..-,
l.y,,..slasi...i ....vcllu... .....ue.. a ...e I...-
Papnm : .M. .\.ia..(,.-u.n ,..-a'sulc,
I..le.T..^-a...us, (,..i.l l.-es l.y,...slas.'s a.l..l.-e..lu.- ..,-
,ni..e IL.u.au.. e.vi^ilu.-.
Ues,)..u(le...us u..s .ta ci-ede.e.
lolliui-.^ T.-es ,)e.-sonas suhsisleules ai,...l.

quia iiesci.. (lui.l veneni

Nc.u" sullicil .'isseusus : i,,su.u .......eu ema^ila..l :

h-es hy,,..slases, id est, li-(3S suhs.sle..-

S. .,,.is
i„ syllahis lalel. (:ia...a...us,
l.y,,oslas..n cuaic^v
a..atl.e...a sil. Si (,uis a..le...
IGS ,)c.-so..as n..u c....liletui-,
Ch.-.sto
inlelli^^ens, ...... l.-ihus i,ers....is
u.,a.u l.vi,..sta.si.u i..<licil, alicnus a
pictalis tres naturas
est (lui sciiicct tres
:
hyi,ostascs dicc.s, s..h .......ine
suhsta..tiau. cl tres ,,ers(,nas
cnatur asscrere. Sufficiat n.,bis diccc uuau.
..on
aMjualcs tacea.nus t.-cs hy,,(.stascs, si ,)lacet. No..,cn l...c
'

|)e,-feclas :

scnsus disscnliuut. Aut si re-

cdc.n vci-l,o
]H,na' susi.icio.iis est, cuin i..

cuui intcr,)rctati(,nihus suis dehcrc nos

dice-
ctu... i.utatis, trcs l.yi,ostases
Trausfij^u-
crcdite, vene.iu.., suh melle latet.
re, non ne^-a.nus. Sed mihi

rat eni.n se
Anj.elum lucis. llis verbis nun uegat uten-
Angelus Satance in
ostendit cntra
dn... esse nominc hypostasis, scd hci3reticos eo i^rave usos :

alioqu... s.h. conlra-

quos caulelao,)us erat in distinctionc si-nincationis :

confitctur
diceret, qui su,)ra trcs hypostases

cta. » In tertia, agit de comparalione

proprietatum ad essentiam et peisonam,
ibi, Uist. XXXllI, A,
iiPosl supradicta
oportet,
DlVlSin TEXTUS. interius considerari atque inquiri
etc. »

Prima lia,-um a.lliuc subdivitur in tres.

ab
« Niaic (lc i,ioprirlalihn.s personanim, Sunt enim proprielates approprialai
personis convenientes : et de his
quns frcquenlcr, elc. » ifcterno

Hic inci,.ilpai's illa (iu(E esl de p,-opi-ie- agit primo. Sunl eliam pi-oprietates ap-
,)roprialai ex tempore Deo
convenicntcs :

latibus (]istini,nientibus personas.

de his agit secundo, infi-a, Dist. XXX,
El dividitur in ties pa,tes. In i>riina et

delerminat Magister de prop,-ietatil.us il)i, A, Sunt enim quxdam qu;e ex

«
pro-
oninibus sive proi^riis, sive appiopriatis, tempore de Deo, elc. » Sunt etiam
tempore J)eo con- prietates pci-sonis appropriatae
non p,o-
sive ab aeterno, sive ex
aelerno convenientcs de
venientibus. In secunda, delerminat dc prie, tamen ab :

pei-sonarum ad invicem quibus agit terlio, ibi, Dist. XXXI, A,

comparatione
et haec Pnelcrea considcrari oportct, cum tres
secundu,), l,ujusmo(li proprietates : «
»
incipit infra. Disl. -W.XH, ibi, A, personse co.Tquales sibisint, etc.
Ilarum prior subdividitur adliuc
m
« Ilic orilnr quifslio ex prccdiclis dedn-

>
In odil. Joan. Alleaume deest verbum tres.
 IN I SENTEiYr. DIST. XXVI, A, ART. I.

tres quarum prima detorminal tres

: in tres hypostases, est subsistens persona
proprietates personales in communi. In perfecta : hoc enim colligitur ex Littcra.
secunda delerminat proprietatem Patris etiam vidctur dicere Boetius in
2. IIoc

qu(E est personse non personalis et ha?c : libro de Diiahus naturis in una persona

incipit in Dislincl. XXVIII, ibi, A, « Prx- Cliristi sic : « Longe significantius natura}
terea considerari oporiet, quod non tan- rationahs individuam subslantiam uroiTa-
tum tres, etc. » Tertio, determinat pro- (sitijQ nomine vocantes. » Ergo secundum
prietatem personse non personalem, quse usum (jreecorum uTTocnracrii; est individua
est communiter Patris et Eilii, s(m1 non substantia rationalis naturpe : ergo idem
Spiritus sancti : et luec incipit, infra, quod persona. Sed co.ntra : Hypostasis
Distinct. XXIX, ibi, A, « J'Jst prseterea cadit in diffinitione personoB : quia supra
aliud noinen, rnultiplicem notans rcla- est posita diflinitio personw, quod est
tionem, etc. » hypostasis distincta proprietatc ad digni-
Adhuc prior istarum subdividitur in tatem pertinente.
duas. In prima determinat de tribus pro- 3. Praeterea objicilur fortius, IIvpo-
prietatibus personalibus prout propriis slasis autquid absohitum dicit in divinis,

nominibus significantur. In secunda aut respectivum. Si absohitum : ergo (h-

prout significantur aliis nominibus, ibi, cit essentiam : sed hee^i non (hstinguitur :

Dist.XXVII, A, « Ilic quxri potest, ergo hypostasis non distinguitur, quod

Utrum proprielates quas llilariiis posuit, falsum est : quia etiam secunchim San-
etc. )) ctos et Magistros hypostasis distinguitur
autem isla dividitur in duas
Distinctio proprietate. Si autem dicit relationem.
partes in quarum prima determinat de
: (jOntra : Ilelatio in divinis est distinuruens

nomtne /ti/postasis, co quod proprietates ergo hypostasis est distinguens, non (h-
ad hypostasim referuntur. In secunda, stincta, quod iterum ost falsum, ut dicit

determinat de proprietatibus, ibi, D, Magister infra ', quia Patcr non dicit

« Jam de proprietatihus personarum, tantum proprictatem, sed hypostasim di-

etc. » stinctam proprietate : ergo vidotur, quod
liypostasis nullo modo possit ahquid si-
gnificare in divinis.
i. Si forte dicas, quod dicit subslan-
AimCULlJS I. tiam primam : unde etiam idem est
apud Graccos, et suhstantia pri-
uTTOff-caati;

Quid sit hijpostasis ? rna apud Latinos, ut dicit lioetius. Gox-

TRA : Iha substantia pi'ima est ens abso-
lutum in nuUo auteui aljsoluto distin-
:

Hic quseritur, Quid sit hypostasis, et guunlur l*ater et hiiius ergo in hypo- :

utrum sit in divinis eadem ratione qua in stasi non distinguuntur, quod est contra

inferioribus, et quomodo se habeat ad Sanctos.

essentiam, et etiam qualiter se habeat ad o. Item, Si in aliquo subsfantiali di-
personam, et utrum ipsa per inteliectum stinguerentur, aliquid substanlialitor csset
remaneat, abstracta personahtate a per- in uno, quod uon esset in alio, quod
sona vel non ? hffiresis est.

G. Item, Magis separantur in inferiori-

Au PRiMUM procedilur sic : bus, qua) separantur per totam hyposta-
1. Hic in Littera dicit Ilieronymus, sim, quam illa quaj per quo est tantum,
quod hypostasis, secundum quod dicimus vol per quod est tantum soparantur. Pro-

» Cf. Iiifra, Dist. XXXIII.

 D. ALH. MAG. OMl). PH.EI).

nATio. Sil, quod aliiini unianlur in quo in livpostasihus j)ersonae non unum, sed
esl, i't non in (juod esl : isti scparantur in j)olius in esscnlia. I'^l si quaM'atur ralio
parti! su;p esscntijr, ct non in toto. Sit hujus, dico sine pra'judicio, quod in di-
etiani, (juod aliqui qnod esl, uniantur iu vinis alitcr esl quam in infcrioribus : quia
cl non in quo esl isti etiani non sepa-:
in infcriorihus rclatio est accidens, et

rantur nisi in parle suae essenliie. Sed utrius(jue naturam servat : et secundum
qui s('j)aratas liahcnt liypostases, in toto quod est relatio, est ad alterum : secun-
sepaiantur. l'jgo videtur, quod si alia est dum autem quod est accidcns, sic cst in

liypostasis i*atris et Filii in divinis, quod rclativo tantuin. In divinis autem relatio

haec sit niajor alietas, quani si essent alii est relalio, et non accidens, scd potius
in nalura sola : et hoc argumentuni substantia : el ideo ibi non est accidens
procedit, si hypostasis dicit substantiam relativum, sed ipsuni suppositum rclativi
individuam : ergo videtur, quod Pater el realitcr seipso relativum tamen sub- : et

Filiusnon distinguantur in hypostasibus, stantia ens per seipsam, hoc modo quo
nisi hvposlasis dicat proprictaleni solam. substantiam dicimus suppositum. Iloc
autcni modo substantiam accij)icndo, sci-

Solutio. SoLUTio. Diflicile est hic vilare incon- licet j)ro suj)posito perfecto, quod quis
veniens. Potest tamen dici, quod dupli- est, vcl aliquis : in divinis personae non
cilerpotestconsiderari nomen hijpostasis, communicant in substantia, sed distin-
scilicet secunduni id quod est hypostasis, guuntur : et suppositum hoc modo est ad
et secundum quod pernomen. significatur ali(juid, et substantia in se perfecta : et

Et si consideratur secunduni id quod haecnon rcpugnant in divinis, ut jam os-

est Jivpostasis, tunc verum est quod tensum est. Unde bene concedo, quod in
idem est quod pcrsona. Si aulcni consi- omnihus quae simplicitcr absoluta sunt,
deretur secundum quod signilicalur pcr convcniunt pcrsonae, et sunt unum : ex
nomcn, tunc dicit dislinetum non deter- hoc tamen non scquitur, quod in hujus-
minans rationem disliuctionis j)ersona : modi substantia quae suppositum est,
aulem dicit distinctum detcrminando ra- sint unum quia non vidco qualiter ex
:

tionem distinclionis in communi : Pater hoc non sequitur haeresis Sabellii.

autem et l*'ilius dicuiit distinctum delcr- Ad ALiuD dicendum, quod hoc verum
minando ralionem distinctionis in spc- est, quod id quod dicit hyposlasis, dicit
cic. per modum substanti;E j)iimae non deler-
DicENDUM igilur ad primum, quod Ilic- minans proprietatcm distingucntem ex
Ad 1.

ronvmus iiic attcndit rem, et non nomi- noniine suo : sed haec substantia est sub-
nis rationem. stanlia rclativi, licet non dicat eam per
A.l 2. Ad alud dicendum, quod Boelius lo- modum rclativi vel relationis : et non est
quitur dc usu nominisapud Graecos, cujus secundum modum intelligcndi substantia
usus ratio assignata est supra distinclione quae communis est tribus, licet realitcr
pra^cedcnti '.
sil illa : et idco illa subslanlia distingui-
Ad id quod contra objicitur, dicendum tur.
quoil hypostasis cadil in diflinitione per- Et quod objicitur, quod idcrn sccundum
sonK non quod minus sit secundum
: moduin non potcst essc di-
intclligcndi
rem, sed quia minus dicit secundum mo- stinguens et distinctum. Diccndum, quod
duin signilicandi per nomen. hoc verum est tamen idem re potest:

Ad 3.
Ad ALiuD dicendum, quod hypostasis esse dislinguens, et distinctum, ct non
dicit suppositum relative : et ideo hypo- distinctum : quia essentia et persona et

stasis relativumest etad alterum : ct idco relatio sunt idem re, et relatio est distin-

' Cf. praecipue, Disf XXV, .\rt. I. Tora. XXV hujusce edilionis.
 IN 1 SENTENT. DIST. XXVI, A. ART. 2. 5

guens, et persona dislincla, et essenlia movetur, est materia unum : materia au-
non distincta. tem et forma sunt principia substantiae :

Ad ALiuD dicendum, quod si in aliquo et hoc aliquid est substantia composila.

substantiali simpliciter absoluto dislin- ]n divinis autem non sic causatur distin-
guerentur personoe, tunc verum esset ctiohyposlasum quia dicit Damascenus:

quod non omnibus essent unum sed

in : quod in omnibus idem sunt tres perso-
substanliale quod est hypostasis, nou est nge, praetcr ingenerationcm, et gencra-
simpliciter absohitum est enim relatum : tionem, ct processionem : et Auguslinus
per modum absoluti dictum, et ideo non dicit, quod in omnibus idem sunt, proetcr
potest illud impedire unitatem persona- id quod ad aUerum est. Ergo distinctio
rum in essentia. in superioribus causatur a proprietatibus.
Ad ALiuD dicendum, quod in inferiori- Sed contra : Omnis proprietas secun- sed contra.

bus secus est quam in superioribus quia : dum intellectum est consequens subje-
hypostases in inferioribus differunt per ctum cujus est proprielas : relationes in
materiam et foimam et per substantiam divinis sunt proprietates hypostasum :

compositam hypostases autem in supe-

: ergo secundum intellectum consequuntur
rioribus distinguuntur per existentiae mo- eas : ergo hypostases secundum intelle-
dum, ut supra dictum est : et ille modus ctum disUnctte sunt ante proprietates.
existenticB significatur ut rehatio, et ut in Prlma probatur ex dicto lioetii in com-
relativo : et secundum quod significatur mento super Porphyrium, qui dicit, quod
ut relatio, sic causat in divinis notiones : licet proprietas seraper sequatur subje-
secundum autem quod significatur in re- ctum : tamen quia non est de constituen-
lativo, sic est distinctivus hypostasum. tibus esse, est de generatione acciden-
tium : sed verum est, quod est accidens

Si autem quseras, Unde venit distinctio fluens de principiis speciei, et ideo sem-
hypostasum in quibus sunt relationes, per et ubique sequilur speciem. Skcunda
utrum scilicet illae habeant distinctionem autem supponitur a sanctis.
aliam, quam per rolationes, infra in hac
quaestione determinabitur. Ulterius qua?ritur, Utrum verius sit
Qujgsi.
h^^postasis in superioribus, vel in inferio-
ribus ?
AUTICULUS II. Videtur, quod in inferioribus : quia
ubi verior est distinctio, ibi verior salva-

Viriim hypostasis sit in divinis eadem ^"^" '"''^'^ hypostasis, dummodo sit in ra-

ratione qua in inferioribus ? et, An ^ionali natura : sed verior est distinctio

veri^is sit in inferioribus quam supe- Pef substantiam quam per proprietatem :

rioribus ? ergo verior est ratio hypostasis in in-

ferioribus, quam in superioi-ibus.

CoNTRA Ad Ephes. iii, 15 Ex quo om-
: :
g^^ cor.tra.

Secundo qu(Britur, Utrum in divinis nispaternitas in nomi-

ccelis et in tcrra

siteadem ratione qua in inferioribus? ?2«/i/r. Ergo inde huc venit nomen hypo-
Vidctur autem quod non quia in in- :
stasis et personae : ergo verius est ibi : et

ferioribus licet hypostasis distinctio co- lioc supra ostensum est in quifstione de
gnoscatur proprietatibus quae in alia non generatione Filii *.

inveniuntur, non tamen causatur ab illis,

sed potius ah hac materia et hac forma, Solutio. Dico sine praejudicio, quod soiutio.

secundum quod dicitur, Per quod unum hvpostasis ab alio habet distinctionem

* Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV;

 6 n. ALR. MAC,. onn. pn.T.n.

in sujioriorilnis. cl al) ali") iii iiircrion- \ idotiir autom, quod cssontia sit de
hus, sicut [)i()l)al ohjeclio ;
(j uia iu su- inlolloclu ojus ;

pcMioril)us nou est (lisliuclio nisi in pro- 1. Pracdicatum onim essentiale est de
prietatibus, ct nou ossontia quae si|j:nili- intolleclu subjecti, sicut animal de intel-

cabilis sit ut quo est, nec etiaiu ul ({uod lcciu liominis, et homo de intcllectu Im-
ost tros enim suut una ossentia, et tres
: jus liominis : sed cum dicitur, haec
sunl unus Deus: sed veruni est, quod tres liypostasis est Deus, vel esscntia divi-
nou suul unus quis, vcl unus aliquis ; ua, cst priedicatio essentialis et in recto :

quia quis el aTKjuis dicuut supposita. ergo haec est de intellectu hypostasis.
Ait oi.ject. Ad id auteni quod contra objicitur, 2. Praetorea, 'rrojtajii; dicitur ah ipso
dico quod licet propriotas seounduni se, ^jT.rj quod ost .sm/v, et o/;7'-;>quod est posi-
secuuduiu iutollecluui sit post id cujus lio : ergo est alicui suppositum est ;

ost |)roprietas ; tauien in divinis non ost autem eadem ratio suhjecti et sup[)osi-
ila ; hoc contingit ideo, quia in di-
et ti, quaulum ad ly Otto sub ergo ; hy[)Osta-
vinis non est proprielas tantum in ratio- sis dicit id quod positum est sub natura
no proprietatis, imo hahet aliquo modo communi : ergo natura communis est
actuui (liirorentiaB constilulivae respoctu in ipso : ergo se habet ad naturam, sic-

personcB enim proprietas constiluens

: est ut id in quo natura est et inlelligitur.
personani non dico, quod sit dilleren-
;
'). Jtem, Philosophus dicit^ quod di-
lia, sed quoad hoc habet actum similem cens unum quodammodo dicit mulla :

sibi, et ideo per intellectum est ante ;

quia dicit ea quae per inlellectum sunt in
ct ideo distinctio hypostasis secundum illo actu : superiora aulem actu sunt in
modum inlellij^rendi, est ante omnem inferiorihus, et infcriora potentia in su-

genorationem, ut causa ante causatum. periorihus : cum ergo hypostasis sit in-
Molus autom locaHs in isto vel illo quod communicabile, autem actu in-
in ipso
habct molum processivum, est post ge- telligitur natura communis, et eaf(]om
. nerationem istius vel illius. rationes sunt de persona : ergo videlur,
quod tam hypostasis quam persona hoc
Ad qusest. Aum fjuod ultcrius quaeritur, facile modo signilicent commune.
est respondero : quia ros verius est in Sed contra :
Seil conl
superiorihus, nomeu autem verius saiva- 1. Omne inferius in quo aclualitor iu-
tur in inferiorihus : sicut etiam diximus suum superius, ex addilionc se
telligitur

de persona. habet ad suum superius, et est majoris

Ad objectlm dicendum, quod divisio compositionis quam illud hvpostasis :

Ad object. . .
,
.

non est do ralione hypostasis, sod potius et persona non se hahent ex additione
oxistentiae modus sive in unitate suh- ad superius : ergo non sunt majoris
stanliae, sive in divcrsitate, sicut supra compositiouis quam illud ; ergo nou se
dictum est. habout ut inferius iucommunicabilc ad
essenliam.
2. Itom, Si hypostasis aliquid adde-
ret : aut hoc esset idem ei cui additur,
AllTIClJIJ s ni. aut diversum. Si idem ergo non adde-:

retur, quia idcm nou additur sil)i. Si

Quomoflo Jiijpostasis se habel ad vssen- diversum tunc necessario inducoret
;

liatn ? compositionem, quod est haeresis, quia

nihil compositum est in Deo. Si forte
dicas, sicut communiter dicitur, quod
Tertio qua-iitur, Ou(jmo(lo hvposlasis additum est idom re, sod diversum in
se habet ad essentiam ? modo iutolligendi. Contra Iluic modo :
 IN I SENTENT. DTST. XXVT, A, ART. 4.

inlolligondi, aut aliquid respondet in ro, An uoc autem quod quserilur, Utrum Ad qufcst.

aul nihil. Si nihil : tunc est cassus et aliquid a(hhit ? Videlur mihi quod non
vanus, ut dicit lioetius. Si autem ali- addat re, sed modo intelligcndi, qui

quid rospondet in re, tunc sequitur modus inteliigendi realiter signiiicatur,

idem quod prius. non Si dicas, quod cum dicilur, hypostasis est dislincta,

est cassus ct vanus, quia ad esse non vel liypostasis est incommunicahilis.
refertur sicut dicit Philosophus, quod
: Unde dicendum, quod licet non omni
abstralienlium non est mendacium, quia modo ad rem retorqueri possit, tamen
non roferlur ad esse ot sic dicit, quod : retorquetur ad rem aliquo modo. Et lioc
non est mendacium demonstrando li- ut intclligi possit, nolanda ost sontontia

neam esse monopedalem, quae non est antiquorum Doctorum de hoc, quia ali-
monopedalis. Ifoc nihil cst iste enim : quid addialii, duobus modis cognoscitur,
noft est intoUectus Philosophi : nec enini scilicot quia facit compositionem, vel
lioc umquam intellexit aliquis Plii- quia convenit oi quod alii non convenit,
losophus, quod intellectus rei qui nul- et in inferioribus est utroque modo :

lo modo potost referri ad rem, non sit hoc enim hoc faciunt compositionem,
ot

cassus et vanus licet : enim demon- et huic convenit incommunicabile esse

stratio qua demonstro quod rectum et distinctum in individuantibus, quod
tangit sphaeram, non possit reforri ad non convenit homini secundum se in :

esse roi quanta^ quse lignoa est vol divinis autem alterum tantum est, quia
plumhoa : tamen refero ad rom quse addilum non inducit compositionem, eo
est natura quantitatis : et licet deinon- quod realiter est idem, sed inducit di-
strarem de linea non monopodali, quod vorsam suppositionem, ut dicunt anti-
sit monopodalis, tamen refero ad rem qui ot beno, ut mihi videtur : quia sup-
quae est linea intellecta per istam quam posito uno non supponitur alterum, eo
protraxi in continuo : iste autem mo- quod aliquid convenit uni quod non
dus intelligendi nullo modo potest ad alii convenit enim hypostasi distingui.
:

rem de qua est, referri. Si forte di- et genorare, et esse numerabilom nu-
cas, ut quidam dicunt, quod iste est mero tali, quabs est in divinis quorum :

modus inlolligendi pro nomen hoc : nullum convonit cssontia\ Et hujus

nihil ost : quia de communi signilica- inventionis auctor fuit Prapositivus.
tione nominis non quseritur hic, sod Per lioc crgo patet solutio ad totum.
potius do re divina quae signiiicatur in
nomine.

Si forto proptor hoc dicatur, quod

nihil addit essentise. Contra : QufBcum- ARTICULUS IV.
quo omnino sunt idcm, quidquid dici-

tur de uno, dicitur otiam do altero : sod Qualiler se habet hypostasis ad perso-
de essentia dicitur, quod unum ost re : nam ?
crgo de liypostasi dicotur idem.

SoLUTio. Dicendum sine praejudicio, Ouarto quaritur, Qualiler se habeat

quod in hyposlasi significatur cssontia, hvpostasis ad personam '?

ut natura communis significatur ot di- Yidetur autom, quod sicut distin-

1.

citur in suo inforiori : non quod in guibile ad dislinctum quia :

divinis sit universale et particulare, sed 1. Supra posilam diffinitio claudit in

qiiia ost ibi communicabile, sicut pro- sc distinctionom, cum dicitur, Porsona est
bant rationes primo inductse. individua substanlia rationalis natura^ :
 «

8 I). ALB. MAO. ORD. PH.I^.D.

livp()sla>is aulcm noii tlaudit iii so fa- dicit Philosophus, ost ons in se com-
ctam (listiiictionein. pletum, occasio altori oxistendi in oo :

2. IVteterea, Maj^nster dicit s.epe, quod ot lioc habet rospoctum ad accidens, licet

pmprietales sunt in hypostasibus non : non sit in inlelloctu sui noininis habitus
auteni sunt in ipsis nisi siciit in distin- accidentis : ot hoc vocatur ab Aristo-
ctis : ergo liypostases sine proprietati- tole siibstanlla, et a (jraecis 'jTtoaxaji;. In-

bus sunt distinguil)iles. dividuum autom (!st habons accidentia

Sed'onlra. SeD C0.\TK.\ :
individuantia. Persona autem in ratio-
1. In divinis nihil est in posse : ergo nali natura dicit incommunicabil(i se-

ideni est ibi distinguibile ot distinctum : cundum modum, pra^ter solum intcllo-

ergo idem est hypostasis el porsona. ctum compositionis, qui in divinis non
2. Itom, Damasconus dicit, quod in ost. A Sanctis autem inveniuiitur posita

omnibus idem sunt prceter ingeneratio- quatuor, scilicet res naturae quam ponil

nom, el gonerationem, et processionem : llilarius, et suppositum, et hypostasim,

erg:o quidquid ost ante hoc, est do uni- et personam individuum enim et singu-
:

tato essentiae : erj^^o si hypostasis est lare non proprie sunt in divinis. Et

ante hoc, est de unitate essentiae : sod res natuiae erit in divinis hic, quis,

hoc falsum est : ergo hypostasis habet vel aliquis in natura divina : supposi-
intollectum propriolatis : ergo idom tum autem per habitudinem ad naturam ^,, , ^^

est quod persona. communem : hypostasis aulem per ha-

bitudinom ad propriolatom : sed perso-

soiuiio. SoLUTio. Dicendum, quod in divinis na hyposlasis distincta propriotatc.

nihil est in potentia sicut probat ob- Ad i!OC ergo quod objicitur primo,
jectio : et ideo hvpostasis secundum dicendum quod non sequitur ex hoc
rem est persona bone concedo ulte-
: et quod sint dislinguibiles sed sequitur :

rius, quod supposita hypostasi supponi- ex hoc quod important in nomino habi-

tur persona : quia hypostasi convonit tudinom distincti ad distinguens, quam

quidquid convenit persoHcB, scilicet dis- habiludinom non importat nomen per-
tingui, generari, generare, procedore, sonae, sed potius iinportat ipsum dis-

et omnia hujusmodi. linctum secundum quod est distinctum :

Verum est tamen quod aliter signi- sicut cuin dico, hoc C(jelum est coelum,

nomen hypostasis, ly hoc ccBlum imporlat habitudinom

ficatur per et aliter
materiae ad formam, ut dicit i*hiloso-
por nomen persoriie. Et ad hoc intelli- j^,|oi,jgj., ,

geiidum, notandum quod in inferiori- plius : non tamon sequitur, quod male-
bus sunt quatuor, scilicot res natuiije, ria illa umquam fuerit sine forma se- A.iohjeci.2.

subjectum, suppositum, individuum, cundum naluram.

quibus etiain in natura rationali adji- Ad id quod contra objicilur, jani re-

citur quinlum quod est persona : et rom sponsum est.

naturae intolligiinuscompositum ex ma- Ad aliud dicendum, quod (ut dictum

teria et forma, vel quod est et quo est, esl) distinclum in divinis nieo judicio

in natura ot sub natura communi, ethoc

secundum intolloctum ost post distin-

esl hoc aliquid in natura. Suppositum

guens : ideo non procedit illa objoctio :

autem addit rei uaturEe respectum ad et tamen non habet in se intellcctum

naturam cominunem, cui supponitur ut propriolatis, sed potius habitudinis ad

incommunicabile. Subjectum autem, ut propriotatom distinguenlom.
 IN I SENTENT. DIST. XXVI, A, ART. 5. 9

ergo hypostasis, quia hypostasis nume-

ratur in Prima probatur pcr
divinis.
Boetiuni, qui dicit, quod essentia conti-
ARTICULUS V
net unitatem,- sola autem relatio multi-

An per intellectum remaneat hijposiasis

pl'cat trinilatem. Et per Anselmum in

subiracla proprieiale ?
^'bi;o tle Processione Spiriius sancti, quL
dicit, quod tres in omnibus ibi idem
sunt, ubi non distinguit oppositionis re-
Quinto quaeritur, Utrum per intel- latio : et ergo conclusio sequitur.
lectum remaneat hypostasis subtracta 2. Item, Nulius intellectus aliquid di-
proprietate ? stinguit in natura aliqua, nisi habeat
Yidetur autem quod sic : principium aliquod diversitatis, vel di-
1. enim ab eodem habet quod
Pater visionis, vel distinctionis : sed in divinis
est quis, et quod esl Pater aut non : non est principium distinctionis nisi op-
ab eodem. Si ab eodem sed Fihus : positionis relatio : ergo cessante illo

etiam est quis ergo ab eodem habet

: principio, nihil distinguitur in divinis. Si
quo Pater quis enim et quis in eo
: forte dicas, quod remanet hypostasis se-
quod hujusmodi, non habent dilleren- ipsa distincta ab alia : hoc est hseresis
tiam sed Pater paternitate habet quod
: Arii apertissima : quia tunc essent tres
est quis ergo et Filius, quod falsum
: substantiae divisse per id quod substan-
est ergo non ab eodem habet
: ergo : tiae sunt, et per hoc tres dii essent. Si au-
separata per intellectum paternitate a tem dicas, quod remanet hypostasis, sed
Patre, adhuc est Paterquis, et FiUus quis non potest numerari, sed remanet in rati-
et Spiritus sanclus similiter : sed non one alicujus unius. Contra Illud unum, :

est quis, nisi liypostasis : ergo hyposta- aut idem numero erit in omnibus per-
ses remanent abstracta personalitate. sonis, aut diversum. Siidem tunc tres :

2. Item,.Omne quod cadit in diflini- essent una hypostasis, quod falsum est.
nitione alterius, potest remanere illo Si diversum ergo proprietas essen-
:

separato ab eo quod addit id in cujus tialiter dividit ipsum, sicut fit divisio in
diflinitione cadit : hypostasis cadit in inferioribus, quod falsum est.

diffinitione personae : ergo separato iilo

quod addit persona, adhuc remanet hy- Solutio. Sine praejudicio loquendo di- soiutio.

postasis sed non addit nisi proprieta-

: co, quod non potest abstrahi proprietas
tem ergo separata proprietate, adlmc
: personalis a persona, quod aiiquid ita
remanet hypostasis. remaneat nec natura enim manet, nec
:

3. Item, Cum dico distinguens et di- hypostasis et hoc sic probatur

: Abstra- :

stinctum, duo dico : sed duorum quod- ctio non potest esse nisi duobus modis,
libet unum separabile esta rehquo, quod sciUcet universaUs a parliculari, vel for-
nonestinrationeejus: distinguensautem mae a materia in qua est, vel ab eo in
non est in ratione distincti secundum id quo est ut in materia. Si primo modo
quod est, Ueet forte sit in ratione ejus loquamur de abstractione, tunc commu-
secundum quod distinctum est cum er- :
ne abstrahitur ab incommunicabili, et
go hypostasisdicat distinctum secundum non e converso : quia abstractum sim-
id quod est, videtur per intellectum re- pUcius est quam id a quo Ut abstractio,
maneresi proprietates separentur. et etiam non potest abstrahi aUquid ab
Sed contra :
allo in quo est per potentiam tantum,
1. Personffi non habent numerum nisi sed in quo est per actum unde cum su- :

factum per relationes : ergo remotis re- periora sint in inferioribus actu, et sint
latiouibus non remanet nisi unitas : non simpliciora eis, abstrahuntur ab eis. et
 10 I). ALH. MA(j. UUD. PR/Kd!

nnn V convorso : cl idoo imlix iduatione ctiim una personaniin dislinguerotiir ab

vcl sin:;nlaritalo abstracta ai» lioc lionii- alia, sicul in inforioribus : ct hoc fuil
ne, niliil rcnianct dc isto lioniinc. I^t lioc rnde oportet dicere, (juod
lueresis Arii.
modo non potcst liei-i abstractio naturae ab oodcm habct osso hypostasis cl esse
connnunis a personis divinis : quia nihil distincti.
siinplicius cst natura quam pcrsona, noc primum, quod ab
DicE.NDiM crgo ad
A.l 1.

est universalis ad illam, sed ut idem, ni- eodem habet Pater quod est Pater, et
si forle velis larjje loqui de abslractione, quod est quis. Kt si dicas, quod Kilius
ul (licas oam abstralii : quia sine perso- est quis, dico quod ly quis non est eis
nis intellij^i potest, ut Judiri et Pa^ani communo por intentioncm unam, sed
eam intellij.;unt. Si autom loquamur de polius per proportioncm habitudinis
abstractione forma^ a subjccto in quoosl, unam ad diversa : quia Pater esl quis
iterum non potest liaec iieri in divinis : habitudim; hxpostasis ad suam proprie-
quia proprietatcs in divinis non liabont tatom, et Filius est quis habitudine suje
antc so subjeclum velsupposiluni, sed po- hypostasis ad suam proprietatem : ot hifi

tius ipsaj sunt suppositum, ut palcrnitas habitudines faciunl coinniuno j)roporlio-

el Palor, el sic dealiis: licot cnimsuppo- nis, vel j)ro[)ortionabirilatis, (jua' adliuc
silo Pat.re supponatur patcrnilas, tumen minor communilas cst.

proprietas pro[)rie loquen(bi nibil est in Ai) ALiun dicendum, (juod hyj)ustasis
Ad 2.

Patrc, ita quod ly /// notet divcrsitatcm cadit in intollcctu personae, non ut di-
])roprietatis ad substanliam ejusdem. versuin in re, ut dictum est, sed ul idem
Sed hoc vcrum est, quod aliquid conve- non eodem modo signilicatum j)er no-
nil pi'0|)rietati, (juod non bypostasi, sci- men et ideo illa
: objoctio non proce-
licet distinguere : et ali(|uid convonil (lit.

liy[)0stasi quod non convenit propi-ie- An AHUD dicendum, quod cum dici-
Ad 3.

tati, scilicet distinclum esse unde pro- :

tiir, dislinguons et dislinclum, secundum
prietatcs secundum quod per se signi- rationem intelligendi duo dic-untur, nec
licantur, non significantur ut res, sed tamon unum soparabile est a roliquo :

potius ut rationes personarum personae : quia distinctum non habct esse distincti
auteni sccundum quod in S(^ signifi- nisi a dislinguenle cl hoc jam dictum :

cantur ut rcs patcrnitas cnim in divi-

: est quia hoc ost suum esse secundum
:

nis potius cst ratio l*atr'is quam ros : ot li3'postasim, licet non sit suum esse se-

hoc dico, ut sumuntur vocabulis abstra- cundum naturain qiiia in natura non :

ctivis cuni ergo per intoUoctum (ut

: numeratur, noc nuinorabilis ost hypo-
probat objectio) proprietas sit ante hy- stasis : unde hypostasis ut hypostasis est
postasim, ut distinj^-^uens eam, et suum in divinis, et distincti esse, licet no-
in

esse est esse distinctum, ct nihil aliud, mine babitudiiUMn ad distinguens im-
oportot quod remola proprietato, niliil porlot, et non distinctionem.
rcinaneat de hypostasi. Sed non cst ita
in infcrioribus : quia esse in hypostasi- Si autem objicias, quod non intelle-
bus inferioribus non est esse distincti cta paternitate, adbuc Pater est quis,
tantum, imo cujusdam naturje
est esse quia innascibilis : hoc nihil ost quia in-
et substantiae in so subsislentis, non in- fra ostondotur, quod innascibilitas non
indigentis propriotate ad hoc quod sit, cst proprielas porsonalis, sed personae
sed ad hoc ut cognoscalur. Sic autem potius : et non est quis in aliqua natura
non est in divinis quia si hypostasis ; nisi a distinguento personalitatem, id
haberot ab aliquo esse hypostasis, et ab est, personalilatem faciendo. IJnde Pa-
alio esse distincti, oporteret quod in esse l(M- lunc cssct innascibilis, sicut natura
hypostasis j)er substanliam absolute di- diviiia ost innascibilis, et non a proprie-
 IN I si:mem. dist. xxvi, b. H
tate distinguente ab alia persona ejus- Rationes auteni adductse in conlra-
dem naturoe, sed potius sicut attributo riuin, videnlur mibi necessariae : Ucet
naturiB suud dislinguente ab aliis rebus quidam in boc articulo aliter dicant, ut

qute non sunt secum in eadeni essen- palet inspicienti scripta eorum.
tia.

B. De proprielalibus personarum, el de nominibus earum relativis.

Jam de proprietatibiis personariiin videarnus (qufle etiaui notiones sive

relationcs in Scriptura ph^runique dicuntur) in illa sancla Trinitate, qua^
ideo a nobis nipetitur, ut cordi nostro tenacius infij^atur. Ait Augustinns
in libro de Fide ad Petrum : Aliud est genuisse, quam natum esse : aliud-
que est procedere, quam ^enuisse, vel natum esse. Unde manifestum
est, quod alius est Patej', alius Filius, alius Spiritus sanctus. Et est pi"o-

prium solius Patris, non quia non est natus ipse, sed quia unum Filium
genuerit, propriumque scdius Filii, non quia ipse non genuit, sed quia
de Patris essentia natus est : proprium vero Spiritus sancti est, non quia
nec natus est ipse, nec genuit, sed quia solus de Patre Filioque proce-
dit '. Ecce breviter assignavit tres proprietates trium personarum : qua-
rum una non est alia. Hoc enim sig-nificavit cum dixit, Aliud est genuisse,
quam natum esse aliudque procedere, id est, alia proprietas sive notio
:

esl generatio, alia nativitas, alia processio, qua? aliis nominibus dicuntur
paternitas, filiatio. Ilas proprietates designant nomina personarum, scili-

cet Pater, Filius, et Spiritus sanctus : qucc relativa sunt, et ad se invicem

dicuntur, (|uia notant relationes qucC non sunt Deo accidentales, sed in
ipsis personis ab ffiterno sunt imnuitabiliter : ut non modo appellationes
sint relativcB, sed etiam relationes sive notiones in rebus ipsis, scilicet in

personis sint.

in quarum prima ostcndit JMagister tres

proprietates personales trii)us personis
DIVISIO TEXTUS. inesse. In secunda ostendit proprirtates
illas non inesse per accidens, ibi, C,
« Quocirca sciendum est, non vuuie
« Jam
de proprietatibus personarum quod, etc. » In tertia ostendit Magister
videamus, etc. » secundum (juem sensum liliatio et pro-
Ista pars in qua Magistcr agit dc pro- cessio sive donum dicunlur esse perso-
prietatibus, dividilur in quatuor partes : nales proprietates Filii et Spiritus san-

* S. .\u(;i-STiNL's, I.il>. (lo Fi(l(^ ad INMii im, cap. 10.

 12 I). ALH. MAG. OIU). PI{/EI).

cli, il»i, I), « Hic qiinpriliir, Qnomo- dens : quod est respeclus.
et aliud est

<lo dicntur proprium nnlo Dco^ otc. » Aut ergo quoad neutrum, aut quoad al-
Iii (luaita (Ifteniiinat fju.Tdani dubia tcrum. Si (juoad ulriimque manet in di-
circa lioc, ibi (^i , « llic f/u,rri polc.st, vinis, aut quoad neutrum, aul quoad al-

rirum Palcr, rcl Filius. » terum. Si quoad utruiiKjue sed omne :

Kx lioc palet scnlenlia, quia lAltera accidens exigit subjectum : ergo oportct
cxi^licahitur in (lis[)ulatinn(>. j)onerc subjcctum esse in divinis, qiiod
su])ra imj)rol)atum est '. Si quoad neu-
trum : tunc non erit in divinis nisi ralio,

et ex hoc sequitur haeresis Sabellii ut

AHTICILUS VI. prius. Si quantum ad altcrum : aut
quoad accidens, aut quoad respectum.
An in divinis sit relatio ? Si quoad accidens, sequitur iterum
quod compositio sit in divinis. Si quoad
lespeclum sed hoc modo (ut dicit Boe-
:

JIic autem incidunl tria quserenda, tius) est assistens : ergo in divinis sunt

quorum primum est de reiationibus. relationes assistentes exlrinsecus : et sic

Secunduin, de nolione. Tertium , de relationes non erunt Deus ergo videtur, :

proprietate. quod relaliones non sunt in divinis.

•3. Iteni, Ininferioribus videmus, quod

Circa rclntionem incidunt

duo du- liic per se siinplicissima seipsis dislinguun-
bitabilia ante Litteram, scilicet utrum tur et denominanlur : sicut unilas seipsa
sit in divinis relatio? Et secundum, est una, et differt a puncto : cum igitur
Ulrum ipsa sola multiplicet Trinitatem ? in inllnitum simplicior sit quaelibet per-
sona quam unitas, videtur quod seipsa
Ad PRiMiiM proceditur sic : referatur ad aliam, et non per relatio-
1. Helatio aut dicit aliquis ens, aut ra- nem.
tionem solam. Si dicit aliquid ens in di- 4. Item, Relationes non sint pro- licet

vinis : aul illud est idem quod substantia, prie termini motus, tamen non innascun-
et nibii amplius : aut est aliquid plus. tur nisi pcr motum, non eniin est pater
Si est sola substantia : ergo idem est nisi qui genuit de sua siibstantia in Deo :

esse relativum quod est esse substan- auteni nec in personis est motus ali-
tiam : ergo ad distinctionem relativi se- quis ergo videtur, quod nec relationes,
:

quitur distinctio substantiae, quod est o. Item, IMus distat Deus a creatura,
hseresis Arii. Si autem esl aliquid plus, quam una persona ab alia sed seipso :

et in illo plus distinguuntur personae :

sine relatione reali dislinguitur a crea-
ergo persona majoris compositionis est tura : ergo videtur, quod etiam seipsa
quam quod iterum est haere-
substantia, una persona distinguatur ab alia.
sis. Si autem est relatio solum ens in 6. Item, In infcrioribus invenitur ali-
ratione tunc tantum secundum ratio-
:
quando, quod relativum secundum suam
nem dilTerunt, quae relatione distinguun- substantiam est relativum. Ureatura enim
tur. Personffi divinie sola relatione distin- refertur ad Greatorem : aul seipsa, aut
guuntur. Ergo non distinguuntur nisi relatione quae non est ipsa. Si primo
secundum rationem, quod est bseresis modo : babetur propositum. Si secundo
Sabellii. modo : ergo separata relatione a sub-
2. It(;m, Duo sunt in relatione si res stantia creaturae, jam non refertur ad
esse ponatur. Unum est quod est acci- Creatorem, quod videtur falsum : ergo

* Cf. I Sentenliarum, Dist. VIII. Tom. XXV,

 IN I SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 6. 13

iu ipsa substantia adhuc est relatio, aut Pater seipso habet se ad Spiritum san-
eadem cuni substantia, aut alia : et sic ctum per eamdem rationem : ergo eo-
ibitur in infinituni : ergo necesse est, dem modo Pater generat Filium, et spi-
quod secundum substantiam referatur. rat Spiritum sanctum : ergo Spiritus
7. Item, Illa relatio qua creatura ad sanctus est Filius : quia eadem sunt se-
Creatorem refertur, est creatura : ergo cundum rationem, quae eodem modo
et ipsa refertur : aut eadem relatione sunt ab eodem : sed hoc est inconve-
quse ipsa est, aut aba : et sic procedi- niens : ergo oportet ponere relationes
tur in infinitum, ut prius : ergo aliquid etiam prseter intellectum personarum in
refertur substantialiter in inferioribus : divinis.

ergo multo magis Iioc convenit personis 2. Preeterea, Generatio est in divinis,
divinis propter majorem simplicitatem. et solum spiratio. Aut ergo ista eadem
8. Item, Materia seipsa (ut quidam ratione referuntur ad hypostasim, aut
dicunt) refertur ad formam. Si enim di- diversa. Si eadem : ergo generatio est
cas, quod mediante potentia refertur : spiratio : quia illi actus idem sunt, sup-
illa potentia, aut est materia, aut forma, ple, ad minus, qui eadem ratione re-

aut compositum, aut substantia, aut ac- feruntur ad agentem : sed hoc falsum
cidens. Gonstat quod non materia quia : est : ergo diversa ratione referunlur
sic materia esset materiae. Nec forma ad Patrem : ergo necesse est ponere
quia sic forma esset ante primam for- diversas relationes istis actibus respon-
mam. Nec compositum, ut patet per dentes.
se quia primum compositum est a pri-
: 3. Item, Ut dicit Richardus, personse
ma materia et prima forma. Nec suban- distinguuntur proprietate originis, et

tia, ut patet per se : quia esset forma, proprietate sola, et proprietate et origi-
vel materia, vel compositum : et hoc ne : in Deo autem distinguuntur origi-

improbatur ut prius. Nec accidens : quia nis proprietate : originis autem proprie-
materia non est susceptil)ilis accidentis, tas est illa quse determinat existenticB
nisi per formam substantialem, ut in modum : sed illa non est nisi relatio

multis locis probatur in Philosophia :

originis : ergo in divinis necesse est po-
accidentis enim adventus
motus sub- est nere relationes, ut videtur.
jecti ad subjectum et ideo quod move- :

tur secundum accidens, oportet quod sit SoLUTio. Dico relationes esse in divi- Soimio.

actu ens : ergo ipsa materia per seipsam nis, sicut probant ullimae rationes, et
est potentia ad formam : aliter etiani modo loquor de relationibus quee sunt
forma non immediata materise, et
esset personee, et in personis secundum mo-
sic ex materia prima et forma prima non dum intelligendi : quia licet realiter lo-
esset vere unum
omnia cum in-
: qua) quendo relatio nihil sit in persona in
convenientia sint, videtur quod seipsa divinis, tamen sccundum modum intelli-
materia referatur ad formam ergo : gendi distinguens est in distincto, et
multo magis persona ad personam refer- supposita persona, relatio non supponi-
tur propter majorem simplicitatem. tur : et sic ponimus in una persona plu-
contra. Sed contra hoc multiplicitcr opponitur res relaliones.
sic : Ad m ergo quod primo objicitur, di- Ad i.

1. Paler habetse ad Filium aut seipso cendum quod relatio dicit ens respccti-
aut aliquo alio secundum modum intel- vum quod ad alterum est, et id est idem
ligendi. Si aliquo alio : tunc habeo pro- cum substantia tamen non supponitur, :

positum : quia lioc erit relatio in Patre. supposila substantia : el idco ad dislin-
Si seipso tantuui : sed cum dicitur, I*a- ctiouem ejus non sequilur distinctio sub-
ter spirat Spiritum sanctum, ibi etiam stantise : quod enim in inferioribus facit
 It 1). WM. M\C,. OHI). PH.KI).

(livorsilas rci, lioc iii (lixiiiis fiicil divorsi- nos oxislonliu' modi, sod iii infoiioribus
l;is siipponondi. I*!t osl inslanlia ad ari^ii- causanlur o\ iiiodis oxislenliic : ol Iioc
nienlurn : porsona est idoni oiniiiiu) cuui ideo esl, (|uia roialionos sunl dislini,'uon-
nalura : sod porson.T sunt pliiros : orj^o tes, ot secunduin inteilectum anU; rela-
nalurjp plur(^s : mulalur oniin |)r;o(lica- liva : ot lioc paluil in pruHodonli (iu;o-
monluin lliooloyicum, ol sic incidit falhi- liono i\c liyposliisi : sod lamcn adliuc in
oiii ligur;o dictionis, vol oli;iin accidon- soquenli distinctione orit de lioc qu;o-
lis : quiii licot idom sinl, non lamon stio : et ideo non ost sul)stanli;ile roiiitio-
quidijuid convonit uni ot alii. ni (}uo(l constituatur ex molu, sod acci-
A.i. 2. Ai) Ai.ii 1) (licondum, quod rolalio in dit iiuic roiationi vol illi.

divinis non sorval naturam accidoiilis, An aliud dicendum, quod m;ijor (lil- acI 5.

sicul Ma;jrislor prol)al in soquonti {^arto ferentia causat majorom distinctionom :

islius iectionis : cl iiujus ralio dicta est ol idoo cssontialiter distin^^uitur Dous a
supra' : quia non transsumitur in divina croaturis : sod a supposilo cjusdcm nalu-
rationc yonoris, sod rationo (liirorontiai liB non [)olest distinj^ui suppo-
divinjc
([uam supcraddit ^oncrationi : ncc ta- situm ojusdem naturte, nisi distinclione
inon soquitur, quod sit assistons : quia minima ct iuoc non est essontialis,
:

cum in inforioril)us rciatio lial)eat duo, quia illa maxima est, sed [lotius distin-
scilicot accidcntis naluram, et quod ost ctio rolalionis : et ideo [)cr r(dationoni
ad aitorum : in divinis vortitur in sub- necesse est distinj^^ui.

stanliam quoad naturam accidentis, sic- iVo aliud diccndum, ([uod l)enc conce- aiI g et r.

ul omnia alia quic nominant accidcns, et do, quod aliquid scipso refertur ad aliud,
dc I)eo praedicantur : ct idco reiatio quse sicut Creator et ipsa rciatio croata : sed
ost in inferioribus incst relalivo, ct ad non concedo iioc do substantia, vel alia
aiterum roforri facit, in divinis est reiati- creatura. Et ad objoctum dicondum,
vum sccundum substantiam, ct facit i[)- quod si soparotur reiatio crcatura; ;il)

sum roforri ad aliud : el idco non cst ex- ipsa substantia creatur.-E, quod non orit

Irinsecusassistens tantum. jani creatura, nec referetur ad aiiud : et

A>i 3.
Ad aliud dicendum, quod simpiicissi- hoc non est inconvenicns sccundum in-
nia distinguuntur distinctione essentiaii lcllectum enim Boelius in libro
: dicit

sive sui)slantiali : sed relatio non impor- de nebdomadibus, quod ea quiB non se-
lat talem distinctionem in divinis, sed parantur actu, l)ene seperantur ,inteile-

polius tres sunt unum in essentia. Unde ctu : benc enim non intelliyitur iapis esse

si dicamus punctum a puncto dilTerro in crcalus. Et si objicis, quod primo non

hoc quod unum ost principium, et altc- inteliecto, non intolligilur sccundum :

rum linis, et unitatom ab unitate ojus- diccndum quod hoc verum est de primo
dem generis in simpiicissimo, ponemus ut primo et secundo ut secundo et non :

adhuc distinctionem penes relationes. cst verum de sccundo secundum id quod

Ita est in divinis : quia, sicul in sequen- ost lioc enim bene inleiligibiie est sine
:

li arlicuio patebit, niliil com[)onitur ex dependentia ad primum.

hoc quod additur oi rcspectus rclationis, An aliud dicendum, quod hoc non Ad 8.

sed adhuc m;mot sim[)icx sicut prius, credo esse verum, quod matcria seipsa
dummodo tantum rospcctus rciationis sccundum id quod cst, rcfcialur ad for-
addatur ci. mam quia non dico potenliam qua3 pri-
:

A-J •••
An ALiuD dicendum, quod reiationes vatio est, esse idem oinnino cum mate-
aliter sunt in divinis, ot Jililor in inforio- ria sed dico eam esse ordincm mate-
:

ribus : in divinis enim sunt i[)saj rolalio- rige ad formam. Et si dicas Aut est ma- :

' Cf. I Senlentiarum, Dist. VIII. Toni. XXV.

 IN 1 SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 7. 15

teria, ,iut forma, etc. Dicendum, quod '•\.

Item, Substantia non causatur ab
hoc uon valet : quia potentia esl, ens se- ente quod ad ipsam reducitur ut ad sub-
cundum quid, el non simpliciler : unde jectum, sed potius causat ipsum scd :

sicut molus, qui est cxitus dc potentia rehitio in (hvinis reducitur ad personam

ad actum, dilTuiitur per potentiam ad sicut cujusest ergo non distinguit eam,
:

aclum, eo quod est existens in potentia nec facit secundum modum inlelligendi
et inactu: ita dico, quod potentia liahet in esse personali.

aliquid rationis materiie si refcratur ad Item, Si relatio maUi[)Ucat Trinitatem,

id cujus est, et aiiquid formae si referatur ut dicit IJoetius, muUi[)Ucat eam per
ad quod est. Et ideo etiam non sequi-
id esse quod habet
non habet autem nis :

tur, quod non immediate uniatur forma esse respeclivum ergo non dat ei nisi :

materise quia potentia non reducitur

: esse respectivum per hoc autem non est :

nisi ad esse materiae et formse. Licet au- substantiaUter ergo [^ersonae divinae non
:

tem omnia ha^c concederentui-, adhuc erunt substantiaUter subsistentes, quod

non sequitur quod persona seipsa refer- est ha^resis Sabeliii ergo videtur, quod :

retur ad personam aliani, propter cau- non sola relatione distinguatur Trinitas.
sam jam diclam quia seipsis possunt : SeD CONTRA . :
sed conlra
aliqua essentiaUter distingui, sed non 1. Enlium aliud est substantia, aliud
personahter eadem natura existentia
in : accidens : et substantia verius est quam
quia illa habent minorem distinctionem, accidens.
quam essentialem. Item, Accidentium aliud est ens abso-
lutum, et aliud ens respectivum : et re-
spectivum minus est quani absolutum :

quia innascitur etaufertursinc mutatione

ARTICULUS VII. aliqua subjecti, sicut patet ex Boetio :

puer enim qui nascitur, per annum se-

Utriim relatio sola multiplicet cundum diversitatem sui incrementi, in
Trinitatem ? multis faciet similitudinem, disparitatem,
sequalitatem, inaequaUtatem, quae ullo
modo mutantur secundum illud genus
Secundo quairitur, IJtrum relatio sola mutalionis : ergo relatio minime habet
multipHcet Trinitatem ? de ente : ergo sua multiplicatio maxime
Videtur,quod non quia :
competit muUipIicationi simpUcissimi :

1. ^Summae perfeclionis sunt personae hoc autem Deus ergo

est : inter omnia
divinae relatio autem inter entia non
:
pra?dicamcnta nihil ita convenienter mul-
est sumnie perfectum ens, sed potius tiplicat Trinitatem sicut relatio.
minus quolibet alio ente habens de ente :
2. Item, Aviccnna in prima Philoso-
erj^o videtur, quod rehitio non debeat phia dicit, quod relationis appositio ni-
distinguere Trinitatem. hil facit compositum.
2. Item, Ens cujus esse est ad alterum, 3. Item, Detur aliquod simplex, sicut
posterius est ente cujus esse est ad se- est Dcus, illud habet relationcm primi ad
ipsum. pROBATio. Dato quod nihil sit ad secunda, et relationem causje, et multas
seipsum, nihil erit ad alterum : sed non alias relaliones.
converlitur : ergo ens in seipso prius est i. Item, IIoc patet in unitate et pun-
ente ad aUerum sed ente : prinio debet cto : qua- licet simplicia sint, tamensunt
distingui primum omnium, si aliquo en- in eis diversre rationes relationum : ergo
te distinguitur : cum ergo personte sint reialio nihil reddit composituni : ergo
in primo, videtur.quod ente absoluto de- sua multiplicatio maxime competit sim-
beant distingui. pUcissimo.
 10 D. ALH. iMAG. Olli). IMLED.

."). Itoin, Iiitor lolationes qua-dam sunl

simplioiorcs aliis : qua^dam onim imine-
diata' sunt relalivis, ut illae qua; sunl se-
cundum modum orij,Mnis, ut causa re- ARTICULUS Vm.
fertur ad causatum, ct e convcrso : sed
non sio similis, ol jequalis : quia ilhe Quid sil nutio, cl in qiio di/[eil a
fundantur super ens ai)solutum, sicut su- relatione ?
per qualitatem : et eodem modo difTo-

rens sunt dissimilis, et ina?qualis : er-

go cum relationes originis super niliil Dcinde quieritur de notione, scilicet

fundentur, nisi super ipsum existens, quid sit notio, et in quo diHerat a rela-
simplicioros sunt aliis: ergo illae maxime tione ?
competuut pcrsonis divinis propter sum- i, autem Boetius, quod nolio est
Dicit
mam simplicitatem. simplex conccptus mentis talis autem :

non est nisi universale depuratum a ma-

Soiuiio. Hoc est concedondum, quod in nu-
Ivr teria et appenditiis materiae : ergo vide-
mcro generum niliil ita competit sicut tur, quod notio sit idem quod univor-
relatio, et in speciebus rolationis niliil sale.

ita competit sicut relatio originis, qua 2. Item, Magistor vult, quod notio sit

alius est ab alio, ct pcr boc distin- qua persona cognoscitur : sed relatione
guitur ab eo. cognoscitur persona : ergo videtur, quod
DiCEXDUM ergo ad primum, quod quid- relatio sit notio.
Ad 1.
quid est in divinis, est perfectissimum :
Sed CONTRA : Sed contra,

cum enim preedicationcs inferiorum in Relativum est cujus esse

1. est aliud se J

. divina referimus, omnia imporfecta reji- habero ergo non diffinite

: est relatio
cimus et idoo quod relatio est ens im-
: unius personae autem datur per- : notio
perfectum, non rofertur ad suporiora, sonae uni ergo relatio non cst iiotio.
:

sed potius quod est non varians in essen- 2. Item, Aliqua cst notio quae non est

tia simplicissimum, et ipsum est porfectis- relatio, sicut inycnitus, quod negalionem

simum in quantum est in divinis, licet sonaro videtur ergo videtur, quod non
:

imperfectum sit in se. omnis notio sit relatio in divinis.

Ad 2 An ALiLD diceudum, quod hoc est ve- 3. Item, In infeiioribus notio rei non

rum, ubi esse ad allerum est ut natura abstrahitur ab co quo res est id quod
accidentis hoc autem non est
: in divinis, est id enim quod est principiurn formaie
:

sicut prius habitum est imo : rclatio in essendi rem, est etiam princi[)ium intei-
illa parte accipit sul^stantiae praedicatio- ligendi eam : ergo videtur, quod notio-
nem. nes in divinis magis debeant sumi a par-
Ad 3 Ad aliud dicendum, quod oportet te essentia, quam a parte personarum.
concedere quod dicit Augustinus, quod in

omnibus Pater el Filius sunt unum, SoLUTio. Dicendum, quod rolatio ot Soiutio.
. .
Ad objer-t.
prfeter id quod ad alterum cst tamen : notio secundum nominum intentiones i et 3.

illud esse ad alterum complectilur illud differunt : quia, sicut probat objectio,
quod est esse vcrum suppositum, et ve- notio est quo cognoscitur res : relatio
ram esse personam : quia haec in divinis autem quo refcrlur ad aliud. Sed tamen
non repugnant. in divinis non accipitur omnino secun- \
dum diffinitionem Boetii : quia in divinis
non est universale. Et praeterea a com-
muni personarum non accipitur notio
personarum, sed potius a proprio : ethoc
 IN I SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 9. 17

ideo fit, quia commune non est princi- et Filio : ergo iila magis est commune
pium intelligendi proprium. Unde cum quam proprium.
personse in ratione personarum, cogno-
scantur propriis suis, oportuit accipere Ilem quaeritur, In quo diflerant pro- Queest.

notiones iacientes cognoscere ex parte prietates a relationibus, et notioniljus ?

propriorum, non ex parte communis
et : Et videtur, quod in nullo.
et per hoc patet solutio ad primum, et 1. In divinis enim non ponuntur a Do-
ultimum. ctoribus nisi tria, scilicet notio, persona,
bject.2. Ad diceudum, quod relatio et
ALiuD et essentia : ergo ad aliquod istorum re-
notio quandoque sunt idem in supposito, ducitur omne quod est in divinis : sed
sed tamen secundum nominum intentio- proprietates non possunt reduci ad per-
nes non sunt idem et ideo secundum : sonas, nec ad essentiam : ergo reducun-
supposita non convertuntur quia inge- : tur ad notiones: ergo videtur, quod idem
neratio non dicit relationem nisi large sit proprietas et notio.
loquendo, prout dicit Augustinus infra<, 2. Qusedam sunt quae inveniun-
Item,
quod negatio est in eodem genere cum tur in personis non constituentes ipsas
sua affirmatione : etper hocpatet solutio personas, sicut innascibilitas non facit
ad totum. Patrem esse Patrem cum ergo proprie- :

tates constituant numerum personarum,

videtur quod hujusmodi non sint pro-
prietates.
ARTICULUS IX.
SoLUTio. Dicendum, quod intellectus Soiutio.

Quse sint verse proprietates in divinis, proprietatis est uni soli convenire et

et quomodo differant a relationibus et semper : et ideo quidquid invenitur in

notionibus? persona quod uni soli convenit et sem-
per, hoc est personse proprietas. Et ex
hoc quod nulla proprietatum es-
patet,
Deinde quseritur de pro/?We/a^e. sentialis est quia quod essentiale est,
:

1. Dicit enim Philosophus, quod pro- commune est, et omnibus convenit.

prium est quod convenit omni et soli et Ad trimum ergo dicendum, quod Phi- Ad i.

semper.Hicautempropriumnonconvenit losophus assignat proprium speciei et :

omni: quiaquod convenitPatri, noncon- quia species est de multis et in multis,

venit Filio ergo videtur, quod non sint
: ideo necesse est, quod illud proprium
veree proprietates quse hic assignantur. omnibus suppositis speciei conveniat, et
2. Prceterea, Dicit Boetius, quod pro- soli speciei, et semper, eo quod semper
prium est de consequentibus speciem :
sequitur essentialia principia specioi : et

supra autem probatum est in qusestione sicut essentialianon relinquunt rem cujus
de hypostasi, quod proprietates persona- sunt essentialia, ita nec illud quod imme-
rum per intellectum sunt ante hyposla- diatc sequitur ex Sed Sancti assi- illis.

ses, licet realiter sint semper simul : er- gnant proprium personarum, et non na-
go videtur, quod non sint proprictates, turse communis et ideo non est necesse,
:

sed potius formse substantiales. quod ista propria omnibus conveniant.

3. Prseterea/Videtur quod^non omnes Ad aliud dicendum, quod licet Philo- Ad 2.

sunt proprietates^ : quia qusedam sunt sophus in Topicis dicere videatur, quod
quse convcniunt pluribus, ut principium, propriura aliquando est de prioribus na-
sive spiratio activa qure convenit Patri tura, tamen in veritate essentia proprii

1 Cf. Infia, Dist. XXVIII.

XXVI
 i8 1). AIJJ. MAG. OKl). Vn.VA).

seni|>('r rsl de poslefiorihus : (jiiia si di- jtrojirictas cst, cl iiua rclatio, nisi larjjfc
eatur, lioino esl animal diseijtlinu} perce- sumendo rclalionein, sicul inlra dcter-
ptiliilc, id (juod csl ilii piiiis natuiM ininahilur.
(juani lionu), niagis (acil ad ])ro|Mii l)o- Ad ALiLD dicendum, quod dilTerentia
nilaleni (juain ad cssenliam ij)sius : ijuia est in proprictatihus : quia quaedam a
dicil Moclius, (juod licel projirium s(Mn- Pra'[)ositivo dicunlur personales, quaj-
per comitetur subjectum el ul)i(jue, ta- dam j)roprielates j^ersonie tantum. Pcr-
inen (juia non esl de constituenlihus ij)- sonalcs suiit illa', a quihus secundum
sum, esl de genere accidentium. Sed lioc ralionem inlelliyendi conslituuntur et
modo non accij)itur j)roprium in divinis: denominantur persona', ut paternitas,
el est dissimilitudo in diiobu> : (juia a filiatio, spiralio passiva. Proprielates au-
Pliilosophis assignatur proprium nalur;e tem persona; sunl, qu;e inveniuntur in
communis, qua? est spccies, et non liv- j)crsonis, ita qiiod uni soli conveniunl,
postasis incommunicahilis : in divinis ul iiinascihilitus iii Patrc,
aulem assignatur j)roprium incommuni-
cahilis, el non naluric communis. Alia Kt ex liis patet, quod proprietas jicr-

dissimilitudo est, (juod pioj)rium in infe- sonalis et proprielas persouie se hahent

riorihus non constiluil id cujus esl pro- sicut superius el inferius : (juia omnis
j)rium, sed potius conslituitur ah illo :
pio[)rielas personalis est etiam j)roprictas
in divinis autem secundum rationem in- persona?, sed non convertitur. Proprielas
telligendi esl c coiiverso : et ideonon autem person;e et relatio se liahcnt sicul

est ejusdem rationis in toto proprium excedcntia et excessa : quia quicdain re-
Creatoris, et crcaturoe. latio est proprietas personte, ut jtatcrni-

Ad 3.
Ad ALiuD dicendum, (juod in divinis tas : et qiia^dam non, ut communis sj)i-

non ponimus formas suhslanliales, dua- ratio : ct e converso quiedam j)roprictas

hus rationihus quarum una est, quia
: j)crsonse etiani esl rclatio^ ut liliatio : et

foruia componit ju"oj)rium autem non

: qua'dani non, ut innascihililas.
facit essentialem composilionem, quia ritcrius j)atet, quod j)roprietas perso-
non est de essentia : unde transsumj)tum nalis et relatio sc hahent sicut inferius et

nomen proj)rii in divina, non indicat superius : quia omnis proprietas perso-
conipositioncm essenlialcm. Alia ralio nalis est non convertitur
relatio, sed :

est, quia forma suhstantialis est forma quia communis spiratio est relatio, non
partis (jUeC est materia : j)roj)rium autem tamen j)r()[)i-ietas jiersonalis.
niimen perfecti : et ideo magis compctil llcni, rilerius j)atef, quod tam pro-
divinis nomen proprietatis, quam nomeu jirietas personai (juam personalis se ha-
formae. hent ad notionem, ut superius et infe-
rius : quia omnis proprielas, sive pcrso-
Ad AHiD dicendum, (juod proprietales nne, sive personalis, est notio : sed non
Ad 1.

a relatione dilVeruntsecundum nomen, convertilur : quia communis spiratio

et quandoquc ctiain secundum supposi- non
esl nolio, et proprietas. Relatio au-
tiiin. SiHundum nomen, quia relalio est tem ad notionem sicut inferius ad suuni
ad altcrum proprietas autem non respi-
: superius se hahct : quia omnis relatio est
cilnisi id cujus est j)ropiietas. Secundum nolio, et non convertitur, eo quod inna-
supjiositum, quia commune plurihus he- scihilitas est notio, et non relatio, nisi

ne potest esse relatio, non tamen potest large sumendo relalionem, ut dictum
essc proprietas proprie loquendo : sicut est.

cst communis spiratio relatio Palris et Itcm, riterius ex hoc palet secundum
Filii ad Spiritum sanclum, non tamen communiorein opinionem, quoe fere ab
esl proprictas : et similiter innascihilitas omnihus defenditur hodie, quod quinquc
 IN I SEiNTENT. DIST. XXVI, B, AUr. 10. 19

sunt notiones, scilicet innascibilitas, pa- et vadunt et veniunt continue : ergo iu-
tcrnitas, tiliulio, coniniunis spiralio acti- linitie sunt rebitiones in quoUbet entc :

va, et spiralio passiva. Quatuor auteni ergo muUo uiagis in Deo qui se imme-
relaliones : paternitas, tiliatio, communis quodbbet ens,
diatius liubct ad quam ali-
spiratio, et spiratio passiva. Quatuor quod ens creutum ad aHud.
etiam proprielatcs personse : innascibili- 3. Item, Yidentur etiam ul) oeterno re-

tas, paternitas, liHatio, et spiralio passi- bitiones Deo fuisse babiludo

infinitffi in :

va. Tres autem tanluni proprietates per- enim unius ad aUerum facit relationem :

sonales, scilicet patcrnitas, filiatio, et sed secunduin quodUbet attributum se

spiratio passiva. habet unus ad abum ab teterno : propter

quod dicuntur tcqualos, simik's, idom, et
bujusmodi crgo cum hujusmodi attri-
:

buta inlinita sint, videntur hujusmodi

ARTICULHS X. hal)itu(Hnes esse inlinitse : et sic ab oeter-

no multse fuerunt rehitiones.

Utrum in divinis sint finitse vel infmitie '(•.
Item, Ab ceterno fuerunt in Deo
relaliones, el omnes assistentes ? omniurn rerum rationcs, quoe non cequa-
liter [jossunt dici rationcs nisi per respe-
clum ad res creandas. Eruo iUre ratiouos

Deinde quicritur de boc quod dicit in ab aeterno fuerunt in ipso et inliuit;e :

Littera, ca[). li, u Est propriian soliiis non eriio sunt lantum tres.

Patris, non qnia non est nalus ipse, .^3. Si dicas, quod non conslituunt
ilkc

etc. » personas, scd istoe. Gontra Majoris di-:

1. Hoc enini vidolur falsum : quia in- versitatis respectus est ad res diversas in

fra '
quod innascibilitas estproprie-
dicct bypostasi et natura, quam respectus ad
tas Patris, eo quod soH Patri convenit : res distinctas in hypostasi tantum et non
ergo proprium est Palris_, quod soli Pa- natura : sod non distinguit personas re-
Iri convenit ergo proprium est Patris,
: speclus primus : ergo nec secundus.
quia non est natus ipse et hoc negat :

bic. Pr.wterea, Videtur quod hujusmodi Queest.

2. Ttem, Ex hoc quod bic dicit, vide- relationes infinita^ ab cetcrno existentos
tur accipi,quod proprietates sunt tres, et in Deo, fuerint assistentes, et non Deus :

non plures. Et si dicas, quod inteUigitur et sunt objectiones (lilberti Porretaui, et

de proprietalibus personaHbus tunlum, Simonis Tornacensis.
quas iMagister bic et in sequenti distin- 1. Aut enim eo Putor Deus ost quo
ctionetantum determinat, videtur saltem Puter est, aut alio. Si eodem : sed ossen-
quod rekitiones sint iulinitie, sic Qui- : tiu Deus est, qua otiam Eilius est Deus :

quid sine omni mutatione personic et ergo Fiiius est Pater. Velsic : Pateriula-
per accidens innascitur et ex liabitudiue te Pater est : crgo paternitate Deus est :

alterius ad ipsum, boc multipHcatur se- et cum FiHus sit Deus, 1^'iHus pateruitate
cundum iHas babitudines : relalio sic Deus est, quod cst inconvcniens. Si aUo :

innascitur : ergo muUipHcatur secundum ergo aliquid est in Deo quod non est
babitudines aliorum ad ipsum. Prinia Deus, sed aHud : et tunc babeo proposi-
supponitur a lioetio in Hbro de Trinitate, tum, quod rckitio Deo assistit, et nibil
et ab Avicenna in prima pldlosophia. est in ipso.
Inde procedo ulterius : Habitudincs alio- 2. Item, In Posterioribns, sup[)onitur
rum ad quodUbet entium sunt inliniltje, isla ul inimediata ; Substantia non est

' Cf. Inira, Dist. X.\.Vin.

 20 J). ALB. MAG. OUI). IMIyEl).

qiiarililiis : cr^o a siinili, cl liaec, Snb- '•).

Tlcm, Ouid(|ni(l dislinyuilur pcr as-
sUinlia non csl rclalio, ((uia gcncralissi- sistcns exlrinsecus lanluin, illud non
niuin in ulra^inc j^ralia sui ct non altcrins distinguitur ali alio seipso : pcrsonae
rcmovclur a iicncralissimo j)iinio : crf^o diviiKc dislin^uuntur rclalionc assislcntc
rclationcs cliam in divinis niliil piu-di- extrinsecus tanluin suis liypostasihus, el
cant in divinis. seipsis : elhoc iterum vicinum cst harcsi
3. Itcin, Hoc cx()rcsse dicil Hoclius, Sahcllii.
(]uo(l rtdatio nihil ()ra'dical in co cujus i. Itcm, Illud assistcns ah fclcrno Dco,
est relalio, scd assistit ei : eldicit qualiter aut cst ens crealum, aul increalum. Si
se habcat ad aliud : er^o vidctur, ((uod crcaluni : ergo creatum est ab aeterno,
rcjationcs assistant, cl non sinl Dcus. ((uod est repuj^^nanlia intcllcctus, quia
i, Itcm, Ilichardusde sancto Victoredi- crcatum o()positain ralionem liahcl
cit, quod rclatio non tam j^enus est entis, iEtcrno. Si increalum : ergo est Dcus,
quam ens in oiuni gcncre entium respcr- vel duo dii, vcl ciiam creati, vel inliniti
suin : crt^o vidclur, quod i()sum sit magis cranl, quod falsum est.
ratio, quam natura aliqiia : quia nihii in Si aulem dicas, sicut dicunt quidam

rc est respcrsum in oinni gencrc entis. inodcrnorum, quod relalio est medium
sed conira. Sed coNTRA : cntis, ct Ron cntis eo quod ipsa est
:

1, Augustinus su|)ra dixit ', quod si ralio rei, et non res ncc est etiam ratio
:

Deus non ea maynitudinc est magnus rei ahsolute, sed est ratio comparationis
quae ipse est, sed participatione, quod rei ad aliam rem. CoNrn.v : Ista ratio

major est sua magnitudo quam ipse : aut aliquid |)onit in re extra mentem
ergo a siinili, si non ca paternitate Pater ratiocinantis, aut nihil. Si aliquid ponit:
est quoe ipsc est, paternitas sua major tunc habeo propositum, quia tunc erit

est quam ipse. genus entis, et non ratio sola. Si nihil :

2. Ilcin ohjicitur fortius : Aut Porreta- ergo ratio ejus estcassa et vana quod : et
nus ponit relationcm suam aliquid esse magis ex hoc sequitur, quod
diflicile est,

ens in divinis, aut nihil. Si aliquid : tunc personae divinae quae non nisi eo quod ad
oportet, quod sit substantia, vel acci- altcrum est distinguuntur, non diirerunt
dens : si accidcns, erit in aliquo subje- nisi ratione sola, et non realiler distin-

cto, ct illud erit compositum variatum guuntur quod quia dixit SabelHus, con-
:

per accidcns : quae omnia absurde de demnatus est pro haerelico.

Dco inlclligunlur. Si est substantia, tunc •>. PraBterea, In praefatione cantat Kc-
habeo proposilum, quod non assistit, clesia : <( Et in personis proprictas, et in

sed cst substanlia ipsum rclativum. Si « cssentia unitas_, et in rnajestate adore-

autem niiiii cst ergo cum pcrsonae non : « tur requalitas ^ » Si ergo proprietasin
distinguantur nisi solo eo quod ad allc- pcrsonis adoranda est ut Deus, non erit
rum cst, ut dicit Augustinus et lides assistens ut extrinsecusadhaerens tanlum.
Catholica, pcrsona' nullo distinguuntur :

quod anlcm nullo omnino

distinguitur, Solutio. Diccndum, ((uod opinio Por-
nihil cst : crgo personae omnino nihil rctanornm et falsa ct hicrctica est, et ab
sunt, nisi nomina sola, quod est haercsis Alcxandro Papa inconcilio Rcmensi con-
Sabellii. demnata '. Unde dicimus nec infinitas

' Cf. I Sontontiarum, Dist. XXI. Toni. XXV. Pictaviensis Episc.,de SS. Trinitate. Huic con-
2 Pr.Tfatio de SS. Trii)itato. cilio prffifuit S. IJcrnanlus. In concilio Turo-
^ Vidftur liic api do concilio Romnnsi lialiito iionsi (HO.Ji lialjito sul) Alexandro III, ronova-
die xxiia Martii aiini 1148, sub Eugenio III, tae fuerunt condemnationes adversus Porreta-
ubi damnati fuc^runt errores Gilberti Porretani, nos (Acta, apud Baron. H6.3).
 IN 1 SENTENT. DIST. XXVI, B, ART. 10. 21

relationes ab aeterno esse, nec eliani ri in alio ente, scd polius fundari in alio

relationes assistere, nec relationes nihil non in subjecto sicut dicit

sicut in causa :

esse : sed confitemur relationes quatuor Philosophus, quod unum in substantia

ab eeterno, et has Deum esse : et rehitio- facitidem, et unum inquantitate aequale,
nes etiam in inferioribus aliquid esse, et et unum in qualitale simile : cum tamen
inesse, et adesse : in superioribus autem utrumque, scilicet et aequabtas et quan-
nec adesse, nec inesse, proprie loquen- titas inuno fundentur subjecto quod cst
do, sed esse ipsa relativa, ut supra deter- subslantia ita autem non substernitur
:

minatum est. aliquid in quo sit paternitas, vel fdiatio,

Ad PRiMUM ergo dicendum, quod sunt vel aliqua relatio originis : quia origo
qugedam relationes secundum rem exi- estsecundum substantiam hypostasis et :

stentes in utroque relativorum in inferio- ideo relatio talis immediatum habet or-
ribus_, ut illse quae innascuntur mulatione dinem ad hjpostasim originantem vel
utriusque, sicut omnes relationes origi- originatam.
verissimum dicunt
nis, et hae relationes Dicendum ergo ad primum, quod Ma-
correspectum ad se invicem, et semper gister Hugo non quaerit nisi personales
exigunt diversas hypostases in quibus proprietates tantum, quae sunt rehationes,
sint, sicut pater et fdius : numquam licet non solae.

enim est pater in inferioribus nisi sui Ad aliud dicendum, quod rehitiones ^j 2.

mutatione, nec umquam filius alterius quai realiter existunt in relativo, secun-
mutatione sed propria. Sed quaedam aliae dum originem non sunt infinitae, ut jam
sunt dictae quidem semper ad converten- patuit : sed relationes quae non surgunt
tiam et ad se invicem, sed non innascun- ex origine, sed ex mutatione alterius,
tur ex utriusque mutatione necessario, meo non sunt relationes reales in
judicio
sed alterius tantum : et illae sunt quae utroque, sed in uno tantum, et in altero
non sunt simplices, sed fundantur super ratio correspectus et non res relationis :

aliud ens quantitatis, vcl qualitatis, vel ethaec ratio non est vana, quia fundatur
aliud hujusmodi, sicut similis, aequalis, in habitudine respectus realis in altero
dexter, sinister, et hujusmodi. Et quae- relativorum.
dam sunl relativa, quae nec utriusque Ad aliud quod habitudo
dicendum, Ad 3.

relatione adconvertentiam dicuntur, nec unius ad alium secundum attributa, non

utriusque mutatione innascuntur, ut est habitudo proprie, sed unitas distin-
scientia et scibile, et unum et multum, ctorum et illa non imporlat aliam rea-
:

ut dicit Dionysius et Philosophus, ut lem relationem, nisi distinctorum sub

Creator et creatura. Non enim sequitur, illo uno et ideo cum non sit relatio di-
:

si scientia ad allerum est, quod et scibile stinguens nisi quadruplex, non erunt
secundum id quod est ad alterum sit : nec plures relationes quam quatuor ab aeter-
etiam sequitur, si mutatus est sciens, no. Similiter etaequalis, et similis, ratio-
quod mutatum sit scibile. Unde quia ne ejus in quo est similitudo et a?quali-
primo modo dicta verissimum relatio tas, non dicunt relationem, sed rationem
habet esse relationis et simplicissimum aequalium et similium, et tunc important
solum, illa ablata mutatione a relativis, easdem quatuor relationes distinguendo,
transsumitur in divina, ut prius diximus. sicut supra dictum est '.

Et si objicias mihi, quod in inferioribus Ad aliud dicendum, quod respeclus Ad 4.

omnis relatio fundatur in alio ente, cum rationum a?ternarum est ratio, et non res
sit accidens, et accidentis esse est inesse. diversaa Deo. Et si quaeras, In quo fuerit
Respondeo, quod non sic intelligo funda- iUa ratio ? Dico, quod ratio tribus modis

' Cf. Sententiarum, Dist. XVIII. Totn. \XV.

 22 1). ALB MAG. ORI). Vl\AU).

iliiilur. scilici'1 in aiititudiiic rc.i dc (jUii iii r(dalivo in inrcrioribus, ct est i[)suiu
cst : t'l sic csl in polculia, cl iu raruuic rchilivuiu iii su|)crioiii)US.

raliocinaulis croati, ct iu raliouc (Ircato- Ad aliud diccnduui, quod Uichardus

ris. l*riino auteni cl ulliuio niodo ralio non lo([uitur secundum quod est natura

poluit cssc ab cctcrno : quia nihil aliud qu;jedam divisa conlra alia cntia, sed se-
|)i»nil quaui Dcuin : incdio vcro niodo cunduiu su[)[)Ositum suuiu causam el :

m^n. L nde ex hoc nihil potest probari. causatur cniin aiiquo luodo ab omnibus
Ai) ALiLo dicenduni, quod quoad quid, generibus enlium : sed tainen est nalura
Ad 5.

esi inajor distinctio iu ndatiouc rcspi- (|u;cdain divisa contra oinne ens.

cienle divcrsum esse in nalura et hypo-

slasi, quam ad distinctum in liypostasi
tantuin quoad quid, non est verum.
: cl

Si enim major est distinctio quae fuuda-

AUTfcrLrs XI.
tur super majorem, id cst, magis distin-
cta sic veruni esl
: sed non facit rehitio, :
Qiiomodo et penes qind (lljferant notio-
sed potius lit cx illa. Si auteni dicatur nes in divinis ? et,An propriefates plu-
niajor distinctio a magis distinguente res qiipe siint in ima pcrsona, diffe-
rehitionc, non est verun\ : quia nulla ita rant in illa?
distinguit, sicut iila quae est secundum
originem : quia de illa dicit Anselmus,
quod nec inleilcctus ca[)it, nec ratio per- Deinde qucX'ritur de hoc quod dicil,

miltit, quod in eodem supposito oppositi ibi, B, « licec breviler assiynavit tres

respectus esse possint. proprietates triuni personarum, elc. »

Ex hoc onim vidctur, quod notiones
Ad qusest.l.
Al ALiuD dicondum, quod ea re Pater secundum proprielates diircrant.
Ad 1.

est, qua Dcus est, sed non ea ratione et VA quneritur, Qua diHcrcntia ?

modo intelligcn^n : qui modus intclligen- l.lu divinis cniin non est diirerenlia,
di in divinis non nihil est, sed potius nisi quae est secundum origincm, quod
realitcr significabilis, cum supposita dei- unuin est ex alio : talis auleiu diircrentia

tate non supponatur palcrnitas : ul cuin non esl in notionibus, quia una non est
realiter lo(jUcntt;s diciinus, patcruitas ex alia : paternitas enim numquam pro-
distinjruit, ct deitas non distiniruit : (!t ducil liliationem.

tunc non procedil objoclio, ut patet per 2. PicEterea, Haec esl falsa, Paternitas
se cuilibet. generat, sed haec ost vora, Palcrnilas dis-

Ad 2. Ad aliud dicendum, quod sicut supra linguit : ergo videtur, quod non diHe-
liabitum est Deus sine quanlitate ma-
', rant in divinis.

gnus est, non tamen sine reiatione rela-

tus secundum aliquid euim potcsttrans-
:
Ulteiuus quaerilur quod magis est Queesi

ferri relatio, secundum quod Iranslcrri diflicile, llruni pr()[)rietates [)lures qufe

non potesl in divinain prccdicalinncm sunt in una porsona, diirerant in illa ?

quantitns: ct hnjus ralio ibi dicta ost, et 1, Vidcturquod sic : quia cuni non sint
ibi quffiiatur. nisi iu [)ersona illa, si in illa non habe-
Ad 3. Ad aliud dicenduiu, (pjod Boetius in- rent diirerentiam, siinpliciter nullam ha-
tendit, quod nihil [)r;pdicat absolutuui berent.
secundunij^quod relatio : quia sic est ha- 2. Praeterea, Haec est falsa, Innascibi-
bitudo qu.edam ad alterum. Tamen so- litas iii Patre ost paternilas in Patre :

cundum id quod est, aliquid prsedical ergo cum non fiat remolio vel negalio

' Cf. I Sentcnliarurn. Dis^t. VIII. Tom. X.XV.

 IN 1 SENTENT. DTST. XX V(, B, AHT. 12. 23

unius ab alia nisi ralionu divcrsitalis, vi- proptor p(M'sonam, scd pro[)tcr essentise
dotur quod ilicC proprietates in persona sim[)hcitatem : a persona auf(^m non ha-
in qua sunt, habeant diversitatoni. bont distinctionem, nec etiam unitatcm :

3. Iteni, Quidquid in ali([uo habet quia seipsis distinguuntur, et in quantum

numeruni, necesse est ut in eodeni ha- r'cferuntur ad actus nolionales.
beat dislinctioncm sed dicimus, quod :

tres proprietates vel relationes vel notio-

nes sunt in Patre, duae notiones sunt in
Patre Filio notiones
AUTICIJLUS XII.
Filio : ergo in et

illsB distinguuntur.
Aii siipposita persona supponltur notio ?
}d coiitra Sed contra ."
Sicut sc liabcnt personae
ad essentiam^ ita notioncs ad personam :

sed persona; in essenlia non distinguun- Dcinde quoeritur de hoc quoddicit, ibi,

tur, sed unum sunt : ergo notiones in 15, nNotanl rclationes qim non swit Deo
persona non distinguuntur, scd unum accidentales sed in ipsis personis ab
,

sunt, ut videtur. selerno sunt^ etc. »

Videturenim,quodex hoc sequatnr,
1.

soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod notionos quod supposita persona supponatur no-
distinguuntur seipsis : principia enini tio quiecumque enim penitus idcm sunt
:

quibus distinguuntur rcs, ab invicem in rc, supposito uno, supponitur et alle-

seipsis distinguuntur, ut homo et asinus rum.
dillcrunt dilTorentiis specificis, et ipsae 2. Prffitcrea hoc dicit, quod notio est
dilTerentia3 non aliis ditrerentiis, sed seip- substanlia, scd immcdiatius notio ordi-
sis dilTerunt. naturad hypostasim quam ad essentiam:
i.d 1 ei 2. Ad id quod contra objicitur, dicendum ergo videtur, quod propria et immediata
quod secundum originem est
distinctio sit ista notio in persona : sed persona
duplcx, scilicct ad id quod est ab origine generat : ergo et notio : et sic videtur,
vel origo, et ad id quod est originis ra- quod supposita pcrsona supponatur no-
tio : et lioc sccundo modo distinctio sc- tio.
cundum originem retorquetur ad distin- 3. Itcm, Non est ita lidcs determinata
ctionem notionum : et pcr hoc patet in numero notionum sicut in numero
solutio ctiam ad sccundum. personaruin, et non condemnantur qui
dicunt notiones in divinis niliil csse
\ci qusest. Ad m quod ultcrius quoeritur, dicen- prseter personas : ergo videtur, quod se-
dum quod notiones non sunt nisi in por- cundum fidem Catholicam notionos nihil
sonis, ct in ipsis ha])cnt distinctioncm. sint preeter personas : ergo supposita
id object. Ad quod coutra objicitur, dicondum
id [)ersona, supponitur notio.
quod personae non ita uniuntur in essen- Sed contua: Queecumquc ita se ha- ged contra.
tia, quod sint una persona, sed potius lient, quod supposito uno, supponitur re-
suiit una essentia et ideo dicuntur :
liquum, in illis quidquid attribuitur uni,
ununi, non unus. Ita etiam notioncs non attribuitur cl alii : sed non sic est de no-
ila uniuntur in persona, quod efficiantur quia notio distinguit,
tione, ct porsona :

una notio sed cfliciuntur una persona^

:
ct non distinguilur : porsona autem dis-
quee tamcn non componitur ex eis, sicut tinguitur, et non distinguit ergo suppo- :

nec essentia ex personis. Sed verum est, sita persona, non supponitur notio.
quod notiones non dicuntur unum pro-
pter unitatem personae in qua sunt quia : Quod coNCEDiMus diccntes adprimum, :
s^,imio_

lyuniim in ncutro genere retorquetur ad quod licet persona et notio non difTerant ^^'^ '•

essentiam unde notioncsnon sunt unum

: re, ditferunt tamoii in inodo intelligendi
 24 D. ALB. MAG. ORD. m/EY).

(jui inodiis iTalilci- siynilicalur, (.uni di- scntia'. I^t ideo cuiu sic j)roceditur ; no-
citur, nolio (iisliiij^uit, persoua distin- tio cst j)ersona : persona generat : ergo
guilur: unde ncc suflicit ad hoc quod notio generat : incidit fallacia accidcntis :

supposito uno supponatur ct leliquuin, eo quod suinitur e.xtraneum, quod non

idontitas lei : scd oporlel insuper etiain convenit sccundum lationem intclH-

adesse hoc, quod quidfjuid convenit uni, gendi.

convcnial et altcM-i. Ad ALiiJD diccndum, quod licet notio- Ad 3.

Ad ALii.D dicciKhim, (juod licel notio nes aUqui dicant non esse, hoc refcrunt
Ad 2.

sit iininediata personfp, et pcrsona suh- ad hoc secundum (juod abstractive si-

stantiiT, ilaquod nuUuni est nicdiuin pr.c- gniUcantur : sed si dicerent nihil distin-
dicatuin quo personai participent nolio- guere personas divinas, hoc non csset
nem vel essentiam, non lamen hoc suf- CathoUcum et ideo oportet, quod notio-
:

ficit ad hoc quod supposilo uno, suppo- nes aUquo modo ponanlur vcl iinj)licite
nalur et reli(juum : scd oportet unum vcl explicite et tunc non omne (juod
:

iininediatum esse ad actum et altribuium convenit notioni, convenit personae : et

alterius : sicut generare est actus perso- ita supposito uno, non supponitur reli-

nae : et lioc non convenit notioni vel es- quum.

C Quod non omnin qiirp. de Deo dicuntnr, secundum siibstantiam dicuntur : quse-

dam enim secundwn relationem dicuntur, nihil tamen secundum accidens.

Quociroa sciendutn est, non omne quod dicilur de I)eo, dici sccundum
subslantiain : quia qutcdam dicuntur secundum relationeni,/jua3 non est
accidens, quia non esl mutahilis. Unde Augustinus in lihro Vde Tviniiate
*

ait Deo secunduin accidens dicilur, quia nihil ei accidit. Nec

: Nihil in

tamen omne quod dicitur, secundum suhstantiain de Deo dicitur. In rebus

creatis atque mutabililms (juod non secunduin substanliam dicitur, restal

ul secundurn accidens dicatur. In Deo aulcm nihil quidem secunchim acci-

dens dicitur, quia nihil in eo mutabile esL aut amissil)ile. Nec lamen
omne quod dicitur de Deo, secundum substantiam dicitur^ Dicitur enim ad
aliquid, sicul Paler ad Filium, et Filius ad Patrem, quod non est accidens

quia et ille semper est Pater, et ille scnqier est Fllius, et ita semj^er : quia
sernper natus est Filius, nec coepit umquam esse Filius. Quod si aliquando
esse coepisset, aut aliquando desineret esse F^ilius, secunduin accidens di-

ceretur. YA quia Paler non dicitur pater nisi ex eo quod est ei lilins, et

Filius non dicilnr (ilius iiisi ex eo quod habet patrem, non secundum
suhstanliain hcoc dicuntur, sed ad invicem ista dicuntur : neque tanien se-

cunduin accidens, quiaetquod diciliir Pater et quod dicitur Filius, et aeter-

'
S. Algustinus, Lib. V cle Trinitate, cap. 9,
* Idkm, Ibidem, cap 4,
 IN I SENTENT. DIST. XXVI, C, ART. 13. 25

nuin atqiie incommulabile est eis '. Ecce aperte his verbis ostenditur, qucT-
dam dici de Deo secundum subslanliam, quaidam secundum relationem, ni-

hiltamen secundum accidens. Ostenditur etiam proprietas Patris esse, quod

habet Fiiium et proprietas Filii, quod habet Patrem. Ideoque cum dixit
:

eeternum et incommutabile esse quod Pater dicitur, et quod FiHus dicilur,

ita intelligi voluit, id est, proprietas qua Pater est Pater, et proprietas qua

Filius est Filius, eeterna est et incommutabiUs : quia et Pater semper Pa-
ter, et Filius semper Filius. Unde et Hilarius proprietates personarum as-
signans in libro XII de Trinitate ait : Si semper Patri proprium est quod
semper est Pater, necesse est semper Filio proprium esse quod semper
est Filius. Ubi enim semper Pater est, semper et Filius est. Ergo qui non
semper Paler est, non semper genuit. Item, in eodem : Nato Deo manife-
stum est proprium esse quod Filius est.

tur : ergo cognoscitur originis proprie-

tate : seu originis proprietas in divinis
ARTICULUS XIII. non nisi triplex est, scilicet qui non ab
alio, a quo alius per generationem, et

Utrum lantuni Ires sunt notiones in qui ab alio per spirationem : ergo vide-
divinis ? tur, quod non sint nisi tres.

VmETUR autem, quod sint sex : quia

Deinde quaeritur de hoc quod dicit :
4. Ita dicit Anselmus in libro de Pro-
« Ostenditur etiam proprietas Patris cessione Spiritus sancti: « Porro sex sunt
esse, quod Iiabet Filium, etc. » differentise Patris et Filii ex his nascen-
Hic enini incidit quaestio de numero tes nominibus, scilicet habere patrem,
notionum. Supra enim probatum est, non habere patrem, habere non lilium,
quod sint linitoe, et in personis sunt, et habere filium, habere Spiritum sanctum
nonassistentes. Videtur autem, quod sint de se procedentem, non habere Spiritum
tantum tres, et est communis objectio : sanctum de se procedentem » cum igitur :

1. Omnis enim notio est aliqua trium hic enumerentur sex, et insuper sit inna-
personarum : sed personae non. multipli- scibiHtas qute hic non tangitur, videtur
cantur nisi per tres : ergo nec notio- quod septem sint notiones.
nes. 5. Item, Nos habemus notionem unam
2. Item, Persona una ut persona, non quae non est ab alio ergo habebimus :

potest cognosci nisi uno modo, sicut aliam quse est ab alio, et a quo alius,
ipsa non nisi uno modo est : cum ergo et a quo nullus, et qui ab alio, a quo
notio ad persona? cognitionem, vide-
sit alius ergo videtur, ad minus sunt sex
:

tur quod notiones non sint nisi tres. notiones.

3. Item, Originis proprietas in divinis (). Item, Videtur quod non sunt nisi
facit personas unumquodque
: sed co- tres : quia innascibilitas est in uno : sed
gnoscitur eodem modo quo in esse se- videtur, quod paternitas et filiatio sint
cundum rationem intelligendi constitui- una : eadem enim est via a Thebis ad

^ S. AUOU3TINU9, Lib. V de Trinitate, cap. 5. « Edit. Joan. Alleaume, dixerit.

 26 n. Al.n. MAC. ORI). PR/RD.

.Vllienas, (jua.' esl de .VtliLMiis ad '\'\iv- j)ium eoguosceudi, el ideo illa eliiim di-
bas : ergo a simili, eadoni in essentia esl gnilatem important. iNotiones igitur sunt
eonij)ai-alio Putris ad l''iliiini. ct l"'ilii ad quiiujue tanlum, scilicet qui non ab alio
Palrcni : sed Patris ad l-^iliuni eouipara- quod dicit innaseibilitatem, a quo alius
tionem nominat paternilas, filiutio au- per generalionem, et a quo alius per spi-
tem e eonverso : ergo eadem est pater- rationem, el (jui ah alio per generalio-
nitas et liliatio. I^adem ratione eadem est nem, el qui ah alio jier sj)irationem.
spiratio aetiva, et passiva : ergo non sunt Ad 1'Ri.Mr.M ergo dicendum, quod liret Ad i ei 2.

nisi tres notiones. quaelibet notio sit aliqua trium perso-

7. Item, Videtur quod non sint nisi narum, non taincn sequilur quod non
duije : quia negatio nihil facit cognosci sint nisi tres quia nou accijiiunt uume-
:

cum igitur innascibilitas sit ncgatio, vi- rum a pcrsonis, scd j)otius a seipsis, se-
detur quod non sit notio : et pateruitas euudum quod por ipsas porsonre dividuu-
et liliatio etspiralio aeliva et passiva suul tur diversimode in essc personali, et di-
duoe : ut jam prohatum est, videlur quod gnitates cognoscuntur.
non sint nisi duie. Ad ALiLDdicendum, quod oiigiuis pio-
j^^ 3
[irietas multij)lex est, secunduiu comj)a-
soiuiio.
SoLUTio. \d hoc leve est rcspondcre, rationem ad antc et post, et non est tan-
supponeudo quod Iria exigunlur ad hoc tuin sccundum numerum eoruni qu;e
quod ipsuui sit nolio porsonae. Pei-sona originantur illis pioprietalibus.
eniniesl nonien perlinens ad dignitatem, Ad ALiiD diceiidum, quod Aiiselmus A114.

siculsupra determinalum est : ergo non voeal diirerentias, distiucliones persona-

cognoscitur nisi proprietate ad diguita- rum, penes oa quse communiter vel pro-
tem perlinente. Dico igilur quod opor- prie personas consequuntur sicut non :

tet (juod pcrlineat ad dignitatem, et illam habere liliuui est coinmune quoddam,
dignitatem in specie exj^rimat^ cl quod ex quo non cognoscitur aliqua dignitas :

sit principium cognitionis personoe : cum unde ibi non intendit j)rol)are numerum
(M"uo non uon conveniat nisi
essc ahalio notionum.
uni soli, patel quod hoc quod in specie Ad ALiLi) dicondum, quod non esse ^,| 5

dicit, dieit eti;im diguitatcm (juia uon : ah alio dieit dignitatem et in speciali,
esse ab alio dignitas est, et dieit ratio- esse autom ab alio non sic dicil : et ideo

nem cognoscendi : et ideo iiinascibilitas nou est est simile.

uotio et dignitas est Patris, quia in or- Ad ALiuD dieendum, quod illud argu- AiI 0.

dine naturje duae personiE non esse ah nuMitum quidam concedunt. Scd aliter
alio non possunt. I'^sse autem ab alio, est diccnduin, (juod sicut in actiono et
non delerminat in specie, ^et in genere, est idijuod aceidens est, et est secunduin
non dieit dignitatem el ideo non est : hoc inagenle : el est id quod esl aelio,
uolio sed consequens nolioncm. Siinili- et secundum hoc est ah agentc in pa-
ter a quo alius, lieet dicat vel dicere vi- tienle : ita in relatioue: unde paternitas
dealur «piaindam dignitatem, tauuMi quia est iii Patre, et soeundum (juod est ad
in specie non determiuat, non diriinit Filium, udhue in Patre respeetu
sic cst
notionem dignitalis et ideo ^non est no- : Kilii, et e converso de filiatione ot ideo :

tio. Sed esse ab^alio gper gcnerationeni iclatio secundum id quod est, non est
esl dignitatisj quod imjiorlat naturte nisi inielativo quod denomiuat, licet jhm-

a^qualitalem et communicationcm, et rospectum cointelligatur suuiu correlati-

similiterjesse ab alio perj spirationein : vuin : et ideo relatio secundum id quod
et ideo illa dicunt notiones.j^Similiter a est, non est in medio. Unde non est si-
quo alius jpcr generationem, et a quo mile via ab Athenis ad Tliehas : quia illa

alius p(M' sj)iratiouem specilicanl princi- secunduui id quod est, in medio ost : sed
 IN I SENTENT. DIST. XXVI, D. 27

est siiiiile de comparationeThebarum ad Ad aliuu dicendum, qaod non est Ad 7,

Atlienas, et e couverso : quia termini absolute ne^atio, sed })onit aliquid in

viae licet ad se invicem comparentur, Patre, ut infra patebit '. Vel dicatur, quod
tamen difreruntsecundum id quod sunt negationes notum faciunt, sicut supra
et idem est de paternitate et iiliatione. probatum est. Sed prima solutio verior
De processione activa et passiva omnino est.

eadem est ralio : et ideo ditrerunt illae

relationes.

D. Qiiare dica(u)' esse proprium unigojiili qiiod est Filius Dei, cum cliam homlnes
sint '
filii Dei ?

Quomodo dicatur proprium nato Deo quod est Dei Filius,

Hic qutTPitur,
vel yenitus ex Deo cum eliam hominesfiliiDei dicantur etsint, secundum
:

illud, FlUi Excelsl omties '\ Et ad Moysen de populo Israel Dominus ait :

Filins ?neus primofjenitus Js?'ael\ Sed magna est distantia. Ilomines enim
filii Dei sunt factura, non nativitatis proprietate : Deus autem Filius ori-

ginis proprietate Filius est, et veritate nativitatis, non factura vel adop-
tione : et illi quidem ante sunt, quam filii Dei sunt. Fiunt enim filii, non
nascuntur filii Dei. Unde Ililarius solum Deum natum ori^inis proprieta-
te Dei Filium ostendens, inter ipsum et homines lilios Dei evidentissirne

distinguit in libro XII de Tr i n ita te iiii dicQm : Vero Patri solus qui ex eo
nascitur, vere Filius est : et nos quidem filii Dei sumus sed per factu-
ram. Fuimus aliquando (ilii iracundicc % sed liliiDei per ado[)tionem eflecti
siimus potius quam nascimur : et quia omne quod sit, antequam fiat non
fuit, nos cum filii non fuissemus, efficimur. Anle enim filii non eramus,
sed per gratiam facti sumus, non nati, neque generati, sed acquisiti. Ac-
quisivit enim nos Deus sibi, ct per hoc dicitur nos genuisse. Genuisse enim
Deum filios, num({uam cum proprietatis significatione cognoscimus dici.

Ex adoptione enini homo factus est filius Dei, non ex generatione : neque
ei proprietas est, sed nuncupatio : ac per id non vere filius cst, quia nec
proprie natus dicitur, nec semper fuit filius. Unigenitus aulem Deus nec
fuit aliquando non Filius, nec fuit aliquid antequam Filius, nec quidquam

' Cf. Infra, Dist. XXVIII.

^
Edit. Joan. Alieaume, simt.
^ Psal. Lxxxi, 6.
* Exod. IV, 22.
2 Ad Ephes. n, 3 et seq.: Eramus nalura filii irw, etc. Ipsias (scilicel Dei) sumiis factura, etc.
28 D. ALB. MA(;. OHI). VM/EY).

ipso nisi l'iliiis. Alqin» ila sciiipor (!sl iMliiis, nns('il)ilitalis i^roprietiile ac
veritalo Filiiis est solius qui genuit, el ille lanliiin qui j^enuit Pater ipsius
est : quia siciil ille Filius origine, ita ille Pater gcneratione.

E. Quod honio dicitur filius Trinitatis, et Trinitas ijotest dici puler hoiainum.

Jioino vero, qui filius Dei est factura, non lantuni Patris, sed et Filii, et
Spiritus sancli filius est, id est, lotius Trinilatis : etTrinitas ipsa pater ejus
dicipolest. Unde Auf;ustinus in libro V de Tvinitale dicit : Non potest dici

Trinitas Pater, nisi forte ti'anslative ad creaturain, propter adoptioneni

filioruin '. Quod enini scriptuin est, Aadi, Israc.l, Dominus Dcua noster,
Dominus unus est, non utique excepto Filio aut Spiritu sancto oportet in-

telligi : queni unum Dominurn Deum nostrum recte dicimus : etiam Patreni
nostrum, per gratiam suani nos regenerantem. De hoc etiam Ililarius in

libro VI de Trinitate ait : Omnibus per fidem Deus Pater est, qnibus est
Pater per eam fidcm, qua Jesum Christum Dei Filium confitemur. Kcce
ostensum est, quare ])roprium dicatur esse Dei nati, quod Filius est :

quia scilicet ipse solus nalus proprie dicitur. Unde Ililarius in libro III

de Trinitate aii: Dominusdicens, Clarifica Filium twirn^ nonsolonomine ,

contestatus ^
est se esse Filium, sed et proprietate. Nos filii Dei sumus,
scd non talis hic Filius. Ilic enim verus et proprius est F^ilius origine,

non adoptione, veritate non nuncupatione, nativitate non creatione.

F. Quod Spiritus sanctus dicitur proprie donum Dei, quia proprietate est donum,
ut Filius nativitate : et utroque modo dicitur relative, et secundurn eamdem rela-

tionem.

Ita etiam de Spirilu sancto dicendum est, qui proprie dicitur donum
Dei, cum tamen et alia plurasint dona Dei. Sed Sj)iritus sanctus ita pro-

prietate immulabili et cCterna donum est, sicut Filius proprietale est Fi-

lius. Eo enim dicitur donum, quo Spirilus sanctus : et utroque utique no-

* S. AuGBSTiNus, Lib. V de Triuitate, cap. 11.

* Joan xvii, 1.
* Edit. Joan. Alleaume, contentans.
 IN I SENTENT. DIST. XXVI, G. 29

mine relative dicitur, eademque relatione dicitur Spiritus sanctus et

donum, licet ipsa relatio non ita appareat in hoc nomine, Spiritus san-
ctus, sicut in lioc nomine, donum. Unde Augustinus in libro de Trinitatc

ait : Spiritus sanctus qui non est Trinitas, sed in Trinitate intelligitur, in

eo quod proprie dicitur Spiritus sanctus, relative dicitur, cum et ad Patrem

et ad Filium refertur : quia Spiritus sanctus et Patris et Filii spiritus est.

Sed ipsa relatio non apparet in lioc nomine : apparet autem cum dicitur

donuui Dei. Donuin enim est Patris et Filii, quia ^ a Patre procedit, et a

Filio : ergo Spiritus sanctus, ineffabilis quaidam Patris Filiique communio

est. Et ideo fortasse sic appellatur, ut jam diximus, nec iterare piget, quia

PatrietFilio potest eadem appellatio convenire. Nam hoc ipse proprie

dicitur, quod illi conununiter : quia etiam Pater spiritus, et Filius spiritus,

et Pater sanctus, et FiUus sanctus. Ut ergo ex nomine quod utrique con-

venit, utriusque communio significetur, vocatur donuni amborum Spiritus

sanctus. Ecce habes quare Spiritus sanctus proprie dicatur donum, et quod
relative dicitur, sive donum sive Spiritus sanctus : et quod nomen sibi pro-
priuni tenet, quod communiter Patri et Filio convenit, sed divisim. Et est
sciendum, quod cum Pater vel Filius dicitur spiritus sive sanctus, neu-
trum relative dicitur, sed secundum substantiam.

G. An Pater, vel Filius, vel Trinitas ipsapossit dici Spiritus sanctus ?

Hic qua3ri potest, Utrum Pater, vel Filius, vel etiam ipsa Trinitas possit
dici Spiritus sanctus, sicut disjunctim dicitur et spiritus et sanctus ? De
hoc Augustinus in libro V de Trinitate 3 sic ait : Trinitas nullo modo pot-
est dici Filius : Spiritus vero sanctus potest quidem universaliter dici, se-

cundum id quod scriptum est,Quoniam Deus spiritus est Itaque Pater et '\

Filius et Spiritus sanctus, quoniam unus Deus est, et utique Deus sanctus
est, et Deus spiritus est, potest appellari Trinitas et Spiritus sanctus. Sed
tamen tunc Spiritus sanctus relative non dicetur "
secundum essentiam :

quia proprie Spiritus sanctus, qui non est Trinitas, sed in Trinitate, dici-
tur relative.

* S. AuGusTiNus, Lib. V de Trinitate, cap. 11.

* Edit. Joan. AUeaume, qui.
^ S. AuGusTiNus, Lib. V de Trinitate, cap. 11.
* Joan. IV, 24 : Spiritus est Deus.
^ E dit. Joannis Alleaume, dicitur.
M) D. ALB. MA(;. OUI). Pn.KI).

II. (Juidina piilanl Spirihmi saiicliim non dici relatirc ad l*atrem et filiiiin., (/iiia

non riciasini rcspondenl siOi cucabula, sed falso.

Quidam laiiHMi |)iilanl Siiiriliiiii sancliiiii vcl (loniim, iion (iici relalivc

ad Palivm vol ad iMJinm. Si eiiim, iiiqiiiiinl, ha*c rclativc ad se dicunlur,

suis invicem sibi respundeiiL vocahulis : ul sicnl dicilur Paler Filii Pater,

et Filius Palris Filius : ita dicatur, Paler Sj)irilus sancli vel doni Pater, et
Spiritus sanctus vel donum Palris spiritus vel douum. Sed non ila esl in
omnihus relalivis. Nou eiiim onuiia qua; relative dicunlur, suis ad se invi-
ccni respondent vocahulis. IJnde Augustinus horum elidens '
opinionem iii

quinto lihro dc TrinUaie^ : Non 1e inoveat, inqiiil, quoniam di.ximus Spi-

i'ilum sanctum non ipsam Trinitatcm, sed eum qiii esL iii Trinilale, rcda-

live dici, licet non ei respondeat vicissim vocahulum ejus ad quem refer-

tiir. Diciinus enim Spiritum sanctum l*atris, sed non vicissim dicimus
Patrem Spiritus sancti, ne filius ejus intelli^alur Spiritus sanctus. Item, Di-

cimus Spirilum sanctum Filii, sed non dicimus Filium Spirilus sancti, nc

pater ejus inlelligatur Spiritus sanclus. In inullis enim relativis hoc con-
liufiil, ut non inveniatur vocahulum quo sihi vicissiin respondoant. (lum
ergo dicimus dunum Patris cL Filii, non quidein pussumus dicere PaLrciii

doni aut Filiuni doni : sed ut luec vicissim resj)ondeant, dicimus donuiii
donatoris, et d(;naLorein doni : quia Iiic jioluiL inveniri usitatum vocahu-
luin, illic iion potuil. Donuin cryo donatoris, et donator doni cum dicimus,
relalive ulrumque ad invicem dicimus : donalor lamen noii fuil Dcus, nisi
ex lempore, cuin Spiiilus sanctus sil douuni, etiam '
ah a^terno.

' Kdil. .loan. Alleauino, cludcns.

^ S. AuGUSTi.NLS, Lib. V de Trinitnto, cap. 12.

' Edit..J. .\lloaumc, ct.
 IN I SENTENT. DIST. XXVI, II, AUT. 14. 31

sunt esse diversse opiniones : quod fal-

sum est : quia hsereticus repularetur,

non esse tres personas. Si
qui assereret
AIVnCULUS XIV. autem canon Patrum dicitur scriptura,
plane falsum videlur : quia infra habebi-
An liceat in dioinis sine peccalo diversi- mus, quod Augustinus nonunat, ot po-
mode opinari et loqtii de notionibus, nit notiones ^

cum quidum ponunt plures, quidum

pauciores ? e/, An fulsa opinio faciat Ad hog dicendum, quod propter diffi- soiuiio,

haereticum ? cuUatem materiae non ex praesumptione,

sed ex ratione hic diversa opinantes, ex-
cusantur : quia falsa opinio non facit
Deiiide quyeriiur de hoc (|uod dicil, hcTreticum, scd potius pra3Sumptio as-
ibi, D, « Ilic quseritur, quomodo dicatur sertionis ct defensionis, ut dicit IMauisier
proprium nato Deo, etc. » infra ^
llic enim oporlct duo deterniinare, Ad PRiMUM ergo dicendum, quod non ,^|

scilicet qualiter ausus est aliquis in divi- contradicunt in re nuUam diccntes esse
nis notiones poncre, praecipue cum sihi, notionem, et aliquas dicentes notioncs
ut videtur, in matcria lidei Doctores con- esse : quia iUi qui nuUam dicunt, ponunt
tradicant ? Et sccundo, Quid exigitur ad quod personai seipsis distinguuntur, et
gratuitam hlialionem ? ita implicite ponunt notiones, sed non
distinctas a personis nisi secundum in-
Ad prlmum proceditur sic :
tcntioneni : quia impossibile est ponere
1 Alius dicit nuUam proprietateni sive distinguens ei distinctum per intentionem
notionem, aUus ponit intinitas, aUus esse idem. IIU autem qui ponuni nolio-
quinque, aUus tres : quffidani autcm is- nes, non dicuni cas rc differre a personis,
tarum contradictorie opponuntur, scili-
sed suppositione et modo iuieUigendi.
cet nuUam esse notionem, et aliquam Nec esi mendacium: quia non dicunt in-
esse notioneni : ergo altera erit falsa :
tentione faUendi, sed potius id opinantur
mendacium autcm, ut dicit Augustinus, quod verum esse credunt. Qui autem di-
quod est in doctrina tidei, maximum est cii, quod non est verum ei putat esse ve-

omnium mendaciorum ergo videtur, :

rum, non menlitur, ut dicit Augustinus.
quod taUs diversitas opinionum non pos- Ad aliud dicendum, quod numerus ^jg.
sit esse sine peccato mortaU. notionum refertur ad numerum persona-
2. Item, Supra '
habitum est, quod rum et ideo non hal)ei ai'iiculum sym-
:

nusquam periculosius erraiur, quam in boU specialem, et ideo non cst ibi tan-
materia de Trinitate : cum ergo iste error tum periculum, sicui in alio quod ex-
sil in materia de Trinitate, videtur esse presse a Patribus est determinaium.
periculosissinms. Ad ALiuD dicendum, quod Ucet Augu- ^^^ 3
3. Si dicas, quod Scriptura non deter- stinusnominet notiones et proprietates,
minavit : et ideo opiniones cii'ca hoc non tamcn osiendii quaUier distinguun-
esse poterunt. Quseratur, Quid vocatur tur a personis et non deicrminat, :

Scriptura? canon Biblige scripturu

Si uirum sint ut notiones, vel in noto per
vocatur sicut non determinat quinque
:
eas tantum, vel utrum ponendse sint
notiones, ita etiani non determinat tres per se : et ideo circa illud possunt csse
esse personas ergo etiani de hoc pos-
:
opiniones.

'Gf. I Sentenliarum,Dist. II. Tom. XXV. 3 Cf. Infra, IV Sententiaruni, in tractatu de

« Gf. Infra, Dist. XXVllI. Eucharhlia, Dist. XIII, cap. ultimo.
32 I). AMt. MAG. ORI). 1»R^D.

Sed quia do lioc alihi > plurima {iicla soiuiio.

sunl ibi rcfjuiranUir : (juia ibi dispula-

tum csl de lilialionc adoplionis, ct liMa-
ARTIGULUS XV. tione per nalurain ct gratiam unionis,
et factura. IIoc solum hic notandum
Quid exUjalur ad (jraluilam est, quod licct aliae res sint factai ad
fiiuitioncm? exemplar quod babcnt in] mcnte divi-
na, non tamcn Deus proprie dicitur
patcr carum, ncc illa; fdii quia liHus :

Dcinde quairitur, Quid cxigatur ad est qui alio modo habct imagincm fa-
jzratuitani lilialioncnfincommuni, quam cicntis, ut liomo, ct An-clus.
iMagister videtur liic tangere tripliccm, Quse autcm in scquenti parte dicuntur
scilicet factura sive^creationc, et rccrca- a Magistro, satis plana sunt pcr ca quiE
tione, et seterna gcneratione, etc. tractata sunt dc Spiritu sancto.

* Vide in Sentenliarum, Disl. X.

 IN I SENTENT. DIST. XXVII, A. 33

DISTINGTIO XXVII.

Dc propriclaiibus pcrsoiiariim, sccuiKlniii qiiocl diversis noiiiiiiibiis

cxpriiiiunliir pcr Aocabula nia;i>-i8 nsilala.

k. An easdem proprielates assignent Aiigustinus el Ililarius ? et, An istx sint quas

dicuntur paternitas, filiatio, et processio ?

Hic queeri potest, Utrum proprietates quas Ililarius supra assignavit,

scilicet quod Pater semper est Pater, et Filius semper est Filius : sint ilia3

ea3(lem proprietates quas Augustinus superius distinxit, dicens proprium

esse Patris, quod genuit Filium : et proprium Filii, quod genitus est a Pa-
tre : et proprium Spiritus sancti, quod ab utroque procedit ? Ac deinde,
utrum et ista3 sint illcX3 qufle dicuntur paternitas, filiatio, processio? Videtur
quod non sint ea^dem proprietates quas ponit Hilarius, et ilke quas ponit
Augustinus. Si enim esedem sunt, idem est ergo Patri esse Patrem, et ge-
nuisse Filium, quod utique quidam concedunt. Si autem hoc est, cui ergo

convenit ut sit Pater, ei convenit genuisse Filium. Natura ergo divina si

Pater est, genuit Filium : si vero non genuit, Pater non est. Sed quis au-
deat dicere, aut quod ipsa genuit Filium, aut quod ipsa Pater non sit? Si
autem ipsa Pater est, nec Filium genuit : non est ergo idem dicere aliquid
esse Patrem, et gignere Filium. Et ita non videtur una eademque esse
'

proprietas.

bus personalibus, de quibus habitum

est, prout significanlur aliis nominibus.
DIVISIO TEXTUS. Et dividitur in quatuor partes : in
quarum prima tangit Magister alia verba
in quibus significantur eaedem proprieta-
« Hic quseri potest, Utrum proprieta- tes sub alio modo significandi. In se-
tes quas Hilarius, etc. » cunda tangit, qualiler istae proprietates
Hic incipit pars illa in qua Magister distinguunt personas insecessibiliter,
delerminat de eisdem tribus proprietati- ibi, I), « Illee enim proprietates singulse

• Edit. Joan. Alleaume, vidcbilur

XXVI
34 I). ALH. MAG. OIU). IMLKD.

si)i(julis, ctc. » In lertia tangit, qualilcM- piictas : ergo non idcm signilicalur, ut
aliis nominihus si;^Miilicanlur qua-ilani vidclur.

persona} cuni cisdeni relationibus, \n'x- I.Siii) co.MUA videlur, (juud ba.'C sit sed comi

cipuc persona Filii, ibi, E, « Ilic noii est falsa, cssentia est Patcr, sicut liiEC, es-

prxtcrmittendum, quod sicut Paler et senlia genuit : si enini essenlia est Pa-
Filius, etc. » In quarla tanyit, qualilcr tcr, non cst Pater nisi l''ilii : crgo hcEC
nominibus esscntialibus positis pro pcr- est vera, essenlia cst Paler Filii : crgo
sonalibus, etiani expriniunlur personae scquitur ulterius, quod cssentia gcnuit

ct proprietates caideni, ibi, II, « JJic l''ilium, ct quod essentia dirilur relative,

quieritur, Cum dicitur Deus de Deo^ et quod distinguitur : quae omnia supra
etc. »
negata sunt : ergo videtur, quod proba-
In prima harum sunt tria capitula : in tio Magistri niliil valeat.

quorum primo niovct qua^stioncm. In 2. Item, Si aliee sunt istfe proprietatcs

secundo solvit, ibi, B, « Ad quod sine quam illse, tunc eadem ratione etiam
prccjudicio, etc. » In tcrtio assignat ra- alise sunt, cum dicitur, Patcr distingui-

tioncm solutionis, ibi, C, « Nec tamen tur a Filio, et rcfcrtur ad Filium, et pro-

vidctur nohis omnino idem esse, etc. » ducit FiHum : crgo multce valdc essent
rclationes : ergo videtur, quod sint pcni-
tus e£Edem.

SoLUTio. Diccndum ad hoc, quod sunt solutk

ARTICULUS I. esedem re sub alio modo significandi.
Iste autem modus significandi diversus
An idem sit genuisse Filium, et esse est, proptcr tria : quorum primum et

Patrcm ? praecipuum est quod Magistcr tangit in

Littcra,quod Pater ct FiUus et Spiritus
sanctus sunt nomina h^-postasum ct pro-
Incidit autcmprimo dehic qua?stio prietatum gcnerari aulcm ct generare
:

intentione Magistri, Utrum idcm sit ge- sunt nomina proprielatum tantum. Se-
nuisse Filium, Patrem? et esse cunda ralio est quia cum pater signili-
:

i. Et inducit unamrationemMagisterin cct proprictatcm concrctive, ct generare

Littera, quod non sit idem quia si esset : concrctivc, divcrsus est modus concre-
idem, cui conveniret unum, conveniret tionis cum enim dicitur album, signifi-
:

et aliud : sed cssentiai divinse convcnit calur subjcctum cum albedine, eo quod
esse Patrem : ergo essentia) divinse con- ipsum est substantia nominis cum au- :

venit genuisse FiHum, quod falsum est. tcm dicitur albcscere, significatur acci-
2. Ad idcm potest objici sic : Non dcns inha?rcns sine subjecto : et hoc
idem est si nomine ge-
baptismus fiat in idco est quia actus habet in se substan-
nitoris et gcniti, et in nominc Patris et tiam, sicut a qua sit : et hcet sit in aH-
Fibi si enim fiat in nomine gcniloris ct
: qua substantia sccundum quod cst acci-
geniti ct doni, non reputatur baptismus : dcns, tamen quia significatur ut actus,
sed si fiat in nominc Patris, et Fibi, et non signilicatur in ipso hujusmodi sub-
Spirilus sancti, baptismus reputatur : stantia in qua sit et ideo significatur ut:

ergo vidctur, quod non idem significent. non claudcns in suo significato subje-
3. Prseterea, Magistcr dicit in tcrtio ctum ct substantiam. Tcrtium cst quia :

capitulo istius parlis, quod cum dicilur gcnerarc et liujusmodi signilicant pro-
pater, significatur hypostasis cum j)ro- prictates in genere, et non in specie :

prielate (alias, paternitate) : cum aulem non enim sequitur si aHquid general
dicitur genuit, non significatur nisi pro- aHquid, quod sit pater ejus nec si aH- :
 IN I SENTENT. DIST. XXVII, B, C. 33

quid g-cneratur, quod sit filius ojus, sicut Ad aliud dicendum, quod non potest Adobject.

habemus ab Augustino determinatum *.

muUiplicatio fieri ullra tres proprietates
His habitis, conccdendae sunt rationes personales : quia hujusmodi verba, di-

primo inductoe. stinguere, et referre, et hujusmodi, si-

bject. 1, Ad autem quod contra objicitur,

id di- gnificant potius idquod consequitur ex
cendum quod cum dicitur, essentia est proprietatibus, quam proprietates, etnon
Pater, duplex est locutio ex eo quod ly specificant eas. Ergo cum genus nihil
Pater potest teneri adjective, et sic est addat supra speciem, et non connumere-
falsa, et hoc sensu improbalur vel
in : tur non dicuntur notiones spcciales
ci,

substantive, et in hoc sensu conceditur hujusmodi verba tamen nota quod Por-
:

a Magistro, hoc est, essentia est ille qui retani infinilas ponentes notiones, illas

est Pater. concesserunt objectiones.

B. Responsio, ubi ostendit easdem esse proprielates.

Ad quod siiie praejudicio aliorum dicimus, quod eadcm proprietates

notavit uterque, licet diversis verbis. Quod enim Ililarius ait, ita intel-

ligi debet, Proprium Patris est quod semper Pater est, id est, proprie-
tas Patris est, qua semper Pater est. Semper vero Pater est, quia sem-
per genuit Filium. Ita et proprium Filii est, quod semper Filius est, id

est, proprietas Filii est, qua semper Filius est. Filius vero semper est, quia
semper genitus est. Ergo proprietas qua Pater pater est, est quia sem-
per genuit : et hffc eadem dicitur paternitas, vel generatio. Et proprie-

fas qua Filius semper est filius, est quia semper genitus est a Patre :

et hasc eadem dicitur filiatio, vel genitura, vel nativitas, vel origo, vel na-

scibililas. Sic et proprietas qua Spiritus sanctus est Spiritus sanclus vel do-

num, est quia procedit ab utroque : et ha3C eadem dicilur processio. In

pr<emissis ergo locutionibus esedem significatse sunt proprietates.

C. Quomodo non est omnino idcm dicere, esse patrem, et genuisse vel habere filium,

ita et de aliis ?

Nec tamen videtur nobis omnino esse idem dicere aliquid esse Patrem,
et genuisse Filium : vel aliquid esse Filium, et habere Patrem : vel esse
Spiritum sanctum, et procedere ab utroque : alioquin Pater non esset no-

Cf. III Sententiarum, Dist. V.

 3(i 1). ALIi. MAG. OUI). IMl/El).

incMi liyposlasis, id osl, jjersonic, sed jiroprieUilis landiin : siniiliier Filius,

ct Spiritus sanctus : et ita non p(M' tria noniina significaieniur tres persoucc.
Ideoque dicMums, (juia Palris noinen non lanluin relationein notat, sed
eliam liy])ostasiin, id est, subsislenliaiii sii^nilicat : iia ci Filius, ct Spiritus
sancliis. Uelaiionum vcro vocal)uIa, scilicct patcrniias, lllialio, processio :

vel gignere, {figni, procederc, ipsas tantuni relationes, non hypostases si-

gnificant, sivc liaberc Filium ct habcre Patrem : iil verbi gratia, cuin di-
cimus, Deus est Paicr, noinine Pairis et relationcm notamus, ct divinam
hypostasim significanuis : ut sit iniclligenlia talis, Deus vel divina esscntia

est Pater, id esi, illc qui gciiuit, id esi, hypostasis qua3 liabct Filium. Simi-

liicr, Deus est Filius, id esi, hypostasis gcnita, vel habens Patrem. Ita

eiiam, Deus est Spiriius sanctus, id est, hypostasis proccdens ab utroque,

sive ille qui procedii. Cum vcro nomina relationum ponimus in prccdicatis,
notiones ipsas lantum significamus, non hyposiascs : ui cum dicimus, Deus
gcnuii, id est, habct Filiuin : et Deus genitus est, id est, habci Pairem. Et
tunc o])ortct intelligi in subjeclis hyposiases tantum, non essenliam, qucC
illis proprietatibus dcterminantur.

et ita non Pater est, quia gcnuit : sed

potius genuit, quia Pater est.

2. Item, Separemus per intellcctum

ARTICULUS II. proprietatem a personis : aut igitur ali-

quid remanet, aut nihil, Si nihil ; tunc

Utrum Palor est Pater, quia genuit, habeo propositum, quod proprietates

vel genuit quia est Paler ? et, An faciunt personas : et sic gcnuit, quia est

proprietales determinent personas, et Pater. Si aliquid : aut illud est essentia

imde venit deierminatum ? sola, aut aliquid aliud. Si essentia sola :

ergo proprietas adveniens determinal cs-

sentiam, et ponitur circa eam, quod su-

Deindc quserilur de hoc quod dicit \n pra est improbatum, et iterum infra im-
secundo capiluloB, « Sempcr Paterest, probabitur. Si aliquid aliud : aut hoc est

quia semper genuit Filium, etc. » distinctum in personis, aut non. Si dis-

Videtur enim ex quod sit Palcr,

lioc, linctum : ergo in divinis aliquid est dis-
quia genuil : crgo sccundum rationem tinctum ante distinguens secundum ra-
intelligendi, prius est generare quam tioncm : quia nihil distinguit nisi pro-
esse Patrem. prietas, et illam posuimus non esse. Si

Sed contra :
iilud non est distinclum: crgo est essen-
Sed contra.
1 . Xon generat nisi pcrsona distincta :
tia : quia nihil est indistinctum in per-
non enim sunt aclus nisi parlicularium sonis nisi essentia, et ex illo sequitur, ut

distincloruin : ergo generans est persona prius, quod circa essentiam ponuntur
distincla : non aulem dislinguitur nisi notiones, et quoddeterminant eam, quod
paternilate : crgo Pater est ante genera- falsum est.

tionein sccundum modum intelligendi:

 TN I SENTENT. DIST. XXVIl, C, ART. 2. 37

st. 1. Item, In secunda parte hujus distin- quain in inferioribus : quia in inferiori-
ctionis dicit jMagister, quod proprielates bus relationes sunt tanturn relationes, et

determinant personas : et quseritur, Unde ex mutationibus innascuntur. In divinis

veniat determinatum ? Bene enim vide- autem non tantum sunt relationes, sed
mus unde veniat indeterminatum in per- etiam proprietates, et etiambabent actum
sonis, scilicet essentiam : et bene vide- quemdam similem differentiae constitu-

mus unde veniat determinans, quia hoc tivae in hoc quod constituunt personas :

est proprietas. Tertium autcm quod est et ideo in superioribus relationes sunt
determinatum, cum
manere non illud ante actus notionales secundum intelle-

possitsublata proprietate, quaeritur^ unde ctum, ut probant objectiones : et Au-

veniat?Non enim potest dici, quod lioc gustini dictum quod hic dicit, referen-
secundum modum intelligendi sit pro- dum est ad relationes secundum quod
prietas quia tunc idem esset secundum
: tantum sunt quia verum est,
relationes :

intellectum determinans, et determina- quod Pater non refertur ad Filium in

tum, quod esse non potest. quantum persona constituta in seipso,
sed potius quia genuit ipsum.
2. Item, Objiciunt Aut generat quidam : Ad hoc quod ulterius quseritur, Si se- Adoiject.^.
quia Pater, aut'quia Deus, aut quia Deus parentur notiones sive proprietates,
Pater, aut quia innascibilis, aut quia utrum aliquid remaneat, vel nihil? Di-
principium spirativum : non enim plu- cendum meo judicio, quia nihil manet
ribus modis potest considerari. Si gene- nisi essentia forte quae commune est in
raret, quia Deus : cum ergo Filius sit personis, non ut determinatum a pro-
Deus, et ipse generaret, quod falsum est. prielatibus.
Si generaret, quia Pater : hoc est contra
Anselmum in libro de Processione Spi- Et quod ulterius quairitur, Unde ve-
Ad quaest. 1.

rilus sancti : quia quod ridiculum

dicit, nit id quod distinguitur ex quo non ma-
est dicere, quod propter relationem Pa- net? Dicendum, ut supra, quod dislin-
tris tota essentia divina sit in Filio. guens secundum quod distinguens, non
Unde Anselmus ibidem dicit, quod gene- est nisi in distincto : et distinctum se-
rat, quia Deus : et spirat, quia Deus. Si cundum quod distinctum, non esl
quia Deus Pater : hoc esse non polest, nisi in distinguente. In divinis autem
cum gratia neutrius conveniat ei, ut non accipiuntur proprietates ut entia
jam probatum est. quaedam, sed tantum secundum actum
Item, in Littera videtur dici, quod distinguendi : nec hypostases ut entes
potius ipse est Deus Pater, quia generat, quidam absolute per substantiam divisi,
quam e converso generat, quia Deus sed tantum ut per ad abquid divisi quod :

Pater est. Si autem quia innascibihs : tamen in divinis non est accidens se-
hoc non videtur : quia sic non compara- cundum rem, sed substantiale : et ideo
tur ad Fihum, sed potius adjprincipium uno posito, ponitur utrumque : et altero
ante se per privationem. Si autem quia sublato.aufertur ulrumque;etitapatet so-
est principium spirativum : tunc potius lutio ad totuni quod de hocest quaesitum.
spirat, quam generet.
Prseterea, Cum
idem principium sit Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum ^d usest 2
Filius, et Fihus generaret. Ergo videtur, generat quia Pater, etc. Dico, quod ge-
quod nullo modo conveniat ei generare. neratquia Deus Pater : et Ansehnus cuni
dicit, quod generat quia Deus, non tan-
j
Solctio. Dicendum sine praejudicio, git nisi partem causae quia : virtus gene-
sicut etiam supra diximus in qucestione randi est a natura in Patre, sed acfus et
de liypostasi, quod in divinis ahter est proprietas est Patris.
38 I). AlJi. MAC. Oni). Pn/EO.

An II) quocl ronlia ohjicilur, jani pa- delicias suas. Sed illi, salva pace eoruni,
tet solutio : quia oslensuni est, quod non intellij^unl qu.nestioncm : quia cuni
quia Pater, general : el non qnia yene- qu;eritui', riruni (juia Paler, vel e con-
rat, esl l*ater. Sunt lanien quidani qui verso, quairilur de ratione generantis, ut
dicunt, quod generat, quia innascibilis, esl generans, et non quarc gencret.
quia sic qua?rit socium cui communicet

D. Qnod p7'oprietatcs determuiaiit Jn/postases, non substantiam, id rst, naturam.

lllai ciiiin pioprielates singulcJG singulis proprie conveniunt personis : ct

pcr eas personcC deterrninanlur, ct a sc invircm (lifTcrunt, sed a se non se-

cedunl. Undc Joannes Daniascenus : Non dincrunt ab invicein hypostases
secunduin substanliain, sed secunduni cliaracteristica idioinala, id cst, de-
tcrminativas proprietates '. (lliaraclcristica vero, id est, deterininativa,
sunt hy])ostaseon et non naturtT : ctcnim hypostascs determinant. Item,
esse (luidcm inteinporablcr ct aeternaliter dicimus divinain Vcrbi hyposta-
siin, simplicem, omnia habcnlcm qucc liatcl Patcr, ut ejus c/^iscufftcy, id est,

consubslanlialem : nativilalis modo ct habitudine a palernali hyj)Ostasi

difrcrcnlcm, numquam vero a paternali hyposlasi secedentem. Idein aper-
tius exprimens personales proprietates, in eodein ait : Diirercnliam hyposta-
seon, id est, personarum in Iribus proprictatibus, id est, paternali, et filia-

li, ct processi])ili rccognoscimus. Insecessibiles aulcm ipsas hypostases et

indistabilcs invicein et unitas quidein inconfusibililer : tres cniin sunt etsi

unita} : divisas autem indistanter. Etenim singula perfecta est hypostasis,

et propriam proprietatem, scilicet exislenlia^ inodum proprium possidet :

sed unitffi sunt substantia, et non distant neque secedunt a paternali liy-

postasi.

Ecce hic habes dislinclas trcs illas proprietales, quffi supra diversis si-

gnificala} sunt modis.

ctionis, ibi, « Illse enim proprietate sin-

gulm singulis, etc. »
enim videtur falsum
IIoc quia in- :

Expositio textus. communicabile non habet determinari,

sed potius commune et universale : ergo
videtur, quod cum nihil sit commune
Deinde quaeritur do hoc quod dicit nisi essentia, quod illa habeat distingui
Magister in secunda parte istius distin- et derterminari.

* S. JoANNEs Dam.\sce.nus, IjI), HI de FiJe ortliodoxa, cap. 8.

 IN I SENTENT. DIST. XXVII, E, ART. 3. 39

.lutio, Ad hoc dicendum, quod est commu- convenit singulis suis suppositis, et hoc
ne ut universale, et hoc hahot deter- non habet determiiiari, sed est potius
minari et distingui secundum quod con- hypostasis, quee non est commune nisi

trahitur ad hoc vel ad illud : est etiam ratione, ut supra probatum est.
commune re tota, id est, quod totum

E. Qiiod sunt alia nomina pei^sonarum easdem proprietates notantia, scilicet geni-
tus, genitor, verbum, imago.

Ilic non est prffitermittendum, quod sicutPater et Filiuset Spiritus Stin-

ctus nomina personarum sunt, et proprietates personales designant, ita

etiam sunt et alia nomina personarum, id est, quffi ipsas personas signifi-
cant, et earum proprietates denotant, et easdem quas et nomina preedicta.

Unde et relative dicuntur, scilicet genitor, genitus, verbum, imago. Unde

Augustinus in libro V de Triniiate ait : Videndum est, inquit, hoc signi-

ficari cum dicitur genitus, quod significatur cum dicitur filius. Ideo enim
filius, quia genitus : etquia filius, utique genitus. Sicut autem filius ad pa-
Irem, sic genitus ad genitorem rcfertur : et sicut Pater ad Filium, ita geni-
tor ad genitum '. Idem, in libro VI de Trinilate: Verbum quidem solus
Filius accipitur, non simul Pater et Filius, tamquam ambo sint unum ver-
bum. Sic enim verbum dicitur, quomodo imago, non autem Pater etFilius
simul ambo imago : sed Filius solus est imago Patris, quemadmodum et

Filius '^
Idem, in libro VII de Trinitate : Verbum secundum quod sapienlia
est et essentia, hoc est quod Pater : secundum quod verlnim, non hoc est
quod Pater, quia verbum non est Pater, et verbum relative dicitur, sicut
Filius \ Idem, in eodem : Sicut Filius ad Patrem referlur, ita et verbum ad
eum cujus est verbuin refertur, cum {\'\.Q.\iuv verhiun. Et propterea non eo
verbum, quo sapientia dicitur : quia verbum non ad se dicitur, sed tantum
relative dicitur ad eum cujus est verbum, sicut filius ad patrem. Eo quippe
est Flius, quo verbum: et eo est verbum, quo Filius : sapientia vero, quo
essentia, et ideo quia Pater etFilius sunt una essentia et una sapienlia.
Itein, iu eodem : Non est Pater ipse verbum, sicut nec filius, nec iinago.
Quid auteui absurdius quain imaginem ad so dici? Idem, in libro V do Tri-

' S. AufiusTiNus, Lib. V de Trinilaie, cap. G.

* Idem, Ibidem, Lil). VI, cap. 2.
^ Idem, Ibidem, Lib. YII, cap. 2.
40 D. ALB. MAG. ORn. PH^D.

iiitatc : IJicilur i'(3laliv(! liliiis, relalivcj oliaiii (licilur vcrbuiu uL iiua^o : vX iu

oiuuihus liis vocahulis ad Palivui rcfcilur, iiiliil aulcui lioriiiu Palcr di-
cilur'.

F. lircciler sitmmam collifjil inlcllujenlue pnedictorum.

Aperte ostensum est, quod sicut Filius vel geuitus rclalive dicitur ad
Patreui, ita verhuiu etiiuago : et quod eo dicitur verhuiu sive iiuago quo
Filius, id est, eadein j^roprietate sive notione dicitur verhuiu et iinago qua
Fiiius : sed non eo quo verhum, dicitursapientia vel essentia, quia non uo-
tione qua dicitur vcrhuin, dicitur sapientia. Nam sapientia dicitur secun-
dum essentiaiu, non secunduin relationein.

G. Generalis reyiila eorum quae ad se, et eorum quse relative dicuntur : quidquid
enim ad se, simul ambo dicuntur : sed non ita in prsedictis relaiivis.

Et est hic advertenda qua3dani generalis regula corurn quce ad se, et eo-
rum quee relative dicuntur de Patre et F^ilio. Quicquid enim ad se dicitur
(ut ait Augustinus in lihro VI de Trinitate) non dicitur alter sine altcro, id

est, quidquid dicuntur quod suhstantiam corum ostendat, amho simul

dicuntur. Ergo nec Pater est Deus sine F'ilio, ncc Filius sine Patre, sed
amho simul Deus : sed non ambo siniul Pater, non amho siinul Filius vel

verbuin, vel iinago.

tendum, ctc, » ubi dicit, quod verbum, et

imajo, et genitor^ ct hujusmodi, easdem
dicunt hypostases ct notiones, quas di-
ARTICULUS III. cunt Paler et Filius et Spiritus sanctus.
Sed quia de genitorc salis dictum est
Quid sit verbum ? supra S et de imagine infra habebitur tra-

clatus, quaeranlur liic de verbo quinque,

Quid sit verbum, et, Quse conve-
scilicct,
Dcinde quoeritur de terlia partc distin- niant verbo? Quid sit summo spiritui di-
ctionis, ibi, E, « Ilic non est prxtermit- cere? Utrum sit vcrbum esscntiale sicut

* S.Algustimp, Lib. V ilo Trinilalc, cap. 1. 2 Cf. I Seiilentiaiuiii, Dist. IV. Tom. XXV.
 IN I SENTENT. DIST. XXVII, X ART. 3. 41

dicere quandoque? et, Ad cujus verbi si- bum a mcnle, sicut Filius a Patre, sicut
militudinem in inferioribus dicatur? dicitur in Psaltno xliv, 2 Eructamt cur :

meum verbum bonum. Et quia non per-

CiRCA PRLMUM proceditur sic : fecte est a^qualitas, ut dicit Augustinus,
1. Dicit Augustinus in bbro X de 7r<- nisi cum mens dicit se, et tunc semper
nitate : « Verbum quod nunc discernere est notitia cum amore : quia tantam di-
et insinuare intendimus, est cum amore cit se, quanta est : et tantam se amat,
notitia'.»Ergo verbum est notitia ama- quanta est : et ideo tunc semper ver-
ta sed notitia non dicitur personaliter
: : bum esl cum amore.
ergo videtur, quod nec verbum hoc est : Ad primum ergo dicendum, quod no- ^^ ^^

contra ea quae hic determinantur. litia dicitur dupHciter, scihcet ars sive
2. Item, Augustinus, in libro LXXXIII sapientia, et hcec essentialiter convenit
Quasstionum dicit, quod Gra3ce \o-(oc, et tribus : sed appropriatur Filio. Notitia
verbum et rationem Latine significat :sed etiam dicitur dicentis, ut procedens a di-

hocloco, In principio erat Verbum*, me- cente qua3 est ut manifestativa dicentis,

lius interpretamur ut significetur non so- et non ut habita ab ipso dicente ut forma
lumrespectusadPatrem, sedetiamadilla rei scibiUs : et htec dicitur personaliter,
quae per Verbum facta sunt operativa quia illud est verbum quod relative di-

potentia. Cum ergo operativa potentia citur : et de hac Augustinus intendit.

sit non tantum personalis,
essentahs,'et Ad aliud dicendum, quod Augustinus ^^ ^.

videtur quod verbum non semper sit in libro LXXXIII Qusestionum accipit
Fihus. verbum secundum quod notat effectum
3. Prseterea, Verbum dicitur expressio in creatura, et per consequens significat
conceptus in corde dicentis, id est, per essentialiter et personaliter, vel essen-
intellectum intuentis : et hoc nons em^ tiam in persona : et ideo non est ad
per est notitia amata, sicut ibidem, in propositum quia Augustinus intendit,
:

libro IX de 7r«u7rt/e3 dicit Augustinus : quod in Evangelio significat utroque

ergo videtur, quod male diffinitur per modo, scilicet personaliter cum dicitur,

notitiam amatam. Dicit enim Augusti- In principio erat Verbum : essentialiter

nus quod quorumdam notitiam impro- autem connotando notionem, cum dici-
bamus. tur, Omnia per ipsum, scilicet Verbum,
4. Item, Verbum est de re de qua est, facta sunt ,
et sine ipso factum est nihil

et inanifestivum illius : cum ergo dicens quod factum est".

se manifestet, non videtur idem dicere Ad aliud patet solutio per ante dicta. ^,^3,

distinctionem personalem : et ita non Ad aliud dicendum, quod diccns non

Ad4.
convenit Filio. manifestat se nisi eo quod procedit ab
5. Item, Quare est quod Filius
hoc, ipso : et ipse processus dicit distinctio-

natus exprimitur in canoneper Verbum: nem personalem. In hoc enim, ut dicit

cum Filius magis dicat distinctionem et Damascenus, abundat Dei verbum a
personalem perfectionem in natura com- nostro verbo, sicut Dei spiritus a nostro
muni, quam Verbum ? spiritu.
Ad aliud respondendum est per ver- ^^ ^^

SoLUTio. Dicendum, quod Augustinus bum Chrysostomi insecunda homilia su-

diffinit vcrbum secundum quod manife- per Joannem, ubi dicit sic « Verbum :

statur in imagine in qua procedit ver- vocavit Evangclista quiaenim debet do- :

* S. AuGUSTiNUs, Lib. X de TrinitaLc, cap. 9. 10.

» Joau. I, 1. 4 joan. i, 3.
' S. AuGUSTiNus, Lib. IX de Trinilate, cap.
42 [). ALH. MAG. OHD. PH^D.

core, (jiKid Iioc Vci'buni uui^cMulus ost « gitor, ut omnium iiabens causas in se,
l"'ilius Dci : ut non passibiloni (juis cxi- « ul j)or omnia capicns et incedcns, ut
sliniel {^cncralioncni, pioivcnicns Vcrl)i « omni simj)licilato ^ » (iUin
sini|)licior
nuncujiationc onincni dcslruit pcrnicio- igitur sunt tot divcrsitatos Sanclorum
sani suspicioncni, et csse ex co Filiuni circa attributa l"'ilii, quce omnia convc-
ostendens et inipassibililcr. » niunt ei sccundum quod vcrbum, et
\']\ lioc colligitur, quod Sancti volunt non sccundum quod Filius quaeritur, :

verbum esse id quod immaterialitcr pro- penes quid accipiantur.

cedit a dicente, manifcslans complctc di-

centem, in co quod in sc non babct plus i. Item, Gum Filius co dicatur Yer- Qutest,
nec minus quam dicens. buin, quo Filius, ut infra patebit, quae-
ritur, Utrum ipse dici possit verba plu-
ra, sicut bene dicitur rationes plures, et

ideae plures?
2. Praeterea, Gum ratio dicatur hic
ARTIGULUS IV.
ratio roi, etnon ratio raliocinantis actus,
quia illo non convenit Deo, eo quod
Quse sunt quie a Sanctis attribuunl ver
compositus sit ab uno proccdens in
bo, et poies quid accipiuntur?
alium, secundum qucm modumconvenit
ei supputatio ? Illa enim videtur consiste-

re in multiplicatione quadam actuali fmi-

Secundo quypritur, Quae conveniant
ta, ot ita ropugnat simplicitali verbi, ut
vcrbo ?
videtur.
Et accipiantur dc hoc quatuor au-
3. Praeterea, Quod sit causa uniuscu-
ctoritatcs, scilicct Ilicronymi in Proae-
jusquc, hoc non videtur esse appropria-
mio galeato, ubi dicit sic « a6yo; Graece
:
tum Filio, sed potius Patri cui allribui-
« multa significat : nam et vcrbum cst,
tur potentia, cum omnis causa magis
« et ratio, ct supputatio, et causa unius-
sonct potentiam quani verbum.
« cujusque rei, pcr quam singula sunt
i. Item, Ea quae dicit Damascenus
« quas subsistunt : quae universa recte
non videntur esse propria, sed cssentia-
« inlclligimus in Ghristo '. »
lia omnibus personis, vcl nulli posse
Item, Damnascenus dicit, quod « Yer- convenire subsistcre enim in se, et
:

« bum Dci cst subsistcns in se, electi-

esse operativum, ct omnipotens, non
« vum, et operativum, ct omnipotens-. »
magis convcnit uni quam alii, et sic non
Hasilius autcm dicit sic : « Filio Dci sunt propria Filii. Electivum autcm esse,
« attribuuntur sensus, sapientia, virtus,
cum non sit electio nisi ignorati, ut
« lumon, vorbum quo omnia scnsus,
:
idem Damasccnus dicit, non vidotur
« cognoscunlur sapientia, qua omnia
alicui compclcrc non enim eligitur nisi
:
:

« disponuntur virtus, qua omnia pcr- :

de quo ante fuit inquisitio et consilium :

« (iciuntur lumcn, quo omnia dccla-

:
et consilium habetur de dubio vel igno-
« rantur vcrbum, quo omnia enuntian-
:
rato.
« tur. ))
.'). Eodem modo omnia quae dicit Dio-
Dionysius in libro dc Divi?iis nomi- vidcntur omnibus
nysius oequalitater
nibus, dicit, quod « Dcus dicitur ver- convenire.
« bum : quia sapientiae et intcllectus lar-

* S. IIiERONYMUs, Procrmium galealum, circa ^ S. Dionysius, Lib. de Divinis nominibus,

niedium. cap. 7.
^'
S. J. Damascf.nus, Lib. I, cap. 7.
 IN I SEi\TENT. DIST. XXVII, Zf, ART. 4. 43

SoLUTio. Dicendum, quod diclum Ilie- convenit cuilibet personae divinae, ut os-
ronymi explanat multiplicitalem nomi- tendens perfeclionem personalem inipsa.
nis apud usum Graecorum, licet omnia IIoc autem quod dicit Basihus, ad Fi-
ad Filium possunt retorqucri et hoc : liuni retorquetur secundum quod est
verum est, quod revertuntur ad ipsum, Yerbum connotans respectum ad creatu-
secundum quod ipse est Yerbum. Et du- ras, et non
etTectum in creaturis : et ideo

plex est consideratio Filii in quantum est convenit ab seterno Fiho, nisi secundum
Yerbum, scilicet secundum quod accipi- hal)itum, et non secundum actum. No-
tur notionaliter tantum vel secundum
: tandum igitur, quod verbum est intellc-
quod accipitur notionaliter, connotando ctus practici, secundum quod a Basilio
essentiam per respectum ad creaturas. accipitur : et sic habet aUquid cognitio-
Primo modo dicitur verbum. Secundo nis, et ahquid operis. Secundum autem
modo potest accipi tribus modis, scili- quod habet ahquid cognitionis, illa est
cet in ratione finis qui est forma exem- duphciter, sciHcet absolute, aut ordinata
plaris, et sic dicitur ratio rei. Secundo ad ahum. Siad ahum tunc est verbum :

modo, in ratione formalis exemplaris, quo fit enuntiatio quia hoc operatur :

et sic dicitur supputatio propter respe- in nobis. Si absolute : autest per modum
ctum exemplarium adnumerum propor- cognoscendum, et sic est lu-
principii ad
tionis existentiffi rerum. Tertio modo, men, quo omnia nobis dechirantur. Aut
secundum causam efficientem per for- per modum cogniti et hoc est duobus :

mam cxemplarem, et sic dicitur causa modis, scilicet simpliciter, vel in ordine
per quam subsistunt res. Nec hoc est ad Deum : et primo modo est sensus,
inconveniens : quia exemplar extra lia- secundo modo sapientia : quia, ut ipse
bet hsec tria in se, scilicet quod finis est, dicit, sapientia consistit in ordine. Si au-
etquod exemplar, et quod est operati- tem habet opus tunc est potentia ulti-
:

vum, in quantum est intellectus pratici mata qutE summa est.

et sic se habet exemplar arcse in ar- Divisio autem Dionysii accipitur tota
tiQce qui facit arcam. secundum quod verbum connotat respe-
Damascenus autem, ut mihi videtur, ctum ad creaturas, et connotat effectum
non intendit assignare proprietatem Yer- in cis. IUe autem effectus attenditur du-
bi in quantum est Verbum, sed ea quae pHciter, secundum actum pro-
scihcet
ostendunt in eo perfectionem personae in prium verbi et immediatum vel secun- :

comparatione ad nostrum verbum, quod dum id cujus vel de quo est verbum pro- :

est imperfectum, et accidens intellectus. prius enim actus vcrbi est dare sapien-
IlGec autem perfectio est in duobus, sci- tiam et intellectum per auditum inte-
licet in substantia, et potestate. In sub- riorem, sicut dicit Psahnus lxxxiv, 9 :

stantia tangit, cum dicit subsistens per Audiam quid loquatur in me Dominus
se, sicut convenit personse subsistere. Deus : et sic est sapientise et intellectus
Dicit enim Boetius, quod subsistentia largitor. Si auteni accipilur per compa-
est id quod in se et per se est, et nuUo rationem ad rem de qua est hoc con- :

indiget ad hoc ut sit. In potestate antem tingit tribus modis, sciHcet ut in causa,
dupliciter, scihcetnaturali, et illa quoe est ut in elTectu, ut in proprietate primfe
ad opus extra. Naturalis exprimitur per causce regentis effectum. Primo mo-
hoc quod dicit electivum, quasi potens do omnium habcns in se causas exem-
est
ex propria electione voluntatis ab libi- plares. Secundo modo omnia videns.
tum. Ad extra autem est potestas, vel Tertio modo est omni simplicitate sim-
ante opus indeterminate completa, et sic pHcius : quia, ut dicit Philosophus, omnia
est omnipotens : vel in opere, et sic est regit penetrando, prfeterquam quod
operativum. Et bene concedo, quod hoc commisceatur eis.
 44 D. ALB. MAG. OHI). PHyED.

Ad qujcst. Ai) ALiUD (liceiuluin, quod Filius uon processuui veibi a diccnlL'. I^jgo videlur,
AJ 1.
polest dici veiha plura : quia verl)uin quod lioc loqui non conveniat Palri di-
cst proprie dicenlis verbuin ut piincipa- cenli et {.^encranli verbuin, propriusenim
liter principii : sed ratio liabet intenlio- actus verbi est dare sapienliani : sed po-
ncin suani non ab eo a quo est, sed po- tius suinatur ad siniilitudinein loculionis
tius a parlc ejus de quo cst : ct curn lioc exterioris.
niultiplcx sit, admitlit pluralilalcm. Ta- 2. Prtctcrea, Sunmii spiritus non vi-
mcn non propric Filius dicitur esse ra- detur csse excogitatio proprie : quia co-
tiones plures, scd liabcrc rationcs plu- gitatio est coagitatio, et Jiabet quamdam
res : et licct ipse sit boc quod babet, collationcm et compositionem : ergo non
tamen divcrsus modus cst inteHigcndi. convenit ci.

Ad 2. Ad ALiuD dicendum, quod supputatio Si autcm quod boc loqui cst

dicas,
non liabct multitu(bncm cx partc suj)pu- videndo intucri, vidctur quod boc loqui
tantis, sed ex parte crcaturae : ct ideo conveniat ei etiam sine Filio. I*onamus
illa mulliplicitas non inipodit siin[)licita- enim non esse pcrsonas boc modo quo
tem, sicut nec multiplicitas idearum. distinguit cas Ecclesia, adliuc Deus vi-

Ad3. Ad ALiUD diccndum, quod cst causa dendo per intellectum intuctur se crgo :

per quam rcs subsistunt, ct ba?c cst for- loquitur se sccundum istas diflinitiones
malis, qu<e convenit exemplari : ct est dicendi.
causa per quam sunt, ct baec efiiciens Si forte dicas,quod habet similitudi-
quse atlribuitur Patri. nem[^ad loqui nostrum exterius sicut :

Ad 4.
Ad aliud dicendum, quod elcctivum videtur velle Damascenus, quod verbum
non dicitur ab elcctione secundum quod manifcstatur in spiritu attracto, qui fit

est rci exquisitae ex consilio, sedpotius a vehiculum cjus, et matcria in qua for-
libertate cligcntis, scilicct quia facit et matur et llguratur. Contra hoc est quod
ponit boc quod vult. dicitur in (jlossa Bedae super Joannem

Ad5.
Ad alu d per divisioncm patct rcspon- in principio, et in libro XV de Trinitate
sio. ab Augustino, qui volunt, quod qui pot-
cst viderc vcrbuni mentis, non solum
ante vocem corporearn, sed etiam antc
imagines vocum interius, quod ille potcst
pcrpendere aliquani similitudincm Vcrbi
AHTICULUS \\ increati.

Quid cst dicere summo spiritui ? SoLUTio. Secundum intentiones San- Soiuiio.
Ad I.

clorum, dicere Dei cst ad similitudinem

dictionis inlcrioris, ct est cogitando vel
Tertio quaeritur, Quid sit dicercsummo videndo sc inlueri : sed tamen differt di-
spiritui ? cerc ab intelligerc se, et cognosccre se :

I . Dicit autem Anselmus, quoddiccrein intelligcre cniin se, non dicit nisi con-
corde niliil aliud est quam cogitando in- vcrsioncm intellectus supra sc : cogno-
tueri. I^t Damascenus dicit, quod ratio- sccrc se, cst notitiam sui apud se tenere
nale dividitur in interius dispositum scr- vel habcre : diccre autcm se, est mani-
monem, cl prolatum : ct quod interius festare se per aliquid procedens ab ipso,

dispositus sermo cstmotus animaj in cx- quod simile est sibi intclligenti sc sicut :

cogitati(mc liens sine aliqua enunliatio- verbum nostrum manifestat nostrum con-
ne '. Ilujusmodi autem loqui non dicit ceptum.

*
S. .Jo.\.NNF.s D.\MAscE.NUs, Lib. II, cap. 21.
 m I SENTENT. DIST XXVIl, ^, AIIT. 6. 45

Ad hoc autem quod objicitur de co- fecte manifestans dicentem in eo quod

gitatione, dicendum quod cogitatio pro- dicens. Si non tunc erit impotentior no-
:

prie non est in Deo sedponitur cogita- :

bis.

tio pro conversione sui supra se non : 3. Item, In inferioribus nos possumus
quod etiam ibi proprie sit conversio, omnia quod quolibet verbo
dicere, ita

quia etiam conversio dicit compositio- manifestamus conceptum nostrum ergo :

nem : sed quod cognoscatur videndo se hoc magis competit summo spiritui er- :

ut ipse est. go videtur, quod verbum non uno modo

Ad ALiuD dicendum, quodmeo judicio, dicatur.

dicere est sequivocum ad esse naturale, 4. Item, Ponamuspersonas quas ponit

et esse personale : non enim video, qua- fides non esse, qusero, An Deus adhuc
liter posset quod Deus, non intclle-
dici, dicat se, vel dicere possit ? Si dicit : aut

ctis personis, non possit dicere se, et perfecte potest manifestare se dictione
manifestare se imo etiam videtur impo-
:
quanlum est de se : aut non. Et inde
tentia si non potest sed hoc dicere erit : proceditur ut prius.
essentiale, et non respondet ei verbum SeD CONTRA : Sed contra.

personaliter procedens ab ipso : diccre 1. Augustinus hicin Litfera SeTpius di-

autem quod est manifestare se in verbo cit, quod eo dicitur Yerbum quo Filius :

personali simili sibi, non convenit nisi sed esse Filium non convenit essentiee :

Patri, et verbum non nisi Filio. ergo nec esse Verbum.

2. Item, quod mirum
Anselmus dicit,

quiddam et inexplicabilc video, quod

unusquisque dicit se, et quemHbet alio-
rum et tamen non est nisi unum ver-
:

ARTICULUS VI. bum.

Utrum verbum quandoque dicalur SoLUTio. Ad hoc praBnotandum est soiutio.

essentialiter sicut dicere ? dictum Anselmi ante finem Monologii,

ubi sic dicit : « Certe Pater et Filius et eo-
rum Spiritus, non sunt tres dicentes,
Quarto quoeritur quod tota
id propter quamvis singulus quisquc sit dicens :

quffistio mota est, Utrum vcrbum quan- nec sunt plura quae dicuntur, cum unus-
doque essentialiter dicatur, sicut dicere ? quisque seipsum et alios duos dicat. » Et
Videtur autem quod sic : quia infra : « Sicut ejus est scientia et intelli-
1. Dicit Anselmus quod Pater dicit se, gentia : ita enim est scire et intelligerc,
et unumquemque aliorum et Filius et : quod nihil aliud est quam dicere, id est,
Spiritus dicunt se, et unumquemque alio- proesens intueri quod scit et intelligit :

rum:autergo perfecte dicuntse^autimper- necesse est enim quod quemadmodum

fecte. Si imperfecte : tunc sunt impoten- singulus Pater, et singulus Filius, et

tesad dicendum cumper-

se. Si perfecte : singulus eorum Spiritus est sciens et
fectifi dictionirespondeat verbum, erit ali- inteUigens, et tamen simul hi Ires non
quod verbum dictum ab unoquoque eo- sunt plures intclHgcntes et scientes, sed
rum : hocautemnoneritnisiessentia, vel unus sciens unus inteUigens ita sin-
ct :

queecumque persona ergo verbum pot- : gulus quisque sit dicens, nec tamon
est dici essentia, ct quaecumque pcrsona. omnes simul tres dicentos, sed unus di-
2. Item, Aut Pater potost dicerc Spi- cens. » Ilic Uquide constat, quod cum hi
rilum in co quod Spiritus sanctus, aut trcs dicunlur a semetipsis et a se invi-
non. Si sic habeo propositum, quod
: cem, non sunl plura qu;e dicuntur. Quid-
Spiritus sanctus crit verbum Patris pcr- namibi dicitur nisi eorum essentia?Si
 46 D. ALB. MAG. Om). PB/ED.
erj^o illa una sola osl, uiiiini solum est cens : « Aliler enim dicunlur verba quaB
quod dicilur. spatia temporum syllabis tenent sive
E.x iiocpatfl, (|iiutl (/iccrc (licilur cs- pronunlieiilur, sive cogitenlur : aliter
sentialiter, el personaliler et ideo dico omne quod nolum
:
est, verbum dicitui-,
quod verbinn accipitur
sinc pripjudicio, animo impressum quamdiu de memoria
Iribusmodis. Uno modo, secundum quod proforri et difliniri polest, quamvis ros
convertilur cum diclo manifeslante in- ipsa displiceat aliler cum placel quod
:

tellectum dicentis : et sic dicetur genera- mente concipilur". » Ergo quadruplexest

liler rcspectucujuscumque dicentis. Alio verbum, scilicet duplex cum syllabis,
modo, secundum quod addit super lioc scilicet cogitatum, et pronuntiatum : et
processionem et distinctionem persona- duplex anima; impressum placitae rei, el
lem a dicentc : et sic dicere non iion placitaj. Damascenus autcm « Yer- :

convenit nisi Palri, et verbum esse non bum est naturalis intellectus motus se-
convenit nisi Filio : et sic accipitur pro- cundum quem movetur, et intelligit, et
prie a Sanctis. Terlio modo, secundum cogitat, velut lux ejus et splendor. Ver-
quod addit super ba-c duo respectum ad bum rursusquod internum et in
est,
creaturas : et sic significat personas, et mente promitur. Et rursus verbum cst
nolat essentiam. Et primo rnodo unus- angelus intelligentise^ » Super Joannem
quisque dicit se, et quilibet alium. Se- aulem innuitur triplex verbum, scilicet
cundo modo solus Pater dicit solum Fi- cordis quod est in ipso conceptu ante-
lium. Terlio modo Deus
dicit omnes quam imagines vocum meditentur, et
creaturas,secundum quod dicitur, Dixit, verbum quod liabet imaginem vocis, et
ct facta sunt\ id est, verbum genuil in verbumvocis. Magistri distinguunt otiam
quo erant ut fierent. triplex verbum, scilicet rei, vocis, et
Adobject.i. hoc patet solulio ad ea quas obji-
r*er speciei vocis.
ciuntur primo.

Adobject. 2.
^D ALiuD diccndum, quod unum so- Est etiam verbum intellectus specula- Quwst.
lum est verbum : quia essentia divina tivi, et intellectus practici.
non facit numerum cum aliquo quod sit Et quaeritur, Cum quo istorum vcr-
in divinis : sed tainen non est uno mo- borum magis conveniat?
do dictum, sed tribus modis, ut jam pa-
tet. Ad omnes
hoc dicendum, quod fere Solulio.
istae divisiones referuntur ad idem quod :

enim dicit Augustinus, verbum cimi

syllabis non pronuntiatum, hoc est
idem ei quod Damasccnus in secunda
ARTICULUS VIL divisione ponit in corde enuntiatum,
et quod in tertia divisionc ponilur
Ad cKJus verbi sirnilitudinem in in/e- baberc imaginem vocis, ct in quarta
rioribus dicatur vcrbum in divinis ? dicitur esse speciei vocis, et non vo-
cis, quando scilicet meditatur cor spe-

cies vocum in quibus exprimit suam in-

Quinto et ultimo qureritur, Ad cujus tentionem. Quod autem Augustinus vo-
vcrbi similitudinem dicatur? cat verbum enuntiatum, boc est idem
enim Auguslinus in lil)ro L\
Distinguit quod Damasconus in sccunda divisione
de Trinitate quadruplex verbum sic di- vocat angelum, id est, nunlium inlelli-

' Psal. xx.xii, 9. ^ S. J. Damascenus. Lib. I, cap. ponuUinio.

^S. AuGCSTi.NUs, Lib. IX de Triiiilate, cap. iu.
 Cr

IN I SENTEiNT. DIST. XXVII, j^, ART. 8. 47

gentijE, ct quod iii tertia divisionc dicitur

vcrbum vocis, et similitcr in quarta.
Quod autem Augustinus vocat verbum
animo impressum, id est, notitiam pro-
nuntiabilem sine specie vocis, et sine vo- AUJTGULUS Vlll.
ce, id est, quod antcquam vox profera-
tur, sit apud meditantem vel cogitantem, Utrum imago Palris ? cl,
Filius dicitur
hoc est quod Damascenus in secunda di- An Spirilus sanctiis sit imago Filii ?
visione vocat motum, vel lucem intelli- et, Quid dicatur imago ?

gentiffi : et in tertia divisione dicitur ver-

bum cordis, et in quarta dicitur verbum

rei, quia nihil est plus in verbo illo quam Deinde quaeritur de hoc quod dicit, in

res dicta : sic autem non est in aliis, ubi ^i^e cap. E, « Dicitur relative filius, re-

plusestquam res dicta quia vel species :

^«^'^'^ ctiam dicifur verbum et imago,
vocis, vel vox ipsa. Scd verum est quod ^^^- >^

Augustinus hoc subdividit in notitiam Imago enim convenit toti Trinitati

1- :

pLicidam, et in notitiam non pkicidam :

^rgo non dicitur relative.

quod non faciunt alii. 2. Item, Eo dicitur verbum quo hlius :

Dicendum ergo, quod Verbum seter- ergo eadem est, ratio verbi, filii, et ima-
num tripliciter potest considerari, scihcet ginis. Et hoc falsum est, cum Damasce-
secundum processionem a?ternam, et sic nus ' dicat, quod Filius est imago Patris,
maxime convenit cum verbo cordis :
et Spiritus sanctus est imago Filii ct :

quod Damasce-
patet, quia de illo dicit tota Trinitas dicatur imago.
nus, ibidem « Primum quidcm verbum
:

intellectus, naturale est germen, ex ipso Ad hoc dicendum, quod imago quan-
Solutio.
semper naturaliter scaturiens. » Verbum doque dicit repraescntationem principii
autem in carne, hoc est verbum habens operantis in diversitate essentice : sicut
simiHtudinom cum verbo vocis quia : imago imperatoris est in solido aureo, ut

sicut illud habet plus quam res dicta, ita dicit Augustinus : ct sic dicit essentiam
Fihus plus quam Pater de carne assum- unam Quandoque au-
in tribus personis.

pta, in qua manifestatus estnobis. Et hoc tem imago principii in oadcm es-
dicitur

dicit Aui^ustinus in libro XVJ de Trini- sentia exprimentis se in simili secundum

tate et super Joannem. naturam, ct iHa imago in omnibusaequat

id cujus est imago. et sic dicitur imago

Ad ULTIMUM autem dicendum, quod Patris solus Fihus.

verbum illuminat ct operatur et quan- :

tum ad actum illuminandi convenit cum Ad primum dicendum, quod eadem ra- xa i.

verbo speculativo undc,Eccli. i, o Fons

: :
tionc qua est relatio personalis, dicitur
sapientise verbum Dei in excelsis. Sed F'ilius verbum et imago, sed non eadem
quantum ad actum operativum magis ratione nominis et modi significandi di- :

convcnit cum verbo intellectus practici. citur enim lilius in quantum est res na-
Quantum vcro ad utrumque simul con- turae per actum naturse qui est genera-

venit cum verbo intelligenti* extendcnte tio : verbum autem dicitur in quantuin
se de speculatione in praxim, id e.st, est manifestatio omnium intcriorum Pa-

operationem. tris, quoe sunt intima cordis, ct idco

eructari dicitur verbum ex corde : imati^o

autem dicitur in reproesentationo quasi

'S. JoANNRs Damasge.nus, Lib. I do Fide or- thodoxa. (^ap. iS.

 48 D. ALB. MAU. ORI). VWm).

exlerioruni : quia alius ab ipso, sicut lialeni sccunduni quani quilibet dicitur
ipse a Patre, ut dicit llichardus. imai^^o alterius. Daniascenus autein non
A.i 2 Ap Ai-UD dicendurn_, quod Spiritus di- lacit vini in Iioc quod iniag-o dicitur ab
citur iniago, non quia proccdat ut inuif^o, alio quasi exemplata, scd tantnni in si-

sed potius ut donum, sed secundum militudine essentiali et aequalitatc.

quod iniago dicit siniililudineni essen-

H. An secundum suhstaniiam dicalur Dcus de Deo, et hujusmodi ?

Ilic qiHPrilur, ('iini dicitur Dcus de Deo, lumcu de luniine,Gl hujusmodi,

utruui dicantur secuiulum substuuliam ? Nani sccundum rehitionem con-

stat ista non dici. Si vero secundum substantiam dicunlur simul aml)o,sci-
licet Pater et Filius, possuiit dici /)eus de Deo, lumen de lumine, sec'un-
dum pra'diclam re^ulam. Ad quod dicimus, quia licet Deus secundum
subslanliam dicalur etlumen, et sapienlia, el hujusmodi, el numquam re-

lalive accipiantur : aliquando tamen pro relalivis, id est, pro personis, sed
non relative, accipiuntur : ut cum dicitur, Deus genuit Deum, alterum pro
Patre, alterum pro Filio ponimus : similiter cum dicitur, Deus de Deo, lu-
men de lumine. In aliis quoquc locutionibus sa^pe reperiuntur nomina
essentia» ad significationem personarum deducta : ut cum dicilur, Deus na-
tus, Deus mortuus, Deus passus, ubi Filius tantum significatur. Itaetdesolo
Filio inbdligitur, cum dicitur, Deus de Deo., et liujusmodi. Unde Augustinus
qutcrens quomodo hujusmodi dicantur, in IibroA'ITde Trinitate dXi : Quo-
modo Deus de Deo, lumen de lumine dicitur? Non enim simul ambo Deus
de Deo, sed solus Filius de Deo, scilicet Palre : nec ambo siuuil lumen de lu-
mine, sed solus Filius de luinine Patre '.

I. Quod toulum srcwidiim noynen substantise dicitur illud dc illo,non secundum

nomina personarjim.

VA est sciendnin, quod secundum nomina substantia3 tantum dicitur illud

de illo, licct ibi illa noinina substantiam non significent. Secundum vero
eadem nomina personarum numquam dicilur illud de illo, sicut verbum de

^ S. Alglstinus, I.ib. VI dc Triiiilale, cap. 2.

 IN 1 SENTENT. DIST. XXVII, I, AUT. <J. 49

verbo, vel filius de filio : quia hujusiiiodi uoniiua diversis personis couve-
nire non possuut. Quod Augustiuus licet obscure, iu eodein libro ' ila di-

cit : IIoc soluui de eis dici nou potcst illud de illo, quod simul ambo non
sunt, id est, illo solo nomine nou j^ossumus uti. ad osteudendum unum de
uno, quod simul ambobus non convenit: sicut Verbum de verbo dici non
potest, quia non simul ambo verbum, nec imago de imagine, nec filius de
filio, quia non simul ambo filius vel imago. Et sicutnominasubstantia3 ali-

quando intelligentiam personarum distincte faciunt, ita etiam interdum

totius Trinitatis simul. Unde Augustinus in eodem libro ait : In Patris no-

mine ipse Pater per se pronuntlatur : in Dei vero nomine, et ipse Pater,

et Filius, et Spiritus sanctus : ut cum dicitur, Nemo bonus nisi solus

Deus '
: quia Trinitas est unus solus Deus '.

Deo : aut sunt idem Deus de Deo, aut

alius Deus de Deo. Si idem : ergo Filius
non sunt alius et alius.
et Spiritus sanctus
ARTIGULUS IX. Si diversi ergo non sunt unus Deus
: :

quorum utrumque falsum est.

An solus FUius dicalur Deus de Deo ?
Ad hoc dicendum, quod Spiritus san- Solutio.
Ad 1.
ctus est Deus de Deo sicut et Fiiius et :

Deinde quseritur de ultima parte ubi ly solus non excludit nisi respectum Pa-
dicit: Non enim simul ambo Deus de
<!. tris : et hujus ralio est, quia exclusio est
Deo^ sed solus Filius Deus de Deo, sci- opposili : cum autem dicitur Deus de Deo,
licet Palre, etc. » non signiticatur propria notio Fihi, sed
1. Secundum hoc enim videtur, quod potius communis, quae est esse ab alio :

Spiritus sanclus non sit Deus de Deo, in autem non opponitur Spiritu
hac
quod falsum est : et contradicit Augusti- sanclo, sed Palri lantum ergo non ex- :

nus supra *, ubi expresse dicit, quod cluditur nisi Paler.

Spirilus sanctus est Deus de Deo, et Fi- Ad aliud jani supra responsum est. Ad I.

lius est Deus de Deo. quod nec idem, nec alius, sed idom in
2. Item, Cum dicitur, Spiritus sanctus essentia, et distinctus in persona : et
est Deus de Deo, et Filius est Deus de hujus ratio dicta est ibi*.

' S. AuGUSTiNus, Lib. VI de Triiiitate, cap. 2. * Gf. Sententiarum, Dist. X.

^ Luc. xvjii, 19. ^ Cf. Ibidem, Dist. IV.
^ S. AuGusTiNus, Lib. V de Trinitale, oap. 8.

<-t3^V=Jr:^ — •

XXVI
 50 1). \L\\. MAG. OIU). IMl.ED.

DISTINCTIO XXVIII.

I)(' liis qiia' propru' cl aHoriuililcr <li<Miiiliir <!<; D^^o s<mmiii<Iiiiii rc-
ialioiuMii, seu proprielsiliMii iioii persoiiiileiii, <piie esl liiiiiiseibi-
lilas.

A. Qaod non lantiim Ires prsedictai proprietates sunt in personis, sed etiam quse aliis
significantur nominihus, iit ingenilus.

Pra3terea considerari oporlct, quod non lantuin tres prredicta^ proprieta-

tes sive notiones in personis sunt, vcrum ctiani alia", qua' aliis nolantur
nonunibus. Xarn etiaui hoc nonien, imjeuitus, relative dicitur de Palre
tantuin : et aliani designat notionem quam Paler vel genitor. Non est enim
idem esse Patrem et esse ingenilum, id est, non ea nolione Pater dicitur

quia '
ingenitus. Pater enim (ut prffidictum est) dicilur sccundum pro-
prielatem generationis, ingenitus auteni secundum proprietatem innascibi-
lilatis. Differt ergo Paler a Filio auctorilate generationis, difTerl etiam pro-
prielale innascibilitatis, id est, quia ingenitus. Unde Augustinus distinguens
inter proprietatem qua Paler dicitur, et illam qua dicitur ingenilus in
libro VI de Trinitate - sic ait : Non est hoc dicere ingenitum, quod est

Patrem dicere : quia etsi Filium non genuisset, nihil prohiberet dicere
eum ingenilum. Et si signat^ quisque Fiiium, non ex eo ipse est ingenitus :

quia geniti homines gignunt alios. Non ergo ideo dicitur Pater, quia in-
genitus. Ideo cuni de l)eo Patre utiumque dicatur, alia notio est qua intel-

ligilur genitor, alia qua ingenitus. Genilor enim dicitur ad genilum, id

est, iMlium. (Uim vero iiKjcnitm dicitur, non quid sit, sed quid non sit

ostendiliir. Ifoc exemplis planum faciendum esl. Quod dicitur iwjenitas,

hic ostendilur quod non sil filius : sed genitus et ingenitus conuuode di-
cuntur^ lilius autem latine dicitur : sed ut dicatur infilius non admittil
loquendi consuetudo, niliil tamen inlclleclui demilur si dicatur non filius:

^ Edil. .loan. AUeaume, 7?/a.

* S. Algustinls, Lib. VI de Trinitate, cap. 6.
3 Edit. Joan. Alleaunie, (jicjnal.
* Ibidein, dicitw.
 IN I SENTENT. DIST. XXVIII, R. 51

quemadmoclum eLiam si dicatur non genitus, pro eo quod dicitur ingeni-

tus, nihil aliud dicitur. Ideo non est in rebus considerandum quid vel si-

nat, vel non sinat dici usus sermonis nostri, sed quis rerum ipsarum intel-

lectus eluceat. Non ergo jam tantum dicamus ingenitum, sed etiam non
genitum, quod tantum valet. Numquid ergo aliud dicimus, quam non
lilium? Negativa porro parlicula non id efficit, ut quod sine illa relative

dicitur, eadem proposita '

substantialiter dicatur, sed id tantum negatur
quod sine illa aiebatur: sicut in aliis prtedicamentis cum dicimus, homo
est, substantiam designamus. Qui ergo dicit, non homo est, non aliud
genus pra^dicamenti enuntiat, sed tantum illud negat. Sicut ergo secun-
dum substanliam aio, homo est : sic secundum substantiam nego, cum
dico, non Iiomo est. At si tantum valet quod dicitur genitus, quantum valet
quod dicitur filius : tantumdem ergo valet quod dicitur non genitus, quan-
tum valet quod dicitur non filius. Relative autem negamus dicendo, non
genitus. Ingenitus porro quid est, nisi non genitus? Non ergo receditur
a relativo prccdicamento, cum ingenitus dicitur. Sicut enim genitus non
ad se dicitur, sed quod ex genitore sit : ita cum dicitur ingenitus, non ad
se dicitur, sed quod ex genitore non sit ostenditur: utrumque tamen re-
lative dicitur. Quod autem relative pronuntiatur, non indicat substantiam.
Quamvis ergo diversum sit genitus.et ingenitus, non tamen indicat diver-
sam substantiam quia sicutfiliusad patrem, et non filius ad non patrem
:

refertur : ita genitus ad genitorem, et non genitus ad non genitorem refe-

ratur necesse est. Ecce evidenter ostendit quod ingenitus relative dicitur,
et de solo Patre accipitur. Alia notio est qua dicitur ingenitus, alia qua
Pater. Atque tantum valet cum dicitur iugenitus, quantum, non genitus,
vel non filius.

B. An sicut solus Pater dicitur ingenitus, dici debeat iwn grenitus, vel non filius ^

Ideo solet quoeri, Utrum sicut solus Pater dicitur ingenitus, ita ipse so-
lus debeat dici non genitus, vel non filius: ut nec etiam Spiritus sanctus
possit dici non filius, vel non genitus? Quibusdam videtur quod Pater so-
lus debeat dici non genitus, vel non filius : Spirilus vero sanctus sicut non
dicitur ingenitus, ita (inquiunt) non est diceiidus non genitus, vel non
filius. Debet quidem dici et credi Spiritus sanctus non esse genitus, vel

1 Edit. Joan. Alleaume, praeposita.

52 1). ALH. MAG. OUI). PH.EI).

iKin cssc liliiis : sed iioii dobcl (lici osse non gcnitus, vel non filius. Aliis

autoni xidoliii', quod (11111 Spiriliis sanclus iioii |)ossitdi(i iiif>onitus, potost

tainon dioi iion fionilus, vol non liliiis. Qiiod autoin Augusliiius supia ait,

lantuin valoro ciim dicitur ingoiiitus, quanlum cum dicilur non {^onitus vel

non lilius, olymolofiiani noininis ostendondo ouin lioc dixisso dicunl, non
ralionom '
|)iaMlicalionis.

est quod non genitus, sivc non lllius.

In secunda quaeritur, Utrum solus Pater

DlViSlO TEXTUS. dicitur non genitus, sicut solus Pater di-
citur ingcnitus ? ibi, R, « Ideo solet
quxri, etc. » In terlia, determinatur no-
« Prxlcrea considernri oporlet, etc. » mcn notionis qua Pater dicitur ingeni-
II ic iMagistcr incipit Iractare de pro- ius, ibi, C, « Si autem vis scire, etc. »
prielatihus personarum non persona- JXota autcm
quod supra, Dist.
hic,
lium, quse sunt duse, scilicet innascibi- XIII, cap. E, « Nunc considerandum cst,
litas, quae est unius personae : et ideo cum Spirilus sanctus non sit genitus,
de illa agit primo in liac distinctione : et etc, » determinatae sunt quaestiones tres
dc coiiimuni principio, scilicet spiratione de innascibilitatc, quae adduci possunl
activa, quo Pater et Filius sunt princi- bic, scilicet quot modis dicatur, et quali-
pium Spiritus sancti, quae est proprie- ter est notio solius Patris, et qualiter
tas duarum personarum et de hac agit :
convenit Patri et Filio et etiam essentiae
in secunda parte, ibi, « Est prxterea divinae. Quod ergo ibi determinatum est ^
aliiid nomcn, eic, » in distinctione se- hic supponatur.
quenli.
Ista autem distinctio dividitur in qua-
tuor partes: in quarum prima Magister
investigat ralionem innascibilitalis. In AIITICULUS I.

secunda, inducit Andjrosium arguentem

novitatem nominis, cum in Scripturis An si ingenitum sit notio, plures sint
non legatur, ibi, I), « Illud aulem ta- notiones quam quinque ?
cere non oportet, etc. » In tertia quierit,

Utrum eodem intellectu dici possit

Pater non esse Filius, quo dicitur aliud Incidunt autem hic duae aliae quaestio-
esse ingenitum et aliud genitum? ibi, 1'^, nes ante Litteram, scibcet, Si ingenitum
« Prseterea qiiieri solet etc. » In quarta sit notio, utrum sint eadcm ratione ])lu-

et ultima quserit, Utrum solus Filius res notioncs, quam quinque?

dicatur nata sapientia sicut solus dici- Et secundo, An ingodlum posset esse
turimago et verbum?ibi, F, « Scien- notio, non etsi sint plures notiones,
dum quoque est, quod sicut solus Filius, quam quinque?
etc. »
Prima barum subdividitur in Ires. In Ad PRiMUM proceditur sic :

prima probalur, quod ingenitus est in 1 . Si tam negatio quam affirmatio faciunt
praedicamenlo rclationis, et quod idem notionem, cum quoelibct persona possit

' Edit Joan. Allfaume, ratione. 2 Cf. I Seutentiarum, Dist. XIII, cap. E.
 IN I SENTENT. DIST. XXVIIl, H, ART. 1. 53

innotescere quatuor modis, videbuntur '4. Item, Relationes iu divinis sunt ra-
esseduodecim notiones trium persona- tiones vel proprietates distinguentes per-
rum. Probatio. Gonvenit enim Patri non sonam a persona : ergo qufe tales dicunt
esse ab alio per generationem, et non oppositiones, et possunt convenire Tii-
esse ab alio per spirationem. Siniiliter nitati, illa sunt proprietatcs : sed non
Filio convenit non esse ab alio per spi- esse ab aiio, et esse ab alio, taleni ha-
rationem, et esse ab alio per generatio- bent opposilionem in divinis : crgo fa-

nem : a quo alius per spirationem, et non ciunt duas proprietates.

a quo alius per generationem. Simiiitcr 4. Item, Esse ab alio per generatio-
Spiritui sancto convenit esse ab alio per nem, et non esse ab alio per generatio-
spirationem, et non esse ab alio per ge- nem, iterum talem faciunt oppositio-
nerationem quo non est alius perspi-
: a nem : ergo illa etiam faciunt duas : et sic

rationem, et a quo non alius per ge- erunt quatuor.

neralionem. Ergo videtur, quodnotiones 5. Item, Esse ab alio per spirationem,
sint duodecim, si non esse ab alio per et non esse ab alio per spirationem fa-
generationem vel spirationem est notio ciunt etiam duas : et sic erunt sex ad
Patris. minus. Si dicas, quod superiori negato,
2. Item in prima littera primi capituli negatur etiam inferius : et ita non esse
habemus ', quod « difTert Pater a Filio ab alio, ncgat etiam non esse ab alio per
« auctoritate generationis, diflert etiam spirationem, et non esse ab alio per ge-
« proprietate innascibilitatis. » Ex hoc nerationem : et sic illa non faciunt notio-
concludo duas conclusiones : quarum nes. Hoc nihil videtur esse : quia secun-
prima est, quod per se facere differre dum hoc non esse ab alio erit notio Pa-
personam a persona est ratio quare po- Iris : et hoc a nullo ponitur, sed potius
natur in divinis notio et proprietas : cunl innascibilitas ponitur sibi notio. Constat
ergo differat Pater a Spiritu sancto, autem, quod una specie emanationis ne-
quia non est ab alio per spirationem, gata ab aliquo, non necessario negatur
oportet quod etiam inspirabilitas sit no- alia unde cum innascibilis vel ingenitus
:

tio Patris respectu Spiritus sancti. Se- neget tantum esse ab alio per generatio-
cunda est, quia cum in divinis non sit nem, oportet Patrem adhuc alio modo
differentia nisi penes oppositionem re- innotescere, quo ipse etiam ab alio non
lationis, si dilTert Pater a Filio innasci- est per spirationcm.
bilitate, in Filio est relatio opposita re- (3. Praterea, Secundum hanc respon-
spondens illi quse est innascibilitas : et sionem licet superiori negalo, negetur
sic Filius habet tres notiones, scilicet in- infcrius : non tantum superiori posito po-
nascibilitatem, filiationem, et spiratio- nitur inferius : ergo vidctur, quod in
nem activam. Si forte dicas, quod in aliis personis debent esse notiones aflir-

Filio sequitur una ad aliam : quia sequi- mativce, scilicet csse ab alio : et sic Filio
tur : est Filius : ergo est natus, sed non et Spiritui sancto convenit una notio in
convertitur : genus autem cum specie in communi.
eodem non facit numerum. Hoc nihil 7. Itcm, Dicit Hoetius, quod sola rela-
est : quia aliquid innotescit per modum tio multiplicat trinitatem, essentia autem
nati, quod non innotescit pcr modum continet unitatem : ergo inter quee op-
fdii, sicut innuit Augustinus in libro III positio relationis non est, illa erunt idcm,
istius voluminis 2. Cum ergo lioc sit no- vel in eodem : sed esse ab alio pcr gcne-
tio in divinis, quod innotescere facit, rationem, et esse ab alio per spirationem,
erit notio Filii nascibilitas. nullam habent oppositionis relationcm :

' Cf. Supra, in principio luijus dist. XXVIII. 2 cf. Lib. III Sententiarum, Dist. V.
 J)i I). AL1{. I\IA(i. ORl). PR/ED.

ergo conveniunl eidom : ct sic Filius qui tia. Pcrsona nutem non convenit nisi roi

est al) alio por ^oneralionom, cst etiam natui;c dignioris : ct ideo pcrsona ut
al) alio pcr spiraliononi : ct simililor Spi- porsona, non innotcscit nisi proprielato
ritus sanctus : crgo pluros sunt nolionos. dignilalis vol habitudine.
8. Itom, Hna qua Pater
notio est in DiciMis primum, quod non
ergo ad Ad i.

convonit cum Filio, licet Filius sit a Pa- essc ab alio pcr generationom, non ponit
tro ergo alia notio dobct csso in qua Pa-
: absolutain dignitatcm secundum ordi-
tcr convonit cum Spirilu sancto ct alia ncm naturtE qui cst in divinis : et ad hoc
in ([ua Filius cum Spiritu sancto : alitcr intolligondum, notandum quod
omni in
cnim non vidorcntur csse suflicienter natura in qua ponitur ordo natursB quo
distincti : dislinguitur enim Pater solus altcr sit ex altero, et non alter prior al-
a Filio solo, et Filius solus a Spiritu tcro, necessc cst poncro principium il-

sancto solo, ct Pater ot Filius simul a lius ordinis. Non dico initium : quia
Spirilu sancto solo : ergo et Pater et initium magis respicit durationis princi-
Spiritus sanctus simul a Filio solo, et pium quam ordincm natura. Ergo si

Filius et Spiritus sanctus simul a Patrc principium neccsse est ponerc, oportet
solo: et sicvidetur, quod multae debcant quod illud principium aliqua notione in-
esse notiones, si alisesunt notioncs quam notescat : principium autem cum non
pcrsonalos, ut i^Iagistcr dicit hic. haboat prius, non potest innotcscere per
affirmationem priorem se : crgo necesse
Soiutio. SoLUTio. Dicendum, ut supra supposi- est, quod innotescat per negationcm :

tum est, quod notiones non sunt nisi ergo innotoscet per non esse ab alio se-
quinque, et relationcs quatuor, ct pro- cundum ordinem natura^. Utrum autem
prietates personae quatuor, et proprieta- nihil ponat, vel aliquid ponat, non esse
tes pcrsonalcs trcs, sicut supra proba- ab alio, in sequenti articulo quaestionis
tum Pcrsona enim ut persona, non
est. dctcrminabitur. Ergo quod qua-
patct,
innotescit nisi per iUud quod sonat na- cumque speciali negationc posita, non
turee dignitatem : aliter cnim innotescit innotescet principium totius divinitatis
res naturae, et ahter innotescit indivi- secundum ordinem naturce hoc modo ut
duum, ct ahter innotescit persona. Res principium : quod non csse
et sic patot,

cnim naturae ut res naturae per actum et ab abo pcr generationcm, ct non esse ab
rationem naturae habet dignosci, secun- alio per spirationem, non sunt notiones
dum quod dicimus, quod res naturae Patris, nec possunt esse. IUud autcm
est, quae actu naturae producilur, hoc idem principium, quod est principium
est, actu quo communicatur natura h}'- hujus ordinis naturae, oportct quod inno-
postasibus sive suppositis suis : et illc tescat non dico ex parte posteriori,
:

actus in divinis est duplex, scilicct gcne- quia non est ibi prius et posterius, sed
rare, et spirare : sed per utrumque ex partc illa qua altcr cst cx ipso et :

actum innotescit res naturae dupliciler : hoc sccundum genus non ponit dignita-
quia res naturae esl genita, et res natu- tem, sed quandoquc indignitatom sed :

rae est generans : et res naturae est spi- in spocie ponit dignitalem in actu in quo
rata, et res naturae est spirans : tamcn natura communicatur, sicut est gencra-
non sunt quatuor res naturae divinae, tio, ot sicut cst spiratio : crgo ab illa

quia spirantom esso non habent opposi- parte erunt notiones Patris, paternitas,
tionem ad generantem esse, nec ad ge- et spiratio activa.Sed supposito codcm
nitum csse : et ideo n' cessario gencrans ordinc naturae, id quod cst a principio
et genitus sunt unum principium spiran- secundum generalem modum esscndi ab
di. Individuum autem proprio non est alio, non innotescit ut persona, sed in
in divinis, sed innotoscit pcr individuan- speciali modo in quo virtutc specificae
 IN T SENTENT. DIST. XXVIII, H, ART. I. 33

(liirerentiae ostenditur sibi dari natura di- cit. Et ideo nasciijilitas non est notio :

gnior : et illi actus sunt generatio, et et pcr Jioc patet solutio ad sequens.
spiratio : ergo esse ab alio per gencra- Ad aliud dicendum, quod non esse ab Ad4.

tionem, et esse ab alio per spirationem alio idem est quod esse ingenitum, ut
sunt notiones Filii et Spiritus sancti : supra probatum cst ^ et ideo illcE sex :

sicut in inferioribus esse abhomine non revertuntur ad quinque quia non esse :

communicat naturam dignam ad consti- ab alio per generationem, non ponit ra-
tuendam personam, quia ab homine est tionem principii in ordine naturai : ncc
quandoque res indigna sed esse ab ho- : etiam non esse ab alio per spirationem :

mine per generationera hominis naturam sed non esse ab alio simpliciter, Et ideo
communicantcm. Non esse autem ab non possunt esse notiones alicujus non :

alio per generationem, et non esse ab enim dicunt rationem princi[)ii in ordinc
alio per spirationem (sicut jam probatum naturee, nec rationem acceptiohis natu-
est) non constituunt, nec innotescere fa- rse dignae, queraadmodum generalio ct
ciunt aliquam naturie dignitatcra. Et sic spiratio,
patet quare non duodecim, sed tantum Ad aliud dicendum, quod innascibili- Ad s.

quinque esse possunt notiones pcrsonse tas secundura quod soli Palri convenit,
ut personse. etnon Spiritui sancto, est ideni quod
Ad aliud dicendura, quod diffcrentia non esse ab alio, hoc modo quo non esse
distinctionis non simpliciter facit notio- ab alio facit innotescere principium to-
nem personoe, sed difTcrentia distinclio- tius divinilatis.
nis persona? ut personae. Principium au- Ad aliud patet solulio per dicta, et ^d 6.
^
tem non de principio per modum perso- similiter ad sequens.
nse potest innotescere tribus modis, sci- Ad aliud dicendum, quod licet genc- Ad 7.

licet ad ante per negationem : et bcne rari et spirari non opponantur relative,
concedo, quod ingenitus non dicit ibi tamen spiratus et genitus relative oppo-
negationem craanationis specialis, sed nuntur : quia hoc bene concedo secun-
generalis non esse ab alio : cujus ratio dura supra dicta% quod Graeci errant,
supra determinata est *
: et sic cessat et ideo qualitcr ipsi Spirilura sanclum
priraa qua^stio. Alio raodo innotescit a Filio distinguant, non laboro hic de-
respectu eorura quibus est principium, terminare : quia videtur milii impossi-
et una notione ad unuin, et alia ad bile esse quod unus non sit alius, si inter
aliura, secunduni quod sunt duo actus eos non est oppositio rclationis, sicut
communicationis naturae dignee, scilicet supra est determinatum : et ideo Pater
generatio, et spiratio et hoc supra de- : et Filius sunt unura in spirando, et Spi-
terminatuin est. rilus sanctus distinguitur ab utroque.
Ad aliam quaestionem patet jam so- An aliud diccndum, quod non potest Ad ?.

lutio : quia nascibilitas, vel esse ab alio, essc notio in qua Pater conveniat cum
de se non notionem personae ut pcr-
dicit Spirilu sancto, et alia in qua Filius con-
sonse : quia non omne quod nascitur dc veniat cura S[)iritu sancto : quia illa in
aliquo, accipit naturara dignitatis ab eo : qua Paler comnmnicaret Spiritui san-
nec omne quod est ab aliquo, accipit cto, notarctur ordo naturae, et sic opor-
naturam dignitatis : sed orane quod na- tcrct a Patre ct Spiritu sanclo csse
turalitcr hlius est, naturain dignitalis qucnidam quarlum, quod su})ra irapro-
generantis accipit. Sic etiam vis spirati- batura est, et sic fieret inullitudo in infi-

va nihil nisi sibi simile in natura produ- nitum : ct sirailitcr alium oporteret esse

' Cf. ISententiarum, Dist. Xlll. Tom. XXV. ^ Cf. I Sciil.Miliamm, Disl. X. Tom. XXV.
* Ibidem.
56 1). ALH. MAG. OIU). PII.ED.

secimdum illain notioncm in qua conve- Si fortc dicas, quod negalio facil in-
nii't'l l''ilius cum Spirilu sanclo : ol sic notescore, ut dicit Rahhi Moyses ^l^gyp-
duo cssent procedentes a Spirilu sancto. tius in lihro qui dicitur Dux neiitrorum :

Proeterea, Illa in qua Pater conveniret praecipue in divinis. Et Augustinus con-

cum Spiritu sanclo non haheret opposi- iirmat dictum suum, dicens quod si non
tionem ad l''ilium : erj.;o in illa convcni- potes cognoscere quid ost Deus, non pa-
ret cum ois ot Kilius : orgo illa jam
notio rum tamen pcrfecisti in cognitionc si

conveniret trihus, ol sic esset communis cognoscas quid non Contra Socun-
est. :

trihus : cl niliil cst cis commune nisi es- dum hoc una negatio non suflicicnter
scntia : crgo illa notio jain diceretur se- notificat. Si cnim dicam, Dous non est

cundum essentiam de ipsis : ct idco illa elementum, relinquendo quod Deus sit
argumentatio non proccdit. Undc patot, aliquid, non facit h£BC negatio secundum
quod innascihilitas est notio, et quod doctrinam illius Philosophi notitiam
non sint nisi quinque notiones. Dei : quia adhuc multa alia sunt, quae
non sunt elementum, et etiam non sunt
Deus ergo oportet addere plures nega-
:

tionos restringcntes quanto enim uni-

:

ARTICULUS II. vorsalius est quod negatur, tanto nega-

tio est minus communis et quanto par- :

Aii innascibililas sit notio Palris ? ticularius est quod ncgatur, tanto noga-
tio est magis communis non enim So- :

crates de plurihus verilicatur, quam non

Secundo quaeritur, Utrum innascihili- homo, vel non animaL Ergo videtur,
tas sit notio Patris? quod etiam hic oportet addere plures
Videtur autem quod non : aut enim negationes, antequam sufficiens notitia
innascihilitas oxponilur ncgative, aut principii ordinis naturae habeatur.
privative. Si negativc. Contra : Negalio
de se nihil certilicat : ergo ncgatio non Ulterius quaeritur quod magis tangit
potest esse notio : quia notio esl quae propositum, Cum notio principii non dc
facit innotescere. Si autem exponatur principio non esse ah alio ahsolule,
sit

privative, sequitur multiplex inconvc- sicut prohatum est in quaistione prsece-

niens : quoruni unum est, quod privatio denti, quare non dicitur generali no-
dicit imperfectionem : et secundum hoc mine Patris notio esse non ens ah alio,
persona dignitatis innotesceret pcr im- sed speciali quod est ingenitus, quod
perfectionem, quod csl inconvenions. sonat idem quod non ens ab alio per
Secundum est, quiu privatio roliuquit generationem? Si forte dicas, quod ge-
aptitudinem : ot sic Paler innascihilis neratio ct spiratio ordinata sunt, et se-
aptus esset ad nasccndum, non autem cundum ordinem naturae generatio est
natus esset, quod iterum falsum est. ante spirationem, et negato priore, nc-
Tertium est, quia opposita [)rivativc ha- gatur secundum, scd non convertitur
bent liori circa idcm : ergo nascihilis et hoc nihil est : quia hoc supra est itnpro-
innascihilis personam
liahont ficri circa batum ', uhi ostonsum ost, quod Spritus
oamdom secunduu) natur» ordinem sed : sanctus non proccssit Filio jam nato, nec
nascihililas convenit l''ilio : crgo ot in- non nato quia utrumque a-ternum cst,
:

nascihilitas hahoret liori circa h^ilium, ot et ncutrum ponit ordinem prioris ad

non Patrem orgo vidotur, quod

circa : aliud, nec etiam ordinem causae crgo :

innascihilitas non sit notio Patris. per hoc quod dicitur Pater ingenitus.

«
Cf. I ScMlciitiariMn, Disl. .\ll. Toiii. X\V.
 IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B, ART. 2. 57

non intelli{,ntur improcessibilis, vel alio mationem quoe prior est quam negatio,
modo non ensab alio. et prior est negatis. Si autem dicam pri-
Si forle dicas, quod generatio est ad mum anle quod nihil est, tu dices quod
esse, et spiratio ad bene esse, et emana- hoc verum est. Si autem quieram, Quare
tione secundum esse negala, negatur hoc est verum ? tu dicis, quia primum
emanatio secundum bene esse hoc : est primum el ponis quidem affirmatio-
:

etiam haereticum et falsum est ; quia spi- nem quoe prior est negatione, sed non
ralio in divinis accipit Spiritus sancti ponis aflirmationem priorem eo de quo
substantiam, et esse, etbene esse et : fuit negatio, quia negatio fuit de primo :

idemestibi bene esse, quod esse. Falsum ergo illud per affirmationem innotescere
autem est, quia nihil prohibet me non non potest : et ita innotescit per nega-
esse ab aliquo per esse, et tamen bene tionem, ut dicit hic Augustinus.
esse meum dependere ab ipso : sicut a Dico ergo, quod innascibilitas non pri-
rege potest esse bene esse meum, cum vative, sednegative habet exponi : sed est
tamen ego non sim filius regis. Ergo duplex, scilicet in genere, et extra genus.
videtur, quod hsec solutio non conve- Si ergo negatio negat totum quod est in
niat. genere principii, tunc innascibile idem
erit quod non ens ab alio principio se-
SoLUTio. Sine prcejudicio dico, quod cundum naturae ordinem. Si autem tan-
innascibilitas est notio principii non exi- tum negaret quod est in suo opposito in
stentis de principio. Unde intelligendum, genere,tunc supra dictum est, quod con-
quod est negatio fundata super ens : ali- veniret etiam Spiritui sancto secun-
ter enim est negatio de primis, et ali- dum verba Hieronymi a Magistro posita
ter de posterioribus : sicut si dicam, ho- ibi, et a nobis exposita.
mo non est animal, homo non est Quod autem objicitur, quod negatio
asinus : negalio sequens causatur ab non facit aliquid innotescere dicendum :

oppositione vel disparatione praedicati quod hoc verum est per se, et de nega-
et subjecti : quse disparatio causatur ab tione extra genus : talis autem negatio
oppositis differentiis constituentibus prae- non est quse cadit in ratione primi, et
dicatum et subjectum : et ideo illa principii.
negatio habet aliquid prius se in quo
fundatur, quod non est omnino idem Ad m quod ulterius quaeritur, Quare Ad queesi
cum illis de quibus est negatio, sed dicitur innascibilitas, et non existentia ab
est prius eis. Cum autem dico primum alio ? potest dici si placet, quod licet ge-

quod ante se nihil habet, negatio funda- neratio et processio non habeant ordinem
tur super naturam primi, quae non est prioris et posterioris, vl4 immediati et

prius primo, quia prius primo nihil est, mediati, ut supraprobatum est, tamen
sed est ipsum primum et ideo non : habent ordinem natura?, quo procedens
potest exponi per aflirmationem, sicut sit ex genito : et hoc palet in imagine :

alia negatio. Si dicamcnim quaeram et quia amor non procedit a mente, nisi
sic homo non est asinus, tu dices, quod
: supposita notitia, quae ametur, et amet :

verum est. Si quaeram ulterius. Quare et ideo dicil Richardus quod amor in al-

hoc? tu dices, quia ipse est animal ra- terum tendit. Et Gregorius quod chari-
tionale, el rationale animal et irrationale tas minus quam inter duos esse non pot-

a se per oppositas ditTerentias removen- test '. Et ideo sublata generalione secun-
tur : et sic causas negationem per affir- dum principium, aufertur etiani spiratio

* S. Greoorius, Homilia XVII in Evangol. : « anior ct proximi : et minus, quam inter

« Duo sunt praecepta chaiilatis, Dei videlicet « duos, charilas haberi nou polest. »
58 1). ALB. MAG. ORO. PRyED.

ct ideo non ens al) alio per generalio-

nem, cum lollil principium goncrativum,
ctiam piincipium spiralivum, quia
lollil

non spirarcl amorem, nisi cuni co quem ARTICIIFFS III.

gcnuit non autcra esl e convcrso ct

: :

hoc cst valdc contra (jraecos. Ex lioc Ulrurn inndScibiHtas cl pdtcrnitas sint
enim necessario concludilur, (^uod Spi- nna notio, vel duse ?
ritus sanctus est a Filio, ct quod Filius

liabcl lioc a Palre, sicut l*ater si ab alio

esset spiratus, nccessario oporteret quod Deinde rpuTritur de hoc quod dicit, il)i,

illc alius alium gcnuisset cum quo Pa- A, « Aliam dcsignat notionem qnam Pa-
trem spiraret. genitor.ter vel » lloc enira falsura vide-
Et pcr lioc patct solutio ad totum :
tur : (|uia

quia licet spiratio et gcneratio non 1. Innascibilitas in Palre idem videtur

habeant ordincm prioris et postcrio- quod [)alernitas : proprietas eniin aut
ris, causa, vel natura, vcl dignilalc, constituit personam, aut persona inno-
vcl tempore, tamcn liabent ordincm na- tescit per ipsam sed sufiicientcr innote-
:

turse, qui cst in divinis, ut scilicet geni- scit ct constituilur persona Patris a pro-
tus sit principium spirati : et ita spiratus prielate quoe est paternitas : ergo innasci-
sccundum liunc ordinem ponit gcnitum bilitas aut eadem est in Patre, aut
spirantcm : si crgo Fater esset spiratus, superfluit.
oporlerct alium genitum esse a patre alio. 2. Item, In divinis non dislinguit nisi
Cum ergo per oppositura ingenitum ne- relationis oppositio : non autem est rela-
get esse spiratum eumdem, el non e con- tionis oppositio inter paternitatcm et in-
verso : haec est ratio quarc dicitur inna- nascibihtatem : ergo sunt eadera notio
scibilis, et non inspirabilis. secundura rem.
3. Itera, Nihil videtur dicere innasci-
AUTEM quaeratur, Quare non dicit
Si bilitas nisi coraparationera quamdara Pa-
generali nomine improccssibilis, ut tris ad privationem principii antc : com-
utrumquc simplicitcr tollalur ? Dicen- paratio autem talis nihil addit nisi ne-
dum, quod Paler est principium non de galionem ergo cum negatio niliil faciat
:

principio sccundum ordinera naluroe : et differre, videlur quod non dicat aliara

ideo in sua notione oportet exprimerc notionera quarn patcrnitas.

rationem hujus ordinis, secundum quam 4. Itera In divinis non est nuraerus ni-
sit non dc non autem i-atio
principio :
si ex hypostasi : ergo proprietatcs non
liujus ordinis exprimitur nominc genera- nuraerantur nisi ex numero hypostasis :

li, sed speciali : ergo negatio de])uit esse ergo omnes proprietates ojusdem persomB
in speciali, quod tamcn sccunchim ordi- suntuna secundum quod sunt in ipsa :

nera natura est principiura altcrius actus, ergo innascibiMtas in Patre non diflert a
sicut genitus spirati. paternitate in Patre.
"). Ilem, In Filio nascibilitas non est
Si AUTiiM qua-iilur, Ulrum Palcr pos- alia proprietas a liliationc : ergo videtur,
set spirare Spiriluin sine Filio ? hoc su- quod noc in Patre innascibihtas sit alia

pra solutura est '.

a paternilate.

SoLUTio. Dicendura, quod alia est no- soiutio.

tio in Patre innascibihlas, et patcrnitas

> Cf. I Scntenliarum, Dist. X, Tom. XXV

 IN r SENTENT. DIST. XXVIII, B, AIIT. i. 59

alia : quia dislinctio notionum est secun- sed divcrsitas cjus innotescit secundum
dum modum innotescendi pcrsonam ut diversitatem modi significandi in attri-

personam, hoc esl,secundum rationem buendo, ut supcrius dictum est.

dignitatis : sicut aulem supra dictum est, Ad ALiuD dicendum, quod nascibilitas Ad 5.

in ordine naturae oportet principium esse secundum idem in ratione facit innote-
non de principio et illud innotescit in
:
scere Filium, sccundum quod facit eum

omni re qua est principium non de prin- innotescere filiatio, secundum scilicet

cipio erit ergo unus modus innotescen-

:
quod est dc principio in ordine naturce :

di ipsum ex: parte illa qua non est de et ideo non est diversa notio in Filio na-

principio, ct alius ex parte illa qua est scibiHtas et filiatio sed non secundum :

principium, et unus modus non est alius. idem facit innotcscere Patrem innascibi-
Ex parte illa qua innotescit ut non de litas et paternitas, secundum quod in
principio, est innascibilitas notio. Ex ordine naturse est principium non de
parte altera innotoscit secundum rationes principio : et ideo in Patre est alio modo
quibus est principium totius divinitatis :
notio innascibilitas, et paternitas : sicut

hoc autem est generando, et spirando :

etin Filio aha notio est com-
fifiatio, et

et ideo erunt dute notiones Patris, una munis spiratio : quia non secundum
paternitas, et aha communis spiratio. unam rationem innotescit FiUus per eas,
Ad primum ergo dicendum, quod inna- secundum quod refertur ad ordinem na-
scibilitas non superQuit : quia paternitate tui-pe, ut principium de principio.
sufficienter innotescit Pater in ratione
principii :non tamen ipse sufficienter in-
notescit in quantum est non de princi-
pio : et hoc convenit ei pcrsonaliter, et ARTICULUS IV.
pertinet ad dignitatem person;ie, secun-
dum quod in ordine naturse ipse Pater Ulrwn non intcllecta patcrnitate Pater
ponitur principium non de principio. csset c/iiis, cjuia ingenitus ?
Ad ALiuD dicendum, quod realitcr non
distinguit in divinis nisi relationis oppo-
sitio, id est, quod distinctio faciat rem Deinde quiLM'itur de hoc quod dicit,

per se entem et subsistcntem : et sic non ibi, A, « Non est hoc dicere ingenituni,
distinguitur notio a notione, sed potius quod est Patrem dicere, etc. »

secundum modum supponendi et attri- 1 Ergo vidotur, quod non intellecta pa-
buendi, utsuperius dictum est. ternitate, adhuc Pater esset quis, quia
Ad ALiuD dicendum, quod non dicit ingenitus ergo hoc est falsum quod su-
:

comparationem patornitatis, sed ejus qui pcrius vidotur probari ', quod abstracta
est Pater secundum ilhim rationom qua personalitate a persona, non remanct hy-
est principium non de principio unde : postasis.
illa ratio cx falsis procedit. 2. Si forte dicas,quud ita est in Patre,
Ad aliud dicendum, quod non est nu- sed non est itain aliis. Contua Quia oa- :

merus rerum distinctarum in divinis, ni- dem ratione non est idem dicere Filium,
si personarum tantum nec notio in divi- : et spirantcm ergo non intellecta filia-
:

nis habet esse distinctum extra personas, tione, adhuc Filius erit quis, et ita rema-
et numeratur secundum rationes inno- not hypostasis Filii.

tescendi et attribuondi. Tamen bene di- 3. Item, IIoc probatur alia ratione.
co, quod rclatio et notio est res in divi- Bene conceditur, Istc est gonilus : ergo
nis, licet non numeretur extra pcrsonam est ab alio : scd non convortilur : eriro

1 Cf. Supra, Disl. XXVI.

 lill I). ALB. MAG. OIU). HItED.
esse ab alio per inlelleclum, est prius natura^ : oi-dincm cniiu naturo; non ha-
quani geuerari : cr-^o polest inlelli;.,^i sine i)et Pater ad Filium nisi palernilatis ra-
illo : er;j;o non inlcUccta lilialione, atlliuc tionc. llndo sic non intclhxla patci-nitate
intelliyilur ens al) alio : hoc autem non verum est, quod remanet hypostasis Pa-
convenit nisi hypostasi : ergo ahstracta tris, etnon Filii : quia ordo naturie de-
personalitate intelligitur hypostasis,quod slruitur quo altcr sit ex altero. Alio mo-
supra negatum est. do est proprietas constituens personam
i. Item, Augustinus dicit, et habetur in esse pcrsonali : et cum negalio non
in Liitcra, quod aliud est Patrem esse, constituat, intellectus innascibilitatis non
et aliud est esse Patrem non enim ea- : constituet Patrem : et hoc modo non in-
dem est, est Paler, et l*aler est : et est tcllecta paternitate, non erit Pater quis :

Filius, et Filius est : sed eodem Pater et tollitur hypostasis, proprietate sub-
|

est quo Filius est, quia Pater est essen- lata.

tia : et Filius eodem est, quia in divinis Ad aliud dicendum, quod licet spiratio ^^ 2.

quidquid est, essentia est : ergo videtur, sit notio Filii, tamen non cst personalis
quod esse liypostasim secundum intelle- proprietas cjus : et ideo spiralio secun-
ctum dependet ah essentia et non intel- : dum rationem intclligendi praesupponit
lecta notione, adhuc essentia est ergo : sibi liliationem, ut est proprielas perso-
cum hypostasis esse sit ab essentia, hy- nalis : non enim potest spirare nisi per-
postasis in divinis potest esse non exi- sona constituta : et hoc fit per liliatio-

stente nolione. nem.

.'). Item, Absolutum omnibus
est in Ad ALiUD diccndum, quod hocsequitur ^d 3

ante respectivum : supra autem habitum in his in quibus universale abstrahilur a

est saepe, quod persona ahsolutum est : particulari, et simplicius a minus simpli-
ergo et hypostasis quia cum duo sint de
: ci : et tamen secundum esse est c con-
intellectu personae, scilicet hypostasis et verso. Unde cum dicitur, iste est gcni-
proprietas, esse absoluti non potest ha- tus : ergo est ab alio ; intellectus noster
here persona a proprielale : ergo relin- non sistitur supcr esse ab alio, sed transit
quitur, quod haheat ah hvpostasi : ergo usque ad generationem, eo quod illa de-
hypostasis est absolulum : ergo per in- terminate figit inlclleclum : non enim
lellectum est ante respectivum. sumitur res in univcrsali nisi in poten-
tia : undc intellcctus quaerens naluram

Soiutio.
SoLUTio. Adhuc persislimus in hoc rei et esse, non quicscit in universali :

quod non inlellecta proprietate, non in- et ideo secundum essc personae, esse ab
telligatur nec remanet hypostasis : quia alio, est post esse ab alio per gencratio-
non videmus, qualiter declinctur hferesis ncm, et post esse ab alio per spiratio-
Arii, vel haeresis Sabellii, si per intelle- nem : et secundum rem est idem, et non
ctum ponitur liypostasis ante propriela- simplicius illis : quia abstractio talis in

tem et hoc supra satis probatum est '.

: divinis fieri non potest, ut supra proba-
A.j 1.
Unde dicimls ad primum, quod non tum est : et si csset in divinis, non esset
intellecta palcrnilale, etc, quod hoc pol- nisi secundum rationcm, et secundum
est esse duobus moclis : est enim pater- esse esset e converso,
nitas relalio, et proprietas pcrsonalis : et Ad ALiUD diccndum, quod henc vide- j^d 4.

potest non intelligi paternitas ut rclatio tur mihi esse concedenduin, quod hy-
est, quia polest intelligi non genitus non postasis habct habiludincm ad essen-
Iiahens Filium : et sic verum est quod tiam, et habitudinem ad propriclatem :

(licit Auguslinus. Sed deslruilur ordo et ab habitudine ad essenliam habet esse.

' Cf. I Senlenliarum, Dist. XXI el XXVI.

 IN I SENTEiXT. DIST. XXVIII. B, ART. 5. 1)1

et similiter proprietas : quia omne esse

in divinis, est esscntioe, et ab essentia :

sed tamon numerum et esse hypostasis,

id est, quod hypostasis est hypostasis, ex
parte post habet a proprietate : quia per ARTICl LUS V.
numerum et per esse hypostasis ut hy-
postasis pendet a proprietate. A)i genitum et ingenitum dicant ens in
15. Ad ALiuD dicendum, quod hypostasis eodem genere prsedicamenti ?
non est absolutum, ut supra probatum
est *
: quia si ponatur absolutum, se-
quitur hoeresis Sabellii, vel Arii ine- Deinde quseritur de hoc quod dicit,
vitabililer, ut mihi videtur : sed respe- ihi, A, circa medium « Negativa porro:

ctivum dicitur duobus modis, sciHcet particula non id efficit, ut quod sine illa
ut ratio respectus, et sic respectivum relative dicitur, etc. »

est notio, et rehitio sive proprietas : et 1. Hoc enim videtur falsum : cum
ut id quod dicitur ad aliquid, et hoc enim non habeat ordincm ad praedica-
est suppositum relationis, quod est hy- raentum nisi per coordinationem prse-
postasis. Et si quseratur, Unde veniat dicabilium, si negatur ab eo coordinatio
hoc suppositum, ex quo non manet prsedicabilium, negatur ab eo (ut videtur)
sublata relatione ? Respondendum est, prffidicamentum : sed coordinatio prse-
quia ponitur posita relatione ut est dis- dicabiUum ncgatur ab eo, quia negatur
tinguens : aliter enim relatio in divinis ab eo praedicatum proprium prisdica-
non ponitur. Tamen argumentum non menti, sicut est genitum, vel subjectum
valet : quia multiplex est relatio, ut su- proprium genus aUcujus ergo videtur, :

pra dictum est, scilicet simplex, et quod genitum et ingenitum non dicant
composita. Et simplex est secundum cns in codem genere prsedicamenti.
origineiTi : et quoedam illarum nascun- 2. Ttem, Quidquid est in praedicamen-
tur ex mutatione, ut causa et causatum, to, est in ipso sicut generaUssimum, vel
ct pater et fdius in inferioribus : ct hsec sicut subaUernum, vel sicut speciaUssi-
praeponunt sibi secundum intellcclum mum, vel sicut individuum. Ingenitum
supposita sua. Quiedam sunt ad esse autem nihil taUum dicit, quia nihil ho-
suppositi constituendo ipsum, quibus rum perficit per negationem : ergo fal-
positis ponitur suppositum : et ideo qui- sum quod genitum et in-
videtur esse^
dam dicunt non male, ut videtur mihi, genitum sint in eodem genere.
quod proprietates ista; secum ferunt 3. Item, Nihil uno et eodera modo
supposita : et ideo istse rehationes sunt ordinem habet ad diversa genera sed :

secundum rationem inteUigcndi ante ingenitum dicitur de relatione, et non

supposita sua. relatione ergo ingenitum non dicit ens
:

in prsedicamento detcrminato.
4. Item, Rchitio et non relatio non dif-
ferunt nisi per negativam particuhim
quge apponitur aUeri : ergo pcr ratio-
nem Augustini hic positam, sunt in eo-
dem genere quidquid autem est in
:

genere, de iilo priEdicatur generalissi-

mum : ergo de non relatione prsedi-
catur genus rehitionis : ergo non relatio

' Cf. Sn\n\\, Dist. XXVi.

 ()2 I). AIJ5. iMAG. OUI). PH/EI).

esl relulio, quod esl impossibilc : eryo Ad alild dicendum, quod illa pro- Ad 2

falsum esl quod liic dicit Augulinus. positio est falsa, scd vera est dc diieclc
."). Ilcm, Secundum lioc esseut duo ordinalis in pra-dicamcnto : sunt cnim
generalissima in (jMolibel praulicamen- quffidam in pra*dicamenlo ut pra^dicata
lo : non enim minoris communitatis et subjecta cjiisdem pra'dicamenti, et

est non relalio, quani lelatio et hoc : quaedam sunt in ipso sccundum rcdu-
ilerum ridiculosum vidclur, et conlra clionem ct hoc duplicitcr, scilicct sicut
:

uucloritateni urtis praidicamcntorum. j)rincipia, ut matcria et forma ad sub-

Si forte dicas, quod lioc verum est, slanliam, et punctum ct unitas ad quan-
quod nomen |)ra?dicamcnti ncgctur, cum titatem, et hujusmodi. Oua'dam autem
dicitur subslantia non substantia, relatio sunt rcducta, sicut dc quibus habetur
non relatio, non qualitas, et
qualilas judicium per illa : et sic privationes et
liujusmodi. Contra Quia negatio quan- : negationes reducunlur ad genus : quia
to adjuiigitur ad minus commune, tanto per habitum generis cognoscuntur.
esl communior si ergo negatio magis
: Ad alild dicendum, quod ratio illa Ad 3,

communis secundum ambitum praedica- procedit ex parte negalionis, et non

tionis, facit ipsum cum aflirmatione non ex partc rei negatae.

posse manere in eodem praedicamento, Ad aliud dicendum, quod non oportet, Ad 4,

multo magis facit hoc negatio minus quod gcnus prtedicamcnti pradicetur de
comnmnis, ut vidctur. liis quae quocumquc modo sunt in prae-
dicamento per reduclioncm ad illud, sed
Soiutio. SoLLTio verc una est ad omnia ha?c tantum de direcle conlenlis in eo.
argumenta quia cum dicitur non geni-
: Per idem palct ctiam solutio ad sc- Ad 6.

tus, A'cl non substanlia, vel quselibet quens quia non facit generalissimum,
:

alia negatio, potcst considerari negatio scd reducilur ad idem quod cst habitus
gratia negationis : et sic cuni negatio sit affirmationis.
non ens, non cadit in aliquod genus, nec
ordinatur ad genus aliquod. Yel potest
considerari ratione rei negatae : et sic

negatio necessario ordinatur ad affirma- AUTICUI.IJS VI.

tionem praecedentem ipsam secundum
inlellectum, ut diximus in primo arlicu- Utrum innascibililas potest pnp.dicari dc
lo quaestionis ', et sic non substantia re- paternitalc ? et, Utrum paternitas est
ducilur ad substantiam, ut ad genus, et innascibilis? et, An essentia est inna-
non relatio ad relationem ut ad genus :
scibilis ?
sicut enim non cognoscitur privatio
nisi per habitum, et com-
divisio per
positionem : ila negatio hoc modo in- Deinde quaerilur de hoc quod dicit,
telligitur per affirmationem. Unde dicit ibi, A, sub (inem « Sicut filius ad pa-
:

Philosophus, quod in non esse intelli- trem, ct non filius ad non patrem refcr-
gitur esse, et omnino in affirmatione ne- lur : ita (jcnitus ad genitorem, et non
gatio : et hoc modo
quod rectum dicit, (jenitus ad non (/enitorem rcfcratur nc-
est judex sui et obliqui recto enim cog- : cesse est. »
noscimus et ipsum et obliquum. I. Yidetur enim, quod licct paternitas
Ad \. Ad 1'HiMLM ergo dicendum, quod gra- nou sit cadem nolio, quae est innascibi-
tia rei negatie relinquilur ordo, licet litas, ut dicit Auguslinus hic, co quod
non gratia negationis. patcrnitate refcrtur I*atcr ad Filium, in-

^ Cf. Ailic. 1 el 2 islius dislinctionis.

 IN I SENTENT. DIST. XXVIII, B, ART. G. 63

genito autem ad non patreni tamen : gnoscendi Patrcm in quantum non est

videtur, quod una proedicetur de alia, de principio, est ratio cognoscendi in

ut dicatur, paternitas cst innascibilitas. quantum cst principium FiUi : et sicut

Quoecumque enim uniuntur in eodcni in non potest dici, relatio qua refertur
divinis, de se habere non possunt oppo- Patcr in quantum Pater non est de
sitionem : paternitas et innascibilitas principio, est relatio qua Pater referlur
uniuntur in una h)'postasi : ergo non ad Filium : notio enim accipit essc no-
Iiabent oppositionem : ergo unum pot- tionis a ratione innotescendi, et relatio
est preedicari de altero, ut dicalur, pa- accipit esse relationis a ratione refe-

ternitas est innascibilitas. rendi.

2. Item, Licet attributa divinse natu- DicENDUM ergo ad primum, quod pa- Ad i.

rse dilTerant secundum rationem intelli- tcrnitas et innascibilitas non habent op-
gendi, cum dicitur bonitas, et divina sa- positionem aliquam secundum aliquod
pientia : tamcn propter simplicitatem genus oppositionis, sed disparationcm
ejus in quo sunt, unum prsedicatur de habent, secundum quod accipiuntur ut
aUo : et dicimus, divina sapientia est notioncs et relationes, non secundum
divina bonitas : ergo a simiU cum pa- quod accipiuntur utres quseestres Pater,
ternitas et innascibiUtas uniantur in vel persona Patris, vel essentia divina :

Patrc, non ut diversse rcs, sed secundum hoc enim quod uniuntur in persona una,
modum intelUgendi, videtur quod pro- non confert eis rationem notionis unam,
pter personse simplicitatem ununi prffi- nec ratio relationis unam : sicut in in-
dicetur de aUo : et possumus dicere, pa- ferioribus ex hoc quod albedo et musica
ternitas est innascibilitas. uniuntur in non confertur eis
Socrate,
3. Bene sequitur, Pater non
Item, esse quaUlatcm unam, sed quale unum.
est FiUus: ergo paternitas non est fiUa- Ad ALiuD dicendum, quod aliud cst Ad \
tio : ergo a simiU per oppositum, inna- de altributis quia iUa non retinent pro-
:

scibiUs cst Pater : ergo innascibiUtas e^t prium modum praedicandi, scd accipiunt
paternitas. praedicationem substantise : relationes
autem retinent proprium modum prae-
sest. 1 Item quaeritur uUerius, Utrum posset dicandi, et ideo per iUos proprios modos
dici, Paternitas est innascibiUs ? referendi et preedicandi differunt ab in-
Videtur quod sic : quia paternitas est vicem.
Pater : et Pater est innascibiUs : ergo Ad ALiuD dicendum, quod bene scqui- ^^^ 3
palernitas est innascibiUs. tur : sed duplex est causa : non enim tan-
Item, Pater est non nascibiUs et non :
tum hujus causa cst distinctio supposito-
nascibiUs est idem quod innascibiUs, ut rum, sed etiam diversitas relationum et :

patet haberi ex Liltera : ergo paternitas altcra iUarum causarum salvatur in pro-
cst innascibiUs. prietatibus quse sunt in eadcm persona :

non enim sequitur, si concretum de con-

leest. 2. Item quferitur, Lllrum posset dici creto priedicatur gralia subjecti, quod
essentia innascibilis ? abstraclum prcedicetur dc abstracto :

Vidctur quod sic : quia essentia est unde non sequitur, album est musicum :

non nala, nec ab alio : ergo est innasci- ergo albedo est musica.
biUs.

Ad hoc quod T-
ulterius quaeritur, Utrum A.iquee-
_ _ ... stiunculas.
oiutio. SoLUTio. Dicendum, quod una ista- paternitas sit innascibiUs, et essentia
rum notionum prcedicatur de aUa et : innascibilis ? Dicendum quod utraque
non potest dici, Paternitas est innasci- duplex est, cx eo quod ly innascibilis
biUtas : sicut non potest dici, ratio co- potcst teneri adjcctive, et sic non est
«it I). AlJi. MAG. OKI). VnJED.

concedtMidum, (iuia sic iiiliaeronter prie- nascihilis est Paler : el sic ulraquc est j
(licarelur innascihilis de ulroque : vel concedenda.
potesl teneri sul)stantive, hoc est, in-

C. (Jucf sit proprieias scciindum quam dicilur Pater ingenitus ?

Si aiiloni vis scire qiuw sil proprietas secundum quam dicitur Pator in-
^enitus, audi Ililarium ipsam vocantem innascibililatem in libro IV de
Trinitatc, ita aientem : Est unus ab uno, scilicel ab ingenito genitus, pro-
prietale videlicet in unoquoque et originis et innascibilitatis. Significata

ergo in Scripturis personarum inlelligentia, et distincto innascibilitatis

iiativitatisque sensu, solitarius Deus non est opinandus. Discretio ergo vel
distinctio personarum in Scripluris posita est, in nullo aulem natura' di-
stinctio.

D. Ariani nitebantur probare alterius substanti/e Patrem, alterius Filium, quia ille

ingenitus, iste genitus : quibus respondens Ambrosius dixitse hoc nomen in Scri-
pturis non legisse divinis.

Illud etiam taceri non oportet, quod Ariani ex eo probare nitebantur al-

terius su])stanlice esse Patrem, alterius Filiuin : quia ille ingenitus, et

iste genitus dicilur : cum diversum sit esse ingenilum, et esse genitum.
Unde Ambrosius eorum qua^stioni respondens, dicit se in divinis Scriptu-
ris hoc nomen, scilicet ingenitus, non legisse, ita inquiens in libro IV de
Spiritu sancio '
: Cuin dudum audierint quidam dicentibus nobis Filium Dei
qui generatus est, Patri qui generavit, inccqualem esse non posse, quam-
vis ille generatus sil, iste generavit : quia essentia vel generatio est na-
turcC : adversus quidem illam quffistionem vocem sibi arbitrantur acclusam :

sed tergiversatione damnabili in eodem loco vestigiuin vertunt, ut ])utent

mutalionem fieri qua^slionis mutatione sermonis, dicentes : Quomodo pos-
sunt esse ingenitus et genitus unius naturco atque substantia; ? Ergo ut
respondeam inihi propositce quccstioni, primo omnium in divinis Scriptu-

ris ingenitas nusquam invenio, non legi, non audivi. Cujus ergo mutabili-

• Edit. Joaii. Alleaunie, In libro de Incarnationis Dominicx sacramento.

 IN I SENTENT. DIST. XXVIII, E. r»o

tatissunt hoinines hujusmodi, ut nos dicant ea usurpare quae non sunl

scripta cum ea quff? sunt scripta dicamus, et ipsi objiciant quod scriplum
:

non sit? Nonne ipsi sibi adversantur, et auctorilatem calumnia3 succ de-

rogant? Attende, lector, quoniam hoc nomine, iwjenibis, nolebat uti Am-
brosius propter hcTreticos. Ita et nos subjicere '
qucedam oportet propter
calumniantium insidias, qutii cathoHcis ac piis lectoribus secure credi pos-

sunt. Sunt etenim quanlam qucL^ non lantie sunt religionis et auctori-
tatis, ut eis nos oporteat semper confitendo ac recipiendo inservire, ve-
'

rum silentio alioquin ' prcTteriri queunt nec ilHus tamen sunt perversita-
:

tis, quin cum opportunura fuerit eis uti liberum habecamus.

tatem : non autem dicit filiationem, quia

ab origine est etiam Spiritus sanctus et

ARTIGULUS VII. habet originem : ergo videtur, quod sint

plures notiones quam quinque.
Aii origo etiam possit dici notio ?
SoLUTio. Origo simpliciter intelligitur soiutio.

secundum emanalionem ad esse talem :

Deinde quseritur de hoc quod dicit in autem originem dicit generatio secun-
verbis HUarii, cap. C, « Proprietate vi- dum nominis rationem : et ideo pro ge-
delicet in unoquoque originis et innasci- neratione passiva FiUi hic ponitur, licet

hilitatis, etc. » secundum nomen aliquid communius

Ergo videtur, quod origo dicatproprie- dicat quam generatio.

E, An diversum sit esse Palrem et esse Filium ?

Praeterea queeri solet, Cum supra dictum sit, quia aliud est dicere inge-
nitum, aliud Patrem, et quod diversum sit genitus et ingenitus : utrum si-

militer diversum sit esse Patrem et esse Filium, an idem ? Ad quod dici-

mus, quia ex eodem sensu quo dicitur diversum genitus et ingenitus, et

quo diciturnon esse idem dicere genitum et ingenitum, potest dici non
esse idem, sed diversum, esse Patrem, et esse F^ihum, vel esse Spiritum
sanctum : quia non ea notione Pater est Pater, qua Filius est Filius, vel
qua Spiritus sanctus est Spiritus sanctus. Ideoque ex hoc sensu concedi-
mus, quod aliud est esse Patrem, et aliud est esse Filium : quia aHa notio

*
Edit. Joan. Alleaume, auhticere.
- Ibidem, non.
^ Ibidem, aliquando.

XXVI
 GG I). ALH. MAG. OUI). PH/KI).

est, qiia Pater est Paler, alia qiia Filiiis esl iMlius. Sed si transponas ut di-
cas, (diiid esl Patrein esse, aliud Filiimi esse, variatur intelli^eiilia : et
ideo non conceditnr. Est eniin sensus lalis ac si dicalur, aliud est (|ii() Paler
est non quidein Pater, sed est, aliud quo Filius est, non quidein Filius, sed

est : (juod penitus falsuin est. Fo eniin Paler esl, quo Patcr Deus est, id est,

per essentiain vel uaturain. Ac Filius eo Deus est, (juo Pater Deus est. Eo
ergo Filius est, quo Pater est : et i(a idein est Patreni esse quo Filiuiii essc :

sed non est idein esse Patrein, et esse Filium. Unde Augusliniis iii li-

bro V de Trinilate ait : Quamvis diversuin sit essc Patreni et esse Filium,

non est tamen diversa substanlia : quia non hoc secundum suhslauLiam
dicitur, sed secunduin relativum : quod tamen relativum non est accidens,

quia non est mutabile '. Ecce diversum esse dicil esse Patrem et esse Fi-

lium, quod juxta rationem pi\Tdictam accipi oportet : quia scilicet alia no-
tio est qua est Paler, alia qua esl Filius. Xon enim secundum essentiam
Pater dicitur Pater, vel Filius Filius, sed secundum relationem.

et licet quandoque sit scparabilc a pro-

pinquo et immediato, tamen separabile
ARTICULUS VIll. est a remoto ut liaberc tres angulos
:

aiquales duobus rectis, licet non separc-

An accidens possit separari a suo tur a triangulo rectiiineo, separatur ta-
subjecto ? men a figura vel triangulo simplicitcr :

quia triangulus qui liabct unum latus ar-

cuale, polest liabere tres majores duobus
Deiiide quoerilur de hoc quo J dicit : rectis.

« Quod tamen relaticum non est acci- Aliter potest dici, ct forte melius, quod
dens, quia non cst ynulahile, ctc. » accidens comparatur ad aliquid sicut ad
Hoc autem non videlur sequi : quia subjectum tautum, et ab illo semper se-

mulla sunt in inferioribus accidenlia quae parari polest : comparatur ctiam ad ali-
non mulantur, ut accidens inseparabile. quid sicut ad subjectum et causam, et
ad idquod cadit in diffinitione ipsius^ et
^ Ad
hoc autem dicunt quidam, quod ab illo non separatur scd hoc non cst
,

Soluiio.
.
^
accidens duplicilcr comparalur ad sub-
^ ex rationc subjccti, scd polius cx rationc
:

jectum, scilicet propinquuin ct remotura : csse et diflinitionis.

'
S. AuGUSTiNUs, Lib. V dc Triuitate, cap. o.
 IN I SENTENT. DIST. XXVIII, I\ 67

F. Quomodo dicatur sapicntia genita vel nata : an secundum relationem, an sub-

stantiani ?

ScienduHi quoque est, quod sicut solus Filius dicitur verbum vel inia-

go, ita eliam ipse solus dicilur sapientia nata vel genita. Et ideo quscritur,

Utrum lioc relative dicatur ? et si relative dicitur, an secundum eamdem

relationem quffi '
dicitur verbum et imago ?De hoc Augustinusin libro VII
de Trinitaie ita ait : Id dici accipiamus cum dicitur verbum, ac si dicatur
nata sapientia, ut sit Filius et imago. Et h^c duo cum dicuntur, id est, nata
sapientia : in uno eorum, eo quod est nata, et verbum et imago et Filius

intelligatur. Et in his omnibus nominibus non ostendatur essentia, quia

relative dicuntur. At in altero quod est sapientia etiam essentia demonstre-

tur, quoniam et ad se dicitur : seipsa enim est sapiens, et hoc est ejus esse
quod sapere : unde Pater et Filius simul una sapientia, quia una essen-
tia ^ Cave, lector, qualiter lioc intelHgas, quod hic dicit Auguslinus. Vi-
detur enim dicere, quod cum dicitur nata sapientia, ibi sapientia essentiam

signiflcet, et nata relationem notet. Quod si ita est, cogimur dicere essen-
tiam divinam esse natam : quod superioribus repugnat. Sed ad hoc dici-

mus, quod in altero, id est, in eo quod nata est, eadem notio intelligatur,
qufe notatur cum dicitur verl)uin et imago. In altero vero scilicet sapientia,

demonstratur essentia, id est, demonstratur quod Filius sit essentia, quia

sapientia secundum essentiam dicitur. Et ideo cum dicitur nata sapientia,

intelligatur quod ipse qui natus est, essentia est, ibi tamen sapientia non
pro essentia, sed pro hypostasi facit intelligentiam : ut sicut quando dici-

turverbum vel Filius, intelligilur hypostasis cum sua proprietate. Item,

cum dicitur nata sapientia, idem intelligitur, id est, genita hypostasis. Ideo
vigilanter ait idem esse intelligendum cum dicitur verbum, el cuni dicitur
nata sapientia, id est, eadem relatio, eademque liypostatis cui inest illa

proprietas. Et ex hoc adjuvatur illud quod superius diximus, sciHcet cum

dicitur Pater vel FiHus vel Spiritus sanctus, non tantum \\\'M proprietates
significantur, ut cum dicitur paternitas, fiHatio : sed eUam liypostasis cum
suis proprietatibus.

^ Edit. Joan. AUeaumc, qud.

• S. AuGusTiNus, Lib. VII de Triftitale, cap. i.
 G8 D. ALB. IMAG. OUI). Pll/EI).

(i. Quod imafjo uliqumulo dicilur secundum cssoitiam.

Illud eliani sciri opoiict, quia cuui su|)r(i (licliim si( iinagincui relalive

(lici (l(! Filio, sicut verbuin vcl Filius, interduui taincn reperilur secunduin
suhslantiain dici. Unde Aiiguslinus in libro de Fide ad Petnim dicit, cjuod

uiia est sanctii) Trinitatis essentialiter divinitas ct iinayo, ad (juani factus

esl lionio \ Ililarius etiani in libro V de Trinitate ait : Homo fit ad commii-
iieiii imaginein. Nomen non discrepat, natura non differt. Una est enim
ad qiiam homo creatus est, species. Ex his verhis ostenditur, quod imago
aliquando cssentioe intelligentiam facit : et tunc ad se dicitur, et non rela-

tive.

aequalium utrumque est aequale alteri, et

simile est aiteri : cum ergo imago non

AimCULUS IX. ponat nisi similitudinem et sequaHtatem,
videtur tam ad unum, quam ad alium
referri et sic tam Pater est imago Filii,
:

Utrumimago dicatur relative? et, Utrum quam Fihus Patris. Forte dices, quod
solus Filius dicatur imago ? Filius est imago, quia proccdit ut na-
tus : non procedit
Spiritus autcin sanctus
ut natus, sed quomodo datus quod au- :

Deinde quserilur de hoc quod dicit in tem datur ab aliquo, non habct simihtu-
ullima parte, ibi, F, « Sciendum quoque dinis rationem ex hoc quod donum sed :

est, quod sicut solus Filius dicitur vcr- quod nascitur, ex ipsa ratione processio-
bum et imago, etc. » nis suae habct rationem simihludinis.
Ex hoc enim vidctur,quod imago di- CoNTRA : Supra habuimus, quod magnus
citur relative. Et hoc non videtur :
est qui dat tale donum sicut ipse.
1. Imago enim, ut dicit Ililarius (et Praeterea, Non licet nobis dicere, quod
ponitur infra ^ est rei ad rem cocnequan- Spiritus sanctus non sit aequalis Patri :

dam imaginandam indiscreta ct unica

et nec licet nobis dicere, quod Spiritus
simililudo hoc autem videtur conve-
: sanctus non sit similis Patri : cum ergo
nire tam Fiho, quam Spii-itui sancto :
ex his duobus conficiatur imago, videtur
cum tamen Filius et Spiritus sanctus in quod non bceat nobis dicere, quod Spi-
nulla notioncconveniant : ergo non pot- ritus sanclus non sit imago Palris et
est dicere relationem. Fibi.
2. Item, Damascenus quod Spi-
dicit, i. Item, Dicere, quod Filius ex ratione
ritus est imago Filii : ergo videtur, quod processionis habct quod sit imago, et
non dicat relationem. non Spirilus sanctus aut inteHigitur se-
Itcm, Duorum simihum cundum
:

processionis intellcctum gene-

4
3. et duorum

' S. AuGUsTl.NUS, I,il). ilc FiJc ;ul 1'etniiii, 2 Cr. Infia, Disl. XXXI.
cap. 1.
 IN I SENTENT. DIST. XXVIII, G, ART. 9. 09

rali nomine, aut specialiter in divinis, Si ductio imaginata in duos, ut duo sunt
primo modo : lioc nihil est : quia sic sed mediata potest, scilicet quod primo
non quaeritur de personis, quia eadem ducat in unum, et per consequens in

ratione posses dicere, quod Spiritus alium unde Pater ut est alius a Filio in
:

sanctus ratione processionis estaccidens : persona, non potest habere imagincm

quia quod procedit generaliter per mo- quae ex aequo ducat in suam personam,
dum amoris, est accidens, et non perso- et in personam Filii et ideo non potest:

na. Si autem altenditur processio in Spir-itus sanctus esse imago, qui secun-
divinis ; tunc nihil valet ratio : quia per- dum ordinem naturai refertur ex sequo
fecta unitas et similitudo naturae commu- ad utrumque : nec potest etiam habere
nicatur Spiritui sancto spirando, sicut duas imagines, etiamsi poneretur Spiri-
Filio generando. tus sanctus ab eo sohj procedere, ut di-
non ost nisi secun-
Prseterea, IUa ratio cunt Grseci : quia illae imagines secun-
dum rationem, cum nos rem et rei ratio- dum unam ralionem assimiUirentur, et

nem quaeramus ergo videtur, quod hoc : nullam haberent distinctionem.

sic in se

nihil sit. Tertium est, quod perfectc impleat et :

hoc convenit Filio et Spiritui sancto

Si propter hoc velis dicere quod supra aequaliter, Hcet non eadem ratione : quia
diximus, quod imago ponit convenien- Fiho ratione filiationis, quae in sua ra-
tiam cum exlerioribus, scilicet figura, et tione ponit impletionem istam per actum
coiore : et ideo refertur ad Fiiium se- naturre, quia est generatio : Spiritui

cundum proprietatem quae quasi extrin- sancto autem convenit per spirationem
secus adest in hoc quod a Filio alius est, quae habet in sui ratione actum spirati-

sicut a Patre, non autem a Spiritu sanc- vum qui est actus amoris : et per hoc
to, et illa est ratio Richardi. Contra :
imago dicatur.
patet qualiter solus Filius

Secundum hoc apud Gracos non esset Dicendum ergo ad primum, quod ima- A^d^i

Filiusimago Patris quia illi non ponunt :

go secundum modum intelligendi plus
Spiritum sanctum a Filio procedere. ponit quam similitudinem et aequalita-
tem, ut dictum est : et per hoc patet
SoLUTio. Augustinus dicit in libTO de etiam ad tertium.
Decem chordis, quod aliter cst imago Ad ALiuD dicendum, quod Damasce- Ad ?.

regis in fiiio, el aliter in solido aureo :

nus non attendit in imagine nisi id in

quia in fiiio est per naturam, in solido quo notatur impletio imaginis : et hoc
aureo in extranea natura impressa : et est unitas substantiae : et ideo- vocat
vult distinguere inter hoc quod Filius Spiritum sanctum imaginem.
Bei dicitur imago, et quod homo dicitur Ad aliud dicendum, quod nihil prohi- ^^, ^

ad imaglnem. Et ideo videtur mihi, bet dicere, quod Filius ratione processio-
quod ad intellectum imaginis tria con- nis habeat simihtudinem naturae, et Spi-
currunt, scilicet primum quod sit in al- ritus sanctus liabet eamdem, sed non
tero, quia nihil sibi imago est et ideo : cadit in ratione suai processionis, quia
cum Pater ad nihil ante se sccandum or- non piocedit ut natus, ut supra dictum
dinem naturae referatur, non potest dici est ex verbis Augustini.
imago et ideo dicit ililarius infra %
:

quod Filius refertur ad innascibilem, et Ad aliud dicendum, quod Richardus

Ad queest.
quod hoc modo dicitur Pater caput Filii. atlendit signum imaginis quia scilicet :

Secundum est, quod ducat in unum Filius cst unus ab uno et hujus signum :

tanlum non potest enim esse immediata

: est, quod ab ipso et a Patre est alius et :

1 Cf. Infra. Dist. XXXI.

 7.0 1). ALIJ. MA(i. OUI). P1M:I),

lunc ratio sua atleiulil ptM- si^^^iiuni illlud 2. Item, Verbum est ars F*alris : ars
secuuduin quod cst de iniaginis in- auteiu (ut dicit Auguslinus) est plcna ra-
telieclu. tionum omnium vivenliuin. Cum ergo
illa,' rationes ponant respectum ad crea-
turam, videlur quod et verbum in quo
sunt raliones iilae.

AUTICI LUS X. ;i Item, Anselmus dicit, quod eodem

verbo dicit se Pater et omnem creaturam
Utrum verhiim cl sapienlia nala sint ergo videtur, quod respectus creaturarum
ideni ? el, Utrum in verbo semper intel- sit in verbo.
lirjilur respectns ad creaturam ? et, 4. Item, Dixit et facta sunt ^ Super
Quid addit dicere super intelligere ? illud dicit Augustinus, id est, Verl)um
genuit in quo erant ut lierent. Et dicit

super Genesim, quod non est credendum,

Deinde quaeritur de lioc quod dicit, quod Pater toties dixerit quoties ponitur,
ibi, F, « Id dici accipiarnus cum dicitur dixit Deus, in textu litterai ; quia unum
verbum, ac si dicatur nata sapientia, solum verbuin ille genuit, per quod om-
etCi » nia fccit. Sicut etiam dixit Job, xxxiii,
Ergo vidctur, quod verbum et sapientia 1 i : Seniel loquitur Deus, et secundo
nata sint idem. idipsum non repelit.
GoNTRA Verbum ordinatum et perfe-
: Sed gontha Cum : dicitur, Pater dicit Sed cor
ctum non procedit nisi a sapiente secun- se, non ponitur respectus nisi ad Patrem
dum sapientiam : Filius autein veil)um tantum cuin ergo ibi gencratio verbi
:

est cui nihil deest : ergo ipse procedit a exprimafur, videtur quod vcrbum non
sapientia : ergo procedendo a dicente ac- necessario ponat respectum ad creatu-
cipit sapientiam a sapientia dicentis. Ha- ram.
buimus enim supra ', quod bonus bonum
genuit, et sapiens sapienlcm genuit er- Ulterius hic quaeritur, quid dicere ad-
I
:
Quees
go videtur secundum ordinem naiurfe dat super inlelligerc ?
verbum sibi sapicntiam praeponere. I'^t vidctur, quodenim An- nihil. Dicit

Sed contra. Sed contra hoc est quod dicitur, Eccli. selinus, quod summo spiritui hoc est di-
I, Fons sapientise verbum Dei in ex-
.'*)
: cere, quod cst cogitando inlueri hoc :

celsis. Ergo verbum est fundens sa[)ien- autem totum fit actu intellectus ergo :

tiam : sed quidquid funditur ab aliquo, videtur, quod nihil addat et sic idem :

est posterius illo per intellectum : ergo est dicere et intelligere

sapientia est posterior verbo. Item, Si vis cogitativa Deo non conve-
nit : hoc nihil est : quia tunc ponam ibi

Qusest. 1. Ulterius hic quaeritur, Utruin in ver- videndo, et tunc habeo propositum.
bo semper intelligatur respectus ad crea-
turam ? Item tunc quaero, Quid dilfercns dicat q uae
Hoc enim videtur, quia ly videndo ad intueri? Si enim idcm di-
1. Omnia per ipsum facta sunt * : cunt, lunc alterum superfluit in diffini-
crgo omnia fuerunt in ipso ab seterno vi- tione diclionis quam ponit Anselmus. Si
ta et lux : ergo cum vita et lux ponunt autem non idem dicunt aut referuntur :

respectus ad creaturas, verbum etiam ad eanidem potentiam intellectivam, aut

ponet eundem. ad aliam. Si ad eamdem : tunc videtur.

* Cf. I Sententiarum, Dist. IX. Tom. XXV. 3 Psal. XXXII, 9 etcxLviii, o.

* Joan. i, 3.
 IN I SENTENT. DIST. XXVJII, G, ART. 10. 71

quod unum actum dicant : et sic super- ctiam solutio per distinctionem prius fa-
fluit alterum. IIoc ctiam videtur per no- ctam.
niinis rationcm : quia intuilus est idem
quod visus : ergo idem est videndo in- Ad quod ulterius quneritur, dicen- Ad queest. 2.
iD

tueri, quod est videndo videre : et ibi est duni secundum quosdam, qui (ut puto)
abundantia hujus dictionis, intuihis^ ut benc dicunt, quod ^«cere addit secundum
videtur. Si autem dicas, quod referuntur rationem intelligendi super inlelligere
ad aliam potentiam : ergo dicere non est tria : quorum unum est, quod intelligere
solius intellectus actus, nec est simplex non dicit nisi assimilationem intelligibilis
actus, sed compositus. ad intelligentem, non habet nisi
et idco
contra. Si PROPTER lioc dicatur, quod idem est comparationem ad objectum quod est
dicere quod intelligere. non ab ipso intelligente procedens, sed
CoNTRA : Intelligere actus essentialis potius manens in ipso et unitum ei sed :

est : ergo quod falsum est. Prte-

et dicere, dicere dicit comparationem ad objectum
terea, videtur quod dicere in divinis non quod dictum est, et ad efTectum quem-
conveniat intcllectui : quia intcllectus in dam quem eflicit et ille esl verbum sive
:

imagine refertur ad Filium : cum ergo dictio quae procedit a dicente. Secundum
Filius verbum dicalur, oportetquod mens est, quod utrumque quidem, scilicet in-

in divinis, quse Patri attribuitur, dicat et telligere, et dicere, sonat manifestatio-

non intellectus. nem quamdam intellecti et dicti sed est :

difTerentia in modo quia intelligere ma- :

nifestat sibi et intra, sed dicere manife-

)iuiio.
SoLUTio. Ad primum dicendum vide- stat quasi alii et cxtra : et ideo in dicere
lur, quod verbum non semper ponat re- magis notatur distincliopersonalis unde :

spectum ad crcaturas, sed quandoque dicimus, quod dicere notat actum notio-
ponit respectum ad solum dicentem, se- nalem, intelligere autem numquam, sed
cundum quod tantum notionaliter sumi- est seinper essentiale. Tertium est, quod
tur nori consignificando essentiam divi- dicere notat etiam quandoque operativam
nam per respectum ad creaturam, ut su- potentiam ad ea quae fiunt in verbo, sed
pra in praecedenti distinctione habitum intelligere numquam : et ideo non dici-
Unde quando quaeritur, Utrum
est. se- tur, Intellexit, et facta sunt : sed Dixit,
cundum inteileclum praeponat sibi sa- et facta sunt ^.

pientiam ? Distinguendum est, quod est

duplex sapientia : a^terna, et creata : et Ad id autem quod quaeritur de diffini- Adquaest.3.
constat, quod ipsam sapientiam creatam tione Anselmi, bene puto quod cogitando
fundit per respectus ad creaturas, secun- intueri non est adeo proprie dictum sicut
dum quod cst ars plena rationum om- vidcndo. Et quod utrum dicant
qufleritur,
nium viventium. Sapientia autem ceterna eumdem actum ? Dicendum, quod sic :

essentialis est. Et bene puto, quod secun- sed secundum hunc modum quo diffini-
dum ralionem intclligendi illa est ante, vimus dicere per illa duo, diceinus quod
lioc modo quo dicimus essentialc ante licet dicant eumdem actum, non tamen
nolionale et personale in divinis, non re, eodem modo significandi et ideo non est :

sed rationc quadam. nugalio : et vidondo accipitur ibi prout

Et por Iioc pntet solutio ad omnia ob- compctit agenti intellectui qui noii videt
jecta primi articuli. recipiendo aliquid, sed potius lumen de
se emittendo : hoc enim competit pro-
ueest.i. Ad id quod ultcrius quapritur, patet cessioni et generationi Filii. Emissionem

'
Psal. XXXII, 9 ot cxLviii, o.
 72 D. ALH. I\IA(.. OHI). Vn.VA).

igilur istam luiuinis dicit ly vidoidi) : in- ibidem, V, « Filius verhum est idem (fuod
tucri autein est visuni figere cuni dili- nata sapientia, elc. »

geuti considenitione : et huc coni[)etit as- 1. Ivulem enim ratione videlur posse
siniilatioui peifect;e verbi ad dicentem, ut (lici, quod S[)iritus sanctus est [)rocedens
scilicetomnia sint in verbo, quoe sunt in bonitas.
dicente, intantum ul videalur se alterum 2. Itcni, Si \y nata dicit notioncm, ut
dixisse, sicut dicit Anselmus in Monolo- dicit Augustinus, et sa[)icntia essentiam,
gio, et Augustinus iu principio septimi sicut Pater est essentia quam habet Fi-
de Trini/ate, quod l^ater dicens verbum, lius natus, ita videtur Pater esse sapiens
se alterum dixit non enim perfecte se
: sapienlia nata vel genita, cum sa[)ientia
dixissel, si aliquid minus esset in verbo essentiam notal, ut dicit Auguslinus : et
quam in ipso, non quod se personaliler hoc falsum est.
genuit, sed quia dicendo genuerit similli-
mum sibi. SoLUTio. De lioc infra tractalus habe-
Ad object. An ALiuD dicendum, quod licet in ima- tur in Liltera '
: et ideo hic breviter po-
gine quod est mens, intelleclus,
ita sit, test dici adprimum, quod non est eadem
et volunlas, tamen in divinis hiec ita non ratio de bonitate et de sapientia : quia
sunt quia Pater non est mens trium
: bonitas non dicit nisi objectumcharitatis,
vel memoria, nec Filius intelligenlia sed sapientia dicit aliquo modo secun-
trium, nec Spiritus sanctus voluntas dum rationem nominis id quod est Ver-
trium : sed ista sunt essenlialia in divi- bum, ut est dicens Palrem, et omnia
nis : et ideo dicere proprie convenil pa- creata : et ideo sapienlia magis potest
terno intellectui, secundum quod dicere recipere notionem Verbi, quam bonitas
notionaliter sumitur. Spiritus sancti.
Ad ALiuD dicendum, quod licet sapien- A(l

lia sit essentialis, tamen nata sapientia

simul, est tractum ad notionale : sicut
AKTIGULUS XI. etiam Magister exponit in Littera, quod
idcm est nata sapientia et natus sapiens :

Utrum sicut dicitur. Verhum esl idem et idco Pater non potest dici sapiens sa-
quod nata sapicntia ita dici possil, : pientia genila : ncc hoc sequitur : est sa-
quod Spiritus sanctus est proccdens piens sapientia quiE est Filius : ergo sa-
bonitas ? piens estsapientia genita : quia mutatur
quid in ad aliquid.

Deinde quaeritur de hoc quod dicit,

1 Cf. Infra. Disl. X.XXI.

 IN I SENTENT. DIST. XXIX, A. 73

DISTINGTIO XXIX.

I)e liis qiia^proprie et apternalitei* (lieiintiii* <le l>eo seeiiiKluin re-

iationein seu proprietatein iioii personaieiii, qiur est eoininiinis
spiratio signifieala per iioe iioinen, principium.

A. De principio quod relative dicitur, et mullipliceni notal relalionem.

Est praeterea aliud nomen, multiplicem notans relationem, scilicet irnn-

cipium. Dicitur enim principium semper ad aliquid : et dicilur Pater prin-
cipium, et Filius principium, et Spiritus sanctus principium : sed difTeren-
ter. Nam Pater dicitur principium ad Filium, et ad Spiritum sanctum. Unde
Augustinus in libro IV de Trinitate *
ait. : Pater est principium Hotius di-

vinitatis, vel si melius dicitur, deitatis : quia ipse a nullo est. Non enim ha-
bet de quo sit vel de quo procedat, sed ab eo et Filius est genitus, et S})iri-

tus sanctus procedit. Non ergo dicitur princi|)ium totius deitalis, quod vel
sui, vel divinse essentise principium sit : sed quia principium est Filii, et

Spiritus sancti, in quibus singulis tota divinitas est. Filius ad Spiritum

sanctum dicitur principium. Spiritus vero sanctus non dicitur principium

nisi ad creaturas, ad quas Pateretiam dicitur principium, etFilius, et Tri-

nitas ipsa simul, et singula personaruui principium dicitur creaturarum.

Pater ergo principium est sine principio : Filius principium de principio :

Spiritus sanctus principium de utroque, id est, de Patre et Filio.

spiratione quae nec proprietas personce,

nec personalis est, sed notio et relatio.
Dividitur autem distinclio ista in tres
nivisio TEXTUS. partes : in quarum prima ostendit com-
munitatem hujus nominis, principium.
In secunda, quahter Pater et Fihus sunt
« Est praeterea aliud nomen, multipli- principium Spiritussancti, ibi, C, « Dein-
cem notans relationem, etc. » de in eodem libro continue ostendit, etc. »
Hic determinat Magister de communi In tertia quajrit, Utrum sint una notione

* S. AuGusTiNUs, Lib. IV dp Trinitate, cap. 20.

74 D. ALn. MAG. OUD. PRyED.

principium, vcl divcrsa ? ihi, D, « / /""'* teretquod in aHquo unirontur ad unam

(lulein principium sunt Paler et Filius, naturam existcntem in eis ct hoc non :

clc. »
cslverum, quia essentia non est princi-
Priina liabct Iria capilula : in quoruni pium Spiritus sancti, cum tamen essen-
qnod triplicitcr dicilur prin- lia sit principium creaturarum.
primo (licit,

In secundo 4. Item, Diversi actus por rationem

cipium, ut palet iu Litlera.
quod pcrsonalitcr dicilur ab sunt crcare, et spirare, et generarc : er-
ostendit
voro ad crcaturam go videtur, quod principio in una ratio-
.Ttcrno, cssentialitcr
El Pater ab ne non convouiant quia : ratio principii
dicitur cx tcmporc, ibi, 15, «

principiiim esl Filii, ctc. » In ter- suniitur ab hujusmodi actii)us.

c-cterno

tio dcterminat, cx quo sensu omnia di-

cuntur csse a Deo sicut a principio, ibi 1'LTiiRius quicriturgratia prinuc partis, QaEesiiul

inmcdio cap. JJ, « Cum errjo omnia au- scilicet quod dicitur Pater principium
divimus esse ex Deo, ctc» Filii, et Pater et Fihus principium Spiri-
tus sancti, utrum dicatur univoce?
Et videtur^ quod non quia :

1. Generare et spirare non sunt actus

ARTICULl S L univoci : crgo nec ratio principii quse su-

mitur ab hujusmodi actibus.
An principium sit nnivocum in triplici 2. Item, Principium Filii ct principium

ratio)te sua, scilicet notionali. perso- quod est Filius, impossibile est quod sint

An Pater dica- ejusdom rationis in divinis quia princi-

nali, et essentiali ? et, :

tur principium Filii, et Pater et Fi- pium Filii numquam potest esse Filius,

lius principium Spiritus sancti uni- sed ipse est principium Spiritus sancti :

voce ? ergo non sunt ejusdem rationis.

3. Item, Eamdem notioncm non nomi-
nant : ergo ejusdem rationis non sunt,
Hic autcm antc Liltcram sunt duo ut videtur.
quaercnda quorum primum
:
cst, rtrum Sed CONTRA : Sed conJr

principium sit univocum iu Iriplici sua 1. Basibus dicit, quod accipere Filio

ratione ? cum omni creatura est commune, habere

Secundum Tltrum , prius per in tellectum autem per essentiam proprium sed quod :

dictum vel personaliter ? accipit, causat rationem principii : ergo

sit esscntialiter
ratio principiiFiUi etcreaturae est sccun-

Ad PRiMUM proceditur sic : dum commune aliquid : crgo univocum.

1 ^tornum et temporalc non univo- Eadem ratione erit etiam univocum prin-

cantur in uno : scd in LJttcra habemus, cipium, quo Patcr et Filius sunt princi-

quod principium crcaturarum cx tcmporc pium Spiritus sancti.

est, personarum autcra ab aeterno ergo : 2.Item, Multitudo et paucitas suppo-

in uno non univocantur ergo princi- : sitorum non faciunt terminum aequivo-
pium notionabler, el personaHtcr, et es- cum : sed principium creaturarum con-
sentialitcr dictum, non sunt univoca. vonil tribus, principium autem Spiritus
duobus, principium Filii uni
2. Rem, Principium ad creaturas et ad sancti et :

personas dictum, non fundatur supor orgo vidotur, quod non diffcrant nisi pe-
rcspectum cumdom, vol unius rationis : nos pluia ct pauciora supposita ergo : \
quia unus est essontise^ ct altcr non nisi non est principium aequivocum in signi-
personae : crgo principium quod causatur hcationibus illis.

a talibus non est unius rationis. :i Itcm, Species cum gonoro non facit
'\. Itom, Si osscnt unius ralionis, opor- tequivocationem : cum igitur principium
 IN I SENTENT. DIST. XXIX, A, ART. 2. ir,

specificetur ge- acceptione communi per analogiam di-

(licatur communiler, el

nerando, spirando, crcando, non habebit ctam.

Ad aliud diccndum, quod rat.o illa ^,
cequivocationem in specicbus iUis. ,.

i. Item, Gratia principii notionalis ob- procedit dc ralione prmc.pii a spociah

modo accipiendi dicto, et iUud non est
jicitur, quod relatio non erit fcquivoca,

ut videtur, dummodo illudunivocum sit univocum.

super quod fundatur : principium autem
fundatur Ad quod ulterius quffiritur, dicen- ^,
id ^^^^,
quo Pater ost principium Filii,

super actum natur^ quo Filius accipit es- dum quod illa^ rationes mductae omnes
sentiam a Patre, et eodem modo accipit procedunt de ptMncip.o a specie d.cto, et
Spiritus sanctus essentiam totam sicut non a communi in genere, vel propor-
tione et verum est, quod lUud non est
Filius : ergo principium videlur dici uui- :

unius rationis ad Filium et ad Sp.ritum

^Q^g
sanctum.
SoLUTio. Dicendum, quod principium Ad ea autem quse in contrarium obji- Adobject.i.

scilicet a com- ciuntur, dicendum quod Uasihus non

dupliciter potest accipi,
hoc atlen.ht acciperc n.si in communitate
muni rationc accipiendi ab aho : et

tcm- analogia^, ct non in communitate univo-

communc est a^terno principio, et
cahonis.
porah per prius et per postorius, ut in-
nuit Basihus et ihud est univocum ad
:
Ad aliud dicendum, quod non est tan- Adobject.2.

gcncrationem et spirationem, univoca-- tum multiludo et paucitas suppos.torum,

non generis, vel speciei, sed pro- sed etiam alia aha ratione dici dc ihis,
et
tione
portionis autem prcportio fundatur
: hsec secundum quod sumitur ab actu spec.ah
raho ipsius principii.
super hoc commune, quod sicut Fihus
Ad aliud jam patet solutio per d.cta A,,object.3.
ab aho et non a se habet essentiam, ita
e converso. Si in principio solutionis istius.
ncc Spiritus sanctus, et

ratio principii a speciah Ad ultimuxM dicendum, quod licet uter- Adobject.4.

autem accipiatur
modo accipiendi, scihcet per generatio- que accipiat, non tamen accipiunt ea-
dem rationc, nec eodem actu et super
nem, spirationem, creationem, tunc in :

tribus rationibus dicetur de tribus : et iho fundatur rclatio principahter, et non

per hoc jam patet solutio ad totum. super naturam, sicut supponit objiiclio.

Ad pRiMUM autem dicendum, quod h-

Ad 1.
univocum temporah et seter-
cet nihil sit
no, tamen ahquid est analogum analogia
superius ssepe dctenTiinata : et l.oc est AUTICULUS II.

sequivocum in hoc quod potest inducere

locum sophisticu.ii, qui est eequivocaho : Ulrum seciindiim rationem intcllirjendi

sed non est a?quivocum per casuni et principinm sccundum cssentiam di-

fortunam, sed sccunduin prius et poste- cfum, sit ante principium notionaliter

rius dictu.n hoc innuit Basilii dictum

: et dictum, vel e converso ?

dicentis quod accipcre Fiho cum omni

ceatura est com.iiune, habere autem per
qui solus cx na- Secundo qu.Tritur, rtru.n secuuduiii
naluram propriuin est,

tura est Patris ratione.n intoihgouti<T principium secun-

Ad al.ud dicondum, quod respeclus du.u ossentiam dictum, sit ante princi-
Ad 2.
pium diclum notionaliter, vel e con-
incommuni analogiffi est uiius, ut jam
dictuni cst, quo detcrminatur accipce verso?
hoc et ihud in communi. Et videtur, quod cssontialiter dictum
Ad aliud dicendu.ii^ quod uniuntur in sit ante :
quia
Ad 3.
 7(i D. ALB. MAr.. Oni). PH.EI).

1. Secunduinralionem intflligiMili;i' es- Deus est [)iiiici[)ium crealuiaium, et hoc

sentia est anle personani : ergo dictuni esl priiicipium secundum quid et non
essentialiter est anle dictum personaiitcr. actu : et ita procedunt rationes primae.
Pkima probatur per id quod supra liabi- Si autem accipiatur in vera ratione prin-
tnm est, quod persona esi ab essentia cipii, sumetur ab actu et sic proccdunt :

quasi formaliler, et non e converso. rationes factae in contrarium.

2. Item, In omni natura in qua est or-

do naturae, natura est ante illum ordi-

nem secundum rationem intellicrentiai :

sed principium creationis cst naturae, et

principium notionale est ordinis naturae :
ARTICULUS HI.
ergo principium crcaturarum est ante
principium personaliter dictum. Secundum quamrationem sumatur prin-
3. Item, Absolutum est ante respecti- cipium, cum dicitur, Paler est princi-
vum : quia, ut supra diclum est ab Au- pium sine principio : aut essentialiter
gustino, omne relativum est etiam aliquid aut notionaliter ?
aliud, et aliler nec relativum esset, quia
oporteret aliter quod relatio in niliilo

fundai-elur : ergo cum principium crea- Deinde qua^ritur de hoc quod dicit,
turarum sit de dictis absolute, quia de ibi, in fine cap. A, « Pater ergo princi-

essentia, et principium pei'sonaliter di- pium est sine principio, etc. »

ctum sil de respectivis, erit principium I. Secundum quam rationcm

Quaeritur,
essentialiler dictum ad creaturas antc sumatur principium cum dicitur, Pater ,

personaliter dictum ad personam Filii et est principium sine principio : aut essen-
Spiritus sancti. tialiter, aut notionaliter ? Si essentiali-

Sed contra SeD CO.NTRA : ter : ergo in eadem ratione sumetur,

1. Ab aelerno Paier est principium V\- cum dicitur, Filius est principium de
lii, et S])iritus sancti, ex tempore autem principio : et sic habebit principium es-
est principium creaturarum : et aeternum scntiale : ergo aut sic quod ipse sit ab
est ante temporale : ergo principium essentia, sive sic quod sua essentia ha-
dictum notionaliter, est ante principium lieat initiumsicut creatura et ulrumque :

dictum essentialiter, haereticum est ergo non sumitur princi- :

2. Item, Anselmus vult, quod proces- pium cssentialiter. Si autem sumitur

sio personarum causa sit processionis personalitcr ergo eodem modo sume-:

crealurarum et hoc etiam innuit Augu-

: tur, cum dicitur, quod Spiritus sanctus
stinus, cum illud, Dixit Deus, fiat hoc est principium dc utroque principio : et
vel illud, sic exponit, id est, verbum ge- hoc iterum falsum est, quia Spiritus
nuit in quo erat ut fieret. sanctus nullius personae est principium.
Si autem dicas, quod aliter sumitur,
SoluHo. SoLLTio. Ad hoc facile est solvere : quando dicitur de Patre, quod ipse est
quia similis quaestio supra habita est de principium non de principio et aliter :

potentia generandi, et de potenlia crean- de Filio, cum dicitur, quod ipse est prin-
di. I^t (licendum, quod principium di- cipium de principio : et aliter de Spiritu
ctum nolionaliter, est antc principium sancto, quando dicitur, quod ipse est
dictum essentialiter ad creaturam siiii- principium de utroque principio : hoc
pliciter, sed secundum quid est e con- niliil est : quia cum istasit assignatio di-
verso : quia si sumatur principium ab visianis cujusdam, nulla erit divisio
habitudine sola, vel ab eo in quo est ha- nisi principium in una ratione acci-
bitudo, srilicet essentia, tunc ab eeterno piatur.
 IN I SENTENT. DIST. XXIX, B. 77

analogiie. Unde cuui dicitur, Pater est

2. Item, Cum Pater dicitur princi-

pium non de eodem mo-

principio : aut principium sine principio, accipitur sine

do sumitur principium negatum et affir-

communi quocumque modo,
principio in

matum, aut non. Si eodem modo ergo :

eiprincipiumes&e in communi quocum-
sicut ipse est non de principio generando que modo : et similiter de Filio : sufli-

principium et Filii et cit cnim veritati propositionis, quod uno

et spirando, ita erit
modo veriilcetur de ipso sicut si uno
Spiritus sancti, quia dictione semel posi-
:

ta non utendum sequivoce

est : ct hoc modo homo est albus, ipse est albus. Ita

modis uno modo ens a principio, est de princi-

falsum cst. Si autem diversis :

pio et non uno modo

sinc principio : et
tunc sine arte loquitur.
ens principium est principium sed non
Eodem penitus modo objicitur de ista,
:

et sic est in negativis et idco non valet

principium de principio
:

Filius est :

ista, Spirilus sanctus est principium de

argumentatio quam quidam faciunt, Fi-

liusuno modo non cst de principio, quia

utroque principio.
non est de principio creando, et alio mo-
do est de principio generando : ergo
Soiutio. SoLiTio autem ad hoc est levis, si

duabus qusestionibus priori- tantum dici potest non de principio sicut

prsedicta in
de principio.
bus adverlantur. Et dicendum est, quod
Et per hocpatet solutio ad totum.
principium accipiatur in communi ratione

sanctus non imo

B. Quod ab ceterno Patcr cst principium, ct Filius sed Spiritus :

coepit esse principium.

est Filii, et Pater et Filius principiuin

Et Pater ab ffiterno priiicipiiim

Spiritussaiicti: quia Filius est a Patre, et Spiritus sanctus ab utroque.

Spiritus vero sanctus non al) teterno principiuni est, sed esse ccppil, quia

non dicitur principium nisi ad creaturas. Cum ergo creaturcXi esse cwpe-

runt, et Spiritus sanctus esse coepit principium earuin :

itaetiam Pater et

Filius esse ctKpit cum Spirilu sancto, unum principium creaturaruin, quia
dicuntur hi
creaturoe esse cceperunt a Patre et Filio ct Sj^iritu sancto : ct

tres, non tria, sed unnm principium omniuin creaturarum, quia uno eo-
demque modo principium rerum sunt. Non enim aliter sunt res a Patre,
intelligens hanc
etalitera Filio, sed penitus eodem modo. Ideo Ai)ostolus
Trinilatem esse uuum principium reruin ait : Ex ipso, et per ipsum, et in

ipso snnt omnia \

Cum vero audimus omnia esse ex Deo, ut ait Auguslinus in libro de Na-
omnes ulique naturas intelligere debemus, et omnia qucT. ua-
tura boni \

• A(l Uoiiuui. xi, iiO.

^ S. .\uuLsTiNUs, Dc naluru boiii, cup. 20.

 78 J). .\M{. MAf.. OHI). PU/EI).

Uiialia siiiiL iNoii oiiiiM ex ijiso siiiil jxHJcala qua3 naluraiii iioii servaul, sed
viliaul, (lua» cx voliinlale i^ercanliuin nascunlur. Oiniiiiiin er^o qua' na-
tuialiler suiil, iiiiiini |»ii!i(ij)iiiin esl l^iler cuin Filio el Spiiilu sanclo : et

hoc esse ccrpit. Ab ielerno auleni Pater principiuin est Filii generatione,
el Pater et Filius ununi princi])iuin Spiritus sancti. Unclc Auguslinus in

libro \' (le TriiiUale ita ait : Dicitur relalive Patcr, ideinque relative dicitur
princij)ium. 8ed Pater ad Filiiim dicitur, j)rincij)ium vero ad oinnia qua»
al) ipso sunl. Kt j)rincipiuni dicilur Filius. Cuin enim diceretur ei, Tuqiiis
e.s ? Resjjondil, Princlpiiim, qui ct loquor vohis \ Sed numquid Patris
principium cst? imo creatorem se voluit ostendere, cuin se dixit osse prin-
cipium : sicut et Pator jjrincipium est creaturio, quia ab illo sunt (jmnia.
Cum vero dicimus et Patrom principium, ot Filium j)rincipium, non duo
principia creatura3 dicimus : quia Pater et F'ilius simul ad creaturam uiiiim
j)rincipium est, sicutunus creator. Si autem quidquid in se manet et gi-

gnit vel operalur aliquid, princij)ium est ejus rei quam gignil, vel ejus

quam opcratur, non possumus negarc etiam Spiritum sanctum recle dici
principium, qiiia non eum separamus al) appellatione crealoris : quia scri-

j)luin est de illo, quod operetur : et utique in se inanens operatur*. Non

cnim in aliquid eoruin qua' operatur ipse, mutatur et verlilur. Umim ergo
principium ad creaturam cum Palre et Filio est Spiritus sanclus, non duo
vel tria principia ^ Kcce aperte ostendit Augustinus Patreni et Filiuin et
Spiritum sanctum esse ununi j)rincij)ium rerum creatarum, id est, uno eo-
demque niodo esse principium : et illum modum satis aperuit: quia scilicet

operanlur omnia, et quia similiter operantur lii tres, ideo unum principiuni

esse dicuntur.

aut plura. Si plura principia : lioc no-

gatur in Litlera capitulo ultimo et pen-

ARTICULUS IV. ullimo istius dislinctionis. Si autcm
unum sunt principium.
An Pater ct Filins sint unnm princi- CONTRA :

pium Spirilns sancli, vcl plura ? 1. Quaccumque noimcrantur, accij)iunt

numcrum a suppositis : sed Patcr ct 1^'i-

lius dicuntur plura supposita, ergo cum

Dcindc quaeritur de hoc quod dicit : ly principium ponatur in suppositis illis,

« Pater et Filius principium snnt Spiri- necessario accij)it pluralitatem : et sic

tus sancti, elc. » Pater et Filius sunt plura principia Spi-
Aut igitur sunt unum principiuni^ ritus sancti.

* Joan. viii, 2:». nihm.

2 I ad Corinlh. xii, G : l)ivhionc$ operalionum 3 g^ Augustinus, Lib. V do Trinitale, cap. 14.

sunt, idem vero Dcus, qui operalur omnia in om-

 IN I SENTENT. DIST, XXIX, B, AllT. 4. 79

2. Item, Si sunt uimiii principium : Patre et Filio, ct unum sunt in essontia.

aut unum quod est Pater, aut unum Et hffic opinio non estmultum irraliona-
quod non est Pater. Si unum quod est bilis, licet quidam reprobent eam ox lioc
Pater : ergo Pater et Filius sunt Pater, quod non videtur bene esse intellecta in
quod falsum est. Si unum quod non est expositione, qua hic exposita est.
Pater: ergo Pater non estprincipium Spi- Alii dicunt, quodly unurn dicit hic uni-
ritus sancti, quod iterum falsum est : er- tateni convenic^ntiae, et non unitatem es-

go in illo sunt unum Spiritus sancti sentiee, vel personae, vel notionis : et ideo
principium. sensus est, Pater et FiHus sunt unum
3. Item, Aut principium dicit essen- principium, hoc est, suntuno principium :

tiam, aut notionem, aut personam, Si ut sumatur unum quasi adverbialiter. Et

essentiam : ergo conveniret etiam Spiri- hoc nihil est : quia unitas convenientite
tui sancto,quod falsum est. Si notio- non notionem unam numero con-
facit :

nem. Contra Proprietas una numero : stat autem, quod una notio numero est

non convenit distinctis suppositis Paler : qua Pater et Fihus spirant Spiritum san-
autem et Filius sunt distincta supposita : ctum, sicut in tractatu de Spiritu sancto
ergo non determinantur notione una. Si est ostensum.

personam tunc Pater et Fihus erunt

: Alii dicunt, quod unum notat tan-

persona una, quod iterum falsum est : tum signum unionis in amore, ut sit
ergo nullo modo Pater et FiHus sunt sensus, Pater et FiHus sunt unum prin-
principium unum. cipium Spiritus sancti, hoc ost, Spiri-
Praeterea, Si unum sunt principium, tus sanctus signum est, quod sit ab eis
quid unit eos in ratione principii ? nihil in quantum unum sunt quia sicut :

enim uniens est personas in divinis nisi ab eodem in quantum idem, non esi nisi
essentia : ergo videtur, quod spirant unum ita unum in quantum unum, non
:

Spiritum sanclum, in quantum sunt est a diversis in quantum diversa sunt :

unum in essentia : et hoc expresse dicit et hanc introduxit Simon Toi-nacensis.

Anselmus. Sed cum unum essentia cum Quarti dicunt, quod unum princi-
eis sit Spiritus sanctus, sequitur ex hoc pium est nomen ad hoc specialiter iii-
quod ipse spiret Spiritum sanctum : et ventum, ut ipso exprimatur niodus exi-
hoc falsum est. stentise Spiritus sancti a Patre et FiHo :

et ideo non requirit numerum pluralem

SoLUTio. Notandum, quod circa istud propter distinctionem suppositorum :

quinquc sunt opiniones diversae. quia est inventum ut ipso exprimatur

Quidam dicunt, quod cum dicitur, Pa- modus existentiae Spiritus sancti a Patre
ter et FiHus sunt unum principium Spiri- et FiHo : et ideo non requirit numerum
tus sancti, quod ly unwn dicit unitatem pluralem propter distinctionem supposi-
essentiae. Et iUi innituntur auctoritati torum, quia est inventum ad hoc quod
Ansehni. Et ad argumentum quod con- dicat unitatem notionis in duobus sup-
tra est factum, respondent quod dicit positis. Sed si ab istis quaeratur ratio in-
unitatem essentiae non simpHciter, sed ventionis hujus nominis potius quam
in personisPatris et FiHi prout se habent alterius, tunc oportet eos redire ad qucT-
uno modo ad Spiritum sanclum quem stionem : et ideo inter omncs ista opinio
spirant eadem essentia in
: et Hcet sit minus probabiHs est.

Spiritu sancto, non tamen comparatur Quinti dicunt, hoc mihi niagispLicet,
ct
ad idem, quia non ad eamdein rationem quod dicit unitatem notionis in duobus
principii : et iUi necesse habent dicere, suppositis unitis in natura, et invi spira-
quod principium dicat rationem quse est tiva vel principiativa Spiritus sancti.
ratio actus spirandisecundum quod est in Et seclxdum lianc respondondum ost Ad i.
 80 1). MA\. iMAd. OIU). VWMD.
;i(l (tiimuin, (juod ly /triiicl/fiuin dcler- Ai) Ai.ii I) diccndum, quod dicit unila- a<i 3.

ininal personain Palris el I''ilii, nun in co lem notionis. Ad objectum contra, dicen-
quod distincliL' sunl, (^o (juod ralio dis- dum quod una notio non convenil dis-
linclionis earum non cst ralio (juare sit tinctis ul dislincta sunt, sed in quantum
ab cis Sj)iritus sanctus : (juia j);iternitas sunt unum in vi sj)irativa, ct illa est
dicil rationem communem (jua l""ilius est una nuinero in eis : j)olcnlia cnim spi-
a l*atre, et liliatio dicit rationem quare randi dicit naturam in I*alre ct Filio
se Iiabct Filius ad Patrem sed in co de-:
ut virlutc cujus habcnt (juod spirant,
lerminatur a j)rinci|)io quod est in eis el principium dicit rationcm aclus :

vis sjjirativa : et quia in illo unuin sunt sicut etiam potentia gencrandi ct Patcr,
Patcr et Filius, idco non j3otest trahere ut supra diximus.
numerum principium denolans illud a
pluralitatc suppositorum. El est simile,
sicut si ponamus l*aulum ct Joanncni
esse unum in essentia, etdivcrsos in per- ARTICULUS V.
sonis, at essc aliquid ab eis in quantum
unum : illud enini non pluraliter praedi- Utrum sicut Pater et Filius et Spiri-
cabitur dc ipsis : quia licct conveniat sup- tus sanctus dicuntur unus creator, ita
positis illorum facere illud et non cssen- Pater et Filius possunt dici unus spi-
tiae, ratio tamcn illius non sumitur a ra- rator ?
tione distinctionis eorum. Et ita cst hic
quia Patri et Filio convenit spirare Spi-
ritum sanctum, quod spi- et actus ipse Deinde qua^ritur dc hoc quod dicit in
ranl non est nisi suppositorum tamcn : secunda parte distinctionis, ibi, « Ad
quia ralio aclus non sumitur a ratione creaturam unum principium est, sicut
dislinctionis corum, idco non oportet unus crealor. »

quod illud nomen quod nolat rationem 1. A simili enimvidetur. quod etiam
illius habiludinis, accipiat pluralitatem a Pater et Filius ad Spiritum sanctumsunt
pluralitate suppositorum. unus spirator.

Ad 2. Ad aliud diccndum, quod sunt unum Item, Unum sunt in spirando : ergo
principium quod divisim cst Patcr, ct unus spirator.
quod est Filius : quia ratio jtrincipil non 2. Item, Non dicuntur unum princi-
est a distinctionc Patris ct Filii. Ft si ul- piuni nisi gratia spirationis : ergo vide-
tcrius inferat : ergo Pater est Filius : tur, quod potius sint unus spiratoi- quam
diccndum, quod hoc non valet : sed sc- unum principium.
quitur : crgo Patcr et Filius sunt unum '•]. Itcm, Principium dicit ordinem ad
principium, vel Patcr ct Filius sunt in actuinet rationcm actus : ergo si dicun-
eadcm ratione principium, vcl Pater est tui- sicut etspirator : ergo sicut dicuntur
principium in cadem ratione in qua h'ilius, unum principium, ita debent dici unus
et e converso. Cum enim dicitur princi- sj)irator.

pium quod est Patcr, articulare notat ini- 4. Item, Actus spirandi cst in eis

-/ plicationem et determinationem supposi- unus : crgo cum spirator nomcn vcrbale

ti, et su|)positum Patris non est suppo- sit, dcnotans excrcitium illius aclus, ipsi

situm l''ilii. Scd cum dicitur unum prin- sunt ct dicentur spirator unus.
cipium, non notalur nisi unitas rationis Sed contra :
Sed
actus in cis, secundum quam procedit Sunt duo qui spirant ergo duo sunt :

ab eis Spiritus sanctus, sine hujusmodi spiratores non autein sequitur, sunt
:

determinalione istius vel illius suppositi duo qui sunt principium : crgo duo sunt
in quo dislincla sunt. principia.
 IN I SENTENT. DIST. XXIX, C. 81

SoLUTio.Dicendum, quod Patcr et tamen quia spirator nomen verbale est,

Filius non sunt unus spirans, nec unus ideo etiam priEdicatum de diversis sup-
spirator, sed duo spirantes et duo spira- positis agitur in pluralitate.

tores. Et hujus causa est : quia partici- Dicendum ergo ad primum, quod non ^ j ^

pium et verba et nomina verbalia omnia est simile quia creator dicit actum es-
:

accipiunt modum significandi ab actu sentine vel substantiee, et non suppositi

verbali, vel cum tempore vel sine tem- quod est persona, hoc modo accipiendi
pore significato, et quantumcumque es- personam quo fides distinguit personas :

sentialia sint aliqua, quando signilican- sed spirator dicit actum personalem.
tur in modo actus cum tempore, acci- Ad secundum patet solutio per ante Ad2.
piunt pluralitatem a suppositis, ut patct dicta.

cum dicitur : Ego et Pater unum su- Ad aliud dicendum, quod principiura
Ad 3.

mus 1, ubi verbum substantivum signi- dicit ordincm ad actum per lioc quod
ficans essentiam cadit in pluralitatem : dicit rationem actus quge cst notio : sed
quia non potest intelligi quomodo a tri- spirator dicit exercitium actus illius.

bus suppositis egrediatur actus unus cum Adultimum dicendum, quod licet actus ^^, ^

tempore significatus ut in verbo signifi- unus sit, non tamen signilicatur ut unus,
catur vei parlicipio. Et ideo dicimus, quod quando refcrtur ad plura supposita et :

Pater et Filius sunt plures qui spirant, hoc fit in verbo et parlicipio plus : et in

et plures spirantes, ct plures spiratorcs. nomine verbali etiam fit, licet minus
Sed verum est quod ha>c ultima minus pcr hoc quod abstrahatur a tempore.
habet de proprictate quam primaj duae :

C. IJic osiendlt quomodo Pater sit principium Filii, et ipse et Filius principium
Spiritus sancti.

Deinde in eodem libro continue osfendit, quomodo Pater dicatur princi-

pium ad Filium, et ad Spirifum sanctum ipse et Filius, dicens ideo esse
Patrem principium Filii, quia genuit eum: et Patremet Filium esse princi-
piumSpiritus sancfi, quia Spiritus sanctus procedit vel dafur ah utroque :

aif enim ifa: Si gignens ad id quodgignitur principium est, Paferad Filium

principium est, quia genuit eum. Ufrum aufem ef ad Spiritum sancfum
principium sif Pafer, quia dictum esf, de Patri procedit, non parva quav
sfio esf. Quod si ita est, non jam principium ejus tanfum erit rei quam gi-

gnif vel facif, sed et ejus quam dat, et quge procedit ab ipso. Si ergo quod
dafur vel quod procedit, principium habet a quo dafur vel procedit, faten-
dum est Pafrem vel Filium unum principium csse Spiritus sancfi, non duo
princii)ia. Sed sicuf Pater ef Filius ad creafuram rclafive unus creafor et

'
•lo.ni. X, 30.
.XXVI
82 D. ALB. MAU. OUI). rU.ED.
inHiinprincipiiini.
iimis domiiius diciliir, sic roliilivo ad Si)iritnin sancliiin
principiuin sunl,
Ad crealnraiii voro Palorot Filiiisol Spiriliis sancUisunuin
sicut unusdominus'. bxcc liabes quod Pater principiuin
iinuscroatoret
quia genuit oiiiu. Oua or^o nolione est Pator, ea principimn
Filii dicitur,

generatione: secundmn (luam otiain dicitur auctor Filii.

Filii dicilur, id est,
dicitur, ojus
Undo llilarius in libro IV de Trinitalr. ita ait Ipso quo Paler :

quom ^oiiuil auctor ostendilur id iiomon habens quod neque ex :

alio

doceatur.Novit
profoctumintelligatur, et ex quo isquig-enitus estsubstitisse
Ecclesia unum innascibilem Doum novil uni-onitum
Doi Filium. Confite-:

initio, non
tur ab ori^ino liborum confitetur et Filii orig-inem ab
Patrcm :

ipsuin ab initio, sod al) initiabili non por seipsum, sod ab ooqui a nemine
:

est, nalumab ffitorno, iialivitalem scilicet ex patornaciitcruitato smnonlom.

Editaest hic fidei professio, sed professionis ratio nondum exposita est :
et

quomodo intelligendum sit quod ait, Filii originem

ideo qua^renda, scilicet
esse ab initio, et non ipsum esseab initio, sedabinitiabili. Hoc ulique sub-
originem Filii esse
dens determinavit quomodo acceperit initium, inquiens
FiUi esso ab initio,
ab initio ac si diceret, Non ita intellifias originem
:

sed quia ipse est ab initiabili, id est, a Patre

quasi ipse Filius habeat initium :

a quo sunt omnia. Nam licet Filius sit principium do principio, non ost

lamen conccdendum quod Filius habeat principium. Cumquo Filius sit prin-

non est princi-

cipium de principio, ot Pater principium non do principio,
non est pater, ne-
pium de principio principium sine principio sicutFilius :

unum sicut Pater et Filius non duo crea-

que tamen duo principia, sed :

tores, sed unus creator.

1. Unum in substantialibusfacit idem :

cum ergo principium Palri et Filio non

ARTIGULUS VI.
conveniat accidentaliter, ut supra sae-

pc prohatur '
,
quod cum Palcr
vidctur
An Pater et Filius sint idem principiiim
et Filius sint unum principium, quod
Spiritus sancli ?
sintidem principium Spiritus sancti.
2. Item, Unitas non muUiplicata
facit

Deinde qucEritur de hoc quod dicit in idem sed hic non muUiplicatur unitas
:

principii in Patre et Filio ergo facit

terlia parte, ibi inmcdio cap. 0,« liclati-
:

ve ad Spiriium sanctum unum princi- idem ergo sunt idem principium Spi-
:

pium sunt. » ritus sancti.

Utrum Item, Idem et diversum divi-
Quairitur cnim hic juxla lioc, :\.

Kilius sint idem principium dunt ens aut igitur sunt idem prin-
Pater el :

cipium, aut diversum : constat autem,

Spirilus sancii ?
quia quod non diversum ergo idcm.
Videtur autem, quod sic :
:

de Triuitale, cap. 14. ^ Cf. supra, Dist. XXVII et XXVIII.

1
S. At-GU.Ti.NUs, Lib. V.
 IN I SENTENT. DIST. XXIX, D. 83
ontra. SeD CONTRA :
Ad primum ergo dicendum, quod in Ad I.

Illa identitas aut erit substantialis, aut substantialibus in quibus per omnia est
notionalis, aut personalis. Constat,
quod unitas in supposito, et essentia, et no-
non notionalis quia si faceret identita-
:
iione, unitas illa causat idem, sednon in
tem in personis distinctis, tunc etiam iUis in quibus non per omnia est unitas. Ad 2.

diversitas notionalis faceret diversitatem Ad aliud dicendum eodem modo,

in eadem persona, Pater esset di-
et sic quod licet illa unitas non multiplicetur
versus a Patre tribus modis, et Filius ratione notionis, tamen supponit plura
esset diversus a se propter duas notio- in suppositis : et ideo non potest causa-
nes quas habet : quorum utrumque fal- re idem.
sum est. Si autem notat identitatem Ad aliud dicendum, quod idem ct Ad 3.
personalem : tunc principium poneret diversum ens sequuntur, et dividunt ubi
personas : et non possemus dicere, quod gratia cjusdem attribuuntur sed hic :

Pater et Filius essent unum principium, non est ita : idem enim respicit supposi-
quod negatur in Littcra : quia secundum tum, et ideo non convenit : et in hoc
hoc Pater et Filius essent eadem perso- sensu bene esset diversum : sed diver-
na. Si autem notat identitatem essentioe, sum respicit essentiam proprie : et ideo
lunc etiam Spiritui sancto conveniret. iterum non convenit, ut liabituni est
supra '. Sed in inferioribus in quibus
jtio.
SoLUTio. Dicendum, quod non conce- unitatem suppositi scquitur unitas essen-
ditur a Magistris, quod Pater et Filius tisB, et econverso, et diversitatem essen-

sintidem principium Spiritus sancti: quia tiae diversitas suppositorum, et e con-

hoc nomen idem propter articulum inclu- verso, in respectu ejusdem possunt attri-
sum, discretivum est suppositi, et notaret bui : et ideo ibi dividunt ens.
identitatem suppositi in Patre et Filio.

D. Ciim Pater et Filius sint iimim prhicipium Spiritus sancti, qUcBritiir an cadem
notione ?

Unum aulein principium sunt Pater et Filius, nontantum creaturarum,

ut dictum est supra, sed etiam Spiritussancti : ideo qucEri solet, Utrum
eadem notione Patersit principium Spiritus sancti, et Filius, an sit alia
notio quaPaterdicatur principium Spiritus sancti, et alia qua Filius ? Ad
quod dicimus, cum Pater dicatur principium Spiritus sancti, et Filius, quia
Spiritus sanctus procedit vel datur ab utroque : nec aliter procedit vel da-
lur a Patre quam a Filio : sane intelligi potest Patrem et JMlium eadem re-
latione vel notione principium dici Spiritus sancti. Si vero quci^ritur, Qmn
sit illa notio quam ibi notat principium ? Nomen ejus non habemus : sed
non est ipsa paternitas vel filiatio : imo notio quccdam quce Patris est et

* Cf. I Sententiarum, Dist. IV. Tom. XXV.

 8t I). ALIi. MA(i. OUl). IMLEI).

Filii, (niiii
'

ah aaerno Paler cl Kir.us iiiiinn principiuni esl Spirilus sancti.

i..<c<liclnn. est) dicitnr Pater vel Filinsex tempore, sicut

l),mal..r anlcn. (..I

Spiritus sanctus d(..i...n' vel donatuin.

AKHCULUS VII. ARTICIILFS VIII.

Filius di- An si principium dicil notionem utrum

Vtrum notionis qua Paier et
possumus dicerc p.-.nc.i>.um .lc pr.n-
Spiritus sancti,
cuntur principium
non Inibeamus nomen proprium
cipio

quaei-itur dc hoc quod dicit in Deinde qua?.-itur dc hoc quod dicit :

Deindc
Si vero quicri- c « Non est ipsa paternitas vel filiatio :
ultima parte ubi dicil :

tur,QuR'sil illa notio quam ihi

nolat imo notio qu/cdam qux Patris est, etc. »

principium ? Nomen ejus non hahe- Hic quaeruntur duo, quorum primum
est, Si principium dicit notionem, utrum
mus, elc. »

Videtur, quod falsum dical :

quia possimus dicere principiumde principio.

vocamus eam communem spiritationem. Secundum est, Quare Deus a quinque

quod non notionibus non dicatur quinus, ci Patera
Praetcrea, Quai'e est lioc
notionis, ul tribus notionibus non dicatur trinus, et
est nomen proprium illius
Filius bi7ius a duabus sicut Deus dici-
sunt aliarum nomina ?
:

tur trinus propter tres personas ?

proprietatis
So.utio
SoLUTio. Dicendum, quod
Ad p.umlm proccditur sic
nomen habere non potuit, quia non con-
:

i-elationis no- Supra * habilum est, quod non nisi

venit uni soli. Similiter
nominibus essentialibus possumus dicere
mcn habere non potuit, quia relatio fun-
ista au- hoc de illo sed possumus dicce prin-
datur super unum suppositum
:
:

cum omnis notio sit cipium de principio ergo principium non

:

tem supcr duo : ct

adhserentis, licet in signilicat notionem, ut hic cxpresse di-
per modum formte
ideo nomcn proprie- cit Magistcr.
re substanlialis sit,

ut est in duobus, cu.n omnis

foiMTia
tatis,
no- SoLUTio. Diccndum, quod principium sol
sit in uno, repugnabit impositioni
accipitur tribus modis, scilicet communi-
minum : et ideo ista in ambobus non est
ter ad essentiale et personale. Item,
nominata.
quod sicut communiter ad processionem Filii et
Item, possumus dicere,
communis est
quia Spiritus sancti. Et specialiter ad proccs-
Spiritus sanctus,
nomen sionc.n specialem Spirilus sancti. Et
Palri et Filio, habet proprium

ambobus commune, ita et.am in solo primo modo potest dici princi-
quod est
ut.oque, p.'Ocessio pium de non in secundo
principio, et :

quia procedil ab
quia sic cssentiale est quando com.uu-
notionecom.uuni debuil assignan.
niter sumitur. Unde illa objectio non
procedit.

3 Cf. supia, Ui>t. XXVII.

'
Kilit. .loan. Alleaume, </'i«m.

'^
Ibidein, datum.
 IN T SENTENT. DIST. XXIX, D, ART. 9. 85

Ulterius dicatur, quod principium di- Solltio. Dicendum, quod in nulla Soiutio.

citur respectu creaturee, et lioc est essen- natura numerum simpliciter qui est sup-
tiale : et respeclu personae, et hoc est positorum, facit proprietas ut proprietas
notionale : et secundum primum dicitur est, nisi effective constituendo personas :

hic principium de principio, et non se- et hoc non facit nisi proprietas persona-
cundo modo. lis : et ideo tres proprietates in divinis
tantum faciunt numerum : et tres hy-
postases sunt numeratce eo modo quo
numerus potest esse in divinis.
AiniGULUS IX. Ad PRiMUM autem respondent quidam, Ad 1.

quod innascibilitas et principium sunt

Quare a quinario notionum Deus non quasi patcrnitatis partes, et sunt unum
dicitur quinus ? in Patre. Et hoc absurdum quod una
est,

notio sit alterius pars, cum numerus

earum accipiatur a modis innotescendi,
Secundo quaeritur, Quare a quinario vel referendi, ut supra est habitum. Li-
notionum Deus non dicatur quinus ? cet autem omnes quinque notiones in
Vidctur, quod sic esse debeat quia :
essentia unum sint quod cst essentia,
1. Sicut se habet numerus persona- non tamen sunt una notio unde hoc :

rum ad essentiam, ita numerus notio- nihil est. Sed dicendum, quod distinctae
num ad personam sed unitas essentife :
sunt notiones tamen non ab eis dicitur
:

non excludit quin dicatur Deus trinus persona trina, vel bina : quia notio
propter tres personas : ergo unitas per- non facit numerum nisi sit personalis,
sonae Patris non excludit quin persona et non numeratur, sed potius hypostasis :

Patris dicatur trina, et persona Fiiii bi- et ideo numerus notionis minus habet de
na, et Deus quinus. ratione numeri, quam personarum.
2. Item, Quinque notiones sunt ergo Ad ALiuD dicendum, quod quinque no-
:
Ad2.
quinarius notionum est et est etiam :
tiones non faciunt quinque personas
unitas essentise. Cum igitur unitas essen- quas competit numerari sub essentia
tise et ternarius personarum sufficiant quia notio non dicit existens per se perfe-
ad rationem trini, unitas eadem cum ctuin, et in se distinctum, sicut persona,
quinario notionum sufficiet ad ratio- sed potius dicit existens in aiio secun-
nem quini. dum modum, quo illud in quo est, inno-
3. Item, Bene sequitur, quinarius lapi- ncscit : et tales multi modi possunt con-
dum est : ergo quinque Japides sunt. vcnire uni supposito.
Ergo similiter sequi videtur, quinarius Ad aliud dicendum, quod non sequi- Ad 3.

notionum in divinis est ergo quinque :

tur : sicut non sequitur, quinarius mo-
noti sunt sed quinque noti sunt quin-
:
dorum innotescendi lapides est : ergo
que personae ergo quinque personee :
quinque lapides sunt. Nec sequitur, quin-
sunt in divinis. que sunt modi quibus iste innotescit vel
4. Item, Nihil est numerabile in divi- refertur : ergo quinque noti sunt : quia
nis, quod consislit in pluraiitatc
nisi multis modis potest unum et idem co-
sed id quod est absolutum, non con- gnosci et referri.
sistit in pluralitate ergo solum numera- :
Ad ultimum dicendum, quod procedit Ad 1.

tur quod est ad alterum hoc autem sola :

ex falsis : quia hypostasis quee non est
notio est ergo solse notiones numeran-
:
absolutum, enumeratur in divinis : et
tur ergo videtur,
: quod inagis iici huic numerus attribuitur proprie, ct non
debeat quinus, quam trinus. proprietali, vel notioni^
8'5 1). \M{. M.\(,. oni). PK/EI).

DISTINGTIO XXX.

l)c liis qiuc propric et lomporiiiiloi' (liciiiitiii' de l>co.

A. De his quse lemporaliler de Deo dicunlur ct relative secundum accidens, quod

non Deo sed creuluris accidit.

Sunl eniin quaedani qua; ex tempore deDeo dicuntur, eique temporaliler

conveniunl sine sui mutatione et relative dicuntur secunduni accidens,
non quod accidit Deo, sed quod accidit creaturis : ut creator, dominus, re-
fu^ium, datum, vel donatum, et hujusmodi. De his Augustinus in lihro de
Trinilate ait : Creator relative dicitur ad creaturam, sicut (hjminus ad ser-
vum '. Ilem, Non aliquem moveat, quod Spiritus sanctus cum sit coaeter-

nus Patri et Filio, dicitur tamen aliquid cx tempore : veluti hoc ipsum
quod donatum diximus. Nam sempiternus Spiritus sanctus est donum,
temporaliter autem donatum. Et cum habere
si dominus non dicitur, nisi

incipit servum, etiam ista appellatio relativa ex tcmpore, est Deo. Non

enim sempiterna ereatura est, cujus ille dominus est ergo dominum esse :

non sempiternum habct, ne coganmretiam creaturam sem|)iternam dicere,

quia ille sempiterne non dominaretur, nisi etiam ista sempiterne famula-
retur. Sicut autem non potest esse servus qui non habet don)inum, sic

nec dominus qui non habet servum.

illis relativis, quae cx tenipore Deo con-

veniunt.
Dividilur autem haec pars in duas par-
Divisio TEXTUS. tes : in quaruni prima determinal de his
quae temporaliler Deo conveniunt. In
secunda autem solvit queestioncm quam
Sunl cnim qusedam quae ex tempore
« distinct. XVIII, cap. ult. dislulit, Utrum
de Deo dicwitur,eique iemporaliter con- Spiritus sanctus cum temporaliter datus
veniunt, etc. » dicitur, ipse referatur ad seipsum : et
Hic incipit pars illa in qua agit de haec incipit in ultimo capitulo istius di-

* S. AuGfSTiNus, Lilj. V de Trinitato, cap. lu.

 IN I SENTENT. DTST. XXX, A, AUT. \ 87

slinctionis, ibi, C, « Hic potesl solvi compositus, quia accidens non inest ni-
quxslio superiKS proposita^ ctc. » si composito. Secundo, quod ipsc est

In prima parte determinantur qualuor mulatus per accidens. Tertio, quod ali-

secundum quatuor capitula qure hic in- quid quod rion est ipse. Quar-
est in ipso,

troducuntur quorum primum est, quod

:
to, quod ipse non est primum quia :

qusedam temporaliter Beo conveniunt. primum est onmino immobilc etmulta :

Secundum autem est solutio objeclionis, alia quae facilc est ex hoc concludcre.

utrum sit dominus temporis ex tcmpore, Si forte propter Iioc dicatur, quod

ibi B « Sed hic aliquis dicet, etc » In preedicantur per accidens, secundum
tertio solvit qufpstionem, T^trum secun- quod accidens per aliud conveniens est :

dum hoc quod aliquid dicitur tempora- iliud aliud aut erit inferius, aut supe-
liter de Deo, aliquid accidat Deo? ibi, rius : quod habere tres an-
sicut video,

B, S2: ciQuomodoergo obtiiiebimus, Gic.y^ gulos aequos duobus rectis accidit figu-
In quarto spccificat de quibusdam tem- rae, et accidit isosceli : isosceli quidem,
poraliter Deo convenientibus, ut refu- qnia non convenit ei gratia sui, sed gra-

gium, salus_, pater, dominus, et hujusmo- tia superioris quod est triangulus rectili-

di, secundum quge noster dicitur, ut su- neus : figursB autem, quia convenit gra-
pradeterminatum esl et haec incipit ibi, : tia inferioris : et quodcumque dicetur,

in medio cap. B, §3 « Qualiter etiam re- : absurdum erit : quia genus et species et

fugium nostrum dicitur ? etc. » hujusmodi non sunt in Deo. Nec poteris
dicere, quod gratia unius attributi con-
veniatj et non gratia alterius quia gra- :

ARTTCULUS I. tia essentiaj convenit ei creare.

2. Si forte propter hoc velles dicere,

An aliquid dicatur de Deo temporalitcr ? quod prcedicatur per causam. Contra :

Alia est preedicatio cum dicitur, dics est

sol lucens super terram : et alia cum di-

Incidit autcm hic primo quffistio, An citur, sol lucendo facit diem : quia cum
aliquid temporaliter dicatur de Deo, aut dicitur sol lucens super terram, non ibi

non? sequitur : ergo sol est dies : cum autcm

Videtur enim, quod non : dicitur, sol lucendo facit diem, prsedica-
1. Omnis enim prsedicatio aut per se, tur actus solis. Similiter cum dicitur,

aut per accidens est : preedicatum au- Deus est creator, prsedicari videtur hic

tem per accidens est duobus modis, sci- quod non est nisi in Deo, et actus ejus
licet aut quia natura prsedicati accidens proprius alteri nulli conveniens : ergo
est, aut quia gratia aherius convcnit, non pnedicatur secundum causam.
sicut liguree convenit Iiabere tres an- Ttcm, Cum dicitur, dies est, etc, pos-
gulos cequales duobus rectis, vel isos- sum infcrre : ergo dies est a sole lucente
celi. Si crgo temporale prsedicatur de super terram : si ergo est similis praedi-
Deo : aut prsdicatur per se et tunc : catio, cum dicitur, Deus est creator,

semper convenit : quia quaecumque videtur quod possum inferre : ergo crea-
per sc conveniunt, sempcr con\e- tor est a Dco : et hcc falsum est : ergo
niunt : ergo ista praedicantur ab .'etcrno : illa non pra'dicantur de Deo per causam.
ergo quod tantum
etiiim ex tempore ;]. Ttem ciiam, secundum grammati-
pra-dicatur, ab aeterno praedicatur, quod cum verbalia nomina in or dcsinentia,

falsum est. Si autem praedicantur per ac- signilicant habitudinem subslantiae agen-
cidcns aut primo modo, ettunc accidens
: tis ad actum : cum ergo creare proprius
est in Deo, et ex hoc seqnuntur multa actus sit Dei, qui nec etiam ab aliqua
incouvenientia, scilicet [)rlmo, quod est creatura communicari polest, non praodi-
 88 1). AM5. MA(1. OHI). I»|{/KI).

caliir per causam tanluni do Deo crca- bitudinem ad ea a (juibus distinguuntur,

lor, scd polius [)er cssenliani. sicut croalor,paslor, pator, et liujusmodi
i. Ilrin, Quod per causani praidicalur, ox (juo onim auctoritas dicil nobis (juid
signilicat id quod non convenit eidem do j)ra}dicant Inijusmodi, babitudincm (juia

quo pruidicatui' pcr essenliam suam : ut ad oa a quibus distinguunlur, et bic ba-

si dico sic, digeslio est completio a na- bomus quoniam socunduin lolationom de
turali et pi-oprio calorc ex contrajacenti- Deo dicuntur, non j)Ossuinus nogare quin
bus passionibus, non possum iniorrc, j)r;edicontur de eo, ol non secundum cau-
(juod naturalis calor sit digeslio : crgo sam. Kl boc absurdum videlur mibi,
si siniiliior pricdicatio essot per causam, quod dicalur oodom modo Dous c"ioator
non possemus inferre, quod Deus esset noster, et salus nostra, vel spos noslra.
creator. Ad iiocquod primo objicitur,
ergo
3. Item, In aliis efficientibus omnibus diccndum quod bujusmodi pra^dicatum
video, quod non est praedicatio secun- quanlum ad id quod pruedicat, ostdo j^or
dum causam, sed potius por inbaren- so convcnientibus, id ost, substantialiter,
tiam, quando dicuntur dc eis qua" actum quia prajdicat subslantiam Doi : quan-
proprium illius causai denotant crgo et : tum autem ad moduin signilicandi vel
hic prsedicatio per identitatem secuudum pr.Tdicandi, praedicat eam ut habentem se
inbaerentiam : cum ergo sic non possunt ad aliud quod eduxit in esse, ct hic non
convcniro, palel quod niliil vidotur ox ponilur in ipsa substantia Dei, sod potius
tcmporc de Deo dici. in dopondontia rei quam eduxit in esse
6. Item, Quod prtedicatur dc aliquo, ad ipsam : (juia enim liujusmodi depen-
aut est convertibile cum subjecto, aut do dontiam non est intelligere a nostro in-
rationc subjecti, aut conveniens peracci- tollectu, nisi intelligamus ctiam hal)itu-
dens: ista igilur si de Deo prffidicantur, diuem Dei ad creaturam, ideo secunduin
aut convcrtibiliter praedicantur, bocet intellectum nominamus essentiam in ha-
falsum est, cum non ab eeterno conve- bitudine illa. Si quaeris, an aliqiiid ic-
niant : aut ut enlia de ratione subjecti, spondet in ro? dicendum quod sic, veris-
id est, Dei de (|uo praedicantur, et boc sima scilicet actioilla, qua eduxit crealu-
iterum falsum est, quia sic essent priora: ram in esse quoe licol sit substantia illa,
:

et hoc falsum est, quia posteriora sunt, non tamen eodem modo signillcalur et :

ex quo non conveniunt ab aetorno aut : ille modus signilicandi iniporlatur in

per accidcns, et boc iterum falsum est, nomine.
cum nibil accidat Deo. Ad hoc aulem quod quaeritur, Utrum
Si propler boc dicatur, quod nihil ox sit praedicalum per se conveniens, etc.

tempore Deo convenit. CoiNtra boc est Dico, quod illud convenit per se, quod
totum quod liabetur in Liltera. ipse sit crcator : quia convenit ei soli

non tamen oportet, quod semper convo-

Sulutio. Dicendum, quod multa cx
SoLUTio. niat ot hoc ideo est, quia nominat cau-
:

temj)ore Deo convoniunl, ut dicitur in sam agentem por intolloctum ot volun-

Liilera nec praedicanlui' uno modo
: : tatoni : et ideo licet illi soli conveniat, et
sed quiedam prffidicantur pcr causam, ut gralia sua^ essentiae et omnipotentiae,
salus, quod exponondum est secundum non tamen oportot quod conveniat sem-
Augustinum, id est, ab ipso est salus por.
mea et sic etiam dicitur spes mca, et
' : Quidam tamen dicunt, quod convonit
paliontia mea. Qua'(lam autcm,sicul dicit p(!r accidens, et distinguunt duj)Iox per
Damasconus, dicuntur, qua- pra-dicantlia- accidens, scilicet quod accidens est in-

'
Cr. .\ct. IV, 12 : A'o» cv,l in alio aliquo salus, etc, f l in mullis aliis Scripluia' locis.
 IN T SENTENT. DIST. XXX, A, ART. 2. 89

hiErens, et quod gratia alterius convenit conversioiiein quoad soli : quia soli J)eo

quod est extraneum, quia non propter se convenit esse creatorem. Si autcm qua3-
inest : et ita dicunt, quod convenit Deo rilur, Quaie non semper ? Dicendum,
esse creatorem gratia connotati in crea- quod opus Dci est volunlas Dei secun-
tura, etnon gralia sui. Sed hoc ego non dum aclum producentem volitum el il- :

audeo dicere, quod Deo aliquid convc- la quidem ab ceterno est, ut tunc produ-

niat non gratia sui quia potius conno-

:
catur, licet non ab aeterno producatur

tato convenit esse gratia essentise divin.-e, res ct cum hoc nomen creator nominet
:

quam eUnde primo modo di-

converso. ipsum producenlem actum, ideo non
cendum videtur mihi^ quod signiPicant convenit ab aeterno, et nihil addit nisi

hujusmodi verba essentiam divinam cum habitudinem ad effectum, quoe quidem

habitudine in modo signiOcandi cui sub- habitudo Dei Cst in intellectu nostro, fun-

est actus agentis primi : qui licet sit data super virtutem agentem vel actum :

idem in substantia cum Deo, tamen est et ideo intellectus non est cassus. Unde
aliud in modo significandi, et convenit non valet, praedicat essentiam Dei ; ergo
ei gratia potentife agentis. Nec tamen se- convenit ab aeterno : quia non praedicat
quitur, quod conveniatab aeterno : quia essentiam absolute, sed in habitudine
illam habitudinem quam cum essentia causae agenlis secundum actum, ut di-

importat, non finit noster intellectus sine ctum est.

creatura adquam se habet. llnde licet

ipsum uno modo se habeat ab seterno,
et non modo creet quantum ad se, tamen

creatura modo creatur, et ante non crea- ARTICULUS 11.

tur :hoc contingit propter sapientiam

et

prfcdestinantem et proeordinantem exi- Ulrum nomina, creator, dominus,

ista

tum creaturarum in esse. Unde non se- rex, etc, prssdicoit in Deo aliquod ac-
quitur, quod sempcr conveniat quia : cidens ?
ahter est in voluntariis, et aliter in his

quae agunt praeter intentionem et volun-

tatem per naturam solam. Deinde quaerilur de hoc quod dicit :

autem quod dicitur, quod preedican-

1d « Relative dicuntur secundum accidens,

tur hujusmodi secundum causam, hcet non quod accidit Deo, sed quod accidit

quidam hoc dicant, tamen non videtur creaturis, etc. »

hoc mihi rationabile et ideo concedo ea :

Videturenim, quod praedicent accidens
quiT inducta sunt ad hoc improbandum. quod accidit Deo quia :

Ad aliud dicendum, quod licet in aliis 1. Accidens est, ut dicit Philosophus,

efficicntibus praedicetur inhserenter id quod contingit eidem non incs- inesse et

quod denotat actum causae, non tamen se sed esse creatorem contingit Dcuni
:

ita est in causa prlma quia illius actus : esse et non esse ergo videtur, quod ista
:

est sua substantia, licct illo modo non si- Deo conveniant per accidens.

gnificatur, sed in habitudine ad efrectum :

2. Item, Cum dicitur creator vcl domi-
quae habitudo non dicit mutationem in nus, istud accidens habitudinis causae,

causa, sed in effectu, ut infra patebit :

vel suppositionis dominii est in aliquo :

et in causa nihil notat, quia notat actum aut in Deo, aut in creatura. Si in Deo,
qui personae convenit, ut creare, quod luibeo propositum, quod aliquod acci-
non convenit alicui creato. dens est in Deo. Si in creatura : sed
An ALiiiD dicendum, quod non praedi- cuicumque convenit habiludo quam im-
catur secundum conversionem quoad porlat hoc nomen creator et quam im-
sempci, sed prcPdicatur bene secundiiin portat ly dominus. illi convenit creatorem
 1)0 I). ALH. iMAGi ORI). VUMD.
cl (lomimim essp : crijo cre.ilurii cstcrca- Dco csscntiam lali modo significatam,
lor el (Joininus crcatura", quod falsum non tamcn ponit aliquid novum qu?e- :

est : crgo vidctur, quod neccsse sitqu(jd dam enim rclativa sunt, quorum advcn-
ponatur esse incrcalore. tui et recessioni sufficit nmlatio altcrius
Sed contra. SkI) CONTRA : extrcmorum, ut supra diximus : et si illa

Simplcx forma suljjcctum essc non

1. nominantur ab habiludinc qua sc hahcnt
potest Deus autcm simplcx forma cst
: : ad sua corrclativa, rclatio nihil ponit in
crgo non potest esse subjcctum : crgo in cis nisi habiludincm in ratione sola exi-
ipso non est accidcns. stcntcm : tamcn plus adhuc csl hic, quia
2. Item, Accidens non convenit nisi actus divinus : qui licet sit esscntia, ut
composito : ergo si accidens cst in Dco, dictiim est, tamcn non codcm modo si-

ipsc csl compositus : et sequuntur ex gnificatur, sicut ctiam pra^dcstinatio

hoc omnia al)surda, qure eliam in primo qua^ non est nisi dc futuris [)ioptcr ha-
articulo istius distinctionis conclusa l)iludincm importatam pcr [)ra'positio-

sunt. nem.

Solutio.
SoLUTio. Diccndum, quod ista nomina
non praedicant accidcns propria praedi-
catione, scd cx conscqucnti : dictum est ARTICULUS III.

cnim supra, quod praedicant esscntiam in

liabitudine ad ciTcctum in crcatura unde : A7i pi^xdicla nomina sitjnificent essen-
illa habitudo addita consequcntcr ducit in tiam aut aliquid aliud?
ciTcctum. Et hoc est accidens quod con-
sequcnter ex rclatione eorum intelligi-
tur, scilicet depcndentia creaturic a Dco Dcindc quiEritur de hoc quod dicit,

secundum cxitum in csse vel sccundum : ibi, « Ista appellatio relativa ex tem-
suppositionem, ut dominus: vel secun- pore, est D< o. »

dum rcgnum, ut rex haec enim depen- : Adhuc quseritur liic, quid hujusmodi
dentia est in circctu, et non in Dco, licct nomina significenl? Aut cnim significant
significctur in habitudinc quadam ad id essentiam, aut ad ahquid. Si esscntiam
quod dependet ad ipsum : et ideo varia- solam : ergo ab aelcrno convcniunt sibi.

tio crcaturic ex non esse in essc adducit Si ad aliquid, cum non conveniant haec
nomcn : ct ideo dicit Magistcr, quod ab aeterno, ut rclationes personarum,
nominat accidcns, quia accidit creaturae, aliquid advenit Deo.
et non Deo. Item, Haec regula vera est quam dant
Ad primum dicendum, quod illud non Doctores : Omnes nomcn significans cf-
Adl.
convenit Dco inesse, vel non inesse : fcctum in crcatura, significat esscntiam
quia imphcatur ibi quod insit ut acci- divinam : crgo videtur, (juod csscntiam
dcns sed conlingit ipsum significari in
: significcnt, el nihil amplius.
habitudine ad id quod aHquando est, ct
aHquando non est, propter dcpcndcntiam SoLUTio. Diccndum, quod hic Docto- Solutkl

crciiti ad ipsum, ct proptcr actum quo rcs tribusmodis divcrsificantur. Quidam

educil in essc et ex hoc non ipse muta-
: dicunt, quod in nomine duo sunt, sciHcet
tur qui ab aeterno se habet eodcm mo- cui imponitur, ct a quo imponitur et :

do : scd potius id quod habet se ad ipsum liujusmodi nomina quoad id cui impo-
ad quod ipsum est, ut ad se dependens, nuntur, significant esscntiam : sed quoad
tali nominc nominatur. id aquo imponunlur, significant habilu-
Au ALiuD dicendum, quod ista habitu- dincm ad ea a quibus distinguitur Dcus,
Ad 2.

do cst in inlcllcdu noslro. et ponit iii vcl csscntia divina : ct idco gratia illius
 IN I SENTENT. DfST. XXX, B 91

nondicuntur ab seterno. Sed contra lios nem eorum a quiljusdistinguitur essentia

objicitur : quia a quo imponitur boc no- et Dcus. Et ideo placet mihi sententia

men creator, est actus creantis : ct ille Damasceni, quod sig-niPicant essentiam
non convenit nisi creanti Deo : et si crea- sub tab habitudine ad inferiora : quae ha-

tor sonat in habitum vel potestatem, et ])itudo fundatur in habitudine rei ad ip-
non in actum, facilius habetur proposi- sam, et in actu quo educit vel regit ea.
tum : quia potestas et Imjusmodi habitus Unde creatio tenet seex parte creaturse :

non convenit nisi Deo. Ideo volunt qui- sed actus creantis est in Deo, et est idem
dam emendare solutionem istorum et : ipsi, quia est voluntas ejus ut tunc fiat :

dicunt, quod hujusmodi nomina et quoad et in tali habitudine imponitur nomen :

id cui imponuntur, et quoad id a quo et ideo licet significet essenliam, non ta-
imponuntur, signilicant essentiam divi- men convenit ab eeterno, quia talis ha-
nam, sed propter connotatum non con- bitudo ut habitudo non fuit ab seterno,
veniunt ab seterno : ethoc derisibile licet fuerit essentia sic se habons ab
est^ quod crealor, rex, et hujusmodi, seterno : et ideo bene conceditur, quod
imponantur ab essentia divina, cum haec dicunt ad aliquid talia nomina quoad id

nomina omnino aliud innuant, ut Dama- a quoimponuntur.

scenus dicit, quod signihcant habitudi-

B. Oppositio quod non ex tempore sit dominus, quia est Dominus '
temporis quod
non est ex tempore.

Secl liic aliqiiis dicet, quod non ex tempore conipotit Deo hffic appoUalio
qua dicitur Dominus reruni ^, quia non esL tantuin dominus rerum quic
ex Lempore cneperunt, sed etiam illius rei quce non ccBpit ex tempore, id
est, ipsius temporis, quod non coepit ex tempore, quia non erat

ante tempus quam inciperet : et ideo non cn^pit esse dominus ex

tempore. Ad quod dici potest, quia licet non C(i3perit ex tempore dominus
esse temporis, C(xq3it tamen esse dominus temporis quia non
semper fuit tempus : et ipsius hominis ex tempore cnopit esse domi-
nus. De hoc Augustinus in eodem libro ^
continue ita ait : Quisquis
exstiterit qui (Tternum Deum solum dicat, tempora vero non esse
ceterna propter varietatem et mutabilitatem, sed tamen ipsa tempora
non in tempore esse ccBpisse, quia non erat tempus antequam tempora in-
ciperent : et ideo non in tempore accidere Deo ut dominus esset, quia
ipsorum temporum dominus eral, quce utique non in tempore esse ccepe-
runt : quid respondehit de homine qui in lcmpore factus est ? cujus uti-

que dominus non erat antequam esset. Certe ut dominus hominis esset, ex

' In edit. J. Alleaume desunt ha3c verba, qida est dominus.

^ Ibidem deest, rerum.
^ S. AuGusTiMus, Lib. V de Trinitate, cap. 15.
92 I). ALK. MAC. ORI). PR.^J).

tODipun' acridil Dcti : d iil (iiiinis iiiiHivcnlur ('(iiilroversia, rertc iil liiiis

(lomiiiiis (\s.s('l vcl iiiciis, (jiii imMJo cssc c(cj)imiis, c.\ lcmjior^! Iial)iiil.

Oiiomodo cr^d ol)liiiciiiiis iiiliil sociiii(lnm accidcns dici Deuin, nisi (piia

ipsius naluiwc iiiliil accidil (jiio miilcliir : iil ca sinl accidenlia r^dativa,

qua' cuiu ali^jua mulalioue rerum (\r (|iiil)usdicuMtur, accidunl : sicutami-

cus relalivc dicitur. N(ju eniin aniicus esse incipil, nisi cuin ainare ctrpe-
ril. ImI ergo aliqua mulalio voluntalis, iil amicus dicatur. Nuinmus ver(j

cuin dicilnr |)rclinin, rclalive dicilur : nec tamen mulalus est cuni esse
C(cpcril prcliiim, ncc cum dicitnr pi^iius, el luijnsmodi. ISi er^^o niimmus
potost niilla sui inutati(jne toties dici relative, ut nequo cum incipil dici,

ncque cum desinit, aliqnid in ejus nalura vcl forma qua numinus est, mu-
lationis fiat : quanto facilius de illa incoinmutaljili Dei substanlia deJjemus
accipere, quod ita dicatur relativc ali(juid ad creaturam, ut quamvis tem-
poraliter incipiat dici, non tamen ipsi substantia; Dei accidisse iiitelliga-
lur, sod illi croatura) ad qnain dicitur.
Qualitor eliain rofuyium nostrum dicitur? Rofu^ium onim ncjstrum dici-
tur Dous rolativo, ad nos enim refertur : et tunc refugium nostrum fil,

cum ad eum refugimus. iXumquid tunc fil '

aliquid in ejus natura, qu(j(l

anlo(iuain rofu^oremus ad eum, non erat ? Jn nobis er^o fit aliqua muta-
tio, qni ad oum rofugiendo efficimur meliores : in illo autoin nulla. Sic el

-palor nostor esse incipit, cum per ejus gratiam regeneramur, qui dodit no-
bis polestatem filios Dei fieri ". Substantia ergo nostra mutatur in melius,
cuni filii ejus efficimur. Similiter et ille pater noster esse incipit, sed nulla
sui commutalione substantia'. Quod * ergvj temporaliter dici incipit Dous,
quod antea non dicebatur, manifestum est relative dici : non taincn se-

cundum accidens Dei, quod aliquid ei acciderit : sed plane secundum ac-
cidens ejus, ad quod dici aliquid Deus incipit relative.
Kx bis aperte ostenditnr, quod qiuedam de Deo tomporalitor dicuntur
relativo ad creaturas sine mutatiouo dcilatis, sed non sinemutationo crea-

fnr<T : ot ita accidens est in creafnra non in croatoro : et appellatio qua

crealnra dicitnr relative, ad creatorem relativa est, et relationeni nofat

qua^ esl in ipsa creafura. AppoUalio vero illa qua crealor relative dicitur

ad creatnram, rolafiva quidem est, sed nullain nolat rolatifjnorn qua» fif iii

creat(jre.

' Edit. .Inan. Alleaume, sit.

* .loan. 1, d2 Quotquot autem receperunt eum, dedit

: eis potestatem filios Dei fieri, elc.

3 Edit. .1. Alloaumc, ijuid.

 IN 1 SENTEXT. DIST. XXX, B, ART. 4. 93

non potest inteliigi. Si autem dicas,

quod temporis inceptio fuit inceptio ip-
sius nunc. Contka Aut enim coepit in :

ARTICULUS IV. se, aut in alio. Si in alio : tunc fuit in

afio : hoc aut est temporis, aut ater-

et

A)i tempus potest dici incepisse ? nitatis, quia sevum ante terapus non fuit.

Si teraporis tunc tcmpus fuit anle:

primum tempus. Si aeternitatis ergo :

Deinde queeritur de hoc quod dicit in tempus fuit in aeternitate sicut mensu-
secunda parte, ibi, B, « Non ccepit ex rante inceptionem ejus et hoc falsum :

tempore esse dominus temporis. » est, quia seiernitas nihil variabile men-
Exhoc videtur tempus cropisse : et hoc surat : ergo videtur, quod nullo raodo
videtur esse contra quosdam philosophos. coeperit tenipus.
Dicit enim Philosophus in YIII Phijsi-
corum, quod Plato genuit tcmpus solus, SoLiJTio. Dico ultimoe rationi consen- soiutio.

et dicit ipsum coepisse cum coelo et dicit ;

tiendo, quod tcmporis inceptio fuit in
hoc reprehendendo Plalonem. Et si di- indivisibiii suo quod cst nunc.
catur, quod ipse dicit falsura, quid re- Ad hoc autera quod objicitur, quod Ad 3.

spondebitur rationibus ejus sic? tuiic fuit in indivisibili dicenduin, quod :

i. Quidquid semper accipitur in prin- non sequitur, cum sit successivum sed :

cipio sui et fine secundum substantiam, sequitur, quod continue fuit post lioc, et
ipsum numquam incipit, nec desinit :
ex hoc unura est : quia continuatio ejus
tempus vel tempora semper accipitur in cocpit ex illo : licet enira tempus non sit

principio sui et tine secundum substan- in nunc, tamen bene continuatur adnunc
tiam ergo ipsum numquam incipit, nec
: et ex nunc, sicut linea ex puncto et ad
desinit. Prima patet per se quia res in- :
punctura.
cipiens non accipitur in fine suo, res au- Ad primum autem quod videtur pro- A.d i.

tem desinens non accipitur in sui prin- bare quod tcmpus non inceperit esse :

cipio. Secunda probatur ex hoc, quod de dicendum, quod Philosophus loquitur de

tempore nihil est accipere nisi nunc quod tempore quod adjacet primo mobili :

est substantia ejus : et illud est princi- quia hoc est passio motus circuku'is et :

pium, secundum prceteritum

et finis :
ideo in illo non est accipere abquid, quod
quidem finis, et secundum futurum non est principium et finis sed iii illo :

principium ergo ante quodlibet nunc

:
quod adjacet mutationi rectae, est acci-
fuit tempus, et post quodlibet nunc erit pere nunc quod est principium et non
tempus. finis et sic ponimus nos tempora ince-
:

2. Item, Si ccepit : aut ccepit in seip- pisse et illi non est contrariura dictum
:

so, aut in alio. Si in seipso : ergo fuit Philosoplii. Qualiter auteni teinpus di-
antequam inciperet. Si in alio ergo fuit :
catur raullipHciter, supra est notatuin '.

in ifio, quod iterum absurdum est. Ad aliud quod ccepit in

dicendura, Ad 2.

3. Item, Aut ccepit in divisibili, aut in nunc suo, ut jani patuit, eo quod accipi-
indivisibili. Si in divisibili : ergo cum mus ipsum adjacere motui vel inutationi
anle illud fuerit pars divisibiUs, et ipsum quasi rcctffi et licet aevum sit simplicius
:

non, ante principium temporis, scilicet tempore, tanien aevura incepit ex tem-
tcmpus incipiens, fuit tempus, quod fal- pore, quia exitus ffivi in esse temporaUs
sum est. Si ccepit in indivisibiH : ergo ct variabiUs est secundum rationcm.
tempus divisibile fuit in indivisibih quod

Cf. I Sciilculiuruiii, Disl. VIII. Tom. WV

 Oi 1). ALI5. MAG. OHl). IMl/EI).

Item, Secundum hoc op[»ositi r('S[)c-

clussecun(him idem suut in eodcm, ([U(jd

magis impijssibih,' esl quia op[)osita :

actu ut opposita, nuUo modo sunl vel

AiniCLiLlIS V.
possunt esse eodem. Si secundo mo-
in
do, sequitur idem et praeterea habetur :

Cifm h,vc nomiua, serviis, crcalura,

proposilum, ([uod ali([uis rcspeclus ex
el simHia, ilicaiU rcspcclam realcm,
tempore esl in Deo. Ergo rehnquitur,
utnim in crcature ali(/uis realis rc-
quod terlio mo(h) sit et sic respectui :

spectus eis respondeal ?

creaturai in crealore aliquid respondet
secundum rem.
Deinde qutTrilur dc hoc quod dicil in 'L Item, Quorum neutrum est intcUi-

terlia [)arlicula, ibi in§2cap. B, « Quo- gibile sivc aUero, uno eorum posito in
modo if/iticr ohtinchimus niJiil secundum uno, necesse aUerum poni in altero,
est

accidcns dici Deum^ elc. » si sunt opposita sic aulem se liabent

:

cnim ad inlellcclum omnium quse

llic omnia relaliva dicta ad convertentiam :

dicta sunt, quterendum cst, cum Imjus- erg^o si respcctus crealuree ponitur in
modi nomina, scrvus, et ci'eatura, dicanl crcatura, necesse est respectum creatoris
respectum realcm utrum aliquis realis : poni in Deo.
rcspectus respondeat eis in creatore, vel 4. Item, Numquid non agit Deus ve-
nihil ? rius quam ahqua crealura, ut dicit Au-

Videlur enim, quod respondeat. gustinus ? quod enim ad actionis pryedi-

1. J)icit enim Philosophus in Prxdi- camentum pertinet, sibi soH proprium
camentis et in V primse PhilosopJiix, est : ergo ipsum agentcm contingit signi-
quod relativa sunt duorum modorum : licare sub respectu ad actum.
qucedam enim sunt ad aliquid, quibus .). Item, Deus creat hanc rem : omnis
hoc ipsum esse quod sunt ad aliud sunt : autem actio est in actu, ut in matcria :

quaedam autem dicuntur ad aliquid, et crgo videtur, quod res subjacens actui
quandoque non sunt ita ad ah({uid, ut et sustinens actum, habcat respectum
utrumquc sit adalterum: sed unum est realem, et eadem ratione agens. I
ad alterum, et non e converso nisi se- Sed contra :
g^j conli

cundum dici, ut unum et multum, et 1 Omnes hujusmodi relationes ad con-

.

scientia et scitum, et mensura et mensu- vertentiam dictae, et non semper conve-

ratum, et hujusmodi. Illa quae sunt ad nientes, ex mulatione causantur Deus :

ahquid primo modo, in utroque relati- autem immutabiUs est ergo in ipso non :

vorum ponunt respectum realcm et : dicunt rehitiones reales Imjusmodi no-

ideo dicuntur ad convertentiam, et posi- mina.
ta se ponunt, et perempta se perimunt 2. Item, Omnis tahs relatio est acci-
aequaliter. Cum igitur sint laha, domi- dens : ergo inha>rendo facit compositio-
nus servus, rex rectum, crealor crealu- ncm : el hoc iterum Dco non convenit :

ra, videtur quod in utroque hujusmodi ergo rclationem realcm hujusmodi no-
respectus sig^nilicetur. mina non dicunt.
2. Item, Aut uterque respectus poni- 3. Item, Omnis talis relatio dependen-
tur in creatura, cum dicitur, creator tiam facit in relativo : sed absurdum est,

creatura, aut uter(|ue in Deo, aut alter quod Dcus ad crcaturam dependcat :

in Deo, et aUer primo

in creatura. Si ergo relationem in ipso non dicit.
modo tunc videlur, quod creatura du-
: 4. Item, Omne lale relativum dcter-
phci respectu sc habeat ad idem, quod minari convenit extra : sed absurdum
est impossibile, est, quod dicamus Deum dclcrminari
 IN I SENTEXT. DIST. XXX, B, ART. 5. 95

posse a crealura, eliain quoad ad ali- tia sine lieri aiiquo ci'eato dicitur : ct
quid. ideo licet verbum denotans actum, mate-
o. Item Dionysius dicit, quod in cau- riam habeat in locutione et subjectum ,

sativis et causatis non recipimus recipro- ut cum anima creatur, tamen

dicitur,
cationem ; ergo ad se inviceui non di- secundum rem nullum habct oinnino,
cuntur, ut videtur, quia nihil est ibi tieri actus autem se- :

cundum quod est in agente, nihil aliud

SoLUTio. Ad hoc dico, ut prius, quod est quam voluntas secundum actum
talia nomina nominant essentiam divi- existendi rem modo, quae voluntas ab
nam sub habitudine ad creaturam, quic aeterno se iiabet secundum unum mo-
habitudo in Deo non ponit nisi actum, dum.
qui est idem cum voluntate et substan- Ad id autem quod objicitur contra, ^jjQ,g(.t ^

tia agentis : et dependentia quee addi- diccndum quod talia relativa non sem-
tur, est in nostro intellectu, et non in per qu.erunt mutationem et realem re-
Deo. Et hoc fit ideo, quia noster intel- spectum in utroque relativorum, ut pa-
lectus accipit dependentiam realem in tet iu duplo et dimidio. Sint enim duo

creatura, quam ut dependentiam realem bicubita et alterum mutetur in abscis-

:

non potest intelligcre, nisi etiam ponat sione unius cubiti, jam factum est di-
habitudinem in causa, quse non erit om- midium, et erit subduplum, et alterum
nino frustra, quia fulcitur actu causse, duplum, sine mutatione sui cum tamen :

licet non Deo et gra-

dicat accidens in :
duplum et subduplum dicantur ad con-
tia illius habitudinis nomina habent sua vertentiam, et itapossumusdiceredecrea-
connotata in creatura. tore et creatura : et illse relationes quae
DicENDUM ergo ad primum, quod in sic notant habitudinem secundum in-
veritate hujusinodi relativa dicuntur ad tellectum tantum, ex eo quod aliquid
convertentiam, non quod in utroque sit sese liabet ad aliquid non mutatum, a
relatio realis, sed quia est secundum mo- (Jiilberto Porretano dicebantur assisleii-
dum intclligendi priEdictum. tes, et nihil praedicare quo di- in eo de
Ad ALiuD dicendum, quod realiter in cebantur. Tamen possumus dicere, quod
Deo ponitur respectus gratia actus, licet fulcitur intellectus ponens eas in Deo
non realiter dicat accidens in eo, sed ali- actu creantis, et gubernantis, et regen-
quid esse ab ipso quod pendet ab ipsum tis.

secundum rem, ct non e converso nisi Ad aliud dicendum, quod non omnis Adobject.2.
secundum modum intelligendi. talis relatio est accidens inheerens, ut di-
Ad aliud dicendum, quod ponimus ctum est nec etiam in crealura est hoc
:

respectum per raodum intelligendi in verum, ut patuit in exemplo dupli et di-

Deo, qui tamen nihil adveniens dicit, et midii.
in modo intelligendi ost secundum quod Ad aliud dicendum, quod creator de Adobjecu.
aliquid se habet ad Deum agentem sic se non habet dependentiam, sed potius
vel sic. tali noinine significatur alterius depen-
Ad aliud diccndum, quod Deus agit denlia ad ipsum ut rex relativum est,
:

sine mutatione sui per se, et per acci- et tamcn significat quod dependent alii

dens : et ideo realiter non innascitur si- realiter ad ipsum, et similiter dominus.
gnificatum propter alterius habitudinem Ad ultimum dicendum, quod deler- '^'''^^j?'^'-^'

ad ipsum, ut dictum est. minari secundum nomen, est determina-

Ad aliud dicendum, quod cum dici- tio qua indigct noster intellectus, non
tur, Deus non
creat, est accidens secun- rcs nominata quia noster intellectus
:

dum rem medians inter agentem et imponit nomen sub hujusmodi habitu-
actum, sed potius ipsa nova rei existen- dine.
 00 1). ALI5. iMAG. OI{l). V\{A:\).

iiolcnl clTccluin in cicaluia, non convc-

niunl ab ailoinu, sc<l convcniunl in aiter-

nuin.
AinicrLUS VL

Utrion hsec nomifitt, tloinums, rex, elc,

cotweinant Deo tib seterno ? AirriciLiis viL

An Dfus tlicatur ilominus temporis ex

Deindc quaeritur de hoc quod dicit in tempore ?
ultinia })aile istius partis, ibi, in § 3 cap.
Ji, « Sic et pater nostcr esse incipit,

etc. » Deinde qua^-ilur de hoc quod dicit,

l.Vidctur cnim, quod talia noniina ibi, in § icap. IJ, « E.i: his aperte osloi-
possint convcnire ab aeterno : dicitur ilitur, etc. »

enini doniinus, ut dicit Anibrosius, po- 1. Vidctur eiiim, quod etiam dominus
testale coercendi subditam creaturain : et temporis sit ex tempore : quia tempus
hoc convenit ab aeterno. est unum de coaevis : ergo sicut est do-
2. Item qufcritur, Quare non dislingui- minus aliorum ex tempore, ita etiam
tur in hujusmodi, quod significenl in temporis : et hoc est contra supra dicta.
actu ct habilu, sicut in aliis, ut est do- 2. Item, Si cuilibet exitui creaturae in
num, et hujusrnodi ? Ab ceterno enini esse respondet tempus, tunc etiam exi-
Deus habel aplitudinem crcandi_, et tui temporis in esse respondet tempus :

habitum donandi : ergo videtur, quod et sic temporis crit tempus : et hoc niliil

in aliquo sensu ab aeterno conveniant. est dictu.

3. Praeterea, llaec conveniunt in aeter- 3. Item, Videturesse doiiiinus tempo-

num, sicut ipse dicit, h^xod. iii, L'): Deus ris ex aevo : quia ita dicit IJoelius in libro

Abra]iani, Deus Isaac, Deus Jacob:.,. de Consolatione philosophiae : c< Qui tem-
hoc nomenmihi est inseternum. Et quare pus ab aevo ire jubes. »

non ila conveniunt ab aeterno sicut in SeD CONTRA : seU coni

aeternum? yEvum est creatum ergo suuni : exi-

tum in esse mensuravit tempus : ergo
Soluiio. SoLUTio. Dicendum ad hoc meo judi- aevum est ex tempore, et noii lempus ab
Ad l et ?.
cio, sicul hic dicit Augustinus, quod haec aivo, ut videtur dicere Boelius.
non conveniunt nisi ex tempore quia :

non respiciunt habitum, sed aclum re- : SoLUTio.Dicendum, quod temporis Solutin
Ail I
lationes enim in quantum hujusmodi, non est tempus, nec mensura mensurae :

consequuntur actus, non aptitudines, ut el ideo licet tempus prout adjacet muta-

patel ex Iioc enim non dicitur res sub-

: tioni, sit coaevum secundum rem, tamen

dupla ad alteram, quod potest esse sub- est mensura aliorum : et sic est ante se-
dupla. VA si quandoque invenitur quod cundum ralionem : quia exitus etiam ille

dominus ab aeterno convenit, credo non fuit in lieri umquam, sed in de-
quod improprie sumitur. Creator autem monstratione creaturae nunc primo, ante
cum Iioc sit nomen agentis secundum quod nunc de creatura nihil fuit.

actum, non nisi ex tcmpore convenit : Ai) ALiui) dicendum, quod exilus tem- Ad^
et per hoc patet solutio ad prima duo. poris in esse non habuit incnsuram quia :

Ad aliud dicendum, quod creatura realiler non fuit ante lempus.

Ad 3.

bene mancbit sine line, licet non manse- Ad ALiuD dicendum, quod aevum ince- Ad
rit sinc [)iiiicipio : et ideo cum talia con- pit in aeviternis, scilicet in ctelo cmpyreo
 IN I SENTENT. DTST. XXX, G, ART. 8. 97

et in angelis : ct ideo secundum ratio- et praepositionem nolare ordinem et

nem est cx tempore exilum ejus in esse causam ; ut sit sensus, v Qui tempus ab
mensurare. Quod auteni dicil lioetius, ffivo ire jui)es, » id est, post avum : et

intelligendum est dc temporc ct aevo, creare cxemplariter ab ipso : quia sicut

prout jam sunt : quia sic aivum niensurat dicit Philosophus, quod est a;lernum
temporalia tempus vadit, id est, fluit
: et selerno, hoc est cEviternum ffiviterno, et

ab sevo et hoc notat ab sevn. Ved dica-

: tempus temporali.
tur levius, cevum poncre pro cetcrnitate.

C. Hic solvitur quxslio qua quserebalur, Llrum Spirilus sanctus dicatur dalum re-

lative *
ad se, cum ipse det se ?

Hicpotest solvi quccstio siiperiiis proposita, ubi qiian^ebatur, cuiii Spiri-

tus sanctus datuni dicatur vel donatuiu (quod autem datur, refertur et ad
euni qui dat, et ad illuin cui datur), et cuin Spiritus sanctus det seipsuin,
utrum ad seipsum relative dicatur, cum dicitur dari vel donari ? Cui quffi-

stioni respondentes, dicimus Spiritum sanctum dici datum vel donatum re-

lative, et ad dantem, et ad illum cui datur. Dans autem sive donator, est
Pater cum Filio et Spiritu sancto. Nec tamen dicimus Spiritum sanclum
referri ad se, sed appellatio dati vel donati refertur et ad dantem et ad re-
cipientem, quia non potest aliquid dici datum, nisi ab aliquo, et alicui de-
tur. Gum autem Spiritus sanctus dari a se vel datus a se dicitur, relative
quidem dicitur ad illum cui datur, et est appellatio relativa : et in illo cui

datur niutatio (it, non in dante.

ettamen non refertur ad se et concedit, :

quod appellatio dati refertur ad dantem :

et ipse est dans : ergo refertur ad se, ut

ARTICULUS \ III. videtur.

An Spiritus sanctus referatur ad se, SoLUTio. Dicendum, quod referri se- Solulio

cum datum ad dantem refertur ? cundum appellationem donum non sim-

pliciter, sed ad dantem, est referri secun-
dum quid : et bene concedit Magister,
Deinde quperiturde ultimaparte distin- quod taliter sccundum quid refertur Spi-
clionis, ibi, « Ilic potest solvi quxstio ritus sanctus ad se : sed referri ad se, est
superius proposita, etc. » simpliciter referri ad se : et hoc intcndit
Videtur enim falsum dicere in Litlcra : neyarc in Littera, ut patot inspicienli
cunccdit enim, quod datum rcferlur ad dilii^enler.
dantem, et quod Spiritus sanctus dat se,

^ Edit. J. Alleaume, rclalione.

XXVI
 !I8 1). ALH. MA(J. OUI). IMLKI).

DISTINGTIO XXXI.

l)o si^-iiili<*nlioiic i'oiiili\oiMiiii (|ii:i' <*<Mniniiiiil<'i* <*l a*(i*i'iiaiil<M' <i<^

l>oo <ii<*niihii'. nl siinilis, <^| a*<|niilis.

A. Quoinodu dicatur Filius iequalis Palri ? an sccundum subslanliam, an secundum

relalionem : ila el similis ?

PrcEterea considerari opoiicL, ciiin Ircs personco co<Tqualcs sibi sinl,

utniin relalive hoc (licatiir, an secuiHhiin substantiain : el si rclative,

utruin secunduin relationein, an secunduin essentiain consideranda sit

a^qualitas ? Deinde, quid sit i])sa ie({ualitas ? Ad (juod diciinus (|uia sicut si-
mile nihil sibi est, similitudo eniin (ut ait Jlilarius) sibiipsi non est : ita et

a^quale aliquid sibi noii dicitur : ac })er hoc sicut simile, ila et (Cquale rela-
tive dicitur. Dicitur ergo relative Filius (Cqualis Patri, et utiique Spiritus
sanctus. Est tamen ('equalis Patri Filius, et utrique Spiritus sanctus, propter
suinmain simplicitatem essentia^ et unitatem. /Fquiilisest erj^o Filius Patri
secundum substanliam ', uon secundum relationem. Unde Auguslinus
in libro V de Trinitatc ^ ait : Quicriinus ^
secundum quid auiualis sit Patri
Filius? non secundum hoc quod ad Patrcm dicitur Filius, rcqualis est Pa-
tri. llcstat ergo ut secundum id aujualis sit, quod ad se dicitur. Quidquid
autem adsedicilur, secundum substanliam dicitur, llestat erj;o ut secun-
dum subslantiam sit a.'qualis. Eadein ergo est utriusque substantia. Itein,

in libro VI : Satis est videre nullo inodo Filium aiqualem csse Patri, si in

aliquo, scilicet quod pertineal ad significandam c^jns substantiam, in^equa-

lis invcnilur. In omnibus ergo ajqualis est Patri Filius, et est ejusdem sub-
stantia;. ..Equalis est etiam Spiritus sanctus Patii et Fiiio, et in omnibus
<equ(ilis propter summam simplicitatem illius substanti<e -*. Ex his perspi-

cuuin fit, quod secundum substanliam Filius est ('equalis Patri, et utrique
Spiritus sanctus, et appellatio tantuin relativa est. .Equalitas ergo Patris et
Filii iion est relatio vel notio, sed naturalis unitas ct identilas.

* Edit. Joan. Alleaume, essen<?am.

* S. AuGUsTiNus, Lib. V de Trinitalc;, cap. (5.

^ Kdit. J. Alleaume, quseramus.

* S. AuGUSTiNus, Lib. VI de Trinitaly, cai». 4.
 IN I SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 1. 99

Yidetur autem non debere hic poni.

1. Omnia enim ista nomina essentialia
sunt : ergo inter essentialia deberentde-
terminari.
DIVISIO TEXTUS. 2. Praeterea, De sequalitate supra ha-
bitum est '
: ergo superflue videtur hic
repeti.

« Prxterea considerari oportetf cum 3. Item, yEqualis et similis non po-

tres personx, etc. » nuntur hic inter appropriata : ergo vide-
Hic incipit pars illa, in qua Magister tur, quod non debet de eis agi in tractatu

tangit non propria, sed appropriata. Et isto, qui est de appropriatis.

continetur tota in ista distinctione, quae
dividitur in tres partes : in quaruni prima SoLUTio. Appropriata rationem trahunt soiutio.

Magister tangit quid signiiicent hujusmo- ex propriis : sicut per accidens rationera
di dictiones, similis, x(jualis,pene?, quas ab eo trahit quod est per se : et sicut il-
quaedam appropriata sumuntur. In se- lud quod est propter alterum, trahit ra-
cunda tangit tria appropriata personis tionera cognitionis ab eo quod est propter
secundum assignationem Hilarii, ibi, C, se : et ideo imraediate ponendus est
« Non esi igitur Jiic prsetermitl endwn tractatus de appropriatis post tractatuni
quod vir illuslris, etc. » In tertia tangit propriorura.
appropriala secundum assignationem Ad argumentum autem dicendum, p^^ i^

Augustini, ibi, G, (( Illud etiam sciri quod non sunt ita essentialia quin per
oportet, etc. » rationes suorura norainum accessuin et
Ipse autera Magister in Littera dividit vicinitalem ponant ad propria, et ideo
primam partem in duas in quarum prima : cum eis conjunguntur.
qucTrit, Utrum similis, aequalis, et hujus- Ad aliud dicendum, quod similitudo Ad 2 et 3.

modi, relative vcl secundum esscntiam et a?qualitas dupliciter accipiuntur, sciU-

dicantur ? In secunda autem determinat cet secundum id in quo est ipqualitas et

quid significet simililudo, et cequalitas, siniilitudo : et hoc est essentia, sicut su-

ibi, B, (( lloc idem etiam dicimus de si- pra dictum est : et secundum nominis
militudine, etc. » rationem quae raagis accedit ad ralionem
Et per hoc patet sententia. unius personae, quain alterius : sicut
infra dicet, quod eequalitas est in Filio et
similitudo. Et dicunt quidam Sancti,
quod secundura aliquid est in Filio, et

secundura aliquid in Spiritu sancto : et

ARTICULUS I. hoc raodo suniitur hic in tractatu appro-

priatorum.
An Magister hic bene delerminal de Per hoc etiara patet solutio ad sequens
approprialis ? quia prirao niodo egit de eis supra, et
secundo raodo agit de eis hic.

Incidunt autem hic duae quaestiones ante

Litteram : quarura una est, Quarc Magi-
ster ponit liic tractatum de appropriatis ?
Secundo, Secundum quid attenditur
ratio appropriationis ?

• CL I SeiiLeiitiarum, Dist. XVIII et XIX; Tom. XXV.

 100 I). \\M. MAG. OIU). PK/EI)

ista sint a|)[)r()[)riala. vidolur ([uod non

cxistonlihus [)ropriis, adbuc maneant ap-
l^ropriata.
2. Ilem, Iliec ap[)ropriata non sunt a
nobis ap[)ropriata non onim ba;c appro-
:

AiniClILlS IF. priatio lit quoad nostrum inlellcctum tan-

tum, sed etiam in i[)sis signilicatis is-
Poies cjuid altcndihir ratio in appro- torum importatur ratio a[)[)ropriationis :

priatis ? et, illrum non existente pro- quia aliter ununi non appropriarelur
prio, possit esse alifjuid appropria- magis uni quam alteri ergo cum sem- :

fum ? per fucrint in Deo bujusmodi appropria-

la, etiam non existentibus [)ro[)riis, ad-

buc remanorent, ut videtur.

Doinde quoeiitur, Sccundum qucni nio- SeD CONTRA :
sed con
dum (ial appropriatio ? Proprium cadil in ratione appropria-
Vid(!tur enim, quod nulla sit, ti :ergo non existente proprio, non crit
1. yEternitas cnim, imago et usus sunt appro|)riatum.
essentialia a;qualiter pertinentia ad unum Praiterea, Si a[)propriatum est quod
et ad alium : ergo n(jn lit a[)propriatio accedit ad rationem proprii, oportet prae-
aliqua circa illa. supponererationem illam secundum quam
2. Item, Quiecumque convcniunt se- est accessus : autem est ratio pro-
boec

cundum proprietatem, non dicuntur de prii : erga oportct semper propi-ium sup-
omnihus : ista autem dicuntur de omni- poncre ante appropriatum.
bus : ergo non appropriantur.
L Item, Appropriatum estalicui, quod SoLUTio. Dicendum, quod dupliciler s

sempcr convcnit ci et non alii, sed ista contingit accipero appropriatum, scilicet
conveniunt omnibus : et similiter unitas, sccundum materiam, et boc est secun-
a?qualitas, et concordia : ergo non sunt dum id quod est appro[)riatum ct se- :

appropriata. cundum formam, id est, sccundum ratio-

4. Item, Videtur, quod percontrarium nem appropriati in quantum bujusmodi.
propria debent reciperc a[)propriata : sic- Primo modo dico, quod est sinc intollcctu
ut dicit y\ugustinus, quod potentia Patri, proprii. Sccundo autem modo numquam
quia seniores deficiunt, ne credatur deli- quia appropriatum nibil aliud est, quam
cere : sapientia Filio, quia minores stulti sccundum nominis convenicntiam
rei et

sunt, ne credatur Filius esse insi[)iens : accessum aliquem habere magis ad pro-
bonitas Spiritui sancto, ne crcdaturesse prium unius persona?, quam alterius : et
spiritus irae : ergo videtur, quod aetcrni- idoo dicit Magistcr infra, quod aeternitas
tas convenit non Fatri, scd ci qui est a dicit notioncm Patris qutc est innascibi-
principio, et imago ei qui minus conve- lilas : non quia res aelcrnitatis soli Patri
nit, et usus ei qui minus est ad usum :
convenit, sed quia secundum convenicn-
et sic vidontur omnia appropriata male tiam rationis accedit ad Palrcm, sicut in-
assignari. fra j)atebit cum de singulis quaeretur. Et
per lioc patct solutio ad primum.
Item qua^ritur, Si non exislontc pro- Au ALiiJD dicendum^ quod non cst idcm ai
Qiiaest.
prio, sitvelpossit esse aliquid a[)[tro[)ria- proprium et a[)pro[)riatum sicut non est :

tum ? idem imago et ad imaginom et non est :

Videlur, quod sic : ([uia idem piopter se ct propter alterum :

1. Adiiuc eril Dcus aitornus, et unus, et pra'[)()sitio enim notatcjus quod remotum
sapiens, et potens, el bonus : ergo cum est, accessum quemdam unde rcmolio :
 IN I SENTENT. DIST. XXXI, A, ART. 3. 101

notat, quod non sunt vere propria sed : ergo videtur, quod similitudo et sequa-
accessus notat, quod pcr aliquam ratio- litas ad se dicantur.
nem non rei, sed proprietatis rei conve- 2. Praeterea, Si dicunt relationem ista,

niuntcum proprio unius personee plus quam relationem dicunt? Si aliquam de

quam cum proprio alterius. personalibus, oporteret quod illi soli

Ad ALiuDdicendum eodem modcquod personae convenirent : et hoc non est

secundum rei naturam commune quidem verum, ut supra habitum est, et hic ha-
est, sed gratia proprietatis est convenien- betur, quod una est simiHtudo et aequa-

tia cumproprio sicut ceternitas commu-

:
litas trium.
nis quidem est tribus tamen quia eeter- :

num est sine principio principium alio- SoLUTio. Supra < de hoc plura qusesita soiutio.

rum, per hoc convenit cum eo qui est sunt. Et dicendum sicut ibi, quod ista

principium non de principio plus quam nomina, similis, et lequalis., dicuntur

cum eo qui est principium de principio. relative, connotando essentiam quando
1 4. Ad ALiuD dicendum, quod non fit ap- sumuntur concretive : el notant in suis
propriatio simpliciter per contrarium :
suppositis relationes indeterminatas suo-

scd explanatio appropriationis quandoque rum relativorum : et hoc patet cum ex-
fit per contrarium per accidens, et ad ponuntur. Similes enim sunt personse
exclusionem erroris : et hoc innuitAu- distinctae, eamdem habentes essentiam
gustinus in ipsis verbis, et iafra habebi- secundum attributa qualitatem dicentia

tur. secundum modum intelligendi : ut sa-

pientia, bonitas, et hujusmodi. ^'Equales
lueest. Ad ALiUD diccndum, quod non exi- autem sunt personse dislinctse, eamdem
stente proprio non esset appropriatum habentes essentiam secundum rationem
secundum rationem appropriati : licet quantilatis virtualis, ut potentia, virtus,

forte esset adhuc in ratione attributi es- et esse ubique, et Imjusmodi. Cum au-
sentialis, ut patct ex distinctione prius tem significantur abstracte, tunc signi-
posita. ficant essentiam praedicto modo consi-
Et pcr hoc patct solutio ad ultimum. deratam, et connotant personas oblique
similitudo enim est indifferens essentia
secundum attributa qualitatem dicentia
in tribus, et cequafitas indifferens essen-
tia secundum attributa quantitatis in tri-
ARTICULUS III. bus : et per hoc patet de facili solutio ad
omnia quse quaeri possunt.
Ulrum similitudo et wqualitas dicuntur Ad PRiMUM crgo dicendum, quod cum aj i.

relative, vel ad se ? dicitur inditferens duo dicun-

essentia,
tur, scilicet essentia qu;E non dicit rehi-
tionem, et indifferens quod supponit re-
Deinde qugeritur do hoc quod dicit in latas ad invicem personas, in quibus
Litlera : « Sicut simile, ita et sequale essentia indifferens est.
relative dicitur. » Ad dicendum, quod dicunt re-
.ALiuD ^j 2.

1. IIoc enim non videtur,cum similitu- iationem indeterminate et per hoc exi- :

do, ut dicit in Littera, nihil aliud sit gunt distincta supposita quse ad invicem
quam indifferens essentia in tribus. In- referuntur.
ditlerens autem essentia ad se dicitur :

^ Cf. I Senteutiarum Dist. XVIII. Tom. XXV,

1(1 -J n. Ai.n. M\c.. oHi). ]»n.ED.

H. I/ic (/uagrilnr (/uomodo diculur siniilis, el (juid sil siinilitudn ?

IIoc idem eliam dicimiis do sirnili el Kimililiuliiie. (lum eiiim dicilur

Filius siiiiilis Palri, lelalivc quidcm dicilur : sed siiiiilis esl PuUi ijropler

unilalem essenlia3. Ksl ei'^"o appellatio lanluin relaliva, simililudo vero in-

difrerens essentia. Unde quihusdain non indocle videtur noininea^qualitatis

vel simililudinis non aliquid poni, sed removeri : ut ea ratione dicatur Fi-

lius (cqualis Palri, (|uianec majorest eo, nec ininor: et hoc propter uni-
tatem essentia;. Ita et similis dicitur, quia ncc diversus, nec alienus, nec in

aliquo dissimilis: el lioc propter essentia' simplicitatem. Non er^o secun-

dum quod Filius est genitus a Patre, a)(iualis vel incuqualis est Patri, nec

similis vel dissimilis, sed sequalis et similis secundum sul)slanliam.

est aequahs Patri, quia nec major, nec

minor : tunc eadem ratione omnc prae-
AUTIGULLS IV. dicatum quod de aliquo dicitur per es-
sentiam vel per accidens, nihil ponit,
An nomen simililudinis aliquid in divi- quia sequuntur ex illo remotiones op-
nis ponat ? posilorum praedicatorum et disparatorum
ab eodem subjecto : ut cum dicitur, ho-
mo est animal, sequitur, ergo non est
Deiudc qiiaeritur de lioc quod dicit, lapis : et cum dicitur, homo est albus :

ilji, Unde (/uibusdam non indocle vide-

« ergo non est niger : et hoc est falsum :

tur nomine sequalitatis vel similitudhiis ergo oporlet, quod aliquid ponant.
non aliquid poni, etc. » 4. Item, iXolum est pcr se, quod ne-
1. Hoc enini videtur expresse falsum : gatio non primo in intellectu ergo
est :

quia si siniililudo est indilTerens essen- illa negatio qua dicitur, Filius nec ma-
tia, tunc ponil essentiam indirferenlein :
jor, nec minor est, in aliqua affirmatione
et hoc est aliquid ponere. fundatur priori : ergo in illa afliimatio-
2. Item, In inferioribus htec nomina ne aliquid ponunt. L

ahquid ponunt ergo cuin in superioii- : ••). Item, Videtur esse idem similitudo
bus ponant substantiam, in inferioribus et a?qualitas in divinis : cjula ulrumque (
qualifatem, vel quantitatem el sub- :
exponilur pro inditrerenti essenlia in tri-
slantia verius sit ens quam qualitas, vel bus : ergo cuin eadem sint quaj sunt
quanlilas : ergo videtur quod verius po- unius diflinitionisj erunt idem similitudo
nant in supcrioribus quam iu inferiori- et aequalitas.
bus. (j. Praelerea, dixit Augustinus', quod
t
3. Praterea, Si dicas, quod dicunt ad aequalitatem pertinetquaestio qua quae-
negationem : quia sic exponilur, rilius rilur, quare, qualis, vel quanlus sit ?

> Cf. I Sententiarum, Dist. XX. Toni. XXV.

«
 m I SENTENT. DIST. XXXI, H, ART. 4. 103

ad originem vero quis, de quo sit : gandi : quia in simililudinc considera-

ergo ad idem pertinet quale et quantum tur secundum indifTerentiam attributo-
in divinis : sed quale indillerens causat rum sapientioe, et bonitatis, et aliorum,
simiiitudinem : ergo indivinis idem sunt quoe secundum modum dicendi dicunt
similitudo et aequalilas. qualitatem. In aequalitate autem conside-
7. Item, Videtur, quod haec duo idem ratur secundum attributa dicentia quan-
sint quod identitas : quiaunum in sub- titalem virtualem in seternitate duratio-
stantia facit idem : omne autem quod nis, et magnitudine existendi ubique, et
de se dicit qualitalem vel quantitatem in potestate operandi.
inferioribus, vertitur in divinis in prre- Ad alkjd dicendum, quod qiialis non Ad 6.

dicationem substantioe, ut dicit Boetius : simpliciter, sed secundum aliquid consi-

crgo illa praedicant substantiam, et sic dcrntum, pertinet ad quaestionem de qua-
faciunt in divinis idenlitatem, et non litate, sccundum quod attributum dicens
similitudinem, vel aequalitatem. qualitatem est virtus ordinata ad actum,
sicut scientia virtute sua facit considera-
SoLUTio. Dicendum, quod ponunt in re, ct secundum potestatem sciro cst
divinis, et positive habcntexponi. Etilla facultas considerandi bene vcl male : et
quae dicit Magister in Littera, sunt ne- quoad hoc facit cequalitatcm, scd in se
gationcs conscqucntes oppositae compa- facit similitudinem.
rationis quae cst secundum majus et mi- Ad aliud dicendum, quod omnia illa ^^ ^
nus : non intendit Mig isterdicere,
et attributa sunt substantia sed sccundum :

nisi quod non ponunt aliquid divcrsum a hoc non accipitur ratio dislingucndi intcr
substantia, sicut faciunt in infcrioribus : attributa, ut supra probatum cst^ : sod
sicut enim dicitur primo Euchdis
in : potius penes modum inteUigondi : sic
^qualc cst, quod suppositum aHcui, enim in inferioribus dicit Philosophus,
non excedit, ncc exceditur. Et ista ex- quod si quis bicubitali magnitudine
positio pcr negationem accidit aequali in posita, dixerit quod positum est essc
quantum est primum in genere propor- quantum, quid est dicit, ct quantum
tionum, eo quod sicut docet Boetius, quid signilicat : ita etiam in supcriori-
omnis incequalitas oritur ab oequalitate, bus cum dicitur , Deus substantia,
et reducitur ad ipsam : quia aequaie acci- Deus sapiens, dicitur quidcni quid
pitur pcnes unum in proportionibus in utroque, non tamen signihcatur in
quantitatis, et ita est dc simiii in compa- modo intolligcndi et idco gratia quo-:

rationc qualium : hcet pr-opric in illis rumdam attributorum dicuntur personae

non sint signabilcs species comparatio- unum, et gratia quorumdam similos, et
nis, quomadmodum significantur spccies gratia quorumdam aequales et puto, :

proportiouum in quantitate. I^^t per hoc quod non dobent dici idcm quia supra :

patct solutio ad quatuor prima osten- : habitum ost ^ quod Pater et Filius non
sum enim ost quid intendit Magistcr in sunt idcm Deus ct hoc ideo quia
:
,

Liltera, ct unde venit negatio conse- idem est habens in se articulum, qui
quens magis in his quam in aiiis, dcterminat suppositum quod est pcrso-
Ad idautem quod ultcrius videtur pro- na et idco cum non sint idem suppo-
:

bare, quod indivinis simiiitudo sit ajqua- situm, non cruut idcm Dous habet :

lilas, et c convcrso : dicendum, quod ctiam in so unitatem substantia^ et gra-

licot indilforons essentia causet utruui- tia hujus bene possot dici : sed nou pot-
quc, non tamon considcrata est in utro- cst dici, quod sunt alius, vol divcrsus
que sccundum cumdem modum intcrro- Deus.

» Cf. I SenlciiLiarum, Disl. YIII. Tom. XXV. 2

cf, \\^\^^ \)\^\^ IV. Tom. XXV.
 I). ALI5 MAd. Olll). IMM:I).

Kt ex hoc patet etiam ultorius .solutio et sic vera : sed baec dislinctio non habet
(jUiestionis. ([ua posscl quaMi, ([uare arlem, nec rationeni : quia idem nec vo-
unuui iu sul)stantialibus attribulis in di- ce, nec signilicatione adjectivum esl, sed
vinis personis non facil idcni, sicut ununi signilicativum el discretivum subslan-
in qualilativis facit siniile, et in quanti- tiie.

tativis facit iequale ? Sunt tanien qui Pfieterea, Si esset neutri |Treneris, in-
distinguunt istam, Pater el Filius sunt congrue addcretur cum boc nomine,
idem Deus, ex eo quod ly idem potest Deus, quod est masculinuni : sicut in-
esse masculinum et substantivum, ct sic congruc dicitur, Pater et Filiussunt istud
falsa vel neutrum et quasi adjectivum,
: Deus.

C. De sentoilia sancli Ililnrii, (/iia in Trinitate personarwn propria ostendit.

Non est ifiitur hic praUernntlendiim, quod vir illuslris Ililarius proprie-

tates personaruui assignans, dicit in Patre esse a^ejnilatern, specieni in

imagine, usum iu munere :qu(e tauta» difficultntis sunt verba, ut in eorum
intelligentia atque explanatione vehemenier laboraveril Augustiuus, ut ipse

ostendit in lihro VI de 7V/////rt/6' ', ita dicens : Quidam cum vellet brevis-

sime singularum in Trinilate personarum insinuare pro])ria : yEternitas est,

inquil, in Patre, species in imagine, usus in munere. Et quia non medio-
cris auctoritatis in tractalione Scriplurarum eL assertione lidei vir exslitit

(ha^c enini Ililarius in libris suis^ posuit), horum verborum, id est, Patris,

et imaginis, et muneris, (eternitatis, speciei, et usus, abdilam scrutatus in-

telligentiam, quantum valeo, non eum secutum arbilor in ffilernitatis vo-
cabulo, nisi quod Pater non habet Patrem de quo sit : Filius autem de P^a-

Ire est, ut sit, atque ut illi coaternus sit. Imago enim si perfecte implet
illud cujus imago est, ipsa coaquatur ei, non illud imagini sua : in qua
imagine speciem nominavit. Credo proj)le]" pulchriludiuem, uhi tanta est

congruentia et primaa^qualitas, et prima siuiililudo nulla in re dissidens,

et nullo modo ina^qualis, et nulla ex parte dissiinilis : sed ad identitatem

respondens ei cujus imago est : ul)i esl |)rima etsumma vita, cui non est
aliud vivere, et aliud esse : sed idem et primus ac summus intellectus, cui
non est aliud vivei^e et aliud intelligere, sed idein hoc est unum tamquam
verbum perfeclum, cui non desit aliquid_: et ars qua'(ianj omnip^jtenlis et

1 S. AuGCSTi.Nus, Lib. VI de Trinitate, cap. 10.

- .S. niL.\.RiLs, Lib. de Synodis.
 IN I SENTENT. DIST. XXXI, D, E. lOo

sapientis Dei, plena omniuin raliunum vivenLiuin et iucoiumutabilium : et

onnies unum in ea, sicut ipsa unum de uno. cum quo unum : ibi novit
omnia Deus qucC fecit per ipsain.

D. Hic de Spiritu sanclo qiiare usus dicalur ?

Est aiitem ineffabilis quidam complexus Patris et imaginis, qui non est
sine perfruitione, sine charitate, sine gaudio. llla ergo dilectio, delectatio,
felicitas, vel beatitudo (si tamen aliqua humana voce digne dicitur) usus cih

illo appellataest breviter, etestinTrinitate Spiritussanctusnon genitus, sed

genitoris genitique suavitas, ingeniti largitate atque ubertate profundens'
omnes crealuras pro captu earum. Itaque illa tria et a se invicem determi-
nari videntur, et in se infinita sunt. Qui videt hoc vel ex parte, vel perspe-
culum in cenigmate, gaudeat cognoscens Deum, et gratias agat. Qui vero
non videt, tendat perpietatem fidei ad videndum, nonper ca^citatem adca-
lumniandum : quoniam unus est Deus, sed tamen Trinitas ^ Ecce habes
qualiter verba Ililarii prcemissa accipienda sint, licet tantcC sint profundi-

tatis, ut etiam adhibita expositione vix aliquatenus ea intelligere valeat

humanus sensus: cum et ipsa eorum explanatio, quam hic Augustinus edi-
dit, plurimum in se habeat difflcultatis et ambiguitatis.

E. Quod secundum hanc expositionem non dislinguuntiir ibi proprietates

personarum tres.

Non enim secundum prcemissam expositionemdistinguuntur hic tres illa3

proprietates superius assignatffi, sed ipsae hypostases distincta; ab invicem

monstrantur. .Eternitatis tamen nornine eadem videtur designata pioprie-
tas, quam notat hoc nomen, in(/enitus. ^ed videamus quid sit quod ait

« Imago si perfecte imjjlet illud cujus imago est, ipsa cocPquatur ei, non
illud suae imagini. » Videtur enim dicere, quod Filius (|ui est imago Patris,

Patri cocequatur, non Pater Filio : cum et Filius dicatur a:qualis Palri in

'
Edit. J. AUeaume, perfundens.
^ S. AucusTiNrs, Lib VI de Triiiitale, cap. 12.
io(; n. \\A\. MA(i. om. i>n/Fj).

Scn|)Uira, ol Palor Filio : s(!il Filiiis linc liahcl a l*ali(' ul siL oi a»qualis,
Piilcr aulciii iioii lialicl a Filio : cl laiiicii l''ilius plciie ac pcrfecle (cqualis

esl Palri, id csl, iiiia|4<) ei cujusesl iiiiayo.

K. (Jiiaie dicalKr /Jilarius projiria personarmn assii/nasse iit verhis prxdictis, ciim

ibi non sinl eupress/e proprictates ?

Prnpria cifio j)ersonaruiii iii prtcdiclis verhis assi^-nasse diciUir iiilarius,

(|iii;i rclaliva unniina persnnariiin posuil, scilicel i*aU'is, iina^inis, ct niu-

neris, ({ua' rclalixc dicunlur dc personis,et proprietales notanl quibus dis-

lin^uunlur persona'. Jta enini dicitur Spirilussanclus niunusrelative, sicut
donuin. Veruintamen ipsas proprietates aliis Iribus noniinibus non sigiiili-

cavit, juxta praMlictain Au{j:ustini ex|)osiUonem, nisi snlo nnmine wAernita-

/is, qun nnn ipsam paternilatem, sed eam vnluit intelli[i,i nntinnem qua
dicitur ifif/enifus.

2. Item, Supra ' probata ost coa;torni-

tas porsonarum aequaliter et ibidom, :

quod si Pator ost aeternus, quod etiam

Filius est aetcrnus ergo non debet spe-
:

AiniCULUS V. cialitor rcforri ad Patrem.

3. Itom, secundum mo-
Coaetornitas
Qiiare selernilas approprialur Palri ? dum inteUigendi dicit spatium non intor-
seclum, ut dicit Isaac, quod cst monsu-
ra extrinsecus a(Jjacons esse duranti sine
noindo quaeritur de secunda [)arto ubi variationo el termino. Sic otiam dicit

dicil, ibi, C, « Nun esf ifjitur hic prie- Dionysius, quod aetornitas est antiquum
termittenduin, quod vir illitstris, etc. » ol invariabile ot univorsale in moliendo :

VA quaeruntur tria : quorum primum, boc autcm aequaliter omnibus convonit :

Quare aoloruilas altribuitur l*atri ? ergo non spccialilor altribuitur Patri.

Socundo, Quare imago i'ilio ? i. Item, Si accipiamus socundum dif-

VA tertio, Quare usus Spiritui sanclo? tinitionom lioctii, quod aetornitas est in-

terminabilis vitae possessio tota simul :

Ai) 1'iuMr.M piocoditur sic :

iterum a-qualiter convenit tribus : ergo
I . Quodcumquo nomen a?qualitor dici- malc attribuilur uni, scilicet Patri.
tui' (le Iribus, non altribuitur specialilor ^. Item, Quairitur de solutione quam
alicui : sed dicimus in symbolo Atliana- ponunt quidam, quod significet esscn-
sii : « ^^*]lernus Pater, eeternus Filius, tiam qu;e communis est tribus : sed
seternus Spiritus sanctus : » orgo aetor- connotat notionem Patris, et idoo attri-
nitas non attribuitur spocialitor alicui. builur Patri. Et boc volunt liabore ex

1 Cf I Sentenliaium, Dist. IX. Tom. XXV.

 IN 1 SENTF.NT. DIST. XXXI, F, ART. 0. 107

verbis Magistri infra, ubi dicit, quod

eamdcm notionem dicit quam dicit inge-

nitus.

Skd gontra :
ARTICULUS VI.

1. Quidquid dicit essentiam el conno-

tat notionem unius pcrsonae, proptcr hoc Qiiare imago appropriatur Filio ? el,

Quarc Filius dicatur specics Patris ?

quod signilicat utrumque, non potest
dici de omnibus sicut mittitur, et pro-
:

cedit temporaliter, et hujusmodi ergo :

si aeternitas in intellcclu suo ckiudit no- Secundo queeritur de imagine quae

tionem Patris, non dicetur de aliis per- appropriatur Filio : ct quia supra ' satis

sonis, quod sint oetern*. apcrte ostensa cst ralio, quare imago
2. Item, Non possum dicere, quod propric convenit Filio, ex illa etiam satis

Filius sit essenlia divina, et ingenitus : potest quare imago essentialiter di-
elici

cum ergo tantum valeat seternitas, quan- da, appropriatur eidcm quia scilicet :

tum essentia ct ingenitus, non potcro rationem habet accedentcm ad id quod

dicere, quod Filius sit seternitas vel proprium est Filio.
aiternus. Hic autem relinquitur qusestio de dua-

bus diflinitionibus imaginis, quae tan-

SoLUTio. Dicendum, quod ceternilas guntui' in notula Hihirii, quse assignatur
non est proprium Patris, nec per se, nec hic in quibusdam libris : quarum prima
per connotationem notionis suae sed est :
haec est :

appropriatum, eo quod in sua ratione 1. Imago est ejus rei ad quam imagi-
plus accedit ad Patris proprium quod est natur species indiirerens : sed species in-
innascibilitas, quam ad proprium alte- dilTerens est Patris : ergo imago est

rius personee et hoc sic patet

: ^Eterni- :
Patris : non ergo Filii, F^ilius enim est

tas est interminabilis vilae possessiu. indiHerens species Patris.

Quod autem est interminabile, est prin- 2. Item, Quid dicit ly imnginatur ? Si
cipium non de principio quod licet es- :
actum imitandi, sicut dicitur communi-
sentialiter conveniat omnibus personis, ter ergo imago est rei quam imitatur
:

tamen secundum aliquam rationem prin- imago hoc autem est prototypus, ut
:

cipium habet Filius, et principium habet dicitDamascenus, vel exemplar, ut dici-

Spiritus sanctus : sed Patcr secundum tur communiter. Ergo videtur, quod
nullum moduin : ergo ratio aeternitatis proprium Patris debeat poni exemplar,
plus accedit ad proprium Patris, quam et non seternitas in isto ternario quem
alterius. ponit Hilarius quia aliter non respon-
:

Et per hoc patet solutio ad onmia deret sibi.

objecta. Errant enim qui dicunt ipsam 3. Item, Quare Filius (YxcWnv spccies?
connotare notionem Patris quia dictio :
Species enim aut sumitur ut in logicis,

connotat illud quod claudit in suo intel- aut sicut in naturalibus, aut sicut in'spi-
lcctu cum principali significato : et per ritualibus. Si primo modo tunc species :

hunc modum non distinguuntur altri- est prsedicatum de pluribus diirerentibus

bula personarum, ut dictum est. numero : ct hoc non convenit Filio. Si

autem secundo modo tunc specics est ;

forma dans esse et rationem et hoc itc- :

rum F^ilio non convenit. Si tertio modo :

tunc FiHus esset ratio secundum quam

' Cf. Supra, Dist. XXVII et XXVIIT.

 lOS I). AMi. y\\r,. oni). ph.kd.

l"()i'in;ililcr co^no.sccrct Palcr, cl sic esscl gillo. .\lia auleiu dalur dc iiuagiiie, s(!-

sapicus sapieutia i;ouila : quod ileruui cuiidum (juod est ad exemj^lar iu quod
falsuui cst, ut |)r(»l)abilui- iu scqueuti ducil : ducil eiiim iu illud jicr lioc (jiiod

clistiuclione. Si dicas, (|uod vocatur hic esl imagiuata etwquata sibi simililudo,
species speciositas, ut videtur dicere Au iMU.MU.M autem dicendum, quod
Augustiuus in lAltera. (Iontha : Specio- cum dicitur, c< Imago est ejus rei, etc, »

sitas iuiaginis est polius a suj)Oiliuitis construitur ly iinatjo cum ly ejm rei, iu

iiuaj^ini, ut est venuslas coloris in com- liabiludine ellicieulis et termini simul :

niensuralione partiuui iu meiubris el quia imago est ab illa re, et ad illam de-
colore, quam iu ipsa imagiuis ligura : moustraudam : el non
ideo sequitur,
cum ij^itur ista sint bonitatis et grati(P quod sil illa rcs : quia non est ibi cou-
qua? imag-iui spirituali supcrinducuntur structio in hahitudine subjecti ad for-
a Spiritu sancto, videlur quod speciosi- mam : sicut cum dicilur, imago statuae

tas magis convenit S[)iritui sancto, vel aeris.

quam Kilio. Ad aliud dicendum, quod ly imagina- Ad
i. Pra?terea, Totum quod ponitur iii tur, dicit actum imitandi : et tamen Pa-
dilliuitione ista, convenit Spiritui san- trinon attribuilur ratio exemplaris, quia
cto : est enim Spiritus sanctus indiffe- non convenit sed ratio principii ad :

rens species I*atris et Filii : ergo csl ima- imaginem. Imago enim nou necessario
go, et sibi species debet appropriari. fit ab exemplari jirimo cflicienter, sicut
idolum Petri vel yEsculapii fil ab arti-
rLTERius quneritur de secunda diflini- fice : sed imago in divinis est ab eo cu-
Qusest. 1.

tioue : Imago est rei ad rem coaiquan- jus cst iuuigo. sicut a priiicipio : et quia
dam imaginata et indiscreta similitudo. ratio principii non imporlatur iu exem-
1. enim imago quandoque
(jUiu sit plari, sed in oeternilale, ul jirius habi-
minor, et quandoque major, ut patet in tum est : ideo attribuitur Patri aeternitas.
statuis idolorum et sauctorum, non vi- Si autem objiciatur, quod ratio prin-
detur esse rei ad rem coaequandam. cipii etiam diminuta est, quia non im-
2. Praeterea, Cum discrctio sit in om- portat imitationem : sicut exemplar di-
nibus illis in quibus est imago et exem- cens imitationem, non dicit jirincipium :

plar, non enim sibi imago est, videtur neutrum convenit Patri per com-
et ita
quod male dicat indiscreta. parationem ad imagiuem. Diccndum,
3. Item, Imago cum sit ad rem coa?- quod non est verum ratio enim princi- :

quandam, potius videtur esse aequalitas, pii importatur per aeternitatem, mo- et

quam similitudo. dus principiandi per imagiuem, eo quod

imago non liabet absoluluiii intellectum,

Queest •?
rLiKHii s quceiitur, Qua ratione ei qiii sed respectivum : et ideo ex iiuagiue iu-

sic esl imago, approprialur species? Xoii telligilur exemplar, sed non iutelligitur

euim est speciositas nisi ex substantia : principium : ut ergo utriinKjue inlelliga-

et ila videtur una esse species trium, sic- tur iu Patre, expriiuitur a'lernitas in

iil una est essenlia triuiu. Palre, et cointelligilur exemplar iu ima-

gine.

Solutio.
SoLUTio. Dicendum, quod duffi difliui- diceudum, quod sjiecies quae
Ai) ALiUD
liones quas laugit in lAttera, diversili- appropiiatur Filio (ut Augustinus dicit)
cantur iu co quod uiia est iiuaginis se- est idem quod speciositas et secuudum :

cuuduiii quod est ab exemplari : sic euim rationem convenientite non est nisi in
habet iudiircrentem speciem cuiu illo : l''ilio et hoc propter rationem suae ema-
:

sicut cera cum liguia sigalli, ex hoc nationis quae est generatio : quia ipse
quod secunduin iini^ressionciu est a si- accijiil speciem ct formaiii Patris, ut
 li\ J SENTENT. DIST. XXXI, ART. 7 L^T 8. 109

forinam naluroe et substantioe. Spiritus quod convenit ei por clfectum ; quia

autcm sanctus acclpit essentiam proce- bene facit uti caiteris donis : hoc nihil

dendo quomodo donum, quod de sua ra- est : cum enim appropriatum Patris et

tione non dicit formam, et speciem ejus Fiiii conveniat eis ab eetcrno, non re-

a quo procedit et ideo licet id quod

:
spondebit directe approprialum Spiiitus
est species sit in tribus, tamen ratio spe- sancti, nisi etiam ab aeterno conveniat.

ciei et speciositas dicit magis accessum 2. Prseterea, In Liticra dicit Augusti-

et convenientiam ad proprium Eilii, nus, quod dilectio Patris et Filii, sive

quam alicujus aliorum. delectatio, vel feiicitas, sive beatiludo,

l 4. Ad aliud patet solutio per dicta. vocata est usus ab Hilario : haec autem
ab eeterno conveniunt : ergo et usus.

eest.i. Ad m quod objicitur de secunda diffi-

**
nitione, dicendum quod in statuis pro SoLUTio. Leve est hic solvere : quia SolutiO.

tanto non est perfecta reprjesentatio, uti dupliciter superius est difhnitum,
quod non est proportionata quantitas ; scilicet ad uti vioe, et uti patrise. 1 ti

hic autem difllnitur imago implens et
reprsesentans perfecle id cujus esfimago.
2. Ad alujd dicendum, quod non intelli-
gitur hic de indiscrelione personse,
potius de indiscretione
enim vise est id quod in usum venerit, ad
ahud referre quo fruendum est. Uti au-
tem patrise quod cadit in diflinilione
scd frui, sicut supra dixit Augustinus, quod
convenientiae in frui est uti cum gaudio, non adhuc spei,

eo in quo est imago : si enim in illa sed jam rei et secundum lioc utuntur
:

convenientia discerneretur, tunc discon- se Pater et Filius : et usus in ratione ad

veniret, et non esset imago. amorem appropinquat et delectationcm

3. Ad ALiUD dicendum, quod imago dicit quae est Spiritus sanctus : quia talem
qualitatem circa quantilatem dictam ;
usum non facit nisi amor et delectatio.

et ideo potius dicitur similitudo quam Et per hoc patet solutio ad totum.
sequalitas, ut ratione ejus quod est quan-
titas, sequet : et ratione ejus quod ponit
circa quantitatera, assimilet.

ARTICULUS VIII.
aest. 2. Ad id quod ullerius quseritur, Quare
species Filio sive imagini attribuitur, Utrum Filius hcne dicatur ars Patri ?
jam in prsehabitis solutum est.

Deinde quseritur de hoc quod dicit,

ibi, in hne cap. U, « Ars qusedam omni-

ARTICULUS Yll. potentis ct sapientis Dei plena omniuyn

rationum viventium, ctc. »
Qiiarc iisus atlribuitur muneri sive 1. Quidquid enim aliquis cognoscit,
Spiritui sancto ? arte sua cognoscit : si ergo Filius est
ars Patris, Pater cognoscit Filio.
2. Item, In Littcra dicit : ft Novit
Tertio quseritur, Quare usus attribui- omnia Deus qux ipse fecit per artem ip-
tur muneri ? sam : ergo Pater est sapiens Filio quem
1. Usus cnim est quod in facultatem genuit, ut videtur.
voluntatis assumitur, ad aliud referre :

munus autem sive donum Spiritus sancti SoLUTto. lsta> raliones bene conclude-
Soluiio.
non refertur ad aliud ergo videtur, : rent si ars et intellectus et sapientia pro-
quod non convenit ei usus. Si dicas, prie dicerenlur de Filio, et non appro-

I
 MO I). AM{. MA(;. 0111). 1>1{.KI).

prialo. lliule vernni esl, (|ii()(l Patci- oiii- ccjnvonicnliain ct accossuni dicunt ad
nia cognoscit in arte sua et in intellectu Filitini, secunduni (|uod ipse verhuni,
suo non tamen sequitur, qnod cogno-
: niagis quani ad Patreni vel Spiritum
scul Filio quia una est ars trium, et
: sanclum : et ideo Filio plus quain aliis
unus intellectus trium, sicul una essentia appropriatur.
trium : sed intellectus et ars et sapientia

fi. Qiiod carumdem persnnarum dis/i)ictio)iem notal Augiistimis aliis vcrbis si/ic

expressioiie trium perso)iarum ?

IIIikI etiam sciri oporlet, quod earuiiulGin Irium personarum (lisliuclio-

iiem Au^ustinus ostendere volens sine expressione illarum trium proj)rie-

tatum superius commemoratarum, in lihro Ide Doctrina C/wi.stiana sic ait

In Patre est unitas, iii Filio (eqiialitas, in Spirilu sancto unitatis a^qualila-

tisque concordia. Et lurc tria unum omnia propter Patrem, <pqualiaomnia

propter Filium, connexa omnia propter Spirituin sanclum. Itaque Pater et
Filius et Spiritus sauctus et singulus quisque liorum Deus est, et simul
omnes unus Deus et singulus quisqiie horum plena substantia est,
: et

simul omnes una substantia Pater nec Filius est, nec Spiritus sanctus : et

Filius nec Pater est, nec Spirilus sanctus : Spiritus sanctus nec Pater
est, nec Filius : sed l*aler lanlum Pater, etFilius lantum Filius, et Spiri-
tus sanclus tantum Spiritus sanctus. Eadem tribus ceternitas, eadem in-

commutabilitas, eadem majeslas, eadem polestas. In bis verbis aperte

insinuatur personarum trium dislinctio.

II. Quarc Patri attribuatur iniitas, ct Filio sequaliias ?

Sed plurimos movet, quod Patri attrihiiit unitatem, Filio (Rqualitatem.

Cum enim unitas dicatur secundum substantiam, non tantum in Patre est,

sed eliam in Filio et in Sj)iritu sancto : et cequalitas una est Palris et Filii

et Spirilus sancti. (air er^o Palii allribuitur unitas, et Filio a^qualilas?

Forle eadem ratione atlribuitur Patri unilas secundum Augustinum, qua

supra eidem a3lernitas secundum Ililarium : (|uia videlicet Pater ita est ut

ab alio non sit : et quia Filiuni genuit unum secum Deum, et Spiritussan-
t
clus ab eo procedit unuscumeo Deus. Unitas ergo in Patre esse dicilur,
quia nec est aliquid aliud a quo sit. Non cnim abalio est, nec ab eo aliquis

1
 IN I SENTEiYl. DIST. XXXI, If, ART. 9. 111

vel aliquidestab («teriio, quod unumcum eo non sit : Filius eniui et Spi-

ritus sanctus unuin sunt cuni Patre. Unde veritas ait : E(jo et Pater unum
sumus '.

aliquo modo semper dicitur forma. Aliiim

modum scptimum ponit unius qui est
ARTICULUS IX. secundum causam efficientem, sic dicens
Quse sunt multa processibus, sunt unum
Quare Palri allrihuitur unitas ? principio. Alium iterum, scilicet octa-
vum ponit modum secundum universa-
lem omnium causam, sic dicens Non :

Deinde quseritur de hoc quod dicit in est quod omnium est causa unum mul-

tertia parte, ibi, G, « Iltud etiam sciri torum unum sed ante omne unum et
:

quod eariandem, etc. »

oportet, multitudinem, determinans. Ad hos ergo
Et quperuntur tria quorum primum :
modos reducuntur modi unius : ita quod
est,Quare Patii atlribuitur unitas ? sex accipianlur a forma, et duo a causa

Secuudum, Quare Filio eequalitas? efficienle in genere vel universali, quse

Tertium, Quare Spiritui sancto cequa- est causa prima. quod

Constat autem,
litatis et unitatis connexio ? unitas non convenit Deo nisi ultimo modo.
Cum igitur illc modus conveniat aequa-
Ad primum proceditur sic :
litcr tribus personis, non dicit specialitcr

Innuit enim Dionysius in libro de Di- appropriatum Patris.

vinis nominibus ^, unum dici sex modis.

Dicit enim sic de uno : Ununi est omnium Pr/ETErea, Ulterius quaeritur de divi- Qusesiiunc.

inegressibililer causa : nihil enim existen- sione Dionysii, Quare non ponit unum
tium non participans uno. Et per hoc
est penes matei-iam, sicut ipse ponit pencs
innuit unum quod estprincipium entium, eflicientem ct formam ?

et converlitur cum ente, secundum quod Itern, non causat unum, ncc
Efficicns
dicimus, quod unum et ens sunt princi- multum in rc quia ipse est extra rem
: :

pia transcendentia omne genus. Et sub- ergo videtur, quod penes efficientem ni-
jungit iterum de unitate, dicens : Omnis hil dicatur unum.
numerus unilate participat : et per hoc Item, Philosophus ponit unum perfe-
videtur innuere unitatem quse est princi- ctum :hoc non tangit hic.
et
pium numeri, quia unitas est potentia Item, Ponitur unum per accidens tri-
omnis numerus. Deinde per ordincm bus modis, scilicct accidens et subjectum :

ponit qualuor modos alios, sic dicens :

vel duo accidenlia in subjecto, sicut
Nequeenim est multitudo non partici- grammaticum et album in Socrate sunt
pans uno : sed ea quai sunt multa parti- unum: vel duo accidentia in accidente
bus,. sunt unum toto : et (juoe sunt mul- tcrlio, sicut musicum et album in ve-
ta accidcntibus, suut unum subjccto : niente sunt unum et hoc non tangitur
:

et quae sunt multa numero et virtutibus, hic.

sunt unum spccie : et qute sunt multa
speciebus, sunt unum genere. Ilis ergo SoLUTio. Dicendum, quod de uno et soiuiio.

sex modis dicitur unum ita quod unum : unitate non est hic intenlio principaUs :

* Joau. X, 30. cap. 13.

^ S. Dio.Nvsius, Lib. de Diviiiis iiominibus,
 112 D. Al.n. MATi. OIU). V\\Al\).

sod quiintuin liic .'^uflicit ad iut('Ui|j;('U- uuuui subjecto, non cnim csl accidcns
(iuui, (juarc uuilas altril)uilur Palri, no- accidcnti nisi suhjccto : ct hcct nuitcriali-
tanduui quod unitas dc sc habct tria, lcr [)()ssii variari Iioc multis modis, ta-
quando pro[)ric accipitur, scilicet indivi- mcn ornnes reducuntur ad unum subjc-
sihilitatcin, et privationcni, cl i'ationem cto. Similiter unum continuitalc rcduci-
princi[)ii. Kst enini unitas et indivisihilis, lur ad uuum toto : quia utrumque
etestprima, ct est principium numeri : illorum multitudincm habet in potentia
ct in his trihus notioncs Patris vicinantur divisionis [)artium.

ei : quia duplcx est divisio, scilicct in se, Quod autcm objicitur de causis, di-
et cx alio exirc pcr divisioncm : in se, cendum quod licet res non sit una, vel
sicut quantuni dividitur : exire ab alio multa ex causa cfnciente dico tamen, :

pcr divisioncm, sicut causatum dividitur quod prima mullitudo causatur a distin-
a causa sccundum rationem appro-
: et ctione caus.-e efficientis et ctrectus : ct
ximandi Patri non convcnit in sc dividi, ideo etiam in aliquihus non potest inve-
nec alicui [)crsonae : scd quodammodo niri numerus, nisi per distinctioncm cau-
Filius et Spiritus sanctus exeunl a Patrc, sae et causati, sicut in intelligentiis se-
non pcr divisionem, sed pcr distinctio- cundum eos qui ponunt intelligentias
nem. autem non cst cx alio
l*ater ct ; suhstantias separatas, et unam sub alia
ideo per hoc quod non cst de principio, secundum ordines motorum sphaerarum.
ponit convenicntiam ad rationem unius. Ycl dicatur, quod est causa efficiens ut
Item, Unitas est prima et primum est : efliciens tantum, et est causa cfficicns
ante quod nihil : et ideo attrihuitur Palri cum ratione exemplaris : et illa secunda
gratia innascibilitatis, aliquando est in qua uniunlur ea quae
Item, Tnilas est principium facicns sunt unius cxemplaris : sed hoc non cst

numerum ex sua substantia itcrata : ct intentio Dionysii, primum

scd quia :

per hoc competil Patri gratia auctoritatis unitas principii secundum eum minor cst
gencrandi et spirandi, qui dc suhstantia quam unitas generis.
sua non iterata, sed eadem manente, Si autem quaeritur, Penes quid accipi-
producit Filium et Spiritum sanctum :
quod iinum di-
tur divisio ? Potest dici,
et per hoc patet, quod juxta secundum citur simpliciter, et secundum quid ct :

modum sumitur unitas quae appropriatur si dicalur secundum quid, quod tuncerit

Patri. Potest etiam sumi juxta primum unum per id quod est extra unum et :

modum : quia principium non de princi- hoc est causa efriciens in genere, vel uni-
pio est, in quo omnia uniuntur quoe egre- versalis: et sic accipiuntur duo modi,
diuntur ex ipso : sicut est Patcr, ut pro- scilicet octavus, et septimus. Si autem
hatur in nota quae hic ponitur, et incipit dicilur simplicitcr unum : aut perse, aut
« Si quis innascihilcm, etc. » per accidcns. Si per accidens : tunc esl
Et per hoc patel solutio omniuni quc-e quartus modus. Si aulem dicitur per sc :

objccta sunt do hoc quod Palri non dehet aut a forma quae dat esse, aut a forma
attribui unitas. quai est unitas ipsa. Et si al forma quae
est ipsa unitas secundum quod donomi-
Ad queest. Ad quod quseritur de divisione Dio-
II) native praedicatur de numcro, sic est mo-
nysii, dicendum quod o[)tima est quia : dus socundus. Si autem a forma quae dat
ipse specialem tractatum in codcm capi- esse : aut illa accipitur ut principium,
tulo facit de pcrfeclo tamen potcst rc- : aut ut detorminans ot distinguons in hoc
duci ad urmm tcrtio modo diclum, quod cns vel illud. Si primo modo : tunc ost
est unum toto : quia dicit Philosophus, unum convoi\sum cum ontc : et sic est

«Tolum ct pcrfcclum idcm dico. » Omn(! modus primus. Si secundo modo : aut
autcm unum pcr- accidcns i-cducitur ad dat ossc naturcO : ct sic est modus ter-
 IN I SENTENT. DIST. XXXI, II, ART. 10. 113

tius : quia in illo comparatur forma to- cum supra determinatum sit quod con-
tius ad partes materiales, quibus datur venit fequaliter tribus ?

esse sccundum naturam ab ipsa forma. 2. Item, Si ego sum aequalis tibi, be-

Aut ut dat esse rationis et hoc aut cst :

ne sequitur, quod tu etiam es aequalis
totum essc, et sic est unum specie aut : mihi ergo a simili Filius est aequalis
:

est ut pars esse, et sic est unum genere. Patri, et Patcr est aequalis Filio.

Si autem Quarc Dionysius,

qua^ritur, 3. Forte dices, sicut communitcr dici-
cum tangit unum specie, dicit quod sunt tur, quod ratio sequalitatis incipit in se-

multain Deo nuraero, aut virtutc ? mul- cundo, et non in pi'imo : quia omnis pro-
titudo enim cujus unitas est species, non portio et comparatio prseponit sibi id ad
est differens virtute tantum, sed numero, quod ost proportio et comparatio : et

ut videtur quod patet etiam per speciei

:
idco cum Pater sit non ab alio, non ex-
difrmitionem quam dat Porphyrius,quod cedit ratio aequalitatis ad rationem pro-
species est, quod prsedicatur de pluribus prii Patris. Contra, quia secundum hoc
differentibus solo numero. Dicendum, et Spiritui sancto appropriandaest aequa-
quod magis simpliciter et absolute cau- litas, sicut Filio.

satur a materiae divisione, ut supra dixi- 4. Falsum videris dicere in

Praeterea, :

mus sed multitudo in sabstantiis sepa-

:
geometricis enim saepe facis demonstra-
ratis et Angelis est per numerum ejus tiones supponentes, quod idem angulus

quod est, et numerus ilhus cognoscitur est aequalis sibi : ergo aequalitas videtur
distinctione virtutum. Cum igitur in tria esse in uno.

dividantur superccelestes essentise, scili- 5. Praetcrea, Cum similitudo etiam in-

cet in substantiam, et virtutem, et ope- cipiat in secundo, praeponendo sibi eum
rationem, cognoscimus nos numcrum cui est similis, quare non appropriatur
per operationcm virtutem in alia pro-
et Filio similitudo sicut aequalitas ?

portione potestatis se habentem ad sub-

stantiam in illo et in illo Angelo : ct ideo SoLUTio. Dicendum, quod aequalitas soiutio.

ponit multitudinem virtutis cum multi- attribuitur Filio gratia imaginis, ad cu-

tudine materiali. Utrum autem Angeli jus notionem accedit propinqua ratio

difTerant specie, vel non, aliaest qua^stio. aequalitatis : sequitur enim, si est imago,
Ad hoc quod objicitur de causa mate- quod est aequalis, et non convertitur.

riali et finali, dicendum quod fmabs est Ad primum ergo dicendum, quod com- ^d i.

consequens rem perfectam et ideo :

munis aequalitas determinata est supra,
unum non accipitur ab ipsa. In materiali ratione ejusin quo est aequalitas : et haec

autem unum et muitum est in potentia. est indilferens essentia, et sic attribuitur

Cum igitur unum sequatur esse, sequitur tribus aequahter. Si aulem consideretur
formam ut dantem esse, et cfricientem ut ratio nominis, vicinius se habet ad ima-

facientem esse. ginem quam ad alterum.

Ad aliud dicendum, quod hocsequitur a<i 2.

gratia ejus in quo est aequalitas, quod

inest mihi, et tibi sed tamen ratio:

ARTICULUS X. aequalitatis incipit in eo in quo aequali-

tas est facta,non in illo in quo est primo

Quare xqualitas attribuiiur Filio, ct tanta quantitas ; et ideo cuni Filius in-
etiam similitudo ? ditTcrentcm quanlitatem virtualem habeat
a Patre, Pater autcm non ab alio, vi-
cinius se luibet.Tqualitas ad 1^'ilium, quam
Secundo quaeritur, ad Patrem.
1. Quare ffiqualitas attribuitur Filio, Ad alild dicendum, quod solutio est Ad 3.

XXVI 8
 li 1). ALB. MAG. OI{I). IMLEI).

bona. A(l quod coiitra ubjicitur, di-

id tur Spirilui sancto a^qualitatis ot unilatis
ceiKhiiu quod Spirilus sanctus est qui- concordia vel connoxio. Nexus enim ost

doui aMjualis, sod hic rationem cEcjuahta- intornoxa : S[)iritus autom sanctus so-
tis non liahcla rationo cmanationis : (|uia cuiidum ordinom natura; ost ex l*atre et

noniino doni non nccessario signiiicatur l''ilio : et ideo in nominando oxprimi-

aliquid lOqualc donatori, sicut noniinc tur.
iinai,anis ot lilii sii^nilicatur (oquale [)cr

naturam. SoLUTio. Sicut supra patuit, S[)irilus soiuiio

^j 4
Ai) ALiiD dicendum, quod anjj;ulo uni sanctus cst nexus procodons a Patre el
iil uni non accidit ;oqualitas, sod potius h^ilio, per boc quod ost amor ulriusque,
ul loforlur ad diversos quibus inloUijri- id est, ab utroquc : non enim amor pro-
turaddi, vol subtrahi : ot ^ralia illorum codit tantum ab amante, sed otiam unit
(liversorum dicitur sequale addi, vol sub- amantem cum amato et j^ralia illius :

trahi. unionis dicitur nexus ab Augustino.

Ad 5.
ULTiMUM diccndum, quod similitudo
-'^^ Ad objectum contra, dicendum quod
diminulo dicit convenientiam. Quan- est nexus quasi vi vinciens, et ille pot-
tumcumquo enim conveniat cum altoro, est super connexa, et est inter ea qua3
simileerit : sednonaequale erit, nisi con- connectit quasi medium : sed nexus quo
veriiat in tanta quantitatc virlutis : et Spiritus sanctus dicitur nexus, non vi
per consequens oportet convenire in tota sed dulcedine qucE emanat ab amantibus,
essentia. dulciter nectit : et ideo per ordincm na-
turaeestab utroque connexorum et in :

noininatione personarum ab Ecclesia

exprimitur post utrumque.
ARTICULUS XI.

Ulnim Spiritui sanclo dchitat attribui

7initatis et cec^ualitatis concordia sive
connexio ?

Deindc quseritur de hoc quod attribui- I

I. Quare Pater et Filius dicantur esse unum vel unus Deus, sed non unus ? quia res

ejusdem naturse recte possunt dici unum simpliciter esse, el cum adjectione : res

vero diversss naturae non possunt dici wium, nisi dicatur quid unum.

Ilic dici oportct, quod Pater et Filius et Spiritus sanctus recte dicunlur
esse unum, et unus Deus, sed non unus. lles enim dua3 vel plures recte

possunl dici unumesse, sisint unius essentiae, et earum una sit natuia :

unus aulem vel una non polest dici de diversis rebus, nisi addatur quid
unus vel una : quo addito, recte potesl dici de rebus et unius et diversa3
 IN 1 SENTENT. DIST. XXXI, I. 115

substantije. Unde Augustinus in libro VI dc Trinitale '

sic ait : Nescio
utruni invoniatur in Scripturis dictum, unum sunt^ quoruni est diversa na-

t ura. Si autem et aliqua plura sunt ejusdem naturae et diversa sentiant,

non sunl unum in quantum diversa sentiunt. (lum ergo sic dicitur unum,
ut non addalurquid unum, et plura unum dicuntur eadeni natura atque
essentia : non dissidens neque dissentiens significatur. Unde Paulus et

Apollo, qui et ambo homines erant, et idem sentiebant, unum esse dicun-
tur, cum dicitur : Qui autem plantat et qui riyat, unum sunt ^ Gum vero
(iMxiuv quid unum, potest significari aliquid ex pluribus ununi factum,"

quamvis diversa natura : sicut anima et corpus non possunt utique dici

unum (quid enim tam diversum ?) nisi addatur vel subintelligatur quid
iinum, scilicet unus homo. Unde Apostolus, Qui adluEret^ \\\i\w\i, Domino^
iimis spiritus est \ Non dixit, uniis est vel unum sunt, sed diM\(\\ispiritus.

Diversi sunt enim natura spiritus hominis et spiritus Dei : sed in ha^rendo
fit spiritus hominis unus spiritus cum Deo, quia particeps fit veritatis et

beatitudinisillius. Si ergo de his qua3 diversae substantise sunt, recte dicilur

quod sint unus spiritus : quanto magis qui unius substantite sunt, recte
dicuntur unus Deus esse ? Pater ergo et Filius unum sunt, utique secun-
dum unitatem essentice, et unus Deus : in quo et Ariana htPresis damna-
tur, quffi Patrem et Filium et Spiritum sanctum (ut ait Augustinus in libro

de Ilxresibus '') non vult esse unius ejusdemque substantia:^, atque naturoe,
vel ut ex expressius dicatur, essenticc : quff! Grffice dicitur oiiQia : sed Fi-
lium esse creaturam. Nec non et Sabelliana, quce (ut ait Augustinus in
eodem libro ') dicebat Christum eumdem ipsum et Patrem ct Spiritum
sanctum esse : utesset Trinitas nominum sine substantia personarum.
Utramque pestem (ut ait Augustinus su\^er Joan?iem) ebdit veritas diccns,
Ffjo et Pater unum sumus^. Utrumque audi et adverte, et unum, et su-

mus : et a Charybdi et a Scylla liberaberis. Quod enim dixit unum, bberat

te ab Ario : quod dixit sumus, liberat a Sabellio. Si unum, ergo nou di-
versum : si sumus, ergo Pater et Filius. Sumus enim non diceret de uno :

nec ununi de diverso. Erubescant ergo SabelUani, qui dicunt ipsum esse
Patrem qui est Filius, confundentes personas : qui et dicti sunt Patripas-
siani, quia ^
dicuntPatrem fuisse passum. Ariani vero dicunt aUud Patrem

' S. AuGUsTiNus Lib. VI de 'Trinitate, cap. 3.

^ I ad Corintii. in, 8.
3 I ad Goriiith. vi, 17.
* S. AuGusriNus, Lib. de Ilajresibus, Art. 49,
^ Idem, Ibidem, Art. 41.
^ Joan. X, 30.
"^
Edit. J. Alleauine, qul.
 116 1). AI.B. MAG. OUn. PRyED.

esse, aliud l''iliiiin, iioii iiiiani siil)slanliain, scd duas : l^ilrcin inajoroin,
Filiuin minorein. .\<di lioc dicore lu, (ialliolice. lu medio ergo naviya,
ulruinque periculosuni lilliis '
devila : et dic, l^aler patei' est, et Filius filius

est. Aliiis Paler, aliiis Filius : sed non aliud, iino lioc ipsuin, quia nnus
Deus. Kcce responsuni ^
est quare unitas in Patre esse dicalur, cuin tres illi

unuin sint.

K. Quare dicalur e.sse sequalilas in Filio, cum sil wia aequalilas triuin ?

Nunc videainus quare aM|ualitas dicatur esse in Filio, cuin una et suinina
cequalitas sit triuin. Hoc ideo forte dicluin est, quia Filius genitus est a
Patre (Cqualis gig-nenli, et dono quod ab utroque procedit : et ideo illa tria

dicunturesse tequalia propler Filium. Filius enim habet a Patre, ut sit ei

cpqualis et Spiritui sancto : et Sj)iritus sanctus ab utroque habet, ut sit

aMpialis utrique. Hoc autem sine assertionis supercilio et majoris intelli-

j^entia; pra\judicio dicimus, malentes in apertione tam clausorum sermo-
num peritiores audire, quam aliquid aliis influere.

L. Quare in Spiritu sancto dicalur esse utriusque concordia vel connexio ?

Quod autem in Spiritu sanclo dicilur esse utriusque concordia, et per

eum onmia connexa, facilior est [ntelligentia nobis prccmissa ad mentem
revocantibus. Supra enim secundum auctoritates Sanclorum dictum est,

quod Spiritus sanctus amor est quo Pater diligit Filium, et Filius Patrem.
Recte erf^o Spiritus sanctus dicitur connexio vel concordia Patris et Filii,

el per eum oinnia connexa. Unde Augustinus in Whvo \ dQ Trinilatc :

(^ommunio qua^dam consubstantialis Patris et Filii est amboruin Spiritus

sanclus^ Idem, iii libro Vil de Trlnilate : S{)iiitus sanctus est summa cha-
ritas, utrumque conjungens, nosque subjungens '.

• Edit. J. Allcaumo, latm.

^ Ibidem, ostensum.
^ S. AuGUsTiNcs, libro V ilr Trinilalf', cap. 11.
* Idem, [,ib. VH do Trinitalc, cajt. 3.
 IN I SENTENT. DIST. XXXI, L, ART. 12 ET 13. 117

de negatione, cum dicitur tiego, gas, si-

gnificatur negatio ut concepta, quae non

habet actum negationis : et ideo propo-
ARTICULUS XII. sitio in qua ponitur, est affirmativa ut :

cum dicitur, nego mundum fuisse ab

An Pater et Filius dici possimt unus ? aeterno. Est autem negatio significata ut
exercita, quae habet negationis actum, et
ideo facit orationem negativam, qucE si-
Deindc quseritur de hoc quod dicit in gnificatur cum dicitur, ego non sum asi-
Littera, ibi, I, « Hic dici oportet, quod nus, nemo est leo, nullus homo est lapis,
Pater et Filius et Spiritus sanctus recte et hujusmodi. Similiter in divinis quae-
dicuntur esse unum, etc. » dam nomina significant distinctionem
Videtur enim, quod unus absolute de- implicite, ut termini numerales : quaedam
beant dici : quia autem ut conceptam, sicut distinctum,
1. Unus est unum cssentiale, cum relatum, et hujusmodi : quaedam autem
omne unum forma ergo Pater
sit a : et ut exercitam : ut cum dicitur generans,
Filius sunt unus, sicut una natura. vel genitus, et hujusmodi. Et illa sola

2. Item, Cum dico, unus Deus, si trahunt hunc terminum, Deus, et quos-
unus notat distinctionem, ut dicit IMa- dam alios substantiam significantes ad
gister, tunc trahet hunc terminum, Deus, standum pro persona et ideo non pos- :

ad standum pro persona : et tunc erit sumus dicere, Pater est alius Deus quam
pro qualibet persona locutio falsa : ergo Filius, vel distinctus Deus a Filio, sed
videtur, quod Pater et Filius non sunt unus Deus cum Filio, et Deus generans
unus Deus. Deum Filium cum enim alius et distin-
:

3. Item, Plus diflerunt hoc album et ctus non significent nisi conceptum dis-
hoc musicum in Socrate, quam Pater et tinctionis, conceptum illum ponent circa

Filius. Probatio. DifTerunt enim per al- formam significatam in Iioc nomine,
bedinem et musicam, quae sunt entia Deus: et ideo falsificatur locutio.
absoluta : licet conveniant in subjecto.
Pater autem non distinguuntur
et Filius

per aliquid absolutum ergo cum possum :

dicere, hoc album et hoc musicum So- ARTICULUS XIII.

crate demonstrato, est unus, ila quod
unus substantivetur, videtur quod multo An Paulus et Apollo, et qui plantat et

magis possim dicerc, Pater et Filius sunt qui rigat^ possunt dici unum ?

unus et hoc negat in Littera.

:

tio. SoLUTio. Dicendum, quod non potest Deinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi,
dici, Pater et Filius sunt unus : et ratio in mcdio cap. I, « Paulus et Apollo,
ssepe dicta est, quiaunus in masculino qul et ambo ho?nines erant, et idem sen-
signat ens formatum, quod convenit ra- tiebant, etc. »
tioni personse in neutro autem ens in-
: l.Nonenim videtur sufficere ad hoc
forme, quod convenit essentise ct ideo : quod dicantur ununi, quia homines sunt,
nec adjective nec substantive potest dici, ct unum subjiciunt : quia talis unitas
Pater et Filius sunt unus et per hoc : simpliciter relinquit pluralitatem : ergo
patet solutio ad primum secundum.
et non dicuntur simpliciler unum.
3
Ad aliud dicendum, quod dnpliciter ItiMU, Si dicas, quod uniuntur in indi-

significalur distinctio, scilicet ut concc- visibili spiritu : hoc niliil est : quia hoc
pla, etut exercita : sicut SophisteT dicunt facit esse unum Spiritum, ut dicit in
 118 I). AIJ{. MAG. OUl). PILED
Liltera, ct non absolulo esl unuin. llic
aulcin dicilur siinj)licilcr, quoil qui plan-
lul 'A qui rigal, unum sunl.
2. Pra?tcrea, Vidclur cssc convcnienlia Ainn:iiLi;s xiv.
cliani in placcnlia niali : nunujuid a lali

jilaccnlia possuinus illos diccrc unnin ? Itruui /josilis duo/jus hinnscibilibus, se-
Conslat, quod non : eruo nec liic l*aulus qu('r<'lur duos esse Deos ? et, An Filius
et Apolio sunt unum. capid omnium cst, et rnpui Christi
H. Itcm, Ouandoque dissentiunt l)oni Deus ? et, An universae creaturie refe-
inter se, ct utcrquc hcnc ct meritorie rantur ad Deum ?
movetur : ergo videtur, quod non a con-
sensu possint dici unum.
Deinde quaeritur de nolulis hic ab TTi-
soiutio. SoLUTio. Dicendum, nuod l*aulus et lario positis ct primo de illa :« Si quis :

Apollo nicuntur unum in natura, natura innnscibilon, etc. »

quodammodo sumpta, non simpli- et Ihec enim inducitur ad hoc quod per
citcr. Est cnim natura ex qua pullulat eam probatur, quod innascibili j)roprie
puUulans j)rimum, et sic (idcs in primis convcnitunum esse.
fundatoribus Ecclesiae fuit in rationc na- 1. Quod autcm dicit, quod positis duo-
tura? : et cst adhuc in praedicantibus bus innascibilibus, sequitur duos deos
fulem, ul natura talis : et in illa natura csse, vidctur non scqui : quia relaliones
uniti erant Paulus ct Apollo : ct iste in- non distinguunl esscntiam, sed personas
tcUcctus accipitur ex Glossa ibidcm : tantum cum autcm dicuntur duo dii,
:

quia vult, quod fuerint unum natura in lioc essct per divisionem essentiaB.
plantando et rigando : et bcne con- 2. Ttem, Innascibililas est negatio po-
ccdo, quod illa solutio nulla est, quae tius quam affirmatio, ut supra habitum
dicit illa csse unum quae uniuntur in indi- est '
: ergo ex multitudinc illius non sc-
visibili primo pcr conscnsum et amo- quitui- multitudo deorum.
rcm : non cnim sunt unum nisi quid ad-
datur, scilicct unum, sicut spiritus unus, Pr.i:terea quaeritur dc hoc quod dicit Queast

vel cor unum, et anima una, et bujus- in hac cadcm nota, quod « caput om-
modi. nium est Filius^ et caput Christi Deus ? »
^j 2.
-^D iD autcm quod quaeritur, IJtrum 1. Aulcnim cum dicitur caput omnium

conscntientcs in aliquo. possint dici Kilius, intclligitur caput pcr naturae con-
unum, vcl aliquid unum, ut spiritus, vcl formitalem, aut per deitatem. Si primo
hujusmodi ?J)icendum, quod non.
cor, ct modo : tunc Filius non cst caput om-
Conscnsus enim illorum in eo est quod nium.
I
non unit in aliquo, sed potius dividitur 2. Praeterca, Tunc caput acciperetur
secundum quod habetur ab illis. sequivoce in verbo sequenti : quia per
;yj 3
Ad alud dicendum, quod bcne pos- humanitalem Christus est capul onmium
sunt Sancti disscnlire in volito, sed in hominum, vcl ad minus in humanitatc :

forma et fine volendi non dissentiunt ct hoc modo suum capul non cst Dcus
quia quilibct vult hoc quod vult ex cha- Patcr. Si autcm intclligitur per deita-
ritatc, et propter Deum, ctiam si diversa tem, hoc modo non videtur esse
T^ater
velint interdum, sicut et Angeli in ccelo. caput Filii : quia non est major ipso :

caput autcm dicit rationem altitudinis et

gradus. Si dicas, quod non dicit gra-

« Cf. Supra, Dist. XXVIII.

 m I SENTENT. DIST. XXXI, L, ART. li. 119

duni, Gontra hoc est

sed principium. Ad m quod ulterius quaerilur, dicen- Ad qusest.s.

quod habelur in Littera in (inc ejusdem dum mcojudicio, quod non est imme-
nolulae, ubi dicit, quod ad unum Deum diata relatio duorum in unum secundum
omnia hoc
h gradu et hac confessione rc- ordinem naturae, et ideo constat errarc
feruntur GrsBCos unde Spiritus missus convertit
:

in se et in Filium, et Filius in se et in

2.
Ulterius qugeritur adhuc de hoc quod Patrem et ibi cessat rehatio ad alium.
:

dicit in eadem nota : « Sic enim adunum Sed tamen una conversio est in tres,
initiabilem, omnium initium per Filium secundum quod primum sumitur in or-
universa referimus. » dine essentiarum et sic non loquitur:

Yidetur enim, quod immediata i-elatio Hilarius, sed communiter secundum quod
creaturae sit in duos, scilicet Filium, fit conversio tam in essentiam primam,
ct Spiritumsanctum quia illi ambo : quam in relationem personarum ad invi-
missi sunt ad reducendam rationalem cem. Persona enim quae est ab alia, re-
creaturam, et sic immediata relatio duo- fert in eam per naturae ordinem quod

rum est in unum : erc^o non salvatur habet ab ea.

ordo naturae : quia in nuHo orcUne duo Alia notula Hilarii incipit infra, « Mi-
ex aequo rcferuntur ad unum : quia con- nus forte expresse videtur, etc. : » et illa

quod iUa duo in se non habc-

tingeret, deberet cadere in principio istius dislin-
rent ordinem et hoc esse non potcst
: ctionis in qua agitur de simili et an[uali.
in ahquo in quo ponitur ordo naturae. Est autem intentio Hilarii loqui contra
haereticos SabelHanos, qui etiam Patri-
SoLUTio. Dicendum, quod Hilarius passiani dicuntur, quia Patrem in Filio

sul)tiliter et bene locutus est hic. Sicut passum fuisse dicunt et dicit, quod Sin- :

enim supra diximus, in omni ordine na- deus primo dixerat, quod tres personae
turae est ponere principium illius ordinis, tres erant per substantiam, et pcr con-
ex quo alii, et ipse non ex alio, et ex sonantiam unum : et ideo Ariani dixe-
quo alius qui ex alio, et qui ex alio ex runt tres substantias, et non esse unum
quo nullus quia aliter non staret ordo
: ens nisi in consonantia voluntatis : et

naturae, et esset inordinatio ; et ideo si dicit, quod hoc non fuit inlentionis Pa-
duo innascibiles ponerentur, essent duo trum ut adstruercnt haeresim, scd exclu-
qui non ab alio ex quibus alii. Gum igi- derent crrorom Sabellii, qui numero no-
tur illi non distinguerentur in proprieta- tionum eludit, id est, falsificat nume-

tihus, cum uterque esset principium non rum personarum, diccns eumdem in
de principio, oportcret quod differrent substantia et persona esse Patrem cum
per essentiam, et sic essent duo dii et : vellet, et cum vellet Filium, et cum
haec est intentio Ililarii. vellet Spiritum sanctum. Unde intende-
DiCENDUM ergo ad primum, quod no- runt, quod acciperetur substantia ab
tiones non dividunt: scd ordo naturae actu substanti pro subsistentia et pcr-
exigerethoc, ut jam patuit. Perhocetiam sona : et consonantia non diceret tantum
patet solutio ad sequens, conformitatem voluntatum, scd unitatem
essentiae ct connexionem, quae est Spi-
Ad quod ulterius quaeritur, dicen-
iD ritus sanctus : et ideo consonantia quae
dum quod caimt accipitur secundum dei- importat utrumque, convenientius di-

tatem utrobique, et non dicit gradum in cebatur^ quam unitas essentia", qu» tan-
Patre respectu Filii, sed principium tan- tum alterum importabat.
tum : sed ponit principium et gradum In aliis autem Littera est manifcsta
respectu naturoe : et hunc gradum intelli- per se.
git Hilarius.
120 1). ALI5. MA(j. UUl). 14LEI).

DISTINCTIO XXXII.

>lovct ol solvil (liihiliilioiKMii orlaiii c\ a|)|)i'0|>riiilioii<' qiiii Spiriliii

siiiiclo appi-opriiiliii' 4*oii<M)r<liii iii fiiK^ prtceedcMiliK (lisliiiclionis,
ibi, (( (JiKXl iiiil<Mii iii Spirilii siiii<*lo. »

A. Utnim Pater vel Films Spiritu sancto '

diligal, ciim dilitjerc idem Dco sit

quod cssc ?

Ilic oritur qucTstio ex pr.pdictis dorlLicla. Dicluui est eniui su])ra, atque
Sanctorum auctorilalibus ostensuin, quod Sj)iriUis sanctus est cominiinio
Patris et Filii, et amor quo Pater et Filius se invicom dili<;unl. Ideo qua^-
ritur, Utrum Pater vel Fillus per Spiritum sanctum diligat. Quod utique
videtur oporlere dici secundum auctoritales suj)ra |)osilas, quibus ostendi-
tur Spiritum sanclum esso, quogenitusa gif^nente dibf^atur, j:,enitoreu)que
suum dibgat. Sed e contra, si Pater vel Filius dicatur dibgere per Spiri-
tum sanctum, videluresse perS])irituin sanclum : quia non est aliud Deo
esse, et abud dibgere, sed idein : quia, ut ait Auguslinus in Hbro XV de
Trinitate : Ouidquid socunduin quabtates in illa simplici natura dici vide-
tur, secundum essentiam est intelligendum, ul bonus, magnus, immortalis,
sapiens, dibj^ons, et bujusmodi ^ Idooquo si Paler vel Filius diligit per
Spiriluin sanctum, per ipsuin Si^iiilum esse vidotur : neque tantum essen-
tia sua diligit, sed etiam dono.

I
B. Uxc qusestio insolubilis est, humanum superayis sensum : in qua aucloritatcs sibi

occurrunl |

Huic qucnnslioni, cum multiludinem 'niiniiP profunditatis contineat, id so-

lum respondemus, quod Augustinus significaro vidotur, scilicel quod Pa-

ter et Filius se dibgant, et unitatem servent, non solum essentia sua, sed <

* Edit. J. Alleauine, pcr Spirilum sanctum.

* S. Aloustincs, Lib. XV de Triiiitate, cap. JJ.

3 Edit .1. AUoaume, altitudinem.

 IN I SENTENT. DIST. XXXII, A, ART. I. 121

suo dono proprio : qaod licet SLipra posituin sil, ilerare taiuen non piget,

quia sic expedit. Ait ergo Augustinus in lil^nj VI de TrinUaLe, ita : Mauife-
stuui est, quod non aliquis duorum estquo uterque conjungitur, quo geni-
tus a gignente diligatur, genitoremque suuni diligat, sintque non partici-

patione, sed esseutia sua, neque dono superioris alicujus, sed suo proprio

servantes unitatem pacis \ Ecce hic dicit, quod essentia sua et dono suo
servant unitatem. Idem in libro XV de Trlnitate ait : In illa Trinitate quis

audeat dicere Patrem nec se, nec Filium, nec Spiritum sanctum diligere,
nisi perSpiritum sanctum "
? Ilic aperte oslendit Patrem non tanluni per
Spiritum sanctum diligere : non autem simpliciter dicit Patrem non dili-

gere per Spiritum sanctum.

ierea diligenter investigari oportet etc. »

Quia vero non conceditur, ideo in
lioc

DIVISIO TEXTUS. tertia quaeritur, Utrum una tantum sa-

pientia sit in divinis vel plures ? ibi, F^
« Post Iigec quseri solet a quibusdani,
« Hic oritur qusestio ex prssdiclis de- Utrum una tantum, etc. » In quarta au-
ductttj etc. » tem, revertitur ad qutcstionem primam,
Habito in pr.iecedenti tractatu de pro- ostendens eam insolubilem esse, ibi, H,
prietatibus, ajj;itur hic de comparatione « Prseterea diligenter notandum est,
pcrsonarum ad invicem secundum pro- etc. »
prietates iUas, et de comparatione pro- Ex his patet sententia.
prietatum ad personas et essentiam. Et
ideo dividitur in partes duas : in quarum
prima ostenditur comparatio personarum
ad invicem secundum illas proprietates, ARTIGULUS I.

In secunda autem quaeritur, qualiterpro-

prietates se habeant ad personas, et ad An istse sunt verse, Pater diligit Fitiuni
essentiam : et hsec incipit in sequenti Spiritu sancto^ et Pater et Fitius diti-
distinctione XXXIII, ibi, A, « Post gunt se Spiritu sancto ?
supradicta interius considerari, etc. »

Distinctio autem ista dividitur in qua-

tuor partes : quia enim in proehabitis Inciditautem qucestio de hac locutione :

dictum est, quod Spiritus est connexio Pater diligit Filium Spiritu sanclo, vol
Patris et Filii, ideo queeritur hic in pri- Pater et Filius diligunt se Spiritu san-
ma parte, Utrum Pater et Filius diligant cto : quse licet supra disputata \ tamen
sit

se Spiritu sancto, vcl per Spiritum. proptcr diversitatcm opinionum, liic

Quia autem hoc conceditur, videtur a tangenda est aliter quam supra.
simili esse concedendum, quod Pater Videtui' autem esse vcra : quia,
sapit sapicntia genita : et ideo in sccun- l.Inquadam epistoUi ad beatum Her-
da parte quaerilur de hoc, ibi, G, c< Prse- nardum ita dicit Hugo de sanclo Victore :

* S. AuGusTiNus, Lib. VI de Trinitate, cap. o. Cf. I Senlentiarum, Dist. X. Toin. XXV

^ Idem, Lih. XV de Trinitate, cnp. 7.
122 D. ALH. MAG. OUI). Vl\M\).

« Si Spiritus sanctus (liccrelur amor lius diligunl se Spiritu sancto ? Si prop-

cordis lui, sicut Spiritus sanctus dicilur ter hoc quod soquitur, quod slnt Sj)iritu
anior Pulris ct b^ilii, quis, quiESO, possol sancto hoc non sequitur
: quia nec in :

nt'|^^are tc Sj^irilu sancto, lioc cst, ainore inferioribus, nec in aliqua natura, dili-
tuo dilijicre? » Mvj^o a simili (sicut etiam gcns esse, vel dilectionem accipil ab ipso
idem inlentiil) Paler et Kilius diligunl se auiore quo tliligit : sed potius diligcndo
Spiritu sancto, qui est amor eorum. amor ab ipso procedit, et esse a diligcnte
2. Item, ibiilem: « Si recle dilificre di- accij»il : ergo videtur, quod propriissime
ceris amorc qui de tc procedit, cur Pater concedi debcat.
et. Filius non rectcdicanlur tliligere amo- Et quod timetur propter si-
si dicas,
re qui ab eis procedit?» Ergo Pater et mile: quia sequitur, quod esset sapicns
Filius diligunt Spiritu sancto. Unde IMa- sapientia genita : hoc niliil esl : quia
gister Ilugo subilit, iljidcm : « II(eccine hoc constat, quod sapientia secundum
soluta est illa quaestio, quam insolubilem mt>dum intelligendi non procodit a sa-
putant, quam insolul)ih>m dicunt et scri- pitnite, sed in sapientem a re de qiia est
bunt. » Et videtur lioc dicerc propter Au- sapiontia: dilectio autom omnis a dili-
ctorem istius libri in ultimo capitulo is- gonto procodit, sicut otiam supra est
tius.distinctionis '.
ostonsum 3 : ergo trepidatur timorc, ubi
3. Item, ibidem : « Si Spiritus sanctus non est timor *, ut videtur.
est amor non Pater dici-
utriusque, cur H. Ilem, Spiritus sanctus est amor et
tur Spiritu sancto, lioc csl, suo amorc diloctio non tantum proprie, ut dicit Au-

diligcre ? cur etiam Filius non dicilur gustinus, sedetiam appropriate. Accipia-
rccte Spiritu sancto, hoc est, sua dile- mus orgo secundum quod ipse est cha-
clione amare? » ritas vel amor proprie : queero, si haec
4. Ilem, ibidem Animus humanus : « charilas sit perfocta, vel non ? Constat,
amor non est, sed ab ipso amor proce- quod sic : ergo elicit actum perfectissi-
dit : et ideo seipso non diligit, sed amore mum diligendi : non nisi in eo cujus est
qui a seij)so procedil. Patcr vero amor charitas : ergo Spiritus sanctus in Patrc
esl, el Spiritus sanctus ejus amor est : et Filio dilectionis actum elicit : sicut
el ideo Patcr diligit scipso, diligit et orgo tu diligis dilectione virtutem, ita

Spiritu sancto : diligit seipso amore, di- videtur, quod Pator et Filius diligunt
liiiit suo amore. » diloctione quse est Spiritus sanctus.
."). Ad lioc sunt etiam aucloritates Au- Si forte dicas, quod duplex est chari-
gustini hic, etsupra, distinctione X, in- tas in divinis, scilicet essentialis, et per-
ductce, et auctoritates Ilieronymi, quae sonalis. Essentialis facit diligere in Patre
suj)ra in Lillcra jacent ". et Filio, personalis autem non. Gontra :

(i. IIt)c etiam videtur per rationem : Non est imperfectior personalis, quam
quia omni amore aliquis diligit, et ali- ossentialis : cum igilur perfectio dile-
quid diligitur : sed Spiritus sanctus vc- hoc quod elicit actum, potest
ctionis sit in
rissime est amor : ergo ipso aliquis dili- personalis illum actum olicerc, sicut es-
git, et aliquid diligitur: non est autem sentialis, ut videtur.
amor, nisi Patris ct Filii : ergo Spiiilu *.). Itom, In imagino sicut notitia dis-
sanclo tliligunt Pater et Filius. tinguitur a monte, itaamor ab utraque :

7. Item, Sicut Magister llugo dicit, et tamon possum dicore, mens notitia
quare timetur ista concedi : Pater ct Fi- quam gignit, novit: ct amorc qui ab ea

'
Cf. Infra, Dist. XXXII, cap. I. * P«al. XIII, '.\
: llUc trepidaverunl timore, uhi
2 Cf. I Sententiarum, Dist X. Tom. XXV. non erat timor.
3 Ibidem.
 IN I SENTENT. DIST. XXXII, >, ART. 1 123

procedit, diligit : ergo videtur quod si- SoLUTio. Dicendum, quod hic sunt soiuUo.

militor debeat conccdi in divinis. muitcTe opiniones, sicut colligitur ex scrip-

10. Item, Pater in verbo suo persona- lisDoctorum. Sunt quidam qui dicunt
li dicit Filium, et dicit omnia, ut dicit omncs hujusmodi locutioncs esse falsas,
Ansolmus : crgo videtur, quod sicut ct in suo simili rctractatas. Unde sicut
verbo dicit omnia, ita possit concedi, Pator non est sapiens sapientia quam ge-
Pater et Filius diligunt Spiritu sancto. nuit, ita non diligit dilectione quse ab
Si forte dicas, quod cum dicitur, Pa ipso procedit. Sccundi dicunt, quod est

ter dicit verbo suo omnia, ly verbiim vora, sed non propria, et reducunt ad
connotat effeclum in creatura, ratione proprielateni : Pater et Filius diligunt,
cujus ipsum potest esse principium di- ctc, id est, dilectione quse est essentia-
cendi : sed cum dicitur, Pater diligit, litor dicta, sed appropriabilis est Spiritui
nihil connotatur : et ideo non potest Unde ablativus, Spiritu sancto^
sancto.
apponi Spiritu sancto, quia notaretur secundum ipsos stat ibi ut proprium,
auctoritas et ratio principii rcspectu sui- ratione cujus fit appropriatio : sicut
ipsius. CoNTRA : Secundum hoc enim impropria est ista, Pater cognoscit Filio,
haec erit vera, Pater et Filius dilijiunt quia cognoscit cognitiono quae appro-
nos Spiritu sancto : et cum illud diligere priabilis ost Filio.

sit quo se invicem

esse, sicut et illud Conlra has duas opinionos objicitur
diligunt, videtursequi idem inconveniens sic,quod non tantum Augustinus, sed
ex illo et ex isto ergo vidolur, quod : et ahi Auctores non tantuni ponunt lioc
proprie et ab oelerno vera sit illa, Pater quod Pater et Filius diligunt so Spiritu
et Filius diligunt se Spiritu sancto. sancto, sod otiam multi Pliilosophi pro-
nira. SeD CONTRA : bant : Augustinus rationem inducit
et
Si PROPTER hoc dicatur, quod vera est, quae hic habetur in Littera, et supra '.
sunt multte rationes in oppositum, qua- Praetcrea, Si socundum appropriatio-
rum una est in Lttlera, scilicel quod nem conveniret tantum Spiritui sancto
1 . Diligere est esse : si ergo diligit Spi- dilectioqua se diligunt Pater ot Filius,
ritu sancto, ipse est, vcl ipsi suntSpiritu tunc non deberet romoveri a Patre et
sancto : et hoc est absurdum. Filio dicit autom hic, « quod non ali-
:

2. Item, Diligere est volle bonum, et quis duorum ost dilectio qua uterque
unum est velle trium, et unum bonum conjungitur » ot similiter, quod « suo
:

trium ergo una dilectio trium

: : illa autem proprio dono sorvant unitatem, sicut in
non est a Spiritu sancto : ergo non potest vinculo pacis : » ergo quia istae opiniones
dici, quod diiigant se Spiritu sancto. directe Sanctorum verbis contrariantur,
3. Item, Bonitas attribuitur Spiritui ideo pluros et doctiores islas opiniones
sancto: ergo cum Pater et Filius non sint non tenent.
boni bonitalo Spiritus sancti, vidotur Sunt autem tertii qui sequuntur Simo-
quod a simili non diligant etiam dile- nem Tornacensem, qui dicunt quod est
clione quae est Spiritus sanctus. vera et propria : sed cum dicitur, Pater
4. Item, In nulla alia notione denomi- ot Filius diligunt se Spiritu sancto, abla-
natur una persona a proprietate altotius: tivus construitur in dosignatione signi,
cum autem dicitur, Pater et Filius dili- ut sit sensus, Pater et Filius diliguntse :

gunt, etc, ly diligimt doterminatPatrem et hujus signum quod unus Spiritus

est,
et Filium, cum sit notio Spiritus sancli ab eis communiter procodit. Contra hos
ergo videtur, quod falso : nccesse est ergo, autem iterum objicitur Cum dicitur, :

quod stet essentialiter [jdiligiint. isti duo amici diligunt se amore qui ab

^ Cf ISenteniiarum. Dist. X. Tom. XXV.

121 D. ALH. MA(.. OHI). I>1M^J).

cis jiroccdit, constiuiliir ahlalivus amorc Palrem ct l''ilium diligijnlcm s(! liabcl
loiinaliter, et in lialiitudinc caus(C foima- (jiiasi forma, ipsc cst (juicsccns vcl (juasi

lis : ergo a siinili cl liic cum dicitur, quicscens in Palre non habct ct l"'iIio, ct

Pater et Kilius diliguntse Spiritusancto, esse dislinctum per semetipsum hoc :

vel anu)r(! (jui est Spiritus sanctus, con- aulem falsum et liiErelicum est, quia
struitur in habiludine qu.isi causffi for- Sj)iritus sanctus est pcrsona distincta ens
nialis. per seipsam.
Ad hoc auteni illi dicunt, quod non 2. Ilem, Si est quasi forma, tunc cst
est siinilc in inlcrioribus et in divinis :
quasi perfcctio diligcntis Patris ct dili-
quia in ainore creato secundum intcl- gentis Kilii : ergo diligendi actum Pater
lectuin duo sunt, scilicet quod amor et Filius habcnt a Spiritu sancto : sicut
est, et quod est forma voluntatisnon por actus conscqu(,'ns formam, habetur a for-
se existens.Quantum ad primum proce- ma cujus est ille actus : ct hoc iterum
dit amor in amatum, et quoad hoc tciict imj)ossibiIe est, cum niliil habeant a
similitudo. Ouoad secundum habet hahi- Sj)iritu sancto Patcr et Filius.
tudinem fornia? ad amantem, et quoad 3. Item, Forma secundum rationem
hoc non habct similitudinem, quia Spi- est ante actum illum cujus ipsa est prin-
ritus sanctus non informat Fatrem et cipium : ergo amor est ante diligere
Filium : sed cst persona in sc ct sccun- amore sed hoc falsum
: est, quia diligendo
dum se una et distincta. Sic autem sol- procedit amor qui est Spiritus sanctus,
vunt objectionem supra factam, scilicet sicut generando proccdit l''ilius : ergo
quod omni ainore aliquis dilij^it et ali- vidctur impossibile, quod construatur in
quid diligitur : et si Spiritus sanctus est habitudine quasi causae formalis.
amor, quod Pater ct h'ilius diligunt Ad hoc autem, salvando illam opinio-
Sj)iritu sancto. Dicunt enim, quod intel- nem, potest dici', quod est forma intcrior,
ligitur de amore qui est forma amantis, et forma exterior. Tnterior sicul illa qua;
et amor proccdens, sed non de amorc confert esse si est substanlialis, vel qu£E
distincto personaliter ab amante : unde confert bene esse vel aliquo modo esse
dicunt, quod Sj)iritu sancto Pater nihil si est accidcntalis. 1'^xtcrior autem du-
diligit formaliter. Sic etiam solvunt ad plex est, scilicet continens ct lerminans
aliud, scilicet quod charitas si sit perfe- rcm, ut locus : et ad quam fit res ut
cta, elicit actum diligendi in eo cujus paradigma sive exemplar. Et nullo illo-
dicitur esse charitas vel dilectio. Dicunt rum modorum dicitur illc ablativus con-
eniin, quod hoc est verum de charitate strui in habiludine quasi causae formalis,
quae est pcrfecta ut forma, non de illa sed est quasi forma qua} habet actum
quae est perfecta ut persona, hac enim formae, ct cadit ab actu causae : cum
non diligit Pater et Filius, nisi ut signo cnim dico, causa formalis, duo dico,
dilectionis, et non formalilcr : et sic scilicet causalitatem, et haec habet in-
ergo patet qualiler salvalur opinio Tor- fluentiam super illud quod est causatum :

nacensis. et dico insuper formam, el hicc habet

Sed quarta opinio est Antisiodorensis, multos actus, scilicet dare esse, dare
et concedit omnes illas objcctiones, di- rationem, terminare, unire : et hoc ul-
cens quod ablativus construitur in habi- timo actu Spiritus sanctus est quasi forma
tudine causa:' quasi formalis. Et contra Patris et Filii, scilicel quia unit Patrcm
opinionem sic objicitur
illius : et Filium, non cfTective (hoc enim im-
Oinnc quod est quasi forma, est quie-
I . possibilc est), sed sicut id in quo uniun-
scens in co cujus est forma vel quasi tur, ct boc importatur pcr ablativum.
iorma, cl iion habet esse distinctum per VX per hoc patet solulio ad omnia
scipsum : criro si Spirilus sanclus ad illa objecta : quia illa accipiuntur ex par-
 LN J SENTENT. DIST. XXXIl, A. ART. 1. 125

te formu3 secundimi (juod actus habet Spiriiu sanclo est lcrminiis illius aclus :

alios, ct secundum quod causa est, et co quod duplex sit communicabilitas su-
non ab actu illo tantum qui cst unire in perioris naturce, ut supra dictum est,

aliquo. scilicet per generationem^ et spirationem

Sed sunt alii qui haec omnia conce- quce importatur per dilectionem : et ideo
dunt, et inducunt quintam opinionem, sicut cum dicitur, Pater dicit verbo, no-
scilicet quod in veritate cum dicitur, tatur per verbo non ratio dicti ex parte
Pater et Filius diliguntse Spiritu sancto, dicendi, sed potius quasi eirectus actus :

construitur ablativas in ratione etrectus, Ita cum dicitur, Pater et Filius diligunt
et non formse, vel signi : et haec videtur se Spiritu sancto, notatur materia verbi
esse opinio Magistri Hugonis de sanclo quasi efTectus per ly Spiritu sancto.
Yictore in epistola de processione Spiritus Sed quia iste loquendi modus extraneis-
sancti ad beatuni Bernardum, ubi sic di- simus est, ideo puto, quod sicut supra
cit : « Quod Pater diligere dicitur Spiritu dictum cst ', quod abiativus construitur
sancto, non sic intelligilur,quod Spiritus in habitudine existentis de principio
sanctus auctor et origo existat dilectionis quod habet actum quasi formee in unien-
qu3B Pater est, et pro arbitrio amat quod do, et hsec opinio tunc sexta est, et com-
amat sed quod Pater eam dilectionem
: plectitur duas, scilicet quartam et quin-
qua Filius diligitur, et Spiritus sanctus tam. Et est simile cum dicilur, Pater
est, spiret et illius auctor et origo existat. diclt omnia verbo : ly verho enim dicit

Dicitur ergo Pater Spiritu sancto dilige- existens a principio per actum dicendi,
re non quod per eura dilectionem ha-
: id est, quasi eflectum dictionis : et insu-

beat, sed quod exhibeat non quod ab : per dicit ralionem eorum quee dicuntur
eo amorem accipiat, sed quod ipse im- in verbo, quce tamen non dicuntur in
pendat. » El inducit Magister Hugo hoc verbo, nisi dictione verbi. Ita hic dicen-
quod hic dicunt Ililarius et Augustinus, dum cst, quod Pater et Filius diligunt se,
quod Pater operatur pcr Filium non : itaquod ly se teneatur retransitive tunc :

quod a Filio aliquid accipiat, sed quod enim considerando verbum in quantum
auctor et origo sit potentise operantis in notionale est, principiatum est id quod
Filio. supponitur in re ablativi, et est quasi
Sed contra esse videtur, quod cum di- etfectus Patris et Filii diligentium. Quia
cilur, Pater operatur per Filium, vel Fi- autom considerandus est etiam modus
lio, notatur effectus in creatura in quani processionis, quia procedit ut vcre arnor
Iransit opus : cum autem dicitur, Pater connectens, ideo tunc accusativus se ef-
diligit Filium Spiritu sancto, vel e con- llcitur materia verbi in quam transit. Et
verso, non notatur aliquis efTectus quo hoc supra est explanatum^, et alia omnia,
transeat dilectio, sed potius transire si- scilicct quid dicat verbum, utrum essen-
gnilicatur in Filium, vel e converso in tiam, notionem
vel et si notionem, :

Patrem, cum dicitur Filius diligere Pa- quam notionem et si dicat spirationem,
:

trein Spiritu sancto. Sed ad hoc dicunt quare loco ejus non potest poni hoc ver-
illi, qui tenent hanc opinionem, quod li- bum spirat^ ut diceretur, Pater et Filius
cet in hac locutione, Pater diligit Filium spirant Spiritum sanctum Spiritu san-
Spiritu sancto, Filium sit matcria
ly cto : et ca^tera plurima quoe supra tacta
dilectionis in locutione, non tamen sic sunt.
est in re, sed potiusly /7/mw sicut et ly Secundum hanc igitur opinionem quge Ad i. 2,

Pater dicit substantiam vcl personam a magis concordat Sanctis, dicendum ad '
'

qua egreditur actus : et ideo in re ly primum, quod bene concedimus omnes

' Cf. I SciitenLiaruui, DisL X. Tuin. XXV. '^

Cf. Ibidein.
 120 I). AIJ5. MAG. OHl). V\{A:\).

illas ratiunes (|U(c probaiil caMi (jua? si- dicta;, licet non babeat rationem prin-
ne (Inl)io a Sanclis ponitur, et prul)a- cipii exparte dicentis. Non tamen omni-
tur, ct cxponilur, ut patet ox vcrhis .Ma- no simile est in dilcclione, sicut cliam
gistri Ilugonis. Sed lanien cavenduni tactum est objiciendo in contrarium.
est ne nimis eliciatur ex rationibus il- Ad id quod contra objicilur, dicendum Adolije
lis. Cuni cnim objicitur, quod omni co quod licct diligerc sit csse, tamen alio
(juod vere amor est, aliquis ali(jui(l dili- modo significatur, scilicet ut actus
git, Dicendum, quod illo sicut bjrma notionalis : nec ablativus babet sc ad
quiescente in subjecto, non oportet, sed vcrbum ex habitudine eadcm qua se habct
sicut elTectu habente actum quasi formiu, ad nominativum pivTBCcdentem etaccusa-
bene convenit in divinis. tivum sequcntem quia ad verbum se :

Ad 6 et 7. "^^ ALiLD dicendum, quod non cst con- liabet ut cffectus, vcl quasi eifectus : ad
cedendum, quod amor qui csl Spirilus, ext)-ema autem verbi qua^ signilicantur
eliciat actuni dilectionis in Patre : ilhi per respectum ad obliquum, se habet
enim propositio non tenet, nisi in liis in habitudine nexus, ut prius dictum est
quorum natura ad actum in seipsa est et ideo non sequitur, quod sint a S[)iri-
perfecta, quia illa indigent liabilu pcrfi- tu sancto : scd scquerctur, si ablativus
ciente actum : scd non est ita in divi- construcretur in habitudiue causte effi-

nis : et idco amor personalis producitur cientis cum verbo.

actu dilectionis notionalis 1'atris et Filii, Adaliud diccndum, quod una est vo- Adol
ct sccundum rationem iutelligendi non luntas sed diligerc notionale addit su-
:

elicit actum illum, sed emanat actu pra voluntatem aclum notionalem per-
illo. sona3 : unde hoc diligere non est idem
^d 8. -^D ALiuD dicendum, quod amor es- quod velle alicui bonum.
senlialis etiam non proprie elicit in Deo, Ad aliud dicendum, quodbonitas attri- Adob
sed est idcm cum Deo. Quod autem amor buitur Spiritui sancto : sed non est actus
personalis non etiam eliciat, non est ex notionalis quo Spiritus sanctus signili-
imperfectione, scd potius ex perfectione, catur ut procedens et ncctens : et hoc to-
quia est persona distincta, et non forma tuiu patet supra '.

perficiens potentiam operativam quae cst Ad ALiui) dicendum, quod hoc verbum, Ad obJ£
voluntas. diligU, non dicit denominationem a pro-
Ad 9. Ad aliud dicendum, quod non pcr prietate Spiritus sancti : sed potius, cum
omnia cst simile de imagine quia notitia : quinquc modis significari possit dilectio,
ct amor sunt accidentia et ideo mcns : ut habitum est supra, dicit hic actum
amat amorc qui est forina et accidcns. notionalem qui est respcctu Spiritus
In divinis autem non sic est sed quae- : sancti, et non denominat Patrem ct Fi-

libet persona est distincta, nullo indigcns, lium nolio Spiritus sancti, scd polius
licet unum omnes sint persona3 in es- dicit communem spirationem, sub alia
sentia. tamen ratione dicenda.
Ad 10. Ad aliud dicendum, quod Pater dicit
verbo, ut supra dictum esl : quia con-
signilicatum est creatura respeclu cujus
vcrbum est ratio dictionis ex parte rci

1 Cf. I Sentenliaium, Di^t. X. Tom. XXV

 IN I SENTENT. DIST. XXXII, Ji, AUT. 2. 127

quod ablativus cadit in ratione causali-

tatis tamen nuUo modo conceditur,quod
:

Pater et FiHus diligunt se a Spiritu san-

ARTICULUS II. cto : quia praepositio a causam notat ut
principium quasi clticiens : sed haec re-
cipilur et ponitur in Littcra, Pater et

Quse istarum swit magis propricV, Patcr Filius diligunt se per Spiritum, hcet mi-
ct FiUus dilifjunt Spiritu sancto, vel nus propria sit quam ha'C, Paler el Fi-
perSpirilum sanctum, vel amore qui Hus diliguut se Spiritu sanclo quia ly :

est Spiritus sanctus, vel amorc qui pcr quando adjungitur casuah, quod cst
procedit ab ipso ? distincti vel diversi suppositi a recto, qui
ponitur in eadem locutione, ut dicit Prae-
positivus, notat rationem principii in re

Deinde quseritur dchoc quod dicit, ibi, casuahs, ut, Pater operatur perFilium,
et siniiliter hsec, Diligunt per Spiritum
A, « Si Patcr vel Filius dicatur diligere
per Spiritum sanctum, etc. » sanctum. Sedhaecpropriissima est, Patcr

Hic cnirn videtur concedere, quod et lilius diligunt se in Spiritu sancto :

Pater et Filius diligunt Spiritu sancto, quia illa pra^^positio in notat unionem ne-
et per Spiritum sanctum, et amore qui xus, et convenientiam vinculi. Haec au-
est Spiritus sanctus, et amore qui proce- tem magis propria, Diligunt se amore
dit ab ipsis. Et qusritur, Quse istarum qui est Spiritus sanctus : quia amor di-
sint magis et minus proprise? cit magis rem nectentis, quam Spiritus
sanctus : et ideo hsec, Diligunt se amore
Item, Cum dicitur, Pater et Filius di- procedente, est minus propria, quia ly

ligunt se Spirilu sancto, et non potest procedente trahit amorem, ut dicat ut

dici, referuntur Spiritu sancto, vel spi- ab ipsis essc, et nun ut uniens esse.

rant Spiritu sancto : quseritur, Cum qui-

bus verbis recipiatur ablativus solus, Ad ALiuD dicendura, quod ly diligunt p^^ ^^^^^ ^^

vel prcepositio cum casuali ? Dicimus dicit quidem eamdem notionem quam
enim, quod Pater et Filius uniuntur et spirant, sed dicit in alio modo signilican-
connecluntur Spiritu sancto, et hujus- di.Rcferuntur aulem, dicit relationem ad
modi. alterum et ideo non recipit determina-
:

tioncm ablativi, sicut ly diligunt : et hu-

Item, Cum concedatur a Sanctis, quod jus plena satis ratio habetur notata su-
Pater et Fiiius connectuntur et uniuntur pra '.

Spiritu sancto, et hujusmodi : quoeritur,

Utrum concedendum sit,quod Spiritus Ad ALiuD dicendum, quodomnia verba Adqucest 2.

sanctus connectit et unit Patrcm et Fi- notantiaunionem in priaci^uili signili-

lium ? IIoc enim videtur conccdi dcbere candi modo, ut diligunt, connectuntur,
ex conversionepassivarum in activas. uniuntur, delectantur, ethujusmodi, re-
cipiunt dcterminationem ablativi, qui
Ad noc sine pra?judicio dici potest, importat illam unionem : sed non alia,
quod ille ablativus quando per se poni- ut referuntur, et distinguuntur, et liujus
tur, minus habet de improprietate, quam ratio patet ex ante diclis
"".

quando ponitur cum priepositione quia :

pra'positio aliquem modum causalitatis Ad ALiuD dicenduiu mco judicio quod Adqucest. 3

importat, cum supra satis probatum sit. activse non sunt concedendie : quia tunc

'
Cf. I Seutentiarum, Dist. X. Tom. XXV. « Cf. ibidem.
128 1). ALI{. MAG. OUl). IMtyED.

porlarolur causalitas \n sul)j('clo vorl)i abliilivi simpricilcr, sod quodain modo,

aclivi : sod passivic conccdunlur, ol scilicol por acluni uniondi, ul diclum csl.

aclio illius pussionis non ponilur in rc

C. Ulrum Palcr sil sapicns sapicntia quam genuit, sicid diHijit amore qui ab ipso

procedil ?

Prioterea (lilifionter investigari oporlet, utriiiii Pater sapiens sit sapien-

iia quam genuil, (lua' tanluni Filius est. Quod videtur a simili posse pro-

bari. Si enini Paler (lili-z-it auiore (iiii ab ipso procedit, cur nou et sapientia

vel inlelliji-entia quaiu ipse ficnuit, sai)it, vel intolligit ? Hanc (iiuostionein

urgere videlur, ut ait Au-iistinus in libro VI de^Trinitate', quod scripsit

Apostolus, dicens, Christum Deivirtutem, et Dei mpientiam \ lli)i qucori-

tur, Utruni ita sit Pater sapienti<o et virtutis sucP, ut bac sapientia sapiens
sit quain genuit, et bac virtute potens qiiaiu gonuit. Sed absil ut ita sit :

quia si hoc est ibi esse quod sapere, non j^er illaui sapieiitiaiu (juain genuit

sapions dicitur Pater : alioquin non ipsa ab ilb), sed illo ab ipsa est. Si

enini sapientia quani genuit, causaest illi iit sapienssit, etiam ut sitipsa iili

causa est : qu^xl riori non potesl, nisi gignendo eum aut faciendo : sed nec

gonitricem, nec conditricem Patris uUo modo quisquam dixerit sapientiam.

Quid enim est insanius ? Ergo Pater ipsa sapientia est, quasapiens esl. Fi-

lius vero dicitur sai^iontia Patris, et virtusPatris : uon quia Pater pereuin
sitsapiens vol potens, sed quia Filius sapientia et virtus est de Patre sa-
piontiaet virtute. Ex bis ergo patet, quod Pater non est sapiens sapientia
goiiita, sed seipso sapientina ingeita.

Yidetur enini, quod Patcr sii sapiens

sapicniia genita.
1. Supra ^ enini liabila cst probalio
ARTICULLS III.
hoc ver-
coaeternitatis Patris et Filii per
bum Apostoli, I ad Corinth. i, 2i :

Ulrum Pater sit sapiens sa/)ientia geni- Christum Dei virtutem, ei Dei sapien-
ia ? et, Utrum Palcr novit se in Filio tiam. Xumquam, inquit Augustinus
vcl in verbo ? fuit Dcus Patcr sine virtute, el sinc

sapicnlia : cogeternus est ergo Palrj Fi-

lius. Ex hoc accipitur, quod Filius est
Doindc quccritur do hoc quod dicit in sapientia Patris : oninis autcm sapiens

secunda parlo, ibi, C, « Prxterca dili- sapii sapieniia sua : eriio Paicr esi sapiens

genter investigarioporlct,ii\Q. » sapieniia genila, cum Filius sit geniius.

> S. AuGUsTiNLs, I.ilt. VI (lc Trinilale, cap. 1.

3 Cf. I Sentcntiarum, Dist. IX. Tom. XXV
* I ad Corinth. i, 2't.
 IN 1 SENTENT. DIST. XXXII, C, ART. 3. 129

2. Item, Supra *
in verbis Augusliiii, tise habeat in Filio : ct hoc iterum non
ubi probat Trinitatem personarum, dicit, est vcrum : undc etiam iila falsa cst.

« Vidit quia absque sapienlianon sit,qua- Cum autem omnia in

dicitur, Pater scit

« si res fatua : » et ideo intellexiteum ha- Filio et cum dicitur, Pater novit omnia
:

bere sapientiam, quse ex ipso genita est. in Filio, ita quod sub distributione non

Ergo sapiens est Pater sapientia genita. cadat Pater, sed Spiritus sanctus, et Fi-
3. Item, Ante hanc lectioncm imme- lius, et creata, respectu quorum Filius
diate 2, in vcrbis Augustini ubi dicit : est principium : videtur mihi, quod con-
« Hoc est uuum tamquam verbum per- cedi potest : quia dupliciter aliquid no-
« fectum, cui non desit aliquid : et ars scitur in aliquo, scilicet sicut in habitu
« quaedam omnipotentis et sapientis cognoscibilium, qui, inquam, habitus
« Dei, plena omnium rationum viven- informat sapicntem : et sic non conce-
« tium et incommutabilium : ct om- ditur. Alio modo habendo notitiam ali-
« nes unum in ea, sicut ipsa unum de cujus principii secundum omnem mo-
« uno, cum quo unum ibi novit omnia : dum quo potest influere super ea quo-
« Deus quge fecit per ipsani. » Ergo Pa- rum ipsum est principium, dicimus nos
ter novit in Filio omnia quse fecit : ergo omnia noscere in principio illo ad quae
novit per Filium, et sapiens est sapien- vel quorum ipsum est principium et :

tia genita, ut videtur. tamen non scquitur, quod aliquid acci-

l. Item, Augustinus in hbro XV de piamus a principio illo. Probatio. Sup-
Trinitate : « Novit itaque Deus Pater om- ponatur vera esse sententia Philosopho-
nia in seipso, novit et in verbo suo : sed rum, qui ponunt motores orbium, et sit
tamquam seipsum,
in seipso in verbo au- primus motor influens supcr motorem
tem suo tamquam quod est de his omni- coeli solis : motor auteni solis influat
bus quee sunt in seipso. » Idcm, ibidem : super generata ctcorrupta omnia, et suf-

« Sciunt invicem Pater et Filius : scd ille ficienter : verum, quod primus
tunc erit

gignendo. iste nasccndo. Et omnia quae motor novit omnia, quge sicut in prin-
in corum essentia, et in eorum scientia, cipio sunt in motorc solis in seipso, et
et in corum sapientia, unusquisquc eo- omnia crcata novit ctiam in motore so-
rum simul videt. » Ergo videtur, quod lis et tamen nihil accipit
: ab eo, sed
Patcr scit sapicntia gcnita : et sic habe- potius sic noscendo confcrt omnis enim :

tur propositum. intelligentia, ut dicit Philosophus, novit

Sed contra objicitMagister in Littera. id quod eam, pcr hoc quod est
est intra
causa ejus, non per hoc quod aliquid
SoLUTio. Dicendum, quod Pater non accipiat ab eo. Sic ergo dicimus Patrem
est sapiens sapientia genita, nec in sa- omnia nosse in Filio, quorum Filius est
pientia genita. Cum enim dicitur, Pater sufficiens principium, per hoc quod ge-
est sapiens sapientia gcnita, per ablati- nuit cum in ratione talis principii. Et
vos illos importatur habiludo formoe ad hic est intcllectus trium auctoritatum
Patrem sapicntem, etsicimportatur esse: ultimo inductarum. Et hoc voluerunt
quia idem csl esse sapicntia^ et esse dicere quidam antiqui Doctores istius
essentia in divinis : et ideo illa falsa est. villae dicentcs, quod ho.c verbum Au-
Similiter cum dicitur, Pater est sapiens gustini, Pater novit omnia in verbo, de
in sapientia genita, ita quod detcrmina- quibus est verbum duplex est, ex eo :

tio sapientia genita referatur ad par-

i}i quod haec determinatio in verbo, detcr-
ticipium sapiens, ct non ad ly Pater, minat verbum novit, vel scit, ex parte
tunc notatur quod ralionem sute sapien- scientis, et sic est falsa : vel ex parte

' Cf. I SenteuLiaium,Disl. III. Tom. XXV. ^ cf. Supra, Disl. XXXI, cap. C, in line.

XXYI 9
 130 1). ALB. MA(1. OKl). PRyED.

eonim (lequil)usosl nolitia, vcl scionlia, priata, concliulil, quod non cxistenlc

vorbi (luam proprio, non orit ali^iuiil appropriatum :

qu;o sunt nialoria aclus iii

quia scilorum l'i- crj^^o a deslruclionc consequcntis, posito

Irunsit, et sic est vera,

lius suflicions principium est, non la- appropriato ponotur propriuin.

men scientie principium. Por hoc etiam patot solutio ad totum.

Quseat. Si autem quxras, IJtrum conccdon-

dum est, quod l*alor novil sc in ImHo,
vel in verbo ? Vidotur onim, quod sic :

quia in co quod ost manifostativum ali- ARTIGULLS IV.

cujus, noscilur id quod manifestatur in

illo : sed vcrbum ost manifoslativum An Pater sapims sapientia genita ?
sil

e/, Utriim potest coneedi, quod

noscitur Pater dicens in Paler
diccntis : oriio

verbo dicto : ergo videtur, quod Pater sapit Filio, vel sapit per Filium :

noverit in Filio. sicut conceditur, Pater novit in Filio ?

Ad quffiat. Ad dicondum quod puto non

lioc

esse conccdendum. Licet enim Augu-

stiiaus dicat, quod Pater gencrando Fi- Deinde quoeritur do hoc quod dicit,

lium, se alterum di\it tamen glossa- : ibi, G, in line : « Ex his patet, quod
tur communiter, quod se alterwn stat Pater non est sapiens sapientia genita,

ibi pro simillimo sibi : Filius enim non etc. »

potest esse ratio ut cognoscat Pater, licet Hoc enim videtur falsum : quia nota-

sit ratio ut cognoscatur ab aliquo, sicut tur constructio causae formalis in ablati-

ipse dicit : Pater, manifestavi nomen vo : et Pater nullam habet causam.

tuum hominibus K Ei per hoc solvitur
SoLUTio. Ilaec objectio vilis cst quia so"
objectum quia verbum non manifestat
:
:

notitiam Patri, sed potius ac- per hujusmodi constructionem non no-
sic ut det

cipiendo ab ipso, manifestavit aliis. Est tatur modus causalitatis, nisi in modo
ergo considcrandum in onmibus hujus- intolligondi pornomen, et non in re.
modi, quod respectu eorum quorum Sed nota, quod hac utilis est quaestio,
Filius sit principium, et sufficiens raHo Quare secundum Augustinum, in omni
cognoscondi, concedantur tales locutio- conslruclionoquasi formali reforlur csse?
nes, Pater novit omnia in Filio, de qui- Quia illa construclio dicit rolationem for-
bus estverbum, et hujusmodi. ma^ ad subjeclum tantum : ct cum for-

Et nota, quod quidam has locationcs ma det esse aliquo modo simpliciter,

simpliciter nogant et dicunt retractatas in : vel secundum quid, in divinis semper

simpliciter, quia omnis
simiii sibi, quando Augustinus retracta- accipitur esse
modus convertitur in
vit hanc, Pater est sapiens sapientia ge- talis praedicandi
sed in conslructione quae
nita. Sed prcesumptio vidotur sic im- substantiam :

non sic est, quia

ponere silentium vcrbis Sanctorum. est causaj cfficientis

di- quandoque habet praedicationem rela-

Ad id ergo quod primo objicitur, illa

cendum quod Augustinus loquitur ibi tivam.

de sapientia quae appropriatc convenit
haec autem est ingenita, vel non Sed QU.TiiuTLR, IJtrum possit concodi,
Filio :

genita, et essentiahs enim licet in : ista Pater sapit Filio, vel sapit a Filio, vel
sapit pcr Filium sicut conceditur, Pa-
eo quod cst sapientia, non concludat
:

Filium esse, tamen in eo quodest appro- ter novit in Filio ?

* Joau. xvn, 6.
 li\ I SENTENT. DIST. XXXII, D. 131

Ad lioc diccndum, quod non : quia spectu Patiis : el cuni Filius non sil prin-
non est similis habitudo constructionis, cipium alicujus eoruni qua3 sunt in Pa-
sed potius importatur causa notitiiB re- Ire, non est concedendum.

D. Utrum Filius sil sapiens sapientia genitu, vel ingenita ?

Post liccc qiiffiri solet a quibusdnni, Utrum Filius sit sapicns sapientia
genita, vel ingenila ? Si enim non est sapicns sapicntia genita, nec seipso
sapiens est. Si vero sapientia genita sapiens est, non vidctur sa[)icns esse

sapientia ingenila : et ita non videtur esse sapiens a Patre, cum a Patre ha-
beat omnia. Ad quod dicimus, quia '
una cst sapientia Patris et Filii et
o
Spiritus sancti, sicut una essentia: quia sapientiain illius naturtv simplici-
tate est essentia : et tamen Filius tantum est sapientiagenita, ct Pater tan-
tum est sapientia ingenita : et sapientia genita est de sapienlia ingenita,

vcl a sapicntia ingenita. Etcum idem sit ibi esse quod sapientem esse, re-

lin({uitur ut sapientia genita sit sapiens de sapientia ingenita. Non ergo

Filius dicitur sapientia Dei, tamquam ipse solus intelligens sit vel sapiens

sibi ct Patri et Spiritui sancto : quia, ut ait Auguslinus in libro XV de Tri-

nilate '
: Si solus ibi Filius intelligit et sibi et Patri et Spiritui sancto, ad
illain rcditur absurditatem, ut Pater non sit sapiens de seipso, sed de Filio :

nec sapientia sapientiam genuerit, sed ea sapientia Pater dicatur sapicns

esse qua genuit. Ubi enim non est inlelligentia, nec sapienlia potest esse.
Ideoque si Paternon intelligit ipse sil)i, sed Filius intelligit Palri, profecto
Filius Patrem sapicntem facit. Et si lioc esl Deo esse quod saperc, et ea illi

est essentiaqUfTc sapientia, non Filius a Patre, quod verum est, sed a Filio
potius Patcr liabet essentiam, quod absurdissimum atque falsissimum est.
Est ergo Deus Pater sapiens ea, qua3 ipse est, sua sapientia : ct Filius sa-
pientia Patris, est sapicns de sapientia quge est Pater, de quo est genitus

Filius. Ita ct Pater est intelligens ea, qucc ipse est, sua intclligcntia. Non
enim esset sapicns, qui non esset intelligens. Filius autem inlclligentia Pa-
tris, de intelligentia genitus est, qucc est Pater : dc qua et intclligens est.
Proinde Pater est sapicntia, et Filius sapientia, ct uterque una est sapientia:
etlamen solus Pater est ingenita sapientia, et Filius solus genita sapien-
lia : ncc tamcn alia sapientia Pater, alia sapientia Filius,sed una eademque
esl : sicut Pater est Deus ingenitus, et Filius est Deus genitus ncque Deus :

' Edit. Joan. Alieaume, qiiod.

^ S. AuGusTiNus, Lib. XV de Triuitale, cap. 7.
 l.\-2 D. ALB. MA(1. OIU). IMI.ED.

^enitus osl Dcus ingenitus : iioii idco laincii alius Deus est Paler, alius

Deus Filiiis, sed unus.Deus uleique, iiuii autem unus. Aliusesl enim ge-
nilus, alius ingenitus, sed nonaliusDeus : imo utenjue unuin, sive unus
Deus. Ita non est sapientia genila, sapientia ingenita : sed alia est sa])ien-
tiagenita, alia ingenita : non tamen est iiliu sapientia, sed una eadeinque
sapientia.

Item, Ingenita est proprietas Patris :

ergo non convenit Filio.

ARTICULUS Y. SoLUTio. Dicendum, quod licet inge- soiuUo

nitum multis modis dicatur et uno mo- :

A}i FUius sit sapiens sapientia inge- do conveniat essentioe, et cssentialihus :

nita ? tamcn in usu Sanctorum accipitur pro

proprictatc Patris : et ideo supra hahui-
mus, quod non convenit Spiritui sancto,
Deinde quaeritur de lioc quod dicit :
nec ctiam cssentiae : et ideo non est con-
« Post hiec quaeri solet a quibusdam, .
ccdendum, quod Filius sit sapiens sa-
etc. » picnlia ingenita. Sicut enim supra hahi-
Videlur Cnim, quod etiani Filius sit tum est, sapientia licet nomen esscntiale
sapiens sapientia ingenita :
sit, tamcn potcst supponcre personam ex
1 Est enim sapiens sapientia essentiali adjuncto sihi notionaliter : et ideo sa-
et sapientia essenlialis est sapientia inge- picntia ingcnita est Pater^ ct sapicntia
nita : ergo est sapiens sapientia ingenita. gcnita cst Filius.
2. Item, Filius est essentia ingenita :

et esse est sapere : ergo est sapiens sa- Ad primum ergo dicendum, qaod sa-
pientia ingenita. picntia per se est essentialis : scd cum
Sed contra. Sed contra : adjuncto est essentialc tractum ad suppo-
Hilarius dicit : « Nihil nisi natum liahet nendum pro persona.
Filius : et geniti honoris admiratio in Ad aliud patet solulio eodcm modo Ad
honore gcnerantis est : » ergo non hahet dicendo ihi.

sapientiam ingenitam.

E. An Filius sit sapiens seipso vcl per scipsum ?

Ex pra?dictis constat, (juod Filius non est sapiens a se, neque de se, sed
de Palre, et a Patre. Quieri autem solel, Utrum Filius sit sapiens seipso,
vel per seij)sum ? Quidain dicunt multiplicem liic fieri inlelligenliam, et
ideo distinguendum fore : ita ut cuin dicis Filium esse sapienlem seipso
vel per seij)sum, si sui natura et essentia saj^ientem intelligas, verus sit in-

lelleclus: si vero a seij)so sapientem esse intelligas, falsitati subjectam

habeas intelligentiam. Alii vero simpliciter et absque determinatione con-
 IN I SENTENT. DIST. XXXII, E. ART. VII 133

cediint hiijusmodi locutiones, Filius est sapiens per se, sed non a se, vel

de se : et Fiiius est Deus per se, et est per se, sed non a se, vel de se. Hoc
confirmantes verbis Hilarii, qui Filium non a se, sed per se agere, in li-

bro IX de Trimtate ait : Naturce, inquit, cui contradicis, hai^retice, ha^c

unitas est, ut ita per se agat Filius, ne a se agat : et ita non a se agat. Intel-

lige Filium agentem, eum Patrem agentem. Non a

et per se agit, cum Pa-
ter in eo manere monstratur. Per se agit, cum secundum nativitatem Filii

agit ipse qua' placita sunt. Inlirmus sit non a se agendo, nisi a Deo ipse

agit : non sit vero in unitate natura% si quffi agit, et in quibus placet, non
per se agit. Sicut ergo, inquiunt, Filius per se agit, sed non a se : ita et

Filius debet dici sapiens per se, sed non a se. Sic et ipse per se Deus est,

vel esse dicendus est (ut aiunt) sed non a se, vel de se.

quod est non autem per se

per accidens :

sapiens, secundum quod \yper se opponi-

ARTICULUS VI. tur ei quod est per alium ut principium
sui. Sed nullo modo debet concedi, Fi-
An Filiiis sit sapiens seipso, vel pet' lius a se est sapiens, vel a se operatur :

seipsuni ? quia a se non opponitur ei quod est per

accidens, sed tantum ei quod est ab
alio.
Deinde quseritur de hoc quod dicit

ibi : « Quseri solel, Utrum Filius sit sa-

piens seipso, vel per seipsum ? ctc. »

Videtur, quod nulla istarum debeat ARTICULUS VII.

concedi quia omnia quse habet Filius,
:

habet a Patre, et per Patrem ergo non :

Utrum possumus concedere, quod Filius
per seipsum. operatur per Patrem, et una persona
per aliani, et omne agens citra Deum
SoLUTio. Dicendum, quod rationabilis est infirmum ?
est distinctio quee datur in Littera. Id
enim qnod cst per se, opponitur duobus
modis, ut colligitur ex duabus considera- Deinde quaeritur de hoc quod dicit :

tionibustertii libri Topicorum : (^\QAi(dn\m « Infirmus sit non a se agendo, nisi a

Philosophus, quod id quod est per se, Deo ipse agit. »
magis est quod est
diligendum, quam id 1. Ex hoc enim videtur, quod omne
per aUerum. Et ex hoc accipitur, quod quod non agit a Deo sicut idem essentia
per se, et per alterum opponuntur. Dicit sibi, sit agens infirmum.
etiam idem, qnod id quod est perse, ma- 2. Prseterca, Cum dicitur : Pater agit
gis est diligendum quod est quam id vel operalur per Filium, consuevit dici
per accidens. Et ex hoc accipitur, quod quod \y per notat in Filio existere a pi-in-
per se opponitur ei quod est per acci- cipio quod per ipsum operatur
illo et :

dens ct secundum hoc procedit ista di-

: hoc quidam vocant subauctoritatem. Et
stinctio, quotl Filius per se sapiens est, quaeritur ratio hujus.
secundum quod ly per se opponitur ci Item, Tres seque immediate referuntur
 m D. ALn. MA(.. ORD. PR^D.
ad opus : orgo videlur, (juod iiullu.s opc- llucrc uou jjossuut nisi j)er corpus, cl
ratur per aliuui. per motuui illius ; v(d cjuia ctiani suut
:}. Item, Si sufricicns ratio est, quod in se dericientia, ut elcmcnta, et clemen-
Pater operetur per I''ilium, quia Filius tata quae corrumpuntur
gcnerantur et
est ab co : tunc etiam cadem ratione agcndo in sc invicem. Dcus autcm vir-
possumus diccre, quod Pater ct Filius tule sua stabilis manens agit omnia :

operantur per Spiritum sanctum, quia et ideo ipse solus agens perfectum est.
Spiritus sanctus cst ab utroque : cl boc Ad aliud diccndum, quod ly pcr notat
non invenitur. causam motam ab alia causa, et pricci-

4. Item, Sicut pra-positio in inferiori- pue in generc causa; cfficicntis, vcl for-
bus quandoque notat subauctoritatem in mx, ct non maferia? vel finis, ut percus-
casuali sibi adjuncto, ut cum dicitur, sio por baculum, et bujusmodi. Sol (;tiam
rex operatur pcr balivum : ita c converso facit pcr calorem, ct univcrsale pcr for-
quandoquc notat auctorilatcm, ut cum mam magis parlicuhircm : et ideo quia
dicitur, balivus hoc operatur per regem, Filius pcr appropriationem est virtus et
quia per se facere non potcst crgo vi- : sapientia excmplaris factorum, magis
detur, quod in ahquo sensu etiam in di- convenit ei habitudo cjus praeposilionis
vinis possumus conccdere, quod Filius in opcre trium, quam alteri.

operatur per Patrem et hoc non inve-

: Ad aliud diccndum, quod de Spiritu
nitur. sancto non dicitur : quia licet potentiam
operantem habeat a Patre et FiHo, non
soiuiio. SoLUTio. Dicendum, quod Pater opera- tamen appropriatur ci, sed magis finisct
tur per Fihum, sicut dicit Magistcr Ilugo bonum qiiod est contcnlivum operis in
de sancto Yictore, sic dicens in epistola csse, et bono et ideo magis operantur
:

quadam ad Bernardum : « Procul dubio Pater et Filius in Spirilu sancto conti-

quod Filius agit, Pater agit, a quo acci- nendo opus suum, quam per Spiritum
pit ut agat et agere possit. Quod autcm sanctum.
pcr Filium opcrari dicitur, non sic in- Ad aliud dicendum, quod numquam
telligitur, quasi FiHus sit auctor et origo praeposilio pe?' notat auctoritatcm in

potentiae quaj Pater est, et qua} vult suo casuali, si est diversum a rc nomina-
operatur : sed quod Pater sit origo po- tivi pra^cedentis, nisi impropric. Unde
tentiee, quae Fihus est, et quae pro benc- cum dicilur, balivus facit per regcm, re-
placito operatur. Sic ergo Pater operatur solvitur, id est, per regis potcstatem quae
per Filium, quia ad ipsum ut ad princi- cst in eo. Unde non notatur ibi rclatio

pium refertur polenlia et opus quo Filius regis ad opus per hoc quod habeat a ba-
opcratur. » livo, vel per seipsum, sed potius conjun-
Ad 1. DicENDUM ergo ad primum, quod bcne ctio potestatis suae cum balivo operaute :

conccditur, quod onme aliud agens a ct cum tales sint impropriae, non exten-
Deo, est agens infirmum, vel quia indi- duntur in pra^dicationcs divinas, et ideo
get instrumento et motu, ut motores coe- non rccipitur haec, Filius operatur per
lorum quos ponunt Philosophi, qui in- Patrem.

F. An una tantum sit sapientia Patris ?

Post ha?c a quibusdam solct qurEri, Ulrum una tantum sit sapicntia Pa-
tris? Quod non essc nituntur probarc hoc niodo: F^ilius, inquiunt, cst sa-
 IN I SENTENT. DIST. XXXII, G, ART. 7. 135

pientia Patris genita, qiia Pater sapiens non esL Est igituraliqua sapien-
tia Patris, qua sapiens non est. Est auteni et sapientia Patris ingenita, et
ea Pater sapiens est. Est ergo quffidam sapientia Patris, qua sapiens est
et ipsa non est illa sapientia Patris, qua Pater sapiens non est. Non est

ergo una tantum saj^ientia Patris. Item, sapientia ingenita est sapientia
Patris, et sapientia genita est sapientia Patris : non est autem sapientia in-
genita, sapientia genita. Non est igitur una tantum Patris sapientia. Ifa>c

et his similia, tamquam soj)liistica et a veritate longinqua, cunctisque in

theologia peritis patentia ahjicimus, responso indigna advertentes : id ta-

men adjicientes, quia una est tantum sapientia Patris, sed non uno modo
dicitur. Nam sapientia Patris dicitur illa quam genuit, et sapientia Patris
dicitur ea qua sapiens est. Diversa est ergo ratio dicti. Illa enim dicitur

Patris, quia eam genuit: et ea dicitur sapienlia Patris, quia ea sapit. Una
est tamen sapicntia Patris, quia sapientia genita est eadem sapientia, et ea
qua sapiens est: sive ea qua sapiens est, intelligatur persona Patris, sive
essentia Patris : quia persona Patris quce intelligitur cum dicitur sapien-

tia ingenita, et persona Filii qucc significatur cum dicitur sapientia genita,
una eademque sapientia est : quffi essentia divina intelligitur communis
trihus personis.

G. Quod in Trinitale est dilectio quse est Ti'initas : et tamen Spiritiis sanctus est di-
lectio, qux non est Trinitas : nec ideo dux sunt dilectiones : ita et de
sapicntia.

Et sicut in Trinitate dilectio est, qucje est Pater, Filius, et Spiritus san-
ctus, qua^ est ipsa essontia deitatis : et tamen Si)iritus sanctus dilectio est,

qiia> non cst Pator vel Filius : noc ideo dua» dilectiones sunt in Trinitate :

quia dilectio qua' proprio Spiritus sanctus est, est dilectio quffi Trinitas est,
non tamen ipsa Trinitas ost : sicut Spirilus sanctus est essentia qua; Trini-

tas est, non tamen ipsaTrinitas est : ita in Trinitate sapientia est qufe est

Pater et Filius et Spiritus sauctus, quco est essentia divina : et tamen Fi-
lius est sapientia qua> non cst Pater vel Spiritus sanctus. Ncc ideo duai sa-

pienticHO ihi sunt : quia Scapientia qua> proprio ost Filius, est sapientia quce
estTrinitas, ipsa tamen non estTrinitas : sicut Filius '
est essentia quae est

trinitas, ipse tamen non estTrinitas.

' Iii p(lil. J. AUoanmo additur no?i cst, sod falso, iil iiobis videlur.
13(i U. ALH. MA(;. OHI). PKA^I).

II. Qud ralione Pater iKDi (hcUur sapiens ea sapientia f/xani f/cmdl, efulem vitletur

flehere dici f/t((j<l non sit diHfjens Pater vel Filius dilectione (ju;c '
(ih utrofiuc

procedit.

Prcnelerea dili^enter notandum est, quod ea ratione qua Pater non dici-

tur sapiens ea sapientia quam geiiuit, videtur fore dicendum, quod Pafer
noii diligat Filium, vel Filius Patrem ea dilectione quie ab ulroque proce-
di(, scilicet qU(T proprie Spiiiliis sauctus est. Sicut enim idom est ])eo sa-

pere quod esse, ita estei ideni dilific^re quod esse. Ideoque sicut negatur
Pater esse sapiens sapientia quam genuit : qui si ea diceretur sapiens,

non ipsa ab eo, sed ipse ab ea iulelligeretur esse : ita videtur noii debere
concedi, quod Pater vel Filius diligat dilectione qucE tantum Spiritus san-
ctus est : qui si ea diligit Pater vel Filius, non Spiritus sanctus videtur esse
a Patre et Filio, sed Pater et Filius a Spiritu sancto : quia idem est ibi dili-

gere quod esse. At supra dictum est, atque auctoritate Augustini sanci-
tum, quod in Trinltate triasunt, unus diligens eum qui de illo est, et unus
diligens eum de quo est, et ipsa dilectio : et non est aliquis duorum quo
genitus a gignente diligitur, et genitorem suum diligit. Quibus verbis
aperte signiPicatur Patrem Filium, et Filium Patrem diligere : ea scilicet
dilectione qua; non est aliquis eorum, sed tantum Spiritus sanctus. Cum
idem ergo sit ibi diligere quod esse, quomodo dicitur Pater vel Filius non
esse ea dilectione qua alter alterum diligit, cum ideo Pater negetur sape-
re sapientia quam genuil, ne ea esse intelligatur ?

I. Quod ct heec qusestio inexplicahilis est, qusc '

cxcelUt in/irmitatem hominis.

Difficilem mihi fateor hanc quccstionem, prcocipue cum ex prcnedictis orici-

tur qua3 similem videntur habere rationem : quod mea^ intelligentia) atten-

dens inlirmitas turbatur, cuj)iens magis ex dictis Sanctorum referre, quani

aflerre. Optimus enim lectorest, inquit Ililarius iii primo librode Trinilate,
qui dictorum intelligentiam exspectat exdictis potius, quam imponat : et

retulerit magis quam attulerit : neque cogatur Md videri dictis contineri,

' Edit. J. Alleaumo, qua.

- Ibidem, coqat.
 IN I SENTENT. DIST. XXXII, I, ART. 8. 137

quod ante lectionem praisunipscrit intelligenduni. Gum ergo de rcbus Dei

sernio est, concedamus Deo sui cognitionem, dictisque '
ejus pia venera-
tione famulemur. Investiget ergo diligenter pius lector rationem dictorum,
si forte dictorum aliquam valeat reperire causam : qua nota, ipsa praimis-
sa qujestio aliquatenus explicari valeat. Ego autem hanc qua^stionem non
absolvens, sed errorem excludens, profiteor non esse dictum Patrem dili-
gere Filium, vel Filium Patrem, ca dilectione qucC ab utroque procedit :

quffi non est aliquis eorum, sed tantum Spiritus sanctus, tamquam ea di-

lectione Pater sit vel Filius. Sed sic ea Pater diligit Filium, et Filius Pa-
trem, ut etiam Pater per se ea, quee ipse est, dilectione diligat, sic et Fi-
lius : non autem sic, ut Pater per se non diligat, sic et Filius : non autem
sic, ut Pater per se non diligat, et Filius, sed per eam tantum. Quis Iiaec

in illa Trinitate (inquit Augustinus) opinari vel affirmare prffisumat ?

Eam tamen quffistionem lectorum diligentiae plenius dijudicandam atque
absolvendam relinquimus, ad hoc minus sufficientes.

SoLUTio. Dicendum, quod sicut dicit

Solutio.
Magister in Littera, objecliones ista? pa-
Ad2.
tent non valent in divinis
omnibus, ct :

ARTICULUS VIII. quia hujusmodi nomina, sapientia, Deus,

et alia quaedam significant quidem essen-
Utrum una tantum sit sapientia Patris ? tiam divinam, sed gratia adjuncti suppo-
nunt pro persona : et ideo distinctio ca-
dit ibi gratia suppositi, et non gratia si-
Deinde qUiTritur de hoc quod dicitibi, gnificati : et ideo sicut non sequitur,
F, Post hsec quxri solet a quibusdam,
c<
Deus de Deo : ergo diversi vel duo sunt
etc. » ita non
dii : sequitur, sapientia de sa-
Videtur enim, quod non : quia pientia : ergo duae vel diversie sunt sa-
1. Eadem ratione quaFiliusest sapiens pientiae : sed sequitur : ergo in divinis 1
sapientiagenita,eadem etiam Spiritus san- sunt duo vel plures qui sunt una sapien-
ctus est sapiens sapientia procedente, et unus Deus
tia, et : et per hoc patet solu-
sic est sapientia ingenita, et sapientia ge- tio ad secundum.
nita, et sapientia procedens, et sapientia Ad primum dicendum, quod Spiritus Ad 1.
essentialis. est sapientia : sed non conceditur, quod
2. Praeterea, Dicitur sapientia de sa- sit procedens sapientia : quia sapientia
pientia : ergo videtur, quod distinctio non est appropriabile amori, sed potius
cadat inter sapientiam et sapienliam et dicenti et verbo sicut et in imagine
: : re-
sic plures sunt sapientia\ fertur sapientia ad notitiam et
-
montem,
et non ad voluntatem.

* Edit. Joan. Alleaume, dictique.

318 D. ALR. MAG. ORl). PR/ED.

DISTINCTIO XXXIII.

l>(o iioiiiinibiis siibslaiiliiiiilMis ot proprif^^fnfiliiis iii compnrnfioiio

stMMiiKliiiii <*oiiveiiieiifi:iiii <'f <lin*er<'iifi;iiii sid ess<Mifijiiii <'f p<'r-

soiias.

A. r/i/(»i proprictdles pcrsonarum sint ipsse pcrsonx vcl Dciis, id cst, dicina
essentia ?

Posl supradicta interius coiisiderari atquc sul)tililer inquiri oportel,

Utrum proprietates personaruin quibus ipsjc personae determinantur, sint
ipsa^ persona3, et sint Deus, in est, divina essentia : an ita sint in personis,
ut non sint persona^, ac per hoc ncc divina essentia? Quod eniin in per-

sonis sint proprietates, nenio inflciari audet, cum aperte clamet auctoritas,
quod in personis est proprietas, et in essentia unitas. Superius quoque
mullis Sanctorum testimoniis adstruximus personas per proprietates dis-
tingui atque determinari : ipsasque proprietates, tres scilicet, propriis ex-
pressimus vocabulis. Cum ergo proprietates ipsee ab a^terno fuorint, qui-
bus ipscG persone determinantur et diirerunt, quomodo essent, si in eis

nonessent?et quomodo in eis essent, et ipscC personai non essent, quin

ibi esset multiplicitas ? Quocirca sicut proprietates esse in personis, ita

et eas personas '

esse confiteinur : sicut supra auctoritatc Ilieronymi (ut

non pi^eat revocare ad mentem) protestati sumus, in expositione fidei ita

dicentis : Sabellii hajresim declinanles, tres personas expressas sub pro-

prietate distinguimus. Non enim nomina tantummodo, sed etiam nomi-
num proprietates, id est, personas, vel ul Gneci exprimunt, uTrdo-raaej;, hoc
est, subsistententias confitemur '.
Kcce aperte dicit personas proprietatibus
distingui, ot ipsas proprielates esse personas : cujus hic verba perstringi-
inus, quia supra latius posuiinus.

' EJit, J. Alleaume, persona?.

' S. HiERONYMi:?, In explanatione symboli ad Damasum.
 IN I SENTENT. DIST. XXXIII,/, ART. 1. 139

B. Quod proprietales sint divina essejitia.

Curnquo de sirnplicilate deilatis supra dissereremus aucloritalibus San-

ctorum, scilicet Auf^iistini, Ililarii, Isidori, necnon et Boetii, ovidenter mon-
stravimus Dcum hoc esse omnino quod in se hal)et : excepto quod Pater
haJjet Filium, necest Filius : et Fihus habet Patrem, nec est Pater : et sic

esse in natura trium, utqui hal)et hoc sit quod habet : et.totum quod ibi

est, unum esse, unam vitam esse : qua^ modo non iteramus, ne fastidium
lectori ingeramus. Si ergo proprietates ibi sunt, singula earum est id in

quo est, et unum, eademque vita singula) sunt. Fateamur ergo et proprie-
tates esse in tribus personis, et ipsas esse personas atque divinam essen-
tiam.

personis esse, et esse personas. Secun-

do, ostendit hoc idem ex natura simph-
citatis divinae, ibi, B, « Cumcjue de sim-
DIVISIO TEXTUS. plicitate, etc. » Tcrtio, concludit ex illis,

quod etiam proprietales sunt esscnlia

divina, ibi, t^, « Quod enim proprietas
Post supradicta interius considerari
« etiam divina naturasit, etc. »
atque suhtiliter, etc. »
Ilic comparat Magister notiones et
personas ad essentiam in qua sunt. Et
dividitur in duas partes in quarum pri- :
ARTICULUS I.
ma ostendit Magister notiones periden-
titatcm esse in personis et essentia. In
An liceat proprietates ahstracto nomine
secunda autem ostendit personas per sirjnificari, ut paternitas ?
identitatem essentiae comparari ad cssen-
tiam, et hoc in sequenti distinctione
XXXIV, ibi, A, « Prsedictis est adji- Incidit autem hic primo quaestio,
clendum, etc. »
Utrum hceat proprietates abstracto no-
Ileec distinctio dividitur in
duas par- mine significari, ut paternitas, et hujus-
tes in quarum prima Magister ostendit
:
modi ?
notiones esse personas in quibus sunt, et Videlur autem quod sic quia :

notiones etiam esse essentiam divinam. 1 Quod significatur in genere abstracto

.

In secunda inducit hsereticorum quorum- modo, etiam in specie sic potest signifi-
dam rationem in oppositum, et solvit, cari : dicitur autem in preefatione Trini-
ibi, D, « Hoc autcm aliqin negant, etc, » latis : « Et in personis proprietas, » cum
In prima parte facit tria : quorum pri- proprietas sit nomcn rem suam dicens
mum est, quod probat proprietates in in abstracto : ergo hoc licet in speciali-
 liO I). ALIJ. MAC. OHD. PR.^^.O.

Ijus nolioiiilius lieri, ul dicalur [laterni- rcfcilur ad l''iliuin, et referlur ad Spiri-

las, lilialio, cl hujusniudi. tum sanctum : nisi diceremus relalio-
2. Ilom, Indivinis projirietatessunl per nem arKjuid esse, oporteret quod eodem
modnni accidentiun» in inferiorihus : ta- modo Pater se haberel ad Kilium et Spi-
lia autem abstracte significantur : ergo ritum sanclum : et hoc non est verum.
et in divinis abstracte sifinificari possunt. Et simililer cum dicitur, liyposlatis di-
3. Pra?terea, Qu;pdam conveniunl eis stinguitur, el proprietas distinguit, at-

secundum quod per se intelliguntur, ut tribuimus hypostasi quod non attribui-

distinguere, et relativa faccre, et hujus- mus proprielati hsec : eniin ratio aliquo
modi : ergo in hoc modo sine hvposta- modo cogit significare proprietatem, quo
sibus in quibussunt, significari possunl :
non signiticatui' persona : et hoc non pot-
cum ergo sine hyposlasibus significata;, est esse nisi abstrahendo.
nonpossint significari nisi abslractive, vi- Alia ratio est instantia htfireticorum in
detur quod liceat nobis abstracto modo disputatione : quia compellunt nos dis-
loqui de proprietalibus. cernere in nominum intentionibus : et

Sed contra, ^^^ CONTRA : cum noster intellectus sit materialis, et

I. In inferioribus
idquod non prsedica- non valeat accipere simplex nisi per mo-
tur denominative, sed secundum sub- dum compositionis, sicut consuevit in
stantiam, non Iiabet abstractum, ut ho- inferioribus, accipit eodem modo in su-
mo, el animal, et rationale, et hujusmo- perioribus, non dicens quidein rem com-
di :sed id quod praedicatur denominati- positam, sed discernens inter ea quae
ve tantum, ut album, albedo, et hujus- suiit eadem res, secundum modos attri-

modi sed in divinis nihil praedicatur se-

:
buendi et supponendi : quia bene conce-
cundum denominationem et accidens :
derem hoc, quod nisi esset aliquid in
ergo niliil licet ibi significarc modo abs- quo fundaretur noster intellectus signifi-
tracto. cans unum sine alio, quod ipse esset
2. Item, Abstracto modo significa- cassus et vanus fundatur autem in di-
:

tum dicitur modo simpliciori, quam versis attributis^ quse referuntur ad hy-
quod sumitur concrete nihil autem in : postasim et proprietalem, ut dictum est.

divinisest simplicius unum, quam aliud: DiGO ergo ad primum, quod in divinis
ergo unum non debet signilicari ut ab- totuin esse est ab esse essentiae .•
et licet

stractum, et alterum ut concretum. non sit accidens in divinis, tainen pro-

3. Item, Abstractum notat compositio- prietas in hoc quod est in alio, non per
nem fuisse in concreto a quo abstra- se ens, significatur ut potens intelligi sine
ctum est : sed in divinis nihil composi- illo : et ideo abstrahilur. Sic autem non
tum est : ergo nihil abstrahere licet. est in substantialibus : quia ab illis est
esse substantiale : et ideo abstrahi ut de-
Soiuiio. Dicendum vid(!tur, quod se-
Sor.uTio. nominativa non possunt : quia abslractis
cundum rem nihil abstractum est in di- eis, subjectum non remaneret.
vinis. Duplex enim necessitas cogit nos Ad ALiLD dicendum, ([uod nihil est ibi

abstracto modo et in essentialibus et no- simplicius abstractum, quam concretum :

tionalibus aliquid signilicare. In essen- nec idco lit abstraclio, sed potius ul si-
tialibus, sicut quando dicimus, essentia, gnificatur habere diversam ab eo a quo
sapicntia, deitas, divinilas, subslanlia, et abstrahitur, suppositioncm : et hoc quoad
hujusmodi. In notionalibus, ut quando modum intelligendi, qui in re non ponit
dicimus paternitas, filiatio, relatio, pro- nisitantum quantum dictum est, scilicet
prietas, hujusmodi. Una autem illa-
et supponendo diversimode cum diversis
rum necessitatum prt-ecipua est modus adjunctis.
attribuendi : quia cum dicimus, Pater Ai) ALTiD dicendum, quod non notatur
 IN I SEiNTENT. DIST. XXXIII, ^, ART. 2. 141

compositio fuisse, sed potius alio modo personam, ut supra probalura est. Sed
signilicabile : quia in divinis, ut jam di- coNTRA Forma aut est substantialis, aut
:

ctum est, non separatur unum ab alio accidentaiis. Non substantiab's quia illa :

tamquam ens unius naturae ab ente alte- non est in subjecto secundum quod sub-
rius naturcC, ut accidens a subjecto : sed jectum : quia subjectum, ut dicit Philo-
fit ad indicium diversffi attributionis, soplius, est ens in secorapletura, occasio

quod aliquid dicitur de uno,

scilicet alteri existendi in eo : sed potius" est in
quod non dicitur de alio, et e converso. raateria ut actus et perfectio ipsius : sic

autera non est proprietas in persona. Si

autem est ut forma accidentalis tunc :

crit secundum intellectum post hyposta-

ARTICULUS II. sira, et non ante hoc autem reprobatum :

est.

An notio sit aliquid in persona, et an Si propter hoc diceretur, ut Preepositi-

sit ipsa persona ? vus dicebat, quod proprietas non est in

persona, sed est persona. Contra videtur

esse quod in Littera hic dicitur, quod in

Deinde quceriturde hoc quod dicit, ibi, personis sint proprietates, nerao inficiari
in medio cap. A, « Quoniodo essent, si audeat, cum aperte clamet auctoritas :

in eis non essent ? et quomodo in eis es- « Et in personis proprietas, et in essentia

sent, si ipsx personse non essent ? etc. » unitas '. »

Ex hoc enim videntur haberi duo, sci-

quod notio sit aliquid in persona, et

licet CoNTRA aliam partem, scilicet quod
quod sit ipsapersona. proprietas sit persona, objicitur sic :

GoNTRA PRiMUM autcm videtur sic obji- 1. Si proprietas est persona : tunc
ciendum : quaelibet proprietas quffi est in persona,
1. Proprietas relationis causatur ex prsedicatur de ilhi : cura igitur corarau-
raotu : indivinis autem personis non est nis spiratio sit relatio qusedam, ipsa prae-
motus : ergo in divinis personis non est dicatur de persona : igitur et conimunis
relatio. spiratio est persona. Aut igitur est per
2. Preeterea, Per quem modum dicendi sona ens ab alia, aut non cns ab alia. Si
indicatur proprietas esse in persona, vel prirao raodo tunc ipsa non est Pater,
:

hypostasi? Constat, quod non nisi sicut quod falsura est. Si secundo raodo tunc :

accidens in subjecto, secundum rationem ipsa non est Filius, quod iterura falsura
intelligendi. est ergo videtur, quod aliqua notio sit
:

,„,r^
1 Sed contra
. : persona : et eadera ratio est de oranibus :

Subjectum secundum rationem intel- ergo nulla notio est persona, ut videtur.
ligendi estanteaccidens velproprietatera : 2. Itera, In inferioribus simplicissiraa
quia cadit in diffinitione ejus, ut dicit distinguuntur seipsis : cum ergo personae
Philosophus in Vll primse Philosophise : (livince sunt siraplicissirase, videtur quod
supra autera probaturaest, quodproprie- seipsis distinguantur : et ex hoc conclu-
tas personalis secunclum modurn intelli- dilur, quod non tantura noliones non
gendi est ante hypostasim ; ergo non est sunt personai, sed quod noliones nihil
in persona sicut proprietas in subjecto. sunt oranino,
Proeterea videtur, quod sit in ea sicut 3. Et hoc concessit Praepositivus, et di-
forma in subjecto : quia forraa dat esse : cebat quod non erant notiones nisi in modo
et simililer proprietas personalis facit loquendi : ut cura dicitur, rogo clemen-

' Cf. Priffalioiiem iii die SS. Trinitatis.

 142 n. ALB. MAG. ORD. PRiED.

tiam liiani, idest, rogo te clemontcm : ita proprietas cst in eo cujus est proprietas,

(licel)at, adoretur in personis itroprietas, cui confert csse distinclum : et idco par-

i(l est, p(M'sona qiut propric est Pater, vel tim cst ut forma, partim ut proprictas, ct
iMlius, vel Spiritus sanctus. Sed contra partim ut idem alio modo signilicalum :

ut forma, quia oonfert csse personale uL

hoc sunl quitdam rationes jam in parte
:

quia ex hoc vi- proprictas, quia distinguit ut idem alio

tactae, et supra solutae
:
'
:

detur sequi, quod cum Pater sit simplex modo signilicatum, quia ipsa est perso-

pcrsona, et nulla proprietas sit in ipso, na, ct tamen ut ratio dislinclionis ejus
ahalia persona ejusdem naturce et ideo
quod eodem modo se ha])eat ad Filium :

et idem erit di- iste modus diccncii in, ad unum modum

et ad Spirilum sanctum :

non potest reduci quia terreno-

ctum, Pater generat, et Pater spirat. Sed perfecte :

ad hoc dicehat, quod idem est, sed dilTe- rum comparatio ad Deum, ut dicit Hihi-

dicehat cnim, quod Pa- rius, nuUa cst : sed ex multis oporlet
runt connotata :

coUigcre id quod cst in uno et cum

ter licet signilicet solam personam, ta-
:

connotat aliquid, scilicet existcnliam muUa coUecta fuerint, non adhuc perfe-
mcn
Filii et simililer donator. Scd quia hu-
:
cte reprsescnlahunt.

jusmodi positio abohta est, et videtur Kt perhoc patet solutio ad totum quod
objicitur de prima parte.
non concordare vcrhis Sanctorum, ideo
ipsi non videtur esse consentiendum.
Ad m quod secunda parte,
objicitur de

Soiutio. SoLUTio igitur erit, quod diccmuspro- dicendum quod proprictas est persona :

in pcrsonis, ct personas, et hoc cst proplcr simplicitatcm quse exi-

prictates esse
sicut Magister hic dicil : in personis au- "•it hoc, quod quidquid est in pcrsona,
modo intel- ipsa persona sicut quidquid est in
tem, ut divcrsas ab ipsis in sil :

ipsas autem pcr- Deo, Deus est, ut dicit Magisler in Lit-

ligendi et attribuendi :

sonas, ut idcm in re existcntes cum eis, tera.

sicut et cum essentia quia quidquid est :

Ad m autem quod contra objicitur, di-
m
^^^^
cendum quod communis spiratio cst per-
in Deo, Deus est.
Ad PRiMUM igitur dicendum, quod aliter sona cns ab alia, quia est FiUus et est :

estde rehitionibus quae sunt secundum persona non ens ab aUa, quia est Pater :

modum et ordinem naliirai, et et hoc non est inconveniens.

existcndi
de illis quse sunt accidentalcs : -quia pri- autem ex hoc aUquis ohjiceret er-
Si :

mae in divinis sunt ante rem, ut plcnc go est ens ab alio, cl non ens ab alio :

notatum est supra ', et illae non cau- er"-o aflirmatio ct negatio verificantur de
satis

santur a motu et mutalione nisi per ac- codem. Dicendum secundum Doctorcs,
cidcns : quia si mutatio in inferiorihus quod hai^c cst duplcx, spiralio est cns ab
a modo cxistendi quo alio, ex eo quod ly ens potest teneri ad-
posset ahstrahi
ab ipso modo existcndi jectivc, ct ut ad suum substantivum re-
unus ab aho est,

motu causarcntur et ideo hoc acci- ferriad hoc quod dico spiratio : et sic est
sine :

falsa utraquc, scilicet, spiratio est ens ab

dit, quod a motu causcntur. In divinis
aUo, ct spiratio cst non ens- ab alio et
ergo, uhi non est motus, causantur a so-
:

lo modo existendi, vel potius faciunt di- non distant per aflirmalionem et negatio-
stingucndo existendi modum, ut supra nem, cum ambae sint affirmaliva; et si- :

quantum sunt proprieta- "nilicatur inaflirmativa, quod spiratio sit

hahitum cst, in

les personales.
procedcns ab alio, el hoc non conlingit,ut
infra probal)itur quia licct proprictassit
Ad ALiUD dicendum, quod modus di- :

ccndi m, reducitur ad illum modum quo pcrsona, non tamen supposita persona,

1
Cf. Supra, Disl. XXVI. ^Cf. Ibidem.
 IN I SENTENT. DIST. XXXIII, G. U3
supponitur proprietas. Tn ncgativa autem plex : et sic licet personse divinae sim-

signilicatur spiratio ut distincta proprieta- plicissimae sint, tamen nihil prohibet se-

te innascibilitatis : etliociterum non con- cundum modum intelligendi et attribuendi

venit : quia proprietas distinguit, et non accipere rationem distinctionis earum, ct

distinguitur. Si autem ly eus est substan- illa est notio, quia notio ut distinguens

tunc affirmativa vera est, haec sci- significata, intelligitur ut ratio personae
tivum :

licet, spiratio est ens ab alio, id est, ille potius, quam intelligatur ut rcs aliqua.

qui est ab alio, quia est Filius : et nega- Ad iD quod ulterius objicilur de opi- Adobject.3.

tiva est similiter vera, spiratio est non nione Proepositivi, et aliorum quorum-
ens ab alio, id est, ille qui non est ab dam, videlur conccdendum. Contra Au-
alio, quia est Pater qui non est ab alio : gustinumenim expresse est, quod Pater
et non opponuntur per affirmationem et non signilicct nisi hypostasim, sed Fi-
negationem, ut patot per se. lium connotet : sicut creator non signi-

Ad ALiuD dicendum, quod licet simpli- licat nisi essentiam, sed connotat etre-

cissima sint distincta, per se tamen nihil ctum quia supra habuimus, quod ista
:

prohibet ineisesse rationes distinguendi: nomina, Pater et Filius, non significant

sicut in omni simplici prceter primum, tantum hypostases, sed etiam proprieta-
aliud est simplicitas, et aliud ipsum sim- tes \

C Auctoritale adstridl, quod proprietas sit natura.

Quod eiiiin proprietas etiaiii divina natura sit, ostendit liilarius dicens

nalivitatem Filii esse naturani. Unde in libro VII de Trinilate ait: Utriusque

naturanon differt : unum sunt Pateret Filius. Habet ergo hoc sacramenti na-
tivitas, ut coniplectatur in se et nomen et naturam et polestatem : quia na-

tivitas non potest non esse ea natura, unde nascatur filius. Idem, in li-

bro VI : Nativitas proprietas est, veritas est. Idem, in libro VII dicit, quod
naturae nativitas sit intellig-enda esse in natura Dei. Supra enim dixit, quod
proprium Patris est, quod semper Pater est : et proprium Filii esl, (juod

semper Filius est : significans, quod proprietas Patris est Pater, et pro-

prietasFilii est Filius. Ilis aliisque pluribus auctoritatibus aperte signifi-

cari videtur, quod proprietas Filii Filius sit, sic et Deus : ita et proprielas

Spiritus sancti.

Cf. Supra, Dist. XXVII.

 irt 1). ALH. MAG. OHI). PK.HI).

retur adorari ut Dcus ; quod csl contra

canlicum JvxlesifE, cum dicit : « l^t in
« personis proprietas, et in essentia uni-
AUTICI LUS IIL « tas, ct in majestale adoretur aequali-
« tas '. » Ergo rehncjuitur, quod proprie-
.1// proprietalcs sunt cssenlia divlna ? tates sint essentia divina.
SeD CONTRA : Sed co<

1 Distinguere et non distinguere sunt

Dciude qu^rilur de lioc quod dicit, contradictorie opposita : ergo non con-
ibi, « Quod enini proprictas ctiam dicina vcniunt ei quod pcnitus est idem secun-
natura sit, cic. » dum rem : sed unum convenit notioni,
Et quaeruntur hic duo : quoruai pri- alterum essentiffi : ergo essentia et notio

mum ost, Utrum proprietates siut essen- non sunt penitus idem secundum rem.
tia divina ? 2. Item, Si essentia est proprietas :

Secunduiu est, Ltrum essentialia ad- aut in eo quod est essentia, aut per aliud.
jectiva quocumquc modo dicta, dicantur Si in eo quod est essentia ergo quid- :

de notionibus, vel non? quid convenit proprietati, convenit el

essentiae, quod falsum cst. Si per aliud

Ad PRiMiM proceditur sic : detur illud : Si dicas, quod in eo quod
Quidquidestin Dco, Deus est
1. : sed est persona. Conira : In sequenti dislin-
proprietas est in Deo ergo Deus :
esl :
ctionc probabitur, quod persona non est
ergo proprietas est divina essentia. aliud ab essentia.
2. Item, Si non esset divina cssentia, 3. Praterea, Secundum lioc videretur

et tamen aliquo modo esset in divina es- persona immediatior essenlia" quam pro-
scnlia, tunc faceret compositionem diver- prietas : et sic persona secundum intel-
sorum : et hoc non convenit simplicissi- leclum esset anle proprielatem, quod
mo : ergo oportet, quod sit divina essen- supra est improbatum.
tia.

3. Item, Omnis modus pra?dicandi per SoLUTio. Dicendum absque dubio, quod soiuiio,

accidens in divinis mutatur in subslan- proprietas est natura divina et essentia,

tialem, etiam in relatione, ut supra habi- sicut prol)ant rationes primo inductae.
tum est : quia licet relatio in eo quod re- Ad autem quod objicitur [)rimo in
in ArJ object. I.

latio, modum prsedicandi proprium reti- contrarium, diccudum quod distinguere li

neat, tamen relatio ut accidens non ma- et non distinguere opponuntur contradi-

net in divinis : cum igitur in compara- ctorie secundum modum, sed non quod
tione ad essentiam et personam proprie- exigant rem diversam, sed suflicit ei di-
tas non habeat comparationem nisi acci- vcrsus modus significandi : et ille modus
dentis, ex illa parte accipit prsedicatio- realiter significatur, ut cum dicitur, pro-
nem substantiai, et itaproprietas eritsub- prietas dislinguit, essentia non distingui-
slanlia. tur in divinis, ut soepe supra dictum cst.
4. Item, Si proprietas non esset^Deus, Ad ALiUD dicendum, quod essentia est *^o*>J"'«2-

nec Deus csset proprielas per simplicem proprietas, non in quantum essentia, sed
conversam : ergo esset melius, vel pejus inquantum est simplicissima et bene :

80 : sed melius non, quia nihil est melius tamen concedo, quod non est ponere
Deo : nec pejus, quia nibil pejus Deo mediatum ct immediatum in divinis, nisi
polest esse in ipso. secundum modum intelligendi et tunc :

'). Item, Si non esset Deus, non dice- secundum illum modum licet propinquior

' Praifalio SS. Triuilatis.

 IN I SEXTENT. DIST. XXXIII, C, ART. 4 143

sit persona essentise quam proprietas, e3 converso

con : ergo essenlialia de notiona-
non tamen ex hoc contingit, quod essen- libus

tia est proprietas, quia ipsa est persona :

sed potius ex hoc quod est siraplicissima, SoLUTio. Dicendum, quod quatuor mo- ^^^^^.^

ut dicit in Litiera. dis possunt se habere essentialia adjecti-

ject.3, Ad hoc autem quod objicitur, quod si va, quibus de notione non praedicantur,
convenit gratia alterius, quod convenit sciHcet si sunt essentialia per modum es-

per accidens, dicendum quod non sequi- sentiee, si sunt essentialia appropriata
tur quia non dicimus, quod conveniat
: personee, si sunt essentialia cointellecta
per aliud, sed potius per idem alio modo persona, et quarto, si sunt essentialia
significatum : et tale per aiiud est in di- permodum actus divini. Essentialia per
vinis dictum aliud per modum suppo- modum essentiae sunt, ut non distingui,
nendi et altribuendi, et non aliud sccun- relationem non significare, ethujusmodi.
dum rem. Essentialia attributa personis, sunt ea
quce concretive dicuntur : quia illa signi-
ficant essentiam in personis, ut sapiens,
potens, et hujusmodi. Unde stultum est
dicere, quod paternitas sapiens est. Es-
ARTICULUS IV. sentialia autem cointellecta persona, sunt
ut trinus, incarnatus et ideo non dici- ;

Utrum in clivinis essentialia quocumque mus, paternitas est trina, id est, trium
modo significala, prsedicentur de no- una ; sicut dicimus, essentia est trina,
tionibus ? id est, trium. Essentialia autem per mo-
dura actus, sunt ut creat, gubernat, et
hujusraodi ; quia nihil est dictu, pater-
Secundo quseritur, Utrum essenlialia nitas creat, vel gubernat mundura. Alia
quocumque modo signilicata, praedicen- autera orania possunt dici, et praecipue
tur de notionibus? negativa, ut immensa, increata, et hujus-
Videtur autem, quod non ; quia non modi.
dicimus, quod paternitas creat : cum ta- Et per hoc patet solutio ad omnia ob-
men dicamus, quod paternitas est essen- jecta prseter ultimum.
tia divina. Item, Non dicimus, Paterni- Et ad ultimum dicendura, quodpropor- Adobject.2.
tas est sapiens. Item, Non dicimus, non tio transrautata non tenet in oranibus,

distinguit : nec dicimus, Paternitas est sed in proportionalibus tantura : et illa

incarnata : nec dicimus, Paternitas est sunt diversa : et ideo quando mutatur
trina : cum omnia hujusmodi dicant ad- proportio, tunc non valel in isto proces-
jectiva essentialia. su ; quia notio se habet ad essentiam ut
:ontra. Sed CONTRA : idem illi, sed notionalc non sic se habet
i. Video quod notionalia quaedam, ut ad essentiale, quia dilTert ab eo in modo
paternitas, dicuntur immensa, increata, attribuendi. Et est instantia : sicut se ha-
et hujusmodi ; et hsec adjectiva sunt es- bet animal ad aliquod aniraal, sic se ha-
sentialia : ergo adjectiva essentialia di- bet horao ad aliqueni hominem ; ergo
cuntur de notionibus. permutatim sicut se habet animal ad ho-
2. Item, Sicut se habent adjectiva no- rainera, ita se habet aliquis homo ad ali-

tionalia ad notiones, sic essentialia ad quod aniraal ; hoc autera falsum cst :

essentiam : ergo secundum transmuta- quia animal et homo se habent sicut su-
tam proportionem, sicut notiones ad es- pcrius et inferius, sed aliquis homo non
sentiam, sic essentialia ad notionalia : ut superius se habet ad aliquod animal,
sed notiones prsedicantur de essentia, et sed potius e converso : quia sequitur
XXTl 10
 146 I). ALH. MAG. Onn. PR.EI).

aliquis liomo est : ergo alicjuod aninial tioneni quamdam habent : et inde venil
est : et nou valet e converso. Proportio conditio prima.
ergo liujusmodi non tenel iu liis qu£E Similiter,supposita persona,non sup[)0-
sinipliciter diversa sunt, ita quod ununi nilur notio : et inde traliitur teitia : quia
•on sit pars alterius. tunc convenit alitjuid uni, quod non alii.

Item, notio signiiicatur in abstraclo, et

ut ens in alio : et idco non conveniunt
Qu«st. !*'i AiTE.M quaBritur de illis quatuor con- ei ea quje ut per sc existens personaliler
ditionibus, quare faciunt exceptionein in dicunt, ut sapiens, bonus, et hujusmodi
adjectivis substanlialibus ? et inde traliitur terlia. Notionis etiam non
Dicendum, quod iicet essentia sit pro- est agere^ sed personae : et inde venit
prietas, tamen modi signilicandi opposi- quarta exceptionis ratio.

D. Qiiidam negant, scilicet proprietates esse personas ct dicinam naturam, et

qiiare ?

IIoc aiiteiii aliqui negant, dicentes quideni proprielales in personis esse,

sed non esse personas ipsas : quia ita dicunt esse in personis vel in essen-
tia divina, ut non sint inlerius, sicut ea sunt qucB secundum substantiam
dicunturde l)eo, ut bonitas, justitia : sed extrinsecus affixtc sunl: atque
ita esse rationibus probare contendunt. Si enim, inquiunt, proprietates
sunt persona?, non eis personai determinantur. Contra quod dicimus, quia
etiam seipsis persoucB differunt, sicut supra Ilieronymus bjquens de Patre
et Filio et Spiritu sancto dicit : Substantia unum sunt, sed personis ac no-
minibus distinguuntur. Sed iterum addunt, Si proprietates ipsye divina es-

sentia sunt, cum essentia non dilTerant tres persouce, nec proprietates '

diflerunt. Quomodo enim difTert Paler a Filio, eo quod divina essentia est,
cum in essentia unum sunt ?

E. Responsio ad prxmissa auctoritate nitens.

Horum doctrinis novis et humanis commentis, verbo Ililarii^respondeo :

Immensum est quod exigitur et incomprehensibile extra signiiicantiam :

est sermonis, extra sensus intenlionem : non enuntiatur, non attingitur, non

'
Edit. Joan. Alleaume, proprietatibus.
* S. HiLARiLS, Lib. I de Trinilate.
 IN I SENTENT. DIST. XXXIII, E, AIIT. 5. 147

tenetur : verboruin signiricantiam rei ipsius natura consumit : sensus

contemplationem imperspicabiie lumen obcaicat, intelligentifle capacitatem
quod fine nullo continetur excedit. Mihi ergo in sensu labes est, in intelli-

gentia stupor est : in sermone vero non jam infirmitatem, sed silentium con-
fitebor : periculosum nimis est de rebus tantis ac tam reconditis aliquid ultra
pra3scriptum coeleste proferre, ut ultra praifinilionem Dei sermo de Deo sit.

Forma fidei certa est. Non ergo aliquid addendum est, sed motus consti-
tuendus audaciae : quidquid ultra quceritur, non intelligitur.

ARTICULUS V.
DIVISIO TEXTUS.
Utrum relationes divinse sunt assistentes^
sicut dixit Gilbertus Porretanus ?
Deinde qugeriturde hoc quod dicit, ibi,

D, « Extrinseciis affixse sunt : atque ita

esse rationibus probare, etc. » Quia vero iste error dicitur fuisse
Hic enim ponuntur quatuor rationes Gilberti Porretani, quem tamen, sicut
hsereticorum, ut Magister dicit : quarum dicit sanctus liernardus, in concilio Re-
duae ponuntur in isto capitulo, et in se- mensi retractavit et damnavit, consiliis
quenti capitulo ponitur responsio. Tertia Episcoporum humiliter acquiescens i :

autem ponitur in illo capitulo, ibi, F, ideo diligentius considerandse sunt istse
fkCseterum hsercticorum, etc. » et rcspon- rationes.
detur ei in illo, ibi, G, « Quorum audacise DujE ergo quae sunt in isto capitulo,
resistentcs, etc. » Quarta ponitur in illo, sunt fundatse super hoc quod rclationes
ibi, H, « Sed forte quseras, Cum hse sive proprietates in divinis non praedi-
proprietates, etc. » Et in eodem ponitur cant aliquid quod insit, sed quod extrin-
responsio. Postea, his quatuor aucto- secus in comparationc ad alterum sit
ritatem adliibent, ibi, I, « Verumtamen affixum : et hoc probatur duabus rationi-
nondum desistunt, etc. » Et ponitur re- bus ducentibus ad impossibile.
sponsio, ibi, sub finem ejusdem capitis :
Prima est haec : Detur, quod proprie-
<s.Nos autcm aliter ista intelligenda, etc» tas insit personse : cum igitur nihil insit
personae nisi quod est idem omnino ipsi
Et in hoc est finis istius distinctionis. personse secundum rem, ipsa proprietas
erit idem omnino cuni pcrsona secun-
dum rem quidquid autem omnino idem
:

est determinato, non determinat illud,

sed determinatur cum ipso : ergo pro-
prietas non determinat personam, sed
determinatur cum ipsa. Et haec est ratio
prima. Sed proprietas determinat perso-

Vide supra notam de Gilberto Porretano e(

*
pag. 20 liujus voluminisi
Conc. Itemensi, Dist. XXVI, R, Art. ad solut. H
 118 I). Al>n. MAG. OIU). l»UyED.

nain : orgo non est iilrni cinn [uTsoiia : hoc qnoil non insint, sod non quod as-
funi igitur niliil insit persona', nisi (|uo(l sistanl ul afllxae extrinsecus. Contha :

est ipsa jxTsona, quia aliter esset conij)o- Quidqiiid nullo modo est de intrinsecis
sila, non potest proprielas inesse j)er- ess(.'ntialiler, vel accidenlaliter, et tanien
sona' : eryo adliaeret taiiturn ut extrinse- accipilur in ali(juo, alio accepto in alio,
cus afllxa. illud necesse est esse assistens extrinsc-
Secunda ralit» est etiani ducens ad im- cus : relatio nullo modo est de intrinsecis
possibile, ct fundatur super hoc quod non essentialiter, vel accidentaliter, et tanien
est idem principium uniendi et distin- accijiitur in isto, alio quodam accepto in
guendi sed essentia : est quo uniuntur alio ergo est aflixa, vel assistens, vcl
:

person.-E diviniE : proprietas autem est adhairens extrinsecus. PRonAxio prima).

essentia, ul tu dicis : ergo proprietas est l*rima pars primai jam supra probata
quo uniunlur personae : ergo non erit est, scilicet quod relatio quanlum est de
proprietas distinguens, quod falsum esl natura sua, nuUo modo est de intrinsecis
ergo proprietas non est essentia, sed af- essentialiter, vel accidentaliter : quia si

lixa extrinsecus. Nec potest dici, quod una esset dc intrinsecis, omnes essent.
hic est accidens : quia nihil est ibi extra- SEcuxnA autem pars probatur per hanc
neum alteri, nec aliquo modo diirerens regulam relativorum, quod non contin-
secundum rem. Ex hoc patet super quid gil unum relativorum diffinite acciperc
fundantur rationes istce (jilberti. sine reliquo : ergo relatio semper accipi-
autem forte vellcs dicere, quod
Si tur inesse isti, aliquo modo extrinsecus
fundamentum istud falsuni cst, scilicet accepto : ergo nihil ponit in isto, sed
quod sint rtdationes dislinguentes affixae potius in alio comparationem iUius ad
tantum. Gontra hoc potest objici per istum, et in isto comparationem islius
hunc modum primo quia Boetius lioc : ad alterum. Secunda constat per antece-
dicit, quod relationes sunt aftixae, et nihil dentia.

prsedicant in relativo ergo per locum ab : Si forte velles dicere, quod ista rcla-

auctoritate ita est. Praeterea, probatur tio secundum hoc non suflicit distinctioni

auctoritas hoc modo : Quidquid nulla personarum, quia sic in se nihil essent
mutatione subjecti potest advenire sub- personae : iterum potest objici de Gil-
jecto, et removeri ab ipso, ex compara- berto sic Quidquid non distinguitur per
:

tione alterius ad ipsum : ipsum nihil est aliquid absolutum, scd per id quod ad
in subjeclo, sed assistit ei in compara- alterum est, tanlum illi suflicit distinctio

tione ad alterum : taliter advenit relatio relativorum : persona? divinai sic distin-
subjccto : ergo assistit in comparatione guuntur : ergo suflicit eis distinctio re-
ad alterum, non praedicat aliquid inet lativorum. Prima est per se nota. Se-
subjecto. Probatur autem prima sic : cunda autem saepius habita est supra ah
Detur, quod aliquid adveniat subjecto Augustino.
quod insit ei sine sui mutatione ergo : llaec ergo quantum existimare pos-
subjectum illud habet quod ante non ha- sum, sunt qu* magis rnovebant Gilber-
buit : ergo aliter sehabet informis, quam tum in j^rima ratione hic inducta,

prius, subjccto manente actu ente : ergo In secunda autcm rationc videtur sup-
est positum autem erat quod
alteratum : poncre duas proposilioncs, sine quibus
non mutar('tur. Seclnda autem probatur nihil valet ratio, scilicet quod non idem
sic : Eodcm modo se habente homine, sit omnino uniens et distinguens, sed
efficitur ci aliquis modo dexter, modo dilforunt in aliquo quod dici-: et quod id

sinister : el ista dicuntur relationes, ergo, tur secundum intellectum solum, non sit
etc. causa distinctionis rei. Et primam pro-
Si forte dicas, quod bene probatur ex positionem vult haberc pro per se nota :
 IN I SENTENT. DIST. XXXIll, ART. 5. 149

quia eam iniprobare, sicut

si tu velles cientes latitudinem, angulos circa se po-
quidam modernorum laboraverunt, de sitos facient rectos, aut aequales duobus
facili ostenditur absurditas : ferunt et- rectis : ergo duse linese illse a puncto uno
enim tria nobis exempla, quorum pri- protractee, duos circa se angulos i-ectos,

mum est, quod differentise quse in se aut duobus rectis sequales facientes, sunt
diversae sunt, uniuntur tamen in indivi- diversse : et hujus contrarium dicit Theo-
sibili potentia generis : et hoc statim pa- rema : Si duae rectse linea a puncto unius
tet nihil esse tribus rationibus : quia li- lineoe quam secant, in diversas partes
cet genus in natura simplicis univcrsalis exierint, quoe duos circa se angulos aut
indivisibile tamen potestate divisi-
sit, rectos aut duobus rectis aequales fece-
])ile est : essentia autem quse unit per- rint : illae du» linese suut sibi invicem
sonas, nullo modo divisibilis est. Se- directe conjunctse, et linea una : et gra-

cunda ratio est, quod ditTerentise non tia exempli sit linea divisa a b, secta

sunt unum in genere, nisi potentia entes, autem c d.

actu autem non personse autem sunt : Item, Gilbertus hoc modo de-
alio

secundum actum existentes in unaessen- struere posset sic : Linea prsedicto modo
tia. Tertia ratio est^ quia differentise ad- dividatur, tamen ad eadem puncta
et

venientes generi, dividunt ipsum secun- concurrat et protrahatur apuncto primo

:

dum esse autem advenientes

: personse ejus alia linea in continuum, et a puncto
essentise, non dividunt ipsam secundum illius protrahatur aha divisa, sicut prima

esse ergo nihil est quod dicis.

: ad terminum prioris linese divisse ita ut :

Ideo ahi dicunt, quod unio ista est claudatur triangulus ergo secundum :

sicut uniuntur radii diversarum stella- hoc a puncto unius linese non divisse quse
rum in eodem puncto terrse vel aeris sit e f, ad idem punctum a protrahi
vel linece terminatse ad idem punctum. possunt quatuor linese rectse quod est :

Sed hoc nihil est : quia terminari ad idem impossibile : quia sic linea esset in linea,

punctum non confert unum esse lineis, et indivisibile in indivisibili.

nec etiam radiis. Prseterea, Secundum naturam etiam

Item, Alii quaerunt subtiliare, et dicunt probatur: quia sicut inter duo puncta est
impossibilia sic : Ponamus unam lineam linea, itainter quaslibet duaslineas est su-
dividi in duas : istse duse linece simul perlicies : ergo inter lineas iUas contermi-
sunt: ergo ultima habent simul : ergo in nales divisas essct superficies : et duse li-
eodem ergo terminantur ad idem pun-
: nese rectse continebunt superficiem, quod
ctum ergo uniuntur in illo et tamen
: : est contra ultimam propositionem pri-
sunt distinctae. Vel, si diceres quod una mi Euclidis, quse hsec est : Duas lineas
terminatur ad aliud punctum quam aha : rectas superficicm nullam concludere.
ergo punctum contiguum continuum et Si autem quseratur, Quomodo ergo
et consequenter esset puncto, quod est solvitur impossibile per quod probatur?
reprobatum in principio sexti Physko- Dicendum est secundum eum, quod li-
rum sed hoc absurdum est. Exhocenim
: nea ex parte illa qua? est terminus, non
sequuntur multa inconvenientia Detur :
est simul : quia terminus cum termino
enim lineam slc dividi ergo duse linese : numquam quod simul esse
est simul, eo
egrcdiuntur ab eodem puncto in eamdcm est ultima habere in eodem linea autem :

partem protractse, qiiffi sunt diversa : et terminus est superficiei, non per hoc
hoc est contra quarlamdecimam propo- quod terminatur ad punctum, sed secun-
sitionem primi Euclidis. Ponamus enim, dum hoc quod est indivisibilis secun-
quod illffi duse linec^ antequam ad aliud dum latitudinem unde non potest esse :

punctum protrahantur, secent lineam in longitudine simul cum aba linea sed :

tertiam: ergo cum simul sint, nuliam fa- cx parte illa qua est tcrminata, habet
i:iO D. ALH. MA(;. OHI). PWMT).

ulliinuni : cl ideo polest esse siniul cum (juidessedicas : auteritsubstanlia, aut ac-
alia : (juia dua^ lineie ierniinantur ad cidens : non substantia : ergo accidens ;

idcni j)unctuni, et sunt siinul in illo : et ergo inlia:iret abcui, ut subjecto, et sic
ideo j)atet, quod falsuni assunij)sit quando oj)orl(;t j)onere quod insit et cum in di- :

dixit : Si dividatur linea, quod illaj duaj vinis uihil insit secundum accidens,
lineic essent simul j)er lonf,Mludinem : oj)ortel j)onere quod in divinis substantia

quia boc est imj)ossibile : sed j)otius non et essenlia sit quantum ad lioc quod ba-

erunl simul, sed intercij)ieni superliciem bei de natura accidentis, et liabeat alium
finiiam si sunt cum ierlia, vel inliniiam modum quoad hoc quod ad-
praedicandi
si in se accipianiur. llis habitis, paiei dit super accidens respcclum et hoc est :

super quid susieniaius esl (lilberius in contra Gilbertum. De hoc supra mulium
posiiione prima. est dispuiaium '
: et ideo illud sufficiat.

Secunda positio sua esi haec Quod :

dicitur secundum iniellecium solum, non Solutio. Plane potest responderi ob-
est causa dillereniiae in re. Et ex hoc vult jeciis Gilberti : dicendo ad primum, quod
habere, quod si proprietas et esseniia dif- hoc est falsum, quod relationes in divinis
leruni in modo inielligendi solum, quod non prifidicent quod insit, sed
aliquid
personae disiinciffi non eruni nisi secun- quod sii affixum in comparalione ad al-
dum intcUecium : et hoc est haercsis Sa- ierum : nisi vis fiai in hoc quod est

bellii. Probaiu autem potesi per hunc inesse, quia praeposiiio noiai diversiia-
modum : quia illa ditfcrentia quae est se- iem : scd nos accipimus incsse per mo-
cundum modum inielligendi solum, aut dum inielligendi, ei non per diversita-
potest poni in re aliquo modo, aui non. tem rei enim in relatione conside-
: est
Si non, habeo proposiium : quia nihil rare naiuram accidentis, et secundum
facit realiier differre. Si autem potest illam non ponit respectum nisi ad sub-
poni, ponaiur, et iunc erit difTerentia stantiam quae est subjecium generum
realis, ei habetur propositum Gilberii, aliorum ei quoad hoc relaiio, sicut alia
:

quia proprietaies realiier differuni a di- genera, muiai modum praedicandi et :

vina essentia. sic ipsa proprieias esi persona in qua est,

Hoc quidam moderno-

consideranies ctper consequens esseniia in quaesi ipsa
rum, dicunt tam periium virum non er- pcrsona. Est etiam in eadem considerare
rasse : et inducunt raiiones quibus pro- quod ad alierum est : et sic retinei mo-
bani quod licei diversa opinari in divi- dum praedicandi proprium : et est qui-
nis. Sed quia haeresis haec ab ore aucio- dem tunc per id quod esi substantia, sed
ris sui in concilio Hemensi damnata est non praedicat neque significat substan-
ideo conira objiciiur sic : Relatio aut est tiam : quia, ut dicit Augusiinus, et ha-
aliquid in relaiivo, aut nihil. Si dicat, biium est supra *, quod significat sub-
quod aliquid : ergo in omni relaiivo est sianiiam, non diciiur relative ad alte-
aliquid, quod vere relativum esi : quia rum : et hoc attendens solum Boeiius,
loquor de illis relaiionibus quae secun- dicii aflixam esse extrinsecus.
dum esse ad aliud sunt in utroque rela- Ad aliud dicendum, quod proprietas
tivorum : ergo habeiur proposiium, quod estidem cum persona quam deierminat
relatio inest_, non adest. Si autem dicas, quantum ad comparaiionem subjecti, ei
quod nihil. Contra aut est aliquid, aui ni-
: ejus quod inesi, ut dicium esi jam quia :

hil. Si nihil : ergo nec absolutum, nec auiem proprieias in re habuii plus quam
respeciivum : ergo personae disiinctae inesse, quia habuit ad alterum esse quod
proprietatibus, nullo suni disiinciae. Si ali- faciebat ipsam esse relationem, et hoc re-

Supra, Dist. XXVI et XXVII. = Cf. Dist. V, Tom. XXV.

Cf.
I
*

_t^;
 IN J SENTENT. DTST. XXXin, ART. 5. 1.'',1

tinet realiter in divinis : idco supposita insufficienter considcratur pcr hoc natu-
persona, non supponitur proprictas : ct ra relationis.

ideo distinguitur ])roprictas, et distin- Ad aliud dicendum, quod personse

guitur liypostasis sive persona. Et si ob- distinguuntur co quod ad alterum est
jicias : crgo composita est persona, jam i(a lamcn, quod ctiam liypostasis quce
patet nihil esse quod dicis quia non : substantia cst, ad alterum sit hcec cnim :

componitur in eo quod ad alterum est, duo non repugnant in divinis, ut habi-

sed in eo quod inest : sed ex illa parte tum est supra in qusestione de hypostasi,
qua inest, convertitur modus suus prs- in principio distinctionis XXVI.
dicandi in substantiam, ct eflicitur idem Ad m
quod ulterius objicitur de sup-
illi : et ideo non inducit compositionem : posilionibus, diccndum quod unicns et
cum tamen realiter significctur csse in distinguens sunt idcm secundum rem
persona, cum dicitur, Pater sua proprie- quge est substantia, et non sunt idem in
tate distinguitur a Filio : et cst notabilis modo prsedicandi qucm habct rclatio cx
illa consideratio valde, quod nihil facit illa parte qua non comparatur ad sub-
cum alio compositionem, nisi per hoc stantiam, scd ad extra, ut dictum est :

quod est inessc, et non per hoc quod est et ideo patet ex hoc solutio omnium eo-
ad aliud esse. Et ideo diccntcs relationes rum quse objccta sunt de prima supposi-
in substantiam convcrti quantum ad in- tionc.

esse, et permanere quantum ad aliud cs- Ad autcm inducta bene conce-

slmilia
se, veritate rei salvant relationes : ct ta- do, quod nihil valent nec enim osten- :

men nuUam inducunt compositionem : ct dunt qualiter proprictates et pcrsonae

hoc ignoravit Gilbertus, non considerans uniantur in uno, nec qualiter sint unum.
nisi secundum, et non primum. Ad quod objicitur de secunda sup-
id

Ad aliud dicendum, quod rclationes positione, diccndum quod difTerentia is-

non sunt tantum affixae, ut dictum cst, ta non est ita intellecta quin in re signifi-

sed entcs ipsa substantia. cabilis sit sed non est signilicabilis hoc
:

Ad dictum autem Boetii jam respon- modo quo non facit differcntiam pcr id :

sum est. autem quod est inesse, nullam facit dif-

Ad aliud dicendam, quod multa sunt fercntiam, ut jam habitum est ergo ex :

genera rclationum ut supra habitum est: parte illa realiter nonsignificatur : scd ex
sed relationes quse sunt in divinis secun- parte qua ad alterum est relative,
illa

dummodum existendi faciunt ipsum di- possum dicere, quod essenlia realitcr ad
stinctum : ct ideo ibi habent ctiam soli- alterum non est, et persona realiter ad
dius cssc, quam in inferioribus, ut supra alterum est : crgo intcllectus fundatus in
estostcnsum '. illo, et aliquid attribuens uni quod non
Ad id autem quod ulterius objicitur, convenit alteri, non erit cassus et vanus.
diccndum, quod relatio accipitur, altero Et sic patct solutio ad totam difliculta-
quodam quod cxtra est, acccpto : scd re- tem quae objicitur ex positionibus Picta-
latio per id quod est accidcns et in divi- viensis,

nis substantia, non sic accipitur : et ideo

1 Cf. Supra, Dist. XXVIII.

i:i2 D. ALB. MAO. 01{I). PRyKD.

F. Qiiumodo i//i/)j(>Oi luerclici iitsistatil (ilia addeiiles ?

(wflormii liaTflicoruiM iinpmbilas insLiiicLu (liajjulica', IraudulenLia'- cxci-

laLa, nondnin qnicscil : scd in lanla rcrum quccslionc addiL : Si palcrniLas

et filialio in IJco sivc in divina csscntia sunl, cadcm ergo rcs sibi Paler cL

Filius'. Nam in quo paLcrniLas csl, patcr cst : etin ({uo llliaLio (;sl, filius cst.

Si ergo uua cadcni({uc rcs bal)cl iu sc palcrnilaLcm ct liliaLioncm, ij)sa gcnc-

ral cL ^cucraLur : quod diccnlcs in Sabcliianam liairesiin ])crLraliunLur, cx-

tcndentes PaLrcmin Filium, cuin ipsum sibiFiliiim proponanLcl PaLrem.Si

vero negaverinl in una Dei cssenLia paLcrniLaLcni csse et liliationem, quo-
modo crgo dicunt csse Deum? Ilis atquc aliis argumentoruni aculeis utun-
lur iii SU(T opinionis asscrlionem, uL verilatis formain dissecent.

3. Item, Quo modo dicendi in diceren-

tur inessc ? non sicut in sul)jecto, quia
sic facerent compositionem : nec alio, ut
ARTICULUS YI. videtur : ergo non insunt.

Qualiter proprietates sunt in essentia ? SoLUTio. Leve est solvere secundum

quae determinata sunt. Dicondum crgo ad
primum, quod extrahitur de Littera,
Deinde quoeritur de hoc quod dicit in quod non sit denominatio, nisi ubi sal-
illo capitulo : « Cseterum hsereticoriim vatur accidentis natura. llla autem non
improhitas, etc. » salvatur in divinis quinimo vertuntur
:

1. In quo ponitur alia ratio Gilberti, in substanliam in comparationc illa qua

quod si proprietas est in cssentia, et om- habont in infcrloribus naturam acciden-
nis proprietas est in una eademque es- tis.

sontia, quocumque est proprietas

et in Ai) ALiuD dicendum, quod non doter- Ail

illud (lonominat ergo eadem res est Fa-

:
minant nisi per hoc quod habent oppo- :

ter et Filius et Spiritussanctus. sitionem autom non habcnt, nisi pcr lioc
Ratione ergo hujus argumentationis quod ad alterum sunt et cum illa com- :

quseritur, Qualiter proprietatcs sint in parationc non reforantur ad essentiam,

essentia? sed ad extra, patet quodnon determinant
Videtur autem, quod non insint : (juia esscntiam, sed personam quai compara-
2. In (|uocumquo sunt ips», illud de- tur ad illam personain quae dislinguitur
terminant et distinj^^^uunt : sed essentia ab ipsa.
nec distinguitur, nec determinatur : ergo Ad ALiUD dicondum, quod modus di-
propriotates non sunt inoa. cendi in est socundum rationem solam :

' Edit. Joaniiis Allfaunie liabet : Si paternitas enjo res est sibi Pater et Filius.

et fdiatio in Deo sire in divina cssentia sunt cadem,

 m I SENTENT. DTST. XXXIll, G ET H. 153

quia re est idem, scd ratione nominis est substantia autem secundum rationem no-
ut existens iii alio, et non per seipsum : minis est e converso.

G. Responsio conlra hanc eorum oppositionem, ubi traditur proprietates non

penitus ita esse in Dei essentia, sicut in lujpostasibus dicuntur.

QLiorum audaciae resistentes atque ignorantiae providentes, audebimus

aliquid super hoc loqui. Paternitas et filiatio non ita esse omnino in di-

vina substantia dicuntur, sicut in ipsis hypostatibus : in quibus ita sunt,

quod eas determinant, utait Joannes Damascenus» Cliaracteristica idiomata

:

sunt, id est determinativee proprietates hj^postaseos et non natura^ :

etenim hypostasim determinant, et non naturam. Ideoque licet paternitas

et filiatio sint in divina essentia, cum eam non determinent, non ideo pot-
est dici, quod divina essentia et generet et generetur, vel quod eadem res
sibi sit Pater et Filius. Ita enim proprietas determinat personam, ut hac
proprietate hypostasis sit generans, etilla alia hypostasis sit genita : et ita

non idem generat et generalur, sed alter alterum.

H. Quairitiu\ Quomodo proprietates possunt esse in natura, ut tamen eam non de-

terminent ?

Sed forte quaeres, Cum hge proprietates non possunt esse in personis
quin eas determinent, quomodo in divina essentia esse possint, ita uteaui
non determinent ? Respondeo tibi et hic cum Ililario '
: Ego nescio, non re-

quiro, sed consolabor me tamen : Archangeli nesciunt, Angeli non audie-

runt, saecula non tenent, Propheta non sensit, Apostolus non interrogavit,
Filius ipse non edidit. Cesset ergo dolor querelarum : non putet homo sua
intelligentia generationis sacramentum posse consequi. Absolute tamen
intelligendus est Pater et Filius et Spiritus sanctus. Stat in hoc fine in-

gentia verborum. Est Filius a Patre, qui est unigenitus ab ingcnito, pro-
genies a parente, unus ab uno : non natura deitatis alia et alia, quia ambo

* S. J. Damascenus, Lib. III de Fide orthodoxa, cap. 6.

- S. HiLARius, Lih. I do Trinitalo.
 lo4 D. ALB. MAG. ORI). PILED.

umiiii. IIoc credciKlo iiicipo, i)crciirre, persisle : et si non perventurum

sciain, lamen ^ratula])or prorecliiriim. Oui (Miim ])ie inrniita prosequitur,

elsi noii conliiifial, aliquando lamen proliciet prodeundo. Sed ne te inferas

iii illud secretum et arcanum inopinaljilis nativitatis, ne te immergas, sum-

mam intelliyentia3 comprehendere priesumens : sed intellige incomprehen-

sibiliaesse. TTis aliisque miiltis evidenter ostendilur nobis nuUatenus licere

majestatem perscrutari, jus ponere poleslali ', modiim circumscribere infi-

nilo.

Utrum
ARTICULUS

notionalia secundxim
VII.

modum in-
SSed
immediate sccundum intidlcctum
quod convcnit

1.
EU CONTnA
Pater generat
:
uni, convenit

sonalia de notionalibus dicuntur, pater-

ct spirat :
alii.

ergo
:

si
crgo

per-
con''

telligendi vicinius se haheant ad hy- nitas generat, ct spirat, quod nihil est

postases sive personas, quam ad ipsam dictu.

essentiam ? et, (Jtriim ralione hujus 2. Ttem, Persona distinguitur : ergo

vicinitatis personalia adjectiva dican- notio distinguitur.

tur de notionihus ?
SoLUTio. Ad hoc dicendum, quod
personalia non dicuntur de notionibus :

Deinde quseritur dc hoc quod dicit quia personalia adjectiva ut hujusmodi,

Magister in sequenti capitulo, ubi solvit aut conveniunt personee in se, ut dis-

istam rationeni, ibi, G, « Non ita esse tinctum essc : et tunc non possunt con-
omnino in divina suhstantia dicuntur, venire notioni propter oppositum mo-
sicut in ipsis hypostasihus, etc. » duin signilicandi, quia notio signilicatur
Ex hoc enim videtur relinqui, quod ut ratio distinguens, non ut res distincta

notionalia secundum modum intelligendi ens pcr seipsam : aut personalia sunt
vicinius habeant ad liypostases sive
se quibus persona emanat a pcrsona, ut gc-
personas, quam ad ipsam essentiam. nerat, spirat, quae significant actum
Queeratur, Utrum ratione hujus affmi- personalcm : vel adjective dicuntur de
tatis personalia adjectiva dicantur dc personis, ut sunt gcncrans, spirans, se-
notionibus ? cundum quod adjective tcnentur illa

V^idetur autcm, quod sic : quia. participia : et tunc non possunt conve-
1. Qusedam cssentialia dicuntur de nire notionibus : quia notio non signi-
notionibus, quae magis distant ab eis, ut ficatur ut agens, sed potius ut ratio

prius probatum est : ergo videtur, quod agentis actu illo : actus enim hyposta-
multo magis dicuntur de eis personalia. sum sunt et individuorum : et tali modo
2. Item Utruniquc, scilicct persona et non significatur notio. Si autem sunt
nolio, est incommunicabilc : ergo quod adjcctiva notionaliter significata, iterum
dicitur de uno, dicitur ctiam de alio. non cdnveniunt quia tunc dicunt ratio- :

3. Item, Persona et notio sunt idem ncm, qualiter una persona exit ab alia.

Mn edit. J. Alleaume desunt hsoc verba, jus ponere potestatl.

 IN I SENTENT. DIST. XXXIII, H. ART. 8. loS

Una paternitas non est Pater, si ly Pater

teneatur adjective : quia sequitur, quod
genuisset Filium : nec filiatio est Filius
eadeni ratione, sicut supra dictum est ', ARTICULUS YIII.
quod haec est falsa, essentia est Pater, si

adjective teneatur : praedicatur tamen An personalia adjectiva vicinius aliquo

persona de proprietate, quando nomen modo se hahent ad notiones quse con-
personae substantive tenctur, sicut et veniunt cum ipsis, quam ad alias ?
praedicatur de essentia : et sicut hsec est

vera, essentia est Pater, hoc est, essentia

est ille qui est Pater : ita hsec est vera, Deinde quceritur de hoc quod dicit,

paternitas est Pater, hoc est, paternitas ibi, G, « Ideoque licet paternitas et filia-
est ille qui est Pater : sed non prsedica- tio sint in divina essentia, etc. »

tur persona nisi de sua notione, ut prius 1. Potest enim dubium esse, Utrum
habitum est. personalia adjectiva vicinius aliquo modo
Ad id quod contra objicitur, dicendum se habeant ad notiones quse conveniunt
' ^"
quodessentialiuprgedicantur de eispropter cum ipsis secundum rationem, ut gene-
identitatem subjecti, et ojus quod signi- ratio ad patcrnitatem, quam ad filiatio-

ficatur in eo : sed personalia non dicunt nem vel spirationem ? tunc enim vide-
habitudinem subjecti, sed polius habitu- tur, quod illa personalia talibus notioni-
dinem distincti, et agentis : et ideo illa bus possunt convenire.
non prsedicantur : sed personae prsedi- 2. Item, Paternitas, et hoc verbum,
cantur, quse eamdem habitudinem sub- generat, dicunt idem, utomnes Doctores
jecti important. tradunt ; ergo cum idem prsedicetur de
Ad aliud dicendum, quod licet con- se, videtur quod possum dicere, paterni-

veniant in hoc quod utrumque est in- tas generat.

communicabile, tamen in ratione incom- Itein, Paternitas est Pater : Pater ge-
municabihtatis differunt : sicut Socrates nerat : ergo paternitas generat, videtur
et individantia Socratis incommunicabi- quod procedit ex immediatis quia pro- :

lia sunt : unum ut id quod est incommu- prietas immediata est personse, et actus
nicabile, rehquuin ut faciens ipsam in- notionalis immediatus est personae ergo :

conimunicabilitatem in eo : et ideo non persona potest esse medium concludendi

oportet ut conveniens uni, conveniat et actum notionalem de notione.
alteri. 3. Ileni, Gum dicitur, generat, nihil
Ad ALiUD dicendum, quod immediata est de intellectu verbi nisi suppositum et

sunt persona et proprietas secundum actus suppositum potest prsedicari de

;

rem, sed secundum inodum significandi notione, actus autem est idem cum no-
non : et ideo rcaliter de se proedicantur : tione : ergo ex neutra parte impeditur :

sed non oportet, quod quidquid convenit ergo possum dicere, quod paternitas ge-
uni, conveniat et alteri : sed verum est, nerat, ut videtur.

quod quidquid convenit uni per hoc Sed contra :

quod habet comparationem ad ipsum ut 1. Si paternitas

^
generat,
° ideo quia
^
.
Sed contra.
ad subjectum tantum, hoc convenit ipsa cst Pater : tunc multo magis essen-
etiam hoc auleni non est referri,
alteri :
tia generat, quia ipsa est Pater, et ab
distingui, gencrari, et hujusmodi. ipsa habet Pater virtutera generandi, hoc
modo quo dicitur causa sine qua non,
quia nisi essentia divina esset, virtutem

'
Cf. I Sententiarum, Dist. V. Tom. XXV.
 lofi D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
gcueraiuli iioii lial)ert'l : sed Jioc falsuiii noii habet notio ad actum, sed potius
est : ergo el illiul. notio tlicit rationem secundum quam ta-
2. Prjpterca, (loneratio est actus nalii- lis actus convenit pcrsome agenti, ut
ra? et suhstantias ut dicit Damascenus et patcrnitas est ratio quare I*ater gcnerat.
llilarius : notio autem non dicil ut sub- Ad dicendum, quod licet sit
auli)
stantiam, sed ut in alio ens. idem re, non tamen significatur ut ideni
et ideo non est idem attribuendo et sup-
Solutio
Aa I.
SoLrTio. Diccndum ad primum, quod ponendo.
nullus aclus distinctivus personae conve- Ad ALiLD dicendum, quod licet gene- Adl
nit notioni, nec aliquod adjectivum quo- rat non dicat plus in re dicta, dicit ta-
cumque modo signiticatum, dummodo men plus in modo dicentli : quia dicit
sil adjectivum personale, ut prius liabi- suppositum, non ut ens per se tantum,
tum est : et vicinitas rationis illius non sed ut substantiam a qua egreditur actus,
polest lioc causare, quia illa non est et in illa comparatione non convenit no-
causa identitatis, sed potius liabiludo tioni omnino. Similiter dicit notionem ut
subjecti ad hoc quod inest, ut prius di- actum, et non ut dispositionem quiescen-
ctum esl : quia in illa hal)itudine simpli- tem in agente, ut sit ratio actus : et ideo
citas causat identitatem : illam autem iterum exparteilla non omnino convenit.

Quibiis auctorilalibus opinioiiem suani, scilicet quod proprietas Patris vel Filii

non sit Deus, muniant.

Verumtamen nondum desistunt impatienlicC spiritu agitati, sed opinio-

nem suam eliam Sanclorum auctorilalibus munire conantur quibus os- :

tendere volunt proprietatem qua Pater est Pater, et proprietatem qua Filius
est Filius, non esse Deum : ad hoc inducenles verba Augustini super illum
locum Psalmi, Et non est substantia ', ita dicentis : Deus enim quffidam
subslaiitia esl, Unde etiam in fide Catholica sic ffidificamur, ut dicamus
Patrem el Filium et Spiritum sanclum unius esse substantio). Quid est
wiius substanfiiB ? Quidquid est Pater quod Deus est, hoc est Filius, hoc
est Spiritus sanctus. Cum autcm Pater esl, non illud est quod vel quo est.

Pater enim non ad se, sed ad Filium dicitur : ad se autem Deus dicitur.
Eo igitur quod vel quo Deus est, substantia est. Kt quia ejusdem substantiai
est Filius, procul dubio et Filius est Deus. At vero quod Pater est, quia
non sul)slantiai est, sed refertur ad Filium, non sic dicimus Filium Patrem
esse, sicut dicimus Filium Deum esse. Ex his verbis significari dicunt, quod
])i"oprietas Patris vel proprietas Filii non sit Deus vel essentia divina. Cum
enim dicit, eo quod Deus est, substantia est : sed quod Pater est, substantia

* Psal. Lxviii. 3.
 ll\ 1 SEMEiNT. DIST. XXXIII, K. 1.57

non est : aperte, inqiiiunt, ostendit id esse substantiam, quo Deus est : id

vero quo Pater est, non esse substantiatn. Iteni, curn ait : Pater non illud
est quod est, ostendit eum non esse Patrem eo quod substantia est. Non
enim simpliciter dixit, Pater non est illud quod est : sed ait, cum Pater est,

non est illud quod est, significans quo Pater est non esse illud quo est, id

est, esscntiam. IT(TC illi ita exponentes sua commenta simplicibus et incau-
tis vera videri faciunt.
Nos autem aliter fore istaintelligendadicimus. Dicens enim, Ko quod Deus
est, substanlia est : sedquod Pater est, substantia non est : hoc intelligi vo-

luit, quia essentia Deus est, et deitate substantia est. Eo enim substantia
est, quo Deus est : et e converso, cujus ea est deitas qucje est substantia, et

substantia quce deitas : sed quod Pater est, non est substantia, id est, non
quo Pater est eo substantia est, quia proprietate generationis Pater est,

qua substantia non est. Ipsam tamen proprietatem substantiam esse non
negavit. Ita etiam illud intelligendum est quod ait, Cum Pater est, non illud

est quod est, id est, non illo Pater est quod vel quo ipse est, id est, essen-
tia, sed notione.

K. Aliis etiam verbis Augiistini utuntur ut asserant quod dicunt, scilicct proprieta-
tes personarum iion esse Dei substaniiam.

Item, illis verbis Augustini vehementer insistunt superius positis, scilicet

quod verbum secundum quod sapientia est et essentia, hoc est (juod Pater:
secundum quod verbum non hoc est quod Pater. Si, inquiunt, verbum non
est hoc quod Pater, secundum hoc quod est verbum id ergo quo verbum :

est, non est illud quod Pater est proprietas ergo qua verbum est, non est
:

quod Patcr est non est igitur divina essentia. Ad quod dicimus, quia licet
:

secundum quod verbum, non sit hoc quod Pater est, ea tamen proprietas
qucT verbum est, est id quod Pater est, id est, divina essentia, sed non est
•

hypostasis Patris.

^ Eclit. .1. AUeaume, qua.

138 D. ALB. MAG. ORI). l>RyED.

Cum igitur dicitur : « Non quo Pater esl,

substanlia est, » potest esse negatio causae

quasi formalis : et sic est vera propo-
ARTICULUS IX. sitio, et tenet intcllectiis Magistri qui est
verus, et cst Augustini. Vel, potest esse
Qnomodo acciinnntur ha^.c vcrha Angu- negatio sub causalitate, ut causalitas
stini, Non quo Pater cst, snbstantia sit negationis, ut dicunt sopliislae : et sic
est. falsa est pi'opositio, et patrocinatur Picta-
viensis. Et primo modo sensus est, Non
quo Pater est, Deus est, id est, paternitas
Deinde nota circa ultimam solulionem non est causa quasi formalis qua Patcr esl
qua mai^ister solvit auctoritatem Augu- Deus, sed deitas et hoc verum est se-
:

stini ab eis inductam, hanc scilicet, « Non cundum intelligendi rationem. Secundo
quo Pater est, substantia cst : non quo modo sensus cst, Quo Pater est, hoc est
verbuni est, substantia est. » causa quod non est Deus quia tunc se- :

Fundatur enim objectio Pictaviensis, et paratio cadit inter id quo Pater est et
solutio Magistri supra duplicitatem illius Deus : et sic paternitas non esset Deus,
propositionis. Quo enim dicit causam ut dixit Gilbertus.
quasi formalem, ut dicit Augustinus.

-s-o-F<
 l^^
IN I SENTENT. DIST. XXXIV, A.

DISTINGTIO XXXIV.

co.i.pa.aJione
I)e co.npaiatioiie person.^ «"U' ici iialuram, vel «le

personariiin ad essenliani.

A. Opinio
quorumdamnonidemessepersonametessentiamvelnaturam dicentium,
essentiam non posse esse Patrem et Filium et Spiritum sanctum.
et eamdem

Praedictis quod quidam perversi sensus homines

autem adjciendum est,

in tantum prosiluerunt insaniam, ut

dicerent non idem esse naturam Dei

et personam sive hypostasim dicentes eamdem essentiam non posse esse

:

inquiunt, eaessen-
Patrem et Filium sine personarum confusione. Si enim,
Si hanc rem
tia qua Pater est, est Filius, idem sibi Pater est et Filius.
•

quam dicas esse Filium. Si vero aliam

dicis esse Patrem, aliam quffire

eamdem dixeris, idem genuit et genitus est. Propter

non quffisieris, sed
naturam et personam dividunt, ita ut non reci-
heec et liujusmodi, inter
naturam simplicem esse tres personas.
piant unam deitatis et
VII de Tnnllalc
Idque tcstimonio Hilarii defendere nituntur qui in libro :

spiritum Ghristi, idem

quairens, utrum Apostolus spiritum Dei nominans et
significaverit utroque verbo, inquit Ita, Gentium praidicator volens natu-
:

rai unitatem in Patre et Filio docere, ait:

Spiritus Dei in vobis est. Si

quis aiitem Spi.ritum Christi non hahet, hic non est ejus Si auteni spiri-

Jesum, etc. \ Spirituales omnes sumus, si in nobis est

tus ejus qui suscitamt

Dei spiritus : sed et hic spiritus Dci est, et spiritus Ghristi. Et cum Ghristi

suscitavit Ghristum. Et
spiritus in nobis est, ejus spiritus in nobis est qui
in nobis
cum suscitavit Ghristum in nobis est spiritus, et spiritus
ejus qui
nec tamen non Dei est spiritus qui in nobis est. Discerne ergo,
est Ghristi :

o hairctice, spiritum Ghristi a spiritu Dei, et excitati

a mortuis spiritum

Ghrisli a spiritu Dei Ghristum a mortuis excitantis:

cum qui habitat in
a mortuis excitati,
nobis spiritus Ghristi, spiritus Dei sit, et spiritus Ghristi
tantum sitGhristum a mortuis excitantis. Et queero nunc,
in
spiritus Dei

1 Edit. .1. Alleaume, qu3s.

sed in spiritu: si tamen
2
Vulgata habet, Ad Roraan. viii, 9 el scq : Vos autem incarne non estis,

autem Spiritum Christi non kabet, hic non est ejus, etc.
SpiritusDci /labitat in vobis. Si quis
KiO D. ALU. MA(.. ORl). PRTED.

si)irilu Dci iilniiii naliirimi aul '

icmu iialura' si^nilicalain cxisliinos? Non
est eniin ideni nalura (luod ros nalnia': siciil iion idcin esl hoino et quod
hoininis est, iiec idein est i^nis el ([uod ipsius i^nis est : et secundum lioc

non est ideni Deus et quod Dei csl. Hujnsdicli occasione j)ra^fali haM-etici

do<;inalizaverunl non idcin esse personain et naturain Dci, asscrentes nalu-

ram Dei non esse tres personas, inlelli^cnlcs in his piveniissis ver])is Dila-
rii i)cr rein iialur;e personam, et iiomine naturic divinam naturam. Et ideo
dicuiit llilarium inlerrogasse haM'eticum, ulrum pcr spirilum Dci putaret
si^nilicalam esse iiaturam, an rem natura? : ut sic ostcnderet distinguen-

duin esse inter naturam et rein natune, id est, personam.

iJ. llic docel cp(omodo ris obviat ipsius Scripliirie circinnstnntia, ctqualilcr prsedicta

intellifji debeant : ct quod Spiritus sanctus cst res unius naturae Pairis, ct Filii,

et est ipsn natura.

Hoc quidam dicunt, non inlclligenles pia dilificntia Scriptune circuin-

slantiam : ([ua considerata percipi potesl quomodo preemissa dixerit Hila-

rius. Suhsequcnter enim in eadem serie ostendit in spiritu Dci aliquando

significari Patrem utcum dicitur, Sj^iritus Domini super me 2. Aliquan-

:

do significari Filinm ul cum dicilur, In spiritu Dei ejicio diP?nonia\ na-

:

tur<T sute potcstate sc da^mones ejicere demonstrans. Aliquando Spiritum

sanctum Effundam de spiritu meo super omnem carnem *. Quod
: ut ibi,
dicit consummatum fuisse, cum Apostoli Spiritu sancto misso, omnibus
linguis locuti sunt \ Deinde quare hanc distinctioncm fccerit, et quod in

superiorihus per verl)a Apostoli idem Spiritus sanctus significatus sit, et

quod ipse sit res uniusnaturae Patris et Filii, aperte ostendit, inquiens ita :

Hsec idcirco sunt deinonstrata, ut (|uacumque parte hccretica falsitas se

contulisset, finibus veritatis concluderetur. Habitat enim in nobisChristus,

quo habitante habilat Deus : et cum habitat in nobis spiritus Christi, noii

aliud hal)itat quam spiritus Dci. Quod si per Spirilum sanctum Chrislus
in nohis intclligitur esse, hunc tainen ilaspiritum Dei ut spiritum Christi
esse nosccndum cst : ct cuin per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis,
indifferens natura Filii creditur esse a Patre, cum Spiiitus sanclus qui est

* Edit. J. Alleanme, an.

2 Isa. Lii, 1.
3 MaUh. XII, 28.
* Vulg. habet, Joel, ii, 28 : Effundam spiritum mcum super omnem carnem.
^ Act, II, 4.
 IN l SENTEM. DIST. XXXIV, C. 161

spiritus Christi et spiritus Dei, res naturee demonstretur unius. Quaero

nunc ergo, quomodo non ex natura unum sunt ? A Patre procedit spiritus
veritatis, a Filio mittitur, et a Filio accipit. Sed omnia qucB habet Pater,
Filiisunt'. Idcirco qui ab eo accipit, Dei spiritus est, et idem spiritus

Christi est. Res naturffi Filii 6st, sed et eadem res naturae Patris est, et Dei

excitantis Christum a mortuis spiritus est : et idem spiritus Christi est a

mortuis excitati. In aliquo differt Chrisli et Dei natura, ne eadem sit, si

prcEstari potest, ut spiritus qui Dei est, non sit etiam Christi. Est ergo in
nobis spiritus Dei, el est in nobis spiritus Christi : et cum spiritus Christi

inest, inest spiritus Dei. Ita cum quod Dei est, et Christi est : et quod
Christi est, Dei est : non potest quid aliud diversum Christus esse, quam
Deus est. Deus igitur Christus est unus cum Deo spiritus : secundum illud,

E(jo et Pater unum sumus \ In quo docet veritas unitatem esse natura^,

non solitudinem unionis.

Ecce si hsec verba diligenter attendas, invenies ' Spiritum sanctum rem
naturcB dici Patris et Filii : et ejusdem dici esse naturam Dei, ubi dici-

tur, per naturam Dei natura ipsa habitat in nobis, si per Spiritum sanctum
Christus est in nobis. Itaque in Trinitate non ita distinguendum est inter

naturam et rem naturee, sicut in rebus creatis : quia, ut ait Ililarius'*,

comparatio terrenorum ad Deum nulla est : et si qua comparationum
exempla interdum afferuntur, nemo ea existimet absolute in se rationis
perfectionem continere. Non enim humano sensu de Deo loquendum est.

C. Quod propter res creatas illud dixerit, uon idemest natura et res naturse.

Ad naturam ergo rerum creatarum respiciens inquit : Non idem est na-

tura quod res naturee, subjiciens exemplade ipsiscreaturis. Inde ostendens

erroris esse sub mensura creaturarum metiri Creatorem, addit : Et secun-
dum hoc non idem est Deus, et quod Dei est. Ac si diceret : Si ad instar

creaturarum de Creatore sentis, cogeris fateri quia non idem est Deus, et
quod Dei est : quod dicere impium est, cum spiritus Dei Deus sit, et Dei
Filius sit Deus.

* Joau. XVI, 13 : Omnia qusecimqiie habet Pater, mea sunt.

^ Joaii. X, 30.
* Edit. J. Alleaume,nueMi's.
•*
S. HiLARius, Lib. I deTrinitate.
XXVI i\
1G2 1). ALU. MAG. OHI). PH/EI).

l*orrelani, cui iste error im[)onitur, licct

poslea se correxerit, Utrum persona sit

DIVISIO TEXTUS. essentia ?

autem, quod non quia
V^idelur :

1. In nulla natura aflirmalio et nega-

<( Ptwdictis auteni adjiciendnm cst, tio simul verilicantur de eodem si ergo :

quod quidam perversi setisus Jiomines, persona est cssenlia, persona et essentia
elc. » sunt idein in re : scd persona est iii-

llic secanJa pars, in qua lit

incipit communicabilis, essentia autem est com-
coinpuratiu pursona* ad csscnliain, ulrum municabilis ergo de eodem in re verum
:

scilicct sint idcni vel diversa ? est dicere, quod ipsum

communicabile est
Et dividitur in quatiior partes : in et non communicabile, et conunune et

quarum prima ostendit Magister non non commune, et proprium et non pro-
esse diversitalem inter personam el na- prium, ctdistinctum et nondistinclum, et
turam. In secunda auteni ponil rationom rchitum etnonrelatum, etbujusmodi om-
qualiter potentia, sapientia, bonitas, ap- nia : cum igiturhoc sit impossibiie, vide-
propriantur tribus personis, ibi, K, « Ex turquod impossibile sit personam et es-
prsedictis constat, elc. » In tertia auteni sentiam omninoesse idem in re. Si forle
ponit rationem bujus nominis ofjtoojdio;;, quodsecunduraaliquid convenit ei
dicas,
ibi^ I, « Hic noti est prsetermittetidum, unum, et secundum abquid alterum tunc :

etc. » In quarta et ultima ponit ratio- scquiiur, quod idem ibi sit unum et
nem translative dictorum de Deo, et po- alterum, et sic non esset penitus idem.
nit epiloguni istius tractatus de Trini- 2. Item, In divinis rcmancnt duo prae-

tate. dicamenta, quorum neulrum transit in

Prima barum dividitur in duas. In alterum, scibcet substanlia, et ad ali-

prima, ostcnditpersonam esse esscntiam. quid :autem duo praedicamenta

nulla
In secunda, ponit rationem quare dicun- sunt nisi per hoc quod unum non est al-
tur tres personae unius essentia?, et non terum crgo ad abquid non est substan-
:

unius Dei, ibi, E, « Hic cotisideratidutn tia : persona est ad aliquid, quia Pater
est, cum Deus sit, etc. » ad l''ilium : ergo Pater non cst subslantia
In prima parte sunt tria, scilicet qutE- divina.
stionis probatio, et ad eamdem solven- 3. Item, Essentia in aliqua habitudine
dam crroris per auctoritatem Hilarii in- se habet ad personam : aut ergo ut idem
troductio, ibi, § 2 cap. A, « Idque tesli- omnino, aut ut aliquo modo diirerens.
monio Hilarii, etc. Tertio, ponitur ejus- Si ut idem omnino ergo Pater omnino :

demauctoritatis soiutio, et veritatisosten- idcm cst quod essentia, et Filius omnino

sio, ibi, H, « Hoc quidam dicutit tioti iti- idcm quod essentia sed quGecumque
est :

telligetites, etc. » uni et eidem omnino sunt eadem, ipsa

Et ex bis patel sententia. inter se sunt eadem, ut dicit Philoso-
phus crgo Pater est Filius et haec ra-
: :

tio videlur innui in Littera, quod scilicet

ista induxil Gilbertum ad hoc quod hoc

AinTCULUS I. diceret.
4. Item, Philosophus dicit, quod
Vtrum persona sit essetitia, vel non, si- quantulamcumque diflerentiam attuleri-
cut dixit Gilbertus Porretatius ? mus, ostendenles erimus quod non idom,
ad minus oslendemus quod non omnino
idem sed dicimus essentiam commu-
:

Incidit autcm bic qusestio Gilberli nem re, proprium autem re dicimus esse

I
 IN T SENTENT. DIST. XXXIV, C, ART. 9^.1 163

Patrcm : ergo difTerentia realis inveni- jus est, autsequale, autminus Deo. Patet,
tur : ergo non sunt omnino idem perso- quod non est majus. Si autem sequale.
na et essentia. CoiNTRA : ^Equalc non facit sibi sequale :

5. Item, Communis animi conccptio quia non est potens in ipsum : ergo hsec
est, diflercntes hypostascs ornnino idem deitas non minus ergo
facit Deum. Si :

sibi realiternon posse participare quia, : Deus degenerat, fiendo Deus per illud,
dctur quod omnino idem ergo conve- : quod ilerum absurdum est ergo deitas :

niunt in eo quod est omnino idem ergo : est ipse qui Deus est ergo est hyposta- :

cum hoc in omnibus sit, facit omnino sis et persona.

idem non essent plures hyposta-
: et sic 2. Item, Si non est idem : ergo perso-
ses ergo haec est vera, quod ditrerentes
: na est composita ex illo, et alio quodam :

hypostases omnino idem sibi non parti- ergo non est simplex, quod hsereticum.
cipabunt habent autem naturam vel: 3. Item, Omne compositum resolubile
essentiam unam tres divina; hypostases : est in sua componontia ut priora se et
ergo essentia non est idem sibi. simpliciora : ergo Deus esset resolubilis
6. Item, Philosophus dicit, quod apri- in alia priora se et simpliciora, et sic nec
ma substantia nulla omnino erit prsedi- primum esset nec simplex, quod absur-
catio habitum est supra ', per-
: sed, sicut dum est.

sona est ut prima substantia ergo non : 4. Item, Omne compositum esse suum
praedicatur de ahquo ergo nec de es- : liabet ab alio vel ab aliis : ergo Deus es-
sentia prsedicabitur, ut dicatur, Essentia setjam factura alterius Dei prioris se,

divina est Pater. quod falsum est.

7. Item^ Ssepe habuimus, quod Pater
quod est ibi con-
divina essentia est, et SoLUTio. Patet cuilibet, quod ultimse Soiutio.

structio secundum causam formalem er- :

rationes necessarise sunt, et prius indu-
go esscntia divina se habet ad hyposla- ctse sophisticse : et hoc postea videns
sim, sicut forma ad formatum. Inter illa Gilbertus correxit dictum suum, in quo
autem oppositio est causEe et causati :
etiam, ut dicetur, prius sensum sanum
cum igitur causa et causatum numquam habuit, licet incauta verba protulerit.
sint idem, essentia et hypostatis num- Dicendum ergo et credendum simpli-
quam erunt idem. II ic autem inducit citer, quod propter (inem simplicitatis
Gilbertus, vel potestinducere sophismata Dei, non ditferunt in eo esse et quod est,
Praepositivi, quse supraposuimus^ Detur et essentia etpersona re ditferunt tamen :

enim, quod essentia sit persona : tunc in modo supponendi et attribuendi.

hsec erit vera, essentia est Pater : Pater autem quaeras, Unde hoc fiat, cum
Si
autem ahcujus est Pater : et non nisi omnino idem sit re, quod diversa atlri-
Filii : ergo essentia est Pater Filii : er- buuntur ? Dicendum, quod illa simplici-
go genuit Filium. tas privat compositionem per hoc quod
Item, Aliquo est Pater : non nisi pa- toUit diversitatem ab eis quie sibi in eo-
ternitate : ergo paternitas inest essen- dem uniuntur : et si illa diversa remane-
tise : ergo determinat eam. rent, tunc facerent compositionem sicut
contra. Sed contra objicitur secundum dicta forma et materia in compositione : sed
beati Bernardi super Cantica, licet sic tollat compositionem, tamen ve-
1. enim Gilbertus super Hbrum
Dicit ritatem uniuscujusque eorum non tollit,
Boetii de Triniiate ; Deitate qua Deus est, sicut supra diximus dc attribulis \ Licet
non quffi Deus est. Aut ergo aliquid ma- enim sapientia Dci sit idem cum sub-'

» Gf. I Sententiarum, Dist. XVIII. Tom. XXV. « Cf. Ibidem, Dist. VIII.
2 Cf- Ibidem, Dist. V.
 1G4 1). ALB. MAG. OHI). 1'H^l).
tione ad quia uuitus habct
contiuuum
proptcr simplicilatem, tainon sa-
:

stiuitia
ali- rchitioncm ad discrolum et tuuc sequi- :

piculia Dei verissimc sapiontia cst :

enim nonaliquid cssct iu Dei sapieu- tur, quod habcns rohitioncm ad conti-
ler
tia, quod non esscl iu Dci esscntia. Ita nuum, omuino idcm sit in substautia ha-
pcrsonae uon toUit bcnti rclalionem ad discretum secundum
ct hittc simplicitas
vcritalcm hyposlasis, nec veritatcm na- quod hujusmodi. Simile tamcn illud de-
commuuica- licil, sicut omnia similia terrena.
turie : ct ideo remanet illa

bilis.
Ad aliud diccndum, quod vim facien- Ad 4.

vera est propositio sed

Et per hoc patcl solutio ad primum : do in diflcrentia, :

^j i

quia licet pcrsona ct cssentia sint idem, per hoc quod essentia est communis, po-
rctinct ea quaj sunt de nitur potius convenientia quam difTeren-
tamcn utrumque
sicut si probamus animal esse
ge-
ratione sua propria : ct ila contradicto- tia :

nus, et esse genus hominis, pcr hoc

ma-
ria non refcruntur ad idcm in ralione
in- gisprol)amus quod sit homo. quam quod
illa qua realitcr ratio est, quia realitcr
ab homine et si essct simplex,
commuuicabile convenit personse, et ditTcrat :

rcaliter communicabilc coiivenit naturae, probaromus per hoc quod est commune
et sic de aliis. ad hominem, etiam quod csset idem ho-
quod non roma- mini unde naturam esse communicabi-
Ad 2.

nent
Ad aliud dicendum,
modi prsedicandi
ibi
,.1-1per hoc quod
]
:

lem non ponit causam diflerentiae, scd

potius unitatis et convenientii» cum om-
relatio est accidcns,quia quoad hoc trans-

it in substantiam sed per hoc quod ad:

nibus pcrsonis in quibus est.

Ad aliud dicendum, quod non est Ad i

alterum est, ct hoc est proprium personjE,

quia sim- communis animi conceptio, nisi in natu-
non impediente simplicitatc :

ra in qua quod est : et

quo est difrert a
plicitas veritatem naturse non toUit, sed
in illa necesse est multiplicari quo
est se-
tantum divcrsitatem communicabihs ct
incommunicabilis quae sunt in eodcm. cundum csse, secundum quod multipli-
cantur hypostases sive quod est sed in
Ad aliud dicendum, quod hoc argu-
:

Ad '. ,
ergo non oportet ibi
divinis non est ita
.

mcntum teneret, si cssentidemomnino :

:

illud concipere. Ad id per quod

probat,
ita quod unum virtutc suse naturae et
patet solutio per ante dicta quia licet
idem cum
:

identitate rationis esset altero :

simphcitas faciat identitatem personse et

sed h»c retincnt rationes diversas, eo
non tamen tollit veritatem
quod vere incommunicabile est unum, essentiae :

utriusque quoad rationem per-

et ideo
et vere communicabile est alterum et :
:

sonse qu» realis est, eo quod est

verse
ideo cum ratione ejus quod incommuni-
proprietatis et hypostasis, adhuc
illae
rclati-
cabile est, Pater opponatur Filio
simihter Filius ratione ejus quod hvpostases sunt plures.
ve : et
Ad
dicendum, quod hoc nihil
6

est incommunicabile, opponatur Patri Ad aliud

quia a prima substantia non erit
relative non sequitur, quod unus
:
sit est :

secundum coordinationem
alius, sed tautum quod sit idem sibi in prsedicatio

substantia. Et huic aliquod simile imagi- prtedicabiliumin genere et hoc intendit :

po- Philosophus dicere sed quod ipsa de

nari possumus in puncto et unitate
:
:

namus enim punctum per id quod est, nuUo vere prsedicetur, non intendit in :

divinis autem etiam de communi

potest
uniri unitati per id quod est : et tamen
sicut supra ubi haec quastio
relinere ulrumque proprietatcm naturse prsedicari,
*.
sua^ dicimus, quod punclum cum uni-
:
tractata est, ostendimus
Ad alia jam ssepius supra solutum Ad :

tate omnino idem est in substantia

et es-

et tamen opponetur ei in rela- est 2.

scntia :

Ibidem, prscipue Dist. V.

1
Cf. I SenteiiLiarum, DisL. IV. Tom. XXV. ^ Cf.
 [IN I SENTENT. DiST. XXXIV, 0, Ki.^i

ita ut insint alia enim sunt qu.x

D. Quod non aliud est Deus et qu^ sua sunt, :

insunt, alia quae non insunt.

(ut in eadem subdit serie) acci-

ergo secundum corporales modos
^

Non
ubi evacuans opinionem eorum
pienda sunt hcec qua^ de Deo dicuntur
:

et aliud quod Dei est aliudque naturam

qui ita putant aliud Deum esse,
:

creaturis, aperte docet non ahud esse

Deum,
Dei et rem natune, ut est in
ita ut m-
et Iliud quod Dei est
aliudque naturam Dei, et qucT sua sunt,
:

sint illi, sic dicens Homo aut abquidei simile cum alicubi erit, ahbi non
:

continetur ubi fuerit in forma, ut non ubique

erit: quia id quod est, ilhc
sit \ Deus autem immenscie
virtutis, vivens potestas,
sit quiinsistens ahcubi

quee nusquam non adsit, nec desit

usquam qua3 se omnem per sua edocet, :

esse per
et sua non ahud quam se
esse significat ut ubi sua insint, ipse :

modo cum alicubi sit, non eUam

sua intehigatur. Non autem corporah
omnibus esse non desinat. Non au-
ubique esse credatur, cum per sua in
sua sunt. Et hciec propter naturcE
tem ahud sunt quam quod ipse est, quse
significatur, si tamen intelhgis,
intelhgentiam dicta sunt. His verbis aperte
hcTretice, quia divina natura non
ahud est cib his qucT, sua sunt, ita ut in-
sint : et per iha in omnibus suis est quse non insunt. Sua enim sunt cham
omnes creaturcB et sua sunt quffi insunt, ut tres
qua? non insunt, id est,
:

eadem natura sicut supra Augu-

personcT, qucE sunt ejusdem naturcT. et
:

firmavimus dicenhs, tres personas esse ejusdem

essenticT
stini testimonio

essenham, sed non ex eadem essentia ne ahud

intelhgatur
vel eamdem :

distinctionem ha-
essentia,ahud persona. Non tamen diffitemur ahquam
bendam'fore secundum intehigenticT rcahonem,
cum dicitur hypostasis, et
commune tribus, hic
cum dicitur essentia: quia ibi significatur quod est
Fateamur ergo
vero non. Est tamen hypostasis essentia, et e converso.
essentiam, differentes au-
unum atque idem esse tres personas secundum
prcEtaxatum Psahni
tem proprietatibus. Unde Augushnus^ super hicum
Films?
ait: Quffiris Pater? Respondetur, Deus. Quccris quid sit
quid sit

Fihus ? Respondetur, Deus.

Respondetur, Deus. QucTris quid sit Pater et
utroque interrogatus, non
De singuhs interrogatus, Deum responde. De

'
S. HiLARius, Lib. VIII de Trinitate. ^ , . •

differt, et habet m\c continetur ubi fuerit in forma ad xd natura

2 Edit. J. alliaume satis :

ejus, ut ubique sit qui insistens allcubi sit.

lxvhi.
3S. AuGusTiNUs, In explanationo Psal.
 !(»(• D. ALB. MAG. ORD. PK.^l).

Deos, sed Deiiin resi^oiule. Xoii sic in hoiniiiibus. Taiita eniin est ibi snl)-

stanlia'» unitas, ul aMiualilat(Mn adinittat, pluralitateni non adniittat. Si

ergo lil)i diclum fuerit, cuni dicis Filiuin Dei esse quod Pater est, profecto
Filius Pater est. Responde, secunduin substantiam (ibi dixi lioc esse Fi-

linni (juod Pater est, el uon secundum id quod ad aliud dicitur. Ad se

enim dicitur Deus, ad Patrem dicitur Fibiis. Rursumque Paler ad se dici-

tur Deus, ad Filium dicitur Pater. Quod Pater ad Filium dicitur, non est
Filius : quod dicitur Filius ad Patrem, non est Pater. Quod dicitur Pater
ad se, et Filius ad se, lioc est Pater et Filius, id est, Deus.

spondet in Unde notandum, quod

re. in
inferioribus cum natura communis est in
supposito, dupliciter signilicatur secun-
AHTICULUS [L dum rem, scihcet ut diversa quando
dicitur, natura est simplex, et Socrates
Ulrum persona differat a natura secun- cst compositus : et signilicatur ut ahquid
dum intelligentise ralionem ? sibi conveniens quod non convenit So-
crati, ut cum quod praedicatur de
dicitur,
pluribus, Socrates autem de uno vel de
Deinde quseritur dc quod dicit,
lioc nullo. In divinis autera natura non pot-
ibi, D, circa medium : « Non tamen dif- est significari ut diversa a persona, quia
fitemur aliquam distinctionem habendam idem tamen reahter ahquid conve-
est :

fore per intelligentise rationem. etc. » nitei, quod non convenit personce, et e
Aut enim aliquid subcst huic intelli- converso et ideo dicunt Doctores, quod
:

gentioD rationi, aut nihil. Si nihil : tunc supposita natura, non supponitur pcrso-
erit cassa ct vana. Si aliquid tunc est dif- na, et super dlud fundatur intclligentiae
ferenlia secundum rem, et non secundum ratio.
rationem tantum. Et nota, quod ab hoc loco trahitur
illud multum vulgatum, quod distingui-
Solutio. Ad hog dicendum, quod aliquid re- tur secundum intelhgcntiae rationem.

E. Utrum ita possit dici, unus Deus trium personarum, vel ires persome unius Dei :

ut dicitur, una essentia trium personarum, et tres personx unius essentias ?

Hic considerandum est, cum Deus sit divina essentia, et ita dicatur

unus Deus esse tres personas, sicut una essentia dicitur tres personae :

utrum ita valeat sanedici, unus Deus trium personarum, vel tres personae

unius Dei : sicut dicitur, una essentiatrium personarum, et tres persona?

unius essentia3 ? In hic locutionibus Scripturai usus nobis a^mulandus vi-

detur, ubi frequenter reperitur ita dictum, Una est essentiatrium persona-
 IN I SENTENT. DIST. XXXIV, E, ART. 3. 1G7

rum, et tres sunt personfle unius essentia) : nusquam autem occurrit le-

gisse, trium personarum, vel tres persouce unius Dei. Ouod

unumDeum
ideoputosanctos Doctores vitasse, ne ita forte acciperetur in divinis per-
sonis, ut accipitur cum de creaturis simile quid dicitur. Diciturenim Deus
Abraham, Isaac, et Jacob : et Deus omnis creaturfe. Quod utique dicitur

propter principium creationis, vel gratia> privilegium, et creatura^ subje-

ctionem vel servitutem. Cum ergo in Trinitate nihil sit creatum vel serviens
velsu])jectum, non admisit fides in Trinitate talem locutionis modum. Ita
etiam e converso non dicitur de Dei essentia, quod ipsa sit essentia Abra-
liam, Isaac, etJacob, vel alicujus creatune : ne Creatoris vel '
creatur»

naturam confundere videamur.

est trium personarum, vel essentia trium

personarum : sicut dicitur, tres personee
unius essentise ?

ARTICULUS III. Videtur, quod sic : quia sicut est com-

parare personam ad naturam, ita e con-

IHrum liceat dicere, tres personss suni verso naturam ad personam : et sic unum
unius essentiK : et tres personx sunt potest dici in eadcm habitudinein quadi-
essentige, sicut unius essentix, et una citur reliquum.

essentia trium personarum ?

Item, Videtur quod nullum illorum ^^^^^ ^^

possit dici : quia obliqui transitivi sunt

Deindc quaeritur de hoc quod dicit, et diversitatem notant : ct cum non sit

ihi, « Hic considerandum est, cum Deus diversitas aliqua inter essentiam et per-

sit divina essentia etc. » sonam, videtur quod non deheat ficri

Cuin enim dicitur, tres personce sunt comparatio illa nisi in recto, ut dicatur,

unius essentise, videtur notari indivisibi- tres personae sunt una essentia.

htas esse naturse in tribus personis cum :

igiturDeus et deitas idem sint indivinis, SoLUTio. Dicendum, quod

^
hene potest Soiutio.
.
Adqucest.l.
videtur quod eadem ratione possit dici, dici, tres personae unius essentiae, ut con-

quod sit unius Dei et hoc negat in Lit-

:
structio ol)liqui cum recto sit in desig'na-

tera. tione essentice : vel melius ut ex propriis

loquamur, in designationc simplicitatis
2. Item, Potestne dici, tres personce essontiae in trilms. Nec tamen potest dici,

sunt cssentiee;, sicut unius essentiae? unius Dei propter diversum modum si-

Videtur, quod sic : quia ihi fit compa- gnificandi essentiae in hoc nomine, J)eus,

ratio formati secundum rationem intel- et in hoc nomine, essentia : quia in ahs-
iigcndi ad formam, sicut et in ilki cum tracto significatur ut natura quae est

dicitur, tres personse sunt unius essen- forma alicujus, in concreto autem signi-

Wse. ficatur ut stans per scipsam, ct non ut

forma alicujus : et ideo transitio ohliqui

3. Item, Potestne dici, una essentia non salvatur secundum rationem intelli-

1 EiliL J. Allonume, et.

 i(;8 D. ALH. MAG. ORD. PR^D.

geiuli, ciiui (lioilur lics pcrsouoc uniiis fonnatum. ct designalionem simplicitatis

Dei : sicul eliaiu in inleriuribus dicilur, fornue : cum autemuna essentiadicitur,

tres personai unius nalune liuinanoe, non trium, vel essentia trium, non importa-
lanien dicitur unius honiinis, nisi posses- tur nisi altcruin : et ideo etiam suflicit
siva constructione. unus rectus, uhi [)rius exigebanlur duo
obliqui,quorum unus importaret desi-
Ad ALiUDdicendum, quod quando obli- gnationem, ctalter formam sicut gram- :

Ad qu8est,2,
quus construilur in designalione essen- matici dicunt de istis duabus, muller
tiie, oportet esse duos genitivos, vel egregiae formae, et cgrcgia forma mulie-
unum lial)entem vim duorum, ut mulier ris : quia variatur habitudo : et ideo
ej^regiae formae, vel vir sanguinum, vel mutando obliquum in rectum, et e con-
homo turpiludinis : et ideo non hcne di- vcrso, mutatur constructio, ut possum
citur, trcs persona? essentice : quia non dicere, egrcgia forma mulieris et forma
salvatur eadem habitudo conslructionis. mulieris et non tamen ita dicimus, mu-
:

lier egregioe formae, et mulier formae.

.
Ad , .
qusest.S.
„ Adaliud dicendum, quod benedicilur,
. .

una essentia trium personarum, et cs- Ad dicendum quod notatur

ULTiMiJM : Adqui
sentia triuin personarum sed non in to- : per obliquum transitio secundum ratio-
to salvatur eadem habitudo constructio- nem intelligentiae, quae non ponit diver-
nis cuni enim dicitur, tres personae
: sitatem personae et naturae, sed potius
unius essentiae, constructio obliqui duo veritatem utriusque.
importat, scilicet habitudinem formae ad

F. Qiiod licet polentia, sapienlia, honitas de Deo secundum suhstantiam dicantur

in Scriptura, tamen solent hsec nomina distincte ad personas interdum referri.

Ex pra^dictis constal:, quod siciit essentia, itapotentia, sapientia, bonitas

de Deo dicuntur secunduni substantiam. Quffi autern secundum substan-

tiam de Deo dicuntur, tribus personis pariter conveniunt. Una est ergo

potentia, sapientia, bonitas Patris et Filii et Spiritus sancti : et hi tres ea-

dem potentia, eadem sapientia, eadem bonitas. Unde aperilur in Trinitate

summa esse perfectio. Si enim ibi deesset potenlia, vel sapienlia, vel bo-

nitas, non esset summum bonum. Sed quia ibi est perfecta potentia, infini-
ta sapientia, incomprehensibilis bonitas, recte dicitur et creditur summum
bonum. Cumque unum et idem penitus sit in Deo potentia, sapientia, bo-
nitas, in sacra tamen Scriptura frequenter solcnt licnc nomina distincte
ad personas referri, ut Patri potentia, Filio sapientia, Spiritui sancto bo-
nitas attribuatur : quod quare fiat, non est otiosum inquirere.

I
 IN I SENTENT. DIST. XXXIV, G ET H. 169

omnis ratio boni comprehendatur sub

his tribus.

soiuti10.
ARTICULUS IV. SoLUTio. Dicendum, quod in perfectio-
ne horum trium omne bonum continetur

IJirum potentia, sapientia, et bonitas fa- omne enim bonum, aut est naturoe, aut
ciant summum bonum ? superadditum. Potentia autem perfecta
et omnipotens numquam est nisi in iia-

tura perfecta et omnipotente. Superad-

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, dita autem, aut sunt secundum intelle-
ibi, « Ex prxdictis constat, etc. » ctum, et tunc reducuntur ad verum : aut
Ibi enim dicit, quod potenlia, sapien- secundum affectum, et tunc reducuntur
tia, bonitas faciunt summuin bonum : et ad bonum. Alia autem non simpliciler
hoc non videtur : quia summum bonum sunt bona, ut corporalia, et sensibilia :

est, cui nihil deest quod habet boni ra- et ideo in horum trium perfectione con-
tionem : non autem verum est, quod stat summa beatitudo.

G. Quare id fiat, scilicet quod Patri potentia, Filio sapientia attribuatur ?

Id ergo sacri eloquii prudentia facere curavit, ne Dei immensitatem si-

militudine creaturse metiremur. Dixerat enim Scriptura sacra, quia Deus

Pater est, et quia Deus Filius est : et audivit hoc homo qui hominem pa-
rem viderat, Deum Patrem non viderat : cogitare coepit ita esse in Creatore
ut viderat esse in creaturis, a quibus ha?c nomina translata sunt ad Crea-
torem : in quibus pater est prior filio, filius est posterior patre : et ex an-
tiquitate in patre defectus, ex posteritate in filio imperfectio sensus solet
notari. Ideo occurrit Scriptura dicens Patrem potentem, ne videatur prior
Filio, et ideo minus potens : et Filium sapientem, ne videatur posterior
Patre, et ideo minus sapiens.

H. Quare Spiritui sancto bonitas attribuatur ?

Dictus est etiam Spiritus sanctus Deus, et dictus esfc habere Spiritum
Deus : et videbatur hoc quasi nomen inflationis et tumoris. Unde humana
conscientia ad Deum pro rigore et crudelilate accedere metuit. Ideo
Scriptura temperavit sermonem suum, Spiritum bonuin noininans, no
crudelis putaretur qui mitis erat : non quod Pater solus sit potens vel
magis potens, et Filius solus sapiens vel magis sapiens, et Spiritus sanctus
170 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.

soliis bomis vcl inagis hoiuis. Vna ost erp:o ])o((Milia, sapienlia, bonilas

Irinni, sicnl nna essenlia. Ideoqne sicnt dicitnr iMlins ci).oov<jiog, id est,

consnbslanlialis Palri, ila et coonmipotens.

I. Dc Jioc noniine, ojjloouuiov, uhl In aucloritatem rcccptum sit, et quid siynificet ?

llic non est prcTlennittenduni quod Au^ustinus in libro 111 contra Maxi-
ininuin '
dicit de hoc noniine, opouutov, quo Latini tractatores freqnenter

ulnnlnr : Pater, inqnil, et Filius unius sunt ejusdenique substantite. Hoc

est illnd onoovaiov, quod in concilio Nicieno adversus hcPreticos Arianos a
Catholicis patribus veritatis aucloritate firniatuin est. Qnod postea in Con-
cilio Ariininensi, propler novitatem verbi niinus quani oportuit intelle-
clain * (quain tainen fides antiqua pepererat) mnltis paucornin fraude de-
ceptis; hceretica iinpietas snb h<eretico Impejatore Conslantino labefactare
lenlavit. Sed post non longuin teinpus lii)ertate fidei Catholicae pra^valente,
postqnam vis verbi sicut del)uit inlellecta est, cp-oouatov illnd (iathoIiccP fidei

sanitate long-e lateque distensum est et diirusnm. Quid eniin est ciioovaiov,

nisi nnius ejusdemque substantiae ? Quid est, inquam, ciioovaiov, nisi Ff/o

et Pater unum sumus^? Non ergo inter profanas vocum novitates hoc vi-
tandum est.

non essemus, adhuc sapienlia appropria-

relur Filio : crj^o vidctur, quod non dicat
verum, quod hoc fccil sacri eloquii pru-
ARTICULUS V. dentia.
2. Item, Si non est alia ratio appro-
yln approprintio Dco attribuuntur
r/ua prialionis nisi per connotalum ad crea-
appropriata, tantummodo /lat pcr nos ta : tunc aeternitas et unitas supra Patri
et a nobis ? appropriari non dcbebatur : quia illa

conveniunt ab aeterno, el per connota-

tum non convcniunt.
Deinde quieritur de Iioc quod dicitur, W. Itom, I ad Corinth. i, 24, dicitur,
ibi, G, V. Id crgo sacri eloquii prudenlia Christum Dei viriutem, et Dei sapicn-
facere curavit, etc. » tiam. Ergo l^^ilio appropriatur virtus :

1. Ex hoc enim videtur, quod appro- virtus autem est ultimum polentiae ergo :

priatio non fiat nisi per nos, et a nobis : polentia Filio appropriatur : non ergo
sed hoc est inconveniens : quia si nos Putri : cujus contrarium dicil in Littera.

' S. AuGusTiNUS, Lib. III contra Maxirainum, - Edit. J. Alleaurae, intellectum.

cap. 14. ''
Joan. x, 30.
 IN I SENTENT. DIST. XXXIV, K. 171

quod dicunt qui-

Item, Quoeritur de hoc Ad ALiUD dicendum, quod potentia tri- Ad 3,

dam, quod appropriationes hujusmodi plici ratione attrihuitur Patri : quarum

non iiunt a nohis et duabus de causis, : duse sunt ex parte proprii Patris, et una
scilicet ad erroris evitationem, et A^^crita- ex parte nostra. Tlna est, quia potentia
tis expressionem : et dicunt, quod Patri principium est, ut dicit Philosophus. Po-
attrihuitur potentia ad erroris evitatio- tentia enim activa est principium trans-
nem. mutationis in aliud, secundum quod est
Sed contra : Si nulla accidit diversi- aliud : principium autem secundum ra-
tas in modo intelligendi nisi erroris evi- tionem primam magis accedit ad princi-
tatio : tunc videtur, quod apud non er- pium non de principio, quam ad princi-
rantes possumus dicere, quod Patri non pium de principio. Secunda ratio est,
attrihuitur potentia, nec appropriatur : quia non est sapientia nisi praeexistat
sed hoc falsum est : ergo aliquid est ex potentia, et non est honitas perfecta nisi
parte rei quare appropriatur. prsesupponat sapientiam et polentiam :

sicut a Patre Filius, et ah utroque Spiri-

SoLUTio. Dicendum, quod appropriatio tus sanctus. Tertia ratio est in Lillcra
potest considerari dupliciter secundum : sumpta ex parte nostra : virtus enim li-
aplitudinem, et secundum actum. Se- cet sit in genere potentiae, tamen addit
cundum aptitudinem est ex parte rei, ut aliquid ratione cujus convenit Filio, sci-
supra dictum est '
: unum enim attrihu- licet ultimum potentiee : et quia Pater
tum viciniorem hahet rationem uni per- per Filium operaturmundum, et per Fi-
sonae, quam alteri : et ideo illi est ap- lium redemit mundum, ipse Filius est in
propriahile. Secundum actum autem ap- quo maxima quse fuerunt potentise Pa-
propriatio fit a viris peritis in sacra tris, sunt expleta : et ideo sibi attrihui-
Scriptura, diversis de causis, scilicet tur virtus.
propter errorem evitandum, vel verita-
tem exprimendam, et propter hoc ut os- Ad id quod ulterius quceritur de cau- i^^, ^^^^n^
tendatur magis ratio distinctionis in pro- ^is appropriationis, quas ponunt qui-
priis : et duae pra>cedentes causae necesse dam, jam patet responsio quia supra :

est ut semper supponant tertiam quia : ostensum est, quod vera causa appro-
nisi sit unitas in re, non bene fieret ap- priationis est, quod attrihutum hoc vel
propriatio. illud magis accedit ad proprium unius
Et per hoc patet solutio ad duo prima : personse, quam alterius. Alia autem
quia Magister supponit convenientiam quse possent ohjici, supra distinctione
majorem rationis potentia3 ad proprium XXXI tacta sunt.
Patris, quam alterius personae.

K. De nominibus quae translative et per siniilitudinem de Deo dicuntur.

Praeterea sciendurn est, quod in assignatione distinclionis nominuni,

inter alia quoe supra dilig-enter exsecuti sumus, qucedam diximus transla-
tive et per similitudinem de Deo dici : ut speculum, splendor, character,

1 Cf. Supra, Dist. XXXI.

172 D. ALB. MA(.. OHI). V\{JE[).

figui-a, ol liiijiisinodi : dc qiiil)iis ])i() leclori breviler trado (luod sentio,

ut scilicct ralioue siiuilitudinis cousidcrata ex causis dicendi, dictoruui in-

lellig-enliani assuniat, sed Catholicam.

L. Nihil diynum eacellentia iuefjabilifi Trinitatis se trudidisse dieit, ad alia trans-

iturus.

De sacraniento unilalis atque Trinitatis summcT. et inefrabilis multajain

diximus. Niliil tamen ejus inefTabilitate dignum tradidisse profileinur, scd

potius ex nobis mirificatam ejus scientiam, nec potuisse nos ad illam.

est vita, et anima vita : ergo per trans-

lationem.
5. Item qugeritur, Utrum a nobiliori-
ARTICULUS VL bus creaturis fiat translatio, ut dicatur
Deus seraphin et cherubin ? IIoc non
Utrum per translationem omnia nomina videtur : quia nusquam legitur in sacra
creaturarum possunt attribui Deo ? et Scriptura.
e contra, An nomina Dei possint attri- I). Praeterea, Videtur etiam, quod
bui creaturis ? translatio fiat e converso a Deo ad crea-
turas, sicut dicit Psalmus lxxxi, 6 : Ego
dixi : Dii estis, etc.

Deinde quseritur de hoc quod dicit,

ibi, K, a PrcCterea sciendum est, quod in SoLUTio. Dicendum, quod ista quaestio

assignatione, etc. » ex maxima parte determinata est su-

Ibi enim tangendo rationem transla- pra '. Dicendum ergo quod translatio ;

tionis docet atlendere similitudines : fit ab omnibus quse naturam sine vitio et
1. Cum
autem omnis creaturasit vesti- nocumento deformitatis servant et ex-
gium, videtur per hoc ab omni creatura primunt unde a diabolo non
: potest,
ad Deum, ut dicatur Deus
fieri translatio quia est nomcn naturae deformatee : et

nomine omnium creaturarum. similiter a rana, et bufone, quia est no-

2. Item, Dionysius dicit eum esse om- mcn naturoe cum proprietatibus defor-
ninominabilem. mitatis et nocumenti.
3. Item, Dionysius : « In ipso oportet Et si quodDeus dicitur signi-
objicias,
affirmare omnium Ergo ab
positiones. » ficari per serpentem? Dicendum quod
omnibus lit translatio in Deum. Sed hoc serpens aliquid boni importat per astu-
niliil esse videtur, ut dicatur Deus dia- tiam et sapientiaiti : et etiam serpens in
bolus, lupus, bufo, et hujusmodi. se habet medicinam veneni, ejus enim
i. Item, Videlur quod omnia
nomina carnes contra non
venenum valent : sed
de Deo dicantur translative quia non : sic bufo, vel aliud vile immundum. Un-
proprie univocum est, cum dicilur, Deus de Augustinus dicit, quod vulpes num-

* Cf. I Sentontiarura, Disl. XXT. Tom. XXV.

 SENTENT. DIST. XXXIV, L, ART. 6. 173
IN I

accipitur, ne pulenlur illa nobilia per proprielalem

quam in bona significalione
sed convenire et etiam quia non ita nota
quia exprimit astutiam deceptoriam : :

sunt nobis translalio autem tit a magis

lupus quandoque accipitur in bona si- :

Henjamin lupus rapax notis, ct illa sunt sensibilia apud nos.

o-niticatione, ut
^^ aliud dicendum, quod translatio Ad e.
dicitur esse *.

prima non est in his quae per prius et posterius

Et ex hoc patet solutio ad tria :

parlicipant unde a Deo non fit

idem
quia verbum Dionysii de his intelligitur :

translatio ad nos, sed potius id quod est

quse non deformitatem de se sonant.
ALiuD dicendum, quod non omnia in Deo prius, hoc est in nobis posterius
Ad
simile illius, et proprie est in nobis :

dicuntur translative et ratio supra di-

:

P^j^ggl^2^
sed similitudo quae requiritur m trans-

aliud diccndum, quod a nobiliori- latione, est similitudo non secundum

Ad
bus etab inferioribus potcst fieri transla- rem, sed secundum convenientiam pro-
tio : scd non fit, utdicit Dionysius, a no- prietatum rei.

bilioribus,- ne sit occasio erroris, scilicet

'
Genes. xlix, 27 Benjamin lupus rapax,
:
« Gf. I Sententiarum, Dist. XXI. Tom. XXV.
mane comedet prsedam, et vespere dividet spolia^

— ^- ;-te=^»fcTT:>
 17 t I). ALH. iMAG. ORD. PU/ED.

DISTINCTIO XXXV.

Dc scionfia Doi iii j^ciicraii 8cciiii(liiiii sc.

A. De quibusdam quas secundum substantiam de Deo dicioitur, qux specialem

efflagitant tractatum, scilicet de scioitia, et prxscientia, et providentia, et dispo-

sitione, prsedestinatione, voluntate, et potentia.

Cumque supra dlsseruerimus ac plura dixerimus de his qua? communi-

ter secundum substanliam de Deo dicuntur, eorum lamcn qua^dam spe-
cialem eldagilant tractatum : de quibus modo tractandum est, id est, de
scienlia, praescientia, providenlia, disposilione, praidestinatione, voluntate,

et polentia.

Sciendum ergo est, quod sapienlia et '

scientia Dei cum sit una et

simplex, lamen propter varios rerum status et diversos effectus, plura

ac diversa sortilur nomina. Dicitur enim non lantum scientia, sed
etiam priescientia vel providenlia, dispositio, priedestinalio, et providen-
tia. Et est prsescientia sive providenlia non de futuris lanluni, sed de
omnibus, de bonis scilicet, etde malis. Dispositio vero, de faciendis. Prai-
destinalio, de omnibus salvandis, et de omnibus bonis : quibus ^
et hic

liberantur, et in futuro coronabuntur. Pra^destinavit enim Dens ab a^terno

homines, ad bona ebgendo : et pra^destinavit, eis bona prceparando. Quod
liomines prffidestinavit, Apostohis ostendit dicens : Praedestinavit quos
pnescivit lieri conformes imaginis Filii sui ^ Et alibi : Elegit nos ante
mundi constitutionem, ul essemus sancti, et immaculati *. Quod aulem
bona eis praeparaverit, Propheta Isaias ostendit dicens : Ociilus non vidit,

Deus, absque le, qux pvfejoarasti diligentibus vel exspectantibus te \ Ergo

' Edit. J. AUeaume, vel.

* Ibid., qui.
' Ad Roman. viii, 29 Nam quos prsescivit, et prsedestinavit conformes fieri
: imaginis Pilii sui, etc.
* Ad Ephes. i, 4 Elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, ut essemus
: sanctt et immaculati in
conspectu cjus in charitate.
^ Isa. Lxiv, 4. Item, I ad Corintli. n, 9 : Sicut scriptum est : Quod oculus non vidit, nec auris
audivit, nec in cor //omuns asccndit, quae praeparavit Deus iis qui diligunt illum.
 m I SENTENT. DIST. XXXV, A. 175

ab a3terno praLHleslinavit quosdam futuros bonos et beatos, id est, elej^it ut

essent boni etbeati : et bona eis prcEdestinavit, id est, prccparavit. Provi-

dentia autem est gubernandorum : qua3 utique eodeni modo videtur accipi,
quo dispositio. Interdum tamen providentia accipitur pro pra3scientia. Sa-
pieutia vero vel scientia de omnibus est, scilicet bonis et malis : et de pra3-
sentibus, prieteritis et futuris : et non tantum de teruporalibus, sed etiam
de ceternis. Non enim ita scit Deus ista temporalia, ut seipsuin nesciat : sed
ipse sohis seipsum perfecte novit: cujus scientia? coniparatione omnis crea-
turcD scientia imperfecta est.

bus a se factis et creatis : et hffc incipit

in distinctione XXXVII, ibi, A, c< Et

quoniam demonstratum est ex parte,
Divisio TEXTus. etc. » In tertia autem ostendit Magister

dispositiones scientiae magis quam ipsam

scientiara, scilicet utrum necessitalem
« Cumque supra disseruerimus, etc. » impoiiat rebus, vel falli possit, vel au-
Ilic incipit pars illa quse est de cogni- geri, et liujusmodi ? et incipil in distin-

tione Trinitatis et unitatis, prout consi- tinctione XXXVII, ibi, A, « Nunc ergo
deratur in Iiis quae faciunt sufPicientiam ad propositum revertentes, etc. »

causfe ad processum creaturarum exipsa, Adhuc, prima ulterius dividitur in

quse sunt scientia, potentia, voluntas : duas. In prima ostendit intentiones no-
ad operari enim non exigitur amplius minum, et in genere, qualiler est de ob-
quam scirc, et velle, et posse. jectis, quia de omnibus eeternis et tem-
Dividitur autem in tres partes secun- poralibus. In secunda autem ostcndit,
dum tria praedicla. In prima agit de qualiter aliud est esse in scientia Dei, et
scientia. In secunda, de potentia qusB in- aliud est csse in natura, et qualiter diffe-
cipitin distinctione XLTI, ibi, A, « ISunc renter est de objectis bonis et malis :

de omnipotentia, etc. » hi tertia, agit de et lisec incipit in sequenti distinctio-

volunlatc quae incipit in distinctio- ne XXXVI, ibi, A, « Solet hic quseri,
ne XLV, ibi, A, « Jom de voluntate, etc. »
etc. » Haec autem distinctio dividitur in tres
Prima harum dividitur in duas par- partes. In prima determinat generaUter
tes. In prima agit de scientia in genera- dc omnibus nominibus quibus significari
li. In secunda autem descendit ad spccies consuevit scientia divina. In secunda au-
scientiae divinae, quae sunt praedestina- tem movet quaestionem quae ex determi-
tio, et reprobatio : et haec incipit in di- natione et distinctionc nominum oritur,
stinctione XL, ibi, A, « Praidestinatio sciiicet utrum scientia Dei esset in Dco,
vero de bo)iis salutaribiis est, eic. )) si nulla fuissent futura? ibi, B, « Hic
Prima autem quae est de scientia in considerari oportet, Utrum scientia,
genere, subdividitur in tres. In prima etc. » In tertia, principaliter ostendit ob-
ostendifur scientia et secundum distin- jecta scientiae secundum generalem de-
ctionem et proprietatem nominum, et clarationem, ibi, D, « Scientia vero vcl
quantum ad ea quae sunt in ipsa, ut de sapientia non tantum, etc. »
quibus est. In secunda autem ostenditur Ex his satis patet sententia : ulia in
e converso, qualiter Deus est in omni- disputatione patebunt.
171) 1). ALB. MAG. ORD. VRJED.

excedenter laudanlcs dicimus, quod om-

nis cst et mentis ct rationis ct omnis sa-
pientiae et prudenliae causa ^ »
AllTIGLLUS L
3. Item, IIoc videtur per simile : sigil-
lum enim nihil impriinit nisi quod se-
Utrum sckntia Dd sit univoca scientix
Angelorum? cundum spcciem ligurae cst in ipso, et
nosirx, vel scienliee
non aliud recipitur a ccra cum igitur :

mens creata sit sicut cera, ct sapientia

Incidil autem liic ante Lilteram du- Dei sit sigillum, vidctur quod rccipimus
plc.x. dubium. Lnum est, Utrum scientia sapientiam ejusdem specici cum sua,
Dei sit univoca scienliai nostree, vel An- licet subjectum non
ejusdem ratio- sit
gclorum ? nis : sicut nec cera in
qua fit impressio,
Secundum est, Utrum scientia Dci sit et cuprum imprimens.
universalis vel particularis, vel in actu Sed contra :

vel in liabitu ? 1. Nihil est univocum Greatori etcrea-

turae : ergo nec scientia. Prima saepius
Quod enim sit univoca, non per prius probata est.
vel poslerius dicta, videtur sic 2. Item, Scientia Dei est causa rerum,
1. Causa efliciens agens secundum for- ut infra ostendetur ^
: nostra autem scien-
mam eflicientis, producit cfTectum univo- tia causatur a rebus scitis : ergo non sunt
cum causse, ut ignis ignem^ homo ho- istae scientiae unius rationis.
minem, et hujusmodi : sed scientia Dci 3. Item, Scientia, sicut omnis alia for-
est causa efficiens nostrae scientise, et ma, inest secundum potestatem subjecti
agens secunduni formam : ergo videtur, quia subjectum nobilius nobilioris est
quod nostra scientia quse est eflecta a scientiffi, etiam inter homines : ergo cum
sua, suse scientise sit univoca. Prima Deus in infinitum cxcedat omnem meii-
patet perse. Secunda probatur per auc- tem creatam, in intinitum eliam sua
torilatem Origenis dicentis Deus sa-
: « scientia excedit nostram : ergo non erit
piens et sciens dicitur^ secundum quod unius rationis.
nos sapientia et scientia implet. »

2. Item, Exemplatum nullum sequi- SoLUTio. Dicendum secundum beatum

vocum est exemplari in forma exempla- Dionysum in libro de Divinis nomini-
ris : scientia Dei exemplar est nostrae bus ^, quod scientia Dei non est univoca
scientise, et nostra scicntia exemplata nostrae scientiae, nec etiam scientiae An-
ergo videtur, quod nostra scientia non gelorum : quod qualiter sit, accipiatur a
sit cBquivoca cum sua. Probatio primae verbis ejus. Dicit cnim sic de scientia
est : quia si detur, quod sit aequivocum Dei : « Supersapiens et onmisapiens
informa, cum etiam in materia discor- causa, et ipsius per se sapientiae, et totius
det, tunc cxemplatum non erit in aliquo ct parlicularis substantiOcatrix. » Sensus
similis speciei cum exeinplari, et ita non est, quod scientia Dei est de rebus ut
est magis exemplatum ab ipso, quam a substantificatrixet sapientia et causa om-
disparato sibi :quod sit
ergo oportet, nium de quibus est, sive illud sit totum
univocum in forma. Secuxda autem pa- vel universale, sive pars sive particulare.
tet per hoc quod dicit Dionysius in libro Ergo quod sciendo se ut
patet, est causa
de Divinis nondnibus : « Sapientiam Dei omnium, novit et se et omnia alia uni-

» S. DiONYsius, Lib. de Divinis nominibus, 3 § Dionysius, Lib. de Divinis nominibus,

cap. 8. cap. 7.
«Cf. Intru. Dist. XXXVllL
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. i. 177

versaliter vel particulariter existentia. Ex his patet, quod neutra scientiarum

De scientiaauteni Angeli dicit sic, ibi- creaturarum univoca est scientiae Crea-
dem : « An"-elicarum mentium virtutes, toris : sedutraque imitatur eam quantum
simplices et bonos habent inlellectus non potest : et ideo est pcr prius et posterius
in divisibilibus partibus aut a divisibili- dicta, eo modo quo dictum est supra,

bus, aut sensibiUbus aut rationibus di- quod primo est in Deo, et ab ipso, et

vcrsis divinam cognitio-

congregantes ad ipsum, quantum possibile est in An- ^4 i,

nem, neque ab aliquo communi ad ista gelo et in homine.

simul actfle. Ab omni autem materiali primum, quod est

DiCKNDUiM ergo ad

multitudine mundse existentes, intelle- causa agens secundura speciem duobus

ctualiter et immateriabter uniformiter in- modis, scilicet ad materiam proportio-
divinorum
tellio-ibilia intelligunt. » Sen- natam eidem speciei, ut agens et gene-
sus horum verborum est, quod Angeli rans univoce, sicut ignis ignem, et homo
non accipiunt scientiam incipiendo a hominem : sicnon causat Deus quia
et :

creatis, quae multa et divisa et materia- essentiae divinse nuUa materia recipiens

lia sunt : neque accipiunt diversis virtu- potestesse proportionata. Estetiam causa
tibus, ut sensu proprio, et communi, et agens secundum formam et speciem ad
ima'>-inatione, et memoria, et hujus- naturam non proportionatam eidem spe-

modi neque a quodam communi ut

:
ciei, ut sol agit in aerem, vel aliud dia-

universali deveniunt in cognitionem illo- phanum receptivum luminis : et tamen

rum sensibilium quoe sunt apud nos, sed lumen receptum non est ejusdem ralio-
deiformiter per simile aliquid menti di- nis in sole, et in aere, sed ignobilius et

vinae sibi a creatione datum ct imprcs- diffusius et obscurius est in aere quam in
sum. Scd tamen scientia illa non est sole : et hoc modo agit Deus in hujus-

causa entis, neque cognoscit per hoc modi attributis quae communicabilia sunt
quod sit causa, cum nuUius causa creans creaturis, ut sapientia, vita, essentia, et

sit Anfclus. hujusmodi. Unde non sequitur, quod sit Ad s.

De hominis autem scientia dicit ibi- univocum receptum ei a quo recipitur.

dem, sic : Animse rationale habent
« Ad aliud dicendum, quod exemplatum
ditTusive quidem et circulo circa exis- imitatur quantum potest, plus in Angelo,
tentium vcritatem circumeuntes, et divi- et minus in homine quamdiu est in via :

sibili et kirgissimo varietatis delicien- etquiaacceditplusadhoc quam ad aliud,

tes ab unitivis virtutibus. » Sensus hu- non dicitur magis exemplatum illius Ad s.

jus est, quod anima rationalis accipit quam alterius.

scientiam : rationale autem coUativum Ad aliud dicendum, quod non est si-

est : et idco incipit a multis in quibus mile de sigillo et cera : quia licetcera non
conferendo difTunditur, et circulo circum- sit materia proportionata formae naturali
ducitur circa veritatem existentium. Et seris, tamen est materiaproporlionatafor-
hoc potest intelligi sic : quiaprimum lu- mae artis quae est exarata in aere, et ideo
men ad quod fit examinatio veri, est in formam ejusdem figurse potest recipere :

ipsa anima intellectus agens, et ab illo sed mens Angeli et animae non propor-
incipit ponendo ipsum circa signa et tionatur essentiae divinse, nec scientiae
causas rerum, ut accipiat probabile, vel secundum quod est divina et ideo :

nccessarium, et ipsuni acceptum reducit oportet, quod recipiat inferiori modo,

ad intellectum et sic in intellectu con- : prout exigit naturae suae inferior status.
cluditur circulus, secundum quod ex cau-
saquandoque accipit causatum, et quan-
doque e converso ideo dicit circulum. :

XXVI 12
 178 D. ALB. MAG. ORD. V]\M\).

ditur a proprio mcdio, tanto magis scilur

res in universali : sed maximc recedi-

tur a proprio medio in illo per quod non
AUTICrLlIS IL potestaliquid (juantumcumque commune
causatum concludi de necessitatc : ergo
An scientia divina sil univrrsalis vel scirc per illud, est maxime scire in uni-

particiilaris ? in actv, vel i)i potentia, versali : hoc autem est Deus. Deus enim
vel in habitu ? causa qua?dam omnium est, sed nihil

causalum nccessario concluditur pcr

ipsum ergo scire peripsum, est maxime
:

Secundo quiTrilur, Ulrum scienlia di- scire in universali : sed ipse scit per se-
vina sit universalis vel particularis, vel ipsum ergo, : elc.

in actu, vel in potentia, vel iu hahitu? SeD CONTRA : sed contt

QueeBi. 1. Vidotur aulom, quod sit universalis, 1 Scientia in unlversali est scicntia im-
vel in universali. pcrFocta, in qua non scitur res nisi im-
|

1. Dicitur enim scientia in universali, pcrfecte ct in potentia : scientia autem

quae est de aliquo prout est in suo uni- Dei perfectissima cst omnium scientia-

versali, non comparato ad hoc parlicu- rum : ergo sua scienlia non cst scientia

lare vel illud nuUa autem causarum

: in universali. Probatio primae. Hes in

universalior est quam iUa quae est causa suis univcrsalibus non sunt nisi in po-
omnium : ergo scire per illam, est scirc tentia, posito enim animali non necessa-
permaxime universale : Dcus autem scit rio ponitur homo ergo non possunt in :

sciendo illam : ergo sua scienlia est ma- suis universalibus sciri nisi in potentia :

xime universalis. et sic constat prima. Secunua autem per

2. Itcm, Illa scientia maximc esl in se patet.
universali, qua? est per illud in quo niliil 2. Ilem, Scire in univorsali, est scire
invenitur de propriis rei : Deus autem est quod detcrminabile est per aliquid addi-
causa in qua niliil invenitur de propriis tum, ut efliciatur scire in natura propria:
rei : ergo ipse maxime scit in universali. scientia autem Dei in nullo determina-
Prima patet per se. Secunda probatur bilisest: ergo sua scientia non est in
per hoc quod propria unius rei non pos- univcrsali.
sunt inveniri in eadem cum propriis al-
terius rei cum igitur Deus sit causa
: Deinde quairatur, Ulrum sit scicntia in ousest

omnium : aut oporteret in ipso esse pro- particulari ?

pria omnium, quod absurdum est : aut Vidctur autem quod sic : quia
nullum proprium alicujus, quod vcrum 1. Scire in particulari, est scire natu-
est, et tunc habetur proposilum. ram proprianfi rei : Deus autem omnium
3. Item, Scire in specie^ est scire in naturas proprias scit : ergo sua scientia
universali : et scire in genere, est scire est scientiaparticularis, ut videtur.
magis in universali : ct scire in gencra- 2. Item, Si scire in particulari est scire
lissimo, adhuc magis : et scire in ente per immediatum relatum ad naturam
quod est principium generalissimorum, propriam rei, cum Deus sit immediatior
adhuc magis ergo scire in eo quod in
:
omni rci quam aliquid aliud, videtur
simplicitalc excedit omnia dicla, est ma- quod scicndoper se, ipse scit in particu-
xime scire in universali Deus autem : lari.

scit per illud, quia per se : ergo, etc. SeD CONTRA :

sed contr
4. Item, Scire in universali, est scire Scientia in parliculari et propria na-
in hocquod non est medium proprium tura, variatur secundum diversitatem
ad concludcndum illud et quanlo rece- : eorum_ ex quibus cst propria natura

\
L
 IN I SENTENT. OIST. XXXV, A, ART. 2. 179

uniuscujusque : scientia autem Dei in- centem, quod Deus est melius bonum et
variabilis est : ergo ipsa non est scientia majus quam cogitari possit.
in particulari, ut videtur. 4. Item, Sunt contra hocrationes Phi-
losophi : quia si esset in potentia, cum
nihil ens in potentia educat seipsum in
st. 3. Ulterius qua^^ratur, Utrum sua scientia actum, oporteret quod intellectus suus
sit in potentia, vel in habitu, vel in haberet alium intcllectum se diviniorem,
actu? id est, nobiliorem,
1. Videtur autem, quod sit in potentia 5. Item, Cum nihil ens in potentia
quandoque : ita enim dicit Gregorius Na- exeat in actum nisi compositum sibi,
zianzenus, quod excogitatio Dei est opus oporteret quod esset compositus.
Dei ergo ante opus non est excogitatio
:
0. Item, Cum omne motuni lassetur
in actu, et post in aclu est quando opus exlabore motus, nisi motum circulariter
est : ergo fuit in potentia, ut videtur :
ct per naturam aliquo modo, oporte-
et cum idem Deo excogitatio et
sit in ret quod doctrina et disciplina et consi-
scientia, videtur quod scientia Dei ali- deratio induceret ei lassitudinem et cor-
quando sit in potentia. ruptionem, quod absurdissimum est :

2. Item, Non dicimus, quod Deus om- ergo scientia sua numquam est in poten-
nia faciat quae potest facere ergo po-
:
tia. Si quod htec ultima
forte dicas,
tentia operativa Dei est in potentia ad ratio Philosophi non est necessaria.
alia ad quoe numquam exibit in aclum :
CoNTRA Excipiatur motus localis, et lo-
:

ergo a simili a parte potentiae intelle- quamur de alteratione tantum constat, :

ctivee potest poni in potentia respectu quod forma alterans inest secundum sub-
alicujus cognoscibilis, quod numquam jecti potestatem et naturam ergo si non :

sciet Deus : et sic nihil est inconveniens, inest hsec forma et debeat inesse, oportet
ut videlur, divinum intellectum ponere quod aliter se habeant illa principia sub-
esse in potentia aliquando. jecti quia non potest esse, quod idem
:

onlrs. SeD CONTRA eodem modo

:
se habens, sit natum sus-
Si possibile est, quod sit in potentia, cipere aliquid, et sine illo esse in pro-
et exeat in actum : ergo exibitde poten- pinqua dispositione : ergo necesse est,
tiaad actum hoc autem est quoddam
:
quod talis alteratio aliquo modo sit va-
genus alterationis : ergo videtur, quod rians principia substantiee : ergo inducit
Deus quodam genere alterationis possit lassitudinem et poenam : quia quidquid
alterari.
removet principia distantioe, et facit ca
2. Jtem, Quidquid in potentia est, per distare aliter et aliter, hoc est laboriosum
hocquod in potentia est, deficit a per- et pcEnale.
fecto : ergo si divinus intellectus secun-
dum scientiam est in potentia, deficit a Qu.^RATUR ulterius, Ex quo non potest Quast.4.
perfecto et non erit summeperfectum. esse in potentia,utrum sit in habitu?
3. Item, Quidquid in potentiaest, ipso Videtur autem, quod sic quia :

potestcogitari aliquid nobilius et melius :

1. Infra habebimus, quod scientia sua
ergo si divinus inlellectus respectu ali- est causa rerum ergo si semper esset ;

cujus in potentia est, ipso potest cogitari in actu, semper causaret res non au- :

Prima proba-
aliquid nobilius et melius. tem semper causal res ergo quandoque :

tur per verbum Philosophi in IX primx est in habitu.

Philosophix, ubi dicit, quod nobilior et 2. Item, Omnis scientia quoe est per
melior est actus quam potentia. Quod spociem cognoscibilium, scientia habi-
autem conclusio sit inconveniens, pro- tualis cst scienlia Dei est lalis
:
: eriio
batur per Anselmum m Prosologio di- est habitualis. Prima autem probatur
 180 0. ALB. MAG. ORD. Vl{M\).

sic : llal)iliis niliil aliutl osl quani ordo Sr.n CONTRA :

gad contra.
specieruni rerum cof^noscihiliuin apud IN)sita causa efliciente, semper sequi-
coijnoscentoui Deus aulem sicut hic et
: tur efTectus : scientia autem Dei causa
in sequenli (hstinctione liicitur, liahet in efliciens est creaturarum : ergo ad scien-
se speciesoniniuni cofjjnoscihilium. tiam Dei in actu scmper sequitur produ-
'). Ilem, Auiiuslinus in lihro de Bono ctiosciti in actu. Prima est nota per se.
coiijugali dicit,quod hahitus est, quo Secunda prohatur ex hoc quod scientia
quis agere polest cum tempus sit ergo : Dei non est speculativa, sed practica :

cum Deus semper possit considerarc illa autem cxislens in actu, semper est
quando vult, ipse liahet habitum scien- conjuncta operi : ergo constat proposi-
tia) : ergo scientia sua est scicntia in lia- tum. Cum igitur in actu non sciverit ab
l)itu. .'clerno omnes res (ut bahctur in fine
4. Ilem, Frequentcr utuntur Doctorcs islius distinctionis), vidclur quod omnis
dictione ista, quod dominus potest dice- rcs, non tantum mundus, ab ffitcrno
re dominium in hahitu, vel in actu : et fucrint, quod fuisum esse ad oculum cer-
in hahitu convenit ei ab aeterno csse do- nimus, quia ego et tu ab aeterno non
niinum, in actu aulem ex tempore : erj^o fuimus. Ergo videtur, quod Deus nullo
scientiani in hahilu ponere in Deo non modo habeat scientiam, ex quo nec scit

vidclur esse inconveniens. in universali, nec in particulari, ncc in

ed contra.
Sed contra : potcntia, nec in babitu, nec in actu.
1. Exiens de babitu ad actum, ut dicit

Philosophus in II de Aiiima, alteratur SoLUTio. Dicendum, quod sicut Com- soiutio

A(l queest.
quodammodo Deus autem nullo modo : montator dicit supcr XI Mntaplujsicse :

alloratur : er2:o suascientia non exit de Sciontia Dci neque cst scientia in uni-
habitu in actum : ergo non est in ba- versali, ncque in parliculari, nec in age-
bitu. re : quia istae diiroronliae sciontiae sunt

2. Item, Habitus est diversum aliquid illius scientiae quae accipit scientiam
ah habente : ergo non convenit Deo : unius ex praecognitionc alterius, quod
quia iu Deo nihil est diversum ab est tamquam principium el signum il-

ipso. lius : et lioc non compotit divinse scien-

3. Item, Habitus est ad perfectionem tiae : et ideo non conveniunt ci hujus-
potentise quae de se non potest vel non modi diirercntiae univcrsalis et parti-
expedite potest in actum talis autem
: cularis.
potentianon est intcllcctus divinus crgo : Ad jd ergo quod primo objicitur ad Ad 1.

non babet babitum ergo nec scienliam : probandum, quod ipse habot sciontiam
in habitu. in univcrsali, dicondum quod Deus est
univorsalis causa officions, non autem

)u«st 5
Qu.^RATUR ergo ultcrius, Si sciat in praedicahilis et detcrminahilis ad essen-
actu scmper? tiam : et a tali universali non dicitur
Videtur autem quod sic : quia scire in universali : quia in efliciente

1. Perfectissimum in quolibet cst Deo univorsaliter agcnte, quod non est pro-
attrihuendum : scicntia autem in actu portionatum facto, noque scilur res in
est perfcctissima omnium scientiarum : universali, nequc in parliculari : sicut
ergo ipsa est Deo attribuenda. ipsa causa neque est pars esscntiae rei

2. Item, Scientia in actu est per id sicut gcnus, nec propria essentia vel na-
quod actu est praescns intellectui sed : tura.
Deus semper est sibi pra^sens ergo scit : Ad aliud dicendum, quod scire per Ad 2.

senijier in aclu, quia ipse non scil nisi id in quo niliil cst do propriis rei, non
per seipsum. est scire in univcrsali, scd potius scirc
 IN I SENTENT. DJST. XXXV, A, ART. 2. 181

per illud in quo nihil est de propriis est immediatus naturis rerum ut existens
actu, sed potestale habetomnia propria : de propria natura aHquid, sed incommi-
et hoc universale non est Deus el ideo : scibihter et immaterialiter, ut dicit Dio-
patet, quod Dci scientia non est in uni- nysius, et discretus ab omni natura re-
versali. rum.
Ad aliud dicendum, quod verum qui-
dem est, quod Deus non cadit sub prin- Ad w quod ulterius quaeritur de aha Adquaest.a.

cipio, neque sub genere sed hoc non : divisione, scilicet utruni scientia sit in

fit ideo, quod ipse sit universalius ali- potentia, vel in habitu, vel in actu? Di-
quid quam ens vel genus, hoc enim im- cendum, quod Dei scientia nullo modo
possibile est, quia ente universalius nihil semper
est in potentia, vel in habitu, sed
cogitari potost : sed hoc est ex simplici- in actu, sicut objectiones ad hoc indu-
tate sua, ut probatum est supra*. Obje- ctse necessario probant. Ad hoc enim
ctio autem illa procedit, ac si Deus sit quod scientia sit in potentia, oportet
extra entis communitatem per modum quod intelligens habeat possibilem intel-
ambitus universalis. lectum, et ille materialis et imperfectus
Ad ALiuD dicendum, quod Deus non est de se, et naturae divinae nullo modo
est medium ad aliquid concludendum ex conveniens. Simibter non est habitus
quoad nos qui nescimus pro-
necessitate nisi possibilis intelleclus : intellectus
portionem causati ad ipsum sibi autem : enim quo est omnia fieri, se habet ad
ipse sufliciensmedium cognoscendi cst, habitum scire sicut materia ad formam :

qui novit omnem inlluentiam quam in- et cum possibihs in Deo nullo modo esse

fluit in causatum quocumque modo quo possit, habitualis scientia nuilo modo in
est ab ipso : si autem aliquid non est ab Deo esse poterit. Unde relinquitur, quod
ipso, hoc erit privatio : et illud scilur ab in actu sit, et agens semper, nihil re-
ipso habitu, ut infra patebit : nec illud cipiens, et nihil habens quod ipse non
est ens, licet relinquat ensquod est sub- sit.

jectum cum aptitudine ad habitum ta- : Ad primum ergo quod inducitur ad pro- Ad i.

men hoc non facit in universali quia : bandum_, quod intellectus suus po- sit in
sicut habitum est, scire rem in universa- tentia, dicendum quod excogitatio Dei
li, est scire rem in illo in quo est in improprie sumitur quia cxcogitare ra-
:

universali sicut species in genere, vel tiocinativae potentia? est, et causat scien-
causatum in causa remota, non coarcta- tiam collativam quam Dionysius vocat
ta, sed coarctabili. discursam disciplinam sed a Gregorio po- :

nitur excogitatio pro intelligentiasimpli-

Ad id quod ulterius quseritur, lltrum ci practica verum est quod hsec suffi-
: et
sua scientia sit scientia in parliculari? cit ad opus, secundum quod opus est ab :

Dicendum quod non : quia scientia in autem hsec

seterno intelligentia secun-
particulari est scicnlia rei ex his quse dum actum stat in hoc quod non ab
sunt de natura propria rei : Deus autem aeterno, sed tunc cum mundus incepit,
non sic scit, sed per seipsum. Angeli et alia educerentur : et ideo anle
Ad primum ergo dicendum, quod non opus operatum, et post, et injpso, habet
sufficit ad scire in particulari scire na- se eodem modo : ergo numquam de po-
turam propriam rei, sed oportet ut ex tentia mutatur ad actum.
propriis rei sciat : et hoc non convenit Si autem dicas objectionem procedere
Deo. de opere operante, et non operato : di-
Ad ALiuD dicendum, quod Deus non cendum quod falsum est : quia illud est

1 Cf. I Sententiarum, Dist. VlII. Tom. XXV.

 182 D. ALH. MAG. ORI). PH^D.
cssentia Dei : ossonlia onini et polcntia quitiir aliud : ergo necesse est causatum
el opcralio in Dco idcni sunl : cl ideo scqui : eigo non erit coaeternuin causae
ante illud non putcst poni potentia ali- in csse : quia ipsum secunduni suum
qua : ct lioc qualiter sit, patchit iii so- csse causatum est.
A.l aiffur
lulionc ullinii ailiruli. argumenlum diccndum, quod
IJnde ad
Ad !. Ad ALiLu dicenduni, quod in Dco non causa prima uno modo se habiit in om-
est nisi potenlia activa et illa non est nibus
:
scilis suis ab c'eterno, et i|»sa ab
in potentia respeclu operati, sed potius aterno estordinans exilum scitorum et :

opcratuin esl in potentia respectu ipsius, ab a^lcrno idca tua el mea ordinatae sunt
et ipsa in actu opcratio autcm potcn-
:
et detcrminatae ad hoc ut nunc exeas in
tiae ab ipsa potcnlia, nec distat in Deo esse, et similiter ego, Non autem est
nec difTert et ideo nullo modo est in determinatio
:
divini intellectus ad hoc
potentia ad illani.
quod fiat ab aetcrno : sed ipse in sc ab
aetcrno determinavil ut tunc vcl tunc
Adnuaest.4. Ad id quod quod ulterius inducitur, fiat. Ergo non sequitur, si scientia sua
sciat in habitu, Dicendum quod hoc non
est causa rei, et scientia sua est ab aeter-
sequitur, ut infra patcbit, ex hoc quod
no actu, quod crcaturae fiant ab aeterno.
scientia est causa rcrum, quod scicntia
Et est simile sicut si ponamus dctcrmi-
:

in actu faciat quod res causata sit cum

nationem mei intcllectus practici jam
causa, imo sequitur oppositum. essead opus aliquod quod me
fiet a post
^^ j
Ad ALiuD dicendum, quod scirc per tres annos, et stet meus intcllcctus con-
species vel ideas, non facit scientiara tinuc, quod tunc fiet et non prius : et
habitualem, nisi illaj forniffi vel idese sint intelligere meum ut tunc fiat, sil suffi-
formae perficientcs intellectum ad actum :
ciens causa ad productionem rei : tunc
sicut bene probat objectio facta in con- enim meus intellectus in omni priori
trarium : et ideo ilhi ratio procedit ab tempore erit in actu sufficienter causante
insufficienti : quia addi deberet, est rem illam, et tamen res non erit nisi tri-
scientia per speciem diversam ab ipso bus annis prius explclis.
sciente quae perficit inlellectum ejus ad Et per hoc patet solutio ad totum.
actum.
Ad3. Ad ALiuD dicendum, quod Augustinus
habitum perficienlem potentiam
diffinit

et expedientcm ad operandum Deus :

autem in omni potentia sua per seipsum ARTICULUS IIL

perfectus et expcditus est.

Ad 4.
^^^ ALiuD dicendum,
quod habituale An de scieniia, polcntia, et vohiniate
in sermonibus Doctorum non sonat ha- dcbct csse traciaius proprius ? ct, Penes
bitum, sed potius aliquid simile habitui, quid illa tria sumuniiir ?
scilicet non connotans actum elfectum
in creatura, sicut habitum habens non
necessario agit, sed agit cuin voluerit. Deinde quaeritur de his quae suntcirca
Litteram, et primo de lioc quod dicit,
Adquod contra ullimum objicitur,
id ibi, A, « Eorum tamen qusedam spccia-
dicenduin quod non sequitur hoc in cau- lcm efflagiiant iraciaium, etc. »
sa prima quod patet hoc modo
:
causa : Videtur eniin hoc non esse verum :

enim prima sine mensura distat a causa- I. Istaenim sunt essentialia appropria-

to : ergo cau.satum in nullo potest assi- bilia personis : ergo cuni aliis inler es-
milari sibi : ergo nec in aeternitale. sentialia appropriabilia detcrminanda
Praeterea, Causa est ad cujus esse se- sunt, et non in tractatu speciali.
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, A, ART. 3. 183

2. Item, Cum cognitio causse pertineat posse, et non scire, et velle : ergo tracta-
ad cognltionem causati et ista sint cau- : tus de scientia et voluntate non pertinct
sae creaturarum, videtur si spccialem ad Iiunc tractatum, ut videtur.
efflagitant tractatum, quod cum crealu-
ris essent determinanda in secundo libro Solutio. Dicendum, quod licet sint es- Solutio.
Ai 1.
Sentcnliai^um, quod non facit Magister. sentialia appropriabilia, tamen scientia
3. Item, Quid vocatur tractatus? non eorum non potest determinari ex eisdem
enim, ut ipse insuo Prologo dicit, dividit omnino principiis, ex quibus determina-
liunc librum totum nisi in quatuor tra- tur scientia aliorum alia enim determi- :

ctatus : cum igitur istud secundum eum nata sunt per relationes personarum ad
contineatur in primo libro, continetur in invicem, vel per essentiae unitatcm vel
primo tractatu : ergo non habet tracta- simplicilatem : hstic autem habent deler-
tum specialem. minari per intentionem causae : quia ista
4. Ulterius, Videtur peccare Magister dicunt dispositiones ex quibus inclinatur
in exsecutione horum trium : cuni enim adcausandum creaturam. Et si objicias,
potentia sit ante sapientiam et volunta- quod secundum hoc, supra *
debebant
tem, prius debebat exsequi de potentia poni inter ea quee conveniunt ex tempo-
quam de sapientia et ipse facit contra- : re, dicendum quod non est verum quia :

rmm. ista non conveniunt ex tcmpore, sed

5. Item, Potentia est attributum Pa- potius dicunt illa attributa quibus exeunt
tris, et sapicntia Filii, ut habitum est in a Deo ea quae sunt ex tempore : et ita
distinctione praecedenti : ergo secundum sunt ante tempus et ea quee conve-
:

ordinem naturae qui est in personis, de- niunt ex tempore non sunt ante tem-
buit prius determinari de potentia, quam- pus, sed post secundum rationem intel-
de sapientia. ligendi.
Ad ALiuD dicendum, quod cum creatu- Ad ?.

Adhuc quaeritur de sufficientia horum ris non incidunt in eumdem tractatum :

trium. quia ex principiis creationis et creaturae

Videtur enim, quod numerus abun-
1. non possunt determinari, sed habent
det super ea quoe exigunlur ad causan- proprias determinationesconvenientes ab
dum : quia ista tria sufticiunt agenti aeterno : nec omnis causa cum causato
imperfecto qui est arlifex homo : ergo ad incidit in determinationem ejusdem scien-
agens perfectissimum pauciora requirun- tiae vel libri, sed tantum ca quae proxima
tur ergo videtur, quod ternarius iste
:
est.
abundet superflue. Ad aliud dicendum, quod tractatus
Ad I.
2. Item, Nos videmus, quod natura vocalur hic pars specialis de eodem sci-
perfectius aglt, quam intellectus practi- bili per alia principia determinabilis :

cus : et hoc patet in operibus alchimiae : sicutDeus secundum ea quae ab aeterno

quia aurum alchimicum non laetificat conveniunt sibi et temporaliter, est ma-
cor, nec etiam ita est productibile mal- teria hujus primi libri : et ideo illud
leis sine scissura, sicut aurum quod pro- quod est de convenientibus sibi ab aeter-
ducit natura. no, est de scientia primi libri : sed ta-
Praeterea, In multis deficit ars a natu- men dicitur pars specialis, eo quod prin-
ra : cum igitur Deus sit perfectissimum cipiis prius liabitis determinari non pot-
agens, magis similis erit ejus actio po- est.
tentiae naturae, quam artis : ad operatio- Ad id quod ulterius objicitur de ordine
AJ 4 et \
nem autem naturae non requiritur nisi exsecutionis, dicendum quod ista tria

' Ad Dist. XXX supra dalam.

 184 D. AhW. MAG. ORD. PRi^D.

quoD hic tangil duplicitcr consitlcrantur, habct ista tria ut diversa in se, et a sc,
scilicct in sc, vcl in rclationc ad opus. ctquod agit per inslrumcntum : Dcus
In sc considerata vcrum cst, (juod potcn- autcm habet ista tria eadcm in sc : quia
lia cst aute scicnliam ct voluntatcm : scicnlia est potcntia, ct e converso : et

scd in rclalionc ad opus cst scicntia ut sibi cadcu), quia ipse est sua potenlia ct
dirigcns, et potcntia ut cxscqucns : ct sic sua sapicntia : ct agit sinc instrumcnto
potcntia cst opcrans post scientiam et vo- per seipsun). Unde ipse pcrfectissimum
luntatem. agcns cst.

Si autcm qua^rilur, Quaredc voluntalc Ad ALiuD diccndum, quod licct natura

exscquilur post potcntiam ? Diccnduni, pcrfectior causa sit in agcndo quam
quod potcntia operans non in omni- ars, hoc tamcn non habet natura in
l)us modis conjungitur volunlali, licct in quanlum est proxima, sed ab influentia
nullo sit contra voluntalcm : quia vo- primi motoris : formae enim spccificae
luntas Dei dicit inclinationcm ad bonum (ut vidctur lM)ilosophus vclle) sunt ab
quod est al) ipso : potcntia vero est ef- inllucntia ca?li supcr proximas causas
liciens ad cns : cl cum cns per suam in- movcntcs ct agenles. Influentia cceli cst
tcntioncm sit ante bonum, dctcrn)inalur al) influcntia primi niotoris. Kt ideo ne-
de potcntia ante volunlalcm. Alii dicunt, cesse est, quod natura recipiens deliciat
quod respcctu objectorum communior ab ipso. Accipit crgo potentiam operan-
est scientia quam potcntia : quia scicn- di, non scicnliam ct volunlatcm, eo
et

tia cst de bonis et n)alis, potcntia autcm quod non sit natura ralionalis et spiritua-
de bonis tantum scd : illi non dant causam lis unde quod natura non habet haec
:

quare potentia est ante voluntatcm. Pcr tria, non est pcrfcctionis, scd defcctus a

hoc etiam patetsolutio ad scquens. motore primo.

A.i urest
^^ quod ulterius quseritur, dicen-
^^
dum quod numerus istorum trium est
abundans ista enimsunt de perfcctione
: ARTICULUS IV.
. causae primaB quod sic probatur : Causa :

prima aut agit per neccssilatem, aut An Mayisler bene ct sufficicnter cnu-
per inlentionem, babendo rationcs ope- mcrel parles scientiie, et penes quid
rum suorum. Si per necessitatem tunc : sumantur ?
erit obligata per naturae necessitatem ad
agere, et erit imperfecta, rationes sui
operis ignorans, quod absurdum cst. Si Deinde quaeritur de divisionenominum
autem agit per libertatem voluntatis : quam ponit, ibi, A, « De scientia, prae-
aut habebit rationes operis, aut non. Si scientia, providentia, dispositione, prse-
non : tunc agit imperfecte : quia Philo- destinatione, voluntate, et potentia, etc. »
sopbus dicit, quod etiam ars ignorans Videtur enim diminute enumerare,
rationes operis, scd operans tantum, mi- cum infra exsequatur etiam dc rcproba-
nus est honorabilis quam illa quae scit tionc.
rationcs : sicut architcctonica honora- Praetcrca quaeritur, Pencs quid su-
bilior est usuali : ergo oportet, quod mitur multiplicatio istorum nominum ?

sciat ct velit. Quod aulem possit, nemo

dubitat. SoLUTio. Ad hoc diccndum, quod ex soLiio

Ad 1. DiciiNDUM ad primum contra hoc ob- habilis salis habetur qualitcr accipitur
jectum, quod in his non considcratur scienlia, potentia, voluntas . De aliis

distantia perfecti agcntis ab impcrfccto, autem potest esse triplcx multiplicatio :

sed potius in hoc quod infcrius agcns quarum una ct prima est secundum quod
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, B. 185

se liabcnt ad invicem, et unum addit su- aut pcr spcciem entis. Si primo modo :

per altcrum. Potcst igitur considcrari aut communiter, aut specialiler. Si

habilus intellcctus practici in se, vel in spccialitcr : tunc est praedestinatio
comparatione ad aliud. Si in se : tunc respectu bonorum gratia^ ct gloriie,
dicitur scientia. Si autcm in compara- et creaturs? ad gratiam et gloriam
tione ad aliud, quod additur ei ut con- ordinatae. Si communiter : aut respectu
trahcns ipsum secundum
: aut illud est rci in se, et sic est proescientia : aut re-
rationem medii per quod est in quantum spectu ordinis rerum, et sic est disposi-
est scientia, et tunc dicetur idem quod tio aeterna de rebus futuris. Si autem est
sapientia, quia sapientia est scientia per per speciem entis contractio : tunc est

causam altissimam quam diflicile est ho- providentia, quae prajdcterminat perfe-
mini scire, ut dicit Philosophus : et de ctioncm secundum esse et pcrmanere.
sapientia infra exsequelur. Potest etiam Velsic: Scientia aut est respectuscibilis
contrahi per dispositionem ad actum : ut est apud scientem tantum, aut ut est
hsec autem dispositio aut notat ordinem aliquid ponens circa scitum. Si primo
esse ad actum, et tunc est 'prasscicntia modo : aut cum ordine scientis ad sci-
vel quod idem est, quae
providentia, tum, aut absolute. Si absolute : tunc est
notant ordincm esse secundum anteces- scientia. Si cum ordine tunc est prse-
sionem ad eirectum aut dispositio pot- : scienlia Si autem aliquid ponitur circa
est esse e.x parte qua conjungitur
illa scitum : aut communiter, aut specialitcr
actui : et lioc penes ordinem rerum ad respectu creaturae dignioris. Si commu-
fmem, vel ad invicem, ct tunc est dispo- niter : aut est respectu esse, et tunc cst
sitio : aut penes conservantia ipsam dispositio : aut respectu bene esse, et
rem, et tunc est providentia : aut spe- tunc est providcntia, quae dicit curam de
ciahter ad ea quse rationalia sunt, et bene essc rerum in gubernatione Dei.
tunc est prsedestinatio. Si autem est specialiter respectu creatu-
Potest etiam fieri multiplicatio penes rae dignioris : tunc est prcedestinatio.
objecla iUa quae sunt simpliciter scibilia, Alii etiam modi inveniri possunt, sed
aut doterminata in aliqua diflcrentia non necessarii.
temporis vel entis. Si primo modo : Ad objectum autem dicendum, quod
tunc de ipsis est scienlia quae est de reprobatio aliquid habet, respectu cujus
aeternis, et temporalibus, et praesenti- non est operatio divina, ut culpa repro-
bus, et praeteritis, et futuris. Si autcm bati : et ideo inter illa in quibus determi-
sunt scibiHa contracta : aut haec con- natur scientia practica Dei, non debet
tractio est per difTerentiam temporis, enumerari.

B. Vtrum scientia, vel prxscientia.^ vel dispositio, vel prsedestinatio potuerit esse in

Deo, si nulla fuissent futura ?

Hic considerari oportet, utrum scienlia, vel prsescientia, vel dispositio,

vel pra3destinatio poluerit esse in Deo, si nulla fuissent futura ? Cuni eniin
prffiscientia sit futuroruin, et dispositio faciendoruin, et pra^destinalio sal-

vandorum : si nulla essent futura, si nihil esset facturus Deus, vel aliquos
salvaturus, non videtur potuissc in Deo esse prffiscientia, vel dispositio,
 180 I). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

vol pranloslinalio : j^oliiit aulem Deu.s uulla prfesciro fulura, potuit uon
crcaro alicjuid vcl uou salvaro aliquos : potuit ei'{,^o iu Doo non esse pne-
scioulia, vol (iisjiosilio, vol jjrauloslinalio. Ad hoc autoni ita a quibusdain
oppouitur : Si, iiHiuiuul. poluit pra3scienlia Doi non esse iu Doo ah a^loi-
no, el poluil non esse. Si venj pijtuit nou esse, cum pryescientia Doi sit

ejus scientia, et scientia sit ejus essenlia : potuit orgo uon esse ab (Ctorno
id quod est divina essentia. Ila et de disposilione et prtTdostinatione, quae
est divina essentia, ol)Ji(iuut. Addunt quoquo ot alia, ita loquoutes : Si
poluit Dcusnou pricscirc aliqua, cum idcm sit Deo pra^scirc quod scirc, ct

scire quod cs.se : potuit ergo non esse. Ilem, (kim idem sit Doum pncscium
esse, et Doum esso : si potuit non csse pra^scius, potuit non esse Dcus. Po-
tuit autom non cssc pra^scius, si potuit nuila prfCscire. Al i^otuit nulla
prffiscire, quia potuit uuUa facerc.

scit, dehet scientia sua eliam aliquo spe-

ciali nomine significari rcspectu praeter-
itorum, et aliquo respectu praesentium,
ARTICULUS V. et sic dicetur habere memoriam praeter-
itorum, et specuLilionem praesentium, ut
Utrum Dei scientia sit seterna et immu- videtur, quod falsum esl : ergo non
tabilis ? dehet dici praescius.

4. Item, In nostro intellectu incom-

parahiliter minor est simplicitas, quam
Deinde quseritur de hoc quod dicit :
in intellectu divino : sed intelligihile
« [lic considerari oportet etc. » nostri inlellectus propter simplicitatem
1. Quidquid enim est in Deo, oeter- non est hic et nunc, sed ul)ique et sem-
num est : aeternum autem est immuta- per, ut dicit Philosophus : ergo intelligi-
hile et necessarium : ergo nulla posi- hile divinum erit etiam ahstractum ab
lione facta videlur posse mulari : et ita po- omni dilferenlia temporis : ergo non
sito quod nihil sit fulurum, si ante posi- dehet significari nomine imporlantc dif-
lionem fuit proescius, etiam poslea ferentiam temporis futuri, ul videlur.
praescius erit.
2. Item, Scienlia pendet ex scihili, et SoLUTio. Dicendum ad primum, quod soi
dicitur relative ad ipsum : posito ergo id quod est in Dco, est aelernum ct
quod nullum sit scibile, sequilur nul- immulahile : sed nihil prohibet ipsum
lam esse scientiam ergo nihil dicit Ma-
:
in alia et alia relatione et ratione esse,
gisler solvendo hanc quaeslionem, quod secundum quod aliquid aliter se hahet
dato quod nihil sit fulurum, quod tunc ad ipsum uno modo quam alio sicut :

non erit praescientia, scd manet adhuc enim dicit Avicenna in prima Philoso-
scientia qua Deus praescit futura ante- phia, ex hoc quod aliquid refertur ad
quam hant. aliquid, nihil componilur, neque muta-
'6. Item, Sicut est scientia de futuris, tur quia quanlumcumque aliquid acci-
:

ita est de praesentihus et pra^leritis cum : pialur simplex et immutahile, per hoc
igitur signilicetur specialiter Deus re- ipsum q.iod primum dicitur, ponitur rc-
spectu futurorum secundum quod prse- lativum, et tamen ex hoc non est com-
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, C. 187

positum mutatum. IJnde licet

neque vel etiam non futuro, non destruitur
scientia Dei secundum id quud est, im- scientia Dei : quia nihil accipit a scibili,

mutabilis est nihilominus tamcn alia

: sed e converso potius causat scibile.
et alia ratione relationis si<^nilicatur, se- Ad ALiuD diccndum, quod scientia de Ad 3.

cundum quod se liabet ad futurum, vel piffisenti est concomitans rem, et scien-

non habet se ad illud : et ideo Magister tia de priEterito ut hujusmodi, est sequens
bene dicit. rem nuUa illarum competit Deo, sed
: et

Ad ALiuD dicendum, quod scientia Dei tantum competit ei scientia rem antece-
non pendet ex scibili sed potius scibile :
dens, sicut causa a?terna antecedit cau-
quod est creatura, pendet ex scientia satum temporale : et ideo non dicitur

Dei, ul ex causa : et ideo in divinis acci- memoria Dei vel contemplatio praisens,

dit contrarium dicto Philosophi. Dicit sed tantum praescicnlia.

enim Philosophus, quod scientia refertur Ad ALiuD dicendum, quod scitum a Deo Ad4.
ad scibile, sed non e converso de neces- omnino intemporale est, nec dilferentia
sitate scientia enim ponit scibile, sed
-: temporis ponitur circa scitum, secun-
non convertitur sed in Dei scientia sci- : dum quod est in scientia Dei, sed poni-
bibile refertur ad scientiam, et non e tur circa esse rei scitae : quia hoc habet
converso : quia in inferioribus scientia se ut sequens scientiam, secundum quod
causatur ascibili, in Deo autem e conver- causatum sequitur causam : et ideo re-
so : et ideo non existente scibili creato, spectu illius dlciiuv prcescienlia.

C. Responsio quod prsescientia. et dispositio, et prgedestinatio quasi relative dicun-

tur ad futuras res vel ad faciendas.

Ad hoc JLixta moduluni nostrcx? intelligentice ita diciinus : Preescientia et

dispositio vel prcnedestinatio ad aliquid dici videntur. Sicut enim creator

ad creaturam relative dicitur, ita prccscientiavel pra3sciusad futura referri
yidetur, et dispositio ad facienda, ac prcedestinatio ad salvanda. Verumta-
men creator ita relative dicitur, ut essentiam non significet. Pra3scienlia

vero vel pra^scius et in respectu futurorum dicitur, et essentiam designat

ita etiamdispositio, et pra^destinatio. Ideoque cum dicitur, Si nulla essent

futura, non esset in Deo prffiscientia, vel non esset Deus pra3scius : quia
varia est ibi causa dicendi, distingui oportet rationem dicti. Cum ergo
dicis, Si nulla essent futura, non esset in Deo pra^scientia, vel non esset
prffiscius : si in dicendo hanc causani attendis, scilicet quia nulla essent
subjecta ejus pra^scientico, unde ipsa possit dici prmscienlia, vel ipse
prcuscius : quod ulrumque dicitur propter fulura : verus est intelle-
ctus. Sin autem ea ratione id dicis, quod non sit in eo scientia qua
prffiscit futura, vel quod ipse non sit Deus qui est futurorum prcuscius,
falsa est intelligcntia. Similiter et illa3 locutiones determinanda» sunt :

Potuit non esse prascientia Dei, vel potuit non esse praescius, et potuit
188 D. ALB. MAC. ORD. PR./KD.
1
Dcus noii pra\sr.ire ali(|ua, id csl, poLuil esso, quod nulla fulura sub-
jecla essenl cjus sricnli<c : el ita non posset dici prfPscius vcl piNTscirc,
I
vel scientia '
pri'cscia : non tanicn co niinus ipse esset, vel cjus scienlia.

Sed non possct dici prrescius, vcl pncscirc, vcl praescientia, si ejus
scientiae futura nulla forent subjecta. Siuiililcr dc dispositione, et prai-

destinationc, vcl providentia. ll<cc enini (ut dictuin est) ad teinporalia

referuntur, et de lemporalibus tanluin sunl.

I). Quod scieniia Dei non tmitum est de temporaHhus, sed etiam de selernis.

Scientia vero a-cI sapicntia non tantuin de temporalibus, sed etiam de

aeternis est. Ideoque etsi nulla fuissent futura, esscttamenin Deoscienlia
eadem qucC modo est quam modo, nec major esset quam
: nec minor esset
est. Scivit ergo Deus ab aetcrno ffiternum, ct omne quod futurum erat, et

scivit immutabiliter. Scit quoque non minus prieterita et futura quam pra?-

sentia, et sua a^terna sapientia et immutabili scit ipse omnia qua3 sciun-
tur. Omnis enim ratio supernce et ceterna3 sapienticc, ut ait Ambrosius,
in eo est, quia oinnem sapientiam et essentiam capit immensa scientia.

ad crealuras etiam significat praescien-

tia : ergo si unum non significat essen-
tiam, nec reliquum : vel si unum signifi-
ARTICULUS Vl. cat, et reliquum.

An Jioc nomen^ creator, significat divi- SoLUTio. Dicendum, ut supra t, quod

nam essentiam ? creator, ut dicit Damascenus, significat
habitudinem Dei ad ca a quibus distin-
guitur et illa habitudo supponit essen-
:

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, tiam, ut clrca quam ponitur : et non est
ibi, G, « Verumtamen crealor ita relati- falsus intellectus propter actum creatio- i

ve dicitur, ut essentiam non significet, nis, licet non significet relationem reali- V
etc. » ter inhaerentem ex tempore : et ideo di-

1. Hoc enim videtur esse contra regu- cit Magister quod non significat essen-
lam Doctorum, quod omne nomen di- tiam. i
ctum de Deo connotans efTectuni in crea- Ad ALiuD dicendum, quod praescientia
tura, si{^nilicat divinam essentiam. in principali significato a quo imponitur
2. Si forte dicas, quod significat re- nomen, dat intelligere essentiam divi-
spectum ad crealuras.CoNXRA Respectum : nam : quia essentiam importatet non ha-

' In edit. J. AUeaume additur, ejus vel prx- * Cf. Supra, Dist. XXX.
scientia.
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 7. 189

bitudinem relationis, nisi ex compositio- quod significat essentiam, et non crea-

ne praepositionis : et ideo dicit Magister tor.

E. Quare omnia dicantur esse in Deo, et quod factum est habet vitam
esse in eo

Propterea oiiinia dicuntur esse in Deo et fuisse ab aeterno. Unde Augu-

stinus m-^QT Genesim : Heec visibilia, inquit, antequam fierent, non erant :

quomodo ergo nota Deo erant quai non erant '? Et rursus Quomodo ea :

faceret quee sibi nota non erant ? non enim quidquam fecit ignorans. Nota

erg"o fecit, non facta cognovit. Proinde antequam fierent, et erant, et non

erant. Erant in Dei scientia, non erant in sua ^

natura. Ipsi autem Deo non
audeo dicere alio modo innotuisse cum ea fecisset, quam illo quo ea no-
verat ut faceret : apud quem non est transmutatio, nec vicissitudinis
obumbratio '\
Ecce hic habes, quod hccc visibilia antequam fierent, in Dei
scientia erant. Ex hoc ergo sensu omnia dicuntur esse in Deo, et omne
quod factum est dicitur vitaesse in ipso : non ideo quod creatura sit crea-
tor, vel quia ista temporalia essentialiter sunt ' in Deo : sed quia in ejus
scientia semper sunt ' qucE vita est.

remus quatuor : quorum primum est.

An sint ideae in mente divina ?

Secundum, An in ratione scihbilis

ARTICULUS VII. speculativi vel praclici ?
Utrum sit idea una, vel plures ?
Tertium,
An in mente divina sunt idex ? Quartum, Utrum omnium sint in Deo
ideee, vel non omnium ?

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, Ad PRiMUiNi proceditur sic :

ibi, « Propterea omnia dicuntur esse in 1. Dicit Augustinus in Hbro LXXXIII

Deo, etc. » QiuTstionum : « Idese sunt rationes rerum
enim hicqua?stio de ideis \ de
Incidit stabiles et immutabiles, qucTe indivinain-
quibus ad intellectum sequentium quse- telligentia contincntur. Et cum ipsse nec

' S. AuGL-sTiNus, Super Genesim, Lih. V, cap. 7iec vicissitudinis obumbratio,

16. * Edit J. Alleaume, sint.
* Edit. J. Alleaume, mi. ^ Ibidem, sint.
Jacob. 1, 17 Omne dalum optimum et omne Partem Summae
: ^ Cf. 1 theologia' B, Alberti,
donum perfectum dcsursum est, descendcns a Pa- Q. oj, et II P. Q. 4. memh. i et 2.
tre luminum, apud quem non
est transmutatio,
100 D. ALB. MAG. ORn. PR.ED.

ori.mtur, nec iiiloroant, secundiim oas la- tur idoae : ergo apud se habet ideas.
Sedei
nu-n foruia ridicitur, omnc illud quod oriri Si;n co.NTHA :

et interire polesl '.» Ex hoc accipitur,(|uod 1 IMus opponilur id quod ost in divcrsa
idea^ sunt, et ad quid sunt, cl ubi sunt: essentia, quam
quod distinctum est, id

et idco luec auctoritas valde est nolabilis. in eadem tamon essontia manens ergo :

2. Ilem, ibidem : « Omnia ratione sunt respectus ad id quod est in diversa essen-
condita : nec eadem ratione bomo, qua tia, majoris est oppositionis in Deo,
equus lioc enim absui'dum est existi-
: quam ille qui ost in Deo iiiler ea quae
mare. Singula ergo propriis sunt crcata sunt ejusdem essentiae : sed respeclus in-
rationibus, Has autem rationes non est ter ea quae sunt ejusdem essentiae, facit
arbilrandum esse nisi in mente condito- in divinis distinctionem personarum : or-
ris non enim extra se positum quidquam
: go respectus ad id quod est diversae essen-
intuebatur. » tiae, faciet diversitatem essentiarum, cum
'^. Item, Augustinus in libro lictracla- sit autem est
majoris oppositionis : talis

liomim : « Nec IMato in hoc erravit, quia respectus idearum ergo ideae in Deo fa- :

esse mundum inlelligibilem dicit, etc. cient diversitatom essentiarum, quod esse
JMundum quippe inteUigibilem nuncupa- non potest ergo non sunt ideae in Deo.
:

vit IMato ipsam ralionem sempiternam, 2. Item, Omnis diversitas quae est in
qua fecit Deus mundum quam qui esse
: causis et causatis, necesse est quod re-
negat, sequilur ut dicat Deum irrationa- ducatur in unum universitatis princi-
biliter fecisse quod fecit '. » pium, quia aliter plura essent principia :

i. Item, in libro de Civitate Dei dicit : sed magis unum principium est id quod
Plato ideas ponit : et eas qui negat, in- estunum ossentia et ratione, quam id
fidelem esse non ambigit : quia Filium quod unum quidem est essenlia, sed
Dei negat. plura ratione : ergo necesse est, quodhoc
5. Item, Boetius in libro de Consolatio- accipiatur ut unum essentia et ratione :

ne Philosophi/e dicil ergo in ipso non sunt rationes ideales.

3. Item nos videnms boc in principiis
Tu cuncta superno
naturae : omnis enim diversitas quae cst
Ducis ab exemplo, pulchrmn pulcherrimus
[ipse in qualitatibus propriis naturalibus, re-

Mundum mente gerens.... ducitur ad qualitates primas agentes et

paticntes, scilicct difTerentias elemento-
6. llem, ad Hebr. xi, 3 : Fide intelli- rum, calidum, frigidum, humidum, sic-
gimus aptata esse sssciila verbo Dei, ut cum actionis autem iliarum qualitatum
:

ex inmsihilihus visibilia jxerent. Invisibi- multiplex diversitas reducitur ad diver-

liaautem ibi dicuntur ideae et rationes sum motum coeli, minus tamen divorsum,
mundi archetypi in mente Dei. quam sit actio elementorum : diversi-
7. Hoc etiam probatur sic ratione : tas autem motus cum sit multiplex,
cccli

Constat, quod Deus non agit per naturae rcducitur ad numerum mobilium quse
necessitatem, ut habitum est prius : ergo sunt octo vol novem, et isforum iterum
agit per intellectum : omnis autem agens diversitas reducitur inmotorem primum :

per intellectum, apud se habet rationem ergo necesse est, quod primum in quod
operis et exemplar, aut ignorat quid fit omnium reductio, sit ratione unum,
agat : ergo cum Deus sciat quid agat, et socundum diversitatem rationum mo-

ipse apud sc habet rationes omnium veat et hoc dato non erunt ideae
: ergo :

operal)ilium suorum : et illae vocan- ideae non sunt, ut videtur.

* S. AuGUSTi.NCs, Lib. LXXXIII Quoestionum, ^ Idem, Lib. I Retractationum, cap. 3.

Q. 44.

J
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 7. 191

4. Itcm, Si sunt ideae, ad quid sunt ? et a se rcmoventur. Sed intellectus Dei

Supertluum enim est in causa, quod non ad res crcatas secundum ratio- est relatio

est ad productionem causati, ut videtur : nem, sed creatorum ad ipsum secundum

sed diversitas generatorum et corrupto- rem et ideo creator essentialiter quidem
:

rum aliunde potest causari, secundum dilfert a creatis_, sed respectus a respectu
quod dicunt Philosophi, quod natura non : quia inter respcctum et respectum
sphserae nonae est facere uniformitatem in non est oppositio : et ideo relatione illa

his quse suntin unanatura et unius ratio- non est Deus nisi unum principium, ut
nis. Naturce autem sphserse habentis mul- infrapatebit : etrespectus illi in ipso non
tas stellas, est facere diversitatem tlgu- habent distantiam, vel oppositionem, vel
rae el formse in generatis et corruptis. diversitatem, licet pluraliter significen-
Naturse autem spherse lunse est movere tur : eo quod snnt ad rcs diversas.
aquam secundum diversum situm in di- Ad aliud dicendum, quod diversitas Adobject.2.
versam mixtionem, ut mixtum fiat con- omnis absque dubio reducitur in unum
tinuum quia terra pura continuationem
: essentialiter et ratione quoad ipsum sed :

non facit, sed comminutionem. Natur»
autem sphsertE solis est movere ignem ad
immissionem caloris raoventis et dige-
rentis et maturantis
nuum. Naturse autem sphserarum quinque
aliorum planetarum est movere aerem,
propter quod sunt in aere motus multi,
eo quod illi planctse multarum sunt diver-
non est universitatis et diversitatis prin-
cipium, nisi referatur ad diversa : et ideo
illse raliones quoad respcctus multipli-
commixtum conti- cantur cx parte posteriori, scilicet secun-
dum quod sunt aparte crcaturarum ordi-
natarum ad ipsum, sed cx parte sui non,
quia ipsum per seipsum causa est unius-
cujusque causati etita adhuc rclinquitur :

sitatum in motibus declinationis, et invo- esse idea in ratione illorum respectuum

lutionum, et descensus, et ascensus, et ad res creatas.
stationis, directionis, retrogradationis, et Ad aliud dicendum, quod bene concc- Adobject.3.
hujusmodi. Cum ergo ex illa diversitate do hoc, quod talis reductio est in causis
sufficienter causetur diversitasformarum, naturalibus : sed illa non tollit immedia-
ut videtur, superfluit positio idearum. tum respectum uniuscujusque ad pri-
mum non enim primum ita est, utdice-
:

SoLUTio. Dicendum, quod absque du- bant quidam errantcs Philosophi, quod
bio etiam philosophice loquendo necesse habeat immediatam influentiam super
est ponere ideas, ut dicit Augustinus : inobile primum, et non supcr alia sed :

quia aliter sequeretur, quod Deus sine immediate influit omnibus, et etiam pcr
ratione qua mundum cognosceret, mun- alia influit : ct cx parte respcctus illius
dum creasset. quo influit csse uniuscujusquc, ponitur
>. 1 DiCENDUM ergo ad primum quod con- ratio idealis.
tra objicitur, quod relatio non diversili- Ad aliud dicendum, quod necessitas Adobject.4.
cat, nisi per hoc quod habet de natura idearum est : quia diversitas stellarum et
oppositionis : dicunt enim logici, et ve- imaginum et proportionis situum ex mo-
rum est, quod aliter arguitur a relativis tu sphserarum, diversam numquam face-
in quantum relativa sunt, et aliter a rc- rcnt formam, nisi influcretur eis a Deo
lativis oppositis secundum quod opposita qui est universitatis principium : et ctiam
sunt secundum enim quodrelativa sunt,
: acceptam rationem formse non posscnt
posita se ponuut, et perempta se peri- influerc, nisi Deus immediatius influcret,
munt : autcm quod opposita
per hoc sicut habetur, Joan. v, 17 : Pafer mens
sunt, sequitur quod unum non sit aliud : usque modo operatiir, et ego operor. Et
et ideo in personis in quibus est relatio ideo necesse est ponere idcas, quse sunt
realiter, verum est quod distinguuntur, rationcs istarum formarum.
 192 D. ALB. MAG. OI{I). VWJED.

eorum quae ab ipso formanlur. Si dicas,

quod licet speculativus intellectus nihil
ponat circa rem, tamen accipit a re : et
AUTICULUS VIII. ideo ex parte illa habet ideas : hoc fal-
sum est in Deo : sed in nobis verum
Aii idcB sunt in mente divina in ratione est : quia nostra scientia causatur a re-
scibilis speculativi, vel practici ? bus, ut supra habitum est : Deus autem
intelligendo se, ititelligit omnia et :

multitudo idearum non est ex parte sui,

Secuncio quaerilur, Utrum sunt idese sicut posterius patebit, sed tantum in-
in ratione scibilis speculativi, vel pra- telligitur ex relalione ideatorum ad ip-
ctici? sum : ct non ita jtroprie idealis est in-
Yidetur autcm, quod practici tantum :
tellectus speculativus in Deo ut specula-
quia tivus est, sicut practicus secundum quod
1. Ide» sunt ad facienda : ergo sunt practicus est. Est tamen verum, quod
exemplaria operabilium : talia autem speculatur Deus ut est principium
se
sunt inlellectus practici : ergo ideae sunt omnium, et sic quodaminodo ut exem-
secundum rationem inlelligibilis practici. plar et causam et ideo dicunt quidam,
:

2. Ilem, Augustinus supra vocavit eas quod intelligit se ut ideam.

rationes, dicens quod alia ratione for-
malur liomo, et alia equus : ergo sunt
in Deo ut practicae, et non ut speculati-
vae. ARTICULUS IX.
Sed contra. Sed CONTRA '.

Deus speculativam scientiam habet An in Deo sit una idea, vel plures ?
mundi non enim sufficit ut sciat mun-
:

dum facere, nisi etiam ut sciat omnem

naturam mundi : ergo videtur, quod ne- Tertio quaeritur, Utrum in Deo una
cesse est in illa ratione etiam ponere idea vel plures sint?
rationes ideales. Et arguitur a quadam considera-
1.

tione quae est in secundo Topicorum, et

s lutio.
SoLUTio. Dicendum, quod ideae dicunt una sola quae est haec : Si aliquis dixerit
respectum ad rem, et ideo sunt propric scire esse intelligere, considerandum in
loquendo secundum intellectum practi- uno et pluribus si dissonant : nam si

cum. dissonant, non est hoc illud. Constat au-

Ad object.
^^ ^^^ autcm quod objicitur in con- tem, quod idea est essentia divina, quia
trarium, dicendum quod Deus omnem nihil est in Deo nisi Deus ergo cum :

scientiam et sui et mundi Iiabet sed :

idem sit essentia et idea : et essentia est

tamen quia intellectus speculativus in una, erit tantum una idea : nam si es-
quantum est speculativus, nihil ponit sent plures secundum inductam
ideae,
circa rem, ideo ex parte illa non habet considerationem non esset essentia idea.
respectum idealem. Fracticus autem ra- 2. Item, In anima sic est, quod poten-
tionem habitam in se ponit circa opus, tia intelligendi non est omnino simplex,
secundum quod dicit Philosophus, quod quia nata est habcre rationes plures :

sanitas quae esi in animali, vel in ho- ergo si intelloctus Dei haberet idcas
mine, est sanitas quae est a sanitate quae plures, non esset omnino simplex, quod
est anima medici
in volens per hoc ;
falsum est : ergo non sunt ideae plures.
probare, ut dicit Commentator, moto- 3. Ilem, Si sunt multae : aut re, aut
rem prinium esse quodammodo formam ratione. Si re : tunc sequitur, quod plu-
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 9. 193

res res quam tres fuerunt ab seterno, compositio et necessitas et contmgentia

quod est hsereticum : quia non fuerunt sint etiam consequentia res, videtur
res ab ceterno, nisi Pater et Filius et quod a rebus etiam accipiant ide<3e unita-
Spiritus sanclus, qui sunt tres res, ut tem et compositioncm,ctc. quod falsum :

dicit Augustinus in libro de Doclrhia est, cum dicat Augustinus quod nec
Christiana. autem ratione sola sunt
Si oriuntur, nec intereunt, nec mutantur,
plures sed dicit Boctius_, quod ratio
: sed sunt stabiles.
cassa ct vana est, quae non potest poni 7. Item, Si multitudo rerum creata-
circa rem ergo illa ratio erit cassa et
: rum est causa multitudinis idearum :

vana. Et si dicas, quod dictum Boelii est ergo multitudo ex parle reruni prsein-
contrarium dicto Philosophi, qui dicit^ idearum sed mul-
telligitur multitudini :

quod abstrahentium non est menda- tudo rerum creatarum est exten^pore, et
cium et glossant quidam, eo quod abs-
: multitudo idearum ab seterno ergo illud :

tractio non ponatur circa rem, et ita quod est ex tempore, prseintelligitur ei

possumus aliquid intelligere quod in re quod est ab seterno, quod est impossi-
non est. Contra Abstrahentium esset : bile : ergo videtur, quod idese nullo
mendacium, si abstraherent quod nec modo sint plures.

esse nec diffinitiva ratione ahstrahi pot- Sed contra :

Sed contra.
est, ut carnem non a plumbo, vcl aere :
1. Si concedatur hoc, erit contra
enim caro unquam invenitur in plumbo, dictum Augustini supra inductuni, quod
vel in eere sed circulus et rectum inve-
: non una ratione format Deus hominem,
nitur in una ratione in diversis materiis et equum.
specie et ideo potest abstrahi ab una-
: 2. Item, Rationes rei sunt proprise
quaque illarum, quia nulla illarum ma- ipsius rei : in propriis autem est diffe-
teriarum cadil in diffinitione sua. Sed sic rentia et multitudo : ergo videtur, quod
non est hic quia nihil poterit dari circa
: idese proprise et rationes sunt multse. Si
cujus diffinitionem vel esse ponas ratio- dicas, quod Deus non habet ideas nisi
nes idearum plurium. universalium, ut quidam dixerunt, et
4. Si dicas, quod pluralitas causatur a non habet ideas proprias ex hoc sequi- :

rebus relatis ad ipsum Deum, ut causan- tur hseresis, quod non cognoscit res
tem per intellectum. Contra Res tem- : proprie, sed communiter tantum quod :

porales sunt temporale autem non est

: in principio distinctionis istius est im-
causa seterni ergo res non causant ra- : probatum quia Deus cognoscit per
:

tiones plures esse in Deo. ideam et cujus non est idea, non habet
:

^. Item, Antequam res essent, non cognitioncm in mente divina, vel co-
erat plurium ad Deum
relatio ergo : gnoscitur ut privatio, sicut infra dicet
tunc non causabant hujusmodi plurali- Magister de cognitione mali.
tatem rationum et sic non ab seterno :

fuerunt istfe rationes plures, ut videtur, SoLUTio. Dicendum sine prcfijudicio, soiutio.
sed una tantum idea : ergo pluralitas es- quod idea tripliciter consideratur, scilicet
set magis in rebus, quam in ideis, quod secundum id quod est, et sic est essen-
est contra Augustinum in libro LXXXIII tia divina et intellectus divinus, et est
Qusestionum, qui dicit : « Absit utratio- una sola. Item, consideratur in compa-
nes illas extra Deum ponamus '. » Unde ratione ad intelligentem per idtiam, vel
significat ea pluraliter esse in Deo. operantem, et sic iterum non est plures,
G. Item, Si res causant unitatem et sed una tantum : quia intelligens est
multitudincm in ideis : cum unitas et unum indivisibile. Tertio^ consideratur

* S. AuGusThNus, Lib. LXXXllI QiioesLionum, Q. 44.

xxvi 13
 VJi I). ALB. MAG. ORI). VnJED.

in relationc ad opera ipsa quorum esl absolutum (quod ad librum de accidente

idea, et sic habet [tluralilatein ex [)arlc l^crtinct) signiMcetur: ut si dicatur homo
respeclus ad ilia. Ihide nieo judicio nie- cssc animal, scquitur (juod plurcs homi-
lius dicilur niultoruni idea, quani nnilliB ncs sint plura animalia : ct si dicatur
idca3. IIujus ponit excnipluni Dionysius homo csso albus, sequitur quod plurcs
in ccntro circuli, quod est piincipiuni homines sint plures albi. Sed in relatione
lincaruni egredientiuni ad circumfcren- sccus est: quia illa multiplicatur per id
tiam, et etiam circumferenti», quia cir- quod est extra rclativum quantum ad re-
cumferentia tota gcncratur ex ipso, ct spcctum in quem necesse est colligi illud
movctur ex ipso, ut dicunt sapicntes quod rcfertur ad ipsum et ideo non :

et ipsuni quidem cst unum secundum id sequitur, quod si essentia cst idea, quod
quod cst et si ponamus in ipso cssc et
: sicut est una tantum esscntia, ita sit una
motorem circumferenliw, ct movcrc per tantum idea.
lineas cgrcdicntes, sicut ab axe radii Ad ALiuD dicendum^ quod sccus est in
circumferentiam movent in rota, erit anima quia anima habct formas ac-
:

ccntrum in comparalionc totius motus ceptas, qu(E causatae sunt a pluribus, et

unum : sed in coniparationc ad lineas ideo plures facientes in ea comparatio-
quibus motus totius, erit ipsum in ra-
fit nes. Sed in Deo non est sic, ut jam vi-
tione multorum, et cst potius multorum sum cst : quia ipse pcr suam scicntiam
unum quam sit nmlta sed tamcn rcspc- : est causa, et per suum intellcctum : et
clus erunt in eo secundum babitudinem idco non est nisi divcrsitas respcctuum,
multorum ad ipsum. Unde proprie signi- ct non spccierum, vcl formarum et :

ficatur cum dicitur, quod est in se unum idco non inducitur in eo composilio ali-
unius moloris multa recipiens diversi- qua quia, sicut supra ostensum cst, ex
:

mode ista aulcm mulliplicitas rcspe-

: rclatione sola nihil efficitur magis com-
ctuum causatur ab his quae sunt exlra positum quam prius erat, prcecipuc in
ipsum, et ideo ipsum in se non multipli- his rclativis in quibus depcndcntia rca-
catur. Per simile liujusmodi intelliga- lis non est in utroquc rclativorum, scd in
mus immobilem naturam !)ei causantem altero tantum, sicut est in ideaet idcato.

et moventem tolam rotam mundi pcr : Ad aliud dicendum, quod est multi-
lineas cgredientes intelligamus creata tudo ratione sola^ et adhuc minor, si
singula, quibus successionc rerum crcata- potcst esse minor : quia est multitudo
rum, quasi circulari gcncratione move- ralione, ct multiludo re, et est multitudo
tur mundus : ct dicamus tunc^ quod rationis supra rem. IMultiludo rationc
illudimmobile primum, unum cst prin- sola cst multitudo consignificati ex si-

cipium, tamen multorum a se cgredien- gnificationc alterius : sicut verbi gi-atia,

tium et dicamus, quod iclea nominat,

: si ego sum albus, et tu niger, et eflicia-
non ipsum secundum rcni quod est, sed ris albus, nulla mutatione facta in m(y,
potius respcctum ipsius ad id cujus cst sunt liic plures similes : et pluralitas quae
principium : ct cum illc rcspectus pluri- importatur per ly similes, consignificata
ficetur sccundum mullitudincm princi- est pcr rclationem tui ad me, non pcr
piatorum, scquilur quod idcae suntmulttC relationcm mei sed per correlationcm
et rationcs scd tamen quod non sint
: mci ad te : quia una similitudine in te

multi intellectus, vel princij^ia moven- posita, ncccsse cst consignificari altcram
tia. in mc : tamcn non est causata per
quae

Ad. 1.
DiCATUR ergo ad primum, quod illa aliquid quod mihi advencrit. Ista multi-
consideratio intelligitur dc his in quibus tudo adhuc directius est in centro cir-
unum ponitur alleri idem absolute, sive culi, quod cst principium linearum :

essentialiter, sive accidentaliter inesse significatis enim lineis pluraliter, neces-

 IN I SENTEiXT. DTST. XXXV, E, ART. 10. 19S

se est consignificari pluralitatem respe- sequuntur res secundum quod sunt in se

ctuum cenlri ad ipsas : et ita est multi- quocumque modo, sed potius secundum
tudo rationis consignificata in ideis : et quod sunt crcat* post non esse : quia
ideo forle frequenter invenitur apud creabile vertibile est, et vertibile compo-
Sanctos, quod dicunt ideas pluralitatem situm, et diversum, et alii oppositum, et

tantum consignificando, et non dicunt, sic de aliis : et ideo non ita possunt
vel raro dicunt plures ideas, pluralitatem transferri ad res significatas in causa, sic-
importando per principale significatum ut unum et mullum tamen non videtur:

dictionis hujus quae est yo/wre^. Pluralitas mihi esse dicendum, quod sint muItsB
autem rei patet satis. Similiter et plura- ideae, licet dicamus ideas consignificando
litas rationis quae ponitur circa rem. pluralitatem : et si concederemus esse
Ad m ergo quod contra objicitur, di- plures ideas, non oporteret nos propter
cendum quod temporale non est causa hoc concedere multas vel diversas ideas :

seterni, quia creaturae non causant seter- quia pluralitati sufficit quaecumque diffe-

num : sed tamen aeternum potest consi- rentia, non multitudini cujus si-
sed :

gnificari aliquo modo cum temporali, et gnum est, quod dicimus in divinis per-
innotescere in aliqua ratione cum tem- sonas plures, non tamen multas proprie
porali, in qua non significatur vel inno- loquendo.
tescit ut est seternum : et ideo ratio ill-a Ad aliud dicendum, quod praeintelligi ^^j ^^

non est cassa et vana, cum aliquo modo multitudinem creaturarum contingit
ponatur circa rem, scilicet non in se duobus modis, scilicet ut existentium, et
consideratam, sed prout innotescit per sic falsum est : vel exiturarum a causa,
comparationem temporalis ad ipsum : et verum est, quod prteintelligilur
sic

hoc enim sufficit ad hoc quod intellectus temporale non ut tcmporale seterno :

salvetur. quia seternum quidem a temporali cau-

Ad aliud dicendum, quod licet res in sari non potest, sed in quantum signifi-

se et in proprio esse, non sint ab eeter-no : catur cum ipso, potest accipere aliquam
in potentia tamen sunt ab ceterno. Et si rationem consignificandi, quse sine ipso
quaeras, In qua potentia ? Dico quod in non significatur.
potentia causae efficientis. Si autem ob-
jicias, quod secundum hoc non sunt
multae, et ideo non referuntur ut multae
ad ideas. Dicendum, quod res secundum
quod ibi sunt, non sunt multae tamcn :
ARTICULUS X.
ut significantur exiturae, sunt ut multae,
et sic ut multae referuntur ad suas ideas An in Deo swit idess omnium, et maxime
secundum quas exeunt : et in hoc cau- materiae primse ?
satur multitudo significata secundum ra-
tionem quoe minima est omnium plura-
litatum : quia res ipsae in potentia sunt, Deinde quaeritur, Si in Deo omnium
et respectus in potentia : et consignifi- sit idea, et hoc praecipue propter mate-

cata pluralitas est consignificatae ratio- riam primam quia :

nis tantum, et non rei significatae. 1. Si idea est ratio formae, non vide-

Ad aliud dicendum, quod unum ct tur habere relationem nisi ad formam :

multum sequuntur ens in se, sive in cau- non ergo ad materiam, ut videtur.
sa, sive in potentia, sive in effectu signi- 2. Item, Idea est principium cogno-
ficetur : et diversitas, et oppositio, et scendi : omne autem quod cognoscitur,
compositio, et mutabilitas, et materiali- scitur a forma : ergo videtur, quod nulla
tas, et necessitas, et contingentia, non idea sit materiae.
 m D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
Sed contru. Skd CONTUA : successione, ut motus, et tempus : vel
Ouithiuitl croaliiiu csl, ralioneni idea- in quiete, ut vacuum, vel infinitum : quai-
]oni hahet in menlc divina, sivc Crealo- autcm pcrtingendo ad formam de-
(huii

ris : nialcria prinia creata est ; ergo ha- terminalam in actu non pcrmixto nobi-
hcl idcani in nicnlc Creatoris. Si forle liori vcl ignohiliori, ut creaturai quae
dicas, quod materia [trinia cognoscitur modo, specie el ordine propriae naturae
per forniani : quianos quie-
hoc nihil csl, determinantur.
rinius de ca cognitione qua cognoscitur Et pcr hoc patet solutio ad totum.
per seipsam.
Praeterea, Absurdum est dicerc, quod
tu dicas Deum accipere cognitioncm
unius pcr alterum, sicut nos accipinius :
ARTICULUS XL
quia tunc aliquid csset cujus cognitio-
nem non haheret nisi per accidens, et Ulriim crcalurai alio modo innotuerint
non per seipsum, quod falsum cst ergo : Deo factse, quam fuerint notse facien-
materiam primam cognoscilper seipsam. dm^i
Si fortc velis dicere, quod privatio
non est separahilis a materia quia per :

seipsam ipsa est potentia ad formam, ut Deinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi,
quidam dicunt. Contra hoc videnturesse E, « Ipsi autcm Dco non audco dicere
tria inconvcnienlia quorum primum : aliomodo innotuisse, cum ca fccissely
cst, quod aliquid citra primum est sua quam illo quo ca noverat ut facerel^
potenlia. Secundum est, quod privatio ctc. »

non cognoscitur a Deo, nisi per habi- Videtur enim hoc esse falsum : quia
tum, ut dicct IMagister infra. Cum ergo 1. Unumquodque sicut sc habct ad
potcnlia materiae sit privatio, non habct esse, ita se hahet ad vcrum. Verum autem
ideam propriam in qua formelur idea. simpliciter alio modo scitur et melius
Terlium inconveniens cst ut prius, quod scitur, quam vcrum secundum quid :

materia a Deo cognoscitur pcr alterum, ergo ens simpliciter melius et alio modo
et non per seipsam in propria nalura. scitur, quam secundum quid sed
cns :

creaturae ab aeterno antequam iiercnt non

Soiuiio. SoLUTio. Sine prffjudicio dico, quod fuerunt nisi secundum quid, scilicet in
Deus cognoscit materiam et facit inime- potcntia causae efficientis et exemplaris
diate per idcam materiae. Licet enim se- ergo non noscebanlur nisi secundum
cundum Roetium et Avicennam, iHa quid : et post notae sunt simpliciter : ergo
quae sunt tantum in potentia, ut mate- alio modo innotuerunt factae, quam notae
ria, vel semperpermixta potenti.-e secun- fuerunt facicndae.
dum successionem sui dc potentia in ac- 2. Item, Aut Deus novit ea quae sunt
tum, ut motus, et lempus, vel permixta ah aeterno simpliciter, aut secundum
potentiffi ad id quod contrarium est actui quid tantum. Si secundum quid : ergo
^ inquo sunt, ut vacuuni, et infinitum, notitia sua fuit imperfecta, et postea
sint a nobis non plcno intelleclu intelli-
tamen a Deo pleno inlellectu
perficichalur. Si simplicitcr, et res non \
gibiha : fuerunt nisi secundum quid : ergo novit
cognoscuntur et ideo dico esse idcam
: aliter, quam fuerunt : ergo dccipieba-
speciem efficientis, quam imitatur quan- tur, quod falsum est.

tum potest cfTcclum. Qufedam autem 3. Si forte dicas, quod Augustinus et

imitantur illam, secundum potentiam ens Anselmus dicunt, quod res verius sunt
tantum, ut materia prima et qua?dam : in Deo quam in seipsis : quia in ipso
secundum actum permixtum potentiae in sunt vita et lux, ut dicit Augustinus, et
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 11. 197

creatrix essentia, ut dicit Anselmus : in tia, tanto verius est in verbo, id est, in-
seipsis autem sunt vespera vel tencLra, telligentia Creatoris quam in seipsa,
et mutabiles : et ideo verius cognoscun- quanto verius existit creatrix quam
tur, ubi verius sunt. Contra Veritas rei : creata cssentia, quomodo comprehendet
est a forma rei : forma autem dans esse mens humana cujusmodi sit iilud dicere
rei proprium, numquam fuit in Deo : Dei, et illa scientia Dei, quye sic longe
ergo veritates rerum numquam fuerunt superior est creatis substantiis, si nostra
in Deo : ergo res non est verius in Deo tam longe superatur ab illis,
scientia
quam in se. quantum earum similitudo difTert ab
4. Ttem, Veritas naturae hujus rei non earum essentia ? Ex hoc accipitur, quod
est ab eo quod est commune scilicet sibi, verius sunt res in Deo quam in seipsis,
et alii, sed a forma propria sibi : quia in quod videtur esse contra prius probata.
communi non est nisi in potentia, in ve- Sed adhuc contra hoc oi)jici potest,
ritate autem sua est in actu. Cum igitur 2. Cum dicitur, Creatura cst in Deo :

in Deo non sit in proprio sibi, sed in aut intelligitur de crcatura quae est, aut
communi non sit in ipso
sibi, et alii : et de creatura quse non cst. Si de creatura
in actu, sed in potentia tantum non erit : quse est : cum illa nihil habeat in genere
vere in ipso ergo non erit in ipso verius
: quod non sit in aliqua specierum, pos-
quem in se. sent inferri universaliter omnes species
contra. Et quia circa hoc cst dubium, acci-
1. creaturarum, quia ratione omnium
piantur ipsa verba Auctoris ut jacent. sequaliter redditur prffidicatum subjecto :

Dicit autem Augustinus in libro XI de Ci- ergo asinus est in Deo, et homo est in
vitate Dci, sic : Angeli ipsam creaturam Deo, quod falsum est. Si autem de crea-
melius ibi, hoc est, in sapicntia Dei, tura quce non est. Contra : Cum dicitur,
tamquam in arte qua facta est, quam in Creatura est in Deo, ly creatura suppo-
ea ipsa sciunt : ac per hoc et seipsos nit verbo prsesentis temporis : ergo re-
melius ibi quam in seipsis. Facti sunt stringitur ad standum pro praesentibus :

enim, et aliud sunt quam ille qui fecit. ergo creatura supponit ibi pro eo quod
Ibi ergo tamquam in cognitione diutur- pra?sentialiter praedicatur : et dictum
na, in seipsis autem tamquam in ve- erat, quod supponeret pro eo quod non
spertina '. Ex hoc accipitur, quod melius est : ergo illa simpliciter est falsa, Crea-
etiam seipsos cognoscunt Angeli in Deo tura est in Deo.
quam in se et non cognoscunt se me-
:
3. Item, Verbum Augustini videlur
lius, nisi ubi melius et verius sunt ; ergo impossibile implicare, scilicet quod ffiqua-
melius et verius videntur esse in Deo liter et eodem modo novit ea qua? sunt,
quam in seipsis. Anselmus autem in eteaquae non sunt. Probatio. Deus enim
Monologio dicit sic Nulli dubium
: cst novit ea esse quge sunt : et eodem modo
creatas substantias multo aliter esse in novit ea quse non sunt ergo novit esse :

seipsisquam in nostra scientia in seip- :

ea qure non sunt quod est impossibile
: :

sis namque sunt per ipsam suam essen- quia si novit, tuncestverum quod novit
tiam, in nostra vero scicntia nondum ea- et sic verum est esse ea quae non sunt :

rum essentiae, sed earum similitudines. ergo ea quae non sunt, sunt et hoc est :

Restat ergo ut tanto verius sint in seipsis contradictoria simul vGrilicari de eodem.
quam in nostra scientia, quanto verius
alicubi sunt per suam essentiam quam Solutio. Sine praejudicio potest dici,
^^d'?'
per suam similitudinem. Cum ergo et quod cum dicitur, Creaturae melius et
hoc constet, quod omnis creata substan- verius sunt in Deo quam in seipsis, quod

* S. AuGcJSTiNus, I.ih. XI do Civilale Dei, cap. 29.

198 D. ALB. MAG. OIID. PR.ED.

ibi comparatio lil diiplicis esse crealuraj: et esse rem ipsius. Unde oportet redire
et lioc necosse est siinplicitor accip<Me ad superiorem solutionem, ut mihi vi-
abstracluni ab boc cssc et illo, iu (juo delur.
lil comparatio. El ut hoc intelligalur, aulem veliemus solvere ad liomi-
Si
distinguanius quadruplex csse creatura?, nem, et non ad intentionem Sanctorum,
scilicct priniuiu iu nalura sua. Secun- diceremus quod cum dicitur res esse me-
duni in ratione naturai quod abstrabitur lius et verius in Deo quam in se, quod

ab quod est in nalura propria. Ter-

illo duplex est locutio ex aequivocatione ejus
tium quod est nalurai in exeniplari [)ri- (juod est esse meUus et verius : si enim
miB causaj cxistentis, el non simpliciler. sit adverbium ly melius, falsa est oralio.
Quartum est quod est commune ad om- Si autem nomen, vera est quia : res in
nia ista, quod est esse creaturai quocum- Deo est Deus, qui est verius quam crea-
que modo existens. Dico ergo, quod in tura : et tunc cessaret objeclio : sed ta-
dictis Sanctorum comparatur terlium esse men haec non est intentio Sanctorum.
ad primum, et secundum sccundum ra- Ad ALiuD dicendum, quod Deus ab
lionem quarti ; quia omnis comparatio aeterno omnia simpliciter novit, el non
est in aliquo communi utrique compara- secundum quid sed non omuia novit
:

torum: autem excessus comparatio-

est ab aeterno esse simpllciter cum enim :

nis, non secundum idem in quo estcom- dicitur, novit omnia simpHciter ab aeter-
paratio, sed secundum comparata et : no, ly simpliciter referlur ad actum ver-
ideo tertium esse secundum id quod est bi prout referlur ad suppositum, non

illa, excedit primum et secundum ct : prout transit super appositum unde :

hoc planum est quod intendunt Sancti, in objecto lit sophisma ex compositione
cum ipsi probent pro tanto ibi verius et divisione.
esse, quia ibi est creatrix essentia. Non Ad aliud dicendum, quod veritas rei Ad3.
autem fit comparatio, ita quod utrum- duplex est, scihcet absoluta quae est in
que comparatorum referatur ad creaturae re ipsa, et illa est indivisio actus a po-
esse in natura, sicut refertur id quod est tentia : et cst veritas quam diffinit An-
secundum quid et simpliciter oportet : sehnus, quod est rectitudo sola mente
enim illud ad idem referri si debeat fieri compa-
perceptibilis, et illa est in re in
comparalio in illo et ideo hoc non atten-
: ratione ad summe rectum, quod est
ditur. Unde quod creatura in se est sim- mensura aliorum et hoc verum est :

pliciter, et in Deo secundum quid, hoc quando res est ad hoc, ad quod est in
non facit ad propositum secundum in- mente sapientiae creatricis quo vero :

tentionem Sanctorum quia comparatio : nusquam ita vera est sicut ibidem. Et
fit hic in rationc communi quod est ex hoc non sequitur rem esse in natura,
quartum esse, quod se extendit ad esse sed tantum esse quocumque modo.
simpUciter et secundum quid et ex- : Ad ALiuD palet solutio ex habitis in
Ad 4.
cessus notatur secundum vcritatem et praecedenti quaestione : quia ibi osten-
nobihtatem comparatorum ad invicem, sum est, quod idea appropriatur ex re-

ut prius diximus. latione : et idco quaehbet res est in

Ahi dicunt sic, quodaliud est esse rei, mente divina sicut in idea propria, licet
ct aliud esse rem : et concedunt, quod mens ipsa omnibuscommunis sit.

esse rei verius est in Deo quam in se, Ad Augustini auctoritatem inductam
Ad objed
sed non res. Sed tunc adhuc eadem erit pro opposita parte, dicendum quod abs-
quaestio de esse rei esse enim rei apud
: quc dubio in mente divina, in qua rcs
nullum umquam vocatur nisi quo res non nisi secundum quid est, mehus co-
est id quod est : et sic ad esse rei scqui- gnoscilur quam in seipsa. Et ad hocintel-
lur esse rem, licel non idem sit esse rei, ligendum notandum, quod duplex est se-
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, E, ART. 12. 199

cundum quid. Unum est in quo res secun- sunt, quia hoc est impossibile, cum sic

dum quid quidem est, sed ipsum tamen opposita ponantur circa idem, ut probat
est tota et perfecta intentio rei, sicut est objectio scd intendit, quod ex parte
:

species a re accepta apud intellectum : scientis est idem modus, quia nihil acci-

res enim non est in intcllectu nisi secun- pit ab eis : et ideo sive subsint suae scien-

dum quid, et tameu illud est perfe- tiae, sive non, per esse proprium creatu-
cta intenlio et ratio rei : et ideo in il- rae nihil mutatur in ipso.

lo perfecte cognoscitur. Aliud est se-

cundum quod inest ei secundum
quid,
quid, ut secundum partem, vel secun-
dum potentiara et in illo non cognosci-
:
ARTICULUS XII.

tur nisi secundum quod ipsum non est

ratio et intentio rei perfcctee, sed partis Utrum omnia sunt in Deo vita et lux ?
vel potentiae rei. Sic igitur patet qualiter et si siCy Utrum in ratione speculativi

res est secundum quid cum in idea, quae vel practici ?

sit vita et lux penetrans intima rei, me-

lius illuminat ad cognoscendum quam

aliqua intentio possit facere, qnse abstra- Deinde quaeritur de hoc quod dicit,
hitur ab ipsa re : et haec est intentio ibi, E, « Omne quod factum est, dicitur

verborum Augustini, et Anselmi et : esse vita in ipso, etc. »

ideo illam diurnam a luce plena, vel ma~ Hoc enim etiam videtur per id quod
tutinam a luce crescente denominant dicit Augustinus supra principium Joan-
cognitionem. Illam autem quse est in nis : « Ecce quomodo possum, dico cha-
natura propria, quae est per formam ritati vestrae : arca in opere non est vita,

materiae et privationi et potentiae per- arca in arte est vita, quia vivit anima
mixtam, et per consequens tcnebris ob- artiticis in qua sunt omnia ista ante-

volutam, vocant cognitionem vesperti- quam proferantur. Sic sapientia Dei se-
nam. cundum quam facta sunt omnia, continct
quod sccundo contra dictum
-^^ ^^ omnia antequam fabricet. » Sed hic vi-
jject 2

Sanctorum objicitur, dicendum quod detur Augustinus, falsum supponere in

cum dicitur, creatura in Creatore vel in suo simili inducto : species enim in in-

Deo, est Deus vel creatrix essentia, re- tellectu nec vivit, nec vita est, sed acci-
fertur haec Deo vel in
determinatio^ in dens ipsius intellectus.
Creatore., ad suppositum antequam prae-
stet supposilum verbo : et ideo ante Item quaeritur, Utrum sint vita et lux gj^^gj j

differentiam prsesentis '

consignificatam ratione intellectus speculativi, vel pra--
in verbo, extrahitur extra propriam ra- ctici?
tionem ad standum pro eo quod secun- Videtur enim, quod ratione speculati-
dum quid et non simpliciter est : et tunc vi quia illius proprie est lux
: ergo :

verbum adveniens habet prsesens confu- curn ux conjungatur cum vita, utrum-
sum prout illi supposito competit et : que referendum est. ad speculativum.
ideo non procedit illa divisio, aut pro Sed contra hoc iterum videtur esse, ^^^ contra.
creatura quae est, aut pro creatura quae quod
non est. 1. Mala sequuntur ad intellectum specu-

bject.3. ^^ ALiuD diccndum, quod cum Au- lativum m Deo, nec tamen dicitur, quod
gustinus quod eodem modo scit ea
dicit, sint vita in ipso.

quae sunt, et ea quae non sunt, non in- 2. Praeterea, Cum sapientia, potentia,
tendit, quod scientia sua eodem modo voluntas, dicunt ea quae exiguuntur ad
transeat super scita cum sunt et cum non creandum creaturam : videtur quod rcs
 200 D. ALB. iMAG. ORD. PR^D.
existcntes in causa, potius sint in ca cst irnmortalc quoddam et sine quicle,
potcntia, sapicntia, volunlas, quani vita ut vita qua.'dam natura cxistcntibus om-
ct lux. Si dicas sccundum quod comniu- nihus : ct ideo convcnit lioc cssc se-
nitcr dici consuevil, quod potcntia, sa- cunduin rclationcm ad causam omnium,
picntia, voluntas, non communicantur sccundum quod ipsa est causa creando
crcaturis excunlihus, scd lux et vita : ct disponcudo pcr idcas continuationcm
lioc palct esse falsum, quia non omnia totius non enim motum coeli
naturae :

crcata vivunt ct luccnt. Si dicas, quod nos poninms primam causam continui-
ista communicantur crcaturis secundum talis csse ct diversitatis specicrum, scd
genera sua quse sunt corporale et spiri- potius pcrpctuitalcm Dci pcr scicntiam
tualc : quia corporalia aliqua vivunt, ct praclicam causantis ct esse ct diversita-
spiritualia omnia : ct corporalia aliqua tem ct continuitatcm iri ipso : et quoad
lucent, et spiritualia quffidam. Contra :
hoc ipsc dicitur vita totius naturae. Ideo,
Cum omnia dicuntur esse in Dco vita ct ut dicit Augustinus in libi'o de Cimtate
lux, non intclligitur hoc sccundum ge- Dei, Philosophi quidam vocabant eum
nera, sed etiam secundum species et in- animam mundi, motu ct rationc mun-
dividua : cr-go videtur, quod in spccic ct dum gubernantem ct movcntcm : licet

individuo dcbetpar-ticipar-e illa. in hoc rcpi-chensibilcs fuerint, quod

Crcalorem qui vita nalurae cst (quia mo-
Item omnia sunt in Deo
quaer-itur, Si vet continuc ct continct) animam non
ct

vita et hix, utrum conccdendum sit, animae Crealorem vocabant. Pcr hunc
quod omnia in Dco vivunt etluccnt? crgo modum crcalur-a in ipso dicitur
1. Videtur, quod sic: quia per se vita vita, quia cst idea motu et ratione mun-
sempcr influit vitam, et pcr sc lux scm- dum movens in continuitatem generatio-

per luccm cum igitur in Deo non possit

: nis. Lux autem est quoad rationcm idcae,

csse nisi per se vita et per se lux, vide- secundum quod ctiam Philosophi duo
tur quod vivant et luceant. ponebant, scihcct quod moveret motu,
2. Ilem videtur, quod potius debcant et quoad hoc convenit ei vitam natui-se
dici ens et verum et honum in prima esse ct ratione, et quoad hoc convenit
:

causa, quam vita et lux : quia ens et ei lux. Crcatura autem egrediens ab ipso

bonum verum et unum sunt de primis

et non participat ista quia non conveniunt :

participatis a Dco vita autem ct lux : secundum quod egreditur, sed sccundum
non gencralitcr participantur, cum dicat quod est in ratione manentis in ipso, ut
Dionysrus in libr-o de Dicinis nominibus, dictum est.

quod vita non extenditur ultra vitam Ad pr\iMUM crgo dicendum, quod ve-
plantarum. rum est quod dicit Augustinus, quia
idea ar'cae in mente artificis vita est hoc
modo, quia est movens et lux ad facien-
SoLUTio. Diccndum, quod omnia sunt dum arcam nec est accidens idea, quia
:

Solutio.
in Dco vita hoc sccunduin
et lux, et in omni intellcctu duplex est specics,
proprictatcm causae, ct non secundum sciUcct rci, ct speciei. Intellectus enim,
propricfatem causati convcnit cnim hoc : ut dicit Pbilosophus, species cst specie-
creaturae non in se, sed secundum quod rum, manus organum organorum
sicut :

est in causa prima. Yita autcm est actus et hoc praecipue vcrum est de agcnle

et spir-ilus continuus in quod est vel in cujus lumcn species est omnium intelli-
corpus. In causa autcm accipitur vita, se- gibiUum, quia per ipsum simpUcia in-
cundumquodest actus continuus, qui est tcUigibiUa fiunt : et haec species non est
causa continuilatis esse, secundum quod accidens, sed vita movens in practico
dixcrunt Philosophi de motu cocli, quod intencctu, ct contemplatio in specula-
 IN I SENTENT. DIST. XXXV, F. 201

\ tivo. Et quoad hoc verum dicit Augu- lux, quae sunt convenienlia idece, ut di-
stinus. ctum est.

isest. 1. Ad
autem quod ultcrius quseritur,
id Ad ALiuD quod non est
dicendum, Adquaest.z.

dicendum quod prima etproxima relatio concedendum, quod omnia vivant et iu-
creaturse, ut vita et lux, est in intelle- ceant : quia cum verbaliter significalur
ctum practicum, quia ille vita et lux ens, vita et lux, tunc notatur creatura ut sub-
est causa continuitatis in tota natura per stantia a qua egreditur actus vitse et
hoc quod ipsum est principium universi lucis : et hoc non convenit quia sicut
:

esse creati : sed tamen etiam intelligit jam dictum est^ ista conveniunt creaturse
speculative res : sed hoc modo non pro- secundum quod ipsa est idea creans, non
prie dicitur esse vita et lux, sed lux tan- secundum quod actu esse significatur :

tum potest dici. nihil enim agit nisi quod aclu est et :

jject. 1. Ad id autem quod objicitur, dicendum ideo non potest creatura tunc dici vivere
quodlux est regitiva operis in practico : et lucere.

et hoc convenit ideae operativse : et ideo Ad aliud dicendum, quod ens et bo- ^d 2.

lux pertinet ad practicum, sicut ad spe- num et verum et unum efflunt a Creato-

culativum. resuper creaturam universaliter : et ideo

)ject. 2. Ad ALiuD dicendum, quod potentia, non tantum conveniunt creaturse secun-
sapientia, et voluntas, non dicunt id dum quod est in Creatore manens, sed
quod p<'oximum est exitui creaturarum :
etiam secundum quod est in seipsa et :

quia id quod proximum est, aliquo ideo non dicunt sic.

modo est ratio creaturae, sicut est idea :
Prseterea, Ens licet sit indistinctum,
cum omnis relatio semper sit in
et ideo tamen verum, unum, etbonum, quasdam
proximum secundum rationem creaturse dicunt distinctiones : et quia creatura in
relatse ad causara, non dicuutur potentia, Creatore non est in esse distincto, ideo
sapientia, et voluntas, sed potius vita et iterum non convenit.

F. Quod eadem ratmie diciintur omnia ei prsesentia.

Inde est etiam, quod omnia dicunturei prflcsentiaesse, non solum eaquaj
sunt, sedetiam ea qucc prffiterierunt, eteaqufe futura sunt isecundum illud,

Qui vocal ea qiux non siint, tamquam ea qiise sunt '. Quia, ut ait Augustinus
in libro de Trinitate : Ita cognoscit eaqucie non sunt, utea quae sunt. Et hac
ratione omnia dicuntur esse in eo, vel apud eum, sive ei prresentia ^
Unde
Augustinus super illum locum Psalmi : Et pulcliritudo agri mecum est^:

Ideo, inquit, mecum est, quia apud Deum nihil prcneteriit, nihil futu-

rum est. Cum illo sunt oiDnia futura, et ei non detrahuntur jam prsererita.

Gum illo sunt omnia cognitione quadam ineffabili sapientige Dei. Ecce hic

* Ad Roraan. iv, 17.

2 S. AuGusTiNUS, Lib. V de TriniLaLe, cap. 8.
^ Psal. XLix, H.
 202 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
aperit Aiip:iistiiuis ex qua intelligcnlia accipicnda sunl » liujusmodi vcrba,
omnia sunt Deo proisentia, in Dco sunt omnia, vcl cum Dco, vcl apud
Dcum, vcl in co vila : quia incirabilis omnium cognitio iii eo est.

essent a Deo tenebrarum. Quod aulem

ila sit ut diclum est, accipitur a Roc-
tio in libro de Consolatione philosophi^e,
qui sic dicit
ARTICULUS XIII.

Tu cuncta superno
An creatiirse dicunlur pulchrx secun-
Ducis ab exemplo, pulchium pulchcrrimus
dum quod sunt in actu existendi, vel [ipse
secundum quod sunt in divina mente ? Mundum mente gerens, similique imagine
[formans.

Deinde quoeritur de hoc quod dicit,

ibi, « Pulchritudo agri mecum est,

etc. » ARTICULUS XIV.

Sicut enim dicit TulHus, Pulchritudo
consistit commensuratione
in constat :
An in Deo esse est in Dei cog,nitione
autem, quod commensurari et propor- esse ? et, Quare sicut dicuntur ideas
tionari nonconvenit creaturae nisi in actu plures, vel rationes, non dicuntur
existenti : ergo non convenit ei secun- scientiie, vel sapientise plures, vel
dum quod est in mente Creatoris. verha plura ? et, Quomodo differunt
paradigma, exemplaria, idese^ et ra-
Ad hoc dicendum, quod pulchritudo tiones ?
Solutio.
dicitur proportio exemplaris, non ita
quod dicam proportionari Creatorem
creaturte, sed quia propriis unumquod- Deinde quaeritur de hoc quod dicit
que exit rationibus ideabbus : et ideo di- « In Deo sunt omnia, vel cum Deo, vel
cuntur tunc pulchrae res in Creatore apud Deum, vel in eo vita, etc. »
propter remotionem ab his quae detur- Est autem dubium si in Deo esse, est
pant, sicut privationes du.-e, scilicet quia in Dei cognitione esse, ut hic innuit.
est post nihil, et ideo vertibilis- creatura •

et illa privatio quas est in materia et ma- Item Quare dicuntur ideae
quaeritur, ousesiiu

terialitas et mutabilitas et compositio :

plures vel rationes, et non sapientiae, vel
ista enim omnia delurpant esse crea- scientiae plures, vel plura verba?
turae, et consequuntur ex privatione, Item, Cum dicam paradigmata, et
I
sicut diversitates negationem consequun- exemplaria, et ideas, et rationes plures ?
tur, et diversitatem compositio, et muta- Penes quid attenditur differentia horum
bilitas unius ad aliud : haec enim crea- quantum ad nomen ?
tura nonaccipit a Creatore, sed incidunt
in eam, ex eo quod educitur in esse SoLUTio. Dicendum, ut supra habitum
1
SoIuU(
postquam nihil fuit. Unde etiam Mani- est, quod pluraHtas idearum vel ratio-
cha^us non videns qualiter ista conse- num potius est consignificata per re-
quuntur ex privaiiono, po=uit quod ista spectum ad res, quam significata in hoc

*
Edit. Joan. .iUeaume, sint

'i
 IN I SENTEiNT. DIST. XXXV, F, ART. 14. 203

quod est idea, vcl in hoc in quo est idea. lur : ergo illas formas vocat, quia foris

Sapienlia ergo, et ars, et scienlia, cum manent, etformantes sunt. Spcciesetiam

magis se teneant ex parte sapientis et vocantur quandoque secundum quod
essentiiB divinoe, quam ex parte rerurn referuntur ad cognitionem. Exemplar
de quibus sunt, quia sapientia, ars, et autem est proprie ad cujus similitudi-
scientia, dicunt habitus quiescentes vel nem aliquid lit per respectum ad ipsum,
sitos in anima : patet, quod non possunt et non per extensionem super ipsum :

pluraliter significari. Et similiter ver- unde ideae dicuntur exemplaria secun-

bum non dicit relalionem nisi ad eum dum quod ad ipsas in se respicit artifex
cujus estverbum idea aulem et ratio et
: naturae, quando formas naturse producit.
exemplar non sic et ideo consignifica-
: /^ea vero dicitur ab idos Graece, quod ^

tam habent pluralitatem. sonatprimam formam, sicut hyle sonat

primam materiam et quia illae potentiae
:

Ad aliud dicendum, quod paradigma sunt et foris manent, idco ide;e per re-
dicitur a Trapi quod est juxta, et '^k.^iio. spectum ad formam dicuntur. Ratio au-
quod est docens, quasi docens per illud tem pertinet ad finem quia a fine sumi-
:

quod juxta est, sicut est forma ligni in tur nomen et ratio rei, ut dicit Philoso-
calcei figura : et ideo quia extra sunt phus. Et ideo per respectum ad finem
ideae, dicuntur paradigmata : et ideo operis dicuntur rationes ea quae sunt in
Boetius vocat formas quae sunt in mate- mente divina.
ria, imagines illarum_, quia imago imita-

* 'iSsa, species, forma ['lA, r].

I > ! I
201 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

DISTINGTIO XXXVL

QiioniOflo i*cs suul iu Dco?

A. Ulnim concedendum sit, omnia esse in Dei essenlia, vel in eo per essentiam : ut
omnia dicuntur esse in Dei cognitione vel prssscientia ?

Solet hicquoeri, Cuni omnia dicantur esse in Dei cognitione seu pra?-
scientia, vel in Deo per cognilionem, etejus cognitio vel prffiscienlia sitdi-
vina essentia : utrum concedendum sit omnia esse in divina essenlia, vel in
Deo per essentiam ? Ad quod dicimus, quia Dei cognitio ejus ulique essen-
tia est : et ejus pra3scientia, in qua sunlomnia, ipsius cognitio est : nec la-

men omnia qua3 suntin ejus praescientia vel cognitione, in ejus essentia
esse dici debent. Si enim hoc diceretur, intelligerentur esse ejusdem cum
Deo essentiffi. In Deo enim dicitur esse per essentiam, quod est divina es-

sentia, quod est Dous. Ilabet ergo Deus apud se in praescientia sua, qua?

non habct in sui natura. Unde Augustinus de verbis Apostoli ita ait, Ele-
git nos... ante mundl constitutionem^', Quis sufficithoc explicare?Eliguntur
qui non sunt : nec erratqui elegit, nec vane eligit \ Eligit tamen, et ha-
bet electos quos creaturus est eligendos : quos habuit apud semetipsum
non in natura sua, sed in pra3scientia sua. Nondum erat quibus promitteba-
tur : sed et ipsipromissi sunt, quibus promittebatur ' . Ecce hic aperte dicit

Deumapud semetipsum habere electos ante mundi constitutionem, non in

naturasua, sed in praiscientia sua : cum tamen ejus pra3scientia non aliud
sit quam qua ejus natura, quia ipsius praescientia, ejus est notitia. Potest
tamen ad electos referri cum ait : In natura sua, id est, illorum. Illos quip-
pe habuitab ffiterno apud se, non in natura sui, id est, illorum qui non-
dum erant : sed in sua praiscientia, quiaeos ita novit ac si essent.

* Ad Ephes. t, 4.
* Kdit. J. Alleaumc, elcrjit.
^ S. AcGusTiNus, Serm. W.
 TN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 1. 203

propriam nisi ipse Deus. Aut ergo re-

linquitur, quod nihil sit in Deo abso-
lute^, aut quod secundum potentiam in-

DIVISIO TEXTUS. sit :non autem secundum potentiam

materiae, quia ipse non est materia ali-
cujus ergo secundum potentiam causae
:

« Solet hic quaeri, Cum omnia dican- efficientis inerit ei omne quod inesse
tur esse in Dei cognitione, etc. » dicitur ergo non secundum sapientiam,
:

Hic incipit pars illa in qua quaeritur, et voluntatem.

Utrum idein sit esse in scientia, quod in 2. Itern, Est accipere causam actu
essentia Dei, vel in Deo ? Et ibi quasritur agentem, et illi respondet effectus in
de diversitate objectorum scientiae di- actu : et est accipere causam potentem
vinae. agere, et illi respondet posse fieri cau-
Dividitur autem in tres partes. In satum. Cum igitur ab aeterno res fuerint
prima tangit, qualiter sit esse in Dei in secundum actuale esse,
Deo, non
scientia, vel prsescientia. In secunda tan- sed secundum hoc quod poterant fieri,
git, qualiter bona et mala a Deo sciun- fuerunt in Deo sed illi respondet po- :

tur, ibi, B, « Post prsedicta quseritur, tentia causae ergo quoad potentiam res :

etc. » In tertia vero, quia scientia Dei in Deo sunt, ut videtur.

est causativa rerum, ostendit qualiter
idem est esse in Deo et in scientia Dei, Sed contra videtur, quod quoad sa-
quod esse ex ipso et per ipsum et in pientiam quia :

ipso : et qualiter diversum, ibi, D, 1. Res in Deo sunt per ideam et ra-
« Proinde si diligenter inspiciamus, tiones : ideae autem et rationes ad sa-
etc. » pientiam et intellectum ordinantur : er-
go res sunt in Deo secundum sapien-
tiam.
2. Item, Augustinussupra *
dixit, quod
ARTIGULUS I. Filius est verbum Patris, et ars plena
rationum omnium viventium. Cum igi-
An omnia esse in Deo, conveniat poten- tur rationes vivae et quee vita sunt et
tige vel sapieniicC vel voluntati, vel lux, ordinem habeant ad intellectum
omnibus his ? et ad sapientiam, videtur quod res sint
in Deo quoad sapientiam.
3. Item, hoc videtur ex intentione
Ad intellectum autem solutionis Magi- Magistri : quia hic in tractatu de scientia
stri quam ponit in primo capitulo quod divina^ ipse determinat qualiter res sunt
continet primam partem, oportet inqui- in Deo : ergo videtur, quod gratia scien-
rere duo, scilicet utrum omnia esse in tiae sint in Deo.
Deo conveniat potentiae, vel sapientiae,
vel voluntati, vel omnibus his ? Sed videtur iterum, quod ratione
Secundo, In quo differant hsec tria, voluntatis :

esse in Dei scientia, et esse in Deo 1. Dicit enim Damascenus, quod crea-
cognoscente, et esse in Deo ? tio est opus voluntatis : cum igitur
ilhus sit producere creaturam, in quo
Ad primum proceditur sic :
ipsa est creatura, videtur quod creatu-
1. Nihil est in Deo secundum naturam ra sit in voluntate.

' Cf. Supra, Dist, XXXI.

 200 D. ALB. MAG. ORD. PR.™.
2. Item, In omni motu volimtario et voluntatem, sed de potentia in com-
et operc principium esl voluntas : cum muni : et ideo illa o])jectio soluta est.

igitur res sinl in Dco sicut in suo prin- Ad ALiuD dicendum, quod potentia Ad
cipio, videlur quod magis sint in Deo respondet ei quod potest esse quantum
ratione voluntatis, quam sapientiae, vel ad fieri rei : sed non quoad rationem se-
potenticE. cundum quain creatura fuit ab ffiterno
in Creatore.
Soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod cum rcs

sint in Deo vita, et lux, et hoc ratio- Ad ea quae objiciunlur de sapicntia,

ne intellectus practici, necessario sup- concedendum est.

ponuntur tria, scilicet scientia operabi-

lium, et potentia ordinata ad opus, et Ad quod objicltur de voluntate,
id

voluntas operis. Et ideo dicondum, quod dicendum quod volunlas secundum ra-
proprie loquendo res sunt in Deo scien- tionem intelligendi, primus motor est :

te, potente, et volente productionem non tamen in ipsa voluntate est ratio
earum formalem tamen respectum non
: operis secundum quam creatura dicitur
ponunt nisi ad scientiam et ideo Ma- : esse in Deo. Unde Damascenus intendit,
gister innuit, quod sunt in Deo quoad quod creatio sit opus voluntatis, ad
scientiam. Sunt enim tria in re secun- quam movet voluntas, et non natura
dum quod exit ab artilice, scilicet ope- sicut ad generationem Filii.

ratio sive productio rei, et esse, et Ad ALiuD dicendum eodem modo,

ratio rei opcratse vel operandae. Et cum quod creatura potest referri ad volun-
res quoad operationem referatur in ar- tatem sicut ad principium motivum ad
tificem, refertur tunc proximus secun- hoc ut educatur et sit : sed non sicut
dum rationem ad polentiam, et quoad ad id in quo sit proprie ratio exem-
esse rei proxime refertur ad volunta- plaris creaturae.
tem quae contentiva est esse et daliva,
quia ut dicit Dionysius in libro de
Divinis nominibiis lionum est dilTusi-
:

vum sui et esse Si autem conside-

*. ARTICULUS II.

ratur quoad rationem, tunc ipsum est

exemplatum ab arte artificis, et relatio An idem sit esse in Deo cognosccnte, et
ejus erit ad sapienliam. Magister ergo ejus scientia ?
videns, quod operatio rei et esse nec
sunt in Deo, nec ab seterno, sed ra-
tio tantum : dicit in Dco esse res quoad Secundo quaeritur, Utrum idem sit
sapientiam, quae respondet rationi rei. esse in Deo, et in Deo cognoscente, et
Si tamen totum consideretur quod exi- in scientia
gitur ad rei productionem, et esse, et Videtur autem quod sic : quia (ut
rationem, tunc res sunt in Deo cogno- volunt omnes Philosophi)
scente, et potente, et volente : et sic pla- 1. Scientia nihil aliud est quam assi-
num est respondere objectis salvando milatio scientis ad rem scitam per ratio-
intentionem Magistri. nem sciti et speciem : ergo nihil est in
^^ ^'
cum
Ad PRiMUM ergo dicendum, quod scientia Dei, cujus ratio non sit in Deo
dicimus Deum non actu agere, sed po- sciente : et hoc est esse in Deo : ergo
tentia ab eeterno, non intelligitur de haec tria idem sunt, scilicet esse in scien-

potentia quae dividitur contra scientiam tia Dei, et in Deo sciente, et in Deo.

*
S. DioNYSius, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 2. 207

2. Item, Dicit Augustinus in libro XV Ad PRiMUM ergo dicendum, quod Ad i.

de Trinitate quod nosse est notitiam scientia rei est duobus modis, sciHcet
rei apud se tenere : ergo a simili scire ejus quod est per se scitum : et de hoc
est scientiam rei apud se tenere : sed verum est quod objicit. Est etiam sci-
idem est esse in scientia Dei, quod tum per accidens, ut privatio, et illi

Deum scire rem aliquam : sicut idem nonest assimilatio, sed cognoscitur per
est esse in scienlia mea, quod me scire suum oppositum sicut dicit Philoso- :

rem aliquam : ergo esse in scientia, phus, quod rectum est judex sui et
est notitiam rei apud se habere : sed obhqui rectum recto cognoscimus et
:

cujuscumque notitia est apud scientem, ipsum obhquum et ideo non est idem
:

illud secundum illam notitiam est in omnino esse in scientia quocumque

sciente ergo idem sunt heec duo, esse
: modo, et esse in Deo sciente quia ad :

in scientia, et esse in sciente : ergo idem esse in scientia non exigitur assimilatio
sunt si referantur ad Deum ut dica- scibihs ad scientem, sed ad esse in scien-
tur esse in scientia Dei, et esse in Deo te exigitur.
sciente. Ad m autem quod ultcrius objicitur, Ad 2.

3. Item, Nihil est esse in Deo, nisi ra- quod ea sunt in Deo, quorum rationes
tionem notitise rei esse in ipso : et hoc sunt in sciente : dicendum, quod non
fuit esse in sciente : ergo idem est etiam estverum sed potius ea sunt in ipso,
:

tertium cum ilhs duobus. quorum ipse causa operativa est. Non
contra. Sed CONTRA : autem omnia operatur quorum habet
1. Mala sunt in scientiaDei, ut hic in scientiam quia multorum aeternorum
:

Littera dicitur :non tamen sunt in Deo : habet scientiam quae non operatur, et
ergo non est idem esse in Deo, et in multorum habet scientiam quae num-
scientia Dei esse. quam operabitur, ita ut multitudo ad
2. Quidquid quocumque mo-
Item, attributa referatur : liaec enim si dican-
do habet rationem in sciente specuhi- tur Deo, erit aequivoce modus
esse in
tive vel practice, hoc est in sciente : ad esse creaturam in Deo, ut patet per
sed non sunt in Deo (ut habetur in fine se cuihbet.
istius distinctionis) nisi quorum est au- Ad aliud dicendum, quod nosse est Ad 3.

ctor : ergo non est idem esse in Deo, apud se notitiam tenere quocumque mo-
quod esse in Deo cognoscente quia : do vel per se, vel per ahud et ideo non :

non omnia quse speculative scit, ope- sequitur quod postea infertur, quodihius
rabitur Deus, vel erit eorum auctor. ratio sit in ipso quod novit : quia quan-
doque non habet rationem, sed per op-
lutio.
SoLUTio. Dicendum, quod hsec tria positum cognoscitur et ideo Deus :

se habent sicut superius et inferius : bene scit mala, et sunt in sua scientia
quia quaecumque sunt in Deo, sunt in mala non tamen videtur conceden-
:

Deo cognoscente, et in scientia Dei : dum, quod sint in ipso cognoscente, vel
sed non convertitur. Dicuntur enim pro« in ipso.
prie esse in Deo, quae sunt in eo vita et
lux, eo modo quo supra expositum est :

sed in Deo cognoscente sunt quae specu-

lative vel practice scit. In scientia au-
tem suasunt quae per se vel per accidens
scit, sicut mala quae cognoscit, ut dicit

Augustinus, quia ea in se non invenit :

et quia ab arte quae ipse est, defor-

mantur.
208 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
Prsetcrca, Ifocrcsis ost dicorc, quod
Dcus sit ratio omnium : quia ratio rci
aliquid est de re. Undc Dcus sccundum
ARTICULUS IH. ^^^^ aliquid esset de omnibus, (juod
falsum est : ergo non sic intclligitur

A)t Deus scil ct cngnoscit uno, vel plu- ratio omnium, quod ipsum quo intcl-

rihus? ligit, sit ratio omnium.

3. Si igitur sic accipiatur, quodin ipso

cst ratio omnium, Contra; lUaratio om-
Deinde qua?ritur dc hoc quod dicit, nium, aut est una, aut est multae. Si mul-
ibi, A, « Elegit nos ante mundi con- tae : tunc itcrum liabco proposilum, quod
stilutionem. » non intelligit illo uno omnia vcl plura,
IIoc enim videlur importarc in ipso scd potius illis multis rationibus. Si au-
rerum distinctioncm ct multitudincm : tcm est una, scquitur idcm impossibile
et ideo quiercnda est hic gravissima quod prius, quod una aliqua sit ralio
qutestio, de qua ferc haesilavcrunt om- omnium, quod non conccdit ahquis sa-
nes antiqui Philosophi contra intellcctum piens.
divinum. Cum enim elcctio sit clcctio Si autem quod ipsum quo in-
dicas,

aliquorum ex aliis, vidcntur esse di- tclligit, est unum quidcm in se, sed
versa in intellectu divino : et ideo quse- rclatione plura, ut supra dictum est de
rendum est, Utrum ipse uno vel plu- pluralitate idearum. Contra : Cum igi-

ribus scit ? et si ipsc scit uno, Ulrum tur ab aeterno Deus illo uno intelligat,

ipse unum tantum vel plura scit ? et ab ceterno stabit talis relatio : ergo ne-
si ipse scit plura, Utrum intellectus suus ccsse aliquo modo ab aeterno esse extrcma
transit super illa plura vel non ? rationis. Extrema autem illarum relatio-
Alios autcm articulos istius quaestio- num : aut sunt rcs in potentia causae
nis, scilicct utrum sciat particularia, efficientis existcntes, aut in propriis for-
vel infmita, et universalia, et composila, mis existcntcs. Si primo modo. Contra :

infra propriis locis ponemus. Sccundum illam potentiam res sunt in-
distinctae : ergo relatio ad eas sic exi-
Ad primum horum proceditur sic : stentes, est relatio ad indistinctum : ergo
1. Unum in ratione uniusnon estprin- non causabit dislinctam rei cognitio-
cipium cognoscendi nisi unum : ergo nem ergo Deus non novit res dislin-
:

si Deus scit uno, videtur quod non sciat ctc, scd in potentia causae tantum, quod

nisi unum, quod falsum esse infra pro- cst crror, quia sic csset impcrfectissima
babitur. scicntia sua. Si autcm ab aeterno sunt
2. Si forte dicas, quod illud unum est in propriis formis, ad quas fit rclatio :

ratio multorum et omnium crgo fal- : hoc non polest esse nisi altero duorum
sum est, quod sciat uno et in ratione modorum, scilicet aut quod sint res in
unius scd scit unum uno quod cst in
: natura ab aeterno : et hoc esse non
ratione plurium. Sed contra : Illa ratio potest secundum fidem Catholicam :

quoe est ratio plurium : aut ita intelli- quia sic mundum fuisse ab aeterno fuis-
gilur, quod ipum idem sit ratio omnium : set verum : aut quod formae rerum sint
aut quod in ipso est ratio omnium. Si sine rebus ipsis ad quas fit respectus
primo modo tunc illud quo intelligit,
: ipsc : et tunc cum non possint esse nisi
est ratio omnium ergo unum ct idem
: in Deo, nec ad ipsas possunt plures csse
est ratio omnium, quod non est intel- relationes nisi plurcs sint, sequuntur
ligibile, quia omnia quae sunt, sunt di- tria inconvenientia : quorum unum est,

stantium valde rationum. quod formae rerum sint in Deo, et non

 IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3. 209

medium quo cognoscuntur a

sunt illud possibile est centro convenire : ergo si-

Deo. Secundum est, quod pluralitas sit mile inductum nihil valet, ut videtur.
in Deo prceter pluralilatem respectuum. 7. Item videtur, quod nihil prohibet
Tertium est, quod ideae rerum sint in intellectum divinum esse quidem unum,
Deo ut cognitae, et inter ideas et cog- etnon tamen intelligere uno ita scilicet,
:

noscentem sit aliquid medium quo co- quod in ipso resultent omnium rationes,
gnoscat Deus, quod per relationem ad et sint in eo : sicut nos videmus, quodin
ideas multiplicetur in rebus. Ergo vide- speculo resultant imagines rerum diver-
tur impossibile esse, quod Deuscogno- sarum, ipsum speculum nuUam per
et

scat uno, quod sit in ratione multorum :

hoc recipit multitudinem aut coniposi-
nec iterum cognoscit uno in ratione tionem ergo videtur, quod sine ratione
:

unius : ergo nullo modo cognoscit uno. ponatur, quod intelligit uno.
4. Item, Aliud est cognoscere quia est Si propter hoc dicatur, quod intelligit
res, et aliud quid est res : sicut alia est pluribus, et non uno. Contra Plura in :

qusestio quia, et alia quaestio qidd. Aut uno intellectu non possunt intelligi esse
ergo Deus ab aeterno cognoscit quid est sine diversitate ab ipso intellectu, et sine

res, aut non. Si non,etmodo cognoscit: compositione. Si ergo Deus intelligit

ergo videtur sua scientia accepta esse a pluribus, ipse habet in se, et ase diversa,
rebus, quod absurdum apud omnes est et in suo intellectu inducentia composi-
etiam gentiles Philosophos. Si autem ab tionem. Probatur autem prima per pro-
seterno cognoscit quidest res, et hocnon positionem per se notam, quod quaecum-
scitur nisi propria ratione rei scitse, ipse que inter se diversa sunt nulli uni sunt
habet pcnes se propriam rei rationem :
eadem : si ergo plura qua sunt in intel-
sed proprise rerum rationes sunt multae :
lcctu divino, diversa sunt et plura, non
ergo ipse non scit uno, sed multis, utvi- sunt idem cum ipso intellectu primi, id
detur. est, Dei, et faciunt in ipso compositio-
5. Nec poteris hic evadere ut quidam nem, quod est absurdura.
evadere volunt, quod tu dicas, quod ipse 8. Si forte velis dicere, quod istce ra-
sciendo se esse principium omnium et tiones procedunt, ac si ipse intelligat alio,
singulorum scit omnia : enim
sciendo cum nullo nisi seipso intelligat. Unde
principium efliciens rci, adhuc possum nihil est quaerere, uti-um ipse inteiligat
ignorare propriam rei rationem : quia il- uno, vel pluribus ? quia nec uno, nec
la non accipitur ab efficiente, cum efli- pluribus : quia intelligit seipso : et non
ciensnihil sit de esse rei, et ratio propria est in eo aliquid mcdium intelligendi.
dicat esse rei. Unde ipse potest sic scien- Contra : Puncto quocumque signato in
do remfore sed non poterit ha-
se, scire : linea contingit uti ut duobus, scilicet ut
bererei propriam notitiam ex illo. principio, et ut line. Deus ergo cum sit

6. Item, Non videntur valere similia simplex, aut ita intelligit ut utatur se ut
inducta a Sanctis. Ponamus enim cen- uno, aut ut duobus. Si ut uno : aut hoc
trum in circulo habere rationem princi- est intclligens tantum, aut quo intelligit
pii ad circumferentiam totam, et ad om- tantum, aut intelleclum tantum : et quod-
nes lineas egredientcs ad quodlibet pun- cumque detur, erit in intellectu ejus
ctum per hoc adhuc non habes, quod
: privatio aliorum duorum. Si enim utitur
centrum sciat quid est circumferentia in se sicut est intellectus consideratus in se,
propria ratione, vel quid sint lineae : sed tunc non intelligit nisi in potenlia, et sic
sciet tantum lineas esse et circumferen- erit (ut dicit Philosophus) sicut si dormi-
tiam, sed nesciet quid sunt, nisi ipsum in ret, quia dormiens inlelligit in potentia :

se habeat rationes circumferentiae el li- et non erit nobilissimum. Si autem ut

nearum proprias : quorum utrumque im- quo inteliigit, hoc nihil est quia quo :

XXVI 14
 210 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

intelli};it, non conlin|;iL acci|)(MC ut in ris. Ponamus ergo lunion inLelloctus

so lanlum, sod in relalionc ad intelligcn- agentis essc infinita; virlutis : tunc sequi-

lem el inlellectutn. Idem soquitur si uti- tur, (juodnuUo sumpto sibi perficiot pos-
tur so ut quod inlelligil, quia lunc inlel- sibilem in omni acLu intoUigibilium, ot

ligil alia. priBterquam quod accipiat aliquam spe-

Ilem, Cum dico, Deus intcUi^ilseipso, ciem qua ipsum quia ipse agens
perficiat :

il)i nccessario Iria signilicantnrsccundum lunc in possibili, agens erit speciem se-

ralioncm intelligenliaj : aliter cnim si- cundum idquodest, et aclum simplicita-

gnilicatur tnnc ut supponens verbo, et tis et intelligibilitaLis aulem in ipso. Sic

alilcr per ablativum se, ot alitcr ut in intelloctum divinum ponimus, non solum

quod transit actus intolligendi : orgo in agontom in robus aliquid, ulformam, sed
divino intollectu accipilur mcdium intel- ai!:cntem rcs insas secundum substan-

ligcndi secundum ralionem : et lioc sivc tiam crgo ipsc est specics omnis rei ot
: :

sil idcm, sivo divcrsum, tenenl dc ipso ita so cognoscondo, cognoscet omne quod

supcrius inductaj rationes. Videlur au- est, ut dicunt sancti.

lom, quod illud necossario sitdiversum : DicENDUM ergo ad quaestionem primam,
numquam enim materiacoincidit in idem quod ipse cognoscit uno tantum quod est

cuni efficiente, cl forma : cum igitur in- ipsc, et i[)sum csL raLio et species idcalis

tellectus ipse ad id quo intelligit, sit sicut omnium. Unde bene concedo, quod ip-
materia ad perfectionem, videtur quod sum est ratio multorum.
numquam idem illi orgo
sit : si ost in Ad id autom quod contra objicitur^ di-
Deo aliquid quo intclligit, non crit idcm ccndum quod nihil prohibet ununi uno
cum intcllcctu suo, ut vidclur. modo ad oinnia se luibens, licet non uno
Ilom, lliEC fuit causaquare Pliilosophi modo omnia se habcant ad ipsum, esse
coacti sunt ponere intellcctum agcnlem : rationcm omnia cognosccndi sed non :

quia non potcst idem csse intoUoctus, et cst una ratio omnium, dicens quid res est:
quo enim agitseipsum ad
intelligil, nibil ct lioc non est negaLivo quia nos po- :

porfcctionem ergo vidctur, quod quo

: nimus, quod Deus est inmiodiatus per
intelligit Deus, non sit idom cum iutelic- ossentiam, pra^scnLiam, ol potentiam, roi,

ctu suo. et omni parLi rci. IIoc aulem quod obji-

citur, quod non sit ratio quod (|uid erat

esse demonstrans, bene concedo, et dico,

SoLUTio. Sine prcojudicio dicendum, quod mulLiludo cst per roIaLioncm, ut
Solulio.
quod Dcus intclligit sei^^so, proul ipso supra supposiLum osL.

est spocies, et idca onmis intclligibilis, ct Adquod objiciLur in contrarium,

id

omnis ratio cogniti et lux. Et boc sic dicendum quod non oporLeL, quod oxtre-
probatur : In nobis est duplex inlcllcctus, ma relationis sint acLu : alitcrenim est
scilicot agens, ct possibilis, ot teitius fit de rolationc significata in eo quod est se-
cum possibilis ducitur in actum. Si au- cundum raLionem tanLum, ot aliter estde
tem quaeram, Quid educit eum ? Tu dices, rolaliono ejus quod est in natura. Si enim
quod agens. Et si qua^ram, Per quid dico,Istasunt contradictoria, impossibile
cducit ? Tu dices, quod per speciem rei. est quod relatio ponatur inter extrema
Si vero quajram, Quid facit speciem rei entia apud naturam, quia alterum con-
esse in ratione simplicis, et abstracti, ct tradictoriorum est non ens. Similiter
intelligibiiis ? Tu dices, quod lumen agcn- cum dico,]Iaec estratio cognoscendi, po-
tis sicut lumon solis agit colores ad vi-
: nit ratio relationem ad id quod est, vcl
sum ergo relinquitur, quod lumen in-
: fuit, vel erit : et ideo non oportet, quod
tollccLus agentis sit actus omnis intclligi- illa ratio relationis ponatur circa exi-
bilis : sicut lumen solis, actus omnis colo- stens, nisi in potentia ordinata ad produ-
 IN I SENTENT. DIST. XXXVI, A, ART. 3. 211

ctionem rerum in futuro : et illa bene est patet, quod bene dicunt illi qui dicunt,
in Deo. quod sciendo se esseprincipium omnium
bject. Ad hoc quod objicitur, quod illa po- scit omnia.
tentia est indistincta : dicendum, quod Ad ALiuD dicendum, quod nullum si- A.d 6.

verum est, quod non sunt distincte

res mile in toto potest repraesentare divina.
existentes in potenlia quia non distin-:
Unde simiie inductum aDionysio, reprae-
guuntur nisi propriis : sed sicut ratio sentat secundum partem : sed per emi-
distinguitur, ita et potentia, scilicet ad nentiam referendum est ad Creatorem :

futurum et hoc et illud, cujus ratio est quia et principium ct ratio et finis est

Deus : et hoc non cogit, quod hoc el il- omnium quae sunt ab ipso.
lud sit,secundum potentiam futuri
nisi :
Ad ALiuD dicendum, quod non potest Ad 7.

quia non est in Deo potentia tantum, divinus intellectus sic poni in quo resul-
sed potentia hujus et illius quae sunt fu- tent res diversae ut in speculo : quia in
tura ad quse est ab eeterno relatio ideee, speculo ad hoc quod resultent in eo, di-
eo quod Deus ea pnTvidit in se, secun- versa exiguntur, ad minus quatuor :

dum quod ipse est ratio earum rerum quorum unum est reccptibilitas, et illa

quas facturus erat : et hoc non facit sub- est avitro vel mctallo posito terso in quo
stantialiter esse distinctas res, sed distin- fit aequahs superficies et lenis. Aliud est

ctas in cognitione tantum, ex eo quod quod ipsum sit terminatum sicut vitrum
ratio cognitionis refertur ad eas. exstinctum plumbo in altera superficie,
Ad hoc autem quod objicitur contra et metallum vel lapis ex mixto terrestri

hoc quod non intelligit multis, bene con- solido et spisso. Tertium autem est pro-

cedo : sed intelligit uno relato ad multa cessus luminis in ipsum quia aliter non :

quse sunt secundum quid, scilicet secun- imprimeretur forma secundumnaturales,

dum potentiam et praevisionem, ut dic- vel non reflecteretur radius secundum

tum est. perspectivos. Quartum autem est oppo-

4. Ad hoc quod objicitur, quod aliud est sitio directa et proportionalis speculi ad
scire quia res est, vel quia futura est : et id quod imprimitur. Unde patet, quod
aliud scire quid est res : dicendum, quod compositio multiplicabilis est in speculo,
Deus scit utrumque : nec tamen est ratio nulla autem in Deo : unde non potestsic
quae dicat quid est res : quia ipse est ut poni.
paradigma, penes quod exemplatur quid Ad m
quod ulterius quaeritur, dicen- Ad 8.

est esse rei : et ideo ipso cognoscitur quid dum quod intelligit seipso sed bene :

est res, sicut per rei formam, et diflinitio- concedo, quod estin ratione duplici, sci-
nem, et certius pro tanto quia ipse est : licet intelligentis, et ejus quo intelligit

magis intinrms rei quam etiam forma sit quasi formaliter.

intima formato non enim habet tantum: Ad autem quod objicitur, quod quo
id

relationem ad rem ut efficiens, sed sicut fit intelligere non est idem cum intelle-

efficiens, et paradigma, et fmis : et sic ctu dicendum quod hoc necessario con-
:

ipse est principium efficiens cognoscendi cludit quoad intellectum possibilem. In

quamlibet rem. Deo autem nulhim talem ponimus, sed
Ad aliud dicendum, quod verum qui- universaliter agentem et ideo seipso
:

dem est, quod sciendo se esse efficientem, intelligit ipse enim intelligit ut agens,
:

non est sufficiens ralio quare sciat rem : et in se intelHgit ut est species exempla-

sed sciendo se esse efficiens, et exemplar, ris omnium rerum.

et finem : ab his enim sumitur omnis ra- Et per hoc patet solutio ad totum.
tio cognoscendi, quia ipse non est ma-
teria : et a materia nulla est ratio cogno-
scendi, nisi accipiatur cum forma : etsic
 212 D. ALR. MAG. ORD. PR.I^D.

sed potius intelligendo causare omnia

secundum esse naturae et ralionis.
Ai) PHiMUM ergo dicendum, quod intcl-
ARTICULUS IV. ligit se tantum, si ly se est ahlativi casus :

si autem sit accusativi casus, tunc in-

itrum Deus intelligdt unMn ta)itum, telligit se et omnia alia per hoc quod sunt
vel plura, vcl omnia ? in ipso vita et lux.
Ad ALiuD diccndum, quod Deus non
potest csse medium in syllogismo : quia
Secundo qu.Trilur, l^lrum ipsc intcUi- illud est de essentia conclusionis si est
gat unum tauluni, vcl [)lui'a, vel omnia? propter quid dicens, et est proportiona-
>'i(i(.'tur autcm, quod unum lantum : tum rei conclu&a^, et ratio rei intrans in
quia substantiam conclusionis, quorum nihil
1. Non intclligit nisi se, ut dicunt convenit Deo tamen ipse est sufficiens
:

Sancli cum igitur

: ipsc non sit plura, ratio cognoscendi quoad se, non nobis,
vidctur quod non intellifjat plura. per hoc quod est ratio exemplaris rei, et
2. Item, Si intelligit multa, ipsc erit immediatus, et prsesens omni rei.
ratio multorum aut sufficiens, aut non Ad aliud dicendum, quod hoc non te-
sufficiens. Si sufficicns : ergo potest esse net nisi in intellectu recipiente a re, qui
mcdium in demonstratione ad concluden- non est agens rem, sed actus a re ipsa :

dum omnia, quod falsum cst : quia ni- talisautem non est intellectus divinus, ut
hil concludi potcst posito Dco ut medio dictum est : scd ipse est agens omncs
in syllogismo dcmonstrativo. Si autem res, et ratio exemplaris earum.
est insufficiens ratio cognoscendi : ergo Ad amud dicendum, quod nihil prohi-
ipse in se cognoscendo imperfecte cog- bet a nohiliori intelligi vilius, dumuiodo
noscit res, quod iterum falsum est ergo : nihil recipiat ab ipso, sed conferat ipsi
videtur, quod non cognoscit plura, vcl etiam hoc ipsum quod est : sic enim nul-
omnia, sed se tantum. la pollutio sequitur in nobili. Sed in no-
3. Item, Si cognosceret alia a se, cum bis secus csl : quia nos intelligimus re-
cognito perficiatur cognoscens, ipse per- cipicndo a re : et ideo frequenter pollui-
ficeretur aliis a se, et sic Iiaberet alium mur al) intellcctu vilium, quia pronita-
intellcctum diviniorem se : quod etiam tem movcndi nos ad concupiscentiam
Philosophus in \\ primse philosophise ru- talia intellecta habent adjunctam sibi in

pulal inconveniens. nobis, quod non facerent si nos ea intel-

4. Rem, Cum omnia pra?ter ipsum sint ligendo agcreinus, ct non ipsa nos age-
vanitas, si cognosccret alia a se, ipse rent quodammodo ad intclligendum in
cognosceret viliora se : et hoc etiam se- actu.
cundum vulgus est vile, quia viliora ma-
gis expedit nescire quam scire.

Solutio. SoLUTio. Ilic est error valde vicinus : ARTICULUS Y.

quia si intelligamus Deuin non intcllige-
re nisi se, erit imperfeclior nobis, quia An Deihabeat aliquem trans-
inlellectus
inlelllgimus nos et alia. Si autem dica- itum super res de uno in aliud ?
mus eum intelligere omnia, videtur com-
poni intellectus ejus ex diversis : et ideo

media via cligenda est, ut dicamus quod Tertio qua^ritur, Utrum intellectus Dei

intclligit omnia, sed scipso, non acci- haheat aliquem transitum super res de
piendo aliquid ab omnihus vel ab aliquo : uno in aliud?
 IN 1 SEiMENT. DTST. XXX VI, B. 213

Videtur enim, quod sic : Dei : ergo intellectus divinus non trans-
1. Omnc enim quod aliquo ulmcdio in- it dc uno in aliud.
lelligit aliquod cxtremum^ necessc cst ut
a medio vcniat in extrcmum illud Dcus : SoLUTio. IIoc ultimum absquc omni soiutio.

autcm se mcdio vel ut mcdio intclligit ambiguitatc conccdendum cst : et licet object!'

omnia ergo de sc transit in intellccta

: nos non possumus scrmonc significare
creata, ut videtur. proptcr compositionem nostri intellectus,
2. Item, IIoc videtur significari in lo- tamen intelleclus Dci indivisibilis est, ct
cutione, ubi dicitur Deus scipso intclli-
: indivisibilitcr est sui, et aliorum, ct plu-
git omnia : alitcr enim construitur cum rium, et omnium, ct uniuscujusque sin-
verbo ly omnia, ct aliter Jy seipso. gulariter : et boc cst propter univcrsa-
3. Item, Non
omnia quin in-
intelligit litatcm ct infinitatcm virtutis suee in
tclligat hoc ct illud ergo vidctur, quod: intcUigcndo : ct ideo ctiam a nobis non
transit dc uno in aliud secundum ordi- potcst significari sermone.
nem et numerum intcUectorum : ergo Et per boc patct solutio ad duo prima : acI i et 2.

transitus quidam est in intellectu divino. quia illa procedunt, ac ponamus intcl-
si

Sed contha : lectum Dci ut nostrum, quod non inlen-

Omnis intellectus transicns habct ali- dimus, sed quia aliter non possumus lo-
quid prius et posterius : niliil autem qui de ipso.
prius et postcrius est in intellectu seterni

B. Utrwn mala deheant dici esse in Deo, ubi sunt omnia bona, cum utraque si?it in

cjus cognitione et prsescientia : omnia enim cognoscit.

Post prccdicta qutcritur, Cum omnia dicanturesse inDeo non per essen-
tiani naturae, sed per cognitionem scientia?, et Deus sciat et bona et mala :

utrum concedendum sit simpliciter mala esse in Deo, sive esse in Deo per
cognitionem ? Scit enim Deus et scivit semper omnia, tam bona quam ma-
la, eliam antequam fierent, et praescivit ab feterno ea futura. Ideoque cum
omnia bona diximus esse in Deo propter praescientiam cognitionis, eadem
ratione videtur dicendum omnia mala esse in eo, cum ea seniper noverit,
et per cognilionem ei prtTsentia fuerint. Prflecognovit enim Deus ab ffiterno

quosdam futuros malos, et eorum malitiam, ut ait Augustinus, pnescivit,

sed non proeparavit. Cum ergo peccata omnium sciat, nuuiquid inleliigen-
dum est ea includi in illa generalitate locutionis, qua dixit Apostolus, om-
nia esse in Deo ? A^.r //?5o, inquit, ei per ipsiun, etin ipso sunt omnia '
.

Sed quis, nisi insanus, dixerit mala esse in Deo? Illa enim esse in Deo in-
teUiguntur, quic ex ipso, et per ipsum sunt : ea veroper ipsum sunt et ex

* Ad Roman. xi, 3G.

214 D. AL13. MA(j. OHl). l'H Kl)

ipso, qiioruin aiiclor esl : scd non est anctor nisi bonornni. Non ergo ex
i[)So, et peripsnni snnl, nisi jjona : ila orgo non in ipsosunt nisi l)ona. Non

ergo niala in l)eo sunl : quia licet ea noscat, non tainen ita oniniuo no-
scit ut bona. Mala ergo quasi de longe cognoscit, nl ait Propliela: A7 alla
a loniic cofjnoscit ', id est, superbiain. Kt alibi adDeuin ioquens de inalis,

ait : Dc absconditis tuis adiinplelus est venter corum '\ Quod exj^onens
Auguslinns '
: Abscondila, inqnil, peccala snnl, qihP aluinine tucC verilatis
abscondunlur. Sed quoinodo peccata a luniine veritalis divina) abscondun-
tur, cuin a Deosciantur? Si eniin non sciret, quomodo de illis judicaret,
et pro illis nialos dainnarel? Alibi Propliota, Quia neque ab Orioitc, neque
ab Occidcnte deest \ Quod exponons Cassiocbirus, inquit : Neque a bo-
nis, nequea inalis deest Deus, sed oinnibus priiesens et cognilor est. Coguo-
scit ergo Deus et l)ona et inala per scienliani, sed bona cognoscit etiam per
approbalionein el per boneplacituin, mala vero non. Unde Cassiodorus su-
per Psalmumxvi dicit : Peccata abscondita Deo sunt, quia non novit, id

est,. approbat. Et ex eosensu Augustinus dixil ea abscondita a lumino Dei

qui etiain in libro ad llolvidium insinuat cognitionem Dei variis modis
accipiendam, iij(|uiens : Si ad scientiam reforas, iioii ignorat Dous aliquos
vol aliqua : qui tamen in judicio quibusdam dicet : Non novi vos », sed eo-
rum improbatio lioc vorbo insinuata est. Ecce non cognoscere diciturDous,
quae non approbat, quai ei non placent^. Apparel itaque verum esse quod
diximus, scilicot quia quodam modo cognoscit Deus bona, quo non co-

gnoscit mala. Pariter quidem utraque eodem modo noscit, quantum ad

notitiam : sed bona, etiam approbatione ot beneplacito cognoscit.

* Psal. cxxxvii, 6.
•
«Psal. XVI, 14.
' S. AuGLSTiNus, In explanatione super Psal. xvi.
* Psal. Lxxiv, 7.
^ MatUi. vii, 23 : Et lunc confitebor illis : Quia numquam novi vos, etc.
* S. AuGUSTiNUs, Lib. contra Helvidium.
 '
IN I SENTENT. DIST. XXXVI, B, ART. G. 213

Sed tunc quaeritur, Utrum ille actus Quast. i.

sit Deo ?
vita et lux in
Videtur autem, quod non ; quia in se
ARTICULUS VI. nihil liabet de dispositionibus vitae et lu-
cis. Sed contra : Res non sunt vita in
Aii mala hahcant Deo speciem vcl in Deo nisi propter ideam : ista autem ha-
ideam, vel cognoscantur in quantum bent ideam : ergo sunt vita et lux in
ah arte discordant ? et, Utrum cogno- Deo.
scantiir a Deo secundum intellectum
speculaticum vel practicum ? et, An Ulterius qucpritur de solutione quo- Queest 2.

rnalum sit in Deo vita et lux ? rumdam quod malum co-

hic diccnlium,
gnoscitur a Dco secundum inlellcctum
spoculativum, et non practicum. IIoc
Deindo quseritur de hoc quod dicit :
enim vidotur esse contra rationem :

« Post prsedicta quaeritur, Cum omnia quia

dicantur esse in Deo, etc. » Oppositorum est una scientia, et
i.

Et specialiter qurerit hic jMagister de potontia una si igitur bonum a Deo co- :

malis : et sua solutio est, quod mala gnoscitur secundum practicum, secun-
non Deo speciem vcl ideam,
Jiabeant in dum eumdem cognoscetur et malum.
sed cognoscantur in quantum ab arte dis- 2. Item, Verum abstrahit a bono et

cordant : ot acquieverunt solutioni iMa- malo est enim verum bonum, 'ut Deum
:

gistri omnes Doctores. esse et ost verum malum, ut te pecca-

:

Sed contra objicitur sic : torem esse sed omne verum cognosci- :

1. Cognoscere aliquid per suum oppo- tur a Deo perso, non per accidons ergo :

situm, et non per se, est cognoscere por malumvcrum cognoscetur a Deo per se,
accidens autem per accidons.
: cognitio non per accidens et sic nihil est quod :

debilis et inlirma cognitio est ergo non : dicunt Doctores, quod malacognoscantur
debet Deo attribui, cui omne melius est a Deo por accidons.
reponendum.
2. Itom, Malum non est privatio pura, Solutio. secundum Ad hoc dici potest
So'utio.
sed habet aliquid boni : sicut dicit Dio- communem solutionem, quod malum
nysius, quod malum nihil aliud est quam scitur a Deo per accidens, et secundum
particulare bonum : ergo videtur, quod intellectum specukitivum et non practi-
illud quod habet dc ente, aut non sit a cum. Et hoc sic probatur quoad primam
Deo, quod tomerarium ost dicero aut si : partom Licet enim malum habeat subje-
:

est, habebit ideam in Doo ergo id quod : ctum, tamen iUud subjoctum non est so-
est malum, habet ideam in Deo ergo : parabileabeo nisi secundum intelleclum
non cognoscitur por oppositum tantum. solum et ideo subjoctum ojus non re-
:

3. Item, Cum non dico fornicantem, fertur ad causam nisi conjunctum cum
tantum dico defectum, sed otiam actum doformitate : sod conjunctum cum dofor-
egrodientem a polentia libori arbitrii : mitato non potest roferri nisi ad liberum
ille autem actus aliquid est : aut igitur arbitrium ut ad causam, et non ulterius
est a Dco, aut ab alio principio : non ab in Deum : ergo malum non habet ideam
alio principio, quia non est ahud princi- in Deo Dous aclum
: non enim inlluit
pium : orgo a Deo orgo habet idoam in
:
cum deformitate, sed actum solum, et
Doo, quia habebimus in ultima parte incidit in oum deformitas ex defectu libe-
quod omno quod
istius distinctionis, est ri arbilrii. Quantum ad aliam partem
a Deo, habet idcam in Deo. probatur sic : quia (ut dicit Priscianus)
verba proha^retica dcsidcrant inhniti-
 216 D. ALB. MAfx. ORD. PRyED.
vum, ut scio facorc domum, el non scio trabil bono ct malo
a ct hanc bcne :

domum. Undo si scirct Dous malum cognoscit Dous per so et hffic ha])ot :

scientia opoi-ativa, ipso scirot facoro ina- idcam in Doo sod voritato roi non cst
:

lum, ot possot facoro malum, ot facoret malum vcrum, cum sit corruj)lio ipsius
malum omnia falsa sunt. Patct
: qu;o speciei aqua debcret esse vorum in ro :

ergo, quod cum non possint dicore, scit unde potius deficit a forma quam habcat
facere malum, sod tantum quod scit ma- formam ot idco nonest verum.
:

lum, quod liaec scientia speculativa est,

et non practica, quia vcrba speculaliva
non desidorant inlinitivum notanlem
opus, sed potius activum in quem trans-
ARTICULUS VH.
cat actus vorbi : et sic probata cst so-
lutio Doctorum quoad utramque partem.
An Deus scial diversa, composila, ma-
DicENDUM crgo ad primum, quod cum
j terialia, conihujodia, cl
dicitur, Deus cognoscit malum por acci-
temporalia ?
dens, ly 'per accidens refertur ad verbum
ex parte materiae actus hoc est ex : et
parte cogniti, etnon ex parte cognoscen-
tis et ideo notat dcfectum in cognito,
:
Deindo quaeritur dc hoc quod dicit :

et non in cognoscente. « Scivit semper omnia, tam hona quam

Ad2et3. Ad ALiUD dicondum, quod actus in eo mala, etiam antequam fierent, ctc. »
quod actus, est a Doo, et habet ideam :
Potest enim hic quaeri, Utrum sciat
scd non malus actus in co quod malus, diversa, et composita, et materialia, et

sed in spccie ipsius actus cognoscitur contingentia, et temporalia ?

malum : quia est actus voluntarius doli- 1. Simplicis enim ut simplex ost, non
ciensabono. Et pcr lioc etiam patet so- est cognoscore diversa ut diversa : Deus
lutio ad sequens. autem uno simplici cognoscit : ergo vi-
detur, quod non cognoscit diversa, et
Ad
Ad quseal.l. , 1,1,
ALiUD diccndum,
quod
concedcndum, quod malum
,
non cst
liabeat ideam
•
multa.
2. Item, Compositionem non est in-
in Deo, nec quodf sit vita in Deo, ncc telligere sine compositis, nec complexio-
quod sit a Deo
secundum in-
: sed actus nem sine complexis unde igitur Deus :

tellectum separatus a deformitate, jam cognoscit composita cl complcxa ?

non erit malus et idoo secundum id ; 3. Itcm, Materialitas causa est cogno-

quod est sic, potest esse in Doo vita et scibiiitatis, non cognitionis intcllectivae :

habore ideam sod ex lioc non scquitur,

: cum igitur sensus non habeat quibus ac-
quod malum sit in Deo, sicutjam paluit. cipiat principia matorialia, undc sciet ea
Dcus?
Adqusest.2.
^^ m
quod ultcrius objicitur de solu- 4. Item, Ilominis scientia imperfectior
^'^ '•
tione Doctorum, dicendum quod malum est quam Dei : et cum in ipsa non sint nisi
et bonum' qua^ ordinantur ad facere co- necessaria, non contingentia : crgo mul-
gnoscentis, sunt in ipso secundum pra- to minus in cognitiono Doi : ergo Dcus
cticum : et hoc quideni est in nobis, sed nec temporalia, noc contingentia cogno-
non in Deo : et idoo malum non habct scit, ut vidotur.
praxim in cognitione Dci, nisi diceremus,
quod roprobatio est respeclu mali scd : SoLUTio. Dicendum cum Dionvsio, .?°'"'"

de hoc infra qu.Trelur. quod composila cognoscit simpliciter, et

Ad aliud dicendum, quod est veritas diversa unitate, et materialia immateria-

signi et est veritas rci. \ erilas signi abs- litcr, ct contingcntia scientia necessaria,
 IN I SENTENT. DIST. XXXVI, B, ART. 7. 217

et temporalia intemporalitcr, sed scicn- ut dictum est, cognoscunlur quidcm

tia stante sempcr : et lioc qualiter sit, perfcctissimc omnia : et tamcn simplici-
praeintclligalur in nobis dupliccm essc ter, composite, immaterialiter, intcrapo-
formam in qua cognoscitur rcs, scilicet modo.
raliter, et neccssitatis

abstractionis qua utitur intcllectus spe- Si autem tu objicias, quod idea una
culativus, et compositionis qua in co- est in se, ct nihil post quod in esse fluxe-

gnoscendo utitur practicus : cum cnim runt res, omnino nihil causat scd dc- :

(ut dicitAvicenna m prima Philosophia) fectus a perfecto qui nihii est, incidit in
speculativus tanlum sit inlcllectus acci- ea quae sunt post ipsum : sed nos vidc-
piens, et a corpore a et a rcbus cognitis, mus divcrsa formata et perfecta, et mul-
non potest ipse uli in cognoscendo nisi tas crcaturas : quid ergo causat illam
forma abstractionis quia rcs non scilur :
multitudincm ? Dico, quod duo causant
nisi per id quod cst natura rei et hoc :
eam : unum ut fiens, alterum ut faciens.
non est in nobis, sed oportet a re acci- Fiens cst materia juxta nihil, et post ni-
pere: ideo est quod abstrahit a re ipsa. liil fluens in esse, ut dicit Augustinus :

Gum autem rei non conjungatur nisi me- etidco quia multipliciter est imperfecta,
diantibus corporalibus organis, in quibus non cst ipsa sccundum unum sui partem
primumimprimiturforma rei, ideo opor- rcceptibilis omnis perfectionis et idco :

tet ipsum etiam posterius accipere a ut rationem quam habere simul potcst,
corpore: et sic patet ratio dicti Avicen- habeat, necessejuit eam dividi secun-
noe, quod speculativus accipit a rcbus et dum actus : et sic introducta est multi-
a corpore, nihil ponens circa aliquod illo- tudo ex parte fientis.

rum. Formis autem compositionis utitur Item, Sccundum omnem partem sui
practicus et hujus causa est, quod pra-
: non est ipsa susceptibilis omnis perfe-
cticus factivus est rei res autcm non fit : ctionis quam habere estnata : ergo opor-
per id quod jam habet, sed potius per tuit habere successionem in foimis : et

formam quam non habet et cum non : sic introducta est nmtabilitas ct contin-
sit in re, erit in faciente : ergo ipse ponet gentia. Et sic plane patet, qualiter di-
eam circa rem, et non accipiet aliquid a versitas et mutabilitas et compositio cau-
non
re ipsa. Sic etiam videtur a corpore sentur ex nihilo, posl quod materia quse
accipiendo, sedponendo vim motivam in prope nihil est, et ad aliquid esse con-
nervis et musculis ad operationem edu- tendit, fluxit in esse. Ex parteautem fa-
centem formam artis in materia exterio- cientis est sapientia in numero, ponde-
ri. Et ad hujus formse compositionis si- re, et mensura, omnia disponens : eo
militudinem sunt ideae in mcnte divina, quod ipsa ordine ct proportione materiae
non acceptae a rebus, sed facientes res : et partium materioe dat formam : ct hoc
faciunt autem res educendo ipsas de ni- est quod dixit JMato^ quod secundum
hilo : et ideo ex nihilo illo omne quod materige meritura a datore formarum
est defectus, incidit, et haec negatio dantur omnes formae.
unius de alio, ex qua causatur diversi- Et perhoc patct solutio ad omnia
tas, et per conscquens compositio, et qusesita prasler ullimum. Ad i.

contingentia, quae fundantur in mutabi- Et ad hoc dicendum est, quod nostra

litate et materialitate. Sic igitur tcmpo- scientia causalur a rc, et idco variatur
ralia in sua idea sunt intemporalia, sed secundura rem : quae si est necessaria, et
accipiunt teraporalitatem a nihilo : et necessario modo, id est, per medium ne-
composita in sua idea sunt simpliciter ccssarium, est ipsa scientia : aliter autem
unum, et complexa similiter, et sic de se habens, aut est opinio, aut dubitatio.
aliis : crgo relala in iiUiiu ideam, qu;e Scd scicntia Dci est per ideas facientes
sufficiens ratio est cognoscendi omnia, rcs : et idco scquitur conditioncs scicntis
 218 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
el non scili, ut prliis dictum est : ct cum crit sua scicntia sempcr neccssaria, ctiam
i])se scicns non sul)jaccat conlinj^cntiae, de contingcntibus.

C. Ilic aperit quare boiia laiitum dicantur esse in Deo, el non mala.

Et inde esl, quod bcjiia laiUuin dicunlur esse in Deo, non mala, et illa

proprio ', liiec longe : quia licet in Deo aliqua dicantur csse propter
cognilionis praisenliain, et Deusbonaet mala cognoscal, niala tamen non
cognoscit nisi per notiliam, bona vero non solum per scienliam, sed per
approbationem, et beneplacitum. Et ob talem cognitionem aliqua dicuntur
esse in DeQ, scilicet quiaita ea scit, ut etiam approbet, et placeant, id est,

ita scil, ut eorum sit auctor.

cunt Sancti, idea est respectu ideati :

ergo quod numquam ideabitur, ideam

in mentc divina non habct.
ARTICULUS VIIL 2.Item,Sua scientia (ut infra habebi-
tur) est causa rcrum : ergo si alicujus
Utrum Deus sciat quae faclurus est, quse habct ideam, illudcausabilur, et erit futu-
fecit, quai facere potest et numquam rum : ergo a dcstructione consequentis,
N. faciet, et tandem infinita actu ? si aliquid non crit, illud non erit scitum
a Dco, ut videtur.
SeD CONTRA :
sed con
Deindc quairitur de hoc quod dicit, Dcum plura posse facerc quam facit,
ibi, « Et inde est, quodbona tantum di- est verum : quod ipsc plura
crgo scit,
cuntur esse in Deo, non mala, etc. » potcst facere sed omnia quae potest fa-
:

Quaeritur enim, Si ea sunt in co vita cere, cognoscit, quiascit totum infinitum

quae ipse est facturus? Si hoc dicitur :
posse suum ergo: plura scit quam facit
tunc praeterita non videntur esse in eo et non nisi idea ergo aliqua habent eam
:

vita, quae ipse non cst facturus, scd fccit. in mente sua quae nunquam ficnt.
Si hoc conccdatur, crit contra, quod se-
cundum hoc aliter in cognoscendo se ha- HicETiAM locum habet quaestio illaqua q^^^^^
bet ad praeteritum et praesens, quod su- quaeritur, Utrum Deussciat infinita actu?
pra negatum est, Videtur, quod sic : quia
i. Dicit Augustinus in libro de Civitate
Qusest. 1, Ulterius ctiam quaeritur de his quae Dei *, quod Philosophi probavcrunt nu-
numquam faciet, sed tamenpotest facere, merorum specics esse infmitas : et dicit,

utrum sint in Dco vita et idea ? quodnumeri quantumlibet infiniti, tamen

\. Et vidctur, quod non quia : ul di- illius scientiae infmitae noti sunt, dc quo

' Edit. J. .\lleaumc, prope. S. AuGusTiNus, Lib.XlI de Civitale Dei, cap. 18.
 IN I SENTEM. DIST. XXXVI, C, ART. 8. 219

dicit Prophelia, quod scientise ejus non sed polcntia soluni, scilicet quia non cst
est numerus ^ Ergo videtur, quod sciat assignare quodtantum potest, quin
in
actu indnita : actu autem infinita num- sit accipere amplius in quod potest et :

quam faciet : ergo scit ea quse numquam illud accipiendum non est acceptum actu,
faciet. sed potentia. Si autem accipiatur infmi-
2. Item, Sua potentia non limitatur tum in continuo, non possum accipere
ergo semper est ad plura, quam afiqua per additionem, quoniam est accipere
summa accipi possit : et ipse scit totam quantitatem cui non potest aliquid addi
suam potentiam : ergo scit actu infuiita. secundum rationem sicut est circulus.
;

Sed contra : Ergo oportet, quod accipiatur secundum

mtra.
Cum dico actu infinila, penesrationem divisionem infinitum in illo, ita scilicet

infiniti accipiendo intelligitur dupliciter, quod pars divisa non ut pars aliquola,
• scilicet actu inlinita intellectui creato, vcl sed secundum rationem totius divisibilis
actu infinitasimpliciter. Si nobis iniinita : accipiatur tunc cnim nihil ita parvum
:

tunc non est quaestio : quia plura scit, accipitur, quod non sit divisibile in duo
quam nos cogitare possumus. Si autera aequalia : ergo etiam lioc infinitum est
Contra Aclu inlini-
infinita simpliciter. : respectu accipiendi divisibile hoc est
: et

tum simphciter semper secundum majus in potentia : ergo est in poteutia tantum.
sui est extra accipientem ipsum ergo : Item, accipiam in numero in quo est in-
Deus accipiens ipsum actu infinitum, finitum additione non divisione quia : est
semper reUnquit ipsum secundum majus accipere in eo indivisibile in actu^ ut est
sui extra se esse, quod est absurditas, unitas, sed non est accipere summam cui
quia sic Deus scitum suum non compre- unitas nonpossit addi^ constituendo aliam
henderet. speciem numeri : sed unitas addibihs est
Si autem tu dicas, quod intellectus Dei in potentia tantum : ergo et infinitum po-
est aclu infinitus, et ideo comprehendit tentia tantum ergo nihil actu est infini-
:

illud infinitum. Contra : Si intellectus tum ergo Deus non scit actu infinitum.
Dei in se infinitus est, imperfectissimus
est, quod est absurdum non enim Deo :
SoLUTio. Dicendum ad primum, quod Solutio.
infinitus est, sed creaturae, quia non fini- Deus scit prseteritum eodem modo quan-
tur creatura. do prseteriit, sicut scivit quando futurum
Prseterea, Detur hoc, quodsit infinitus erat :et est vita in ipso non enim ob :

simpUciter, adhuc quod non potest dici, hoc dicitur vita in ipso, quod ipsum sit
infinitum includat infinitum quia quod- : vel non sit sed quia est idea movens ad
:

cumque erit inclusum et comprehensum, continentiam et permanentiam universi

iUud statim finietur, et aUerum excedet esse, ut prius expositum est in praece-
ipsum ergo nihil est
: quod dicitur, quod denti distinctione. enim non sit Licet
Deus sciat actu infinitum, quia actu infi- facturus praeteritum, tamen est auclor
nitum nihil est. ejus et hoc sufficit ad ideam.
:

Item, infinitum non invcnitur nisi se-

cundum modum quanti. Accipiatur ergo Ad aliud dicendum, quod Deus scit aci cuaest i.
. Ad I.
infinitum in quantitate virtuaU sive po- quod numquam est facturus : quia scit
tentiaU, et in quantitate dimensionaU seipsum, et seipsum numquam faciet
quse estcontinua, etin quantitate discreta sed aUquid quod non sit ipse, quod ipse
quae est numerus. non non scit, nisi hoc
est facturus, ipse
Redeo ergo ad primum. Si dicam vir- modo quo dicimus ipsum scire mala.
tute infinitum, non dixi actu infinitum, Et ideo jam solvitur ad sequens di-

* Psal. cxLVi, o : Et sapientix ejusnon est 7iu- merus.

 220 D. ALB. MAG. ORD. Pn/ED.
cendo, quod lalia non liabonl idcain iu quod est facturus, et hoc hal)Ct idoam.
ipso : quia non cst oxeniplar nisi ad ali- l*er lioc patct solutio ad totuin.
quid exenii)laluni relaluni : et lalia non
liabenl liujusniodi rclalionem, scd lanluin
cognoscuntur in polenlia operantis.
Ad oujectum conlra, dicendum, quod
Dcus scit universum suum posse, et scit AKTICULUS XI.
quod plura potest facere quani facit sed :

per hoc nihil scitnisi seipsum secundum Anscienlla Dei bene dividatur in scien-
posse illud. tiam approhalionis, et simplicis no-
Et si tu objicis, quod scit qu;E possit titise ?
facere : dico quod illa scit, sicut sunt,
scilicet in possibilitale sua, et non in
exsecutione ad opus : et ex illa parte Deinde qua^ritur de hoc quod dicit,
qua sunt non sunt aliud ab
in potentia, ibi, « Quia ita ea scit ut etiam approbet,
ipso, sed ex illa parte qua se habent ad et placeant, etc. »
explicationem ad opus tamen bene con- :
Ilicvidetur iMagister innuere duplicem
cedo, quod scit se posse aliqua quye si acceplionem scientiae, sciiicet simplicis
faceret, non essent idem cum ipso sed :
notitiae, et scientiae approbationis.
non est in illis qux non faciet, accipere Videtur autem falsum : quia
scitum quod non sit ipse. 1. Scientia approbationis addit supra
scientiam simplicis notitiae : ergo signi-

Adqueestj
^^ '^ quod qiiaeritur de scientia infi- ficatur in Deo esse compositio, quod
niti : dico sine propjudicio quorumdam falsum est.

aliter diccntium, quod non possum vi- 2. ftem, Vidctur esse diminutus : quia
dere qualiter inlinitum actu sit : vel si est scientia rcprobationis qua malum co-
ponitur essc, non video qualitercompre- gnoscitur : ergo videtur illam etiam de-
hendi possit etiam ab infinito : tamen non buisse posuisse.
dico, quod Dcus sibi sit inlinitus. Unde 3. Item, Videtur non esse solutio quam
dico, quod Dcus scit rationem inliniti quidam quod hoc ideo fecit, quia
dant,
hoc modo quo cst in polentia, et non malum non est in Deo hoc cnim falsum :

illlo quo cst in aclu quia sic nihil cst : : videtur: Prophetae enim legebant in li-
et hoc modo infinilum secundum theolo- bro aeternitatis, et legcbant mala ct pec-
giam quidem est in tribus, ut probaluni cata populorum cum igitur non legatur
:

est, licet secundum Philosophum natura- nisi scriplum, videlur malum esse in
lem sit in duobustantum quia nullapo- : Deo.
tentia naturalis est infinita nisi forte se-
cundum successioncm in movendo : et SoLUTio. Ad hoc levc est solvere : licet

hoc cliam secundum naturam tantum : enim scientia approhationis aliquid addat,
licet imperium Dei finem imponere pos- quia aifcctum secundum modum, tamen
sit motori, et motui, et tempori. nihil addit secundum rem quia affectus :

Aliter dicunt quidam distingucntes in in Deo re esl idem cum adspectu.

Deo triplicem cognitionem, scilicet sim-
plicis notitiiT, visionis, et
et dicunt, quod simplici
non est facturus sicut infinitum visionis
autcm Rpecuh'itivae scientia scit quod non
Sed cavendum est hic a solutione quo-
approbationis : rumdam qu<'£ falsa est, dicentium quod
notitia scit quod nihiladdit quod sit in Deo, sed quod sit
: a Deo addit: cum malum non sit a Deo.
IToc enim fatsum est, et contrailludquod

est facturus, tamcncujus spccicsest apud dicitur, Genes. i, 31 Vidit Deus cuncta
:

eum approbationis autem scientia scit

: quse fecerat, etc. Ubi dicit Augustinus,
 IN I SENTENT. DIST. XXXVI, D. 221

quod ibi significatur visio approbalionis, tatis in quo legunt Propheta}, sit Deus
qua placuit ut faceret, placuit ut mane- ipse, licet quidam hoc dicant, et forte
rent. Placentia autein in operatione est, falso. Et si concedatur hoc gratia dispu-
et nonab ipso. tationis, tuncdicendum, quod non co-
Ad aliud dicendum, quod notitia re- gnoverunt mala ut ibi scripta, sed ut a
probationis nihiladdit quod sit in Deo hbro discordantia. Unde per hoc quod
supra scientiam simplicis notitioe, et ideo non invenerunt virtutes singulasetopera,
non enumcratur utdiversa cum illa cau- : acceperunt revelationem virtute speculi,
sa aulem reprobationis extra Deum et quod inessent eis conlraria: tamen ma-
non in Deo est. gis credo, quod non videbant Dcum, sed

Ad aliud dicendum, quod non est a Deo accepcrunt revelationem factorum

adhuc probatuni, quod speculum ceterni- bonorum et malorum.

D. Quod idem est omnia esse ex Deo, et per ipsum, et in ipso.

Proinde si diligenter inspiciamus, idem videtur esse omnia esse ex Deo,

et per ipsum,et in ipso. Unde Ambrosius in libro II de Spiritu sancto'. Haec
iridi^Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia, unum esse supra diximus.
Cum dicitjoer ipsum esse omnia, non negavit in ipso esse omnia. Eamdem
vim habent omnia heec, scilicet cu7n ipso, et in ipso, etper ipsum, et unum

in his atque consimile, non contrarium intelligitur '. Ecce habes, quia ex
eadeni intelligentia Scriptura dicit esse omnia in ipso, et per ipsum, et ex
ipso, et cum ipso. Cum ergo ex eadem ratione omnia dicantur esse ex Deo,
vel per ipsum, non solum quia scit, sed etiam quia eorum auctor est : con-
sequitur ut eadem ratione ea esse in Deo dicantur, scilicet quia scit, et eo-
rum auctor esse dicitur : quia in ipso vivimus, et 7novemur, et sumus \ Cum
ergo non sit auctor nisibonorum, merito sola bona in eo esse dicuntur, sic-

ut ex ipso, et per ipsum. Cum ergo in ejus cognitione vel prcescientia sint
omnia, sciUcet bona et mala, in eo tamen non dicuntur esse, nisi bona,
quorum auctor est. Unde Augustinus in libro de Natura boni : Cum audi-
mus, inquit, ex Deo, et per ipsum, et in ipso esse omnia, omnes utique na-
turas intelligere debemus, et omnia qua3 naturaliter sunt. Neque enim ex
ipso suntpeccata, qua? naturam non servant, sed vitiant: quce ex volunta-

te peccantium nascuntur omnia^ Hic aperte dicitur, quod in illa generali-

tate locutionis bona tantum continentur.

'
S. Ambrosios, Lib. II de Spiritu sancto, cap. 10.
* Act. xvii, 28.
^ S. AuGUSTiiNUs, Lib. de Natura boni, cap. 18.
 900 D. ALB. MAG. ORD. mMD.
SoLUTio. Dicendum, quod in parte si- soimi

idem esl essc in Deo et in

gnilicationis
ipso, prout enumcratur cum cx ipso, et

ARTICULUS X. per ipsum : esse enim in Deo dicit duo

secundum rationem inteUigcntiw, sciHcet
An Ulem sioit cssc in Dco, ct cx Dco, hahore ideam, et esse Deum auctorem
et per ipsum : et in ipso essc, vivere, ideati illius ideae : etquoad hoc ullimum
et moveri ? accipitur ly in.
EoDEM modo ad ahud dicendum, quod Ad!
Deus in comparatione ad crcata, accipi-
Deinde quceritur de hoc quod dicit :
tur tribus modis, quorum quilibet in se
« Proinde si diligenlcr inspiciamus, eic.y) supponit praeccdentem. Primus est esse
Yidelur enim, quod hoc non sil vc- in Dco, ut incausa tantum. Secundusest
rum : quia esse in Deo, ut in causa actuahter cau-
1. Glossa exponit ad Roman. xi, 3G : sanle. Tertius est esse in Dco, ut causa

Ex ipso, et per ipsum, et in ipso, prout actuahter causante et regente et conti-

competit personis actualitcr causantihus nente. Et primus modus non ponit crea-
creaturam. Unde dicit, quod in ipso at- turam esse : sed secundus ponit crea-
trihuilur Spiritui sancto proptcr honita- turam esse nunc primo : tertius autem
tem continenlem. Cum autem dicitur, supponit existentem in perfectione. Undc
Omnia sunt in Deo hoc non dicitur ra- :
primomodo dicitur, Quod factum est, in

tione continentiae qua sunt creaturae actu ipso vita erat et lux'. Secundo modo,
existentes, sed ratione ideoe (jua ab Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt
seterno sunt in Deo : ergo videtur eequi- omnia . Tertio modo dicitur, I?i ipso
voce sumi ly in : et ita non est idem di- vivimus, movemur, ct sumus Et sic
et .

cere. patet quahtcr isti modi enumerali hic

2. Itcm, Act. XVII, 28, dicit, quod in dilferunt.

ipso movemur,
vivimus, et ct sumus. Ad aliud dicendum, quod haec est fal- Ad
Ergo cum ah ffiterno sumus in ipso, ah sa, quod in ipso vita dicamur, quia in
aeterno movemur et viviinus in ipso, ipso vivimus : sed potius cuin omnis suh-
quod falsum est. stantia dividatur in tria, scihcet esse,

3. Item, Si dicimur ah aeterno vita in posse, et operari, illa tria tanguntur

ipso, quia in ipso vivimus : tunc videtur, esse in Deo regente et continente, cum
quod ah seterno dicamur motus in ipso, dicitur Vivimus secundum potentiam
:

quia in ipso movemur : et essentiahter vitfB, et movemiir in opere, et sumus

in ipso, quia in ipso sumus, quod falsum secundum essentiam ex ipso autem di- :

est : ergo videtur quod non sint idem citur propter potentiam I^atris, per
haec tria, scihcet esse in Dco, et esse ex ipsum propter sapicntiam Fihi, et in

ipso, et per ipsum, et in ipso esse, vive- ipso propter bonitatem Spiritus sancti.

re, et moveri.

* Joan. I, 3 et 4 : Omnia per ipsum factajunt,

^ Ad Roman. xi, 36.

et sine ipso factiim est nihil quod factum est.

3 Act. XVII, 28.

Jn ipso vita era, et vita erat lux hominum, etc.

 IN I SENTENT. DIST. XXXVI, E, ART. 11. 223

E. Quod omnia ex Palre,et per Patrem, et in Patre siint: ita et de Filio, et dc

Spiritu sancto est dicendum, licet propter personas fiat distinctio.

Preeterea sciendum cst, quod licet ibi indicetur distinctio personarum

cum dicitur, Ex ipso, et per ipsum, et in ipso: omnia tamen ex Patre, et

per Patrem, et in Patre sunt. Similiter de Filio, et deSpiritu sancto acci-

piendum est. Unde Augustinus in libro I do Trinilate^ : Non confuse, inquit,
accipiendiim est quod ait Apostolus, Ex ipso, etper ipsum, et in ipso ^ Ex
ipso dicens, propter Patrem per ipsum, propter Filium
: : in ipso, propter

Spiritum sanctum. Vigilanter autem attende, ne quia Patrem volens intel-

ligi dixit ex ipso, sic intelligas omnia esse ex ' Patre, ut neges omnia esse
ex Filio, vel ex Spiritu sancto : cum ex Patre, et per Patrem, et in Patre
omnia esse sane dici possunt. Similiter et de Filio, et de Spiritu sancto di-
cendum est.

cognoscat omnia quae operatur, in ipso

erunt omnes rationes operum suorum :

ergo hoc convenit ratione naturse, etnon

ARTICULUS XI. ratione personae.
2. quod hoc conve-
Ulterius videtur,
An res sunt in Deo ratione personse, et niat ratione notionis quia Augustinus :

non essentise, vel notionis ? et Anselmus dicunt, quod suo verbo

omnia dicit quee facit. Verbum autem est
solus Filius. Ergo cum in verbo sint ra-
Beinde quoerltur de hoc quod dicit : tiones creaturarum, videtur hoc esse ra-
(1 sciendum est, quod licet ibi
Prseterea tionc notionis, et non naturge.
indicetur distinctio personarum, etc. »
Ex hoc enim videlur accipi, quod res SoLUTio. Dicendum, quod ratione na- soiutio.

sunt in Deo ratione personoe, et non ra- turse insunt rationes rerura in Deo.
tione essentiae, vel notionis. Hoc eliam Ad primum autem dicendum, quod Adobject.i.
alia ratione probatur : quia illud est in creare personae actus est, prout persona
Deo, cujus ipse est auctor : auctoritas est rationalis natura individua substan-
autem et opus non convenit nisi perso- tia : et haec persona adhuc esset Deus,
noe, quiaomnes actus particularium sunt, etiamsi non esset Patcr et Filius et Spi-
et non naturce. ritus sanctus. Unde illa objectio non pro-
Sed gontra : bat, quod conveniat personis sic distin-

1. Ponamus pcrsonas non esse, adhuc ctis ut fides distinguit.

Deus erit auctor crealurse : ergo cum Ad ULTiMUM dicendum, quod hoc con- Ad object. 2.

' S. AuGUSTiNUS, Lib. I de Trinitate, cap. * Ad Roman. xi, 36.

10. 3 Edit. Joan. Alleaume, a.
221 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
venit Filio appropriato, ct non proprie, supra ostensum cst : et idco non rcmo-
sicut essc sapicntiam cl artem l*atris, ut vet quin conveniat substantiae pcr se.

F. Quod non omnia quee ex Deo sunt, etiam de ipso sunt : sed e converso.

Illud etinm hic annectendiim est, quod non omnia qurc dicunturesse ex
Deo, eliam de ipso esse dici debeant. Quia, ut ait Augustinus in libro de

Nalura boni : Non hoc significat penitusex ipso, quod de ipso. Quod enim
de ipso est, potest dici esse ex ipso : sed non omne quod ex ipso est, pot-
est dici esse de ipso, quia non est de sua substantia. Ex ipso enim sunt
ccclum et terra, quia ipse fecit ea : non autem de ipso, quia non de sul)-
stantia sua. Sicut aliquis homo si generat filium, et faciat domum, ex ipso

est filius, ex ipso est et domus : sed filius de ipso, domus vero de terra et
ligno, non de ipso '.

G. Qu3e dicta sunt summatim colligit.

Ex pra^missis apertum est, quod in Dui cognitionc sive prccscientia sunt

omnia, scilicet bona et mala : sed non omni modo sunt ibi mala, quo bo-
na : et quia in Deo bona tantum sunt, sicut ex ipso, el per ipsum, non ma-
la. Et ex quo sensu ha3C accipienda sint, assignatum cst. Et quod de ipso
non dicitur esse proprie, quod aliud est ab ipso. Ex ipso autem esse dicun-
tur omnia, quai eo auctore sunt.

Dubitari cnim potest unde hoc contin-

gat, cum ex et de videantur notare ha-
bitudinem causae semper?
ARTICULUS Xn.
SoLuxro. Dicendum, quod hfEc praepo-
An sit idem dicere, ex ipso, et de ipso ? sitio ex generalior est in significando ori-
ginem, quam praepositio de : ex enim
notat quandoque originem et non coes-
Deinde qua?ritur de hoc quod dicit, paccmhabemus
scntialitatem, ut dicimus,

ibi, F, « i\o}i hoc significat penitus ex ex rege quandoque notat in eadem sub-
:

ipso, quod de ipso, etc. » stanlia ordinem, ut cum dicitur, ex mane

'
S. AuGusTi.Nus. Lib. de Natura boni, cap. 2.
 IN I SENTI:NT. DIST. XXXVI, G, ART. 12. 223

fit meridies idem enim nunc quod fuit

: ex agonibus fit Olympia, id est, post
subslantialiter mane, fit meridies, licet illud. De autem semper notat originem
transeat in ratione mane, et maneat in cum consubstantiaHtate : ethsec est causa
ratione nunc et substantia quandoque
: dicti.

notat ordinem tantum, ut cum dicitur,

x.\vi 15
220 0. ALB. MAC. ORl). PR.T^n.

DISTINGTIO XXXVJI.

Qiioniodo Dons esf in rebns et loeis eorporalibns ?

A. Quibus modis dicatur Deus esse in rehus ?

Et qi'oniam demonstraluiTi est ex parte, quomodo omnia dicantur esse

in addendum videlur hic, quibus modis dicalur Deus esse in rebus
Dec :

si tani a id liumana mens vel ex parte digne valet cogitare, vel lin«.^ua '

sufficit eloqui. Sciendum ergo est, quod Deus incomnmtal)iiiter semper

in se existens, prcesentialiter, potentialiter, essentialiter, est in omni natu-

ra sive essenlia sive sui diffinitione, et in omni loco sine circumscriptione,

et in omni tempore sine mutabilitate. Et praeterea in sanctis spirilibus et

animabus est excellentius, scilicet per gratiam inhabitans : et in homine

Christo excellentissime, in quo plenitudo divinitatis corporaliter inhabitat,
ut ait Apostolus^ In co cnim Deus habitavit, non per gratiam adoptionis,
sed per gratiam unionis. Ne autem ista (quia capacitatem humanoe intelli-

gentia? excedunt) falsitatis arguere aliqui prcesumant \ Sanctorum auctori-

tatibus munienda milii videntur. B. Gregorius super Cantica canticorum

inquit ': Licet Deus communi modo omnibus rebus insit praesentia, poten-
tia, substantia : tamen familiariori modo per gratiam dicitur esse in illis,

qui mirificentiam operum Dei acutius et fidelius considerant. De hoc eodem

Augustinus adDardanum in libro de P rdssejitia Dei ait : Cum Deus sit na-
tura incorporea et incommunicabiliter ®
viva, aiterna stabilitate in seipso

manens, totus adest rebus omnibus, etsingulis totus : sed in quibus habitat,
habenteum pro sucE capacitatis diversitate, alii amplius, alii minus: quos

* Edit. J. Alleaume, valeat.

^ Ibidem, sufficiat.
2 Ad Coloss. II, 9 : /n ipso (Cliristo) inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter
* Edit. Alleaumo, aliquis prxsumat.
J.

^ Non irivonitur super Canlica, sod ad sensum, Ezechiel. Homil. 8 circa medium.
^ Edit. J. Alleaurae, incommutabiliter.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A. 227

ipse sibi dilectissimum templum gratia suae bonitatis eedificat '. Ililarius

quoque in libro VIII de Trinitate apertissime docetDeum ubiqueesse Deus, :

inquit, immensa? virtulis vivens potestas, qure nusquam non adsit, non de-
sit usquam, se omnem per sua edocet, ut ubi sua sint, ipse esse intelliga-

tur. Non autem corporali modo cum alicubi sit, non etiam ubique esse cre-
datur, cum et in omnibus esse non desinat. Ambrosius in Hbro I de Spiri-
tasancto, Spiritum sanclum probat non esse creaturam : quia ubique est,

quod est proprium divinitatis, itadicens : Cum omnis creatura certisnaturse

suse sit circumscripta limitibus, qnomodo quis audeat creaturam appellare
Spiritiim sanctum, qui non habet circumscriptam determinatamque virtu-
tem, qua3 et in omnibus, et ubique semper est : quod utique divinitatis et

damnationis ^
est proprium^ ? Idem, in eodem : Domini est omnia complere,
qui dicit, Coelum et terram ego compleo *. Si ergo Dominus esl qui coelum
complet el terram, quis ergo potest Spiritum sanctum judicare damnationis
et divin<T3 potestatis exsortem ^, qui replevit orbcm "^?
Et quod plus est, re-
plevit et Jesum, totius mundi redemptorem? Ex his aliisque pluribus au-
ctoritatibus aperte monstratur, quod Deus ubique in omni creatura essen-
tialiter, praesenlialiter, et potentialiter est.

secundum rem ideo iii secunda ostendit

:

Deum esse immutabilem loco vel re mu-

tata, ibi scilicet, I, « Cumque divina na~
DIVISIO TEXTUS. tura veraciter et essentialiter sit in omni
loco, etc. »
Prima dividitur in tres. In prima de-
« Et quoniam demonstratum est ex terminat modos quibus Deus est ubique,
parte, etc. » et explanat illos qui explanari possunt.
Hic incipit pars illa in qua IMagisier In secunda movet quasstiones ex sua de-
ostendit qualiter Deus est in crealuris ut terminatione sequentes, ibi, G, « Si au~
causa in causato essentialiter, praesentia- tem quxris, ubi habitabat Deus, etc. »
liter, et potentialiter. Tertio,redit ad explanationem priini mo-
Dividiturautem in duas partes in : disecundum opinioneni quorumdam, qui
quarum prima Magister ostendit Deum verum quidem dicebant, sed tamen in-
esse ubique et in omni re. Quia autem sufficienter, jbi, F, « Ex praedictis palet,
ad esse in loco, sequitur moveri per lo- quod Deus ubique totus est per essen-
cum : et ad esse in re, sequitur mutari tiam, etc. »

1 S. AuGUSTiNUs, Epist. 57 ad Dardanum, ^ Edit. Joan. AHeaume habet : Quis ergo

^ Edit. Joan. Alleaume, dominationis. potest Spiritum sanctum indicare dominalionis et
^ S. Ambrosius, Libro I de Spiritu sancto, divinx potestalis exortum, qui replevit orbem ?
cap. 7. ^ Cf . Sapient. i, 5 : Spiritus sanctus disciplime
* Jerem. xxiii, 2i : Numquid non cadumct ter- effugiet fictum, etc. Cf. etiam, Isa. ii, passira.
ram ego rompleo? dicit Dominus.
228 D. AL15. MAG. OUn. PR.^.D.

lii prima adhuc .sunl quatuor capilula, Forlc dices, quod conservat per in-

in (luoruui prinio siniplici diclo dicil nio- fhjontiam alicujus virtutis quae non est

(losquibus Dous est in rcbus. In secun- ipse : sicutenim vi(h'mus, quod generans
do, pcr auctoritatem probat Deum esse non tantum inHuit gencralo speciem,
oninibus essentialiler, praiscnlialitcr, sod inlluit etiam dispositiones mat^jriae
in
potentialiter. In tertio, probat eimi in quibus resistit alterationil)us conscqucn-

Sanctis spocialiter habitare. Quarto, ad tibus : ita [jofost faccrc Dous. Contra :

scicndum modum inliabitationis mittit Ejusdem ergo erit dare csse, et con-

qucB determinala sunt supra de servationem in esse : quia quod dat esse,
ad ca
missione Spiritus sancti '. dat etiam conscqucntiaesse illud. Quairo

Ex his patct sententia prinui^ partis.

ergo de illa virtute inlluxa a primo : con-
stat enim, quod illa habet esse in con-
servatis et a primo : ergo aut conservat
ipsa seipsam, aut conservatur ab alio.

Constat, quod non a scipsa : quia sic

ARTICUUJS I. idem esset causa et causaluni : ergo ab

alio. Autergo illudest creatum, aut non.

An Deus sit uhique, et in omni re ? Si creatum : tunc ibitur in infinitum :

ergo oportet dicere, quod illud conser-

vans sit Deus : cum igitur conversatio sit

Ante Litteram incidunt hic quatuor ubique, etconservans Dcus erit ubique.

quserenda, scilicetan Deus sit ubique, et 2. Item, Ab omni qui scit quid est

in omni re ? Deus (ut dicit Anselmus) ponitur Deus

Secundo, Utrum idem sit csse uhique, esse majus aliquid quam excogitari pos-

ct in omni re ? sit aut crgo ponetur intra omnem rem

:

Tertio,Utrum idcm sit esse ubique, et esse tantum, aut exlra tantum, aut intra

in omni loco, et esse ubicumque? et extra simul. Si intra tantum, vel extra

Quarto, Utrum ab aetcrno conveniat ei tantum, sequitur quod ipse sit termina-

esse ubique, vcl non? tum aliquid : ergo non cst majus quam
cogitari possit : quia potest cogitari ali-
Ad PRiMUM proceditur sic : quid mnjus eo : ergo rclinquitur, quod
jMundus est : ergo Dcus est ubique sit intra omnia, ct cxtra omnia, et supra
conservans mundum. Probatio quod omnia, et infra omnia : ergo est ubique.
scquitur. Sumatur mundus pro tota 3. Ttem, Crogorius dicit, quod cuncta
univcrsitate crcaturarum, ita quod nulla qufe facta sunt, ex nihilo facta sunt, et

excipiatur. Inde sic : Conscrvatur in ad nihil tendorent nisi ea manus Omni-

esse : ergo conservans mundum erit : potentis contineret. Constat autem, quod
omne autem conservans ost in ha- ex nihilo ubique facta sunt ergo ubi- :

bitudine causse ad conservatum : cum que oportet adesse continentem ergo :

ergo causa et causatumnon sunt idem, ipsc continons est ubique.

mundus et conservans mundum non 4. Itom, Damascenus : « Sive' sccun-
erunt idem : ergo conservans mundum dum virtutem, sive secundum bonitatcm,
non mundus, ncc aliquid de mundo
erit ; sive sccundum sapiontiam, sive secun-
conservatur autem ubiquc ergo conser- : dum tompus,sivo secundum locum defi-
vans mundum quod nec mundus est, ciat a perfectiono, numquam orit Deus » :

necde mundo, erit ubique hoc aut non :

secundum locum autom a perfectione
est nisi Deus ergo Deus erit ubique.
: deficcre, est non ubique esse ergo Deus :

' Cf. Dist. XIV, Tom. XXV.

 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 1. 229

cum in nulla perfectione deficiat, ubique 8. Ilem, Consideremus esse universa-

erit. lis, et illud univcrsale quod maxime est

5. Ilem, Potestas conservandi se in es- enim universale essentialis

universale, est
se, est potestas nullius indigcnliffi : ergo similitudo multorum lisec autem potest :

iila est solius Dei : cum ergo omnis res esse secundum speciem secundum redu-
sit ab aliquo, et indigcat illo a quo csf, ctioncm ad unum eorum quae diflerunt
non polest illa potestas conservandi se pcr maleriam tantura, et potest esse se-
dari alicui crcato : ergo nulli loco, ncc cundum genus unum in rcductione ad
parti mundi : ergo cst ab ipso Dco im- unum eorum quae diffcrunt specie ct

mediate : ergo Dcus cst ubique mundum esse, ct sccundum analogiam ct propor-
conservans. lioncm ad unum in rcductione effectuum
6. Item, Detur, quod Deus det mundo adunam causani quae babct illud sccun-
potestatem conservandi se^ adhuc ncccs- dum se, autem ab illa constat au-
alia :

se est quod illa potestas habitualis reci- tem, quod hoc ultimum maximc univer-
piatur a mundo et a Deo : scd intcr salc cst constat igitur, quod omne uni-
:

omne accipiens et acceptum est contia- versale est in multis ct dc multis : qusero
ctus quidam essentialis, nisi sit recipicns igitur, Quid illorum sit nobilitatis, et

pcr influentiam quse defcratur pcr mc- quid ignobilitatis ? Probatio, quod igno-
dium aliquid : ergo neccsse est, quod bilitatis est essc in mullis. Pcr hoc enim
ubique pars mundi conservata spirituali- universale contrahilur ct moritur ct cor-
tcr attingat Deum, vel aliquod medium rumpitur : secundum esse contrahitur
erit : constat autcm, quod nihil cst me- ad esse particularis, et destruitur, quia
dium, quia inter cducens rem dc nihilo dcstructis primis, impossibile est aliquod
et eductum non potest esse mcdium aliorum remanere. Probatio autcm,quod
defcrens vcl agcns : crgo necesse est, essc de multis est nobilitatis : quia uni-
quod Deus adsit ubique. versale per illud habet ambitum praedica-

7. Item, Ab omnibus supponitur, et tionis, quod ubiquc sit ct semper,

et

probatum quod omnis

est in praemissis, praecipue tertio modo sumptum, quia hoc
creatura habot exemphir in Deo, et quod commune est Deo ct creaturae ergo :

omne nobilius attribuendum est Deo : universale secundum hoc est exempla-
quia illud habctur sccundum rationem tum ab esse divino cum igitur secundum :

imitationis ad exemplar aeternum, Inde hoc ahquod universale sit in omni re et

proccdo sic : Haec creatura est hic : crgo ubiquc, multo magis Deus, quia necesse
hic est accipere locum et locatum et rc- esl omne excmplatum ab exemplari pri-

pletionem loci et salvationem et conti- mo dcricere.

nentiam locati : et alia creatura est aUbi, 9. Item, Primaomnium causarum ma-
et accipiantur cadem in ca, et sic de gis influit omnibus aliis quae simplicitcr
singulis. Yidcamus crgo quid sit nobili- secundae sunt^ licet in ordine naturae ali-
tatis in singulis sic acceptis : constat, cujus sint priniae : video autem, quod
quod non est nobilitatis distinctio, quia primaria in ordinc naturae essentialiter et

illa conscquitur diversitatem et matcriae praescntialiter ct polcntialitcr manct in

partibililatcm : continentia autem et rc- omnibus secundis, licet contrahatur et
pletio et salvatio in omni loco et locato dcterminetur in hoc est ignobi-
eis, et

nobilitatis sunt : ergo ista habentur ab litatis ct idco etiam quidam Philosophi
:

exemplari. Removeatur ergo distinctio dixerunt, quod unitas esl forma prima
quae ignobilitatis est, et attribuatur Deo quae iteratione sui constituit omnes aiias
quod est nobilitatis, sequitur quod Deus formas : ergo sublato quod est ignobili-
situbiquein omni loco ctlocato replens et tatis, prima omnium causarum erit in
continensetsalvans:ergoDcusestubique. omnibus aliis esscntiaiiter, pra^sentiaH-
 230 D. ALli MAC.. ORl). VRMD.
ter, potentialitor. Si forle dicas, quud liuc qui dicit quod quiplil)et natura propriam
non verum. qund prima causa in or-
cst habet operationem. Et hoc est otiaui
dine causarum naturalium sit in socun- contra omnes scientias Philosopho-
da : j)al('t, ([uod lu falsum dicis : quia ruui.
esse, vivere, sentirc, sunt causae forma- 7. Itom, Quod objectum osl de ordine

les ordinatoB in natura : et esse est in vita, causarum, non videtur valore, quia non
et vita in sensu, et sensitivum in intoUe- tenet nisi in causis essontialibus : sed in
ctivo omnibus illis modis : et sic materia efliciontibus non tenct, in his eniui causa
continua est in materia habento contra- officiens prima non est in secunda per
rietatem, et hfpc in mixta, ot haec in essontiam vol per pra^senliam, sod per
complexionata, haec ilerum in composita potontiam tantum tameu verum : sod
mcmbris dislinctis organicis. esl, quod non movente primo toUetur

Sed contra. Hft' autem ratioucs sufficiant ad pro- motus ab omnibus aliis, Deus autem est
bationem, quod Deus sit ubique, eo quod causa officiens rerum non formalis, nec
quidam hoc negant, qui philosophi di- materialis.
cuntur : et ferunt in contrarium istas ra-
SoU
tiones : SoLUTio. Dicendum, quod primce ratio-

1. Nobilius est facere opera permanen- nos veritatem concludunt.

A<1 obj
tia sine artifice, quam permanentia in Et ad istas ullimas dicondum est,

praesentia tantum artificis : dicitur enim, quod hoc quod dicit, « Nobilius est fa-

Deutor. xxxii, 3 et 4 : Date magnificen- cere, etc, » falsum est simpliciter : ot

tiam Deo nostro. Dei perfecta sunt ope- hoc necessario probatur sic Omne con- :

ra, etc. Ergo sua operaperrnancnt, otiam servans rem, est ab aliqua causarum quae
eo separato ab ipsis. estante rem ipsam, sive illa sil elliciens,

2. Item, Hoc polcst facere inferior ar- sive formalis, sive materialis : sed in

tifex, ut lignarius faber : ergo multo am- opore Dei, quando facit res, niliil praeja-

plius superior. cot operi nisi ipse solus : orgo opus

3. Item, Yidemus hoc facere naturam : suum quod conservatur, non habebit
quia generans non tantum influit spe- conservationem nisi ab ipso : et quidquid
ciem vel facit, sed etiam dispositiones in ipso est, est ipse : ergo non habobit
quibus conservetur ab altorantibus ad conservationom nisi ab ipso essentialitor
corruptionem speciei : ergo et Deus facit conservante, id est, quod essentialiter

hoc. adsit conservans, ^

Ad olij
4. Itom, Inlirmus est in regno qui non Undequod inferior artifex facit aliquid 3 ei

potest gubernare nisi prasens : ergo hoc in esse conservatum, est ideo quia est
etiam in Deo magis orit infirmitatis indi- aliquid pra^jacons operi suo, quod de se
cium, si non nisi praesens valct creaturas conservat formam imprcssam ab artifi-
continere. ce et si ita non esset, non conservare-
:

5. Potost eliam oi)jici fortius sic : Vir- tur. Et hujus exemplum est si imprimat
tutes ccelestes quoe oflicacissimse sunt non sigillum formam in aliqua matoria non
immediate conservant, nec agunt, sed habente ante potontiam conservandi,
mediantibus elementis ergo videtur cum : sicut si sigillum imprimatur aquae, non
Deus magis similis sit nobililati quam conservatur forma nisi in praesentia si-

ignobilitali, quod etiam sic agat. gillantis, et remoto sigillante destruitur :

(3. Ilom, Si Deus ubique est essontiaH- et sic etiam est de natura, cujus operi
ter, praesentialiter, polentialiter : ergo praejacot materia, licet diversimode ars
ipse omnia operatur : ergo videtur, quod et nalura formam in materia operantur :

nulla natura propriam hal)et operatio- quia sicut dicit Commentalor super
nem : et hoc est contra Damascenum, IX Metaphijsicx, natura facil furniam ex
 IN I SENTENT. DTST. XXXVII, A, ART. 2. 231

materia, pcr hoc quod transmutat matc- entiam quam habct una super aliam : ct
riam a forma quam prius habcbat : ars hoc est imperfectionis, ut jam dictum
autem non proprie facit ex materia, sed cst quia csscnlia habet minorationcm a
:

in materia, quia removct formam a ma- potcnlia et idco Deo non est hoc attri-
:

teria quam prius liabuit et per hoc : buendum.

patct solutio ad tria objecta sequentia.
:t.5. Ad aliud dicendum, quod virtutes C(C-

lcstes movent secundum divcrsitatcm

sui situs ad divcrsa : et ideo habent mo-
tus decHnationum, ascensionum, et dc- ARTICULUS II.
scensionum, et occultationum, ct pra;-

venlionum, ct opposilionum, etsimiba :

An sil idem Deum esse uhique^ et esse
et ideo oportuit ipsas elongari a materia in omni re ?
generabilium ct corruplibilium, ut totam
sic diversimode possent movcre : et luec

omnia prceter solum movere sunt imper- Sccundo qua:>ritur, Utrum idem sit

fectionis. Si enira uno modo, et non tot Deum quod esse in omni re ?
esse ubique
motibus possent facerc, nobiliores es- Yidetur autcm, quod non quia :

sent : cum dicat Philosophus, quod res l. Dicit Philosophus, quod natura loci
melior est qua^ habct bonilatcm uno mirabilis est ergo mirabilius est ahquid
:

motu, quaui illa quoe motibus pluribus :

gssc in loco, quam esse in re : ergo in
unde non oportet, quod Deus quoad hoc Deo non est idem esse in loco, et Deum
assimiletur cis. esse in re.
iect. c.
-^^ ALiUD dicendum, quod hoc verum 2. Item, Non omnis res est locus : er-
esset si nos poncremus tantum unam go esse in loco, et esse in rc sunt diver-
causam nos autcm dicimus priniam
:
sa : ergo etiam in Deo non est idem di-
causam omnibus adesse immediate, ad cere Dcum esse in loco, ct Deum esse in
hoc quod possint haberepropria opera ct re.
proprias causas. Et si objicis, quod in 3. Item, Cum dicitur Deus csse in re-
eodem genere causalitatis non sint dune bus, non importatur nisi habitudo cau-
causaeimmediatseunius, Dicendum, quod sae : cum autem dicitur Deus esse in lo-
istae non sunt ejusdcm gcncris quia :
co, importatur plus, quia natura con-
Dcus non est commiscibilis cum re, ct tinentise : ergo non sunt idem, ut vidc-
idco non tollit ab ea propriam naturam. tur.
Ad hoc autem quod objicitur de regc, 4. Item, Ponamus nullum locum esse^
diccndum quod hoc verum est in his quse et tamen esse spiritus ccelestes tunc :

situalia sunt : quia per hoc cognoscitur verum erit Deum esse in omni re nec :

potentia ipsius extra essentiam protcndi : tamen verum erit, quod Dcus sit in om-
unde quanto in eis ex hoc probatur ma- ni loco ergo non sunt idem.
:

jor et nobilior potentia, tanto probatur 5. Item, Isti duo modi convcrtuntur
esse contractior et ignobilior esscntia, supcr sc, Deus est in rcbus, et res om-
qucBsuam potcnliam non consequitur. nes sunt in Deo, sicut habetur cx pra^-
Sed Deus omnia nobilissima habet ct : missis, ct ex istis quae hic dicuntur
ideo nccesse est, quod essentia potentiai omnis enim rcs quae est a Deo, est in
commensuretur, cum neutrum situ ali- Deo, et Deus est in ea re quae est ab eo :

quo limitetur. sed non sic possum dicere, Deus est in

ject. 7.
Ad aliud dicendum, quod verum est, omni loco ergo omnis locus est in co
: :

quod causae eflicicntes in natura ordina- eri;o non est idem modus intclli«:endi, et
tae sunt : ct non tangunt sc nisi pcr influ- idem connotatum hinc indo, ut vidclur.
 232 D. ALH. MAG. ORl). PR.ILD.

Sed contra :
Sod contra.
1. In Littcra liabelur, quod idom ost
Deuni esse ubique, quod esse in onini
re locatii. AUTICULUS IIL
Pro quanto dicitur Dcus esse
2. Itcin,

ubique? Ant enini dicitar boc proprie, An sit idcm Dciim cssc in onini loco, ct
aut por causam. Si propric, tunc pro- ubiquc, ct iibicumque ?
prietates loci rcferuntur ad ipsum. Sunt
autem istae proprietates loci, continere,
terminare, salvare : quarum nulla con- Tcrtio qiiaerilur, Utrum idem sit Deum
venit loco in comparatione ad Deum. esse in oinni loco, et ubiquo, et ubicuin-
Ergo boc non dicitur nisi per causam que ?
causantcm et conservantem codem au- : Videtur aulem, quod sic : quia
tem modo dicilur esse in omni re crgo : 1. Unumquodque istorum dicit totum
idem est Deum esse in omni loco, et in in loco : ergo idem est quod dicitur por
omni re. ununiquodque istorum.
2. Itom, Por unumquodque istorum

_ ,
,. SoLUTio. Meo judicio non idem ost connotatur idcm, quia quod locus a Deo
Deum esse ubique, ct Dcum essc in om- in se existcnte habcat esse et virlutom
ni re : sicut non est idem habitudo cau- conlinondi : ergo videtur, quod in om-
sae per essentiam causantis et conservau- nibus illis idem dicatur.
lis rem ad conservatum, et babiludo lo- Sed contra :

Sed co
ci ad quo habet virtutem continendi
id a 1. Dicit Anselmus, quod in omni loco
locatum cum onim dicilur, est ubique,
: est, quod cuilibet loco commetitur :

vel in omni loco, notatur Deus esse in Deus autem cum impartibilis sit, non
loco ut tenens locum in esse, et dans ei commetitur omni loco, et tamen est ubi-
virtutem conlentivam : virtutem autem que, ut dicit Augustinus ergo non est :

contentivam non dat Deus cuiUbet rei idem esse ubique, et esse in omni loco.
cui inest, sed dat ei ea quee sunt propria 2. Item, Deus totus est ubiquo non :

conservationi suae. tamen totus proprie dicetur esse in omni

Ad 1 et 2.
DlCENDUM CrgO ad PRIMUM ct SECUNDUM, loco, quia non spatiosa magnitudine dis-
quod Magister non intendit, quod idem tenditur, ut dicit Augustinus : ergo pa-
sint illa duo, sed quod unum sequitur ex let, quod haec duo non sint idem, ut vi-
alio quia si est in omni re, cum locus
: detur.
sit res, sequitur quod sit in omni loco :

sed tamcn alia et alia habitudo importa- SoLUTio. Ad hoc sine praeiudicio
^ "^ _
di- ^,
bolu
,

tur in prcepositione hinc inde. cendum est, quod subtiliter consideran-

^^ 3^
Ad ALiuD dicendum, quod Deus dicitur do non sunt idem. Alicujus enim est
esse in rebus ut causans et conservans comparatio ad ubi, cujus non est compa-
per praesentiam essenliee ct potenliae ratio ad locum proprie loquendo : sicut
suae : sed ultra hoc additur effcctus spe- primi mobilis comparatio est ad ubi per
cialis, cum dicitur esse in loco, scilicet motum, licot non comparetur ad locum :

quia dat loco continere locatum et sal- quia nec est in loco, nec movetur in loco
vare. proprie loquendo, nisi sicut dicit Philo-
Al aliud diccndum, quod proprietatcs soplius circa rinem sexti Physicorum^
Ad 4 et 5.
locinon referuntur ad ipsuin nisi sicut quod movetur in loco secundum for-
ad causam et tamen, : jam dictum
ut mam, ot non secundum subjectum et :

est, aliud connotatur cum dicitur, Deus hoc magis dicit relationem ad ubi, quam
est in loco, et Deus est in re. ad locum. Unde in omni loco esse dicit
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 4. 233

universum loci cum distinclione loci et tur omnes res ab aeterno esse in Deo :

habitudine iocati ad locum. Ubique au- ergo multo

magis propter relationem
tem universum ipsius ubi, non ita
dicit causcB ad causatum dicetur Deus ab
expresse importando distinctionem par- seterno ubique, et in omiii re, ut vide-
tium ubi, et ejus quod est in loco ad lo- tur.

catum. Et hujus possumus accipere si- 2. Itcm, Si esse ubique non dicit nisi
mile. Sicut enim est in distributis uni- dare virtutem continendi in omni loco,
versalibus, sic etiain est in sif^nis distri- cum ab sBterno sit potens darc hujusmo-
butivis. Universale autcm possum consi- di virtutem, ab aeterno dicetur esse ubi-
derare ut essentiani simplicem, sive ut que.
naturam multiplicabilem, vel ut natu- 3. Item, Si propter potestatem con-
ram jam actu communicatam, multipli- servandi dicitur esse in omni re, cum ab
catam, et distinclam : ubi ergo dicit sim- aeterno habeat hujusmodi potestatem,
plicem essentiam ipsius ubi sive natu- videtur quod ab aeterno sit in omni
ram : syllabica autem adjectio quae addi- re.

communicabibtatem sed di-

tur, addit : 4. Ilem, Ab aeterno est in omni re quae
cendo ubicumque, additur multiplicatio est, quia est in seipso : ergo ab aeterno
distincta per partes, ct sic dicit etiam est ubique, quia ubique esse est esse in
esse in Unde minus est im-
omni loco. omni re quae est. Si forte dicas, quod
propria ista, Deus est ubique, quam is- aequivocum est Deum esse in omni re
ta, Deus est ubicumque, vel in omni lo- quae est ab aeterno, et Deum esse in
co tamen utraque invenitur a Sanclis.
: omni re. Hoc nihil est : quia una ratio
DicENDUM ergo ad primum, quod licet est universahs in omnibus praeteritis,

unumquodque istorum dicat totum in praesentibus, et futuris : et esset una

loco tamen non dicitur in eodem modo
:
etiam in aeternis, si ab aeterno fuisset
significandi et ideo nonsunt locutiones
:
aliud : ergo esse ubique vel in omni re
seque improprise. non dicitur aequivoce in illis.

Ad aliud dicendum, quod notatur Sed contra :

Sed contra.
idem in omnibus, sed cum majori et mi- Cum dicitur, Deus est in omni re, si-

nori distinctione. gnificatur ambitus divinae essentiae, qui

est magnitudo ipsius, ut supra habitum
est *
: et significatur effectus conservatio-
nis in esse autem ille non fuit
: efTectus

ARTICULUS IV. ab aeterno ergo nec Deus fuit in omni

:

re ab aeterno. Si forte dicas, ut quidam

An ab aeterno conveniat Deo esse ubique, volunt defendere, quod haec est vera,
et in omni re? Deus ab aeterno est ubique sed non :

haec, Deus ab aeterno est in omni re.

CoNTRA Cum dicitur, Deus est ubique,
:

Quarto restat quaerendum, Utrum ab hic similiter connotatur effectus qui est
eeterno conveniat ei esse ubique, et in collatio loci, ut habeat virtutem conti-
omni re ? nendi : hic autem effectus non fuit ab
Videtur autem, quod sic : quia aeterno : ergo haec est falsa, Deus fuit

1. Quandocumque est relatio causati ubique ab aeterno.

ad causam, tunc etiam est relatio causee
ad causatum, vel forte prius : sed prop- SoLUTio. Meo judicio ambae falsae g^j^^j
ter relationom causati ad causam dicun- sunt : et haec scilicet, Deus est in omni

' Cf. I Senlentiafum, Dist. XVIII. Tora. XXV.

 23 i n. Al.li. M.VC. ORD. Pn.ED.

ro ab a-lorno : cl Iutbc, Dous est ubique quia id quod operatur in una crcatura,
ab teleruo, sicut piobant ullimai ratio- non opcratur in alia et : sic erunt modi

ues. inliniti, ct non tantum quinque, ut liic

Ad I et 2. An 1'Ri.MU.M ergo dicenJum, quod Deus tangit.

nou dicilur eodoni niodo esse in robus, 2. Item, Cuni dicilur, Dcus inest per
et res in ipso : (juia cum dicuntur res gratiam : aut hoc aliquid addit ox parte
esse in ipso Doo, per lioc non ponitur Dei, aut dicit tantum efTectum connota-
res esse : sed (juando dicitur esse in re- tum ex })artc nostra. Si primo modo :

bus, res ponunlur aclu esse propter efTe- ergo Deus deformiter se habet ad res,
ctum conuotatum unde ba3c propositio, : quod est haereticum : quia sic ipse esset

quandocumquo est relatio causati ad cau- mulliformis. Si sccundo modo : ergo

sam, elc, intoUigitur de causalo exi- quoad eum idem est inesse per- essen-
stente in ratione causati,et non in ratione tiam et per graliam : et sic non est mo-
causae aliter enim falsa est.
: dus specialis.
Ad 3. Ad aliud dicendum, quod non dicitur 3. Item, Relatio est causali ad cau-
Deus esse ubique vel in rebus a potentia sam, sicut causae ad causatum cum ergo :

conservandi, sed ab actu. uno modo res sint in Deo tanlum, vide-
Ad 4.
Ad ULTiMUM dicendum, quod hsec est tur quod uno modo et non quinque Deus
vera, quod ab eeterno estin omni re quae sit in rebus.
est, quia est in seipso : sed non sequi- 4. Praeterea, Quid est praesentiaHtcr,
tur : ergo ab aeterno est in omni le et :
potcntialiter, essentialitor Doum esse in
(3st ibi fallacia secundum quid ad simpli- rebus? Si dicas, ut videtur innuore in
citer : restringitur enim in primo ly res Litlera, quod hoc est, quia essentia est a
per implicationem positam circa ipsam sua essentia, et potentia rei a sua po-
ad standum pro aternis tantum, et post- tentia : tunc tertium adaptari non pote-
ca infertur ac si teneretur absolute pro rit, nisi dicas quod praesentia rei est a sua
omnibus. praesentia : sed hoc nihil est quia non :

omnis res est sibi praesens^ cum sibi

praesentem esse dicat cognitionem sui a

seipsa.
ARTICCLUS Y. Item, Circumscribamus potentiam rei
et praesentiam : lunc potentia rei non
Aii Deus hene dicalur esse in rebus quin- erit a potentia Dei, nec praesentia a prae-
que modis ? sentia : et tamen adhuc erit Deus in es-
sentia rei essentiaUter, praesentialiter,
potentialitcr : ergo nulla est illa solulio,
Deinde quaerilur de his quae dicit in ut videtur.
Liltera : et primo de hoc quod dicit, ibi, 5. Si autom dicas, quod hcec accipiun-
A, « Prsesenlialiler, polerdialilcr, essen- lur penes attributa personarum hoc ito- :

lialiler est inomni natura, elc. » rum nihil esse videtur. Considercntur
Videtur, quod istud nihil sit dictu : ipsa attributa : tunc essentialiter nulli
quia personae potest appropriari. Et si dicas,
1. Aut isti modi sumuntur ex parte quod potentia attribuatur Patri, et prae-
Dei qui inest :aut sumuntur ex parte sentia Filio ratione cognitionis : tunc
creaturae cui inest. Si ex parte Dei : non invenitur attributum Spiritus san-
cum uno modo se liabeat ad omne
ipse cti.

quod est, videtur quod non sint quinque Ilcm, Circumscriptis personis, adhuc
modi sicut determinat Si autem ex par- Deuscsset in omnibus csscntialitcr, pra:-

tc creaturae hoc videtur non sufficerc

: : sentialiter, potentialiter.
 IN 1 SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 5. 23S

Item, Pater est in omnibus cssenliali- quod quanto aliquid simplicius cst, tanto
ler, prsesentialitcr, potcntialiter : et si- ipsum est majoris ambitus et id quod :

militcr Filius, ct similiter Spiritus san- cst in tine simplicitatis, ambit omnia :

ctus : ergo ista non conveniunt per- ergo csse Deum ul)ique essentialiter cau-
sonis, ut dislinguuntur propriis vcl ap- satur a simplicitate : et boc dicit Augu-
propriatis, scd in quantum communicant sliuus in Lillcra. Dicit autem Pbiloso-
in essentia divina. pbus, quodsul)lile est penetrativum par-
tium, et partis autem
partium. Nibil

lutio. SoLUTio. Dicendum sine preejudicio, subtilius cst quam simplicissimum unde :

quod isti modi quibus Deus cst in crea- dicit Apostolus ad Ilebr. iv, 12, quod vi-

tura, tripliciter possunt variari. Uno mo- vus esl sermo Dei, ei efficajc, et pcnelra-
do ex parte rei connotata* : quia sccun- bilior omni fjladio ancipili et pertin- :

dum quod est in exemplari, ita tluit in gens usque ad dioisionem animse ac spi-
exemplatum, ut scilicet essentia rci sit ritus, compagum quoque ac medulla-

ab essentia, ct species rei a praesentia : rum. et cliscretor cogitationum et inten-

quce species fluit ab idea quse est species tionum cordis. Et sequitur, i'. 13 Om- :

in mente divina, et posse rei fit a poten- nia nuda et aperta siint oculis ejus.
tia, sicut innuitur in Lillera infra. Alio Ergo praescntia est a subtilitate pene-
modo possumus dicere, quod in Deo trante, ut nec inlrinsecus nec cxlrinsecus
quinque accipiunlur, scilicet substantia : aliquid lateat de rc. Similiter, primum
sive essentia prseter intellectum persona- babct inllucre omne posse super omne
rum, et tres persona^, et quintum quod sequens : et abstracto possc primi, abs-
est essentia in persona. Possumus ergo trabitur ab omnibus aliis quoniam dicit :

dicere, quod esse in rebus essentialiter, Pliilosopbus, quod non movcnte primo
accipitur penes essentiam in se conside- nullum secundorum movet. Dicamus
ratam. Esse autcm in rcbus per poten- ergo, quoniam duo aguntsub Deo pro- :

tiam, accipitur pencs attributum Patris, positum sive liberum arbitrium, et na-
quod est potentia. Esse autem in rebus tura : et per comparationcm ad natu-
preesentialiter, accipitur penes attribu- ram inest essentialiter, potentialiter,
tum Filii, quod est scientia. Essc autem prsesentialiter : et reducuntur ad simpli-
in Sanclis pcr inbabitanlem gratiam, ac- citatem, subtilitatem, ct puram ratio-
cipitur penes attributum Spiritus sancti, nem movendi secundum causam pcnes
quod est bonitas. Esse vero in bomine rationem intelligendi sumptam. Ad pro-
Cbristo per unionem, accipitur penes positum autem comparatur ut elevans
essentiam in persona, quia essentia in ipsum supra naturam et hoc non con- :

persona est incarnata. tingit nisi per gratiam, et ideo in illo cst

Si autem quod si non in-

tu objicias, per habitantem gratiam : et quia pro-
telligantur personpe, adbuc erit Deus in positum etiam est natura, ideo habet
rebus essentialitcr, pra^sentialitcr, poten- proesuppositos modos quibus cst
trcs
tialiter.Dicendum, quod si non intclli- in natura. jModus autem per quem est in
gantur personse, adbuc rcmancbunt at- homine Ghristo, est specialis et miracu-
tributa personarum et perilla critidem:: losus.
quia essentia est adhuc ante potentiam, respondcndum est ad
His habitis, Ad i.

et tria, scilicet sapicntia, et potcntia, et primum, quod isti modi sumunlur ex

bonitas facicnt essentiam creare creatu- parte utriusque, scilicct Dei, et creaturae.
ras, et gratilicarc rationales : et sic ad- Et quod objicitur, quod Deus uno modo
huc salvalur illa acccjilio. se babct ad omne quod est, Diccndum
Si autcm ailhuc sublilius velimus di- quod hoc sic inlclligilur, quod se babet
ccre cl magis ad propositum, diccmus modo non variato per essentiam, vel per
 23G D. ALB. MAG. ORD. PR^D,
aliquid aiUlilum sibi : non tamon sc
liabet oadcm in ratione exemplaris ad
omno quod ost, sicut de facili patot uni-
Ad 2. ouiquo. ARTICULUS VL
Ad aliud dicendum, quod cum dicitur,
quod inest per inhabitantem graliam, An Deus mullis modis sit in rebus, ut
notatur connotalum quod magis
aliud aliler in templo, aliler in coilo, aliler
olcvat naturam, et nolatur alia ratione in anima ?
exemplaris, quia scilicet voluntatis bo-
nae, eo quod Spiritus datur cum donis
suis, licet non alius quam prius erat, ta- Deinde qua^ritur de hoc quod dicit,

mcn ad aliud datur quam prius habeba- ibi, A, versus medium : « Quos ipse sibi
tur tamon concedendum sit, quod
: si dilcctissimum templum, elc. »

prius habebatur non enim habont Spiri-

: Videtur enim, quod inultis modis
tum sanctum in quibus est esscntialiter, Deus insit rebus, et in ccelo aliter quam
propsentialiter, potentialiter : et licet non in templo, et in hoc aliter quam iii ahis
addat unum
supra alterum aliam rem, locis, et anima justa aliter quam in aliis.
addittamen alium modum significandi,
qui sufficit in divinis, sieut saepius di- SoLUTio. Bene concedo, quod multis 3^1^!^
Ad 3. ctum est. modis Deus est in diversis, et potest sic
Ad ALiuD dicendum, quod licet relatio dici (ut dicunt Sancti) quod Deus est in
causati ad causam quantum ad inesse sit cceIo, ut in quo relucent opora gloriae
uno modo, non tamen sic est e conver- ipsius: in mundo autom, ut creator ct
so ot hoc contingit, quia causa non in-
:
gubcrnator : in Angclo, ut sapor et de-
diget causato : ot ideo sufOcit significare cor : in Ecclesia, ut paterfamilias in do-
causatum fuisse in causa tantum : sed mo : in anima lideb, ut sponsus in tha-
causatum indif^^ot causa multo magis, et lamo ubique autein essentialiler conser-
:

ideo ille respectus reducitur ad modos vando et sustinendo, potentialiter praesi-

plures quibus causa est iu causato prop- dendo et gubernando, prcpsentialiter co-
Ad4. ter causati indigonliam. gnosccndo pcr gratiam autem inhabi-
:

Ad aliud dicendum, quod bcne con- tantem in justis per efhcaciam in sacra-
:

cedo, quod illa solutio minus bene sol- mentis per mysterium et signum in
:

Ad 5. vit. columba, et flalu, et linguis igneis :

Ad aliud dicendum, quod si pones tamquam in loco propitiationis in tem-

attributa personarum debont accipi, vi- plo : unde, Genes. xxviii, 16: Vere Do-
detur mihi, quod procedondum sit sicut minus est in locoisto. Et, ibidem, t. 17:
diximus in principio solutionis : quia ni- Quam terribilis est locus iste ! non est
si aliquis velit extorte exponere, non po- hic aliud nisi domus Dei^ et porta cceli.
terit reducere rnodum qui est essentiali- Per unionem autem in toto Christo sed :

ter inesse, ad aliam personam.

ad animam solam in inferno, ad corpus
Et per hoc patet solutio ad totum. solum in sepulcro. Et pluribus aliis mo-
dis quos quilibet per seipsum si cogitat,
invenire potest.
 IN I SENTENT. DIST. XXXYII, A, ART. 7. 237

3. Itcm, Si dicatur csse ubique, vel in

loco, quia locus ei prcesens est, ut dicit
Ansehims, et in omni loco adest : tunc
vidclur etiam hoc convenire aliis, sicut

ARTICULUS VII. materia nulli loco deest, sed adest omni-

bus locis praesens : et ita non erit hoc
An Deus est iihique, et in omni Tempore ? conveniens soli Deo.
et, An concedendum sit quod Deus
est 4. Philosophus dicit in quarto
Itcm,
hic, vel ibi, vel alihi quam hic ? Phgsicorum, quod non quaereremus lo-
cum, nisi esset motus cum ergo nullus :

motus conveniat Deo, videtur quod nul-

Deinde quseritur de hoc quod dicit, ibi, lus locus conveniat ei.

A, versus medium « Hilarius apertis-

: 5- Item, Cuicumque repugnat natura
sime docet Deum uhique esse '. » alicujus, eidem repugnat universitas il-

Videtur enim hoc esse falsum quia : lius naturse : ut homo si non est asinus,

j . Aut intelligitur proprie Deus esse non potest esse omnis asinus, licet forte

ubique, aut per translationem. Si dica- conversa propositionisnon sit vera, quod
tur proprie, videtur non convenire : quia cuicumque repugnat universitas ahcu-
dicit Anselmus Monologio quod
in nihil jus, quod eidem repugnat natura ilhus

est in loco et tempore, nisi quod sequi- quod distribuitur Deo autem (ut jam :

tur leges loci et temporis Deus autem : ostensum est) natura loci repugnat ergo :

non sequitur leges loci et temporis, et ubique, quod dicit universum in loco,

cum non mcnsuretur aliquo ut in quiete repugnabit ei, ut videtur.

ens, nec ut in motu ergo Deus nec est : 6. Item, Cum duplex sit locus, ut dicit

in loco, nec in tempore. Philosophus, scilicet locus ut vas, et

2. Item, Anselmus, ibidem : In nullo locus ut locus. Locus ut vas, sicut est
itaque loco vel tempore dicitur esse navis locus nautse. Locus ut locus, sicut
summa essentia : quia omnino a nullo fluvius locus cst navigationis nautte :

alio continetur; ergo patet, quod non numquid utrumque transferetur in Deum,
comparatur ad locum proprie. Si autem ut dicatur esse ubique, quia est in loco
dicas, quod per translationem compara- utroque raodo dicto ? Si dicatur, quod
tur ad locum. Contra : Accipiantur pro- sic. CoNTRA : Locus ut vas movetur, et

prietates loci, quse sunt continere, sal- locatum in ipso transfcrtur, ut vinum in
vare, circumscribere, terminare, immo- urna : ergo Deus transfertur de loco ad
bilem esse in se, sed ad ipsum et ab ipso locum, et in ipso transferuntur creatu-

fieri motum localem : nulla istarum con- rae. Si autem est in loco qui est locus ut
venirc potest : ergo videtur, quod per locus : tunc ipse movctur de loco ad
translalionem non conveniat Deo natura locum, quod est ha^resis, qune in sequen-
loci. ti parte istius distinctionis improbatur.
Item. Anselmus in Monologio : Si usus Si autera dicas, quod ipse nec cst talis

loquendi admiltcrct, convenientius dice- locus, nec est in tali loco : tunc sequitur
retur esse cum loco, vcl cum tempore, inevitabiliter, quod ipse non sit ubique :

quam in loco vel in tempore : plus enim et hoc negatur a Sanctis in Littera.

signiticatur contineri aliquid, cura dicilur

esse in alio, quam cum dicitur esse cum Ulterius quaeritur, Utrum conceden- Qujest.

alio : ergo patet, quod loci proprietates dum sit, quod Deus est hic vel ibi, vel

tranferri non possunt in Deum. hic vel ahbi, vel alibi quam hic?

* Cf. I Part. Suram. theol. B. Alberti, Q. 70, memb. 4.

 238 D. ALB. MAG. OHD. PRvED.

Vitlctur aiilcm, quod sic quia : liter ergo cum Dcus Jicitur esse uhique
1. Sicut (licit Ausehnus \w Monolrxjio, vcl iu oinni loco (quia modo nou facio

non quia liuic loco praescns est, idcirco vim inter illa duo, quia supra est ostensa
prohibctur illi vd iUi loco vel tempori diircrcntia) iit liic comparatio spiritualis

simul et simililer pra?sens esse. Erj;o ad corporalc : cryo spiritualc eril conti-

videtur, quod sit hic et alibi, ct alibi ncns, et tamen incsse dicctur : et corpo-
quam hic. ralc crit conlcntum, et tamcn dicctur
2. Itcm, Anschnus, il)idem : NuUate- (juod illi aliquid insit. Si autcm tu quse-
nus enim prohibetur vcl cogitur lege ris, Qua3 quod continens dica-
sit ralio,

locorum vel tcmporum alicubi vcl ali- tur inesse, et contentum dicatur cui
quando essC vel non esso, quocl nullo incstahud? Dico, quod omne conlinens
modo inlra locum et tcmpus claudit in esse cst intrinsecum, quia non conti-
suum esse scd Deus intra locum non
: ncnt in esse exteriora rei nisi pcr intrin-
claudit suum csse ergo non cogitur :
seca continentia in csse : et idco cum
cum hic est, alibi non esse ergo est hic, : spirituale contineat in esse, necesse est
et alibi quam liic, ul vidctur. quod ipsum intus esse signilicetur. Sic
Seu contra :
ergo dicimus Deum esse ubique, et in
Sed contra. rr-j ;-i't ii-i-i-i-
Ihc et alibi dicunt loci distmctionem, omni
-i
ioco, per
i ii
hoc quod dat esse loco
i

et
et alibi qunm hic dicit loci comparatio- virtutem contentivam : et ideo Boetius
nem dislinctio autcm locorum ponit
: et Anselmus qui sic exponunt, quod est
distinctionem locatorum, cum in nullo ubique, quia adest omni loco. non di-
genere duo hjca simpliciter simul et cunt totum, sed partem prsedicalionis
semel sint unius numcro rei : talis au- istius,Deus est ubique.
tem distinctio n.on cadil in Dcum : ergo Secundum hoc ergo responderi potest
videtur, quod tales non sint conce- ad prima objecta quia possumus dicere, :

dendae. quod propriissime et magis quam pro-

prie hoc modo dicitur Deus esse in omni
SoLUTio. Dico sine praejudicio, quia loco, et ctiam translative : quia in lioc
Solutio.
cum dicitur Dcus inesse in loco, et loca- convenit cuni locato quod inest, quia
tum in loco, sumitur sequivoce habitudo replet locum hujusmodi vi contcntiva
hujus praepositionis in : quod sic proba- et natura loci sed non sicut locatum,
:

tur. Alia est comparatio spiritualium quia tunc non csset translatio, sed pro-
ad corporaha sccundum inesse, et alia prietas.
corporalium ad corporalia. Si enim di- Ad aliud dicendum, quod Anselmus
co, vinum est in higcna, est compara- inlcndit, quod loco et temporenon inclu-
tio coprorahs ad corporale per inesse : diturnec mensuratur.
et idco cum in talibus propriissime di- Ad alild dicendum, quod materia non
cantur inesse quaB insunt ut locatum in sic adest loco : quia non habet esse dis-
loco, intclligitur ibi habitudo loci ad lo- tinctum in loco : sed priina terminatio
catum : et ponitur continentia quam im- est per formam, et per illam refertur ad
portat praepositio circa illud cui inest locum quia dicit Philosophus, quod
:

aliquid : et contineri et tcrminari poni- idcm cst motus ad formam.et ad locum.

tur circa id quod incst. Cum autem lit Ad aliud dicendum, quod locus ut im-
comparatio spiritualium ad corporalia, fit mobilis ad quem et a quo fit motus,
totum contrarium ut cum dicitur, ani- : quteritur propter njotum sed locus ut :

ma est in corpore : ponitur enim tunc ambiens et difliniens tantum, non quae-
contincntia quam notat praepositio circa ritur propter motum : quia dicit Philo-
id quod incst, et contineri et terminari sophus, quod etiam mathematicis dan-
ponitur circa id cui dicitur inesse. Simi- dus est locus, quae tamen abstiacta sunt
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, A, ART. 8. 239

a motu et a materia : et ideo illa ratio 1. Videtur enim hoc esse falsum per
non cogit. hoc quod habetur primo Posteriorum in

Ad ALiuD dicendum, quod cuicumque de universali, quod cum sit de omni, et

ropugnat natura alicujus, secundum semper, et ubique est ergo non est :

quod natura sua repugnat ei, secundum proprium Dei quia proprium est, quod :

eumdem modum universitas illius na- convenit uni et soli.

turae repugnat autem in locoipsi. Esse 2. Item Glossa super illud Psalmi
secundum inhserentiam ubi, quod signi- cxlvii, 15 : Velociter currit sermo ejus :

ficatur cum dicitur esse in loco, repu- dicit quod non in

velocitas ubique est,

gnat Deo, quia non circumscribitur cquis, vel hominibus tantuin. Si autem
loco : sed esse in loco causaliter conve- dicas, quod universale est ubique non
nit Deo, et hoc modo convenit etiam simpliciter, sed in quobbet suo particu-
Deo esse ubique. lari : et hoc est esse ubique quoad suum
Ad aliud dicendum, quod nihil prohi- ambitum, qui tamen non ambit omnia.
bet, quod Deus sit in utroque loco modo Contra Accipiamus ergo universale
:

prsedicto : quia exhoc non sequitur, quod quod est ex reductione etfectivum om-
ipse mutetur, ut per ante dicta patet. nium ad causam primam hoc enim uni- :

versale erit ubique, et semper quia est :

Ad id quod ulterius quseritur, meo ju- de Deo et creatura omni ergo non est :

dicio dici potest, quod minus proprige proprium Deo.

sunt isltB locutiones, ut probat objectio : .3. Item, Ponamus unam soLim sub-
sed quia hoc in Littera infra habetur, stantiam esse : ergo illa substantia erit
quod totus est alibi, et Anselmus hoc in omnibus in quibus est Deus ergo :

dicit, oportet istas locutiones recipi : sed non est proprium Deo.
tunc quod ignobile est, separandum est, i. Item, Ponainus unum solum homi-

ut distinctio, et discretio significata in nem esse anima ejus erit in toto corpo-
:

Deum non referantur. lUa autem iin- re tota et non est locus nisi corporis
: :

propriissima est, Deus est alibi quam ergo ipsa est ubique sicut Deus quia ta- :

liic, quia in tali comparatione, adver- li positione facta, Deus etiam tunc non
bium consuevit notare relationem inter erit in pluribus.

aflirmationem rei in alio loco, et nega- 5. Ponamus, quod unum corpus

Item,
tioneui in islo loco : unde de absente sit tantae dimensionis, quod repleat to-

dicimus, quod est alibi et non hic, nisi tum concavum circuli mundi, illud cor-
adderetur conjunctio copulans Deus
sic, pus erit ubique, ut videtur ergo non :

est alibi etiani quam hic : tunc enim est hoc proprium Deo.
gratia copulationis quae vult notare co-
pulationcm inter similia, notaretur esse Solutio. Dicendum, quod hoec et om- soiuth

in utroque loco, et neutro deesse. nia alia hujusmondi sophismata solvun-

tur per hoc quod sequivoce sumitur ly
iibique, quando dicitur universale vel
commune aliquod esse ubique, et Dous
ARTICULUS VIII. ubique. Id enim quod refertur ad locum,
est distinctum. Id autem quod refertur
An soli Deo conveniat esse uhique ? ul ad subjectum vel suppositum, refertur
ad id in quo habet esse in natura et in-
divisum ab illo : ethoc modo universa-
Deinde qua^riturdehoc quod dicit, ibi, le est ubique, et semper Deus autem :

A, sub finem : « Quia ubique est, quod prinio modo, quia ipse distinctus ab
est proprium divinitatis, etc. » omnibus est in omnibus, dans loco vir-
 2i0 J). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

lutoiu contincndi qua locus esl, et loca- est in loto loco, ct in (jualibct parte lo-
to virtutcni rcplcndi qua localuni est. ci : Dcus autein sic est ubique.
Ad 3. Ai) u) ([U()(l objicitur, quod ponatur Ad aliud diccnduni, quod anima non Ad4,

una sola sulj.stantia esse diccndum, : babet comparationcm ad corpus ut ad

quod illa non dicctur esse ubique, sed in locum, sed sicut ad matcriam ct mobilc :

uno solo b)CO quia licet non sit locus

: et ideo suppositio falsa est in argu-
plusquam iste, possunt tamen esse plura mcnto.
in quibus non cst scd non possunt esse
: Ad aliud dicendum quod etsi sit
,
Ad 5.

in quibus Deus non sit : et haec est ve- unum corpus talc, boc non erit totum
ra solutio. Potcst etiam dici, quod etiam in qualibet loci particula et ideo non :

tunc non cst tota ubique : quia non tota tcnct instantia.

B. Quod in Sanctis non modo est, sed etiam habitat, qui non uhicumque est, ibi

habitat.

In sanctis vero etiam habitat, in quibus est per gratiam : non enim ubi-
cumque est, ibi habitat : ubi vero habitat, ibi est. In solis bonis habilat,

qui sunt templum Unde per Isaiam Dominus ait Coe-

ejus, et sedes ejus. :

lum sedes mea est, terra autem scabellum pedum meorum \ Quia in electis
qui sunt coelum, habitat Deus et regnat, qui ejus voluntati devoti obtem-
perant: malos vero qui sunt terra, judicii districtione calcat. Unde in Hbro
Sapientiffi dicitur: Thronus sapientiae anima justi ^ quia in justis specia-
lius est quam in aUis rebus : in quibus tamen omnibus totus est, quemad-
modum anima, ut ait Augustinus in epistola ad Hieronymum de Origine

animse, per onmes particuhis corporis tota adest simul, nec minor in mi-
noribus, nec major in majoribus : sed tamen in aliis intensius, et in aliis

remissius operatur, cum in singuHs particulis corporis essentialiter tola

sit. Ita et Deus cum sit in omnibus essentialiter ac totus, in illis tamen
plenius esse dicitur quos inhabitat, id est, in quibus ita est, utfaciateos

templum suum : et hi ^
tales cum eo sunt jam ex parte, sed in beatitudine

perfecte. INIali vero, etsi sint ubi ipse est, qui nusquam deest, non tamen
sunt cum Unde Augustinus super Joannem : Non satis fuit dicere, Ubi
eo.

cfjo sutn, et illisint': sed addit, mecum: quia et ibi miseri possunt esse

ubi et ille est, qui nusquam deest. Sed beati suntcum illo, quianon sunt

* Isa. Lxvi, 1.
» Cf. Sapient. vii, 27.
» Edit. J. Alleaume, ihi.

* Joan. XVII, 24.

 IN 1 SENTENT. DIST. XXXVII, B, ART. 9. 241

bcati nisi cum iilo sunt qui fruuntur eo, et vidcnt illum sicut
ex eo qiiod :

est. Mali vero non sunl cum illo, ut cseci in luce non sunt cum luce nec :

boni ita nuiic sunt cum eo ut videant per speciem, elsi sunt aliquo modo
cum eo per fidem. Quomodo autem Deus habitet in nobis, ex illis aliquate-
nus intelligere valebis, qucc supra dicta sunt, cum de Spiritus sancti pro-
cessione temporali agcretur: ubi licet ex parte, exponitur {ex parte enim
cognoscimus, etex parte proplietamus ') quomodo Spiritus sanctus habitet 2

in nobis, qui non sine Patre et Filio inhabitat.

inesse essentialiter, pra?sentialiter, po-

tentialiter, sit inesse simpliciter : inesse
autem pergratiam, sit inesse secundum
quid tantum.
ARTICULUS IX.
SoLUTio. Dicendum, quod inesse per Solutio.

Utrum inesse per gratiam sit inesse sim- graliam, dicit simpliciter, ct nohiliter in-
pliciter, vel secundum quid lantum ? esse.
Ad PRiMUM autem dicendum, quod Ad 1.

inesse per gratiam supponit inesse com-

Deinde quoeritur de hoc quod dicit, ibi, muniter : et est perfectio respectu ipsius
« In Sanctis vero habitat , in quibus ex parte creaturae pcrficiendoe, licet non
est per gratiam. » ex parte Dei perficientis.
1. Videtur enim ex hoc quod sim- Ad ALiuD quod hahitatio
dicendum, Ad2.

pliciter inesse, dicitur inesse per gra - illa quae importatur per gratiam non op-
tiam : et essenlialiter inesse, dicitur se- ponitur transitivi, sed dicitur a quiete
cundum quid inesse Deum : est enim voluntatis effective : quia scilicet facit

aliquem inhabitare, ubi man(;t simpli- voluntatem Sanclorum per gratiam in se

citer : non hahitare autem, ubi non ma- manere et quiescere : et hoc non facit
net, nisi secundum quid. inesse communi modo.
2. Item, Uhi aliquis inhahitat, aliquis Ad aliud dicendum, quod licet inesse Ad 3.

ihi manet ergo videtur, quod si non

: communi modo det esse, tamen non dat
habitat, quod transit ct sic Deus trans-: esse nisi naturale et hoc non est com-
:

iret de his in quibus est communiter pletivum optima completione : et ideo

per essentiam, praesentiam, et poten- melius est inesse per gratiam quam com-
tiam. muni modo tantum tamen non dico^
:

3. Sed contra : Esse rei et hcne esse, quod in communi modo inesse, dicat
sunt ut simpliciler et secundum quid :
inesse secundum quid quia utrumque :

cum igitur per hoc quod inest Dcus es- est inesse simpliciter, licet non eeque bo-

sentialiter, proesentialiter, potentialiter, nos connotent eflectus.

dat esse : per hoc autem quod inest per
gratiarn, dat bene esse, videtur quod

I ad Corinth xiii, 9. Edil. J. Alleaume, inhabilet.

7CXVT
16
 2i2 n. ALB. MAG. ORl). PRyED.

ponunt unum per aliud, per hoc quod

scquilur unum ad aliud ad inessc enim :

pra'sentialitcr ct potcntialitcr, sequilur

ARTIGULUS X. inesse cssentialiter : quia aliter in Dco
csset contractior nalura quam polcntia,
An idem sit essentialiter, pi-sesentiaHlc)', ut supra expcditum cst.

et potentialiter inesse ?
Ad ALiuD dicendum, quod comparatio Ad
nuUa cst : quia inesse dicitur aequivoce :

Dcindc quceritur do lioc quod dicit, quia crcatura cst in secundum

(^reatore
ii)i, li, circa mcdium : « Ita et Leiis quid tantum, scilicet secundum ideam,
cum sit in omnibus cssentialiter et iotus, ut causam in causa operantc per intelle-
etc. » ctum : Greator autem est in creatura con-
Potest cnim quferi, IJtrum idcm sit cs- tincns ct salvans ct rcplcns : et ideo ni-
scntialiter incsse quod prccscntialitcr liil valet.
inesse, et potcntialiler incssc?
Si enim idcm est : tunc videtur, quod Si autcm tu quaeras, Quod sit melius
suflicicbat diccre essentialiler inesse, et et verius esse crcaturae?
non oportcbat addcre praescntialiter ct Ad hoc solutum cst supra distinctione
potentialiter. Videtur autem quod sit XXXV.
idem per Boetium, Ansclmum et Augu-
stinum, qui exponunt unum pro alio, ct
per aliud.
ARTIGULUS XI.

(Juaest.
Ulterics quaeritur, Utrum melius est
creaturam esse in Dco, vel Dcum in An Deus et Spiritus sanctus sint in dia-
creatura essc? bolo et danmatis, et possint esse cum
1. Vidctur autem, quod melius est crea- malis et juslis ?
turam esse in Dco : quia hoc est seter-
num, aliud autem ex tempore.
2. Item, Greatura in Deo est creatrix Dcinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi,

essentia, creator autem in creatura re- H, circa niedium « Mali vero, etsi : ibi

linquit essentiam creatam : ergo nobilius sunt ubi ipse est, qui nusquam deest,
et melius est crcaturam esse in Greatore, etc. »

quam e converso. 1, Si enim Deus in omnibus est : ergo

Sed contra.
Sed contra : est in diabolo et in danmatis : et cum Spi-
Omnc simpliciter melius est, quam est ritus sanctus sit ubique et in omnibus,
secundum quid creatura autcm in Grca-
: Spirilus sanctus crit in diabolo et in dam-
tore non est nisi secundum quid cum : natis, quod abhorret etiam auditus (ide-
autem Greator est in creatura, habct cs- lium.
se simpliciter : ergo melius est Grcato- 2. Praeterca vidctur, quod Deus sit

rem esse in creatura, quam e converso. cum malis : quia ita dicit Augustinus in
libro Confessionum « : Mecum eras, et
Soli;tio dicendum, quod hujusmodi « ego tecum non eram : » et loquitur de
Solutio.
qusestiones parum valent. sc prout erat instatu maliti*.
Ad PRiMUM benc concedo, quod non 4. Item, Secundum consuetum modum
estidem : et qualitcr variantui- hujus- habitudinis hujus propositionis, ciim,\[-
modi modi, satis patct. Ad id quod con- deturquod non possit Deus esse cum
dici

tra objicitur, dicendum quod Sancti ex- justis : quia ita datur pro regula, quod

I
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, C. 243

praepositio, citm, notat associationem ta- spirationem et sanctitatem : et ideo pro-

lem : ct ponit principalitatem in ablativo prie convenit ei inesse per gratiam : et
cui (lescrvitundc dicimus, quod miles
: si dicatur inessc aliis, debet addi determi-
est cum rege, et non e convcrso ergo : natio, quod Spiritus sanctus ut Deus est
videtur, quod Sancti sunt cum Deo, et in omnibus.
non ipse cum Sanctis, nec ipse cum im- Ad aliud dicendum, quod cum illo Ad 3.

piis. multipliciter dicitur : quandoque enim

notat associationem simplicem, et sic

SoLUTio.Dicendum ad primum, quod Deus est in omnibus, ct omnia cum ipso,

Deus est in omnibus rcbus tamcn sunt : nisi nomine ipso dicant separationem
quffidam nomina quge dicunt rem secun- societatis, ut dccmon, ct fornicatio, et

dum quod substantialiter est, sed sub de- hujusmodi : quandoque autem notat as-
formilate, ut diabolus,fornicatio, etdam- socialionem et principalitatem in ablati-
natus et in hujusmodi non debet dici,
: vo, et tunc Sancti dicuntur esse cum ip-
Deus est, nisi addatur determinalio, sci- so, et non econverso, ut probat objcctio.
licet quod Deus est in damione quoad hoc Quandoque autem notat associationem
quod per naturam est, et similiter in et cooperationem et sic Deus dicilur esse
:

aliis. Licet autem aliquo modo dicatur cum malis propter prtpsentiam, et non
Dcus in daemone, tamen non debet con- mali cum ipso, quia non cooperantur ip-
cedi, quod Spiritus sanctus est in deemo- si : sed sic dicitur esse cum Sanctis, et
ne : quia Spiritus sanctus inest pcr ad- Sancti cum ipso.

C. Ubi erat vel liahitabat Deus antcquam esset creatura.

Si autem qiiceris, ubi habitabat Deus antequam Sancti essent? Dicimus

quia in se hnbitabat. Hnde Auguslinus in libro III contra INfaxiuiinum : In

templo, inquit, suo liabitat Deus, scilicet in Sanctis qui sunt tempbim Dei,
modo secundum fidem ambuhmtes : et temphim Dei erunt aliquando secun-
dum speciem, qualiter etiam nunc templum Dei sunt Angeli '. Sed dicet
aliquis: Antequam faceretDeus coelumet terram, antequam faceretSanctos,
ubi liabitabat? In se liabitabat Deus apud te habitat, et apud se est. Non
:

ergo Sancli sic sunt domus Dci, ut ea subtracta cadat Deus. Imo sic habi-
tat Deus in Sanctis, ut si ipse discesserit, cadant.

'
S. AuGUSTiNus, Lib. III contra Maxirainurn, cap. 2.
214. 1). ALB. MAG. ORD. PR.^ED.

Ulterius quaeritur, Ltrum lioc conce- Qusest. i

dendum quod Deus nusquam est?

sit^

Videtur, (juod non quia contrarium :

DIVISIO TEXTUS. estin Litlera, ubi dicit Augiistinus, quod

nullus audet dicere, quod Deus nusquani
sit. Sed contra Quod non propric est
:

Si autem qitserh, uhi hahitabat Dcus

« in aliquo loco, id nusquam csl proprie :

antcquam essent Sancti ? » Deus non proprie est in loco aliquo : er-

secanda pars prima^ partis

Ilic incipit go nusquam est proprie.
hujus distinctionis in qua Magister con-:

tra dcterniinata movet tres quoestiones Item quaeritur ultorius, Ltrum conce- Qusest. 2

per ordinem in tribus capilulis quarum : dcndum sit, quod Deus est alibi quani in
una est, ubi habitabat ante mundum? seipso?
Secundo, excludit errorcm dicentium, Videtur, quod sic : quia est in crea-
quod anima ita repleret corpus, quod turis omnibus, quae non sunt ipse : ergo
Deo non pateret introitus : et fuerunt est in aliis quam in se : ergo est alibi

Tertulliani liaeretici, qui dicebant Deum quam in se.

essehumanse formae, et aniniam etiam

humana? formee et caput habere in ca-
: Ulterius quaeritur, Utrum conceden- Qutest. 3.

pite corporis, et pedes in pedibus, et sic duin sit, quod est in aho quam in se?
de aliis : et haec incipit, ibi, D, « Sciendum Et videtur, quod sic : quia est in la-

est etiam,quia ui ait Augustinus, etc. » pide : ergo est in alio quam in sc.

In tertia quoerit, Qualiter habitet in qui-

busdam non cognoscentibus eum, et in SoLUTio. Dicendum est, quod Dcus cst soiuiio.

quibusdam cognoscentibus non habitet, in seipso.

ibi, E, « Illud quoque mirabile est^ etc. Ad autem quod contra objicitur,
id ^'^ '•

dicendum quod transilioni praepositionis

suflicit diversitas inodi intelligendi secun-
dum attributa, ut dicatur in se esse_, se-
cundum quod ipse dicitur coelum Dei, et
ARTICULUS XIL Deus complens ccelum sic enim est cce- :

lum secundum quod continet se, ita quod

An Deus sii in se et hahitci in se ? ct, nihil sui est extra ipsum contentum au- :

Uirum 'potest concedi, cjuod Deus nus- tem esl id quod est Deus, quod cst intra
quam est, et quod est alibi quam in suam majestatem, et essentiae ambitum
seipso ? adaequatum ei.

Ad aliud dicendum, quod nihil est in Ad 2.

seipso uno et eodem modo acceptum :

Incidit autem dubium, Llrum Deus sit quia sic idem esset continens, et conten-
in se^ vel habitet in se ? tum, et eadem ratione.
Videtur autem, quodnon
\.

enim transitivae sunt

: praeposi-
ergo quae-
4
tioncs :
Ad id quod ulterius quaeritur, dicen- ^<^^"«st.

runt diversitatem Dcus autem ad : se dum quod haec non vidclur esse conce-
nulUim habet diversitatcm ergo non : est denda, Deus nusquam est : quia sicut
in seipso, dictum proprium Dei est esse
est supra,
2. Item, Philosophus dicit, quod om- ubique et ideo hoc modo non convenit
:

nes ponebant hoc quod nihil est in seip- ei per translationcm quod est adesse et

so : ergo nec Deus est in seipso. inessc loco et localo, dando loco esse et
conlinere, et locato replere et esse un- :
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, D. 245

de objectio supra facta supponit falsum :

sed hoc vcrum est, quod non convcnit ei

in loco esse ut locatum corpus quceril lo-

cum. ARTICULUS XIII.

queest.2, Ad aliud dicendum, quod illa est con- An Deus bene dicatiir habitare apud sr,

cedcnda : quia comparativum adverbium et esse apud se ?

ponit comparationem inter ea quae a?qui-
voca sunt : quia non est habitudo eadem
praepositionis cum dicitur Deus esse in Deinde quoerlturde hoc quod dicit, ibi,

seipso, et cum dicilur esse in omnibus C, sub finem : « Apud se habitat, et

rebus, ut patet ex prsedictis. Et si esset apud se est. »

eadem habitudo, videretur notari, quod Dicit enim Glossa super principium
esset alibi, et non in seipso et hoc est : Joannis, i, 1 : Verbum erat apud Deum,
falsum. ut alius apud alium : ergo videlur, quod
ly apiid notet distinctionera personalem
[ueest. 3. Ad aliud diccndum, quod hanc bene vel substantialem non autem Deus a se
:

concederem, Deus est in alio et in seip- sic distinguitur : ergo apud se non dici-
so : sed non hanc, Deus est in alio quam tur esse proprie.
in seipso : et hujus causa dicta est : quia
comparatio quaerit univocam rationem in SoLUTio. Ad hoc dici potest, quod soiuUo.

comparatis el illa non est hic, Praeter-

: Glossa in principio Joannis non accipit
ea, quffirit unam negativam, et aliam distinctionem personalem a virtute prte-
affirmativam. Unde videtur soqui, quod positionis, scd a proprietate Filii quse
non essct in seipso, si diceretur esse in ibi significatur, cum dicitur, Verbum :

alio quam in seipso : sicut est in aliis, et ideo quando praepositio sine illis acci-
cum dicitur, Socrates est alibi quam Pa- pitur in divinis, non notat talem distin-
risiis, vel Socrates est in alia re quam in ctionem : unde exponi habet hic quasi
Ecclesia, vel quam sit ipse. negative sic, apud se, id est, non extra
se, vel apud alium.

D. Multa hic breviter docet quae con/irmant praedicta.

Scicndiim csLetiam, quia ut ait Augustinus in libro adDardanum' : Dici

nisi stultissimc nequit, Spiritum sanctum non habcre h3cum in nostro cor-

pore, quod totum anima nostra impleverit. Stultius etiam diciturangustiis

alicubi impcdiriTiinitatem, ut Pater et Fiiius etSpiritus sanctus alicubi si-

mul essc non possunt. Verum illud est multo mirabilius, quod cum Deus
ubique sit totus, non tamen in omnibus habitat. Quisporro audeat opinari,
nisi inseparabilitatem Trinitatis penitus ignorct, quod in aliquo possit ha-

* S. AuGusTiNUS, Epist. :; ad Dardamim.

2i6 D. ALB. MAG. ORD. PR.^.D.

bitare Palor el Filiiis, iii qiio iioii lial)ilarct '

Sj)irilus sancliis ?aiit in aliquo

Spiiilus sancUis, iii (juo noii liahilet PaLcr et Filius ? Falcndmn cst crgo
uhiqiic essc Deiiiii })cr (liviiiilalis j)i\-es(Miliam, sed non ul)i(jiie j)cr inlialii-

talionis ^ratiain. Proj)lcr hanc eniin inhahilalionein gralioi non dicimus,

Pater noster qui cs uhiijuc, cuin et hoc veruin sil : scd, qiii es in cadis ^, id

est, in sanctis : in quibus est quodam cxcellentiori modo.

duo spiritus creali poterunt esse in eo-

dem loco, ut videtur. Si dicatur, quod
Deus et spiritus crealus sunt in eodem
ARTICIJLLS XIV. loco, spiritus autem duo creati non pos-
sunt esse in eodem loco propter confu-
A}i Spiriliistam creatus quam increalus sionem : hoc irrationahile est : quia ma-
potest diciesse in loco ? et, Utrum duo jor exigitur distinctio creati ;i(l increa-
spirilus possunt esse in eodem loco ? tum, quam creali ad creatum. Si ergo
creatus cum crealo non potest esse in
eodem loco propter confusionem, multo
Deinde quaeritur delioc quod dicit, ibi, minus creatus poterit esse cum increato
« Dici, nisi stultissime nequit, Spiriium in eodem.

sanctum non habere locum, etc. »

1. V^idetur enim ex hoc quod liic dici- PR.qjTEREA, Nihil videtur esse dictu,

tur, quod non obsistat ad essendum in quod spiritus sit in loco :

eodem loco nisi corpus corpori, eo quod 1. Dicit eninj Philosophus in quarto

duo corpora non possint esse in eodem Physicorum, quod neque unam diffe-

loco, ut probant Philosophi : ergo sc- rentiam habemus punctij et loci puncti :

cundum hoc duo spiritus creati possunt cum igitur Angelus, vel quilihet alius
in eodem loco. Et si duo : ergo infmili, spiritus, sil indivisibilior quam pun-
vel omnes, quia non
major ratio de est ctum, eo quod non habet positionem in
duobus, quam de infmitis hoc autem : continuo quam habct punctum, videtur
negatur ab omnibus communiter. quod nullus Angelus sit in loco.
2. Item, Si duo spiritus creati non 2. Item, Locus ct tempus sunt quan-

possunt esse in eodem loco : aut lioc est titates ergo locus est terminus locati,
:

quia sunt spiritus, aut quia sunt crcali. et non intra, ut palet per se ergo extra : :

Si quia sj)irilus : ergo spiritus qui est ergo necesse est, quod aliquid terminetur
Deus, et sj)irilus qui est anima, non pos- adipsum conlenlum ergo con-
intra se :

sunt esse in eodemquod falsum est.

loco, tenlum habebit tcrminum ejusdem ra-
Si autein quia creati ergo anima et cor- : tionis et quantitatis cum ipso talis au- :

pus cum ambo sunt creata, non poterunt tem terminus non est nisi quanti corpo-
esse in eodem loco, ut videtur, quod ile- ris ergo nihil est in loco nisi quantum
:

rum falsum est ergo duo spirilus pos-

: corpus non ergo Angelus.
:

sunt esse in eodem loco. 3. Item, Nos possumus loqui de loco

3. Item, IMajoris compositionis sunt dujiiicitcr, scilicet maliiematice, et na-
spiritus et corpus, quam spiritus et spiri- turaliter. Si loquamur malhematice, tunc
tus : si ergo spiritus et corpus possunt eritcentrum loci et locati, et coj)ulanlur

esse in eodem loco : ergo multo magis ad communem terminum particulae lo-

* Edit. Joan. Alleaume, /labitcl. 2 MaUh. VI, 9 ; Luc. xi, 2.

 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, D, ART. 14. 247

cati, ad quem etiam particulae loci copu- cum etiam ultimum locantis corporis sit

lantur, ut dicit Boetius in commento li- habens contrarietatem, et ita magis pug-
bri P rsedicamentorum . Sic autcm non nando videatur corrumpere, quam salva-
possumus dicere Angelum vel spiritum re ? Dicendum, quod locus ille qui est
esse in loco. Si autem nos k)quamur de ut vas locans, habet hoc ab influentia
loco physice, tunc locus erit locans in se loci simpliciter locus autem simpliciter
:

ratione alicujus naturae quam habet, per prout est salvans non est nisi duplex,
quam in se inclinat locatum in motu : scilicet simpliciter sursum in contactu

sicut videmus leve ascendere sursum, circumferentite orbis lunoe : et simpliciter

quia ibi generaturet salvatur suaspecies : deorsum quod est esse in centro, quod
et grave descendere deorsum, propter habet salvandi naturam a toto orbe a quo
hoc quod ibi generatur : et sic iterum de- oequaliter respicitur semper. Alia causa
risorium est dicere, quod spiritus creati est, quod quielibel res debilior est in
sint in loco. extremis, quam sit in intrinsecis sibi : et

4. Iteni, Omne quod determinat sibi ideo natura in extremis delerminat ei

locum, determinat eum ad .fqualitatem continens. IIoc modo loquendo de loco,

sibi : nihil autem alii est sequale, nisi in motus est ad locum, et ex ipso : et nihil

quo eadem est ratio quantitatis quse est esl in loco, nisi geneiabile et corrupti-
in alio : sic autem Angelus non habet se bile : necaliquid movetur ex ipso, nec ad
ad locum corporalem : ergo, etc. ipsum, nisi mobile motu recto : et orbis

0. Item, Quantus est locus Angeli ? Si lunse et oninia superiora hoc modo in
enimest alicujusquantitatis, tuncnonpot- nuUo loco sunt.
est esse in minori, quod falsum est : er- Alio modo possumus loqui de loco
go videtur, quod non sit in loco. Si forte prout est spatium mathemalicum, ut
dicas, quod est in loco per accidens, sci- videtur velle Boetius : et sic habet con-
licet assumpto corpore, sicut et anima : tinere, sed non salvare : quia suum con-
de hoc nos non quserimus hic. Si autem tinere non erit nisi extrinsecus ambire :

dicas, quod est in loco per diffmitionem et hoc modo dicimus omnia corpora
operis sui, scilicet quod opus suum est loco circumscribi preeter sphaeram ulti-
in hoc loco, et non in alio secundum : mam.
hoc etiam Deus est diflinitus in loco : Tertio modo loquimur de loco prout in
quia opus ejusest hic, et non alibi, quod ipso est distantia situs, non inclu- licet

falsum est ergo hoec non est causa,

: dat : et hoc modo dicimus etiam ultimam
quod Angelus dicitur esse in loco. sphteram esse et moveri in loco secun-
dum formam, et non subjeclo, ut dicit
SoLUTio. Dicendum, quod aliqua mul- Philosophus in Physicorum. line sexti
tipliciter dicuntur esse in loco. Quffidam Et exponit commentum, quod hoc est
enim per se et secundum naturam indi- secundum quod signantur in circumfe-
gent loco salvante et continente, sicut rentia circuli altitudinis. In enim ac- iliis

omniagenerabiliaetcorruptibiba : cthoc cipitur altitudo diversa secundum situm,

duabus de causis : quarum una et praici- licet totum subjectum sphaeraj semper
pua est : quia talium ultima determina- maneat in eodem loco sicut enim dicit :

ta sunt contrarietate agente et patiente : Philosophus, Non est eadem circulatio

et nisi essetsalvativum contentivum cx- secundum formam ab a accepta, ei quae
trinsecus, propter contlnentiam passio- accipitur a b, vel a c. Nullo istorum
num ipsarum continuam haberent in ul- modorum dicitur spiritus creatus in loco.
timis delluentiametdeperditionem. Alio modo loquimur de loco per ac-
Et si tu quaeras, undc habet locus is- cidens, cum dicimus, Nobis oxistentibus
lam proprietatem, quod salvat locatum : in luco, sunt in eodem loco accidentia et
 248 D. ALB. MAG. ORD. PWMD.
foniuT quiT in nobis sunl : el sic ilerum vcl minorem, sed ut diffiniens, lioc esl,
Angelum non dicimus csse in loco : quia dislin^uens a loco alio.
sic scmper assumerel corpus, ([uando Au m quod pi'imo qua^rilur, 1'lrum^^'P'
essel in loco. Sed dicinms Angelum essc duo spirilus possinl esse in codem loco ?
in loco dininilive, el per dininilionem Concedo cum Docloribus quod non et :

operis : quia scilicet opus nec ex partc hoc proptcr confusionem opei"ationum,
efticientis, ncc ex partc eirecti, refertur non propter obsistcnliam naturae ad lo-
extra locum in quo esl per consequens : cum corporalem, (juia illum non replent.
igitur intelligitur inlra hunc locum esse Ad noc quod objicilur contra hoc, di-
substantia opcrans : et hoc est quod dicit ccn(him quod Dei o[)eratio operans, non
Damasccnus, quod ita est hic, quod non potcst confundi, ncc discerni : confundi
alibi. non potcst, quia ipsa cst esscntia ope-
rantis distinctanulli commiscibihs : dis-

Aii I, 2, 3 His habitis, patet rcsponsio ad tolum cerni auteni non potest, quia non refcr-
^' *
hoc quod sccundo qusesitum cst dc hjco tur ad hunc locum, ut distinctio loci po-
Angeli proeter ullimum. natur ex parte sui opcrantis, sicut in aliis

Ad 6.
Et ad hoc diccndum cst, quod licet quae creata sunt : sed potius uno modo
opus Dei diflmiatur cx partc operis ope- se habct ad quemhbet locum, hcet non
rati, et super quod opcratur Deus ut : eodem modo se liabeant loca et locata
est homo vel anima tamen opus ope- : ad ipsum in eis operantem : et per hoc
rans non diflinilur quia hoc est sub-
: patet solutio ad omnia objecta praetcr-
stantia Dei, ct cst ubique sicut et ipse : quam ad ulrum impediantur in
hoc,
Angcli autem opera et cx partc sub- quantum sunt spirilus, vel in quanlum
stantiae opcrantis, et ex paitc operis sunt creati. Et dicendum ad hoc quod Ad
operis operati, ct ex pai'te ejus super impediuntur in quantum sunt spiritus
quod quod operatur, in loco
vcl circa creati quia sic habont csscntiam hmi-
:

difliniuntur et non refcrtur locus ad

: tatam, quae non potest referri ad opus in
ipsum sccundum quantitatem majorem omni loco.

E. Quod Deiis inhahitator est quorumdam nondum cognoscentium Dcum^ et non

quorumdam cognoscentium.

Illud quoque mirabile est, quia ut ait Auguslinus in eodeni : Deus est

inhabitalioquorumdam nondum co^noscentiumDeum, et non quorumdam

cognoscentium Deum. llli enim ad templum Dei non pertinent, qui cogno-
scentes Deum, non sicut Deum gh^rificant. Ad templum Dei pertinent par-
vuli sanctificati sacramento Christi, et regenerali Spiritu sancto, qui non-
dum vaient cognoscere Deum. Ergo quem poluerunt illi nosse nec habere,
isli potuerunt habere antequam nosse. Beatissimi autem sunt illi, quibus
est Deum habere, quod nosse '. Ilic aliquatenus aperit Augustinus quomo-

* S. AuGUSTiNus, In eadem Epist. o ad Dardanum, paulo inferius.

 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, F. 249

do Dcushabilet in aliqiio, id est, habeatur : cum videiicet ita est in aliqiio,

ut ab eo cognoscatur et diligatur.

Hoc enim non videtur ; quia parvuH goiutio.

non cognoscunt.
ARTICULUS XV.
Et ad hoc dicendum, quod convenit
An parvuli pertinent ad tcmplum Dei ? eis per sacramenluni, non ex usu gra-
tiae, sed ex habitu : et hoc vocat munus
Spiritus sancti, non usum, quia usus es-
Deinde quoeritur de hoc quod dicit : se non potest nisi existente usu hberi
uAd iemplum Dei pertifient parvuli,eic. » arbitrii.

F. Quomodo Deus totus ubique sit per essentiam, non potesi intelligi ah humano
sensu.

Ex praediclis patet, quod Deus ubique totusestper essentiam,et in San-

ctis habitat per gratiam. Cumque superius, licet tenuiter, ostensum sit qua
ratione dicatur liabitare in quibusdam, nunc offlagitaret ordinis ratio id
etiam assignari, quomodo ubique per essentiam, et totus sit nisi hujus :

considerationis sublimitas atque immensitas, humaucD mentis sensum om-

nino excederet : ut enim ait Chrysostonus super epistolam ad Ilebrseos :

Sicut multa de Deo intelligimus qua3 hjquipenitus non valemus, ita multa
loquimur qucc intelligere non sumus idonei. Verbi gratia, quod ubique
Deus est scimus et dicimus: quomodo autem ubique sit, intellectu non
capimus. Item quod est incorporea qua^dam virtus quse estomnium causa
bonoruni scimus, quomodo autem vel quoe ista sit, penitus ignoramus '.

in verbis istis hoc intelUgitur quoad

: et
spirituaha qupe Deus in quahbet creatura
Divisio TEXTus. opcratur, quse superant vires humanas
ad cognoscendum. In secundo, ponit di-
minulam expositionem quorumdam, ibi,
« Ex prsedictis patet, quod Deus ubi- G, « Quidam tamen immensa, etc. » In
que, eic. » tertio,facit quamdam quaestionem,Utrum
Ilsecest tertia pars istius primcne parlis, inquinari possit sordibus eorum in qui-
et habet tria capitula : in quorum primo bus est ? ibi, 11, « Solet etiam ab eisdem
ostendit quoddaminintelhgibilecontineri quaeri, eic. »

' S. JoANNES CiiRYsosTOMUs, Homilia 2 super epist. ad Hebra^os.

250 D. AlJi. MAG. ()\\\). FRyED.

G. QuuruDulani opinio, qui piijpsumunt oslendcre quomodo Deus uhique sit per
essenliam, polentiam, priesentiam.

Qiiidam laiiien iiiimonsa in^cnio siio meriti prcesumentes, hoc ila fore
intelliyendiim Iradiderunl, quod Deus ubiquc per essenliam esse dicitur :

non quod Dei essentia proprie sit in omni loco, et in omni creatura : sed
quia omnis nalura alque omne quod naturaliter est, in (juocumque loco
sil, per euin iiabet esse : et omnis locus, in quo illud est. lidem etiain di-

cunt ideoDeum ubique dici esse per pra?sentiam vel pcr potentiam, quia
cuncta loca sunt ei pracsenlia, et quic in eis sunl, nec ineisaliquid opcrari
cessat. Nain et i])saloca, et quidquid in eisest, nisi ipse conservet, mane-
re non possunt. In cis er^^o per subslantiam Deus esse dicitur, ut aiunt,
quiapor virlutem propria^substantice suai facit ut etiam loca sint, etomnia
quffi in eis sunt. Sed licet haec vera sintquffi asserunt in explanandis intel-
ligentiis pra^dictorum, in illis tamen verbisquibus dicitur Deusubique esse
per essentiam, plus contineri credendumest, quod liomo vivens capere non
valet.

II. Quod Deus cum sil in omnibus rebus, non tamen sordibus rerum inquinatur.

Solet etiam abeisdemquffiri, Quomodo Deus substantialiter insit omni-

bus rebus, et corporalium sordium inquinationiLus non conlingalur ?

Quod tam frivolum est, ut necresponsione sit diynuin, cum otiam spiritus
creatussordibus corporeis oliam leprosi vel quantumcumque polluti inqui-
nari non possit. Sol quoque radios suos sine sui pollutione efTundit super
loca et corpora non solum munda, sed etiam immundaacsordibusfoetentia,
quorum contactu homines et aliai quaedam res inficiuntur : solis vero radii
impolluti et incontaminati ea contiiigentes existunt. Non est ergo miran-
duin si essentia divina oinnino simplex et incommulabilis omnia replet lo-

ca, et omnibus crcaturis essentialiter inest : nec tamen cujusquam rei ' sor-

dibus conlaininatur vcl contingitur. Unde Augustinus in libro de

'
Edil. Joau. Alkaume, m.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, H, ART. IG ET 17. 231

Nalura boni : Cum in Deo, inqiiit, sinl omnia quse condidil, non
tamen inquinant eum illi qui peccant '. De cujus etiam sapientia

quic atlingit a fine usque ad finem foititer, dicitur : Allingit omnia

propter suam mundiliam, et niliil inquinatum eam incurrit
in ^. Ti-

ment quidam quod fieri non potest, scilicetne humana ciirne veritas et sub-

stantia Dei inquinctur, et tamen prffidicant istum visibilem solem radios

suosper omnes fa3ces et sordes spargere, et eos mundos et sinceros scr-

vari. Si ergo visibilia nonnulla ' a visibilibus immundis conlingi possunt,

et non coinquinari, quanto magis invisibilis et incommutabilis veritas! Po-
stremo respondeant, quid potius de Deo respondenduni existiment :
vel

quod nusquam per essentiam sit, vel quod ubique, vel quod alicubi, ita

quod non ubique '? Sed quis audeat dicere, quodnusquam divina essenlia

sit, vel quod alicubi, et non ubique sit. Si enim ita est alicubi, quod non
ubique : ergo localis est. Est ergo ubique tota qure continet totum, et pe-
netrat totum : qua^ nec pro sui simplicitate dividi, nec pro sui puritate

maculari, nec pro sui immensitate ullo modo comprehendi potest. Unde
Augustinus : Deus ubique est, cui non locis, sed actionibus propinqua-
mus ^.

ARTICULUS XVI. ARTICULUS XVII.

An Deus potest dici esse in loco ? Quomodo Deus inest omnihus et non
inquinatur ?

autem dubium circa primum,

Incidit
Posset etiam queeri, quaj sit causa,
quia Deus non videtur esse in loco, sed
potius esse locus, per hoc quod continet quod anima a passionihus cor-
afficilur

et salvat, ct ad ipsuniest motus cordium poris sibi conjuncti, sed non inquinatur :

et Angelorum. radii autem solares non afficiuntur, nec

inquinantur, sed tantum silualiter tan-
Sed ad hoc est dicendum, quod ipse ffunt Deus autem nec afficitur, nec in-
:

dicitur locus spiritualis ratione illarura quinatur, nec situaliter tangit, sed omni-
proprietatum : sed dicitur esse in loco hus inest ?

corporali in alia comparatione, quse su-

pra dicta est. Et ad hoc dicendum, quod unio natu-
Solutio.

1 S AuGUSTiNUS, Lib. de Natura boni, cap. fine ad finem fortiter, et disponit omiiia suavi-

29. ter.

* Snpiout VII, 24 et st>q. : Omnibux mobilibiis ^Edit. AUeaurae, munda.

J.

inobilior est sapicntia : allincjil uutem iibique * S. AiT.isTiNUs, I.ib. de Agone christiano,
propter suam munditiam.... N hil inquinatum in cap. 18.
eam incurrit... Ibidem, viii, 1 : AHvKjit ergo a ^ Ide.m, Lib. de Doctrina christiana, cap. 10.
232 D. ALU. MAO. ORD. PR/ED.

ralis iiilcr aniinain el corpus cst causa liciuntur, nec inquinantur. Deus autem
aireclus : quod aulcni non liabcl inale- nec unilur per naturam, nec materiam
riani coininuuein cuin corporc c.\ (jua liabel, noc situm : ergo nec aflicilur, nec
sit, liOBC est causa, quod non inquinalur. inquinalur, nec tangit situaliler : atlingit
Hadii aulcin ncc uniti sunt, ncc lia- tamcn pcr essentiam, praescntiam, et po-
bent materiain unain in gcnere polenliiE tentiam a liiu! usque ad finem fortitcr
ad inotuin et ad mutationem : sed tamen quoad elTectum, et dispunit omnia suavi-
determinantur situ pcr sc, si sunt corpo- ter quoad boni parlicipationcm, et dat
ra : vel per accidcns, si non sunt corpo- unicuique secundum suam capacitatem.
r.a : et ideo tangunt quidein : sed ncc af-

I. Quod Deus ubique sit, ei in omni tempore : non tamen localis est, non circum-
scriptibilis, nec loco, nec tempore movetur.

Cunique divina natura veraciter et essentialiter sit in omni loco et in

omni tempore, non tamen movetur per loca vel lempora, nec localis nec
temporalis est. Localis non est, quia penilus non circumscribitur loco,
quia nec ita est in uno loco, Neque dimensionem ha-
quod non sit in alio.

bet, sicut corpus, cui secundum locum assi^natur principium, medium, et

finis, et ante, et retro, dextra et sinistra, sursum et deorsum : quod sui in-
terpositione facit distantiam circumstantium.
Duobus namque liis modis dicitur in Scriptura aliquid locale, sive cir-

cumscriptibile, eteconverso, scilicet, velquia dimensionem capiens longi-

ludinis, allitudinis, et latitudinis, distantiam facit in loco, ut corpus : vel

quia loco diffinitur ac determinatur, quoniam cum sit alicubi,

non ubique invenitur : quod non soluin corpori, sed etiam omni
creato spiritui congruit. Omne ergo corpus omni modo locale est.

Spiritus vero creatus quodammodo est localis, et quodammodo non

est localis. LocaHs quidem dicitur, quia diffinitione loci terminatur : quo-
niam cum alicubi pra3sens sit totus, alibi non invenitur. Non autem ila lo-

calis est ut dimensionem capiens distantiain in loca '

faciat. Divina ergo
sola essentia omnino illocalis et incircumscriplibilis est : qucC nec locis
movetur aliquo modo, scilicet vel determinatione finita, vel dimensione

suscepta : nec teuq)oribus, sed affectu et cognitione movetur. Ilis enim

duobus modis, scilicet loco vel tempore, lit mulatio creatura) qua3 longe est
a creatore. Unde Augustinus super Genesim Deus, : inquit, omnipotens,in-

* Edit. Joan. Allcaume, loco.

 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, K. 233

commutabili a3ternitate, voliintate, veritate semper idem, movet per tem-

pus creatiiram spiritualem : movet etiam per tempus et locum creaturam
corporalem, uteo motunaturas quas condidit administret. rUim ergo tale

aliquid agit, non debemus opinari ejus sul)stantiam quia Deus est, tempo-
ribus locisque mutabilem, sive per tempora et loca mobilem, cum sit ipse

et interior omni re, quia in ipso sunt omnia : et exterior omni re, quia
ipse est super omnia : et antiquior omnibus, quia ipse idem '
est ante om-
nia: et novior omnibus, quia ipse ideni post omnia, scilicet post omnium
initia ^ Eccehic aperte ostenditur, quod nec locis, nec temporibus muta-
tur vel movetur Deus. Spiritualis autem creatura per tempus movetur,
corporalis vero etiam per tempus et locum.

K. Quid sit mutari secundum tempus ?

Mutari autem pertempus est variari secundum qualitates interiores vel

exteriores, qua) suntin ipsa re quse mutatur : ut quando suscipit vicissi-

tudinem gaudii, doloris, scientiae, oblivionis, vel variationem forma3, sive

alicujus qualitatis exterioris. Haec enim mutatio qua3 fitsecundum tempus,
variatio est qualitatum, qua3 fit in corporali vel spirituali creatura : et ideo
vocatur tempus.

naturam, etc. » In tertia, qusedam objicit

contra et solvit, ibi, P, « Ad hoc autem
solet opponi, etc. »
DIVISIO TEXTUS. In prima tangit tria, scilicet in genere,
quod Deus stabilis manens creaturam
movet per tcmpus et locum. Secundo,
c< Cumque divi)ia natura veraciter et quibus modis fit mutatio, ibi, I, § 2 :

esscntialiter sit in omniloco, etc. » « Duobus namciue his modis, etc. » Ter-
Ilic incipit secunda pars islius distin- tio, speciabter tangit de molibus Ange-
ctionis, in qua oslcndit Deum esse ini- lorum, ibi, L, « De mutatione vero loci
mutabilem motu eorum in quibus est. magna inter conquirentes disceptatio
Et dividitur inprima
tres partes. In versatur, etc. »
ostendit quid sit movens pcr tcmpus et
locum. In secunda autcm ostendit Doum
secundum tcmpus et locum esse immobi-
lem, ibi, 0, « Faleamur utique divinam

* In editione J. Alleaume deest idem. 26.

'^
S. AuGusTiNus, Lit). III super Genesim, cap.
 25i D. ALR. MAG. ORD. VW/F.D.

loco per j)rius et posterius et fpquivoce

convenit tribus, scilicct Deo, ct spiritui
creato, et corpoi-i : si enim dicamus
Deum essc iii hjco sumendo lationem
ARTICILUS XVllI. dicli a [)roprielale loci, tunc Dcus erit

a^quivoce in loco, ct Angclus, ct cor-

Utntm idnn sit esse in loco^ et esse locnle ? pus : quia Deus est in loco dando esse
et, Quomodo convenianl Deo, spirilui loco ct virlutem conlincndi : spiritns au-
crealo, el corpori ? tcm crcatus crit in loco per posterius,
quia scilicet ila cst in uno quod non in
aliis : corpus autem per se erit in loco
Incidil (lubium, Ulrum idem sit csse in cui assignainus principiumj medium, et
loco, el esse locale ? finem secundum locum. Si autem suma-
Videtur autem, quod sic : quia mus proprietatcm locati, cum dicimus
1 Locale esse non est nisi relationc loci Dcum esse in loco : lunc non convenit
ad locatum : et lisec relatio iinportalur, Deo proprie essc in loco, sed per trans-
cum dicilur, hoc est in loco : er^^o vide- lalionem, qua^ translatio lit a proprie-
tur, quod sint idemhaec duo. tate locati qua replct locum quia Deus :

2. Ilem, Iiitempore esse, est temporale rcplct spiritualitcr, non faciendo distan-
csse : ergo cum locus sit quanlilas mcn- tiam ut corpus, nec dislinctus in loco ut
surans extra, in loco essc non est nisi spiritus : sed per hoc quod non deest
locale esse. influendo esse loco et locato et omnes
Itcm, In tempore esse est quccdam virtutcs utriusque. Locale autem esse se-

partc temporis mensurari, ut dicit Philo- cundum Anselmum in i)/owo/o^io,estIeges

sophus ergo in loco esse, erit loco

: loci sequi : legcs autem loci sunt termi-
mensurari similiter ergo cum omne ta-
: nare locatum distinguendo et continendo
le locale sit quod loco mcnsuratur, crit extra, ita quod de locato nihil sit extra
idem locale esse etin loco esse. locum : et hanc legem scquitur ct spi-

3. Item, Locus cum non sit substantia, ritus creatus et corpus. Alia Icx est cir-

erit accidcns : accidens autem denominat cumscriberc secundum partes distantiae

id cujus est accidens : cum igitur locus et potestatis : ut pars locati sit in parte
non sit accidens nisi locati, ut videtur, loci, totum in toto
et et hanc legcm :

denominabit ipsuin : denominntivum au- soquitur tantum corpus, sed tamen dif-
tem illud irnportatur per locale : ergo vi- fcrontcr, ut supra per distinctioncm ha-

detur, quod idcm sit esse in loco et esse bitum cst. autem leges adhuc ha-
Alias

locale. bet locus, scilicet salvare, immobile esse

4. Item, Quidquid est in loco, loca- nisi forte per accidens, connaturalitatem

tum est in loco : sed quidquid est loca- habere ad locatum, et hujusmodi : de
tum in loco, locale cst : ergo quidquid quibus legibus non indigemus. Iiic

est in h)CO, locale est. Prima patet per Ad primum ergo dicendum, quod hoc Ad

se. Secunda probatur : quia locale esse verum est, quod leges localitatis, ut ita
nulli attribuitur nisi per hoc quod lo- dicam, non sint nisi ex relatione loci ad
catur in loco. In contrarium autcm est locatum scd non est eadem relatio loci,
:

totum quod habetur in Liitera : quia ut habitum est, ad omne quod dicitur
Deus est in loco, et tamen non est localis esse in ipso nec hoc verum est, quod
:

in loco. omne quod sit in loco, sit ut locatum in

loco locatum enim proprie non est nisi
:

SoLUTio. Dicendum, quod non cst idem corpus cum tamen spiritus creatus dif-
:

soiutio
in loco esse, et locale esse : quia esse in finitive sit in loco, et non locatus, nec
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, K, ART. 10 ET 20. 255

localis, nisi secundum quid, ut dicit in Ilem, Dionysius, in hhro de Divmis

Litlera. nominibus, loquitur de processionibus
Ad aliud dicendurn, quod hsec est bono convenientibus, quibus movet se et
falsa, quod in tempore esse sit tempo- procedit Dcus in omne quod est, secun-
rale esse : quia dicit Pliilosophus, quod dum uniuscujusque analogiam ad boni-
in tempore esse dicilur multis modis : tatcm suam parlicipandam i.
est enim nunc in tempore, ut substantia Item, llabacuc, iii, 13 Egressus : es in

temporis : et prius et posterius in tem- salutem populi tui. Et hujusmodi ssppe

pore, ut partes temporis : et multum et inveniuntur in sacra Scriptura, quod
paucum in tcmpore, ut passiones : sed egrcditur in Sanctis, et ambulat in San-
hoc verum est, quod in tempore esse ctis : et alia plura objectade hoc invcniri
sicut in mcnsurante, est temporale esse :
possunt supra uhi de incommutabiHtate
et similiter bene concedo, quod in loco est disputatum '.

esse sicut in mensurante, est locale esse :

sed per hoc non habebitur, quod esse Dicendum cum Boetio, quod
SoLUTio. soiutio.

quocumque modo in loco, sit esse locale. ipse stabihs manens dat cuncta moveri :

Ad ALiUD dicendum, quod locus est et ubique ubi legitur, quod movet se,

accidens non per essentiam existens in vel procedit, vel ambulat, referendum
locato, sed in h^ante : est enim locus est ad elfectum, quia Sanctos facit pro-
secundum essentiam suam superficies cedere in se, vel creaturas prolicere,

corporis amhientis et includentis ahud vel ambulare : aut ad assumptam crea-

corpus : sed etsi denominaret locatum, turam.

non oporteret, quod denominaret esse
quod est in loco quia non est ideni :

esse in loco, et esselocatum, ut hahitum

est. ARTICULUS XX.
Ad aliud dicendum, quod hsec propo-
sitio falsa est, Quidquid est in loco, est
An omnis mutatio fit in loco, vel
locatum in loco, nisi intelligatur de eo
tempore ?
quod est in illo primo et per se.

Deinde quseritur de hoc quod dicit, ihi,

ARTICULUS XIX. « His duobus modis, scilicci loco vel
iempore, fit mutaiio, etc. »

An divina esseniia omnino illocalis ct Isti cnim duo modi omnino sine arte
incircumscriptibilis esi et immobilis ? videntur accepti : quia
Temporis motus nullus est quia
1. :

tempus non est motus, nec subjectum

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, motus, sed potius proprietas non er- :

ibi, I, § 2 « Divina ergo sola essentia

: go omne quod movetur, in tempore mo-
omnino illocalis et incircumscriptibilis vetur.
est, elc. » 2. Tempus per se est passio mo-
Item,
Hoc enim videtur falsum. Dicit enim tus localis, ad quem refertur ut accidens
Augustinus ad Orosium, quod Deus mo- sive proprietas, et ut numerus et mensu-
vet se sine loco et tempore. ra : ad alios autem motus non refertur,

* S. DioNYsius, Lib de Divinis nominibus, * Cf. I Sentenliarum, Dist. AIII.

cap .").
 230 D. ALB. MAG. ORD. PH.^ED.

nisi sicul mnnei'i]s et mensura : crgo intelloclum anto motuin localem ct ante
non (lehet dividi conlra molum localom. tcmpus quod cst mensura ipsius, sicut
'>]. Tcmpus dividilur in partes
Itcm, prohavimus supra et sic cessant om-
*
:

qucC accipiuntur in motu locali, uL men- ncs ohjcctioncs. Qualc autem sit illud
ses, et dies, ct annos : non autcm dividi- tcnipus, et utrum continuum aut non,
lur in partcs qu» sint acceptae secun- ihi rcquiratur.
dum partes motus allcrationis, ut di-
catur una pais tcmporis tanta, quanta
lirec pars altcrationis vel augmcnti :

ergo videtur, quod nihil dicat.

ARTICULUS XXI.
Soiutio.
SoLUTio. Diccndum, quod Augustinus
hic largc accipit motum, secundum quod A7i Deus omnibus non inchcsus,
esl in
distinguitur motus ex potentia mohilis, et extra omnia non exclusus ? et, Quo~
quae se habet ad motum quocumque modo dicilur Deiis novus et an-
modo. tiquus ?
Et ut hoc melius intolligi possit, di-

cendum quod dupliciter distinguitur mo-

tus, scilicet ex parle secundum mohilis, Doinde qureritur de hoc quod dicit,

quod nos dicimus, quod motus alius de ibi, ], sub linem : « Ipse esi i^iterior

non subjecto ad subjectum est, et alius omni quia in ipso sunl omnia, otc. »
re,

de subjecto ad sul)jectum est quando- : Ab hoc enim loco accipitur illud di-
que distinguitur pencs torminum ad ctum, quod est intra non inclusus, et
quem est motus, et in quo nihil plus cst quod non exclusus. Et vidotur
cst extra

de motu : ut cum dicimus, quod motus esso impossihile, quod simul sit intra,
specics sunt sox, scilicet gcneratio_, cor- et non inclusus, ot hujusmodi.

ruptio, alteratio, augmentatio, diminu-

tio, secundum locum mutatio. Ex
et Sed dicendum, quod hoc dicitur idoo,
parte autem suhjecti distinguitur adhuc quia ipse non scquitur leges loci, noc
duplicitor sicut cum dicimus, quod est
: est in loco ut locatum, sed potius ut
motus secundum potentiam ad ubi tan- prsesentia sua^ suhstantioe inlluons om-
tum, et est motus secundum potentiam nihus esse et posse et oporari : ot cum
ad ul)i et ad formam : ad uhi tantum ut nullam rom sit accipore extra quam non
in coelo, ad ubi et ad formam ut in elo- sit alia, ideo non sic erit intra, quin sit

mentis ot elementatis. IIoc modo dis- extra, et sic de aliis.

tinguitur liic motus, quando dicitur Anliquior autemdicit durationem aeter-

mohilealiquid sccundum locum,etaliquid nitatis, novior autcm novitatom offe-

secundum, tcmpus quia aliquid cst : ctuum et inlluentiarum : quia in se non
quod hahot potcntiam ad uhi, sicut om- est dicendus novus, quia novum est

ne corpus quantum est do se et hoc : quod quanlum ad suum initium est pro-
dico proptor ccelum empyroum, quod pinquum et Scriptura dicit, quod non
:

quidam ponunt immobile quoddam au- : erit in tcDeus rccens : et supra habui- ^

tem mobile ost secundum solam potcn- mus, quod non est novus \ Vel potest
tiam vicissiludinis alicujus forma} in dici novus proptor novitatem et recen-
ipso : et illud tompus quod monsura
est tiam suse virtutis, quam ab seterno
hujus vicissitudinis, ost per naturam et habuit.

* Cf. I Sententiarum, Dist. III. ' Cf. I Sententiarura, Dist. IX.

2 Psal. LTxx, 10.
 IN 1 SENTENT. DIST. XXXVII, L, ART. 22. 257

L. Opinio quorumdam qid dicunt spiritus crcatos non movcri loco, nec esse
locales.

De mutationc vero loci inagna inter conquirentes disceptatio versatur.

Sunt enim qui dicunt nullum spiritum aliquo modo posse mutari loco, ab
omni spiritu locum universaliter removere volentes quoniam secundum :

dimensionem tantum et circumscriptionem locum constareasserunt, atque

id solum esse locale, vel in loco esse dicunt, quod dimensionem recipit, et

distantiam in loco facit. Et hoc dicunt Augustinum sensisse, mutalionem

temporis tanturn spirituali creatura? tribuentem : loci veroettemporis, cor-
porefle.

veatur, quarum una est haec Nihil :

motum per locum transit in spatio prius

majus se, quam minus, vel aequale :

ergo si indivisibile movetur per spatium,

ARTICULUS XXII. transit prius minus, vel sequale, quam
majus : sed impossihile est transire mi-

Utrum Angelus moveatur secundum nus, quia sic aliquid esset minus indivi-

locum ? sibili : ergo transibitaequale : sed aquale

est indivisibile : ergo accipit spatium per
indivisibilia : sunt autem in quanto-
Deinde qugeritur de hoc quod dicit : cumque spatio infinita indivisibilia : et

(.<.
De mutatione vero loci, seu secundum infinita in non contingit
tempore finito

locum, magna inter eonquirentes , etc. » transire ergo in quantumcumque longo

:

Ilic enim cadit quaestio de motu An- tempore finito non movebitur per spa-
gcli, quam divido in tres partes, ut ma- tium unius palmi, vcl medietatis pal-
gis difncultates ejus elucidentur. mi cum igitur Angelus sit indivisi-
:

Primum crit, An movctur secundum bilis, videtur esse immobilis secundum

locum ? locum.
Sccundum, Qualiter movetur secun- 2. Item, Moveatur Angelus ex a in b :

dum locum? transibit ergo spatium quod est in medio :

Tertium, Utrum motus ejus sit in quidquid autem movetur, partim est in
tcmpore, vel in nunc? termino a quo, et partim in termino ad
quem quod autem : est partim et partirn,
Ad Primum proceditur sic : secundum quantitatem ergo
est divisibile :

1. Philosophus antc finem sexli Physi- Angelusjam esset divisibilis secundum

corum, ponit rationes ad hoc quod indi- quantitatem, quod falsum est ergo est :

visibile sccundum quanlitatem non mo- immobilis.

XXVI 17
2") 8 I). A\A\. MA(i. ORD. PRyED.

•i. ItcMii, Dicil Philosophus, quod so- beturalicui, nisi pcnes se haheat poten-
luni ossct indivisihilis niolus, si h'm[)us tiam ad illum actum : motusautom aclus
essel ex ipsis nunc : sotlnon est tcnipus quidam osl : orgo non deholur alicui,

ox ipsis nunc : erj^o motus non est indi- nisi [)onos quod ost [)otentia ad aclum
visibihs ahcujus. illum : non auttni [)ossumus dicere,
i. Item, Dotur movcri per spatium ; qualitor pones Angolum sit potentia ad
ergo iu uiinori otit iu parle spatii, (juam motum naturalom rectum : quia siccsset
in toto : erj^o quanlumcumque parvum: gravis, vol lovis: ergo si [)enes eum est
spalium acci[tiatur, inminori spatio erit, potontia ad motum, ille crit'processivus :

quod movetur tardius iUo sedomni mo- : potontia autem ad motum illum complc-
hili secundum hjcum est detcrminare in tur in organis qua? sunt pedes, vel alse,

spatio cequale sihi : ergo in spatio indi- vol ponnulae in nalatilihus, vel annuli in

visihili quod est cequale in divisihili, pos- omnia ahusio est po-
roptihilihus, qua;

sibile osl aliquid in parte spalii cssc, nere in Angelo ergo ipse non movotur.
:

quando illud ost in toto : ergo incHvisihile 7. Item, in omni oo quod movetur,

divi(hlur, quod ost impossihilo ergo in- :

aliud est movens, et aliud motum ergo ;

divisihile non movetur. si Angelus niovotur, aliud erit movens,

Si forle tu dicas, sicut communiter hoc ot aliud motum duo vel impossi_
: et haec

volunt evadere, quod Pliilosophus loqui- bile vol diflicile est invenire in Angclo :

tur de indivisihili quod hal)et positionem ergo vidolur, quod non movetur.
in continuo quia hoc connaturale ost:
8. Itom, In omni oo quod mohile est

quodammodo S[)atio : et ideo de illo te- localiter pra,'ter solum motum circula-

nent istae rationos : 'Angclus autem non rem, osl etiam potontia ad alios motus
sic est indivisihilis : ot idoo non tenont omnes quosdam, et prsecipuead gone-
vel

de ipso. CoNrRA : Aut istee rationes con- rationom sed in Angolo non est sic
:
:

cludunt de indivisihili secundum quod ergo non est mohilis sccundum rectum
Jiahet positionem in continuo, aut secun- motum, qui est descendere de cceIo, et
dum quod ost indivisihilc tantum, aut ascondere, et hujusmodi.
secundumutrumque. Siprimo, vel ultimo 9. Itom, Nullum mohile per naturaia
modo ergo secundum hoc possetmoveri
: esl niohilo ad loca contraria, ol locuin
unitas quia ilia non habet positionem
: incorruptihilium et corruptihilium corpo-
in continuo, nec est indivisihile hahens rum. Veritas hujus patet quianihil mo- :

positionem in conlinuo hoc negalum : et hilo por naturam movotur sursum et deor-

estadhuc plus a Philosophis, quam quod sum, ot niliil immohile motu voluntario
mobile sit punctum : ergo patet, quod movetur ad locum contrarium naturae
illa solulio nulla est. suae, sed ad locum in quo natura sua con-

Item, Mirum est, si vis est in hoc quod servatur: unde volatilia non moventur
punctum liahot positionem in continuo, sursum in ignem, vel ad locum solis nec :

quod l*hiloso|)lii nullam ralionem accopo- natatilia egrodiuntur in siccum : ergo si

runt pcnes hoc probandi, quod indivisi- Angelus ost mohilis, ipse non movehitur
hile non movetur: sed omnes rationes nisi ad locum suae naturae congruenlem
adducuntur penesrationem indivisihilila- et ille est ccelum ompyreum in gcnore
tis. corporum : ergo numquam movctur ad
o. idom rationihus communibus
IIoc nos in terram.

probatur sic Omnis motus est propter : Sed contra hoc sunt auctorifates
1. sedco
indigentiam Angelus autem, beatus prae-
: omnium Sanctorum, praecipue Dama-
*l
cipue, nullam habet indigentiam ergo : sceni lihro I, cap. 17,ubi sic dicit : Ange-
non movetur. lus quidem velocitate naturae, et quia pa-
<). Ttom, Xullus actus por naturam de- rate et cito pertransit, diversis in locis
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, L, ART. 22. 239

operari dicitur. Si ergo pcrlransil : ergo bihum ut cum dicitur, punctum est cui
:

movetur. pars non est Angolus autem licet sit in-

:

Itcm, idem Ubique confestim inve-

:
divisibilis secundum quantitatem, tamen

niunlur ubicumque divinus jusserit nu- illa indivisibilitas ost consequens esse
tus, naturue agilitate '. Mulla ctiam alia suum, et non dicitur essentia: et ideo

facile est inducere, et hic habentur quee- potest habere motum secundum aliam
dam satis expressa. considerationem sui esse, scihcet in quan-
2.Per rationeni aufem objicitur sic :
tum est ipse substantia spiritualis, cujus

Nihil habens potentiam nullo modo potcntia vincit omno prohibens : et hoc
multiplicabileni in medio et secundum vocat Damasconus « velocitatem natura)

essentiam non existens ubique, operari ejus : enim distantiam spatii, ita
» vincit

potest nisi ubi ipsum est : Angelus est quod motus suus non est proporlionatus
talis substantia : ergo non operatur nisi spatio : et vincit distantiam temporis, ita

ubi ipse est. Probatio secundse : quia quod molus suus non est proportionatus
prima per se notaest: Angelus est sub- tompori, nec monsuratur tempore et :

stanlia defmita in loco, ut probatur liic vincit obsistons spissuni et rarum, ita

in Liltera. quod motus suus est per omno plenum

Item, Angelus habet potentiam sub- sivo rarum sive densum, ac si esset va-

stantice intellectualis cujus non suscepti- cuum, nihil resistens moventi, vol moto,
bile cst mediuni quod est inter ccelum et et hunc motum dicimus osse supra na-

terram, quia hoc est corpus inanimatum. turam, non contra, vol infra naturam :

Inde proceditur sic : Angelusnon opera- et per hoc patet solutio ad tres primas

tur nisi ubi est : sed in diversis locis ope- rationes.

ratur non simul, sed sucessive, ut dicit Ad aliud dicendum, quod videtur .
^ ^
Damascenus ergo in diversis locis suc-
:
mihi quod solutio illa non solvit quia :

cessive est hoc autem est moveri per

:
absquo dubio non est illa intontio Philo-
locum, vel consequens motum localem :
sophi, quam illa solutio prsetendit.

ergo Angelus movetur localiter. Ad aluid dicendum, quod non semper .^^
motus est propter indigentiam, sod quan-
SoLUTio. Dicendum, quod Angeli mo- doque ost ad potentise demonstrationom,
0.
ventur localiter, ut dicunt Sancti, etiam sicut frequonter currunt cursores : et

quidquid contingat de dictis Philosopho- quandoque est ad obsequii ostonsionem,

rum. sicut miles nuUo modo indigens, loetam
Ad PRiMUM autem quod contra objici- accipit occasionem movendi se in servitio
etg.
tur, dico quod bene verum est, quod in- regis, quo noc est indigentia regis
in

divisibile de cujus esse est indivisibihtas quandoque nec militis, sed rex occasio-
ipsa, est immobile secundum locum, nec nem dat militi, et milos ostendit obse-
ipsius est locus : quia, sicutdicit Philoso- quium. Possemus tamen dicere, quod
phus, neque unam differentiam inveni- est proptor indigentiam nostram, vol ad
mus loci puncti et ipsius puncti. Quod merendani gloriam quam ante meritum
etiam de esse unitatis et puncti sit indi- acceperunt.
visibilitas, patet ex hoc quod utrumquo Ad dictum autem Philosophi dicen-
secundum esse suum, principium est dum, quod ipse non intendit de motu su-
quanti et terminus et hoc non posset :
permundano, sod naturah, et processivo.
esse nisi indivisibihtas esset de consti- Ad aliud dicendum, quod potentia ta- , ,
g

tuentibus ea secundum rationem, et ideo lis data est Angelo in creatione naturse
etiam diifmiuntur per rationem indivisi- suae.

S. J. Damascenus, Lib. II, cap. 3.

 260 1). ALH. MAG. ORD. VnJED.

Ad 7. Ad ALiun (licenduiii, quod verum est

de motu nalurali et processivo, el non do

isto qui supcMinundanarum cst suhstan-
tinruin. AKTICULUS XXIII.
Ad 8. Ad Ai.ii I) dicenduin, quod in Anj^elo
osl voluntas movens : et id quod est An- \)i Anr/clus niovcnlur sccuiiduui locum
gclus, cst motuin : sicul in animali cst /rauscuiido spalium ?
anima movcns, et corpus motum : ct

idco liabct divcrsilatcm moventis ct

moti : potcst cnim csse movens forma, Secundo quaeritur qualilcr movelur
1.

et motum materia, ut in igncascendcnte : sccundum hjcuin utrum scilicet trans- :

ct hoc per accidcns : quia ig-nis actu eundo spalium, vel non ? '

ignis existens, non locum nisi

est extra VA op[)onitur sic :

per accidens : et hanc potcntiam com- 1. Onmc quod transit dc cxtremo

plcre asccndcndo potcst forina substan- ad cxtrcmuin : aul transit per mcdium,
tialis ad quod potcntia datur proptcr aut manct in uno extrcmo et gcncrat sc
indigcntiam, licct aclus sinc indigcnlia alio in vcl siinilc sibi, aiit est simul in
quandoquc excrccatur, extremo ct exlremo. Constat autem, quod
^j g
Ad aliud diccndum, quod intclligilur secundus modiis ct ultimus sunt impossi-
in his in quibus idcm motus cst ad for- bilcs Angclus cniin non generat alium
:

mam ct ad locum, sicut in gravibus vel Angclum, necAngclus cst Jiic et ibi, quia
lcvibus :movens est gcne-
quia in illis si id quodest ibi sit extra quia est hic,
rans, vel non prohibcns sivc non rcmo- Angclus cssct cxtra seipsum, quod im-
vens impedimcntum sicut lapis descen- : possibile est : ncc polest quod dici
dit, qui est super columnam remota co- sit ubique, quia lioc jam improbatum
lumna. Sed in Angclo non est talis mo- est, ct in Litlera dicitur contrarium :

tus, sicut patct ex prius dictis quoniam : crgo dc hoc loco non vcnit illuc nisi pcr-
sicut potcst habcri a Philosopho in VIII transcundo spatium.
Physicorum, ideni est generans et mo- 2. Ilcm, Damasccnus quod cum dicit,

vens sccundum locum per hoc cnim : est in tcrra, non est in coelo. Aut ergo

quod generans dat gcnerato formain vcnit transeundo, aut non. Si non trans-
suam, datci ctiam omnia accidcntia for- eundo et cuni cst hic, non est ibi
: :

mam illam conscquentia et praecipuum : oportet quod generetur hic. Si autcm

intcr illa accidcntia est motus localis et : transcundo tunc habeo :proposilum,
idco si gcnita cst aliqua rcs extra locum quod petransit mcdiuin.
suum, proptcr aliquid detinens eam, rc- Si forte tu dicas, quod movctur ad mo-
moto detinentc, rnovetur pcr se ad lo- dum nostri intellectus qiiia est dc hoc :

cum, tamcn molus est a gcncrantc

qui quod est uilra mare, ct statim de Jioc
primo, quod dcdit ci spccicm ct accidcn- quod est in Colonia, vel alia civitate,
tia specicm conscqucntia. praitcr hoc quod transeat per omnia mc-
dia hoc nihil est
: qiiia nos non qua?ri- :

mus de motu intelligcntife per inlclligi-

bilia, qui non est motus substantiae, sed
conversio intcllectus supcr id quod habet
apud se : et quia ulrumque conjungitur
intellcctui sine medio, scilicct id de quo
cogitat ultra marc cxistente, et id quod

'
Cf.I P. Summ.theoI.B.Alberti,Q.74,Art. 1.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, L, ART. 23. 2ni

cog-itat in Teutonia existcns, ideo potest est in termino ad quem Angelus move-
:

se convertere super hoc et illud, proeter tur per mcdium, ut tu dicis : ergo par-
hoc quod pertranseat media : sed nos tim est in termino a quo, et partim in
quoerimus de motu angclicse substantioe, tcrmino ad quem sed omne : tale est di-

quaj venit de loco ad locum : unde patet, visibile ergo Angelus est
:
divisibilis,

quod nuUa est ista responsio. quod aperle falsum est.

Si forte velles dicere, quod distantia 2. Item, Omne quod movetur per me-

quidcm distantia est, sed non cst ei di- dium, cilius esset in medio, quam in ex-
stanlia, sicut quidain dicunt, et ponunt tremo ergo Angelus citius esset in me-
:

exemplum : sicut si inter coelum etterram dio, quam in extremo, quod falsum est

essetvacuum, tunc centrum esset imme- quia dicit Damascenus, quod confestim
diatum circumferentise. Contra Vacuum :
invcniunlur ubicumque divinus jusserit
illud : aut relinquit distantiam loci sed nutus.
privatam onmi locato : aut nihil ponit.
Si dicas, quod nihil, tunc nihil est quod SoLUTio. Sine praejudicio loquendo di- Solutloi

dicis : quianec erit distantia, neccircum- co, quod medium, et quod me-
transit
ferentia, nec cenlrum, nec aliquid : si au- dium cst distantia, sed non sibi, eo quod
teni relinquit distantiam inter extrema, virtute movendi vincat eam. Et hoc
tunc falsum tu ponis, quodcentrum esset possumus videre per simile. Dicit enim
immediatum circumferentitC. Philosophus antc finem VIII Phijsico-
3. Item, Videtur impossibile quod rum, quod infinita omnis potentia, sicut

distantia sit, et non sit sibi distanlia : quia magnitudino ct multitudo, excellens est
quod simpliciler est, ad nihil potest com- omne finitum : ct ideo demonstrat ibi,

parari respectu cujus non sit : dicit cnim quod si essct potentia movcns infinita,
Philosophus, Quod in se est substantia, quod moveret motum quem influit ipsi
respectu nullius et in nullo potest esse mobili in nunc nos autem non possu-
:

accidens : et quod est aliquid in actu, re» mus dicere potentiam Angeli infinitam
spectu nullius potest esse nihil in actu esse simplicitcr, sicut nec essenliam ejus
illo. dicimus infinitam : sed dicimus eam non
4. Item, Sint duo termini, scilicet a et finitam proportione alicujus corporalis
B, etmovealur Angelus ex a in b. Divi- potcntiee moventis : et ideo si corporalis

datur autem a b in c. Inde procedo sic : infinita vinceret spatii distantiam, multo
Angeli motus est in b ergo in tolo b : magis dicemus vincere ipsam potentiam
quiescet post motum, et erit in motum Angeli et ideo dico, quod transit spa-
:

esse : ergo necessarium est si movetur, tium indivisibiliter et sibi efficitur totum :

quod moveatur autem est medium in c : c spatium sicut unum indivisibile : quia
spatium ergo movetur in medio
: crgo : motus ejus est ad voluntatem dictum :

falsum est quod dicis, quod distantia non est enim supra, quod ipse mobilis est qui
sit sibi distantia. habet in voluntatc transitum sui motus,
5. Item, Quidquid in aliquo in quo et in potestato ad remotum vel ad pro-

primo est in motum esse, necessario ac- pinquum Concedimus igitur

aequaliter.
cipitur ante hoc in moveri, sed Angelus primas rationes probantes, quod transit
cum est in terra, accipitur ut in quo pri- medium licct transeat ipsum ut indivi-
:

mum est in motum esse : ergo quidquid sibile unum rcspectu potcntise movenlis.
est de spatio ante hoc in illo, est ut in Ad hoc autem quod contra hoc oljjici- Ad 2 et 3,
ad object.
moveri : ergo movetur per medium. tur,quod non sit sibi distantia respon- :

Sed contra : deo, quod cst distantia quidem semper,

1. Omne quod movctur pcr mcdium, sed non facit eum distare de motu, pro-
r
partim cst in tcnnino a quo, cl parlim plci' vicloriam potcnlise movcnlis : ct boc
 2(;2 n. ALB. MAC. OHI). PH.™.
bone conlinyil iu niullis, sicut jani di-
cluni esl de viitulc inlinila movenle per
dislans, quae necessario vincit uiodiuni
vdocitale n)otus. AmiCULUS XXIV.
.\d 4 el 5.
Ai) noc auteni quod objicitui', quod
est niolus ex a in n, et dividalur in c : A/i molus Angell sit in tempore,vel
dico, quod non liabct locuni liic : quia iu nuiic?
tales denionslraliones non habenl locuni
nisi in Jiis niolibus tanlum, in (juihus
potcslas moventis et quanlilas mohilis molus Anyeli
Teitio (piaMilui, Ulruin
et dislantia spalii sunt proporlionala : sit in temporc, vel in nunc?

hoc autem non est hic, et ideo non habet Et videlur, quod in tempore quia :

locum. 1. Omnis motus hahot prius et poste-

A.| object.
1 et i.
Si autem tu oiijicias forlem ohjectio- rius, ut partes essenliales sibi : omne
nem, quod secundum hoc erit simul in prius et posterius est in lempore : ergo
motum esse, et a quo movetur, et in molus Angehestin tempore.
moveri, sicut prohat secunda ohjectio : 2. llem, Omnis motus est de numero

dico sine praejudicio hoc non esse verum : successivoruin omne autem successivum
:

quoniam simul accipitur secundum ra- liahet esse in partibus, quarum una est
tionem eorum quae dicuntur esse sinml : post aham ergo molus Angeli tale ha-
:

aUter enim dicuntur esse simul matiie- bet esse omne aulem quod habet tale
:

matica secundum locum, inter quorum esse, est in tempore ergo molus Anj^eli
:

ullima nihil est medium : et ahter dicun- est in tem[)ore.

lur esse simul naluralia, ut quorum ul- 3. Itein, Dicit Avicenna iii Su//icieidia
tima agunt et patiunlur ad invicem. Si- sua, quod molus est exilus de polentia
mihter eliam dicilur in temporevel men- ad actum in tempore continuo, non su-
sura ahter simul : ct idco non dico, quod hito ergo et motus Angeh est hujusrno-
:

Angelus moveatur intempore, ut patehit di : ergo est in tempore.

in sequenli articulo, sed motus est in 4. Item, Aristoteles in terlio Phijsico-
nunc et possum dicere, quod prohahi-
:
rum : IMotus est endelechia existenlis in
lius miiii videtur, quod a quo est molus, potentia secundum quod in potentia est
et per quod est molus, et in quo est in ergo motus habet esse permixtum cum
motum nunc sese conse-
esse, sunt tria potentia. Aut igitur respectu cjusdem ha-
quentia et tunc non sequitur ahquod in-
: bet actum et potentiam, aut respectu di-
conveniens quia tunc non erit simul
: versorum. Si respectu ejusdem : ergo se-
moveii et molum esse et est tunc dare : cundum idein est potentia et aclus, quod
nunc in quo movetur, et nunc in quo non potest esse : ergo rehnquitur, quod
quiescit et tamen illa tria non faciunt
: sit haic duo respectu diversorum : actus
quantitatem nisi forte discretam, quae ni- igitur erit secundum quod est via in
hil hahet medium : et non exigitur ah- actum, quia via in ahquid, attingit illud
quid probandum, nisi hoc forte tantum, in quod est via et hoc dicit Commenta-
:

quod nunc possint se consequi iu motu tor super III Metaphijsicx, quod motus
Angeh, ut prohahitur in sequenti quae- dicitur ens, quia est via ad verum ens :

stione. Et per hoc paletsolutio ad prima et secundum quod est ex

potentia erit
objecla. aho quodam quod abjicit abjicere au- :

Ad id quod contra objicitur, respondeo tem et accipere non sunt simul, sed re-
quod illa objectio et sequentes non te- spectu diversarum partium temporis :

nent in eo quod virtute movendi vincit ergo videtur, quod nullus molus possit
distantiam medii. esse in nunc.

I
 IN I SENTENT. DIST. XXXVIT, L, ART. 24. 263

5. Ilem, Detur, quod sit in nunc : con- per conlradiclionem in quibus non est
tingat autem aliuni Angelum fortiorem medium boc dicunt quidem, sed non
: et

moveri super idem spatium ergo cum : probant tamen pro simili adducunt, ut
:

velox dividat tempus, in minori quam probentsimul Angelum moveriet motum

in nunc movel)itur ille per spatium esse.
illud ergo est accipere minus indivisi-
: Pro eis autem potest objici sic : Sicut
bili, quod est impossibile ergo ut prius. : se habet ens simpliciter ad cns secundum
(). Ilem, Conli'a hoc quod suppositum quid, ita se habet generari simpliciter
est supra, objicilur sic : Dicit Pbiloso- ad generari secundum quid sed ens :

pbus, quod inter qua?libet duo indivisibi- simpliciter opponitur non enti simpliciter,
. lia alicujus generis est accipere composi- et ens secundum quid opponiturnon enti
tum in eodem genere et lioc est scri- : secundum quid : ergo cum generatio se-
ptum in commento super VI Physico- cunduni quid sit ex non ente secundum
rum : licet etiam innuaturex littera libri, quid, ut albuni ex non albo, quod tamen
quod inter duo puncta est linea, et inter est aliquid : generatio simpliciler erit ex
duas lineassuperficies, et inter duas su- non ente simpliciter, et sic generatio est
perlicies corpus : cum enim non sit ter- mutatio ex nihilo : inter nihil autem et
minus sine terminalo, necesse est hoc aliquid nihil est medium : et non distat
esse verum. fieri a factum esse nisi per medium : ergo
7. Item, Inter duo nunc tempus est in omni transmutatione substantise simul
et sic est in omni continuo ergo impos- : est fieri et factum cssc, id est, in eodem
sibile est accipere tria nunc, in quibus nunc : multo ergo magis hoc potest esse
nihil intercidat medium, ut videtur. in motu substantise spiritualis.
8. Item, Subtiliter probat Commenta- Sed luec videtur mirabilis philosophia
tor in VI Physiconan, quod in omni quoenulli concordat Philosopbo, quinimo
motu est divisio quijedam mobilis et spa- omnes concorditer dicunt duo his oppo-
tii, sic : Detur motus esse ex a : ergo in sita quoruiu unum est, quod nihil per
:

toto A quiescct : et accipiatur locus proxi- naturam fit ex simpliciter nibilo. Aliud
mus ad a qui sit b : ergo in b movetur est in VI PJiysicorum, quod fieri et fa-

id quod per spatium fertur omne au- : ctum esse numquam sunt simul : quod
tem quod movetur, partim est a quo, et enim fit, non est : quod factum est,
et
partim in quod ergo id quod fertur, :
est: sequitur ideo, quod idem est, et non
partim est in a : ergo intercipit movcndo est : nisi forte tam absurde respondeas,
in B partim de loco a, a quo est rnotus quod dicas, quod in substantiis quod fit
ergo inter a et b Iocus est : et sic semper est quod penitus cst ridiculosum
:
quia :

est accipere : ergo necesse est motum in substantiis magis ha?c est vera, Quod
omnem divisibilem esse divisione spalii : fit non est, quam in accidentibus, cum
ergo et tempus mensurans ipsum est di- in accidentibus aliquid de extremo sit

visibile :et sic nullum motum contingit in ipso fieri, omnino

in substantiis ni-
esse in nunc, nec aliqua nunc se conse- hil : quia forma substantialis non est

qui, ut videlur. magis et minus, sicut accidentalis. Ideo

^
Sed coNTRA objiciunt{miidam]sic : dicunt _alii, quod difTerentia est inter
In quibus nuUum est medium, in his nunc et instans : quia nunc est indi-
simul est fieri et factum esse : sed in ge- visibile quod est substantia
temporis
neratione simplici nuUum est medium : ipsius. Instans autcm est quod accipitur
ergo simul contingit in ipsa fieri et fa- inter duo tempora, quasi quod instat a
ctum esse, et mutari et mutatum esse: et parte noslroe significationis. Et verum est

vocant generationem simplicem gencra- quod dicunt, quod inter qu.-elibet duo
tionem substantio?, qure cst inter oj^posita nunc cst tcmpus, sed no[i inler qua^libct
 20 i D. Al.n. MAG. ORD. PR/ED.
(luo instantia : (]uia si pgo signo tempus discretionem et substantiam in illo quod
ad uiiuui iuslans, uiliil proliihcl (juin tu motus cfeli discretionem,
est proprietas :

possis signili(-ai(' ad proxiniuin inslans quia numerat per duo (juie suut piius et
conse(]uens illud iu lciupoie : et idco di- jtoslerius : continuitatem a spatio per
cunt Auycluin iiiovcii iu instauti, ct non (juod est motus, eo quod in nullo loco
in nunc. Sed non concordat veritati
lioc discreto accij)itur mobilc, sed til ])er

quia sic accipiendo nunc, non sunt duo quodlil)et in quo esl quasi locus llueus
nuuc in toto teuipore, sed ununi soluni renovando situui continenti.-e et substan-
sicut illud quod fertur, est unuui in loto tiam, per hoc (juod id (juod fertur, est
tenipore, et unum in toto niotu. uuum in loto molu : ita oportet nos
Praeterea, Pliilosophus Averroes assig- considerare in isla parte naturam ipsius
nans ditrerentiam inter conlinuum lineiE, temporis secundum naturam motus et
et inter continuum temporis, dicil, quod mobilis. Constat autem, quod Angelus
est accipere duo puncta in lincfE conli- motus, id est, (jui fertur, est indivisi-
nuo, sed non in continuo temporis, quod bilis : cl sic idem quod adjacet ei, est
non permanet, nec habet posilionem in indivisibile autem per quem est
: loco
partibus et ideo si hoc essetveruru quod
: motus non commetilur ergo non acci- :

dicunt, nihil esset quod dicit IMiiloso- pitur anle et ])Ost in loco : cum igilur ab
phus ergo relinquitur, quod Philoso-
: illis fuerit prius et posterius in motu, non
phus intendat inter quselibet duo nunc habebit motus suus prius et posterius.
esse tempus, secundum quod nunc est Spatii etiam dislantia vincitur a vi mo-
terminans motum sed eliam inter quffi-
: ventis potenti<E : ergo spatium non faciet
hbet duo momenla vel mutata motus sibi continuuin motum. Renianet igilur
est : et sic accipitur in signilicatione in- (ut diximus) quod tantum sunt tamquam
stantis prsedicta ab eis : ergo solutio non tria motus ejus vel unum
indivisibilia :

valet. adjacens ei, ter tamen acceptum, quod

idem est, scilicet, secundum quod est in
Solutio. SoLUTio. Mihi videtur quod supra di- loco a quo, et in locoper quem, et in lo-
ctum est ', quod tempiis in sacra Scri- co ad quem est motus ctnihil conlinua- :

ptura muhiphciter sit dictum : et videtur, bit hunc numerum ipsorum nunc jam :

quod quod non habet relationem ad

id ergo planum est respondere objectis.
motum crehj sicut ad causam sui motus Ad PRiMA enim quinque dicendum, Ad Q
et5. 4
et quietis, quod illud non sit in tempore quod illae propositioncs non tcnent, nisi
motus C(Eli, sicut numeralum in numero, in motu phA-sico motus autem Angeli
:

vel mensuralum in mensura. Dicit enim non est physicus, ut jam patet, nec or-
Philosophus Rabbi Moyses, quod omuis dinatus ad physicum.
molus hujus natuicTe reducitur ad motum Ad aliud dicendum, quod si motus
cceh, qui fecit moveri hanc naturam : Angeli cst ab a in b, impossibile est
conslat autem, quod motus Angeli ad quod A et B molum in
dividantur per
motum coeh ut ad causam reduci non c : quia totum spatium interjacens mo-
potest ergo non erit in tempore coeli
: tui indivisibili, est ul unum indivisibile :

sicut in numcro ct mensura, Aliud autem in indivisibili autem non dividuntur in-
tempus quod accipitur praeter ordinem divisibilia, sed divisibilia quorum termini
mobilium ad causam unam motus, est sunt indivisibilia : et idco illa ratio de
in ipso mol)ili ut in subjecto, et dif- motu Angeli non tenet.
fert unumquodtjue mobile. Et idco, sicut Ad duosequentia dicendum, quod hoc Ad
nos accipimus continuitatem temporiset non est verum nisi in motu qui continui-

* Cf. I Sententiarum, Dist. III.

 IN f SENTENT. DIST. XXX VII, L, ART. 24. 205

latem Iiabet a spatio, et continuat tem- Ad argumentcm ergo primum dicen-

pus sua continuitate etjam ostensum : dum, quod generatio simpliciter non est
est, quod hoc non convenit motui An- entis in universali, sed est entis simplici-
geli. ter, id est, non
substantioe cui subjicitur

jg(,t
Ad solutionem
quod simul est moveri Angeli et motum
esse, dicendum quod si verum dicunt
non est intelligil)ile illud verum licct
aliorum qui dicunt, ens simpliciter, idest, non ens^ quod non
est simpliciter apud naturam apud quam
compositum est enssimpliciter, et poten-
: tia non ens simpliciter, scd secundum

enim dicant unum esse simplex, est ta- quid sed in generatione secundum quid,
:

men in ratione du[)lici et in quantum : subjicitur ens simj)Iiciter per formam

est finis prai^teriti, dicunt ipsum adjacere substantialem, et non ens secundum quid,
motui Angeli et in quanlum est princi-
: id cst, secundum privalionom ejus in
pium faturi, dicunt ipsum adjacere ei quod est generatio secundum quid cum :

quod est motum esse. Scd contra lioc est, enim in tota natura generatio unius sit
quod licet sit in ratione duplici, non ta- corruplio alterius, oportet corrupto dare
men est in ratione triplici : et nos acci- esse per formam substantialem et acci-

pimus in Angelo terminum a quo, et pcr dentalem, et hoc subjicitur generalioni

quem, et in quem undc illa solutio non: physicae, secundum quod omnis genera-
bene est intelligibilis. Probatio autem tio est cum actione et passione, et ex con-
qua probant diclum suum, omnino falsa trario in unde secundum
contrarium :

et absurda est : quia boc est impossibile, quod est generatio substantice tantum,
quod fieri sit cum factum esse, et mutari sicsecundum intellectum supponilur mu-
cum mutatum esse : cujus rationem red- tationi ipsa materia tantum secundum :

ditCommentator super VI Phijsicorian, autem quod generatio unius est corru-

dicens quod generatio et corruptio non ptio allerius, supponitur materia cum
sunt mutationes factte per se acceptae in forma substantiali ut recedente secun- :

natura nec umquam separantur ab alte- dum autem quod est generatio cum ac-
rationem : el ideo generatio finis motus tione et passione, supponitur materia
est qui est alteratio et corruptiosimiliter. cum forma recedente, et contrariis acci-
Dicitur enim, et verum est, quod motus dentibus et proprietatibus illius formai :

habet duplicem finem, scilicet ejusdem et sic semper est in natura et ideo non :

generis qui est motum esse, et alterius oportet nos dicere, quod lieri et factum
generis qui in alteratione est : sicut gene- esse sint simul, et corrumpi et corruptum
ratio est corruptio : ct in motu locali essesimul sed corruptum esse etgenera-
:

luminosi corporis illuminatio diaphani tum esse possunt esse simul respectu di-
directe oppositi : sequitur enim motum versorum, scilicet secundum rationem
candelse illuminatio domus ad omnem finis etprincipii, et corrumpi et generari
partem oppositam candeloe, et motum simul respectu diversarum formarum,
solis secundum circulos altitudinis illumi- scilicet recedentis, et advcnientis.
natio horizontis illius, cujus ascendens
est gradus, quo significatur circulus
in NoTANDUM autem, quod circa hanc quae-
illius altitudinis. Unde dicendum, quod stionem propter difficultatem suam sunt
cum generatio sit corruptio, conjuncta est multoe opiniones, quaruni qu;edam sunt
alterationi, et corrupta est res ad instans nunc a modernis. Pliilo-
hterelicfE liabita?
quo est generatum esse quia hoc est finis :
sophi enim quidam explicantes Yetus
motus et mutationis illius et hoc bene : Testamentum de missionibus Angelorum,
contingit, quod motus est ad nunc, licet sicut Rabbi Moyses, et Rabbi Elieser, et
non in nunc: sicut lineaest ad punctum, Rabbi Joanna, dixcrunt Angelos moveri,
licet non in puncto vel ex punctis. sed obedirc eis omnes virtutes quoad nu-
2G0 D. ALB. MAG. OIU). PH.KI).

lum : cl idoo pcr ciriMiuiu illaruui virlu- pcr suam voluntalcm, cl movetur in nunc
tuin ohcdiciiliuin tlicunl eos inoveri, cl si vult, et movetur in lempore si vult.
non alitcr : cl lioc ((luiasacrae Scri[)luroe Alii dicunt, (juod non in nunc, sed in
conlrariuin csl) h*resis est. Alii fuerunt, tempore imperccplihili, quod est repente
(jui (lixerunt Anyeluni simul essc in plu- moveri et ideo vidclur nohis, quod in
:

ribus locis, hoc csse ejus moveri, et etiam nunc movelur. Alii dicunt, quod move-
in omnihus si velil et hoc cliam pro
: tur in nuncuno secundum duas raliones :

lueresi hahitum est, cum haheatdcrmilam et ideo movcri suum el motuin esse sunt
suhstantiam sccundum dicla Sanctorum, simul. h2t alii dicunl aliter, ita quod non
et non possit in plurihuslocis simul esse. sunt duo perfecte concordantes in hac
Alii sunt qui dicunt, quod motus cjus est quiestione.

M. Ilic respondetur eis.

Sed, ut supra dixiinus, dupliciler dicilur esse res localis vel circumscrip-
lil)ilis, scilicet vel quia diincnsioncm recipit et dislanliam facil, vel quia
h)ci lermino finitur ; quoruin utrumque convenit corporeoe crealur<c, alte-
rum vero lantum spiriluali. Nam, utsupra diximus, corporalis creatura ita

esl localis vel circumscriplibilis, quod determinalur diffinitione loci, et

quod dimensionem recipiens, distantiam facit : spiritualis verotantum dif-

finitione loci concluditur, cum ita sit alicubi, quod non alibi : scd nec di-
mensionem recipit, nec distanliam in h)co facit : quia si inulti essent spi-
lilus hic, eo non coang-uslarent locum quo minus de corporibus contine-
ret. Ideoque Augustiuus atlribuit mutalionem loci corpori, non spirilui :

quialicet spiritus transeat de loco ad locuin, non tamen ita ut dimensioni-

bus circumscripUis, inlerpositione sui faciat distantiam circumstanlium,
sicut corpus.

« Si multi essent spiritus hic, non eo

coangustarent locum, etc. »

Istud enim videtur essc contra Dama-

ARTIGULUS XXV. scenum dicentem sic : Est autem intelli-
gihilis locus, uhi intelligitur, et est incor-

An in uno loco spirituali possunt esse porea natura, uhi nimirum est, et opera-
duo spiritus sine coangustatione sui? lur, et non corporaliter continetur, sed
inlelligitur ». Indc procedo sic : Sicut se
hahet locus corporalis ad corpus, ita se
Deinde quaeritur dc hoc quod dicit : habct locus intelligihilis ad spiritum : in

' S. J. Damascenus, Lib. I, cap. 16.

 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, M, ART. 25. 2G7

uno loco corporali non possunt esse di- dum in natura corporali res in proprio
versa corpora sine coanf^ustationc : ergo loco salvatur : et quia specierum motus
in uno loco spirituali non possunt esse est ad intelleclum possibilem, et quie-

diversi spiritus sine coanyustatione sui scunl in ipso,et moventur al) ipso immo-
ut videtur. bili existenti. Similiter possumus dicere,
Prseterea quaeritur juxta hoc, Quid di- quod Deus locus intelligibilis est Angeli
catur locus inlelligihilis a Daniasceno ? et in sequenti capituh^ dicil lieda, quod
Si enini dicatur natura aliqua intcUigibi- intra Deum currunt Angeli, quocumque
lis, ut est Deus, vel Angelus. Illud non mittuntur ', eo quod continet eos et am-
videtur : quia unus Angelus non est lo- bit aml)itu virtutis continentis. Locus au-
cus alterius Angeli, cuni non sit terniinus tem propriedicitur duol)us modis, scilicet
includens ipsum : similiter IMagister ne- difhnitive, et circumscriptive : et de utro-
gabit infra, quod Deus sit locus, et in lo- que supra dictum est. Diflinitivus autem
co proprie, cum non sit corporalis natu- dicitur a Damasceno intcllectualis locus
ra. Si vero dicatur locus intelligibilis, lo- ex relatione ad naturam intellectualem,
cus in quo est intellectualis natura : tunc quse est Angelus : et ideo dividitur contra
videtur idem esse locus inteliigibilis, et corporalem, quia corporalis dicitur ex re-
locus corporalis, et non esse distinctio latione ad corporalem naturam conten-
inter locum corporalem, ct locum spiri- tam per se vel per accidens in.illo : sic-
tualem, ut videtur. ut accidentia dicimus in loco, quoe si-

tualia sunt in loco. Et per hoc patet so-

)iutio. SoLUTio. Dici potest, ut supra habitum lutio ad totum prseter primum.
est,quod res multipliciter sunt in loco : Ad quod dicendum, quod Magister ac-
et quod locus dicitur multipliciter est : cipit locum qui habet corporalem
hic
enim locus proprie, et est locus per trans- continentiam cum enim spiritus non re-
:

lationem aliquam a proprietate loci di- pleat, cum quolibet corpore potest esse
ctus. Locus per translationem a proprie- in eodem loco : ct unus alium non coan-
tate loci dictus, potestesse spiritualis na- guslabit : sed non sic est de loco intelli-

tura, sicut dicit Philosophus in III de gibili, qui accipitur ex relatione loci ad
Anima. Bene jam dicentes sunt, scilicet intellectualem naturam diflinitam in ip-
Philosophi, animam esse locum specie- so, quse determinalur ad locum per
rum rei, quod non tota sit intellectiva, opus : unam enim talem relationem im-
b et non actu, sed potentia est species. Et possibile est fieri ad duos Angelos : et
sumitur ibi locus a proprietate loci, quae ideo impossibile est duos Angelos esse
est salvare, eo quod species esse habent in eodem loco.
incorruptibile in intellectu : quemadmo-

* Vide infra, cap. N, verba Ven. Beda3 In- : ((

que mittalur.
tra quem, scilicet Deum, currit Angelus quocum-
2G8 1). \\A\. MAd. OIll). IMLEl).

N. Cuuc/u.sio i\r j)r;edictis, quod sjdritus crenti sunt localcs et circumscriptibiles

(juodainuiodo, Spiritus cero Dei ouitiino i/icircuniscrijitibiiis.

Sunt ergo spiritus creati in loco, ct transcunl de loco ad locuni : et quo-

daniniodo locales el ciiTuniscriptibiles, sed non onini co ino(l(j qu(j crea-
turee corporea). Sj)iritus autein increatus qui Deus est, in loco quidem est,

et in onini loco, sed oinnino illocalis est et incircumscriptibilis. Unde

Beda super Lucam ait : (iUin ad nos Angeli veniunt, sic cxterius implent
minislcrium, ut tamen ante Deum interius per contemplationem assistant
quia etsi Angclus est spirilus circumscriptus, summus tamen Spiritus qui

Deus estjincircumscriptus est, intraquem currit Angelus quocumque mit-

tatur'. Kcce hic dicitur quia spiritus angelicus circumscriptus est, Spiritus
autem qui Deus est, incircumscriptus. Alibi eliam Ambrosius distantiam
oslendens inter spiritum increalum, et spirituin crealum, dicit Seraphin de
loco ad locum transii-e, inquiens ita in Ii])ro de Trinilale : Di.xit Isaias,

quia missus est ad me unus de Seraphin *. Et Spiritus quidem sanctus di-

cilur inissus, sed Seraphin ad unum, Spiritus vero ad omnes. Seraphin

mitlilur in ministerio, Spiritus operatur mysterium. Seraphin de loco ad
locum iransit : non enim complet oinnia, sed ipse repletur a Spiritu^ Ilic

aperte ostenditur, qiiod Angcli quodammodo localessunt.

1. Videtur enim sibi esse contrarius :

quia supra dixerat non esse circumscri-

plibiles.
ARTICULUS XXVI. 2. Praeterea, Circumscribi dicilur in
loco, cujus partes copulanlur ad termi-
An Aiif/eli sunt circumscriptibiles? num loci, ut ei principium sit in prima
parte loci, et medium in media, et ulli-

nium in ultima hoc autem modo An-

:

Dcinde quaerilur de Iioc quod dicit in geli non sunt in loco. Si forte velles di-
sequenti capilulo X, « Spiritus creati iii cere cum Gregorio et Damasceno, quod
loco... sunt quodaminodo locales et cir- spirilus crcati in comparalione incircum-
cumscriptibiles, etc. » scripti spirilus corporales sunt, et itleo

* Ven. rJEDA super Lucani, aJ cap. 1. ' S. Ambrosius, Lib. L de Spiritu sancto,
^ Isa. VI, 6 : El volavit ad me unus de Sera- cap. 10.
phiin, elc.
 IN I SENTENT. DTST. XXXVII, 0. 269

circumscribuntur loco. lloc non vide- hensio accipitur ab Augustino inlibro de

tur : quia sicut quod in se substantia est, Videndo Deo ad Probam, quod compre-
respoctu nullius potest esse accidens, ut hendimus illud, cujus fmes circumspici-
dicit Conmientator super hbrum Physi- mus : sicut omne diflinitae essentiae exi-
corum : ita quod in se spiritus est, re- stens comprehenditur. Et nuUo illorum
spectu nuUius potest esse corpus. Irium modorum dicitur Deus circumscri-
ptibilis.

SoLUTio. Ad hoc dici potest cum Da- Ad aliud dicendum, quod spiritus in Ad?.

masceno, quod Angeli dicuntur et sunt nulla comparatione dicitur corpus : sed
circumscriptibiles quodammodo, et non non omne corporale est corpus : quia di-
simpliciter. Sic enim dicit Damascenus : citur corporale a proprietate corporis, et
« Circumscriptibiles sunt Angeli cum : dicitur corporale a natura corporis :

enim sunt in coelo, non sunt in terra et : corporale quidem a proprietate corporis,
cum ad terram a Deo mittuntur, non potest esse Angelus. quia convenit cum
remanent in ccelo '. » Unde circuinscribi corpore in diflinitione loci, scilicet esse
ponilur hic pro loco difliniri. Posset hic etnon alibi, et in circumscriptione
etiam dici, sicut Damascenus ^ quod cir- per comprehensionem non autem est :

cumscriptibile dicitur tribus modis, sci- corporalis a natura corporis : et quia

bcct quod loco vel tempore vel compre- proprietates illse corporis magis eviden-
hensione comprehenditur : et sic dicitur tes comparato Angelo ad Deum,
sunt
Angelus circumscribi, non loco, vel tem- ideo dicunt Sancti, quod in compara-
pore, quia non excellitur a tempore, sed tione ad Deum, corporales sunt An-
comprehenditur secundum quod compre- geli.

0. Cum repetitione superiorum confirmat auctoritatibus Deum esse ubiciue sine

locali motu.

Fateamur itaque divinam naturam pro immensitate sui nusquam deesse,

eamque solam omnino iUocalem, omnino incircuuiscriplibilem nulh)
et

concludi loco, sed a fine usque ad finem attingere, non tamen spaliosa
magnitudine, nec locali niotu, sed immensitate atque immobilitate suee es-
sentice. Unde Augustinus ad Dardanum ait : Non quasi spatiosa magnitu-
dine opinemurDeum per cuncla difTundi, sicut fumus aut lux ista dilFun-
ditur, sed potius sicut in duobus sapienlibus, quorum alter altero corpore

grandior est, sed sapientior non est: una sapientia est, nec est in majore
major, nec in ininore minor, nec minor in uno quain in duobus : ila Deus
sine labore regens et continens mundum, in coelo totus est, in terra tolus,

•
S. JoANNEs Damascenus, Lib. n, cap. 3.
2 Idem, Lib. I, cap. 17.
 270 n. \\A\. MAG. onn. pr.ed.

et in nfriiqnc foliis, of iiullo ronlonlns loro, s(mI in s(3ipso ubirpu^ fotus .

Ideni (|no(jn(' snpcr l*salniuni .lil : Ad vcrlniiii Dci p(M'lin(3l non esse in
jiarlc, scd nlii^jiic jicr soij)suin. ILcc eniin est sajiienlia Dei, quie altinf-il a
line us(jue ad linein forlitei", non laineu iiiolu locaii, scd iiiiiiioi)ilil.-il(> sui :

vcliili si iiKilcs .iliqua saxea iinj^lejit ali(jiiein locniii, diciliir (jmid alliii-.^il

a iine illius loci n>(jiie ad linciu, ('11111 lainen altcriiiii iioii deseral allernin
occni).'ui(lo : non oi^^o lial)(;t indlniii loc.ilcm verliuin ilhid, et saj)i(uilia illa

solida est et ubicjue'. Ex j^ra^diclis iunotescit, qnod J)eus est ila ul)i(jue j)er

essenliani, quod nec sjialiosa inaj^niludiue difrundilnr, nec uuo deserto

loco <iliuiu occujial, quia localein inotnni non liahcl. Ideoque Au^nistinus
volens prroscindere a Dei pnrilate omnein localeni molnm oA localeni cir-
cnmscriplioneni, jiolius dicil oinuia esse in illo qnam ij)sum esse alicubi,
nec tamen ipsnm esse locnm, qui non est in loco, in libro LXXXIII Qi/<c-

stioiium ila inquiens : Deus uon alicnbi est : qnod alicubi est, continetur
loco : qnod conlinetur loco, corpus est : Deus autem non est corj)us, non
er^-o alicubi est : et tanien quia est, et in loco non est, in illo suntpolius
omnia quam ille alicu])i : nec tamen il;i in ill(i, ut ipse sit locus. Locus
eniin in spatio est quod longiludine el lalitudine et altiludine corj)oris oc-

eupatur : nec Deus tale aliquid esl, el oinnia er<i'o iii ipso sunt : et locus

non est, nec in loco esl : locus tamen Dei, sed improprie dicitiir templum
Dei, non quod eo conlineatur. Id antem niliil melius quam anima inunda
inlellif2:itur ^ Ecce bic dicit Deum non esse in loco, sed intelligendum est
euin non esse in loco localiter, scilicet quia nec circumscriptionem nec
localem motum habet.

Ex hoc enim quidam volunt habere

unam numcro sapientiam esse iu men-
ARTICULUS XXVII. lihus diversorum. Et ideo rationes eo-
rum poncndffi sunt, ut videatur an hoc
An ima sapienlia nnmero potesl esse in sitverum.
menl.ibus diversorum ? 1. Prima est hcec non est una : Si
numero, sed specie tunc non valet :

exemplum Augustini, quia Deus idem

Dcindc qufcritur dc hoc quod dicit in numero existens, est in omnibus locis.
sequenli parle, 0, ihi, « Sed poiius sicut 2. Item, Si sunt idcm specie tantum,

in duohus sapienlihus, quorum alter et diversa secundum numerum cum duo :

altero corpore rjrandior est, etc. » secundum nuinerum sint aliquid plus-

* S. AoGUSTiNus, Epist. '61 ad Dardanura. currit.

2 Idem, Super illud Psal. cxlvii, 15 : Velodter ^ Idem, Lib. LXXXIII Quaestionum, Q. 20.
 IN I SENTEXT. DTST. XXXVTl, 0, ART. 27. 271

quam unum, vidctur falsum dicere Au- Hse sunt rationes eorum,
gustinus, qui dicit in Littcra duas sa- Pro cis autcm potest objici sic :

picntias non esse aliquid plus quam al- 8. Dicit Aristotcles in VII primse phi-
terani solam. lophi,-e, quod si forma.^ sunt absolutae a re-

3. Tlominem esse animal, est

Item, bus quarum sunt (ut dicel)at Phito), tunc
dictum verum scitum a muitis aut ergo :
nihil [)er eas erit scilum : ergo forma
si

est idem vcrum, aut diversum in men- quae est in anima, alia est a forma quae
liims divcrsorum. Si idem, habeo pro- est in re,non crit res scita per ipsam :

positum. Si diversum : ergo erit coni- sed res una est a quocumque sciatur
mune ad omnia illa vera : et sic est di- ergo id per quod scilur, erit idem sibi
ctum commune, et non singulare et sic :
scd quoecumque uni et eidem sunt ea-
propositio in qua subjicit hominem esse dem, ipsa sunt eadem ergo etiam spe- :

animal, necessario est communis, et non cies existcntes in animabus omnium

singularis, quod falsum cst. quce sunt earumdem rerum, erunt eoe-

4. Item, Gum homo dicilur et intelli- dem : ct hoc est propositum : quia scien-
gitur a diversis: aut est idem intelle- tia constat ex illis specicbus.
ctum, aut diversum. Si idem, habeo 0. Itcm, Tn his quidem quse sunt sine
propositum : quia cum veritas comple- materia, idem est intellectus et quod in-
xorum sit ex intellectu incomplcxorum, tclligitur : scientia namque speculativa,
erit etiam idem verum in complexis pro- ctquod speculatum est, idem est sed in :

positionibus et dictisapud omnes. Si omni intelligibili (ut exponit commen-

non est idem : ergo hoc quod dico, tum) idem est intellectus, sive materia :

liomo, commune est ad illa : et sic non ergo in omni intelligibili idem est in-
erit species specialissima, sed subalter- teliectus et quod inteliigitur, et scientia

num genus. spcculativa idcm cum eo quod specula-

0. Itcm, Quanto agens est potenlius, tum est. Inde sequitur^ quod species in
tanto suum eifcctum erit sibi similius : anima idem est spcciei cxtra in mate-
si ergo forma existcns in materia in qua ria sed queecumquc uni et eidem sunt
:

ignobilius esse habct, quam in intelle- eadem, ipsa sunt cadcm ergo etiam :

clu, potest generare sibi similcm, sic apud omnium mcntes scientia specula-
quod est eadem ei secundum existen- tiva est eadem numero.

tiam : multo magis forma existens in 10. Item, in III de Anima, Omnino
intellectu quo habet esse nobilius,
in autem intelligens secundum actum est
generabit aliquid existcns ex se idem ei res intcllecta. Ex hac positione deducta
ut si possim videre cogitationes tuas, ge- ut prius, videtur sequi idem.
nerarent se in mente mea codem numero. H. Ttem, Quaecumquc potentia est

(3. Ttem, Magis conveniunt esse in ad actum aliqucm, ipsa rcducta in

intellectu ct intellcclu, quamesse inma- actum, habet illum aclum eumdem nu-
teria et intellectu : sed eadem numcro mero ad quem erat, et non specie : in-
potest esse in materia, et in intollcctu : tellectus autera est potentia ad specics
ergo multo magis cadem numcro potcst rcrum intcllcctarum ergo ipse reductus :

esse in intellcctu, et intellectu. in actum, habet actum rei eumdcm nu-

7. non sunt unum numero,
Item, Si mero, non specie crgo eadem forma :

continget quod Angeli multo plures ve- numero est in intellectu ct in materia :

ritates ignorabunt, quam scient : scict et deducendo ut prius, sequitur omnium

enim quilibet illas quae sunt in mente scientiam esse unam numero. Prima au-
sua, ct ignorabit omncs quotquot sunt tem ultimae rationispatet perse. Secunda
in mentibus aliorum, quae multo plurcs scribitur in III de Atiima, ubi sic dicit
sunt et hoc est inconveniens.
: Aristoteles : Sensitivum autem animae,
 272 D. ALB. MAG. Oni). PR.ED.

ot i(l fjiioil scionliis aflici polost, hrpc po- aut cnim sicut in matoria, aut potontia
lciilia siiiit : lioc (luidcin, id qiiod sub quocumque modo.
porfoctibili, aut alitor
scicntiam cadit : illiid vcro, sensibilc. Si dicas priino modo, ut vidotur volle
At(jni ncccssc cst aiit ics ipsas, aut for- Philosophus. CoNTRA Omnis forma dat :

nias in aniiiia cssc : at non sunl in ea esso et aclum et rationcm potonli(c quam
res ipsaj profccto, noii ciiiin i{)se lapis perlicit : ergo intelloctus accipit esse et
est in aninia, sed spccies. Quare anima rationem a forma asini vel caprae, quod
sicut maniis csl ; inanus enim esl orga- absurdum ost. Si voio dicas, quod aliter
num organoriim : ct intcllectus cst spe- ost in ipso : cum igitur nulla forma sine
cies specierum, vi scnsus est specics sen- subjocto esse possit, ipsaerit in aliquo ut
sihilium. VA intendit, quod res secun- in matoria : qiiia dicit Aristololos in VIII
duin naluram non sint in anima, sed Meloplnjsicai, quod por lioc IMiilosophi
foiinje ct secundum inlellcctum et secun- inateriam maxime putabant esse sub-
diim sensum, nt patct in exposilione stantiam ot soiain, quia non substante
commcnti. ipsa, nihil subsistit aliorum : ergo opor-
12. Ilcin, ohjectio cst commenti ad tot ponoro, qiiod asiniis per materiam et
idein sic Quidquid separatum est ab
: formam sit in anima, quod negatum est
bic et nunc, ct aliis contrahentibus ad a IMiilosopho.
individuum, idem apud omnes, quia
ost i. Itom, Duorum actuum vel plurium
est ubiquc ot sempcr omne aulem in- :
divorsorum specic vel genere, non est
tolligihilc separatum est ab hic ct nunc, aliquid susccptibile simul : sed intelle-
et caeteris individuantibus: ergo est idem ctus simul susceptibilis est oinnium for-
apud omnes, et ubique et sempcr ergo :
marum : ergo non recipit ipsas ut sunt
estidem intellectus spcculativus in om- substantialcs eaedom numcro quae sunt
nibus animabus. in rc.
Eccc rationes quse sunt additse ratio- 5. Item, Omnis forma inest, sive sit
nibus istorum, etvidentur fortiores quam substantialis, sive accidcntalis : et si non
prius positse. insit,non ost: ergo si eadem forma sit
Sed contra. Sed IN CONTRARIUM objicitur sic :
in anima qnae est in re ipsa, inest animae
1. Dicit Fhilosophus, quod scientia est utforma: scd a materia et accidontibus
actus et qualitas anima», ot habitus de- non habct, quod matcriae extra dat esse
nominans animam : ct Aiigustinus hoc et rationem, sed a soipsa : ergo cum ipsa
contlrmat supra ', ubi probat mutabilcm per seipsam sit iii anima, ipsa dat ei
esse naturam aniniae, dicens quod aliud esse et rationom : ergo intollectus in-
est sapientora, aliud inertem esse : sed tolligons asinum, est asinus, et sic de
accidens unuin non [lolest esse in div(!r- aliis, qua? ridiculosa sunt.
sis subjectis orgo non potest esse, quod
:
(). Itom, Omncs Philosoplii concordi-
una sciontia niimoro sit in animabus di- tcr in suis melaphysicis ponunt scicn-
versorum. tiam in praedicamonto qualitalis, scilicet

2. Itom, Continget sccundum lioc Aviconna, Algazel, et Aristotclcs, ma-

eamdem numoro voritatem esse scitam et gistcr eorum, et etiani Augustinus in
oblitam, quod reputari potest inconve- suis Prsedicamenlis.
niens.
3. Fortius potost objici sic : Detur, SoLUTio. Dicendum meo judicio, quod
quod forma substantialis rei eadem quae spocies quae sunt in anima, non sunt
est in anima, sil in re, ot e converso eaedcm numoro cum formis rerum extra :

quaro, per quem modum sit in ipsa :

nec una scientia est eadem cum scientiis

«
I Sententiarum, Dist. VIII. Tom. XXV.
 IN I SENTENT. DJST. XXXVII, 0, ART. 28. 273

dliorum. Unde deceptio est in rationi- sciJicet, quod eadem numero species sit
bus prius induclis. Est enim considerare in anima et in materia extra et hoc :

speciem in anima duobus modis, scilicet qualiter sit, infra patebit.

in comparatione ad animam in qua est Ad OMNiA illa quae objiciuntur ex ver-
et sic est accidens et passio existens in bis Philosophi, quod dicitur intellectus
anima, secundum quod dicit Philoso- sccundum actum res intellecta, et scien-
phus, quod voces sunt notee passionum tia et scitum idem secundum actum :

quse sunt in anima. Est etiam conside- bene verum est hoc quoad hoc quod
rare eam in quantum est intentio rei et : utrumque est in actu ab actu uno qui est
sic cum una sit res, est intentio una apud species rei. Si enim quaeram a te, quid
omnes et si illa intentio numeretur a
: facit materiam rei in actu, tu dices quod

parte intendentium per eam ad rem, tot species rei. Et si quoeram a te, cum ac-
suut quot sunt intendentes per eam. cipit intellectus rem in intellectu, quid
ect. I.
Ad id ergo quod primo objicitur, di- facit eum esse in actu, tu dices iterum,
cendum quod exemplum Augustini tenet species rei : ergo sunt idem in actu, quia
ex parte intentionis constituentis scien- ab eodem actu qui est in re, est secun-
tiam, secundum quod numeratur a parte dum esse, in intellectu autem secun-
rei, quia sic facit scire rem. dum quod est intentio separata et sic pa- :

5ct.2. Ad AHUDdicendum eodem modo, quod tet, quod non idem est esse ipsius actus,
hoc modo loquendo duse scientitE idem licet sit semper actus ejusdem, scilicet

erunt. rei sed in uno ut intentio rei, et in alio

:

ect.3. Ad ALiuD dicendum, quod hoc et se- ut dans esse rei et ideo non sunt idera :

4- .... numero
quens parum cogunt non enim dicitur : et hoc intendit Philosophus.
:

singulare dictum ex hoc quod species Aiii autem dicunt, quod hoc non intelli-

dicti in anima una sit, sed a parte unius gitur nisi in intellectualibus separatis
intentionis rei in anima hac et illa sic : per esse, ut est Angelus, et hujusmodi
enim nihil esset singukire socratitas : sed quia illi falsum dicunt, ideo non est
enim non- est una in sensibus omnium, et curandum : hsec enim non est intentio PJii-

tamen est singularis singularilate rei losophi : et si esset, falsum diceret : quia
quam determinat. Et per hoc patet solu- minus verum est quam in aliis.
in illis

tio etiam ad sequens. Quod autem ve- Ad rationem autem Commentatoris

rum sit, patet : quia nihil est genus ad dicendum, quod ipse accipit intentionem
ea quae nihil addunt super ipsum : et ex parte ilJa qua comparatur ad rem cu-
similiter nec est species ad ea quse nihil jus est ratio et intentio et sic pJanum :

addunt super ipsum. Intentio autt^m ho- est quod dicit quia sic numeratur nu-
:

minis in communi nihil additum sibi mero rei, et non numero intendentium per
recipit in anima mea et tua et illius, et ipsam ut dictum est prius.
:

ideo ab non efficitur communis, nec

istis

est communis ad eas, sed remanet sin-

gularis, ut prius.
'ject. Ad ALiuD et sequens
ad
^ dicendum, ' ARTICULUS XXVIIT.
,6. _

quod illge rationes procedunt ex falsis :

falsum autem supponitur in hac, quod A?! potius dicendum sit, quod Deus est
forma in materia generet eamdem sibi alicubi, vel alia sunt in ipso ?
per existenliam, cum expresse dicat Phi-
losophus generare eam se in specie si-
miU, eo quod individuo eadem nu- et Postea qugeritur de hoc quod dicit,
mero eadem non potest permanere. In ibi, 0, sub finem : « In illo sunt po-
sequenti etiam supponitur falsum, in hac tius omnia quam ille alicubi^ elc. »

X X \' I
18
 27 D. ALB. MAG. ORD. PRTED.

1. Vitli-Uir niiiu sil)i osse conlrarius : non posset esset in locis aliis, ct Deum
(|uoni;un antc conccssil Deum esse hic non essc propric locum, sed per trans-
lotuni, cl in loco esse, ct locum esse. lationem ah ali(jua loci proprietate.
2. Preeterea, Videlur coulru Augu- Ai) ALiti) dicendum, quod Augusti- Ad ?

3tinum ese quod dicil Anjj^elum move- nus (ut in IJllern determinatum est)

ri, non Deum, cum dical Auj^usti-

et dicit Angelum non moveri localiter :

nus Angelum non movcri per locum. quia non commelitur se spalio, ut supra
habitum est : sed catholice non potest
Soluiio. secundum
Sed ad hoc solvere leve cst ne{^^ari, quin Angeli moveanlur, cum
Ad 1.
j)rius lial)ila, ul dicatur Deum non esse hoc dicat canonica Scriptura, et non as-
alicubi, secundum quod alicubi parlici- sumptis corporibus tanlum sicut dixit :

pare potest discretionem loci circa lo- Zacharias : An elus qui loquehaiur in
catum, quia sic removcret ab eo quod me *.

P. Opposilio, qua videtur prohari quod Deus mutetur loco.

Ad lioc autem solet opponi sic : Quotidie fiunt creaturce qua3 anle non
erant, et in eis Deus est, cuni anle non esset in eis : est ergo ubi ante non
erat, ideoquc mutabilis esse videtur. Sed licet quotidie incipiat esse in
creaturis, in quibus ante non erat, quia ilhe non eranl : Iioc lainen fitsine

sui mutatione, qualiter in mundo ccppit esse quem fecit, tamen sine sui

mutabilitate : et similiter desinit esse in quibus ante erat sine sui muta-

tione : nec tamen ipse deserit locum, sed locus desinit esse.

quod facit quod ante non fecit actio :

ARTICULUS XXIX. enim aliquo modo in agente est et :

haec actio hujus rei non ab aiterno fuit.

A7i Deus faciendo aliquid quod prius
non fecit, mutelur ? Sed hoc saepe solutum est : quia ggj,

sicut dictum est, in agente est velle ut

hoc modo fiat, el hoc ab ailerno immu-
Deinde quaeritur de hoc dicit « Ad tabililer uno modo pcrmansit.
hoc aulcm solet opponi, elc. »

Videtur enim mutari Deus per hoc

1
Zachar.
'>
i, 9, 13, 14, 19 ; ii, 3 ct sacpe alibi.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVII, Q, ART. 30. 275

Q. Epilogus, ubi exponitur quare in priediclam venerit disceptationem.

Jam sufficienter demonstratum esse videtur quomodo omnia dicantur

esse inDeo, et Deus in omnibus quam disceptationem quasi incidenter
:

suscepimus, quia videbatur postulare res circaquam noster versabatur

id

sermo. Disserebamus enim de scientia sive sapientia Dei et

cum dicere- :

mus Deum scire omnia, quffisitum est utrum propter cognilionem quam
de omnibus habet, dicerentur omnia esse in Deo, an alia
ratione hoc di-
ceret Scriptura. IIujus ergo qusestionis occasio in
pra?missam nos deduxit
disputationem.

Sed contraNecessc est quod mate-

:

ria existente locus sit continens

mate-
ARTICULUS XXX. riam propter quod
: etiam Hesiodus
posuit primam esse repletionem loci :

Utrum res prius concipiatur repleri a ergo repletio locati prior est quam
Deo, quam materia a forma, et locus repletio materiae.
a locato ?
Sed gontra : Statim posito loco et
materia, ponitur Deus in ois continens
esse et salvans : ergo videtur, quod illa
Poslea quaeritur de hoc quod dicit, sit prima.
ibi, P, sub flnem : « Simililer desinit
esse in quibus ante erat, etc. »
SoLUTio. Concedo ultimam rationem :

Materia enini prima est aUquid en- primo enim est rcpletio Dei, et secun-
Solutio.

tiuni, et habftt se ad formam, et ideo do repietio formte, et tertio repletio

dicitur vacua '
: et habet se ad Dcum, loci sccundum rationem intelligendi :

et quoad hoc iterum nisi in se habeat quod sic patet. Prius est dans esse quod-
Deum, dicetur vacua : et iterum locus cumque et continens, quam dans esse
dicitur vacuus respectu locati nisi habeat hoc distinctum : Deus autem dat esee
ipsum. Qugeratur igitur, Qure istarum quodcumque et continet, forma autem
repletionum sit prior secundum ratio- dat esse distinclum : unde prius res re-
nem intclligcndi ? pletur a Deo, et prius dependet magis ad
1. Vidctur, quod illa est materise ad Deum quam materia ad for-
replentem,
formam : secundum depen-
quia illa est mam. Quod autem repletio materise per
denliam cssentialcm, aVice autem non. forniam prius sit, quam repletio a loca-
2. Kem, Forma replet materiam per to, patet : quia forma est aliquid rei
hoc quod esscntialiter unitur ei alia replens, locus
:
autcm nihil est locati.
autem non essentialiter uniuntur ei. Itcm, Forma tantum est in materia
:

* Genes. i, 2 : Terra erat inanis et vacua.

 276 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

sed res non est in loco nisi per forniain dicenduni quod nisi spaliuni dicamus
et materiain. locum, ut quidam dicebant qui pone-
Adiet?. Ai) iMUMo ergo dicendum
objectum, banl vacuum a corporibus, tamen iion
quod illa de[)endentia non est ad hoc separatum, non necessario pra^inlelligi-
quod materia sit materia, sed ad hoc tur locus inlelleclo corpore vel materia
quod habeal esse actu et distinclum per corporaliler : et ideo ilia objectio proce-
formam et licet hoc sit essentiale, ta-
: dit ex falso. Nec illa opinio est vera,
men non est prius quia cssentiale esse
: quod locus sit distantia spatii, ut proba-
non facit primum, sed potius primum tur apud Philosophos : sed locus est
esse secundum ordinem causae prajsen- extremitas alicujus corporis ambiens
tis et continentis. Per hoc etiam patet in se aliquod corpus : et sic omne cor-
solutio ad secundum. pus est in loco.
Adobject. Ad iD dutem quod objicitur de loco.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVIII, A. 277

DISTINGTIO XXXVIII.

De nioclis divinae Llriun Dens cognoseat

sciennae vel eognitionis.
nintabililer, vel inininlabililer, el qnoniodo ?

A. Hic redit ad propositum^ repetens superius dicta ut addat alia.

Nunc ergo ad proposiliim revertentes, coepto insistamus. Supra dictum

est, quod prsescientia Dei futurorum tantum est, sedomnium, tam bono-
rum quam malorum. Scientia vero vel sapientia non modo de futuris, sed
etiam de pra^sentibus et futuris : nec tantum de temporalibus, sed etiatn
de aeternis, quia seipsum novit Deus. Ilic oritur quastio non dissimulanda,
utrum scilicet scientia vel pra3scientia sit causa rerum, an res sint causae
scientioe vel prcescientiffi Dei ? Videtur enim pra3scienlia Dei causa esse
eoruui quffi ei subsislunt ', ac necessitatem eveniendi eis facere : quia nec
aliqua futura fuissent nisi Deus ea pra^scisset : nec possunt non evenire,
cum Deus ea prsesciverit. Si autem impossibile est ea non evenire, quia
prffiscita sunt, videtur ergo ipsa prffiscientia qua pra^scita sunt, eis esse
causa eveniendi. Impossibile est autem ea non evenire, cum pra^scita sint

quia si non evenirent cum preescita sint, falleretur Dei preescientia. At Dei

preescientia falli non potest. Impossibile est ergo ea non evenire, cum
prsescita sint. Sic ergo pra3scientia causa eorum esse videtur qua *
prsescita

sunt. IIoc idem et de scientia dicitur, scilicet quod quia Deus aliqua nove-
rit, ideo sint. Cui sententiffi Augustinus attestari videtur in libro XV de Tri-
nitate^ sic dicens : Non ista ex aliquo tempore cognovit Deus, sed futura
omnia temporalia, atque in eis etiam quid et quando ab illo petiluri fuera-

mus, et quos et de quibus rebus vel exauditurus, vel non exauditurus es-

' Edit, Joan. Alleaume, suhsunt.

* EJit. Joan. Alleaume, qux.
' S. AuGUSTiNUs, Lib. XV de Triuitale, cap. 13.
278 D. ALB. iMAG. OKD. PR/ED.

set, sine inilio anlo pnuscivit. Univorsas antoni croalnras ol spirilnalos et

C()r])c)ralos, nnii (|iiia snnl idco iiovil, scd idoo snnl (|nia novit : iion cnini

nescivit qna' liuMal croalnrns : (jiiia orgo scivit, croavil : noii qnia creavit,

scivil : nec alilor scivil crcala (|iiain creanda : non oiiiiii ojus sapionlia; ali-
(piid aceessitex eis : sed illis oxistentihns sicnl oportobat ot qnainlo opor-
tobal, illa niansit ut erat. IJnde, Eccli. xxni, 29 : Aiile(|nain croarentnr,
oiniiia nota sunt illi : sic ot poslquani consuininata suiit '. Kcce bis verbis
vidolur An^ustinus innuore scienliam vel pra^sciontiain l)oi cansain esse
eornni qmo liuiil : cnin dicil idoo ea esse, quia J)ous novit. Idoin (ino(|ue
in libro VI de Trinitale dicere videlur : Cnin, inqnit, docodant ot succc-
danl toinpora, non decedit aliqnid vel succedit scientiijo Dei, iii (pia novit

oinnia qua3 lecit per i])sain. Non eniin ba!c quce creata sunt idoo sciuntur

a ])eo quia facla sunt, sed polius ideo facta sunt quia iininulabiliter ab co
sciuntur ^ 1^1 bic etiam si^nificare vidotur Dei scientiain causam eorum esse
qua3 fiunt, dicens non ideo Denm ea novisse quia facta sunl : sed ideo
facta sunt, quia novit ea Deus. Ideoque vidotur Dei scienlia vel prcescien-
tia causa esse eoruin qua3 novit.

B, Inconvoiienlia ostendit quae sequerentur, si diceretur scientia vel prxscientia

causa omtiium rerum quse ei subsunt.

Quod si ita est, est ergo causa omnium malorum, cum omnia mala
sciantur et prtTSciantur a Deo : quod longe est a veritale. Si enim Dei
scienlia vel pnTScienlia causa esset malorum, esset ulique Deus auctor
malorum : quod j^enitus falsum est. Non ergo scientia vel praiscientia Dei

causa est omnium quae ei subsunt.

Hic incipit pars illa, in qua jMagister

determinal quasdam proprictales sequen-
DIVISIO TEXTUS. tes scientiam divinam, sicut non possc
falli, el csse causam, et non posse augc-
ri.

« Nunc ercjo ad propositum reverten- Et ideo dividilur in duas partes : in

tes, coepto insistamus, elc. » quarum prima JMagister determinat,

'Vulgata habet, Eccli. xxiii, 29 Domino Deo :

^
S. AuGUSTi.NUS, Lib. VI de Trinitate, cap
antequnm crcnrcntur omnia <iunt arjnitn:^ic ct post tO.

perfeclum lexpicit omnia.

 Q
m I SENTENT. DTST. XXXVIII, A, ART. 1 279

Utrum scienlia divina sit causa rerum ? ab cffectu ad causam : sed praescientia

et, Utruni possit faili vel non ? Et in se- Dei penes res in futuro antecedit eas :

cunda qucerit, Utrum possit augeri? quee ergo videtur, quod sit causa earum.
incipit in sequcnti dislinctionc XXXIX, 2. Ilem, Futurorum omnium productio
ibi, « Prseterea solet quseri, Utrum, spectat ad naturam large sumptam, ita
scientia Dei, etc. » quod includat eliam causam per acci-
Prima dividitur in duas. In prima in- dens, quce est casus, vel propositum lar-
quirit, Utrum scientia Dici sit causa re- ge sumplum, et includat fortunam :

rum ? In secunda, Utrum possit falli ? cum igitur natura nihil operetur, nisi

\h\, E, « Ad /toc autem quod supra di- quod Deus immediatius operetur nec :

ctum est, etc. » liberum arbitrium nisi Deus immediatius

Prima harum habet Iret partes, In pri- oporetur idem, erit Deus causa omnium
ma probat, quod sit causa rerum. In se- futurorum non autem est causa per ne-
:

cunda, objicit in contrarium, ibi, B, cessitatcm naturae operans : ergo per

« Quod si ita est, est ergo causa omnium artemet scientiam ergo scicntia Dei : est

malorum, etc. » In tertia vero determi- causa omnium futurorum.

nat, ibi, D, « llane igitur quse videtur 3. Item, In artilice ita est, quod scien-
repugnantiam, etc. » tia practica est causa operis : ergo etiam
in Deo erit ita.

4. Item, Scit hoc futurum : ergo de

necessitate erit : aut sequilur, aut non.
Si non : ergo oppositum consequentis
ARTICULUS I. verificari potest cum antecedente, scilicet
aliquid non esse futurum, quod tamen
An prsescientia Dei sit causa rerum ? Deus scivit esse fulurum : quod non pot-
est esse : quia sicut dicit Boetius in li-

bro de Consolatione Philosophise, hflec

autem hic dubium, IJtrum prse-

Incidit non esset scientia de futuris, sed opinio
scientia Dei sit causa rerum? fallax : ergo videtur hoc sequi necessa-
Et videtur quod sic : rio.

1. Qusecumque enim sic sc habenf, 5. Si vero dicas illud verum esse de

quod unum antecedit aliud, et posito necessitate consequentiffi, et non conse-
ipso ponitur sequens, et sublato aufer- quentis. Hoc nihil videtur esse dictum :

tur : illa se hal^ent utcausa et causatum : quia nos videmus in omnibus in quibus
prsescientia Dei sic se habet ad hoc quod antecedens de natura sua conjunctum est
scit quod est antecedens ad illud, et po- conscquenti semper, et est necessarium
sita ipsa ponitur res in fuluro, et ablata in se quod causat non necessitate conse-
aufertur : ergo praescienlia Dei est causa quentiae tanlum, sed etiam consequentis :

rerum. Prima probatur inducendo in sicut cum dicitur, si liomo est, animal
omnibus. cst : sed verum quod ubi antecedens
est,

Si forte dicas, quod solvit hoc Augu- in se contingens est, ibi non causatur
stinus per exemplum mcmorioe prseteri- nisi necessitate consequcntise. Istud au-
torum : sequilur enim, si meministi ali- tem antecedens Deum prsescire omnia
cujus, quod illud necessario fuit : cum futura necessarium est in sc, et semper
tamenmemoria tua non sit causa praiter- positum. Si ergo habitudo sui ad sequens
iti. Ista solulio nulla est : quia adhuc est necessaria, videtur consequens habe-
illa se habent ut causa etcausatum : sed re necessitatem rei, et non habiludinis
praeteritum antccedit mcmoriam, et cau- tantum.
sat illam, et ideo tcnet illa conscqucnlia (). Ilcm, Ab omnibus concedilur, quod
 280 D. ALB. MAC;. 0111). PR.flD.

quam habot Dous, nobilissinia scionlia- 2. Itoni, Scit se posse facerc qure
runi, ot dea sciontiaruni ost, utdicit IMii- numquani faciet : ergo sua scienlia non
losophus : nobilissinia autcni scientiaruni est causa necessaria rcruui.
est sciontia por causani necessariani, ot 15. Forlius objicilur sic : Nibii pia-co-
prrecipue causani simplicissinian» ot altis- dons aUud, nuMam do suis propriotalil)us
simam, ot quaB scit ipse sciens orgo '.
ponens circa illud, est causa illius : j)i(r-

Dous scit per illam orgo sua scientiaest

: scionlia Dei pra-ceditres futuras, ita (juod
causa sciti : ergo sua scientia est causa nullam do proprielatibus suis ponal circa
rci lutura^. futura : orgo non est causa nocessaiia
7. Itom, Sicut sc babct scitum ad futurorum iu quantum fulura sunt. l'ro-
scnmtiam, ita futurum ad pra-scientiam : batur ;iutom prima por lioc quod a ne-
sed scitum in ipsa causatur a sciontia, ut cossaria causa est necossarius cllectus, et
supra babitum est in Litlera : pra^cipuc a conlingonte contingens : et sic neccssi-

quod esl scitum per se, sicut quodcum- tas et conlingentia ponuntur circa effe-

que quod non est nialum ergo futurum : ctum a causa. Secunda [)robatur cx boc
sc habet hoc modo ad praescientiam : quod praescientia? est ietornum esse et
ergo fulurum causatur a prsescientia immutabile et intemporale et omnes :

sua. oppositas dispositiones circa efTectus re-

8. Item, Videtur niliil valere instantia rum fulurarum nos videmus.
quam ponit Magister de malis, quia ma-
lorum non est per causam pro-
scientia
priam malum enim non liabct causam
: Solutio. Sine pra'judicio dico, quod
et reducitur ad causam per accidcns in pra^scicntia sicut ctiam sciontia I)ci, cau-
hoc quod scitur pcr causam babitus : sa cst quarumdam rorum futurarum, et
sicut dicimus medicum scire segritudi- non est causa quarumdam. Non enim
nem : ergo videtur, cum scientia Dei sit placct milii solulio quorumdam dicen-
scientia omnium habituum futurorum et tium, quod scientia Dei non est causa
scientia per causam, quod debeat conce- abquorum : quia scientia Dei potest esse
di quod sua scicntia sil causa omnium, duplcx, scilicct simplicis notitiae, cl ap-
licet non eodem modo, ut videtur. probationis : non quia simple.x nolitia

9. Item, Omnis scientia aut est per dicitordinemad futurum/secundum quod

causam, aut per effectum, aut per si- est de his quae possunt esse, sed non
gnum. Si autem per signum lunc facit : erunt ct ideo rospectu illorum non pot-
:

opinioncm fallibilom, et ut dicit Doetius, est sumi praescientia. Ilic autem magis
hanc nefas est in Deo ponere. Aut ergo quaeritur, si praesciontia est causa, quam
ei'it per causam, aut per efroclum. Non si scionlia ost causa ? Unde videtur mi-
autem pcr efTectum : quia Dcus scit per hi, quod quorumdam sit causa, et quo-
seipsum, et ipsc non est clfectus alicujus rumdam non ad omnia tamen habet :

sciti : relinquilur igitur, quod sit per ordinem antecessionis et cerlitudinis, ut

causam. Non autem est causa nisi rc- infra patobit sicut enim dicii Augusti-
:

spectu sciti : ergo praescienlia Dei direcle nus, Omnium quae naturaliter sunt ct
dicetur causa rei fulurae. naluram servant et non viliant, praescien-

Sed contra. ^^D coNTRA : tia causd opcrativa ot productiva est :

I. Detur, quod sit causa : aut erit mu- malorum autem non est causa : sod ta-
tabilis, aut immulabilis. Si immutabilis men praeordinat el praevidet ea : scd hoc
in causando, sequetur quod omne cau- verum est, quod necessarium et contin-
satum ab ipsa immutabiliter eveniat : et gens absolulum sive rei in nullo causa-
sic omne contingens nccessarium erit, tur ex illa, sed potius ex causis proximis,
quod falsum ost. quaium disposilioncs scquitur etfoclus.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVIII, A, ART. 1. 281

eo quod illse causa? per essenliam sunt in vel obedire artilici in perfectam pulcliri-
eirectu. tudinem et ideo scientia divina ulrum-
:

Si autem qufpritur, Utrum pnescien- que praenovit, sed alterum tantum facit.
tia Dei universaliter sitcausafuturorum? Ad aliud dicendum, quod cum dicis, xd k
bene concedo cum aliis, quoniam futu- Deus scit hoc vel prascit : ergo de ne-
ra sunt mala, quorum praiscientia Dei cessitate erit : dico quod si est nccessi-
causa non est : sicut nec ars vitii contra tas consequentise, bene sequitur propter
artem, quod tamen ars proescit et cor- ordinem prsescientiae ad pra?scilum. Si
rigit. Sic ergo intellecta quaestione, autem est consequenlia necessitatis vel
utrum universaliter sit causa futurorum consequentis vel rei, quod idem est :

responderi potest objectis. dico quod non sequitur, nec in bono cu-
Au PRiMUM quod procedit a
dicendo, jus praescientia est causa, nec in malo
diminutione eoruui quai ad causam rei cujus non est causa.
exiguntur exigitur enim anlecessio tem-
: Ad hoc autem quod objicitur^ quod ^j 5

pore vel duratione, vel ordine naturae antecedens est necessarium necessitale
et exigitur liabitudo unius ad alterum, rei, et non positionis tatitum, possemus
et exigitur efficientia sive constitutio dicere quod cum dicitur, Deus prsescit
sequentis per causalitatcm praecedentis :
hoc, quod haec propositio ex parte prae-
et illud ultimum deficit in praescientia et sciti adhuc pendet cx futuro et ideo non :

praescito. Et inslantia cst, quod si ponas omnia accipit in praesciente tantum, et

me scire futura contingentia : sequitur ideo oportet ipsam habere necessitatem

enim : Si scio futurum, illud erit : quia positionis, ut scilicet illud sit futurum
aliter meum scire non esset scire, sed quod praescit : et ila dicunt communiler
opinari : et tunc mea scientia antecedit omnes Doctores : et ideo falsum est

et habet ordinem ad illud quod infertur quod ponitur pro vcro. Si tamen aliter

ex illa : et tamen nonomnino erit causa_, vellemus dicere, possemus concedere ,

sed potius causatur ab alia causa quee quod hoc antccedens est necessarium
est liberum arbitrium. Et similiter prae- in se, Deus praescit quod est futurum :

scientia a nullo quod sub ipsa operatur, et tamen in consequente non causatur
tollit rationem causandi : et ideo aliquid nisi necessitas consecutionis, et non rei :

fit ab his qute sub praescientia operan- et hoc ideo, quia quando consequens
tur, quod non fit ab ipsa. causatur ab antecedente, ita ut det ei

Ad AUUD dicendum, quod nihil exi- causam rei et necessitatem, oportet

stens potest fieri in futuro cujus Deus non ipsum habere non soium ordinem neces-
sit causa et praescius : sed defectus ali- sarium ad ipsum, sed etiam dare ei esse
quis ut malum, potest incidere in futuro et proprietates et dispositiones suas : et

cujus quidem ipse est praescius, et non hoc non facit causa prima alicui causa-
causa, eo quod incidit ex defectu causae to et hoc contingit duabus de causis
:
:

secundae, et non sui, sicut saepius supra quarum prima est, quia causatum nul-
dictum est. lum potest suscipere proprietates causae
-
Ad aliud dicendum, quod etiam in primae propter iufinitam ejus distantiam
arte ars non est causa vitii, sed potest et nobilitatem super omne causatum.
prsenoscere ipsum : sicut ars operans in Alia causa est : quia illa causata con-
iigno nodoso, scit non obedit h- quod tingentia essentialiter a quibusdam cau-
gnum pulchritudini imaginis imprimen- sis proximis contingentibus causantur,
dae et tamen non facit defectum illum,
: a quibus modum causalitatis non tollit

sed accidit ex defectu ligni. Sed pro causa prima per suam influentiam super
tanto est diirerenlia, quod in potestate causatum, ct idco in illo non sequitur,
liberi arbilrii est pcrmanere in defectu, quod si causa hujus etfectus est necessa-
 282 T). AT.B. M.Vn. ORD. PR.ED.

ria, quod efToclus ost necessaiius et im-

inutal)ilis. VA est siniilo ul si accessus
solis in (il)li(jii() circulo est causa neces-
saria generationis, non tanien necessa- ARTJdULUS II.
riuni est generationom fiori ; quia polest
essc impodinienlum ex parte proxima- An aliqua veritas fuil ab xterno
rum causarum, sicut in loco perpeluae preeter Deuin ?
frii^nditalis : et idco dicit Philosoplms
quoad lias causas non proximas, quod
fiilurus ((uis incedere non incodet, et Deinde quaeritur de hoc quod dicit,
IMulonuous in Ccnlilogio, quod sapiens ihi, A, circa medium « Non ista ex :

homo dominabitur astris : quia contra- aliquo tempore coynoiit Deus, etc. »
riis dispositionihus disponuntur causae 1. Cum euim omne verum scialur a
proximae : et ideo patet quod causa pri- I)oo, ot nihil sciatur nisi vcrum, vidc-
ma non ponit nocessitatem absolutam, tur posse probari aliquod verum vel
sed ordinis : vol non consoquentis, sed plura vera fuisse ab aeterno : nihil autem
consequenti* per proevisionem. scitur a Doo nisi omne verum ergo :

Ad 6 et 7. Ad ALiA duo potcst absoluto concedi, omne verum scitur ab aelerno a Deo :

quod proescitum quod naturalitor ost, quidquid autem scitur, cst verum et :

causatur illo modo causalitatis qui dictus quidquid verum, illud cst ergo omne :

est, a proescientia. verum est ab ffiterno, ut videtur. Si forle

Ad 8. Ad alild quod instantia
dicondum, dicas, quod unumquodque sicut se ha-
iMagislri bona est, co quod supra proha- bot ad esse, ita se habet ad verum, et
tum esl, quod Deus non scit malum nisi non e converso unde cum omnia non
:

scientia spoculaliva et ideo non roduci- : fuerint ab a?terno, non omnia erunt vera
tur ad habitum qui privetur in ipsoDeo, eliam ab aeterno, Contra Nihil scitur :

sed potius qui privetur in causa quoe nisi verum et omnia sciuntur ab a?ter-
:

est liberum arbitrium et actus malus, no ergo sunt vera ab ajterno veritati
: :

cujus sic conjunctim Deus non est cau- autem pra-intoUigitur esse sicut causa
sa : et ideo nullam Deus efficientiam causato ergo omnia fuerunt ab aeterno,
:

habet ad malum : sed a longe videt per utvidetur.

accidens, sicut privatio videtur : et vo- 2. Praeterea, Augustinus sic videtur
rum est, quod hoc modo per causam in probare animam immorlalem : quia si

actu delicienlem cognoscitur : sed ha?c iUud quod inest, est incorruptibile, et
non est Deus, sed potius liherum arbi- non potest esse sine subjecto, erit sub-
trium : sed liberum abitriurn sic in actu jectum ejus proprium porpotuum : sed
deficiens cognoscit Deus perseipsum. voritas cst aeterna, et est in anima, sicut

^^j g^
Ad aliud diccndum, quod scientia Dei in subjecto : ergo anima est immortalis
est per causam quae est ipse sed non : et perpetua. Quod autem veritas sit aeter-

oportet proj^ter lioc, quod ipsa sit sciti na, probat sic Aut veritatem esse ab
:

causa quia scitum non habet causam

: aeterno est verum, aut non. Si est ve-
quandoque nisi deficientem, ut saepe di- rum, habeo propositum. Si non ergo :

ctum est. contradictorium est verum, scilicetverila-

tem non fuisse ab aeterno.Si contradi-
ctorium est verum, aliquid est verum :

et si aliquid est verum, veritas est ergo :

voritate posita non esse ab aeterno, se-

quitur vei'italom esse ab aetorno. Simi-
liter autem est de destructione verita-
 IN 1 SENTENT. DIST. XXXVIII, B, ART. 2. 283

tis, si potest destrui : aut eiiim veri- erit ab aeterno : materia enim prima sub-
las durabit sine line, aul non. Si non : omni eo quod per se esl sub-
jicitur in

detur oppositurn, et tunc destructa veri- jectum, ut dicit quidam Philosophus :

tate, erit aliquid verum

non nisi ve- : et boc autem est beeresis ergo et illud ex :

ritale : ergo ad veritatem non esse, se- (juo sequilur, scilicet veritates esse mul-
quilur verilatem esse : ergo est perpe- tas quoe non sunt Deus ab teterno. Nec
tua anle et post : et ita videtur, quod potest aliquis dicere, quod iila; veritates
respectaipsius praBscientia poni non pos- non sunt nisi relationes relatio enim :

sit. oppositionis non est nisi in oppositis :

8. llem, Si in principio mundi, quan- ergo si relatio est, subjectum relationis

do nmndus incepit, dico sic : mundus erit : et ita oportet esse ipsas propositio-
fuit, constat quod faisum est : ergo con- nes ab seterno, quod falsum est.

tradictoria fuit vera, mundus non fuit :

ergo aliquid erat verum anfe mundum. SoLUTio. Non puto esse catboHcum, Salulio.

Idem sequitur dc instanti inceptionis ut dicatur multas veritates fuisse ab oeter-

cujuslibet rei quffi incipit. no, quae non sunt Deus.
4. Item, Ila^c proposilio, mundum fo- Unde re-pondeo ad primum, quod Ad I.

re, vel mundum esse futurum est verum, quidquid scitur est verum, illa proposi-
aul est vera ab aiterno, aut non. Si sic, tio est vera de duplici scientia, scilicet

babeo propositum quia tunc sequitur : de illa quoe est causa sciti, ct de illa

multa vera ab a?terno fuisse. Si non : quse est causata a scito. Et cum conce-
ergo contradictoria est vera, scilicet ditur de illa quae est causa sciti, quia
mundum non esse futurum : quod autem sciens est agens per intellectum et vo-
non est futurum, non erit umquam in luntatem, non sequitur ulterius, quod
abquo prsesenti vel praeterito ergo : quidquid est verum, est : quia cum dice-
numquam fuit vera hsec, mundus est, vel batur, quidquid scitur est verum, non
mundus quod falsum est
fuit, ergo : ponebatur scitum nisisecundum condi-
constat, quod prima est vera mundum tionem scientis, et non secundum pro-
esse futurum et similiter Socratem esse
: prietatcm naturaj sciti : et ita patet qua-
futurum. Cum autem omnia boec ab liter impeditur ille processus. Si verum
aeterno sint vera, ut videtur, scientia Dei est de scientia quse causatur a scito, ibi

non erit ante ea, et ita prsescientia pro- verum sequitur ad esse, et scire sequilur
prie non vocabitur respectu illorum. IIoc ad verum sicut causatum ad causam et in :

autem concessum est quandoque, quod illo non tenet processus quia talis scien- :

multae verilates sint ab aeterno quae non tia non est ab seterno.

sunt Deus. Ari OBJECTUM Augustini dicendum, Ad2.

Sed contra : quod unum sopbisma est, nec dicit as-
contra.
Omnis oppositio est circa aliquod serendo, nisi hoc modo quo ponitur
idem et unum, ad quod reducitur ut ad veritas enuntiabilis in monte divina tan-
subjectum de quo est : ergo si sequitur tum enim non est nisi vcritas una,
: sic

talis rcductio, bsec propositio non est quae tamen est multorum pcr relationem
vera : ergo ejus contradictoria est vera : ad ipsa, sicut supra diximus de ideis.
oportet quod oppositio contra-
dicere, DicENDUM igitur,' quod sicut privatio
dictionis est ab aeterno cum autem non : non intelligitur nisi per babitum, ita ne-
possit esse in se, reducitur ad abquod gatio non intelligitur nisi per affirmatio-
unum, ut materiam ergo necesse est : nem : et ideo nuUa accepta affirmativa,
etiam illud ponere ab a'terno : niliil au- nuHa accipietur negativa. Unde dico,
tem est circa quod omnis oppositio sit. quotl ha?c est falsa, verilatem fuisse ab
nisi malcria prima ergo materia prima : eeterno, duabus de causis, sciUcet quia
 281 D. ALH. MA(i. OUI). PR.EI).

nun fiiil proposilio : cl (juia noii lenot dum futurum vcrum, utrum
csse est
conipo.sitio rationo (lotorininiilionis : et vcra fuorit anle mundum? Dico quod
cuni infertur, ergo contradictoria est non quia non fuit proposilio si enim
: :

vera : dico, quod non s('({uilur nisi sup- niliil ost ante nmnduiu, uou potcrit essc

posita proposilione : ilia auk-in non est, subjicibilo aliquid ct pricdicabile ante
quia iin[)ossil)ile cst ncgativain cssc pri- muudum : ergo non potuit essc proposi-
niain : el idco cuin antc lianc, veritatein tio : quia ab eo qiiod res est, vel non cst,
non fuisse ab oeterno, iiuUa potest acci- secundum Aristotelem oratio dicitur ve-
pi aflirnialiva, ipsa non erit accepta : et ra vel falsa. Tamen si dc re et non de
idoo nullain liabot contradictoriain , tali verilatc propositionis qua?ratur, bcnc
iacta j)ositiono. concedo, quod mundns erat futurus, et
Ad 3. Siniilitor dico dc liac, niundus fuit, ct quod mundus potuit csse : scd lioc rc-
de cjus contradictoria, et eodcm modo fcrtur ad ralioncs ideales, ct ad potcn-
de omnibus aliis. tiam causai efficienlis.

Ad 4. QuoD AUTEM quffiritur de liac, mun-

C. Qiwd res futiirse non sunt causa scientias vel prsescientiie Dei.

Ncque etiam res fiitiirtne causa sunt Dci praescientiai : licct enim non
essenl futuni} nisi pr<Tscircnliir a Dco, non larnen ideo prtesciuntur quia
futurac sunt. Si cnim hoc esset, lunc cjus quod cclernum esL, aliquid exi-
sleret causa, ab eo alienum, ab eo diversum : et cx creaturis (lcpenderet
scienlia Creatoris, el creatum causa esset increati. Origenes lamen super
epislolam ad Romanos ait : Non propterea aliquid crit, quia id scitDeus
futurum : sed quia futurum est, ideo scilur a Deo anlequam fiat'. Hoc vi-
detur prcBinissis verbis Augustini obviare. Ilic enim sig'nificari videtur,
quod res futurffi causa sint pryescientioe : ibi vero, quod prcjcscienlia causa
sit rerum futurarum.

D. Quid ex prsedictis tcnenduni sit, cum determinatione auctoritatum.

Hanc iffitur quffi videtur repugnanliam de medio tollere cupientes, dici-

mus res futuras nuUatenus causam esse prffiscientia? vel scientia^ Dei : nec
ideo pra^sciri vel sciri, quia futurrB vel factae sunt : ita exponentes quod ait

Origenes, quia futurum est, ideo scitur a Deo anlequam fiat, id est, quod

'
Origenks, Lib. VII supor illud A|)Ostoli ad Roman. viii, 30 : Quos. . prxdestinavit, hos el
vocavit, el quos vocatt, liux el juslifvavit... ct gloriftcavit.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVIII, D. 285

futurum est, ideo scituraDeo antequam fiat, neque sciretur nisi futurum
esset : ut non notetur ibi causa, nisi sine qua non fieret. Ita etiam dicimus
scientiam vel praiscientiam Dei non esse caiisam eorum quffi fiunt, nisi

talem sine qua non fiunt: si tamen scientiam ad notitiam tantum refera-
mus. Si vero nomine scientioe includitur etiam beneplacitum atque dispo-
sitio, tunc recte potest dici causa eorum quffi Deus facit. Ilis enim duobus
modis, ut superius pra3taxatum est, accipitur cognitio vel scientia Dei, sci-

licet pro notitia sola, vel pro notitia simul et beneplacito. IIoc modo forte

accepit Augustinus, dicens : Ideo sunt quia novit, id est, quia scienli pla-
cuit, et quia sciens disposuit '. Ilic sensus ex eo adjuvatur, quia de bonis
ibi tantum agit Augustinus, scilicet de creaturis et de his qua3 Deus facit :

quse omnia novit non solum scientia, sed etiam beneplacito ac disposi-
tione. Sic *
ergo ibi accipitur Dei cognitio, ut non modo notitiam, sed
eliam beneplacitum Dei significet. Mala vero scit Deus et pra3scit antequam
fiant, sed sola notitia, non beneplacito. Prascit enim Deus et preedicit

etiani quee non est ipse facturus, sicut pra^scivit et praedixit infidelitatem
Judseorum, sed non fecit : nec ideo quia pra^scivit, ad peccatum infidelita-

tis eos coegit : nec prsescisset vel pra^dixisset eorum mala, nisi essent ea
habituri. Unde Augustinus super Joannem'. Deus, inquit, futurorum pra3-
scius, per Prophetam prsedixit infidelitatem Judseorum, sed non fecit : ne-
que prsescisset mala eorum, nisi ea haberent. Non enini ideo quemquam
ad peccandum cogit, quia futura hominum peccata prsenovit : illorum
enim prsescivit peccata, non sua. Ideoque si ea quse ille prsescivit, ipso-

rum non sunt, non vera ille prsescivit : sed quia illius proescientia falli non
potest, sine dubio non alius, sed ipsi peccant, quos Deus peccatores esse
prsescivit : et ideo si non malum sed bonum facere voluissent, non malum
facturi prseviderentur ab eo, qui novit quid sit quisquam'' facturus^ Ilis

verbis aperte ostenditur, si diligenter attendamus, prsescientiam Dei non

esse causam malorum quse prsescit : quia non ea prsescit tamquam factu-
rus , nec tamquam sua, sed illorum qui sunt ea facturi vel habituri : prse-

scivit ergo illa sola notitia, sed non beneplacito auctoritatis. Unde datur
intelligi, quod Deus e converso prsescit bona tamquam sua, tamquam ca
quse facturus est : ut illa prsesciendo simul fuerit ipsius notitia, et auctori-

tatis beneplacitum.

* S. AuGUSTiNus, Lib. XV de Triiiitate, cap. 13.

^ Edit. J. AUeaume, Si.
^ Edit. Joan. Alleaume, quemdam.
* Edit. J. AUeaume, quisque.
* S. AuGusTiNus, Homilia 53 in Joannem.
^ Edit. J. Alleaume, facturum.
280 D. Al.R. IMAf, ORD. PR7ED.

scientia non somper sit causa pra^sciti,

prtpscilum aliquando erit causa prae-
scientiaj vel scientia', ul vidotur.
3. Item, Deus scit me legere, bene se-
AiniClJLrS ITI. quilur : ergo ego lego. Quiero ergo, un-
de locus? Vidotur, quod non a cau- sit

.1;* scieiitia Dci causctur a rehus '

? sa quia oliam sociuitur, Deus scit me
:

mentiii ergo ogo mentior et non pot-

: :

cst esse locus a causa : ergo crit ab

Poslea quiEritur de hoc quod dicit, ofTectu, ut vidotur : ergo ros est causa
ibi, C, « Origenes tameii super epistolani sciontioe.

ad ]{omanos, elc. » SliD CONIRA : Sed

Ilic ciiini videlur velle Origcnes, quod 1. Nobilissima scionlia datur Doo :

scientia Dei causetur a rcbus : ali- sed nobilissima est per causam : ergo
ter enim nuUam liabiludinem notaret sua scientia non est causala ab ali-

conjunctio causalis quam ponit. quo.

Ad Iioc etiam opponitur sic : 2. Item, Si sua scientia esset causata,
1, quod nec in se nec in
Quidquid est, cum sua scienlia sit sua essentia, sua
aliqua causarum habet immobiHtatem, csscntia esset causata, quod falsum est.

illud noc in so noc in aliqua causarum ']. Itom, Cum sua scienlia sit aUer-
scilur, nisi cum esl : continj^ens de futu- na, scitum autem temporale, sequitur
ro est tale : ergo non scitur, nisi cum quod in sua scientia temporale esset cau-
est.Probatur autom prima sic Dotur, : sa a^lerni, quod falsum est.

quod habeat immobilitatom in aliqua 4. Item, iXon potest dici, quod sil

causariim : cum ergo causa illa influat causa sino qua non : quia otiam illa

supcr causatum secundum quod illud, uobilior ost quam elTectus : niliil autem
illud causatum est in ipsa, erit immobi- nobilius est scientia diviua.
litas otiam in causato ot sic jam non :

csset conlingens, quod est contra posi- SoLUTio. Dico, quod Origenes non in- s,

tum. Nec est instantia de generatis flori- tondit de causa roi, sed de causa con-
bus ct planlis et sole : quia sol secun- sequentia) : et illa sumitur ab cfTectu ad
dum ordinom immobilem non influit su- causam, sicut e convcrso.
per ca, sed potius secundum diversum DicENDUM ergo ad primum, quod
modum : actus enim solis autoquam ve- soiontia Doi vincit omnem scientiam :

niat ad ipsa, permiscetur virtutibus con- arlifox enim licet praeconcipiat formam
tingonlibus et mutabilibus : ct illa; in- totius operis, ot non accipiat ipsam ex
lluunt contingenter : et ideo etiamsi sol opcre, tamcn iiiulta incidunt contra opus
haboret intollectum, non posset scire ex factura instrumontorum, et inaequa-
causatum nisi causato existente. litate materia?, qua^ ipse non potest cog-
Item, Qufficumque sequuntur se in-
2. noscere nisi per eireclum : sed summus
vicem necessario, aut ambo sunt ab artifex in boc omnom sciontiam tran-
cadem causa, aut unum est ab alio : scendit, quod ipse pra?scit omne quod
prsesciontia aulem ot pnescita- ros se- faciet, et quidquid illi eveniet ex muta-

quuntur se inviccm : orgo aut ambo sunt causarum secundarum

bilitate et defectu

ab oadem causa, aut unum est ab alio : quio opei antur sub ipso quia aliter im- :

non autem ambo sunt ab eadem causa : perfocta esset ojus scientia. IJnde patet,
ergo unum est ab alio : cum ergo prae- quod simile acceptum dc sole et aliis

1 Cf. I P. Sunim theol. B. Alberti, Q. 61, memb. 3.

 IN I SEi\TENT. DIST. XXXVIIT, E. 287

agenlibus non cst simile, quia arlifex converso : et non gratia causalitatis, ut
non potest scire exitum sui operis in prius dictum est.
actum et eventum ejus sed Deus scit : Ad aliud dicendum, quod in divinis Ad
hoc totum propter infinitam potentiam locus generaliter est a convertihili, sed
in sciendo. in quibusdam est locus a causa aliter :

Ad ALiuD dicendum, quod verum est, enim est in divinis, et aliter in humanis,
quod illa sequuntur se invicem : sed hoc propter diversimode dictam scientiam,
est gratia ordinis scientiae ad scitum, et e ut supra habitum est.

E. Contra hoc quod dictum est prsescientiam Dei non posse falli, oppositio.

Ad hoc autem quod supra dictum est, scilicet praescientiam Dei falli

non posse, solet a quil)usdam ita opponi : Deus prcescivit hunc lecturum
vel aliquid hujusmodi : sed potest esse iit iste non legat : ergo potest aliter
esse quam Deus pra^scivit? ergo potest falii Dei pra^scientia, quod omnino
falsum est. Potest equidem non fieri aliquid, et illud tamen prffiscitum est

fieri : non ideo tamen potest falli Dei prffiscientia : quia si illud non fieret,

nec a Deo pra3scitum esset fieri. Sed adhuc urgent qucestionem dicentes,
Aut aliter potest fieri quam Deus praiscivit, aut non aliter : sed non aliter :

ergo necessario cuncta eveniunt. Si vero aliter : potest ergo Dei prcTscien-

tia falli vel mutari. Sed potest aliter fieri, quia potest aliter fieri quam flat

ita autem fit ut praescitum est : aliter ergo potest fieri quam pra^scitum
est. Ad quod dicimus illam locutionem multiplicem facere intelligentiam,

scilicet, Aliter potest fieri quam Deus prfescivit, et liujusmodi: ut, potest

non esse quod Deus prsesciyit : et, impossibile est non esse quod Deus
prsescivit : et, impossibile est non esse praiscita omnia qua? fiuut et

hujusmodi. Possunt enim ha3C conjunctim intelligi, ut conditio sit im-

plicita, et disjujictim. Si enim ita intelligas, Non potest aliter fieri quam
Deus praescivit, id est, non potest utrumque simul esse, scilicet quod
Deus ita pra3sciverit fieri et aliter fiat, verum intelligis. Si autem per
disjunctionem intelligas, ut dicas hoc aliter non posse evenire quam
evenit, et quomodo futurum Deus pra3scivit, falsum est. IIoc enim aliter

potest evenire quaiu evenit, et tamen Deus hoc modo fulurum pra3scivit.

Similiter et alia determinatio, scilicet, Impossibile est illud non evenire

quod Deus pra3scivit, vel cum Deus pra^scierit, si conjunctim intelligas,
verum dicis : si disjunctim, falsum. Ita etiam et illud, Impossibile est non
288 I). ALB. iMAG. OUl). IMLEI).

esse pr«psriliiiM oidiio qiiod fll, id es(, iioii polosl esse iilnirnquo siiiuil,

srilicol iil lial cl iion sil pr;esciluni, hic sonsus vorus est. Si vero dicis

Douiii noii poluisso iion prtescire oinne (juod (it, falsuin osl. Potuil eniin

fiicero ul non fieret, et ila non esse pra3scituin.

idcm est ac si dicam, Si erit, ex necessi-

tale erit.» Sed lucc, si erit, cx necessitate
erit, est qunedam conditionalis vera, cu-
ARTICULUS IV. jus anlccedcns verificatur sine conse-
quente : ergo est necessaria : ergo et
An prxscientia Dei imponal rebus ba^c, Si pr.Tscit Deus aliquid, illud ex
necessitalem^ ? nccessitate erit : ergo praescientia infert
necessitatem.
3. IIoc etiam in Littcra, liabetur ab
Deinde quiTritur de lioc (|uod dicit, Augustino, quod impossibile est falli Dci
ibi, « Ad hoc autem quod supra dictum praescientiam : ergo videtur, quod ipsa
est, scilicet praescientiam Dei jalli non rei imponat necessitatem.
posse, etc. »
Ilic cst quopstio generalis valde : liabet Hoc etiam videtur pcr rationem posse
enim locum iu ndc, et proplietia, et prae- probari sic :

scientia, utruin scilicel possint falli? Et i. Cum dicilur, Deus praescit hoc fu-
per easdein rationes disputatur. turum : ergo iilud erit de necessitate :

1. Videtur autem, quod imponat neces- aut sequitur de necessitate consequentis,

sitatem rebus : quia sic dicit Boetius in aut non. Si sequitur, babeo propositum.
ultimo de Consolat ione PliilosophiiE : « Si Si non sequitur : ergo potcst illud non
aliorsum quam praevisae sunt detorqueri evenire : quod non
ergo dari potcst,
valent res pravisae, non jam erit lirma eveniet quia posito falso et non impos-
:

futuri pruiscientia, sed opinio potius in- si])ili, quod accidit erit falsum, et non

certa quod de Deo credere nefas repu-

: impossibile. Si autem non eveniet, ct
tamus. » Ergo videtur, quod proescientia Deus pnescivit illud ergo fullilur in :

rei imponat necessitatcm. praesciendo, quod est contra Litteram.

Ilem, ibidem « Quod si apud illum : 2. Item, Cum dicitur, Deus prgescivit

rerum omnium certissimum fontem nibil hoc, biec. est vera ab aeterno : sed nihil
incerti esse potest, certus eoruiu est contingentium est aeternum ergo ista
eventus quae futura firmitur ille prcoscie- propositio non est contingens. Si ergo
rit. » Et alia plurima sunt ibi de boc. contingens sequitur ad hoc, poterit co.ii-

2. Item, Anselmus in libro de Concor- tingens sequi ad necessarium : contingat

dia prtTscientiiB et liberi arbitrii dicit igitur aliter se habere, tunc oppositum
sic ; « Si quis intellectum verbi proprie verificabilur cum ipso, quod non potcst
considerat, hoc ipso quod proesciri qui- esse : ergo antecedens infert necessitatem
dem futurum csse pronuntiatur
dicitur, :
consequentis.
non enim nisi quod futurum est, prtesci- 3. Item, Ilaec est vera de praeterito,
tur, quia scientia non est nisi veritatis :
Deus praescivit istum peccaturum : ergo
quare cum dico, quod cum praescit Deus est necessaria : ergo Deum praescivisse
aliquid, illud necesse est esse futurum :
hoc, necessarium est : quod autem scitur

'
Cf. I P. Summ, Ttieol. B. Alberti, Q. 61, memb. 5.
 IN I SENTENT. DIST. XXXVIII, E, ART. 4. 289

ipsum est necessarium turum, de necessitate peccabit, et hu-

ut necessarium,
ergo istum pec- jusmodi. Si autem intelligatur neces-
in se, vel malc scietur :

necessarium. silas absoluta et per se et secundum

caturum est
Istum peccaturum est ab naturam propriam in se consideratam,
4. Item,
pr^scitum sed res non est ab tunc falsa sunt omnia.
aiterno :

IIoc intendit cliam dicere Anselmus

iEterno ergo si mutatur ista propositio,
:

a parte rei ergo per alia verba sic dicens « Necessario

mutalio non
:

illa erit :

hoc au- omne futurum est futurum, sed neces-

mutabilis erit a parte scientis :

habetur ex Litte- sitate sequente quae nihil esse cogit, cuni

tem est impossibile, ut

crgo nec ex parte rei, nec ex parte

futurum dicitur de re non semper ne-
ra :

quamvis sit futura. » Redit ergo

cessaria,
Dei mutabilis est ergo habet necessita- :

ad hoc quod est queedam necessitas na-

tem, ut videtur.
sequitur rem in se
Sed contra sunt inconvcnientia Boe-
turae rei, et haec :

quod pereunt preces, et eflicitur justus quaedam autem cst positionis quae est
tii,

quia omnia erunt de necessi- sequens rem ex hoc quod sic vel sic
ut impius
\
:

ponitur futura, vel non futura et illa

et jam peccata non erunt peccata,
:

tate :

casus, et perit liberum arbi- quia sequitur habitudinem rei potius

et perit
trium, et nihil erit contingens :
quae quam rem, nihil dicitur cogere.

omnia falsa sunt : ergo praescientia re- Ad idem redit quocl dicunt Magistri,

infert necessitatem. quod est necessitas consequentis, et ne-

bus prcescitis non
cessitas consequentiae : et conceditur be-

tio. SoLUTio istius qugestionis sumenda est ne, quod Dei praescientia causat conse-

Anselmo. quentiae necessitatem, sed non conse-

a Boetio et
Boetius determinans eam dicit sic » : quentis.
^'^gSucf
« Respondebo namque idem
futurum, IIoc habito, potest responderi ad pri- i,

cum ad divinam notionem refertur, ne- mum, quod Deus quidem praescit omnia,
cessarium vero in sua natura per-
: cum et operatur etiam ea quae naturahter

penditur, liberum prorsus atque absolu- sunt : sed quia non accipiunt proprieta-
tes suai causalitatis, ideo nihil prohibet
tum videri. Duee sunt etenim necessitates.
quod necesse est quin in se sint contingentia et mutabi-
Una simplex, veluti

omnes homines esse mortales. Altera lia : et quod in illis mutabilibus scientia

conditionis, ambulare
ul si aliquem Dei certa potest esse, hoc non est ex hoc

scias, eum ambulare necesse est quod :

quod auferat eis mutabilitatem, sed po-
enim quis novit, id esse aliter quam tius ex infmita potentia praevidendi quo-

notum est nequit : sed liffic conditio mi- cumque se vertat ipsum quod mutabile
est per hoc patet solutio etiam ad
nime secum illam simplicem contrahit : : et

hanc enim necessitatem nonpropriafacit omnes auctoritates consequenter indu-

natura, sed conditionis adjectio. » Et ctas.

infra : « Ilcec igitur futura ad intuitum Ad PRiMUM quod objicitur per ratio- Ad i.

relata divinum, necessaria fiunt per nem, dicendum quod cum dicitur, Deus
conditionem divina notionis per se vcro : proescit hoc ergo necessario erit
: non :

considerata ab absoluta naturse suse sequitur de necessitate consequentis, et

causa hujus dicta est sed sequitur de
libertate non desinunt » Redi t ergo solutio
:
.

Boetii ad hoc, quod si inteUigitur ne- necessitate consequentioe, et quia habi-

cessitas conditionis, quod tunc verae tudinis antecedentis ad consequens est

sunt istee : quod praevidit, de necessitate necessitas, ideo licet oppositum conse-
eveniet : si Deus prascivit hunc pecca-
quentis in se sit possibile, tamen antece-

1 BoETius, Lib. V de Consolatione Pliiloso- phiae.

XXVI 19
 290 D. ALIJ. MAG. ORI). PRyED.

denti esl impossibile : et idco si ponitur Ad ALiuD dicendum eodcm modo,

oppositum jam destruons antecodons, se- quod licct illa quoad [actum praesciendi
quitur, si illud non eril, quod Deus sit de praeterito, lamen quoad actum qui

nuniquam praescivit illud. signilicatur cgrcssurus a scito, dependet

Ad 2.
Ad aliud diccndum, quodhjrc quidem ad fulurum : ct idco cx parle illa abso-
ab fEterno cst vera, Deus praescivit Iiunc lute potest cssc contingens, licet condi-
peccaturum si peccabit tamen scitum
: tionatam habeat necessitatem.
dopendol ad futurum et ideo non sim-
: Ad ALiuD dicondum, quod licct istum
A<
pliciler, sed secundum quid accipit ne- peccaturum sil ab aBterno praescitum, ta-
cessitatem, scilicet secundum quod cadit men ex parte rei potcst dependere ad
sub scientia haec autcm non est nisi ne-
: futurum : et ideo ex parte illa polest
cessitas conditionis, ct non absoluta et : esse contingons, sicut saepius dictum
hoc modo non verilicatur oppositum est.

consequentis cum antecedente. Et haec de ista distinctionc.

 IN T SENTEM. DIST. XXXTX, A. 291

DISTINGTIO XXXIX.

'
De uiiiiiutabllilate vel perfcctioiic divinae scientia? vcl cognitione.

A. Utrum scientia Dei possit augeri vel minui, vel aliquo modo mutari ? utrumque
enim videtur posse probari.

Prceterea qiiseri solel, utrum scientia Dei possit augeri vel minui ? utrum-
que enim videtur posse probari. Quod enim divina scientia possit augeri
vel mutari, hoc modo probatur : quia potest Deus scire quod numquam
scit. Est enim aliquis qui non est lecturus hodie, et tamen potest esse ut
legat hodie : potest enim hodie legere. Nihil autem potest fieri, quod non
possit a Deo sciri. Potest ergo Deus scire hunc lecturum hodie potest ergo :

ahquid scire quod non scit : ergo potest ejus scientia augeri vel mutari.
Eademque videtur posse minui : est enim aliquis hodie lecturus quem Deus
scit lecturum : at potest esse ut non legat : ergo potest Deus non scire

hunc lecturum : potestergo non scire aliquid quod scit : ergo potest minui
ejus scientia vel mutari.
Ad quod dicimus, quia Dei scientia omnino immutabilis est, nec augeri
potest vel minui. Nam, ut ait Augustinus in libro XV de Trinitate '
: Scien-
tia Dei est ipsa sapientia, et sapientia est ipsa essentia sive substantia Dei
quia in illius natura? simplicitate mirahili, non est aliud sapere, et aliud
esse, sed quod est sapere, hoc est et esse. Ideoque novit omnia Verbum,
quae novit Pater : sed ei nosse de Patre est, sicut esse : nosse enim et esse

ibi unum est. Et ideo Patri sicut esse non est a Filio, ita nec nosse. Proind-
tamquam seipsum dicens, Pater genuit Verbum sibi coaequale per omn''^^
7 .
-um
Non enim seipsum integre perfecteque dixisset, si aliquid minus aut 'gjj^^
......
plius esset in ejus Verbo, quam in seipso. Hoc est ergo omnino Ver,, vel

quod Pater, non tamen est Pater : quia iste Filius, ille Pater. Sciunf •' fuis-
indu-
.a. Cum
• S. AuGUSTiNU?, Lib. XV de Trinitate, cap. 13.
292 D. AI.B. .MAC. ORD. VIXMD.

inviconi Palor cl Filiiis, sod ilic; j^ignoiido, islo nascendo. El oninia qucie

sunl in oorum scionlia, in oornni sapienlia, in ooruin csscnlia, unusqnisque

eoruni siniul vidol, non j)aiLiculalini auL sigiiialini velul allornante con-

s])ectu liinc iliinc, ot iinio iiuc, et rursuin iiide, vol iiidi; in aliud alque

aliud. ul aliqua vidore non })ossit, nisi non vidons alia : sed omnia sinnil

vidol, (luoriiin nnlluin est quod non seinper vidoat ot scial i. l^]jus itaque
scientia inainissibilis ot invariabilis osl. JNostra voro scientia, ot ainissibilis,
et variabilis, ct receptibilis est : quia non lioc est nobis esse, quod sapere

vel scire. Propter hoc, sicut nostra scientia illi scionlia3 Dei dissimilis est,

sic et nostruin verbuin quod nascitur de scientia nostra, dissimile est illi

verbo quod natum est de Patre scientia '. Es. hac auctoritate clare ostendi-
tur scientiam Doi omnino invariabilem esse, sicut ipsa essentia Dei omnino
invarial)ilis est: ot quod Pater et Filius cum Sj)iritu sancto simul omnia
sciuntet vident. Sicut ergo non potest augeri vel minui divina essentia, ita
nec divinascientia: et tamen conccditur posse scire quod non scit etposse
non scire quod scit : quia posset aliquid esse subjectum ejus scientia?,
quod non est, et possetnon esse subjectuin aiiquid quod est, sine permuta-

lione ipsius scientiae.

ARTICULUS I.
DIVISIO TEXTUS.

An scientia Dei potest augeri ?

« Prseterea solet quseri, Utrum scientia

Dei possit augeri vel minui ? » Incidit autem dubium circa primam
Hic incipit pars illa, in qua quoerit partem, scilicet. Utrum scientia Dei pos-
Magister, Utrum scientia Dei possit au- sit augeri?
geri? Videtur autem, quod sic : quia
Et dividitur in duas partes : in qua- 1. Cujuscumque scientiae scibilia pos-
rum prima determinat, quod non potest suntaugeri, scientia illa augeri potcst, ad
augeri. In secunda autem objicit in minus matcriaUter : scibilia autem scien-
contrarium, et solvit, ibi, B, etc. « Ilic tiae divina} possunt augeri : ergo et ipsa
vponitur a quibusdam ita, ctc. » scientia. Prima per se patel. Secunda
Littera autem primoe partis pcr se pa- supponitur ex Liltera : quia opcra Dei
sunt scibilia, et illa possunt augeri.
2. Item, Scientia Dei est secundum
rationales idealcs : ideis autem creantur
ideata, ut supra habitum est ab Augu-

GiJSTiNus, Lib. XVdeTrinitate, cap. 14. ^ cf. I p. Summ. theol. B. Alberti, q. 62,
1 eodem libro, cap. 13. memb. 7.
 IN I SENTENT. DIST. XXXIX, A, ART. i. 293

stino ergo nova aliqua possiint crcari,

: si et ipsa essentia augeri potest etiam se-
novae aliquie idcae possunt esse in Dco : cundum idcas.
per ideas autem est scientia ergo vi- : 2. Ilem, Niliil eeternum augetur vel
detur, quod crescere possit scientia Dei, minuitur ex temporali ; scibilia autem
etiam ex partc idcarum. Si fortc lu di- quae fieri possunt, omnia temporalia
cas, quod una idea cognoscit Dcus om- sunt : ergo nec augent nec minuunt
nia quse sunt ejusdem specici, et sic scientiam Dei setcrnam.
multiplicatione facta in individuo, non 3. Itcm, Numquam potest esse quod
sequitur quod multiplicatio fiat in idcis. causatum augcat vel minuat causam,
Hoc nihil cst non sunt
: quia si idese sed potius e converso : scicntia autem
determinataj ad individua, non cogno- Dei causa est omnium quse fiunt : ergo
scet Dcus singularia nisi in uuiversali et nec augctur, ncc minuitur ex eis.

in potentia, et lioc falsum est, ut dicc-

tur in ultimo capitulo istius distinctio- Solutio. Mihi videtur sicut Magister soiutio.

nis'. dicit, quod scientia Dei nec augeri nec

3. Prseterca, Non est inconveniens di- minui potest.
cere Deum posse facere novas specics Ad primum quod ea
ergo dicendum, Ad i.

quas numquam fccit, et novos mundos quse sciuntur, possunt augeri, sed non
nihil simile habentes cum islo : cum possunt augeri nisi per scientiam ope-
igitur non possint fieri sine ideis,
illi rantem illa plura, et sic eo ipso quod
erit idea illorum in mente divina ct ita : ponimus scibilia posse fieri plura, nos
pencs ideas videlur posse augeri scientia ponimus scientiam ab aeterno fuisse plu-
Dei. rium operabilium et sic non augcretur:

Si fortc dicas, quod eadcm arle facit ex hoc quod fierent plura et sic solvet :

artifcx unam domum, et aliam, et om- Magister infra in sequenti parte lectio-
nes : Deus per
et similiter potest facere nis : enim non potest intelligi quo-
sicut
unam ideam. Contra Licet artifex una : modo causatum augeatur quoad nume-
arle possit faccre omnes domos, non ta- rum, et ratio causae et causalitatis augea-
men una specic domos potest facere exa- tur ex illo ita non potest intelligi, quod
:

gonam, et quadratam, ct rotundam, nec ex scito augeatur scientia Dei, quia eo

una specie domus cognoscit unani do- ipso praesupponitur fuisse de illo ut cau-
mum esse discretam ab alia cum igilur
: sa cognoscens et causans.
Deus faciat dilTerentiam per formam et Ad aliud dicendum, quod plura idea- tXf\
proprictatem, vel possit facere plura ta- ta possunt fieri quam fiunt : sed eo ipso
lia, et discernere unum ab alio, videtur quod fiunt, ponuntur habere ideas : et
quod sua scientia augeri potest etiam se- ideo ex non augetur numerus idea-
illis

cundum ideas. rum, qui non est numerus simplicitcr,

4. Ilem, Scientia et scitum rclativa ut supra dictum est.
ita quod scientia refertur ad scibi- Si autem. tu quoeras, Utrum scientia
Isunt,
le ergo cum : relativa multipliccntur, Dei possit esse plurium quam est ? Hoc
altero relativorum multiplicato, si scibi- bene concedo : sed non sequitur ex hoc
lia possunt augeri, multo magis et ipsa quod possit augeri : quia esse plurium
scientia. ponit tantum potentiam ad hoc quod sint
'ntra. Sed contra est hoc quod objicitur in plura, quse tamen plura si essent, vel
Littera : quia esse ponerentar, prsesupponerentur fuis-
1. ScientiaDei essentiaDei est :ergo si se in scientia divina, et sic nullam indu-
scientia per illud quod est potest augeri, cerent variationem in ipsa scientia. Cum

• Cf. Infra, in hac distinctione, cap. D.

 294 0. ALB. MAG. ORD. PRiED.

auleia dicitur, quod auj^ctur scientia, est transrtiutatio, nec vicissitudinis oh-
signilicatur quod jani existenti scientia? umbratio : ergo nuUa vicissitudo est in
alicujus quanlilatis, secunduni scila sit intclleclu Dei, ncc polest csse : ergo
aliquid novum additum, quod nefas est uno et eodem multa et simul
inlelligit

dicere de scicntia Dei unde ipsa non

: et secundum actum quia supra proba- :

augeri potest, sed plurium esse potesl, tum est, quod suus intellcctus est sem-
ex quihus non augeretur si essent : cum per in actu.
enim pra^cipuum sit semper Deo repo-
nendum, oportet silji dare scienliam ma- SoLUTio. Dicendum, quod nullus trans-
jorem etiam quain intelligi possit et : ilus est in intelleclu Dei, sicut prohat
haec est illa quse non in se nec secundum ultima ratio : sed se intclligit uno et

scita potest augeri. eodem modo hubenle esse quod est et

simul.
Ad primum secundum ohjecta, di-
et

cendum quod hoc verum est in omni-

hus illis in quihus actus differunt ab
ARTICULUS IL essentia agenlis : sed non ila in Deo :

unde suus actus qui est intelligere, est

An Deus simul et eodem sciat et iniel- esscntia sua : et sicut sua essentia est
ligat mulla ? species et causa omnium, uno modo se
habens, ita etiam suus actus : et ideo

non valent simiiia inducta : sed tamen

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, illud est expressius de centro et lineis
ihi, A, circa medium « Unusquisque :
egredientihus ab ipso, sicut supra ex-
eorum simul videt, etc. » posuimus.
Ex his videntur sequi duo, scilicet

quod simul et eodem sciat Deus multa

et intelligat multa, et quod ipse sciat
rautahilia immutahilitcr.
Contra primum ohjicitur sic :
ARTICULUS III.
1. Dicit Philosophus : Scire plura pos-
sumus, intelligere vero minime : ergo An Deus mutabilia sciat immutabiliter,
videtur,quod unus intellectus secundum et opposita sciat eodem modo ?
actum non sit nisi unius.
2. Item, Impossibile est unum actum

ad diversos terminos simul et semel ter- Ad secundum proceditur sic :

minari : sed intelligcre est actus unus :

Mutahilia scire immutabiliter, est sci-
ergo simul et scmel terminari non pot- re mutabilia aliter quam sunt scire :

est ad diversos terminos. Nec videtur autem rem aliquam aliter quam est, de-
hoc etiam intelligi posse : quia nihil si- cipi est : ergo videtur,Deus quod si

milium invenitur una enim linea in :

sciat mutahilia immutahiliter, quod ipse
una parte non potest terminari ad di- decipitur in eis.

versa puncta ergo nec potest intelhgi,

:

qualiter possihile sit fieri : ergo videtur, IIic ETiAM cadit quffistio de scientia (j

quod necessarium sit inlellectum trans- oppositorum, utrum illasciat eodem mo-
ire inde huc et hinc iiluc, cujus con- do ?
trarium dicitur in Littera. Videtur quod sic : quia
Sed contra : 1. Ipse eodem modo scit rem quando
8ed contra.
Jacoh. I, 17, dicitur, Apud quemnon csl, et quando non est : esse autem
 IN I SENTENT. DIST. XXXIX, A, ART. 3. 293

rem et non esse, sunt opposita secun- cui accidit mutabilitas. Et hujus causa
dum afrirmationem et negationem : ergo est propter hoc quod per hoc quod est
ipse scit simul contradictoria, ut vide- immutabilis, non refertur ad rem, sed
tur : ergo multo magis alia opposita. refertur ad ipsam secundum quod est

2. Item, Si ipse scit rem ut est, opor- ratio et intentio rei quoe est mutabilis :

tet quod ipse sciat eam sub difTerentiis et sic patet, qualiter in omnibus muta-
temporis : ergo scit me lecturum quan- bile scitur immutabiliter.

do lecturus sum, et scit me legisse quan-

do legi, et scit me legere quando lego :
Ad ALiuD dicendum, quod opposita ^Ad"**''
omne autem quod cadit sub difTerentia scit Deus uno, quod est ratio rei sive
temporis, est mutabile : ergo Deus scit sit, sive non sit quia sibi res non pot-
:

mutabile temporaliter et mutabiliter, ut est prseterire, sed semper eodem modo

videtur. Si autem tu dicas, quod non manet, non tamen eodem modo transit
scit temporaliter res, sequitur ex hoc ejus scientia super rem vel ut fidelius :

quod nullam haberet scientiam de re dicatur, non uno modo comparatur ad

quando est et quando non est, sed in- ipsum res ; et ideo scit rem esse cum
distincte et confase sciret res et hoc : est, et scit eam non esse cum non est,

est imperfectum, et Deo non attribuen- ex quod comparatur res ad esse

lioc
dum. vel ad non esse et lioc est magis de:

Sed contra : scientia complexorum sive enuntiabi-

Omnis accepMo est secundum potesta-
1 lium, de quibus posterius quceretur.
tem accipientis, et non accepti scientia : Ad ALiuD diccndum, quod ipse intem- Ad ?.

est acceptio quaedam, ut dicit Philoso- poraUter scit omnia quse cadunt sub
phus : ergo est secundum potestatem temporis differentia : et hoc ideo est,

accipientis, et non accepti : Deus autem quia differentia temporis accidit rei se-
sciens est immutabilis : ergo sua scien- cundum quod est in esse proprio, et non
tia est immutabilis. secundum quod est in Deo per ideam.
2. Prgeterea, in Littera negatur hoc : Quod autem certus est in sciendo res
ergo videtur, quod sua scientia non sit distincte, hoc est ideo, quia non tantum
de mutabilibus mutabiliter. scit rem^ sed etiam quamlibet composi-
tionem et divisionem rei cum qualibet

ointio. SoLUTio. Lcve cst lioc solvcre secun- vel a qualibet re : et hoc incomplexe et
dum supra dicta, scihcet quod ly muta- incomposite, ut infra dicetur.
hiliter potest determinare verbum ex Et si quod noster intelle-
tu objicias,
parte materiee super quam transit scien- ctus non sic est de complexo sicut de
Deus mutabilia mutabili-
tia, et sic scit incomplexo. Responsio, quod hoc est
et temporalia temporahter, et oppo- quia intellectus noster per sub-
rter, ideo,
sita oppositis modis vel potest referri : stantiam non est suum intelligibile, nec
ad verbum per comparationem ad scien- ipse dat modum intelligibili, sed potius
tem, et sic scit mutabilia immutabiliter, accipit ab ipso, et ideo variatur secun-
et temporalia intemporaliter, et opposi- dura illud non autem sic de intellectu
:

ta uno modo simplici. divino, qui est id per quod intelHgil, et

Ad PRiMUM ergo dicendum, quod non dat inteliigibili et esse in se, et omnem
decipitur : quia etiam apud nos scientia compositionem et divisionem.

mutabilium ex parte scientis immuta-

bilis est, quia ratio mutabilium immu-
tabihs est : sed cum ratio sit intentio rei
mutabilis, scitur rei mutabilitas per in-
tentioncm illam quando refertur ad rem
 296 D. ALB. MAG. ORO. PRyED.
I
tionis autem scienlia csl, quae est de
bonis quorum Deus auctor est. Sed con-
TRA hoc ol)jicitur : Illa scientia qua^ di-
citur inteUifjentia, aul est finita per
ARTICULUS IV. intclligibilis rationem idealcm, aut non.
Si dicas, quod sic : scd unicuique ideae
A7i Deus sciai aclii infinila ? respondet idcatum, vel potest respondc-
rc : ergo illi ideae quae est infiniti,

respondel idcatum, vcl potcst responde-

Dcinde quaeritur de lioc quod dicit, re : ei'go infinilum potcst essc actu :

ibi. A, sub finem « Paler et Fiiins : quod cgo intclbgerc non possum, si est
cian Spiritu sancto simul omnia sciiint vcrum.
et videnl. » Item, si dicas quod illa idea [non est
Potest enim adbuc dubium esse, licet ad hoc ut educi possit ideatum sub ipsa,
supra expeditum sit, ulrum Deus sciat sed quod Deus illa cognoscat infinitum.
actu infinita ? CoNTRA : Aut cognoscit ut est, aut ali-

Videtur autem quod sic : quia ter. Si aliter,- itfm fiabet veram scien-
1. CuiHbet finito possibilis est addi- tiam ipsius. Si aulem ut est, cum ipsum
tio : sed scientiae Dei non potest tieri ncc sit ncc possit esse nisi in potcntia,
additio : ergo ipsa est inlinita. intclligcntia non erit i isi in potcntia
2. Item, Auguslinus in libro XII de infiniti : et de hoc non contendiraus.
Civitate Dei dicit, quod species nume-
rorum infinitse in se, non sunt infinitie SoLLTio. Milii videtur, q lod actu in- soiu

illius scientiae, cujus scientiae non est finitum semper e.<t imperfectum, ncc
numerus '. Ergo videtur, quodactusciat in Deo est, nec in natura : sed infini-
inlinita. tum ut est finitum, bene concedo quod
Scd conlra. Sed COXTRA : cognoscit Deus.
1 Quidquid scilur, scientis comprehen- Ad primum ergo dicendum, quod im-
sione tinitur, praecipue si perfecte scit : possibiie est Deo fieri additionem ali-

ergo siDeus scit infinitum, ipse sciendo quam : quia ipse majus aliquid
est
finit ipsum ergo non est inlinitum sim-
: quam cogitare possumus quod non :

pliciter. intelligitur dimcnsive, vel mullitudine,

2. Pra?terea, Infinitum in se non cum ipse sit unum solum et simplex :

potest intcUigi qualiter alii sit finitum : sed quia niliil boni cogitari potest, quin
ergo nec Deo erit finitum. ipse sit illud, et plus quam cogitari

3. Ilem, Species numerorum non sunt potest : infinitum autem nihil boni et

infinitse actu, sed potentia : si ergo Deus perfecti est, sed potius imperfectum :

scit ipsas esse infinitas, ipse scit quod ideo non intelligitur sic : quia, ut su-
non quod est impossibile.
est, pra diximus, etiam intclligi potest qua-
Ad hoc dicunt quidam, quod triplex liter infinitum includat infinitum :tamen
est scientia, scilicet intelligentiaB, et vi- multa sunt quaj cogitamus, quae non
sionis, et approbationis : et scientia in- sunt Deus nec hoc est imperfectionis,:

telligentise est, qua intelligitur res sim- sed perfcctionis ct sua scientia hoc :

pliciter. autem scienlia est,

Visionis modo infinita cst : quia nihil potcst
quae transit super res secundum quod cogitari vel esse, quod si esset, non esset
sunt vel non sunt sub dillerentia hu- in scientia ipsius, et modo secundum
jus compositionis vel illius. Approba- quod est in scientia sua : quia ipse in-

'^S. ArocsTi.NUs, Lib. XII de Civitato Dei, cap. 18.

 TN I SENTENT. DIST. XXXTX, B. 297

telligendo sc inrinila posse, intclligit aut intclligcntia non dicit nisi relationem
infinita sccundum quod sunt infinita in intcllcctus ad rem, prout est quocum-
potcntia. que modo, scilicet in potentia, vel in

ratione ideali comparationem liabente ad

1 soiutio- Ad soLUTioNEM autcm inductam rc- idquod erit in actu, sicut supra est ex-

spondco^ quod aut non intelligo eam, positum *.

B. Opposilio^ an Deus possit noviler vel ex tcmpore scire vel prasscire aliquid ?

Ilic opponitur a quibusdam ita, Si Deus potest aliquid scire vel praescire
quod numquam scivit vel preescivit, potest ergo ex tempore aliquid scire
vel praescire. Ad quod dicimus, Potest quidemDeusscire vel pra3scire omne
quod potest facere, et potest facere quod numquam fiet : polest ergo scire
vel praescire quod numquam fiet, nec est, nec fuit : nec ilJud scit vel scivit,

neque preescit vel preescivit, quia scientia ejus non est nisi de his quse sunt
vel fuerunt vel erunt : et prflescientia non est nisi de futuris. Et licet possit

scire vel pra3scire quod numquam est vel erit, non tamen potest aliquid sci-
re vel prrescire ex tempore. Potest utique scire vel pra3scire quod numquam
est nec erit, nec illud scitum vel praiscitum est ab ffiterno : nec tamen potest
incipere scire vel praescire illud, sed ita potest modo scire vel praescire, sic-

ut potest scisse vel praescisse ab aeterno. Si enim dicas ^

eum modo posse
scirc vel praescire quod ab aeterno non scivit vel praescivit, id est, ita quod
ab aeterno non sciverit vel praesciverit, quasi utrumque simul esse possit,
falsum est. Si vero dicas eum posse modo scire vel praescire quod ab aeter-

no non scivit vel praescivit, id est, habere potentiam sciendi vel praescien-
di ab aeterno et modo aliquid, nec tamen illud praescitum est vel futurum,
verum est. Non potest ergo noviter vel ex tempore scire vel praescire ali-

quid : sicut non potest noviter vel extempore velle aliquid, et tamen potest
velle quod numquam voluit.

' Cf. Supra, Dist. XXXVI.

^ Edit Joan. Alleaume, dicatur.
 208 D. ALH. MAG. ORI). PR/ED.

non tanlum esse, sed lia])itudinum om-

nium, ipse intelligit comi)k'-xiones omnes
et compositiones.
Ad rniMUM ergo dicenduni, quod aliter Ad i.

ARIICULUS V. est de intellectu nostro et suo : quia no-

ster intellectus non est causa rei vel
Ulruin acicnlia Dei sit eiiwiliabiHuin ? conipositionis rei, sed accii^iundo a re-
bus cognoscit res : et ideo cum res sil di-
versa, non potest accipi idem a diversis,
Poslca qufEfitur de hoc quod dicil iu et ideo erit intellectus compositus : scd
secuuda parlc, ibi, R, « Scientia ejus non suus inlellectus est causa omnis rei et

est nisi de his quse sunt, vel fuerunt, vel ratio omnis rei, et ideo per unuin quod
erunt, etc. » est causa et ratio potest intelligi res et
Secundum lioc euim videtur, quod rei compositio cum i-e alia : quia idea
scientia sua sit enunliabilium. non est ratio rei in se, sed in composi-
Quod etiam aliter probatur : quia tione omnium et divisione quam habere
1. Cum mulla sint enuntiabilia, nisi potest per se vel per accidens.
Deus sciret ea, non omnia sciret quse Et ex hoc patct solulio ad totum.
sunt, vel erunt.
2. Item, Aliter imperfectior esset sua
cognitio quam nostra : quia ego non tan-
tum scio te, sed etiam scio te esse, et
legere si iegis, et liujusmodi : ergo vide- ARTICULUS VI.
tur, quod eliam Deus sciat hujusmodi.
3. Item, Dcus non tanlura scit sub- Utrum modo Deus potest scire vel prse-
jecta, sed etiam scit eis inesse omnia scire, sicut potest scivisse vel prsesci-
praidicata, quse inesse po.ssunt : ergo scit visse abxterno ?
complexa et enuntiabilia, ut videtur.
4. Item, Aliter sequeretur, quod ipse
nesciret Antichristum futurum, vel Cae- Deinde quaeritur de hoc quod dicit

sarem fuisse, quod est inconveniens. « Ita potest modo scire vel prsescire, sic-

Sod contra. ^ED CONTRA : ut potest scisse vel prsecisse ab seterno. »

1. Non scit nisi pcr ideam, idea autem 1, Hoc enim videtur falsum : quia in
non complexorum
est quia complexio : nostra scientia sequitur, quod si possum
nulla est in Deo ergo videtur, quod ipse
: scire aliquid quod non scio, scientia mea
non habeat notitiam enuntiabilium. variatur.
2. Item, Anima propter sui simplicita- 2. Item, Si possum aliquidmodo scire,
tem non est simul nisi unius ergo cum : non sequitur ex hoc quod illud prius
Deus magis simplex sit, ipse non erit se- sciverim ergo videtur, quod istae con-
:

cundum sui intellectum nisi unius : ergo sequentiee non teneant in Deo.
non erit complexorum, ut videtur.
SoLUTio. Dicendum, quod non est si-

Solutio. SoLUTio.Dicendum, quod intellectus mile : sed sicut se habet scibile ad no-
Dei est complexorum incomplexe sunt : stram scicntiam, ita se habet sua scien-
enim complexa referenda ad rem simpli- tia ad scibile. Unde sicut in nobis sequi-

cem, et illa in Dcum, quam ipse non tan- tur, nullum scibile est : ergo nulla scien-
tum novit ut simplex est, sed in omni tia est : ita e converso sequitur, in Deo
complexione qui£ accidere ci potcst ex nulla scicntia csl : ergo nullum scibile
compositionc, et sic uno quod est ralio est : el sicut in nobis istce duae sunt in-
 IN I SENTENT. DIST. XXXIX, C. 299

compossibiles, scilicet quod ego scien- sit Deum posse scire quod ipse prius ne-
tiam alicujus scibilis babeam, et quod scivit?
iilud scibile nonsit : quia stalim me ha- Et videtur quod sic : quia
bente scicntiam, scquitur illud scibile 1 IIoc innuitur in ultima parte se-
esse, quia mea non efiicitur nisi ab illo quentis opiuionis quam inducit, quod
scibili : ila in l)eo istae duae sunt incom- Deus plurapotest scire quani scivit, quia
possibiles, quod aliquid sit et quod scien- transire potest superplura.
tia iliius non sit quia scientia Dei est
: 2. Item, Quidam objiciunt : Deus pot-
causa illius et quia non est causa nisi
: est modo creare quod non creat, et plu-

ab oeterno, sequitur quod ab aeterno sit ra creare quam creat : ergo similiter plu-
causa illius et ideo iu Deo est idera
: ra potest scire quam sciat.

posse scire modo et posse ab seterno sci- Sed contra :

Sed conlra.
visse : et istoe duse incompossibilcs sunt, Cum scientiareferatur adscibile, si pot-
quod aliquid nunc fiat, et quod ipse ab est scire quod prius nescivit, videtur se-
seterno illud non scivit : licet utraque se- qui quod potest habere scientiam quam
cundum se sit possibilis, quia una impli- prius non habuit : et hoc est Deum alte-
catur in alia : et quando ponitur aliquid rari ab imperfecta scientia ad perfectam.
esse numquam erit, ponitur per
quod
consequens Deum illud semper scivisse, SoLUTio. Videtur mihi, quod non sit Solutio.

ex lioc, quia sua scientia est eeterna cau- concedendum.

sa vel prsevisio illius. Et super istum Ad m autem quod objicitur de Littera: Ail L
sensum procedit Magister. dico, quod non intendit, quod aliqua
possint fieri supra quse transeat scientia
Dei novo modo, sed intendit quod aliqua
possint fieri, super quae ab aeterno fuis-
sct scientia. Et sic non sciret nisi quod
ARTICULUS VII. prius et ab aeterno scivit.
Ad ALiuD dicendum, quod non est si- Ad 2.

An concedemhim sit Deum posse scire mile de creatione : quia illa nihil ponit
qiiod ipse prius nescivii ? in Deo, sed in re extra : scientia autem
est in sciente ipso, et ideo non potest ei
advenire scientia novae rei sine sui va-
Postea quaeritur de hoc quod dicit ratione : quia illa nova res poneret ratio-
« Non potest ergo nooiter vel ex tempore nem idealem in Deo, quae nisi ab aeterno
scire vel prsescire aliquid, etc. » fuorit in ipso, varationem ponit circa
Quseritur enim, Utrum concedendum ipsum.

C. Utrum Deus possit scire plura quam scit?

Item a quibusdam dicitur Deus posse plura scire quam sciat : quia potest
omnia scire quaescit, etpotest aliqua facere qua3 numquam erunt, et iila

potest scire : non enim aliqua incognila facere potest. Si vero omnia essent
quce modo siint, et alia qutXidam faccret qua3 non sunt nec erunt, et illa
300 D. ALB. MAO. ORD. PR/ED.

omnia scirot, pro cerlo plura sciret quaiii modo sciat : ncc lamen ejus scien-
(ia aiijicri j)otost, quia lioc lotum (icri posset sine mulal)ililate scientice.
Constal or^-o Doi sciontiam omnino esse immulabilom, nec augeri posse
vel minui : sed ei subjecta.

SoLUTio. Meo judicio ista composita ^]"|'""

falsa est, Deus polesl plura scire quam

AirnCULUS Vin. sclt, sicut Magister ante distinxit. Et
quod dicit ista opinio, quod sua scientia
Aii Deus potcst plura scire quam scit ? potcst transire super plura quam transit
sine mutatione : ita intelligo, quod hoc
ideo, quia posilo quod sint plura, sequi-

Deinde quferitur de lioc quod dicit : tur eum plura ab aeterno scivisse. Et de
« Item a quibusdam dicilur Deus posse sole quod quidam ponunt pro simili, non
plura scire quum sciat, etc. » est simile quia in sole non est ratio
:

Videtur autem, quod ista opinio sit cognoscendi ea supcr quae fulget : quae
vera : quia si non cssct possibile solem
essct in sole,

Plurapossuntessequamsunt :scien-
1. eflundere lumen inlelligentise super ea,
tia autem Dei, ut habelur in praecedenti quorum nulla ratio esset apud ipsum et :

capitulo, non est nisi eorum quae fuerunt sic est etiam in Deo. Unde cum non ac-

vel erunt vel sunt : ergo plura potesl cipiat de novo rationes intelligibilium,

scire quam scit. oportet quod ab seterno habeat apud se.

2. Ilem, Scit quidquid potest facere : Et per hoc patet solutio ad primum.
potest aulcm facere plura quam facit :
Ad secundum dicendum, quod ipse Ad 2.

ergo potest plura scire quam scit. potest facere plura quam facit, sed non
Sed contra :
scire plura hoc modo quam scit, nisi sic-

1. Deus scit quidquidpotest facere et :

ut posse scire et posse scivisse ab aeter-
nonpotestpIurascire,quampotestfacere : no : et si ponunlur plura esse, supponi-
ergo non potest plura scire quam scit. tur per implicationem in supposilione,
2. Item, In oeternis est idcm esse et quod illa ab aeterno scivit, ut supra di-
posse : ergo si potest plura scire quam ctum est.

scit, tunc etiam scit plura quam scit,

quod est impossibilc.

D. Quod videtur adversum illi sententise qua supra dictum est, Deum semper et

simul scire omnia.

Ei vero quod prsedictum est, scilicet quod Deus omnia somper videt et

simul, videturobviare quod ait Ilieronymus in expositione Ilabacuc : Ab-

surduui est, inquit, ad hoc deducere Dei majostalem, ut sciat per momenta
singula quot culices nascantur, quotve moriantur, quola pulicum ot
 IN I SENTENT. DIST. XXXIX, E. 301

muscarum sit multitudo, quotve pisces natent in aquis, et similia. Non si-

mus tam fatui adulatores Dei, ut dum providentiam ejus etiam ad ima re-

trudimus, in nosipsos injuriosi simus, eamdem irrationabilium et rationa-

bilium providentiam esse dicentes '. llic videtur diccre Ilieronymus, quod
Deus illorum minorum scientiam sive providentiam non babeat quod si :

hoc est, tuncnon omnia simul scit et semper. Ex tali itaque sensu ilhjd
dictum esse noverimus, ut Deum illa alternatim vel particulatim scire ne-
get, nec per diversa temporum momenta sic illa cognovit, sicut per varia
momenta illorum qutcdam deficiunt, quccdain incipiunt. Neque illis

aliisque irrationabilibus. ita providet, quemadmodum rationabilibus.

Numquid enim (ut ait Apostolus ") cura est Deo de bobus ? et sicut

non est cura Deo de bobus, ita nec de aliis irrationabilibus. Dicit
tamen Scriptura, quia ipsi est de cura de omnibus '. Providentiam ergo et

curam universaliter de cunctisquas condidit habet, ut habeat unumquod-

que quod sibi debetur et convenit. Sed specialem providentiam atque cu-
ram habet de rationabilibus, quibus praecepta tradidit, eisque recte vivendi

legem praescripsit ac prgemia promisit. Ilanc providentiam et curam de ir-

rationabilibus non habet. Ideoque dicit Apostolus, quia non est cura Deo
de bobus : providet tamen omnibus et curat, id est, gubernat omnia, qui
omnibus solem suum facit oriri, et pluviam dat. Scit itaque Deus quanta
sit multitudo pulicum, culicum, et muscarum, et piscium : et quot nascan-
tur, quotvemoriantur : sed non scit hoc per momenta singula, imo simul
et semel omnia. Neque ita scit, ut eamdem habeat providentiam irrationa-
bilium et rationabilium, id est, ut eodem penitus modo provideat irrationa-
bilibus et rationabilibus. Rationabilibus enim et praecepta dedit, etAnge-
los ad custodiam delegavit.

E. Brevis summa prmdictorum, cum additione quorumdam.

Simul ita *
etimmutabiliter scit Deus omnia qua?, fuerunt, et sunt, et
erunt, tam bona quam mala : praescitquoque omnia futura, tam bona quam
mala.

^ S. HiERONYMus, In explan. super cap. i Habacuc.

^ I ad Corinlh. ix, 9 : Numquid de bobiis cura est Deo ?
^ Sapient. vi, 8 : Et sequaliter cura est illi de omnihm. Et, ibidem xii, 13 : f^on est alius Deiis
quam tu, cui cura est de omnihus.
* Edit J. AUeaurae, Sicut itaque.
 302 n. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

Dicendum cum Magistro,

SoLUTio. SoiuUo. i

quod Dcus omnia scit parva et magna.

Et ad id quod contra objicitur, diccn- Ad i.

ARTRA LUS LX. dum quod est intellectus abstrahens for-

mam a re, et illam necesse est depurari
A)i Deus liabcat notiliam sutgulariiim ? propter materialitatem quam habet in re

extra, et ille est noster intellectus. Alius

est intellectus habens formas vel ideas
Deinde qiuieritur de hoc quod dicit ul- componibiles exemphiriter cum re, et
tinio, ibi, D, « Ki vcro quod prnp.dictura ill» sunt universaiis vel particuhiris, ita

esl, etc. » quod a neutro abstrahitur, et idco non

Yidctur enim Deus non habere noti- repugnant simplicitati intellectus : quia
tiam singularium : quia intellcctus illas habet apud se, et tales

1. Dicit Roetius, quod universale est sunt ideae et formse sub quibus intelli-

dum intelligitur, singulare dum sentitur. gunt AngeH.

2. Item, Omnis intellectus universa- Ad aliud dicendum, quod Philoso- Ad 2.

lium est, ut dicit Philosophus : quia in- phus intelligit hoc de intellectu abstra-
tellectus simplex est, et necesse est in- hente a rebus : quia necesse est, quod
telligibile simplex esse : niliil autem sin- ille auferat conditiones materiae ab eo
gularium est simplex : ergo nihil singu- quod abstrahit, et assimilet sibi. Sed
larium est apud intellectum. non sic est de intellectu qui est ad rem
3. Item^ Philosophus in XI Metaphij- faciendam per formam compositionis :

sicse probat, quod non intelligit aUud a ille enim habet formam simplicem apud

se, quia aliter vilescerct ejus intellectus se, quae non determinatur ad hoc vel
in rebus vihbus, quffi melius est igno- illud conditionibus materiae, sed per re-
rare quam scire : ergo videlur, quod lalioncm ad hoc vel illud : et per illam
ipse non habeat notitiam singularium. potest intclligi universale et particulare,
Sed contra. SeD CONTRA : et universale in particulari, secundum
Secundum hoc enim erunt plura igno- diversam relationem rei ad formam il-
rata ab eo quam scita. lam.
Item, Boetius in libro Y de Consola- Ad ALiuD dicendum, quod Philoso- Ad 3.

tione philosophix : phus non intendit, quod non aliud intel-

ligat, quam se, sicut supra expositum
Huic ex allo cuncta luenti
mole resistunt
.Nulla lerrae :
est '
: sed intendit, quod non per aliud
Non nox atris nubibus obstat. quam per seipsum intelligit, quia intel-
Quae sint, quoe fuerint, veniantque ligendo nihil accipit a rebus. Qualiter
Uno mentis ccinit ictu :
autem non vilescat intellectus ejus, su-
Quem, qiiia respicit omnia solus,
pra est expeditum.
Verum possis dicere solem.

1 Cf. Supra, Dist. XXXV.

 L\ I SENTENT. DIST. XL, A. 303
u

DISTINGTIO XL.

De scicnlia Dci quandim acl specialcs effecUis, scilicet <le prsc-

deslinaCione et reprobalione.

A. Quid sit prsedestinatio, et in quo differat apraescientia ?

Prsedestinatio vero de bonis salutaribus est, et de hominibus salvandis :

ut enim ait Augustinus in libro dePr^destitialione sanctorum .•

Prsedesli-

natio est gratiee proeparatio, quse sine praescientia esse non potest \ Potest
autem sine praedestinatione esse prcescientia. Prsedestinatione quippe
Deus ea praescivit, quae fuerat ipse facturus : sed praiscivit Deus etiam

quse non est ipse facturus, id est, omnia mala. Proedestinavit eos quos ele-

git, reliquos vero reprobavit, id est, ad mortem seternam prsescivit pecca-

turos.

genus et secundum speciem considera-

tam, quae incipit in penultimo capite
DIVISIO TEXTUS. sequentis dislinctionis XLI, ibi, F,
« Prseterea considerari oportet, Utrum
ea omnia quse semel scit, etc. »
« Praedestinatio vero est de honis sa- Prsecedens autem adhuc dividitur in
lutaribus, etc. » duas. In prima delerminat species pree-
Hic incipit pars illa in qiia Magister scientiK, quae sunt pr^edestinalio et ob-
determinal de scientia divina secundum duratio. autcm
In secunda quaerit,

suam speciem. Utrum habeant aliquam causam in prae-

Et dividitur in duas. In prima deter- destinato, vel praescito ? Et hanc incipit
minat de speciebus preescientiaB quse in principio sequentis distinctionis, XLI,
sunt prcedestinatio et reprobatio. In se- il)i, A, « Si autern quserimus meritum
cunda autem tangit quasdam quaestiones obdurationis, etc. »

de prsescientia et scientia, communiter Ista distinctio dividitur in duas partes.

consequentes scientiam Dei secundum In prima tangit praedestinationem, in se-

S. AuGUSTiNUs, Lib. de Prsedestinatione Sanctorum, cap. 10.

 304 D. ALI5. MAG. ORD. PR/ED.

cundn rcpiolialioiKMii, ibi, D, « Cumqtic Quaeratur ergo primo, Utrum sit po-
priedes/iNfi/io sit f/ratia' pr.vparatio, tcnlijE, vel sapicntia-, vcl voluntatis sive
elc. » bonitalis ?
lii jtiiiiia partc facil qniiKiuc : quoruiu Vidclur autcm, quod sit scientiae :

priiiiuiu csl, quod taugit dc (juibus est quia

praedostinatio. Sccundo, oslcndit ccrtuin 1. Magistcr supra, in principio distinc-
esso nunicruiu piiBdcstinaloruni, ibi, li, tionis XXXV ])onit ])ra;dcstinationem
« Pnpdestinatorumnullus videtur, ctc. » inter nomina quibus signilicatur scicntia :

Tcrtio, objicitur contra sopliisticc, ibi, ergo ad scicntiam reducitur.

B, § 2 : « Ad hoc autem objiciuiit qui- 2. Itcm, iVon est destinare, nisi in
dam, etc. » Quarto, ol)jicit fortius, ibi, animo proponcntis : proponcre aulem est
C, « Verurntamen adliuc instant, etc. » praeconcipcre de faciendo aliquo : con-
Quinto cl ultinio solvit, ibi, C, § 2 :
ccptio vcro est secundum intcllcctum
(( hi hujus qusestionis solutione, etc. » ])raescientem opus : cum ergo praedcsti-
Scutcnlia autem patct per se, quia natio sit talis praeconceptio, videlur
Littera est {)lana. priedcstinatio caderc sub scientia.
3. Itein, In quo generc est superius ad
aliquid, in eodem est inferius quod ac-
cipitur sub illo : sed praescientia est in
genere sci(3ntiae : ergo praedestinatio,

ARTICULUS I. quae est sub praescientia, ut supra habi-

tum est *, erit in gencre scientiae.

Ad quod attributorum debet reduci prse-

destinatio, utrum scilicet ad poten- Sed contra videtur esse in genere po- Sed contr

tiam, sapientiam, vel voluntatem? tentise :

1. Quia, ut habetur hic, pra?destinatio

cst praeparatio gratiae : praeparatio autem
Sunt autcm bic ante Litteram octo actus potentiae est : ergo et praedcstina-
quaerenda quorum priinum est, ad quod
:
tio, ut videtur.
trium attributorum possit reduci prajde- 2. Item, Prsedestinatio est aeterna, et
stinatio^utrum ad potcntiam, vel ad sa- hic supponatur, quia infra habet pro-
pientiam, vcl voluntatem? bari : praedestinati autem non sunt ab
Secundum, Quid sit re et difrinitione? aeterno, nisi in potentia causae efficien-
Tcrtium autem, Utrum sit entis, vel tis : ergo videtur, quod praedestinatio
non entis? reducatur ad polentiam, quia potentia
Quartum, Utrum sit aeterna, vel tem- causae efficientis est.
poralis?
Quintum, Utrum sit solius rationalis Similiter videtur, quod ordinetur ad
creaturse, vel etiam alterius? voluntatem
Sextum est, Utrum sit omnis rationa- 1. Quia diffinitur per voluntatem : dicit

lis creaturae, vel solius hominis. enim xVugustinus, quod praedcstinatio

Septimum est, Utrum sit omnis homi- est voluntas vel propositum miserendi.
nis, vel quorumdam hominum tantum? 2. Item, Gratia et gloria quae sunt
Octavum et ultimum, Utrum sit prae- eflectus praedestinationis, sunt indican-
dcstinatio multiplicata secundum singu- tia bonitatem : bonitas autem est dispo-
los praedestinatos, vel omncs praedesti- sitio voluntatis : ergo et praedestinatio.

nati sint in uno, scilicet in Christo. 3. Item, 1 ad Timoth. ii, 4 : Qui om-

' Cf. Supra, Dist. .XXXV.

 IN I SENTENT. DIST. XL, A, ART. 2. 303

nes homines viilt salvos fieri, etc. Vo- dico, iste est proedestinatus, dico aliquid
luntas autem salutis cst ex prtEdestina- significando passive : ergo significo illud
tione : ergo videtur quod preedcstinatio csse ab alio in isto autem modus
: talis

ordinetur ad voluntatem. significandi nonconvenit Deo, quia nihil

habet ab alio : ergo prcedestinatio pree-
SoLUTio. Dicendum, quod prsedestina- dcstinali non est Deus.
tio est in genere scientiae effectivae sive 2. Preeterea^ Nihil quod est Deus,
praclica?, et sic aliquid habet scientise et denominat hunc prsedestinatum ergo
aliquid voluntatis : et quia haic inclinant prcedcstinatio non est Deus.
potentiam ad opus, ideo habet etiam ali- 3. Item, Actio, et passio sunt entia
quid de actu potentiae. Sed hoc quod est quae secum habent oppositos respectus
scientiae practicae, dat ei esse : id autem quod patet ex eorum diffinitionibus cum
quod est voluntatis et potentiae, est in dicitur, actio est secundum quam in id

ipsa per modum proprietatis, secundum quod subjicitur agere dicimur et pas- :

quod voluntas est de scito practice, et sio est effectus iUatioque actionis. Ergo
secundum quod potentia operans exten- non conveniunt eidem, nec possunt ei-
dit se per opus ad faciendum id et ideo : dcm inesse. Cum ergo Deus sit praede-
concedendae sunt rationes primae. stinans, ipse non erit praedestinatio qua
ille vel ille cst praedestinatus : ergo cum
Ad autem quod objicitur de potentia,
id praedestinatio sit praedestinati, praedesti-
dicendum quod haec est praedestinationis natio non est Deus.
quasi consequenter secundum intelli- 4. Item, Cum Deus creat, res
dicitur,
gentiae rationem, scilicet quia scientia verbi quae est creatio, idem est quod
talis est ad opus. eductio de nihilo in aliquid haec autem :

eductio ut forma est in educto ergo in :

Ad m autem quod objicitur de vohin- creatura, et non in Creatore ergo si- :

tate, dicendum quod talis scientia sem- militer praedestinatio erit in praedesti-
per voluntati est conjuncta : sed tamen nato, et non in Deo : ergo realiter non
praedestinatio magis accipit nomen ex est Deus.
parte scientiae, quam ex parte volunta- 3. Item, Absurdum videtur, quodDeus
tis : nihil autem prohibet aliquid sic dicatur danmandorum reprobatio. Cum
quoad diversa quae sunt in ipso, ordinari ergo non plus ponat praedestinatio in
sub diversis generibus. creatura, quam reprobatio, videtur etiam
praedestinatio non esse Deus.
Sed CONTRA :
s^^ conlra.
1. Nihil est ab aeterno nisi solus Deus
ARTICULUS II. praedestinatio autem qua omnes sunt
praedestinati qui salvabuntur, est ab
Quid est prsedestinatio in re ? aeterno : ergo ipsa est Deus.
2. Item, Cum dicitur, praedestinatio
est propositum miserendi, nihil cadit in
Deinde quaeritur quid sit? diffinitione in recto quod non sit Deus.
hoc dividitur in duo, scilicet ut
Et Similiter cum dicitur, praeparatio gratiae
quaeratur primo, Quid sit re? et secundo, in praesenti et gloriae in futuro : praepa-
Quid sit diffinitione ? ratio enim est Deus praeparans, quo-
niam Deus agens est sua actio gratia :

Ad primum proceditur sic :

autem et gloria cadunt ibi in obliquo :

1. Videtur, quod praedestinatio sit ergo videtur, quod praedestinatio prae-

aliquid creatum, et non Deus quia cum : destinatorum sit Deus ipse.
XXVI 20
 300 D. ALn. MAG. OKI). PH.I^I).

soiuiio. SoLUTio. Sine prjpjudicio loquoiulo, Ad aliud diccndum,

quod praedcsli-
coiiscnlio ultiinis du;il)us i-alionil)us, quod nans cl prscdeslinalus non se liabcnt uL
pr£cdeslinalio sccunduni id quod esl ac- simpliciler acliva ct passiva secundum
ccpta, sive sumatur ex parte pra'desli- naturam, sed tanlum sccundum aliquem
nantis, seu ex parte prajdcstinati, scm- modum signillcandi in quo notatur dc-
per Deus est. Si enim accipiatur in eo pendcntia salvandi ad salvantcm secun-
quod cst procdestinatio, nihil ponit in dum rationcm, id est, causaj clficicntis,
tcmporc aliquo et si habeat eirectum
: ct non e converso.
quandoque in proedcslinato respcctu Ad aluid diccndum, quod non est si-
cujus est, hoc accidit ei ex parte cdectus niile : quia cum hoc dicitur, Deus creat,
connotati. Sciendum i{,ntur, quod prae- non convenit Deo, nisi ex tempore :

destinatio est quasi medium inter Deum unde non nominat tantum respectum ad
pra?destinantem et hominem prsedeslina- creaturam, sed etiam eirectum in crea-
tum, etprffidestinatio ipsa dicit habitudi- tura, et ilhi potest essenlialiter csse res
nem Dei proponentis salvarc ad salvan- verbi, Deo sed cum dicitur,
licet sit a :

dum : et ideo proedestinatio non ponitur Deus pr»dest,inavit Petrum vel raulum,
in prcedcstinato, secundum quod ipse est non notatur nisi respectus ad creaturam,
diversus a Deo in natura propria exi- qui convenit ab «terno, et ideo nihil
stens, sed secundum quod ipse est in ponit oxtra Dcum.
scicntia Creatoris sed secundum hoc :
Ad aliud dicendum, quod meo judicio
quod ibi est, probatum est supra, quod non est absurdum, ut dicatur Deus re-
ipse est creatrix essentia, et non natura p.-obatio : in reprobatione enim non di-
creata : ergo quod sic ponit circa ipsum, ^^„^^1. ^isi duo, scihcet prsevisio iniqui-
non distinguitur ab essentia divina, sed tatis, et praparatio poenae : et utrumque
est ipsa essentia divina, et cointelligitur q^od in recto cadit in difrmitione repro-
respectus ad rem quam operabitur Deus bationis, nominat essentiam divinam
in futuro. cuni respectu ad id quod oblique cadit in
diffinitione illa, scilicet iniquitatem et
Dicendum ergo ad primum, quod cum pojnam quorum primum non ponit in
Ad 1. :

dicitur, prgedestinalus, non significatur Deo speciem propriam, secundum au-

ibi passive nisi quoad modum quoadnos, tem habet ibi speciem. Unde non rcputo
et non secundum rem est : enim sensus, absurdura, quod Deus dicatur reprobatio
quod iste est proevisus salvari, et ly prse- ipga qua reprobantur iniqui.
visus non ponit aliquid secundum rem
extra praevidentem, licet ponat respe-
ctum quoad aliquid, quod in futuro erit
aliud a Deo, circa quod erit effectus
praedestinationis. Unde tali modo signifi-

candi active vel passive sufficit diversi- ARTICULUS IIL

tas rationis quee est inter praividentem,
et pra^visum non in se, sed in ratione Quid cst prxdestinatio diffinitione?
qua fuit ab aeterno.
ideali, in

^j 2 ^^ ALiUD diccndum, quod praedestina-

tio formahter non est in praedestinato :

quia non dicit formam cnjus essc abso- Ad secundum proceditur sic, et ponun-
lute terminetur in eo, sed potius re- tur multae diffinitiones praedestinationis :

spectum ad salvandum, cui suHicit ut sit habemus enim unam hic in Littera in
secundum quid, scilicet in idoa, ut taJis ultimo capite istius distinctionis : « Prae-
forma significetur in ipso. destinatib est praescientia et praeparatio
 IN I SENTENT. DTST. XL, A, ART. 3. 307

beneficiorum, quibus certissime liberan- liboro arbitrio : ergo videtur, quod non
tur quicumque liberantur*. » certissime liberat praedestinatio.
Alia est Augustini in libro de Fide ad
Pelrum hoec : « Prsedestinatio est gratuitse Similiter objicitur de secunda, quod di-

donationis prgeparatio. » citur, « Gratuitsedonationis prseparatio. »

Alia est Augustini in libro de Prsedes- 1. Non enim dicitur prseparari res
tinatione Sanciorum haec : « Prsedestina- quando non est, nisi in causa efficiente, ut
tio est propositum miserendi. » patet : cum enim dicitur, domus praepa-
Item, « Praedestinatio est alicujus in ratur, non intelligitur praeparari per hoc
finem destinatio. » quod habetur artifex sciens etpotens, sed
Item, Magistri ponunt aliam : «Praede- potius quando dolantur h'gna et eriguntur
stinatio est praeparatio gratise in prgesenti partes domus : ergo simiHter gratuitse
et gloriee in futuro. » donationis praeparatio, non est nisi quan-
do jam praeparatur hberum arbitrium ad
Objicitur autem contra primam quia : suscipiendum, quando infunditur gra- et

1. Praedestinatio non videtur ponere tia haec autem non sunt ab aeterno
: ergo :

prseparationem quee addat ahquid supra prseparatio gratuitae donationis non est
prsescientiam : cum enim sunt tria, es- ab aeterno : scd praedestinatio est ab
sentia divina, et respectus ad creaturam, aeterno : ergo male per prseparationem
et efTectus in creatura : praescientia dicit diffinitur.

duo priora, et non tertium eadem au- : 2. Item, Gratuita donatio est id quod
tem duo etiam dicit prfeparatio, et non datur sine meritis, quia gratuita donatio
tertium, quia cum praeparatio sit ab non quod datur gratis ergo
est nisi id :

I aeterno, non dicit eflectum in creatura : videtur, quod secundum iflam diffini-
ergo videtur, quod unum nihil addat su- tionem non sit nisi gratiae primse, et non
per alterum : ergo unum superflue con- glorise, velgratise subsequentis quse datur
jungitur alteri. post praevenientem : quod est contra dif-

2. Praeterea, Beneficia multiplicia sunt, finitionem ultimam.

quae non omnia cadunt in ratione gratise
gratum facientis quae tamen liberant
: Simfliter objicitur de tertia.
ab aliquibus malis numquid igitur isto-: 1. enim est ab aeterno
Prsedestinatio
rum est prsedestinatio ? Videtur quod ergo videtur, quod non causatur ab
non quia non dicimus flagellatorum
: aliquo* temporali miseria autem tem- :

esse praedestinationem, cum tamen dica- poralis est ergo videtur, quod prse-
:

;
tur, II Machab. vi, 13: Multo tempore destinatio non respicit statum mise-
non sinere peccatoribus ex sententia riae, nlsi per accidens ergo non est :

agere, sed statim ultiones adhibere, ex- propositum miserendi, ut videtur, nisi

tremi beneficii indicium est. per acccidens ergo per hoc non erit : dif-

3. Item, Damascenus dicit, quod Deus finienda prsedestinatio.

non compellit ad virtutem, nec suadet Item, Secundum hoc non omnibus
vitium V Ergo videtur, quod non certis- convenit, qui tamen praedestiuati sunt,
sime liberat prsedestinatio. ut Angeliet Christus : nullaenim miseria
4. Item, Certissimus modus, est modus sublevata est in eis.

necessitatis demonstrativse : sed praede- Item, Homo esset praedestinatus etiam-

stinationon habet hunc modum in libe- si non peccasset : et tamen non esset

rando, eo quod non toUit libertatem a ablata ab eo aliqua miseria.

* Cf. Dist. XL, cap. D, Cumque pracdestinatio - S. .1. Damascenus, Lib. II, cap. 39.
sit gratise prwparatio, etc.
308 D. ALB. MAG. ORD. PU.I^D.

2. PraHerea qij;i'riliir, UUuin iulelli- videntia ct pracdestinatio sunt corum

gilur ilo luiscria culpie vel de nuseria quffi non sunt in nobis, sive in potestate

paMue, vel ulraque? l'^l videlur, quod de nostra-; sed gloria aliquo modo est in

niiseriaculpffi quia consuevit dici, quod

:
polestate nostra [)er graliam, cadit enim
priedeslinalio ncccssario ponit graliam sub merito_, quod est in poteslate noslra:

linaleni, hivc aulcninon relcvat nisi cul- crgo videlur, quod gratiae et gloriae non
pani el non pamani. Sed contra Gratia : sit pracdestinalio?
ctgloria tollunt pcenam et culpam prae- :

destinatio autcm est praeparatio gratioe Pr/ETErea, Cum unius rei unica sit dif- (

ct j^doriic in futuro : crgo videtur, quod linitio, quaeritur, Pcnes quid sumantur
intclligitur dc utraquc miscria. assignatoe diflinitiones ?

Eodcm modo objicitur de sequcnli, SoLUTio. Dicendum, quod praedestina- soiuU^

quod c( pra?destinatio est alicujus in llncm tio quoad aliquid sui in omnibus illis dif-

destinatio. » iinitionibus diflinitur : et quia plura sunt

1. Si cnim ponitur ibi fmis in quem est in ipsa, idco plures danlur dininiliones.
deslinatio, nccessario praesupponit prin- Potest cnim praedestinatio difliniri in se,

cipium ejusdcm dcstinationis, et medium vel sccundum statum aliqucm praedcsti-

per quod cst dcstinatio: quce ergo sunt illa nari. Si in sc : tunc habet in se genus
2. Item, Cum destinarc sit «quivocum remotum, ct coarctationem illius generis
ad proponcre ct mitterre, videtur magis per actum causae operantis, ct eflectus
sumi pro proposito, quam pro missionc. suos. Vel eliam potest attendi nomen
Probatio. Non cnim miltiturnisiqui est praedestinationis. Dico ergo quod prima
sed praedestinatur qui non est ergo prse- : datur per genus remotum quod est prae-
destinarc non cst destinare aliquem, sed scientia, et conlrahitur pcr actum operan-
potius destinarc aliquid ante in proposito, tis causce, et elfectum proximum qui est
Machab. vi,
sicut dicitur, II 20, de Elca- benelicia certissime liberantia.Secunda
zaro, quod dcstinavii non admitlere illi- autcm non considcrat nisi actum causae
cita propter vitss amorem. Hoc etiam vi- operantis et eflectum. Ultima autem ef-
detur per Joannem Damascenum, ubi fectum proximum et rcmotum, qui cf-
vocat proedestinationem, praedetcrmina- llcitur mediante alio : quia gratia aliquo
tionem '
: praedeterminatio autem potius modo efficit gloriam. Tertia autem datur
est prcemeditantis, quam preemittentis secundum statum praedestinati ejusdem
aliquem in aliquid. qui est in miseria, ut homo post pec-
3. Item, Si prsedestinatio esset desti- catum. Quarta autem est ratio expla-
natio alicujus in aliud, non diceretur prae- nans nomen prcedeslinationis. Et per
paratio gratia? et glorise : quia gratia et hoc patct solutio ad ultimum.
gloria ad aliquid sed
non diriguntur :
Ad pRiMUM autem dicendum, quod licet

potius dicerctur proeparatio Angeli vel praedestinatio non dicat effectum in crca-
hominis qui dirigitur. tura, tamen pcr modum significandi
aliquid addit supra priescienliam : quia
Tandeni objicitur etiam contra ulli- praescicntia de se non ponit causalitatem
mam : quia ad praescitum, sed prieparatio dicil suf-
1. Praesens gratia et gloria in fuluro di- ficientiam causalitatis ad actum et elle-
cunt aliquid in tempore, cum tanien prae- ctum.
destinatio nihil dicai in tempore. Ad ALiuD dicendum, quod praedestina-
2. Item, Damascenus dicit, quod pro- tio non est proprie nisi gratiae, et glo-

'
S. J. Damascenus, Lib. II, cap. 3.
 IN I SENTENT. DIST. XL, A, ART. 3. 309

riae, et alia sunt indirecte operantia ad dentia composito ex forma illa quae con-
liberalionem, sicut satisfaciendo, vel hu- servant formam in materia. Deus autem
miliando, vel tantum reddendo : directe agit totum, et materiam, et formam, et
autem operatur liberationem gratia, quce proprietates : et ideo praeparatio suffi-

facit dignum vita aeterna, et dirigit in re- ciens est in ipso solo sciente^ potente, et
gnum unde etiam alia beneficia sunt
: volente etiam antequam agat : sed non
communia proedestinatis et non prsede- sic est in materia, adhuc minus et in

stinatis, sed non gratiagratum faciens fi- arte : unde non erat simile quod pro si-

nalis : et ideo patet, quod illa est elfe- mili inducebatur.

ctus prsedestinationis. Ad ALiuD dicendum, quod quidam di- Ad 2.

Ad aliud dicendam, quod prsedestina- cunt cum Damasceno, quod praedestina-

tio non compellit ad virlutem, sed tamen tio perse non est nisi gratice, et gloriae

finaliter facit eam in libere acceptante et per consequens, non primo, eo quod
et

volente : quia licet non cogatur accipere datur nostro operi quod est in potestate
eam, tamen inevitabiliter inclinabit vo- nostra. Sed melius potest dici, quod ve-
luntatem ad accipiendum eam. rum dicit Damascenus sed tunc praede- :

Ad aliud dicendum, quod non est in stinatio est trium, scilicet gratiae, et me-
prsescientia et proedestinatione cerlitudo riti, et gloriae. Et gratia quidem non est

demonstrationis : quia non sunt causce in potestate nostra, ita quod sit a nobis
per quas inferri possit salus de necessitate secundum id quod est, licet possimus
rei, sed de necessitate consequentiee tan- aliquidoperari ad ipsam, scilicet faciendo
tum, ut supra diximus de infallibilitate quod in nobis est. Meritum autem non
preescientise divinse *, et iterum infra os- est iii potestate nostra in quantum est
tendetur, cum quaeretur de certitudine meritorium^ quia hoc est a gratia : sed
numeri prcedestinatorum. tamen est a potestate nostra alio modo,
scilicet quia actus meritorius est a nobis :

Ad id quod objicitur de secunda diffi- liberum enim arbitrium dat actum, et

nitione, dicendum quod aliter est in ar- gratia informat eum. Sed gloria non est
tifice creato, et artifice increato : quia in potestate nostra secundum quod est
artifex creatus non producit materiam, abundans supra meritum est enim re- :

sed praeparat eam tantum, accipiendo lata ad id quod est in potestate nostra,
eam ab extrinseco. Deus autem et pro- per hoc quod datur actibus meritoriis :

ducit id quod est necessarium ad opus, et et hoc non in omnibus, quia in parvulis

operatur praeparando in ipso. Sunt enim efTectus praedestinationis non est opus,
tria, scilicet ars_, natura, et Deus. Ars sed gratia et gloria tantum.
operatur super materiam imprimendo
speciem artis, non dando materiae virtu- Ad quod objicitur de tertia dicen-
id
Ad 1.
tem conservativam formoe quam impri- dum, quod bene potest dici, quod haec
mit, ut patet in figura incisionis, quam diflinitio respicit statum ex parte praede-
lapis continet non ex virtute quam acci- stinati,quem praevidet Deus : et quod hac
pit ab artifice, sed per virtutem quam diffinitione proedestinatio non convenit
habet ex natura. Natura autem dat for- omnibus praedestinatis, sed homini ca-
mam conservantiaformam cum enim
et : denti tantum. Vel si velimus generahter
generans dat formam et transmutando extendere praedestinationem, tunc dici-
materiam a forma quam prius habuit, et mus, quod miseria in diflinitione non
ab accidentibus et virtutibus quas prius respicit miseriam quae sit in praedestinato,
habuit, dando formam, dat omnia acci- sed quae esset nisi esset efTectus praede-

• Cf. Supra, Dist. XXXVIII.

 310 D. ALR. MAG. ORD. PR.ED.
stinationis miscricordia onim
: praevenit e.\ partepraeparanlis : et ideo non sequi-
miscrendo, nc incidat in miseriam : et tur, quod praedcstinatio aliquid liabeat
liac miscria miscr cssct Angclus etiam
ct ex tcmporc.
natura Immana in Cliristo assumpta, si

agratia unionissepararetur, vel nontunc Ad .u.ud patet solutio por anle di- ^j ^^^
fuisset assumpla : et nullum dubium ha- cta.
bet diflinitio.

Ad 2. Ad ULTiMUM autem quod conlra illam

difrmitioncm objicitur, dicendum quod
bcnc potest intelligi de utraquc miseria
secundum' ordincm, ut primo tollatur
culpa pcr gratiam, et poena pcr gloriam. ARTJCULUS IV;

Ad 1. Ad loquod objicitur contra sequentem A7i prxdeslinatio sit entis^ vel non
diflinilionem, dicendum quod in vcritate entis '
?
ibi est finis destinationis ct medium ct
principium. Principium autem est pro-
positum, et praeparatio gratiae est quasi Tertio quaeritur, Utrum praedestinatio
medium quod opponitur in cursu qui est sit non entis?
entis, vel
in tempore, etgloria est ut finis : ct ideo Yidetur autem, quod entis : quia
incipit ista dcstinatioab aetcrno, et diri- 1. Dicitur, ad Roman. i, 4: Qui prse-
gitur per tempus tolius cursus, itcrum in destinatus est Filius Dei in virtute. Ibi
aeternitatem. ponit Origenes talem littcram : Qiii prge-

Ad 2.
Ad aliud diccndum, quod utroque destinatus est in virtute : et dicit super il-

modo intelligitur cadere destinalio in ra- lud in Glossa : Destinatio est ejus qui
tione praedestinationis. Uno modo ratione est. Ergo videtur, quod praedestinatio sit
propositi destinantis, et alio modo ratio- entis.
ne directionis. Ad
autem quod contra
id 2. Itcm, Praedcstinatio cst praeparatio :

objicitur, dicendum quod licet non de- sed praeparatio est entis : ergo et praede-
stinetur nisi qui est, tamen praedestinari stinatio.
potest qui non cst in propria natura, licet 2. Item, Electio est propositis duobus,
sit in Dei notitia : quia praepositio com- unius praeoptatio, ut vult Damasccnus :

posita verbo, notat antecessionem aeter- ergo elcctio est entis : ergo et praedesti-
nitatis ad tempus. natio : quia praedestinatio non est nisi

Ad 3.
Ad
aliud dicendum, quod in utrisque electorum.
intelligitur praparatio Deus autcm pice- : 4. Item, Praedestinatio estsciti tantura:
parat eligcndo quos dirigit, ct praeparat scitum autem est ens : crgo et praedesti-
eis bona quibushabiles fiunt directioni natio est entis.
:

tamen cfTectus solius gratiae et glorice Sed contra :

Sed con
exprimitur, quia illa dicunt medium et 1. Ad Ephes. i, 4 : Eleyit nos in ipso
finem directionis, quam importat praedc- anie mundi constitutionem sed ante :

stinatio in abstracto significata. mundi constitutionem non eramus :

ergo praedestinatio non videtur esse

Ad id quod objicitur contra ultimam enlis,
diffinitionem, dicendum quod praeparatio 2. Item, Praedestinatio est aeterna
gratiae et glorice non ponit gratiam et
prsedestinati autem non sunt ab aeterno :

gloriam secundum aclum, sed tantum ergo, etc.

^ Cf. I P. Summ. Theol. B. Alberti, Q. 63, memb. 2.

. .1
 IN I SENTENT. DIST. XL, A, ART. 5. 311

3. Iteni, Supra habitum est ab Augu-

stino, quod eliguntur qui non sunt : nec
errat qui elegit, nec vane elegit ^
: ergo
videtur, quod non sit entis.

ARTICULUS V.
SoLUTio. Dicendum, quod praedesfina-
tio ut praedestinatio non est entis simpli- Ulrum prasdesiinatio sil aelerna vel tem-
citer, sed secundum quid entis, hoc est, poralis ? et, An ponat aliquid in tem-
in notitia divina, sicut seepius expositum pore i?i prasdestinato « ?
est,

Ad PRiMUMautem dicendum, quodprse-

destinatio quidem non estnisi entis sed : Quarto quoeritur, Utrum sit seterna,
prsedestinatio dicit ordinem antecessionis vel temporalis ?
ad prsedestinatum, et ideo potest essenon Videtur autem esse aeterna : quia
entis : et huic non contradicit Origenes. 1. Est species praescientiae : cuni ergo
Si autem tu dicas, quod ipse sumit pro preescientia sit aeterna, et ipsa praedesti-
eodem destinationera et prsedestinatio- natio erit aeterna.
nem : tunc respondeo, quod destinatio 2. Item, Probatum est, quod ipsa est
sic scripta non ponit ens simpliciter, scd Deus.praedestinans : nihil autem estDeus
secundum quid in notitia divina. nisi aeternum : ergo praedestinatio est
Ad ALiUD dicendum, quod prseparatio aeterna.
non ponitur hic nisi secundum habitum 3. Item, Proposilum miserendi non
penes sufflcientiam prceparantis, et non dicit nisi aeternum : cum igitur praedesti-
penes actum qui ponit gratiam in crea- natio dicat propositum miserendi, ipsa
tura. erit aeterna.
Ad ALiuD dicendum, quod electio non Sed contra :
^^'' «o"*'"^.

ponit hic nisi existentes secundum quid, Nihil aeternum difflnitur per terapora-
sciiicet in notitia eUgentis : et prceoptatio le : praedestinatio diflinitur per tempora-
est eorum quos scit bene recepturos gra- le, quia per gratiam et gloriam : ergo
tiam, et bene usuros ea : non tamen po- non est pure aeterna.
nuntur absolute esse.
Ad aliud dicendum, quod scitum in no- Juxta hoc quaeritur, Utrum ponat Qu8est.

bis ponit ens prius natura vel tempore : aliquid in tempore in praedestinato ?
sed in Deo est e converso : quia sua Videtur autcm, quod sic : quia, Joan.
scientia non dependet ab ente ut a causa, 1, 47 et seq., quod melius
dicit Glossa,

sed potius e converso ens dependet ab fuit Nathanaeli utramque naturam in

ipsa, quia causatur ab ea. Cliristo cognoscere, quam esse praedesli-
natum. Cum igitur comparatio sit inter
bona univoca, et cognitio duarura natu-
rarum in Christo fuerit bonum tempora-
le, videtur quod aliquid temporale ponat

in praedestinato.
Item, Videtur falsum quod dicit Glossa,
quia utramque naturam in Cliristo potest
cognoscere etiam mMus et damnatus :

ergo cum preedestinatio non sit nisi sal-

'
Cf. Supra, Dist. XXXVIII. memb. 1. q. 1,

^Cf. I P. Summ. Theol. B. Albcrti, Q. 63,

 312 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
vandorum, ul liabetur mLittera, vidclur effectum gratiae conducit ad cam : et idco
I
prtEdestinalio iuclius aliquid, quani co- comparatur in nova) legis gratia, quae
gnitio duaruni naturaruni in Christo. Si ostendit graliam ad quam praBdeslinati
fortc dicas, quod hoc cst idco, quia sumus, ad statum in quo non eramus nisi
priTdcstinalio nihil ponii in praedesti- praedestinati ad gratiam, et non lial)eba-
nato, sed cognitio aliquid ponit. Contra: mus eam, hoccst. gratiam redcmptionis,
Sccunduni hoc non potcst csse compara- per quam valet nostra gratia quidquid
tio quia ejus quod non est, nulla est
: valerc potest, ut dicit Magistcr in 11 J Sen-
comparatio ad id quod est. tentiarum ^. Et sicplana est Glossa.
Item, Ad minusponitgratiam linalcm: Et per hoc etiam palet solutio ad se-
el illa ah(|uid cst ct meHus quam cognitio qucntia.
duarum naturarum inChristo.

SoiuUo.
SoLUTio. Dicendum, quod praedcstina-
lio nihil ponit in praedestinatio ut nunc,
sed relinquit graliam fmalcm ut eirectum ARTICULUS VI.
tamen scmper dicit respectum ad praede-
stinatum, licet non neccssario connotet An prxdestinatio sit solius rationabilis
cfTectum ut nunc : et ideo de se seterna creaturse, vel etiani alterius ?
est, et non tcmporalis : eirectus enim qui
est gratia et gloria, cadit in difhnitione
prffidestinationis obliquc, ct nihil suntde Quinto quaeritur, Utrum sit solius ra-
essentia pradestinationis, licet sinteaad tionalis creaturae, vcl etiam allerius ?

quae notatur respcctus causalilatis ejus. Vidctur autem, quod etiam alterius ;

Ad object.
^^^
P^'" ^oc jam patet solulio ad objcc- quia
tionem :quia aetcrnum denolansrespectum l.Hoc dicitur in Z,i7/er«inprincipioIe-
ad creaturam, potest bene diffiniri per ctionis, quod « praedcstinatio est de bo-
illam creaturam, dummodo oblique cadat nis salutaribus, » ut sunt virlutes, et
in diftinitione ipsius. gratia, et gloria, quae non sunt crcaturae
ralionales.

Ad qusest.
^^ ^^ quod ultcrius quaeritur, dicendum 2. Item, Augustinus dicit, quod malis
quod nihil ponit de se in creatura, nec praedestinatae sunt poenae : ergo videtur
etiam creaturam praedeslinatam ponit esse de bonis et malis, rationabilibus et
esse, sed tamen denotat rcspectum ad ip- irrationabilibus.
sam. Sed contra :
Sed conl
Ad hoc autem quod contra objicilur, Non destinatur nisi rationabilis crea-
dicendum quod secundum intentionem tura : ergo videtur, quod nec praedesti-
Glossae comparantur duoad alterum illo- nalur nisi illa.

rum per se acccptum, et hoc secundum Item, Videtur non esse praedestinatio
statum, et non secundum gratiam perso- ad gloriam : quia qui est praedestinatus,
nalem vel bonum personale praedesti- : sempcr est praedestinalus : constat autem
natio enim currit in veleri lege, et lege autem, quod deslinatus ad aliquid quando
gratiae, sive legc Christi : cognitio au- estin illo, non est ampliuspraedcstinatus,

tem duarum naturarum in Christo per sicut Sancti in gloria cxistcntes non ha-
praesentiam Redcmptoris, non fuit nisi in bent ultcrius quo destinentur : ergo si

nova lege : et idco cognitio naturarum non gloria esset ultimum eorum, non cssent
excludit praedestinationem, scd potius per praedcstinati, quandojam glorilicalisunt,

III Sententiarura, Dist. XIX.

 IN I SENTENT. BIST. XL, A, ART. 7. 313

quod falsurri cst, quia semper sunt prae-

destinati : ergo videtur, quod proedesti-
natio non sit.

SoLUTio. Dicendum ad primum, quod ARTICULUS VII.

prgedestinatio dupliciter sumitur, scilicet
communiter, et propric. Communiler di- An prxdestinatio omnis rationahilis
sit

cit praevisionem et pra?parationem man- creaturss, vel hominis tantum ? et, An

sionis tantum, non determinando hanc Christus sit prxdestinatus ?
mansionem vel illam : et sic dicuntur
poenoe praedestinatse malis. Propric dicit
praevisionem et prGeparationem mansio- Sexto quoeritur, Utrum sit omnis ra-
nis, et causam mansionis, sicut gratiaest tionabilis creatura, vel tantum hominis ?

causa mansionis. Unde Augustinus super Et videtur, quod non sit Angelorum :

illud, Vado parare vobis locum *

: dicit, quia
quod prsedestinavit mansiones. Hoc au- 1. Prsedestinatio est parseparatio gratiae
tem modo adliucdupliciter sumitur. Di- in prsesenti et glorise in futuro : in An-
citur enim prsedestinatio ut cujus, sive gelis autem secundum quosdam gratia
quis praedestinatus : et dicitur ut per quid, non praecessit gioriam ergo : videtur,
et ut ad quid. Primo modo non est nisi quod non sint prsedestinati.
rationabilis creaturae. Secundo modo est 2. Item, Si prsedestinatio est proposi-
bonorum quibus liberatur rationabilis tum miserendi, videtur non competere
creatura, et ad quse dirigitur. Et per hoc Angelis, in quibus aut numquam fuit

patet solutio ad primam partem qusestio- miseria, autsiinest, irremediabilis est, ut

nis. in daemonibus.
Ad aliud dicendum, quod prsedestina- 3. Item, Destinari est distantis : distans
tus, potest sumi participialiter et nomi- autem quoad actum contemplationis, non
naliter. Si participialiter : tunc etiam est nisi utens speculo et senigmate An- :

adepta jam gloria dicitur aliquis vere gelus autem non utitur speculo et aenig-
prsedestinatus, quia de prseterito verum mate, sed videt facie ad faciem : ergo nec
quod Deus prsedestinavit il-
erit dicere, convenit ei nomen prsedestinationis, ut
lum. Si autem sumitur nominaliter, et vidctur.
est quasi nomen verbale tunc adhuc : SeD CONTRA :
sed contra.
gloria quam adipiscitur, potest conside- 1. Nulla gratia gratum faciens habetur
rari dupliciter, scihcet in se prout est fi- a creatura rationabili, quse a Deo non sit

nis praedestinationis : et sic non satis prseparata et prsevisa : cum igitur Angeli
proprie dicetur adhuc prsedestinatus. stantes acceperunt gratiam, erat eis prae-
Potest etiam considerari continuatio glo- parata et prsevisa : et hsec duo sunt sub
rise et immcnsitas exparte objecti in quo alia praedestinatione : ergo ipsi sunt prae-
est gioria, quod non potest finiri : et sic destinati, ut videtur.
continue beati intrant gloriam, et possunt 2, Item, Non accipit mansionem bea-
adhuc dici prsedestinati. titudinis, cui ipsa mansio non est prsevi-
Et per hoc patet solutio ad sequentem sa et praeparata : ergo cum Angelus ac-
partem qusestionis. ceperit mansionem, erat sibi praeparata
et prsevisa : ergo ipse est in eam praede-
stinatus ab seterno, ut videtur.

1 Joan. XIV, 2.
 31 i D. ALB. MAG. Onn. PR.ED.

Ouatsiiunc.
ULTEiiirs quacrilur juxla lioc, Ulruui prsDdosliualioncm : sed liomo liabel au-
Clirislus sil pnedeslinalus? leccssioncm ailcruilalis ad personani ct
Vidclur, quod sic : Ad Ilom. i, t : naturam, ct ordincm naluruj ad gra-
Qui pnedcslinatus est Filius Dei in vir- liam, et statum viic in graiia prolicien-
tu/c, sccu)ulum spirilum snnclificatio- do ad gloriam. Angclus autcm liabct
nis \ ex resurrectione mortuorum Jcsu (luidem antecessioncm aBtcrnitatis ad per-
Christi, Domini nostri. Itcm, hoc dicunt sonam ct naturam, et ordinem naturae
Augustinuset Ambrosius. Itcm, Origenes ad gratiam secundum quosdam natura
ibidcm dicit, Destinatur qui est. Ergo tantum, sccundum quosdam etiam in
videtur, quod non tantum prwdcstinatus tcinpore scd non habuit distantiam viae
:

sit, sed cliam pcrsona; compctat pra^dc- gratiie ad gloriam secundum quosdam :

stinatio quae ab oeterno fuit. habuit tamcn distantiam via3 a confir-

Sed contra.
Skd contra : matione quaj fuit glori» complemenlum
1. Ad oeternum non potest notari antc- et perfcctio bcatitudinis. Christus autem
cessio : Filius Dei est ab aeterno ergo : non habuit antecessionem seternilatis ad
respectu sui non potcst notari antecessio : personam, sed ad unam naturarum sua-
praedeslinatio autcm nolat antecessioncm rum, nec antecessionem naturai ad gra-
ad praedestinalum crgo Filio Dei non : tiani unionis vel habitus animai, etiam
compctit. Si fortc dicas, quod compctat nec distanliam via3 inter gratiam et glo-
ei quoad naturam humanam qufe non riam animae in se, sed in membris : in se
fuit ab a^terno hoc nihil esse videtur: : autcm habuit distantiam vise inter gra-
quia praedestinatio pcrsonse proprie est, tiam et gloriam corporis. Et ita patet,
etnon nalurae unde dicimus Pctrum et : qualiter ea quae sunt praedcstinationis,
Paulum, non animas vel corpora eorum, per prius, et posterius inveniuntur in
prffidestinatos. homine praedestinato et Angelo et Chri-
Praeterea, Augustinus exponit hoc de sto.
persona, non de natura. et Dicendum ergo adprimum, quod gra-
Ad 1.

2. Item, Detur etiam, quod de natura tia in Angelis secundum omnes praecessit
inteliigatur, adhuc videtur non compc- gloriam quoad conlirmationem, licet non
tere : quia in III Sententiarum ^
dicitur quoad habitum gloriae.
homini fuisse naluralis ergo Ad aliud diccndum, quod miscricor-
gratia illi :

An-
d
videtur, quod natura non habuit anteces- dia praeservans a miscria salvatur in
sionem ad gratiam, nec ordine, nec tem- gelis et in homine secundum primum
pore : ergo non fuit destinatus ad gra- statum, ut dictum est supra.
tiam. Ad aliud dicendum, quod distantia
3. Itcm, Ipse semper fuit comprehen- est multiplex, scihcet in modo contcm-
sor : ergo semper fuit gloria plcnus : plationis et in via proficiendi ad bea-
numquam ergo in illam fuit dcstinatus. titudincm. Primo modo non habuit di-
stantiam, scd secundo modo, si dicatur

Solutio.
SoLUTio. Dicendum, quod prsedestina- beatitudo vel beatitudinis pars confirma-
tio omnis creaturae rationabilis est, tam tio.

hominum quam Angclorum, et estetiam

Chrisli hominis in quantum est homo :
Ad m quod ultcrius quaeritur de Chri-

ita quod fiat distribulio pro generibus sto, dicendum quod praedcstinatio con-
singulorum, non pro singulis gcnerum : venit personae in natura, et non secun-
sed hoc bcne concedo, quod non habet dum se : et sic salvantur omnla dicta,
sc uno modo creatura rationabilis ad scilicet Origenis, Ambrosii et Augusti-

* Vulg. habet, morlificationis. ^ III Sententiarum, Dist. IV.

 IN I SENTENT. DIST. XL, A, ART. 8. 313

ni : quia lunc quoad personam est, et 1. Dicit Apostolus, I ad Timoth. ii, 4

convenitei quoad personam dcstinuri et Qul omnes homines vidl salvos fieri. et
in naturani et gratiam simul etgloriam adagnitionem suinominis* venire. Er-
non autem convenit ei sic praedestinari : go omnibus paravit gratiam et gloriam :

sed quoad naturam solaui convenit ei quia praparatio (ut prius habitum est)
praedestinari in gratiam unionis : quoad non est nisi de voluntate praeparan-
personam autem in natura convenit ei, tis.
ut dicit Augustinus, prsordinari in gra- 2. Item, Anselmus dicit, quod non est
tiam reconciliationis, ut praeordinatio causa quare quidam non habcnt gratiam,
referatur ad personam, non gratia per- quia Deus noluit dare : sed potius, quia
sonae, sed gratia nalurae. illo porrigente, illi nolunt accipere : er-

jjbject. 1. ^^ OBjECTA autem dicendum, quod go videtur, quod quoad se onmibus

licet praedestinatio sit personae, non ta- aequaliter paravit.
men oportet quod conveniat ei gratia 3. Item, Jacob. i. 5 : Si quis vestimm
\
personae, sed gratia naturae, indiget sapientia, postulet a Deo, qui
object.2. Ad ALiuD diccndum, quod gratia dici- dat omnibus affluenter, et non impro-
tur ilH homini naturahs, non quod sit perat. Ergo omnibus paratus est dare.
natura ejus, sed quia est ad esse perso- Item, ad Rom. x, 12 : Idem Dominus
nam unde etiam praedestinatio proprie
: omnium, dioes in omnes qui invocant
refertur ad suppositum liominis in quan- illum.
tum est hic homo. 4. Item, yEternum, ut dicit Ansehnus,
objoct.3. "^^ ALiuD dicendum, quod hcet di- claudit in se omne tempus onmia quae et
stantia non fuerit gratiae ab habitu
viae sunt in tempore sicut praesens tempus
:

gloriae, fuit tamen secundum ahquid in claudit in se omnem locum, et omnia

corpore et in anima et in corpore quo- : quae in loco sunt : ergo aequahter se ha-
ad gloriam corporis, in anima autem bet ad omnia temporalia : cumergo prae-
quoad hoc quod ante mortem compa- destinatio sit aeterna, videlur quod eequa-
tiebatur corpori, post resurrectionem liter se habeat ad omnes.
fc '<^\i.iQvcinon : Qimlll Sententiarum' di- 5. Item, Dionysius dicit et etiam Phi-
Wf cit Magister, quod Christus meruit sibi losophus, quod primum aequaiiter se ha-
impassibihtatem in anima et immortah- bet ad omnia sed non omnia aequahter
P tatem in corpore.
:

se habent ad ipsum.
G. Item, Apocalyp. iii, 20 : Ecce sto

ad ostium, et pulso. Ergo videtur, quod

omnibus paravit.
Sed contra :

ARTICULUS VIII. Multi sunt vocati, paucivero electi^.

Lum ergo electio sit praedestinantis,

Utrum prsedestinatio sit omnium homi- quosdam rejicit, quosdam praedestinat.
num, vel quorumdam tantum ? Item, Baruch, iii, 27 : Non hos elegit
Dominus.
t' Item, Malach. i, 2 et 3 : Dilexi Ja-
Septimo quaeritur, Utrum praedestina- cob^ Esau autem odiohabui. Et hic mul-
tio sit omnium hominum, vel quorun- ta induci possunt de hoc.
dam tantum ?
Videtur aulem, quod omnium : quia Solutio. Dicendum, quod praedestina-
Solutio.

1 III Sententiarum, Dist. XVIII. s

Matlh. xx, 10 et xxii, 14.
^ Vulg. liabet, veyitatis.
 31G D. ALB. MAG. ORD. PR.TID.

tio non est omniuni, sod quorumdam apponatur relatio ad hoc vol illud, hoc
tantum, scilicol pra^paralorum ad gratiam modo vel illo, non est verum et idem :

et gloriam. Qua^ autem sit ratio huj.us, modus solvendi est ad sequentia.
in soquenti dislinctione liabet determi-
nari, ubi Utrum
qua^rotur, pra?desti-
natio habeat causam ahquam ?
Ad 1. Au PHiML'M erj^o dicendum, quod se-
cundum Damasconum i, hoc inleUi;^itur ARTICULUS IX.
de voluuntate antccedentc, et non con-
sequente. Dicitur autcm voluntas antece- A)i prsedestinatio multiplicelur secun-
dons, quffi non habet relationem, nec dum sinfjulos prxdcstinatos, vel om-
ponit eirectum ad nostram causam, hoc nes prsedcstinati sint in uno ?
est, ad nostra morita : sic enim conside-
rata voluntas nihil producit, nisi ad salu-
tem : autem consequens est,
voluntas Octavo et Ulrum
ultimo quaeritur,
qua3 est ex nostra eausa, secundum praedeslinafio multiplicetur secundum
quam praevidondo maliliam, quosdam singulos prsedestinatos, vel omnes prae-
reprobat, et quosdam eligit, ut bene destinati sint in uno ?
eratia utantur. Videtur autem, quod omnes in Chri-

Ad 2. Ad quod hoc verum

aliud dicendum, sto siiiius praedostinati : quia
est quoad se quia ahter non essemus
: 1. Dicit Apostolus ad Ephos. i, 4, quod
culpabilcs gratiam non accipiendo sod :
elegit nos in ipso, hoc est in chrislo,
proedeslinatio non dicit tantum volunta- anle mundi constitutionem : cum igitur
tem dandi, sed etiam praeparationom electio sit praedostinationis, videtur quod
gratiae illis quos prcevidit quod voient prsedestinavit nos in ipso.
accipere : unde dicit rclationom ad acci- 2. Item, Ad Ephes. i, 10, dicit, quod
piontem. Licet ergo voluntas dantis una in ipso restauravit quae in coelis et quae
sit omnium, non tamen una est
respectu in terris sunt^* : et nihil restauravit quod
relatio ipsius ad accipientem et non ac- ab aeterno non praevidit et praeparavit :

cipie ntem, ethanc relationem nominat ergo videtur, quod in ipso etiam omnia
praedestinatio. Patot igitur, quod nec restaurata praedestinavit : omnes autem
destinalio se habet uno modo. prsedestinati sunt restaurati : ergo om-
Ad 3. Ad aliud dicendum. quod illa auctori- nes praedestinati sunt in ipso, ut vide-
tas loquitur de appositione gratiae in tur.
praesonti : illa enim nuUi congrue peton- Sed CONTRA :
sed coi

praeti eam negatur. Praedestinatio est praeparatio gratiae,

j^d 4.
Ad aliud diccndum, quod hoc verum etc. : praeparatione autem una non prae-
est de aeternis quae accipiuntur ut aeter- paratur Christo et Petro : crgo nec prae-
nitas est mensura oxcellens totum tom- dostinatio una. De hoc autem alibi, scili-
pus : sed non est verum de aeternis rela- cet in III Sententiarum satis dictum
tis ad quaedanl temporalia : et tale aeter- est 3.

num dicit praedostinatio, et ideo non est

uno modo habensad omnes. se SoLUTio. Dicendum est, quod non sim- soiuti

Ad 5 et 6. Ad ALiuD dicondum eodem modo, pliciter, sedquoad aliquid prffidostinati

quod non adjuncta relatione primum sumus in Christo est enim gratia for- :

uno modo se habet ad omnia sed si : maliter gratificans, et quoad hanc non

* S. JoANNES Dama>cenu?, Lib. II, cap. 29. slo, quse in ccrAis, et quse in lerra sunt, in ipso.
2 Ad Ephes. i, 10 : Instaurare omnia in Chri- ^ Cf. III Senlentiarum, Dist. X.
 IN I SENTENT. DIST. XL, B. 317

samus proedeslinati in Christo : quia gra- Videtur enim hoc esse falsum : quia
tia nostra numquam essentialiter fuit in sunt species scientioe ex opposito divi-
Cliristo. Est etiam gratia expediens no- sae, eo quod proescientia dicitur esse ma-
stram gratiam ad actum quoad hoc ut lorum, proedestinatio vero bonorum.
possit nobis valere, et quoad hanc prae-

destinati sumus in (^hristo : quia, ut di- Pr^terea quaero, Quare nomen ge- Qucesiiunc

cit Magister in III Sententiarum *, non neris retinuit potius reprobatio, quam
valeret nobis pcenitentia, nec opera no- praedestinatio ?
stra, nisi Christus satisfecisset pro no-
bis : et sic intelliguntur auctoritates in- SoLUTio. Ad hoc dicendum, quod hic soiutio.

ductee : et per hoc patet solutio ad to- in Littera prsescientia sumitur ut genus
tum. ad prcedestinationem, et praescientiam
stricte acceptam : et sic verum est, quod
praedestinatio non est sine praescientia.

Ad aliud dicendum, quod reprobatio Ad quaest.

ARTICULUS X. respectu iniquitatis praevisae non dicit

aliquid causalitatis vel efTectus in Deo :

An prxdestinatio potest esse sine prse- sed praedestinatio addit, et ratio per dif-

scientia? et, Quare reprobatio potius ferentiam additam contrahit genus : sed
dicitur priEscientia, quarn prsedesti- non reprobatio, et ideo retinet nomen
natio ? generis.
Et si quod addit causalita-
tu objicias,
tem ad pcenam, dicendum quod poena
Deinde quseritur de his quse dicuntur praeparatur non ita ex voluntate sicut
in Littera primi capituli, A, ubi dicit : gloria : sed praeparatur per rcspectum ad
« Quod sine prsescientia esse non potest, opus nostrum, et Deus non vult eam nisi
etc. » voluntate consequente.

B. An aliquis prgedestinatorum possit damnari, vel reproborum salvari ?

Preedestinatorum niillus videtur posse damnari, nec reproborum aliquis

posse salvari. Unde Augustinus in libro de Correctione el cjratia : In Apo-
calypsi, inquit, dicitur, Tene quod hahes, ne alius^ accipiat coronam
tuam\ Si alius non est accepturus nisi iste perdiderit, certus est electo-
rum numerus, id est, non potest augeri vel minui*.

• III Sententiarum, Dist. XVIII.

- Vulgata habet, ut nemo.
' Apocal. ni, 11.
*S. AuGUSTiNUs, Lib. de Correctione et gratia, cap. 13.
318 D. AL13. MAG. ORD. PRyED.
Ad lioc aiileiii objiciuiU qiiidaiii, nilenles probare nuiiierum electorum
posse aup:eri vel niinui, sic : Posset Deus non apponere g-raliam quibus
ajjponil, el possel sublrabere quibus non sul)traliiL: quod si faccret, ulique

daiunarenlur. Possent er^o dainnari isli, qui tainen salvabunlur: posset

ilafjue ininui electoruin numerus: ita etiam j)osscl augeri, qiiia posset ap-
poni gratia quibus non apponilur, per quam salvarenlur. Possent crgo sal-
\ari liabita gratia, qui tanien sine ea dainnabuntur : posset itaque augeri
numerus electorum. Quibus respondemus ex ea ratione dictum esse, et
vcrum esse numerum electorum non posse augeri vel minui, quia non
potest utrumque simul esse, scilicet ut aliquis salvetur et non sit praede-
stinatus, vel ut aliquis pnedestinatus sit et damnetur. Inteliigenlia enim
conditionis implicita? veritatem facit in dicto, et impossibilitatem in vero.
Si vero simpliciter intelligalur, impossibilitas non adinittilur : utcumdi-
citur, praidestinatus potest vel non patest daiimari, et reprobus potest sal-

vari. Tn bis enim et hujusmodi locutionibus, ex ratione dicti dijudicanda

est sententia dictionis. Alia namque fit intelligentia, si per conjunctionem
ha3C accipiantur dicta, atqiie si per disjunctionem : ut supra cum de pra?-
scicntia agebatur, praitaxatum est. Si enim cum dicis, praidestinatus non
potest damnari, intelligas ita, id est, non potest esse ut prffidestinatus sit

et damnetur, verum dicis, quia conjunctim intelligis : falsum autem si dis-

junctim, ut si intelligas istum non posse damnari quem dico praidestina-

tum : potuit enim non esse pra^destinatus, et ita damnaretur.

Tertio, Utrum unus possit accipcre

coronam alteiius ? quia hoc videtur dice-
re in Littera.
ARTICULUS XI.
Ad PRiMTTM procedilur sic :

Utrum tam numerus numerans quam 1. Super illud Luc. v, 6 Rumpeha- :

numerus numeratus elcctoinim certus tur rete eorum : dicit Glossa « IVon tot :

sit ? et, Utrum scriptus in libro vitse intrant de Judaeis, quot praedestinati sunt
deleri possit de ipso ? ad vitam. » Ergo videtur, quod numerus
numerans et numeratus possit minui.
Ergo eadem ratione potest etiam au-
Deinde qiiaeritur de hoc quod dicit in geri.
secundo capitulo B : « Prsedestinatorum 2. Item, Dcuter. Addat Domi-
i, 11 :

nullus videtur posse damnari. » nus ad hunc numerum multa millia.

Ibi cnimnumero electorum,
langit de Glossa ibidem dicit, « Ad hunc nume-
circa quemprimo quaerendum est, Utrum rum, scilicet prserinitum in scientia Dei,
tam numerans quam numeralus nume- qua novit qui sunt ejus. » Ergo illi nu-
rus electorum certus est? mero prfefinito cst aliquid addibile ergo :

Secundo, Qua certiludine certus est? videtur, quod non sit certus.
 IN I SENTENT. DIST. XL, B, ART. 11, 319

3. Item, Job, xxxiv, 2i : Conteret riam et suppositum Deus ignoret : crgo

multos, et innumerabiles, et stare faciet ipse scit quot et qui salvabuntur : im-
alios pro eis. Glossa Gregorii ibidcm di- possibile ergo est, quod numero salvan-
cit : « Locum vitte aliis cadentibus, alii dorum finaiiter possit tieri additio vel
sortiuntur. Ergo videtur, quod » ad subtractio : ergo impossibile est numero
minus numerus numeratus non sit cer- prsedeslinatorum posse aliquid adjici vel
lus. subtrahi.
4. Item, ApocaL iii, 11, super illud,
Tene quod habes, etc, dicit Glossa : Pr.eterea, Quaeramus de opinione Qusestiunc.
« Aliis cadentibus, alii in locum eorum quorumdam numero
dicentium, quod
subinducuntur. » quo numerat Deus prcedestinatos, non
5. Item, Exod. xxxii, 31 et 32 : Aut potest fieri additio vel subtractio, sed
dimitte eis hanc noxam, aut si non fa- numero numerato dicunt cnim illi, :

cis, dele me de libro tuo quem scripsisti. quod eodem modo numerat Deus plures
Ergo aliquis est delebilis de numero et pauciores sine variatione ipsius, sic-
prtedestinatorum : ergo mutari potest ut unitas numerat multitudinem majo-
numerus. rem minorem, secundum quod dicit
vel
6. Item per rationem probatur idem generahter Philosophus, quod numerus
sic : Pone numerum signatum quem vis, est multitudo mensurata per unum.

et unus illorum sit modo : aut ille est Yidetur autem hoc impossibile quia :

liberi arbitrii aut non. Si non : ergo mo- l.Absurdum est Deo dare scientiam
reri noii potest, nec demereri : ergo non falHbilem et imperfectam, imperfecta au-
erit in regno coelorum propter meri- tem est quse non cognoscit omnia etiam
tum : ergo non est de numero proedesti- in suppositis propriis, quibus distinguun-
natorum, et hoc est contra propositum. tur res a se invicem : ergo Deus jam no-
Si autem est in statu libcri arbitrii tlexi- vit personaliter omnes salvandos.
bilis : ergo potest transgredi. Transgre. 2. Item, Quidquid novit infaliibile est,

diatur ergo, quoniam possibili posito ni- ut habitum est in prsecedentibus : ergo
hil accidit impossibile : et si transgredi- impossibile est ilii fieri additionem et
tur, possibile est eum mori in tali statu. subtractionem, et sic certus est sibi nu-
Moriatur ergo, adhuc nihil debet sequi merans et numeratus numerus, etiam
impossibile : sequitur autem tunc dimi- quantum ad personas.
nutum esse numerum prsedestinatorum :

ergo possibile est prsedestinatorum nu-

numerum diminui. SoLUTio. Sine preejudicio dicendum soiutio.
7. Eodem modo penitus probatur, puto, quod numerus apud Deum certus
quod possibile est eum augeri. Ponatur est utroque modo : scilicet et formahter
ergo aliquis de his qui non includuntur secundum quantitatem discretam, et ma-
in illo numero, esse nunc : ille habet li- terialiter quantum ad supposita eorum
berum arbitrium : ergo potest facere qui numerati sunt : quia ahtcr fallibifis
quod in se est : faciendo autem hoc, et imperfecta esset divina scientia. Et
Deus inevitabiiiter dabit ei g-ratiam. dico, quod sicut dupliciter est certus
Ponamus ergo euin decedere iu gratia quoad numerum, ita etiain dupliciter est
illa : constat, quod salvabitur ergo : certus quoad numerantem quia in :

augeri potest numerus prfjedestinato- proedestinatione duo sunt, scilicet scientia

rum. tot, et voluntas tot t et voluntas respicit
Sed contra :
aliquid in opere nostro, quia vulttot quot
Nihil est oinnium fulurorum quod se- bcne usuri sunt gratia danda ab ipso, et
cundum numerum et speciem et mate- non plures : et si plures essent bene
 320 D. ALB. MAG. ORI). VY\/EJ).

usuri liralia, iunc ab aiterno voluissct Praedestinatus potest mori in peccato,

plures, et niodo vell(.'t plures. concedilur pioptor potenliam liberi ar-
Ad 1, DiciiNDUM ergo ad priinuni, quod Glos- bitiii : sed tamen liaec potentia numquam
sa iihi inlelligilur in easu, et non uui- ad aclum potest reduci : quia sic verifi-
versaliter : et est sensus : Non tot in- carentur contradictoriae simul, scilicet
tranl de JudaMS lunc, lioc est, in priini- iste praevisus est mori in gralia linaliter,
i
tiva Ecclesia, (juot siint salvandi .lud;ei cl iste non est praevisus mori in gratia
universaliter in tolo tempore mundi : finaliter : quia J)eus praevidet quidquid
quia multi intral)unt in iine temporum, lit : et per hoc patet solutio ad scquens,
quando se videbunt deceptos in Aiili- quia simile est isti.

cbrislo,
Ad 2. Ad alild diccndum, quod Glossa illa Ad quod ulterius quaeritur de opi- Ad
id queef
°'
intelligitur de praennitione priEsentis ju- nione illa, dicendum quod si benc intel- '

stitiiE : ille eniin numerus certus est, et ligatur, vera cst vocat enim numerum
:

augetur tamen, et minuilur dc die in unum divinam pnBScientiam praeparan-

diem : quia possunt esse plures et pau- tem gratiam et haec quidem est una, et
:

ciores : licet etiam ille certus sit Deo. non recipit variationem a rebus ipsis
^j 3
Ad aliud dicendum, quod Gregorius quae praedestinantur, nec iteratur proprie
loquitur de justitia prcesenli, qute facit in omnibus praedestinatis : sed potius
locum vitoe, non simpliciter, sed quan- praedeslinati per varios eirectus gratiae
tum ad conditionem status ut nunc. referuntur ad ipsum
numerantem. sic

^j ^
Ad ALiuD dicendum, quod intelligitur Quia tamen ille numerus non dicit essen-
etiam illud de corona temporalis justi- tiain divinam absolute, sed secundum si-

tise : infra tamen niagis quceretur de gnificationem scientiae praeparantis, et

hoc. haec ponit respectum ad rem : si res

Ad 5. Ad ALiUD dicendum, quod non intclli- semper accipiatur sub illo respectu, im-
gitur sic, quod aliquis deleatur de libro possibile est non esse certum illum nu-
qui per praevisionem gratise linalis in- merum numeralum : sed si res numera-
scriptus est : sed Moyses loquebatur ex ta consideretur in se, tunc potest esse de
impossibili supposito. Quasi diceret : numero, et potest non esse, propter fle-
Sicut impossibile cst ut me deleas, ita xibilitatem liberi arbitrii. Non autem sic

. impossibile est ut noxam non dimittas : intelligitur, quod scientia Dei transeat
vel dixit hoc de eleclione gloriae quae de- super aliquem salvandum, et ille non
betur duci, quae non haberelur, si non salvetur.
fuisset dux populi : et non de electione Et per hoc patet solutio ad totum.
simpliciter.
Ad6et7. Ad quod objicitur per rationem,
id

jam ssepius responsum est quia si tu po- :

nas quemcumque praedestinatum nunc,

dico quod possibile est eum peccare et ARTICULUS Xn.
mori in peccato : sed si moriatur sic,

numquam fuit praedestinatus : istae enim Qfia certitudine est certus numerus
duee sunt possibiles, praedestinatus pot- electorum ?
est pcccare, et praedestinatus potest mori
in peccato. Tamen istae duae sunt impos-
sibiles, iste est praedeslinatus, et mortuus Secundo quaeritur, Qua cerlitudine
esl in peccato : sicut istae duae, iste mo- certus sit numerus electorum?
ritur sine gratia fmali, et praevisus est 1. Cerlitudo enim est species veritatis

mori in gratia finali. Unde cum dicilur. quae est immutabilitas vcl necessitas in
 IN I SENTEM. DIST. XL, B, ART. 12. 321

veritatc [: omnis autem veritas est rei ab omnibus, ita quod a nullo : ergo
veritas : ergo videtur si certus est nu- videtur haec tota esse contingens, omnis
mcrus electorum, quod certus sit certitu- proedestinatus salvabitur. Inde arguo
dine rei, hoc est, quantitate salvando- ultcrius NuUus contingens numerus est
:

rum. ccrtus numerus electorum est contin-

:

2. Item, Nos videmus veritatem rci, gcns, ut probatum est ergo non est :

etvidemus veritatem signi et videmus, : certus aliqua certitudine.

quod veritas signi est a veritate rei, et
necessitas signi a necessitate rei : et voca- Dicendum sine preejudicio,
Solutio. Solutlo

mus rem generaliter, secundum quod est quod numerus electorum certus est cer-
in simplicibus et compositis : sicut etiam titudine aliqua immobilitatis vel necessi-
dicit Philosophus, Ex eo quod res est tatis cujusdam, quam supra vocavimus
vel non est, oratio vera vel falsa est : et necessitatem consequentem vel respe-
vocat esse et non esse compositionis vol ctivam : quia eadem ratio est hic, et in
divisionis. Cum igitur scientia sit assi- prffiscitis.

mikitio rei intellectse, videbitur veritas Ad id autem quod quoeritur, Qua cer-
scientioe sequi veritatem rei : ergo et titudine certa sit preedestinatio ? Dico,
certiludo et necessitas sequitur necessi- quod sicut preescientiije, ita et prcsdesti-
tatem rei, et contingentia contingentiam, nationis est certitudo secundum aliquid
ut videtur. habens convenientiam cum certitudine
3. Item, Cum dicitur, Scientia vel principii. Quod sic videri potest : Prse-
praedestinatio Dei vera est : aut intcili- destinatio Dei causa est gratise in libero
gitur de veritate rei, aut de veritate si- arbitrio, et prsescientia Dei aliquo modo
gni. Videtur, quod non de veritate rei : est causa : et quia utraque est causa
quia veritas rei non refertur ulterius ad aeterna, necesse est, quod sit immobilis.
aliud significandum, nec est proprie de Quia vero effectus est temporalis, ideo
alio. Cum autom dicimus, scientia Dei non potest accipere proprietates causce :

est certa, vel praedestinatio Dei est vera, et ideo remanet causa necessaria, et
illud refertur ad rem ulterius : ergo ha- effectus contingens, Quantum ergo ad
bet veritatem signi, et non veritatem hoc quod causa habet veritatem
est,

rei. Inde arguo ulterius Veritas signi. principii : quantum vero ad habitudinem
in genere veritatis et specie sequitur rei efTectus contingentis ad ipsam, habet
veritatem : veritas prsedestinationis est similitudinem cum veritate signi, quia
verltas signi : ergo sequitur veritatem non infertex suppositione nisi
sicut :

rei in genere veritatis et specie. Si hoc signo posito ponitur signatum, et signa-
detur. CoNTRA : Res ipsa tota contingens to in quantum hujusmodi posito infer-
est : quia tota est sub libero arbitrio. tur signum, et non simphciter. Unde di-
Probatio : Quia hoc totum universale cendum, quod aliter est in scientia cau-
quod in singulis particularibus est con- sata a re, et in scientia quse est causa
tingens gratia quorum attribuitur ei prse- rei : quia in scientia causata a re, scien-
dicatum, etiam in universali est contin- tia accipit veritatem a re, et speciem
gens : sed hsec universalis, omnes prae- veritatis quse est contingentia vel neces-
destinatos esse salvandos, in singuHs sitas unde etiam potest quandoque non
:

particuLaribus est contingens, et gratia accipere speciem, licetaccipiat genus ve-

singuhirium redditur prsedicatum : ergo ritatis, quia
contingenter potest sciri id
ipsa universalis est contingens : iste quod est necessarium. Scientia vero quEe
enim et ille contingenter se habent ad est causa rei nihil accipit a re, sed res a
salutem, et iterum adeptio salutis parti- scientia : ct accipit quidem verilatem
cipatur a singulis, et non in universali sed non speciem veritatis, quia Deus
XXVI
21
322 D. ALH. MAG. 01{n. PH.EI).

imniatcriiilikT ct noccssario modo scit iulurum cs(, quod salvahilur, vcl

litci-

tcinporulia cl mntahilia cl conlingontia : damnabitur. Si aulcm est ccrtus, cum

et idco illa3 rationes inductffi non nii- cadcm ratio sit dc quolihct, concluditur

nuunl certitudincm c\ j)arte Dci pncdc- proj)osilum, quod ipsc ccrtum liabct nu-
stinanlis, scd ostcndunt unumqucmque mcrum numciatum salvandorum : et

pricdcslinatorum in sc contingenter se sic nihil videtur esse quod dicit Augu-

haherc ad cssc proDdcslinatum, et ad esse stinus.

de numero dectorum.
Ai) ID aulem quod objicitur, quod Item, Aut intelligitur de corona praB- Quseaf

veritas scicntiaj refertur ad rcm, dicen- scntis justitiae, aut de corona justitiae
dum quod hoc vcrum cst : scd rcfertur linajis. Et primo modo : hoc non vide-
ut ad id de quo non cx quo sicut cx
est, tnr : quia illa destruitur proptcr sequcns
causa : ct ideo non scquitur spccicm pcccatum, el non datur altcri : morlua
veritatis rci :et si dicatur esse signum, ciiim justitia pra^senti, non cst corona
hoc non erit simpliciter, sed quoad con- ejus. Si autcm de corona justitiae lina-
venientiam cum signo quia posita ponit : lis : lioc adhuc minus vidctur quia illa :

rem, proptcr hahiludincm scicntis ad non datur nisi ei qui meruit, ct qui
scitum, eo quod in omnihus scientia et pra?visus est hahere cam : si igitur est
scihilc habent aliquam proportionem, hujusniodi, nuUus est praevisus eam ha-
qua^cumque sit illa. Et per hoc patere bere nisi ille : ergo non datur alteri.

potest rcsponsio adtotum.

SoLUTio. Ad hoc quod
dici potest, soiui

Augustinus satis congrue utrumque nu-

merum certum esse probat ex illa au-
ctoritate : et est sensus : Si alius non
ARTICULUS XIII. accipit, nisi iste perdiderit, ctc, hoc est,

si non iste perdiderit alius non accipiet :

Qunmodo dehel hsec auctorilas inlelligi ut notetur in hoc possibilitas ad perdi-

qua Tene quod habes, ne

dicilur, alius tionem ex parte praedestinati, non tamcn
accipiat coronam tuam ? perditio secundum actum, secundum
quod stat sub praedestinatione : et siini-

liter notatur possibilitas accipicndi ex

quod dicit in
Tertio, Quaeritur de hoc parte non preedestinati, scd non actus
principio capitis B, « Tene quod habes, accipicndi, secundum quod est sub re-

ne alius accipiat coronam tuam. latione proescientiae : sicut enim dictum

Ex hoc arguit Augustinus ccrtum esse est, uterque numerus est ccrtus : sed
numerum electorum dicens « Si alius : Dominus loquitur de possibilitate liberi
non accipit nisi iste pcrdidcrit, esl certus arbitrii secundum quod in propria facul-

numerus clcctorum. » Scd secundum tate consideralur.

hoc non videtur cssc certus nisi numerus

numcrans, et non numcrus numeratus : Ad Tioc autem quod qua^ritur, Utrum •^'i q"

ct hoc est contra pr;edicta, quia sic Dcus intelligatur dc corona praesenlis justi-

habcret scientiarn imperfectam. tiffi, vel gloriae beatitudinis? Dicendum,

Prajlcrea, Eadem diflicuUas nascitur quod utrumque satis probabiliter potest
de uno et de omnibus : aut enim cerlus sustineri sed communiter dicitur, quod
:

cst Dcus de isto prcedestinato in scientia intelligitur de corona praesentisjustitiae :

sua, quod scit ulrum salvabitur, aut et hanc accipit alius, dum ahi de corpo-
non. Si non ergo aliquid ignorat futu-
: re mystico valet opus factum : ct iste qui
rorum quia alterum illorum immutabi-
: peccat, moritur. Si autem de aeterna
 IN I SENTENT. niST. XL, B, ART. 14. 323

corona accipiatur : inlelligitur sic, quod tur, quod impossibile sit aliquem prae-
alius accipit dum sancti et beati de hoc destinatum damnari, sive accipiatur de
gaudent : quia talia opera per illum re, sive dc dicto.
Spiritus sanctus est operatus, cui ta- 3. Item, Si hoc esset possibile : tunc
men fmaliter nihil contulerunt : sic enim esset possibile, quod prcedestinatus fieret

Sancti de omni opere bono in charitate pra^scitus : ergo praevisus ad vitam aeter-
facto per quemcumque gloriabuntur in nam, esset prrevisus ad mortem aeter-
selernum. nam : quod nullo modo potest esse, quia
tunc magna esset dcceptio in divina
praevisione.
4. Item, Hoc videtur dicere Glossa su-
per illud Psalmi lxvhi, 29 : Deleantur
ARTICULUS XIV. de lihro viventium : ubi sic dicit : Non
esthoc sic accipiendum, tamquam Deus
An prgedestinattis potest damnari, ct aliquem scribat quem postea deleat.
prsescitns salvari? Cum igitur non fiat aliqua transmutatio
praescientiae, videtur omnino impossibile
esse et de re, ct de dicto, quod praede-
Deinde quoeritur de hoc dicit, ibi, slinatus possit damnari.
B, § 2 K : Ad hoc autem objiciunt, etc. » Sed contra :
Sgj contra
Videtur enim ista objectio non vale- Causa prima non tollit causalitatem ab
ro, ncc etiam solutio quam postea ponit aliqua secundarum videmus enim ad :

distinguendo, quod possit intelligi de re oculum naturam contingenter, tempora-

vel de dicto, cum dicitur, Praedestinatus liter, et materialitcr operari, licet Deus

potcst damnari : quia operetur ad idem immutabiliter, et im-

1. Si albedo esset inseparabilis a su- materialiter : ergo nec in voluntate tollit

bjecto aliquo, non distingueremus hanc, causalitatem voluntatis : ergo efTectus

album possibilo est esse nigrum, ex eo damnationis et salutis adhuc dependet a
quod possit esse de re vel de dicto si- : libero arbitrio : ergo non necesse est
cut non distinguimus hanc, possibile est alterum determinate ficri.

cygnum esse nigrum quia sive sit de re, :

sive de dicto, semper est falsa. Eodem Solutio. Dicendum^ quod praedestina-
Solutio.
modo cum prsedestinatio sit forma vel re- tio non infert necessitatem, nisi illam
spectus inseparabilis a praedestinato, non quae cst conditionis, habitum ut prius
subjectum praedeslinationis possibile
erit cst : nihil enim prohibet, ut dicit Boe-
umquam ad formam contrariam prae- tius, quod aliquid comparatum diversis,
destinationi autom est damnatio
: haec : habeat in se possibililatem et necessita-
ergo videtur, quod haec omnibus modis tem, non rei, sed consequentiae.
impossibilis sit, Praedestinatus potrst Unde dicendum ad primum, quod
Adl.
damnari. praedestinatio non inest absolute rei, sed
2. Item, Respectus aeternus eodera rei comparatae ad aliud : et praeterea eo
modo SG habot re ad quam est existente, modo quo non tollit potentiam ad
inost,
et non existonte, et ente in peccato et contrarium quia non tollit liberi arbitrii
:

in gratia : proedestinatio autem dicit flcxibilitatem sed sic non est cum dici-
:

respcctum aetornum, ut habitum est : tur, cygnus potest esse niger. Iste enim
ergo illc respectus est immobilis, etiam terminus, cygnus, dicit subjectum pari-
quocumquc modo varietur res : illo au- ter et causam ad albedinem cum impos-
tem respectu immobili existente num- sibilitate ad opposilum,
nullam po- et
quam potest osse damnatio ergo vide- : tentiam relinquit ad opposilam formam.
 321 D. ALH. MA(.. OnD. PR/ED.

Ad2. Ad Aui-n (lir(Mi(luni, (juod rospoclus conditionis implicitx vrritatcm facit in

.Ttornus so iiabol eodcin niodt) : sod res dicto, ot inipossibilitatcm in vcro. »
innltis inodis so potosl liaboro ad ijisuin : Ouid enim vocat conditionoin irnpli-
et idoo cuin subj(>ctum sil cum potonlia cilain ?
contrarii, liabol ad contrarium alifjuain Itoin, Non vidolur vcrum quod dicit,

possibilitalom. quia nullnin verum esl imjiossibilc : er-

Ad3. An ALiun dicondum, quod illa objoctio go niliil lacit impossibilitalcm in voro.
procedit in sensu compositionis : bene I

enim conccditur, quod praevisus salvari Solutio. Ad hoc dicondum, quod per soiuti

in 00 quod liujusmodi, non damnabitur, conditioncm implicitam intelligit bypo-

j

alioquin prsvisio falloretur. tesim praedestinationis in jirffidostinato,

Ad 4. Ad quod objicitur de Glossa, di-

in scilicet quod pifedestinatio semper impli-
cendum, quod Deus nullum dolet. Sed cetur circa istum : ut sit loculio de dicto,
tamen Scriptura possibililatem damna- ct non dc re, cum dicitur, pr*dcslina-
tionis non aufert, ut prius dictuni est. tum necesse est salvari : vel, si iste est

praedcstinalus, ipse necessario salvabi-

tur : quia tunc intelligentia istius condi-
tionis implicans pracdestinationem circa

AHTICULUS XV. istum, et includens modum necessitatis,

facit veritatem in dicto, id est, in locu-
Quid intelUgitur per conditionem impli- tione illa, secundum quod est de dicto,

citam, cum dicitur, Prxdcstinatum et non de re, et per consequens facit im-
necesse est salvari ? possibilitatem in vero, quia facit verum
impossibile aliter habere se : et hoc est
quod intcndit.

Postea quaprilur de hoc quod dicit, ibi, I^t pcr hoc patet solutio ad objeclum.
B^ circa medium : (( hitelligentia cnim

G. Quomodo adhuc instani quxstioni ?

Verumtamen adhuc instant, et secundum conjunclionem argumentando

ita jirocedunt Non enim, inquiunt, potest esse ut aliquis praedestinatus
:

sit, et damnetur. Utrumque istorum simul esse non potest, sed alterum ho-

rum non potest non esse, scilicet quin iste sit prffidestinatus : ab a^terno enim
pra^deslinatus est, et non polest modo non esse praedestinatus. Cum ergo
impossibile sit simul ulrumque esse, et impossibile sit alterum non esse,
videtur non posse altcrum esse, scilicet ut damnetur, Quod si est, ergo
non potest esse ut non salvetur.

fn hiijus qua3stionis solutione mallem alios audire quam docere. Dicimus

tamcn de praiscientia similem posse moveri quffistionem. Ideoque tam hic
quam ibi unam facimus responsionem, dicentes determinandum fore illud
 IN T SENTENT. DIST. XL, C, ART. IG. 325

cui innititur tota htcc quteslio, sciiicet, impossibile est alterum istorum non
esse, scilicet quin iste uiodo sit pra^destiuatus : ab aiterno enim iste prai-

deslinatus est. Distinguendum cum ait, Isle non potest modo non
enim est

esse pra^destinatus, vel non potest modo esse quin sit pra?destinatus hoc :

enim conjunctim vel disjunctim intelligi potest. Non enim potest esse ut
ab fleterno sit preedestinatus, et modo non sit prffidestinatus nec potest esse :

simul ut sitpraidestinatus, et non sit pra^destinatus : sed tamen potuit esse

ab seterno quod non es^et prffidestinatus, et potuit ab ffiterno non esse
pra^destiuatus. Et sicut ab aeterno eum non pra^destinare, ita Deus potuit

conceditur a quibusdam quod et modo potest Deus eum non pra^desti-

nasse ab a^terno ergo potest Deus non pra^destinasse eum ergo potest
: :

iste non fuisse praidestinatus : si vero non fuisset praidestinatus, nec modo
esset praedestinatus : ergo modo potest non esse pra^destinatus. Ita et de

prsescientia et de pra3scitis dicunt, quod in actionibus vel in operationibus

Dei et hominum nullatenus concedunt. Ex quo enim aliquid factum est vel

dictum^, concedunt quod possit non esse vel non ^

fuisse : imo impossi-
bile est non esse vel non fuisse, quod factum est vel dictum : referen-

tes possibilitatem velimpossibilitatem ad naturam rei existentis. Cum vero

de pra^scientia vel de pra^destinatione Dei agitur, possibilitas vel impossi-
bilitas ad potentiam Dei refertur, quffi semper eadem fuit et est: quia pra3-
destinatio, preescientia, potentia, unum in Deo est.

ter hoc, Omnem prsedestinatum necesse

est salvari : Petrus est praedestinatus :

ARTICULUS XVI. ergo necesse est Petrum salvari. Si forle

dicatur, quod dictum Philosophi intelli-

Utrum prsedestinatum necesse est gitur de inesse simpliciter, et non de

salvari ? inesse ut nunc : non enim sequitur, Om-
nem hominem necesse est esse animal :

quoddam alhum est homo ergo quod- :

Dcinde quoeritur de hoc quod dicit, dam album necesse est esse animal hic :

ibi, « Verumtamen adhuc instant^ etc. » autem minor est de inesse ut nunc.
Videtur enim ratiocinatio esse neces- CoNTRA Minor est isla^ Petrus est pree-
:

saria : quoniam destinatus heec autem est de prseterito

:

1. Dicit Pliilosophus, quod majori exi- vera ergo est necessaria secundum rem,
:

stente de necessario, et minori de inesse, licet non apponatur modus necessitalis :

sequitur conclusio de necessano sic, ergo est de inesse simpliciter, et non de

Omne a necesse est esse b : orane c est inesse ut nunc, ut videtur : ergo sequi-
A, vel quoddam c est a ergo omne c : tur conclusio, quod Petrum neccsse est
vel quoddam c necesse est esse b. Simili- salvari.

Edit. J. Alleaume addil non. 2 Ibidem, deesl non.

326 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
2. Itoni, Modo prcedoslinalum necosse 3. Ilom, Licol polontia Doi in se non
esl semper fuissc pr;i'doslinalum et sem- liaboal aliquid pra-toritum vcl fulurum,
p(;r fore j)r;edostinatuni : alitjuis ost mo- sod codem modo se habcat tamen po-
:

do praedeslinatus : ergo seniper fuil ot lontia signilicala cum connolato, non

erit prajdestinatus : sod qui sem[)oi' fuit codcm niodo se habet ad omne tompus,
et est et erit pra-destinalus, non polost nec ad omnia cum autem dicilur, Deus
:

danmari ori;o (jui modo osl pra'dosli-

:
pradostinavit istum, quocumque pra^de-
nalus, non potost danmari eryo ito- :
stinato demonstrato, vel indefinite sup-
rum minor fuit do inesse simplicitor et :
posito, significatur ])otentia cum deter-
sic sequebatur conclusio. minationc directionis istius in salutem
el pricvisionis salutis istius : cum igitur
Item, Non vidolur osse solutio quam haec non uno modo sc habcat, niliil
Magister ponit in Liflera, scilicet quod videtur essc quod dicit ALagister in sol-
Deus nunc potuit, et potest quidquid vendo.
potuit ab aeterno, el difTorentiae lemporis Idco veniunt alii salvantes solutionem
non abjiciunt vel adjiciunt aliquid ad sui Magistri, et dicentes, quod in syllogismo
potontiam : potuit autem ab aeterno is- praehabito, scilicct, omncm praedestina-
tum qui modo est pra^destinatus, non tum necesse est salvari : iste est prae-
praedestinasse : ergo et modo potest fa- destinatus, etc, minor est de incsse ut
cere, quod numquam fuerit praedestina- nunc et de contingenti, ut dicunt. Unde
tus, et ita ille qui modo est pra?destina- sicut Aristoteles duphcitor cxponit hanc,
tus potuit non esse praedestinatus, etpo- Omne a conlingit esse b : sed omne quod
test modo non csse pra,'deslinatus : et si contingit esse a, contingit esse b : et sic
ipse potest niodo non esse praedestina- non ponit inesse, sed contingere inesse :

tus, ipse potcst damnari : ergo ipse qui et omne quod est a, conlingit esse b, et
modo ost praedestinalus, potcst damnari. sic ponit inesse : ita volunt exponere
Hcec est solulio Magislri in Lillera, et istam, Iste est praedestinatus, ila ut sit
ratio solutionis. sensus, istum quem contingit esse prae-
Etvidotur nihil solvere: quoniam nos
1.
destinatum : et tunc non sequitur con-
quaerimus quid Deus feceril circa istum clusio, quod iste necessario salvabitur.
quem modo ponimus esse pra?dostina- Sed illa solulio nihil habet rationis inter
tum, non quid Deus possit facere.
et omnes solutiones : quia iicet ilia de con-
2. Item, Licet Deus potuerit eum ab tingenti ab Aristotele duplicitcr expona-
aeterno non praedestinasso, quia tunc non tur, non tamen exponitur dupliciter illa
supponebatur in eo praedestinatio, tamon de inesse : ista autem, Iste est praedesti-
quia jam supponitur esse, non potest fa- natus est de inesse,etnon de contingenti.
cere non fuisse praedestinatum : quia ali- quod ipsa est de inesse
Si forte dicas,
ter conlradictorite verificarentur de eo- contingenter, adhuc erit contra hanc so-
dem, scilicet istum ab eeterno fuisse lutionem, quod non potest duplicitcr ex-
praedeslinatum, et istum ab aeterno non poni.
fuisse praedestinatum et similiter istce :
Item, Si ipsa est de inesse contingen-
duae, istum ab aeterno fuisse praevisum ter, non inesse postquam in-
contingit
salvari^ ct non ab aeterno fuisse praevi- fuit ergo istum postquam est praedcsti-
:

sum salvari : et istum ab aeterno fore natus, contingit non fore esse praedesti-
salvandum, et istum ab aeterno non fore natum quod est impossibile secundum
:

salvandum multa alia inconvcnien-

: et omnes quoniam numquam fuit illarum
:

tia quae sequuntur ergo videtur, quod :

relationum mutatio circa rationes quas
ista solutio nuUa sit quam ponit in /.//- important praedestinatus et praescitus :

tera. ergo patet, quod solutio illa non solvit.

 IN I SEiYrENT. DIST. XL, C, ART. 16. 327

IJeo iterum alii veniunt et inslant ra : et tamen potest falsificari, quia pot-
probalioni minoris supra posila?, scilicet est Antichristus non fore : et si non erit,

quod cum dicilur, Iste est prsedestinatus, non fuit futurus : tunc non erit ista in-

lioc est facluni quoddam in praiterito stantia ad propositum : quia in ista pro-

verum ergo est necessarium et dicunt,

: : positione, Antichristus fuit futurus, ni-
quod hoc non sequitur, quia multiplcx hil ponitur dictum vel factum in prseter-
est instantia illius dicti : si enim sit ne- ito, sed tantum enuntiatur ibi ordo fu-
gativa de non erit verum
proeterito, : turi ad tempus praeteritum. Cum autem
sicut Anticliristum non fuissc non est dicitur, Iste est prsedestinalus, ibi poni-
necessarium, quia falsificaripotest. Ilem, tur visionem Dei esse directam super sa-
si sit affirmativa et cum signo univer- lutera istius : et si directa est, irapossi-
sali, dicunt, quod non verum sicut,
est : bile est non esse directara, Sed verura
omne animal fuisse in arca Noe non est est, quod essct instantia, si nihil irapor-
necessarium. Item, si sit prseteritum de- taretur in ista propositione, Iste est prae-
pendens ad futurum, iterum non est ve- destinatus, nisi ordo futuri ad terapus
rum : sicut hic cum dicitur, Iste est prseteritura : et non est verura^ ut jara
praedestinatus, hic est preevisus salvari, patuit.
salus istius est de futuro adhuc et ideo : Ideo sunt iterum alii, et dicunt, quod
dicunt, quod illa probatio qua probatur in ista, tste est prsedestinatus, nihil se-
esse de inesse simpliciter et non ut nunc, quitur ratione prseteritionis : quia si tolla-
non valuit : et ista solutio multos habet raus prseteritum, adhuc idem sequitur :

consentientes Sed quod nulla sit,

sibi. quod sic patere potest, Deus raodo prse-
de faciii probatur sic, primo de instantiis videt istura salvandura, vel Deus modo
quas afTerunt : quia ill* sophisticoe sunt praedestinat istum : et hoc ponatur esse
e t non instant. Priraa enim nihil est ad verura, adhuc sequitur idera quod prius :

propositum : quia regula datur de dictis crgo ratione prseteriti non potest inferri,
et factis nominantur in Liitera :
: et hsec quod illa sit de inesse sirapliciter, vel de
negationes autem nec dicta nec facta inesse ex necessitate : unde si ista est
sunt. Secunda autem instantia absolutc contingens, Deus praevidet istura salvan-
falsa est quia si ponatur universalis af-
:
dum, erit etiam ista contingens, Deus
firmativa vera de prselerito, ipsa erit ne- praedestinavit istura salvandum : et si

cessaria sicut particularis. Terlia autem ista est contingens, iste praedestinatur,
instantia cui tota innititur solutio, omnino erit etiam ista contingens, iste est prae-
nulla est quia si dicam sic Ego cogi-
: :
destinatus : cujus ratio est, quia praete-
tavi de Antichristo futuro, ista est de ritio ponitur circa actum divinum aeter-
prceterito ratione actus importati per num^ non convenit
cui nisi in raodo
verbum, licet objectum vel materiaactus significandi quoad nos : et ideo sicut
sit dependens ad futurum : et cum ve- istae sunt corapossibiles^ Deus praedcsti-
ritas sit in compositione verbi, veritas nat istura, et potest non praedestinare :

locutionis judicabitur secundum tempus ita istae duae sunt corapossibiles, Iste est
consideratum (alias, consignificatum) in praedestinatus, et potest non esse prae-
vcrbo : hoc autem est praeteritum : ergo destinatus. Sed contra Licet aeternitas :

veritas istius locutionis judicahitur de in sc nuUam ponat antecessionem et fu-

prseterito, et erit necessaria propositio : turitionera, taraen ordo aeternitatis ad
quoniam si ego cogitavi Anlichristum res temporales de necessitate ponit post
futurum, impossibile est me non cogi- et ante, et prius et posterius. Cura au-
tasse illud. Si autem tu aliter vclis in- tera dicitur, Iste est prsedestinatus, non
stare et dicere, cum dicilur, Antichristus ponitur aeternitas ut in se significatur,
fuil futurus, ista cst dc pratcrito ct ve- sed polius habitudo ipsiusad rera lerapo-
 328 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ralom : ergo necessario ponit aliquid medii circa ipsum : sicut, Omne aibum
fuisso prius rospcclu illius tcmporalis : noc(>ssario disgrogat visum : equus est
ergo rationo illius causahitur nocossilas, albus : non so(|uitur : ergo noccssario
sicut ot in pra^torilo dicto vol facto, et disgrogat visum, nisi quantum albus in
multo amplius. roduplicatui" ot hoc modo non infort
:

Praetoroa, Sit, quod soquatur noccs- pnedicta argumontatio unde patet, quod :

silas salulis a praesonti : ut cum dicilur, procodil in scnsu divisionis.

Iste priBdestinatur, cum hac impossibile
est verilicari istam, Istc prsescitur, vei iste An autcm quod quaeritur dc ista,
iioc

non salvabitur : quia cum dicilur, Iste Iste est praedostinatus, utrum sitde incsse

praedoslinatur, hoc ost idom quod salvan- simplicitcr, vol dc inessc ut nunc? Vide-

dus proividelur, el salus sibi prceparatur, tur milii osso dicondum, quod si cst

et in linali gratia morietur, ot gratia sibi praedcstinalus, lioc est, si lioc ponitur,

data bene utetur : cum quibus omnibus tunc cst do inessosimplicitcr : sed tamen
impossibile est vorificari suas contradi- non soquitur, quod necossario salvabi-
ctorias : orgo vidotur, quod nulla istarum tur : et hujus causa supra dotcrminata
solutionum sit convonions. cst : quia licet pra?dcstinatio sit ordo
nccessarius ad salutem, non tamcn a
SoLUTio. Sine pra^judicio dicondum, suhjecto tollit potontiam contrarii ordi-
Solutio.
quod hicoxclamandum estcum Apostolo, nis quae radicatur in (loxibilitate libcri
ad Roman. xi, 3-J : O alliliulo divilia- arbitrii : scd hoc non faciunt aliae formae
rum sapientiiB, el scientiiB Dei ! quam positae circa subjcctum, ut supra diclum
incomprehensihUia sunt judicia ejus, et est.

investifjahiles vise ejus .'

Dicimus tamen Notandum tamcn, quod quidam IMa-

asserendo duo, scilicet nullum cogi ad gistri dicunt supra improhatas solutio-
peccandum, vel ad faciendum bonum, ot ncs, quod si possunt defondi, facilioros
Deiim in sua scientia non posse falli et :
sunl quam ista soiutio.

ideo redoundum ost ad priorem solutio- Alii ctiam dicunt, quod scientia Dci
nem, et dicendum, quod major est du- eodem modo se habet ad piura scita et

plex, scilicet quod potest csse composita_, ad pauciora, ct ad divcrsa ct opposita :

vel divisa : sive de re, vel de dicto, sci- et idoo dicunl, quod scicntia Dci eodem
licet, omnem praedcstinatum nccesse est modo invariabiiis permanet, si praevisus

saivari : ct si in sonsu compositionis as- saivari non saivatur, sicut si saivatur :

sumitur minor sic, aliquis est praede- et si piures saivantur quam praevisi sunt

stinatus, vel iste cst praedestinatus, non saivari, ct si tot, et si pauciorcs : cthanc
valebit illatio, nisi cum reduplicatione soiutionom non possum intciligere, co
sic : ergo iste in quantum prEedestina- quod praescientia et praedcstinatio non
tus, salvabitur do necessitate : quoniam dicunt scientiam cx parlc scientis tan-

si aliquod prsedicatum pcr se convcnit tum, scd connotant rcspcctum ad hunc et

mcdio sicut salus praedestinato, ct assu- ad ilium dolcrminatum in numcro. Ta-
mitur sub modio, non soquitur conclusio mon quilibet polest eligere sibi opinio-
per se, nisi cum reduplicationc formae ncm ex his quae sibi magis piacent.
 IN l SENTENT. DIST. XL, D. 329

D. Quid sit reprohatio Dei, et in quihus consideretur, et quis sit prsedestinalionis

effectus ?

Cumque pra^deslinatio sil graliic prcTparaLio, id est, divina elecLio qua

elegiL quos voluiL anLe niundi constiLuLionem, uL aiL AposLolus '
: reproba-
tis e converso inLelligenda est prtTScientia iniquitatis quorumdam, et prae-

paraLio damnationis eorumdem. SicuL cnim prajdestinationis effectus illa

gratia esL, qua in pra^sentijuslificamur, atque ad recLe vivendum, eL in

bono perseverandum adjuvamur, et illa qua in fuLuro beaLificamur: iLa

reprobatio Dei, qua ab a^terno non ebgendo quosdam reprobaviL, secun-

dum duo consideratur : quorum alLerum pra^sciL eL non pra3parat, id esl,

iniquiLalem : alLerum pra^sciL eL prasparat, sciliceL aiLernam poenam. Unde

AugusLinus ad Prosperum eL Ililarium : Ikp.c, inquiL, regula inconcusse
tenenda est, peccatores in peccaLis prsesciLos esse, non prseparatos, pnenam
autem esse prffiparatam. Praparavit enim Deus (utait Augustinus in libro
de Bono perseverantide ') in prsescientia sua, quibus voIuiL bona sua : et

quibuscumque donaL, procul dubio se donaLurum esse praescivit. PrTpa-

ravit etiam Deus (ut aiL Fulgentius ') malis ignem eeternum: illis uLique
quos juste praparavit ad luenda supplicia, nec tamen praiparavit ad fa-

cienda peccata. Pra^paravit enim Deus quod divina eequitas redderet, non
quod liumana iniquitas admitLereL. Non enim sicuL prffiparavit SancLos

adjustitiam percipiendam, sicprseparaviL iniquos ad justiLiama miLtendam :

quia praviLatis prTparaLor numquam fuit.

Sicut ergo praidesLinatio Dei proprie est prffiscientia et pra^paratio be-

neficiorum Dei, quibus cerLissime liberanLur quicumque liberantur : ita re-

probatio Dei est preescientia malitia3 in quibusdam non finienda?, eL prse-

paraLio pcentC non Lerminanda^. Et sicut praidestinationis effectus est

graticB appositio, ita reprobationis ffiternae quodammodo efTectus esse vi-

detur obduratio. Nec obdurat Deus (ut ait Augustinus ad Sixtum *) impar-
tiendo malitiam, sed non impartiendo graLiam, sicut nec digni sunL. Quibus

* Ad Ephes. i, 4 : Elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, etc.

2 S. AuGUSTiNUs, Lib. de 15ono perseverariLiao, cap. 17.
* Et habetur in Glossa ordiriaria ad cap. viii ad Romanos (Nola P. J).
* S. AuuusTiNus, ad Sixtum, Epist. lOo. .
 m D. ALH. iMAG. 0111). PHyEI).

('iiiiii iiiiii ini|)aililiir, iicc (lifiiii siint, noc iiicrciiliir : ])C)lius iil non impar-
lialii!', Iioc (li^iii siiiil, lioc nicrcnliir. Undc Aposlolus ail : Cnjus vult miae-
retur I)(mis, et ([ueni rult indurut '
: niisericoi(Jiain appcllaiis prtcdcstina-

liononi, ol pra'ci])uo ])raHloslinalionis efrocluiii, id (!sl, jAiali<o a])])osilionoin :

ohduralioncin voro jiralicO ])rivalioneni. Non (iniin (ul ait Augustinus ad

Sini])liciaiiuiii ') iiiloUigcndiiin cst quod Dcus ila indurcl, quasi queniquain

peccare cogat: sed lainen ((uibusdatn poccalorihus iiiisoricordiain juslifi-

cationis su;e non largilur, ot oh Iioc oos indurar^! dicitur, qiiia non ooniin
niisoretur, non quia iin])ollit ut pecconl. Eoruni autoni non niisoretur,
(juihus graliain non esse pra?ben(lani a'quilale occultissiina, et ab huinanis

sonsibus remotissiina judicat : quain non aperit, sed miratur Apostolus di-
cens : altitudo dioitiarum sapieutise, et scientix Dei ^
!

Et secundo, Quid sit electio?

Et tertio, Utrum electio secundum ra-
tionem intelligentiae sit ante praedestina-

DIVISIO TEXTUS. tionem, vel post?

Quarto, Ad quid sit?
Quinto, Gujus sit ?

« Cumque prxdestinatio sit gratias

prxparatio, etc. » CiRCA PRiMUM proccditur sic :

Jlic incipit secunda pars hujus dislin- i. Dicit Damascenus, quod non electio

clionis, in qua agit dc reprobalione : et caditin Deum : quia nalura divina non
dividilur in duas parles. In prima tangit est possibilis ad ignoranliam : ergo vi-
causam ejus. In secunda tangil edectus, delur, quod iion convenial eligere.

ibi, D, § 2 : « Sicut ergo prxdesliiiatio 2. Item, Eligere, est duobus vel plu-
Dei proprie est prsescientia, etc. » ribus propositis, unum alteri piaeoptare :

ergo electio est dissimililer se haben-

Incidit autem dubium primo de lioc tium : volunias autem Dei ajterna simi-
quod dicil in principio, ibi, « Cumque liter se habet, qui sicut dicitur, I ad Ti-
prsedesiinalio sit gratise prseparatio, id moth. 11, i : Omnes homiyies vull salvos
est, divina electio, ctc. » fieri: ergo electio non convenit ei.

3. Item, Plus elongatur a natura cor-

rupta aeternilas, quam aliquod tempo-
rale : sed status innocentiae sipcrstitisset,
ARTICULUS XYII. fecisset omnes bonos : ergo non fuisset
electio : ergo cum aeternitas plus elonge-
An Deo conveniai eligere ? tur, aeternilali repugnat electio, ut vide-
tur. Quod auteni statu innocentiae per-
severante non esset electio, videtur dice-
Quceritur eniin de electione, An Deo re Augustinus dicens, quod si omnes es-
conveniat eligere? sent boni vel mali, non esset electio.

' Atl Roman. ix, 18. ^ Ad Roman. xi, XL

* S. AuGUSTiNUs, Lib. I ad Siraplicianum.
 IN 1 SENTENT. DIST. XL, D, ART. 18. 331

4. Iteni, Ibi nulla^est distanlia unius Ad aliud dicendum, quod aeternum Ad 3.

ab alio, ubi oinncs sunt creatrix cssentia: in eo quod aelernum, plus clongatur a
ab aetcrno autem non fuerunt aliquid nisi statu corruptionis quam tcmporalis sla-
in mente qua omnes sunt
divina, in tus innocenliae : sed quoad praevisionem
creatrix essentia ergo non fuit eleclio : peccati et nieiiti, magis certilicatur de
ab a^terno^ quia omnis elcctio est dissi- dilferenter se habiluris ad gratiam : et
militer se habentium. ideo magis convenit ei eligere : electioni
Sed contra : enim ncutruin conjungilur substantiali-
1. Ad Ephes. i, i : Elegit nos in ipso ter, scilicet nec magis elongatum a statu

ante mundi constitutionem, iit essemus corruptionis, nec minus elongatum sed :

sanctiet immaculati. Ergo videtur, quod tantum certificatio eorum quae dissimili-
electio sit. ter se habituri erant ad gratiam.
2. Item^ Joan. xiu, 18 : A^07i de om- Nec hoc verum quod si non fuis-
est
nibus vobis dico : ego scio quos elegerim. set peccatum, quod non fuisset eiectio :

Et multis aliis locis. licet enim non fuisset electio boni a

3. Ilcm, Distinctio a massa perditio- malo, fuisset tamen magis boni a mi-
nis non fit sine electione cum ergo : nus bono et hoc est quod dicit Augu-
:

nullum distinguat quem ab seterno dis- stinus « Si omnia essent seque bona,
:

tinguendum fore non prsevidit, electio non ostenderetur in optimo divina pul-
convenit Deo ab aeterno. chritudo. »

Ad quod in notitia
aliud dicendum, Ad i.

SoLUTio. Dicitur electio multis modis. Dei non solum omnes, sed omnia etiam
Dicitur enim electio actus rationis se- sunt similiter se habentia : sed notitia
quens consilium et inquisitionem et de- Dei non solum est de eis prout ibi sunt
liberationem de faciendis, et hsec electio quia ut ibi sunt, non est unum melius
non convenit nisi naturae quse subjecta alio, sed omnia unum optimum : sed
est ignorantise hanc electionera re-
: et notitia est etiam de eis proutfutura sunt,
movet Damascenus a Deo. ut siepius dictum estsupra : et quoad hoc
AHa est electio ponens tantum discre- cadit inter ea electio.
tionem in electis, et non inquisitionem
et dubium in eligente : quse electio est
separatio ejus quod scitur bonum esse
vel futurum esse, ab aho quod scitur
esse malum vel futurum malum : et haec

cst electio aeterna non temporahs quae ARTICULUS XVIII,

convenitDeo : et per hoc patet solutio
ad primum.
Quid est electio
Ad ALiuD dicendum, quod voluntas
Dei antecedens nostrum opus similiter
se habet : et hsec voluntas non habet
connotatum in nobis, nisi naturain ra- Secundo Quid sit electio ?
quseritur,
tionalem solam quam dedit nobis et : 1. Dicit autem Damascenus, quod eli-

hsec in omnibus ordinatur ad vitam gere est duobus vel pluribus proposilis,
seternam et salutem. Sed est alia volun- hoc illis prseoptare. Dicit autem Glossa,
tas consequens quee ponit respectum ad Roman. vni, 1 et seq., quod certus
prsescientise ad meritum futurumbonum, cst numerus electorum Ergo videtur
vel nialum ot ilia cst dissimilitor se ha-
: electio dicere gratiam finalem. Sed con-
bentium, et illi convcnit unum alteri TiiA hoc videtur esse electio Judse inter

proioptarc. duodecim sicut dicit Dominus, Nonne

:
 332 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.

('(jo vos (laodeciin cl('(jl? cL cx vobls uniis non cst nisi Iriplicitcr accopta a Sanctis,
duihobis csl '
? sciliccl pro aetorna pr;rvisione separatio-
'1. Ileni, \k\ Roinaii. viii, 3U : Qiios nis, et pro separatione quac fit per appo-
priBdcstiiKwil, lios ct vocavit. Vocaro sitioncm gratirfi in praesonti sive sit lina-
autoin eliam dicit por clamorom inlerio- lis, sivo noii : ol por cloclionem ad prin-
rciii uiiiiis al) alio scparationcm : quic cipatum sivc apostolalum vel dignita-
esl ergo ditrorcnlia vocalionis, ot cloctio- tcm. Dc prima, ad bq)hes. i, 4: Elcgit
nis? nos in ipso anlc mundi constilutionem.
3. Si vero tu dicas, quod vocatio csl Do sccunda, .loan. xv, IG Non vos me :

temj)oralis : undc (Uossa ibidcm dicit, clegistis : scd ego elcgi vos, et posui vos
quod vocarc cst cognitionom do tido ut calis, et fructuni affcratis, ctc. Dc
adjuvaro. Tunc qua^io, Quid sit illud ad- tortia, .loan. vi, 71 : Nonne ego vos duo-
jutorium ? Aut cnim est jj;ratia gratis decirn elcgi, ex vobis unus diaholus est ?
data, aut gratum faciens. Si gratis data :
Et palebit, quod unum istorum dividon-
tunc iliud mullis dalur, quod non potcst tium ost aetornum. Potost igitur dici,
cssc : quia scquitur, ibidcm, ad Roman. qiiod eleclio non respicit nisi graliam
viii, 30, quod quos vocavit, hos et jusli- finalem separantcm secunduTn proposi-
ficavit. Si autom cst gratia gratum fa- tum cligentis, ct non nostrum : vocatio
ciens : hoc non vidctur, quia ilia jain autem est ad exitum, ut scilicet nos
praeccdit jusliricationcm. J']rgo videtur, cxcamus dc massa perditionis, ct sic re-
quod non possit cssc nisi cloctio a^torna. spicit gratiam intcriorom cum motu no-
k Jtcm, Intor gratiae appositionom strae ralionis discerncntis fidcm et gra-
qua^ justilicat, ctaeternam praedcslinatio- tiarn : et sic in duobus dilTort, scilicet et
ncm non videtur cssc nisi clectio unius in hoc quod temporalis est, et in lioc
ab alio sive soparatio, ut discernatur cui
quod conjunctum habet sibi motum ra-
apponenda cst gralia, ab alio cui non cst tionis, quia non vocatur proprie nisi id
apponenda : cum igitur vocatio prsece- quod utitur ratione in tertio autem con- :

dat justilicationem, videtur electio esse venit, scilicet quod ponit gratiam fina-
idem cum vocatione. lem, sicut et electio quando accipitur
propric. Posset otiam dici, quod diffc-
Soiutio. SoLLTio. Potest dici, quod electio sc- runt noii in objecto, sed in ratione ob- Ad 3
Ad 1 et 2. , .
\ idem cum
cundum rationem non ost vo- jecti: quoniam electio generalitcr sumpta
catione. Yocatio enim non dividitur a est boni finalis : vocatio aulem est cjus
Sanctis nisi triplicitcr, scilicct vocatio quod rationc utitur ad bonum finalc.

non ontis ad esse et haec est creationis, : El pcr hoc patet solutio ad duo prima.
secundum quod dicitur, ad Roman. iv, Ad ALiUD diccndum, quod adjutorium
17 Qui vocat ea quse non sunt, tam-
:
illud intelligitur de adjulorio gratiae

quam ca quae sunt. Et vocatio per gra- gralum facientis : et est gratia infor-
tiam interiorcm, sccundum quod dicit mans liberum arbitrium ut citius con-
Glossa, ad Roman. viii, 30, quod vocarc sentiat motui fidci, ct non prsecedit ju-
est cognitioncm de fide adjuvare. Et tcr- stificationcm tempore, sed natura, sicut
tio vocare per prffidicationem cxtcrio- etiam motus fidei et sic patet qualitcr:

rem, sicut dicitur, Matth. iv, 19 : Voca- est intcr electionem aeternam, et justifi-
vit eos, scilicet Pctrum ct Andream di- cationcm quam praecedit non tcmpore,
cens : Venitc post me, et faciam vos fieri sed natura.
piscatores hominum. Undc nullus modus Et pcr hoc patet solutio ad totum.
vocationis compotit a^tcrno. Sed clcctio

' Joan. VI, 71.

 m I SENTENT. DIST. XL, D, ART. 19 ET 20. 333

dilectio elcctioncm, ct electio prcedesti-

nationem ex parte diligentis et eligentis
et praedestinantis. Siniiliter dilectio est
boni : electio autem fmaliter boni : prae-
AUTIGULUS XIX. destinatio autem boni finalitcr, et in
linem salutis directi : et sic patet quali-

Ulriim electlo secundum rationem in- tcr objcclum unius addit supcr objcctum
telligenticP sit ante prsedestinationcm, alterius et sic iterum dilcctio prior ct
:

vel post ? simplicior cst electione, et electio prae-

destinatione.
Ad quod in contrarium objicitur,
iD
Ad 1.

Tertio quoeritur, Utrum electio secun- dicendum quod illa dilectio de qua ob-
dum rationcm intclligcntiae sit antc prae- jicit, est dilectio ex prsesenti justitia, non
destinationem, vcl post? dilectio eeterna.

Videtur autem, quod ante : quia Ad aliud dicendum, quod Apostolus j^^ g.

1. Non cligilur in reg-num, nisi sepa- non intcndit, quod prtcdestinatio sit

ratus a massa perditionis : ergo prsede- ratio clectionis in se, sed potius e con-
stinatio praesupponit factam elcctionem. verso : sed vult diccre, quod sit ratio

Sed contra secundum rationcm

: Diiectio electionis ex parte eflectus qui est appo-
videtur scqui praedestinationcm. Proba- sitio gratiae, non est causa
quia illius

Tio Dilectio est boni bonus autem non

: :
nisi propositumDei. Unde, adlloman. ix,

est nisi per gratiam : ct gralia est ex 11 et 12, dicit e contra Ut secundum :

pruedcslinatione : ergo et dileclio : dile- eleclionem propositum Dei maneret, non

ctioncmautem sequitur electio, quia non e^ operibus, sed ex voluntate' dictum
eligit nisi quos dUigit : ergo elcctio etiam est ei : Quia major serviet minori : ubi

sequitur praedestinationem : quod enim expresse innuitur, quod electio propo- .

est prius priore, prius est etiam poste- siti sive praidcstinationis est ratio.

riore.
2. Item, Ad Ephes. i, 4 et 5: Elegit
nos in ipso ante rnimdi constitutionem,
...qui prsedestinavit nos in adoptionem
jiliorum per Jcsum Cliristum in ipsum, ARTICULUS XX.
secundum proposilum voluntatis suse

ergo propositum voluntatis, ratio est Ad quid est electio ?

electionis : ergo est prius ipsa secundum
rationem intcUigentiae : propositum au-
tem voluntatis cst praedestinatio : ergo Quarto quaeritur, Ad quid sit electio ?
praedeslinatio cst prior electione, ut vi- Videtur autem, quod ad manifestan-
detur. dam rationem divinae bonitatis : quia
ita dicit Augustinus in libro de Cicitale
SoLUTio. Diccndum mibi videtur, quod Dci Benc dispensavit Dcus, ut non
: «

electio absolute sumpta praecedit prae- omnes damnaret, nec omnes liberaret :

destinationcm, ut dicit prima ratio, et si enim omnes liberarentur, lateret quid

dileclio simplicitcr dicta preecedit utrum- perjustiliam deberetur si omnes dam- :

que hoc sic patet Dilcctio declinat

: ct : narentur, lateret quid gratia largiretur. »
ad separandum unum ab alio, et ad dili- Ergo vidctur, quod oplima dispensatio
gendum in (inem salulis : ergo praeccdit bonitalis Dei manifestetur perclectionem.

'
Vulgata liabet, vocante.
 33 i D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
Sed contra. SicD coNTii A : Quia luiic aliquid com- tionein est ante pra-destinationem : ergo
moduin vidolur ciealuia raliQnalis acci- necessitas consequcnti;e quae est ex prae-
pcro cx lapsu. destinalione, non infert necessitatem ele-
clionis : et ita videtur esse aliquorum
Soiutio. SoMTio. Ad hiijusmodi qua^sUonos non linaliter bonorum.
non est diflicile rcspondere, nec ulile diu Sed go.ntha Electio ponit gratiam li-
: Seci cc

disputare. Ouia electio propter inulta nalem ergo non potesl esse nisi linaliter
:

potest fieri : lit tainen ineo judicio ad l)onorum.

justitiie ostensionein qu;e aperitur in
usu liberi arltitrii sequente, quando ele- SoLUTio. Dicendum, quod electio po- Solu
ctus sponte gratise adluTret, et non elc- nil graliam linalem.
ctus spoiile a gratia avertitur. Sed ad id quod priino objicitur, dicen- Adi
Au AUCTORiTATEM Au<;ustini dicendum, dum (juod licet omnibus
gratia nobis
quod Augiislinus potius ostendit opti- adsit aB(jualiter, nos tamen non habemus
inum modum sapicntite ordinantis, quam nos ad ipsam aequalitcr, et respectus gra-
i)onitatem, licet utrumque ibi appareat. ticB ad nos non est anus, sicut supra di-
Ad object. An ALiuD dicendum, quod ex lapsu cturn est.
person» non acquiritur commodum, sed Ad ALiun diccndum, quod electio se- Ad
per accidens, in quantum per gratiam cunduin ralionem intelligentiae sequitur
lapsus ordinatur in bonum : sicut dicit pracscientiam in genere acceptam : quia
(ilossa, ad Roman. viii, 28. super illud, aliter nesciret quos vel ad quid eligeret :

Scimus qiwniam dHigentiljiia Deum om- sed verum est, quod praecedit praedesti-
nia cooperantur in bonum, iis qui secun- nationem et ex illa accipit necessita-
:

dum proposilum vocatisunt sancli : dicit tem conditionis, ut supra s;epius dispu-
Glossa, Etiam lapsis. tatum est.

ARTICULUS XXL ARTICULUS XXII.

Cujus est eleclio ? An prxdeslinatio sit causa appositionis

gratise ? et, An causa necessaria, con-
lingens, communis, vel propria ?
Quinto et ultimo quceritur, Cujus sit

electio ?
Yidetur autem omnium : quia Deinde quaeritur de hoc quod dicit in

1. (iratia Dei nuUi deest, dummodo hoc capitulo, D, § 2 : « Prsedestinationis

velit eam : ergo omnes eligit. cffectus est gratise apposilio, etc »

2. Item, Saul electus erat, ct Judas 1. Si enim praedestiuatio est causa ap-
elcctus. Et si lu dicas, quod illa erat positionis gratiae : aut erit necessaria cau-
clectio praesentis justitiae. Contra : Po- sa, aut contingcns, aut communis, aut
nainus, quod in gratia mortui fuerint : propria, sive sit necessaria sive contin-
ergo habebunt jam gratiam finalem
illi : gens ? Yidelur quod sit necessaria et

ergo vere electi sunt. Si autem dicas, propria : sed posita tali causa semper
quod praescientia ponit in eis pecca- ponilur effectus : cum igitur prtedesti-
lum finalc futurum, et hoc non potest natio sit ab aeterno, appositio gratiae

stare cum gratia finali. Gontra Jam : etiam erit ab aeterno, quod falsum est :

habitum est, quod eleclio sccundum ra- ergo non est necessaria et propria.
 IN I SENTENT. DIST. XL, D, ART. 22. 33d

Si auteni dicas, quod esl ncccssaria duci habet ad formalcm. Sed contra :Yo-
commuuis : crgo per aliquid addilum lunlas J)ei volilorum est cuusa efficiens :

potcst licri propria : aut ergo illud est prsedestinatio autem Dei est secundum
tcmporale, aut aetcrnum. Si tcmpo- voluntatern : crgo est causa efliciens.

lale : ergo illud erit creatum a prae-

destinatione et praeparatum : et quaero Solutio. Dico, quod cst causa neces- Solutio.
A(l \.
de illo, utrum proedestinatio illius fuerit saria et propria : sed haec duplcx est,

causa nccessaria ct propria, vcl non ? scilicct quse exigit aliquid in altero ut
Si non : tunc oportuit iterum aliquid ad- dispositionem : et quce nihil exigit, eo

di : et iterum quaero de illo, et hoc ibit quod dispositiones supponantur in ma-

in infinitum : ergo illud temporale pri- teria, sicut ignis propria et necessaria
mum habcbit praedestinationcm causam causa est ignitionis : non tamen sequitur
nccessariam et propriam. Cum igitur ignitio in glacie, quia contraria dis-
illud intcrcidat inter praedestinationem et j^ositio est in non tamen dice-
matcria .

appositionem gratiae, videtur quod ap- rcmus quod hoc ideo essct, quod ignis
positio gratiae sit quando illud additur esset causa contingens vel non propria
preedestinationi : illud autem ab aeterno ignitionis : quia causa contingens est
additur, quia illius praedestinatio est cau- cui aliquid deest de necessariis ad cau-
sa nccessaria et propria : ergo appositio salitatem : aut cui aliquid deest ad pro-
gratiae cst ab aeterno. portionem ad eflectum. Ita dici pot-
Ilem, sccundum hoc
quod sequitur, est Deum causam necessariam vel
esse
temporalc esset ab aeterno, quod non pot- praedestinationem, non necessitate coa-
est esse ergo illud additum non esttem-
: ctionis, sed necessitate indelicientiae quo-
porale. Si autem cst teternum sed aeter- : ad se, et hoc secundum habitum quia :

num additum seterno, non facit nisi aeter- secundum actum non scnipcr est causa-
num : ergo ab aetcrno praedestinatio est tum et dispositio necessaria in creatura
causa gratiae necessaria : ergo appositio rationali ad receptionem gratiae, quae est
gratiae est ab aeterno, quod falsum est. cffectus praedestinationis. Et per hoc pa-
Si vero dicalur, quod cst causa contin- tet solutio ad primum.
gens, sive sit propria, sive communis, Ad aliud dicendum, quod est causa Ad2,
sequentur duo inconvenientia, scilicet voluntaria, sed determinata ad volitum :

quod aliquid contingcns sit in Deo, et hoc enim non tollit libertatem a volun-
quod nulla necessitate nec consequentise tate. Unde voluntas oppo- indisposita est
nec conscquentis causabitur gratia a prae- sitorum, sed disposita per conceptioncm
destinatione : ct hoc falsum est. et determinationem voliti, est ad unum,
2. Item, Si causa non erit causa est, ct potest averti Scd non sic est
ab illo.
nisi voluntaria volunlas autem omnis : in Deo : quia sua voluntas non mutatur
ad opposita se habet ergo videtur, quod :
a volito in volitum contrarium, eo quod
non magis sit causa appositionis gratiae, hoc est impcrfectionis et defectus, sicut
quam non appositionis. in III Senlentiarum determinatum est '.
3. Item, Si causa est : aut est causa Ad aliud dicendum, quod potest redu- Ad.1.
matcrialis, aut formalis, aul cfliciens, ci in tres causas, scilicet efficientcm quo-
aut linalis. Constat, quod non materialis : ad voluntatem, et formalem exempla-
quia materia in Deo non cst. Si autem rem quoad praescientiam, et finalcm quo-
dicatur efliciens. Contra l*riedestinatio : ad dispositionem voluntatis : quia estsua
noncstsincproescientia : pricscientia au- voluntas propter quam apponit gratiam.
tcm est secundum idcales formas ergo re- : Et pcr hoc patet solutio ad totum.

» Cf. III SentenUarum, Dist. XVIII.

336 D. ALH. MAG. ORD. Vn/F.D.

quod Deus omnibus pr.Tsens est : sicut

lux etiam cum ca?cis est, non licet caeci

sint cum bimiiie si autem nauta quantum

:

est de se semper essot pra,'sens navi, non

AimcuLUS x\m. dicerelur umcjuam essc causa pericbta-

tionis navis, sed sempcr salutis, et peri-

/ 'tnDii obdnratio sit effectiis reprobalio- ditalio navis causaretur ab alio semper.
)iis ietenuK ? el, An Deus sit causa re- Si autom lu dicas, quod est causa ob-
probationis ? durationis, sicutnatura est causa quictis,
scilicot non movendo boc adbuc absur-
:

dius est : quia natura est causa quietisper

Dcinde qu;oritur de sequenti verbo se, et motusproptcr quiotem, nt probalur
ubi dicitur : « /h'/)robationis ielerniBquo- in V Pln/sicorum ergo patet, quod boc
:

dammodo effectus videtur csse obdura- ha>,reticum esset attribuere Deo.

tio. »

IIoc enitn non videtur : omnis cnim SoLUTio. Dicendum, quod nullo modo,
clTectus liabel aliquid causalitatis a cau- nec per se nec per accidens, est causa
sa : ergo jam Deus aliqua causa esset obdurationis : sicut nccessario probatum
peccati : et boc impinm repulo. Si au- ost, ut mibi vidotur.
tem tu dicas, ut videlur in Littera di- Ad dictum autom Augustini quod cst

cere, quod Deus est causa non impar- jn Littera, dicenduin quod est de per-
tiendo ji^ratiam : boc nibil videtur esse : missione glossandum, id est, permittit

quia Anselmus dicit, quod non est causa obdurari, ex quod nolunt accipere
eo
quare non babet graliam, quia Deus
iste gratiam eis sempcr paratam ordinat :

eam non vult dare, quia omnibus gra- tamen obdurationem in nmlla bona, ne
tiam porrigit sed potius quia illc non
: omnino indecora sit et quoad boc dici-
:

vult accipere ergo non est causa non

:
tur, Induravit Dominus cor I^haraonis,
impartiendo, cum ipse omnibus impartia- etc. \ ita quod non notetur causalitas
tur quantum est de se. ad obdurationcm, sed pormissio causa- :

Si forte dicas, quod Deus est causa litas aulom retorqueatur ad ordinatio-
sicut absentia nautae causa est periclita- nem ob(hirationis in bona qu;e obciun-
tionis navis, proesentia autem salutis : boc tur ex obduratione aDeo, nolente etiam
ilerum nibil est : quia dicit Augustinus, obdurato.

' Cf. Exod. IX, 12 ; X, 20 ; xi, tO, xiv, 8, et pluries alibi.

-tfiJLt--^-
 IN I SENTENT. DIST. XLI, A. 337

DISTINCTIO XLL

Llruin pracdcsliiialio et reprobatio siiit exj iiieriHs iiostris?

A. Utrum aliquod sit meritum obduratiunis et misericordise ?

Si autem quaerimus meritum obdurationis et misericordice; obdurationis

meritum invenimus, misericordice autem meritum non invenimus : quia
nuUum est misericordise meritum, ne gratia evacuetur si non gratis done-
tur, sed meritis redditur. Miseretur itaque secundum gratiam, quffi gratis

datur: obdurat autem secundum judicium, quod meritis redditur. Unde

datur intelligi, ut sicut reprobatio Dei est nolle misereri, ita obduratio Dei
sit non misereri : ut non ab illo irrogetur aliquid quo fit ' homo deterior,

sed tantum quo fit ' melior non erogetui'. Ex his aperte ostenditur quid
misericordiam, quid obdurationem intellexerit Apostolus ^: et quia miseri-

cordia nullum advocat (alias, admittit) meritum : obduratio vero non est si-

ne merito et misericordiae verbo. Hic accipitur prsedestinatio, et praecipue

praidestinationis effectus : obdurationis vero non ipsa Dei seterna reproba-
tio, quia ejus nullum est meritum, sed gratiae privatio sive subtractio, quae
quodammodo est reprobationis efTectus. Accipitur tamen aliquando repro-
batio pro obduratione, sicut et praedestinatio pro suo effectu, qui est gratia

apposita. Gratia enim quae apponitur, effectus est praedestinationis. Cum

ergo gratiae quae apponitur homini ad justificationem, nulla sint merita,
multo minus et ipsius praedestinationis, qua * ab aeterno elegit Deus quos vo-
luit, aliqua'possunt existere merita. Ita nec reprobationis, qua ab aeterno
quosdam prsescivit futuros malos et damnandos, sicut elegit Jacob et repro-

' Edit. J. Alleaume, sit.

^ Item, Idem.
' Ad Romara. ix, 18 : Cujm vult miseretur, scilicet Deus, et quem rult indurat,
* Edit. J. Alleaume, qux.
XXVI 22
338 D. ALH. MAG. ORI). PW/EY).

bavit Ksaii '

: (iikmI ihiii fiiil jiro iiieritis coruin qna' lunr lial)el)ant, quia
nnlla liaheliaul, (jnoniam nec ipsi cxislehanl : nec propler fulura inerila
qua^ j)ran iderel, vel illuin elejiil, vcl illuin rcprobavil.

B. Opinio quorumdam in qua fuit aliquando Auguslinus, sed postea 7'etractavit

Opinati suuL laineu (juidain Deum idco elegissc Jacob, quia laleni fulu-
rum j)rccscivit (jui in cum crcderet, et ei scrvirel: quod aliquando Augu-
slinus sc scnsisse dicil in Whvi) Jietraclaiionum, ^
ubi aj)erlc ostendil, quod
si pro})tcr futura mcrila eleclus csset, jam non cx gralia csset elcctio. Non
evgo idco eleclus cst a Deo, quia talis futurus crat, scd ex tali elcctione
talis est factus : ita dicens, Disj)utans ego ^
quid clegeriL Deus in nondum
nato, cui dixit servilurum esse majorcm, et quid in eodem majore simili-

ter nondum nato reprobavcriL: ad hoc pci"duxi raLiocinaLionem, uL dice-

rem Non ergo clegiL Deus opcra cujusquam in prccscientia, qua.^ ij)se da-
:

turus est, sed fldeni clegiL in praescientia cL quem sihi crcdiluruin esse :

prffiscivil, ipsum clegit cui Spiritum sanctuin darct, ut bona operando,

etiam ccLcrnam viLam consequercLur. Ecce hic apcrLc dicit non propLer
opera cum elcgissc, sed proj)Ler fidem qua cuin prtCvidiL crcdiLurum. Sed
quia eL in fidc meritum est, sicuti cL in operibus, hoc retraclavit dicens :

Nondum diligentius qucTsiveram, nec adhuc invcneram qualis sit eleclio

gralicE, de qua dicit Apostolus : ReUquix per elcclioncm gralia^ salv3e

fieiil
'
: qucC uLique iion cx '
graLia, si ex meritis proccdiL : uL Jam quod da-
tur non sccundum gratiam, scd secundum dcbiLum reddalur potius meri-
tis quain donetur : perinde quod continue dixi : Dicit eniin idem Apostolus,
Idem Deus qui operatur omniain omnibus\ Nusquam autem dicLum est,
Dcus credit omnia in omnibus. Ac dcinde subjunxi Qnod crgo credimus, :

nostrum est: quod vero bonum operamur, illius est qui crcdcnlibus dat
Spirituin sanctum : sed hoc profeclo non dicerem, si scirem etiam ipsam
fidem iiiLer Dei munera reperiri, (jucC danLur in eodein SpiriLu. Utrumque

'
Miilach. I, 2 et 3 : Dilexi Jacob, Eaau autem odio habui, Ptc
* S. AuGUSTiNus, Lib. I Retractationum, cap. 23.
^ Edit. J. Alloaume, ergo.
* Ad Roman ix, 27. Cf. etiain Isa. x, 22.
5 Edit. J. Aileauine, est.

^ 1 ad Corinlti. xii, 6.
 IN I SENTENT. DIST. XLI, B, ART. 1. 339

erg-o nostrum est propter arbitrium voluntatis, et utrumque datum est

perspiritum fidei et charituitis. Et quod paulo post dixi : Nostrum enim

est credcre et velle, illius autem dare credcntibus et volentibus facultatem

bene operandi per Spiritum sanctum, per quem charitas Dei diffunditur
in cordibus nostris, verum est quidem, sed eadem regula est. Et utrumque

ipsius est, quia ipse pra3parat voluntatem : et utrumque nostrum, quia

non fit nisi volentibus nobis: ergo et meriluni fidei de misericordia Dei

venit. Non ergo propter fidem vel aliqua merita elegit Deus aliquos ab
eeterno, vel apposuit gratiam justificationis in tempore, sed gratuita bo-

nitate sua elegit, ut boni essent. Unde Augustinus in libro de Praedestina-

tione Sanctorum: Non quia futuros nos tales esse prflescivit, ideo elegit,

sed ut essemus tales per ipsam electionem gratia? sutc, qua gratificavit nos
in dilecto Filio suo '.

ARTICULUS I.

DIVISIO TEXTUS.
An prsedestinatio possit juvari oratio-
nibus Sanctorum ?

« Sl autem quserimus meritum obdu-

rationis et misericordice, etc. » Ad intelligentiam vero primae partis
In hac parte inquirit Magister, si prae- oportet quserere tria : quorum primum
deslinatio habet causam aliquam. Et ha- est, Utrum pra^destinatio possit juvari

bet quatuor partes : in quarum prima orationibus Sanctorum ?

ostendit,quod non habet causani in se : Secundum,Utrum preedestinatio cadat
sed obduratio habet causam ex parte ef- sub merito ?

fectus, sed preedestinatio nec in se nec Tertium, Utrum praescientia meritorum

ex parte elTectus habet causam. In se- est causa proedestinationis vel reproba-
cunda, ponit objectionem ad hoc, utrum tionis?
prsescientia meritorum possit esse causa
praedestinationis, ibi, B, « Opinati sunt Ad prlmum proceditur sic :

tamen qiiidam, etc. » In tertia, ponit ob- 1. Genes. xxv, 21 ,

dicitur : Depreca-
jectionem contra determinata, et solvit, tus esl Isaac Dominum pro uxore sua^
ibi, C, « His tamen adversari videtur, eo quod esset sterilis : qui exaudivit eum,
etc. » In quarta et ultima ponit hseresim et dedii conceptum Rebeccse : cum tamen
quorumdam, quce ortum habuit ratione preedestinalum esset, quod Isaac semen
inquisitionis hujus profunditatis, ibi, D, habiturus eratper Rebeccam.
« Mulli vero de islo profundo quserentes 2. Item, Ibidem dicit Gregorius, quod
reddere rationem, etc. » praedestinatio juvatur orationibus San-
ctorum.
3. Item, Augustinus monet, ut oretur
pro vocandis, quia sic praedestinatum sit,

S. NuGUSTiNUs, Lib. de Praedestinatione Sanctorum, cap. 18.

 310 D. ALH. MAG. OUD. PR.ED.

ut non voconlur nisi por orationes San- bere gratiam finalem el essc praedestina-
ctorum. Similia nuilla a Sanclis invc- lum convertantur secundum supposita,
niunlui". non tamen idem significant, nec idcm
t. Itoni por oxom|)la, Videmus Pau- sunt cssentialiter, quia perseverare in
lum conversum ad oralionom Slopliani, giMtia finaliter rion dioit nisi temporale,
etCenlurionom (ut dicit Bernardus) ad sed pra^destinatio dicit aliquid aelornum,
orationem Domini : ergo gratiam pri- scilicet propositum et praeparationem
mam potest aliquis aliis mereri : sed mi- gratia' ab a'torno, quod non cadit sub
nus est perseverare in gratia accepta, merito : et idoo ratio illa non proccdit. Et
quam acciperc gratiam : ergo unus alii por hoc patct etiam solutio ad sequens.
polcst mereri etiam gratiam finalem : Ea autem quae in contrarium objiciun- Adc
habere autem gratiam finalcm converti- tur, patet quod non concludunt de elTectu
tur cum esse praedestinatum : ergo pol- praedestinationis, sed potius de hoc quod
est ei mereri priTdestinationem. praedestinationi essentialc est, quod est
5. Item, Jacobi, v, 10 : Orate pro in- abternum.
vicem, iit salvemini : salvari autem et

essc prsedestinatum se concomitantur :

ergo per orationem acquiritur praedesti-

natio. ARTICULUS II.

Sed contra.
Sed contra :

l.Oratiofidelium temporalisest,prcede- Ulrum prsedestinatio cadat sub merito

stinatio autem aeterna : sed aeternum non prgsdestinati, ita qiiod aliquis sibi me-
causatur a temporali : ergo praedestinatio reatur prsedestinationem ?
non causatur a temporali ergo praede- :

stinatio non causatur ab oratione San-

ctorum. Secundo quserilur, Utrum praedestina-
2. Item, Nihil causatum ab alio esscn- tio cadat sub merito praedestinati, ita

tialiter, aequalitcr est ante illud quod est quod aliquis sibi moreatur praedestina-
causa sua et post illud : praedestinatio tionem?
alicujus aequaliter est ante orationem Videtur autem, quod sic a simili in
Sanctorum et post, quia est ab a'terno : opposilo : quia, ut dicitur in Littera,
ergo non causatur praedestinatio ab ora- 1. Obduiationis meritum invenimus :

tione Sanclorum. ergo videtur eliam meritum aliquod esse

praedestinationis.

Soiutio. SoLUTio. Diccndum, quod praedestina- 2. Item, Qui occasionem damni dat,
Ad i,2et3.
damnum multo
dedisse vidctur ergo
j^.^^ potest duplicitcr considcrari, scilicet :

propositi et praeparationis : et hoc est magis qui potest aliquid facere unde ha-
prffidestinationi essentiale. Et ex parte il- bcat gratiam et perseveret in illa, vide-
la non potest juvari orationibus Sancto- lur quod possit etiam mereri et operari

rum. Potest etiam considerari ex parte aliquid ad suam praedestinationem : si au-

efiectus, qui est gratia in praesenti appo- tem aliquis facit quod in se est, |ipse

sila : et ha?c potcst juvari orationii)us habcbit gratiam, et potest perseverare in

Sanctorum : et hoc modo procedunt ra- illa : ergo potest etiam esse praedestina-
tiones primo inductae. tus.

Ad 4 et 5. Ad RATiOiNEM autom induclam, dicen- 3. Item, ITabons gratiam in praesen-

dum quod aliquis potest alii inereri pri- ti merelur vitam aeternam : vita autem
mam gratiam ct perseverantiam in illa : aelcrna majus bonum est, quam esse prae-

sed non sequilur ex hoc quod possit ei destinatum : ergo polest etiam mcreri,
mereri praedestinationem quia licet ha- : quod sit praedcstinatus.
 IN I SENTENT. DIST. XLI, B, ART. 2. 341

4. Itcm, Si praedestinatio repugnat tio nec quoaJ cfTectum proprium, nec in

mcrito : aut hoc erit ex parte sui, aut ex se cadit sub mcrito : effectus enim pro-
parte elTectus, aut ex parte finis. Non ex prius est gratia data in pra^senti (inalis :

paite sui : quia ipsa in se est Dcus prae- et anle primam gratiam nuUa est gratia

destinans, et Deum omnes Sancti me- pcrquam possit mereri aliquis, sed aug-
renlur. Non etiam ex parte ctrectus : quia menlum gratiae potest aliquis mereri :

multi merentur gratiam sibi dari Do-

a sed hoc non est etrectus essentialis prae-
mino, qua dala, crescit gratia eorum. destinationis.
Nec eliam ex parte finis : quia ille est Dicendum ergo ad primum, quod non ^^ ^

gloria : et gloria bene cadit sub merito. est simile quia per nos possumus pec-
:

3. Item, Infra dicit Augustinus', quod care, et ita esse causa nostrse obduratio-
praecedit quiddam in quibusdam pecca- nis, eo quod hoc sit impotentia potius
toribus quo digni sint justificatione, et quam potentia sed a nobis non possu-
:

in aliis quo digni sint obduratione ergo : mus mereri, sed tantum a gratia Dei et :

videtur, quod praedestinatio cadat sub ideo obduratio habet causam in nobis,
merito. sed non praedestinatio.
6. Item, Joan. i, 47 et seq., dicit Ad aliud dicendum, quod licet homo
Ad 2.

Glossa, quia mefius fuit Nathanaeli co- possit operari aliquid ad gratiam haben-
gnoscere utramque naturam in Christo, dam, non tamcn potest esse causa gra-
quam esse praedestinatum, et manere sub tioe : quia suum opus non est nisi sicut
umbra mortis vel legis : sed cognitio causa disponens in subjecto, quoe etiam
utriusque naturae in Christo cadit sub dispositio de se non sufficit contrarium
merito : ergo et esse prsedestinatum, actum tollere, licet habilitet ad bonum
quod est minus bonum. per aclus bonos : et ita non estcausa, sed
Sed contra : Deus solus.
1. Omne meritum est post efleclum Ad aliud dicendum, quod hoc est
Ad 3.
praedestinationis, qui est appositio gra- mereri augmentum gratiae et non gratiam
tiae : effectum autem praedestinationis primam, vel praedestinalionem : et licet
praecedit praedestinatio ut causa : ergo vitam aeternam habere sit majus bonum
omne meritum est post praedestinatio- in genere quam esse proedestinatum, ta-
nem : ergo non est proedestinationis men praedestinatio ratione antecessionis
causa. ad opus meritorium, non cadit sub me-
2. Item, Omne meritum est tempora- Hto, licet vita a?terna cadat sub ipso :

h:! : temporale autem non est causa aeter- nec e-nim est causa illa, quod non cadat
ni:ergo,etc. sub merito, quia sit melius vel minus
3. Item, Gratia cadit sub merito ali- bonum, sed quia non ordinatur ad meri-
quo : illud autem meritum erit actus in- tum.
formatus gratia^ quia omne meritum est Ad aliud dicendum, quod ratione
actus informatus gratia sed non infor- aeterni antecedentis
^^ *'
:
meritum,praedestina-
mat actum nisi habeatur : ergo gratia tio merito repugnat. Licet enim siiDeus,
habetur ante meritum : ergo non per non tamen est idem modus significandi :

meritum acquiritur, sed habetur ad hoc et ideo non oportet, quod si unum cadat
ut possit inesse meritum. Si igitur effe- sub merito, quod etiam afiud cadat sub
ctus praedestinationis non cadit sub me- merito. Tamen etiam ratione effectus qui
rito, multo minus praidestinatio ipsa. est prima gr^tia, repugnat, ut probatum
est contra objiciendo.
SoLUTio. Dicendum, quod praedestina- Ad aliud dicendum, quod improprie j^^ 5

' Cf. lafra in eademdist. XLI, cap. G.

 3t2 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

valde aocipiuiitiir vcrba Auguslini ([ux esl causa pra'deslinalionis. Lnde sui)jun-
iulVa |)onuntur '. Loquitur enim Augu- git : « IIoc estdaie cui dandum est : non
stinus ile opei-ihus in nioilali faclis, (juae enim danda} sunt margaritoB porcis, aut
sunt (lo gonere honorum, et dicit, quod sanctum canii)us. >;

peccator liahilitat se per hoc ad i^n-aliani, 4. Ilem, ihidem « Quid oderat in Esau, :

coi' iioininis Spiritus sanctus nisi oiiginale peccatum ? Quid diligel)at

ut citius il-

luslrel : et hoc facil dignos, id est, con- in.lacoh, nisi gratuilum misericordiae do-

|j;ruos quadam congruitate gratiiB gratis num ?» Constat autem, quod non loquitur
dala?, ad gratiae receptionem : el e con- de peccato quod crat, quia in hoc similes

trario qui decidit de vitio in vitium, di- erant Jacob et Esau : el ideo si unum
miltitur, ut qui in sordil)us est, sordescat proptcr hoc odio hahuit, et alium odisse
adhuc : et idco dicitur indignus ad gra- dehuit : quia de similibus (ut dicit Roe-
tiam, id est, minus congruus. tius) idem est judicium : ergo videlur,
Ad 6. ^ ULTIMUM dicendum, ut supra, quod
Ai) quod illud ad pra?scientiam est referen-
in iXalhanacle fuit comparatio stalus no- dum : et ila praescientia meritorum causa
v(e legis ad veterem legem in qua fuit est proideslinationis vel reprobationis.

umhra, ut dictum est. \). Item, ihidem : « Deusdat gratiam ei

quem sihi scit devote serviturum, et

mandatis ejus ohediturum : » constat au-

tem, quod non loquitur de gratia prae-
senlis justificalionis, quia illa saepe dalur

ARTICULUS IIL abutenti : ergo loquitur de gratia prtede-

stinationis : crgo est ex praescientia me-
An prsescientia meriioriim sil causa ritorum.

pi'sedeslinationis ? (). Item, Oiigcnes super iXumer. v :

«Deus ex proposito cordis quod sibi pa-

tuit, antequam aliquidboni vel mali egis-

Tertio quseritur, Utrum prtpscientia sent, dixit, Malach. i, 2 et 3 : DilexiJa-

merilorum sit causa priedestinalionis et cob, Esau autem odio Ergo vide- hahui.r^

reprohationis? tur, quod praescitum propositum cordis

Yidetur autem, quod sic, primo per illorum geminorum, fuerit causa praede-
auctoritates, postea per rationes. stinationis unius, et reprobationis alte-

1. Dicit enim Glossa : « Esausuhtracta rius.

gratia, juste reprohatus est *. » Jiislitia 7. Item, Idem videtur, Genes. xviii,

autem est redditio pro meritis : non au- 17 et seq., ubi dicit Dominus ad Abra-
•tem fuerunt merita nisi in preescientia :
ham : Num celare potero Ahraham quas
ergo merita in praescientia fuerunt causa gesturus sum, praecipue cum /uturus sit
reprohationis. in gentem magnam... ? Scio enim quod
2. Item, Glossa, ihidem : « Esau per pnecepturus domui suse
sit filiis siiis, et

justitiam reprohatus est : » et ex hoc se- post se^ ut custodiant viam Domini,
quitur idem quod prius. etc.Ergo praescientia meritorum est cau-

3. Item, ihidem, Glossa Amhrosii :

sa quare quosdam praedestinat, et quos-

« Daho illi gratiam quem scio toto corde dam non, ut videtur.
post errorem ad me reversurum. » Ergo
praescientia conversionis est causa colla- Iloc autem prohatur per rationem :

tionis et prieordinalionis gratiae : ergo quia

* Vide in IV Sententiarum, Dist. XVII, art. 14 ^ Super illud Apostoli ad Roraan. ix, 13
ad o. Jacoh dilexi, Esau autem odio habui.
 IN I SENTENT. DIST. XLI, B, ART. 3. 3 43

1. Voluntas, ut dicit Damascenus,ratio- 6. Item, Objicitur sic fortius : Crudeli-

nabilis est, et si non est rationabilis, non tas videretur esse in Deo, si hominem
est voluntas : cum ergo voluntas mise- talem faceret, et statim reprobaret in quo
rendi et non miserendi sint in Deo, ra- nulla causa reprobationis futurae videre-
tionabiles erunt illee voluntates : ergo ex tur : cum igitur nulla crudelitas sit in
ratione secundum rationem intelligentiee Deo, ipse reprobat ex praevisione merito-
procedent. Non autem estratio, quaB non rum.
discernit, quare dandum sit uni, et non 7. Item, Artifex sapiens non facit vas
alii:ergo videtur, quod Deus discernit ad nihil utile : cum igitur reprobandi ad
hoc sed non potest hoc fieri nisi prae-
: nihii utiles sint, videtur quod non de-
scitis meritis : ergo proescientia merito- beant fieri a Deo.
rum causa est praedestinationis, vel re- Si forte tu dicas, quod praedestinatio
probationis. nonpotest esse ex meritis : quia meritum
2. Item, NuUa clectio sapientis est eo- omne ex gratia est, et ita gratia quae est
rum quae nullam habent distanliam : eflectus praedestinationis, praecedit omne
Deus autem sapientissimus ab aeterno meritum : crgo meritum potius est ex
quosdam eiegit, et quosdam reprobavit : praedestinatione, quam e converso. lilud
ergo oportuit, quod aliquo modo dista- nihil videtur esse cum tamen haec
: solu-
rent non autem poterant ab aeterno di-
: tio scripta sit in Liltera : quia simile
stare, nisi in praescientia meritorum : non potest dici de reprobatione ibi ;

ergo videtur ut prius. enim non praeparatur poena nisi operi

3. Item, Sapientis est numquam ali- nostro, quod a nobis est, non a Deo.
quid in voluntate determinare, nisi prae- Item, Licet meritum sit a gratia, et
videat quantum potest, quem potest sor- gratia non a nobis, tamen, ut dicit Au-
tiri linem et exitum in re : cum igitur gustinus in Liltera, hoc utrumque no-
Deus sit summe sapiens, ipse numquam strum est propter consensum liberi arbi-
determinat voluntatem reprobandi vel trii, et sic ille consensus praevisus potest
miserendi, nisi ex praetinitione merito- esse causa praedestinationis aliquorum,
rum futurorum quae praevidet praescien- et dissensus causa reprobationis : unde
tia : et sic iterum sequilur quod prius. patet, quod iUa solutio non solvit dubi-
4. Item, A simili, rex terrenus si de- tationem quaestionis.
beat eligere sateliites et milites, quan- Sed contra hoc sic objicitur :
sed contra.
tum potest, inquirit ante cujus consue- 1. Primae causae nulla causa est : vo-
tudinis et moris sint, et utrum sint fide- luntas autem Dei prima causa est : ergo
les, vel non, ut ex praeteritis discat quid voluntatis Dei nulla causa est : ergo nec
de futuris praesumere debeat : et si posset praescientia alicujus rei causa est volun-
pra^-videre futura, ex futuris magis eli- tatis. Quod autem voluntas sit prima
geret quam ex praeteritis : ergo cuni Dcus causa, probatur sic : Intellectus practicus
vidcat futura, videtur quod ipse praede- non est causa nisi per voluntatem : quia
stinet et reprobet ex praescientia merito- non movet nisi per voluntatem : ergo
rum futurorum. penes voluntatem est prima ratio causa-
5. Ilem, Paterfamilias si sciret quis litatis. Si quod voluntas
forte diceres,
filiorum dissipaturus esset haereditatem, est efficiens, et habent causam finalem
et secundum prae-
quis conservaturus, merita futura, sicut quidam dixerunt :

scientiam futurorum actuum distribueret lioc est vaide absurdum quia dignitas :

haereditatem filiis : ergo videtur, quod physica est, quod nihil agit aliquid pro-
cum hoc possit facere Deus, quod ipse pter indignius et vilius se meritaautem :

eligat secundum prsescientiam merito- futura sunt indigniora voluntate Dei.

rum. Similiter dicit Scriptura, quod propter
 344 D. ALB. MAG. ORD. mJED.
senietipsum creavit omnia '
: crgo relin- determinabile ad tempus, ut collatio
quitiir, quoil nulla sit causa voluntatis gratia^.Et ex parte aeterni nec causam
pra-dostinantis, vel roj)rol)anlis. iinalem habet nec rationcm proprie lo-
2. Ilein, .Mrrita praescita sunt futura : quendo quia ratio etiam aliquo modo
:

igitur si essent causa praedestinationis, elicit opus, merila autem futura nullo
aut reprobationis : aul hoc csl quia pra^- modo propositum Dei. Ex ])arte
eliciunt
scita merila, aut quia futura, aul quia autem effectus in quo detcrminabilis est
pra'scita futura. Si primo modo : lioc prKdestinatio et reprobatio ad tempus,
non potest esse : quia ut praescita, sunt habent rationcm meriti, non tamen cau-
in ideis tantum, et non dilferunt per dif- sam finalem. Sed quia difficile est re-
ferentias l)oni et mali : et ideo non fieret spondere Glossis inductis, ideo respon-
discretio voluntatis praedestinanlis et re- dendum est ad singulas.
probantis. Si autem quia futura sunt, vel DicENDUAi primam, quod
igitur ad Ad
quia praescita futura : tunc ratione futu- Esau juste reprobatus est duabus de cau-
ritionis in qua accipere debebant dilfe- sis. Una est quam dicit Anselmus, quod
rentiam boni et mali, referrentur ad prae- justum est, quidquid vult Deus unde :

destinalionem vel reprobationem : ergo possemus dicere^ quod juslitia ibi dicitur
temporale sub ratione lemporali fuluri- aequitas divinae voluntatis. Alia causaest,
tionis est causa aeterni, quod est impossi- ut justitia dicat debitum pcenae ad
ibi
bile : quia sicut tempus ab aeternitate et culpara, et reprobatio ponatur pro obdu-
aevo fluit, ita temporale ab aeterno. ratione vel condemnatione, ut dixit Ma-
gister in ult. cap. praehabitae distinctio-

Solutio.
Dicendum cum Augustino
SoLUTio. nis
hic in Litlera, quod praedestinalio et re- Ad ALiuD dicendum codem modo.
Ad
probatio non habent causam aliquam. Ad aliud dicendum, quod scientia me-
Ad
Sed distinguendum est, quod causa mul- riti dicit ibi rationem collationis gratia^,
tiplex est, scilicet efliciens, et formalis, et non causam praedestinationis : nec ibi
fmalis, et materialis : et efHcicntem qui- loquilur de praedestinatione secundum se,
dera causam non habet, nec materialem, sed de effectu determinabiii ad tem-
nec formalem, nec finalem. Sed linis est pus.
duplex, scilicet finis intentionis, et linis Ad ALiuD dicendum, quod illa Glossa A\
operis voco fmem intentionis, qui
: et specialem habet difficultatem, et puto
intcnditur ab efticiente, sicut beatitudo quod originale peccatum non dicitur ibi
intcnditur a bene operante finem autcm :
habitus solum, quia in illo erant similes
operis voco id ad quod terminatur opus :
Esau et Jacob : nec accipitur ibi Esau
et hoc est quandoquc temporale sicut pro parvulo, sed pro
:
gente, et Jacob
ire ad Matulinas, ad accipere oblationes similiter. Unde originale in Esau est fo-
conslitulas terminalur : cl suscipere sa- mes relatus ad inhiationem ad concupi-
cros ordines, ad habendum praebendam scentiam in gente non liberanda per
terminatur : et tali quid adjunctum fini Chrislum, eo quod gratiae redemptionis
potest esse ratio operis, non tamen erit factae per Chrislum noluit consentire. In
proprie causa finalis, quia causa finalis Jacob autem inhiatio ad graliam in fideli
est, quae quietat intenlionem per se et populo consensuro Christo, per cujus
totam. Similiter distinguendum est in redemptionem gratia illius populi expedi-
praedestinatione, quod quiddam est ibi tur ad merendum : et haec gratia vocatur
seternum, ut propositum et quiddam :
gratuitum misericordiae donum. Haec

* Proverb. xvr, 4 : Universa propter semetip- Cf. Supra, Dist. XL, cap. D.
sum operatus cst Dominus.
 TN I SENTENT. DIST. XLI, C. 34.1

aulem sunt ratio odii non ex parte repro- potest esse liberationis quorumdam, et

balionis selernoe, sed ex parte praepara- damnationis aliorum.

tionis pcenae, etab alia partc ratio coUa- Eadem eliam solutio est ad auctorita-
tionis gratiae. tem sequentcm de Genesi, xviii, 17 et
Ad aliud dicendum secundum prce- seq.
dicta, quod Glossa illa tangit rationem Ad iD quod objicitur per rationem, est
j.^^J,°™"j.|!
appositionisgratiai, et non causam per- una solutio ad omnes, scilicetquod illoe tionis.

destinationis. rationes non tangunt, nisi quod voluntas

Ad ALiuD quod Origenes
dicendum, Dei non sitirrationabilis ex parte etrectus
tangit statum duorum populorum, et di- etvoliti et hoc jam concessum est, licet
:

versimode se habentium ad gratiam li- in se nullam habeat causam.

berantem et ille diversus modus, ratio
:

C. Ilis videtiir conirarium qiiod alibi ait Angustinus.

Ilis tamen adversaii videtur quod dicit Augustinus in libro LXXXIII

Qumstionum ',super ]MalachiamProphetani,ubi scriptum est, DilexiJacob,
Esau auiem odio hahui^ : Cui vuU, inquit, miseretur Deus, et quem vull

mG^wra^' .•
sed heec voluntas Dei injusta esse non potest : venit enim de
occultissimis meritis : quia et ipsi peccatores cum propter generale pecca-
tum unam massam fecerunt, tamen nonnulla inter eos est diversitas. Prae-
cedit ergo aliquid in peccatoribus, quo quamvis nondum sint justiflcati,

digni efflciantur justificatione. Et itein praicedit in aliis peccatoribus, quo

digni sunt obtusione. Ecce hic videtur Augustinus dicere, quod et ipsa Dei
voluntas qua alios eh'git, alios reprobat, ex meritis proveniat, sed occultis-
simis, id est, quod pro meritis alios voluerit eligere, alios reprobare : et

quod pro meritis aliis apponitur gratia justificationis, aliis non, unde ob-
lunduntur. Sed quid intelligere voluerit, ignoratur : nisi forte hoc dicatur
intellexisse, quod supra diximus eum retractasse. Nam ibidem etiam quae-
dam alia continue subdit, quse in libro Retractationum aperte retractat^ :

quod utrumque legenti patebit. Unde verisimile est in pra^missis etiam

hoc retractasse. Quidam tamen ex eo sensu accipiunt fore dictum, non quia
aliquis preedestinetur pro meritis, vel justificationis gratiam mereatur, sed

' S. AuGusTiNus, Lih. LXXXIII QujTostioaum, Q. 68.

2 HiEc verba, Super Malachiam prophelam, ubi scriptum est : Dilexi Jacob, Esau autem odio ha-
bui (Malach. i, 2 et .3)non inveniuntur in editione J. Alleaume.
^ Ad Roman. ix, 18.
^ S. AuGUSTiNus, Lib. I Retractationum, cap. 23.
3i6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
(jiiia i\]\(\\\\ iion adeo inali siinl, nf inoreantur sibi graliam non impartiri.
iXnllns eniin Dei ^•ratiain inereri polest, per qnain jnslificalnr : potest ta-
inen mereri nl iion aj)ponatnr, iil j)enitus abjicialur. Kt (jnideni aliqui in
tanlnin profiindnin iniqiiitatis devenernnt, ut lioc mereanlur, ut lioc digni
sint :
alii venj ita vivnnl, ut et si non mereanlur ^ratiam justificalionis,
non tainen merenlur omnino repelli, et gratiam sibi subtrahi. Ideoque
dixit in quibusdam peccatoribus praeeedere quo digni sint juslificatione, et
in aliis qiio di^ni sint obtusione : sed hoc frivolum est.

D. Opinio qiwnimdam falsa de occuUis Dei disserentiiim carnaliter.

Multi vero de isto i)rofnndo quserentes reddere rationem, atque secun-

dum conjecluras cordis sui inscrutabilem altitudinem judiciorum Dei cogi-
tare conantes, in fabulas vanitatis abierunt, dicentes, quod animae snrsum
in coelo peccant, et secundum peccata sua ad corpora pro meritis dirigun-
tur, et di^niis sibi quasi carceribus includunlur. lerunt hi tales post co-
gitationes suas, et volenles disputare de Dei profundo, versi suntin pro-
fundum : dicentes aniinas in coclo ante conversatas, et ibi aliquid boni vel
mali egisse, et pro meritis ad corpora terrena detrusas esse. IIoc aulem
respuit Catholica fides propfer evidentem Apostoli sententiam, qua ait

Cum nondumnatl faissenl,aut aliquidhoni egissent, autmali, etc. '. Melior

est ergo fidelis ignorantia, quam temeraria scientia. Elegit ergo eos qnos
voluit gratuita misericordia, non quia fideles futuri erant, sed ut fideles

essent: eisque graliam dedit, non qnia fideles erant, sed ut fierent. Ait
enim Apostolus : Misericordiam consecutus snm, ut fidelis essem ^
: non
ait, quia fidelis eram. Datur quidem et fideli, sed data est etiam prius ut
esset fidelis. Ita etiain reprobavit quos voluit : non proj)ter futura merita

qucT prctvideret, veritate tamen rectissima, et a nostris sensibus remota^

* Ad Roman. ix, 11.

* I ad Corinth. vii, 23 : Comilium do, tamquam misericordiam comecutus a Domino, ut sim ftdelis.

^ S. AuGLSTiNus, Sermo 7, de verbis Apostoli.

 IN I SENTENT. DIST. XLT, E, ART. 4. 3n

E. Qusestio.

Sed quccritur, Utrum sicut dicitur elegisse quosdam ut boni fierent et

fideles, ita etiam concedi debeat reprobasse quosdam ut mali essent et in-

fidelcs, et obdurare ut peccent : quod nullatenus concedi oportet. Non

enim reprobatio ita est causa mali, sicut prajdestinatio est causa boni : ne-

que obduratio ita facithominem maluni, quemadmodum misericordia facit

bonum.

praescientia Dei non causatur a futuris,

quia jam temporale esset causa setcrni,
et scientia Dei dependeret ad res futuras,
ARTICULUS IV. quod absurdum est ergo est locus a:

causa ergo Deus est causa iniquitatis

:

Utrum sicut voluntas Dei hahet se ut damnandorum, quod falsum est ergo :

causa in praedestinatione, ita etiam se nulla est ibi liabitudo illali ad inferens, et

habeat in reprobatione ? tamen argumentatio tenet, quod cst in-

conveniens.

Deinde quaeritur de liis quee sunt in SoLUTio. Dicendum, quod Deus nullo soiutio.

Littera, ibi, C, « Ilis tamen videtur ad- modo est causa iniquitalis, sed est causa
versari, etc. » damnationis efficiens, non meritoria.
1. Yidetur enim sequi ex delermina- Ad auctoritatem inductam dicendum, Ad 2.

tione Magistri, quod voluntas Dei non quod non habet necessitatem nisi immu-
solum se habet ut causa in priedestina- tabilitatis consequentiae, et non necessi-
tione, sed etiam in reprobatione, cum tatis rei, sicut saepius supra dictum est
hoc negatum sit in preecedenti distin- quia praescientia non tollit liberi arbitrii
ctione, capitulo ultimo. facultatem : et ideo semper cum ipsa
2. Item, Yidetur etiam prsBScientia inest potentia ad oppositum.
praiscitis esse causa damnationis. Dicit Ad aliud dicendum, ut supra, quod Ad 3.

enim Augustinus in libro de Civitate Dei, alia est habitudo istius argumenlationis,
quod si aliquos prsescitos ad mortem cum dicitur, Iste est praescitus peccare
seternam sciret Ecclesia, non plus ora- ergo peccabit : et alia cum sic infertur,
ret pro illis quam pro diaholo *
: ergo Iste est praescitus damnari ergo damna- :

videtur, quod necesse sit eos damnari. bitur. In primo enim argumenlo non est
3. Item, Ego infero sic : Iste est prae- locus a causa vel ab eiTectu, sed a con-
scitus : ergo damnabitur : et quaero unde vertibili supposito per hypotJiesim : se-
locus ? Non potest esse ab eflectu : quia quitur enim unum istorum ad abud, et e

' S. AuGUSTiNus, Lib. XXI de Givitate Dei.

348 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
converso, iste poccabit : ergo pr.Tscilus ponit aliud, quando est unum, est
et
est peccare : ergo peccabit : et tamen aliud. Dicendum, quod non est verum :

neutrum est causa alterius. In alio au- quia ratio conversionis istorum non est
tem arj^umento est locus a causa quia : quod unum sit ex alio, sicut ex causa,
Deus bene est causa efficiens damnalio- sicut liomo et risibile : sed lantum, quia
nis. unum ponitur sequi alterum, sicut ojjje-
Si aulem tu objicias, quod si est locus ctum sequitur scientia quai habetur de
a converlibili, tunc unumsecundum esse ipso, et non causatur ab eo.

F. An ea qux semel scil Deus vel prsescit, semper sciat et prsesciat, et semper scierit

vel pnescierit ?

Prfleterea coiisiderari oportet, Utrum ea omnia quae semel scit vel prae-

scit Deus, semper sciat et scierit, ac praesciat et pra3scierit, an olim scierit

vel pra3scierit, quod modo non scit vel prffiscit?

De prffiscientia primo respondemus, dicentes multa eum pra^scisse qua3

modo non praiscil cum enim ejus pra?scientia non sit nisi de futuris, ex
:

quo illa qua? fulura erant prasentia fiunt vel pra^tereunt, sub Dei prai-
scienlia esse desinunt, sub scientia vero semper sunt. Pra^scivit ergo Deus
omnia ab aiterno quffifulura erant, neque pra^scire desinit, nisi cum fu-

tura esse desinunt. Neque cuni pra^scire desinit aliqua qua3 ante praescie-

bat, minus eanoscit quam ante cognoscebat. Non enim dicitur ex defectu

scienticfi Dei, quod aliqua proescierit aliquando quse modo non praBSciat,

sed ex ratione verbi quod est prflescientia. Praescire enim est ante scire ali-
quid, quam fiat. Ideoque non potest dici Deus praiscire, nisi ea quae futura

sunt.

G. Ilic dc scientia, dicens Deum semper scire quse semel scit.

De scientia autem aliter dicimus. Scit enim Deus semper omnia quae
aliquando scit: omnem enim scientiam quam aliquando babet, semper ha-

buit, et habet, et habebit. Ad hoc autem opponitur ila, Olim scivit hunc
hominem nasciturum qui natus est, modo non scit eum nasciturum scivit :
 IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 3 ET 6. 349

ero-o aliquid quod modo non scit. Item, scivit] mundum esse creandum,
modo non scit eum esse creandum : aliquid ergo scivit quod modo non
scit : et alia hujusmodi infinita dici possunt. Sed ad hoc dicimus, quod
idem de nativitate hujus hominis et mundi creatione nunc etiam scit, quod
sciebat antequam fierent, licet tunc et nunc hanc scientiam ejus diversis

exprimi verbis oportet. Nam quod tunc futurum erat, nunc prfleteritum est.

Ideoque verba commutanda sunt ad ipsum designandum. Sicut diversis

temporibus loquentes, eamdem diem modo per hoc adverbium cras desi-
gnamus, dum adhuc futura est modo per liodie, dum pra^sens est modo : :

per heri, dum prajterita est. Itaque antequam crearetur mundus, sciebat
Deus hunc creandum postquam creatus est, scit eum creatum nec est
: :

hoc scire diversa, sed omnino idem de creatione mundi. Sicut antiqui pa-

tres crediderunt Christum nasciturum et moriturum, nos autem credimus

eum natum mortuum et : nec tamen diversa credimus nos et illi, sed
eadem. Tempora enim (ut ait Augustinus) variata sunt : et ideo verba sunt
mutata, non fides. Indubitanter ergo teneamus Deum semper omnia scire,

quse aliquando scit.

futura : hcec autem relatio in ahquo est :

non nisi in scientia Dei : ergo variata re-

latione, ahqua mutatio facta est in scien-
ARTICULUS V. tia, ut videtur.

An scientia Dei sit variabilis ? Sed hoc supra solutum est, osten-
Solutio,
dendo quod relatio variatur aUero extre-
morum variato, sine ahqua mutatione
Deinde quaeritur de ultima parte istius alterius : et ideo verum dicit Magister,
tractatus quse incipit, ibi, F, « Prseterea quod hoc non ponit mutationem nisi in
considerari oportet, \ Utnim ea omnia, re scita, et non in Deo sciente.
etc. » In qua Magister tangit, utrum in
Deo cadat mulatio scientise et praescien-

tiee?
Et primo determinat de mutatione
preescientiae, secundo de mutatione scien- ARTICULUS VI.
tise, ibi, G, « De scientia auLem aliter

dicimns, etc. » An Deus sciat omnia complexa, ut pro-

Concedit Magister in Littera, quod ali- positiones, et enuntinbilia quse cjuan-
quid prsescivit quod modo non
Deus doque scivit ?
prsescit et non sequitur, quod sit muta-
:

tus, sed potius quod res prsescita sit mu-

tata. Sed dubium incidit circa secundam
partcm.
Sed de hoc incidit qusestio : quia prae- Et dividitur in ti-ia, quorum primum
scientia dicit relationem scientise Dei ad est, Utrum Deus sciat omnia complexa,
350 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

ut proposiliones, et cnunlial)ilia qufE scivit, scit, vel quodcumque enuntiabile

quandoque scivit ? scivit autem lianc proposilioncm, Socra-
Secunduni est, IJtruin illa complexa tes nascetur hoc enuntiabilc, Socra-
: ct

sint scmper vera, ut quidam dixerunt? tem esse fulurum ergo ipse sciladhuc: :

Terlium est, Utrum prima verilate ct quidquid scitur_, est verum : ergo ista

sint onmia vera qua; vera sunt, ut qui- cst vcra, Socrates nascetur, et vcrum est
dam alii dixerunt ? Socratcm cssc nasciturum, quod falsum
cst : crgo non scit quidquid scivit.

Ad piumum autcm proceditur sic : SeD CONTRA : Sud conln

1. Deus scitquidquid scivit. Probatio, 1. Scientia Doi nihil accipit a rebus :

Quidquid scit per aliquid quod uno mo- ergo variatis rcbus non variatur ipsa, sed
do se habet ad ens et ad non ens in toto stabilis nianet.

tempore, non mutatiir in scientia

illud 2. Ifein, Nihil aetcrnum variatur se-

Dcus autcm scit per ideas uno modo sc cundum variationem rerum tempora-
habentcs crgo ipse non mutatur in
:
lium scientia Dei est aeterna ergo non
: :

sciendo. variatur sccundum varialioncm tcmpo-

2. Item, Nobilior cst scicntia quse uno ralium : crgo quidquid scivit Dcus, scit

modo se hahet, quam illa quoe alio ct adhuc.

alio modo se habet nobilius autem : in

quolibet genere Deo cst attribuendum :

SoLUTio. Diccndum, quod si vellemus Soiutio

ergo sua scientia est talis : ergo scit quid- parumpcr sequi antiquam Nominalium
quid scivit. opinionem, diceremus Deum scire quid-
Sed contra : quid scivit : cttunc diceremus, quod pro-
1 Arisloteles in libro Posteriorum di- positio vel quod semel cst
enuntiabile
cit, quod scientia corrumpiturtribus mo- verum, semper erit verum sed unum :

dis, scilicet corruptione scicntis, et cor- numcro enuntiabile non est resumendum
ruptione scihilis, et oblivione interci- nisi respectu cjusdeni tcmporis, ut cum
dente : constat autem, quod scila a Deo dicitur, mundum forc cst verum : illud

totadie mutantur et corrumpuntur : ergo verum est ratione afternitatis antcceden-

mutatio erit ex parte scientis secundum tis tempus. Si autem modo rcsumatur,
scicntiam. debet resumi ratione ejusdem temporis :

2. Item, Ipse scit quidquid scivit : et hoc autem non significatur nunc ut futu-
quidquid verum ergo quid-
scitur, est : rum vel prsesens, sed significatur ut prae-
quid scivit Dcus, cst verum scivit autem : teritum: crgo significatur per istam,
te fore nasciturum ergo verum cst te: mundum fuisse cst vcrum, et mundum
forenasciturum, ut videtur quod falsum : fore tunc, et fuissemodo, etiam enuntia-
est, quia lu es natus. bile unum et ratione ejusdem tcmporis

3. Item, Transitus in rc etiam sine verum est, sed diversis modis significali.
ohlivione ct mutatione scientis variat Et hoc planc cxtrahitur de Littera : quia
scientiam, ut vult Philosophus : cum Magister itasolvit: et tenendo illam No-
ergo seepe fiat Imjusmodi transitus ex minalium opinionem, planum cst rc-
partererum_, videtur variari scientia Dei. spondere objcctis. Sed quia lioc non
Si forte dicas, quod in argumenlis cst probabile, quod mundum fore et

illis incidit fallacia figurae dictionis ct mundum fuisse sint enuntiabile unum,
accidentis, Deus scit quidquid scivit : eo quod Philosophus probat in Prc-e-

sed scivit te nasciturum : ergo scit tc dicamentis, quod una oratio sinc sui

nasciturum : ex eo quod mutatur quid mutatlone, sed mutatione rci, susce-

in quo modo Contra Sumo
se habere. : ptibilis est contrariorum : quia cx eo
istam, Quamcumque propositionemDeus quod rcs est vel non cst, oratio vcra
 IN I SENTENT. DIST. XLI, G, ART. 7. 351

vel falsa est : idcirco videtur mihi, quod Videtur, quod non : quia
sint duo enuntiabilia, mundum fore, et 1. Ex eo quod res est vel non est, ora-
mundum fuisse, et unum verum, et aliud tio vera vel falsa est : crgo non semper
falsum : et videtur milii, quod de com- est vera propositio, vel enuntiabilc, quod
plexis loquendo, Deus non scit quidquid aliquando est verum.
scivit, propter transitum et transmutatio- 2. Item, Secundum hoc nihil diceret

nem qute est ex parte rerum nec facio : quando dicit orationem se-
Aristoteles,
vim de illa solutione, quod mutetur quid cundum rei mutationem susceptibilem
in quo modo se habere quia videtur : esse contrariorum.
mihi fuga esse. Qualiler autem Deus Sed rationes Ansehni sunt contra hoc. ggdcontra.
simphci scientia cognoscat et composita Est enim veritas, rectitudo soLi mente
et complexa, supra est determinatum. perceptibihs, scilicet quando res facit
^<i'. Ad hog autcm quod contra objicitur, hoc, quod ut faciat accepit a prima veri-
dicendum quod hoc nuUam mutationem tate utsignum mesedere, sive quod ego
:

ponit in Deo, sed tantumscibiha aliter se sedeo, hoc significat, sive ego sedeam,
habere ad suam scientiam, quam prius sive non ergo videtur, quod quocum-
:

se habuerunt. Unde sua scientia ahter que modo varietur res, ipsum semper
transit super rem, quando est, et aliter in significando servat rectitudinem sola
quando non est. mente perceptibilem : ergo semper ser-
^d 2. Ad ALiuD dicendum, quod nobilissima vat veritatem : ergo quod semel est ve-
est scientia, quse sine mutatione scientis rum, semper est verum, quia eadem ra-
cognoscit de unoquoque modo sicut est tio est de omnibus ahis.

quia cognoscere uno modo, sive sit, sive

non sit, ponit confusionem in scientia Solijtio. Secundum Anselmum opor- soiutio.

divina et imperfectionem, et ideo tahs tet distinguere, quod in signis est du-
non est danda Dco et ideo po-
scientia : plex rectiludo, scihcet facere hoc, quod
nendum, quod ille ahus modus trans- ut faciat accepit a prima veritate, ct fa-
eundi scientiam super rem cum est et cere hoc propter quod illud accepit a
cum non est, ponit mutationem in sci- prima veritate : sicut hsec oi'atio, me se-
bili et scito. dere, accepit a prima veritate, ut signi-
object.i. Ad hoc quod ullimo in contrarium ficet me sedere, sive sedeam, sive non :

iterum objicitur, dicendum quod hcet et accepit propter hoc, ut signihcet me

nihil accipiat a rebus, tamen respectum sedere, dum sedeo : et non significet,
ponit ad eas, et ille respectus variatur re dum non sedeo : quia quodUbet signum
variata. accepit significare propter hoc, ut signi-
iobject.2. Ad ALiuD diccndum, quod seternum ficet quod est esse, et quod non ost, non
non variatur in se, sed respeclum variari esse :et non quod significet esse quod
qui est in tempore, nihil est inconve- non est, vel e converso.
niens, sicut seepius supra visum est. Dicendum ergo, quod prima veritas est
in signo, secundum rectitudinem quam
habet in significando : sed secunda est
in ipso, secundum quod sequatur ei res

ARTICULUS VII. significata; et sic in secunda supponitur

duplex rectitudo, sciUcet signi, et rei :

Utrum enuntiabilia semper sint vera ? inprima autem tantum aitera. Primam
autcm habet signum in eo quod signum
est : et ideo illa inseparabilis est ab ipso.
Secundo quseritur, Utrum enuntiabiUa Secundam autem habet, in quantum adee-
semper sint vera? quatum est rei cujus signum est: et ideo
 3j2 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

illa mulabilis, sicul res efficitur : lamen ergo omnia veritate una vera sunt, utvi-

sccundum Auselmum qui sublililer con- dctur.

siderat, curvilas mayis cst ex dcfectu rei, '). llcm, Secundum hoc quod sunt in

idco dicit Anselmus, prima veritate (sicut dicit Anselmus \\\

quam siiini : et

quod vcritas est inseparabilis a signo : Monologio) sunt hoc quod veritas ipsa :

sicut comburere vel culefacere est inse- scd ipsa veritas aiterna veritate est vera :

parabilc al) ij^^ne. ergo omne signum aeterna veritale est ve-
^
11 is babilis, planum est respondere ad rum, ut videtur.
objecta,
SeD CONTRA :
sed
dicendum, quod
prima enim duo 1. Verilas signi cst in signo, ut fornia
Ad 1 et 2. Ad
Si ergo signum verum est
procedunt de secunda veritate quae cau- in subjecto.
bcne prima vcritas
vcritate prima, crit foruia
salur a re ada^quata cum signo, et
conceditur, quod illa mutabilis est. multorum signorum, quod liaereticutr.

Ad object.
Ad ea quae in contrarium objiciunlur, est.
Anselmi.
Item, In quibus non est una ratio
dicendum quod omnia procedunt secun-
2.

significandi numero vcl specie, impossi-

dum primo modo dictam vcrilatem.
bilc est unam rectitudincm numero vel
specie esse ergo impossibile est ipsa ha-
:

bere rectitudinem unam rcctitudo au- :

tem est veritas, ut dicit Anselmus ergo :

impossibile est omnia esse una veritate

ARTICULUS VIIL vera.

A7i prima veritate sint omnia vera qux SoLUTio. Anselmus non intendit om- soiutio

vera sunt ? nia esse vera una vcritate, nisi secundum

quid, scilicet exemplariter, et cifective :

et hoc verum est : quia excmplar recti-

Tertio quaeritur, Utrum prima veritate tudinis significandi est unum : et Deus
sint omnia vera quse vera sunt ? Et lo- estcausa veritatis ubicumque sit veritas.

quamur de veritate primo modo dicta. Et idco veritas illa quae est in signis, pot-

Yidetur autem quod sic quia : est attendi dupliciter, scilicet secundum
1. Dicit Anselmusin libro de Veritate processum ab exemplari in signum et :

« An putas aliquid esse aliquando, aut sic una est veritas in eo a quo procedit,

quod non sit in summa veritate,

alicubi, sed non una unitatc ejus in quod proce-
sicut Hneae procedcntes a centro ad
et quod inde non acceperit quod est
in dit :

quantum est, aut quod possit aliud esse circumferentiam uniuntur unilate centri,
quam ibi est ? » Et respondet non esse sed discernunlur diversitate arcuum in
putandum. quos incidunt ex parte circumfcrentiae :

2. Item, Ibidcm : Quidquid vereest,

« et formahter et essentiaUter sunt
ideo

quanlum est, boc est quod ibi est et veritatcs plures exemplariter autem et
:
in :

absolutc concludcre potes, quoniam om- ciTcctive una.

quoniam non Ad auctoritates Ansehni dicendum, Ad i e(
ne quod est, vere est ideo :

quam quod ibi est. » quod non intcUigit rcs esse primam ve-
est aliud,
ritatem essentiaUter, sed exemphariter
Item, Nihil est incommutabile nisi
:
3.
veritas ligni est incom- et sic etiam intelhgit res esse in prima
veritas prima :

crgo ipsa est veritas prima. veritate : quoniam ipse loquitur de rebus
mutabilis :

4. Item, In eadem veritate est unum quae existunt in propriis naturis.

si"-num in qua aliud, quoniam omnia Ad ALiUD dicendum, quod vere incom- ^j 31

mutabile non est nisi veritas et essentia

sunt hoc quod sunt in prima veritate :
 IN I SENTEXT. DIST. XLT, G, ART. 8. 3o3

prima quse est Deus : sed incommutabili- Ad aliud dicendum, quod hoc non est Ad 4.

tas contenti in esse est incommutabilitas verum, nisi exemplariter loquendo.

signi, quia signum existens quod a Deo Ad ultimum patet solutio pcr ante Ad 5.

in esse continetur, non potest non si- dicta.

gniiicare: potest tamen non esse si-
gnum, et sic non signilicare.

1-0+"

XXVI 23
354 D. ALB. MAG. ORD. PU.ED.

DISTINGTIO XLII.

De polenUa Dei in coinparalione ad possibilia (|me polest.

omnipolens'
A. De ommpotentia Dei : ubi prius consUIeraliir quare dicatur

prima consideratio occur-

Nunc de omnipotenlia Dei agendum est ubi :

dicatur omnipolens an quia omnia possit, an tan-

rit, quomodo vere Deus
:

Dcus omnia possit, pluril)us au-

lum quiaeapossit qucc vult. Quod enim
enim Auguslinus in libro Qiuxsliomim veteris
ctoritatibus comprobutur. Ait
potest Dous, sed non facit nisi quod conve-
ac novee leyis : Omnia quidom
Idom, in eodem Potuil Deus cuncta facere si-
nitveritati ejus et juslitiac
:
'.

id est, voluntas. Rationem nempe ibi voluntatem

mul, sed ratio probibuit,
rationabilis est et a^quissima. Fatendum
Dei appellavit, quiaDei volunlas
est ergo Deum omnia posse.

vcnit ei secundum quod radicatur in es-

sentia divina, quae est quod limitari et

finiri secundum posse non potcst : et sic

de ea agitur in distinctione sequcnti

DIVISIO TEXTUS.
XLIII, ibi, A, « Quidam tamen de suo

sensu gloriantes, ctc. » Polest etiam con-

« Nunc de omnipotentia Dci ageiidum derari secundum modum per quem exit

» in opus : et sic dc ca agilur in distin-

est.

Hic incipit pars illa quas cst dc omni- clione XLIV, ibi, A, « Nunc illudrestat

discnliendum, etc. »
potentia.
Et habet trcs partes sccundum tripli- Ilaec distinctio dividitur in tres partes.

consideralioncm. In prima ponit id rationc cujus dicilur

cem omnipotentioe
Potcst cnim considerari sccundum ca omnipotentia : quia pcr illud hahct difli-

per quoe habct difliniri : et sic de ea agi- niri. In secunda removct qusedam, quae

tur in isla distinctionc. Considcratur dicunt impotentiain, a potcntia divina,

etiam secundum proprictatcm quce con- ibi, B, u Sed quxritur, Quomodo omnia

'
S. AuGUSTi.NUs, Lib. Quacstionum veteris ac noviB legis, cap. 6.
 IN I SENTENT. DIST. XLTI, A, ART. 1. 335

posse dicatur, etc. » In tertia circa de- tia : aut illa est conjunctaactui, vel non.
terminata Hic
objicit, et solvit, ibi, E, « Si sic, cum potentiam conjunctam actui
ergo diligenter considerantibus, nmnipo- concomitetur opus, videtur quod illam
tentia ejus secundum duo apparet, ei(i. y> potentiam semper opus concomitetur :

potentia autem Dei est ab seterno ergo :

et opus erit ab aeterno. Si autem dicas,

quod non est conjuncta actui : ergo ipsa
est conjungibilis alicui, quod non est in
ipsa : et sic mutabilis est, et perfectibilis
ARTIGULUS I. aliqua perfectione, quod falsum est.

4. Item, In natura nihil est frustra :

An omnipotentia Deo conveniat? et, An grgo multo minus in Deo. Dicit autem
ipse tota potentia agat in omnipoten- Philosophus, quod si in natura esset
tia sua ? aliqua activa potentia, cui non responde-
ret aliqua passiva quoe compleretur per
ipsam, essct frustra in natura : quia
Incidunt autem circa principium quin- j^gens aliquod posset agere actum ali-
que quorum prinium est,
dubilabilia :
q^em, quem nihil posset recipere ergo :

An omnipotentia Deo conveniat? videtur, quod si in Deo est omnipoten-

Secundum est, Utrum sit proprium tia, quod oportet poncre aliquam passi-
Dei esse omnipotentem, vel hoc conve- vara potentiam, qu« recipiat omnem
nire etiam potest aliis? actum non potest esse
ejus : et hoc :

Tertium est, Ratione cujus quod sit grgo frustra videtur esse in ipso omnipo-
in essentia, secundum rationem intelli- tentia nihil autem est frustra in ipso
: :

gentise sequatur hoc propriam divinam ergo, etc.

essentiam? 5. Item, Nos invenimus in Deo tripli-
Quartum est, Quid respondet ei in cem modum agendi, scilicet naturalem,
creatura ? et animalem, et quasi actum artis : dici-
Quintum et ultimum est, Utrum seque- mus enim, quoniam Deus generat, et
tur voluntati et scientiee, vel sit in plus? Deus spirat : et est in illis naturae com-
municabilitas secundum distinctionem
Ad PRiMUM proceditursic: hypostasum : et dicimus quoniam Deus
1. Dicit Philosophus in quinto primse scit, etvult, ct hujusmodi : et suut quasi
philosophise, quod potentia activa est animales actus : et dicimus quoniam
principium transmutationis in aliud, se- Dcus creat, et gubernat : nullus autem
cundum quod est aliud : ergo omnis po- actus incst sine potentia : cum igitur
tentia activa supponit aliquid in quod potentise difliniantur per actus, videbitur
agat Deus autem qui creat, nihil sup-
: in Deo triplex esse potentia.
ponit, sed totum facit ergo non habet : 6. Item, In inferioribus quse exem-
potentiam activam constat autem, quod : plata et regulata sunt a superioribus,
nonpassivam ergo videtur, quodnullam
: nos invenimus/quod actus naturales cum
habeat. suis potentiis non univocantur, nec ani-
2. Item, Omnis potentia est ad aliud, males actus cum suis potontiis, nec actus
quia ad actum : ergo aliquid est majoris artis cum
duobus cum igitur infe-
his :

perfectionis, quam aliqua potentia : nihil riora a superioribus exemplata sint, vi-
autem est majoris perfectionis, quani detur quod nec in supcrioribus potenliae
Deus vel aliquid quod in Deo est ergo : quce sunt ad actus illos, univocenlur.
in Deo nulla est potentia, ut videtur. 7. llem, In supcrioribus dicimus,
3. Item, Detur, quod in eo est poten- quod Deus potest generare, et semper
 356 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

habilum esl el pium transmutationis : et secundum hoc

gonerat, sicul supra
'
:

Deus polcsl scire, el sem- convenit Dco, cujus potentia transmutat

(licimus, quoil
per actu scit et novil : quare non sic pos- non ens in esse, ct ens in potentia in ens
Dcus polest creare, et actu, et ens actu in melius. Unde omnis
sumus dicere,
transmutatio est ab co'quod nullo modo
semper creat? Videtur enim, quod de-
quia potenlia quitcumque transmutatur et movetur, sicut a poten-
beat dici ;

movente.
minus perfecla est anle actum quam in tia agente et

actu ipso unde cum nihil imperfectum

:
An ALiuDdiccndum, quod quoedam po-
tentia est ad aliud, quod est actus, qui
cadat in ipsum, videtur ipse sempcr
est in agente actum, licet ut actus sit ab
creare.
ipso : et de tali potentia verum est, quod
est imperfcctior ante actum quam in
Item qua?ritur ju\ta hoc, Utrum ipsc
actus actu ipso, sicut est potentia intelbgens
tota potentia agat istos Iriphces
.''

ante actum, et universaliter qui est in

Videtur aulem, quod non quia cum :

agitur, actus a?quat po- habitu vel potcntia antcquam procedat in

tota potentia
quod tantum est id quod actum. Est etiam qua?dam potentia, quae
tentiam, ita

objectum potentia?, sicut ipsa polcn-

non est in potentia antc actum, nisi se-
est
quan- cundum quod actus est effectus, non
tia: Pater enim generat tantum,
est potentia aliquid adveniens potentiae operanti : et
tus ipse est : igitur quanta
quando sic potcntia Dei respectu quorumdam est
sua: et simililer spirat. Similiter
intelligibilis, in habilu, scilicet quia non statim se-
intclligit se, tantum est
quitur opus operatum, licet in opere illo
quantum potentia intellectiva ergo cum :

nihil novi adveniat potentiae sicut enim

non tantum est creatum, quantum ip?a
:

Deus est potentia sua, ita est actio sua,

potentia creans, videtur non agere illa
secundum tolam potentiam, sed ut probat Philosophus. Undepatet, quod
actione
secundum partem. non est majoris pcrfectionis post actum,
et quando jam est in actu, quam ante.
Sed contra :

° *
secundum partem, tunc poten- Ad ALiuD dicunt quidam, quod poten-
Si agit
Dei ad dupHcem actum potest compa-
lia est divisibilis et hoc non potest esse,
:
tia

rari, scilicet ad interiorem, et exterio-

cum sit omnino simplex.
rem. Interiorem vocant sicut inteUigere,
sum- et sic seinper est in actu. Exte-
SoLUTio. Dicendum, quod Deus et vclle :

SolutiO. . , .
1
vere riorem vocant sicut creare et sic non
me potens est : ita quod ipse solus :

semper est in actu. Sed hsec solutio non

potens est, cujus potentia nihil infirmi-
solvit rationem.
latis habet admixtum.
Proeterea, cum Deus creat, non agit
Ad primum autem dicendum, quod sua
actione exteriori quia sicut dicit Psal-
potentia est vere activa, et nulla alia :
:

quia, ut dicit Augustinus, « Actionis mus xxxii, 9 : Ipse dixit, et facta siint

vere soli Deo convcnit, ipse mandavit, et creata sitnt '. Et Au-
prffidicamentum
passione agit. gustinus quod « verbo suo creat, »
dicit,
quia sine sui motu et »

Philosophus poten- dicendo scilicet verbum. Et Gregorius

Quod autem diffinit

quod supponit in quod Nazianzcnus « Primum quidem excogi-

:

tiam activam, ita

Deus coelestes essentias et excogi-
diccndum quod illud non est de tavit :

ao-it,
tatio ipsius fuit opus Ergo pa-
ipsius. »
essentia diffinitionis polentifie, sed accidit
quantum est in natura imperfecta : tet, quod creatio secundum quod est in
ei in
Creatore, nihil extrinsecus ponit.
de essentia autem diffinitionis potentia',
non est plus quam quod ipsa est princi- Et ideo dicendum, quod omnis poten-

* Cf. eliam, Psal. cxlviii, 5.

1 Cf. I Sententiarum, Dist. IX.
 SENTENT. DIST. XLII, A, ART. 1. 357
IN I

tlasua sempcrest in actu, sed non in ac- generandi, vel creandi, et alia qua^dam.
tu quiestelTectus quoniam efTeclusnon :
Ad aliud dicendum, quodaliud est Ad 6.

potest simul esse cum potentia agente. in inferioribus : quia non fundanlur istae
exem- potenlioe in essentia una, sicut in supe-
Et de hoc s«pe supra positum est
operativa et rioribus eo quod omnia quae procedunt
plum : quia Dei scientia :

potentia et voluntas, ut fiat aliquid, a primo, componun-

multiplicantur, et

causa efficiens sunt in creatura, cum est tur, et accipiunt exemplatum in multis,

sapientia ordinans et
ordinem tcmporis etdignitatis et natur».
Unde ab cetcrno Deus scivit et voluit et
in verbo dixit, ut hoc nunc fiat, et illud
tunc, et hoc hujus naturee, et illud alte-
ponens in creatis quod in primo simplici est in uno. Bene
enim concedo, quod potentia generandi
magis respicit naturam, ut natura est
principium ex quo pullulat puUulans pri-
mum, et potentia intelligendi, et volendi

Ex hoc autem nuUa mutatio poni- est secundum relationem ad naturam

rius.
spiritualem conversivam supra se, sicut
tur in Deo.
anima rationalis, quae exemplata est
Ad aliud dicendum, quod nihil est in facit

Deo frustra : sed tamen impossibile est, ab illa potentia. Potentia autem creandi
quodsuapotentia activa habeataliquam quse ideales rationes quasi producit m
passivam sibi respondentem, quse tan- ideata, est magis reprsesentata in arte

tum possit recipere, sicut illa agere ad : mechanica per potentiam operandi arti-
hoc enim non est, sed potius ad osten- ficiata. Sed haec omnia in divinis unum

sunt, licet distinctio sit in ratione attri-

sionem perfectionis divinee impossibile :

enim est, quod demonstretur in effectu bulorum.

quod non dici- Ad 7.
creato : sed demonstratur, secundum Ad aliud dicendum,
quod est infmita in generatione Filii, et mus, Deus semper creat secundum

processione Spirilus sancti : et ideo non actum quia actus illius potentise efTe-
:

Sed
est otiosa. si esset ad creandum, se- clus intelligitur. Tamen bene concedo,

cundum quod est infmita, et non de- quod illa potentia numquam sit ante
monstraretur in creando, tunc posset actum qui est velle et scire quando et
dici otiosa. quomodo fiat hac est enim actio Dei
:

quod non pro- qute idem est ipsi, sicut ssepius dictum
Ad ALiuD dicendum,
prie dicuntur actus generatio, et spira- est.

tio, et inteliigere, et velle : quia niliil

ibi agitur. sumatur actus et

Sed si large Ad illud quod ulterius quaeritur, Ad qusest.

improprie, tunc dicendum, quodpotentia Utrum ipse tota potentia agat in onmi-
Dei consideratur duobus modis, scilicet potentia sua ? Dicendum, quod sic : sed

in comparatione ad essentiam in qua est actum non potest agi infmite, et sicut

sicut in radice, et in comparatione ad potentia est infmita : et hoc ideo, quia

actum. Et secundum modum non est est quoddam aclum in diversitate essen-

potcntia, nisi una. Secundo autem modo tise ab ipso agente : et ideo necesse est
erit variata secundum actum, ut dictum esse essentise iinitce : et cum potentia se-
est supra *, ubi etiam inveniri possunt quatur essentiam, erit eliam potentia

qucedam quse hic dimittuntur, scilicet finita : cum tamen Deus agat tota po-
utrum univoce dicatur potentia de po- tentia, quantum ad se. Alia etiam ratio
tentia generandi et creandi, et ulrum una est quia sapicntia limitat actum ipsum,
:

sit potentia trium, secundum quod est id est, id quod agitur et sic, ut sit per- :

potentia gcnerandi, et qu» sit prior se- fectior pulchritudo quae resultat ex gradi-
cundum rationem intelligentioe potentia bus limitatarum essentiarum.

» Cf. I Sententiarura, Dist. VI, VII et XVIII.

 3j8 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

Utniin aulcin possit ali(|uiJ inflius eliam in tcxlu dicilur iMatlhaei, i.\, 22 ^ :

iiori quain lit, [lalchit infra «. ergo videlur, quod lioc non soli Deo
conveniat.

Item, Cum cominunicetur iidei mira-

cuUi faccre, ct quodammodo omnia posse, q^^^^
ARTKUJLIJS IL quairitur utrum sit lioc potentia increala

operanle propter iidem, vel potentia

Ati omnipotenlia sit proprium soliua creata ? Si increata : tunc non videtur
Dci ? esse fidei. Si autem creala : tunc quicro,
Quarc potius hoc datur fidei, quam cha-
ritali qua; perfectior est fide ?
Secundo quaeritur, Utrum omnipo-
tentia sit proprium Dei solius, vel non? Si propter illas auctoiilates dicalur
Videtur autein, quod non. omni])otentia alii quain Deo posse con- ggj
L Ad Coloss. I, 22, supcr illud : Nunc venire. Contra :

auleni reconciliavit in corpore carnis ejus 1. Interomnipotentiamsuminapolentia

per moriem, elc. (ilossa dicit sic : Si est de se posse lioc autem nulli poten-
:

moilalis et mortuus potest reconciliare, tia est de se posse hoc autem nulli pot- :

jam gloriosus et immortalis potest omnia est convenirc quod est ab alio ergo :

facere. Constat autem, quod hoc attri- videtur, quod omnipotcniia sit solius
builur Christo secundum humanam na- Dei.
turam : omnia ergo posse facerc non soli 2. Item, Creare est actus cducens ali-
convenit divinitali. quid de nihilo : niliil autem ad ens non
2. Ilem, super illud, ibideui, i, 20 :
est proporlionatum : ergo est actus im-
Ueconciliare oninia. Giossa : Oninia pot- proportionabilis omni virtuli crcatae :

est pcr se, ut nihil exceptum quod per

sit ergo non potest convenire creaturae.
eum non possit praestari. Ex hoc habetur
idem quod prius. SoLUTio. Dicendum, quod omnipoten-
3. Item. Omniscientia ita est de perfe- tia estproprium solius divince naturae.
ctione divina sicut omnipotentia : et cum Et quod oljjicilur per duas Glossas de
anima Chrisli habuit omnium scientiam, Christo secundum liumanam naturam,
- videtur quod ctiam habuit omnipotcn- dicendum quod intelligilur de persona in
tiam. humana natura et haec bene est omni- :

potens sicut Pater. De hoc autem pluri-

Sed quia de hoc in II l libro Senlentia- ma inveniuntur super tertium, ubi etiam
Queest. 1

rum ^ quffisitum est, ideo quceratur, soluturn est, quomodo datur ei scicntia
Utrum hoc conveniat lidei ?
omnium, ct non potcntiaomnium.
Videtur aulem, quod sic. Matth. xvii,
19 : Si hahuerilis fidcni sicut granum Adquod ultcrius dc fide quaeritur,
id
sinapis, dicetis nwnti huic : Transi hinc dicendum quod cum dicitur, quod omnia Adquij
illuc, et transibit ^. Et sequitur : jSiJiil possibilia sunt credenli ^ accommoda
impossibile erit vobis : ergo omnia pos- est distributio pro his tantum, quae su-
sibiha : ergo omnia potest lides, slcut pra naturam faciunt ad fidei demonstra-

1 Cf. Infra, Dist. XLIV. fransplantare in mare : et ohediet vobis.

2 Cf. IllSententiarum, Disl. XIV. * Matlh. IX, 22 . Confide, fdia, fides tua te sal'
' Luc. XVII, 6 : Si haliteritis fidem sicut granum vam fecit.
sinapis, dicelis huic arlori moro : Eradicare, et ^ Marc. IX, 22.
 IN I SENTEiXT. DTST. XLll, A, ART. 3. 3S9

tionem et probationem : quia fides pro- quatur essenliam, in quantum ipsa non
batur quodammodo per miracula. QucE- est ex nihilo.
dam aulem ostendunt ullimam infinita- 1. Dcfeclus enim primus impedienspos-
tem et immensitatem potentise, sicut seperfectum, est ex hoc quod creatura est
creare mundum de nihilo, conjungere ex nihilo : ergo videtur, quod oppositum
divinam naturam cum humana in una sit causa oppositi : ergo non esse ex nihi-
persona et haec non puto fidei subja-
: lo erit ratio productionis exnihilo.
cere. 2. Itcm, Infra habel)itur, quod omni-
potentia Deo convenit, in quantum om-
jest 2
^^ Aliud dicendum, quod fides lcvat nia potest facere quse vult, et nihil om-
hominem ad omnipotcnliam, quae est ar- nino pati : onmia autem pati, est se-
ticulus fidei, et probans totam fidem : sic cundum vertibilitatem et mutabifitatem :

autem non est de charitate quia charitas : ergo ab oppositis secundum immutabifi-
non respicit nisi bonum ut objectum : tatis causam, erit nihil posse pati : sed
necquserit proljari, sed potius inhaerere : mutabilitatis ratio omnino esse ex cst

et ideo istud magis congruit fidei. nihilo, ut dicit Damascenus ergo nihil :

Ad aliud dicendum, quod hoc modo pati est secundum hoc quod est non esse
quo operatur fides omnia probantia ip- ex nihilo, ut videtur, hoc est esse om-
sam in populo cui necessaria sunt signa, nipotentem : ergo onmipotentia sequitur
potest dici quod hoc facit potentia creata non esse ex nihilo, ut videtur.
fluens in fidem a potentia increata, ila Sed contra :

, . .
T /-\ • • 1 • ^^^ contra.
quod priina potentia operandi sit poten- Omnipotentia determinatur pervolun-
tia increata, et sub ilhi operetur potentia tatem, sicut habetur ssepe in Litlera,
creatafidei. quod dicitur omnipotens Dominus, quia
potest omnia facere quse vult fieri : ergo
sequitur voluntatem : non ergo imme-
diate sequitur non esse ex nihilo.

Idem secundum idem in sub-

Item,
stantia non possunt consequi duo pro-
ARTICULUS III. pria sed non esse ex nihilo sequitur in-
:

commutabilitas, ut probatum estsupra '

Quseritur, cum omne proprium sit de non ergo sequitur illud onmipotentia.
consequentibus essentiam, ut dicit
Boetius, ratione cujus c^uod est in es- Ulterius quaeritur, Utrum istorum Queestit
:iunc.

sentia, vel suhstantia divina, an ista immediatius sequitur essentiam divinam,

omnipotentia sequatur essentiam divi- incommutabililas, vel omnipotentia ?
nam? et, An i^icommutahiiitasvel om- Videtur autem, quod incommutabili-
nipoienlia immediatius sec^uatur divi- tas : quia
nam essentiam ? 1. Dicit Augustinus, quod vera incom-
mutabilitas est vera seternitas : ergo in-
commutabilitas sequitur rationem aeter-
Tertio quseritur, Cum onme proprium nitatis : hoec autem est ipsius essentise
sit de consequentibus essenliam, ut dicit semper durantis : ergo et incom.mutabi-
Roetius, ratione cujus quod est in essen- litas:omnipotentiaautem determinatur ad
tia vel substantia divina, ista omnipoten- actus ergo non ista immediate sequitur
:

tia sequatur essentiam divinam ? sicut incommutabilitas.

Videtur autern, quod onmipotentia se- 2. Item, Incommutabilitas refertur ad

* Cf. I Sententiarum, Dist. VIII.

 300 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

naluiaiu : oinnipotmlia auloni ad arlus, verlibililate qua^ immediate illud scqui-

el ol)j(Hla quie sunl cxlra essonliani di- tur.

vinani : (ijj^o vitlelur oninipolenlia non An ALiuDdicendum, quod nihil pali se-
essc a Deo inunecliale, sicut inconinmta- quitur perfcctionem essenti», sccundum
hilitas. quod niliil habct de materia vel inateriaj
Sed contra. Sko CONTRA : proprictatibus. VAhocestsecundum quod
Inconiinutabilitas alicui conununica- non differt quod est a quo est, ct e con-
tur, ut beatis : onuiipotentia autcm nulli, verso et non iinmediate sequitur hoc
:

nec etiain honiini Clirislo : ergo immc- quod est non esse vertibile, sed remoto,
diatius convenit oninipolentia quam in- sed potius non csse vertibilc scquitur
commulabilitas. non incipcre a vcrsione.
Ad iioc quod ohjicitur de voluntatc, Ad obj

SolutiO.
SoLUTio. Dicenduni, quod oninipoten- dicenduin quod voluntate non determina-
lia est proprium divinne substanliie, et tur omnipotentia, nisi ex parte objecli
sequitur perfectionem esscntiae in qua quod eligitur libere, et hoc etiam conve-
quis est. Licet enim in Deo nihil sit se- nit alii potentitE, cui objcctum proporlio-
cundum rem quod est et quo est^ diffe- natur, nec polest operari aiiud.
rens est tatnen ibi quo et quis esf, quod
est persona, non quideni secundum dif- Ad id quod contra objicitur, dicendum ^^
ferentiam realem, sed secundum dilTc- quod incommutal)iIitas, ut multis au-
rentiam ralionis. Unde sicut dicit Philo- probatum est ', nulli
ctoritatibus su[)ra
sophus in libro de Anima, quod forma est communicabilis sed incommulabi-
:

est in rationc triplicis causee, scilicet for- lilas secundum actum, non secundum

malis sccundum quod dat esse et ratio- potentiam communicatur, sicut et poten-
nem, ct linalissecundum quod estintenta tia, licct non omnipotcnlia, sicut nec

ab efHciente, et efficienlis secundum quod vera incommutabilitas.

post perfcclionem in esse convertitur in
principium agendi : ita possumus dicere
secundum rationem intclligcntiai in di-
vinis, quod omnipotentia consequitur
substantiam vel cssentiam secundum ARTICULUS IV.
quod ipsa in persona convertitur in prin-
cipium agcndi, hoc consequitur per-
et Quid respondcat omipolentise divinx a
fectionem in esse quod dat quasi forma- parte rei ?
liter loqucndo persona.', vel ei quod di-

citur quis est vel quod est et bene con- :

cedo, quod non sequitur essentiam ex Quarto quaeritur, Quid respondet ei

ilhi parle qua non est dc niliilo, nisi re- ex parte rei ?
mote^ sed polius ex iUa parte sequitur YA videtur, quod nihil : quia
eam incommutabililas. Unde bene con- i. Onme quodest in creatura, videtur
cedo, quod vera incommutabilitas im- esse ens, vel verum, vel bonum : haec
mediatius scquitur essentiam, quain om- cnim sunt de primis : sed potentiae non
nipotentia. res})ondet ens, quia potentia est ante ens :

Ad 1. DicENDUM igitur ad primuin, quod vc- verum autem respondet scientiae, et bo-
rum est, quod creaturam sequitur iin- num volunlati : ergo videtur, quod po-
perfectio potcntia? ex hoc quod est nihilo, tentia? nihil respondeat.
sed uon inimcdiate, sed potius mediante 2. Item, Sicut se habet actu agens ad

» Cf. I Sententiarum, Dist. VIII.

 TN I SENTENT. DIST. XLH, A, ART. 5. 361

ens in actu quod producilur, ita se habet Et per lioc palet solutio ad tria prima.
potentia agens ad ens potentia quodpro- Ad id auteni quod objicitur in contra- Ad object.

ducipotest : sed actu agens producit pri- rium, dicendum quod signilicat quidem
mum ens crcatum : ergo potentia agens essentiam, tamen ponit respectum ad ens
nihil creatum producit : ergo potentiai in potentia ad creandum : et ideo non
nihil respondet in creatura. id totum convenit ei quod dicitur de es-

3. Ilem, Potentia eorum qujE

est sentia.

numquam erunt : ergo non necessario

connotat aliquid in creatura.
i contra. Si Hoc concedatur, quod nihil respon-
det in creatura ad quod referatur.
CONTRA :
ARTICULUS V.
1. Omne nomen dictum de Deo nihil

connotans in creatura, diclt solam essen- An potentia divina xquetur scientise ?

tiam : potentia est tale nomen : ergo dicit

solam essentiam, ut videtur ergo vide- :

tur, quod quidquidpotestdici de essentia, Quinto et ultimo queeritur, Utrum po-

possit etiam ^dici de polentia, quod fal- tentia sequetur scientise?
sum est.
-
Videtur, quod non : quia scientia est
2. Item, Secundum hoc falsum esset boni et mali : potentia autem tantum
quod supra habitum est ', ubi Magister boni : ergo scientia est in plus quam po-
dicit, quod ista tria specialem tractatum tentia.
efflagitant : quia deDeo dicuntur respectu Sed contra : sed contra.

creaturarum. Scientia posita ponit potentiam, et non

e ergo potentia est in plus et
converso :

oiuiio. SoLUTio. Dicendum sicut supra, quod prius, quam scientia sequitur enim, :

1, 2 3t3.
nec potentia, nec scientia, nec voluntas, ipse scit ergo potest scire sed non e
: :

connotant efTectum in creatura : quia si converso.

hoc esset, non ab eeterno Deo conve-
nirent, sed significant essentiam divi- Item, Videtur potentia sequi volunta-
nam cum respectu adcreaturam. Et bene tem : quia
concedo, quod potentia respicit ens pos- i. Sic dicitur, Sapient. xii, 18 : Siibest

sibile proportionatum ad potentiam fa- enim tibi, cum volueris, posse. Ergo vo-
cientis, et proportionatum ad fieri : non luntas est ante potentiara.
quod proportionetiir potentioe facientis 2. Item, Anselmus in libro Cur Deus
in quantitate, ut sit tantum quantum po- homo? dicit, quod in omnibus haben-
tentia sed proportionatur secundum de-
:
tibus potestatem et voluntatem, potestas
centiam operantis. Et qualiter hoc sit, sequitur voluntatem : ut possum ambu-
infra quoeretur in quaestione, Quid possit lare, si volo : possum loqui, si volo, et
Deus, et quid non possit ? Illud autem hujusmodi : ergo sic est etiam in Deo :

ens possibile, non ponilur esse nisi in ergo voluntas est ante potentiam.
potentia facientis, sicut nec scibile poni- 3. Item, Luc.v, 12,superiIIud,Z)om^;z(!',
tur esse nisi in idea vel in potentia, et si vis, potes me mundare'\- dicit Ambro-
volilum non nisi in potentia. Hocautem sius : « Voluntas Dei est potestas. » Sed
ens potentia non omnino nihil est, licet quia in sequenti distlnctione plurima ha-
nihil sit in actu, vel in proxima causa bentur de hoc in Littera, ideo ista suffi-

quse sit materia vel forma rei. ciant.

Cf.Supra, Dist. XXXV. « Matth. viii, 2 ; Marc. i, 40.

 3G2 D. ALH. MAG. ORD. PILED.

SonTio. Su[)ra '

ili^jtulaluiii csl de
Scluilo.
ordinc isloruui tiiuu», cl illa liic suppo-
uaiitui'.

Diccnduiu aulciu, ([uod pulcnlia consi-

dcralur liilnis Uno modo prout
luodis. AUTICULUS VI.
esl fjfcnus omnium polcstalum quocumque
modo diclarum, et sic non est ad actum, An iJeus potest facere umnc impossibile,
sed sequitur ad scicntiam el volunlalcm tam pcr accidcns^ qiiam pcr se?
ct quamlibct aliam polestatcm, ut genus

ad spcciem et hoc modo prccccdit

:

])otentia voluntatem, et scicntiam : et Dcinde quaerilur de his quae dicuntur

dicit RicliarJus, quod ex potcnlia est in Litlera, ibi, A, « Quomodo vere Deus
ex scicntia etpotenlia dilcctio.
scicntia,et dicalur omnipotens an quia omnia :

Alio modo dicilur potcntia comparata possit, etc.

ad opus indclinilc : et lioc modo dicimus, Videtui' enim ex hoc quod possit im-
quod Deus multa potestde potcntia abso- possibiha. Quod etiam videtur pluribus
luta, qucie ncc facit, nec faciet. Tertio mo- aliis rationibus.
do dicltur polcntia rcgulala ab arte ope- 1. Impossibile enim est a[)ud naturam
rativa, et exsequens praeconceplum a aliquid esse de nihilo : ct tamen Deus
sapientia et volitum a volunlate : et haec potesl hoc facere : ergo potest impossi-
non est nisi eorum quaj fient, vcl fue- bile.

runl, vel sunl. 2. Item, Plus distant nihil et aliquid,

llem, Scicntia accipilur duobus modis, quam aliquid ad aliquid : crgo plus distat
sciHcet pro speculativa quae est tam boni de nihilo licri aliquid, quam de aliquo
quam mali, et pro scientia approbationis fieri aliquid : sed dc nihilo facit aliquid

qua^ est boni tantum. tota die in creationc animarum rationa-

llcm, Yoluntas etiani accipitur du- lium, et fccit in toto mundo : ergo multo
plicitcr, scilicet prout est generalis molor magis de quolibct quod est aliquid pot-
omnium virium ct potcnliarum ad actum, est facere aliquid, ut de contrario con-
sicut dicitur, inlelligo, quia volo : co- trarium, et de disparato disparatum, et
mcdo, quia volo : ambulo, quia volo. habitum de privatione, et conjungere re-
Dico ergo, quod polcntia primo modo laliva opposita.
dicla, praecedit alia duo sed secundo : 3. Item, Natura successivc bene facit

et tertio modo non. Scientia autem pri- unum contrarium ex alio, et oppositum
mo modo dicta, praecedit potcntiam se- de opposito : cum igitur Deus in infini-
cundo modo dictam. Voluntas
et tertio tum excedat potentiam naturae, ipsc
autem secundo modo dicitur ad volitum potest opposita facere simul esse vera.
quod est bonum et hoc modo dicta,: 4. Item, Deus ostendit quaedam in

est in eequo cum potentia sccundo et tcr- opere quae sunt majoris potenlice quam
tio modo dicla. Scientia autem secundo illa, sicut unio Dci et hominis : plusenim
n)odo dicta, est in ajquo cum potcntia ct distant Deus et homo^ quam homo et

vuluntate ultimo u)odo acceptis. asinus : ergo si potuit facercut aliquis sit

Et ex hoc patet sulutio ad totum. simul Deus ct Iiomo, ipse potest facere
ut aliquis sit simul homo et asinus.
5. Itcm, Pius distantab eadem materia
duaeformae substantiales quae habentcon-
trarias proprietates et diirerentias, quam

» Cf. Supra. Dist..XXXV.

 IN I SENTENT. DIST. XLII, A, ART. 6. 363

duae formse accidentales : sed conjunxit quam ens oppositum, videtur quod ma-
substantiales, ut creatam et increatam, gis possit impossibile per accidens, quam
et morlalem et immortalem, elc. : ergo impossibile per se.
potestconjungere accidentales, quantum-
cumque distantes, ut album et nigrum, Item quseritur de hoc quod dicit Hiero- Quxst. 2.

et csetera opposita, ut videtur. nymus : « Cum Deus omnia possit, non

6. Item, Plus est impossibile, ut con- potest facere de corrupta virginem. »

jungatur actus potentise cum habitu con- Hoc enim omnino falsum quia
videtur :

trario manente in potentia, quam ut in- 1 . Ad virginitatem non exiguntur nisi

sint contrarii actus propter diversos et duo, sciHcet inlegritas corporis, et mun-
contrarios habitus : primum Deus
sed ditia mentis. Constat autem, quod Deus
quando fecit
fecit, Virginem manentem potest facere primum, sicut etiam ipse

Virginem parere ergo : et secundum pot- Ilieronymus dicit : « Poenitentia autem

est facere, scilicet ut sit aliquis caecussi- quae restituit in integrum, potest facere

mul et videns, et videat et non videat. secundum. » Ergo multo magis Deus.
7. Item, Luc. 1, 37 : Non erit impossi- Ergo potest facere de corrupta virginem :

hile apud Deum omne verbiim : constat, et hoc fuit impossibile per accidens ergo :

quod nihil excipit: ergo videtur, quod ipse potest impossibiie per accidens.
omnia sint sibi possibilia. 2. Item, Potest impossibile per se, sic-
Item, Marci, XIV, 36: Abba, Paler, ut de costa facere mulierem, et de trunco
omnia tibi possibilia sunt, vitulum,ut dicit Anselmus, el de virga dra-
8. Item, Nos videmus, quod per San- conem,et e converso : ergo potest impossi-
clos facit impossibilia naturije ad facien- bile per accidens, et impossibile per se.

dum, sicut ea quoe vocamus miracula Sed contra : Sed contra.

ergo videtur, quod per seipsurn potest l.DicitAugustinussuperGene5iW,quod

ea quse sunt impossibiha simpiiciter. Deus non potest, nec operatur aliquid
Item, Inhnitffi potentiiB nullus est ter- conlra causales rationes quas naturcC pri-
minus ; ergo non terminatur in impos- mitus inseruit sed contra has rationes
:

sibile : ergo potest irapossibile omne.
Ulterius quoeritur dc hoc quod dicitur
Deus non posse impossibile per accidens.
; Hoc enim non videtur quia
1. Impossibile per semagis estimpossi-
sunt impossihilia : ergo Deus non potest
facere impossibiha.
2.Item, Nullus artifex ex eadem arte
habet potentiam operandi opposita, quia
: sicidem esset regula oppositorum et uno
modo, quod esse non potest ergo nec :

hile, quam impossibile per accidens : sed potest facere opposita secunduni unam
impossibile per se potest, ut Virginem artem operandi : constat autem, quod
parere, mortuum facere vivere, et hujus- cursus iste naturalis exemplatus est ab
modi : ergo multo magis potest impos- arte ergo contra cursum islum
divina :

sibile per accidens. facere, est contra artem aeternam ope-

2. Item, lu impossibili per accidens rari contra artem autem operari, est
:

nihil causat impossihihtatem, nisi prae- contra sapientiam operari cum igitur :

terito : jam non cst, quia dicit

et hu3c Deus non potest facere aliquid contra
Philosophus, quod prateritum nonest: suam sapientiam, Deus etiam nihil pot-

in impossibili autem per se causa impos- est contra cursura naturse.

sibihtatis est oppositio quae est : ergo 3. Itera, Unus eedificans, et alter de-
cum non ens minus resistat operanti, struens, qu£e utihtas in utroque '? Si

' Vulgata liabet, Eccli. xxxiv, 28 : IJnus aedi- nisi labor?

ficans, et unus destruens : quid prodest illiSf
 3Ri D. ALB. MAG. ORD. PR/EO.
igilur potcnlia Dei ordiiialissiiiui esl, et iiivcnianlur isla in possijjili ipso, diciinus
redilicavil imindi niachinain ulililcr, ipse Deuin posse illud : sed proportio ad lieri

siciitnon polest liabere polenliain iiiu- est non siinul liabeat,

ut opposilionem
tilem, ila non polest facere conlra cur- (juoniain bene puto, quod Dei potenlia
suin naluralem, ul videlur. quaeinfinila csl, opposila quidem simul
i. Itein,Augnslinus contra Fauslum : facere possit non tamcn puto, quod
:

« Sententia qua dicimus aliquid fuis- siinul possint fieri quoniam fieri pro-:

se, ideo vera esl, quia illud de quo di- porlionatur potentine materiae et entis
cimus aliquid fuisse, jam non est : hanc creati. Facere autem proportionalur po-
sententiam Deus falsam facere non pot- tentiae infinitae : et sic concedcndum vi-
cst, quia non est contrarius veritati. » detur, quod Deus multa potest de poten-
Exhoc accipitur, quod Deus non potest tia, quac tamcn non possunt fieri in
impossibiie per accidens. creaturis, impediente opposilione et con-
Ilem, ibidem : « Deus creator et con- fusione : opposilione, ut in oppositis :

ditor naturarum omnium, nihil facit confusione aulem, ut in unionibus for-

contra naturam, sicut non facit contra marum specie dillerentium, ut quod
seipsum : » ergo vidctur, quod Deus idem sit homo et asinus, et hujusmodi.
nihil possit facere contra naturam, sicut His visis, facile est respondere ad ob-
non facit contra seipsuni ergo videtur, : jocta.
quod Deus nihil facit contra naturam. Dicendum enim ad primum, quod li- Ad ij

Item, ibidem « Deus numquam ex :

cet nihil et aliquid plus distcnt, quam
potentia aliquid facit ut suse rationis in- opposita contrarie, vel opposita privati-
stituta evellat : » constat autem, quod ve, non tamen magis contrariantur in
evelleret si contra rationes naturae indi- creatione, quia in iila non ponuntur si-
tas operarctur : ergo nihil potest contra mui in eodem, sed secundum ordinem :

naturam. et ideo nec est ibi contrarietas in fieri,

nec contrarietas in facere : sed tamen

SoLUTio. Dicendum meo judicio, quod ostenditur hoc impossibiie naturae, et
Solutio.
ens possibile est objectum potentiae di- non simpliciter.
vinae : cum autem omne objectum de- Ad aliud dicendum, quod contrarium j

beat proporlionari potentiae illi, cujus ficri ex contrario supposito subjecto vei
estobjeclum, sicut verum in signo pro- materia transmutabili non est magnae
portionalur opinioni, ct verum per cau- potentiae, quia hoc facit etiam nalura :

sam intellectui et scientiae, et sic est in et ideo hoc non ostcndit in Deo omni-
omnibus aiiis : ila eliam ens possibiie potcntiam. Quod autein contraria sint

nccesse est, quodaccipiatur proportiona- in simui eodem secundum idem, hoc con-
tum aiiquo modo potentiae operanti et trariatur ad fieri, et ideo non attribuilur
facienti ipsum. Potest autem proporlio- potcntiae operanti.
nari dupliciter, sciiicet ad facere facien- Ad aliud dicendum, quod iicet Dcus
tis, et ad fieri rei facicndae, iioc est, in in infinitum potentiam nalurae excedat,
comparatione ad facicntcm, et incompa- non tamcn facit conlraria ct opposita
ratione ad malcriam, ct ad rem quae fit. cssc simul : non quia iioc impotcns sit

Primo modo ponanlur circa ipsum con- facere, quia ipse benc habct potentiam
ditiones non infirmantes potcntiam effi- simui educendi utrumque : sed quia si-

cientis, et non ignobiiitantcs cam sicut : mui non possunt fieri.

est, quod non inducal in eo deteriora- Ad aliud dicendum, quod Deus et

j

tionem, ut mori, peccare, comedere, et liomo sine proportione distant : et ideo

hujusmodi, de quibus habebitur in se- unicns fuit virtus infinita in ailero unito-
cunda partc istius lectionis et si non : rum, sciiicet in natura divina : sed in
 IN I SENTENT. DIST. XLll, A, ART. 6. 365

aliis quae unirentur, non posset virtus Ad hoc quod im-

ulterius quaeritur de Adquaest.2.

inlinita poni in altero unitorum, sed po- possibili per accidens, dicendum cum Au-

tius inveniretur repugnantia : et ideo gustino et Hieronymo, quod impossibile

alia non sic possunt uniri, licct Deus pos- per accidens non potest Ueri : et ideo
seteaunire. Deus non dicitur posse facere.
15. Ad ALiuD dicendum, quod formse sub- Ad m quod contra objicitur, dicendum
magis distant secundum com-
stantiales quod impossibile per se accipitur duobus
parationem ad materiam (quia una ma- modis, scilicet quod non habet poten-
teria non est possibilis simul ad duas tiam ad aliud ex eo quod inest ei forma
substantiales) quam accidentales in ge- repugnans sicut dicimus, quod impossi-
:

nere : sed non distant magis quam acci- bile est hominem esse asinum, vel fieri
dentales contrarise in ratione contrarie- asinum et ab hoc non tollitur potentia
:

tatis : quia inter illas est repugnantia qua quaelibet creatura potest fieri quod
et destructio unius per aliam, et ideo Deus vult, ut de trunco vitulus, vel de
non uniuntur, nec possunt uniri. homine asinus et secundo modo im-
:

Ad6. Ad ALiUD dicendum, quod nonnuUa possibile, quod est ex impossibilitate

potentia est in virgine manente virgine duorum oppositorum. Primo modo di-
ad partum, sed est ligata et licet non : ctum impossibile, adhuc est duplcx,
solvatur ad actum nisi corrupta virgini- scilicet secundum quod aliquid cum for-

tate per naturalem solutionem, tamen a ma disparata comparatur ad formam

potentia quoe est supra naturam poterat aliam nobiliorem, ut truncus ad vitu-
solvi ad actum manente vinculo, et^ ideo lum : et hoc non repugnat ordini sapien-
actus ille non contrariatur potentise, licet tise, licet repugnet naturai, quia est for-
difformitatem habeat cum vinculo virgi- ma hujus. Et secundum quod aliquid
nitatis. Contraria autem et privative op- comparatur ad formam ignobiliorem, ut
posita perimunt se invicem posita : et- cum dicitur hominem esse vel fieri asi-
ideo contra rationem eorum est posse num est impossibile : enim repu-
illud

simul esse et ideo caecus manens csecus

: gnat ordini naturse, quia rationale non
etiam per miraculum non potest videre : ordinatur ad irrationale ut ad perfectius,
sed virgo manens virgo per miraculum sed potius e converso : et repugnat etiam
potest parere : quia in cceco tollitur totus ordini sapientise. Unde dico, quod om-
ordo ad visum, sed in virgine ponitur nia hsec impossibilia non est possibile
ordo ad partum, licet ligata sit potentia. fieri : sed cum dicitur Deum posse face-
^jj 7_
Ad aliud dicendum, quod nihil est re, unum magis elongatur a potentia sua
Deo impossibile quod non dicit
facere, quam aliud sed tamen in quoHbet eo-
:

impotentiam sed ad fieri non omnia

: rum supponitur materia in ratione obe-
sunt possibilia apud Deum. dentise : sed in impossibili per accidens

^^ g Ad AHUD dicendum, quod illud argu- non ponitur materia, quia cedit in non
mentum non valet, si per Sanctos facit esse, et ideo illud magis eiongalur a po-
miracula, quod qusedam impossibiUa, tentia divina.
hoc est, incompossibilia, possit per seip- Unde ad argumentum dicendum, quod
sum, nisi referatur ad facere, et non ad impossibile per se est magis impossibile,
fieri : sed sequitui-, quod ipse per se non quam per accidens : ista propositio potest
ab alio majora potest facere his impro- tribus modis intelligi, scilicet quoad ra-
portionabilia, dummodo sint compossibi- tionem impossibilis, et sic falsa est : quia
lia : incompossibilia enim in fieri sunt ratio impossibifis dicitur a privatione, et
opposita, quorum unum positum peri- privatio non recipit magis et minus : un-
mit alterum, et e converso. de hoc modo omne impossibile est aequa-
liter impossibile. Secundo modo potest
 3(;o D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

inlelligi qnoaJ clongalioncni a potenlia operatur, sed sccundum cas opcratione

obc(lienli;i3 : el sic ileruin falsa esl : supcrnaturaH opcralur.
quia inipossihilc pcr accidens plus elon- Ad alild diccndum, quod potentia Adobje
gatur quani inipossiijile pcr se. Terlio, absoluleconsidcratageneralior est, quam
polcsl quoad repugnantiani ad
inlellij^i est ars vcl scicntia practica : et idco illa
essc quae iniportalur ex eo quod esl im- oi)jcclio non proccdit, nisi dc potentia
possibilc, et sic veracsl : quia impossibi- exscquente, et non de potentia absolule
le, pcr se mugis repugnat ad esse quani considerata. Utrum autcm possit opcrari
impossibilc per accidens : quia impossi- contra sapientiam, in scqucnti distinctio-
bilc pcr accidcns poluit essc : impos- ne patcbit.
sibile autcm pcr se numquam potuit, Ad aliud dicendum, quod non dc-^^^^^J^^

nec potcst, nec potcrit csse, licel Dcus strucret, si aha operaretur vel opposita
semper iliud facere possit. his : quia aliis posilis non destruunlur
Ad 2. Per boc ctiam patet solutio ad sc- ista : oppositis aulem positis, scquitur
quons quia licet praeteritum non sit, ex
: ista non fuisse opera : ergo non erunt
boc ipso sequilur major elongalio a po- destructa : quia quemcumque ipse de-
tentia obcdientiiE. disset cursum naturae, illc csset natu-
ralis.

A(iqn8esi.2. Ao ij) ciuod

1
nua^rilur
^
dc dicto Iliero- Ad sequentia patct rcsponsio per ea Adobjed
Ad 1.
,1,-
nvmi, dicendum, quod IJieronymus quae dicta sunt.
non negal quin possit ,reinlegrari in
mente et corpore quoad statum immu-
nilatis culpse sed proeteritum non pot-
:

est non fuisse praeteritum, secundum

quod id quod dictum vel factum est, ARTICULUS VII.
amplius sumi non potest nunc autem :

est virgo, quia nunc intcgra est, scd non An et qiiomodo Deus potest omnia
quia numquam fuit corrupta. facere ?
Ad 2. Ad ALiuD dicendum, quod in costa non
fuit, ut dicit Augustinus, ut de ea fieret

mulier, sed potius ut de ea fieri posset : Dcinde quaeritur de hoc quod dicit, ibi,
et in hoc non signilicatur nisi potentia « Omnia qiiidem potest Deus, sed non
obcdientiae de qua posterius quaeretur. facit nisi qiiod convenit veritati

Adobject. 1. Ad ra aulem quae in contrarium obji- ejus, etc. »

ciunlur, oportct simililcr respondere, Quaeritur enim, Quid dicatur hic ve- Quaest, 1
dicendo quod contra rationes quas nalu- ritas et justitia? Veritas enim in diclis
ric inseruit, non operalur : sed duplices est ct in factis : el quidquid faccrct, ve-
inseruit, sctlicet seminales quic explican- ritatcm haberet : ergo videtur, quod
tur pcr opus naturae, et etiam per opus haec non sit ratio, quod heec facit, et non
Angeloruni bonorum et malorum, quan- alia,

doque majori velocilale quampcrnalu- Ilem, Jdstissimum est ut faciat quid-

ram sicut dicit Auguslinus, quod ope-
: quid volucrit : ergo non cst magis justum
ratio magorum fuit naturalis quoad se- ut faciat haec quam alia.

minalcm ordincm, scd non quoad actum :

et inscruit eliamquasdam causaics ra- Item, Quid est quod dicit Augustinus Qusest. 2,
tioncs obcdientiae, quas non explicat in Lillera : ct Omnia potuit simul facere
nisi in miraculis per tempus exorlis, qua Deus, sed ratio prohibuit ? » Vidclur
quabbct rcs habct potentiam obcdiendi nuUa ratio prohibuisse : quia ipse Au-
imperio Creatoris ; et contra has nihU gustinus super Gcnesim dicit, quod om-
 IN I SENTENT. DIST. XLTl, B. 367

nia simul fecit. Et, Eccli. xviii, 1 : Qui dcdeceret cum si vcniret dc una pr£Bde-
vivU in selernwn, creavit omnia simul. terminationc faciendorum in aliam, tam-
Ergo nulla ratio prohibuit lioc, ut vi- quam poenitenlia duclus de prima.
detur.
Ad id quod quaeritur de ralione, dicen- Adqu8est.2

eest. 3. PRiETEREA quseritur, Quid sit ratio dum quod ralio dicit hic creatum ordi-
iHa? Aut enim est creata, aut increata. nem naturae procedentcm ab increata ra-
Si creata : tunc non potest prohibere tione ordinante ? et istc ordo prohibet
creantem, cujus potcntiae nihil resistit. omnia simul esse.

Si autem cst increata ergo videtur, :

quod aliquid increatum prohibet poten- Ad m quod quod omnia sunt

objicltur, Adquaest.^.

tiam operantem, et sic in Dco esset con- simul, dicendum quod non intelligit hic
trarietas, quod falsum est. simul secundum modum quo omnia sunt
simul in principiis formalibus et mate-
oiutio. SoLUTio. Dicendum, quod veritas et rialibus naturae, sed simul simultate in-
queest. 1. . . .

justitia referendse sunt hic ad praeordi- dividuorum omnium in eodem tempore :

nationem aeternam de tiendis haec cst : quia sic periret totum opus naturae, quod
enim prima veritas in qua omnia facien- est per successionem ct generationem,
da fuerunt vita et lux, antequam essent et inutiles essent qualitates elementorum,
in seipsis, ut dicatur veritas ars, et sa- cum non agerent ad generationem et cor-
pientia praedeterminans, et justitia id ruptionem, ct motus coeli esset inutilis,
quod condecet prcedeterminantem opus : et periret ordo naturce totus et hac ra-
:

quia decet quod non mutet, nec tamcn tione non omnia fecit simul, Hcet hoc
dcdeceret si illud faceret : sed mutatio facere potuerit.

B. Quomodo dicatur Deus omnia posse, cum nos multa possimus qu/e ipse non
potest ?

Sed quaeritur, Quomodo oinnia posse dicatur, cum nos qucedam possi-
mus quae ipse non potest ? Non potest enim ambulare, loqui, et hujusmodi
quae a natura divinitatis sunt penitus aliena, cum horum instrumenta
nullatenus habere qucat incorporea et simplex substanlia. Quibus id re-
spondendum arbitror, quod hujusmodi actiones, ambuhatio scilicet, et lo-

cutio, ethujusmodi, a Dei potenlia alienae non sunt, sed ad ipsam perti-
nent. Licet enim hujusmodi actiones in se Deus habere non possit (non
enim potest ambulare vel loqui et liujusmodi) eas tamen in creaturis potest

operari : facit cnim ut homo aml)ulet, et loquatui", el hujusmodi. Non ergo

per istas actiones divinse potentice detrahitur aliquid, quia et hoc potest
facere Omnipotens.
308 D. ALB. MAG. ORD. VWJED.

C. De aliis ohjicilur

Sed siint alia qU(T,dam qiin3 Deus nullatenus facerc potcst, ut pcccata.

Non enim potest mcnliri, non potest pcccarc. Scd non idco omnipolcntia)
Dci in aliquo detrahitur vel dcrogatur, si peccare non posse dicitur, quia
non essct lioc potcntia), sed infirmitatis. Si enim lioc posset, omnipotens
non Non ergo impotenticC
esset. sed potcntia^ imputandunj est, quod ista

non potcst. Unde Augustinus in libro XV de Triuilate : Magna, inquit,

Dei polentia est non posse mcntiri. Sunt enim qutcdam qute in aliis rcbus
potentice deputanda sunt, in aliis vcro minimc : ct qucC in aliis laudabilia
sunt, in aliis vero reprehensibilia sunt. Non ergo ideo Deus minus potcns
est, quia pcccare non potest, cum omnipotens nullatenus possit essc qui
hoc potest.

D. Item, de aliis opponit.

Sunt etiam etalia quaedam qucie Deus non potcst, unde videtur non om-
nia posse : non enim potest mori, vel falli. Unde Augustinus in libro de
Symbolo^ : Deus omnipotcns non potcst mori, non potcst falli, non potcst
miser fieri, non ' potest vinci. Haec utique et hujusmodi absit ut possit om-
nipotens : si cnim hujusmodi passionibus atquc defectibus subjici possct,

omnipotens minimc forct. Et ideo monstratur omnipotens, quia ei hcEC

propinquare non valent : potest tamen haec in aliis operari.

* S. AuGusTiNus, Lib. I de Symbolo fidei ad catechumenos, cap. 1.

* Edit. Joau. Alleaume, nec.

 IN I SENTENT. DIST. XLII, E. 369

ligcretur ille actus comparari ad subje-

ctum hujus verbi, potest, ut cui inest ac-
tio, sicut cum dicitur, ego possum sedi-
hcare : unde cum hic intelligatur hujus-
ARTIGULUS Vlir. modi comparatio, locutio falsa est.
Ad id quod contra objicilur, dicendum Ad i.

An Deus potest ambulare, loqui, pecca- quod ambulare et loqui non dicunt qui-
re, mori, falli, niiser fieri, et vinci ? dem impotentiam, scd non exerccnlur
sine impotentia : quia instrumentis cor-
poralibus operari imperfectionis est : et

Deindc quserilur de hoc quod dicit, ibi, ideo dicit quod ratione ejus
Magister,
B, « A^on enim potest ambulare, vel lo- quod est potentioe in ipsis non removen-
qui, eic. » tur a divina potentia quia potest Deus :

Infero enini sic : facere ambulationera, et locutionem, id

1. Deuspotest omnia : ergo potest am- est, ut aliquis ambulet.
bularc et loqui. Si non sequitur : ergo Ad ALiuD responsum est in III Senten- aci i.

ambulare ct loqui dicunt impotentiam : et tiarum <, quia potcntia pravorum non
hoc falsum est, quia dicunt potentiam et est ebgcnda in eo quod pravorum sed :

dignilatem : crgo videtur, quod ista non potentia pravorum in eo quod est libera,
debent excipi. eligenda est : et hoc ostenditur, quia
2. Ilcm, Objiciturde scqucnti quod est non necessitate naturae obbgatur ad bo-
peccare. Dicit enini Pbilosopbus, quod num, sicut potentia ignis ad comburcre.
poteslas pravorum eligenda est : ergo Et quod dicit Philosophus, quod Deus
ipse potest prava agcre, quia nibil eli- potest prava agere : inteHigendum est

gendorum delicit ei : ergo videtur dice- materiaUter, id cst, potest agere quae-
re falsum. dam quie modo sunt prava, quse tamen
3. Ilcm, Ipse in capite C enumerat si ipse ageret, prava non essent.
quatuor quoe non potest Deus, scilicet Ad ALiuD dicendum, quod illorum qua- Ad 3.

mori^ falli, miser fieri, et vinci : et tuor qucedam dicunt defectum in esse,
quoeritur, Penes quid illa sumantur? quoedam in bene esse : in essc, sicut mo-
ri in bene esse, sicut
: alia : et tunc falli

SoLUTio. Dicendum, quod Deus non rcfertur ad defectum potentiee cognitivse,

potest ambubare, nec loqui ct hoc ideo, : miseria autcm ad potenliam affectus,
quia cum hoc verbum, potest, sit prohae- vinci autem ad rcsistendum alii in utro-
reticum, si conjungerctur cum infinitivo que, scilicet in intcllectu, et in affectu.
significante actum iliius potentia}, intel-

E. Quod omnipotentia Dei secundum duo consideratur.

Hic ergo diligenter considerantibus, omnipotentia ejus secundum duo

apparet, scilicet quod omnia facit quce vult, etnihil omnino patitur, secun-

1 Cf. III Scnteutiarum, Dist. IV.

2*
370 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

duin ulriiinqiie Deiis ()nnii])olcns verissiine pni^clicatur qnia nec aliqnid :

est quod ei ad patienduni corruplionem inferre valeat, nec aliquid ad fa-

cienduni impodiinenluni alferre. Manifestum est itaque Deum oinnino ni-

hil posse pali, et oiniiia facere posse, pr<cter ea sola quibus
ejus dignitas

la^derelur, ejusque excellentiae derogaretur : in quo tamen non est minus

omnipotens. Hoc enini posse non esset posse, sed non posse. Nemo ergo

Deum impolentem in alifpio dicere pra^sumat, qui omnia potest quc«

posse potentiai est : et inde vere dicitur omnipoleiis.

F. Qulbusdam auctoritatibiis tradilur, quod idco dicitur omnino omnipotens, rjuia

potest quidquid vult.

Ex quihusdam tamen auctoritatihus tradilur ideo vere dici omnipotens,

quia quidquid vult potest. Unde Augustinus in Enchiridion : Non oh aliud

veraciter vocatur omnipotens, nisi quoniam quidquid vult potest, nec vo-

creatura? vohintatis omnipotentis impcditur effectus

*.
Inntate cujuspiam
Hhro de Spiritu et littera: Non potcst Deus facere injusta, quia
Idem, in

ipseestsumma juslitia et honilas. Omnipotens vero est, non quod possit

facere, sed quia potest efficere quidquid vult, ita ut nihil valeatejus
omnia
voluntati resistere quin compleatur, aut aliquo modo impedire eamdein.
Joannes Chrysostomus Homilia quadam de Expositio7ie symboli aii:
in

OmnipotensdiciturDeus, quia posse illius non potest inveniri non posse,

dicente Propheta Omnia quxcumque voluit fecit \ Ipse est ergo omnipo-
:

tens, ut totiim quod vult possit. Unde Apostolus Ejus, inquit, voluntati
:

quis resistit' 1 Ilis auctoritatibus videtur ostendi, quod Deus ex eo tantum

dicatur omnipotens, quod omnia potest qufle vult, non quia omnia possit.

1
S. AuGUSTiNi;?, In Enchiridion, cap. 96.
2 Psal. cxiii, 3.
3 Ad Roman. ix, 19.
 IN 1 SENTENT. DIST. XLII, G, ART. 9. 371

G. Determinalio prsemissanim aiicioritatum.

Sed ad hoc potestdici, quod ALiguslinus ubi dicil, « Omnipotens

non dici-
tur, quod omnia possit, etc, » tam aniplc et
generaliter accepit omnia, ut
etiam mala includeret, qua3 Deus non potest, nec vult.
Non ergo negavit
eum posse omnia qua3 convenit ei posso. Similiter cum dicit : « Non ob
aUud veraciter dicitur omnipotens, nisi quoniam quidqiiid vult potest : » non
negat eum posse etiam ea qucT non vult, sed adversus illos qui dicebant
Deum multa velle qua) non poterat, affirmat eum posse quidquid vult, et
ex eo vere dici omnipotentem, non ob aliud, quam quia potest
quidquid
vult. Sed cave quomodo intelligas, Potest quidquidvult. An quidquid vult
se posse, an quidquid vult facere, an quidquid vult fieri. Si enim dicas
ideo omnipotentem vocari, quia potest quidquid vult
se possc : ergo et Pe-
trus similiter omnipotens dici potest, vel quilibet sanctorum beatorum,
quia potest quidquid vult se posse, et potest facere quidquid vult se facere!
Non enim vult facere nisi quod facit, nec posse nisi quod potest : sed non
potest facere quidquid vultfieri. Vult enim salvos fieri qui salvandi sunt,
verumtamen eos salvare non valet. Deus autem quidquid vult
fieri, potest
facere. Si enim vult aliquid fieri per se, potest
illud facere per se, e't per se
facit sicut coelum et terram per se fecit, quia voluit.
:
Si autem vult fieri
per creaturam, et per eam operatur: sicut per homines facit domos, et hu-
jusmodi artificialia. Et Deus quidem ex se, etper se potest: homo autem
vel Ang-elus, quantumcumque beatus est, non est potens ex se vel per se.

Divisio TEXTus.
ARTICULUS IX.

Utriim possibile simpliciter dicatur se-

« Ihc dihgcnter considcrandum est, cundum causas inferiores, vel supe-
eic. » „• o ^
.
riores .^

Hic incipit terlia pars islius dislinctio-

nis, in qua Magister
recolligit circa quae
consideralur omnipotentia divina, et ob- autem hic quKslio, a qua to-
Incidit
jicit in sequenti capitulo F in
contra- tum pnecedens dependet, Utrum possi-
num, et solvit in tertio, cap. G, et in bilc simpliciter dicatur secundum causas
hoc finitur distinctio. inferiores, vel superiores ?
 372 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

Vidclur aulcm, quod secundum infe- habet causam infcriorcm, Ilcm, Ilrec

riorcs : quia non cssct possibilis, possibile est istum

1. Possihilc sequitur quo priino i(l in justilicari. Ilcm, Dc cjbco illuminato ve-
invcnilur potcnlia ad licii lioc aulcm cst : rum est, quod modo vidct : ergo cum
niatcria crgo vidctur, quod materiam
: quilibct actus su[»positus ut nunc, infc-
ct nialcrite disposilionem scqualui* pos- rat posse ad actum antc boc nunc, ve-
sil)ililas ct inipossihilitas (icndi alicpiid rum erit quod antcquam illuminai"ctur,
vcl non liendi. possibjle fuit eum viderc. Itcm, Yirgo
2. Ilem, Nisi dicatur possibilc secun- pepcrit : crgo possibile fuit Virginem
dum causas infcriores, niliil erit impos- parere : aut o[)ortet dicere, quod omnes
sibilc : quia iion erit impossibile aimd illa3 impossibiles sunt : aut oportet di-
Deuiti omne verbinn '. cere, quod possibile dicitur sccundum
3. Item, Arisloteles in II Phtjsicorum causas superiores.
reprclicndit eos qui casum et fortunam
poncbant in ccelo, co quod in pcrpetuis SoLUTio. Meo judicio diccndum, quod
est neccssitas ordinata : ergo multo ma- possibile sempcr ponitur circa aliquid :

gis in yetcrnis : cum igitur possibile Ucri ct sccundum formam et inateriam illius

sit possibile non ficri, videtur quod pos- circa quod poiiitur, judicandum est de
sibilc non sit sccundum causas superio- ipso : non enim rcs eodcm modo in po-
res, sed infcriores. tcntia sunt : crgo possibilc de ipsis di-
4. Ilcm, Xcccssarium ct contingcns ctum, non dicetur eodcni modo : sed
accipiuntur secundum causas inferiores : possibile est in eo quod fit in compara-
quia alilcr omnia essent necessaria er- : tione ad eflicicns, quod babetipsum fa-
go vidctur, quod ctiam possibilc, cere. Qua^dam aulcm nominant possibile
0. Item, Gommcntator supcr IX p)i- malcricC cum dispositione contrariante ad
mx PhilosopJiix dicit : Nibil est in po- id quod dicitur posse (icri .•
sicut cum
tcnlia in aliquo, nisi quod uno motore dicitur, caecus potcst vidcrc, et virgo
naturali potcst cduci dc illo : ergo vidc- potcst parcrc. Unde vidctur milii, quod
lur, quod impossibilc non sil nisi sccun- tales non sunt possibiles diccndai ante
dum causas naluralcs dictum : non eriro actum quia siinul datur cis potcntia et
:

secundum causas supcriorcs. actus. Qu;cdain autcm ordinanlur secun-

Sed conlra Si autcm boc conccdatur. Contra :
dum potcntiam licndi tantum sub potcn-
1. I ad Gorintb. i, 20, super illud, tia divina, sicut mundum possibile est

Nonne shiUam /ecil Deus sapientiam licri, et Angelum possibile cst fieri, et

hujiis mwu/i ? dicit Glossa Sapicntia : onine crcatum possibilc : ct in bis non
bujus mundi im[)0ssibilc judicat, quod supponitur })ossil)ililas nisi obedientiaD

in naluris rcrum non vidct. Dcus llanc volunlati Creatoris non cum aliquo dis-

stullam fecit, possibilc declarando, quod ponente in contrarium : et ideo conce-

illa impossibile judicat : ergo possibilc duntur illoe possibiles polenlijie efficienlis

simplicitcr dicitur sccundum causas su- tanlum, licetminus proprie potentia cf-
periorcs. ficicntis dicatur possibilitas, sed magis
2. Itcm, Si possibile non diceretur nisi propric dicitur potcstas complcta, possi-
sccundum causas infcriores, tunc non bilitas autem dicitur potentia imperfccta
essct baec vera, Antcquam mundus cs- materise, et potcntia est communis ad
set, possibile fuit mundum forc, Itcm, utramquc.
Impossibilis etiam esset ista, possibilc Dicf^NDUM igitur ad prima olijecta,

est animam rationalem fieri : quia non quod rationcs illa? bene concludunt de

' Luc, 1, 37.

 IN I SENTENT. DIST. XLII, D. 373

possibiliquod habet polentiam cum dis- quod dicitur posse fieri. Unde talia po-
positione matcriae quia non sunt in po-
: sita in actunon inferunt suas potentias
tcntia ad aliquid contrarium dis|)Ositioni ante actum in tempore prieterito quia :

et formoe quam Jiabent : et si adveniat nullam ante actum potentiam illius actus
simul, confertur eis potentia et actus a liabuerunt.
potentia superiori. Ad glossam autem, dicendum quod
Ad ea autem quae objiciuntur in con- sapientia mundana judicavit talia Deo
trarium, dicendum quod in talibus non impossibilia, et in boc stulta fuit : quia
supponilur aliquid ordinatum in conlra- sibi nibil est impossibile. Quidam au-
rium ejus quod fit, cum dicitur, iste pot- tcrn aliter sentiunt dicentes, quod possi-
est justificari, et crelum et Angelus pot- bile et necessarium variatur secundum
est lieri, vel anima rationalis, licet dc scicnlias undc dicunt possibile in na-
:

anima alia ratio sit quam de aliis. Cum tura dici secundum causas inferiores, in
autem dicitur, ca^cus potest videre, et tlieologia autem secundum causas supe-
virgo potest parere : videtur mibi, quod riores. Sed boc non videtur quia quod :

falsse sunt, quia virtute nominis circa possibiie est simpliciter, ubique possibile
quod ponitur potentia, significatur dis- est, et idem est de necessario et impossi-
positio et necessitas ad contrarium ejus bili.

H.. Oppositio.

Sed forte dices, Nec Dei Filius potest a se, nec Spiritus sanctus, sed
solus Pater. Ille eniin potest a se, qui est a se : Filius autem, quia non est
a se, sed a Patre, non potest a se, sed a Patre : et Spiritus sanctus ab
utroque. Ad quod dicimus, quia licet Filius non possit a se, nec operetur a
se, potest tamen et operatur per se : sic et Spiritus sanctus. Unde Ililarius
in libro IX de Trinitate: Naturoe, inquit, cui contradicis, hreretice, ha3C
unitas est, ut ita per se agat Filius, ne a se agat : et ita non a se agit, ut
per se ag-at. Per sb autem dicitur agere et potens esse, quia naturalem ha-
bet potontiam eamdem quam et Pater, qua potens est et operatur : sed
quia illam habi^t a Patre, non a se, ideo a Patre, non a se dicitur posse et
agere. Ilomo autem vel Angelus gratuitam habet potentiam, qua potens
est. Ideo ergo vere ac proprie Deus Trinitas omnipotens dicitur, quia per
se, id est, naturali potenlia potest quidquid vult fieri, et quidquid vult se
posse. Nihil eniui vult fieri quod non possit facere per se, vel per creatu-
ras : et nihil vult se posse, quod non possit : et omne quod vult fieri, vult
se posse : sed non omne quod vult se posse, vult fieri : si enim vellet, fie-
ret : quia voluntati ejus nihil resistere possit.
 374 1). ALB. MAG. OUD. PrLEI).

potxintia communis sit tribus pcrsonis,

qua potentia radicatur
sicut esscntia in ?

Videtur autcm quod sic quia :

1. Omnia cssenlialia comnmnia sunt :

ARTICULUS X. ergo et potcntia.

2. Jlcm, Si non csset una potentia
An omnlpotcnlia possit convenire a/ii.s trium, aliquid de esscntialibus haberet
a Dco ? ct, Ansit communis tribuspcr- unus qu(jd non haberet alius, quod tol-
sonis ? cl, An potcst corwcnirc bca- leret ffiqualitalem ab eis,
tis ? Sku contra primum objicitur sic :
g^j ^^

Pcrfectio beatitudinis consislit in per-

fecto posse, et perfecto scire, et perfecta
l)eiii(l(! qua-rilur de lioc quod dicil in bonitate, quia ad omnia bona redu-
illa

ullinio capilulo, ibi, « Scd forte diccs, cuntur perfeclum autem posse non cst
:

Ncc JJei Filius, etc. » nisi omnipotentia ergo videlur, quod

:

Ex hoc onim vidclur, quod alii ])ossit onmibus beatis omnipotentia communi-
convenirc qunni l)eo oninia posse, licet cetur.
polcnliani illani lial)eat ab alio. Iti;im contra secundum : quia Patfr
Sed contra : potcst generare Filium : Filius autem
1. Si aliquod proprium scquitur ali- non potest : ergo non quidquid potest
quam substantiam rationc alicujus prin- Pater, potest et Filius, ut videtur.
cipii quod cst in subslanlia illa, si illud
principium est incommunicabile, (srit SoLUTio. Dicendum, quod potcnlla S..lu
Aa 1
proprium incommunicabile sed omni- : communicabilis est : omnipotenlia au-
polcnlia sequitur divinam subslanliam tcm nuUo modo, sicut pro])ant du;c pii-
ratione perfectionis essentia} in liac by- niff rationcs.

poslasi, ut supra habituni est : ergo nisi An quod objicitur in conlraiium, A d

iD

illa perfectio sit communicabilis, omni- dicendum quod cst perfcctio in summo,
potentia erit incomnmnicabilis : sed illa et hcec non competit nisi soli J)co et :

est incommunicabilis : ergo et omnipo- est perfectio secundum modum possibi-

tcntia. lem creaturas glorificatiB, et hac perfe-
2. Itcm, Si omnia possei, tunc etiam ctio est quae beatificat beatos.
possct creare, quod falsum est, quia
creare est actus potentise infinitsB, cum Ad id quod ulterius quffritur, dicen- Ad q
ens et nihil nuUam habeant proporlio- dum quod una est potentia trium, et
nem finitam, et quidquid 'creatur, ex similiter omnipotentia.
nihilo educatur. Ad id autem quod in contrarium ob-
jicitur, supra est disputatum et respon-

Quaestiunc.
Item qu-Erituu ulterius, Utrum onini- sum

1 Vidc, I Sentonliam, Dist. VI. Tom. XXV.

 IN I SENTENT. DIST. XLIII, A, B. 375

DISTINGTIO XLIIL

De poleiiUa I>ci in eoiiipai-alsoiie ad quaiiUlatem osteiidens ejus

:

iiniiieiisitatein, sive quantuni Deus possit.

A. Opinio quorumdam dicentium Deum nihil posse nisi quod facit.

Quidam tamen de suo sensu gloriantes, Dei potentiam sub mensura

coarctare conati sunt. Cum enim dicunt, Ilucusque potest Deus, et non
amplius, quid hoc est aliud quam ejus potentiam qutC infinita est, conclu-
dere et restringere ad mensuram? Aiunt enim, Non potest Deus aliud fa-
cere quarn facit, nec melius facere id quod facit, nec aliquid pra^termittcre
de his quae facit. Istamque primam suam opinionem verisimilibus argu-
mentis, causisque commentitiis, necnon et sacrarum auctoritatum testi-

moniis munire conantur dicentes : Non potest Deus facere, nisi quod bo-
num et justum est fieri : non est autem justum et bonum fieri ab eo, nisi

quod facit. Si enim aliudjustum est et bonum eum facere quam facit, non
ergo facil omne quod justum est et bonum eum facere sed quis audeat
:

hoc dicere ?

B. Secunda ratio.

Addunt etiam, Non potest facere nisi quod justitia ejus exigit: sed non
exigit ejus justitia, ut faciat nisi quod facit : non ergo potest facere nisi

quod facit. Eademque justitia exigit, ut id non faciat quod non facit : non
autem potest facere contra justitiam suam : non ergo potest aliquid eorum
facere quse dimittit.
376 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

C. Jics/)0)islu ad i^rius diclum.

llis aiilem rcsponflcmus, dupliccm vcrborum inlclligenliam apcrientes,

ct ab cis involula cvolvcntcs sic : Non potcst Deus faccrc nisi quod bo-
nuni cst ct justum, id cst, non potcst facerc nisi illud quod si faccrct, bo-
num et juslnm cssct, vcruni est : sed multa polcst facerc qu<L' non bona
sunt nec jusla, quia ncc sunt, ncc crunl, nec bene liunt, ncc fient, quia
numquam fient.

Item, quod sccundo opposilum fuit : Non potest facere nisi quod justilia

sua exigit : ct, Non potest id faccrc quod justitia sua cxigit ut non fiat. Di-
cimus, (juia cxactionis verbum de I)eo congruc non dicitur, ncc proprie
accipiUir: et in illis locutionibus duptex cst sensus. Si cnim intelligas,
non polcst facerc nisi quod sua justilia exigit, id est, nisi (juod voluntas

sua justa vult, falsum dicis. Justilia enim ipsius Dci «cquissima v(jluntas
accipitur: qualitcr accipit Auguslinus illa vcrba Domini in Genesi loquen-
tis ad Lot, Non possum quidquam facere donec illo introcas', cxponens :

Non possc. inquil, se di.xit, quod sinc dubio potcrat per potentiam, scd non
potcrat per juslitiam : quasi potcrat quidcm, sed non volebat, et illavo-
luntas justa erat. Si vero pcr haBC vcrba intelligis eum non posse faccrc,
nisi illud quod si ficrel, justitiae cjus convcniret, verum dicis. Similitcr

distingue illud : Non potcst facere quod sua justilia cxigitutnon faciat, id

est, non potest facere id quod ipsc qui summa justilia, non vult facere,
cst

falsum est. Si autem his verbis intelligas cum non posse faccre id quod

justiticC cjus convcnire non potest, verum dicis.

rit inQnitalem polentiae divinae, divi(]i-

tur secundum ea qute objiciunt qui in-

Divisio ET EXPOsiTio TEXTUS. finitalem potentioB diviuae improbare ni-
tunlur. Sunt autem tria, ut dicitur in
Littera, scilicet rationes verisimiles,
« Quidam de suo sensu gloriantes, per quas objiciunt primo. Secundo, po-
etc. » nunlur causue commentitiae, per quas
Ilaec distinclio in qua Magister inqui- objiciunt, ibi, 1), ^ 3: c< Addunt quo-

Vulgata habet, Genes. xix, 22 Feslina et

'
: nec ingrediaris illuc,

salvare ibi, quia non potero facere quidquam do-

 m I SENTENT. DTST. XLIII, C, ART. 1. 377

que illi dicentes, Nihil facit Deiis quod ponit in codem aut to secundo et tertio,

dimiltlt, nisi optima et rationabilicau- capitulo C, § 2. Et hai)ct duos ramos,

sa, ctc. » Teilio, objiciunt per au- quorum primus est hic Non potest Deus :

ctoritates perverse inteliectas, ibi, E, facere, nisi quod decet et non dccet :

« His autcm illi scrutatores qui, etc. » faccre, nisi quod facit, quia aliter omit-

Sunt autem in prima partc tria capi- teret ergo non potest facere nisi quod :

tula in quorum primo et secundo, sci-

: facit. Alius ramus est Aut debet dimit- :

licet A et B, inducit ^lagister duas tcrc quod dimittit ne faciat, aut non. Si
rationes verisimiles, quarum piima est sic sed nihil facere potest quod non de- :

haec Non polost Deus facere nisi quod bet ergo niliil potest facere quod non
: :

justum et bonum est fieri quidquid' facit. Si non ergo de debito aliquid
: :

autem justum ct bonum est fieri, iilud dimittit, quod falsum cst. Et applicat
totum facit, quia aliter argueretur omis- Magister eamdem solutioncm qua3 prius
sionis crgo quidquid potest facere,
: cst posita et addit, quod hoc verbum, :

facit ergo non potest plus facere quam

: debet, malc sonat de Deo quia non :

facit. Secunda est ha^c Non potest Dcus obligatur nisi forte ex promisso. Dicitur
:

facere nisi quod justitia exigit : justitia autem iste error fuissc Magistri Petri
autem non exigit facere, nisi quod facit :
Aboelardi.
ergo non potest facere nisi quod facit. Item, Notandum quod ista objecta
In tertio autem capitulo C^ solvit quidam aliter solvunt per cequivocatio-
Magister istas duas rationes : et intentio nem potentioe, quod cum di-
dicentes,
suse solutionis consistit in distinctione citur : Non potest Deus facere nisi quod
hujus propositionis, non potest Deus fa- facit, si intclligatur de potentia conjun-
cere, nisi quod justum et bonum est cta actui, vera est locutio : si aulcm
fieri. In hac enim locutione ponitur hoc de potentia absoluta, falsa est. Scd
verbum, potest, quod habet vim am- hccc solutio non dissolvit : quia objectio
pliandi, et ponitur circa Deum ut po- procedit de potentia simpliciter.
tentem : hoc quod dico,yz^.9^i^m et bo-
et Per hoc ergo patet dissolutio et sen-
num est fieri, cadit sub hoc verbo, pot- tentia primse partis.
cst, sicut materia in qua terminatur actus
illius polentise quam copulat verbum
est : ergo duplex est locutio, scilicet

quod potest quod prius cadat sub

intelligi,

verbo habente vim ampliandi antequam ARTICULUS I.

restringatur a verbo est, ad. prsesens ju-

stum et bonum non copu-
: et tunc ly est An potentia Dei sit infinita ?

labit praesens tempus, sed tempus confu-

sum, respondens polentise : et tunc vera
est sub scnsu quem ponit Magister, non Incidunt autem hic tria dubia, quo-
potest Deus, etc, id est, non potest rum primum est, An potentia Dei sit

facere nisi quod bonum et justuni infinita, sicut videtur supponere in Lit-
esset, si fieret. Si autem e contra justum tera ?
et bonum intelligatur restringi prius a Secundum est, Utrum potest finiri

verbo, est, ad prsesens honum et ju- ad actum, vel non ?

5/z^m ; tunc falsa estlocutio : quia tunc Tertium est de hoc quod dicit in Zi7-
sequeretur, quod niliil posset facere tera, Utrum extendat se ad alia, quam
Deus, nisi quod modo justum et bonum bonum et justum sit fieri in opere ? hoc
est fieri, est quserere, Utrum aliqua faciat, quoe
Eadem penitus solutio est in argumen- nec bonum nec justum est fieri?
 378 D. ALH. MAG. ORD. PR.ED.

A(l pruMiM proceditur sic : aut cst fiuis, aul a liue : constat autcm,
1. Diiil llilaiius : « Quod iuipossibilc quod Deus non habet perfectionem po-
osl iutclli^aTc houiiui, Deo possibile esl:» tentiae ab alio linc : crgo ipse esl pcrfc-
sed iiu[)ossibile esl iutelligere iufiuitum : ctus, quia finis cssenlialiler est secun-
ci'Lro secuuduui polculiiiui i|)S(' esl iu- dinn [)()tentiam : fiuis autem uullus iu-
finilus. iinitus est, quia nibil liniret si infiuitus
2. Ileui, Ililarius : (( Pai-uni est ut ess(;t : crgo probalum cst, quod inlini-

Deus possit facerc (|U()d vult, (|uiu eliani tum est imperfectissiumm : ergo non
possit facere quod dieit : j)erfcct;c euini competit Deo, ncc secundum essentiam,
polestatis est id nafurani posse facieulis, ncc sccuudum potentiam.
(|Uod siyuilicare potest seriuo dicentis. » 2. Item, luveuimus in uaturis iuliui-
3. lleni, Basilius : « Plus potcst Deus tum linibile, ct boc est imperfectum
faccre, quam tu possis cogitare. » peifcctibilc : cx illa parte enim qua cst
•t. Item, Super illud Psalmi cxvni, 81 finibilc, est pcrfcctibile : cl cx illa parte
ct 1 1 i : El in verhian tmim superspcra- qua est infinitum, cst impcrfectum ut
vi : dicit (llossa : Potentia Dei est supcr materia j)rima : ergo si aliquid est infi-
omue quod potest liomo iulelligere. nitum nullo modo finibile, illud erit im-
."). Item, Damasccnus dicit, « quod infi- perfectius imperfcctissimo : si igitur Dcus
nilum est, quod ncc loco, ncc tcmpore, in csscntia vel iu potentia cst infinitum
nec inlellcctu circumscribitur » : potentia nullo modo finibile, ipsc erit imj)erfe-
autcm Dei nullo istorum cii'cumscril)i- ctior omnibus.
tur : ergo cst iniiuita. 3. Jtem, Infinitum cst passio continui
(). llem, Polculia Dei respondct csscn- V( 1 discreti : Deo autem nec contiuuum
ti.'c : cssenlia aulem iufinita cst : quia ncc discrclum cst : crgo, etc,
non linitur ad aliquid, co quod nec 4. Item, Conditio potentiae materialis
liabeat priucipium, ncc fincm : ergo ct est : ergo non compeiit Deo, vcl poten-
polcntia. iiae ipsius.
7. llem, Omnis virtus (ut dicitur in o. Ilem, Nobilius est semper Deo at-
libro Causariini) quanto magis cst uui- tribuendum : linis autcm nobilior est :

ta, taulo magis est iulinita : sua autcm crgo mclius cst ut sua potentia dicatur
niaxime csi unita : crgo, etc. finis, quam ui dicatur iufinita.
8. Item, Etiam Pbilosophi dicunt, quod
motor cadi cst iufinitie virtutis, quia SoLUTio. Dicendum, quod infinitum soiuti
movet motu infinito et tempore infinito :
multiplicitcr diciiur. Dicilur enim nega-
ergo videtur, quod multo magis Deus non finiium ei sic dixi-
iive, ui dicaiur :

erit potentiLB iulinitoe. mus supra, quod si vis fiai in verbo,

1). Item, Si cst linilic potenllae, finitur Dcus cst infinitum, id esi, non finitum :

ad aliquid : istud ergo finitum est : ergo et puncium esi inlinitum, et forma, ei
potcst cogitari eo majus : ergo Deus non locus, et omne illud quod esi finis, et
est raajus quam cogitari possit, quod nullo modo finitur tamen aliter Deus :

improbatum cst ab Anselmo crgo vide- : quam alia quoniam Deus non finiiur
:

lur, quod Deus sit infinitoe potenliae. iri[)liciter, scilicei intellectu diffiniente,
Sed contra : cujus cst diffinirc, eo quod circumspicit
Sed conlra.
1. Niliil onmi modo infiuitum est per- totam rem per terminos essentiae rei :

fectum, ut dicit Pbilosopbus : sed omni et sic solus Deus finit se, quia suum
• modo est inlinitai potentiae : crgo nullo intcllectum niliil sui latei : ct sic com-
modo est potentiae perfectae. Si forte di- prebendii se Dcus,quia aliier suus in-
ccrcs,quod dictum Pbilosopbi non esset iellectus essct minor quam unde ipse :

verum, probatur sic Omnis pcrfectio : sibi non csi infinilus. Hoc modo autem
 IN I SENTENT. DIST. XLIII, C, ART. 2. 379

non linitur ab aliquo alio inlc41ectu, nec finiri, qua estinfmitum

habitum autem :

loco, (juantunicumque sit in expansio sive est potenliam Dei cssc infinitam ad ac-
rc, sive intellcctu, etiamsi ponantur multi tus ergo ad actus liniri non potest.
:

mundi quotcumquo, non finitur illis 2. Item, Magister Tlugo de sancto Yi-
Deus, sed magis linit et continet, ut su- clore dicit : « Sicut aeternitatem Dei non
pra dictum est. Nec tempore llnitur : sequat tempus, nec immensitatcni locus :

quia nunc suae ceternitatis durando ex- sic nec sapientiam sensus, nec bonita-
cellil tempus ante et post. Sed alio modo tem virtus, nec omnipotentiam opus. »
dicitur iulinitum secundum diftinitionem Ergo non est finibilis ad opus aliquod.
Philosoplii in \\\ Physiconim^ quod in- 3. Item, Nos videmus quod infini-
linitum est cujus partes accipienti sem- tum secundum quod est in continuo
per est aliquid extra accipere : et hoc numquam finitur, eo quod suus actus
potest dici dupliciter, scilicct secundum semper est permixtus potentia? ad actuni
potentiam passivam, et sic cst in conti- ulteriorem ejusdem rationis, ut dicit Phi-
nuo etdiscreto : et secundum potentiam losophus : ergo nec omnipotcntia fmie-
activam, et sic est in sola potentia Dei : tur, eo quod semper quolibet eflectu ac-
ita quoniam sicut mfinitum in
ut dicatur, cepto ratio potentiae agentis ulterius ad-
continuo consideratur sccundum divisio- liuc relinquitur.
ncm quae non stat ad partes intra con- i. Item, Si finibilis est, finiatur in in-
tinuum, ita infinitum in potentia activa stanti : crgo post illud non est potens :

est, non slare potentiam in aliquo cfTe- sed potentius essct quod facere possct
ctu supposito secundum magnitudinem et hoc et amplius : ergo Deus non est
et secundum multitudinem. potentior quam cogitari posset, quod fal-
ohjest. DiciiXDUM ergo ad primum, quod obje- sum est.
t aiias.
ctio illa non procedit nisi de infinito se- Sed contra :
5^^ comra.
cundum potentiam passivam, et non ac- l.Polentia Dei ultra sapientiamDci se
tivam quia activa potentia non accipit
: non extendit : ergo tanla est potentia,
aiiquam perfectionem ab actu, sed potius quanta est sapienlia : sapientia autem est
per actum perfectionem aliis. Nec
dat ars plena ralionum omnium viventium :

tamen dicimus Deum esse infinitum, ita rationes autemillae sunt eorum quaesunt,
quod non sit finis sed potius finitio-
: et fuerunt, et futura sunt : crgo sunt fi-

ne qua linis dicitur finitus, finitissimus nitte : ergo et potentia finita, ut videtur.
omnium Deus et potentia sua, et quid- 2. Item, Hugo de sancto Yictore di-
quid ipse est : et cadem solutio cst ad cit, quod potentia est exsequens, et sa-
alia. pientia disponens non autem disponit
/ :

infmita : ergo nec potentia incxsequend

est ad infinita : ergo stat.

3. Item, Quidquid potest Deus facere,

illudpotestfieri : et detur ista : Quaecum-
ARTIGULUS II. que autem possunt fieri, possunt poni
esse, et non erit inconveniens quia fal- :

A)! potentia Dei possit finin ad actus so et non impossibili posito, quod acci-
vel 710)1 ? dit, est falsum et non impossibile sit :

igitur, quod sint actu ergo non pos- :

sunt tunc fieri plura ergo nec Deus pot- :

Secundo quaeritur, Utrum potentia est faccreplura ; ergo stat potentia ipsius.
Dei fmiri possit ad actus, vel non ? 4. Item, Omnc creabile potest poni
Videtur autem, quod non quia : crealum ; ergo tunc non erit aliquid plus
1. Nihil infinitum ex parte iila potest creubile : ergo nec Deus potest tunc ali-
 380 D. ALli. MAG. OKI). VWMD.
i\u'\d plus creare : ergo slal)il poleiilia
ipsius.

Soiutio
SoLUTio. \(1 lioc quidain dicunt, quod
polcnlia hal)el dupliceni acluni, scilicet AimcuLrs III.

qui ost facere, el qui est factum esse : {)0-

An Dciis aliqiia fecerit vel possit c/use
lentia igitur quie esl inlinila, quocumque
ncc humini ncc justum est ficri ? ct,
niodo dicatur inliuita, potcst poni in
actum qui est faccre, sed non ])otest
An potcst faccre injustwn vcl prsetcr

poni aclum qui cst factum esse quia

in
vel cuntra justitiam ? ct, Utrum pot-
:

est damnare Petrum, et salvare Ju-

inlinitum nunKjuam est in esse, nec in
dani ?
factum esse. Sed mclius et artificiosius
potest dici, quod esl qujjedani potentia
ad actum qui est simpliciter actus et :

est quoedam polentia ad actum semper

Tertio quaritur, Utrum aliqua faciat

potentiae permixtum ad actum eumdcm vel possit facere, qua; nec bonum nec
in specie vel in numero. l^otentia igitur justum ost fieri '
?

quai est ad actuui simpliciter, illa potest Videtur, quod sic : quia

poni in actu illo, ita quod nihil romanet 1. Super illud Ezechiel. xx, 39: Quod
de potentia ad actum illum, vel similcm si.,.. nomcn sanctuni meum pollucritis,
illi in specie : sicut combustihile in com- etc, dicit Glossa Quod facere cogitavit
:

l)ustum esse, quia combustum non pot- per justitiam, non fecit per clementiam :

est esse amplius combustura vel com- ergo videtur, quod aliquid fecil quod non
buri. Potentia autem quae est ad actum erat justum fieri.

qui sempor est permixtus [)otentioe ad 2. Item, Jerem. ii, 2 : Rccordatus sum
actum similem in specie, est potentia tui, miserans adolcscentiam tuam, etc,
qusB est ad actum infinilum, sive passive dicit Deus misericors paratus est
Glossa:
dicta sit potenlia, sive active. Unde con- salvare pcr misericordiam, quos non pot-

tinuum numquam ponotur tantum divi- est per justitiam ergo videtur, quod :

sum, quin adhuc sit divisibile secundum multa facit quae non sunt justa.
eamdem rationem divisionis qua divisum SeD CONTRA ; .
ged con<

est ergo Deus numquam potest poni tot

:
1. II ad Timoth. ii, 13, superillud : Ne-
egisse vel fecisse, quin adhuc habeat po- garc seipsum non potcst: dicit Augusti-
tcntiam operandi, sicut prius. nus : « Cum justus sit, negare suam ju-
CoxcEDENDO crgo rationes primo indu- stitiam non potest, sic enim seipsum ne-
ctas, garet. »

Adoiject. Dicendum ad primum quod objectum 2. Item, Idem est justitia in Deo quod
Ad 1,
potentia ergo si nihil potest facere nisi
est in contrarium, quod potentia exse- :

quens est illa quae se commetitur arti fa- de poteniia, nihil poterit facere nisi de
justitia.
ciendorum, sed non potentia absoluta :

et hoc supra explanatum est. 3. Item, Nihil potest facere nisi juste :

Ad ALiLD est eadcm solutio. hffic conceditur a magislro in Littera

Ad 2.

Ad duo sequentia dicendum, quod crea- ergo idem est juste facere, et posse fa-
.
Ad, „
3 ct 4. ^ *
_ .

bile infinitum est potentia agentis, sicut cere : crgo nihil potcst facere, nisi de
et creans : et ideo patet, quod non potest justitia, ut videtur.

poni in actu aliquo, nisi adhuc remaneat 4. Item, Detur quod aliquid faciat

potentia. praeter justitiam : ergo factum illud non

» Cf. I P. Summae theol. B. Alberli, Q. '1. membr. 2.

 IN I SENTENT. DIST. XLIU, C, ART. 3. 381

erit justum : sed qui facit quod non est sit in supposito justitia et omnipotentia,

justum, injustus est : ergo videtur, quod tameu dillerunt per connotata : et ideo
essct injustus, quod absit. aliquid convenit uni, quod non convenit
alii.

t.i. Item QU.-ERiTUR, Si conccdilur quod Ad aliud dicendum, quod secundum ^j^^bject. 3

quod non est justum lieri,

potcst facere prcedicta patet, quarc a Magistro conce-
utruni concedendum sit, quod potest ditur, quod Deus niiiil potest facere nisi
facere injustum, vel prseter vel contra juste : et similiter conclusio illa, ergo
justitiam ? niliil potest facere nisi do justitia, quse
est duplex eadem duplicitate.
t. 2. Ulterius qucerunt quidam curiosi, Ad aliud dicendum, quod si detur ali- Adobject 4.

Utrum potest damnare Pelrum, et sal- quid facere Deus quod modo non est ju-

vare Judam ? stum, quia non non sequi-

est, nec erit,

Videtur quod sic quia orationibus : tur propter hoc quod illud non sit ju-
beati Gregorii Trajanus revocatus est ad stum quia eo ipso justum est, quod ipse
:

vitam : constat autem damnatum fuisse facit unde istae dusesuntincompossiijiles,

:

Trajanum, cum fuerit paganus : et si Deum facere quod non facit, et illud non
postea vixit, potuit agere poenitentiam, et essejustum tamen utraque earum possi-
:

ita salvari : ergo damnatum potest sal- bilis est per se sumpta et hoc id(,'o est, :

vare : ergo eadem ratione et glorificatum quia in una per inteliectum clauditur op-
damnare. positum alterius : in liac enim, Deumfa-
cere quodnon facit, clauditur Deum non
itio. SoLUTio. Dicendum, quod Deus potest nisi juste facere posse, et eo ipso justum
facere quod non est justum (ieri, si ly esse quod ipse facit.
qiiod non est juslum fieri, cadat sub
ampliationc potentice imporlatae per ly Ad aliud dicendum, quod injiiste vel Adqnaest.i.

polcst, ut supra distinximus. praeter justitiam Deus nihil facere pot-

Ad I. Ad PRiMUM ergo dicendum, quod ju- est : quia hoc ponit indecentiam et con-
slitia dicitur multis modis, ut alibi di- trarietatem Jionesti : et hoc nou cadit in
ctum est : sed in Glossailla AxcAinv justi- Deum. Negatio autein sola, cum dicitur,

tia redditio debiti pro meritis : tamen quod non est justum, non ponit aliquid,

alio modo dicitur justitia de essentia bo- sed tollit id quod in praesenti justum est,

nitatis divinse, et sic clementia non est et relinquit ex consequenti polentiam ad

sine justitia : undc non sequitur, si in hoc quod justum si liat a Deo, eadem
sit

hocopere non salvatur justitia secundum ratione qua justum est quod modo facit.
rationem dictam, quod nullo modo sal-
vetur in eo. Ad quod quaeritur, Utrum potest Adquffist.2.
id

Ad 2. Ad aliud dicendum eodem modo, damnare Petrum, et salvare Judam ?

quod loquitur de justitia debiti pro me- Dicendum quod potest quidem de po-
ritis Ninivitarum, et non de justitia ab- tentia absoluta, sed non de potentia re-
solutc quocumque modo dicta. lata ad ordinem sapientije.
ichject. 1. Ad
quod id in contrarium objicitur, di- Ad id quod objicitur de Trajano dicen-
cendum quod ibi ^iqWwt justitia aequitas dum, quod hoc ex dispensatione factuin
divinai voluntatis, quam numquam de- est ad manifestandam gloriam Dei qui :

serit vel negat Deus. enim finaliter damnatus est, nullo modo
object.2.
Ad ALiuD diceudum, quod licet idem potest revocari ad statum salvandorum.
 382 D. ALB. MAG. ORI). PRyED.

1). Tcrlia illorum ratio.

Addiinl qiioqiie ct alia dicentes, Non potest Deiis faccre nisi quod debct:
non aiitcin debet facere nisi quod facit. Si cnim dcbct alia faccrc, non crgo
facit omne quod debct : si vero facit omnc quod debet, nec potest facere

nisi quod debet : non crgo potesl faccrc nisi quod facit.

Itcm, Aut debet dimittcre quod dimiltit ne faciat, aut non dcbet. Si non
debet, non rectc dimittit. Si vero dcbet dimitlcrc : crgo non dcbct faccre.
Si autcm non dcbct, ncc dccct, non oportct cum faccre : ct si non decet
nec oporlet euin facerc, ergo non potest facere : non ergo potest facere,

nisi quod facit: nec potest illud dimittcre quod facit', quia debet illud fa-
cerc : ct auod debet facerc, non potcst illud dimitterc. Scd ut inihi vidctur,

hoc vcrbum, dehet, vcnenum habct. Multipliccm enim et involutam conti-

net intelligentiam, ncc Deo proprie competit, qui non cst dcljitor nobis

nisi forte cx promisso : nos vcro ei debitores sumus ex commisso. Ut au-

tem venenum evacuctur, distingue verbi sensum Non potcst Deus facere
:

nisi quod debet, id est, nisi quod vult, falsuni est. Sic enim polest ipse dici

deberc aliquid, quia vult illud. Si autem dicatur, noii potcst nisi quod dc-
bet, id cst, non potest nisi illud, quod si faceret, ei bcnc convcniret, ve-
rum est.

Addunt quoque illi diccntcs, Nihil facit aut dimittit, nisi optima ct ra-

tionabili causa, licct nobis occulta sit : secundum quam oportet cum fa-

cere ac dimittere quff" facit vcl dimittit. Ratio enim penes eum est, qua
illa facit ct illa dimitlit: qua3 ratio a?tcrna est, et scmper mancns, praeter
quam non potcst aliquid facere vel dimittcrc. Illaergo manente, non potest
quod facit dimittcrc, nec quod dimittit faccre : et ita non potest facere
nisi quod facit. Et ad hoc respondcmus, ambiguitatem hjcutionis detcrmi-
nantes. Cum enim dicitur, ratio vel causa optima penes Deum est, qua
facit cuncta quae facit, et dimittit ea qure dimittit, verum quidem est : quia
in eo voluntas est aequissima et rectissima, qua- facit et dimitlit quae vult,
contra quam facere non polest, nec pra3ter eam facerc potest. Nec ulique

'
In edit. J. Alleaume additur, //laVt faciat.
^ Edil. J. AUeaume, qux.
 Ii\ I SENTENT. DIST. XLIII, D. 383

contra cam faceret, nec prseter eam, si ea qua3 facit dimitteret, vel quae
dimittit faceret : sed eadem manente ralione et causa, alia potuit facere, et

isla dimittere. Licet ergo ratio sit penes eum, qua alia facit et alia dimittit,

potest tamen secundum camdem rationem et dimittere quse facit, ct facere

qucC dimittit.
Ipsi etiam addunt eum facerc qua3 facit, et non alia et non
: Ratio cst :

potest facere nisi quod ratio est eum faccrc, ct ita non polest facere nisi
quod facit. Itcm, ratio est cum dimitlcrc qu;e dimittit, et non potcst non
dimittcrc quod ratio est euin dimittcrc ct itii Non potcst non dimittere :

quod dimiltit. Et ad hoc dicimus locutiones ambiguas esse, et ideo

determinandas. Si enim cum dicitur, Non polest facere nisi quod ra-

tio est eum faccre, intclligas eum non posse facerc nisi ea qua rationabilia
sunt, et ea qua3 si fiercnt, rationabilia essent, vcrus est sensus. Si autem
intclligas eum non posse facere alia rational)ilia et bona, nisi ea qua3 vult
et facit, falsus est intellectus.

Itcm, aliud adjungunt dicentes : Si potcst Deus aliud facere quam facit,

potcst ergo facere quod non pra^scivit : et si potest facere quod non pra3-
scivit, potest sine omne quod faclurum se prae-
pra3scicntia operari : quia
scivit facit, nec facit aliquid quod non prccscivit. Quod si prteter scicn-

tiam' ejus aliquid fieri impossibile est, omne crgo quod pra3scitum cst,
fieri necesse est ergo aliud fieri quam fit, nulla ratione possibile est
:

ergo non potest a Dco ficri nisi quod fit. Ha3c autem qua3slio de pra3scien-
tia, facile determinari potest per ea qua3 supcrius dicta sunt, cuui de pnc-
scientia egeretur.

quid facere, nisi causa rationahilis illud

opus praecesserit : quia sicut dicilur,
Job, V, (> : Nihil in terra sine causa fit

Expositio Textus. et Plato in Timsco : « Nihil fit, cujus

ortum legitima causa non praecesserit. »
Causa autem rationahilis non est nisi
« Addiint qiioqiie illi dicenteSj etc-. » eorum qua^ fiunt quia si aliorum esset,
:

Hic incipit secunda pars, in qua ponit esset Deus negligens, eo quod non face-
causas commentitias illorum et dicun- : ret ea quae ratio exigit esse facienda :

tur causoe commenlitise, quia ex mente ergo niliil potest facere nisi quod facit.

ficliB non vcrce.

sunt, et Et ista propositio : Nihil potest Dcus fa-
Sunt autem tres, quarum qucelibet cere, cujus rationabilis causa vel ratio
cuni solutione sua ponitur in uno capi- non prcTecesserit, distinguenda esl, ut
tulo per ordinem. Prima causa quam prius in prioribus rationibus est dictum.
ponunt, est haec : Non potest Deus ali- Secunda ratio sumpta a causa com-

Edit. J. Alleauiae, pr$scientiam. 2 Vide § 3 istius cap. D.

38i D. ALR. MAG. ORD. PR^D.
monlilia cst haec Non potest Dous facere
: Terlia ratio sumpla a causa commen-
nisi quod ratio ost cum facere ratio au- : titia, cst in tertio capilulo D, § 5. Et
tom ost. ut Ii;cc liant qme fiunt, ot non liaec est : i\on potest Deus facerc nisi
alia : ori^o non polosl facore nisi ea qu;i' quod pnescit se fiiclurum : non auteni
liunt ol noii alia. VA prima itcrum dis- prtescit se faclurum quod facit ergo
nisi :

lin^^-uonda cst ut prius : et lunec ratio est non potost facore nisi quod facit. Et ite-
in secundo capitulo sequonti '. rum prima dislinguonda est ut prius.

E. Aucloritatibiis uluntur in asserlioncm sua opinionis.

Ilis autem illi scrutatores qui defecerunt scrutantes scrutinia, Sancto-

ruui annectunt teslinionia. Dicit enini Auguslinus in libro de Si/mbolo :

IIoc solum non potest Deus quod non vult : per quod vidctur non ])osse
facere aliquid nisi quod vult : sed non vult nisi quod facit : et ita videtur
non posse nisi quod facit. lllud autem ila intelligendum esl, Id solum non
potest Deus quod non vult, scilicet se posse^ Idem, in liJDro VII Confessio-

num, ad Deum loquens ait: Nec cogeris invitus ad aliquid, quia voluntas

tua non esl major quam potentia : esset autem major, si teipso tuipse ma-
jor esses. Ex hoc videiur, quod Deus non possit plura quam vult, sicut
non vull plura quam potest. Sicut enim voluntas non est major potentia,
ita nec potentia major est voluntate. Ideoque sicut plura non vult quam
polest, ita eum non plura posse quam velle dicunt. Sed ad hoc dicimus,
quia nec voluntas potenlia, nec potentia voluntate major est, quia una et
cadem res est potentia et voluntas, scilicet ipse Deus : quia^ esset major
seipso, si voluntas major esset potentia, vel potenlia voluntate. Nec hac
aucloritale negatur Deum plura posse quam velle, quia plura sunt sub-
jecla ejus potenticT quam voluntati. Fateamur itaque Deum plura posse
facere qucP non vult, et posse dimittere qucP facit. Quod ut certius firmius-

que teneatur, Scriptura? testimoniis asseramus Deum plura posse facere

quam facit. Veritas ipsa secundum MatthcCum ail Anputas quia non pos- :

sum rofjare Patretn meum, et exhibebit milii modo plus quam duodecim
lefjiones Anfjelorum .^*Ex quibus verbis patenter innuitur, quia et Filius

* Cap. D, §. 4.
2 S. Ai:gustinus, I.ib. I dc Symbolo fidei ad catecliumenos, cap. 1.

' Edit. .]. Alieaume, qui.

* Mattli. XXVI, o3.
 IN I SENTENT. DIST. XLTII, E, ART. 4. 385

poterat rogare quod non rogabat, ct Pater exhibere quod non exhibebat.
Uterque ergo potuit facere quod non facicbat. Augustinus etiam in Enchi-
ridion ait : Omnipotentis voluntas multa potest facere qua3 non vult, nec
facit : potuitenim facere ut duodecim legiones Angelorum pugnarent con-
tra illos qui Christum ceperunt '. Item, in eodem : Gur apud quosdam non
facta? sunt virtutes, qua3 si factee fuissent, egissent illi homines poeniten-
tiam : et factre sunt apud eos qui non erant credituri? tunc latebit quod
nunc latet. Nec utique injuste Deus noluit salvos fieri, cum possent salvi
esse si vellet. Tunc in clarissima sapientice luce videbitur, quod nunc pio-
rum fides habet, antequam manifesta cognitione videatur, quam certa et
immutabilis et efficacissima sit voluntas Dei : quffi multa possit et non
velit, nihil autem quod non possit velit. Idem, in libro i^^Natura et rjratia:
Dominus Lazarum suscitavit in corpore ^ Numquid dicendum est, non po-
tuit Judam suscitare in mente? Potuit quidem, sed noluit ^. His auctorita-

tibus aliisque multis aperte docetur, quod Deus multa possit facere quffi
non vult quod etiam ratione probari potest. Non enim vult Deus omnes
:

homines justificare, et tamen quis dubitat eum posse ? Potest ergo Deus
aliud facere quam facit : et tamen si aliud faceret, alius ipse non esset. Et
potest aliud velle quam vult et tamen ejus voluntas nec alia, nec nova,
:

nec mutabilis aliquo modo potest esse. Quod et si possit velle quod num-
quam voluit, non tamen noviter nec nova voluntate, sed sempiterna tan-
tum voluntate velle potest potest enim velle quod ab ceterno potestvo-
:

luisse : habet enim potentiam volendi et nunc et ab seterno, quod tamen

nec modo vult, nec ab eeterno voluit.

Quoeritur autem hic de hoc quod dicit,

ibi, « Cur apud quosdam non factse
sunt virtutes, etc. »

ARTICULUS IV. Videtur enim, quod duplex inconve-

niens sit ibi, quod exhibittie sunt
scilicet

Cur Deus apud quosdam non fecerit virtutes iUis qui non curabant, et hoc
virlutes ? fuit mittere margaritas ante porcos : et
aliis subtractse sunt, quibus profuissent.

« Ilis autem illl scrutatores, etc. » ^ed ad hoc dicendum, quod judicia
Solutio.
Haec est uhima pars, in qua inducunt Dei licet mirari, non discutere quia :

auctoritates ad confirmandum idem, et judicia Dei abi/ssus multa^ ci hxc so\\i-

est levis. tio est in Littera, et verior omnibus.

S. AuGUSTiNus, in Enchiridion, cap. 9o. cap. 7.

^ Joan. xr, 43 et 44. * Psal. xxxv, 7 : Jitdicia tua abysfius multa.
* S. AuGusTiNus, Lib. de Natura et gratia,

xx\ I 25
380 D. ALIJ. MAG. OHD. VWJED.
Dicil lamen Olossa ibidem, quod non qui vcrbum rcgni Dci, ut ab eis contempti
exhibnit Tyriis cl Sidoniis, quia scivit Apostoli ad Gentes lunc sine calumnia
plurcs corum non crodiluros, quibus converterentur, et justior apparerctdam-
pepcrcit nc pcccatum corum cx con- natio eorum, et lex ostenderetur esse
temptu virtutum auj^^mcntaretur : et sci- impicta per Christum et hae solutiones
:

vit illos qui si paMiitcnliam egisscnt, in omncs convenicntiae sunt : sed illa quoe
pfrnitcntia non rcmansuros : Corozaitis ponitur in JJltera, est vera, scihcet

vero et Bethsaitis cxhibuit', qui de Ju- quod modo nescimus, sed in luce faciei

daeis erant, quibus prinium oportebat lo- Dei videbimus.

1 Cf. Mattli. XI, 21: Vx tibi, Corozain 1 vx eisent virtutes qux factx sunt in tobis, etc.
tibi, Bethsaida ! quia si in Tyro et Sidone factx
 IN I SENTENT. DIST. XLIV, A, B. 387

DISTINGTIO XLIV.

De potentia Dei iii coinparatioiie ad moduni sive qualitatem rerum.

A. An Deus possit facere aliquid melius quam facit ?

Nunc illud restat discutiendum, Utruin melius aliquid possit facere

quam facit ? Solent enim illi scrutatores dicere, quod ea quae facit Deus,
non potest meliora facere : quia si posset facere et non faceret, invidus

esset, et non summe bonus. Et hoc ex simili adstruere conantur : ait enim
Auguslinus in libro LXXXIII Quaistionum : Deus quem genuit, quoniam
meliorem se generare non potuit (nihil enim Deo melius) debuit a^qua-
lem. Si enim voluit et non potuit, infirmus est. Si potuit et noluit, invidus'.

Ex quo confirmatur ffiqualem genuisse Fiiium. A simili voluit^ dicere,

quod si potest Deus rem meliorem facere quam facit, invidus est. Sed non
valet hujus similitudinis inductio, quia Filium genuit de substantia sua.

Ideoque si posset gignere a^qualem et non gigneret, invidus esset : alia

vero quoe non de substantia sua facit, meliora facere potest.

B. Qusestio qua illi arctantur.

Verum hic ab eis responderi deposco, cur dicunt rem aliquam sive etiam

rerum universitatem, in qua major consummatio expressa est, non posse

esse meliorem quam est? sive ideo, quia summe bona est, ita ut nulla

* S. AuGUSTiNUs, Lib. LXXX Quaestionum, Q. 50.

- Edit. J. Alieaume, volunt.

I
388 1). ALH. MAG. ORD. PR.^.D.

oninino Ixwii j^erfeclio ci desil : sivo ideo, quia niajiis bonuni qnod ei

deest, capere ij)sa uon valeal. Sed si ila suniine bonuni dicilur, ul nulla
ei pcrfectio l^oni desil, jani crealura Crealori anjualur. Si vcro ideo noii
polest nielior esse, quia bonum anij^lius quod ei dccst, capcre ipsa non
valet', jani lioc ipsuni non posse defectionis est, non consummalionis : el

potest csse melior si fiat capax melioris l)oni, quod ipsc polest qui eam
fecit. Polest ergo quam facit. Unde Augustinus
Deus meliorem rem faccrc

supcr Geneaim : Talem poluit Deus hominem fecisse, qui nec pcccarc pos-
set, nec vcllet et si talem fecisset, quis dubitat eum meliorem fuisse^?
:

Ex praidictis constat, quod potest Deus et alia faccre quam facit, el quffi
facit mcHora ea facere quam facit.

DIVISIO TEXTUS. ARTICULUS L

An Deus ab seterno res facere potuit ?

.« Nunc illud reslat discutiendum, et, Utrum potuit prius facere mundum
etc. » quam fecit ?
In hac dislinctione Magister queerit
modum omnipotenliae ex parte opcris.
Et sunt hic tres quccsliones, quarum Incidunt autem primum tres
circa
prima est, Utrum
universum potuit
i[)se qusestiones, quarum primaest, Utrum ab
melius facere quam fecit ? Et hoc con- ffiterno res facere poluit ?
cedit Magister. Secunda, Ltrum meliora facere potuit
Secunda quaeslio est, Utrum ipse hoc quam fecil?
quod fecit, potuit ineHori modo facere Tertia, Utrum ipsuin bonum ordinis
quam fecit ? Et hoc concedit Magister, quod est in universo, melius esse po-
ibi, C, « Post hsec considerandum est, tuit ?
Utrum alio modo, etc. m
Tertia est, Utrum Deus modo potest Ad PRiMUM proceditur sic :

quidquid umquain potuit ? Et hsec incipit 1. Quidam l*hilosophi prohaverunt

ibi, D, « Utrum
Prseterea ([useri solet, mundum esse aeternum : ergo videtur ab
Deus, etc, » Et hoc etiam concedit Ma- minus, quod potuit esse ab seterno.
gister. 2. Item, Nos videmus hoc in multis

causatis quae essentiahler liunt a causa

aliqua :tamen causa non praecedit ea
et

nisi natura, et non duratione sicut dicit :

ipse Augustinusdc sole et illuminatione,

et exemplum cst supra^ : ergo videtur, f

quod sic etiam potuit esse in mundo.

^ Edit. J.Allcaume, non valcat. ram, cap. /. 4

3 Cf. I Sententiarum, Dist. IX.
' S. AuGCSTiNus, Lib. XI de Geiiesi ad lilte-
 IN I SEiNTENT. DIST. XLTV, B, ART. I 389

3. Item, Hoc videtur Boetius velle in ergo non habere hujusmodi principium,
V de Consolatione philosopliix dicens, non potest ei convenire conveniret au- :

quodaeternitas non spatio aliquo sit anle tem si esset ab eeterno ergo mundus :

mundum, eo quod ipsa simplex sit. non potest esse ab aeterno, ut videtur.
4. Si forte dicas, quod creatura ab
seterno esse non potuit, ne tempus quod Sed tunc qua^ritur ulterius juxta hoc, Queest.

creaturse cointelligitur, parificetur aeter- Utrum potuit eum prius facere quam fe-

nitati, et creatura Creatori. lloc nihil cit?

esse videtur : quia Boetius probat, quod Videtur autem, quod sic : quia seter-
hoc non contingit, etiamsi mundus po- nitas non habet fmem ante ergo quan- :

natur esse ab seterno adhuc enim tem- : tumcumque ante sumatur in infinitum,
pora essent successiva, et creatura varia- semper distat ergo videtur, quod potuit
:

bilis, ut ipse dicit : ergo adhuc creatura ante fieri et tamcn non esset ab seterno.
:

non parificatur Creatori. Si forte dicas, quod seternitas non ha-

5. Item, Causa sufficiens et nullo indi- bet ante : et ideo qusestio nulla est : quia
gens ad agendum, semper agit, aut est non est prius et posterius in simplici.
otiosa, ut videtur. Deus autem ab seter- Contra Quandocumque fit creatura,
:

no fuit causa sufficiens ad agendum tunc simul cum ea fit tempus hoc au- :

mundum sive creandum ergo ab aeterno tem est nunc minus quam septem millia
creavit mundum, aut otiosus fuit : otio- annorum qucero ergo, utrum potuit
:

sitas autcm Deum non

in cadit : ergo octo esse vel decem millia ? videtur, quod
ab seterno videtur mundum creasse. sic, quiaDeo nihil est impossibile ergo :

G. Item, Si non potuit ab seterno, et videtur quod ante potuit facere quam
postea poluit, videtur quod mutatus sit fecit.

in potentia : ergo ad minus potuit ab Item, Licet seternitas non habeat par-
seterno. tem et ante et post, tamen ipsa indefi-
7. Item, Boetius: dicit ciens est ab seterno, et differt a tempo-
rali et seviterno quantum ad indeficien-
Quem non externa; pepulerunt fingere causae. tiam : igitur aliquid potest sub ipsa prius
et posterius esse : et prima ra-
tunc stat

Ergo ipse non depcndet ad aliquid ex- tio, quod mundum potuit Deus prius fa-
tra se : ergo quidquid potest, ab seterno cere quam fecit.

potest : ergo ab seterno potuit facere Sed tunc ulterius procedo sic in infi- _^
mundum. nitum anteriorando ergo mundus potuit :

Sed contra : fieri in infinitum antequam factus fuerit :

1. Quidquid Deus ab seterno potuit fa- in infinitum autem prius fieri, est sine
cere, ab aeterno potuit fieri : ergo si Deus principio fieri : ergo potuit esse sine prin-
ab seterno potuit mundum facere, mun- cipio durationis : ergo aeternus : dicit

dus ab seterno poluit fieri. Contra : enim Boetius, quod unum momentum
Creatum quod habet esse post nihil,
est proportionem habet ad quantumcumque
seternum autem est quod non habet spatium temporis finite acceptum,
principium ergo nullum creatum est
: Sed contra :
Sed contra.
seternum. Constat, quod infinitum tempus non
2. Item, Habere principium existen- contingit umquam pertransire : ergo si

tise secundum durationem, et non ha- mundus incepisset infinito tempore ante,
bere, sunt contradictorie opposita : ergo numquamesset devenire ad hanc diem in
non erunt de ratione unius et ejusdem qua sumus modo hoc autem falsum est :

et secundum idem sed habere princi- : ergo mundus non potuit fieri in infini-
pium durationis est de ratione creati : tum antequam fuit.
 390 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

Soiutio. SoLUTio. Diceiuliiin meo judicio, quod An aliud dicendum, quod celernilas Ad s

cuin dicilur, niunduin poluil Deus facerc non prfficedit spalio dislensionis, quod
ab relerno, hiec esl dupiex, ex eo quod proprie spalium est, quia simplcx ipsa
ly ah irterno potest determinare lioc ver- est tamen pracedit duratione esse, et
:

bum, ;>o/?///, et sic est vera vel inlini- : causa, secundum quod duratio dicitur
tum facere, el sic est falsa quia bene : indeficientia esse : et lioc intendit IJoelius.

concedo, quod de ratione creati est non Ad aliud dicendum. quod bene conce- Ad 4.

esse ab aMerno, nec lieri posse : cum do poncrcmus tempus non babere
si

enim dicilur, Deus potest facere mun- principium, quod adbuc tcmpus non es-
duin omnia, diximus supra, quod
vel set a;ternitas : quia aeternitas est simul
ens possibile quod refcrtur ad potentiam stans, tempus autein nibil minus quam
accipiendum est in duplici proporlione, modo esset successivum : nec creatura
scilicet ad facere^ ct ad fieri : cum autem coaequaretur Ci"eatori in omnibus, sed ta-
dicitur, Creatum potest Deus facere ab men aequaretur in boc quod est non ha-
seterno, creatum quod est sub potentia, berc principium in esse durantc : et hoc
ncutram habet proportioncm, quia nec ipsum dico impossibile esse : unde Boe-
facienli hoc est decens, quod in abquo tius loquilur ibi ex b^^polbesi falsi, sciii-

pariiicelur sibi faclum nec etiam hoc : cet quid sequeretur, si mundus ponere-
potest iieri propter inclusam in se condi- tur fuisse ab seterno.
tionem. Ad aliud dicendum, quodDeussemper
Adi. ^^ PRiMUM crgo diccndum, quod iiii potuit : sed res non potuit fieri ab aeter-
Pbilosopbi qui hoc probaverunt, errave- no : non sequitur quidquam de
et ideo
runt, et non supponebant aliquid esse otiositate quia sapientis cst non quod
:

creatum ex niliilo : sed dicebant incor- ipse possit facere, sed quod possit fieri in
ruptibiles partes mundi esse ab aeler- re et non soium hoc, sed etiam quid
:

no, et corruplibiies in csse in infinilum sibi decenter, et rebus factis utiliter fieri

conservari propter niutuam actionem et possit, attendere.

passionem : sed supposito quod creatae Ad aliud dicendum, quod nuila muta- Ad
sint res, impossibiie est cum boc poncre, tio cadil in eum : quia ipse semper uno
quod fuerunt ab aelerno. Ulrum autem modo se habet, iicet res diversimode se
necessc sit creationem esse, in principio habeant in ipso : et hujus exemplum sae-

secundi iibri iiabet inquiri. ' pius positum est de voluntate yi intel-
Ad aliud dicendum, quod hoc est ve- lectu divino. Unde quod res non ab
Ad2.
rum in his in quibus est actio per neces- aeterno boc est quia non potuit fieri,
sit,

sitatem natura^ niliil quaerentis extra ad quodipse sempcr uno modo potuitfacere.
hoc ut causet, luminosum quod ni-
sicut Ad aliud dicendum, quod sua potentia Ad 7,

hii exigit ad hoc quod emiltat lumen : non dependet ad opus propter hoc, sed
sed iioc modo non causat Deus, quia om- potius opus a sua potenlia sed tamea :

nia convenirent secum in forma, sicut lu- quiaopus est aiterius essentiae quam ipse,
men in iuce iiiuminantis tamen verum : ideo non potest habere iiiam perfectio-
est, quod lioc dixerunt quidam gentiies nem quam habet sua potentia, sed defi-
Pbilosophi, quod inteliigentia essct ra- ciet ab ipsa : et hoc dicit imperfectionem
dius primae causae, et coelum radius qui- operis, non dependentiam causae efficien-
dam inteiiigentiae : et sic ulterius nite- tis. .

banlur probare res ab aeterno esse quod : Si autem quod Dei perfecia
tu objicis,
frivolum est, et de facili improbatur, sunt opera, ut dicitur in Canticis Dcute-
sicut palebit aiibi. ronomii '. Respondeo, quod suntperfecta

* Deuler. xxxii, 4.
 IN 1 SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 2. 391

in genere suo, sed non perfectione divi- quoties sumpta, numeret totam succes-
nse essenlicTB, quse exigeretur ad hoc quod sionem, qnia jam infinitum poneretur
posset aequari potentise efdcientis. esse fmitum. Sed tamen nos non ita po-
sbject. Ad ea autem quae in contrarium obji- nimus tempus esse infinitum successio-
ciuntur, videlur miiii esse concedendum. ne motuum quia tempus incepit, et si-
:

militer motus, et etiam finietur utrum-

lusest. Ad m quod ulterius quaeritur, Ulrum que, sicut supra dictum est *.

anle potuit facere quam fecit ? Videtur

mihi esse stulta qusestio : quia dato quod
ante sumatur pro aliquot annis, resultat
eadem qusestio quse modo est : bene
enim concedo, quod Deus potuit fecisse, ARTICULUS II.

quod mundus jam stetisset per mille mil-

lia annorum : et si hoc fecisset, adhuc An ea qux fecit Deiis, potuit facere

quseremus idem quod modo : et ideo meliora ?

qusestio nulla est, ex quo ostensum est,

quod non potuit esse aeternus, quia hoc

est contra rationem creati. Secundo quseritur, Utrum meliora po-
Ad hoc autem quod objicit, quod in tuit facere quam fecit?

infinitum anteriorando, videtur auferre Videtur autem, quod non : quia

principium durationis. Dico quod hoc 1. Dicit Dionysius, quod optimi est

falsum est : quia quantumcumque acci- optima adducere : ergo videtur, quod ip-
pias ante, finitum est : et non remanet seunumquodque creavit in meliori statu

respectu infmiti nisi potentia accipiendi. quem habere potuit.

In seternitate autem per se nullum est 2. Item, Plato : « Porro quia optimus
principium, et actu principium non habet. erat, invidia ab eo longe relegata erat. »
Unde tempus quidem tunc esset secun- Ergo unicuique quantum recipere
dedit,
dum actum principiatum, sed potens ha- potuit de bonitate sua hoc autem est :

bere ulterius principium, non potens es- non posse melius facere ergo videtur, :

se sine principio, eo quod creatura esse quod non potuit melius facere res quam
ponitur. fecit.

jbject. Ad hoc autem quod objicit, quod si Si forle dicas, quod hoc modo fecit op-
hoc modo infinitum poneretur tempus, time, quia fecit unumquodque in omni
numquam esset devenire ad hanc diem, bonitate cujus erat susceptibile. Contra :

possumus concedere conclusionem, quia Ipse dedit capacitatem, et etiam implevit

pro nobis est : sed quia sophistice pro- earn : ergocum optimus sit, unicuique
bat, dicendum, quod si non ponamus dcdit maximam capacitatem, et implevit
tempus infinitum, sicut quidam Philoso- 6,im : ergo simpliciter videtur, quod ipse
phi fecerunt, nos ponemus ipsum infini- nihil melius potuit facere, quam fecit.

tum successione motuum coeli : et hoc Sed contra : Sed contra.

infinitum explicatur per partesaliquotas, 1. quod materia prima capax

Constat,
quse sunt hora, dies, mensis, et annus : est nobilissimse formse ergo Deus uni- :

et in hoc infinito contingit accipere par- cuique parti materiae dare potuit illam
tes determinatas, sed ad finem et medium formam quae nobilissima est, ut totum
totius non contingit venire
durationis : universum inforniaretur anima rationali
unde bene venitur ad diem hanc vel il- vcl intellectiva : sed animatum rationali
lam, sed hsec dies nulla pars est quae ali- anima melius et nobilius est quamlapis:

1 Gf. I Sententiarum, Dist. III. Tom. XXV.

 392 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
crgo lapidcm melius poluil facerc, quam gunlur de adduclione rcrum in csse
fecit. subslanliali ex illis principiis natura',
2. llem, Non csl nliqua capacilas ali- qua; modo sunt ct supponunlur esse in
cujus creatura^ qute non sil linila : erj^o causis scminalibus in oporibus scx die-
Deus potuit majorcm facere si aulcm : rum.
fccisscl majorcm, illa mclioris boni cssct Ad aliud diccndum, qund Dcus dcdit a<i 2. ef

capax : cryo (birclur ei aliquid mclius, capacitalcm istam, sed non dcdit maxi-
quam modo babeat : quia alilcr licret mam quam potuit dare. Et si quffii-atur,

non rccla proportio capacilatis ad id quo quarc boc? Dico quod cx sapicntia non
implctur capacitas, quod non compelcrct disposuit dare majorem, et noluit dare
sapienliae et bonitati Dei : crgo singulas majorcm : ct quare noluit, ego ignoro,
rcs potuit facere melius quam sunt. scd ipse novit : sed verum est, quod baec
3. Item, Magistcr probat boc duabus data quoad esse subslantiale
capacilas,
rationibus in Liltera, quos inspicienti implcri melius non potcrat quia, ut dicit :

patent, et concedil. Plalo, secundum mcrita materiae dantur

forma:' : ct idco nobiliori materiae datur

Soiuiio. SoLUTio. Isfa qutestio non quaerit nisi melior forma, ct unicuique forma secun-
de bonitatc singubirum rerum in sc. Et dum quod Avicenna
est capax, ut dicit :

ideo dico, quod potest dupHciter intelU- et ponitsimile in spba^ra ignis, quoe ma-

gi, scilicet de bonitatc rerum quae sunt tcriam quamdam minus suae spccici pro-
in se in propriis naturis, et gcncribus portionatam calcfacit tantum quamdam :

suppositae : vel de rebus cxistentibus in autem magis proportiouatam calcfacit, et

potentia Creatoris tantum. Si intelligi- dissolvit, et luccre facit : aliam vero
tur de rebus existentibus in se : tunc maxime proportionatam calefacit, dissol-

adbuc dupHciter potest intelligi, scilicet vit, illuminat, et ignit. Et sic est etiam
de bonitatc consequente esse substantiale de datore formarum Deo, quod omnia
uniuscujusque, vel consequente bcne implet esse substantiali secundum eorum
esse et esse accidentale : et si primo capacitatem,quaedam forma elementi,
modo intelligatur : tunc dico, quod nuUa quaedam forma mixti, quaedam autem
res melius potuit fieri, quam facta est, anima vegetabiH, et quaedam sensibili,
licet Deus melius eam potuit facere : et et quaedam rationab, secundum quod

hoc ideo, quia tunc supponitur capacitas magis reccdunt ab actu contrarictatis ad
principiorum materiabum et formabum teraperamentum et uniformitatem com-
uniuscujusquc : et illis suppositis, de plexionis quia in hoc accedunt ad na-
:

substantialibus nibil melius cx iUis prin- turam coeli, ut ipse dicit: ct per boc pa-
cipiis fieri potuit, quam factum est. Si tet solutio ad totum.
autem inteUigalur secundo modo, scilicet
de esse accidentaU, vel de bene esse, di-
00 quod potuit fieri meUus et pejus, sic-
ut conlinuc res in mcUus et pejus mu-
tantur. Si autcm inteUigatur quaestio de ARTICULUS III.

rebus non suppositis nisi in potenlia

Creatoris : tunc dico, quod potucrunt An boniiatem quse resultat ex ordine
melius et pejus fieri in utroque esse imiversi, poiuit Deus meliorem facere
substantiaU et accidentaU secundum quam fecit?
suam voluntatem : et boc modo accipit
quaestioncm IMagisler in Littera.
k<\ 1 et 2. Et per boc patet solutio ad prima duo Tertio, Quaeritur Quaestio magis diffici-

quia Dionysii ct IMalonis vcrba intcUi- Us, scilicct utrum bonitatem quae resuJ-
 IN I SENTENT. DIST. XLIV, B, ART. 3. 393

tat ex ordinc universi, poluit Deus me- cuncta quse fecerat : et erant valde bo-
liorem facere? na : dicit Glossa, quod bona erant in se,
Videtur autem, quod sic : quia sed in universo optima optimo aulem :

1. Inter ea quse in inllnitum distant, non potest melius fieri : ergo bonitate
possunt esse infiniti gradus altiores in- universitatis istius non potest (ieri me-
feriori, et inferiores superiori : scd Dcus lius aliquid, nec potuit.
et summa creatura quoecumquc sit illa, 2. Universum tanloe bonitalis
Item,
inlinite distant : ergo inter Dcum et An- est, quod etiam id quod esl malum in

gelum sunt infiniti gradus implebiles bo- sc, confert completionem sibi cum igi- :

nitatibus ordinatis : si autem illi fierent, tur nibil melius posset fieri illo, quod
vicinius ordinaretur ad optimum quod eliam malum ordinat in bonum, videtur
est Deus mundus, quam modo fa-
ipse, quod nibil mclius posset fieri universi-
ciat ergo esset major bonitas ordinis,
: tate.

quam modo sit quae enim inter bonita- : 3. Item, Augustinus: « Duo fecisti, Do-
tes ordinis vicinius altingit ad summum mine : unum prope te, et alterum prope
bonum, illa est melior et major. nibil.»Ergo nonposset etiam cogitari, ut
2. Item, Possibile Deo cui nihil fuit videtur, major et latior ordo bonitatis,
est impossibile primum et ultimum in quam a nihilo ad prope Deum : ergo
universo meliora facere, sicut materiam non potest fieri melius.
primam, et Angelum : dc quibus dicit 4. Item, Qui universa dicit, nihil exci-

Augustinus XII Confessionum,

in libro pit : ergo nulla bonitas deest universi-
quod « materia prima est prope nihil, et tati : sed nihil melius potest fieri eo cui
Angelus prope Deum » ergo et media : nihil decst in bonitate : ergo nihil potest
erunt meliora : ergo totum universum mclius fieri universitate.
melius, et ordo melior : ergo et bonitas
resultansex ordine melior. Solutio. Sine praejudicio dico, quod Solutio.
Si forte dicas, quod mundus est ut universitas potest considerari tribus mo-
citbara, in qua si una chorda tenditur in dis, scilicet ut supposita est in esse, et
—^^
sonum meliorem, habet quidem in se ut supposita in potentia efllcientis tan-
meliorem, sed sonus ille mclior turbat tum : et in quibusdam supposita in
totam harmoniam, et ideo plus confusio- esse, et in aliis posita esse in potentia
nis et mali affert citharse^ quam habeat cfficientis tantum. Si supponitur inesse :

in se : ita etiam si res hijec fieret melior tunc videtur mihi, quod in istis rebus
quam est, confunderet alia ordinata ad quse sunt, numquam poterat fieri melior
ipsam. CoNTRA tantum : Consideretur barmonia naturalis, quam facta est et :

temperamentum citharae, queero utrum hoc secundum bonitatem naturae, et non

cithara potest liabere meliorem harmo- secundum bonitatem accidentalem vel
niam, omnibus et non una chorda tan- gratise : quia quid melius cogitari potest
tum melioribus quod factis ? Constat quam gcnerabile et corruptibile reduci in
sic ergo Deus potuit quamlibet et non
: motum declivis eorum quae circuli, et

unam sine alia tantum creaturam me- sequuntur circulum decHvem et habent
lius facere, quam fecit : ergo tunc me- reduci in motum uniformem mobilis dif-
lior esset ordo et dulcior harmonia, ut formis, ct hoc reduci in motorem uni-
videtur. formem uniformiter se semper et ad
3. Prseterea, Hoc expresse dicit Ma- omnia habentem? Similiter malum
gister in Littera, et reputat oppositum unius ordinari in bonum alterius, sicut
haeresim. corruptionem unius in generationem al-

contrs. Sed contra : terius, etpersecutioncm tyranni in pa-

1. Super illud Gencs. 1, 31 : FicA7i)t'?/5 lientiam virtutis, et probalionem fidci,
 39 i J). ALB. MAG. OHD. PR.I^D.

nihil melius potest liori, istis robus cxi- sic non poterat esse vicinior ordo istis

steiitihus, ul videlur. Si autein inundus rebus cxistenlil)us.

totus supponitur laiiluin essc in potentia Sequcntes autcm omnes ol)jcctioncs aiI 2 et

efficientis : tuiicquod ine- videtur inilii, procedunt de universo supposito in po-

lioreni poteral facerc munduin, ct mclius tentia Dei tantum, et hoc modo conce-
ordinatum sicut cithara omnibus chor-
: duntur.
dis aliis, vel aliter positis al) artince in Ad ea autem qu.T in contrarium obji- ^''2°^^'

infinitum scientc contemperationes har- ciunlur, dicendum ad tria prirna, quod

moniarum. Si autcm lcrtio modo pona- non procedunt nisi de universitale isla
tur. scilicct [)artim esse in re, et partiin quic in nalura rerum supponitur csse et :

in potentia, sicut si |)onamus esse coc- hoc modo conccditur quod concludunt.
luin el motuin, et asinos et terram, ct Ad ALiuD diccndum, quod aliud cstAdobjec
nihil plus nisi in mentc divina ct potcn- loqui de hoc universo, et aliud de ra-
tia (livina : tunc videtur mihi, quod sinc tione secundum nomen. Uni-
universi
confusione harmonioe mundi non pos- vcrsum onim hoc multa non habet quse
sunt res rcliquic melius ficri quoad sub- posset habere si Deus vellet sed ratio :

slantiam, quam etiam factae sunt, licetin universi sccundum nomen omnia habet :

nullo restringam potenfiam Dei qua^ et de hac nihil quffiritur hic : unde illa

scmper potest facere quod vult : sed cgo objectio non facit ad propositum.
k)quor dc fieri : et lioc ideo dico, quia
asinus habet duplicem bonitatem, scili-

cct in se, et comparationis : ct in cora-

parationc adequum est asinus vilis, sed
comparatus ad hominem est adhuc vi- ARTICULUS IV.
lior et minus bonus : ergo si omnes res
alioe meliores fierent, efficcrctur asinus Ulrum Deiis poiuit et non voluii, aut

minus bonus bonitate comparationis, voluit et non potuit mundum melio-

quam esse dcbet, et sic disturbaretur rem jacere ?
harmonia universitatis. Solo autem me-
dio modo, scilicet quod res sit in poten-
tia divina tantum procedit intentio Ma- Deinde quseritur de hoc quod dicit in
gistri in Liltera. Liiiera, ibi, A, « Si enim voluit ei non
poiuit, infirmus, etc. »

Ad 1. DicENDUM ergo ad primum, quod hoc Yidetur enim hoc argumentum non
inodo non accipiuntur gradus cntium, solvi sufficienter a Magistro.

quia sic semper imperfcctus remaneret Unde dicendum sicut supra dictum
mundus : sed accipiuntur pencs bonita- estS quod aliud est in eo quod parifica-
tcs Dei parlicipabilcs, sicut esse, vi- ri potest per naturam, sicut Filius et

vere, sentire, intelligerc, incorruptibile Spiritus sanctus aliud aulem in eo

:

esse, causam esse, et hujusmodi : et sic quod est diversae essentiae, quia hoc pa-
impletur universalis ordo : quia ea quae rificarinonpotcst etiam quantumcumque
participabilia sunt de altributis Dei, fa- crescat. Et simile hujus est si accipia- :

ciunt gradus : et illi implentur tribus tur linca finita, et augeatur punctum per

modis, scilicct in bonilatibus gratiae, puncta : tunc in infinitum potest augeri

sicut omnia ad hominem, et homo ad punctum, et tamen non aequabitur lineae

gratiam, ct gratia ad Deum per Chri- nec proportionabitur ei. Ita dicendum,
stum : et in ordine mali ad bonum : et quod augmentum bonitatis creatae re-

» Cf. I Sententiarum, Dist. VI. Tom. X.XV.

 IN I SENTENT. DIST. XLIV, C. 895

spectu increatse bonitatis est sicut adjc- per cum addilo additur etiam ratio di-
ctio punctalis : et ideo quantumcumque stantice infinitai : quia quodlibet erit bo-
crescat, nec erit proportionabile, nec num crcatum : ergo quodlibet distabit
erit ajquale. sine proportione : numquam fiet
et ideo

Si autem tu objicias, quod non est si- proportionabile et numquam ijequale :

mile : quia punctum est indivisibile, et nec boc cst invidia, sed potius ordo sa-
per indivisibilia crescere non potest, pientiae quia invidia est respectu eo-
:

quia indivisibiba non sunt quanta, et rum quoe parificari vel ad minus pro-
ideo non augetur : sed bonitas crcala porlionari possunt, ut dicit Gregorius
quanta est, et ideo si in infmitum appo- super illud Job, v, 2 : Venim^ stultum
natur, cequalis erit infinitae. Dicendum, interficit iracwidia, et parvulum occidit
quod in omnibus ilbs bonitatibus sem- invidia.

C. Utrum alio vel meliori modo possit facere quam facil ?

Post haec considerandum est, Utrum alio modo vel meliori quam facit,

possit ea facere qua^ facit? Si modus operationis ad sapientiam opificis re-

I feratur, nec alius, nec melior modus esse potest. Non enim potest facere
aliquid aliter vel melius quam facit, id est, alia sapientia vel majori sa-
pientia : nihil enim sapientius potest facere quam facit. Si vero referatur

modus ad rem ipsam quam facit Deus, dicimus quia et alius, et melior pot-
est esse modus. Et secundum hoc concedi potest, quia ea qua3 facit, pot-

est^ facere melius, et aliter quam facit : quia potest quibusdam meliorem
modum existendi prgestare, et quibusdam alium. Unde Auguslinus in libro

XIII de Trinitate dicit, quod fuit et alius modus nostree liberationis possi-
bilis Deo, qui omnia potest : scd nullus alius nostrae miserife sanandae fuit

convenientior^ Potest ergo Deus eorum qua3 facit, quaedam alio modo
meliori, quffidam alio modo oBque bono, qutBdam etiam minus bono facere
quam facit : ut tamen modus referatur ad qualitatem operis, id est, crea-
turee, non ad sapienliam Creatoris.

^ Vtilgata habet, vere.

2 S. AuGUSTiNus, Lib. XIII de Trinitate, cap. 10.
 31)0 1). ALH. MXC. OUD. PRyED.

2. Item, Quicumque est causa totius

boni universitalis, non potest esse ali-

quid universitatis : Christus autem est

causa totius boni quod habet universi-

ARTICULUS V. tas ergo, etc.

yl» ChrislK.s, beala Virgo, Angclus, ct Ulterius quferitur, Utrum Chrislus Qus
Adain poluenuit meliorcs /ieri (luam potuit lieri nielior?
Jacli suiil ? et, An Christus sit de iini- Videtur autem, quod sic : quia anima
versitate operum Dci ? et, Quomodo ipsius creala fuit : ergo bonitas sua fuit

intelligitur, quod heata Virgo sit linila, sicut et essenlia : ergo potuit esse
exaltata supcr choros Angelorum ? major.
Item, Corpus fuit creatuni : ergo ea-
dem ratione bonitas corporis ejus potuit
Deindc quaerilur de sccunda parle is- esse major
Post Jixc conside- ^^^
tius lectionis, ihi, « Sed contra :

raiidum, Utrum alio vcl meliori, etc. » Joan. III, 34, Datus est ei spiritus non
Incidit aulem hic qua?slio de quibus- ad mensuram^ quod autem non est ad :

dam oplimis, ut de Ciiristo, et de beata mensuram, est immensum et quod est :

Virgine, et Angelo, et Adam, utrum immcnsum, non polest crescere ergo :

potuerunt mebus lieri? Christi bonitas crescere non potuit.

Qusest. 1. Quaeratur ergo de Christo, Utrum ipse Ulterius quoeritur, Utrum beata Virgo Qi

sit de universitatc, vcl non? melior esse potuit?

Videtur, quod sic : quia Videtur, quod non : quia
1. Ita dicit Apostolus, 1 ad Corinth. 1. Dicit Anselmus, quod decebat ut
XII, 27 : Vos cstis corpus Christi, ct Virgo Pater Filio suo matrem
illa quam
membra de membro. Et ibidem dicit elegit, ea puritate nlteret, qua major sub

Glossa Mcmbra dc membro, id est, ca-

: Deo nequit intelligi ergo videtur, :

pitc,quod est membrum : constat au- quod crescere in bonitate non potuit.

tem, quod caput est de universalitate 2. Item Augustinus dicit : « Duo fe-

membrorum : ergo Christus est de uni- cisti, Domine : unum prope te, et alte-

versitate sicut alia membra. rum prope nihil. » Ergo Angelus prope
2. Item, Supra' dicitllilarius : « Caput fuit apud Deum : cantamus autem di-
omnium Christus : » crgo videtur, quod ctum Ilieronymi de ipsa « Exaltata es :

ipse sit de univcrsitate. supra choros Angelorum ad ccelcstia re-

3. Item, Quidquid est minus co quod gna. » Ergo ipsa est proximior proximo :

est de universitate, illud est de universi- non potest autem aliquid intelligi ultra
tate plus quam illud : Christus est minor posse accedere crescendo : ergo ipsa

aliquo quod est de universitate, quia mi- melior fierinon potuit.

noratus est paulo minus ab Angelis, qui 3. Ilem, Sub Deo unito homini nihil

sunt de universitate : ergo ut prius. est vicinius, quam materialitcr idem esse

Sed contra. SeD CONTRA : cum unito : materia autem est accepta de
1. Christus est constitutus super uni- ipsa : ergo ipsa est proxima : ergo non
versa opera manuum Dci : ergo ipse non potest esse mebor.
est de univcrsitate operum, ut videtur.

«
Cf. Supra, Dist. XXIX. loquilur : non cnhn ad rr.cnsuram dal Deus spiri-

2 Joan. ni, 34 : Qucm misit Deus, verha Dei tum.

 IN I SENTENT. DIST. XLIV, C, ART. 5. 397

Sed contra : ideo etiam in illa super omnia est, et non

Creatura est simplex : ergo ipsa est ordinabilis cum omnibus.
finitae bonitatis : ergo potest inteliigi

crescere : et quod tu potes intelligere, Ad quod ulterius quaeritur, suffi- Ariquaest. j.

iD

Deus potest facere, et multo amplius : cienter quantum potui, discussum est in
ergo ipsa potest fieri melior. terlio ^ tamen hic potest dici, quod si
:

Christum consideramus unitum sicut est

Ulterius autem quaeritur de Angelo. in rei verilate, tunc gratia hominis con-
Quia videtur melius, quod est glo-
1. jungitur infinito bono, et quoad lioc quod
riosius gloriosius autem videtur per
: habet unionem cum illo in esse, qua
pugnam et meritum proficere ad bea- unione nihil magis accedere ad sum-
titudinem, quam sine illis : ergo vide- mum bonum potest, et sic non potest
tur, quod homo factus sit melior An- crescere nec tieri melior : et hoc modo
gelo. datus est ei Spiritus non ad mensuram.
2. Item, In Z«7/(?ra est, quodmeliorest Si autem consideretur gratia simplex
natura quae peccare potest, quam illa non pertingens ad unionem, quse consi-
quae peccare non potest : ergo status pos- deratio tantum est secundum intelle-
sibilis ad peccatum, melior est statu im- ctum tunc crescere posset, et esset
:

possibili ad peccatum: et sequitur idem fmita gratia.

quod prius. Et per hoc patet solutio ad ea quae
3. Item, Ex hoc sequitur, quod quanto objiciuntur de Christo : quia illis duobus
infirmior est status et majores habens modis procedunt objectiones.
occasiones peccandi, dummodo non ha-
beat necessitatem, quod tanto sit melior : Ad m quod ulterius quaeritur de beata Ad qusest.
3-

et haec frivola sunt, et de his alibi est Virgine, bene puto, quod quidquid pot-
quaesitum '
: unde ista hic sufficiant. est percipere creatura pura capax Dei,
.
hoc totum communicatum est Matri Dei
SoLUTio. Non est concedendum, quod etinillaconsideratione procedunt rationes
Christus sit de universitate, sed super primo inductae. Sed divina potentia non
universitatem. restringitur, quin potuerit facere capa-
Ad iD ergo quod primo objicitur, di- citatem majorem quain hominis et An-
cendum quod eo quod caput Dei si- ipso geli, et tunc crescere posset et gratia : et
gniUcatur esse super omnia sed mem- : hoc modo procedunt rationes in opposi-
brum dicitur non omnium, sed Ecclesiae tum : et ideo etiam ad illa patet solu-
cum qua habet naturae conformitatem, et tio.
non quodlibet membrum aliis commu- Tamen notandum, quod licet dicatur
nicabile, sed potius quod eminet omni- exaltata super chorosAngelorum, et su-
bus, et influit in omnia spiritum moti- per choros Archangelorum niliil sit, nisi
vum et sensibilem, sicut dictum est su- altitudo divina nontamenestexaltata ad
:

per tertium . Per hoc etiam patet solu- aequalitatem altitudinis divinae : quia sicut
tio ad sequens. prius dictum est, distantia est extra men-
Ad aliud dicendum, quod Christus suram : et ideo licet sit altior omnibus
non est minoratus ab Angelis nisi dis- Angelis, tamen adhuc distat a dignitate
secundum quid, scilicet in
pensatorie et divina sine proportionis mensura.
eo quod passibilem naturam assumpsit.
Quia vero illa unita est et non nuda, , Ad id quod ulterius quoeritur de ho-
Ad qusest.4>

' Cf. III SentenLiarum, Dist. III et X. ^ Ibidem.

* Vide supra art. 3 liujus distinctionis.
3!)8 1). AMJ. MAG. ORD. Pn/ED.

inine et Angclo quoad sfatuin puf;n.'e, di- actum et altiorcm gradum : et de illa non
cenduni ([uod cst bonitas sccundum tenct : ct idco quoad banc b^qucndo dc
(juid, scilicet sccunduin inagis lauda- ])()lentia Dei solum, utcrque mclius pot-
bile : cl di' bac lanluni proccdunt ilbe erat lieri, sicut etiam Mairistcr concedit
ralioncs. I']st cliain bonilas simplici- in Littera.

tcr quoe perlicit secundum nobiliorcni

D. Utrum Deus semper possit omne quod olim potuit ?

Proetcrea quaeri solet, Utriim Deus semper possit omnc quod olim po-
tuit? Quod quibusdam videtur dicentibus, potuit Dcus incarnari, et potuil
modo non potcst. Potuit ergo
mori, ct resurgcre, ct aba liujusmodi, qua3
qu;e modo non potest, et ita habuit potentiam quam modo non liabet
unde vidctur potcntia ejus imminuta. Ad quod dicimus, quia sicut omnia
semper scit quffi aliquando scivit, et sempcr vult quse aliquando voluit,

ncc umquam aliquam scienliam amitlit, vel voluntatem mutat quam ha-
buit: ita omnia semper potest quffi aliquando potuit, ncc umquam aliqua
potentia sua privatur. Non est ergo privatus potcnlia incarnandi vcl resur-
gendi, licet non possit modo incarnari vcl resurgere. Sicut enim potuit
olim incarnari, ita ct potest modo' incarnatus esse : in quo ejusdem rei

potentia monstratur. Ut enim oliin scivit se resurrccturum, ct modo scit se

resurrexissc. Nec est alia scicnlia illud olim scivisse, et hoc modo scire,
sed eadem omnino. Et sicut voluit olim resurgere, et modo rcsurrcxisse,
in quo unius rei voluntas exprimitur ; ita potuit olim nasci et rcsurgcre,

et modo ipse potest natus fuissc et resurrexisse : et est ejusdem rei poten-

tia. Si enim posset modo nasci et resurgcre, non esset idem posse. Verba
enim diversorum temporum diversis prolata temporibus, et diversis ad-

juncta adverbiis, eumdem faciunt sensum : ut modo loquentes dicimus,

iste potest legere hodie : cras autem dicemus, iste potest legisse, vel potuit

legere heri : ubique unius rei monstratur potentia. Si autem diversis tem-
poribus loqucntes, ejusdem temporis verbis et adverbiis utamur, diccntes
hodic, iste potest legere hodie : et dicentcs cras, iste potest hodie lcgere :

non idcm, sed diversa dicimus eum posse. Fateamur ergo Deum semper
posse quidquid semel potuit, id est, habere omnem illam potentiam quam

Edit. Joan. AUeaume, non.

 IN I SENTENT. DIST. XLIV, D, ART. G. 399

semel habuit, et illius omnis rei potentiam cujus semel habuit : sed non

semper posse facere omne illud quod aUquando potuit facere potest qui- :

dem facere aut fecisse quod aliquando potuit. Simditer quidquid voluit et
vult id est, omnem quam habuit voluntatem, et modo habet : et cujus-

cumque rei voluntatem habuit, et modo habet non tamen vult esse vel :

fieri omne quod aliquando voluit esse vel fieri, sed vult
fuisse vel factum

est.

Ita et de scientia Dei dicendum est.

significandi in verbo vel adverbio perti-

nente ad tempus significetur. Unde dicit,

quod eadem est potentia qua potuit mun-

ARTICULUS VI. dum creare, et qua potuit mundum
creasse : et patet sua solutio in Liltera.
An Deus semper possit qiiod potuit ? Sed verius et probabilius videtur mihi
dicendum, quod est potentia absolule
considerata, et hsec eadem est semper :

Deinde quseritur de uUlma parte jstius et est potentia conjuncta actui, et hoec
distinctionis quae incipit ibi, D, « Prseter- determinatur secundum modum signi-
ea quaeri solet, Utrum Deus, etc. » ficandi ad rem quse refertur ad eam : et
Videtur autem, quod Deus semper pos- ratio non est eadem in relatione illa et :

sit quod potuit hac non potest modo quidquid poluit,

1. Omne enim non potens modo quod nec haec ponit mutationem in eo, sed in
potuit, aut mutatum est in potentia sua, re in quam potest.
aut potentia sua dependet ad alterum Ad PRiMUM ergo dicendum, quod po- ^^ j

quod mutatum est : Dei autem potentia lentia sua non propter hoc dependet ad
nec mutatur in se, nec dependet ad rem, sed potius ex eo quod res depen-
aliud : ergo modo potest quidquid olim det ad ipsam, surgit diversa habitudo re-
potuit. lationis rei ad potentiam, et e converso,
2. Item, Quidquid uno modo semper qua aliter se habet res ad potentiam an-
se habet,semper potest idem Deus au- : tequam fit, et cum fit, et cum facta est.
tem uno modo semper se habet ergo : Ad aliud dicendum, quod licet Deus Ad 2.

semper potest idem. uno modo se habeat ad res, non tamen

ontra. Sed contra sunt instautiffi quce jacent res uno modo se habent ad ipsum et :

in Littera. ex illis habitudinibus fiunt diversae re-

lationes, quibus significatur potentia di-

itio.
SoLUTio. Diccndum, quod Magister versimode.
videtur fuisse de opinione Nominalium. Supra autem ostendimus, quod non
Unde solutio Magistri consistit in hoc est inconveniens eeternum accipere a
quod una potentia seniper significatur, temporali aliquem modum significandi.
quge refertur ad idem, licet diverso modo
400 D. ALH. MAG. ORD. VWMD.

DISTINGTIO XLV.

l>e <|iii<i<lil}ilo voliinlalis l)ei.

A. De vohmtate Dei, quse essentia Dei esl una et seterna, et de siynis ejus.

Jam de voluntatc Dci aliqiiid pro sensus nostri imbecillitate dicendum

est. Sciendum est ergo, quia voluntas sive volens de Deo secundum esscn-
tiam dicitur. Non est enim ei aliud velle et aliud esse, sed omnino idem.
Etsicutidein cst ei esse bonum quod esse Deum, ita idem est ei esse vo-
lentem quod esse Deum. Nam volunlas qua semper volens est, non afTe-

ctus vel motus est, qui in Deum cadere non valet, sed divina obrjia. qua vo-
lens esLDeus, el hujusmodi.

B. Quod licet idem sit Deo vclle quod essc, non tamcji potcst dici Deus esse omnia
qux vult.

Et licet idem sit Deo vclle quod esse, non tamen dicendum est Deum
esse omnia qua3 vult : quod quidam de Dei voluntate non recte sentientes,

nobis objiciunt dicentes : Si idem est Deo velle quod esse : ergo cum dici-

mus Deum velle omnia qua) facit, dicimus eum esse omnia quai facit

alioquin non ibi illo verbo idem significatur, quod significatur hoc verbo
cum de Deo dicitur. Et si ila est, non semper dicitur de Deo velle se-
esse,

cundum essenliam. Si vero secundutn essentiam non dicitur aliquando;

quomodo ergo dicitur de Deo? llelative enim numquam dicitur. Ad quod
dicimus, quia licet idem penitus sit Deo velle quod esse, non tamen potest
dici omnia quoe vult : sicut idem est Deo esse quod scire, nec tamen sicut
dicitur scire omnia, ita quoque potest dici esse omnia.
 IN I SENTENT. DIST. XLV, C. 401

C. Quis sit sensus horum verborum, Dcusscit, vel, Deus vult. Ilcm, Deus scit omnia,

vel vnli aliq^uid? et, Quid de Deo in his prsedicetiir ?

Et ubicumque Deus dicitur scire vel sciens, vel velle vel volens, haec
de eo secundum essentiam dicuntur. Cum enim dicitur, Deus scit, vel

Deus vult : sive Deus est sciens vel volens, essentia divina prgedicatur, eA

Deus esse enuntiatur. Cum autem additur, Omnia, vel aliquid, vel aliqua :

et dicitur, Deus scit omnia, vel vult aliquid, vel aliqua : essentia quidem
divina pra^dicatur non simpliciter et absolute, sed ita ut scientioe qua? ipse

est, omnia subjecta monstrentur, eadem est, aliquid

et voluntati quee ipse

vel aliqua subjecta esse dicantur ut talis fiat sensus, Deus scit omnia, id
:

est, Deus est cujus scienticE qucE ipsius essentia est, omnia subjecta sunt.

Similiter Deus vult hffic vel illa, id est, Deus est cujus voluntati quffi ipse

est, haic sive illa subjecta sunt. Volens ergo sive velle dicitur Deus se-
cundum essentiam, cujus voluntas essentia est sempiterna et immutabilis
(licet ea varientur et transeant, qua3 ei subjecta sunt) qua? non potest esse

injusta vel mala, quia Deus est.

ibi, « Voluntas quippe Dei semper effi-

eax est, etc. »

Prima adhuc subdividitur in duas. In

Divisio TEXTUS. prima agitur de voluntate et divisione
voluntatis secundum se. In secunda, po-
nit quasdam dubitationes circa volita
((. Jam de voluntate Dei aliqidd pro divinoe voluntatis , infra, distinctione
sensus nostri, etc. » XLVI, ibi, A, « Ilic oritur qusestio, Di-
Iste tractatus de voluntate dividitur in ctum est enim^ etc. »

duas partes. In prima agit Magister de Iloec distinctio dividitur in duas par-
voluntate Dei secundum se, et secundum tes quarum prima agit de voluntate
: in
comparationem ad volita. In secunda, Dei secundum quod ipsa est causa prima
de comparatione voluntatis nostrae ad omnium creaturarum. In secunda, poni
voluntatem ipsius : et haec incipit dis- distinctionem de multiplicitate divinse
tinctione XLVIII, ibi, B, « Illud quo- voluntatis, ibi, F, « Hic non est prxter-
que non est prsetermittendum. » eundum nobis, etc. »
Adhuc, prima dividiturin duas. In pri- Prior adhuc subdividitur in duas : in
ma, agit de voluntate Dei et volito. In quarum prima agit de voluntate secun-
secunda, agit de modo impletionis divi- diim comparationem ad volentem. In se-
nae voluntatis in distinctione XLVII, A, cunda autem agit de eadem secundura
XXVI 26
402 D. ALB. MAG. OIU). PR.ED.

quoruin ipsa 3. Item, Omnis voluntas est ad se-

coniparationcm ad vi)lila,

Uivc ituqnc snmmc qucnduin aliquid, vel fugicndum : Dcus

est causa, ibi, D, «<

autcm nihil asscquitur vcl fugit : crgo

bo)ia vohtntas, elc. »
harum habot tria capitula iu nihil vult : ergo ut prius.
IM-ior :

4. Item, Voluntas est potentia ratio-

quorum ])rimo dicit volunlatcm Dci esse
habens se ad opposita Deus au-
csscnliam divinam. In sccundo, movct nalis, :

objcclioncm conlralioc, et rcspondct illi. tcm habet se uno modo crgo. elc. :

conlirmat. 5. Item, Yohjntas csl causa contin-

In tcrtio vero suum dictum
gens rerum Dcus autcm est causa ne-
El per hoc patet sentcntia.
:

cessaria et scmper stans ergo Deusnon :

habct voluntatem, ut vidctur,

1. Sed contra hoc est quod dicitur in sed

Littera.

ARTIGULUS I. 2. Item, Ad Ephes. i, 5, dicit Apo-

stolus Secundum projjosilum volunlaiis
:

An in Deo sil volnnlas^ ? suse. Et, ibidcm, y. 11 Secundum con- :

silium voluntalis sux. Elt in multis aliis

locis.

Incidunt autem hic tria dubia, ante 3. Item, per rationem : Agens per in-
Litieram, quorum primum est, An in tellectum mcHus est quam agens per
voluntas? naturse necessitatem, quoniam primum
Dco sit

volunlas ejus? cognoscit rationem secundum

opcris,
Secundum, Quid sit

Et tertio, de introductione sive situ autem non : Deus autem nobihssimum

istius tractatus de voluntale. agens est : ergo est agens per intelle-
clum : autem tahum agit, nisi quod
nihil
vult, et quando vult ergo voluntatem
Ad primum objicitur sic :
:

{. Omnis appetitus est significativus habet Deus.

indigcnliae : in Deo autem nuUa est in- 4. Item, Liberrimum in natura ratio-

digentia : ergo nullus appetitus. Prima naU est voluntas crgo et optimum et :

probatur per hoc, quod appetitus est nobiUssimum ergo et Deo attribuen- :

movens ad id quod non habetur, ut dicit dum. t

Philosophus. Secunda patet per se. Inde 5. Philosophus in XI primse

Item,
Nullus appetitus philosopliix dicit « Yoluntas est actio :
ulterius objicitur sic :

est appeti- ipsius et ideo vigiiia, et sensus, et in-

est in Dco : omnis voluntas :

tus ergo nulla voluntas est in Deo.

:
teUectus, sunt valde voluptuosa : et spes,

rememoratio sunt propter ista. Et

Prima constat ex priori syllogismo. et ))

Secunda probatur in tertio de Anima, intendit ostendere, quod Deo danda est

dividitur per volunta- voluntas. quae est in actu seinper, ct

ubi appetitus
desiderium quod est appetilus actio ipsius : quia Deo agere, nihil aUud
tem, et

animae scnsibilis. est quam veUe Deum, ut hoc (iat : sicut

nobis voluntas conjuncta semper

2. Item, Augustinus in libro de Libe- et in

« Yoluntas est rationaiis voiito optima est, et voluptuosa, sicut

ro arbitrio :

et vigiUa, et sensus, et inteUectus secun-

motus, sensui proesidcns et appctitui » :

dum actum ct hujus signum est, quod

constat aulem, quod in Deo nec sensus ;

est, nec appctitus sensibilis, quia de illo

speset rememoratio non habent voUipta-
loquitur Augustinus : ergo nec volun- tem nisi in relatione ad iUa.
tas.

1
Cf. (P. Summae theol.) B. Alberti, Q. 79, memb. 1.
 IN I SENTENT. DIST. XLV, C, ART. 2. •
403

SoLUTio. Dicendum, quod in Deo vo- mobilitas est voluptuosa, ita in natura
luntas est et per prius quam in nobis, et indigente motus propter malitiam indi-
magis proprie. gentiae : sed Deus quiescit in aeterno bo-
Ad pRiMUM autcm dicendum, quod no, quod totum ipsum. Et sunt
est intra
voluntatis est quoddam per accidens, et hsec verba : « Transmutatio est omnium
quoddam per se. Per se aulem habet dulcissimum secundum Poetam Horne-
quatuor quorum unum est de natura,
: rum, proptermalitiam quamdam quem- :

quod sit scilicet naturse rationalis, et in admodum homo facile transmutabibs,

ratione : sicut dicit Aristoteles et Dama- qui malitiosus est, et natura quae indiget
scenus, quod omnis voluntas rationalis transmutatione, non enim est simpiex
est : et si non est rationalis, non est vo- neque modesta. »
luntas. Secundum est, quod sit liberri- Per hoc etiam patet solutio ad tria se- Ad 2,3 et4.
mum naturoe rationalis : et hoc est quentia.
proprietas ipsius : habet enim unam li- Ad ultimum dicendum, quod hoc non Ads.
bertatem a subjecto proximo in quo est, estde nobilitate voluntatis, quod potest
hoc est, natura spiritus intellectualis, in malum, quia hoc non est posse sed :

qui non est actus corporis ut aflixus consequitur voluntatem creatam non con-
organo : et ideo non est obligatus mate- firmatam ex defectu, quia fluxit in esse
riae vel ejus appenditiis. Aliam liberta- post non esse : sed quod potest in oppo-
tem habet a se, secundum quod est vis sita contradictorie, scilicet quod potest
potens acceptare objectum, vel non ac- hoc, et potest cessare ab ipso, et potest
ceptare, quia spontanee operatur. Ter- aliud enim potestas ostendit ipsam
: ista
tium est comparatio ipsius ad bonum :
voluntatem nulli esse obligatam et hoc :

quia voluntas semper est boni, et prae- bene habet in Deo esse, qui non obliga-
cipue summi boni quod omnia appe- tur ad aliquid.
tunt, ut dicit Philosophus : et hoc sum-
mum bonum non allerret Deo jucundi-
catem, nisi esset voluntas ipsius : et hoc
est quod optime tangit Philosophus in
VIII Ethicorum, ubi dicit secundum ARTICULUS II.
translationem quae est ex Grseco : « Si

cujus natura simplex fuerit, semper ea- Qiiid eslvoluntas divina ? et, An sit idem
dem operatio delectabihssimaerit. «Ideo- cum Dei essentia ?
que Deus semper una et simplici dele-
ctatione delectatur. Non enim solum mo-
tus est actus, id est, perfectio et com- Deinde quaeritur, Quid sit voluntas di-
plementum, sed etiam immobilitas et vina ?
delectatio magis in quiete est. Quartum Videtur aulem, quod non sit essentia
autem et ultimum est, quod voluntas divina quia :

etiam est causa omnium quae fiuntut ab 1. QucEcumque sunt eadem, omne id
artifice. enim Philosophus in VI
Dicit quod attribuitur uni, potest attribui alte-
primse philosopliise, quod omnium arti- ri : sed multa sunt in voluntate, quae
ficialium principium est voluntas : Deus non sunt in essentia : sicut omnia bona
autem operatur per modum artificis, et creata quae sunt in voluntate Dei conti-
per modum necessitatis naturee. nente et volente ea, non tamen omnia
QuoD ERGO primo objicit de voluntate, sunt in essentia : ergo voluntas et essen-
dicendum quod hoc verum est in natura tia non sunt idem.
indigente quoniam sicut dicit Aristote-
:
2. Item, Qusecumque sunt eadem om-
les in VIII Ethiconim, sicut in Deo im- nino, idem additura utrique adhuc non
 40 i D. ALB. MAG. ORI). PILED.

facit diversa, seJ romancnl idcm : si orgo prol)atum ost -, substantia, voluntas, ot
volunlas Dei est essenliaDei, et voiunlas intcllcctus non sunt synonyma.
liujus est essentia hujus : sed volunlas
liujus est, demonstrato hominc crcalo :

orgo Dous cst cssenlia hujus, quod fal-

sum est.

3. Si forte dicatur, quod voluntas dif- ARTICULUS III.

fert ab esscntia, non in se, sed in con-

notato. CoNTRA : De rationo voluntalis An in hoc loco bene situctur tractalus
non est ut aliquid connotct possum enim
: de Dei voluntate ?
dicere, Dcus vull se csse trinum et unum,
et vult generare Filium : et nihil conno-
tatur extra Deum : ergo vidctur, quod Tertio, Quaeriturde situi stius tractatus

hoc non sit substantiale voluntati, quod in hoc loco.

ahquid connolet ergo vidotur, quodvo-: \. Voluntas Dei estactio ipsius, utha-

luntas Dei non sit essenlia Dei. biturn est in auctoritatc a Dhilosopho in-
Sed contra. SeD CONTRA : ducta superius nihil autem immediatius
:

Quidquidnonest totum quod habet, il- est effectui, quam actio educens ipsum :

lud non est simplex : voluntas liabclur ergo voluntas t'st conjunctissima operi :

ex Deo, et ipse non est sua voluntas : ergo cst post potentiam et sapien-
crgo Deus non est simplcx, quod falsum tiain.

est. 2. Item, Yoluntas videtur antecedere

potentiam etscientiam omnis enimope- :

Soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod voluntas est rans per voluntatem primo vult, ot postea
cssentia Dei scd dilTcrt in modo signiQ-
: scientia sua ordinat opus, et per potcn-
candi, sicut saepius supra dc attributis di- tiam exsequitur orgovidetur, quod tra-
:

vinis ostensum est : et ideo non valet ob- ctatus de voluntate debuitesse primus, et

jectum primum. dc polontia ultimus.

Ad ALiLD dicendum, quod verum cst, 3. Itcm, Magistcr Ilugo de sancto Vi-
^d 2.

ubi id quod additur utrique, in eadem ctore Voluntas movet, sapientia dis-
: «

rationc additur in qua illa sunt cadem : ponit, potontia operatur. » 'Ergo volun-

sed hoc non fit hic : sed potius cum di- tas ost prima.

citur voluntas hujus, ly hiijus dicit ob- 4. Item, Dionysius dicit,quod bonum
jectum voluntatis secundum rationem in- est diffusivum esse ; diifusivum autcm

telligendi quee diflert ab essontia : et ideo esse est per creationem : ergo primum
non oportet, quod sit essentia hujus : et inclinans ad creationem, est bonum quod
benesequitur sic : Intellectus et voluntas est dispositio voluntatis : sed omne incli-

sant idem in re : sed reahter intellectus nans, habct aliquid inclinativum ad opus :

Dei non dilTcrt a Uei voluntate : ergo ergo illud inclinativum quod inclinatur a
realiter essentia Dei et intellectus sunt voluntate, immediatius est operi : hoc
idem. autem cst potentia exsequens : ergo vi-

Ad aliud dicendum, quod voluntas Dei detur, quod voluntas sit ante potentiam.
f^^ 3

non semper connotat volitum extra, vel Sed contra :

etiam respectum ad vohtum extra quia : 1. Si enim voIuntas_, ut dicit Littera,

seterna est, et respectu aeternorum : sod ost tota causa prima et proxima rerum,
ab osscntia semper diiTert in modo signi- videtur quod cum ipsis rebus in eodem
ficandi et intolligcndi, quia sicut supra libro determinandum sit de voluntate,

» Cf. I Senteutiarum, Dist. VIII. Tom. XXV.

 IN I SENTENT. DIST. XLV, D. 403

hoc est, in secundo libro Senienliarum, El quod objicilur ullerius, non lenet,
et non hic. nisi in his ag^entibus, in quibus non cst
2. Item, Potenlia secundum rationem sufiiciens causa voluntas : ibi enim ope-
abstrahit a voluntate : sequitur enim, vo- ratur voluntas per alias potentias affixas
luntas est : ergo potentia est : non autem in membris, ut per instrumenta : sed in
e converso : ergo potentia est prior na- Deo est sufficiens causa ad omne quod
tura, quam voluntas : ergo voluntas so vult : et ideo non oportet, ut inclinet
habet ex additione secundum rationem aliquas alias potentias.
intelligendi ad polentiam : sed omnis
causa quanto magis est determinata, tan- Ad primum autem incontrarium dicen- Adobject.i.
to magis est propria et conjuncta efTe- dum, quod non oportet propter hoc poni
ctui : ergo voluntas immediatius conjun- tractatum de voluntate in secundo libro
gilur operi, quam potentia. Sententiarum, quia scientia causse non
habet determinari in eodem libro cum
SoLUTio. Dicendum, ut supra dictum causato, nisi tantum in his causis quae
est, quod potentia multis modis conside- suut proximse causatis, et quarum na-
ratur, et etiam voluntas voluntas autcm : turam et proprietatem habet in se causa-
quae hic tractatur, est voluntas relata ad tum ipsum. Et hoc patet : licet enim
voiitum et conjuncta illi : et haec est suf- stella? sint causaj generationis diverso-
ficiens causa existendi creaturas : et ideo rum, non tamen determinatur de naturis
ipsa est causa operans et educens res. et motibus stellarum in libro de genera-
Ad secundum autem dicendum, quod tione animalium, vel plantarum, sed de-
illa objectio procedit de voluntate aliter terminatur in eo de causis proximis et
accepta, scilicet illa de qua supra dictum univocis cum ipsis causatis : et talis causa
est, quod est motor aliarum virium : et creaturarum non est voluntas : et ideo
haec non est comparata ad volitum. cum creaturis non est determinanda.
Ad aliud dicendum, quod illa auctori- Ad ultimum dicendum, quod hoc nihil ^^^^^^^ ^.
tas eodem modo intelligitur. est ad propositum : quia hoc non objicit
Ad aliud dicendum, quod dictum Dio- dc potentia relata ad opus, qua? dividitur
nysii magis facit ad hoc quod sit imme- contra voluntatem in his quae exiguntur
diata causa : quia sicut dicit Augustinus, ad opus, sed potius de potentia quae est
et habitum est supra ', quia Deus bonus genus ad omne id quod aliquid potest
est, sumus : et in quantum sumus, boni cognoscendo, vel volendo, vel operando.
sumus.

D. Quod Dei voluntas summe bona, causa est omnium quse naturaliter sunt
cujus causa non est quaerenda, quia nullam liabet, cum sit seterna.

Ilaec itaque summe bona voluntas, causa est omniuin qua3 naturaliler
fmnt, vel facta sive futura sunt : qua3 nulla praiventa est causa, quia
aeterna est. Ideoque causa ipsius qua^renda non est. Qui enim ejus cau-

* Cf. I Sententiarum, Dist. I. Tom. ZXV hujusce editionis.

406 D. ALB. MAG. ORD. PRyED
sani qiiRM'il, aliriiiid inajus oa qiuiMit, ciim niliil ea niajiis sil. Uiidc Au^u-
slinusiu libro LXXXIII QuiKtitionum Qui
: (|u.oiit (juarc v(jluciit Dcus inun-
duin faccre, causaiu quiciit vuluntatis l)ci. Oinnis autcin causa cniciens
luajor est eo quod cfficitur. Niliil autcin niajus est voluntate Dei. Non ergo
ejus causa qutcrendacst'. Idcin in libro contra INLiuiclur.os : Si qui dixc-

rinl, quid placuit Deo faccre caduni et tcrrain ? Respondcnduin cst cis, qui
vohintatcm Dci nossc desiderant, causas el voluntalcm Dei scire quacrunt,
quod volunlas Dci omnium quic sunt ipsa sit causa. Si enim liabet causam
voluntas, cstaliquid quod antccedat voluntatem Dci : quod ncfas est cre-

dere. Qui ergo dicit, quare fccit Dcus Cddum ct tcrram ? Ilcspondendum
est illi, quia vult. Voluntas enim Dei causa est cceli et tcrrce : et ideo ma-
jor est voluiitas Dei, quam c(^clum ct tcrra. Qui autcin dicit, quarc voluit
faccre co^lum ct terram ? majus aliquid qiuTrit quam est volunlas Dei :

nibil autcm majus invcniri potcst. Compescat se ergo bumaiia temeritas :

et id quod non est non quaerat, ne id quod est nou inveiiiat. Ecce his au-
ctoritalibus aperte insinuatur, quod voluntatis Dei causa nulla est: et idco

quffirenda non est.

ARTICULUS IV.
DIVISIO TEXTUS.
An divina voluntas sit causa ?

« Ilaec itaque summe bona voluntas,

etc. » Circa primum capitulum incidunt tria
Haec pars habct tria capitula : in quo- dubia, quorum primum est : Utrum vo-
rum primo ostendit indelerminate vo- luntas sit causa ?

luntatem esse causam omnium. In se- Secundum est, Utrum sit causa om-
cundo vero ostendit cam non habere nium illorum quee subsunt potentiaB
causam, sed esse primam. In tertio os- Dei?
tendit, quorum est causa, quia eorum Tertium autem, Utrum sit causa pro-
quoe sunt ut facta, et illasunt permanen- pria vel communis, contingens vel ne-
tia : et eorum quorum esse est in fieri, cessaria ?
ut ea qusB vocat motiones : in quibus
etiam intelliguntur alia quaedam, utpate- Ad primum objicitur sic :

bit in disputatione. 1. Augustinus in libro V^III de Civita-

te Dei dicit sic : « Haec causa est cur
Platonicos cseteris anteponamus, quia
cum alii Pbilosophi ingenia sua studia-
que contriverint in requirendis rerum

*
S. AuGUSTiNUs, Lib. LXXXIII Quieslionuru, Q. 28,
 IN I SENTENT. DIST. XLV, D, ART. 5. 407

causis, et quisnam esset modus discendi Ad autem Augustini in hbro

dicta Ad 1.

atque vivendi : isti Deo cognito repere- de Civitate Dei, dicendum quod ipse lo-
runt, ubi esset causa constitutaj univer- quitur secundum vestigia Dei inventa in
sitatis \ » Sed constat, quod lux perci- creaturis, in quibus aliquo modo relucet
piendae veritatis attribuitur sapientise, Trinilas operantis. Voluntas autem Dei
fons autem bibendoe felicitatis bonitati non est operans sine scientia, et ideo in

voluntatis : ergo causa constitulee uni- operato a voluntate relucet vestigiura

versitatis refertur ad potentiam : et sic scientiae nec voluntas est operans sine
:

potentia magis est causa universitatis potentiae ratione, et ideo relucet in opere
creaturarum, quam voluntas. vestigium potentiae : nec est operans si-

parum ante hoc, ibidem « Qui-

Item, : ne intentione boni summi, et ideo relu-
cumque Philosophi de Deo summo et cet in opere vestigium boni summi : ip-

bono et vero istasenserunt, quodetrerum sum tamen totum opus dependet a vo-
creatarum sit effector et lumen cognoscen- luntate ut fiat : et vestigia aliorum
darum, et bonum agendarum, quod ab relucent ideo, quia non separantur a vo-
illo nobis sit et principium naturae, et luntate operante.
veritas doctrina;, ct fehcitas vitae : eos Ad ALiuD dicendum, quod ipsa est
Ad 2.

omnes anteponimus, eosque no-

caeteris causa efficiens : sed dispositio ejus quae
bis propinquiores fatemur. » Sed iterum est bonitas, est causa finalis.
satis patet, quod lumen cognoscendo- Et quod objicitur de potentia, quae se-
rum, et veritas doctrinae, refertur ad cundum hoc non dicendumerit causa,
scientiam : bonum autem agendorum et quod potentia secundum rationem po-
felicitas vitae ad bonitatem voluntatis : tentiae non sufficit ad hoc ut fiat res:
ergo quod est effector et principium na- quiacum aliquis potest et scit, tunc est
turae, refertur ad potentiam : ergo po- complementum voluntas ut faciat, et fiat

tentia est causa rerum magis quam vo- et ideo potentia est efficiens, sed non de-
luntas, ut videlur. terminata, et ut propria causa et suffi-

2. Item, Si voluntas est causa rerum, ciens secundum rationem.

quae causa erit? Constat, quod non est
materialis, quia Deus nullius est causa
materialis. Similiter non erit formalis
exemplaris : quia hoc attribuitur sapien-
tiae. Efficiens etiam non potestesse: quia ARTIGULUS V.
potentia operatur et efticit. Ergo erit

rinalis tantum : et ita non debet dici An voluntas Dei sit causa omnium re-
causa efficiens rerum,sed potentiapotius. rum qux subsunt suse potentise ? et,

Sed contra hoc est quod dicitur in Quare Deus non dicitur omnivolens,
Litlera. sicut omnipotens et omnisciens ?

SoLUTio. Ad hoc dicendum, quod vo-

luntas Dei quae dicit essentiam divinam Secundo quaeritur, Utrum sit causa
cum respectu ad volitum, et connotans omnium eorum quae subsunt potentiae ?
effectum, est causa rerum creatarum : Videtur autem, quod sic : quia
quia illa est volunlas ut res fiat, et haec Deus non potest facere nisi bona, eo
1.

est sufficiens actio Dei adhoc ut fiat om- quod facere mala est impotentiae sed :

ne quod fit. voluntas Dei est omnis boni ergo est

* S. AuGUSTiNUS, Lib. VIII de Civitate Dei, Idem, Ibidem, cap. 9.

cap. 10.
 408 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
omniuin cnrum dc quibus cst polcn- quod tamen Deus facere posset et pot-
tia. csl. Voluntas autem est rclata ad id quod
2. Ilcm, Dcu.s nihil polcst nisi quod fuit, vcl est, vel crit, ut dicitur in Litte-
vult sc posse : crgo omnc quod potcst, ra. Kt idco licet utrumque sit rcspectu
vult se posse : sed nullus nisi stullus, vult Ijoni, non tamcn sunl ajqualis ambitusiu
se possc malum : ergo Dcus cum sit sa- bono : quia unum rcspicit bonum in
picntissimus, vult se posse bonum tan- polcntia, altcrum autcm quod fuit, vel
tum : erg^o potcst bonum tantum ct vult est, vel erit in actu.
illud: crgo potcntia ct voluntas sunt de
codem. Ai) iD quod Quare ^^
quaeritur ulterius, i

3. Itcm, Sicut se habet scientia ad ve- non dicitur omnivolens ? Dicendum,

rum, ita potcntia ad bonum : scd scicn- quod ratio satis benc tangitur in oppo-
tia cst omnis tantum vcri crgo
vcri, ct : nendo.
potcntia cst omnis boni, ct tantum boni : Et ad quod contra objicitur, dicitur
id
ct omnc bonum vull Deus ergo omnia : quod pcrmissio non est signum volunta-
sua voluntalc vult, qua? potcntia sua tis, quod hoc vcHt Deus quod (it ab eo
potest. qui malum agit, sed quod aliquid vclit
4. Item, Niliil potest Dcus quod eo circa illud, ut infra dicctur omnipotcn- :

auctore non potesl lieri : quod autcm eo tia autcm refcrtur ad cns possibile, vel
auctore potcst fieri, estbonum crgo : futurum, vcl ens in actu, vel praeteri- I
quidquidpotest, est bonum et vult to- : tum ; cl voluntas ad id quod fuit, vcl
tum ergo totum quod potest, vult. Sed
:
est, vel tantumerit et ideo non est :

coNTRA Omnia qucecumque voluit Dcus

: omnivolens sicut omnipotens, nec omni-
fccitin ccelo et in terra, etc. » : si crgo volens sicut omnisciens.
potentia cst omnium illorum quorum
est voluntas, omnia quaecumquc potuit
facere, fecit in ccelo, etc. : et hoc esse
falsum supra probatum est.

ARTiCULUS VI.

Queestiunc
Ulterius quaeritur, Si Deus dicitur
omnipotcns, quia omnia potcst ; ct om- An volunias divina sit commiinis vel
niscicns, quiaomnia scit quare non di- : propria, necessaria vel contingens
cilur omnivolem ? quiadicitur in Litlera, omnium causa ?

nihil contra suam voluntalem fit.

Si forte dicas : quia mala fiunt quae

non vult Dcus. signum
Contra : Unum Tertio quaeritur, Utrum sit causa pro-
voluntatis habemus de malo quod lit, pria vel communis, necessaria vel con-
scilicet pcrmissioncm ergo ctiam hoc : tingcns ?
subjacet voluntati divin£B. Videtur autem, quod communis :

quia
Solutio.
Solutio ad objecta prima, est solutio 1. Communis est quam non sequitur
una : quia fundalur in eodcm, scilicet ut esse causati : sed voluntatem Dei ab
dicatur, quod cum dicitur, Dcus omnia aeterno non sequitur esse causati : crgo
polest, vel Deus potest bona, quod id volunlas Dci est causa communis.
quod cadit sub potcntia, ampliatur ad 2. Item, Yidetur quod sit contingens :

ens possibilc csse, quod numquam fiet, quia dicit Augustinus : « Quod voluntate

* Psal. cxxxiv, 6 : Omnia quxcumque voluit omnibus abyssis.

Dominus fecit, in ccelo, in terra, in mari et in
 IN I SENTENT. DIST. XLV, D, ART. 7. 409

fit,non fit ex necessitate quod autem :

fit et non necessario, fit contingenter » :

ergo quod voluntate fit, contingentcr fit :

ergo voluntas est causa contingens.

'.ontra.
Sed contra :
ARTIGULUS VII.
Comniunis causa est aliquo indi-
1.

gens ad hoc ut causet voluntas Dei : A?! voluntas Dei habeat causam ?
nullo indiget ergo non est causa com-
:

munis.
2. Item, Omnis causa communis est Deinde queeritur de secundo capitulo
determinabilis per aliquid addibile sibi : istius partis ubi dicit, ibi, D, circa me-
voluntas Dei nuUo determinabilis est : dium : « Si liabet causam voluntas, est
ergo ut prius. aliquid quod antecedat voluntatem Dei,
Item videtur, quod nec sit contingens. etc. »
Omne contingens mutabile est : dicit Videtur enim voluntas Dei habere
enim Aristoteles : « Quod contingit esse, causam.
contingit nonDeus autem et in
esse : » 1. Omnis enim voluntas sapientis, ex
potentia et scientia et voluntate omnino rationabili causa procedit : et hoc est de
est immutabilis ergo sua voluntas non : laude sapienter agentis : cum igilurDeus
est causa contingens. summe sapiens sit, et sapienter agens,
videtur quod suse voluntatis sit causa ra-
itio. SoLUTio. Ista qua?stio supra notata est tionabilis.
in qusestione, Utrum priedestinatio ha- 2. Item, Ad Ephes. i, S, super illud,
beat causam *
? Et sicut ibi dictum est^, Sccundum propositum voluntatis suse,
voluntas est causa determinata, et pro- scilicet Dei : dicit Glossa, quod voluntas
pria rerum omnium. Sed non sequitur, Dei est ex ratione.
si ista est ab ffiterno, quod etrectus sit 3. Item, Supra, in procemio istius li-
ab seterno : quia impeditur hoc ex parte bri, Magister dixit hoc esse causam uni-
ordinis sapientiae, et ex parte causati, de versorum errorum, quod non voluntas
cujus ratione est, quod fluxit in esse rationi subjicitur ergo cum ab omnibus :

postnon esse : et per hoc patet solutio erroribus absolutus sit Deus, sua volun-
ad primum. tas regitur ratione.
2.
Ad ALiuD dicendum, quod ipsa non 4. Item, Secundum hoc facile esset
est causa contingens : sed contingentis omnia demonstrare per causam, et sol-
ct necessarii est ipsa causa necessaria : vere omnia qusesita, ut diceretur, Deus
sed necessitas est multiplex, ut distin- vult hoc, et non debes quaerere aliam
ctum est supra * : et in Deo cadit bene causam.
necessitas simplex, quse est immutabilis, SeD CONTRA :
g^d contra.
quse nec sonat coactionem, nec obliga- In nobis sic est, quod ratio nostrae
tionem. voluntatis est volitum, quia volitum est
Ad dictum autem Augustini dicendam, movens secundum suam vel boni ralio-
quod ipse loquitur de voluntate crcaturae nem, et ideo nostra voluntas dependet
et non Creatoris. ad volitum volitum autem divinae vo-
:

luntatis causatur ab ipsa voluntate : er-

go non est ratio vel causa voluntatis :

ergo ex parte non habet causam. Ex

illa

parte autem volentis idem est yoluntas

1 Cf. Supra, Dist. XLI. « Cf. I Sententiarum, Dist. VI.

'4*\
 ilO D. ALB. MAG. ORD. VRMD.
ot su])slanti;i : orgo etiam cx ])artc illa talis, quia rational)ili;i vult ct r;ition;il)i-

nullam liahcl causam : ergo simpliciter liter.

uullacsl causa voluutatis diviuai. Au Ai.iii) diceudum, (juod Glossa di- Ad

cit, quod ipsa est ralionabilis, eo quod sit

Soiuiio. SoLUTio. Dicondum, quod nec in prae- sibi ratio : quia injusta esse non potcst,
scieulia, nec extra pi-a^scieutiam volunlas nibil enim justius est, quam ut boc iiat

Doi habet causam ali(juam : sed tamen quod J)eus vult : quia nibil nisi bonum
potest liahere rationem ad quain termi- vult : quia eo ipso omne bonum est bo-
natur volunlas secundum actum. Et quoe num, quia illud vult Deus.
sit dirFercntia causae et termini vel ratio- Ad aliud dicendum. quod intelligitur Ad
nis, supra dictum est in quaestione de de voluntate hominis, quae non est ratio
cmisa prsedestmaLiunis. voliti, sed potius sumit rationem et cau-

Aci 1. Ad PRiMUM ergo dicendum, quod vo- sain a volito, ct non de voluntatc Dei in
luntas Dei semper est causa rationabilis : qua est totum contrarium.
sed numquam est ex causa rationabili : Ad ALiUD diccndum, quod voluntas Ad 4

quia hoc non inlelligitur nisi de illis Dei non est causa qua? sit mcdium de-
agentibus, quorum voluntas immutatur a monstrationis jam : et illa non quaeritur
volito et causatur : et hoc, ut probatum in solutione dubiorum : sed potius quae-
est, non esl iu voluntate Dei : quia iu runtur causae connaturales ct coessen-
talibus voluntatibus dcpcndet volens ad tiales cflectui : et illas difficile est inve-
volitum : et dicitur ralionabilis volun- nire.

E. Quod voluntas Dei prima et summa causa est omnium.

Volunlas ergo Dei (ut ait Auguslinus in libro III de Trinitate^) prima et
sumnia causa est omnium specierum afque motionum. Niliil enim fit, quod
non de inleriori alque infelligibili aula summi imperaforis egrediatur se-
cundum inefTabilem jusfifiam. Ubi enim non operafur quod vult Dei omni-
potentis sapientia? quse perfingit a fine usque ad finem fortiter, et dispo-
nif omnia suaviter ^ et non solum facit ea quse perseverantia consuetudi-
nis admirationem non admittunt, sed etiam ea quae propter raritatem et in-

solifum eventum mira videnlur : uf sunt defectus luminarium, et terrffimo-

tus, et monstrosi animanfium partus, et liis similia : quorum nihil fif sine
voluntate Dei, sed plerisque non apparcf. Ideoque placuit vanitati Philoso-
phorum efiam causis aliis ea attribuere, cuni omnino videre non possent
superiorem caeferis omnibus causam, id esf, voluntatem Dei. Ifaque non

' S. Algustinus, Lib. III de Trinitate, cap. 4.

* Sapient. viii, 1 : Atlingit ergo (Sapienlia) a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia
suaviter.
 IN 1 SENTENT. DIST. XLV, E, ART. 8. 411

nisi Dei voluntas causa prima est sanitatis, aegritudinis, praemiorum atque
poenarum, gratiarum ot retributionum. Haic ergo sola est, unde ortum est

quidquid est, et ipsa non est orta, sed ffiterna.

cunt Philosophi, vcl inordinatam divi-

sionem seminis : ergo non sola volunta-
te Dei fiunt.

ARTICULUS VIII. 4. Item, Defectus luminarium determi-

natashabet causas inventas ct scriplas ex
Utrum voluntas divina sit prima causa proportione motuum solis et lunae se-

omnium rerum ? cundum recursum ad caput vel caudam

draconis, et secundum proportioncm
motus capitis et motus lalitu-
caudae, et
Deinde quaeritur de hoc quod dicit in dinis luna^ et proportionem adspectus
tertio capitulo, ibi, E, « Voluntas Dei secundum circulos altitudinis in quibus

prima et summa causa est omnium spe- fit conjunctio vel praeventio sive opposi-
cierum et motionum, elc. » tio, secundum distantiam lalitudinis
et

1. Si enini eaiprima, non licet quaere- climatis ergo videtur, quod omniurn
:

re aliam anle ipsam : et si summa est, et horum subtiliter investigata sit causa.

summe sufficiens, non licet quserere ali-

quam post ipsam ergo videtur, quod
: SoLUTio. Sine praejudicio dico cum soiutio,

superlluil lotum quod rimati sunt Pliilo- Domino in Evangelio Joannis, v, 17 :

sophi in causis naturalibus, et mathe- Pater meus usque modo operatur, et ego
maticis, et aliis quam plurimis. Similiter operor omnia quaecumque facit
: et ideo
etiam superfluunt originalia Sanctorum, voluntas, magis facit Deus in natura et
qui multas alias causas reddunt operum voluntate : sed ipse operatur, ut causa
divinorum. immediata universalis : et hoc est mi-
autem dicas, quod hoc est vanitas
Si rum : quia una causa est immediata si-

Philosophorum, et nonhabet veritatem : mul unicuique, et tamen universalis om-

hoc mirum est, quod vanitas nullam ha- nibus : et si quid operantur causse alise,

bens veritatem, stat adhuc, et non est accipiunt a voluntate Dei operante et con-
improbata. tinente etmovente eas sed tamen mo- :

2. Item, Secundum hoc videtur etiam vent non secundum proprietates divinas,
natura nihil facere, nec potens aliquid quia illas attingere non possunt sed :

operari : quia omnium causa sufficicns secundum proprietatesetformas et quan- •

estvoluntas Dei : ergo calidum non urit, titates proprias, et illas licuit quaerere
sed voluntas Dei urit : et homo non lo- Philosophis, sicut adhuc licet : et Augu-
quitur, sed voluntas Dei loquitur, et sic stinus loquitur hic de Philosophis quibus-
in omnibus : et hoc ridiculum est, ut dam, qui excluserunt voluntatem Dei ab
videtur. operibus nalurae, dicenles eum tantum
3. Item, Hoc vidctur falsum quod di- posse movcre primum mobile quodcum-
cit, quod monstrosa ct naturalia volun- que sit illud, alia vcro moveri diversimo-
tate Dei sola fiant : quoniam naturalia de secundum distantiam ab ipso et illi :

habent causas determinatas, et monstro- qui vanitatem secuti sunt, in vanitatem

sa reducuntur ad defectionem et supcr- abierunt, et obscuratum est insipiens
fluitatem materise, vel iniproportionem cor eorum, sicut Tullius, qui negat esse
virtulis informativte ad materiam, ut di- prsescientiam, ut stabiliat casum et for-
412 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
tunam ct ronipublicain : et Commcnlator actionem secundum propriam naturam
super physicam et metapliysicam, qui quam habel.
negat Deum immediale operari in quoli- Et per hoc patet solulio ad totum.
bet, ut stabiliat unicuique propriam

F. Quibus modis accipitur Dei voluntas ?

Ilic non est preBtereundum nobis, quod sacra Scriptura de volunlale

Dei variis modis loqui consuevit : et tamen non est Dei volunlas diversa,
sed loculio diversa esl de voluntate, quia nomine voluntalis diversa acci-
pit. Nam voluntas Dei vere ac proprie dicilur quffi in ipso est, et ipsius
essentia est, el ha3C una est, nec multiplicitalem recipit, nec mutabilitatcm,
qua3 inexplela esse non potest : de qua Propheta ait, Omnia qiioicumque
voluit Dominus, fecit\ Et Apostolus : Voluntaii ejus quis resistit'^ ? YA
alibi, Ut prohetis quiE sit voluntas Dei hona, et heneplacens, et perfecla^.
Et ha3c volunlas recte appellatur beneplacitum Dei sive dispositio.

DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS IX.

« Hic non est prsetereundum nohis, Utrum voluntas beneplaciti sit multi-
etc. » plex, sicut voluntas signi?
Hic incipit pars isla quse est de
dislinctione voluntatis. Et babet duas
partes: in quarum prima dividit volun- Dubium autem est circa primum,
tatem beneplaciti et voluntatem signi. In Utrum voluntas beneplaciti multiplex sit,
secunda autem dividit voluntatem signi sicut voluntas signi?
in quinque: et haec incipit ibi, G, « Ali- Videtur autem, quod sic : quia
quando vero secundum quamdam figu- i. Yoluntas distinguitur secundumvo-
ram dicendi^ etc. » hta mulla autem vult Deus voluntate
:

beneplaciti, quia omnia bona quae fiunt

ergo videtur, quod ipsa sit multiplex.
2. Item, In Littera habemus, quod est
bona, et beneplacens, et perfecta^^.Tvcs

* Psal. cxxxiv, 6. * Ad Roman. xii, 2 : Ut probelis quae sit volun-

* Ad Roman. ix, 19. tas Dei bona, et beneplacens, et perfeda.
' Ad Roman. xn, 2.

1
 IN I SENTENT. DIST. XLV, F, ART. 10. 413

autem istge differentise non conveniunt ei

nisi secundum id quod refertur ad di-
versa volita ergo videtur, quod ipsa sit
:

multiplex.
3. Ilcm, Scientia Dei distinguitur se- ARTICULUS X.
cundum modos scibilium, ut quaedam di-
catur simplex notitia, qufiedam autem An divina voluntas sit mutabilis ?
beneplaciti, qusedam pra^scientia ab-
et

solute : ergo videtur, quod etiam volun-

tas beneplaciti talem accipiat distinctio- Deinde quserltur de hoc quod dicit Ma-
nem. gister, ibi, F, « Nec multiplicitatem ?'eci-
pit, nec mutabilitatem, etc. »
io. SoLUTio. Dicendum ad hoc, quod haec Videtur enim esse mutabilis.* quia
voluntas recipit multiplicitatem, sicut di- 1. Dicit Gregorius super illud Isa.

stinguit Magister in Littera. Et haec est xxxviii, 1 : Dispone domui tuse : quod
causa : quia ex parte sua non habet nisi mutat Dominus sententiam, et non con-
unum, quod est substantia divina : et silium sententia autem expressiva est
:

ex parte volitorum omnium est unus voluntatis : ergo mutat voluntatem.

finis, quem vult in omnibus, et hic est 2. Item, Ad minus voluntas signi vi-
ipse Deus et bonitas et justitia sua ab : detur esse mutabilis: quia quandoque
aliis autom nec unitatem habet, nec mul- aliquid praecepit, quod postea revocavit:
tiplicitatem, quia sunt extra eam et non : et aliquid dixit, quod revocavit sicut in :

dependet ad ea, sed potius e converso. Abraham, et Ninive, et Ezechia planum

i. Et per hoc patet solutio ad primum est.

quod procedit de voluntate cujus fmis 3. Item, Voluit esse Csesarem quando-
est volitum, et dependet ad volitum sic- que, et modo non vult : ergo mutata est
ut ad finem et causam. voluntas.
!. Ad aliud dicendum, quod ista dicun- 4. Item, Non ab seterno voluit mun-
tur de divina voluntate secundum efTe- dum esse, sed nunc autem vult
forc :

ctum : quia scilicet facit probari bonum mundum esse, sed non fore ergo mu- :

prsecepti, et beneplacens consilii, et per- tata est voluntas, ut videtur.

fectum supererogationis vel quia quietat : 5. Item, Voluntas relationem habet ad
nostram voluntatem in sua secundum volitum : ergo mutato volito mutatur vo-
conjunctionem boni, et secundum pro- luntas, quia mutato uno relativorum,
prietatem boni quod est dulcedo fruibilis mutatur et reliquum.
bonitatis; in qua voluntas delectata con- Sed contra :
Sdd conlra.
quiescit : et hoc est beneplacens, quia Magister supra dixit in Littera, quod
beneplacens est in quo voluntas pascitur voluntas non dicitur relative. Similiter
et satiatur in conjunctione omnium bo- habitum est, quod non dependet a volito :

norum : hoc enim perfectum est, in quo sed e converso : ergo nec multiplicatur,
nihil deficit. nec mutatur a volitis.

3. Ad ALiuD dicendum, quod non est si-

mile de scientia : quia scientia respicit SoLUTio. Dicendum, quod
^ nulla Dei c , ,.
bolutio.
res secundum ordinem et distinctionem voluntas mutabilis est, nec voluntas be-
boniet mali, in quibus est : sed voluntas neplaciti, nec voluntas signi: licet enim
refertur ad res uno modo, scilicet sub voluntas signi concedatur essemultiplex
ratione boni, quia est causa rerum, non ex multiplicitate signatorum : quia mul-
causatum a rebus. tiplicitas potest atlribui Deo per causam,
sed non mutabilitas, quia sonat infirmi-
 414 D. ALR. MAG. ORD. PR.^.D.

latom ot impotontiam quam Dcus noc in ot futurorum, dummodo idem sitscibile:

so liahot, noc ut causa csl : sed incidit ex ita dicondum bic, quod idem volilum est
dofoclu croaturarum. Ccesarem essc, ct GcGsarem fuisse : sed
Ad 1, Ad PHiMi.M crfjTO diccndum, quod Grc- Caesarcm esse in pra:>tcrito, et modo ite-

gorius vocat soitentiam, prophcticam rum Cfpsarcm esse, non esset cadem vo-
(Mumtialionom, qua? conccrnit causas in- luntas : ct ratio hujus supra bis assignata
foriorcs, et per respectum ad illas enun- est.

tiatnr : ct quia illrp mutabilos sunt, mu- Ad ALiuD dicendum est eodem modo : Ad
tatur ot sontontia ilia, sed non consilium, quia eadem est voluntas mundum fore,
quia consilium est Eeterna dispositio de ctnunc esse sedex parte : voliti accossit
faciendis. divcrsum tempus.
Ad Ad ALiuD diccndum, quod voluntas Ad aliud dicendum, quod voluntas Ad
si-^ni immutabilis est : quia voluntas Dci dicit rcspectum ad volilum, ut probat
semper uno modo significatur, licet sig- objectio secundum tamen supra dicta ',
:

nificatum varictur, quiade non sem-

illo iste rcspectus non ponit relationem rea-
per voluntas est. Utrum autom etiam lem additam divina} essentiae : sed rea-
tunc falsum sit signum, vel non, infra lem ponit in secundum rationcm
re, et

determinabitur. intelligendi in Deo et hoc intellexit Ma- :

Ad 3. Ad aliud dicendum. quod sicut dixit gisler supra, quando dixit voluntatem

Magister supra de scicntia, quod eadem non relative dici.

est rcspectu praeteritorum, pra^scntium,

G. Quod secimdum figuram dicitur voluntas Dei praeceptio, prohihitio, consilium,

permissio, operatio : et ideo pluraliter dicit Scriptura voluntates.

Aliquando vero secundum quamdam figuram dicendi voluntas Dei vo-

catur, quod secundum proprietatem non est voluntas ejus, ut praeceptio,

prohibitio, consilium, necnon permissio et operatio. Ideoque pluraliter

aliquando Scriptura voluntates Dei pronuntiat. Unde Propheta : Magna

N opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus^ : cum non sit nisi una
voluntas Dci qute ipse est, pluraliler tamen dicit voluntates: quia volun-
tas Dei variis niodis ac pro diversis accipitur, ut dictum est. Ita etiam
idem Propheta propter multos efTectus misericordia? et justitia3 pluraliter

dicit : Misericordias Domini in seternum cantabo \ Et alibi, Justitias Do-

mini rectae, Isetificantes corda ''

: cum tantum '

in ^Deo una sit misericor-
dia, una justitia, et una eademque sit misericordia quoi justitia, scilicet
divina oixsio..

1 Cf. I. Sententiarum, Dist. III. Tom. XXV.

« Psal. ci, 2.
3 Psal. Lxxxvni, 2.
• Psal. XVIII, 9.
^ Edit. J. Alleaume, tamen.
 IN I SENTENT. DIST. XLV, G, ART. 11. 415

habemus respectu boni, scilicet praecc-

ptum, consilium, et operationem : ergo
plura quam tria debemus habere respe-
DIVISIO TEXTUS. ctu mali : et sic iterum erunt pluraquam
quinque.
4. Item, Inter bonum et malum est

« Aliquando vero secundum quamdam medium indilferens : ergo videtur, cura

figuram dicendi, etc. » hoc saepe fiat, quodrespectu illius debeat
Haec pars quae est de voluntate signi, esse signum aliquod voluntatis.
habet quatuor partes. In prima ponit sig- 5. Item, Vanum et otiosum non pro-

na in communi. In secunda, exsequitur prie sunt mala ergo speciale signum :

de tribus simul, ibi, H, « Ideo autem habere debent.

prdBceptio etprobibitio, etc» In tertia, de 6. E contra videtur, quod debeant esse
duobus simul, ibi, L, « Permissio quoque pauciora: impletio enim et permissio
Dei et operatio, etc. » In quarta et ulli- omnia respiciunt, qusecumque fiunt mala
maponit quasi epilogum, ibi, M, « Quin- et bona ergo illa : sufOciunt, ut videtur.

que ergo supra posita sunt, etc. 7. Item, Cum egit de sapientia, non
dedit signum sapientiae, nec signa poten-
tiae cum egit de potentia : ergo nec vo-
luntatis signa dare debuit.

ARTICULUS XI. Dicendum ad primum, nuod

SoLUTio. Soiutio.

ista signa non signilicant, quod voluntas

An tantum quinque sint signa volimtatis Dei sempersit de hoc circa quod ponun-
divinse ? tur signa : sedvel de hoc, vel aliquo circa
hoc : et hoc pra^cipue in permissione: et

ideo non sunt signa falsa quia ex ipsa :

Incidit autem dubium circa primam mahlia, quae fit Deo permittente, deter-
partem de istis signis ' : minatur quod illud non est subjectum vo-
1. Sunt enim ista signa signantia, lili per se, sed per occasionem, in quan-

quod illius de quo sunt, sit voluntas be- tum aliquod bonum occasionaturex illo.
neplaciti : cum autem frequenter non sit In aliis autemsignum est, quod deeodem
illius, videntur ista signa esse falsa et sit voluntas de quo est signum, licet

deceptoria. quandoque non sit de eodem et sic tunc :

2. Item, Yidentur esse pluraquam iterum non fallit, quia non decipit vult :

quinque : sicut enim est bonum et me- enim Deus tunc nostram voluntatem
lius, ita malum et pejus : ergo sicut re- esse de illo quod significatur, donec per
spectu boni habemus praeceptum et con- aliud signum revelans voluntatem Dei,
silium quod est de meliori, ita respectu revocetur, sicut factum est in Abraham.
mali debemus habere prohibitionem et Ad aliud dicendum, quod licet sit bo- A.d 2.

dissuasionem minoris mali, quod est ve- num et melius, et malum et pejus, tamen
niale. malum de se dicit id quod omnes ex in-
3. Item, Dicit Dionysius, quod bonum tentione debent fugere, etsi incidit, emen-
est ex una tota et sola causa, malum au- dare : et ideo respicit communem prohi-
tem omnifariam ex corruptione cujusli- bitionem omnibus factam. Sed verum
bet circumstantise : ergo majoris divisio- est, quod in ilh) malum mortale prohi-
nis est malum, quam bonum : sed tria betur directe, malum autem veniale indi-

Cf. 1 P. Suramas theol. B. Alberti, Q. 8, memb. 1.

 410 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

recte : sed bonum scciindum suas dilTe- si fiunt, omnino ne indecorae sint. debent
rentias non ita communiler respicil om- ordinari.
nes : et ideo habel diversa signa propter
diversosstatus. Si autem quaritur, Penes quid hsec Queei

Ad 3. An ALirn dicendum, quod malum cst signa accipiantur?

amplioris divisionis per modum corrup- Potest quod ex parle signati sic
dici,

tionis : quia a plurium eorruplionibus accipi possunl quia aut signum est bo-
:

generatur, quaelibet enim circumslantia num, aut malum. Si bonum aul habet :

corrupta malum
iuducit : sed boimm signum respcctu sui fieri in fuluro, aut
exii>it inte^rilatem omnium simul. Scd respeclu sui in praesenti. primo mo-
Si
quia ad diversitatcm statuum esl bonum do : aut est ad quod tenenlur omnes, et
ji.mplioris divisionis, et penes hoc mulli- tunc est consHium. Si aulem est secundo
plicantur siirna, quia malum quocumque modo : lunc est operatio, quia omnia
modo fiat, non respicit nisi stalum unum opera nostra operatur in nobis Deus, ut
qui fugiendus est, sed non sic bonum. dicitur, Isa. xxvi, 12 ». Si autem est re-
AJ 4. Ad ALiuD dicendum, quod indillerens spectu mali : aut fuluri, et tunc &?>ipro-
in quanlum imjusmodi, non est de liis hibitio : aut praesentis, et tunc est per-
de quibus sit signum, nisi operationis : missio.
quia signa dantur secundum ditrcrentias Ex parte autem rationalis creaturse
eorum, quae corrumpunl vel ordinant in cui haec signa data sunt, accipiuntur hoc
moribus et gratia. modo. Signum aut est respectu delesta-
Ad 5. Ad aliud dicendum, quod vanum et
'
bilis, aut respectu appetibih's. Sirespectu
otiosum reducuntur ad malum prohibi- detestabihs : aut ne (iat, aut facti. Primo
tum indirecte. modo est prohibitio, secundo modo per-
Ad6 el Ad aliud dicendum, quod scientia in missio. Si respcctu appetibiHs : aut ut
suo objecto non respicit rationes diver- fiat, aut facti. Si ut fiat ; vel secundum
sas, quia in omnibus est una ratio veri. statum perfectionis, et ?,\q,q?,{ consilium :

Simibter nec potentia in suo : quia non vel secundum statum communem, et

potuit nisi ens possibile : sed sic non est tunc est prseceptum. Si respectu facti,

de bono respectu cujus est bonitas, quia tunc est operatio. Et continentur hsec
sunt difTerentise boni respectu diverso- quinque in hoc versu :

rum statuum : et sunt etiam corruptiones

boni, quae prohiberi debent ne fiant : et Praccipit, etprolubet,permittit, consulit, iraplet.

H. Quare pi'seceptio ct prohibitio et consilium dicantur Dei voluntas ?

Ideo autem prseceptio et prohibitio alque consilium cum sint tria, dici-

tur tamen unumquodque eorum Dei voluntas : quia ista sunt signa divinae

voluntalis: qucmadmodum et signa ira? dicuntur ira, et dileclionis signa

dileclio appellantur : et dicitur iratus Deus, et tamen non est in eo ali-

*
Isa. XXVI, 12 : Domine, dabispacem nobis, omnia enim opera nostra operatus es nobis.
 IN I SENTENT. DIST. XLV, I, ART. 12. 417

qua ira, sed signa tanfum qucG foris, sunt', quibus iratus ostenditur, ira
ipsius nominantur. Et est figura dicendi secundum quam' non est falsum
quod dicitur : sed verum quod dicilur, sub tropi nubilo obumbratur. Et se-

cundum hos tropos diversa3 voluntates Dei dicuntur, quia diversa sunt illa

quoe per tropum voluntas Dei dicuntur.

I. Ubi voluntas Deipro prxcepio el consilio accipiatur ?

Pro prsecepto Dei atque consilio potest accipi voluntas, ut ibi, Fiat vo-
luntas taa, sicut in coelo el in terra^. Et alibi, Quicumque fecerit volunta-

tem Patris mei ciui in cnelis est, ipse meus frater, et soror, et mater est^. Et
contra hanc voluntatem multa fiiint. Unde Augustinus in libro de Spiritu
et littera : Infideles, inquit, contra voluntatem Dei faciunt, cum ejus Evan-
gelio non credunt*.

silium ignorantis est Deus autem nihil

ignorat.

SoLUTio. Ad quod dicendum, quod

Solutio.
AUTICULUS XII. consulo dicilur a consilium do, et consi-
lium quoero . Primo modo significat
An in Deo sit consilium ? abundantiam consiiii, et sic cadit in
Deum : et tunc consihum Dei est preede-

terminatio quorumdam meliorum bono-

Deinde quseritur de hoc quod dicit, rum, ut surgat appetitus in illa. Con-
ibi, H, « Ideo aiitem prxceptio, etc. » sihum autem secundo modo sumptum,
Videtur enim consiHum non inesse ignorantis est et hoc modo non cadit in
:

Deo : quia Damascenus dicit, quod con- Deum, et de hoc loquitur Damascenus.

' Edit. Joan. Alleaume, fiunt. II, 13 ; Jacob. i, 22.

2 Matth. VI, 10. * S. AuGUSTiNus, Lib. de Spiritu et littera,
' Matth. XII, oO. Cf. Matth. vii, 21 ; adRoman. cap. 33.

XXVI
418 D. ALB. MAG. ORD. VRMD.

K. Quod Deus no)i vull ah omnibus^ ficri omnia qux prsecepit, vel non fieri qux
prohibet.

Et si illatria dicantur Dei voluntas, ideo quia signasunl divinae volun-

tatis, non est tamen intelligendum Dcum omne illud fieri velle quod cui-
cumque praecepit, vel non fieri quod prohibuil. PnRcepit enim Abrahse
immolare filium, nec lamen voluit : ncc ideo prsecepit uL id fieret, sed ut
Abrahffi probarelur fides^ Et in Evangelio preecepit sanato ne cui diceret

ille autem prcjedicavit ul)ique% intelligens Deum non ideo prohibuisse

quin vellet opus suum praedicari : sed ut daret formam homini laudem
humanam declinandi.

operaii, quia ahler operaretur contra

seipsum : ergo muUo minus potest ope-
rari contra rationes juris naturahs, quas
ARTICULIJS XIII. indidit cordi humano : sed jus naturate
dicit, quod innocenti fiho parcendum
An Deus bene prseceperit Abrahse est : ergo contra hoc nihil credere de-
immolare Filium suum ? buit, sed potius putare, quod esset An-
gelus Satanee transfiguralus in Ange-
lum lucis.
Deinde quaerilurde hoc quod dicit, ibi, Si dicas, quodipse dispensavit qui con-
u Prsecepit Abrahse immolare filium, didit : hoc nihil est, quia si primo bene
nec tamen voluit, etc. » indidit, tunc nulla ratio dispensationis
1. Yidetur enim, quod prtEcipcre non fuit posterius : si aulem male indidit,
debuit. tunc credendo jus naturale cordi huma-
Item, Quare probavit eum ? Constat no, erravit, quod est inconveuiens.
enim, quod ipse Dominus bene novit Itcm, Augustinus vult, et etiam Phi-
quantae virtutis fuit Abraham unde : losophus, quod quaedam ita conjuncta
propter se non oportult eum tentare. sunt malo, quod non possunt bene fie-

2. Itcm, videlur quod Abrabam non te- ri : et de iUis est occidere innocentem, et
nebatur ei obedire, quia preecepit ei prfficipue fUium innocenlem : ergo vide-
contra seipsum. Dicit enim Auguslinus, tur, quod Abraham nuUo modo credere
quod Deus contra seminales rationes debuit, quod hoc esset a Deo bono, et
quas primse materiae indidit, non potest sic debuit non obedire.

* Edit. J. Atleaume, hominibus. nemini dixeris At ille egrcssus coepit prsedi-

^ Cf. Genes. xxfi, 1 et seq. care et diffamare sermonem, etc.
' Marc. I, 44 et 45 : Et dicil ei (Jesus) : Vide
 IN I SENTENT. DIST. XLV, L. 419

Item, Deus noluit hoc, sicut patuit ex ut Isaac liberatur : et in fornicaria Osee,
post facto : ergo si obedivisset, non fe- in qua non libido intenditur, sed dimis-
cissetvoluntatem Dei : ergo peccasset : sio Synagogse, et vocatio Gentium signi-
ad quid ergo praecepit ? ficatur : et abhatione vasorum /Egypti in
figuram spoliationis scicntiarum et vir-
SoLUTio. Quidam dicunt liic,quod tutum mundi in obsequium Christi : et
proecepit Deus filium offerri, sed non oc- tunc illa proecipi possunt a Deo solo, cui
cidi et hoc bene potuit fieri salvo jure
: talis separatio finium et conjunctio pos-
naturali. Sed hoc nihil est quia legitur, : sibilis est.

quod in manibus portavit ignem et gla- Ad prcmum ergo dicendum, quod hoc Ad i.

dium. Unde constat, quod occidere in- prsecipit Deus ut probatum ostenderet
tendebat, sicut satishabetur ex textu. Et eum sibi, ut amplius de se prsesumeret,
ideo dicendum hic sicut de ablatione re- quod bonum est humifibus, et ostende-
rum ^Egj^ptiorum invitis dominis, et ac- ret aHis exemplum obediendi.
ceptione fornicarige ab Osee secundum Ad ALiuD dicendum, quod talia sunt Ad 2.

beatum Bernardum in libro de Dispen- de prsecepto juris naturalis, conjuncta

satione prgecepti et regulx, quod mala finibus suis : sed separata ab ilHs, et
perpolentiam Dei separabilia sunt a fini- conjuncta aliis, non : et tunc nihil ope-
bus mafis, et conjungibilia finibus bonis, ratur Deus contra rationem quani indi-
ut istud, scilicet quod Abraham voluit dit qua non sunt contra illam, sed con-
:

occidere filium ex praecepto signo futuree junguntur aliis offerre enim filium oc-:

redemplionis faciendae per Christioccisio- cisioni, ut ostendatur per occisionem fu-

nem et immolationem, in qua totusChri- tura liberatio, non est contra jus natu-
stus offertur, sed humana natura tantum rale.
per arietem significata occiditur, et divina Et per hoc patet solutio ad tolum.

L. De permissione et operatione ubi dicantur Dei volimtas.

Permissio quoque Dei et operatio voluntas Dei appellantur, qualiter ac-

cipit Augustinus in Enchiridion, dicens: Non fit aliquid nisi Omnipotens
fieri velit: vel' sinendo ut fiat, vel ipse faciendo. Nec dubitandum est
Deum facere bene, etiam sinendo fieri qusecumque fiunt male : non enim
hsec nisijusto judicio Dei sinit, et profecto bonum est omne quodjusium
est'. Ecce hic manifesle habemus Dei voluntatem appellari ipsius operatio-
nem vel permissionem, cum dicit non fieri aliquid nisi Omnipotens fieri
velit, ubi includit et bona et mala omnia quffi fiunt. Ideoque aperte distin-
guit quomodo Deum velle dixerit, ne eadem ratione intelligeretur velle

* Edit. Joan. Alleaume, sed.

2 S. AuGusTiNus, In Enchiridion, cap. 95.
120 D. ALB. MAG. Oni). PR/EI).

bona cl inala, siiIkIciis : « Vcl sinondo nt fial, » hoc qiiantum ad mala dicit

« vel ipsc facicndo, » lioc quanUiin ad bona. Mala enim sinit fieri, sed non
facit : bona vero ipse facit. Ideoqne dixit euin velle : quia et nolens mala
sinil, et volens bona operatur: et ob lioc permisso et operalio voluntas
Dei dicuntur.

M. Quinque supra sunt proposita quce dicuntur secundum tropum^ el ideo distin-

guat lector ubique pro quo eorum accipiatur '

voluntas.

Quinque ergo supra posita sunt, qua3 dicuntur secundum tropum Dei
voluntas : quiasigna sunt divina3 voluntatis, quae una est et immulabilis,

scilicetDei beneplacilum. Ideoque diligenterdistinguat lector ubi de volun-

tate Dei Scriptura commemorat, juxta quem inodum accipi oporteat, scili-

cet " pro beneplacito Dei, an pro aliquo signorum ejus. Magna enim est ad-

hibenda discretio in cognitione divinffi voluntatis : quia et beneplacitum

Dei est voluntas ejus : et signuni beneplaciti ejus dicitur volunlas ejus.
Sed beneplacitum ejus ffiternum est, signum vero beneplaciti ejus non : et

consonat rerum efTectibus beneplacitum ipsius, et ipsi efTectus rerum ab

alio non discordant. enimomnequod beneplacito vult fieri
Fit : et omne
quod non vult fieri, nequaquam fit. Non ita autem est de signis : quia pree-
cepit Deus multis ea quae non faciunt, et prohibet qua? non cavent, et consu-
litquffi non iinplent.

do. » Ex hoc enim videtur, quod non

sint nisi hsec duo signa : quia, ut hic di-
cit, omnia quae fiunt.
hsec complectuntur

Expositio Textus Et dicendum ad hoc, quod benesequi-

tur, si signum daretur tantum respectu
praesentis facli, sed datur etiam respectu
Deinde quaeriturde hoc quod dicit, ibi, futuri : et tunc locum habent etiam aha
L. « Vel sinendo ut fiant, vel ipse facien- tria.

* Edit. J. AUeaume, accJpjfMr. * Ibidem, ulrum.

 m I SENTENT. DIST. XLVI, A. 421

DISTINGTIO XLYI.

De iiiiplelione voluiilalis Dei qualiler iuipleatur.

A. Illi sententise qua dictwn est, Dei voluntatem non posse cassari, quse ipse est^

quaedam videntur obviare.

Hicoritur queestio. Dictum est enim in superioribus, et auctoritatibus

communitum, quod voluntas Dei quce ipse est, quee beneplacitum ejus

vocatur, cassari non potest : quia illa voluntate fecit qucECumque voluil in

coelo et in terra '

: cui leste Apostolo niliil resistit *. Quaeritur ergo, Quo-
modo accipiendum sit quod Apostolus de Domino ait, Qui omnes homines
vult salvos fieri ' ? Cum enim non omnes salvi fiant, sed plures damnentur,
videtur utique non fieri quod Deus vult fieri, humanascilicetvoluntate im-
pediente voluntatem Dei. Dominus quoque in Evangelio impiam civitatem
compellans : Qtioties, inquit, voiiii congregare filios tuos, quemadmodum
gallina congregat pullos suos sub alas, et iwtuisti* ! Ita etiam hsec dicun-
tur tamquam Dei voluntas superata sit hominum voluntate : et infirmissi-

mis nolendo impedientibus non potuerit facerepotentissimus quod volebat.

Ubi est ergo illa omnipotentia, qua in coelo et in terra, secundum Prophe-
idim, omnia qu3scumque voluit fecit"! et quomodo voluntati ejus secun-
dum Apostolum nihil resistit ^, si colligere filios Jerusalem voluit, et non
fecit? Heec enim prsedictis plurimum obviare videntur.

* Psal. cxiii, 3 : Deus noster in ccelo, omnia quxcumque voluit fecit. Item, Psal. cxxxiv, 6 : Omnia
quaecumque voluit Dominus fecit, in coelo, in terra, in mari et in omnibus abyssis.
* Ad Roman. ix, 19 : Voluntati ejus quisresistit?
a
I ad Timoth. ii, 4.
* Matth. XXIII, 37.
* Psal. cxiii, 3 et cxxxiv, 6.
* Ad Roman. ix, 19.
422 D. ALB. MAO. ORI). PR^.D.

B. Solutio qitomodo intelligendwn sit illiid, Volui congrcgarc, cl noluisLi?

Sed audianuis solulionem :acprimuni quomodo accipiendum sil illud

quod Doniinus ait, videamus. Non enim ex eo sensu illud diclum est, ut

ait Augustinus in Enchiridion, prffidictam quccstionem solvens, quasi Do-

minus voluerit congrcgare filios Jerusalem, et non sit factum quod voluit,
quia ipsa noluerit : sed potius ipsa quidem lilios suos al) ij)so colligi noluit,

qua tamen nolenle filios ejus collegit ipse omnes quos voluit : quia in CGelo
etiri terra non quscdam voluit et fecit, qua^dam vero voluit etnon fecit, sed
omnia qucccumque voluit fecit : ut sit sensus : Qnolies volui con(jre(jare
filiostnos,... ct noluisli, id est, quotquotcongregavi mea voluntate semper
efficaci, te nolente feci '. Ecce in evidenti positum est, quod illa Domini
verba superioribus non repugnant.

C. Quomodo intelligendum sit illud, Qui vult omnes homincs salvos ficri.

Nunc videre restat, quomodo etiam praimissa verba Apostoli pradictis

non contradicant : qui de Deo loquens ait, Vnlt omnes homines salvos fieri.
Quorum occasione verborum multi a veritate deviaverunt, dicentes Deum
multa velle fieri, qua} non fiunl. Sed non est intelligendum ea ratione illud
esse dictum, quasi Deus velit aliquos salvari et non salvenlur. Quis enim
tam impie desipiat, ut dicat Deum malas liominum voluntales quas volue-
rit, et quando voluerit, et ubi voluerit, in bonum non posse convertere ?

Non est utique verum quod in Psalmo dicitur Quaecumque voluil fecit S :

si aliqua voluit et non fecit : et quod est indignius, ideo non fecit, quoniam
ne quod volebat Omnipotens, voluntas bominis impedivit. Ideoque
fieret

cum audimus, et in sacris lilteris lcgimus, quod vclit omnes bomines sal-
vos fieri, non tamen ideo debemus omnipotentissimae Dei voluntati aliquid

I
* S. AuGUSTiNUP, In Enchiridion, cap. 97.
2 Psal. cxni, 3 et cxxxiv, 6.
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, C, ART. 1. 423

derogare, sed ita intelligere quod scriptum est, Vult omnes homines sal-

vos fieri'. tamquam diceretur, nullum hominem fieri salv^um nisi quem
salvum fieri ipse voluerit hominum nisi quem
: non quod nullus sit sal-

vum fieri velit, sed quod nullus fiatsalvus nisi quem velit salvari et : ideo

rogandus est ut velit, quod necesse est fieri si voluerit. Non est enim cre-
dendus Omnipotens aliquid voluisse fieri quod factum non sit. Sic etiam

intellig-itur illud, Illuminat omnem hominemvenientem in liunc mundum ' .•

non quia nullus hominum estqui non illuminetur, sed quia nisi ab ipso
nullus illuminatur. Potest et alio modo illud intelligi, dum tamen credere
non cogamur Omuipotentem aliquid fieri voluisse, factumque non esse :

qui sinc ullis ambiguitatibus sicut ^

in cffilo et in terra, sicut Veritas
cantat, omnia qugecumque voluit fecit, profecto facerenon voluit quoecum-
quenon fecit. Ex his aperte ostenditur, quod Deusea voluntate quae ipse

est, non vult aliquid fieri quod non fiat, neque non fieri quod fiat.

DIVISIO TEXTUS.
ARTTCULUS I.

« Hic oritur quxstio. Dictiim est An voluntas beneptaciti in Deo per ali-
enim, etc. » qua possit impediri ?

Hic movet Magister dubitabiha circa

determinata in preecedenti distinctione.
Et dividitur in duas partes. In prima ob- Incidit autem hic dubium, Utrum vo-
jicit de voluntate beneplaciti, probando hmlas beneplaciti possit impediri per ea
quod aliquando non habet effectum, In quae dicta sunt?
secunda inducit duas opiniones super Videtur, quod non : quia
hoc, Si bonum est malum fieri, vel non? i. Omnia quaecumque voluit fecit

et hsec incipit ibi, D, « Ideoque cum Item, Votuntati ejus quis resistit ?

constet omnia bona quse fiunt, etc. » 2. Item, per rationem, Voluntas Dei
In prima parte sunt tria capituhi : in causa est voliti, ut habitum est prius :

quorum primo inducit auctoritates in cum non

igitur sitcausa contingens, sed
quibus videtur esse instantia contra necessaria, non poterit immutari ergo :

prius determinata. In secundo, determi- nec impediri.

nat unam auctoritatem sumptam ex 3. Item, Praescientia quse est respectu
Evangeho. Et in tertio determinat aliam mali, non habet causalitatem ad illud,

inductam ab Apostolo. tamcn necessitate consequentiae falli non

potest in eo quod prsescitum est : ergo
multo minus voluntas beneplaciti, quse
est prsedeterminata causa voliti.

* Joan. i, 9. 2 Edit. Joan. Alieaume, sive.

 424 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

sej contra. ^- ^•••'» coNTR.v osl lioc quoJ ubjicilur lilor ex parte Redempto- gratiae missio
iu Littern, quocl vull ouincm liouuueui ris, solutio protii pro omnibus quoad
salvuni (ieri : nec tanien oninis liouio sunicioutiam, positio logum ordinantium
salviitur. vitam qui onini liaec ordinavit, omncs
:

2. Itcm, Voluntas dc se est ad oppo- homines salvos fieri voluit ot dicitur :

sita : ergo videtur, quod non sit causa liaec mdecedens, 'quia antecedit in his et
necessaria alicujus. nostrum consensum ct nostrum opus.
Alia autem est consequens quae est
Soiuiio. SoLUTio. Et dicendum, quod solutio- voliti ordinati ad nostrum opus, ut rc-
ncs Magistri super auctoritatibus iudu- tributionis voluntas sive pro bono sive
ctis, revcrtuntur in duos modos, quo- pro malo : et liac non omnes vult salva-

rum unum est, quod cum dicitur : Qiio- ri, quia contrariaretur justitiae : et ideo
ties volui, id est, quoties volendo con- dicit Damasccnus, quod haec socunda
gregavi tilios tuos, id cst, aliquos de pondet ox nostra causa.
filiis tuis, toties tua voluntas mihi non Magistri nostri temporis duobus aliis

consensit, sed tamen impedirc non po- modis idem cum Damasccno.
dicunt
tuit. Alia autem de Apostolo Qui om- : Quidam sic, quod Deus vult omnem ho-
)ies homines vull salvos fieri, etc, id est, minem salvari quoad se, sed non quoad
omnes qui salvanlur, salvantur sua vo- facta hominis praesentia vel futura ab
luntate, et contra illam vcl praelcr illam aelorno : et hoc redit in idem. Alii dicunt
nullus. idem subtilioribus verbis, scilicet quod
Alia solutio est istius secundae aucto- est voluntas duplox, scilicet absoluta
ritatis, quod sit distributio accommoda quae simpliciter et absolute comparatur
pro generibus singulorum, non proet ad volitum quod per se volitum est et
singulis gonerum : quia vult de omnibus non per aliud sicut enim tunc scientia :

aliquos salvari, scilicet de circumcisione, Dei comparatur ad verum omne, et po-

de prseputio, de praelatis, de subditis, tentia ad omne ens possibile potentia
de divitibus, de pauperibus, etc. efficiontis, ita voluntas por se erit omnis
Sed quia ista solutiones videntur re- boni et non nisi boni : et hoc modo vult
linquere quod tota salus dependet a vo- omnem hominem salvum fieri. Est alia
luntate Dei, et nihil a voluntate nostra voluntas pendens ex praescientia merito-
consentiendo et cooperando, ideo magis rum, non sicut ex causa, sed sicut ex
videtur dicendum cum Joanne Damasce- rationo concomitante, sicut supra dixi-
no S quod Deus vult voluntate antece- mus : et hac non omnem hominem vult
dente, et non consequente et utraque : salvum fieri : et hoc etiam redit in
est voluntas beneplaciti. Cum autem di- idem.
citur voluntas antecedens, intelligitur Ad m ergo quod objicitur per ratio-
olject.
volunlas quae est essentia divina, con- ncm, dicondum ut supra, quod voluntas
notans ofrectus ordinatos ad salutem ox Dei non habot necessitatem coactionis,
parlc naturae et graliae : sicut est collatio sod immobilitatis ex ordine causte ad
naturae rationalis quae bonum agnosco- causatum, hoc est, voluntatis ad voli-
re, et agnitum quaerere posset, ot quaesi- tum : et hoc non tollit ab ea libertatem,
tum invenire ex largitate sumuii boni, sed potius confirmat, ut supra saepius
et invento inhaerere talis autem ordo : cxpeditum est.

salutis est in omnibus hominibus. Simi-

» S. JoANNES Damascenus, Lib. II de Fide ortliodoxa, cap. 29.

 IN I SENTENT. DIST. XLVI, D, ART. 2. 425

D. Utrum mala Dei voluntate fiant, an eo nolente ?

Ideoque cum constet omnia bona quse fiunt, ejus fieri voluntate, quse si

fieri nollet, nullatenus fierent, recte quari solet, Utrum et mala omnia
qua3 fiunt, id est, peccata, Dei fiant voluntate : an nolente eo fiant? Super
hoc diversi varia sentientes sibi contradicere inveniuntur. Alii enimdicunt,
quod Deusvultmala esse vel fieri, non tamen vult mala. Alii vero, quod
nec vult mala esse nec fieri. In hoc tamen conveniunt et hi et illi, quod uti-

que fatentur Deum mala non velle. Utrique vero rationibus et auctoritati-

bus innituntur ad muniendam suam assertionem.

DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS II.

« Ideoque cum constet omnia hona An bomim sit mala fieri vel mala
quae fiunt, etc. » esse * ?
Hic incipit secunda pars, et dividitur

in duas partes. In prima Magister movet

quaestionem, et prosequitur unam opi- Incidit autem hic dubium de ipsa
nionem respondentem, scilicet dicen-
ei qusestione, Utrum bonum sit mala fieri

tium bonum esse mala fieri, et bonum vel mala esse ?

esse mala esse, et Deum velle mala fieri Et videtur, quod sic

et mala esse, sed non velle mala. In se- 1. Per multas auctoritates quae jacent
cunda vero ponit aliam opinionem cui in Littera.
ipse videtur consentire, eo quod latius Item, Boetius in V de Consolatione
ipsam prosequitur et etiam salubrior
: philosophise : « Divina vis bona est. cui
et sanior est, ibi, F, « Illi vero qui di- quoeque mala sunt bona : » ergo si Deo
cunt, etc. » bonum est malum, simpliciter videtur
malum bonum esse ergo bonum est fieri. :

2. Item, Augustinus in libro Confes-

sionum « Tu, Domine, cui nibil omni-
:

no malum est, neque universse creaturae

tuse quia non est aliquid extra te, quod
:

irrumpat vel corrumpat ordinem quem

* IP. Summee theol. B. Alberti, Q. 80, memb. 2, art. 3.

 •i2G D. ALB. ^IAG. ORD. PR.ED.

posuisti. » l^x lioc accipiluf, quod neri 2. Itcm, Malum est corruptio boni :

iiiiiluin iioii cst Dco inaluui, ct non cst nibil autcm corrumpcns boiium, bonum
uiiivcrsiB crcaturoe nialuin : cuin cniin cst ficri : crgo ut prius.
sit cxtra Dcum, non potcsl irrumpcre 3. Itcm, Omnis activa infcrt suam
ordincm qucin posuit Dcus : ct cuin illc passivam, et e converso : ergo si bo-
sil optimus, noii valct quidcjuam de op- num cst malum ficri, bonuni est maluin
timo corrumpcre, sed potius ornal : quia faccrc : et hoc cst contra Apostolum
coinmcndabiliora rcddit bona : crgo cx dicentem Non faciamus mala ut ve-
:

quo niliil nocct, el confcrl ornatum, ut niant bona quorum damnatio justa
:

liabctur cx bis vcrbis, bonum est malum est \

ficri. 4. Ilem, Ronum non est malum
ficri :

3. Ilcm, Apocal. xxii, II : Qui in sor- ergo malum fieri non est bonum.
dibiis cst, sordescat adliuc : dicit Glos- V). Ilcin, Quod malum cst, ejus gcne-
sa : Quia possct objici, quod malum es- ratio mala cst, ul vult Boetius in Topi-
sct propbctarc malis, cum gravius cssent cis : er<2:o ficri malum est malum : non
indc punicndi : diclum cst sibi nc idco ergo bonum,
cesset : quia justum est ut qui in sordi- 0. Itcm, Omnc bonum moris a fine
bus est, Quod autem
sordescat adbuc. principaHler bonum est : malum aulcm
justum est, ut dicit Auguslinus, bonum est corruptio finis : ergo ipsum fieri est

est ergo malum fieri bonum est, ut vi-

: malum : non ergo bonum.
detur. 7. Item, Alalum in factis non est nisi
4. Item, Bonum est omni modo pu- ex fieri, quia hoc est causa mali in ani-
niri culpam, quia hoc resultat decor
in ma, quia ex malo actu rcfinquitur mala
justitiae divinae : scd culpa est qucedam dispositio et malus babitus et culpa :

poena : culpam fieri, ct

ergo bonum est ergo si bonum est malum fieri, omnia
inalum fieri. Unde Augustinus in libro quae consequuntur malum fieri, ncces-
Confessionum « Jussisti, Domine, et sic : sario erunt bona : quod absurdum
est, ut poena sibi sit omnis inordinatus est.
appetitus. » Item, Augustinus dicit, et
ponitur in II libro Sentcntiarum in Lit- SoLUTio. Dicendum, quod Magister in-
tera,quod inter primam apostasiam et ducit duas opiniones : quarum prima est

ultimum peccatum, omnia peccata sunt falsa meo judicio, secunda autem vera.
culpa et poena *
: cum igitur poena sit Puto cnim, quod baec absolute falsa est,

bona, videlur quod omnia illa peccata bonum est malum fieri vel esse : et baec

fieri sit bonum. similiter, Deus vult malum fieri vel esse :

5. Item, Omnc ordinatum bonum est quia converlitur cum alia enim Deus
: si

esse et fieri : malum est ordinatum, ut omne bonum vult, ct quidquid vult, non
babetur in Littera ab Augustino in Eii- est nisi bonum bonum cst malum : si

chiridion : ergo bonum est malum (icri fieri, Deus vult malum fieri, et e con-
ct esse. verso. Si autem delerminetur sic, malum
Sed conlra, Sed contra : fieri est occasio boni, propter quod pcr-
1. Non est bonum ficri quod non fit ab mittitur malum verum fieri : tunc erit :

optimo, ut a causa et auctore : malum vel, sicut Hieronymus infra dicet, quod

aulem non fit ab optimo ut a causa malum fieri est ahcui bonum, sicut ma-
et auctore : ergo non est bonum malum lum Judse profuit nobis, non in quantum
fieri. malum, sed in quantum occasio lunc :

»
Cf. II Sententiarum, Dist. XXXVI, litt. seu * Ad Roman. iii, 8.

cap. A.
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, D, ART. 2. 427

potest concedi cum tali addita determi- compatientes ei, et orantes pro ipso.

natione. Absolute autem loquendo puto, Quidam autem tffidio vitaj quae tot maiis
quod omnes falsse sunt, sicut dicit se- permixta est, suspirant ad aeterna : sicut

cunda opinio : et si inveniantur a Sanctis dicitPsalmus cxix, 5 Heu rnihi, quia :

absolute posita? hujusmodi propositio- incolatus meus prolongatus est ! Ilubita-

nes, dico quod sunt cum determinatione vi cum hahitantihus Cedar, id est, cum
intelligendae. peccatoribus. Quidam autem moventur
Ad pRiMUM ergo dicendum, quod ma- ad zelum, sicut dicit Psalmus lxxii, 3:

lum in se, bonum est virtuti divinoe : Zelavi super inic/uos, pacem peccatonini
ista enim est determinata : quia in eo videns. AHquorum etiam exercetur pa-
ostenditur in quo est bonum et : illud tieutia, et probatur virtus : sicut per

bonum non ponitur in malum fieri sicut tyrannos martyres probantur. Et aliis

in subjecto, sed sicut in occasionante etiam modis quos facile est invenire.
tantum, et in divina virtute, sicut in Licet autem ista sit bonum fieri, non ta-
subjecto : quia facit relucere virtutem, men bonum est nialum fieri, quia non
sicut in Pharaone : necesse enim est, ut est causa horum, sed occasio tantum.
divinae virtuti militet etiam onme quod Ad aliud dicendum, quod illud de ^(13.
obstat, ut dicit Gregorius. Cum enim non Apocalypsi, xxii, 11, solvere est difficile :

vult facere volunlatem Dei bbere, ne- sed quantum inteHigere possum, justitia
cesse est ut per vim subjaceat justitise est duplex, scilicet retributio pro mcri-
punienti. tis : et sic non est justum, ut qui in sor-
Ad aliud dicendum quod intelligitur dibus est, sordescat adhuc : sicut nec
eodem modo : quia Deo non est malum justum est, ut qui furatur, fureturadhuc :

quod facit, sed occasio boni decoris ju- sed justum est, ut suspendatur,, et ille
stitiae : sed Boelius ponit unius boni oc- condemnetur. Alia autem justitia est ex
casionem tantum : Augustinus autem congruentia negligentiae : ut quia Deus
triplicis : occasionatur enim unum bo- dedit tempus in poenitentiam, et ille ne-
num quod est decor justitioe : sicut ex la- gligens differt converti ad Dominum,
trocinio occasionatur decor justitiae judi- justum est ut a Deo derelinquatur ex :

cis, dum fur apparet in patibulo. Aliam quo sequitur, quod in sordibus sordescat
comparationem occasionis tangit Augu- adhuc. Et ideo non puto, quod id quod
stinus, cum dicit, quod etiam universoe dicitur, justinn est, notet ordinem sor-
creaturflB non est raalum quia duplicis : descendi, et adhuc in sordibus esse, nisi
boni est occasio, scilicet quia commen- per medium : immediatus enim ordo no-
dabiliora ostendit bona, eo quod con- tatur ad relinqui a Deo ex quibus ul- :

traria juxta se posita magis elucescunt, terius sequitur, quod vincatur a peccatis,
Et est etiam occasio utilitatis : et hoc et sordescat adhuc et sic etiam de ju-
:

adhuc dupliciter, scilicet in faciente ma- stitia quoe est ex congruentia negligentiaB,
lum, sed post factum, et non quando non sequitur nisi per accidens. Si autem
fit sicut qui negHgens est, et ex peccato
: adhuc concedatur^ quod justum sit, non
perpetralo compungitur, et efficitur fer- sequitur ulterius, quod bonum sit : quia
vens et humilis. Et secundo, in ahis : et bonum non talem ordinem ut ju-
dicit
hoc multis modis : quidam enim cauti ex stum justum enim respicit ordinom gene-
:

casu istius redduntur, sicut dicit Hora- ralem culpae ad pcenam, et restitutionis
tius : ad meritum : sed bonum dicit perfectio-
nem quae est ex fine absolute. Nec hoc
Nam tua res agitur, paries cum proximus ardet. valet, omne quod juste fit, bene fit : et
omne quod justum est, bonum est, et
Quidam autem efficiuntur misericordes illud fit juste, et est justum : ergo fit
 428 D. ALB. MAG. ORD. PILED.
bcnc, et est bonum : quia quando dico, nccessitate concupiscentiae ct fomitis et
quod juste fit, bene fit, ibi justilia poni- consuetudinis et mali babitus inducti et :

tur in ordinanle, et similiter bonitas : ct sic aliquo modo pcena est sequens pcc-
cum quod justum csi, bonum
dicilur, catum : et boc non est csse poenam sim-
est, inlclligitur in co quod bujusmodi, plicitcr, quae Deo vel quae
indigitur a
boc cst, secundum relalionem ad ordi- simpliciter ordinatcuI[)am, sedsecundum
nantem sed cum dicitur, boc lieri cst
: quid tantum, scilicel justilia qua; est ex
juslum, non ponitur justum circa boc congruentia negligentiae conversionis, ut
nisi per accidens et extranee : etideo non supra dictum est: boc videtur Grcgo-
et
scquitur, quod sit bonum nisi cum de- rius intendere cum dicitur, « Peccatum
terminatione, ut prius est dictum. quod per poenitentiam non deletur, suo
Ad 4. Ad aliud diccndum, quod peccatum in pondere mox ad aliud trabit. »
eo quod peccatum, non est poena unde : Ad ultimum dicendum, quod malum
pcccatum dupHccmbabet comparationem est ordinatum: sod bonum ilbus ordinis
ad liberum arbitrium, scilicet ut est libe- non ponitur in ipso, sed potius in alio :

rum deflexum a bono incommutabili ct ideo non sequitur, quod bonitate or-

sponte propria, ct sic cgrcditur ab ipso dinis sit bonum esse vel fieri, sed potius,
peccatum et malum. Comparatur etiam quod abquod bonum ordinis eliciatur
ad ipsum ut esi obligatum et tractum in alio extra ipsum ex ipso fieri vel esse.

E. Quare dicunt quidam Deum velle mala esse vel fieri ?

Qui enim dicunt Deum mala velle esse vel fieri, suam his modis muniunt
intentionem. Si enim, inquiunt, mala non esse vel non fieri vellet, nullo

modo essent vel fierent : quia si vult ea non esse vel non fieri, et non pot-
estid efficere, scilicetut non sint vel non fiant, voluntati ejus et potentiae
aliquid resistit, et non est omnipotens, quia non potest quod vult

sed impotens est, sicuti et nos sumus, qui quod volumus quandoque
non valemus'. Sed quia omnipotens est, et in nullo impotens, cerlum est

non posse fieri mala vel esse, nisi eo volente. Quomodo enim invito eo et

nolente posset ab aliquo malum fieri, cum scriptum sit : Voluntali ejus
quis i^esistit ^
7 Su]}ra. etiam dixit Auguslinus, quia necesse est fieri si vo-
luerit. Sed vult mala fieri, aut non fieri. Si vultnon fieri, non fiunt : fiunt

autem : vult ergo fieri. Item, bonum est mala esse vel fieri : alioquin sum-
me bonus non permitteret ea fieri. Unde Augustinusin EncJiiridion: Quam-

* Edit. Joan. Alleaume, possumus.

» Ad Roman. ix, 19.
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 3. 429

vis ea, inquit, quae mala sunt, in quantum mala sunt non sunt bona : ta-

men ut non solum bona, sed etiam sint et mala, bonum est. Nam nisi esset
hocbonum ut essentet mala, nuUo modo esse sinerentur ab omnipotenli
bono cui procul dubio quam facile est quod vult facere, ita facile est quod
:
'

non vult esse non sinere. Heec nisi credamus, periclitatur nostra confessio,

qua nos ^
Patrem omnipotentem credere confltemur 3. Ecce hic aperte
in

habes, quod bonum est mala esse omnis autem boni Deus auctor est, :

quivult omne bonum esse quod est. Cum ergo bonum sit mala fieri vel
esse, ergo et mala vult fieri vel esse. Ilis atque aliis hujusmodi rationibus
et auctoritalibus utuntur, qui dicunt Deum velie mala esse vel fieri.

idem : ergo non inest : ergo locutio iha

est falsa.
Si autem tu forte dicas, quod bonum
ARTICULUS in. ihud ponitur inesse facienti : hoc nihil
est: quia facions malum eo ipso quod
In quo ponitur bonifasista, cum dicitur, facit, malus efficitur : ergo bonum per
Bonum esl malum fieri ? et, An bonum malum non ponitur in ipso. Si au-
fieri

est malum /acere? et, An potest conce- tem dicatur, quod est in eo cui fit malum :

di, Bonum est malitiam fieri ? hoc non est generale in omni malo, sic-
ut in fornicatione, ibi enim tam agens
quam patiens malus efficitur: ergo non
Deinde quaeritur de hoc quod dicunt esset generahter verum secundum hanc

isti et concedunt, ibi, E, « Qui enim di- opinionem, quodbonum est malum fieri.

cunt Deum velle mala esse vel fieri,

etc. » Item, Queerituruherius secundum istam Qusest. 1.

Et quaeruntur duo secundum istos : opinionem, Utrum est concedendum,

quorum primum est, In quo ponilur bo- quod bonum est malum facere ? per hoc
nitas ista, cum dicitur, Bonum est ma- quod passiva infert suam activam, et e

lum fieri ? converso.

Secundum autem, In quid ut in voh-
tum notatur transire voluntas, cum dici- Item, Utrum conceditur, quod bonum Qu^gt 2
tur, Deus vult malum fieri vel esse. est maUtiam fieri ? Constat enim et in
Littera prsecedentis capituh habetur,
Ad primum proceditur sic : quod neutra conceditur, quod bonum sit

Omnis nota compositionis notat inhae- malum, vel quod Deus velit malum.
rentiam praedicati ad subjectum : cum
igitur dicitur, Malum fieri bonum,
est SoLUTio. Dicendum ad primum, quod soiutio.

notatur bonum inhaerenter inesse ei quod secundum hanc opinionem bonitas prae-

est malum fieri : constat autem, quod dicatur de malum fieri, vel de malum
non inest ut forma in subjecto, nec es- esse, non secundum inhaerentiam^ sed
sentialis, nec etiam accidentahs, nec ut per occasionem: quia omnis ahus in-

' Edit. J. Alleaume, tam. S. AuGusTrNus, In Enchiridion, cap. 96.

* Ibjdem, quia.
 m D. A\A\. MAG. ORD. PRvED.
trllcclus luijiis ()j)inioiiis videlur luilii

falsus. \'A tuuc notanduiu, quod causa

per se habcl inilucnliani super causani
vel causalilalem : causa auteni per acci-
dens aliijuo niodo causat, licet non per AIITICULUS IV.
se : sicul dicitur, Pohcletus per accidens
est causa slaluae, vel albus causa statua?, In quid sicid in volitwn nolalur transi-
si statuarius vocatur Polyclelus el est al- re voluntas, cum dicitur, Deus vult
bus : sed occasio niediuni est inler cau- nialum ficri vel esse ?
sani per accidens, et casuni et fortunam :

casus enim non habet causalitatem, licet

contingat linem : sicut equus egrediens Secundo qti.Terilur, In quid sicut in

de domo quae postca com])urilur, casu vulilum nolalur transii'e voluntas, cum
salvatur, non salvaretur nisi egrede-
et dicilur, Deus vult malum lieri vcl esse ?
relur : occasio autem est quod non ha- Yidetur autem, quod transit super
bet causalitalem de se, sed per accidens mahtiam :

eflicitur causa aliqua, non per accidens 1. Transil enim voluntas omnis in voli-
quod sibi insit, scd quod inest alii ad tum : sed cum dicitur, Deus vult malum
quod comparatur: et ideo minus dicit fieri,volitumhoc rcferlur ad voluntatem
quam causa per accidcns : quia illa cau- gratia ejus quod est malum ergo ma- :

sat per accidens quod sibi inest, quae fa- lum est ratio voluntatis, quia omnc vo-
cit : quam casus quia
plus autem est ibi : litum ratio est voluntalis volentis illud.
ibi ponitur intentio ad bonum in ordi- 2. Item, Volito uno ab aliquo, fit con-
nanle et eo qui convertit in bonum vertibile illius voiilum vel conjunctum
unde bonum illud ut in subjecto ponitur illi per necessitatem, nisi voluntas sit

in eo ad quem ordinalur in occasione stiilta : sed malum fieri conjunctum est

boni : et hoc secundum actum quando- malum facere, et malitia inseparabiliter :

que : et quandoque secundum poten- ergo si voluntas sapiens et eligens trans-

tiam, ut quando nullus est conscius mali : it super unum, transibit etiam super
quandoque aulem ponilur potentia in alterum. Et non valet, ut videlur, si ve-
faciente ex ordine status praecedentis ad hs instare, dicendo quod verbapertinen-
posteriorem, utprius diximus. Undecum tia ad actum animae, bene sunt de uno,
dicitur, Bonum est malum fieri sensus : et non de alio, licet illa conjuncta sunt :

est, malum fieri aut est aut potcst fieri quia illa voluntas non procedit ad voli-
occasio alicujus boni secundum ordinem tum, sed est illa de qua dicit Aristoteles

adallerum qui illo malo in bonum utitur. in libro Elcnchonim, quod etiam. im-
possibilium est voluntas : et haec a qui-
Adqutest.i. Ad ALiuD dicendum, quod illa opinio busdam magis velleitas, quam voluntas
non concederct hanc, Bonum esl malum vocari consuevit.
facere quia facere non dicit compara-
: 3. Item, Augustinus dicit, et ponitur
lionem nisi ad facientem et in illo non : hic auctoritas, quod malum fieri bonuni
occasionatur bonura, sedpolius malum. est : et hoc vult Dcus, quia aliter non
sineret.
Adqusest. 2. Ad ALiUD dicendum, quod ista adhuc quod Deus permittit
Si forte dicas, :

minus concederetur ab hac opinione, et hoc est voluntate signi, et non bene-

lionum est malitiam lieri quia malitia : placiti. CoNTRA Nec praeter voluntatem
:

non nisi privationem dicit et liaec de se : beneplaciti, nec contra eam fit aliquid :

non est ordinabilis, sed gratia subjecti quia non fil aliquid, ut dicit Auguslinus,

passivc et non aclive ordinatur. quod non de interiori aula summi Im-
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, E, ART. 4. 431

peratoris procedit : ergo videtur, quod sic,Deus vult bonum quod elicitur ex
velit illud voluntate beneplaciti. malo facto, propter quod sinit malum
4. Item, Cum dicam sic : Deus permit- fieri : et in hoc sensu concedit ista opi-

hoc verbum, permittit, praedicat di-

tit, nio, et aliter, ut puto, falsa est.
vinam essentiam ut volentem erj^o : Ad primum ergo dicendum, quod vo- AcI i.

prsedicat divinam voluntatem quae est luntas Dei non transit super malum, ut
Deus : ergo voluntatem beneplaciti : et super volitum : quia locutio illa est im-
sic voluntate beneplaciti vult omne propria, etmalumnon subjicitur volun-
quod permittit : ergo voluntas Dei vi- tati ut malum, vel ut est in fieri per se,

delur transire super malitiam, sicut sed ut est occasio boni eliciti : et tunc
super volitum. adhuc non rcfertur ad ipsum voluntas
Sed contra : beneplaciti, sed ad id quod subjicitur, et
1. quod malum, non mo-
Malum in eo ad occasionem refertur signum volunta-
vet, nec polest movere aliquam volunta- tis quod est permissio.
tem quia omne volitum, aut est bonum,
: Ad aliud dicendum, quod hoc non est Ari 2.

aut apparens bonum ergo multo minus : verum etiam in sapienter volente, nisi
movebit divinam voluntatem. illud quod dicitur volitum, sit per se vo-
2. malum, et Deo dis-
Item, Deus odit litum hoc autem non est hic, ut jam
:

plicet malum, et Deus punit malum : dictum est.

nemo autem vult hoc quod odit, et quod Ad aliud dicendum, quod cum dicitur, ^^, 3^

disphcet, et quod punit ergo Deus non : Deus permittit hoc fieri, non prsedicatur
vult malum fieri. divina essentia, ut voluntas tantum, sed
3. Item, Ezechiel. xviii, 23 : Nolo etiam notalur respectus ad malitiam : et
inortem peccatoris *. Et loquitur de ideo non estpermissio voluntas benepla-
morte peccati : ergo non vult malum citi, quia beneplacitum non ponit respe-

tieri : quia hoc est mors peccatoris. ctum nisi ad bonum et ideo hic (ut di- :

4. Item, Deus est auctor ejus quod ximus) in aho ponitur signum, et in alio
vult : si ergo vult malum fieri, ipse est voluntas :signum enim ponitur in prse-
auctor mali. cedenti, voluntas autem in consequenti
0. Item, Anselmus dicit, quod pote- per occasionem.
stas faciendi malum^ nec est libertas, nec Ad aliud dicendum, quod ea quce pro- Ad 4.

pars libertatis ^ : ergo est ignobilitatis :

cedunt de intellectuali aula summi Im-
ergo multo magis voluntas mali : ergo peratoris, ab eouno modo se habente,
Deo non attribuenda. non procedunt uno modo secundum se :

et ideo respectu quorumdam est permis-

SoLUTio. Dicendum meo judicio, quod sio, et respectu aliorum elicitorum ex ilfis

hsec est falsa, Deus vult mala fieri : et est voluntas.

si invenilur a Sanctis, est determinanda

Vulgata habet, Ezechiel. xvm, 23 : Num-

*
^ Anselmus, Dialogus de libero arbitrio,
S.
quid voluntatls meae est mors impii ? dicit Domi-
cap. 1.
nus Deus.
432 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

J'. Uic ponit rationcs illurinn qni diciait Dei voluntate non ficri mala vcl non esse

Illi vero qui dicuntDci voluntate mala non fieri vel non esse, inductio-

nibus prcTmissis ita respondent, dicentes : Deum nec velle mala fieri nec
velle non fiori vel nolle fieri, sed tantum non velle fieri. Si enim vellet ea

fieri vel esse, faceret utique ea fieri vel esse : et ita esset auctor malo-
rum : non est autem auctor malorum, utSanctorum protestantur auctorita-

tes : non ergo ejus voluntate fiunt mala. Item, si nollet mala fieri, vel vellet

non fieri, et tamen fierent, omnipotens non esset : cum ejus voluntas hu-

manae voluntatis effcctu impcdiretur. Ideoque non concedunt Deum velle

mala fieri, ne malorum auctorintelligalur : nec concedunt eum velle mala
non fieri, vel nolle fieri, neimpotens esse videatur: sed tantum dicunteum
non velle mala fieri, ut non auctor, sed permissor malorum monstretur.
Unde etEvangelista ubi ostendit Deum auctorem esseomnium bonorum di-

cens Omnia per ipsum factasunt'. consequenter malorum auctorcm esse

:

negat dicens Et sine ipso factum est nihil\ id est, peccatum. Non dixit per
:

eum factum esse, vel eo nolente et invito, sed tantum sine eo, id est, sine

ejus voluntate, quia non ejus voluntate fit peccatum. Non ergo Deo volente
vel nolente, sed non volente fiunt mala : quia non subcst Dei voluntati, ut
malum fiat vel non fiat : sed utfieri sinat, quia bonum est sinere mala fieri

et utique volens sinit non volens mala, sed volcns sinere sinit ut ipsa fiant
quia nec mala sunt bona, nec ea fieri vel esse bonum est.

probans hanc opinionem csse veram, ibi,

K, « Si qnis igitur diligenter^ etc. »

In tertia, objicii sophistice, et solvit, ibi,

Divisio TEXTUS. N, « Jam sufficienter ostensum esi, quod

Deo auctore, etc. »
Sunl autem in prima solutione qua-
« llli vero qui dicunt Dei voluntate, luor capilula, quorum primum est de
etc. » dislinctione locutionumnegativarum
Hic incipit secunda opinio quae dividi- cum verbis dicentibus voluntalem vel
tur in tres partes in quarum prima sol-
: non volunlatem Dei. Secundum aulem
vuntur rationes ab opinione praicedente est de solutione verborum Augustini.
inductae. In secunda autem ponitur ralio Tertium esl de dislinctione quadam bo-

'
Joan. I, 3.
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, G. 433

ni data ab Hieronymo. Quartum, quasi vult, omnia quae declinantur ab

etc,
conclusio ex prsehabitis, qualiter et qui- ipso, habent eamdem vim. Unde cum

bus prosunt mala. dicitur, non vult hoc fieri, locutio est
duplex, ex eo quia ly non vult potest
esse in vi dictionis, et tunc voluntas ma-
net non negata, sed volitum et potest :

esse in vi orationis, et tunc voluntas ne-

ARTICULUS V. gatur esse de hoc.
Ex hoc accipilur, quod istee sequipol-
Quse differentia est inter istas proposi- lent, nolo hoc fieri, et volo hoc non
tiones, nollc hoc, et non velle hoc, et fieri, et una infert aliam, Istae autem
velle hoc non fieri ? duae : non vult hoc fieri, el vult hoc non
fieri, habent se sicut superius et inferius :

quoniam ista, vult hoc non fieri, refert

Ad intelligentiam autem primi capitu- istam, non vult hoc fieri sed non con- :

li quseritur, Quse difTerentia sit secun- vertitur, quia ista, non vult lioc fieri,

dum hanc opinionem, inter nolle hoc, et habet duos sensus sua3 veritatis, quorum

non velle hoc, et velle hoc tion fieri ? alterum tantum liabet haec, vult hoc non
fieri. Dicit ergo haec opinio, quod Deus

Item quseritur, Utrum omnia quse di- non vult mala fieri, secundum quod ly
cuntur Iieri, sive bona, sive indifTeren- non vult est in vi orationis et ideo non :

tia, sive mala, proccdant a voluntate, sequitur, si aliquis inferat : ergo vult
7el sint contra voluntatem Dei secun- mala non fieri, quia nec illud vult: quia

dum hanc opinionem ? si voluntas negetur de uno, non propter

hoc affirmatur de suo opposito.
Et ad hoc dicendum, quod cum dici-
tur, nolo, ita quod neyatio per composi- Ad secundum ergo qusesitum, dicen- -^f.,^^"®®"
tiunc.

tionem includatur cum verbo nolo, tunc dum quod non omnia quae fiunt, fiunt
non negat voluntatem secum composi- Deo nolente, vel volente : sed volente
tam, sed tantum refertur ad volitum :
vel non volente, ita quod ly non volente
unde sensus est, nolo hoc fieri, id est, sit in vi orationis : et ideo haec opinio

volo hoc non fieri. Gum autem ly nolo bona est, quia evitat totum inconve-
habet condeclinium nolo, non vis, non niens.

G. Quomodo intelligendum sit illud Augustini, Mala fieri bonum est?

Quod vero Augustinus ait, « Mala fieri bonum est, necsinerenturnialaab

omnipotentibonofieri,nisi hocessetbonum, uteaessent, » ea ratione dictura
esse asserunt, quia ex malis quse fiunt, Deus bona elicit : nec ipse permit-
teret ea fieri nisi de eis boni aliquid faceret. Unde Augustinus in eodem
\ihro Enchirldion, apertc indicans preedictorum verborum talem esse in-
telligentiam ait : Deus omnipotens, cui rerum est summa potestas, . cum
XXVI 28
^3i D. ALB. MAG. ORD. VnMD.

iimdo sinerct aliqiiid mali esse in operibus suis,

suminc boinis sil, hii11<.

adco csscl omnipolcns ct bonus, ut bcncfaceret eliam de malo '.

nisi us<iiic
Deus de malis bona facere, quam mala
llcm, iu eodcm: Mclius judicavit
sensu diclum est ac verum est, bonum
nulbi permitlcre \ Ex lioc itaquc
proposilum
est mala ficri : quia ex malis qu<c liuut, bonis (qui secnndum
accidit bonitas, id est, ulililas. Talibus
cnim, ut ait
vocati siint sancti)
bonum cooperantur omnia ctiam mala \ quia eis prosunt,
Apostolus, in
quawiliis facienlibusobsunt. Unde etiam aliquando in Scriptura legitur
Marcum Malum, inquit,
malum appellari bonum: ul llicronymussuper :

Juda? bonum fuit, scilicet nobis":

nec si bonum est illi vel illi, inde sequitur,
simplicitcrbonum est, quod
quod simplicitcr bonum sit proprie enim ac :

in se et facienti bonum est.

tia, non esset quod contrariaretur virtu-

tibus : virtus autem si conlrarium non
haberet, non claresceret.

ARTICULUS YL 2. Item super verba Apostoli, ad Ro-

manos vni, 28, Glossa dicit, quod Deus
expediens universo, et utitur voluntatibus hominum ad incli-
An mahim sit
complementum universi ? nandas eas quocumque voluerit, sive in
conferens ad
bonum, sive in malum.
3. Item, NuUum bonum debet deesse

quod dicit in universo bonum autem comparationis

Deinde quaeritur de lioc :

Melius Judicavit boni ad malum ut clarescat, est quod-

terlio capite G, ibi, «

Deus de malis bona facere, elc. » dam bonum ergo deesse universo non
:

hoc autem non polest, nisi

Ex hoc enim videlur sequi, quod rna- debet :
fieri

et conferens malum sit ergo malum confert ad com-

lum est expediens universo,
:

ad complementum universi. plemenlum universi.

1. Et hoc videtur hic accipi in Littera Sed contra :

Sed «
auctorilatibus expressis et 1. Dionysius quod malum est dicit,
in tribus :

qucedam Glossa Origenis super Nu- illud inordinatum cum igilur non faciat bo-
:

mer. xxu, 20, ubi dicilur, Vcnit Dcus

ad num ordinis, non vidctur conferre ali-
Dalaam nocte, etc, dicit sic Notanduin :
quod bonum quoniam bonum ordinis
:

confcrret, aliquod conferret.

Dei sapientia omnia disposita esse, ila ut
si

malum Item, Dicit Philosophus, quod al-

nihil sit oliosum, bonum vel
: 2.

bum impermixtum ergo al-

maliliam tamen non facit, quam ab nigro est
aliis :

posset, non bius nigro imperinixtius ergo etiam

invenlam, cum prohibere :

ulilur autem ea ad causas ne- melius erit, malo impermixtius

quod est :

prohibet :

per ipsos enim malos in qui- et ita universitas erit melior si nullum
cessarias :

bus est malitia, probat eos qui ad glo- malum esset in ea.

riam tendunt : si enim perimeretur mali- 3. Item, Cum maluni sit privatio boni,

tihus Deum omnia cooperantur in bonum, iis qui

«
S. Al-gustixus, Lib. Enchiridion, cap. 11.
secundum propositum vocati sunt sancti, etc.
* Idkm, Ibidem, cap. 27. *
S. HiERONYMUs, Comment. in cap.xiv Marci.
3
Ad Roraan. viii, 28 : Scimiis quoniam diligen-
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, G, ART. 6. 435

privat aliquo bono, quod inesset univer- comparationis quod elicitur de malo :

so si malum non esset : ergo si malum et ideo videtur mihi, quod per se lo-
non esset, multa bona essent in univer- quendo malum non confert alicui, nec
sitate, quce modo non sunt : et sic uni- universitali sed verum est, quod ad
:

versilas est minus bona per hoc quod bonum confert, sinere fieri mala quia si :

malum sit, ut videtur. non sinantur fieri mala, tunc est ne-
cessitas ad bonum, et periret tunc ra-

tio.
Dicendum sicut dicunt Ma-
SoLUTio.
gistri, quod aliqua ratio boni deesset
_
tio boni
....
ret ratio praemii
laudabilis et virtutis,
: sed sinere malum
et peri-
fieri

universo, si malum non fieret et de hac : non ponit ex parte Dei, nisi potentiam
ratione jam supra dictum est et sic : liberam faciendi quod vult, quse tamen
concedunt, quod bonum est mala fieri, ex se potest flecti in malum : et hoc
quia hoc est occasio boni alicujus. posse non est malum, quia etiam secun-

j
3 Ad
aulem quod objicitur in contra-
iD dum Philosophum potestas pravorum
rium, dicunt quod non est simile in bo- ebgenda est.
no, et in aliis privationibus : quia bo- Ad hoc ergo quod objicitur primo per Ad 1.

num quod aufertur ab uno, confertur dicta Sanctorum, dico quod ipsi hjquun-
alii : et inducunt pro se illud, Auferte tur de malo, supposito, quod verum est,

ab illo mnam, et date illi qui decem quod permixta universitate cum bonis et
mnas habet et illud, Tene quod liabes,
'
; malis, non poterat quidquam melius fieri
ut nemo accipiat coronam tuam '. Et de malo, quam quod ordinaretur in bo-
ideo niliil perditur de bono in univer- num : et ita inteUiguntur ea quae in
sitate, licet in isto perdatur. Additur au- Littera dicuntur, et illa Glossa origina-
tem ex hoc, quod sit malum aliqua ratio lis.

boni : quod bonum est

et ideo dicunt, Ad aliud dicendum, quod omnia il-
Ad 2.
malum fieri, et quod confert ad comple- la vera sunt de malo jam posito in esse
mentum et decorem in hoc quod adjicit vel fieri : sed si non esset, mehor esset
plures rationes utilis sive expedientis, et universitas quam modo sit.

decorem justitiae. Sed istam solutionem Ad aliud dicendum^ quod adhuc re-
Ad 3.
aut ego non intelligo, aut omnino vide- maneret comparationis bonum secun-
tur falsa quia constat, quod idem in
: dum gradum boni et mehoris et si ista :

numero quod amittit unus, non accipit ratio boni non remaneret, tunc dico,

(^ ahus, nec ipsa universitas, sed potius quod melior ea maneret, per quam re-
perit ab univeritate : idem autem in compensaretur.
specie et forte prius habuit, et sicut alius Ad aliud dicendum, quod Dionysius
Ad object.l.
hoc posset accipere. Ralionem autem hoc dicit syllogizando ad inconveniens,
boni quae clicitur ex malo per rationem et non asserendo : vel si assertive indu-
utilis vcl expedientis vel decoris justitise citur, tunc loquitur de usu mali positi
habet quidem mirum videtur mi-
: sed in esse vel fieri : et non de comparatione
hi si bonum per se, et bonum gaudii, universi ad esse bonum in totum, et ad
quod esset in universitate bonorum, esse malum in aliqua parte universi.
non posset recompensare illud bonum

* Luc. XIX, 24. 2 Apocal. iii, H.

•i3G D. ALR MAG. ORD. PRiED.

II. Quadrlpartita honi acceptio.

et cui fit, sed non cst bonum

Est enim aliciuid quod in sc boniim est,
facicnti, ut cum subvcnitur paupcri,
sed non proptcr Dcum: ct aliquid

scdnon ci cui fit, ut cum vcritasproptcr Dcum alicui

buni' in se ct facicnti,
etaliquid in sc et facienti et ei^cui fit bonum, ut
non obedienti praidicalur :

Dcum credenti. Undc Apostohis Donus

cum veritas pnedicatur proptcr
:

abis odor vita^, aliis odor mortis K Est autcm aliud, quod
odor sumus Deo :

est ct facicnti nocet, et

malum damnat, nisi pocniteat, ut :

nec in se bonum
Enchiridion : A summe ct
valet tamen ad aliquid. Ut enim ait Auguslinus in
immutabilitcr Trinitatebona creata sunt omnia nec summe, :
cEquaHteret
singula. Si-
nec nec immutabiliter bona, sed tamen bona etiam
cfiqualiter,
consistit univcrsitatis admi-
mul vero universa valdebona: quia ex omnibus
dicitur, bene ordina-
rabiUspulchritudo:in quaetiam illudquod malum
magis placcant,
tum, suo positum, emincntius commendat bona, ut
et loco

et laudabihorasint, dum comparantur mahs \

Penes quid accipitur ista divisio honorum

et defectuum quos hic cnumcrat?

ARTICULUS YII. Et dicendum, quod actus morahs ha- Soli

bet dupUcem comparalionem ad agentcm,

sciUcet ut ad agentem intendcntcm et
Penes quid accipitur divisio bonorum et
defecluum quos Mayister enumerat in proporhonanlem suum opus ad mate-
riam : et sic egreditur bonum opus et in
Liltera?
se, et facienlipropler intenhonem, et cui
fitpropter agentem proportionantem ad

Deinde quseritur de hoc quod dicit in debitam materiam. Alia autem fiunt ex
particularibus defechbus. Si enimdeficiat
terho capitulo, ibi, H, « Est enim aliquid
quod in se bonnm est, elc. » ex parte agentis intendentis, cum inten-
bonum opus agcnli faciat, et inten-
Licet enim hoc in secundo senlentiarum tio

magis habeat discuti, ubi agitur de dief- tionem fides dirigat, ut dicit Augustinus,
tamen potest quseri hic, erit opus illud bonum inse, et ei cui fit.
renhis boni :

> Edit. Joan. Alleaume, bonum.

* II 15 et 16 Christi honm odor aliis autem odor vitx in vitam.
ad Corinth. ii, :

sumus Veo, in iis quisalvi fiunt, et in m qui per- ^ S. Augustinus, Lib. Enchiridion, cap. 10 et

eunt : aliis quidem odor morlis in mortem, 11.

1
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, I, ART. 8. 437

sed non agenti. Si autcm dcficiat ex par- deficit agenti qui male vult hoc, et male
te materise proportionata? ad opus, tunc intendit : scd tamen elicitur bonum occa-
erit bonum facienti, et in se, sed non ei sionatum ex illo.

cui ilt. Si autem in se deficiens sit, tunc

\. Quod mala unwersiiati valent et facientibus sua propria, vel patientibus aliena

prosunt, electis tantum '.

Hinc patet, quod ex malis quae fiunt aliquod provenit bonum dum bona
magis placent, et laudabiliora existunt. Ipsis etiam facientibus, ex malis
qufle faciunt interdum bona proveniunt, si secundum propositum vocati

sunt sancti. Talibus enim(utait Augustinus inlibro de Correctione et gra-

tia '^)
usque adeo Deus omnia cooperaturinbonum, ut si qui horum deviant
et exorbitant, etiam hoc ipsum eis faciat proficere in bonum : quia humi-
liores redeunt, atque doctiores : ut Petrus. Ula etiam mala quee ab iniquis
fideles pie perferunt, ut ait Augustinus in libro de Trinitate, ipsis utique

prosunt : vel ad delenda peccata, vel ad exercendam probandamque justi-

tiam, vel ad demonstrandam hujus vitse miseriam. Ideoque et Job Dei ma-
num % et Apostolus Satanae stimulum sensit ^
: et uterque bene profecit,
quia malum bene portavit.

Ex hoc enim videtur, quod alicui fa-

cienti malum, bonum eveniat ex malo.
1. Et hoc expresse videtur dicere Da-
ARTICULUS VIII. mascenus, quod aliquando permittit Do-
minus hominem cadere, ut sensum
in
An alicui facienti malum potest evenire veniens postea ferventius et fortius bono
ex malo bonum ? adhsereat.
2. Item, Augustinus : « Audeo dicere
superbis esse utile cadere in aliquod
Deinde quaeritur de hoc quod dicit in apertum peccatum, unde sibi displiceant
quarto capitulo, ibi, I, « Talibus enim, qui jam sibi placentes ceciderunt. » Et
ut ait Augustinus in libro de Correctione
hoc etiam hic in Littera dicitur, et ante
et gratia, etc. »
hoc dictum est.

* Edit. J.Alleaume, tamen. * II ad Corinth. xii, 7 : Datus est mihi stimu-

^ S. AuGUSTiNUs, Lib. de correctione et gratia, lus carnis meae, angelus Salande, qui me colaphi-
cap. 7. zet.
' Job, XIX, 21 : Manus Domini tetigit me.
 438 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
Solutio. Dico mco judicio, quod to- SoiuU.
Sed contra. Skd co.ntra :

1 Ronuin nuUi est maluni : igilur nia- tuni inlolligitur de uiilitale occasionis, et

bonum. non per se et hffic ulilitas magis appa-

lum nuUi est :
|

2. Item, iXoli Jacere mala, et non lc ret e.x post facto : et ideo tunc pnmo est

appreliemlent '. occi^sio boni : et ideo malum cum simul

nuUa est occasio, sed ex .
3. Item, Non esset utile ovi, ul i^roji- in faciente cst,

ceretur in dentes lupi, ut postea dentes post facto, cum est in detestatione :
et 1
ejus fortius fugeret : ergo a simili nec il- ita intelligo auctorilates inductas.

lud est utile.

K. Ex prsedictis concludil ostendens esse boninn fieri mala multis modis.

percipere
Si quis igilur diligenter altendat quai scripla sunL, facile esl ei

ex malis bona provenire : ct ex ea ratione dicluni esse, quod bonum est

non quia nuilum bonum, vel quia bonum sit maluin

mala fieri vel esse, sit

fieri. Non est enim bonum malum fieri ab aliquo, quia non est bonum
utaliquisfaciat malum. Si enim hoc esset bonum profecto, hujus Deus

auctor esset, qui cst auctor omnis boni. Quod si hujus Deus auctor est,

eo auctore homo deterior. Etsieo

eo ergo auctore homoagitmala, et ita fit

auctore homo fit deterior, tunc eo volentehomo fitdeterior. Idem estenim

dicere aliquid Deo auctorequod Deo volente Deo autem auclore homo
fieri :

non fit deterior ergo non Deo volente, ut Augustinus in libro LXXXIII
:

Qucestionum aperte adstruita minori, dicens ita Nullo sapiente homine

au- :

ctorefithomo deterior: tantaenim est istaculpaquae in sapientem hommem

multo
caderenequit. Estautem Deus omni honiine sapiente praistantior :

homo Multo enim cst praistantior Dei

minus ergo Deo auclore fit deterior.

quam hominis sapientis. Illoautem auctore cum dicitur, illo vo-

voluntas,
lente dicitur : ergo est vitium voluntatis humana^ quo est homo deterior :

quod vitium si longe abest a Dei voluntate, ut ratio docet, a quo sit quae-
rendum est *. Ecce aperte dicit Augustinus Deo auctore vel volente homi-
nem non fieri deteriorem, sed vitio voluntatis suae. Non est ergo Deo au-

ctore quod malum fit ab aliquo : et ita Deo volente mala non fiunt.

* Eccli. vii, 1.
«
S. AUGUSTINU9, Lib. LXXXIII Quaestionum, Qusest. 3.

I
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, L, ART. 9. 439

L. Quod in Deo non est causa ut sit homo deterior.

Deinde idem Augustinus quaerens, Quae sit causa ut homo sitdeterior? in

Deo non esseasserit in eodem libro sic dicens : Ut sit homo deterior, aut
in ipso esL, aut in alio, aut in nihilo. Si in nihilo, nulla causa est. Si in

alio, aut in Deo, aut in alio quolibet homine, aut in eo qui neque Deusne-
que homo sit. Sed non in Deo (bonorum enim Deus tantum causa est) : ergo
aut in homine est, aut in eo quod neque Deus, nequehomo,autin nihilo'.

Et ex his aperte ostenditur, quod non est homo deterior quiabonum ut sit :

non est Deus ejus rei causa, qui tantum causa bonorum est. Et si non est
bonum ut fiat deterior, non est ergo bonum ut ab eo fiat malum non ergo :

vult Deus ut ab eo fiat malum.

Expositio Textus
ARTICULUS IX.

(( Si quis igitur, etc. » Quare Deus permittit malum fieri, si

Ponit Magister hic tres rationes, con- non est auctor mali ?
firmantes opinionem ex dictis
hanc
Augustini. Prima est, quod Deus fons
esset et auctormah quia esset
: auctor Inciditautem dubium circa primum,
ahcujus quo homo fit deterior, qui est Quare Deus permitht malum fieri, si non
opus suum. Secunda quse ponitur in se- est auctor maU?
cundo capitulo L, est, quod malum fit Aut enim permittit juste, aut injuste.
ab homine in quo est causa deficiens ma- Non injuste : ergo juste. Contra : Ergo
li, et non a Deo. Tertia quse ponitur in justitia, aut illa quse est redditio pro me-
tertio capitulo M, est, quod Deus non pot- ritis, aut illa quae est condecentia susb
est esse causa tendendi in non esse qui :
bonitatis sive voluntatis vel potestatis.
vero facit malum, tendit in non esse. Non primomodo : quia illa justitia debet
infligere pcenam non permittere
peccati,
ut addat peccando. Item, non secundo
modo quia nuUa aequitas concordat
:

malo. Item, nec tertio quia in opposi- :

to magis relucet bonitas et decor suus.

* S. AuGUSTiNUS, Lib. LXXXIII Quaestionum, Quaest. 4.

 iiO D. ALB. MAC. ORO. PR.I^D.

2. Ilcin in Litlcra tlicil lioc essc In- lur nisi de virlute : et iUam nomo potest
cum Sapicns honio non facil
a niinori. auferre nisi ipsa velit : et tunc non erit

quo opus suuni iit detcrius ergo nec : sapiens : crgo omnis sapiens est pcrfe-
Deus. Kt hoc non est veruni quia sicut : ctus in virtute : ergo non facit quo opus
hic locus est a minori, Miles potest ex- suum liat deterius.

ercitum caperc, ergo et rex, est aflir-

mando : ila locus a minori secundum SoLUTio, Dicendum, quod Deus per-
Doetium non infert nisi aflirmando. mittit malum fieri, justitia condeccnte
3. PrtEterea, Yidelur falsum quoddicit. suae lequitatis et bonitatis ; quia si non
Sapientia enim opponitur ignorantiiE, sineret, tolleretur ralio boni laudabilis et

non scientise : ergo sapiens homo potest priTmiabilis, ut prius habitum est.

peccare in se, et in opere. Ad quod contra objicitur, dicendum

id Aci 1,

Item, Philosophus in Elhicis dicit, quod de opposito non esset talis conde-
quod sunt quidam qui ad rationem con- centia : quia perirct ratio virtutis lauda-
fugientes, qua^runt philosophari et esse bihs, et liercntbona quasi per necessita-
boni, qucmadmodum aegri qui medicos tem ;et ideo illa sinitio non respicit

quidem audiunt siudiose, faciunt autem nialum nisi per accidens, quia non prop-
operandorum nihil et quemadmodum : ter se, sed propter aliud, scilicet ut com-

numquam bcne habebunt corpus cura- mendabile sit.

tum sic curati, ita nec illi animam sic Ad id quod ulterlus quoeritur, dicen-
philosophantes ; ergo falsum supponit dum quod illa ralio est a majori sed ;

Augustinus in processu. res a qua infertur, est minor : et hoc in-

Item, DicitPhilosophus, quod scientia tendit.

Ad aliud dicendum, quod sapiens di- Ad
parum vel nihil confert ad virtulem er- :

go sapientes possunt pcccare. citur a sapere, et de illo tenent objecta :

Sed contra et sapiens dicitur a sapore practicorum

Sed coiitra. :

Probat Seneca, quod pcrturbatio non et honestorum, et de hoc intelligitur di-

cadit in sapientem quia non perturba- : ctum et ratio Senecae.

M. Aliier probat, qnod Deo auctorc non fiunl mala.

Item aliter etiani ostenditur, quod Deo auctore, idest, volenle non fiunL

mala : quia ipse non est causa tendendi ad non esse. Tendere enim ad non
esse, malum est. Ipse autem auctor mali non est. Tendit vero ad non esse

qui operalur malum. Non ergo Deo auctore est, quod aliquis operatur ma-
lum. Non est ergo bonum, quod aliquisoperalur malum, quiatantum boni
Deus auctor est. Hoc autem Augustinus in eodem libro aperte explicat, ita
dicens : Qui omnium quae sunt auctor est, et ad cujus bonilatem id perti-

net ut sit mone quod est, boni tantummodo causa est. Quocirca mali au-

(;tor non est, et ideo ipse summum bonum est : a quo in nullo deficere bo-

num est, et malum est deficere. Non est ergo causa deficiendi, id est,
 IN 1 SENTENT. DIST. XLVI, M, ART. 10. 441

tendendi ad non esse, qui ut ita dicam, esscndi causa est : quia omniuin

quae sunt auctor est : qua3 in quantum sunt, bona sunt '. Ecce aperte liabcs,

quod deficere a Ueo qui summum est bonum, malum est: mala ergo facere
malum est. Non ergo Deo auctore vel volente mala fiunt.

SoLUTio. Prima pars istius distinctio- Solutio.

Aa 1.

nis tractanda est in secundo Sententia-

runi^ ubi dc hoc ponitur tractatus specia-
ARTICULUS X Hs. Quantum aulem pertinet ad prsesen-
tem tractatum, dicendum quod malum
An malum faciens tendat in non esse ? tendere facit dum intenditur : intenditur
autem malum sicut privatio, et non sicut
habitus : ct ideo non intenditur per ac-

Deinde quseritur de hoc quod dicit in cessum ad aliquid, scd potius per reces-
sequenti capitulo, ibi, M, « Tendit vero sum a bono ille autem recessus est in-
:

ad non essemalum, etc. »

qui operatur finitus potcntia abhitionis et divisionis a

1. Videtur enim secundum hoc, quod bono naturab, ut jam patebit : et ideo

quandoque malum faciens, perveniat in numquam redibit in niliilum^corruptione

non esse nihil enim tendit ad hoc ad

:
mali.
Ad2,
quod nuUo modo potest pervenire. Ad ALiuD dicendum, quod est esse
2. Item, Esse non opponitur malo : duplex, scihcet esse naturse quo ipsa na-
quia mali sunt, et daemones sunt, et bo- tura est in se : et hoc non corrumpit
num optimum (ut dicit Dionysius *,in
et malum culpai : sed contrariatur ilH ma-
quanlum sunt, concupiscuntesse, vivere, lum pcense : quia dicit Augustinus quod
et inlelligere. Ergo videtur, quod non poena non est malum, nisi quia contra-
tendit in non esse, qui malum facit. riatur naturae bonse. Aliud est esse boni

3. Item, Si malum dicitur tendere in naturabs : et hoc consistit in proportione

non esse, quia corrumpit bonum natura- naturae rationabs ad gratiam, et per con-
le : cum bonum naturale finitum sit, sequens ad gloriam : de quo dicit IJoe-

videtur quod quandoque in tantum possit tius in V fde

Comolatione philosopJiide,
corrumpi, ut nihil sit de ipso. quod esse est quod ordinem retinet servat-
4. Item, Non videtur verumquod dicit, que naturam. Et hoc corrumpit malum :

quod Deus non est auctor tendendi in quia malum nihil aliud est, quam cor-
non esse quia : dicitur, Deuter. xxxiu, ruptio et privatio ilbus : et quanto pejus
39 Ego occidam, et ego
: vivere faciam est, tanto magis facit distare a bono :

quem autem occidit facit tendere in non ergo corrumpit, quia corruplio est di-
esse. Item, Jerem. x, 24 : Corripe me, stantia habituaUs ordinis in bonum.
Domine, verumtamen in judicio, et non Ad ALiuD dicendum, quod bonum na- Ad 3.

in furore tuo, ne forte ad nihilum redi- turale licet sit essentialiter finitum, sicut
gas rne. Ergo videtur, quod ipse redigit omnis esseplia tamen poten-
creata, est
abquid innihil, et ita est auctor tendendi tialiter infinitum, sicut omne continuum

in non esse. divisibile est in infinitum, eo quod nulla

divisione dividitur a materia esse et for-

* S. AuGUSTiNUs, Lib. LXXXIII Quaestionum, 2 S. DiONYsius, Lib, de Divinis nominibus,

Quajst. 21. cap. 4.
 4i2 D. ALB. MAG. OHD. PR.^D.
iiiii oonlinui : cl ideo remanet ilerum detennimilur ad Deum ut ad causam
divisibile. Ita honum naluriB, quia nulla meriloriam, sed sicul ad judicem infli-
corruptio tollil rationem et formam boni gentem eam : sed hic loquitur de tenden-
naturae, sed lantum facit minus propor- do ad merilum et boni corrup-
nihil per
tionari hono graliie et gloriai, et ila tionem et hoc modo mors non est boni
:

mayis corrumpit semper. corruplio, sed potius corruptio esse na-

AJ i. Ai) ALiri) dicendum, quod mors non turalis, ct rationepoenaj, non mali culpse.

X. Objectio quorumdam sopJiistica, qua prohare nituntur ex Deo esse quod mala
fiant.

Jam sufficieiiter ostensum est, quocIDeo auclore non fiunt mala. Quidam
tamen sophistice incedentes, et ideo Deo odibiles, probare conantur ex
Deo auctore esse quod mala fiunt hoc modo. Quod mala fiunt, verum est :

omne autem verum quod est, a veritate est quae Deus est a Deo ergo est :

quod jnala fiunt. Quod autem omne verum a Deosit, confirmantauctoritate

Auguslini in libro LXXXIII Qusestionmn '
ita dicentis : Omne verum a ve-
ritate verum : est autem veritas Deus : Deum ergo habet auctorem omne
verum. Est autem verum quod mala fiunt vel sunt : Deo ergo auctore est

quod sunt vel fiunt mala.

DIVISIO TEXTUS. ARTICULUS XI.

Quid est veritas * ?

« Jam sufficienter ostensum est, quod
Deo auctore non fiunt mala, etc. »

Ilic incipit pars ultima, in qua sunt Ratione auteni habiti sophismatis
tria capilula : in quorum primo ponit quseratur hic de verilatc primo, Quid
IVIagister sophisma, ut in Littera patet. sit?
In secundo autem respondet : et in tertio Secundo, Quot modis dicatur ?

approbat secundam opinionem inter Tertio, de conversionc ipsius cum bono

primo inductas opiniones. et ente et uno.
Quarto, Utrum ipsa sit aeterna, vel
non ?

Quinto, Utrum ipsa sit simplex et in-

commutabilis ?

1 S AuGUSTiNus, lib. LXXXIII Quaostionum, * Cf. I P. Summa3. theol. B. Alberti, Q. 2o,

Quaest. 1. memb. 2.
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, N, ART. 11, 443

Sexto et ultimo, Utrum omnia una et 1. Verum est id quod est : ergo a con-
prima veritate sint vera ? jugatis, veritas est rei entitas : ergo esse
suum et quod est idem habet ergo ip- :

Ad PRiMUM potcst objici sic : Dicit sum est quod habet et hoc non conve- :

Anselmus in libro de Veritate, quod ve- nit nisi Deo crgo omnis veritas esset
:

ritas est rectitudo sola mente perceptibi- Deus, quod falsum cst : ergo difrmitio
lis. Augustinus in libro de Verareligione, est nulla.
quod verum est id quod est ». Hilarius 2. Item, Ens est id quod est : et verum
autem dicit, quod verum est manifesta- addit super ens, quia aliter essent syno-
tivum vel declarativum esse ^ Dicit au- nyma : ergo verum est aliquid plus quam
tem Avicenna in prima philosophia ' id quod est, ut videtur,
quod veritas intelligitur inesse absolute
in singularibus, et intelligitur esse seter- Quaeritur etiam de tertia :

na, et intclligitur esse dispositio dictionis Unumquodque enim declaratur et ma-

et intellectus qui significat dispositionem nifestatur eo quo est : esse autem est ab
in re exteriore cum ei est sequalis. Dici- essentia sicut a causa formali : ergo vi-
mus enim, haec dictio est vera, et haec detur, quod essentia sit declarativa esse,
sententia est vera. Ex hoc colligitur, et non veritas vel verum.
quod singula habent veritatem quam-
dam, quse est res, ut dicit Augustinus : Eodem modo potest objici de illa quam
secundum quod etiam dicimus, hoc est innuit Avicenna in ultima parte auctori-
verum aurum, et hic est verus asinus, et tatis inductaj, quod veritas est adeequatio
hic est verus homo : et quod est aeterna dictionis et dicti, vel intellectus et intel-
veritas, quae est necessitas et causa om- lecti : enim quandoque non esse
contingit
nis veritatis : et quod est veritas dictionis adaequatum signum signato, ut dicit An-
secundum quam dicimus, haec enuntiatio selmus, et tamenesse veritatem in signo.
est vera, vel hoc enuntiabile est verum :

etquod est adsequatio rerum et intelle- SoLUTio. Dici potest, quod veritas ac- soiuiio.

ctuum,utquando dicimus, iste intellectus cipitur multis modis, sicut patebit in

est verus, referendo hoc ad sententiam quaestione sequenti : sed Ansehnus diffi-

intellectus conceptam de re sicut est. nit veritatem secundum relationem ad

veritatem primam : ut prima veritas di-
Quseratur ergo de priraa diffinitione. catur veritas per se, autem dicantur aliae
1 Rectum enim est passio, continui veritates per comparationem adillam et :

sicut forma : veritas autem est intelligi- tunc rectitudo de qua loquitur Ansehnus,
bilis : ergo videtur, quod non conveniat dicetur proportio vel comparatio unius-
veritati genus rectitudinis. cujusque ad hoc quod est in prima veri-
2. Item, Rectum est, cujus medium tate :autem rectitudo indeflexa est
haec
non exit ab extremis : ergo habet extre- ipsa veritas prima, quae semper aequatur
ma et medium : ergo habet partes : ali- ei ad quod est et secundum descensum
:

qua autem veritas indivisibilis est, sicut ab illa est in ahis.

prima ergo videtur, quod non genera-
:
Ad id autem quod objicitur, dicendum
liter conveniat illa diffmitio. quod fallacia aequivocationis est quia :

debitum justitiae dicitur eliam rectum, et

Similiter objicitur de secunda. multa alia.

* S. AuGustiNtis, Lib. de Vera rehgione cap. » Avicenna, Lib. III primae philosophise, cap.
12. ultimo.
* S. HiLARius, hb. II Soli. cap. 3.
 414 D. ALn. MAG. ORD. PRTED.

An ALiun (liccnduin, (juod piinui vcri- (juia id quod est, est id quod vcre est in
las est j)rinci[)iuni, nicdiuni, cl (inis : ct natura. Et sic patct, quod non omnino
lia-c cadcni sunl in ic i[)sa, liccl dilTe- idcm sunl veritas et entitas. Et hoc in-
ranl in rationc : cl csl i[)sa j)i'inci[)iuni IVa magis palcbit.
sccunduni intellcctuni j)olcntis vcl j)oten- Ai) ALiLD diccndum, quod si accipiatur Ad dimn
liae : nicdiuin autein secuiiduin ralioncm verum generaiiter, prout converiilur cum
sapicnliae jicr ralioncm qux esl vila, et ente, non oporict quod addat naturam
lux, ct iinis pcr bonilatem : ci omnia aliquam : scd addit respcctum aiiqucm,
quae sunt sub ipsa vcra, dicuntur ct re- ct iiiesufficit ad hoc quod non sint syno-
cta et verasccundum respcctum illum nyma.
quo magis vel minus mcdia sua, ut sunt 7Vd aliuddicondum, quod Pliiiosophus Ad dmni,
ideata, continuaniur suis cxiremis, boc iiic non considerat verum, nisi quod a
cst principio a quo exeunt per creaiio- re causaiur, et ideo secundum Phiioso-
ncm, ei lini ad qucm dctcrminantur a pbum non est veriias in signo, nisi se-
creante ipsa, et intendcntc ordinem eo- cundum relationem ad rem, nec etiam in
rum ad ipsum. Et hoc cst quod dicit An- inteilcctu : et ideo dicit in V p7'imse
sclmus, quod unumquodque cst vcrum, philosophise, quod scrmo unius faisus est
quando boc
est in et ad boc quod est de aiio. Ansclmus auicm accipit verita-
in veritate prima mcnsuraium di-
: sicut tem quae est in signo ex proportione ad
citur vere mensuratum, quando princi- veritaicm primam quam imitatur in
pia et media et finis continuanlur men- quantum potcsi : et quia illa a re non
suranti. dcpendet, ideo non muiaiur rc muiata.
. Ad quod id quaeritur de difrinitione Ei infra explicabiiur boc.
*
Augustini, dicendum quod rei entitas, Sumuntur autcm prius habiiae diffini-
vel id quod est, accipitur dupliciter, sci- tiones, ita quod prima est daia de veri-
licet in se, vel ut supposita natura quae- tate, quse per prius et posicrius dicitur
dam : et sic, ut opinor, non bcne dice- de creata et Secunda autcm
increata.
rctur veriias rei entitas esse, vel verum datur in comparaiione ad rem generali-
esse id quod est. Accipitur etiam entilas ter. Teriia vero in comparatione ad rem

secundum modum determinationis ad relalam ad inteilectum quo nata est co-

speciem et sic veritas est entitas qua
: gnosci. Quaria auiem de veritate com-
res vere est, et verum est id quod vere plexorum, quae est in signo, ct compo-
est. Si vero entitas accipiatur prout sup- nente intellectu.
ponitur per nomen entitatis, tunc in ve-
prima creatura, secun-
ritate entitas esset
dum quod dicit Philosopbus, quod prima
rerum creaiarum est esse, et non est an-
te ipsam creatum aliud et id quod est, :
ARTICULUS XIL
dicelur id quod baiict esse, quod est ac-
tus sic inteilectae eniitatis vel essentiae. Quot modis dicatur veritas ?
Si autem accipialur id quod est, prout
dicit quaindam determinationem circa
esse, tunc non trahitur ad speciem et : Secundo quaeriiur, Quot modis dica-
tunc vere est, quia unumquodque tunc tur veritas ?
vere quando traliitur ad speciem si-
est, Videiur aulem Anselmus ponere veri-
bi propriam cx naiura dcterminata sic- : tatem signi, et veriiatem rei : et hanc
ut dicimus vcrum aurum, et verum colo- dividere in vcritatem rei secundum spe-
rem, et verum corpus, et veram scien- cicm, et veritaiem actionum, secundum
tiam, Et hoc sonare videtur id quod est : quod dicitur, Joan. iii, 21 Qui facit ve- :
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, N, ART. 12. 443

ritatem, venitad lucem, ut manifesten- lionem illius accipiuntur omnes alii mo-
tur opera ejus, quia in Deo sunt facta. di. Verbi gratia, sanum dicitur secun-

Et de diabolo, Joan. viii, 44 : Ille ho- dum analogiam de animali, et urina, et

micida erat ab initio, in veritate tion cibo, et medecina supponitur ergo sa-
:

stetit :... mendax est, et pater ejus. Ve- num proprie ct primo et per se dici de
ritas autem signi dividitur ab ipso secun- animali, in aliis autem omnibus secun-
dum divisionem signorum, quorum quae- dum proportionem ad aliud unde sa- :

dam data sunt ut vox, circulus, et signa num quod est in animali, idem est quo-
monachorum, bujusmodi
et : et quaedam dammodo quod sanum quod est in urina,

sunt naturalia, ut fumus est ignis sig- et cibo, et in aliis : sed est in animali ut
nuni, et hujusmodi. forma eequabtatis humorum in urina :

Quaeritur ergo, IJtrum univoce vel per autem ut indicativa non quidem esse in
prius et posterius dicatur veritas de om- urina, sed esse in animali, cujus est uri-
nibus his modis? et utrum sint plures na. Ecce, idem numero est sanum quod
modi quam isti qui sunt enumerati? est in animali et urina : et sic est de
Videtur autem, quod una ratione. Idem aliis. Sed hoc verum est, quod propor-
enim divisum, cui una ratio secundum tio ista analogice diversificatur ex parte
omnia dividentia convenit, univoce dici- proportionatorum ad illud unum : quia
tur de omnibus dividentibus illis veri- : ratio indicantis in urina, et ratio conser-
tas est hujusmodi divisum ergo univoce : vantis in cibo, et ratio facientis in medi-
dicitur de omnibus illis. Probatur autem cina, non sunt ratio una, sed comparan-
prima per hoc, quod hoc estdiciunivoce, tur ad unum numero : et ideo in ilio

quod est dici nomine et ratione una. Se- uniuntur, et denominantur ab illo, oo
cunda autem scribitur ab Anselmo, qui quod illud est fmis. Et idem est in om-
dicit quod tam createe quam increatge ve- nibus aliis analogice dictis : licet in qui-
ritati convenit esse rectitudinem sola busdam minus appareat. Ita igitur vult
mente perceptibilem. dicere Anselmus, quod supponitur una
contra. Sed contra hoc cst quod communitcr rectitudo per se et primo. quae numquam
objicitur, quod creato et increato nihil deflectitur ab omnibus
extremis : et in
est commune univocum veritas autem : aliis est rectitudo hanc imitans in quan-
est creata et increata et creata non est
:
tum potest, in eo quod recte facit quod
vera uno modo, sed quaedam ut signum, debet, quadam mentali extensione adis-
et qusedam ut res, et hujusmodi habet quans media suee rectitudinis principio
X. alias difTerentias in essendo verum ergo : a quo est, et fmi ad quem est et hoc :

^ veritas non est univoca in omnibus illis. invenitur in re, quando est quod debet,
et in actione quando facit quod debet, et
^
«stiunc.
Pr^^terea quseritur, Utrum adhuc plu- in signo quando facit quod debet, et sic
ribus modis veritas dicatur? de aliis.

Videtur autem, quod sic : quia dici- Ad autem quod objicitur, quod di- Ad
id oi.ject.

mus humanae naturse,

veritatem qu» catur una ratione, dicendum quod una
non videtur esse comprehensa : ergo ratione dicitur secundum analogiam, et
plures sunt veritates. non una genere et specie. Nec sufficit ad
hoc quod commune aliquod divisim di-
ioiutio.
SoLUTio. Dicendum secundum Philo- catur univoce de dividentibus, quod di-
sophum in I et VI primse philosophise catur una ratione quocumque modo sum-
quod in omnibus per analogiam dictis, pta sedoportet, quod sit una, sicut unius
:

seniper supponitur unum, quod per se et generis, vel unius speciei.

primo dicitur illud quod est analogicum,
et postea secundum proportionem ad ra- Ad hog aulcm quod ulterius queeritur, Adqusestiun.
 "

140 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

ririiin sinl plures vcrilatcs, qiiani dictic onlia succcssiva, quam permanontia : ct
sint al) Ansclmo? Potcst dici, (juod oni- intcr illa succcssiva, illa iiiinus cntia ve-
ncs rcduci possunt in illas : quia vcritas rc quae secunduin suhslantiam et essc
quae est in virtute, rcducitur ad vcrita- dcstruuntur, ul motus : ct magis vcre
tcmactionis, secundum quod dicit Philo- illa secundum cssc quidcm pereunt,
quse
soj)hus, quod circa veruin quod est iii di- inancnt autcm in substantia, ut lempus.
clis et factis mcdium quidcni est virtus : Indebilum autcm prfficipue opponitur ve-
factioautcm qua» cst ad majus, supcrhia: ritati, secunduin quod cst quaB(him re-
et qui liahct cam, snpcrhus vocatur : clitudo excmplata a prima vcritatc, ab
qute autem ad minus, ironia vcl irrisio : ipsa enim non ohliquatur, nisi quod
id
et secundum quod diciinus vcritatcm hu- non facit id (juod dchet laccre ex prima
nianae naturae esse, quae est naturae ho- veritate.
minis, sive sit in via, sive in patria post
resurrectionem : illa ctiam reducitur ad
veritatem rci ex sua natura et forma.
Et nota, quod licet dicat Augustinus in
lihro de Vcra religione, quod falsum est ARTICULUS XIIL
quod imitatur aliquid, et non perficit il-

lud tamen non proprie

: dicitur falsum Utrumverumconvertaturcwnente,uno,
nisi in oppositione ad veritatem si<,mi. ^tbono ? et, Utrum intellectusnegati-
Opponitur eniin vcro multipliciter dicto varum enuntiationum potest reduci ad
falsum, vanum, et permixtum, et insta- ens?
hile, et indebitum. Verhi gratia, vero in
cnuntiatione opponitur falsum secundum
quod dicit Aristoteles quod falsum est Tertio, Quaeritur de conversione veri
quod non componitur, vel impossihile cum ente, et uno, et hono.
est componi, ut falsum conlingens, et Videtur autem non converti : id enim
falsum impossihilc et secundum quod : quod non est nisi in anima, non conver-
dicimus, quod imaginatio est falsa, vel titur cum eo quod est in anima et extra :

sensus communis, vel sermo dilfinitivus, sed verum non anima ergo
est nisi in :

quando aliter significatur quam sit in re. non convertitur cum cnte, quod est in
Vanum autem opponitur veritati quae est anima et extra animam.
in diclis et factis pertinentihus ad vitam : Prima patet per rationem convertibi-
et sic dicimus, quod vanum est quod lium. Secunda probatur pcr vcrhum Ari-
imitatur aliquid et non perficit : ct vo- stotelis in fine i^Qy.\A primse pliilosophix
cat Augustinus falsum, sicut dicimus ubi sic dicit : « Falsum cnim et verum
falsum nummum qui imitatur verum, et non sunt in rebus sicut honum et ma-
non complet, et hujusmodi. Permixtum lum ut verum sit sicut bonum, et
:

autem opponitur vero, quod est in specie fjilsum sit sicut malum : sed in cognitio-
verum ut diciinus falsum auruni, quod
:
ne. Sed nulla cognitio est de simplicihus,
est permixtum alii mctallo, licet non et de eo quod est. » Et intendit, quod
proprie dicatur falsum, sed permixturn. J)onum et malum sunt difierentiae entis
Instabile, sicutdicimus prius et posterius simpliciter, et quod vere est in natura :

non ipsum
esse veritatem tcmporis, sed verum autem et falsum non, sed causan-
nunc, eo quod prius et posterius non turacognitione dividenteet componente
manent, nunc autem unum manet in ethoc patet si quis inspiciat expositio-
toto motu et hoc est quod dicit Augu-
: nem commenti.
stinus, quod verilas fundatur in perma- Item, Aliquatulum post illud « Di- :

nenli. El hoc modo minus vere dicimus mittamus ergo nunc ens quod est quasi
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, N, ART. 13. 447

per accidens, quod est quasi vcrum

et : autem cOmmune prius erit et simplicius
causa enim unius eorum non habet dif- istis, quod est impossibile, cum ente nihil

finitionem, scilicet accidentis, et causa sit prius, et praecipue essentia. Simiiilcr

alterius est cognitioutrumque est in : et ista qualuor ab omnibus dicuntur esse
genere diminuto generum entis, et non prima simplicia, quae super se conver-
sunt ex eis quae signilicant esse entis : et tuntur : ergo nihil est prius eis : relin-
ideo dimittantur. Ergo probatum est, » quitur ergo, quod idem sunt penitus ista.
quod veritas et verum non est nisi in
anima, et quod ipsum est ens incom- Ulterius. Quoeritur hic de intellectu ^
1 , . .
Qusestijnc.
pletura ergo non convertitur cum ente,
: negativarum enuntiationum, qualiter re-
ut videtur. ducuntur ad ens?
Item, In II primse philosophige dicit, Videtur enim aliqua negativa omnino
quod « veritas est fmis intelligentise spe- nihil ponere, et tamen esse vera er"-o :

culativse. » Et cum ibi non sit finis extra verum non universalitercausatur ab ente,
intelligentiam, erit intra intelligentiam nec convertitur cum ente. Verbi gratia,
speculativam : et sic sequitur idem quod sidicam sic, Caesar non est homo : hcec
P^ius- enim (ut dicunt quidam) nihil ponit. Et
Sed contra :
si dubitatur de pono istam, tragela-
illa,
1. In Prsedicamentis dicit Aristoteles : phus non est fligax, vel chimcera non est
In eo quod res est, vel non est, est ora- hircocervus, quae necsecundurnextrema,
tioveravelfalsa. Sedpropterunumquod- nec secundum compositionem, videtur
que tale et illud magis. Si igitur oratio supponere aliquod ens : ergo videtur,
estverapropterrem, eritresmagisvera: quod nec hoc sit verum universaliter'
ergo veritas erit per prius in re. quod verum cum ente convertitur nec :

2. Item, Sicutse habet essentiaad ens, hoc, quod sicut unumquodque se habet
ita se habet veritas ad verum ergo per- ad esse, ita se habet ad verum
:
: nec hoc,
mutatim sicut se habet verum ad ens, ita quod in eo quod res est, vel non est,
essentia ad veritatem, ete converso : sed oratio vera vel falsa est.
omne ensverum, quia dicit Augu-
est
stinus quod verum est id quod est ergo : Solutio. Ad
hoc sine praejudicio potest s ,-

omnis essentia est veritas ergo essentia : dici, quod istaquatuor convertuntur
,
°"'"'

etveritas suntidem, utvidetur. concretive sumpta, scilicel ens, unum,

3. Item, In prima veritate
tria super verum, bonum, in recto, scilicet quod
unam substantiam creantem ponuntur, ens est bonum, et verum, et unum et
scilicct unitas, veritas, bonitas : ergo vi- sic de omnibus. Si autem sumantur
abs-
detur, quod etiam in inferioribus fluen- tractive,non credo quod secundum re-
tibus a prima causa, ista inveniantur ctam prcedicationem, nisi in Deo in
fundata super quamlibet essentiam, sci- creaturis autem non quia non credo :

licet unitas, veritas, bonilas ergo vide-

: quod hcBc sit vera, essentia est veritas
quod haec quatuor convertantur, ens,
tur,
vel bonitas, vel unitas. Hffic autem est
unum, verum, bonum. impropria, essentia est vera, et veritas
4. Praeterea, Videtur quod isla etiam est ens, et bonitas vera tamen ha?c est :

omnmo sunt idem : aut enim omnino magis impropria, essentia est ens, vel
sunt idem, aut non. Si idem sunt, tunc bona, quam haec, veritas est ens, vel ve-
habeo propositum. Si non ergo diffe- una.
: ritas est Cujus ratio sic patet per
runt. Sed nulla difi-erunt, nisi quae per Philosophum in libro Causarum, qui di-
differentias divisivas ab uno communis cit, quod prima rerum creatarum
est esse
exeunt ergo ista necesse cst habere ali- vel essentia, et
:
non est ante ipsum crea-
quod commune in quo conveniant hoc tura alia ergo non
: : est in quo fundetur '
 D. ALB. MAG. ORI). PRyED.
4i8
ut fornia Ad piUMUM ergo diccndum, quod verum
cssenlia, sicul id circa quod lil,

et ideo ctiam secun- dicitur mullipliciter. Ycrum cnim dici-

subjccli alicujus :

tur a vcrilate quae est dispositio entis

(luni ordineni natune non potcst essenha
de ni- gcneralitcr llucnlis a causa prima : ethoc
in ratione essentioe esse nisi creata
dicil Com- non est tanlum in anima, scd etiam in
liilo. Omnia autem alia (ul
liunt per informalio- re. Est ctiam spccialitcr verum, quod de- |
mentator ibidem)
exemplum tcrminatcompositioncm in quamcstcon-
nem circa essentiam : ct dat
scnsus rationis vcl dissensus ct hoc est
dc bono, quod secundum ordinem nalu-
:

verum, quod tantum est in oratione in-

rae prsemittit sibi intcUectum
essentiae in
dicaliva, ct quodammodo est in cnuntia-
qua crgo patet, quod cssentia dicit
cst :

lionc, ct quodummodo in re, ct quodam-

intellectum suum super nibil fundatum,
modo in anima sola. In enuntiatione est
et in omnibus priorem. Dnde loquendo
sicut in signo et idco dicit Aristoteles,
de essentia non dicetur ipsa veritas,
:

sic
quia vcritas ponitur circa quod signaculum incomplexorum ipsum
sed veritatis :

non dicetur bonitas, sed bo- quidcm secundum se ncc vcrum ncc fal-
ipsam : et

Dc unitatc aulcm cst alia ratio, sum significat. In re autcm cst sicut in
nilatis.
causa sed in anima cst sicut in facientc
:

qucB infra patebit.

Si autem Quare non dica-
tu quaeras,
notam compositionis, quam determinat
vcrum propositionis cum enim dico,
tur vera ct bona, ex quo veritas et boni-
:

cygnus est albus, praedicatum quidem

tas ponuntur circa ipsam?
sine medio inestsubjecto secundum rcm,
Dico, quod loqucndo de simplici es-
non cnim cst medium quo albedo iit in
scntia, non potcst dici, quod illa non in-
cygno sed tamen ita non potest signi-
tcUigitur informata sccundum rationcm.
:

ficari ab intellectu : et ideo intcllectus

Unde Boetius in libro dc Ilebdomadibus :
dicens de alio, interponit notam
unum
Quod est, babet aliquid pr^ter id quod
compositionis et ideo dicit IMiilosophus,
ipsum est esse vero nihil habct admix-
:

quod tantum est in anima tamquam in

tum. Eodem modo veritas non dicelur
complentc id quod determinat veritas in
essentia, sed essentiae propric loquendo.
quam est consensus rationis etideoquia :

Eodem modo est de bonitate. Tamen sc-

compositio potcst fieri multis modis, ideo
cundum supposita concretivc dicta con-
non cst verum dcterminabile per
tale
verluntur quia quodlibet cst ens, ve-
:

rem alicujus praedicati per se tamen re- :

rum, bonum, et unum.

unum fertur ad ens secundum causam. Et non
Si autem tu quaras, Utrum se
loquitur ibi de vero quod est gencralis
habcat cx additione ad alterum ?

intclligatur additio alte- dispositio cntis.

Dico, quod si

forma et materia sunt Ad autcm quod objicitur de prsedi- xdobjec

id
rius natur», sicut
cameniis, dicendum quod cum dicit Ari-
alterius naturae, et substantia et accidcns
stotclcs, In co quod res est vel
non est,
sunt altcrius naturae tunc unum non :

etc, debct accipi ly e5^ secundum

quod
addit super alterum. Si autem intelUga-
compositionis vcl divisionis :
dicit esse
tur additio sccundum rationem respectus
quod dicunt quidam sccundum
ad attributum causae primae, tunc unum
cthoc cst

quod dicit csse, et non essentiam esse :

addit super altcrum rationem respcctus,

enim compositionis est non cssc divisio-
quia tunc cssentia dicetur fluens ab es-
nis esscntia autem est subjecti vel prae-
sentia prima, veritas fiucns a sapientia,
:

dicati absolulc acccpti. Et tunc iterum

et bonitas fluens a bonitatc et ideo omne :

unum, et bonum om- non loquitur dc vero quod gcneralitcr dis-

ens est verum, et :

causa
ponit ens, scd de vero quod est
ne verum, cns, et unum, et bonum, et
vcri, in quod est consensus rationis vel
sic dc aliis sed tamcn abstracte dicta,
:

dissensus.
non convertuntur, proprie loquendo.
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, N, ART. 14. 449

bject. i. Ad alud dicendum, quod propositio veritate negalivarum, dico sine praejudi-
vera est : sed quando pcrrnutatur, non cio, quod omnis veritas enuntiationis si-
fit permutatio ratione ejusdcm habitudi- ve affirmativiE sive negativae, reducitur
nis quee fuitprius : et hoc sic patere pot- ad ens et hoc probatur hoc modo con-
: :

est : cum enim dicitur, Sicut se habet es- stat enim, quod ante quemlibet intelle-
sentia ad ens, etc, fit comparatio ulrius- ctum negationis oportet accipere affirma-
que abstracti ad suum concretum, sicut lionem, cum negatio non sit intelligibilis,
forma? ad id cujus estforma : et in hoc est sicut nec privatio, nisi per habitum : si
habitudo similis cum autem permula-
: igitur affirmatio reducitur
ad ens, oportet
tur et dicitur, ergo sicut se habet bonum quod etiam negatio fundetur in ente. Unde
ad id quod est, etc, tunc fit comparatio ha?c propositio, Caesar non est homo, ve-
ratione identitatis suppositi : et ha?c bene ra est, et enuntiat quod non est non es-
est inter verum et bonum, sed non est se : quae tamen negatio refertur ad com-
inter essentiam et veritatem rationeprius positionem respicientem ens, licet non
inducta : et ideo non valet illa permula- simpliciter, sed secundum quid. Simiii-
tio. ter cum dicitur, tragelaphus non est fli-
)e2t.3 Ad ALiuD dicendum, quod ratio iila gax, vel chimaera non cst hircocervus, est -

bene concludit, quod ista quatuor dcbent ibi in exlremis respectus ad ens secun-
esse in omni ente creato, quod fluit ab dum partes, et in toto ad ens in opinio-
ente primo sic disposito : sed quia ens ne et hoc sufficit ad ens de quo
:
fiat
creatum non in toto valet imitari simpli- enuntiatio, quoniam non oportet quod
citatem causae primae, ideo ea quae de se omne illud quod potest enuntiari, sit ens
ibi praedicantur in recto tam abstracta ratum apud naturam, quoniam dicit Phi-
quam concreta, illa in inferioribus prae- losophus, Contingit enuntiari quod est
dicantur concreta de se in recto, sed esse, et quod non est esse, et quod non
abstracta in obliquo, ut supra dictum est non esse et circa ea quoe
: sunt extra
est. praesens tempus. Similiter contingit om-
ject. 4
Ad aliud dicendum, quod
non sunt ista ne quod quis affirmaverit negare, etquod
idem nec tamen habent unum in quo
:
quis negaverit affirmare. Et ideo patet,
uniantur ut in priori, et a quo exeantper quod hoc verum est, quod unumquodque
differentiam hoc enim non est generale
:
sicut se habet ad esse, ita ad verum :

in omnibus, sed tantum in his quae quod enim est in opinione, non simpli-
exeunt ab uno tamquam ex genere. Quae citer non est : et similiter quod est in
autem sunt ab uno tamquam per analo- ralione non simpliciter
praeteritionis,
giam ad unum, non habent hoc ibi :
non est et iterum quod in potentia ma-
:

enim primum per seipsum se habet ad teriae futurum est, non simpliciter non
omnia sequentia et est in eis, ficet diffe- est.
rat ab ipsis : et hujus causa est, quia ra-
tio differentiae qua differt ab ahis, facit
ipsum esse prius. In afiis autem qucC
exeunt a genere uno, ratio differentiae est
ARTICULUS XIV.
sibi causa, ut sit aliis a quibus differt
coaevum et ideo oportet habere aliquid
:
Secimdum quem ordinem liahent se ad
prius a quo exeat, sicut et ifla a quibus invicem unum, verum, bonum, et ens ?
difTert. Unde dicendum, quod essentia
seipsa ordinatur ut prius ad veritatem et
bonitatem : et tamen difTert ab ipsis. Si autem quaerltur, Secundum quem
ordinem se habeant ad invicem unum,
laest. Ad id autem quod ullerius objicitur de verum, bonum, et ens ?
XXM
29
4o0 D. ALB. MAG. ORD. PR.I^D.

Dicendum, quod secundum IMiiloso-

plium, anle omnia sunt ons cl unum.
Philosoplius enim non ponil, quod ve-
rum et boimm sint dispositiones genera-

liter concomilantes ens : nec divisio en- ARTIGLLUS XV.

tissecundum quod est ens, est per verum
et bonum. Quia IMiilosophus non consi-
An veritas sit xtcDia ^
?

derat ens secundum quod lluit ah ento

primo et uno et sapiente et hono, sed
Quarlo, Quajritur quaestio difficiUs,
ipse considerat ens secundum quod stat

in ipso inteUectus resolvens poslerius in

quam eliam supra totigimus, Utrum ve-
compositum in siinplex, et se- ritas sit seterna ?
prius, et
cundum quod ipsum per prius et poste- Et quffi dicta sunt supra, hic non repe-

rius colligit omnia et ideo de vero et :

tam : sod potest objici sic :

hono non dcterminat per hunc modum, 1 In divinis inveniuntur proprictates et

ad quem personae quae a se invicem distinguun-
sed de hono quod est finis est.

molus : et ideo dicit, quod nec una est tur et hffc ab eeterno est vera, Pator
:

ost l*ater et hfec, Filius cst FiUus et

dcmonstratio in mathematicis per ratio-
:
:

hfec, Spiritus sanctus est Spiritus san-

nem boni.
clus et nogativae, Fater non est FiUus,
Et ideo sic genoraliter considorando :

Pater non est Spiritus sanctus, et Filius

ista, ut consideravcrunt Sancli, dicemus
scilicet essentia ot ens, non est Spiritus sanctus, et hujusmodi.
quod inter ista,

estprimum nalura, circa quod ut suhslra- Si igitur extrema istarum enuntiationum

sed unitas et ab aetorno plura sunt, videlur quod ab

tum sibi ponuntur alia :

aetorno sunt voritates iUarum enuntialio-

unumconsequuntur essentiam por indivi-
num plures ergo pluros sunt verilalos
sionem et ideo non ponitunitas aliquam
:
:

disposilionem roalem circa ipsum, sod tan-

ab aeterno.

privationis intelloctum, sciUcet in- 2. Ilom, Objicitur do aUis propositio-

tum
nibus, in quibus non est tanta vis, ut
divisionis, et ideo proximum est ossentiiE.
Pater est Deus. ot Filius ost Dous, ct
Yerum autem dicit relationem ad formam
hujusmodi, quibus rationo aUorius ex- in
ad minus exemplarem, per quani hal)ot
rationem manifostalionis et ideo dicit :
tromorum composilio dicit quid indis-
tinctum et ila minus quam superiores
Hilarius, quod vorum est declarativum
:

stant in pluraUtate.
entis : oportot enim in quolibot esse prin-
Item, Dous ab ffiterno scivit te fore. ot
cipium inteUigendi aliquod, pcr quod
me asinum fore, et sic de singu-
fore, et
ordinolur ad inlelloclum. Ronilas aulem
Us ergo singulum iUorum ah aelerno est
et bonum dicunt respectum ad finem ox-
:

tra, a quo res est, et ad quem est : quia verum. Frobatio hujus quia nihil scitur :

nisi vcrum, et praicipuo a scionlia divi-

enim bonus est, sunius et in quantum :

sumus, boni sumus et quaUter hoc sit, :

na me autem fore, et te, et sic de aUis
:

sunt plura ergo Deus scivit plura ah

expositum est supra in prima distinctio-
:

«terno et non scivit nisi vera : ergo

ne '. Hoc autem ideo dico, quia ista a
:

plura vera fuerunt ab aeterno : ct nihil

Sanctis prima ponuntur et in quoUbet :

verum nisi veritate verum sit :

etUcetinquibusdam inveniamus formam est

ergo plures veritates fuerunt ab aeterno.
et finem intra, non tamon in omnihus,
Si fortedicas, quod hoc non sequitur :

nec in primis.

« Cf. I Sententiarum, Dist. I.

memb. 3, arl. 3, part. 1.

»
Cf. I P. Summae. theol. B. Alberti, Q. 25,
 IN I SENTENT. DTST. XLVl, N, ART. 15. 451

qula ut dicit Ansclraus : v Creatura in nisi in anima, necesse

subjectum ve- est
Crcatore est creatrix essentia, et res ab ritatis esse immor(aIe. Constat autem,
aeterno Deo
non fuerunt ut plures,
in quod anima non est subjectum veritatis
sed unum » et ideo non fuerunt plura
: increatae, ita quod salvetur in ipsa ani-
vera ab aeterno. Contra Haec concedi- : ma sicut in subjecto, sed potius essentia-
tur, Dcus ab seterno scivit omnia et : litcr, praesentialiter, et potcntialiter cst
hiTC similiter, Deus ab aeterno scivit in anima, sicut in quolibet alio ente
plura, et scivit etiam plurium plu- creato.
ralitatem : sed non scivit nisi vcra : 2. Praeterea dat exemplum de veritate
ergo scivit plura vera : scicntia enim enuntiabilium : ergo non intelligit de
Dei quamvis non causetur a scito, tamen vcritate increata, ut videtur.
non potest esse scientia hujus vcl illius 3. Itcm, Ipse dicit, ibidem : « Pereun-
quod Deus ab aeterno scit sicut ct modo, te castonon perit castitas, et pereunte
nisi illud et hoc aliquo modo supponatur vero non perit veritas. » In Deo autem
esse : alitcr enim si scientia nullo modo nec veritas nec verum perit : ergo con-
respiceret scibile, ita verificaretur de stat, quod de hoc non loquitur.
asino sicut de homine ista, Dcus ab 4. Item, Dicit Augustinus ibidem,
aeterno scit hominem fore, quia erit, quod nullus judicat aliquid verum sinc
quod falsum est : ergo oportct scibile illa, scilicet veritate. Constat autcm,
supponere aliquo modo esse in scientia :
quod prima veritate non judicamus vera,
ergo plura vera et veritates eorum ab sed veritate quae est ratio verorum.
aeterno erunt. Item, Ex isto veroextrahitur alia ratio
quae est hsec, scilicet quod veritas non
nc. Ulterius quseritur juxta hoc, Utrum sit aut igitur aliquid crit intelligibile,
:

ipsa veritas sit aeterna ? aut non. Si non, hoc erit inconveniens,
1 . Et hoc videtur probare Augustinus cum rcs adhuc mullae sint : quia sicut
in Wbro Soliloqiiiorian s\c : « Detur, quod dicit Boetius, intcllccto paulisper primum
veritas aliquando inceperit. » Indc sic : bonuni non esse, adhuc erunt alba, et
Vci'italem incepisse est verum : et non hujusmodi alia. Ergo similiter prima ve-
est verum nisi veritate : ergo veritas ritate et aliis veritatibus intellcctis non
fuit etiam qua; non incepit. esse, adhuc erunt alia : et natus est in-
2. Item, Si veritas incepit, haec est tellcctus intelligere ea : crgo erunt intelli-
vera, veritas incipiet, etiam ante hoc in- gibilia. Sed contra Nullus judicat ve-
:

stans in quo incipiet veritas : ergo ve- rum nisi per rationem veritalis ergo :

ritas erit etiam antequam incipiat veri- illa non existente perit judicium et :

tas. omnis intellectus est per judicium veri-

3. Item, Pone, quod non sit aeterna : tatis ergo perit intelligere non existente
:

ergo haBC est vera, veritatem non esse veritate hoc autem est inconveniens
:
:

aeternam : et non est vera nisivcritate : ergo prima veritas et veritas simplex
ergo veritas fuit ab seterno. Idem proba- non possunt etiam cogitari non esse, ita
tur_, si detur, quodpossit desinere. quod remaneat inteiligere aliquod in ali-
qua intelligibili natura.
Si forte tu dicas, quod Augustinus iterum velles dicere, quod hoc est
Si
loquitur de veritatc increata, et non de verum de prima veritate. Contra Pri- :

I
veritate rei vel enuntiationis creatae. ma veritas est quidem in omnibus, sed
1. CoNTRA : quia tunc nihil probat : nihil denominatur ab ipsa : cum enim
quia ipse vult probare animam immor- dicimus, hoDc rcs habct essentiam, non
talcm per hoc, quod veritas non potest intelligimus de divina essentia : ergo
perire : et cum ipsa non sit in subjecto cum dicimus, hoc verum est verum, non
 4o2 D. ALB. MAG. ORD. PHyED.
erit veruni verilale priina, licet voritas visii)ilium est intelligcnlia in liis in qui-
prima sit in ipso : er|^o cum dicit Au- l)us non est falsum, nec etiam verum po-
gustinus, quod pereunte veio non pcrit sitionis : ubi autem falsum et verum est,

veritas, non intcllij^it de prima vcritate, jam compositio quaMlam intcllectuum

scd de vcritatc creata, ut videtur. est : et hoc priccipue vcrum est in divi-
Seu contr\ : Ansclmus dicit in libro nis.Unde tales enuntiationes pcr mo-
de Verilatc : « Cum dixi in Monologio dum compositionum rcduccndae sunt ad
meo, quando non fuit verum, quia fulu- rcs simpliccs : ct tunc rcs illiE erunt
rum erat aliquid : non ila dixi, ac si persona», quarum pluralitas non efdcit
absque principio ista oratio fuisset, quae diversas veritates, scd unam.
assereret futurum aliquid esse : aut ista Ad ALiundiccndum, quod bene conce-
veritas Deus scd quoniam non
esset : do, quod Dcus ab aeterno scivit quae mo-
potcst intclligi, quando oratio ista esset, do scit, et quod ab a-lcrno scivit plura
veritas illi decsset, ut per hoc quia non et ab a?tcrno quod scivit te
omnia, et
intclligitur, quando ista veritas esse non fore et me, et sic de aliis et quod haec :

potuit, si esset oratio in qua cssc posset, ab setcrno sunt vera in mente sua scd :

intelligatur illa veritas sine principio cx hoc non sequilur, quod simplicitersint
fuisse, quoe prima causa est liujus veri- plura vera ab aitcrno, vel plures veritates
tatis *. » Ex hoc accipiuntur duo, scilicet al) a'terno. Et ad hoc intelligendum, no-
excusatio Anselmi de lioc quod dicitur landum, quod cum dicitur, Deus scit
dixisse, quod veritas enuntiationum fue- omnia vcl plura ab a?tcrno : bcne con-
rit ab a^tcrno, et quod veritas non est ccdo, sicut probatum cst hic, ct supra ^
aeterna. quod scientia ponit scibilc secundum
aliqucm modum, et non simpliciter : et

Soiutio.
SoLUTio. Dicendum, quodnulla veritas ponit distinctionem et pluralitatem scibi-
est seterna, nisi veritas increata : et quia lium secundum quid, et non simpliciter :

illa est una et simplcx, ideo illa sola ve- quia enim scibilc dcpcndct a scicntia,
ritas est ab aeterno. sicut elfectus a causa cujus ratio est causa
^d 1. Ad m autcm quod primo objicitur, ipsa, sicul ratio artificii in arlifice : idco
dicendum secuudum ea quae dicta sunt sensus est, Dcus scit hoc vel illud futu-
supra ubi ostensum est, quod licet
, rum ab iEterno, id est, ratio hujus vcl
indivisa sint essentia et proprictas ct illius est in Dco, sccundum quam videt
personae, tamen omne esse quod est in hoc benc conccdo, quod
et illud. Undc.
divinis, dcpendet ab essenlia : Pater rationcs plurium vcrorum in Deo sunt
enim essentia est, et proprietas non ha- ab a^tcrno. Et hoec, plura vcra in Dco
bet esse nisi essentiae : et ideo licet pro- sunt ab aetcrno, non ita proprie conce-
prietates sint lamen nondistinguentcs, denda quia cum dicitur plura vcra, ibi
:

faciunt nisi plurcs personas, et non plu- magis importatur distinctio pluralitatis
res veritates personarum sed una sola : ex parle rerum, quam cum dicitur ra-
est veritas trium, sicut una esscntia. tioncs plurcs. Rcs autcm utsunt in causa,
Si autem tu objicias de enuntiationi- non sunt distinctae, licet distinctio earum
bus et propositionibus dico, quod talis : sciatur, eo quod ratio distinctionis etiam
compositio et complcxio non est in divi- est in causa secundum quid, ut prius
nis, sed in inlclleclu nostro componente dictum est. Et haec nullo modo conce-
et dividente, sicut vult Philosophus. denda est, et plures vcritatcs ab aeterno
Dicit enim in III de Anima, quod indi- in Deo sunt, quia veritas dicit ut abstra-

*
S. Anselmus, Lib. de veritale, cap. 9. ^ qj- Supia, Dist. XXXV.
3Gf. Supra, pist, XXXVII.
 IN I SExMENT. DIST. XLVI, N, ART. 15. 453

clum, et pertinet ad essentiam : sicut et quaestio quod ponatur simul inlelle-

illa,

scientia qua sciuntur hujusmodi, licct ctum et veritatem non esse, et hoc pot-
sit plurium, non tamen est plures, sed est poni per impossibile. Si autem qufe-
una tanlum. Ex hoc ulterius patet, quod ratur dc creata veritate, dico quod illa
nmito minus concedendum est, quando incepit et non desinit, sed desineret nisi
simpliciter sinc determinationo proponi- a prima veritate contineretur.
tur sic, plura vcra sunt ab oeterno, et Si autem objiciassic: Si incepit ergo :

plures veritates ab a^lerno : sicut enim verum est ipsam aliquando non fuisse:
supra dictum est, cum dicitur, verum in dico, quod bene sequitur quia non ab :

Deo, vel veritas in Deo, vel creatura in aeterno fuit. ita quod non fiat vis in
Deo, per determinationem trahitur ter- aliquando quod dicit tempus, sed su-
minus cui adjungitur extra rationem matur transsumptive ut dicat ordinem
suam, et ponitur tantum esse secundum aeternitatis ad tempus quia modo ve- :

quid, ut in causa quae est efficiens et in- rum est dicere, quod aliquando ab
telligens. seterno non fuit veritas, et postea fuit.
Si autem inferas ex hoc ergo ante- :

st.
Ad m quod ulterius quseritur, Utrum quam incepit, verum fuit dicere, qucd
veritas possit destrui, et inceperit ? Dico, veritas erit dico, quod non sequitur
: :

quod aut loquilur de prima veritate, aut quia niliil fuit verum ante hoc veritate
de creata. Si de prima, bene concedo creata, nec hoc, nec illud, nec propositio
quod non potest interire, et non incepit. fuit, nec enuntiabile, ut supra dictum
Si autem quaeras, Utrum possit in- est in quaeslione de eodem.
telligi non essc? Dico, quod illius quse- Si autem sic inferas : Veritas non fuit

stionis duplex est sensus aut enim sic : ab aeterno, aut fuit ab aeterno : haec est
intelligitur, quod ponatur non esse, et divisio per contradictoria. Dico, quod
hoc ipsum postea inlelligcndum sit, ut haec, veritas non fuit ab aeterno, non est
actus intelligendi transeat super illud contradictoria illius, nisi negatio refera-
et dico, quod hoc est impossibile. Pro- tur ad totum, et neget ly 'ab aslerno : et
UATio : quia non fit judicium nisi secun- tunc vera est negativa, et aflirmativa
dum rationem veritatis : ergo necesse falsa.

esset primam veritatem poni postquam Ad alia satis patet responsio per supra
posita est non esse: unde hoc repugnat dicta.
posito. Ad m quod ulterius quaeritur de in-
Ad hoc autem quod objicitur de bono tellectu Augustini : dico sine praejudicio,
quod ponit Boetius non esse, dicendum quod Augustinus intendit probare im-
quod nihil est simile quia bonum : est mortalitatem animae ex immortalitate
perfectio affectus, et sine illa bene perfi- veritatis creatoe, sed non ex aeternitate :

citur intellectus : sed hoc verum est, et hoc sic patet : Ea quae per creationem
quod sicut in intellectu perit intelligere sunt a prima veritate, sunt etiam ex ni-
prima veritatenon supposita, ita exparte hilo : et ideo sicut aliquid habent per
aflectus peritamare non supposita prima quod sunt mutabilia, ita aliquid habent
bonitate quia si prlma bonitas non est,
: per quod accedunt ad immobilem verita-
non erit aliquod bonum exemplatum ab tem quantum possunt quaedam quidem :

ipsa : et cum omne bonum per relatio- in singulari, sicut incorruptibiles sub-
nem ad ipsam sit bonum, non erit ali- stantiae : quaedam autem in ratione uni-
quid bonum : crgo nihil crit ratio amoris versali, sicut ea quae abstrahuntur a
in alTectu, sicut nihil erit ratio judicii in motu et materia in qua habent esse et

intellectu, si prima veritas non sit per mutationem, et hoc modo ratio veritatis

eamdem rationem. Potest etiam intelligi in anima est, sicut in subjecto, et habet
4o4 n. ALB. MAG. ORD. PR^D
nmtahilitaleiu sciuiulum (juod esl crea- Videtur autem, quod non sit simplcx :

tuia, scd uou lial et uiutabilitateui per quia

esse, quia reniota esl ab eo iu ijuo lui- 1. Dicit Hoctius, (juod omnc quod
bet essc : el hoc est quod dicit Auj^usti- est, cssc suum aliud habet, et aliud id
nus, (juod pereuute vero nou pc lil \vv\- (juod cst : ct excipitur quo primum iii

tas, id esl, raiio verilatis. (iuui i^ilur non est hoc el hoc. Krgo videtur, quod
vcrilas sic dicta uon possit deslrui, licet verilas non sit simplex.
inceperit: quia ralio ejus nuiuet, et non 2. Item, Aviccnna dicit, quod illud a
nianct ni;si in subjecto quod cst iulclle- quo aliquid negari polest, compositum
ctus, oporlct intellectivain aniinaui esse ct non simplex cst sed multa ncgantur :

perpctuaui ct iiuinortalcin. Et hauc puto a vcrilatc crgo non cst simplex.

:

csse scnlcnliani Auj^aislini. j\lii dicunl, '•\. Ilcin, lioctiusquod in omni dicit,
quod sic ari;uit, probaudo aniinam csse simplici idcm est esse et quo hahct sed :

capacem veritalis primoe quia niliil ca- : in veritate non cst idem, ut probatum
pax est illius quod sit mortale, idco se- est prius quia ipsa non est esscntia, li-
:
i
quilur animam esse immortalein. cet habcat essentiain ergo non est sim- :

Si autem quaeras tu, Utrum possihilc plex.

sit veritatcm creatam interire ? Dico, SeD CONTRA : Sed
quod sic, si Deus volucrit, sed non sim- Veritas est de primis dispositionibus
pliciter. Si autcin petas ut ponatur, et entis : ergo non habct aliquid prius cx
tunc infcras : ergo veritatcm interissc cst quo componalur: crgo est simplcx.
vcrum ergo vcrum estaliquid, et veri-
: Si dicas, quod cst creatura, et ita cst
tate verum ergo veritas cst vcl crit post-
: ab alio hoc nihil cst quia causa cfficicns
: :

quam interiit. Dico, quod si nos nullum non facit rem csse composilam, cum sit
vcrum et nuUam veritatcm ponamus exlrinseca ad rcm.
essc, non crit haec vera, vcritatcm inter-

isse est verum hcec enim rcpugnat po- : Pr.cterea quserilur, Utrum sit immu- qus
sito. Et si dicas, quod hoc est inconve- tabilis?
niens secundum Pliilosophum quia con- : Et vidctur, quod sic : quia
tingit enuntiare quod non cst non esse. i. Anselmus dicit, quod vcritas signi
Hcspondco, quod inconvcniens magnum cst in signo, re existcnte, et non cxi-
cst, sed ex hypothesi tua scquitur hoc stcntc^ ;
quia me sedere significat me se-
ideo non est inconveniens in disputationc dcre^ sive res ita sc habcat, sive non
et pcr hoc eliam patet solutio ad totum. crgo quod dehet ergo rectum est
facit :

crgo verum.
2. Itcm dicit, quod veritas signi ma-

nct, sive signum sit, sive non sit et hoc :

probat sic Dctur signum non esse, aut

:

ARTICULIJS XVL rectum est significari rcm quae non ha-

bet signum, aut non. Si non ergo si :

An veritas est simplex et hicommuta- detur ei signum, illud signum non facit
bilis ' ? quod debet ergo non erit rectum ergo : :

etnonverum, quod falsum est. Si au-

tem rcctum est significari, illa rectitudo
Quinto quoeritur, Utrum vcrilas sit aliquid erit, aut signi, aut signati. Non
simplex et incommutabilis? signati. Probatio : quia cum dicitur, hoc

1 Cf. I P. Summ. tlieol. B. Alberli, Q. 23, 2 S. Anselmcs, Dialogus de veritale, cap.

mcmbr. :j, arl. 1. 14.
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, N, ART. 16. 453

rectum est significari; intelligitur signi- primae super se reflectuntur. Unde enim
licatio significari : ergo illud est recti- liabetur haec? quia hoc contra rationem
tudo signi, quia aliter rectiludo signi et est : et auctoritas non dicit quod usus
signati esset una, quod non potest esse : quorumdam induxit : quia simplicissima
ergo rectitudo signi manet, non manente minime possunt signilicari ut subjecta
signo : ergo est immutabilis. respectu earumdem formarum quas si-
gnificant. Unde bene invenitur, quod
est. 2. Pr.eterea, Videtur etiam veritas rei unitas est qua quaelibet res est una.
esse immutabilis: quia quee mutabilitas Si autem quod Augustinus di-
dicas,
cadit in istam veritatem, triangulus re- cit dico, quod dicit, quod unitas est
:

ctilineus habet tres angulos aequales duo- una, etbonilas est bona sed non, quod :

bus rectis : vel in istam, duo et tria sunt prima retlectantur super se. Salvando
quinque ? Yidetur, quod nulla. ergo Augustinum, dicendum est sic,
conlra. Sed contra : quod sicut ens quod sonat concretionem,
1. Psal. XI, 2 : Diminidse simt verita- dicitur de abstracto in quantum est in-
tes a filiis homimim. Diminutio autem tellectus primus, ct de concretispercom-
qusedam mulatio est. positionem ita est in aliis primis. Sed
:

2. Item, Augustinus dicit, quod quan- improprise sunt locutiones cum enim :

'MJe-
doque veritas in intellectu est minor, et dicitur, essentia est ens, idem est ac si
aliquando major, et aliquando sequalis dicatur, essentia est essentia : et tunc
intellectui : haec mutationes qua^dam nullanotatur compositio sive concretio ex
sunt. quod est et quo est. Et similiter cum
dicitur, veritas est vera, idem est ac si

SoLUTio. Dicendum, quod veritas est dicatur, veritas est veritas, et ita de
forma prima in genere suo, sicut et bo- aliis.
nitas, et unitas, et entitas, licet ordinem Et per boc patet solutio ad id quod
habeant, ut prius dictum est et ideo non : quaeritur de simplicitate veritatis.
credo aliquam illarum esse compositam
ex quo est et esse, secundum quod est Ad quod quaeritur de incommutabi-
id Adqusest. i

dicit aliquid ens in se, in quo dilfunditur litate, dicendum ut prius dictum est,
esse quod est actus essentiae sed bene : quod veritas habet aliquam incommuta-
concedo, quod veritas in se habet plures bilitatem per hoc quod est exemplata a
intcUectus, quia habct intellectum essen- prima veritate simpliciler immutabili
tiae oblique, ut cujus est : et habet in- sed non simpliciter est immutabilis, in
tellectum proprium, et ideo non aequi- quantum est ex nihilo.
polletDeo in simplicitate. Et similiter Ad objecta autem Anselmi, bene con-
dicendum puto de omni forma quae pri cedo primum distinguendo de duplici
ma est in genere suo. veritate : quia signum quod est enuntia-
Si autem tu objicias dicendo^, quod tio^ quamdam habet veritatem composi-
essentia est ens, et veritas vera, unitas tionis: et haec etTecta est a re, et muta-
una, et bonitas bona. Dico, quod omnes tur ipsa re mutata : et ideo dicit Philoso-
istae quidem inveniuntur ab Augustino phus, quod una et eadem oratio muta-
in libro de Trinitate, ubi etiam ista inve- tione rei susceptibilis est contrariorum,
nitur, albedo est alba, et nigredo nigra Aliam ha-
scilicet veritatis, et falsitatis.
quam tamen negat Philosophus : et bet in rectitudine significandi, secundum
ideo patet, quod improprie loquitur quod est in genere signorum et haec :

Augustinus. Notatur enim concretum non mutatur re mutata, et de hac loqui-

poni circa abstractum. Nec valet quod tur Anselmus.
dicitur communiter, quod intentiones Quod autem ulterius loquitur de ista, Ad 2.
 m D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ulruin illa nianeat sijjno non existonlc, scilicet per csse, et in quanlum sunt
et videlur prohare : ej^^o non consentio, croaturae.
nisi secuiulum unuiu UH)(luni qui iu se- Ai) autcm quod objicitur in opposi-
11) a<i Ol)'

qucnti (jua^stione luanifeslahitur. Ail ar- tum, diceudum quod diminuitur vcritas
guuuMiliiin suuin sic respondeo : Cum in 00 quod iste diminuitur in bono na-
dioil, Signo non c.xistente rectum est si- turali sub vcritate, ct non aliter, nisi lo-
gnilicaii rem : dico, quod verum cst re- (|uauiur de vcritate creala sccundum
ctiludine aptiludinis rei ad consignili- suum csse, non socundum suam ratio-
candum, vel liabere sig-num et luec re- : nom.
ctitudo non ponit aliquam rectitudinem
esse nisi in potentia, ct in aclum rcdu-
cetur, cum habebit signum. Ad hoc au-
tem quod objicit, quod non potest esse
reclitudo rei : quia res signilicari debet ARTICULUS XYIL
illa roctitudine, el idem non potcst esse
signatuin et signans dico, quod non : An omnia ve}'a, vei^a sint a veritate
potcst csse idein eodem modo, scd rei prima formaliter ?
rcctitudo per se esl significabilis, et idco
nata est haberc signum, el hsec habitudo
ponitur, cum dicitur : Rcclum cst signi- Ultimo quaeritur, Utrum omnia sint
licari rem qucenon habet signum. Kt sic vcra voritate prima ?
patct, quod non valet argumentum, nisi Et hic quaeruntur duo, quorum pri-
hoc modo fiat Rectum est significari: mum est, Utrum formaliter sint vera
et omne rectum liabet exemplar suse si- veritate prima? Secundum est, Utrum
gnificabilitatis in prima vcritate, qua rc- cireclive?
gulatur ct declaralur in prima luce : sic

enim verum cst, quod illa rectitudo sem- Ad PRiMUM proceditur sic :

per manet, quia illa cstprima veritas, ut 1. Dicit Auijustinus in libro de Vera
infra patebit. relicjione : « Cuncla qure a Deo a^Icrno
creata sunt, per cjus veritalem fabricata

Adqu8e3t.2. -^^^ ^^ quod quaeritur de veritate quo- consistunt.» Ergo non consistorcnt: si pcr
rumdam impossibilium aliter se habere. veritatcm non consistcrent : ergo vcrilas
Dico, quod talia habcnt immutabilitatem csl forma continens ea in esse, et est in
comparationis, ct non simplicitcr. Ycri- eis ut forma.
tas enim hujus, triangulus rectilincus, Si dicas, quod hoc cst verum de forma
elc, habct immutabilitatem ex eo quod cxemplari, quae est extra rcm, et haec
subjectum ponit causam priTdicati : tri- bcne est vcritas divina. Contra Si dico :

angulus enim reclilineus supponit an- sic Animal est

: sanum, et urina est
gulum quemlibet extcriorem cum inlc- sana, non pra^dico aliud sanum de urina,
riori requipollere duobus sibi oppositis, et animali, licct alio modo se habeant
et exteriorem cum interiori a^quipollore ha^c duo ad sanitatcm cum
: crgo veritas
duobus rectis et idoo necessario interior
: per prius et postcrius dicatur de divina
cum duobus oppositis aequipollet duobus ct crcata, oa quae in creaturis sunt vera,
reclis : et ita est in aliis luathematicis. non dicunt aliam veritatem quam incroa-
Iliecautem immutabilitas est quccdam tam, sod aliter adhuc
dicunt eam : et

sccundum quod magis accedunt ad pri- redit, quod omnia sunt vera una sola
mam veritalem, et per hoc quod simpli- veritate.
ciora sunt quam ca quae sunt in matoria 2. Itcm, Ansolmus objicit, quod idem
per esse, quae dupliciter mutabilia sunt, est tempus omnium tcmporalium : quia
%
 IN I SENTENT. DIST. XLVI, N, ART. 17. 437

est in uno motu uniformi et simplici, csse, ita se habet ad verum, non erit

qui est causa et mensura omnium mo- verum in praeteritis et futuris, nisi se-
tuum ergo cum veritas prima sit ma-
: cundum quid, scilicet secundum quod
gis simplex incomparabiliter, et sit in causas habent in natura vel maleria. In
Deo qui est causa omnium, ipsa erit una prsesenti autem est esse simpliciter. Si
numero omniuni verorum. ergo in ista, mundus erit, praedicatur
3. Item, Bonum dicitur dupliciter, divina veritas : et in ista, mundus est,

scilicet per essentiam, et per parlicipa- praedicatur veritas creata, praedicabitur

tionem cum participalur, non aliud
: et veritas increata de eo quod non simpli-
participatur quam id quod est per essen- citer est verum, et veritas creata de eo
tiam bonum aliter enim niiiil esset
: quod verum simpliciter ergo divina
est :

quod dicit Augustinus in hbro de Trini- veritas erit secundum quid respectu
tate : « Bonus est homo, bona est facies, creatse veritatis, quod est inconveniens :

bonum est hoc et illud : et tollc hoc et ergo in praesenti praedicabitur veritas di-
illud, et videbis bonum omnis boni bo- vina, praecipue cum praesens gratia ejus-
num. » Ergo a simili duplex erit veritas, dem rei verificetur, respectu cujus dice-
per essentiam, et per participationem : batur futurum.
et tunc unumquodque verum non parti- Sed contra :
Sed oontra.
cipabit nisi unam veritatem numero. 1. Hilarius quod pereunte aqua,
dicit,
4. Item, Bonum essentialiter est in perit veritas aquae. Ergo non est vera
qualibet creatura, et similiter verltas, et veritate prima, quia illa non perit.
Deus. Constat autcm, quod ipse bonus 2. Itcm, Magis videtur omnis res
est causa cxemplaris onmium bonorum : falsa, quam vcra in comparatione primae
et ut veritas, omnium
causa exemplaris veritatis : quia dicit Augustinus in libro
verorum. Ad exemplar autem non exi- de Vera reiif/ione, quod falsum est quod
gitur ahud, ut forma intrinseca rei sit, imitatur aliquid, et non complet illud.
nisi ut insit. In hoc enim differt ab illa Omne autem verum creatum imitatur
quae vere est forma : quia exemplar cst primam veritatem, et non complet. Ergo
extra et forma est intus. Ergo cum pri- magis falsum est in coraparatione ejus,
ma veritas utrumque habcat, scilicet quam verum.
quod est excmplaris forma, et est intra- 3. Item, Creati et increati non est ea-
nea m
omni vcro, ipsa vidctur esse for- dem mensura durationis, sed increati
ma omnis veri. aeternitas, et aevum vel tempus
creati :

5. Item, Corpus est coloratum, corpus ergo nec eadem mensura veritatis, ut
est compositum, et corpus est verum, videtur.
omnia ista habent cxemplar in Deo. 4. Item, Cum verum sit id quod cst
Constat autem cum dicitur, corpus colo- rcs, prima veritas participarctur
si in
ratum, quod color non est in Deo, sed omni vero ut forma, prima vcritas est
exemplar coloris. Simihter nec composi- essc omnium, quod falsum est.
tio cst inDeo, sed exemplar compositio-
nis. Ergo cum magis accedat mo-
cum dici- Solutio. Dicendum, quod duobus Solulio.
tur, corpus est verum, cst ibi aliquid vero in compara-
ul- dis contingit loqui de
tra cxemplar prinium quod autem uUra quoniam sicut supra
: tione ad veritatem :

exemplar est, est forma intranca rei. dictum est, veritas per prius et posterius
Ergo vidctur, quod veritas prima, sit dicitur secundum distinctionem Ansel-
veritas formalis rci quae dat esse vero. mi de prima veritate, et aliis : et in om-
Item, Cum dicitur
6. Mundus crit, : nibus talibus, ut vult Philosophus, in
mundus fuit, ct mundus est supposito, : secundis manet respectus proportionis
quod unumquodque sicut sc habet ad ad primum : et ideo si sic loquamur,
 438 D. ALH. iMAG. ORD. PR^D,

luno priina vciilas oiil iii omnibus crea- primx pJnjlosopJiia', quod unumquodquc
luris veris, si( iit iii individuanlihus oani, mensuratur sui gencris minimo el sim-
ct iniitanlihus in (|uanluni possunl : cl plicissimo primo : sicut molus motu^ et
hoc niodo ciil quasi qua'dani nicnsuia, unitales unilalc, et homincs liomine, et
ad (|uani nuMisuralur iinuni(|uodquc sic dc aliis. Gcncraliler enim in omnibus
(juod vcruni dicilur, sicul antc diximus : esl, quie per prius et postcrius acccdunl
ct istc cst int(!llcctus Ansclmi. I^t lioc ad rationcm unius.
palet in cxcniplis qua' ponil dc tcmpore, An ALicu diccndum, quod non csl si- Ad 2.

qiiod omniurn tcmporalium, ct de

cst inile de tenipore et tcmporalibus, si lo-
ulna ad diversos pannos. Si aulcm liat (juamur sccundum comparationem vcri
comparalio vcri ad formani dantcm esse ad veritatcm sccundo modo, sed aliquo
vero, quai forina iiabct csse in vcro suo, niodo cst simile primo modo loqucndo :

sicutomnis forma in formato suo tunc :

sed non scquilur cx hoc, quod illa una
dico, quod veritatcs multiplicanlur sc- veritas forma oinnium vcrorum, scd
sit

cunduni numcrum verorum, et unum- rcctitudo ad quam proportionantur sic- :

quodquc habct suam vcritatem, ct hoc ut nec teinpus est forma oinnium tcm-
niodo vcrum causalur a re, et verum poralium, sed numcrus quo numerantur.
compositionis ab habitudine composito- Ad ALiuu diccndum, qnod haec est
Ad 3.
rum, ct verum divisionis ab liabiludinc falsa,quod bonum increatum esscntiali-
divisorum : et lioc modo pcrscrulantur tcr informet bona creata sed potius di- :

Philosophi de vero. Secundum ha;c ergo cuntur bona forma boni creati, quae ta-
facile est respondcre ad objccta. men ulterius proportionatur bono in-
DiCENDUM igitur ad primum, quod cx crcato, sicut etiam diximus de vero ct
Ad 1.
illa auctoritate non habetur, nisi quod vcritale.

vei'itas sit causa excmplaris, ad quam Ad autem Augustini, diccn-

dictum
proportionanlur veritatcs creatae. dum, quod ipsc non vult, quod abstra-
Adquod contra objicitur, dicendum
id licndo ab hoc bono et illo remaneat bo-
quod non dicunlur res verae in illa habi- nuin increatum in se, sed remaneat in
tudine solum, sed potius quia habent ralione boni, sicut in signo relucet
vcrum aliquod, quod quantum possunt cxemplar : et hoc quod dicit, c< Yidcbis
imitantur : et si hoc vcrum non essct, bonum omnis boni bonum, » intclligitur
non liaberent ralionem proportionis. de visione quae est primas bonitatis in
lloc modo non cst in urina : quia in co quod proportionaliter accedit ad ipsam.
urina non habetur sanum, quod illi sa- Au ALiuu dicendum, quod Dcus in ^j ^

nitali proportionelur quae est in animali, omnibus est esscntialitcr et praesentiali-

scd liabct indicans aliquid illius, ut di- ter, sed non ut forma rei : quia insuper
gcslio humorum, ct hujusmodi. Et hoc exigitur, quod sicut pars, et illa condilio
est ideo, quia non uno modo dicitur ficri delicil : crgo patet, quod non cst forma.
analogia ad unum, sed multis modis. Ad aliud quidem dicendum, (juod ^,,
5"

Diciturenim necessarium per se, et ne- omnium exemplar est in Deo sed ta- :

cessarium per posterius el tamcn licet : mcn non omnia possunt referri in ipso,
necessarium pcr posterius respiciat pro- ita quod prius essentialiter sint in ip-
portionaliter necessarium dictum pcr so, et postcrius in crcatura, sed my-
prius, est aliquo m(jdo necessarium ali- stica sola. Alia aulem quae symbolica
quod formahtcr in ipso quo proporlio- sunt, non ita referuntur. Et bonorum
natur nccessario dicto pcr se : et sic in- dilfcrcntia secundum meum posse expe-
tclligit Philosophus quod dicit in IX dita est supra '. Et ideo patet, quod illa

» Cf. I Sentenliarum, Dist. II. Tomo XXV.

 IN I SENTENT. DIST. XLVI. N, ART. 18. 459

quoe myslica sunt, habent plus : quia veritate prima, sicut a causa efhcicnte
exemplaritcr et essentialiter per prius et exempiari,
sunt in Deo, quam in creaturis : alia au- autem
Si tu dicas secundum quos-
tem exemplariter tantum. Et ideo patet, dam, quod veritas est duplex, scilicet

quod objectio illa procedit a diminu- complexi, et incomplexi : et veritas

tione. rei : et inteliigitur dictum Augustini

Ad ULTiMUM dicendum, quod hsec pro- quo dicit, quod omne verum cst a
Ad G,

positio^ mundus erit, non erat vera^ quia vcritate prima, de veritate rei, et de
nec propositio erat ante mundum : et veritate signi incomplexi, non de sed
hoc supra monstratum est, nisi ponatur omni veritate complexorum. Contra :

in mente divina et si ibi ponatur, tunc

: Omnis vcritas quse est in complexo, re-
prius est responsum ad id supra, ub* ducitur ad incomplexa et habitudines
quaeritur, Si veritas sit ab aBterno? Si ipsorum. Similiter omnis veritas signi

autem non fiat vis in hoc tunc dicetur, : reducilur ad veritatem rei, sicut ad cau-
quod in praelerito ratione prseteritionis sam. Sed constat, quod si efTectus est a

non ponitur veritas seterna, nec etiam Deo, oportet quod etiam causa sit a Deo,

in futuro ratione futuritionis, sed ratione et e converso. Ergo veritate rerum com-
ordinisad tempus pra^sens seternitas : plexarum existente a Deo, oportet etiam
enim antecedit tempus. Et ideo hujus- veritates signorum complexorum esse a
modi verba non praedicant temporales Deo, et e converso.
motus, ut dicit Auf^^ustinus, quando re- Ideo veniunt alii aliter solvendo, di-
feruntur ad divina. Et tunc patet, quod centes quod est compositio multiplex, vel
non sequitur argumentatio : quia ipsa divisio, scilicet positionis, et privationis,
procedit ac si futurum et praeteritum et negationis. Positionis, ut cum dicitur,

ratione imperfectionis temporis accipe- Petrus est homo, vel Iiomo est animal.
rentur. Privationis, ut cum dicitur, Petrus est
csecus. Negationis, cum dicitur, Pe-
ut
trus non est homo, homo non est lapis,
vel tragelaphus non est fligax, et hujus-
modi. Sed iterum hoc nihil valet : quia
ARTICULUS XVIII. licet privatio nihil sit in se, tamen relin-
quit ens, et secundum hoc ad ens refer-
An ornne verum sit a veritate prima lur : et de veritate negativarum supra
efficienter ? ostensum quod reducitur ad ens.
est,

Supponamus autem, quod omne ens sit

ab ente primo. Ergo et verum quod fun-
Secundo quteritur, Utrum omne ve- datur in ente.
rum sit a veritate prima? et hoc est de Si au^tem forte tu velis solvere, sicut
intentione Lltlerse. dicit Magister in Littera^ per instantiam
Videtur autem, quod sic : quia argumentationis, ut cum dico sic : Sit,

1. Dicit Philosophus, quod ex eo quod tu dicis hominem esse asinum : et

quod res est, vel non est, oratio vera ergo qui audio hoc, dico sic, audio te lo-

vel falsa est : et hoc concessum est quentem te loqui est verum
: ergo au- :

supra. Cum igitur verum fundetur in dio verum. Non sequitur, imo audio fal-
ente, et omne ens sit ab ente primo, sum et hoc tit ideo, quia variatur me-
:

erit omne verum a veritate prima. Sed dium in prima et in secunda, Cum enim
coNTRA hoc est quod IMagister obji- dicitur, ego audio te loquentem, actus
cit in Littera sic : « Quod mala fiunt, est audiendi transit super hoc quod dico, te

verum : » ergo quod mala fiunt, est a loquentem, gratia attributi tantum, scili-
400 D. ALB. MAG. ORD. PR.^EI).

ccl I()(/uc)ilein. Cum aulem dicilur, lo verilatem rei, ut esset ada?qualio sigin
lixjui i>st veruiu, nou dicilur veruui de et signali, adjacet haec enli compositio-
hoc (|uod dico, /(• lo(jui, ralione altril)uli, nis privalive el falso : sicul ligura corpo-
sed ratione colia'renti;e ct conipositionis ris Immani, quae signum est animaj et

uuius cuni rnde cuni poslea infer-

alio. vilae, adjacet corpori niortuo : tunc enim
lur, ergo ego audio veruni, non se(|uilur privalive ens et falsum dellectunlur a
oonclusio : quia signilicatur ac si aclus reclitudine signi.
audiendi Iranseal super locutionem tuam, autem loquamur de veritate com-
Si
ratione verilatis dicti alicujus quod tu positionis sccunduin rem tunc dico, :

dicas : el liocnon potest esse, quia posi- quod veritas illa roducilur in veritalem
tum csl te dicere falsum, scilicet homi- primam, sicut entitas ejus reducitur ad
nem esse asinum. ens non enim omne ens revertitur in
:

Maj^nslri aulem exemplum est, per ens primum sicut in causam totam sui
quod infert instanliam istud, « Deus pro- et immedialam, sed tantum ens perfe-
liijjet furtum (leri : furtum lieri est ve- ctuin suntenim sub Deo alia agenlia, ut
:

rum : ergo Deus prohibet verum. » Pa- nalura, et voluntas. Unde sicut est com-
tet,quod non sequilur : quia in prima positio alicujus cum actu deformi, ita
actus prohibitionis non cadit nisi ratione causatur aulem compositio dcnciens
: est
suppositi supcr diclum scquens, et non ex parte actus deformis ergo immedia- :

ratione coluTrontia^ vel compositionis. te reducitur ad causam deficientem, quae

Cum autem dicitur, furtum fieri est ve- est vcruui deficicns a vero primo, et est
rum, respicilur furtum fieri ralioue com- liberum arbilrium. Tamen quidquid entis
positionis, et cohoerentiae : et ideo con- est in ipsa veritate composilionis, revt>r-
clusio non inquam, solvere
sequitur. 8i, primam. Et exemplum
titur in vcritatem
vis cum Magistro. Contra Cum dicitur, :
hujus supra posituin est, quod Dcus in
Isle furalur, vera est propositio : aut talibus veris compositis est, sicut virtus
fundatur verum in subjecto et aclu com- innucns motum in tibiam, quae aequali-
posito cum ipso sine deformitate : aut in tcr infiuit et in rectam unius cruris, et in
compositione cum dcformilale. Si primo curvam alterius cruris : et ideo quid(juid
modo : soparata ergo deformitate adhuc gressus est in claudicalionc, reducitur
erit vera loculio, quod falsum est : quia ad virlutem influentem motum, quia ab
si deformitas separelur ab aclu, haec lo- ipsa est tolum, sed de claudicationis de-
culio erit falsa, iste furatur, vel iste pec- fectu nihil est ab ipsa. Ita quidquid enlis
cat, vel iste facit malum. Ergo verum et veritatis est in talibus compositioni-
respicit compositionem dcformitalis cum bus, est ab ente et veritate prima, sed
actu in subjecto. HcTC autem composilio nihil de defectu secundum quod ve-
: et
roaliter ahquid cst et taceo de signo,
:
rilas rei est solum de qua loquimur, illa
quia de fioc Magisler inslat : ergo liaec etiam deficit, ubi deficit ens. Et secun-
conipositio esl ab ente primo : ergo ve- dum hanc responsionem non sequitur,
ritas ejus a veritatc prima, ut videlur. quod malum sit a Deo, vcl maluin fieri
sit a Deo.
SoLUTio. Dicendum, quod aliud est Si autem quaeras, In quo fundalur
de veritate signi, et aliud de verilate rei veritas signi ? Dico, quod in re uni-
quia sicut supra diclum esl, omne quod versali, et illa benc est a Deo, sicut
quocumque modo est, rectum est signi- prius diclum est.
licari, et hoc non est malum : et ideo Et per hoc patet solutio ad totum.
illa veritas signi quam habet in quantum
est signum, sempcr esl a veritale prima :

sed quia haec deberet mensurare ulterius

 IN I SENTENT. DIST. XLVI, 0, P. 461

0. Responsio ubi cuncedit omne verum esse aDeo, cl sopJdsmaa perit.

Quibus facile est nobis respondere, sed indignum responsione videtur

quod dicunt. Omne namque verum a Deo est, ut ait Augustinus, cui con-
sonat Ambrosius qui tractans illud verbum Apostoli, Nemo potest dicere :

Dominus Jesiis^ nisi in Spiritu sancto '.• dicit, quod cum verum a quocum-
que dicatur ^, a Spiritu sancto est. Cum itaque verum sit quod mala fiunt,

hoc verum quod dicitur illa locutione, scilicet mala fiunt, a Deo est : sed
non inde sequitur quod a Deo sit ut mala fiant. Si enim hoc diceretur,
auctor malorum Deus esse intelligeretur : quod ex simili manifeste falsum
ostenderetur ^
: Deusprohibet furtum fieri : sed furtum fieri verum est :

ergo prohibet verum, non sequitur.

P. Partem quxstionis approbat illorum qui dicunt Deum non velle mala fieri.

Haec igitur et alia hujusmodi inania relinquentes, prsemissee quaestionis

parti saniori faventes, qua3 Sanctorum testimoniis plenius approbatur di- :

camus Deum non velle mala fieri, nec tamen velle non fieri, neque nolle
fieri. Omne ergo quod vult fieri, fit : et omne quod vult non fieri, non fit.

Fiunt autem multa qua3 non vult fieri, ut omnia mala.

*
I ad Corinth. xii, 3.
* Edit. Joan. Alleaurae, dicitur.
^ Ibidem, ostenditur.
 iG2 D. Al.n. MAG. ORD. PR.^D.
hoc est dictum secundum Gk)ssam, ot

sic cessant objectiones.

Sed proj)tcr (lisj)utationem IMagistro-
rum curiosis j)olcsl aliter quod satislieri,

ARTICULUS XIX. lioc intclligilur de omni vero sccundum

quod verum est manifestativum cujusli-
An omne vcnim a quocum^iue (Iica/ur, a bet csse cujuscumque et tunc dicciiius, :

Sj>i/-i(u saucto csl ? quod nihil dicitur sic manifcslando a quo

abslraiiatur inspiratio Sj)irilus, sicut di-
cit Augustinus in libro Soliloquiorum,
Deinde qu;rritiir dc lioc quod dicit ct supra positum est 2, quod in omni
INIagister in capitulo 0, il)i, « Verum a intellcctu veri necesse est adcsse illumi-
quocumqiie dicatur, a Spiritu sancto nationem Spirilus, quam Philosophi
est. » illuminationem intellicjentiije vocave-
IIoc enini videtur falsum, cum multa runt : eo quod omnc veri judicium cst

vera sinl mala. secundum regulam vcritatis primae. Et

Item, Est verum in malhematicis, ad tunc generaliter est verum.

(juod non exigilur Spiritus sanclus, ut Ad PRiMUM ergo dicendum, quod qua-
vidctur. verum quo dicitur malum fieri, est
liter

verum sicut a veritate prima, in praece-

Quffistiunc Item, Cum vcritas attribuatur Filio, et denti quaestione expcditum est.

non Spiritui sancto : quare non dicit,

a Filio potius quam Ad ALiUD dicendum, quod hcet Fihus Ad quff-

quod vcritas dicatur stiunc.

a Spiritu sancto? sit veritas, tamen sibi non convcnit ma-

nifestarc verum per inspirationem quia :

Soluiio. SoLUTio. Dicendum, quod secundum hoc est docere interius, et hoc convenit
Glossam non inteHigilur generaliter, sed Spiritui sanclo, sicut Christus dicit :

de vero pertinente ad pietatem, (juod est Docehit vos omnem veritatem :... et qux
dicere corde, ore, et operc quia dicit : ventura sunt annuntiahit vohis^. Qui-
Anselmus, ({uod potior est dictio operis, dam autem faciunt vim in Iioc quod
quam oris • : et dat exemplum de aliquo quod dicit Aposlolus, Nemo potest di-
existente in horto a quo qua?ritur qute cere : Dominiis Jesus, nisi in Spiriiu
sint herbae venenosae, et qua salubres : sancto '. Quia adjicit causam quasi mo-
qui judicat verbo venenosas dicendo eas ventem, et dicit continentiam quasi con-
sahibres, et comedit alias quas dicit ve- tineatur verum in Spiritu sancto, Hcet
nenosas quia ille potius dicit opere,
:
non moveat dicentem. Sed hoc vidctur
quarn orc. frivolum quia Ambrosii auctorilas ex-
:

Dicatur igilur secundum hoc, quod di- ponens dictum Apostoli ponit a Spiritu
cere est manifestare, et dicere veritatem sancto. Sed verum est, quod non opor-

est manifeslare veritatem : et haec mani- tct, qui hoc modo verum dicit, quod ha-

quando nuUa parte

festatio perfecta est, beat Spiritum sanctum, ut patet ex prae-
obumbratur et hoc non fit, nisi verum
:
dictis.

Quaedam autem ad hoc

4
pertinens ad pietatem secundum alfe- valentia notata

ctum et operis ostensionem dicatur. Et sunt supra ^.

* S. Anselmus, Dialog. de Veritate, cap. 10. M ad Corinlh. xir, 3. l

2 Cf. I Sontentiarum. Dist. II. Tom. XXV. » Cf. I Sentenlianim. Dist. XVf. Tom. XXV.
' Joan. XVI, 13 .

i
 IN I SENTENT. DIST. XLVII, A. 463

DISTINGTIO XLVII.

Qiiod voluiilas Dci scmijer fit cfficacitcr.

A. Qiiod voluntas Dei semper impletur de homine quocumque se vertat.

Voluntas quippe Dei semper efficax omne quod velit,

est ut fiat et nihil

fiat quod nolit : quoe de homine semper impletur quocumque se verlat.

Nihil enim (ut ait Augustinus) in libero arbitrio constitutuin superat volun-
tatem Dei : et si faciat contra ejus voluntatem, tamen contra ejus volunta-
tem quee ipse est nihil putandum est ita fieri, tamquam velit lieri, et non
fiat, vel nolit fieri et fiat. Illa enim voluntas (ut ait Augustinus in Enchiri-
dioii ') semper impletur aut de nobis, aut a nobis. De nobis impletur: sed
tamen non implemus eam quando peccamus. A nobis impletur quando bo-
num facimus : ideo enim facimus, quia scimus placere Deo. Ita et de homine
semper Deus implet suam voluntatem : quia nihil homo de quo Deus
facit

non operatur ^
quod vult. Non enim vult Deus ut peccet homo quilibet. Si
autem peccaverit, poenitenti vult parcere ut vivat : in peccatis vero perse-
verantem punire, ut justitice potentiam contumax non evadat. Sicut ahos
ab eeterno pra^paravit ad poenam, ita alios pneparavit ad gloriam : et haec

sunt magna opera Dornini, exquisita in omnes voluntates ejus \ Et tam* sa-
pienter exquisita, ut cum angelica et humana creatura peccasset, id est,
non quod ille, sed quod voluit ipsa fecisset, etiam per eamdem creaturte
voluntatem qua factum est quod Creator non voluit, implet ^ ipse quod
voluit: bene utens etiam malis ta\nquam summe bonus ad eorum damna-

* S. AuGusTiNCs, in Enchiridion. cap, iOO.

2 Edit. J. AUeaume, opevetur.
^ Psal. cx, 2.
* Edit. J. AUeaume, Et tamen.
^ Ibidem, iinplevet.
i(U 1). ALB. MAG. OUD. PRyED.

lioiieiii qnosjiisto prcTdestinavit ad jjCBiiam, et ad eoriiin saliitoin qiios be-

iii^iie j)i(0(l(»sliiiavil ad ^ratiain. Ouantuin eniin ad ipsos allinel, quod Deus
noluil focorunt: quauluiu \oi'o ad omnipotouliain Doi, nullo inodo id facore

valueriint. Hoc qnippe ipso quod contra ejus voluntaloin focerunt, dc» ipsis
facta est voluntas ejus. Praelerea namquo ina^na opera Domini sunl exqui-
sita in omnes voluntates ejus ', ut miro et ine{ral)ili modo non fiat pnriter

ejus volunlatem, quod eliam fitcontraejus voluntatom : quia non fieret si

non sinerot : noc uli^iuo nolons sinit, sed voiens : nec sineret ])onus fieri

male, nisi omnipotens etiam de malo possetfacere Ijonum bene. Ilis verbis
evidentor monslraliir, (juod voluntas Doi cetorna seinper impletur de liomi-
no, etiamsi faciat liomo conlraDei voluntatem. Sed allendendum est dili-

genter quomodo in superioribus dicitur fieri aliquid contra Dei voluntatem,

quod tamennonfit proetor eam : et qualitor intelli^-endum sit illud, « Quan-
tum ad se, fecerunt quod Deus noluit: quantum vero ad omnipotentiam
Dei nullomodo id facere valuerunt. » Videnturenim ista superioribus obvia-
re, ubi diclum est, voluntati ejus nihil resistere -.

ARTIGULUS I,

DIVISIO TEXTUS.

An voluntas Dei semper sit efficax ?

« Voluntas quippe Dei semper est effi-

cax^ elc. » Incidit autem hic dubium, Utrum ve-

In ista dislinctione redit IMagister ad rum sit quod dicit, Voluntas Dei semper
propositum, ostendens volunlatem esse est efficax?
efficacem. Et dividitur in tres partcs : in Videtur autcm, quod non.
quarum prima probat propositum per 1. Ponamus aliquem esse praedestina-
verba Auguslini. In secunda explanat tum : constat, quod beneplacitum Dei
contra quam voluntatem aliquid polest est ut salvetur. Quaero igitur : aut iste
fieri, et contra quam niliil, ibi, B, « Ve- potest peccare ex libero arbilrio, aut
rum, supra diximus, voluntas Dei
ut non? Si sic : ponatur mori statim in
diversis modis accipitur, etc. » In terlia peccato illo : tunc enim damnabitur, et
autem facit epilogum dictorum, ibi, C, voluntas Dei impeditur.
« Ex prxdictis liquet, etc. » 2. Item, Mala fiunt sicut videmus om-
ni die : aut ergo voluntate beneplaciti,
aut contra voluntalem beneplaciti. Si
voluntatc beneplaciti : ergo Deus vult
mala : et qui vult mala, inalain habet

* Psal. cx, 2 : Marjna opera Domini, exquisita ^ Ad Roman. ix, 19 : Voluntati ejus quis
in omnes volunlales ejus. resistit ?
 IN I SENTENT. DIST. XLVII, A, ART. 2. 465

voluntatcm : ergo Deus secundum hoc

maUim posset habere voluntatem, qiiod
absurdum est. Si autem contra volun-
tatem Dci : tunc habetur propositum,
quia tunc impeditur voluntas. ARTICULUS 11.

3. Item, Nobilius et potenlius est, con-

tra quod nibil fit et nihil praeter ipsum, A.n malum ordinalum sit, aut
quam contra quod nihil fit et aliquid inordinatum ?
praeter ipsum : ergo nobilior videretur
voluntas Dei, si nihil fieret contra eam,
et nihil praeter eam : ergo videtur, quod Deinde quaeritur de hoc quod dicit,

mala non debent dici iieri prjEter eam, ibi, A, circa medium : « Tam sapienter
ut solvendo praedictam rationem dicit exquisita, etc. »

Magister in Lillera. Per hoc enim vult, quod malum sit

4. Item, Genes. xli, 41- : Ego siim ordinabile et hoc non videtur
: quia :

Pharao : ahsque tiio imperio non move- 1. IMalum est corruptio ordinis : et

hit qidsqiiam maniim aiit pedem in omni quidquid corrumpit ordinem, est inor-
terra j^Egypti. Si hoc ergo est de posse dinabile : ergo malum est inordinabile.

hominis, ut niiiil fiat praeter ipsum, mul- 2. Item, Niliil est adeo bene ordina-
to magis est de posse vohintatis divinae. tum, quod malum non corrumpat : ergo
videtur, quod ordini contrarietur.
tio. SoLUTio. Hoc leve est determinare, si 3. Item, Omne bonum determinatur
revocentur ad memoriam praehabita :
secundum rationem ordinis, quia ipsum
quia concedendum est, quod mahx fiunt ordinatur ad alterum, aut ordo est ad
practer voluntatein divinam, sicut dicit ipsum sicut primum bonum ad quod
Magisler, et in ullima auctoritate accipi- ordinatur iliud : ergo ordinatur ad illud :

tur absque pro contra. ergo videtur, quod omne ordinatum sit
1. An PRiMUM auteni dicendum, quod si bonum sed : malum est ordinatum :

praedcstinatus est iste, voluntas benepla- ergo malum est bonum, quod falsuni

citi est de salute, et absque dubio salva- est.

bitur : et tamen bene potest non salvari, SkD CONTRA : Sed oontra.

sed non est compossibile voluntati be- Augustinus in libro XI de Civitate

neplaciti, quod moriatur in peccato, Dei\ loquitur de ordine universi, quod
licet sit possibile in se, et hoc supra os- est distinctum quibusdam antitlietis in-

tensum est. terpositionibus rnali : sicut dicit Eccle-

3. Ad ALiuu dicendum, quod est voluntas Deus omnia dupHcia
siasticus, Creavit :

in se considerata, et de hac procedit ra- unum contra unum, et duo contra duo,
tio dicta : et est voluntas gubernans alia, et contra maUmi bonum, et hujusmodi^.
et de iUius ratione est, quod non com- Item, Isa. xlv, 7 Ego Dominus creans :

pellit ea quoe sub se sunt, ne propriam lucem, et faciens tenebras creans ma- :

naturam toilat ab cis : quia aliter de- lum, et faciens bonum ^. Et inducit Au-
strueretur ratio laudis et virtutis, ut su- gustinus exemplum de musicis, in qui-
pra dictum est : et sic praeter illam vo- bus facit harmoniam quandoque inter-
luntatem potcst ahquid fieri. positio silentii. Ergo etiam malum inter-

'
S. AuGUSTiNUS, Lib. XI de Civilate Dei, cap. 3 Vulf.'. habet. Isa. xlv, 6 et 7 : Ego Domi-
18. nus... furmans liicem ct creans tcncbra^, faciens
- Eccli. XLii, 2o Omnki dupllcia, unum
: con- paccm ct crcans malum, etc.
Ira unum, et non fecil quidquam decsse.

SXVI 30
 406 1). A\A\. MAG. OHI). PR.1i:n.

cipicns qiiandoquo hnnum, (arit ad de ipsius : sicul pulchriludo albi juxta ni-

corcin et liarniDiiiacani cuinposilionciii {^Muin non ponilur in nigro, sed in coin-

universi. paralione ad ni{^rum in iilbo : et hoc
niodo kxjuitur Auguslinus, el |)rocedunt
Soiutio. SoLUTio. Dicenduin, qnod inaluni de auctoritales inductie. Kaliones auteni
se et in se consideratum, nec ordinein, hic inductie procedunt priiuo modo.
nec causam, nec inlcntionem, nec volun- Kt quot modis bonum eliciatur ex tali
tatem habet, ul dicil Dionysius sed esl : ordine, et iii qiio ponatur ut in subjeclo,

infa^cunduin, et pigruin : ad alteiuiii la- sii[)ra cst expeditum in priccedenti dis-

men comparatum, habet ordinem qui tinctione '.

non ponitur in ipso, sed in alio respectu

B. fJic aperit dicens diversis modis supra accipi Deivoluntatem.

Verum ut supra diximus, voluntas Dei diversis modis accipilur : quae

diversitasin pr^edictis verbis si diligenter notetur, nihil ibi contradictionis

reperitur. Ubi enim dicit non fieri pra^ler ejus voluntatem, etiam quod fit

contra ejus voluntalem, dissimiliter accepit voluntatem, et non ipsam vo-

luntatem qucE Deus est et sempilerna est : sed ejus signa prffidiclis verbis
intelligi voluit, id est, i)robibilionem sive pra3ceplionem et permissio-
nem. Mulla enim fiunt contra Dei pneceplum vel probibilionem, qua? ta-

men non fiunt pra^ler ejus permissionem. Ipsius namque permissione

omnia fiunt mala : quae tamen praiter ejus voluntatem sempiternam fiunt.
Sicut Augustinus '
dicit super illum locum Psalmi xvi, 4 : Ut non loquatur
os meum opera Jiominum. Opera enim bominum dicit ea quai mala sunt,
qufle pra3ter Dei voluntatem fiunt qua3 ipse est : sed non pra3ter ejus per-
missionem, qua? ipse non est. Appellalur tamen ipsa Dci voluntas, quia
Deus volens sinit mala fieri. Fiunt et contra ejus pra^ceplionem vel probi-
bitionem, sed non contra ejus voluntatem qua3 ipse est : nisi dicantur con- 1

tra eam fieri, quia pra3ler eam liunt. Contra eam quij)pe nibil ita fit, ut l

velit fieri quod non fiat, vel nolit fieri et fiat : quod evidenter ibi Augusti- ;

nus notavit, ubi ait : Quanluin ad ipsos attinet, quod Deus noluit fecerunt : ?

quantum vero ad omnipotentiam Dei, nullo modo id facere valucrunt. Ac

si diceret : Fecerunt contra Dei pra^ceptum quod appellatur voluntas : sed

* Cf. Supra, Dist. XLVf.

' S. AuGUSTi.NUs, Enarralio in Psal. cxu.
 IN I SENTENT. DIST. XLVII, G. 467

non fecerunt contra Dei voluntatem omnipotentem, quia hoc non valuerunt,
illud valuerunt: etitaperhoc quotl fecerunt contra Dei voluntatem, id est,

prseceptum, de ipsis facta est voluntas ejus, id est, impleta est voluntas
ejus sempiterna, qua eos damnari volebat. Unde Gregorius super Genesim:
Multi voluntatem Deiperagunt, unde mutare contendunt, et consilio ejus
resistentes obsequuntur : quia hoc ejus disposilioni militat, quod '
per hu-
manum studium resultat. Ilic aperte ostenditur, quia dum mali consiho ac
praecepto Dei resistunt, quod voluntas Dei appellatur, ea faciunt unde vo-
luntas ejus quse ipse est, impletur : qucc dispositio vel beneplacitum voca-
tur. Nam ut ait Augustinus in Enchiridion *: Quantaelibet sint voluntates
Angelorum hominum bonorum vel malorum, vel illud quod Deus vel
et

aliud volentium quam Deus, omnipotentis voluntas semper invicta est

quae mala esse numquam potest, quoe etiam dum mala irrogat, justa est '

et profecto quae justa est, mala non est. Deus ergo omnipotens sive per mi-

sericordiam cujus vult miseretur, sive per judicium quem vult obdurat, nec
inique aliquid facit, nec nisi volens qnidquam facit, et omnia quaecumque
vult facit.

C. Summatim perstringit sententiam praediclorum addens quare , Deus praecepit omni-

I cum non
hus hono facere et mala vitare : velit hoc ah hominihus *
impleri.

Ex praedictis liquet, quod voluntas Dei quae ipse esl, semper invicta
est, nec in aliquo cassatur, sed per omnia impletur. Consilium vero ejus
et preeceptio sive prohibitio non ab omnibus implentur quibus proposita
et data sunt. Neque ideo prsecepit omnibus bona, vel prohibuit mala, vel

consuluit optima, quod vellet ab omnibus bona quae prtccepit fieri, vel
mala quce prohibuit vitari. Si enim vellet, utique etfierenl, quia in nullo
potest ab homine superari vel impediri ejus voluntas, sed ut justitiam suam
hominibus ostenderet, et mali essent inexcusabiles. Denique ut boni ex

obedientia gloriam, mali ex inobedientia poenam sortirentur, sicut utrisque

ab aeterno praeparavit. Ea ergo quae omnibus praecepit vel prohibuil, a qui-

'
Edit. Joan. Alleaume, qux.
2 S. AuGUSTiNus, in Encluridion, cap. 102.
3 Edit. J. AUeaume, swe.
* Edit. Joan. Alleaume, omnibus.
 D. AlJi. MAG. Olil). Pli.KI).
408 1
ah omi.ihus, el .i.uclan, pcrsonalitcr
vilari, sod n..n
l,„scla,n volui. licri vcl
nuvalege: .|u<e ab cis «iiiibus prmccp.t, ficn
pra-cepit ct in vcteri, et in
iMlii cl in Kvanj.clio riu.bus.la.n cu-
AbralHC dc i.u.nolalionc
'
:
,',!
i,„U,i, ;

ralis (luibus prfcccpit

ne cui .licercnt '.

SoiL
SoLUTio. Dicendum ad primum, quod Ad
contra permissionem, ut supra
nihil fit

diximus quia illa conjuncla est operi

:

operatio
sicut unde hoc non est, quia
:

existentiae
est respectumali, sed rationc
ARTICULUS III.
quod sic sit
operis : et ideo non oportet,
cujus
conlra permis- in praecepto vel consilio respectu
Quare nihil potest fieri

tamen aliquid fit contra adhuc cst hbertas faciendi vel non fa-
sionem, et
ciendi. Unde objectio illa ponit non cau-
consilium et prohibilio-
prseceptum et
sam pro causa quia non est causa, quod :

nem ?
conlra eam non possit fieri vicinitas ad
voluntatem beneplaciti vel distantia.

Deinde quseritur de hoc quod

dicil in Ad alhjd dicendum, quod idem se-
initium cundum idem el respeclu ejusdem non
secunda parte, ibi, B, circa :

permissione omnia fiunt potest esse praeceplum et pcrmissum,

« Ipsius namque
per-
sed respectu diversorum, scilicet ut
mola, etc. »

Dubium enim cst quare nihil polest missum respectu eorum qui ex avaritia
aliquid fit asportaverunt ct praeceptum respectu
contra permissionom et
:
:
fieri
et pro- eorum qui cx oiiedientia. Et per hoc
contra prsceptum, et consilium,
patet etiam responsio ad sequcns.
hibilionem.
Permissio enim cum sit respeclu Notanduin tamen, quod permissio di-
1.
respectu
beneplnciti, citur quatuor modis, scihcet
mali, plus distat a voluntate
et ha-c proprie vocatur
quam prfficeptum vel consilium, quod est minoris boni :

concessio, sicut 1 ad Corinlh vii, 25 :

respectu boni ergo minus debet lieri

:

contra permis- De prxceptum Domini non

virgiiiibus
contra praeceptum, quam
habeo, etc, super illud, Quod si non
se
sionem. Cui
Psalmi civ, 37 continent,nubant^ : et super illud,
2. Ilem, Super illud :

nubat, tanlum in Domiiio dicit

*
;

cum argento ct auro, dicit vull

Eduxit eos
praecop- Glossa quod peimittit virginibus nubere,
Glossa quod idem est aliquando Deus per-
aliquu] id est, concedit. Dicilur etiam
tum et permissum ergo si fit :

et est
etiam aliquid mittere quod non proiiibetur,
conlra praeceptum, potest
respectu mali venialis, ut supcr illud,
fieri contra permissioncm.
Irascimini, et nolite peccare'' , dicit
Glos
Secundum Glossam illam vi-
3. Item,
quod permittit quod est necessitatis
praeceptum, et sa
dentur esse unum signum
Dicitur eliam permitti quod non puni-
permissio : ergo non sunt quinque, sicut
supra dictum est.

3 I ad Corinlh. vn, 9.
1 Genes. xxn, 12.
Jesus ViJe nemim * Ibidero, vii, 39.
8 Marc. 1, 44 £< dicU :
ei :

» Psal. IV, 3.
dixeris, elc, et saepius alibi.
 IN I SENTENT. DIST. XLVII, C, ART. 3. 469

tur temporali pcEiia, licet puniatur ceter- tur permilti quod non impeditur, et ta-

na, ut Matth. xix, 8, permitlilur libellus mcn coliibetur cum sit malum : et hoc
repudii dari uxoribus ad duritiam cordis tanlummodo est permissio signum vo-
eorum, ut dicit Dominus '. Quarto, dici- lunlatis divinae.

* Matlli. XIX, 8 : Ait illis Jesus : Quoniam dimittere iixores veslras : ab initio autem non
Moyses ad duriliam cordis vcstri permisit vobis fuit sic.

- iiii iin II 11 --
470 D. ALB. MACi. ORD. PR.ED.

DISTJNGTIO XLYIII.

Qiialiter vuliiiitas iio^lra tli%iiia^ conioriiietui' ?

A. Quod aliquando homo hona voluntate aliud vult quam Deus : et aliquando
mala, id quod Deus bona voluntate vult.

Sciendiim quoque est, quotl aliquando mala est voliintas hominis idem
volenlis quod Deus vult fieri, et aliquando bona est voluntas hominis aliud
volenlisquam Deus. Ut enim bonasit hominis voluntas, oportet attendere
quid coiigruil ' ei velle, et quo fine. Tantum enim interest inter voluntatem

Dei et voluntatem hominis, ut in quibusdam aliud congruat Deo velle, aliud

homini. Unde Augustinus in Enchiridion = : Aliquando bona voluntate homo

vult aliquid quod Deusnon vult : bona nuilto amplius, multoquecertius vo-

luntate. Nam illius mala voluntas esse numquam potest : tamquam si bonus
filius patreni vclit vivere, qucm Deus bona voluntate vult mori. Et rursus
fieri potest, ut hoc velit homo voluntate mala quod Deus vult bona: velut
si malus filius velit mori patrem, velit etiam hoc Deus. Nempe ille vult

quod non vult Deus : isle vero id vult quod vult et Deus: et tamen bonae
Dei voluntati pietas quamvis aliud volentis, quam
illius potius consonat,
hujus idem volenlis impietas. Multum enim interest quid velle homini,
quid velle Deo congruat: quem finem suam quisque referat volunta-
et ad
tem, ut approbetur vel improbetur. Potest enim velle bonum quod non
congruat ei velle et potest velle bonum quod congruit, sed non refert ad
:

finem rectum, et ideo non est bona voluntas.

^ Edif. Joan. Alleaume, congrual.

* S. AuGL'3Ti.NUs, in Enchiridion, cap. 101.
 IN I SENTENT. DIST. XLVIII, B, C. 471

B. Quod bona Dei volunfa'> mala hominum voluntate impletur : ut in passione

Christi contiyit, ubi quiddam factum est quod Deus bona et Judsei mala volun-
tate voluerunt, voluerunt tamen et aliquid quod Deus non voluit.

Illud quoque non est prcetermiltendum, quod aliquando Dei voluntas

bona per malam hominis voluntatem impletur: ut in crucifixione Christi

factum est, quem Deus bona voluntate mori voluit, Judeei vero impia vo-
luntate eum crucifixerunt. Et volebant Juda^i mala voluntate quiddam quod
Deus bona voluntate volebat, scilicet ut Christus pateretur, et moreretur :

sed volebant et aliquid aliud quod Deus nolebat, scilicet occidere Christum:
quod fuit mala actioetpeccatum. Actum quippe Judaeorum non voluit Deus,
passionem vero Christi vohiit: sicut et in ipso Psalmo Christus ad Patrem
ait : Tu cognovisti sessionem meam \ id est, voluisti et approbasti passio-
nem meam, tibi enim placuit. Yoluit itaque tota Trinitas ut Christus palere-

tur, nec tamen voluit ut Judeei occiderent: quia voluit poenam Christi, sed
non voluit culpam Judteorum : nec tamen noluit : si enim noluisset, nec

fuisset.

C. Oppositio.

Sed ad hoc opponitur sic : Si voluitDeus ut Christus pateretur, voluit

utique ut pateretur a Judseis, vel non. Si voluit ut non paterelur a Judeeis,
cum passus sil, factum est itaque quod voluit Deus non fieri. Si autem vo-
luit eum pati a Judajis : ergo voluit eum occidi a Judseis : voluit itaque ut

Judsei occiderent eum. Ad quod respondentes dicimus, simpliciter conce-

dendum esse, quod Deus voluit Christum pati et mori : quia ejus passio bo-
num fuit, et causa nostree salulis. Cum autem dicitur, volebat eum pati

vel occidi a Juda^is : hic distinguendum est. Si eniui iutelligitur sic, volebat
eum sustinere passionem sive crucifixionem a Juda?is illatam, verus est

* Psal. cxxxviii, 2. .
.
472 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

sensus. Si vcro iiilelligilur sic, volebal iil .liidiei occiderent euin, falsuin
esl. Non eniin v(»lel)al Deus aclionein JudaM)iiiiii qua' inala erat: sed vole-

l)at passionein bonain : et ba^c voiunlas per inalas .lud<Poruin voliintales

iinpleta est. Unde Auguslinus in Knchiridioii '
: Deus (|uas(lain volunla-
tes suas uli(jue bonas iin])let per inaloiuin boniiiiuin v(jlunlales iiialas : si-

cut per inalevolos JinbTos bona voluntale Palris (.bristus pro nobis occisus

est : qiiod lantuni bonuin fuil, nl A})ostolus Pelrus quando id fieri nolebat,
satanas ab ipso qui occisus estdiceretur ^ Ecce manifesle babes magnum
bonuin fuisse quod Cbristus occisus est : et hoc bonum quia Petrus nolebat,
ideo redargutus est.

ARTICULUS I.

DIVISIO TEXTUS.
An possibile sit nos conformare volun-
lalcm nostram voluntati divinse ?
« Sciendurn quoque est, quod allquan-
do mala est voluntas hominis idem vo-
lentis, etc. » Incidunt autem hic primo quinquc
In hac ultima dislinctionc agit dc con- duhia : quorum primum est, Utium pos-
forniitate noslraB voluntatis ad volunta- sibile sil nos voluntatcm nostram confor-
tcni divinam. mare voluntati divinae?
l'^t dividitur in tres parles : in quarum Socundum, In quo consistat illa con-
prima Magister tangit modum conformi- formitas?
tatis in generc. In secunda aulem mo- Terlium autcm, Si in pluribus est illa

dum conformitatis in passione Clirisli, conformitas, ulrurn una aliam quando-

ibi, B, « Illud quoque non est prsetcy- que excludat, vel omnes possunt esse
mittendum, quod aliquando voluntas simul ?

Dei, etc.'» In terlia autem ostendit qua- Quartum autem,Utrum tenentur om-
liler nos debeamus habere in passionibus nes ad conlormilatcm, vel non ?
Sanctorum, quas vult Deus, ibi, E, « Si Quintum vero et ullimum, Ulrum te-
vero quxrllur, Utrum eodem modo soi- neamur conformare in volito, quod non
tiendum sit de passionibus et martyriis congruit nobis velle : sed tamen scimus
Sanctorum ? illud Deum velle ?

Ad primlm procedilur sic :

1. Ijifinilee distantiae nulla est confor-

mitas : volunlas Dei et voluntas hominis
sunt inlinite distantes : ergo nulla potest
esse conformitas inter eas.
2.^1tem, Isa. lv, 9 : Sicut exallantur

* S. AuGusTiNus, in Enchiridion, cap. 101. « Mattli. XVI, 22 et 23.

 IN I SENTENT. DIST. XLVIK, C, ART. 2. 473

coeli a terra, sic exallalse sunt vias mex

a viis vestris, et cocjitationibus vestris.
Ergo et voluntas a volunlate : ergo non
est proporlio vel conformitas.
ARTICULUS JI.
3. Itcm, Super Psal. xxxh, 1 : Exsul-
tatc, justi, in Domino : dicit Glossa :
In quo consistit conformitas voluntatis
Quantum disfat Deus ab homine, tantum divincB et nostrse ?
dislat Dei voluntas a voluntate hominis.
Ex quo sequitur idem.
contra. Sed CONTRA :
Secundo quaeritur, In quo consisfat
1. Quicumc[ue fecerit voluntatem Pa- ista conformitas voluntatum ?
tris mei qui in coelis est, ipse meus frater, Yidelur autem, quod esse non possit
et soror, et mater est ^. Ergo possumus in aliquo.
conformari in volito. 1. enim voluntatibus non est
In creatis
2. Item, super illud Psal. xxxii, 1 : conformitas nisi in volito, quod est ratio
Rectos decet collaudatio : dicit Glossa : voluntatis et causa et objectum : sed in
Recti sunt qui dirigunt corda sua secun- divinis voluntas non causatur ex volito,
dum voluntatem Dei, quoe regula est no- sed potius e converso, sicut supra habi-
strae voluntatis.
tum est : ergo videtur, quod numquam
possit esse conformitas in voluntate.
]|"}°- SoLUTio. Dicendum, quod est confor-
2. Demus, quod sit in voli-
Praeterea,
mitas assimilationis perfectae, vel propor-
to in Littera probatur quod haec non est
:

tionis determinatae hac non pos-

et in
:
conformitas meritoria de illa autem :

sumus conformari. Est etiam conformitas

tantum quteritur ergo penes volitum :

in aliquo, quae est conformitas imitans

unum non attenditur conformitas.
perfectionem suse voluntatis in volito et
3. Si forte dicatur, quod est conformi-
forma volendi et fine, ct in hac possu-
tas in fine voluntatis, qui finis est voli-
mus ei confirmari. Et per hoc patet so- tus a Deo : ut scilicet homo velit quod
lutio ad primum.
vult, propter aliquid quod vult Deus.
d 2. Ad siicuNDUM autem dicendum, quod Tunc si aliquis vellet furari ut pasceret
loquitur Isaias de malis, quorum corda pauperes, ille conformaret suam volunta-
in terrcnis
habebant volita et causas vo-
tem volunlati divinae : quia Deus vult
lendi, cum quibus Deus non concorda-
pauperes pasci, propter quod ille vult
bat ; quia ccelestia non petebant nec vo-
furari : ergo videtur, quod nec in ratio-
lebant.
ne voluntalis, ut probatprima ratio, nec
d 3 Adaliud dicendum, quod hoc verum
in volito, nec in line voluntatis potest es-
est de conformitate sccundum palriam
:
se conformitas ista.
quia in illam non possumus, nec etiam
4. Si forte dicas, quod debcmus ali-
in illam quae est pcrfectionis, licet imitari
quid velle quod scimus eum velle. Adhuc
possumus pro possibililule nostra. est instandum : quia scio eum velle quod
operatur : et tamen possum illud velle
demeritorie, sicut est in Littera de exem-
plo duorum filiorum in morte patris.

Ulterius quaeritur, Cui voluntati de-

^^ ^^ j

beamus nos conformare^ utrum volunta-

ti signi, vel voluntati beneplaciti ?

* Mattla. xn, bO.

 474 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

Videlur aulem, quod volunlati bene- meritoria, nec meritoria est : quia con-

placili : quia sistit in sola materia volunlatis, et mate-

aJ volunta- riale principium est ad oj)posita, et pot-
1. Major est conforniitas

teni quiu sinipliciter est voluntas, quaui est informari modo, sive
quocumque
ad illam qure est tantum secundum quid : bene, sive male. Conformitas autcm sim-

voluntas autem beneplaciti simpliciter pliciler est sccundum duos modos, scili-

est voluntas, sij^-ni autem secundum quid : cet perfectionevise, et perfectione patriae :

ergo debet esse conformitas ad beneplaci- et perfectione viae adhuc duobus modis,
scilicet sufficienliae, et copiae. Perfeclio
tum.
sufficientiae est in duobus, scilicet in for-
2. Item, Quandoque est de hoc quod
Deus ergo tunc essemus se- ma non in
volendi, et fine voluntatis, et
non vult :

cundum quid eonformes, et simplicitcr materia necessario, sed quandoque sic,

difTormes in volunlate. et quandoque non. Dico aulem formam

SeD CONTRA volendi charitatcm : ut ex simili charila-

Sed conlra. :

Nemo potest velle nisi cognitum : vo- te velim quidquid volo, ex qua Deus vult
hoc quod vull ct finis voluntatis est
luntas beneplaciti incognila est nobis : :

vo- propter quod est, ut cst gUn-ia Dei ad

ergo non tenemur conformari illi in

luntate bcneplaciti. quam omnis nostra volunlas refertur.

Haec duo sufficiunt etiam diversitate vo-

signo magis liti, ul patet in Litlera de exemplo boni
guaest. 2.
Pr-^^terea qucTpritur, Cui
conformari debeamus? filii. autem patriae est secun-
Perfectio

Videtur autem, quod praecepto quia :

dum quatuor modos, ut velit idem, et ex
ad praecepta obligamur ergo cum ad :
eadem forma, et propter idem, et quod
Deus vult eum velle et primum est ut
conformitatem voluntatis etiam oljlige-
:

mur, confarmitas erit secundum praecep- maleria circa quam est volunlas, secun-

dum ut forma, terlium ut finis, quartum

tum.
^ED CONTRA I
ul motivum effectivum.
Sed contra.
1. Prohibitio etiam obligat : ergo ad Ad prlmum ergo dicendum, quod in ^^

illam tenemur conformari. hoc non attenditur volunlas : quia hoc

2. Item^ Operatio dicit et ostendit be- est proprietas divinae volunlatis, secun-

neplacitum Dei, quia quidquid operalur, dum quod est causa crealurarum et hoc :

de hoc est beneplacilum suum : cum er- modo non comparatur ad nos.
go maxima conformitas sit beneplaciti, Ad ALiUD dicendum, quod illa ratio ^j

maxime tenemur nos conformare volun- non langit nisi illam conformitatem, quae

tali operationis. est secundum non simphciter.

quid, et
Ad ALiuD dicendum, quod in hoc nul- Ad 3

Ulterius quaeritur propter quosdam, la est conformitas quia Deus non vult
:

Qusest. 3.

Utrum teneamur conformare nos in vo- ut faciamus mala proptcr bona.

luntate voluntati signi quae est permis- Ad ALiuD etiam concedilur, quod non Ad

sio? est conformitas nisi secundum quid et

Videtur, quod sic : quia si Deus nollet, imperfecta.

non fieret id quod permittit : ergo debet

nobis placere, ut videtur : quia aliter sutc Ad id quod ulterius quaerilur, dico si- ^jqu-

voluntati non concordamus. ne praejudicio, quod quia nescimus be-

neplacitum Dei, conformamur
sufficit si

quod praecepto et operationi si autem scire-

Soiutio. SoLUTio. Dicendum, est confor- :

mitas secundum quid, et conformilas sim- mus beneplacitum, bene concedo, quod
pliciter. Conformitas secundum quid est illi magis teneremur conformari.
in volito tantum : et haec sola nec de-
 IN I SENTENT. DIST. XLVIII, C, ART. 3. 473

dqueest.?. Ad quod objicitur de prohibitione,

id unara est conformitas, quod secundum
dicendum quod iila consistit potius in aliam non potest esse.
nolente quam in volente : et ideo in iila SeD CONTRA : Sed conlra.

non est simpliciter confirmatio. 1. In Littera dicitur, quod mullum in-

terest quid vellc homini, quid velle Deo
dqueests. Ad m quod objicitur de permissione, congruat Deus vult nos velle
: ergo
dicendum quod sicut habitum est, Deus quod congruit nobis secundum naturam :

non vult hoc quod permittit sed ipsum : hffic autem sunt naturalia, ut vitae con-
fit prreter voluntatem Dei et ideo penes : servationem, et hujusmodi ergo in his :

illam nuUa est conformitas. Et hujus qui- tenemur nos suge voluntati conformare :

dam propter objeclionem factam contra- ergo illa conformitas non excluditur a
rium dicunt : et hoc reputo errorem. voluntate rationis vel gratiae.
2. Item, Deus dupliciter operatur in
secundum cursum natu-
natura, scilicet
ralem propagandi res secundum causas
seminales quas naturse inseruit, et opera-
ARTICULUS III. tur super naturam per potentiam mira-
culorum et unum non contrariatur al-
:

An si in phirihiis est conforniitas volun- teri, quia dicit Augustinus, quod non pot-

tatis divinse et nostrx, una cxcludat est facere contra causas quas natura^
aliam pcr repugnanliam ? inseruit : ergo similiter cum inseruerit
nobis Aoiuntatem naturae, ipse non cxi-
git aliquam conformitatem voluntatis
Tcrtio quceritur, Si in pluribus cst qua} oxcludat illam.
conformitas illa, sicut jam habitum est, 3. Item, Nos videmus, quod ipse prae-
utrum una aliam exchidat quasi per re- cepit lioc quod relevemus indigenlias
pugnantiam ? pauperum ergo tencmur facere hoc
: :

Et videtur, quod sic : quia ergo tenemur velle, quod non sint pau-
1. In Glossa super verba Apostoli ad percs et tamen scimus, quod ipse vult
:

Roman. v, 9, distinguitur triplex velle, eos esse pauperes, quia aliter non essent
scilicet nalurse, gratia^ et vitii : sed se- pauperes ergo videtur, quod in pluri-
:

cundum velle vitii constat, quod nulla bus consistat conformitas, quorum unum
attenditur conformitas autem
: natura non excludat aUerum.
•non repugnat Deo : ergo secundum eam 4. Item, Saepe prsecipit Deus unum, et
potest esse conformitas : et similitcr gra- operatur alterum : cum igitur ista sint
tia semper est conformis. Tamen vide- signa quibus praecipue tenemur confor-
mus in Christo, quod una excludere vi- mare voluutatem nostram, videtur quod
detur aliam, cum dixit, Non sicut ego conformitas non secundum idem consi-
volo, sed sicut tu stat, sed sccundum diversa, quorum unum
'.

2. Item, In nobis sunt quatuor modi non excludat alterum.

voluntatum, scilicet naturae, et dehbera-
tiva voluntas, et gratite voluntas, et illa SoLUTio. Ad hoc sine propjudicio dico,
^ ' '
^ .
.•
bilu.io.
quae est voluntas rationis ut est natura : quod secundum diversa attenditur con-
et hoc probatur in III Sententiarum, dis- formitas. Sed sicut est in natura, quod
tinctioneXVII. Constat autem, quodratio diversi motores referuntur ad idem mo-
deliberativa quandoque repugnat naturse hile diversimode, sed omnes sequuntur
in volito. Ergo videtur, quod si secundum unum qui praedominatur : ita cst in di-

» Matth. XXVI, 39.

 47(; D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
Chrislo fuil ulraque conformitas volnit
vorsis confonnilatibiis volunlatuni divcr-
:

saimn, (|uo(l omnos scquuntur unani enim non mori volunlate naturiP: ethoc
conformitatcn», ct tanion qua'lil)et relinet voluit eum Deus Patcr volle et sic con- :

niotum coriformitatis formis fuit et vocaturhic ista conformi-

sunni proprinm : :

ut, verbi gratia niotor, primus in mobili tas secundum congruitatem humanam.
primo non liabot nisi motum unum sini- Et voluit mori i-ecundum ralionem. l'^t
ha>c non opponnnlur sicut etiam in su-
plicem in secundo aulem motor secun-
:
:

dus iiabet molum primi ab Orienlo in perioribus sunt diversi motus, non ta-

Occidens, hoc conforniis est primo

ol in : menoppositi, sed omnes sunt conformes
el liabet motum proprium ab Occidonte in intentione primi moventis, qui influit

in Oriens, in quo non discordat secun- movere omnibus aliis.

aliud dicendum, quod volujitas na- Ad 2.

dum intentionem motus, licot in molu Ad
stollarum videalur habere aliquid pro- tura? numquam de se ropugnat voluntati

quia illum motum niovet impri- rationis, Hcet quandoque sit de contradi-
prium :

mcnte primo motoro in ipsum doside- clorio : sed sub rationo ostendit quid oi

rium causandi mixturam elementorum congruat, et quid cam Deus velit velie :

ad generationem et non polost esse :

si enim inciperet robeliare rationi, cum
iila sit recta, jam non esset voiuntas na-
mixtura, nisi duobus motibus contra se
tura?, sed vitii sicut si motor inferior
moventibus, unum in alterum ire coga- :

tur : causa motus latitudinis

et haec est
veliet impedire superiorcm ne moveret.

stellarum ct planetarum ab Aquilonc in

IMoridiom, ct a Moridie in Aquilonem. In
inlentione ergo movendi conformitas est
quia otiam in motu proprio non habent
ARTICULUS IV.
motum molores secundi, nisi quem im-
primit et induit in eis motor primus.
An omnes teneantur conformare volim-
Ita dico, homine duplox vo-
quod est in
tatem suam divinse voluntati ?
luntas sequens Doi voluntatem moven-
tem nos, scilicet voluntas rationis, et vo-
luntas naturae. Voluntas ralionis confor-
matur Irlplicitor si potest, scilicet in vo- Quarto quaeritur, Utrum omnes tenen-
Jilo, informa volendi, ot fine. Voluntas tur conformare voluntatcm suam voiun-

autem naturse conformatur in hoc quod tati divinse ?

congruit nos velle, id est, quod Deus Et circa hoc quseruntur duo quorum :

vult nos vellc, ut dicit Magistor in III primum est, Ulrum tenentur omnes sim-
motus non ex- plicitor conformitatem? Socundum
ad
Sotlcntianim \ et istius

cluditur, licet motus rationis ordinet ip- autom, Utrum tenentur ad iliam specia-
sum ct impium enim et
dominetur : lem conformilatem quae est in volito?
crudele, et conlra congruitatem humanai
naturae esse videretur, quod circa nos et Ad PRiMUM olijicitur sic :

1. Omnes tenentur esse recti non au-

vellemus crudeha, ut homines pati, :

alios
Ec- et utilos tem sunt recti nisi conformes, ut dicit
et pauperes esse, et afdigi,
Giossa prius inducta orgo omnostenon-
clesiae mori cum moriuntur, et Imjusmo-
:

di. Unde credo, quod tenemur hoc

non tur esse conformes in voiuntate.
2. Item, Ad praecepta cliaritatis
omnes
humana pietate, hcet committamus
vollo
tenentur charitas autem facit amicos :

Domino secundum rationis volunlatem. :

ergo omnes tenentur esse amici. Dicit

Ad 1.
DicENDUM ergo ad primum, quod in

» Cf. Ill Senteutiarura, Dist. XVII.

 IN I SENTENT. DIST. XLVIII, C, ART. 4. 477

autem Tullius in libro de Amicitia, quod Videtur quod sic : quia

« amicorum est idem velle » ergo om- :

1. Duo fratres babe])ant contrarias vo-
nes tenenlur ad hoc, ut vitictur : ergo tc- luntatcs, ut dicit in Littera : ergo illa

nentur esse conformes in voluntate, ut quse contraria est alterius volimtati, con-

videtur, trarialur etiam onmi volunlati illi confor-

ed conira. Sed contra :

mi : sed Dei voluntas est conformis illi

1. Quidam sunt obstinati, et quidam, qui malus est : ergo boni fratris voluntas
quod pius est, damnati, qui conlormare conlrariatur divinae voluntati.
voluntatem non possunt : ergo tenentur 2. Item, Cum Deus aliquid vult, ipsum
ad impossibiie. Si autem dicas, quod per est bonum et sanctum, quia ipse volens
obstinalionem et damnationem absolvun- hoc est sua bonitas : ergo qui non vult
tur : ergo portant lucrum de malitia sua, hoc, contrariatur bonitati et justitise et

quod est inconveniens. sanctitati quoe est ipse Deus et tamen :

2. Item, Aliquis iterum dum peccat, bonus est quia laudatur ab Augustino :

non potest conformare : ergo peccat du- ergo duae justse et sanctte volunlales pos-
plici peccato, quia in actu peccati quod sunt esse contrarise.
facit, et quia non conformat voluntatem 3. Item, Intellectus dissonans a prima
suam voluntati divinse. veritate, contrarius est veritati primee :

Item, Continue tenetur aliquis confor- ergo voluntas dissonans a volito primae
mare se, si tenetur : ergo quamdiu non bonitatis et voluntatis : talis autem est
conformat, continue omittit : ergo conti- quam laudat Augustinus in Uttera ergo :

nue peccat, ut videtur. contrarise sunt, et tamen bonse et lauda-

biles.

Qusest. 2. Ad secundum sic objicitur, et sunt ob-

jectiones communes omnium, de Glossa SoLUTio. Dicendum, quod omnes te- soiutio.
"

super illud Psal. c, 4 Non adhsesit mihi : nentur ad conformitatem vise, sicut prius Ad i et^i

cor praviim : quae dicit, quod dictum est : et hoc est rectuin cor dirigi,

1. Pravum et distortum cor babet, qui scilicetad formam et linem voluntatis di-
non vult quod Deus vult : ergo quanclo vinse, et velle quod Deus vult nos velle.
scimus eum aliquid velle, nos tenemur Tamenid quod ol)ji<Mtur deTuUio, dicen-
velle illud. dum est, quodsic intelligitur, quod amico-
2. Item, Dcus non potest velle nisi ju- rum est redire ad unum volitum per in-
sta et bona : nos autem omnino tenemur tentionem finis, et non semper materise.
esse jusli et boni : ergo tenemur velle Ad id quod contra objicitur, dicendum Adobjecf.i.

quod non nisi conformari vo-

ipse, quia quod obstinati possunt deponere obstina-
luntale possumus esse justi et boni. tionem, et lunc conformare : et ideo illi

sed conlra.
Sed contra : non absolvuntur a tentione. Damnali
Si Q2.0 haberem unam voluntatem, et autem non sunt in slatu conformandi se :

tu velles contradictorium, illiB duse vo- et ideo quia se non conformaverunt cum
luntates essent discordes : ergo similiter potuerunt, intlictum est eis in perpctuum
Deo volenleunum, et tu conlradictorium, et nihil posse in poenitentiam, et ideo
sunt discordes voluntates : et tamen Au- damnum non lucrum reportavcrunt in- :

gustinus in Littera laudat eum qui con- tolerabile enim damnum est in perpe-
trarium vult ejus quod vult Deus : ergo tuum non posse conformari.
non tenemur ad conformilatem in volito. Ad aliud dicitur communiter, quod Adobject.2.
prsecepta affirmativa obligant semper, sed

Queest. 3.
Ulterius quseritur, Utrum contrarieta- non ad semper : et ideo non semper omit-
tes possint csse inter Dei voluntatem bo- tit peccator dum peccat : sed omitlit dum
nam, et hominis bonam voluntalem? aclualiter cogitat, quod debet se prsepa-

k
 478 D. ALB. MAG. ORD. PR.™.
rarc ad gratiam conformilatis, cl non
facit.

Atlquees'.
AJ I.
2.
Ad SECiNDiM (licendurn meo judicio,
quod non teneniur nisi supra dicto modo, AKTICULUS V.
scilicet quod voluntas nostra debot sequi

non resullando tanien possunms ha-

: An teneamur nos conformare in volilo
bere propriam in motu non resultante : quod scimus Deum velie, sed tamen
et hoc est quod quidam dicunt satis con- 110)1 congruit nobis hoc vclle ?
venienter, quod voluntas conformis debet
esse, sed velleitas conditionala, scilicet
si Deusvellet aliterfiori, potest esse non Quiuto el ullimo quaeritur, Ulrum te-
conformis : et lianc velleilatem qua aliud neamur conformare nos in volito quod
vellemus si Deus vellet, vocant quidam scimus Dcum velle, sed tamen non con-
voluntatem imperfectam. Et omnium di- gruit nobis hoc velle?
cta revertunlur ad idem. Videlur autem, quod non.
Ad 2, Ad ALiuD dicendum, quod voluntas non 1. Michaete, Utinam non essem
ii, 11 :

est justa a volitis, sed a modo et fine vir habens spiritum, et mendacium po-
volendi : et ideo non oportet, quod invo- tius loquerer. Ecce optat quod congruit
lito sit omnino conformitas. cum velle : quia nemini congruit velle
destructionem suae gcntis et sui populi,

aVi'^*'V^*
^^ quod ulterius quseritur, ad om-
^"^ quam ille prophetaverat et sic : scivit
nia praeter ultimum est una solutio, scili- eam velie Deum, et tamen volendo optat
cet quod non attenditur in aliquo confor- contraria.
mitas penes materiale principium solum, 2. Item, Jerem. xxvni, 1 ct seq. : Ha-
sed penes formam et finem : et ideo illse nania quodam pseudopropheta prophe-
voluntates quse in materia non concor- tante, quod non esset tradenda civitas in
dant, nec etiam discordant, quia una se- manum regis Babylonis, cum Jeremias
quitur aliam, et habent easdem formaset sciret Dominum velle contrarium, ex hu-

fines, sunt concordes: quce autem in ma- mana compassione dixit : Amen! sic fa-
teria conformes sunt, et diversas et con- cial Dominus dicit : ibi Glossa : Optat fieri

trarias habent formas et fines, sunt dif- quod Deum velle mentitur.
formes. 3. Item, Beata Virgo si volebat Chri-
Ad 3. Ad ultimum dicendum, quod non est stum pati tormenlum, tunc mirabiliserat
simile de intellectu et voluntate : quia mater, cum ita doleret, ut de ipsa dica-
verum est tota causa intellectus secun- tur, Luc. II, 35 : Tuam ipsius animam
dum speciem speculationis. Sic autem pertransibit gladius. Ergo non tenemur
non se habet volitum ad voluntatem : velle quod non congruit ex humana pie-
sed oportet adesse formam et finem, ut late nos velle, cum tamen sciamus Deum
prius dictum est. velle illud, quia videmus eum hoc im-
plere.
4. Jtem, Sancti plorant peccata homi-
num, cum tamen quod Deus ve-
sciant,
lit eos esse in peccatis, utquidam dicunt

nemo autem vult hoc quod deplorat.

5. Item, Ponamus mihi esse revelatum
de aliquo damnando, adhuc debeo orare
pro eo et ex voluntate : ergodebeo velle
euin salv^U
 IN I SENTENT. DIST. XLVIII, D. 479

6. Ilem, Ponamus mihi esse revelatam velle. Per hoc eliam patet solutio ad hoc
j)ro[)riam damnalionem : si ergo volo me quod objicitur de beala Virgine.
damnari, volo peccare : et hoc est con- Ad ALiuD dicendum, quod fundatursu- AJ 4.

tra conformilatem : ergo faciendo contra per falsum : quia I)eus numquam voluit
conformilatem, ero conformis, quod ab- peccatum alicujus scd omnia peccata
:

surdum est. fiuntprieter voluntatem Dei, ut prius pro-

Sed gontra : batum est in Lillcra pr^ecedentis distin-
1. nonteneor velle quod scio Dcum
Si ctionis '.

Ad 5 et 6.
velle, tunc possum velle contrarium : Ad alia duo dicendum, quod stultai

ergo et facere conlrarium ergo possum : positiones sunt : quia talis revelatio non
non peccando facere contra voluntatem, tollit arbitrii liberlatem : ergo ncc red-
quod falsum est. eundum ad Dei facullatem. Unde nullus
2. Ilem, Augustinus dicit, quodimpius est ita revelatusdamnari quin possit sal-
est cui non placet divina providentia : vari et reputo stultiliam quod quidam
:

providentia aulem est de omnibus voli- dicunt, quod in tali casu non peccaret
tis : ergo illa debent esse nostra volita, et qui vellet se damnari, et alium damnari
nobis placere. hoc enim est omnino contra ordinemna-
turse et gratise et rationis, ut velit se a
SoLUTio. Dicendum ut prius, quod Deo separari. Unde meo judicio Deus
sequi debct noslra voluntas, sed tamen non vult hoc nos velle : imo polius con-
aliquid proprium potest habere. Et per trarium omni voluntate naturse et ratio-

hoc patet solutio ad duo prima et non : nis et gratise vult nos velle.
est dilformitas quia Deus nos hoc vult
:

D. Virum placuerit viris bonis, quod Chrislus pateretur et moreretur ? Placuit

quidem intuitu nostrssredemptionis,sednon ipsius cruciatus.

Ex quo solvitur queestio qua quaBri solet, Utrum viris sanctis placere
debuerit quod Christus pateretur, vel occideretur ?Debuitenim eis place-

re intuitu nostra3 redemptionis, sed non intuitu ipsius cruciatus. Volue-

runt ergo ac vehementer cupierunt Ghristum mori propter liberationem
hominis et impletionem divinae voluntatis : sed non volueruntdelectatione
ipsius afflictionis. De eodem ergo Iffitabantur et tristabantur : sed ob aliud
gaudebant, et propter aliud dolebant. Volebant ergo Christum mori pro
hominis redemptione : et tamen de morte ipsius diversis de causis corda
eorum varie movebantur.

• Cf. Supra, Dist. XLVII.

480 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
Item (jufcritur, Utrum beata Virgo ct

ApostoH voluerunt ?

SoLUTio. Secuudum pra^hahita lia?c Soiuiid

ARTICULUS VI. nuUa esl qua?stio : quia Magisler hene

determinat in Lillera^ quod omnes vole-
Utrum omnes Sancli, et specialiler heala bant linem passionis, et ipsam passioncm
Virgo el Aposloli, volueninl passio- relatam ad linem, sed non passionein sim-
ncm Christi ? pliciter : quia hoc esset contra illud quod
congruit nos velle, scilicet pcenas et mor-
tem innocentis et optimi. Sic eliam ju-
Deinde quiTrilur de hoc quod dicit, dicandum est de passionihus Sanctorum.
ihi, D, « Ex quo solvilur cpiieslio, elc. » In comparatione autem ad agcnles et oc-
Videlur enim, quod passionom Chiisti cidentes, nullo modo dehemus velle
omnes Siincti volucrint quia omncs red- : quia nec Deus sic voluit, ut hahctur in
emptionem exspectahant ergo mortem : Littera.
Cliristi desideraveruut.

E. Quomodo sentienditm sit de passionibus Sanctorum, an velle annolle deheamus ?

Si vero queerilur, Utrum eodem modo sentiendum sit de passionibus et

martyriis Sanclorum ? Dicimus aliquam esse diflerentiam inter passionem
capitis et membrorum. Christi namque passio causa est nostroe salulis,

qiiod non est passio alicujus Sancti. Nullius enim passione redempti su-
mus nisi Chrisli. Profucrunt quidem non modo eis qui passi sunt, verum
etiam aliis fidelibus ipsorum passiones : verumtamen nostra redemptio
non sunt : hoc enim passio illius sola potuit qui Deus est et liomo. Illius

erp:o passionem credentium piae mentes volueruntet optaverunt fieri sicut

futurum credebanl : passiones vero Sanctorum possumus velle et nolle :

et ulrumque bona volunlate, si rectos nobis proponamus fines. Cui enim

placuit Pauli passio eo fine, quia praemium ejus per hoc auctum et para-
tum cernebat, bonam videtur habuisse voluntatem, quae voluntati ejus
congruebat, qua cupiebat dissolvi et esse cum Christo
'
Qui autem voluit '.

eum declinare passionem et eflugere manus iniquorum compassione pie-

tatis, et ille habuit bonam voluntatem. Unde Auguslinus in Enohividion ^

' Edit Joan Alleaume, quia. .

- Ad Pliilip. I, 23 : Comrtor a diiolus : (lesiderium habens dissolvii et esse cum Christo, etc.
3 S AuGUSTiNLS, in Enchiridion, cap. 101.
 IN 1 SENTENT. DIST. XLVIII, E, ART. 7. 481
Bonoe aj^parebant voluntates piorum fidelium qui nolebant Apostolum
Pau-
lum Jerusalem pergere, ne ibi pateretur mala qucc Agabus propheta
prfle-
dixerat ' : et lamen hoc illum Deus pati volebat pro annuntianda fide Chri-
sli, exercens martyrem Christi neque ipse bonam voluntatem suam
:
implevit
per Christianorum voluntates bonas, sed per Judccorum
malas et ad eum :

potius pertinebant quinolebant quod volebat, quam illi

per quos volentes
factumest quod volebat quia idipsum mala voluntate fecerunt, quod
:

Deusbona voluntatevoluit. Ita et in passione Christi factum est : quod

enim Deus voluit, hoc idem Judaei et diabolus : sed illi mala voluntate,
Deus vero bona voluntate, scilicet ut Christus moreretur. Verumtamen
illi
aclum voluerunt quem Deus non voluit.

luntatis similitudinem : ergo Satanas non

voluit Christum mori, ut videtur.
3. Item, Nemo vult hoc unde destrui-
ARTICULUS VII. tur' suum imperium : sed per mortem
Christi destructum est imperium diaboli :

An dsemones persuaserunt Judxis cruci- ergo daemones cum sint astutissimi nole-
figentibus Christum passionem ejus? bant hoc.
Sed CONTRA est hoc quod dicit Aposto- Sed contra.
lus, I ad Corinth. ir, 8 : Quam nemo
Deinde quaeritur de hoc quod dicit in principum hujus saeculi cognomt : si
ultimo capitulo E, ibi, Quia
circa fmem : « enim cognovissent, numquam Dominum
idipsum mala voluntate fecerunt, quod glorix crucifixissent Et exponit
.
una
Deus bona voluntate fieri voluit, etc. » Glossade dcemonibus : ergo persuaserunt
Quaeri enim potest, Si daemones hoc eum crucifigi.
persuaserint, vel non?
Videtur enim, quod non quia SoLUTio. Dicendum,
:
quod primo per- soiutio.
1. Matih. xxvii, 19, super illuJ, Nihil
suaserunt, sed postea cum senserunt efli-
tibi etjuslo illi : dicit Glossa quod sicut caciam deitatis ejus per laetitiam
Sancto-
diabolus initiavit mortem per fceminam, rum et temporis congruentiam et prophe-
ita etiam modo mortem quse vitae causa tiae, doluerunt, sed revocare non potue-
est, voluit impedire per fceminam. Ergo runt, 60 quod tunc humana malitia per-
videtur, quod hoc propria malitia fece- petrare voluit decrelum Patris dc redem-
runt, el non suasu dspmonis. ptione nostra facta per Christum cui est :

Item, Petrus dictusest satanas,quiii

2. honor imperium
et in omnia saecula sse-
voluit Cliristum non mori ^ non autem :
culorum. x\men. " N
erat satanas per naturam : ergo per vo-

• Cf. Act. XXI, 10 et seq. 2 Cf. Matth. XVI, 22 et 23.

II"
-u-aix^/aEs=»-

XXVI
31
 CAPITUM ET ARTICULOIIUM IN I SENTENTIARUM

(DIST. XXVI-XLVIII)

N.-B. - Capita signantm- Uttcris A, B, et,:, articuli vero numeris

arahicis.

DISTINCTIO XXVI.

"*""" a lernalitcr cllcMuiti.r do Deo secimdum

""'
""LJin
lationem i**'"*'*''^ re-
s.ve proprietatem personalem,
secnndum qnod ipsis
'^
personis assignantm-. *

A. De proprietatihus personarum^, sed prius de hoc nornine hypostasis.

Divisio Textus.
Art, Quid 2
1. sithypostasis ?
3
2. An hypostasis sit in divinis eadem ratione quam in inferioribus ' 5
3. Quomodo hypostasis se habet ad essentiam ?
6
4. Qualiter se hahet hypostasis ad personam?
7
5. An per intellectum remaneat hypostasis subtracta
proprietate ? 9

B. De proprietatihus personarum, et de nominibns earum relativis.

11

Divisio Textus.
11
Art. 6. An in divinis sit relatio? -.

12
7. Utrum relatio sola multiplicet Trinitatem
? lo
 484 INDEX DISTINCTIONUM, ETC.
8. Quid sit nofio, et in quo differt a relatione? Ig
9. Qnve siiit vorin proprictales in diviiiis? et, Quomodo difrerant a
relatioiiihus i't iioliunihus ? j^
40. Ulrum in divinis sint finiti-c vel inlinila; relationes, et omnes as-
sistenles? jq
H. Quomodo et ponos quid differant noliones in divinis?et, An pro-
sunt in una persona, dincraiit
I>rielatos pluros qu;u iii iila? 22
12. An supposita persona supponatur nolio ? 23

C. Quod non omnia Deo dicuntur, secundum subsianiiam dicuntur :

quae de
quaedam enim secundum rclaiioncm dicuntur, ni/iil tamen secnndum acci-
dens. 24

Aht. 13. Utrum tantum tres sunt noliones in divinis? 25

D. Qiiare dicatur esse proprium unigeniti quod est Filius Dei, cum etiam ho-
mines sint filii Dei. 27

E. Quod homo dicitur filius Trinitatis, et Trinitas potest dici pater homi-
num. 28

F. Quod Spiriius sanctns dicitur proprie domum Det, quia proprictaie est do-
num, ut Filius nativitate : ei utroque modo dicitur relative, et secundtim
eamdem relationem. 28

G. An PateVs vel Filius, vel Triniias ipsa possit dici Spiriius sancitis ? 29

H. Qtiidam putant Spiritum sancitim no7i dici relative ad Patrem et Filium,

quia non vicissim respondent sibi vocabtila, sed falso. 30

Art. 14. An liceat in divinis sine pcccato divorsimode opinari et loqui

de nolionibus, cum quidam ponunt plures, quidam paucioros ?
et, An falsa opinio faciat hsereticum ? 31
lo. Quid exigatur ad gratuitam filiationem? 32

DISTINGTIO XXVII.

De proprielatibus personapiim, secundum

quocl diversis nominibus
exprimimtur per vocabula niagis usitata.

S.. An easdem proprietates assigncnt Atcgustinus et Hilaritis ? ei, An istae sint

quce dictintur paternitas, ftliaiio, ei processto ? 33

Divisio tcxlus. 33
Art. 1. An idem sit gcnuisse filium, et csse patrem ? 34
 INDEX DISTINCTIONUM, ETC. 483

B. Rcsponsio, tibi ostcndit easdem esse proprietates. 35

C. Qiiomodo non est omnino idem diccre, esse patrem, et genuisse vel habere
filium, ita et de aliis ? 33

Art. 2. Utrum Pater est Pater, quia genuit, vel genuit quia est Pater ?
et, An proprietatcs deterniinent personas, et unde veniat
determinatum? 36

D. Qtiod proprietatcs determinant hypostases, non substaniiam, td est, natu-

ram. 37

Expositio textus. 37

E. Qiiod siint alia nomina personarnm easdem proprietates notantiay scilicet

genitus, gctiitor, verbum^ imago. 39

F. Breviter summam colligit intelligentix prxdictorum. 40

G. Generalis regula eorum qiiae ad se, et eorum qux relative dicuntur : quidquid
enim ad se, simul ambo dicuntur : sed non ita in prcedictis relativis. 40

Art. 3. Quid sit verbum ? 40

4. Quae sunt quce a Sanctis attribuntur verbo, et penes quid acci-
piunlur? 42
0. Quid est dicere summo spiritui? 44
6. Utrum verbum quandoque dicatur essentialiter sicut dicere ? 45
7. Ad cujus verbi similitudinem in inferioribus dicatur verbum in
divinis ? 46
Art. 8. Utrum Filius dicitur imago patris ? et, An spiritus sanctus sit

imago filii? et, Quid dicatur imago*? 47

H. An secundum substantiam dicatur Deus de Deo, et hujusmodi? 48

I. Quod tantum secundum nomen substantise dicitur de illo, non secundum

nomina personarum. 48

Art. 9. An solus Filius dicatur Dem de Deo ? 49

DISTINCTIO XXVIII.

De his qiiae proprie et seternaliter (licuiitur de Deo secundum re-

lationein, seu proprietatem non personalem, quae est innascibiiitas.

A. Quod non iantum ires prcsdicics proprietaies sunt in personis, sed eiiam qux
aliis significantur nominibus, ui unigenitus. 50
480 INDEX DlSTliNCTKXNUM, ETC.
B. A}t siciit soliis Paicr Jicitnr ingcnitns, dici deheat non genitns vel non
filius ?
50

Divisio texlus. 52
AuT. 1. An si imjcndum €\i noUo, plures sint notiones quam quinquo ? 52
2. An iiiiiasciliililas siL jiotio Palris ? 56
3. Ltriiin iiinasciliiiitas el palcrnilas sinl una notio, vel diia! ? 58
4. Utium. non intellecta pateinitate Pater esset quis, quia inge-
nitus ? 59
5. An genitum el ingenilum dicant ens in eodem genere pra?dica-
menti? 61
6. Llrum innascibililas possit pra>dicari dc paternitate? et, Utruin
paternilas sil innascibilis ? et, An essentia sit innascibilis ? 02

C. Qiix sit proprietas secundum quain dicitur Pater ingenitus ? 64

D. Ariani nitebantiir prohare alterius suhstantix Patreni, alterius Filiuinj quia

ille ingenitus, iste genitus : qiiibus respondens Ambrosius dixit se hoc
\ nonien in Scripturis non legisse divinis. 64

Art. 7. An origo eliam possit dici notio? 65

E. An diversnm sit esse Patrem et esse Filium ? 65

Art. 8. An accidens possit separari a suo subjecto? 66

F. Qiiomodo dicatur sapientia genita vel nata : an secundum relationem, an

suhstantiam ? 67

G. Quod imago aliquando dicitur secundum essentiam. 68

»

Art. 9. Utrum imago dicatur relalive ? et, Ulrum solus Filius dicatur
imago ? 68
'"
10. Utrum verbum et sapientia nata sint idem ? et, Utrum in verbo
scmper intelligatur respeclus ad crealuram? et, Quid addit
dicere super inteiligere ? -
70
II. Utrum sicut dicitur, Verbum est idem quod nata sapientia : ita

dicit possit, quod Spiritus sanctus sil procedens bonitas? 72

DISTINGTIO XXIX.

1)«' liis cjiia' propHc et a^loriialUcr cliciiiilur dc Dco sccuiicliiiii pro-

prictalciii noii pcrsoiialcni, cpia? cst c,*oiiiiiiiinis spiralio significata
pcr hoc noincii, principivm.

A. De principio qtcod relatiie diciiur, et multiplicem notat relationem. 73

Divisio textus, 73
 INOEX DISTINCTIONUM, ETC. 487

Art. l. An principium sit univocum in triplici ratione sua, scilicet

iiolionali, personali et essentiali ? et, An Pater dicatur prin-
cipiuni Filii, et Paler et Filius principium Spiritus sancti
i*

2. Utrum secundum rationem intelligendiprincipium secun-

dum essentiam dictum, sit ante principium notionaliter di-
ctum, vel e convprso"? 73
3. Secundum quam ralionem sumalur principium, cum dicitur,
Pater est principium sine principio aut essentialiter aut
:

notionaliter ? 76

B. Qt/od ab cttcrno Pater est principium, et Filius, sed Spiritus sanciiis non :

iino ccepii esse principium. 77

Art. 4. An Pater et Filius sint unum principium Spiritus sancti, vel

plura? 78
o. ULrum sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus dicantur unus
crealor, ita Pater et Filius possint dicit unus spirator? 80

C. Hic ostendii quomodo Pater sit principium Filii, et ipse et Filitis principium
Spiritus sancti. 81

Art. 6. An Pater et Filius sint idem principium Spiritus sancli ? 82

D. Cum Patcr et Filius sint unum principitim Spiritus sancti, guxriiur an

eadem notione ? 83

Art. 7. Utrum notionis qua Pater et Filius dicuntur principium Spiri-

tus sancti, non habeamus nomen proprium ? 84
8. Utrum si principium dicit notionem, possumus dicere princi-
pium de principio ? 84
9. Quare a quinario notionum Deus non dicilur gi/inws.' 85

DISTLNGTIO XXX.

r De his qu£e proprie et teiiiporalitcr clicuntur de Deo.

A. Dehis qux temporaliter de Deo dicuntur et relative sccundum accidens^

quod non Deo sed crcattiris accidit. 86

Divisio textus. 86
Art. 1. An aliquid dicatur de Deo temporaliter ? 87
2. Utrum ista nomina, creator, dominus, rex, etc, pra^dicent in
Deo aliquod accidens? 89
S. An praedicta nomina significent essentiam aut aliquid aliud? 90
488 INDEX DISTINCTIONUM, ETC.
B, Oppositio, quod non cx tempore sit dominus, quia esi dominus temporis quod
non est cx temporc. 9Jl

Aur. 'i. An lonipus potost dici incf-pisse? 93

;>. Cum ha'c noniina, servus, cn>alura. et lamilia, diianl rospo-
cium realcni, ulrum in creatore aliquis icalis respeclus eis
rcspondeal ? 94
6. Llruni li.-pc noniina, dominus, rex, ctc, convcnianl Deo ali

a'terno ? <)0

7. An Deus dicatur dominus temporis ex tempore? 96

C. Hic solvitur quxstio qua qucrrehatur, Utrum Spiritus sanctus dicatur datum
relative ad se^ cum ipse det se ? 97

Art. 8. An Spiritus sanctus referatur ad se, cum dalum ad dantom re-

lerlur ? 97

DISTINGTIO XXXI.

De. si4;iiiflea(ione rolativoriim qua>^ coiiiiiiiiiiiler et ailernaliler de

Deo tlieiiiiliir, u( »iniilis, et aMiiialis.

A. Qiiomodo dicatur Filius xqualis Patri ? an secundum substantiam, an se-

cundum relatioucm, ita et similis ? 98

Divisio textus. 99
Art. 1. An Magister hic bene determinat de appropriatis ? 99
2. Penos quid attenditur ratio in approprialis ? et, Utium non
existente proprio, possit esse aii^juid approprialum ? 100
3. Utrum sirailitudo et ajqualitas dicuntur relative, vel ad sc? 101

B. Hic quomodo dicatur similis, et quid sit similitudo ? 102

Art. 4. An nomen similitudinis aliquid in divinis ponat ? 102

C. Dc sententia sancti Hilarii, qua in Trinitate personarum propria ostendit. 104

D. De Spiritu sancio quare usus dicaiilr ? 105

E. Qiiod secundum hanc proposiiionem non disiinguicntur ibi proprietates per-

sonarum ires. 105

F. Qiiare dicatur Hilarius propria personarum assignasse in verhis prxdictis,

;•
cum ibi non sint expressx proprieiates .? 106
 TNDEX DISTIlXCTIONUM, ETC. 489

Art. o. Quare aetemitas appropriatur Patri ? 100

6. Qiiare ima^'o appropriatur Filio ? el, Quare Filius dicatur spe-
cies Palris? 107
7. Quaie usus altribuitur niuucri sivc Spiritui sancto ? 109
8. Utrurn Fiiius bene dicatur ars Patris'.'' 103

G. Qiiod earumdem personarum distinctionem noiat A ugustinus aliis verbis sine

expressione trium persotiarum 110

H. Quare Patri attribuatur unitas, ct Filio cequalitas ? 110

Art. 9, Quare Patri attribuitur unitas? 'Hl

10. Quare a^qualitas attribuitur Filio, et eliam similitudo ? 113
11. Utrum Spiritui sancto debeat attribui unitatis et «qualitatis
concordia sive connexio? 114

1. Quare Pater et Filius dicantur esse unum vcl unus Deus, sed non unus ?

quia res ejusdem naturx recte possunt dici unum simpliciter esse, et cum
adjectione : res vero diversas naturae non possunt dici unicm, nisi dicatur
quid unum. 114

K. Quare dicitur esse xqualitas in Filio, cum sit una aequalitas trium ? 116

L. Quare in Spiritu sancto dicitur esse utriusque concordia vel connexio ? 116

11"?
Art. 12. An Pater etFilius dici possunt unusl
13. An Paulus et Apollo, et qui plautat et qui rigat, possunt dici
unuml ll^

14. Utrum positis duobus innascibilibus, sequcretur duos esso Deos ?

et, An Filius caput omnium est, et caput Christi Deus ? et, An

universa) creaturse referantur ad Deum ? U8

DISTINGTIO XXXII.

llovet et solvit dubKationeiii ortani ex appropriatione qua Spiritui

saneto appropriatur coneordia in tine praecedenUs dislinctionis,
ibi, « Quod autem in Spiritu sancto. »

A." Utrum Pater vel Filius Spiritu Sancto diligat, cum diligere idem Deo sit

quod esse ? 120

I
B. Haec quasstio insolubiliter est, humanum superans sensum : in qua auciori-
tates sibi occurrunt. 120
t'JO JXDEX DISTIXCTIONU.M, ETC.
Divisio lextus. 421
Aht. I. An is(;i> sunl vcni', l'aler dili^il i''ilium Spiritu Sanclo, el
Pali-r ol Filius diiif,'unt se Spiritu sancto '? 121
2. Quu? istarum sunt magis propriaj, Pater ot Fiiius dilij^unt Spiri-
lu sancln, vel per Spirilum sanclum, vel amnre qui est Spi-
ritus sanctus, vei amore qui inocedit ab ipso? 127

C. Ulrum Pater sit sapiens sapicntia qnani gcmiit, sicut diligit amore qui ab
ipso procedit ?
] 28

Art. 3. Utrum Paler sit sapiens sapientia genita? et, Utrnra Pater no-
vit seinFilio v.^l in verbn? 128
4. AnPater sit sapiens sapientia giMiita? cl, Utrum potest conce-
ili, quodPater sapitFilio, vel sapit per Filium : sicutconce-
ditur, Pater novit iii Filio ? 130

D. Utrum Filius sit sapiens sapieniia getiita, vel ingenita 1 i31

AuT. o. An Filius sit sapiens ?apientia ingenita? 132

E. An Filius sit sapiens seipso vel pcr seipsum ? {32

Art. 6. An Filius sit sapiens seipso. vel seipsum? 133

7. Utrum possumus concedere, quod Filius operalurper Patreni,
et una persona per aiiam, et omne agens citra Deum est
intirmum? 133

F. An una tantuin sit sapientia Patris ? 134

G. Quod in Trinitate est dilectio qux est Trinitas : et tamcn Spiritus sanctus
est dilectio, qux non est Trinitas : nec ideo dux sunt dilectiones : ita et de
sapicntia. 435

H. Qtia ratione Pater non dicitur sapicns ea sapientia quam genuit eadem :

videtur debere dici quod non sit diligens Patcr vel Filius dilectione quae
ab iitroque procedit. 136

I. Quod et hsec quxstio inexplicabilis est, qux excellii inftrmiiatem hominis, 130

Art. 8. Utrum una tantum sit sapientia Patris? 137

 INDEX DISTINCTIONUM, ETC. 491

DISTINGTIO XXXlil.

De iioiMiiiibus proprielalibus iii cosijparalione

subslanlEalibus el
secunduBU conveiiieiiliaBi» el cliil*eren(iajji ad essentiani e( personas.

A. Uinim proprietates personartitn sini ipsx personae vel Deus, id est, divina
essentia? 138

B. Quod proprietaies sint divina esscniia. 139

Divisio textus. 139

Art. 1. An lireat proprielales abstraclo noniine significari, ut palerni-
tas? 139
2. An notio sit aliquid in persona, etansit ipsa persona"? 141

C. Aucioriiaie adsiruit, quod proprieias sii naiura. 143

Art. 3. An proprielales sunt epsentia divina? 144

4. Utrum in divinis essentialia quocumque modo significata, praj-
"

dicentur de notionibus ? 143

D. Qjuidam negant, scilicet proprieiaies esse personas et divinam naturam, et

quare ? 146

E. Responsio qd prmmissa auctoritate nitcns. 146

Divisio textus. 147

Art. 5. Utruni relationes divinae sunt assisfentes, sicut dixit Gilber-
tu3 Porretanus ? 147

F. Quomodo improbi hceretici insistant alia addentes ? 152

'
Art. 6. Qualiter proprietates sunt in essentia? 132

G. Rcsponsio conira hanc eorum opposiiionem, uhi traditur proprieiates non

penitus ita esse in Dei essentia, sicut in hyposiasibus dicuntur. 153

H. Quceritur, Quomodo proprietates possunt esse in natura, nt tamen eam non

determinent ? 155

Art. 7, Utrum notionalia secundum modum intelligendi vicinir.s se

habeant ad liypostates sive personas, quam ad ipsam essen-

m INDEX DlSTIiNCTlONUM, ETG.
fiam? et, Utrum ralione hujus vicinitatis personalia adje-
cliva dicanlur do nolionibus? 154
S. An pcrsonalia adjocliva vicinius aliquo modo se habent ad no-
tiones qu<B conveniunt cum ipsis, quam ad alias ? ISii

I. Quihiis aiicioriiaiibtis opinioncin stiam, scilicei qiiod proprieias Pairis vel

Filii non sit Dcus, muniani ? i36

K. Aliis ciiam verbis Augusiini uiuniur ui asserani guoJ dicuni, scilicet pro-
prieiaies personariim non esse Dei subsianiiam. 157

Akt. 9. Quoniodo accipiantur haec verha Auguslini, fion quo Paler est,

suhslanlia cst. lo8

DISTINGTIO XXXIV.

I)e eoiiiparatione pcrsontB sive rei naturaei ad naturam, vel de

eomparatioue personarum ad essentiam.

A. Opinio quorumdam non idem esse personam et esseniiam vel naiuram di-
ccniium,et eamdem esseniiam non posse esse Patrem et Filium ei Spiriium
sanctum. 159

B. Hic docet quomodo obviai ipsiiis Scripiurx circumsiantia, ei qualiter prxdi-

cia inielligi debeant : et quod Spiritus sanctus est rcs unius naiurae Pa-
tris, et Filii, et est ipsa natura. 160

C. Qiiod propter res creatas illud dixerit^ non idem est natura ei res natiirx. 161

Divisio textus. 162

Art. 1. Utrum persona sit essentia, vel non, sicut dixit Gilbertus Por-
retanus ? 162

D. Quod non aliud est Deus et qux sua sunt, ita ut insint : alia enim suhi qux
insunt^ alia qux non insunt. _
165

Art. 2. Utrum persona a natura differat secundum intelligentiaa

rationem ? 166

E. Uirnm unus Deus irium personarum,

iia possit dici, vel tres personx unius
Dei : ui diciiur, una esseniia irium personarum, et ires personx unius
essentix ? 166

Art. 3. Utrum liceat dicere, tres pei^sona^ sunt unius essentia^ : et

tres personoe sunt essentiae, sicut unius esseritiae : et una
essentia trium personarum? 167
 INDEX DISTINCTIONUM, ETC. 493

F. Qtwd licet poientia, sapieniia, bonitas de Deo secundum siihstantiam dican-

ttir in Scriptura, tamen solent hsec nomina distincte ad pcrsonas interdum
re/erri. 1G8

Art. 4. Utrum potentia, sapientia, et bonitas faciant summum bonum ? t09

G. Quare id fiai, scilicet qiiod Patri potentia, Filio sapientia attribuatur} 100

H. Quare Spiritui sancto bonitas attribuatur ? 1G9

I. Be hoc nomine, oixoojjiov, ubi in auctoritatem receptum sit, et quid signifi-

cet? 170

Art. 5. An approprialio qua Deoattribuuntur appropriata, tanturamodo

fiat per nos et a nobis? 170

K. De nominibus quse translative ei per similitudinem de Dco dicuntur. 17 1

L. Nihil dignum excellentia ineffabilis Trinitatis se tradidisse dicit, ad alia

iransiturus. 172

Art. 6. Utrum per translationem omnia nomina creaturarum possunt

attribui Deo ? et e contra, An nomina Dei possint altribui
creaturis ? 172

DISTINGTIO XXXV.

De scienlia Dei in ffenerali secunduui se.

A. De quibusdam qux secundtim substantiam dc Deo dicuntur, qnse specialem

ejjlagitant tractatnm, scilicct de scientia, et prxscientia, et providentia, et
dispositione prxdestinatione, voluntate, et potentia.
,
17i

Divisio textus. 175

Art. 1. Utrum scientia Dei sit univoca scientiffl nostrse, vel scientia>
Angelorum ? ITG
Art. 2. An scientia divina sit universalis vel particularis ? in actu,
vel in polentia, vel inhabitu? 178
3. An de scicntia, potentia, et voluntate debct esse tractatus pro-
prius? Penes quid illa tria surauntur?
et, 182
4. An Magister bene ct sufficienter enuraeret parlcs scicntiae, et
penes quid suraantur? . . 184
494 LNDEX niSTIXCTIONUM, ETC.
B. Utntm scirr.iia, veJ prcescieniia^ vel dispositio, vel prxdcstinatio poluerit
cssc in Dco, si nulla fuissvnt Jntura ^.
185

Art. 5. Utrum Dei scieiilia sit ajterna el immutabilis? 186

C. Resf>nnsio qnod prxscientia, ct dispositio, et prccdcstinalio, qiiasi reiativc

dicuntiir ad futuras res veljacicndas. 187

D. Quod scicntia Dci non tantum est de temporalibus, sed etiam dc getcrnis. 188

Anr. 6. An hoc nomen, creaior, significat divinam esscntiam?'" 188

E. Quarc omnia dicantur csse in Deo, et quod factum est hahet vitam csse in
eo ? 180

AnT. 7. menie divina sunt ide.T ?

Aii in I89
8. An idea; suiit in menle divina iii ratione scibilis speculativi,
vel practici ? 192
9. An in Dco sit una idoa vol pluies? 192
10. An in Deo suntidea; omuiiim, et maxime materia; primfc? 195
11. Utrum creaturfB alio mo.do innotueiinl Deo facto;, quam fuerint
notaj faciendae ? 196
12. Utrum omnia sunt in Deo vifa et lux ? et si sic, Utrum in ra-
tione speculativi vei piactici ? 199

F. Qiiod eadem ratione dicuntur omnia ei prxsentia. 201

Art. 1.3. An creatura; dicuntur pulchra; secundum quod sunt in actu

existendi, vel secundum quod sunt in divina mente? 202
14. An in Deo esse est in Dei cognitione esse ? et, Quare sicut
dicuntur ideae plures, vel rationes : non dicuntur scientia;,
vel sapientiae plures, vel verba plura ? et, Quomodo diffe-
runt paradigma, exemplaria, idea;, otrationes? 203

DISTINGTIO XXXVI.

Quomotlo rcs sunt in Deo ?

A. Utrum conccdendum sit, omnia esse in Dei essentia, vel in eo per essentiam:
ut omnia diciintur esse in Dei cognitione vel prxscientia ? 204

Divisio textus. 205

Art. 1. An omnia esse in Deo, conveniat potentia;, vel sapientia?, vel
voluntati, vel omnibus his? 205
2. An idera sit esse in Deo cognosceMe, et ejus scientia? 206
 INDEX DISTIi\CTIOi\mi, ETC. 495

3. An Deus sit et cognoscit uno, vel pluribus? 208

4. Ulrum Deus inleiligat unum tantum, vel plura, vel omnia ? 2t2
5. An intellectus Dei habeat aliquem tiansitum super res de uno
inaliud? 212

B. Ulriim mala debeant dici essc in Deo, iibi sunt omttia bona, cum utraqus
sint in ejus cognitione et prxsentia ? oninia cnint cognoscit. 213

Art. 6. An mala habeant in Deo speciem vel ideam vel cognoscantur

in quautum ab arte discordant ? et, Utrum cognoscantur a
Deo secundum intellectum specuhitivum vei practicum ? et,
An malum sit in Deo vila et lux ? 2io
7. An Deiis sciat divcrsa, composita, materialia, contiugentia, et
teinporalia ? 216

C. Hic aperit qiiare hona tantum dicantur esse in Deo, et Jton mala. 218

Art. 8. Utrum Deus sciat qua; facturus est, qua3 fecit, qua> facere pot-
est et numquam faciet, et tandem intinita actu ? 218
9. An scienlia Dei bene dividatur in scientium, approbationis, et
simpHcis notitife ? 220

D. Quod idem est omnia esse cx Deo^ et per ipsum^ et in ipso ? 221

Art. 10. An idem sunt esse in Deo, et e.\ Deo, et per ipsum : et in ipso
esse, vivere, et nioveri ? 222

E. Quod omnia ex Patre, et per Patrem, ei in Patre suiit : ita et de Filio et de

Spiritu sancto est dicendum, licet propter personas fiat distinclio. 223

Art. 11. An res sunt in Deo ratione persona), ef. non essentia;, vel no-
tionis? 223

F. Quod non omnia qu3P ex Deo sunt etiam de ipso sunt : scd e converso. 21hi

G. Quse dicta siint summatim coUigit. 224

Art. 12. An sit idem dicere, ex ipso, et de ipso? 224

DISTINGTIO XXXVII.

Qiiomodo Deiis est in rebus et locis corporalibus ?

A. Quibus modis dicatur Dcus esse in rebus ? 220

^-
Divisio textus. 227
496 INDEX DISTIiNCTIONUM, ETC.
AnT. 1. An Deus sit ubique, et in omni re ? 228
2. An sit idein Deuni osse ubiqiio, et esso in omni re ? 231
3. An sit ideiii Dcum osse in omni loco, et ubiqiie, etu])icumque? 232
4. An al) lolcrno couveniat Deo esse nbique, et in omni ro ? 233
5. An Deus bene dicatiir esse in rebus quinque niodis? 234
6. An Deus mullis modis sit iu rebus, ut aliler iu templo, aliler
in cado, aliter inaninui? 236
7. An Deus sil ubique, et in omui tempore ? ot, An conceden-
dum sitquod Deus est hic, vol ibi, vel alibi quam hic ? 237
8. An soli Deo conveniat esse ubique ? 239

B. Qiiod in Sanciis non modo esi, scd eiiam habitat, qni non uhiciimque cst, ibi
habitat. 240

Art. 9. Utrum inesse per gratiam sit inesse simpliciter, vel secundum
quid tanlum? 241
10. An idem sit esscntialiter, praesentialiter, et potentialiter
inesse? 242
11. An Deus et Spiritus sanctus sint in diabolo et damuatis, et
possint esse cum malis et justis? 242

C. Uhi erat vel habitahat Deus antequam esset creatura ? 243

Divisio textus. 244

Art. 12. An Deus sit in se ? et, Utrum polest concedi, quod Deus nus-
quam est, et quod est alibi ac in seipso ? 244
-13. An Deus bene dicatur habitare apud se, et esse apud se ? 245

D. Multa hic breviier docet qux confirmani prsedicia. 245

Art. 14. An tam creatus quam increatus potest dici in loco?

Spiritus et,

Utrum duo spiritus possunt esse in eodem loco ? 246

f

E. Quod Deus inhabitor esi quorumdam nondum cognosccntium Deum,ei non

quorumdam cognosceniium. 248

-
Art. 15. An parvuli pertinent ad templum Dei ? 249

F. Qiiomodo Deus ioius ubique sit per essentiam, non potest intelligi ah hii-

mano sensu. 249

Divisio textus. 249

G. QiLorumdam opinio^ qiii pra^sumunt osiendere quomodo Deus uhiquc sit pcr
essentiam, poientiam, et prxseniiam. 250

H. Qnod Deus cum sii in omnihusrebus,non iamen sordibus rerum inquinaiur. 250

Art. 16. An Deus potestdici esse in loco? 251

17. Quomodo Deus inest omnibus et non inquinatur? 251

I. Quod Deus uhiquc sit ei in omni tempore, non tamen localis est^ non cir-

cumscripiibilis, nec loco, nec iempore moveiur. . 252

 INDEX DISTINCTIONUM, ETC. 497

K. Quid sit muiari secundiirn tempus ? 2S3

Divisio textus. 2o3

Art. 18. Utrum idem sit esse in loco, est esse locale ? et, Quomodo con-
veniant Deo, spiritui creato, et corpori ? 254
19. An diviua essenlia ouinino illocalis et incircumscriptibilis est,
immobilis ? et, Quomodo intelligilur Deus ambulare ?
et 255
20. An omnis mutalio sit iu loco, vel tempore ? 25ij

21. An Deus est in ouinibus non iuclusus, et extra omnia non

exclusus ? et, Quomodo dicitur Deus novus et antiquus ? 25si

L. Opinio quorumdam qui dicunt spiritus creatos non moveri loco, nec esse
locales. 257

Art. 22. Utrum Angelus moveatur secundum locum ? 237

23. An Angelus moveatur secundum locum transeundo spatium ? 260
24. An motus Angeli sit in tempore, vel in nunc ? 262

M. Hic respondetur eis. 266

Art. 25. An in uno loco spirituali possunt esse duo spiritus sine coan-
gustatione sui ? 266

N. Conclusio ex prBediciis, quod spiritiis creati sunt locales et circumscriptibi-

les quodamniodo, Spiritus vero Dei omnino incircumscriptihis. 268

Art. 26. An Angeli sunt circumscriptibiles ? 268

O. Cum repctitione superiorum confirmat auctoritalibus Deum esse sine locali

motu. 269

Art. 27. An una sapientia uumero potest esse in mentibus diversorum? 270
28 An potius dicendum sit, quod Deus est alicubi, vel alia sunt
in ipso ? 273

P. Oppositio qua videtur probari quod Deus mutetur loco. 274

Art. 29. An Deus faciendo aliquid quod prius non fecit, mutetur? 274

Q.. Epilogus^ uhi expoyiitur quare inprxdictam venerit disceptationem. 275

Art. 30. Utrum res prius concipiatur repleri a Deo, quam niateria a for-
ma, et locus a locato ? 273

ixvi 32
4U8 INDEX DISil.NCTlONLM, ETC.

DISTINCTIO XXXViU.

De iisoflii» divin»^ scieiilitf vel coi;nilioiii>*. l Iruin Dens cognoseat

niiitabillter, vei iinniutal)ilitei*. et quoinodo ?

A. Hic redit ad propositum, repetens siiperins dicta iit addat alia. 277

T. Inconvenientia ostendit qnx sequerentur, si diceretur scientia vel prxscientia

causa omnium rerum quce ei subsunt. 278

Divisio textus. 278

Art. 1. An piaescientia Dei sit causa rejum ? 279
2. Aii aliqua veritas fuit ab a?terno praeter Deum? 282

C. Quod res /uturse non sunt causa scieniiae vel prxscientice Dei. 284

]X Qtiid ex prxdictis tenendum sit cum determinatione auctoritatum ? 284

Art. 3. An scientia Dei causetur a'rebus ? 286

E. Contra hoc quod dictum csi prxscientiam Dei non posse /alli, oppositio. 287

Art. 4. .\n pru?scientia Dei imponat rebus necessitalem ? 288

DISTINGTIO XXXIX.

De inmiutabilitate vel perfectione divinte essenliie vel cognitione.

A. Utrum scientia Dei possit augeri vel minui,vel aliquo modo mutari f utrum-
quc enim videtur posse probari. 291

Divisio textus. 292

Aut. 1. An scientia Dei potest augcri ? 292
2. An Deus simui et eodem sciat et intelliadt multa ? 294
 INDEX DISTINGTIONUM, ETC. 4)9

3. An Deus mutabilia sciat immutabiliter, et opposita sciat eodem

modo ? 2r^4

4. An Deus sciat actu infinita? 296

B. Opposifio, an Deus possit noviter vel ex tempore scirevel prxscire aliquid ? 2f/7

Art. 0. Utrum scientia Dei sit enuntiabilium ? 293

6. Utrum modo Deus potest scire, sicut potest scivisse vel prae-
scivisse ab a?terno ? 298
7. An concedendum sit Deum posse scire quod ipse prius nesciyit? 299

C. Utrum Deus possit scire plura quam scitl 299

Art. 8. An Deus potest plura scire quam scit? 300

D. Qiiod videtur adversum illi sententiw qua supra dictum est, Ddum semper et

simul scire omtiia. «^^0

E. Brevis summa prcedictorum cum additione quorumdam. 301

Art. 9. An Deus habeat notitiam singuiarium? 302

DISTINGTiO XL.

De scieiitia Dei c|uan(iini acl speciales ettecUis, sciiicet de prae-

destinatione et reprobatione.

A. Quid sit prsedestinatio, et in quo differat a prxscientia ? 303

Divisio textus, 303

Art. 1. Ad quod attributorum debet reduci proedestinatio, utrum scili-
cet ad potentiam, sapientiam, vel voluntatem ? 304
2. Quid est pra;destinatio in re ? o05
3. Ouid est praedestinatio diffinitione? * r,06

4. An prasdestinatio sit entis, vel non entis ? 310

5. Utrum praidestinatio sit a;terna vel temporalis ? et, An ponat
aliquid in tempore in praedestinato ? Cll
6. An pra3destinatio sit solius rationalis creatura?, vel etiam alte-
rius ? 312
7. An pra;destinatio sit omnis rationalis creatura?, vel horainis
tantum ? et, An Christus sit pra?destinatus? o]3
8. Utrum praedestinatio sit omnium hominum, vel quorumdam
tantum ? 315
50U INDEX DISTIXCTIU.XUM, RTC,

9. An pra?destinatio mulliplicelur secunduni singulos praedesti

natos, vol omnos pricdcslinali sunt in uno ? 310
10. An pra?doslinatio polest esse sine pra?scienlia '.'
et, Quare re-
probalio potius dicittir prajscienlia, riuain pra-destinalio ? 317

B. An aliqnis prxdestiuatornm possit damnari, vel rcprohorum salvari ? 317

Art. 11. Utrum tani numerus numerans quam nunierus numeratus

electorum certus sit? et, Utium scriptus in libro vitaj deleri

possit de ipso ? 318

12. Oua certitudine est certus numerus electorum? 320
13. (juomodo debet ba>c aucloritas inteiligi (jua dicitur, Tene quod
hales, ne alter accipiat coronani tuain ? 322
14. An pnedeslinatus potest daninari, et prajscitus salvari ? 323
lo. Quid intelligitur per conditionem implicitam, cum dicitur,
PryedeAtinalum necexse efit f^alrari? 324

C. Qttomodo adliuc instant qnaestioni? 324

AuT. 16. Utrum pra;destinatiim necesse est salvari ? 32j

D. Quid sit rcprobatio Dci^ et in quibns considerctnrl et, Qnis sit prcedestina-

tionis effectus ? 3-0

Divisio texlus. 3.30

Art. 17. An Deo conveniat eligere? 330

18. Quid est elcctio ? 331
19 Utrum eleclio secundum rafionem inteliigentine sit ante prae-
destinationem, vel post? 333
20. Ad quid est electio ? 333
21. Cujus est electio ? 334
22. An praedestinatio causa oppositionis gratiae?
sit et, An causa
neccssaria, conlingens, comnuinisvel propria? 334
23. Utrum obduratio sit effectus reprobationis a^terna?? et, An
Deus sit causa reprobationis? 336

DISTINCTIO XLI.

Utriini prseclesliimtio et reprobalio sinl ex nseriJis nostris ?

A. Utrum aliquod sii meritum obduraiionis et misericordix ? 337

B. Opinio quorumdam in qua fuit aliquando Augustinus, scd postca retra-

ctavit. u38

Divisio textus. 339

 IXDEX DISTI^CTTONUM, ETC. 501

Art. i. An praedestinatio possit juvari orationibus Sanctorum ? 339

2. Utrum praedestinatio cadat sub nierito pra'destinati, ita quod
aliquis sibi merpcilur pra;destiuationem ? ?40
3. An prtTScienlia meritoium sit causa pncdestinalionis ? 342

C. His videtiit' contrarium qiiod alibi ait Augustiniis. 345

D. Opinio quorumdam falsa de occuJtis Dci disscrentium carnaliter. 346

E. Qucestio. 347

Art. 4. Utrum sicut voluntas Dei habet se ut causa inpraedestinatione,

ita etiam se habeat in reprobatione? 347

F. An ea quae semel scit Deus vel prxscii, semper sciat et prsesciat, et semper
scierit vel praescierit ? 348

G. Hic de scientia, dicens Deum semper scire quae semel scit. 348

Art. 5, An scientia Dei sit variabilis ? 349

6. An Deus sciat omnia complexa, ut propositiones, et enuntiabi-
lia quae quandoque scivit ? 349
7. Utrum enuntiahilia semper sint vera ? 331
8. An prima veritate sint omnia vera quae vera sunt? 332

DISTINGTIO XLII.

De potentia Dei in eoniparatione ad possibilia qnsc potest.

A. De omnipotentia Dei, ubi prius consideratur quare dicatur oinnipotens .''

354

Divisio textus. 354

Art. 1. An omnipotentia Deo conveniat ? et, An ipse tota potentia
agat in oranipotentia sua? 355
2. An omnipotentia sit proprium solius Dei ? 338
. Quseritur, cum omne proprium sit de consequentibus essen-
tiam, ut dicit Boetius, ratione cujus quod est in essentia, vel
substantia divina, an ista omnipotentia sequitur essenliam
divinam ? Et, An incommutabilitas vel omnipotentia imrae-
diatius sequatur divinam essentiam ? 359
4. Quid respondeat omnipotentife divina? a parte rei? 360
5. An potentia divina ffsquatur scientia)? 361
6. An Deus potest facere omne impossibile, tam per accidens,
quam per se ? 362
7. An et quomodo Deus potest omnia facere? 366

\
502 INDEX l)JSTlNCTIOi\yM, ETC.
B. Qnotnoclo dicainr Deus omnia posse, if?tjis qnx
cum nos mnlia possimns ipse non
poicsi ? 367

C. De aliis objicHur. '^68

D. liem, dc aliis opponii. 368

AuT. 8. An Deuspolest .imbuhiro, loqui, peccare, niori, falli, miser fiori,

el vinci '? 369

E. Qiiod otnnipotentia Dci secntidutn duo consideratur. 369

F. Qtiihnsdatti auctoritaiibtis traditur, quod dicittir omnitio omnipotetts, qtcia

potest quidquid vuli. .

370

G. Detertttinatio prsetnissarutn aucioritattitn. 371

Divisio textus. 371

AuT. 9. Utrum possibile simpliciter dicatur secundum causas inferio-
res, vel superiores ? 371

H. Opposiiio. 373

Art. 10. An omipotentia possit convenire aliis a Deo? et, An sitcommu-

nis tribus personis ? et, An potest convenire beatis? 374

DISTINGTIO XLIII.

Dc ^olenlia Dei coiiiparatione ad qiiantltateni : ostcndens cjns

iii

imnicnsitatcni, slve quantum Deus i)os»»it.

A. Opittio quorutndatn diceniitim Dcutti nihil posse nisi quod facii. 373

B. Sectinda ratio. 373

C. Respottsio ad prius dictum. 376

Divisio et expositio texlus. 376

Aht. 1. An potentia Dei sit infinita ? 377
2. An potentia Dei possit finiri ad actus,'vel non? 379
3. An Deus aliqua fecerit vel possit quaa nec bonum nec justura
est fieri ? et, An potest facere injustura vel pra!ter vel contra
justitiara? et, Utrum potest damnare Petrum, et salvare
Judam? 380
 INDEX DISTINCTIONUM, ETC. 503

D. Teriia illornm ratio. 382

Expositio textus. 383

E. Auctoritatihus iitiintur in assertioneni sux opinicnis. 384

Art. 4. Cur Deus apud quosdam non fecerit virtutes? 383

DISTINGTIO XLIV.

De poteiitia Dei iii eomparatioiie acl iiioduiii sive qiialitatem rciMm.

A. Aii Deus possit facere aliquid melius quam fecit^ 387

B. Qucestio qua illi arctantur. 387

Divisio textus. 388

Art. 1. An Deus ab seterno res facere potuit? et, Utrum potuit prius
facere mundum quam fecit? 388
2. An ea qua? fecit Deus, potuit facere meliora? 391
3. An bonitatem qua3 resultat ex ordine universi, potuit Deus me-
liorem facere quam fecit? 392
4. Utrum Deus potuit et non voluit, aut voluit et non potuit mun-
dum meliorem facere ? 394

C. Utrum alio vel meliori modo possit facere quam facit ? 395

Art. b. An Christus, beata Virgo, Angelus, et Adam potuerunt meliores

fieri quam facti sunt? et, An Christus sit de universitate
operum Dei? et, Quomodo intelligitur, quod beata Virgo sit

exaltata super choros Angelorum ? 306

D. Utrum Dcus scmper possit omne quod olim potuit ? 398

Art. 6. An Deus semper possit quod potuit? 99

\
504 INDEX DISTLXGTIUXUM, ETC.

DISTINCTIO XLV.

Dc qiiiddifatc volunlalis Dci.

A. Dc vohintate Dei, qiice essentia Dei est una et xterna, et de signis ejus. 400

B. Qiiod licct idem sit Deo velle quod esse, non tamdn potest dici Deus esse
omnia quae vult. 400

C. Quis sit sensus horum verborum, Deus scit, vcl, Deus vult. Item, Deus scit

omnia, vel^ vult aliquid et, Quid de Deo in his prxdicetur l

.<"
401

Divisio textus. 401

Art. 1. An in Deo sit voluntas? 402
2. Quid est voluntas divina ? et, An sit idem cum Uei essentia? 403
3. An in hoc loco bene situetur tractatus de Dei voluntate ? 404

D. Quod Dei voluntas summe bona, causa est omnium qupe naturaliter sunt :

cujus causa non est quserenda, quia nullam habet, cum sit xterna. 405

Divisio textus. 406

Art. 4. An divina voluntas causa? sit 406
5. An voluntas Dei sit causa omniuin rerum quoe subsunt suse po-
tentifB ? et, Quare Deus non dicitur omnivolens, sicut omnipo-
tens et omnisciens? 407
6. An voluntas divina sit communis vel propria, necessaria vel
contingens omnium causa ? \0S
7. An voluntas Dei habeat causam? 409

E. Quod voluntas Dei prima et summa causa esi omnium. 4iO

Art. 8. Utrum voluntas divina sit prima causa omnium rerum? 411

F. Quibus modis accipitur Dei voluntas } 412

Divisio textus. 412

Art. 9. Utrum voluntas beneplaciti sit multiplex, sicut voluntas signi ? 412
10. An divina voluntas sit mutabilis ? 413

G. Quod secundum figuram dicitur voluntas Dci prceceptio, prohibitio, consi-

lium, permissio, operatio : et ideo pluraliter dicit Scriptura voluntates. 414

Divisio textus. 415

Art. U. An lantum quinque sint signa voluntatis divinae? 415
 liNDEX DISTIiXCTIONUM, ETC. o05

H. Quare prseceptio et prohihiiio et consilium dicantur Dei voluntas ? 416

I. Ubi voluntas Dei pro praecepto et consilio accipiatur ? 417

Art. 12. An in Deo sit consilium? 417

K. Qiiod Deus non vult ab omnihus fieri omnia qucs praecepit, vel non fieri qux
prohibet. 418

Art. 13. Au Deus bene pracceperit Abrahaj imraolare filium suum ? 418

L. De permissione et operatione uhi dicantur Dei voluntas. 419

M. Quinque siipra sunt proposita qux dicuntur secnndum tropum, et ideo dis-
tinguat lector uhiqiie pro quo eorum accipiatur voluntas. 420

Expositio textus. 420

DISTINGTIO XLVI.

De impletione volimtatis Dei qualiler iiiipleatur ?

A. Illi sententix qua dictum est, Dei voluntatem non posse cassari, qux ipse
est, qusedam videntur ohviare. 421

B. Solutio, quomodo intelligendum sit illud, Volui congregare, et noluisti. 422

C. Quomodo intelligendum sit illud, Qui valt omnes homines salvos fieri. 422

Divisio textus. 423

Art. 1. An voluntas beneplaciti in Deo per aliqua possit impediri? 423

D. Utrum mala Dei voluntate fiant, an eo nolente ? 425

Divisio textus. 425

Art. 2. An bonum sit mala fieri vel mala esse? 425

E. Quare dicunt quidam Deum velle mala esse vel fieri ? 428

Art 3. In quo ponitur bonitas cum dicitur, Bonum estmalum

ista,

fieri ? et, An bonum est malum facere ? et, An potest concedi,

bonum est malitiam fieri ? 429
4. In quid sicut in voliluni notatur Iransire voluntas, cum dicitur,
Deui vult malum fieri vel esse? 430
im IM)EX DISTlNCTIOiMJM, ETC.
F. Hic pouit ratioues iUornui qni diciini Dci volnniatc non ftcri mala vel non
csse. 4;{2

Divisio loxlus. 432

AnT. ;i. Oii.T" (lif!cr.'iilia csl inler islas proposiliones, 7io//c /joc, cl non
xeUc lioc, cl vcUe hocnon fieri? 43:<

G. Qnoniodo inieUigcuinm sit iUnd Angusiini, Mala fieri bonum est. 433

A . 6. Ai malum sil cxpediensuniverso, et conferens ad complemen-

t m universi ? 434

H. Qnadripariiia bon acccpiio. 436

Art. 7. ]'enes quid accipilur divisio bonorum et defectuum quos Ma-

j.;isler enumenit in Li//ej'a ? 436

I. Quod niala nnivcrsiiati valctit, ei facicttiihus sna propria, vcl paiiettiihus

aUcna prostutt, elcciis ianiiitn. 437

Art. 8. An alicui facienti malum potest evenire ex malo bonum? 437

K. Ex prxdiciis coticlfdit osiendens esse honuttt fieri mala muUis ttiodis. 438

L. Qtiod in Dco ttoti cst cansa tii sii hotno detcrior. 439

Exposilio textus. 439

Art. 9. Quare Deus permittit malum fieri, si non esl auctor mali ? 439

M. AUier probai, quod Deo auciore tion fiutti inala. 440

-10. Aii malum faciens tendat in non esse? 441

N. Ohjeciio qiiorntndatn sophisiica, qua prohare niitmiur ex Deo csse quod

tnala ftatii. 442

Divisio textus. 442

Art. 11. Quid est veritas ? 442
12. Quot modis dicalur veritas? 444
13. Utrum verum convertatur cum ente, uno, et bono? et, Utrum
uitellectus negativarum enuntiationura potest reduci ad ens ? 446
14. Secundum quem ordinem habent se ad invicem unum, verum,
bonum, et ens? 449
lii. Ai' veritias sit ajterna? 430
16. An veritas est simplex et incommulabilis? 4b4
17. An omnia vora, vera sint a veritate prima formaliter? 4o6
18. Aii omne verum sit a veritate prima efficienter? 439

O. Responsio nhi cotucdit otntie verutn essc a Deo, et sophistna aperit. 461

P. Partem quaesiiotiis r.pprobat iUorum qni dicnnt Deum non veUe mala fieri. 461

Art. 19. An omne verum a quocumquc dicatur, a Spiritu sancto est? 462
 INDl^X DISTINCTIONUM, ETC. 507

DISTINGTIO XLVIl.

Qiiocl voluiitas Dei seniper fit efflcacilei*

A. Quod voluntas Dei seinper impletar de homine quocumque se vertat. 463

Divisio textus. 464

Art. 1. An voluntas Dei semper sit efficax ? 464
2. An malum ordinatum sit, aut inordinatum ? 465

B. Hic aperii dicens diversis modis supra accipi Dei voluntatem. 466

C. Summatim perstringit sententiam prxdictorum^ addens quare Deus prxce-

pit omnibus hona facere et mala vitare : cum non velit lioc ab hominibus
impleri. 467

AuT. 3. Quare niiiil potest fieri contra permissionem, et tamen fit

aliquid contra praeceptum, et consilium, et proliibitionem ? 468

DISTINGTIO XLVIII.

Qualiter voluiitas nostra divinse coniormetur ?

A. Qiiod aliquando homo bona voluntate aliud vult quam Deus : et aliquando
mala id quod Deus bona voluntate vult. 470

E. Quod bona Dei hominum voluntate impletur ui in passione

voluntas mala :

Christi contigit, ubi quiddam factum est quod Deus bona et Judxi mala
voluntate voluerunt, voluerunt tamen et aliquid quod Deus non voluit. 4"71

C. Oppositio. 471

Divisio textus. 472

AuT. 1. An possibile sit nos conformare voluntatem nostram volunta-
ti divinae ? 472
508 INDEX DlSTIi\r;iIONUM, ETG.
'2. In qno roiisislif, ronfonnilas volunl.ilis (livinae et noslr.T? 473
3. An si in iiluribus osf. coniorniitas volunl.Uis divin.-R et nostroe,
una oxcludat aliam por ropugnanliam ? 475
4. An omnes leneantur conformare volunlatem suani divimi) vo-
lunlali .'
476
l). An tonoaniur nos conformaic in volilo (juod scimus Uoum
vollo, sed tauien non congruit nobis hoc velle ? 478

D. Utrutn placiierit viris bonis, qnod Chrisius pateretnr ct morcrctiir ? placuit

quidem inticittc nostrx rcdemptionis, sed non ipsius cruciatus. 479

Art. 6. Utrum omnes Sancli, et specialiter beata Virgo, et Apostoli, vo-

luorunt passionem Chrisli? 480

E. Qiiomodo scntiendnm sit dr passionihus Sanctornm, an velle an nolle

debcamns ? ^'80

Art. 7. An da^mones persuaserunt Judaeis crucifigenlibus Christum

passionem ejus? 481
 INDEX RERUM
MEMOUABILIUM TAM IN TRXTU QUAM IN COMMENTARIIS

LIBKI I SENTENTIARUI.

N.-B. — Numerus primus romajius signat distinciionem, secundus arabicus

articulum, tertius vero adhuc romanus tomum Si adest una ex litteris A,
B, C, etc, signatur caput in textu Magistri. Verbi gratia ABUSUS quitrc :

dicitur, non ab fruclus? I, 13 ad q 2-XXV. Expositio hujus sententiae inve-

nitur in distinctione I, artic. 13 ad quaestiunculam 2, in tomo XXV hu-
jusce editionis.

ABBRE VI ATIO\ ES

Ibid. Ibitleiii.
l*roI. II ag. Prologus .\ljifi,islri

Q. Qua^sliuiiculii.
V.g. Verbi gralia.

Abstractio duplex, scilicet universalis a par-

ticulari, et formee a maleria in qua est.

XXVI, 5-XXVI.

Abusus quare dicitur, non abfructus ? 1,

13 ad q. 2-XXV.

AbraujE quomodo et quare prsecepit Deus

immolare liiiunisuum ? XLV, 13-XXVJ. Acoh.PTUM et non acceptum possunl idem
esse. V, 2-XXV.
5J0 INDEX RERUM
Hoo verbum, accepit, quem actum copulat, ctioni personarum quam identitas et si-
an essenlialem vel nolionalem, cum dici- inililudo. XIX, 2-.\XV.
tur, Filius nihil habet nisi quod nascendo /Equalitas trium personarum consistit in
accepil? V, 8-XXV. hoc quod alia aliam non excellit, aut eeter-

nitate, aut magniludine, aut potestate,

XIX, 3-XXV.
AcciDEiNS an sit incommulabile, et an acci- Quutilibet personain divinis est jequalis aliis

denlis est accidens ? VIII, 18-XXV. duabus. XIX, 4, 7 et 19-XXV.

AcciDENs nuUum cadit in Deum. XXVI, ytQUALiTAS non praeponit unum, sed suppo-
IVXXVI. nit unum propter dislinctionem quam si-

AcciDENs comparatum ad aliquid sicut ad gnificat. Ibid.

subjectum tantum, ab illo semper separari Ilaec nomina, iEQUALis, similis, et similitudo,

potest : comparatum autem ad aliquid et eequalitas, in suo inteliectu claudunt

sicut ad subjpclum, et causam, et ad id duo, scilicet distinclas personas et unita-
quoJ cadit in diffinitiono ipsius, ab illo tem essentioe. XVI, 5-XXV. llem,
non separalur. XXVIII, 8-XXVI. XXXI, 3-XXVI.
AcciDENS licet quandoque sit inseparabile a Haec non debet concedi, Tres personae sunt
subjecto propinquo et immediato, tamen una .i:qualitas. XIX, 5-XXV.
separabile est a remoto. Ibid. Tres personae omnino ^quales sunt in po-
tentia, XX, 5-XXV.
Pater genuit sibi .equalem Filium. XX,
AcTUs proprie personarum el individuorum 6-XXV.
est. I, 23-XXV. .'Equalitas in divinis est indiflerens essentia
AcTUs generaliouis non est in divinis ut secundum altribula quantilalis in tribus
fieri, sed ulimportat ralionem originandi. persouis. XXXI, 3-XXVI.
IV, 2-XXV. tEquale est quod suppositum alicui, non
excedit, nec exceditur. XX.XI, 4-XXVl.
iEQUALiTAS et similitudo quare attribuunlur
Adjectivum aliquod an sit in divinis ? IX, Filio? XXXI, 10-XXVI.
7-XXV.
Adjectivum verbum habet tria, scilicet mo-
dum significandi inhaerenter, modum si- iExERNiTAS est interminabilis vitae lota si-

gnificandi quo significat agere, et modum mul et perfecta possessio. VIII,

quo significatcum tempore. Ibid. 8-XXV.

Adjectiva praidicantur de personis divinis ^tehnitas est spatium continuum non in-
pluraliter, subslantiva vero singulariter. tersectum. Ibid.

Ibidem, et XXII, 7-XXV.- iETERNiTAS est anliquum et immulabile et

universale metiendo. Ibid.

JEternitas dupliciter accipitur, scilicet ma-

In divinisesl.EQUALiTAset quantitas virtutis, lerialiter et formaliter, et materiaiiter ac-

non molis. XIX, 1-XXV. cepta est causa duralionis aliorura.

^QUALiTAS est proporlio aliquorum ad in- Ibidem.

vicem secundum unam quanlitatem. .(Eternitas ut meusura excellens claudit in

Ibidem. se aevum et tempus. Ibid. Item, XIX,

^Equalitas magis proprie convenit di>tin- 3-XXV.
 INDEX REUUM 511

^TERNiTAS dislentlitur, non in se, sed in ciens, ut elementa et elementata.

alio. V1II,8-XXV. XXXII, 8-.\XVJ.
.^TERNiTAS Deus est, et nihil proprie dicitur

seternum nisi solus Deus. Vlll,

9-XXVI. Alius cum sit relativum diversitatis, (juare

Esse in yETERNiTATE tfibus modis dicitur. non notatnisi diversitatera personalem in

VIII, 10-XXV!. divinis? IX, 4-XXV.

.(Eternitas secundum rem idem est quod Alter, alius, et aiiud, quid dieant? et quod
essentiadivina. iX, 1-XXV. convenieiitius dicitur de peraonis divinis.

tEternitas non adjacet Deo extrinsecus nisi 11, 9-XXV.

secundum rationem. Ibid.

iETERNiTAS qualiter est infinita ? IX,

'2-XXV. Alterationis non est alteratio, neo mulatio-

^TERNiTAs qualiter dicitur adjacere distin- nis mutalio. XVIU, 2-XXV.

ctioni personarum ? Ibid.

YErERNiTAs quoraodo dislinguilur ab eevo et

tempore ? IX, 3-XXV. yAMiciriAM et lilem quidam ponebant princi-

iETERNiTAS non est proprium Patris, nec pia omnis natt rae. X, 2-XXV.
per se, nec per connolationem notionis
suae, sed est appropriatum. XXXI,
5-XXVl. Amor quo amo Deum et amo amare me,
unus est. 1, 12 ad q. 3-XXV.
Amor, dileclio ec cUaritas qua re difi^erunt?

iEviTERNi esse non est sua duralio. IX, X, 1 et 12-XXV.

3-XXV. Amoii accipilur eliam in bona significatione,

jEvitehna unde habeant rationem suai inde- conlra quosdam, unde debet poni in di-
ficienliae ? Ibid. vinis. Ibid.

-EviTERNUM simplicissimum raensurat alia Amor dupliciler consideratur, scilicet sc-

aeviterna. IX, 3 ad q. 2-XXV. cuudum id qaod nominat, et secundum

proportionem xd naturara. X, 2-XXV.

Amor secundura rationem amoris an potest

Affectus noster non potest in aclum cum dicere hypostasim ? Ibid.

Spiiilu progredi, nisi perficiatur per ha- AxioR est simplox virtus per se motiva ad
bitum illi actui congruum. XVII, unilivam qua.ndara concretionem, etc.

1-XXV. X, 9 XXV.

y Afpirmationes de Deo incompact<'e, nega- Analogum proprie et primo et per se dicitur

tiones autem veree. II, 17. Item, 111, de uno, de aliis vero secundum proportio-
9-XXV. nemadillud. XLVl, 12-.XXVI.
Analogu.u trjpliciier dicilur. VIII, 7 XXV.

I Omne aliud agens a Deo est infirraum, vel

quia indiget instruraento et raotu, ut Angeli quomodo sint mediiinter res uliljiles

raotores ccelorum : vel quia est in se defi- etfruibiles? J, ll-XXV.

51: INDEX UEllUM
Angelis non competil cognitio Deipcr vesli- Motus Angeli ad motum coeli ut ad causam
gium. 111, 13-XXV. reducinon potest. XXXVII, 24-XXVI.
AngiiLI et beali (jualiler dicuntur aeterni ? Ang:;lus non potest esse simul in pluribus

VIII, 9-XXV. locis. ibid.

Angeli non sunt temporales, sed aiviterni. Angeli dicuntur et sunt circumscriplibiles
Vlll, 12-XXV. quodammodo.et non simpliciter. XXXVII,
Angeli an moventur in tempore operando ? 26-XXVl.
VIII, 12 et 21-XXV. Angelus dici potestcorporalis, nona natura,
Angelokum loculio (juid sit? IX, 13-XXV. sed a proprietate corporis, quia conve-
Angkli qualiter loquuntur nulibuset signis? nit cum corpore in diffinilione loci, et in

IX, 13 aJ q.-XXV. circumscriptione per comprehensionem.

Angeli omnia cordis suis concepla possunt Ibidem.
depromere sicut et nos. IX, 14-XXV. Angelica natura multo nobilior est quam
Angeli boiii et mali, et omnesomnibusloqui humana. XVI, 12-XXV.
possunt. IX, 15 ad q.-XXV.
Distantia loci in impediat locutionem ange-

lorum? IX, 15 adq.-XXV. Omnis Anima movetur visis. III, 3-XXV.

Angelokum clamor. Ibid. Anima est lotum potestativum respectu sua-
Angeli utrum in suis locutionibus et audi- rum potentiarum. III, 31. Ilem,
tionibusutuntur organis? IX, 16-XXV. VIII, 25XXV.

Ad locutionem Angelohum tria concurrunt, Anima licet composita sit ex quod est, et quo
scilicet inlelligere secundum aclum, el est, non tamen ex materia et forma.
conversio ad alterum sub voluntate inno- 111, 33. Item, Vlll, 2o-XXV.
tescendi, et intentio dirigens similitudines Anima dupliciter comparatur ad corpus,
ad res de quibus est sermo. Ibid. scilicet ut forma et ut motor. III,

Angelus est in loco diffinitive. XXXVII, .33 et 34-XXV.

14-XXVI. Potentiae anim^ qualiter sunt animse sub-
Duo Angeli non possunt esse in eodem loco. slantiales et consequentes esse ? 11,

Ibidem et 2o-XXVI. 34 XXV.

Angeli moventur localiler. XXXVII, Anima coraparatur ad corpus ut ad mate-
22-XXVI. riam suam, et ut est organicum, et ut

Possumus dicere, quod angelorum molus potest separari a corpore. 111, 39-XXV.
est propter indigentiam nostram, vel ad Anima rationalis non est hoc aliquid. III,

merendam gloriam quam ante meritum 33. Item, VIII, 25-XXV.

acceperunt. Ibid. Anima forte non est per se vita corporis.
Motus ANGELi non est proportionatus spalio, VII, i-XXV.
nec tempori, nec mensuratur tempore. Anima rationalis non unitur corpori duplici

Ibidem. medio, ut aliqui dicunt. VIII, 26-XXV.

Angelus transit spatium indivisibiliter, quia Anjmam fit tota in toto, et in qualibet parte

motus ejus est ad voluntatem. XXXVII, tota. Ibid.

23-XXVI. Anima consideralur tripliciter, scilicet ut

Motus Angeli sunt tria indivisibilia, scilicet forma corporis, et secundum essentiam,
secundum quod est in loco a quo, et in et ut motor. Ibid.

loco per quem, el in loco ad quem est Anima an dividilur divisione corporis ?

molus. Ibid, et 24-XXVl. VIII, 20 ad q. 1-XXV.

 INDEX RERUM 513

Amma an sit in corpore sicut in loco ? ter errorem evitandum, vel veritatem ex-

VIII, 26 ad q. 2-XXV. primendam, et ut ostendatur magis ratio

Amm-E an de coelo possunt reduci propter distinctionis in propriis. XXXIV,

aliqua raerila ? XLI, A-XXVI. 5-XXVI.
Animalis homo dicitur vel vila, vel sensu. In

prol. lMagistri,-XXV.
Ardua triplici gradu scanduntur, scilicet

sensu, imaginatione, et intellectu. In

Anguill-E dicuntur de superfluitate aliorum prol. Mag.-XXV.

piscium generari. XIX, 10-XXV.

Aristoteles an noverit mysterium Trinita-

Anni Dei dicuntur aeternitas. VIII, tis? III, 18-XXV.
9-XXV. Item XIX, 6-XXV.

Ars, intellectus, et sapientia non proprie sed

Apparuisse dicitur, quod subito monslratur, approprietate dicuntur de Filio. XXXI,

vel quod insolita fulget claritale. XIV, 8-XXVI.
2-XXV.
Apparitio semper fit per subjectam creatu-

ram, et est essentiae : et si convenit per- Attributa per prius dicuntur de Deo, et per

sonee, hoc est gratia essentiae, et convenit posterius de creatuiis. VIII, 3-XXV.

tribus personis. Ibid. Attributa quanlum est de natura suorum

Apparitio, missio, processio, et datio tem- significatorum mulliludinem habent ra-

poralis qua re diPferunt? XIV, 5-XXV. tionis, et non tantum secundum vocem.
Quare Pater non apparuit nisi in voce, et Ibidem.

Filius in carne, Spiritus in columba, iin- InATTRiBUTis divinis duo attendenda, scilicet

guis igneis et in flatu ? XIV, 15-XXV. quid nominant, etin quo sigiiificatur poni

Pater apparere potuit, non autem milti. auod nominant.

1
Ibid.

XVI, 1-XXV. Attributorum divinorum diversitas et iden-

titas unde sit ? Ibid.

Attributa duplicem habent comparationem,

Appropriata rationem trahunt ex propriis, scilicet ad subslanliam causae in qua sunt,
sicut per accidens rationem ab eo trahit et ad eff"ectus quos connolant : primo
quod per se. XXXI, 1-XXVI. modo sunt unum in Deo, secundo vero
Appropriatum contingit dupliciter accipere, sunt secundum quid ut plura. III,

scilicet secundum materiam, et secundum 4-XXV.

formam : piimo modo est sine intellectu Attributa comparantur puncto quod est in

proprii, secundo autem numquam. XXXI, cenlro. Ibid.

2-XXVI. Unum in subslantialibus attributis in divi-

Approphiatio secundum aptitudinem est ex nis personis quare non facit idem, sicut
parte rei : unum enim atlribulum magis unum in qualilativis facit simile, et in

accedit ad proprium unius personae quam quantilalivis lacil aequale?

alterius : secundum actum aulem fit a 4-XXVI.

viris peritis in sacra Scriptura, vel prop-
TXVI 33
514 INDEX REllUM
AuCTORiTAS quid ? In prol. Magislri,-XXV, BoNUM summum quare summum dicalur, et

AUCTOIUTAS tria includil in se, scilicel quod purum, et finis simplicitatis ? II, 2 ad q.

principial primo quidquid in divinis prin- 2-XXV.

cipialur, et quod non ab aiio habel hoc, Non possunt esse duo summe bona. 11,

el quod lioc soli convenit. Xll, 2 ad q. M-XXV.

5-XXV. BoNiTAs, sapientia, potentia, qDomodo de

AucroniTAs ponilur in Patre et notatur in Deodicunlur? XXXIV, F-XXVI.
Filio cum dicilur, Spirilum sanclum tuum BoMTAS Spiritui sancto, sapienlia Filio, po-

qui ex te per unigenitum est, promerear. lenlia Patri quare atlribuatur? Ibid.

XII, 6-XXV. G, H-XXVI.

BoNA vel mala fieri quomodo vull Deus?

XLA'I per totum-XXVI.

BoNUM est mala fieri, quontiodo intelligilur ?

XLVl, K-XXVl.
BoNi quadruplex acceptio. XLVI,
B H-XXVI.
BONA facere et mala vitare quare praecepit

Deus? XLVIl per totum,.XXVI.

BoNA vel mala voluntas hominis quando est

idem vel aliud volens quod Deus vult?

Beatitudo duplexjscilicel creataet increata: XLVIII, A-XXVI.

illa formaliter, haec effective beatificat BoNA Dei voluntas mala hominum voluntate
illa utimur, hac fruimur. I, 9-XXV. impletur. XLVill, B-XXVI.
BoNUM et ens convertuntur secundum sup-
posita, non secundum intenliones. I,

BoNUs est Deus, ideo sumus. I, G-XXV. 20-XXV.

BoNA maxima, raedia et minima quae sint? BoNUM super ens addit relationem ad finem.

I, 11-XXV. Ibidem.

BoNi divisio in delectabile, utile et hone- BoNUM unde ducit originem quoad interpre-

stum, non est divisio generis in species, talionem nominsi? Ibid.

sed est data potius per prius el posterius

parlicipantia divisum. I, 21-XXV.
BoNUM summura est substantialiler et essen- Bbuta quai'e non habent cognitionem ve-
tialiter bonum, cui non potest fieri ad- stigii? III, 13-XXV.
ditio : et ly summum non addit super in-
tentionem boni, nisi respectum secuudum
nomen ad alia bona creata. II, 2-XXV.
BoNUM summura an sit comparabile ad alia
bona? Ibid.

Bo.NUM surnmum simplex est, et omnes bo-

nitates nobilitalis non habent aggregatio-
nem el diversitatem in ipso : unum enim
bonum in ipso non addit super alterum
secundum rem, sed secundum rationem. C.ELiBATUS Joannis non pra^fertur conjugio
II, 2 ad q. 1-XXV. Abrahae quantum ad habilum continentiae.
 INDEX RERUM 515

sed quanlum ad aclum et statum. XV, exemplato, et ut intimum affectus nostri.

IS^XXV. XVII, 3-XXV.

Nullus sine revelatione scire potest se esse in
CnARITATE. XVII, 5-XXV.
Calor naluralis in semine agit in triplici Chakitas optima virtutnm et intima est el

virtute, scilicet ignis, et coeli, et animse. simillima patriae. XVII, 6-XXV.

XI, 3-XXV. Item, XIII, 1-XXV. Chakitas est maximum donorum simpliciter.

XVil, 7-XXV.
Nulla virtus universaliter dividit inler filios

Causa prima quomodo cognoscatur per efFe- regni et perditionis nisi charitas. XVfl,
ctus? III, 2-XXV. 9-XXV.
Causam primam dari. III, 6-XXV. Charitas augeri potest, non minui. XVII,

Causje naturales quare non possunt dici ma- 10-XXV.

nentes causae? VIII, 13-XXV. Charitas proficit qualuor modis, scilicet

Causa est, ad cujus esse sequitur aliud. quoad radicationem in subjecto, quoad
XXXV, 3-XXVI. facilitatem operandi, quod numerum me-
Causa prima omnibus adest immediate ad ritorum,et quoad modum fervoris. XVII,
hoc ut possint habere propria opera. 10 ad q.-XXV.
XXXVII, 1-XXVI. Charitas minus quam inter duos esse non
Causa prima non tollit causalitatem ab ali- potest. XXVIII, 2-XXVI.
qua secundarum. XL, I4-XXVI. CflARiTAS triplex in divinis, scilicet essentia-

lis, notionalis, et personalis. X, 4-XXV.

Charitas significatur quinque modis, scilicet

Charitas dicit dilectionem essentialem in re- essentialiter, notionaliter, personaliter,

clo, et notionalem in obliquo, cum dici- essentialiter et notionaliter, et essentiali-

tur, Transtulit nos in regnum charitalis. ter et notionaliter et personaliter simul.

V, 9-XXV. X, 6-XXV.
CuARiTAS non accipitur omnino aequivoce, Charitas accipitur dupliciter, scilicet, ut est

quando sumitur pro essentiali et notio- amor appretians multum amatum, vel
nali. Ibid. pro habitu distinguente inter filios regn {

Cdaritas qua habitualiter diligimus Deum et perditionis. In prol. Magistri-XXV.

et proxiraum, non est Spiritus sanctus :

sed Spiritus sanclus appropriate, non

proprie est charitas qua effective diligi- In Christo licet sint duae voluntates, tamen
mus Deum et proximum. XVII, non est nisi unusvolens. VII, 9-XXV.
1-XXV. Christus tactu suse mundissimse carnis vim
Cqaritas non conjungit primae veritati non regenerativam contulit aquis. XVI,
per hoc quod est creatura, sed secundum 7-XXV.
quod est similitudo et emanatio qua?dam Hgec est absolute vera, Christus secundum
boniiatis Dei. Ibid. quod homo minor est Patre et Spiritu
Charitas est valens vitam aeternam, non con- sancto. XVI, 1-XXV.
dignitate, sed reputalione divina. Ibid. Christus secundura quod homo qualiter dic^
Charitas est species, modus et ordo volun- possit minor se, et sequalis sibi ? Ibid.
tatis in bonum ordinalae. Ibid. Christus non est de universilale, sed super
Charitas increala resultat in creata ut in universitatem operum. XLIV, 5-XXVI.
 niu TNDEX RERUM
CunisTUS quoad unioneiu cum summo bono Cognitio per vesligium requirit tria : 1. Ul
in esse non pdtcsl fieri melior. XLIV, vesligium in ratione vestigii cognoscatur.

5 ad q. 2-XXYI. 2. Ul ub ipso cogiiilio Cieutoris incipiat.

CuRiSTi passionem volebanl Sancli, non sim- 3. Ut utens ve.-tigio sit capax cognilionis
pliciter sed relalam ad finem, scilicet red- Crealoris. III, 13-XXV.
emptionem. XLVIII, 6-XXVI.

CimisTi passionem daimones primo persua-

serunt, sed postea doluerunt, tamen revo- CoLUMBA in qua apparuit Spiritus sanctus,

care non potuerunt. XLVIIl, 7-XXYI. species columbae fuit, et non nalurale et

verum animal. XVI, 6 ad q. 1 et

2-XXV.
CiRCUMscRiPTiBiLE dicitur tribus modis, quod

loco, vel tempore, vel comprehensione

comprehenditur. XXXVII, 26-XXVI. CoMMUNicABiLE ct incommunicabile est in di-

vinis, sed non eodem modo quo in creatis.

XIX, 14-XXV.

CiRCUMCisio quo sensu dicebatur ab anliquis Communicabile dicilur dupliciter, sciiicet se-

non per se, sed per meritum fidei delere cundum communitatem rei, et rationis.

culpam? 1, 7-XXV. XIX, I-XXV. Item. XXIII, 5 XXV.

CiRCUMCisio operalione indirecta conferebat

graliam. Ibid.

CoMMUNiTAS nulla est in divinis nisi essenlise,

sed ex illa signiUcantur multoe ex conse-

CooiTATiONES volubiles non erunt in patria. quenti. XXV, 3-XXV.

I, 23, ad q.-XXV.

CoGiTATiONES volubilcs appellantur cogilatio-

nes discurrentesabobscurilate vestigii vel CoMPOsiTio nulla in divinis est in re ipsa,

imaginis vel senigmalis et speculi fidei ad licet intellectus noster tripliciter compo-
cognilionem Dei habendam. IX, nat. VIII, 4-XXV.
13-XXV. CoMPOsiTioNis nota fundatur super aliquid
ex parte attributorum quae componit.
VIII. 4-XXV.
CoGNiTio Dei quomodo fit per creaturas? et, Compositiu multiplex. YIII, 23-XXV.
Quomodo in creaturis apparet vestigium Nihil compositum compositione ultima potest
Trinilatis? III, A, B, C et per to- constituere aliud. VIII, 25-XXV.
tum-XXV. CoMPOSiTio corporum prima est ex materia

Ad cognitionem alicnjus difficilis assequen- et forma. Ibid.

dam, quatuor exiguntur. II, Compositionis quatuor modi, quorum me-

A-XXV. minit Hilarius. VIII, 33-XXV.
CoGNiTio nostra incipit a creaturis, sed non

1
terminatur in creaturis, sed in Deo. II,

13-XXY, CoMPREnENDiMUs illud, cujus fines circum-

CoGNiTio non semper fit per propriam spe- spicimus. XXXVII, 26-XXVI.
ciem rei, sed eliam per effectum. III, CoMPRKUf N?io duplex, scilicet quae est lactus

2-XXV. intellectus super terminos rei, et quse est

 INDEX RERUM 517

perfecta conseculio alicujus ut finis, quae primo, tanto minus participant de boni-

consecutio prsecipue fit afTeclu. I, tate ejus. Vlll, 8-XXV.

15 ad q.-XXV. Creatur.e comparatae ad Creatorem dicuntur

quasi non esse. VIII, 11-XXV.
Creatur.e omnes qualiter dici possunt tem-

CoNCiLiA generalia octo in primitiva Ecclesia porales ? VIII, 12-XXV.

celebrata. XI, 9-XXV. Oreatuha reali respectu dependet ad Creato- y

rem, et non e converso nisi secundum in-

tellectum. XXII, 2-XXV.

CoNSiLiuM duobus modis dicitur, scilicet Creatuhje quadrupiex esse, scilicet primum
quserenlis et danlis. V, 7-XXV, et in natura sua.Secundum in ratione naturae

XLV, 12-XXVl. quod abstrahitur ab illo quod est in nalu-

CoNSiiiuM in Deo dicitur aeterna disposilio ra propria. Tertium quod est naturae in

sapientiae suse de rebus fiendis. Ibid. exemplari primae causae existentis, et non

CoNsiLiUM Deiper Filium praecipue impletum simpliciter. Quarlum est quod est com-
est. V,7-XXV. mune ad omnia ista, quod est esse creatu-

rtfi quocumque modo existentis, XXXV, y

U-XXVI.
CoRPORA coelestia quomodo vocantur immor- Creatur^ melius et verius suntin Deoquam
talia? IX, 3 ad q. 1-XXV. in seipsis. Ibid.

Creatura in Deo est Deus vel creatrix essen-

tia. Ibid.

Creatori et creaturse niliil est commune uni- Cbeatur^ in Deo sunt vita et lux, et hoc ra-
voce. I, 8-XXV. tione intellectus practici, non tamen con-
Creator quomodo cognoscitur per creatu- cedendum quod vivant etluceant. XXXV, ^
ras? III,A-XXV. 12-XXVI.
Creator relucet in creaturis, per quas co- Creatur^ in Creatore dicuntur /jM^rAr» pro-
gnoscitur. III, 15-XXV. pter remotionem ab his quee deturpant
Creator uno modo se habet ad omnia, sed / esse illarum. XXXV, 13-XXVI. ^
inferiora non eodem modo se habent ad Creatura est in Creatore secundum quid,

Creatorem. VIII, 7-XXV. Creator autem est in creatura continenset

salvans et replens. XXXVII, U-XXVI.
Creatura spiritualis movetur per tempus,
Creatio non ponit aliquid in Deo nisi volun- corporalis vero per tempus et locum.
tatem et ideam determinatam ad hoc, ut XXXVII, l et 20-XXVI.
hsec creatura modo fiat. VIII, 16-XXV. De ratione creati est non esse ab aeterno,

nec fieri posse. XLIII, 1-XXVI.

Creatura dupliciter erat in verbo, scilicet

Creaturj^ quomodo juvent hominem ad bea- ut in medio cognoscendi, et ut in causa.
titudinem ? I, 10-XXV. In prol. B. Alb.-XXV.
In qualibet creatura apparet vestigium Tri-

nitatis. III, F-XXV.

Creatura non potest creare. III, Credere non est actus unius potenliae abso-

7-XXV. lute. I, 12-XXV.

Quanto magis elongatio fit creaturarum a Credere large sumptum dicit rationis actum,
 318 INDEX RERLM
quiest ex opinione juvala ralionibus. II, David dicilur maximus Prophelarum a inodo
1 X\V. inspirationis. II, iJ3 XXV.
CREDEhE debemus aucloiilali, quod intelii-

ginius ratiuni, quod opinamur errori. II,

10-XXV. Degenehare naluram multis contingit ex

GiiEDiHiLE generaliler acceptum quidam an- causis. XIX, U-XXV.

tiqui dixerunt esse subjeclum theologise.
I, 2-XXV.
Credibilium quicdam piius intelliguntur DERivAni an debent dici in Filium ea quae

quam credanlur quaidam autem

: nisi cre- suutinPatre? IX, 23-XXV.
dantur, non intelliguntur : quaedam aulem
semper creduntur, et numquara intelligun

lur. II, 1-XXV. Deus est sul)jectum theologiae specialissime

diclum. I, 2-XXV.
Deo conjungimur dupliciter, scilicet per me-
ritum, et per quemdara quasi contaclura.
I, 12-XXV.
Deus videtur imraediate a bealis. I,

D lo-XXV.
Deus attingitur intelleclu secundum quod
simplex est, non secundum quod est infi-

nitus. Ibid.

lacet aliquo modo dicalur Deus esse in y-DEUs dicilur infinitus negative, non piiva-
D^MONE, sciiicet quoad hoc quod per na- tive. Ibid., et II, 2-X.\V.

turam est, tamen non debet concedi, quod Deum allingere menle possumus, compre-
Spiritus sanctus est in daemone. .XX.XVII, hendereautem minirae. Ibid.

H-XXVI. "^Deo frui debemus, et non uti. II, E-XXV.

Deus fruitur seipso perfectius quara aliqua

creatura ipso possit frui. 1, 19-XXV.

Damnaui utrum possit praedeslinatus? XL, Quia Deus bonus est, sumus : el in quanlum
14, 15 et 16-XXVI. sumus, boni sumus. I, G-XXV.
Qui finaliter dam.vatus est, nuilo modo pot- Deus nominatur convenientissime bonus.
est revocari ad statum salvandorura. I, 20-XXV.
XLIII, 3-XXVI. Deus purgatissimis mentibus cernitur. II,

3 XXV.
Deus se finit : quia (ut ila dicamus) sibi est

Datio sive donalio et missio in materia et aequalis, et nihil sui est extra ipsum et

fine non differunt. MV, 4-.\XV. suura intelleclurn. II, 2-XXV. Ilera,

Dans quandoque dicitur a potestate dominii, XLIII, I-XXVi.

quandoque a vi amoris. XV, 2-XXV. Deus dicitur infinitus : quia nec loco, nec
yOATUM non separatur ubi ratio dantis non tempore, ncc comprehensione intellectus
fundatur nisi in araore dantis. Ibid, finitur. II, 2-XXV. Item, XXXVII,
Patrem dare se et dari a se conceditur, non 1-XXVI.
autem mittere se, et procedere a se. XV, > Deus est nomen operationis, si atlendatur
21-XXV. Item, XVI, 1-XXV. latio a qua imponitur : naturae vero, si
 INDEX RERUM 519

altendatur id cui imponitur. II, tinguitur a Deo, Deus refertur ad Deum.

M-XXV. IV, 6 XXV.
x^^Deus dicitur tripliciter, scilicet substantive, Cum de Deo formalur proposiiio, nota com-

adoplive, et nuncupalive. II, H, positionis significat identitatem secundum

ad q. 3-XXV. rera, et non modum inhaerentiae. IV,

Deus cum dicitur de eo qui essentialiter est 8-XXV.

Deus, et de his qui parlicipalive et nun- In Deo non est potentia activa nec passiva,
cupalive sunt dii, aequivocum est, non a sed superactiva, VII, 4-XXV.
casu et fortuna, sed per prius et posterius. Minimum inconveniens in Deo est impossi-
Ibidem. bile. VII, 5-XXV.
Tria sunt in Deo secundum ordinem ad crea- Motus per se et per accidensin Deo non ca-
turas, scilicet sapientia, potentia, et bo- dunt. VII, 7-XXV.
nitas : de ordine illorum trium. II, Deus solus vereest, cujus essentiae compara'
II, ad q. 2 XXV. tum nostrum esse, non est. VIII, 1

Deus verissime dicitur esse supra nomen et et ll-X.W.

supra narrationem. II, 16-XXV. Nihil est unio cum Deo et creaturis. VIII,

Deus non est universale. II, 22-XXV. 7-XXV.

Deum esse ratione potest probari, sed pro- Deo proprie convenit esse subsistenlem ve~

prietates ejus non possunt determinari. ritatem et causam manentem. VIII,

III, 1-XXV. 15-X.XV.

Deum esse, et esse unum, quando est articulus Deus nec per loca, nec per lempora movetur.
fidei, et quando non? Ibid. VIII, G-XXV.
Philosophi de Deo cognoverunt quia est, et Dei solius natura et per se et per accidens
quid non est, non quid est. III, 2-XXV. incommunicabilis est. VIII, 16-XXV.
Quintuplex difTerentiainler cognilionem Dei Licet concedalur aliquo modo improprie
habitam per rationes naturales et cogni- quod Deus movet se, non tamen conce-
tionem fidei. III, 3-XXV. dendum quod moveturase, vel quod mo-
Deus non potest esse corpus. III, 8XXV. vetur simpliciter. VIII, 17-XXV.
Deus non est mutabilis spiritus. Ibid. Quo sensu dicitur solus Deus habere immor-
Deus estsummum bonum. III, 9-XXV. talilatera? VIII, i9-XXV.
Deus tribus modis cognoscitur, scilicet abla- Solius Dei natura siraplex. Vlll,

tione, eminentia, et causa. III, lO-XXV. 24-XXV.

Deus quomodo ex perpetuitate creaturarum In Deo non potest esse accidens. VIII,

intelligitur aeternus, ex magnitudine om- 30-XXV.

nipolens, ex ordine et dispositione sa- Deus non est in genere. VIII, 32-XXV.
piens, ex gubernatione bonus? III, Non est aliquid in Deo quod non sit Deus.
12-XXV. VIII, I-XXV.
Gausa diligendi Deum Deus est, modus sine Non contingit scire quid est Deus. X,
modo diligere. III, lo-XXV. 12-XXV.
Deum magnificabant antiqui tribus sacrifi- In contemplatione Dei in diversis rationibus

ciis, propter tres perfectiones rerum. III, non est vicissitudo. IX, 21-XXV.

18-XXV. Deus videlur hic a nobis in specie suee simi-

Deus an genuit se Deum, an alium Deum? litudinis, quse est efTeclus gratise ejus in

IV, 1 et 5-XXV. nobis. XVII, 6 XXV.

Hee propositiones non sunt verse, Deus dis- Deus ambitu durationis, magnitudinis, et

b
 ji2n INDEX RERr.M
poleiiliie includit omnc crealum, et ipse XLVI, 8 ad q. 2-XXVl. Item, XXXIX,
non includilur, sed excedil. XIX, 4 XXVI.
3-XXV. Scientia Dei duplex, scilicet ap()robalionis
Deus csl maxime unus. XXIV, 1-XXV. et simplicis notiliae. XXXVI, 11-XXVI.
Deus esl magis unus unilale creala. XXIV, Item, XXXVIII, j-XXVl.
2ad q.-XXV. Esse in Deo, et per ipsum, et ex ipso, idem

Deo mulla ex tempore conveniunt. XXX, esl. XXXVI, 10-XXVI.

l-XXVI. Ratione natur;i' insunt raliones rerum in

Scieutia non dicilur univoce de Deo et de Deo. XXXVI, H-XXVI.

creatura. XXXV, 1-XXVI. Deus est ubique conservans mundum.
1 Scientia Dei non est univcrsalis, nec parli- XXXVII, 1-XXVl.
cularis, nec in polenlia vel habilu, sed Deum esse ubique, et esse in omni re, non
semper in actu. XXXV, 2-XXVI. est idem, sed unum sequitur ex alio.

Scientia Dei est aetcrna et immutabilis. XXXVII, 2 XXVI.

XXXV, 0-XXVI. Item, XLl, 5 XXVI. Ista minus esl impropria, Deus est ubique,
Proprie loquendo res sunt in Deo scienle, quam isla, Deus est ubicumque, vel in

potenle et volenle produclionem earum. omni loco. XXXVII, 3-XXVI.

XXXVI, 1-XXVI. Hse sunt falsae, Deus est in omni re ab seler-

Esse in DEO,etin Deo cognoscente,et in ejus no, et Deus est ubique ab aelerno.

scientia se habent ut superius el inferius. XXXVII, 4-XXVI.

XXXVI, 2 XXVI. Drus non dicitur eodem modoesse in rebus,

Deus cognoscit mala, quia ea in se non in- etresinipso. Ibid., et 10-XXVI.

venit, et quia ab arte quae ipse est, de- Deus bene dicitur esse in rebus quinque mo-
formantur. XXXVI, 2 et 6-XXVI. dis, scilicet praesenlialiter, potentialiter,

Deus se cognoscendo cognoscit omne quod essentialiter, pcr gratiam adoptionis et

est. XXXVI, 3-XXVI. unionis. XXXVII, 5 et 10-XXVI.

Deus inlelligit omnia seipso, non accipien- Deus multis modis est in diversis, nt aliter

do aliquid ab omnibus, vel ab aliquo. in templo, aliter in coelo, aliler in anima,

XXXVI, 4-XXVI. etc. XXXVII, 6-XXVI.

Intellectus Dei non trausit de uno in aliud, Deus (st ubique et in omni loco, per hoc
sed indivisibilis est, et indivisibiliter est quod dat esse loco et virtutem conteutivam.

sui et aliorum. XXXVI, 5-XXVI. XXXVII, 8-XXVI.

Malum scitur a Deo per accidens, et secun- Hsec est impropriissima, Deus est alibiquam

dum intellectum speculativum et non pra- hic. Ibid., et 28-XXVI.

clicum. XXXVI, 2 et 6-XXVI. Esse ubique convcnit aequivoce Deo et uni-

Deus composila coguoscit simpliciler, et di- versali. XXXVII, 8-XXVI.

versa unilate, et malerialia imma teria In his quae dicunt naturam sub deformitate,
ter, el contingentia scienlia necessaria, et ut diabolus, fornicalio, et damnalus, non

temporalia intempordliter. XXXVI, debct dici, DEUsest, nisi addalur determi-

T-XXVI. Item, XXXIX, 3-XXVI. nalio, scilicet quoad hoc quod per natu-
Deus scit quae facturus est, qua? fecit, quae ram sunt. XXXVII, 12-XXVI.
'
facere potest et numquam faciet. XXXVI, Deus estin seipso. XXXVII, li- XXVI.
8-XXVI. Haec non videlur concedeiida, Deus nusquam
Deus scit rationem infiniti hoc modo quo est est. XXXVII, 12 adq. 1-XX VI.
in potentia, el non illo quo est in aclu. IUa est concedenda, Deus est alibi quam in
 INDEX RERUM o21

seipso, non autem haec, Deus esl in alio Deus cognoscit singularia. XXXIX,
quam in seipso. XXXVII, i'2 9-XXYI.
ad q. 2el3-X.XXI. Deus intelligens vilia, non vilcscit.

Deus potest dici nabilare apui se, el rsse XXXVIl, 17-XXVI. llem, XXXIX, 9-XXVI.
apud sc. XX.XVII, 13-XXVI. Voluntas Di i duplex, scilicet anlecedens,
Anima afficilur passionibus corporis sibi quse non habet relationem ad noslram
conjuncti, sed non inquinatur : radii sola- causam, hoc est, ad nostra merita : et con-

res non afficiuntur, nec inquinautur, sed sequens, quaeest ex nostra causa. XL,
tantumsitualiter tangunt: DEusautem non 8-XXVI. Item, XLVI, 1-XXVI.
afficitur, nec inquinatur, nec silualiler Deus nec per se, nec per accidens est causa
tangit, sed omnibus inest. XXXVII, obdurationis, tamen ordinatobdurationem

17-XXVL in multa bona, quoB eliciuntur ex ea.

Deus dicilur locus per hoc quod confinet et XL, 23-XXVI.
salvat, et ad ipsum est motus cordium et Deus nullo modo est causa iniquitatis, sed
Angelorum. XXXVII, i8-XXVI. est causa damnationis efficiens, non meri-
Ubi legitur, quod Deus movet se, vel proce- loria. XLI, 4-XXVI.
dit, vel ambulat, referendum est ad effe- Deus non scit quidquid scivit. XLI,
ctum. XXXVII, 19. Ilem, XLII,8-XX VI. 6-XXVI.
Deus movet per tempus creaturam spiritua- Deus soIus vere potens, cujus polentia nihil

lem, movet etiam per tempus et locum infirmitalis habet admi.xtum. XLII,
crealuram corporalem. XXXVII, 1-XXVI.
I, et art. 20-XXVI. Deus cum creat, non agit actione exte-
Deus est in omnibus non inclusiis, et extra riori. Ibid.

omnianonexclusus. XXXVII, 21-XXVL Potentia Dei semper est in actu qui est in
Scientia Dei est causa rerum. XXXVill, agonte, sed non in actu qui esl edectus.
1-XXVI. Item, XXXIX, 6-XXVI. Ibidem.
Scientia Dei non imponit necessitatem ab- Scienlia Dei accipilur duobus modis, scilicet
solulam, sed ordinis : vel non consequen- pro speculativa quae est tam boni quam
tis, sedconsequeiilice. Ibid., et 4-XXVI. mali, et pro scienliaapprobationisquseest
Scienlia Dei non causatur a rebus. boni tantum. XLII, 5-XXVI.
XXXVII1,3-XXVI. Deus multa polest facere, quae tamen fieri

Scientia Dei nec augeri nec minui potest. non possunt : quia facere proportionatur
XXXIX. 1-XXVI. poteutise infinitae, fieri vero proportiona-
Deus uno eteodem et simul multa intelligil, tur potentiae materiae et entis creati.

XXXIX, 2-XXVI. XLIl, 6-XXVI.

Intellectus Dei est complexorum incomplexe. Deus non facit contrariaet opposita esse si-

XXXIX, 5-XXVI. Item, XLI, 6-XXVI. mul, non quia hoc impotens sit facere,
Sicutse habet scibile ad nostrara scientiam, sed quia simul fieri non possunt. Ibid.
ita se habet scientia Dei ad scibile. Omnia quidem potestDEUS, sed non facit nisi
XXXIX, 6-XXVI. quod convenit veritati ejus et justiliae.
In Deo est idem posse scire modo et posse ab XLII, 7-XXVI.
aeterno scivisse. XXXIX, 6-XXVI. Deus potest reparare virginitatem perditam.
Deus potest facere plura quam facit, sed non XLII, 6 ad q. 2-XXVI.
scire plura hoc modo quam scit. Deus non potest peccare. XLII, 8-XXVI.
XXXIX, 8- XXVI. Deus potest prava agere materialiter, idest,
522 HVDEX RERUM
polest agere quicdam quae modo sunt finibus malis.etoonjungibilia finibus bonis.

prava, quic lamcn si ipse ageret, prava XLV, 13-XXVI.

nonesscnt. \L1I,8-XXV1. Volunlas est in Deo, et magis proprie quam
Polenlia Dei est infinila. XLllI, 1-XXVI. in nobis. XLV, 1-XXVI.
Deus numquam potest poni tot egisse, vel Volunlas Dki est sua cssenlia, sed difTert ab
fecisse, quin adhuc habeat potenliam ea in modo significandi. XLV, 2-XXVI.
operandi sicut prius. XLlll, Voluntas Dei est causa rerum crealurum.
2 XXVI. XLV, 5-XXVl.
Deus non polesl facere nisi quod bonum et Deus non estomnivolens, sicut omnipolenset
justum esset si fieret. XLllI, 3-XXVI. omniscieus. Ibid.
Deus potest facere quee non facit, et dimilte- Voluntas Dei non est causa coniingens, sed
re quae facit. Ibid. contingentis et necessarii estcausa neces-
Deus nihil injusle vel praoter juslitiam facere saria, id est, immutabilis. XLV,
potest. XLIII, 3 ad q. 1-XXVI. 6 -XXVI.
Deus polest damnare Pelrum et salvareJu- Voluntas Dei non habet causam aliquam,
dam potentia absolula, sed non potentia sed lamen potest habere rationem ad
relata ad ordinera sapientiae. XLJII, quam terminatur secunduni aclum.
3 ad q. 2-XXVI. XLV, 7-XXVI.
Deus semper potuit, sed res non potuit fieri Deus est causa immediata el universalis :

abEeterno. XLIV, 1-XXVI. et si quid operantur causae aliae, acci-

Si res in seexistens considerelur, potuit me- piunt a vohinlale Dei operante et conli-
lius fieri bonilate consequenle esse acci- nente et raovente eas. XLV, 8-XXVI.
dentale, non bonitale consequenle esse Voluntas Dei duplex, scilicet beneplacili et

substantiale, licet Deus meliuseara potuit signi : utraque est immutabiiis. XLV,
facere : si aulem considcretur in potentia 9 et 10-XXVI.

Creatoris, tunc potuit raelius et pejus Voiunlalis divinse quinque sunt signa, scili

fieri in utroque esse, scilicel substautiali et cet prohibilio, praeceptura, consiliura,

accidentali. XLIV, 2-XXVI. operatio, etpermissio. XLV, 11-XXVI.

Deo possibilis fuit alius modus nostrae libera- Deus quomodo et quare praecepit Abrahae
tionis, sed nullus alius noslrse miseriae sa- immolare filiura suura? XLV, I3-XXVI.
nandae fuit convenientior. XLIV, Deus vult omnes homines salvos fieri, id

C-XXVL est, omnes qui salvantur, salvantur sua

Deus raeliori raodo potest ea facere quae facil, voluntate : vel est distributio pro generi-
si modus referatur ad qualitatera operis, bus singulorum, non pro singulis gene-

non autem si referaturad sapientiara Crea- rura : vel voluntate antecedente, non
toris. Ibid. consequente : vel quoad se, sed non quoad
Deus semper potest quod olim potuit, poten- facta horainis praesentia vel futura ab
tia absolute considerata, non autem po aeterno. XL, 8-XXVI. Item, XLVI,
tentia conjuncta actui, et determinala 1-XXVI.
secundura raodura significandi ad rem Hae sunt falsae, Deus vult raalura fieri,

quae refertur ad eara. XLIV, 6-XXVI. bonum est malum fieri. XL,2, 3 et

Deus operalur per raodum artificis, et per 4-XXVI.

modum necessitalis naturae. XLV, Non omnia quae fiunt, fiunt Deo nolente

1-XXVI. vel volente, sed volente, vel non volente.

Mala per potentiam Dei separabilia sunt a XLVI, 5-XXVI.
 INDEX RERUM 523

Volunlali Dei possumus conforraari in vo- DisPOsiTio et ordo qua re differunl? III,

lito, et forma volendi, el fine. XLVIII, 12-XXV.

1-XXVI.
Voluntalis divinae et noslrae conformitas in
via, esl in duobus, scilicet in forma volen-
DiSTiNCTio in divinis est notionem conse-
di scilicel ex charitate, et fine volunlatis,
quens, in quantum est proprietas perso-
et non in maleria necessario, sed quan-
nalis. . XXIV, 7-XXV.
doque sic, el quandoque non : in palria
Idem potest esse distikguens, et distinclum
vero, est secundum quatuor modos, ut
et non distinclum. XXVI, 1-XXVI.
velimus idem, et ex eadem forma, et
DiSTiNCriONEM in divinis quaedam nominasi-
propter idem, et quod Deus vult nos
gnificant implicile, ut termini numerales:
velle. XLVIII, 2-XXVI.
quaedam autem ut conceplam, sicut dis-
Ad conformitatem viae ornnes tenentur.
tinctum, relatum : quaedam aulem ut ex-
XLVIII, 6-XXVI.
ercitam, ut generans, vel gcnilus, etc.

XXXI, I2-XXVI.

DiCERE summo spiritui est cogitando se in-

tueri. XXVII, 5-XXVI.
DicERE et intelligere qua re differunt? DiviNiTAS est attributum incommunicabile,

XXVIII, 10 ad q. 2-XXVI. quamvis providere, continere, etc, aliis

DiCERE est aequivocum ad dicere notionale conveniant qui parlicipative dicuntur dii.

et essentiale. IX, 9-XXV. Item^ X, II, 11 ad q. 1-XXV.

3-XXV. Item, XXVII, 3-XXVI. In DiviNis non est causa ct causalum, sed
principium et principialum. II,

9 XXV.
DiKFERRE numero quid sit ? XIX, G-XXV. Haec est impropria, Divinitas est nata.

V, 6-XXV.

DiLECTio quare proprie dicitur Spiritus san-

ctus? X, B-XXV. DoCTRiNA omnis aut est de rebus, aut de si-

DiLECTio quomodo esl in Trinilate ? gnis. I, A, el 6-XXV.
XXXI per totura,-XXVI.
DiLECTio quomodo sit nobis magis nota
quam proxiraus quem diligimus ?
DoMiNUs est nomen potestatis. II,
XVII, 4-XXV.
13-XXV
DiLiGERE actus dignissimus est. XVII,
DoMiNATio non est pejorum, id est, subjecto-
1-XXV.
rura excessus tantum, sed omnis et pul-
DiLiGENS Deum diligit dilectionem in exem-
chrorura et bonorura perfecta et omni-
plari, secundum quod resultat in illa.
moda possessio, et vera et non cadere va-
XVII, 3-XXVI.
lens fortitudo. Ibid.
DiLiGEBB ex charitate quatuor debemus,
DoMiNus in suo intellecla quatuor includit.
scilicet Deum, nos ipsos, corpus, et ani-
Ibidera. *
mam proximi. Ibid.

Uno actu numero diligo dilectionem et rera

dileclam. , Ibid.
524 INDEX RERUM
DoNUM Spiritus sancli niliil aliud est quam Electio tripliciter accepta a Saoctis, scilicet
Spirilus sanctus, sicut corpus carnis nihii proaeternapraevisione separationis, etpro
est aliud qnam caro. XV, 3-XXV. separalione quae fit per appositionem gra-
DoNA naturalia Deus eflfundit secundum liaein praesenti,sivesit finalis, sive non, et
proportionem naturae, dona vero gratioe pro electione ad prineipatum sive aposto-
sccundum suam liberalitatem, et conatum latum vel dignilatera. XL, 18-XXVI.
praeparantis se ad recipiendum. XVI, Electio et vocatio qua re difTerunt ?
12- XXV. Ibidem.
Spiritus sanclus est donum in quo alia dona Dileclio Dei praecedit electionem, et eleclio
donanlur. •XVIII, 1-XXV. praedestinationem. XL, 19-XXVI.
DoNU'M proprie conveiiit Spiritui sanclo, non Electio fit ad justitise ostensionem, qnae
datum, vel datio, vel etiam donatio. aperitur in usu liberi arbitrii sequente,

XVIII, 2 et 3-XXV. quando electus sponte gratiae adhaeret, et

Ratio DONi non est consequens processionem non electus sponle a gratia averlitur.
generalem, sed processionem in specie XL, 20-XXV.
quee spiralio est. XVIII, 3-XXV. Electio ponit graliam finalem. XL,
Spiritus sanctus eo donum est quo est spiri- 21-XXVI.
tus, et e converso, id est, ab eadem pro-
prietate, modo significandi tantum difTe-

renti. XVII!, 4-XXV. Elias dicilur maximus Prophetarumin zelo,

DoNUM significat quiddam circa quod poni- et Eliseus in operatione miraculorum.

lur respectus ad dantem et ad eum qui da- II, 23-XXV.
tur. XVIIl, 5-XXV.
Filius ex ipsa sua processione non dicit

ralionem primi doni, sicut Spiritus san- Emanatio Spiritus sancti distinguitur ab
ctus procedens ut amor. XVIII, . emanatione Filii et quantum ad princi-

6-XXV. pium a quo, et quantum ad terminum in

quem, et quantum adipsamemanationem.

XIII, 1-XXV.
Emanatio personarum non poluit esse ab es-

. senlia divina. XIII, 11 ad q.-XXV.

E Ens est per creationem, bonum autem per

informationem. I, 20-XXV.
Ens et bonum convertuntur secundum sup-

posita, non secundura intentiones. Ibid.

Ens creatum non habet proprie simplex

Electio alia est sequens consilium et inqui- esse. II, 13-XXV. Item, VIII, 15-XXV.
sitinnem et deliberationem de faciendis,et Ens est ultimum resolutione, et primum
liaec non convenit nisi naturae qusesubje- composilione. III, 1-XXV.
cta est ignorsntiae : alia est ponens tantum Ens quod est vere ens non est nisi natura di-

discretioneta in electis, et non inquisitio- vina. VIII, 1-XXV.

nem et dubium in eligente, et haec conve- An possit dici, Tres sunt entes in divinis ?

nit Deo. XL, 17-XXVI. VIII, 5-XXV.

 INDEX RERUM 525

Entia tria non Pater, Filiuset Ppiritus san- EssENTiA non generatur nec per se, nec per
clus. VIII, 5-XXV. accidens, nec per consequens. IV,
Ens, unum, verum, bonum concrelive 2-XXV. llem,V, i et seq.-XXV.
sumpta praedicantur de se invicem in EssENTiA in divinis est communicabilis, sed
reclo, non autem abstractive sumpta nisi non divisibilis. IV, 3-XXV. Ilem, V,
inDeo. XLVI, 13-XXVI. 1-XXV.
Ens, unum, verum, bonum, secundum, EssENTiA et esse non sunt diversa in divinis,

quem ordinem habet se ad invicem ? licet ibi sit dans et recipiens. Ibid.
XLVI, 14-XXVI. EssENTiA in Patre et Filio manetindistincta.
Entes tres esse in divinis, potest admitti, si IV, 2-XXV.
ly enfes sumatur participialiter vel adje- EssENTiA et persona in divinis de se invicem
ctive, non autem si sit substantivum. prwdicantur. IV, 9-XXV.
XXV, 4-XXV. Haec est vera, Essentia est tres personae, et
e converso. IV, 10-XXV.
EssENTiA divina communicabilis est per ge-
EssE est priraa rerum creatarum. I, neraiionem et per processionem. V,
20-XXV. 1-XXV.
Omne quod est in quantum est, bonum est. EssENTiA non est individuata et determinata
Ibidera. proprietalibus personarum. Ibid.
EssE essentise puro et siraplici intellectu en- EssENTiA non est relata vel distincta in di-
tis Deo proprium est. II, 13-XXV. vinis. V, 2-XXV.
EssE est actus essentise quem habet in eo EssENTiA divina nulli praedicamentorum
quod est. VIII, 5-XXV. subjicitur. Vlll, G-XXV.
EssE an secundum intensionem et remissio- Haec est vera, Essentia est Paler. Ibid.,
nem dicatur de Deo et creaturis ? VIII, et XXVII, 1-XXVI.
7-XXV. Essentia non habet se ad generationem ut
EssE non est univocum Creatori et creaturse. accidens, nec ut concomilans, nec ut
VIII, 7-XXV. consequens, sed ut idem generanli et ge-
EsSE rei mobilis an mensuretur tempore ? nito. V, 3-XXV.
VIII, 12-XXV. EssENTiA in divinis non est genus. XIX,
E?se non est accidens Deo, sed subsistens. 16XXV.
VIII, lo-XXV. Inler essentiam et personam non est prius
EssE temporalium non mensuratur sevo, sed
el postcrius secundum rem, sed secun-
nunc temporis ut est temporis. IX, XXIV,
dura rationem intelligendi.
3 ad q. 2-XXV.
5-XXV.
EssE duplex, scilicet esse naturae, quo ipsa Essentiale, et substantiale, et accidenlale
A |A natura est in se : et esse boni naturalis,
qua re difTerunl ? III, 34-XXV.
quod consistit in proportione naturae ra-

tionalis ad gratiam et per consequens ad

gloriam. XLVI, 10-XXVI. Ex notat causam originis, et causam essen-

tialem qua? est materia. II, 28-.XXV.

Ex quandoque notat originem et coessenlia-

EssENTiA, esse et ens difTerunt sicut lux, lu- litalem, quandoque notat in eadem sub-
cere et lucens. II, 19-XXV. Ilem, stantia ordinem,quandoque notat ordinem
VIII, 5-XXV. tantum. XXXVI, 12-XXVI.
 520 INDEX RERrM
Iloecpra>po?ilio, Ex, generalior esl in signifi- Fidei quare polius atlribuilur potcnlia fa-
cando originem quam praeposilio de. ciendi miracula quam charitati ? XLII,
XXXVI, 12.XXVI. 2 ad q. 2.XXVI.

ExcELLENS duplex, scilicet exceilens harmo- Figi mentis aciem in excellenti contingitdu-
niam, et excellens virlutem : unum coi- pliciter, scilicet in eo quod est excellens,
rumpit, aliud perncil. II, 4-XXV. vel secundum quod est excellens. II,

ExCELLiT lux divina mentis aciem, et tamen 4ad q. i XXV.

non corrumpit, sed perficit. Ibid.

Filiatio triplex, scilicct factura sine crea-

ExEMPLAR virtutis vocatur non idea sub qua tione, et recreatione, etaeterna generalio-

creatur omnequod creatur, sed exemplar ne. XXVI, 15-XXVI.

vocalur quod per prius est in Deo secun-

dum rem, ut vlta, sapientia, etc. XVII,

8-XXV. Fjlio attribuuntur septem, scilicet veritas,

pulchritudo, forma, per quem fial opus,

forma quam sequimur, similitudo refor-

mationis, et verbum. III, 17-XXV.

Haec est falsa simpliciter, Filius est res a

qua generatur. V, 5-XXV.

FiLius quomodo est consihum de consilio ?
V, 7 -XXV.
Haec habet calumniam, Filius generatione
est. Y, 8-XXV.
Hffic est vera, Filius de nulla materia est

Facere quidquid vult Deus quomodo in- haec tamen falsa, Filius est de nihilo.

telligitur ? XLII, F-XXVI. V, 10-XXV.

Facerb nihil potest a se nec per se aliqua FiLius in divinis quare non dicitur filia sicut

creatura. XLII per totum,-XXVI. filius ? VII, 1 ad q. 2 XXV.

Facere utrum potest Deus plura quam facit ? Quod FiLius in divinis non gignit alium

XLIII per totum,-XXVI. filium,est perfectionis. VII, 5-XXV.

Facere ulrum potest Deus aliquid melius Xon enimnon poluit Filius gignere, sed non
quam facit ? XLIV, A-XXVI. oportuit, quomodo inlelligitur ? VII,

8-XXV.
Utrum hsec sit absolufe falsa, Filius habet

Faculias dicitur id quod facil hominem ha- potentiam generandi, quam habet Pater? .

bere posse ad nulum. I, 16-XXV. VII, H-XXV.

FiLius an sitalius a Patre ? IX, 4-XXV.
Filius an inceperit quia habet principium ?

FiDEs est inintelleclu afTectivo, etiam infor- IX, 5-XXV.

mis. III, 3-XXV. FiLius an generatur a Patre sicut splendor a

FiDEi regula est concorsScriplurarum sen- lumine? IX, 8 et 21-XXV.

8us cu.m articulis fidei. XI, T-XXV. Filius semper est natus : nota tpia importa-
 INDEX RERUM 527

ta in participio, verbo, et adverbio. FiNis duplex, scilicet finis intentionis, et

IX, 19-XXV. finis operis. XLI, 3-XXVl.
FiLius solus nascitur ex vivo. IX,
22-XXV.
FiLius non procedit ut donum. XIII, FoRMA simplex nullius accidenlis est subje-

4-XXV. Item, XVIII, 3-XXV. clum. VIII, 18-XXV.

FiLius bis dedit Spiritum sanctum ad insi- FoRMA qualiter dicitur invariabilis ? Ibid.

nuandum duo praecepta charilalis, FoRMA duplex, scilicet secundum esse, el se-

XIV, 12-XXV. cundum bene esse. X, 7 ad q. 6-XXV.

FiLius secundum quid dicitur minor Palre. FoRM.E dantur secundum meritura materiae.
XVI, C-XXV. XXXVI, 7-XXVI.
FiLiuM conveniebat uniri creatura^ rationali,
quae est homo. XVI, 6-XXV.

Haec conceditur, Filius nascendo accepit ut Frui Deus dicilur seipso, et tamen non est

csset essentia divina. XVIII, 7-XXV. aliqua indigentiain ipso. I, 19-XXV.

Haec negatur, Filius nativitate est essentia Fruitio non est sine gratia et virtute. I,

divina. XVIII, 8-XXV. 22-XXV.

FiLius nihil addit omnino ei quod accipit a Fruitio est una et Dei et virtutum. I,

Patre, tamen non est simpliciler idem 21-XXV.

Patri, sed in accepto. XIX, 9-XXV. Frui est amore alicui rei inhaerere propter
FiLius quomodo est in Palre ? XIX, seipsam. I, B. et i2-XXV.

E-XXV. Quibus rebus fruendum ? I, B-XXV.

FiL[us dicitur verbum et imago eadem ra- Frui est actus aff^ectus sequenlis actum in-

tione qua est relatio personalis, sed nou tellectum in quantum hujusmodi, I,

eadem ratione nominis et modi signifi- 12-XXV.

candi. XX VH, 8-XXVl. Fruimur propriissime Deo, licet frui commu-
FiLius ralione processionis habet similitudi- niter sumptum contingat et in aliis.

nem naturae. XXVIII, 9-XXVI. Ibidem.

FiLius est ars quaedam omnipotentis et sa- Frui assimilatur tactui naturali. Ibid.

pientis Dei plena omnium rationum vi- Fruemur personis divinis in quantum idem
ventium incommutabilium. XXXI, sunt cum summo bono. 1, i4-XXV.
C-XXVI. Non FRUEMUR una persona magis quam alia.

Non est concedendum, quod Filius sit sa- Ibidem.

pientia ingenita. XXXII, 5-XXVI. Frui est uti cum gaudio, non adhuc spei
FiLius est per ?e sapiens, secundum quod ly sed jam rei. I, C-XXV.
per se opponiturei quod est per accidens, Frui quare secundum rationem nominis ex-
non autem secundum quod opponitur ei tenditur ad irraliopalia, non aulem util
quod est per alium ut principium sui. I, 17 adq. 1-XXV.
XXXII,6-XXVI. Frui ut sit complelum, tria exiguntur.
NuIIo modo debet concedi, quod Filius a se 1,17 adq. 2-XXV.
est sapiens, vel a se operatur. Ibid. Frui vere et proprie, sed non plene possu-
FiLio quareattribuitursapientia? XXXI mus in via. Ibid.

F, G-XXVI. Debemus Deo frui, et non uti. I, E-XXV.

Frui homine qualiter possumus? I, F,

et 18-XXV.
 528 INDEX RERUM
Fruitio aliquo modo cril in imaginalione Generatio dignissime convenil Deo. IV,

el sensu. I, 23-XXV. 3XXV.

Fhuitiones Ires non sunl, licel Ires sint per- Generare diversimode convenit diversis.

sonae. I, 14 ad q. 1-XXV. Ibidem.

In omnibus generationibus est quoddam
commune, scilicet scientiae communica-
FuTURA quomodo sinl in pra>sentia Dei? tio. Ibid.

XXXV per tolum,-XXVI. Generatio in divinis non est propter suc-

FuTURA utriim sint causa scientise vel pr.T- cessionem sicut in aliis. Ibid.

scienlieeDei? XXXVIII, C-XXVI. Generatio conveuit Deo, non quia uatura

aliquid melius est in pluribus quam in

uno, sed propter communicabililalem es-

sentiae. Ibid.

Generare prius convenit Patri coelesli

quam inferioribus quoad rem, sed e con-

G verso quoad rationem usilatam in no-
mine. IV, 4-XXV.
Genfbatio non est enlis imperfecti nisi per

accidens. Ibid.

Gazopdylacium triplex. Inprol. Mag.-XXV. Haec propositio est falsa, Deus genuit se

Deum, vel alium Deum. IV, 1, 5

et 11-XXV.
Gemina est processio Spiritus sancli. XIV, Hae non sunt conlradictoriae genlit se, ge-

A-XXV. nuil non se. IV, 5-XXV.

Haec est concedenda, Deus genuit Deum
qui est Pater, vel Deus Pater. IV,

Generalissima non sunt simplicissima sim- 7-XXV.

pliciter. VIII, 24-XXV. Haec esl vera, Deus genuit allerum se, sive

Generalissima nomen generum accidenlis ly se sit ablativi casus, sive accusativi.

duo habent in se, scilicet quod accidenlia Ibidem.

sunt, et difTerentiam qua ab invicem di- An Deus genuerit Filium ex necessitate, et

stinguunlur. VIII, 31-XXV. voluntale? VI, 1-XXV.

An Deus nolens aut volens Filium genue-
RiT? VI, A-XXV.
Ad actum generationis quatuor exiguntur. Polentia generandi secundum rationem in-
IV, A-XXV. teliigendi est mediuio inter pure essen-
Genehationis duplex definilio. IV, liale, et pure personale. Vil, 2-XXV.
2-XXV. Potentia generandi nominat aliquid et ad
Generatio univoca est, quae est in similem aiiquid conjunclim. Ibid.

formam el speciem cum generante. Generatio in divinis in nunc stante semper

Ibidem, est. VII, 5 adq. XXV.
Generationis aclus in divinis non dicit nisi Generatig divina non potest esse immode-
nolionem. Ibid. rata. Ibid.

Generatio melius dicitur opus naturae Generatio divina quam sit ineflabilis.

quam subslantiae. Ibid. IX, H-XXV.

 INDEX RERUM 529

Generatio divina non polest sciri vel signi- licet ut nomina secundae intenlionis oppo-

ficari a nobis vel Angelis nisi secundum nantur relative. XIII, 1-XXV.
quid. IX, 12-XXV.
Generatio Filii in divinis a Patre, nec est

finita, uec infinita, sed simplex. IX, Gr^corum error asserentium Spiritum san-
18-XXV. ctum non procedere a Filio. XI,

Generatio Filii ex Maria Virgine, utrum 6-XXV.

sil a Paire, aut a tota Trinitate? IX,

20-XXV.
Generatio divina non iteratur, sed conlinue Per gratiam inesse, dicit simpliciter et no-
demonstratur secundum rationem qua biliter inesse. XXXVII, 9-XXVI.
Filius est a Patre. IX, 2i-XXV.
Generatio in divinis quomodo intelligenda

est? IV per totum,-XXV.

Generare quare non dicitur Spiritus sanctus,

sed procedere? XIII per totum,-XXV.

Generationis modi duodecim ab Ario po- H

siti, scilicet penes fluxum lineEe a puncto,

penes emissionem radiorum a sole, penes

characterem seu impressionem a sigillo,

penes immissionem bonae voluntalis a

Deo, penes exitum accidentis a substan- Habitat Deus quomodo ubique? XXXVII
tia, peues abstractionem speciei a mate- per totum,-XXVI.
ria, penes excitationem voluntatis a co- Habitat quomodo Deus in Sanctis? Ibid.

gitatione, penes iransfigurationem motu- Habitat ubi Deus antequam esset in crea

a movente, penes eductionem specierum tura? XXXVII, C-XXVI.

a genere, penes ideationem, et penes ha
scentiam. XIII, 5-XXV.

Generationis tres modi, quorum memini Habitus est, quo quis agit cum voluerit.

Hilarius, scilicet per defensionem, pro- III, 39-XXV.

tensionem, et derivationem, qua re dif-

ferunt? XVIII, 9-XXV.

Gbneratio et spiratio non habenl ordinem H.ERESIS quare vocatur somnium ? In

prioris et posterioris causa, vel natura, prol. Mag.-XXV.
vel dignitate, vel tempore, tamen habent H.ERESis prurigini comparata. Ibid,
ordinem naturse. XXVIII, 2 XXVI.
Generatio dat essentiam Filio. XVIII
F-XXV. HoMiNEs quomodo sint medii inter res uti-

Genuisse filium et esse patrem, est idemre biles et fruibiles? I, 11-XXV.

sub alio modo significandi. XXVI, HoMO dicitur creatura mundi. III,

1-XXVI. A-XXV.
HoMO consideratur tipliciter, scilicet repu-

tatione divina et in propria natura, et in

Genus et species sunt secundum rem magis fine quse est beatitudo eeterna. III,

rationes convenientiai quam differentiae, 1-XXVI.

XXVI
:)30 INDEX RERUM
IIOMO esl par Angelis et inferior el superior, si aulem consideretur secundum quod si-

diversis considerationibus. 111, gnificatur per nomen, tunc dicit dislin-

5-XXV. ctum non determinans ralionem dislin-

IIOMO plus convenit ciim omni crealura ctionis, persona autem dicit distinclum
quam Angelus. ll)id. determinando rationem distinctionis in

Cognilio Dei per vesligium non comperit communi. XXVI, i-XXVl.

nisi uOMiNi. III, 13-XXV. IIypostasis non est in divinis eadem ratio-

IIOMINEM non dicimus alteratum, quando al- ne, qua in inferioribus. XXVI,
tingit virtutem, sed potius perfeclum. 2-XXVI.
XVII, 1-XXV. Hypostasis verius est secundum rem in su-
4

HOMiNKM utrum Deus mcliorem facere po- perioribus, secundum nomen autem ve-

tuit quam fecit? XLIV per rius salvalur in inferioribus. XXVI,

totum,-XXVI. 2 ad q.-XXVI.

HOMINEM utrum Deus aliter liberare potuit In iiYPOSTASi significatur essenlia ut natura

quam per Passionem ? XLIV, communis significatur et dicitur in suo

D, XXVI. inferiori. XXVI, 3-XXVI.

HoMiNES omnes salvos vult fieri Deus, quo- Hypostasis non addit re, sed modo intelli-

modo intelligilur? XLVI, C-XXVI. gendi. Ibid.

HoMiNis malitiffi utrum Deus sit causa ? Hypostasi convenit quidquid convenit perso-

XLVI, L-XXVI. nse, scilicet distingui, generari, generare,

HoMiNis voluntas mala concordat aliquando procedere etc, sed aliter significalur per
cum Dei voluntate bona. XLVIII, nomen hypostasis, et aliter per nomen
B-XXVI. personx. XXVI, 4-XXVI.
Hypostasis in divinis non remanet subtra-
cta proprietate. XXVI, 5-XXVI. Ilem,
HoMOUSioN (oaoojaiov) quid sit, et quid hoc XXVIl, 2-XXVL Ilem, XXVIII, 4-XXVI.
nomine significatur? XXVI, Hypostasis cadit in intellectu personge, non

A-XXVL ut diversum in re, sed ut idem non eodem

modo significatum per nomen. Ibid.

HuMANA nalura secundum quod refertur ad

unitatem cum Deo, et ad statum beatitu-

dinis, aequalis vel melior est Angelis.

XXVI, i2-XXVI.

IIuMOR aquae est corporali?, aeris vero est

spiritualis et incorporalis. XVII,
3-XXV.
Ideas esse est necessariura. XXXV,
7-XXVI.
Hypostasis invenitur quatuor modis in en- Ide.e dicunt respectum ad remj et ideo sunt

.tibus. n, 20-XXV. proprie loquendo secundum intellectum

Hypostasis si consideretur secundum id piacticum. XXXV, 8-XXVI.
quod est, tunc est idem quod persona : Idea tripliciter consideratur, scilicet secun-
 INDEX RERUM 1

•dum id quod est, et sic est essentia di- Imago triplex, scilicet creationis, recreati

vina : et in comparatione ad intelligen- nis, et simililudinis. III, 19-X.XV.

tem per ideam vei operantem : el in re- Uno actu intelligendi accipilur imaho et
lalione ad opera ipsa quorum est idea, exemplar. Ibid.

et sic habet pluralitatem ex parte respe- Quadruplex differentia inter imaginem et

ctusadilla. XXXV, 9-XXVI. vestigium. Ibid.

Melius dicitur, Multorum idea, quam mul- Imaginis creatse integritas constat memoria
lae ideae. Ibid. et intelligentia et voluntate. III,

Deus cognoscit materiam et facit immediate 20-XXV.

per IDEAM materiee. . XXXV, Imago Dei est in superiori parle animse,
10-XXVI. quae mens vel spiritus vocatur. Ill,

Sapientia, ars, scientia et verbum cum ma- 21-XXV.

gis se teneant ex parte sapientis et essen- Imaginis quaedam similitudo est in visu ex-

tiae divinee, quam ex parte rerum de qui- teriori et in phanlasia. Ibid., et

bus sunt, non possunt pluraliter signifi- 38-XXV.

cari : idE(V autem et ralio et exemplar Imago quare non assignatur secundum po-
non sic, et ideo consignificalam habent tentias animie vegctabilis? III, 21
pluralitatem. XXXV, 14-XXVI. ad q. 1-XXV.
Paradigma, exemplar, idea et ratio qua re Imago potest notare convenientiam in inte-
differunt? Ibid. rioribus tantum, vel simul in interioribus

Idea Graece, sonat primam formam, sicut et exterioribus : primo modo Angelus est

hyle primam materiam. Ibid. ad imaginem sicut homo, non secundo.

Non est concedendum, quod malum habeat III, 21 ad q. 2-XXV.
IDEAM in Deo, nec quod sit vita in Deo, Imago recrealionis est proprie secuudum
nec quod sit a Deo. XXXVI, 6 ad tres virtutes theologicas, fidem, spem et

q. 1-XXVI. charitatem. III, 21 ad q. 3-XXV.

Imago quare non ponitur in virtutibus poli-
ticis? III, 21 ad q. 4-XXV.
Quaecumque uni et eidem sunl eadem peni- Imago non est respectu cujuscumque cog-
tus secundum rem, ipsa sunt eadem, se- noscibilis, sed tantum respectu Dei et

cundum quod sunt idem ilii. XIX, animse. III, 22-XXV.

12-XXV. In iMAGiNB duo attenduntur, scilicet sub-

stanlialitas et pulchritudo. Ibid.

IMAGO quare non est secundum vires infe-

Imago Trinitatis quomodo est in anima ? riores? III, 24 et 38-XXV.

III, G-XXV. Imago non potest amitli quantum ad sub-
Imago Trinilatis aliter est in anima, et aliter stantialia, sed quantum ad pulchritudi-
in Trinitate. III, Q-XXV, nem quae est ad bene esse. III,

Imago importat essentiam divinam in re- 25-XXV.

cto, et tres personas in obliquo, cum dici- Imaginis partes imprimunlur a tota Trinita-
tur, Faciamus hominem ad imaginem et si- te, licet per allributionem memoria con-

milUudinem nostram. II, 18-XXV. veniat Patri, el inlelligenlia Filio, et vo-

Imago est rei ad rem coaequandam unica et lunlas Spirilui sanclo. III, 26-XXV.
indiscreta similitudo. III, 19-XXV. Mens quare dicitur imago Dci, non filius ?

Item.XXXI, 6adq. 1-XXVI. Ibidem.

532 INDEX RKRUM
Quomodo dicitur homo habore imagknem in uccidens : quai impossibilia fieri possunt
polenlia inlelligcndi, el simiiitudinem in a Deo, et quae non ? XLIl, 26 XXVI.
polentia diligendi ? III, 2G-XXV,
iMAGiNiiM duo perficiunt, scilicet actus imi-

tandi exemplar, et EBqualitas. Ill, iNniFFi.HKNs nihil est voiuntatis dcliberativae

32-XXV. . ut deliberativa est suorum operura.

Imago Triniatis qiise est secundum mentem, 1, 13 ad q. 1-XXV.

notitiametamorem, quare dillVrl abima-

gine quffi esl secundum memoriam, in-

telligentiara et volunlatem ? 111, I.NFiNiTLM attingi potest, claudi vel corapre-

'
36-.\XV. heiidi non pulest. II, 15-XXV.
Imago Trinitatis esl inratione, irascibili, et Infinitu.m dicitur dupliciler. soilicet privative

concupiscibili, non simpliciter, sed se- et negative : et negalive sumptum adhuc

cundura quid. III, 38-XXV. accipilur dupliciter. II, 2-XXV. Item,
ImaGO quandoque dicit repraesentalionem IX, 2 el 18 XXV.
principii operantisin diversitale essentise, Infinitlm secundum quod infinitum non no-

ul stalua : quandoque dicitur imago prin- minatur. 11, 13 ad q. 1-XXV.

cipii in eadcm essentia exprimenlis se in

simili secundum naturam, et sic dicitur

imago Patris solus Fiiius. XXVII, Ingknitlm multipliciter accipitur. XIII^

8-XXVI. 8XXV.
Spiritns sanclus dicilur imago, non quia Quam differenter dicilur ingenitus Pater et

procedil ut imago, sed secundum quod Spiritus Sanclus. Ibid.

imago dicit similitudinem essentialem. Ingenitus cum praedicaturde Patre et Spiri-

Ibidem, et XXVIII, 9-XXVI. tu sanclo, non dicit nolionem, nec essen-

Ad intellectum imaginis tria concurrunt, tiam, nec personaiu, sed est negatio con-

scilicel quod sit in altero, quod ducat in sequens modum existentia;. XIII,

unum tantum, et quod perfecte impleat. 10-XXV.

XXVIIJ, 9-XXVI.
Imago aliquando dicitur secundum essen-
tiam. XXVIII, G-XXVI. Si e«sent duo innascibiles, essent duo dii.

Utrum imago dicatur relalive, et utrum so- XXXI, 14-XXVI.

lus Filius dicatur imago ? XXVIII, Innascibilitas esse imaginem qualiler con-
9-XXVI. venit Filio ? IX, 24-XXV.
Imago relative dicilur de Filio, sed essen- Innascibilitas est duplex. scilicet negative

tialiler de Trinitale. XXXI, C XXVI. in genere, et extra gcnus. XXVIII,

Imaginis duplex deO.nitio ab Hilario tradita. 2-XXVI.

XXXI, 6-XXVI. iNNASCiBiLiTAs cl patcrnitas non habent oppo-

silionem, sed disparationem, nec tamen

una praedicatur de alia. XXVIII,
Immoi.talitas vera in solo Deo esl. VIII, 6-XXVI.
C-XXV. Haesunt falsae, Paternitas est iNNAsciBiLis.et,

Esseutiaebtinnascibilis,8i ly innascibilis te-

neatur adjective : verse autem si teneatur

Impgssibile duplex, scilicet per se, et per substantive. XXVIII, 6 ad q.-XXVI.
 INDEX REllUM 333

Instkuctio alia eat per inlerpretationem et Inten^io el remisslo dupliciler dicitur, sci-

loculionem, alia per inspirationem verita- licet proprie, et secundum aliquid.

tis. XV1,4-XXV. VIII, 7-XXV.

Intellectus non iulelligit duo simul, nec in Intentio scribentiura de Trlnitate quae fue-
patria, si inielligibilia considi ranlur in
rit? II,B-XXV.
propriis essentiis. I, :23-XXV.

Intellectus quomodo purgatur ? II,

3-XXV.
Intellegtus noster non est sufficiens ad co-
gnilionem veri sine intellectu increato vel
angelico. II, 5-XXV.
iNTtLLECTUS distinguilur quadrupliciter, sci-
licet i)er agenlem, possibilem, specula-

tivum, et adeptum. III, 20-XXV.

Intellectus utconstituit imaginem, est po- Jacob quare electus sit et Isau reprobatus ?

tentia intellectiva formalis, nun simplici- XLI, C-XXVI.

ter, sed respeclu intelligibilis cujusdam
informata, quod scilicet semper est prse-
sensin anima, sicut anima sibiest praesens. JoAcniM abbatis error, dicentis essentiam
Ill, 20, ad q. 1-XXV. generare essentiam. V, 6-XXV.
iNTELLbCTUs gcnerativus est mem( rise in ac-

quisitis habitibus, sed e converso est in

innatis. Ill, 22-XXV. JuD.Ei qualiler impleverunt voluntatem Dei,

Intellectus dicitur ad aliquid, non simplici- Cbristum occidendo ? XLVIII, B, C-XXVI.

ter, sed secundum quid. lil, :28 XXV.
Intellectus sempiT intelligit se, vel cogno-
scit se, in lumine inlellectus agentis. Justitia quare m;igis dicitur fidei, quam al-

III, 29-XXV. terius virtutis ? II, 4 ad q. 2-XXV.

Intellectus non est illustraiio inleliigentiae Justitia du{)lex, scilicet retributio pro me-
super animam, ut quidam dixerurit, nec rilis, et congruentia sive concedentia.
tamen proprie est pars animae. III, XLVI, l-XXVI.
33-XXV.
Est iNTELLECTUs accipicns ex phantasmate,
et est intellectus accipiens in lumine
agentis intellectus tantum. XVII,
4-XXV.
Intelligere in divinis dupliciter accipitur,

scilicet essentialiter, et personaliter. I.X,

9-XXV.
Intelligeke quomodo prEecedat et sequalur

fidem? XIX, 13-XXV. Latini quare addiderunt in symbolo edito

in concilio, « Qui ex Patre Filioque pro-
cedit ? » XI, 9-XXV.
r.S4 INDK HERCMX

LiDER inscriplus, De sfiritu ct aninia, non esl Esse in loco aequivoce convenil Doo et loca-

Aiiguslini sed quidam Cistcrcicnsis fecit to. XXX VII, 7-XXVI.

cum. 1,23-XXV. Item, VIII, 25-X\V. Tribus modis possumus loqui de loco, scili-

cel prout est conlinens et silvans, et

prout est contincns lantum, et prout in

LiBHi Sententiarum inateria. In prol. jpso esl dislantia situs, licet non includat.
B. Alb. XXV. Primo modo omnia generabilia et corrup-
LiBRi Sententiarum divisio. I, A-XXV. tibilia suntin loco. 2. Omniacorpora prai-

ter sphoeram ullimam. 3. Spha^ra ullima

cst in loco. XXXVII, i4-XXVI.
LocALis an sit Deus; vel utrum moveatur
localiter? XXX VII, 1-XXVI.
LoCALB dicitur aliquid duobus modis. LoQui notionalitcr non convenit ni«i Patri,

Ibidem. essentiaiiter autera convenit Iribus.

LocALES utrum sint spiritus creati ? XI, 10-XXV.

Ibidem.

LuMiNis effeclus multiplex. XVII, 6-XXV.

Locus simpliciler prout est salvans non est

nisi duplex, scilicet simpliciler sursum

in conlaclu circumferentite orbis luna^, et Lux divina exccllit menlis aciem, el tamen
simpliciter deorsum quod est esse in cen- non corrumpit, sed perfioit. II, 4-XXV.
tro, quod habet salvandi virlutem a tolo DifTerenlia inlcr lumen, lucem, splendorem,

orbe a quo sequaliter respicitur semper. radium, reflexionem radii, splendoris el

XXXVII, 14-XXVI. luminis. .
IX, 8-XXV.
Angelus est in loco diffinitive. Ibid.

Duo spiritus non possunt esse in eodem lo-

co, et hoc propter confusionem operatio-

num. Ibid., et 25-XXVI.
Deus dicitur locus per hoc quod continet et

, salvat, et ad ipsum est motus cordium et M

Angelorum. XXXVII, 16 et 25-XXVI.
Essein loco, per prius et posterius et sequi-

voce convenil tribus, scilicet Deo, et spiri-

lui crealo, et corpori. XXXVII, Wagnitudo quomodo est in Deo ? XIX,

18-XXVI. B, G-XXV.

Locus dicitur multipliciter, scilicet proprie

el per translationem. XXXVII,

25-XXVI. Magis ulrum possunt aliquid duae personse

Lccus est extremitas alicujus corporis am- quam una, et tres magis quam duse vel

biens in sealiquod corpus. XXXVII, una? X, D, E-XXV.

30-XXVI.
Corporale est in Loco ut contenlum, incor-
porale vero ut continens. XXXVII, Major in quo est Pater Filio ? XVi,
7-XXVI. C, D-XXV.
 INDEX RERUM 535

Malum non habet causam unde sit, sed ha- Memoria, intelligentia, voluntas quomodo
bet causam unde incidal. II, sunt unitae ? III, L-XXV.
21-XXV. Ilem, XXXVUI, 1-XXVI. Memoiua, iiilelligentia, dilectio quomodo
Mala utrum simpliciter sunt in Deo ? sunt in mente ? III, G. H-XXV.
XXXVI, B-XXVI. Memoria, intelligentia, voluntas, utrum prae-

Mala utrum Dei voluntate fiant ? XLVI, dicantur relative ad se invicem ? III,

D-XXVI. M-XXV.
MALAfieribonum est, quomodo intelligitur? Memoria multipliciter describitur. III,

XLVI, G-XXI. 10-XXV.

Mala ad quid et quibus prosunt ? XLVI, Memoria ut est pars imaginis, est potentia

I-XXVI. animae rationalis secundum superiorem

Mala voluntate quandoque vull homo, quod partem, tenens apud se habitum veri vel
Deus vult bona. XLVIII, A-XXVI. boni, et est respectu prseteritorum, prse-

Malum per se non confert ad decorem uni- sentium et futurorum, abstrahens ab omni
versitatis, sed sinere mala fieri. XLVI, difi^erentia temporis. Ibid.

16-XXVI. Memorta et intelligentia dislinguunlur, licet

Malum per se nulli est bonum , sed potest esse deeisdem sint. III, 27-XXVi
occasio boni. XLVI, 8-XXVI. Memoria in eo quod memoria est ad aliquid,
Tendit ad non esse qui malum operatur. non in eo quod vita, vel mens, vel essen-
XLVI, 10-XXVI. tia. III, 28 XXV.
Malum in se consideratum, necordinem, nec Memoria inquisitiva, qua discernit se mens,
causam, necintenlionem, nec voluntatem non semper habelur. III, 2!j-XXV.
habet : ad allerum tamen comparalum, Ex memoria quomodo dicitur esse intelli-

habet ordinem qui non ponitur in ipso, gentia, et ex utraque voluntas ? III,

sed in alio, respectu ipsius. XLVII, 37-XXV.

2-XXVI.

Mens quandoque dicitur memoria, quando-

Masculus et foeraina est in omni animali nisi que inlellectus rem examinans, quando-
in anguilla. XIX, 10-XXV. que superior pars rationalis animse, quan-
doque tota ralionalis anima. III,

34-XXV.
Mens, notilia, memoria, intelligenlia, et vo-
Materia prima habet aliquo modo speciem
ordine ad ipsam. luntas qualiter sunt una essentia.una vita,
in appetitu speciei et

III, U-XXV. et una mens ? III, 39-XXV.

Materia prima prope nihil. Ibid.

Mensura formaliter accepta est quanti vir-

tualiter vel dimensive. VIII, 8-XXV.
Mathematica quomodo
^ non habent finem ? ,, n j-. . •
i- •» •!• . i
Mensurans attenditur tnpliciter, scilicet ut
I 28-XXV
' ' adaequatum quantitati mensurati, vel ut
excellens, vel ut participatum ab aliis.

VIII, 9-XXV.
Meliora ulrum Deus facere potuit quam fe-

cit. XLIV per totum.-XXVI.

536 INDEX REKUM
MiiNTE aliquid iBlcrniim capieiites non su- MiTTi non convenit Patri. XIV, 13-XXY,
mus in Iioc mundo quanlum ad modum ad q. 2-XXV. Ilem, XVI, 1-XXV.
cognoscendi vel vivendi. XV, Si nulla ponalur esse persona eo modo quo
2U-XXV. fides distinguit personas, non erit aliqua
Missio proprie loquendo. XIV,
15-XXY.
Mehita an possunt esse causa piaedestina- Ilomo non potest MiTrERE vel dare Spiri-
tionis, vel prajscientiae ? XLI per lo- tum sanclum. XIY, 16-XXV.
lum,-XXYl. Missio et dalio non dicuntur nisi temporali-
Meritum obduralionis vel niisericordiEC, ter. XY, i-XXY.
utrum sil aliquod ? XLI, A-XXVI. Quo sensu conceditur, quod Spirilus san-

ctus MiTTiT vel dat se? XV, 2-XXY.

Ha!C est vera, Spiiitus sanclus datur vei
Mkrehi aliqnis potest alii primam gratiam MiTTiTUR a se, sed minus propria quam
et perseverantiam in illa, non piaedeslina- illa, Spirilus sanctus dal se. XY,
tionem. XLI, 1-XXVI. 2 ad q., et 4 ad q. 1-XXY.

Non potest aliquis sibi mereki graliam, sed Missio Filii magis est manifesta quam Spi-
augmentum gia(ise. XLll. iJ-XXVI. ritus <ancti. XV, 6-XXV.
Quo sensu dixit Augustinus, quod praecedit Utrum quaelibet persooa MiTTi polest? XV,
aliquid in peccatoribus, quoquamvis non- 7-XXV.
dum sint jiistificati, digni efficiantur ju- MiTTERE et milti quid significent? XY,
stificalione. El itein, piaecedit in aliis pec- 7 ad q.-XXY.
catoiibus, quo digni sunt oblusione, Filius qualiler dicilur eo missus quo fa-

Ibidera. ctus? XV, 8XXY.

Missiv) triplex, scilicet in mentem, in car-

nem, et ad praedicandum. XY,

Mjtti esl cogMosci quod ab alio ^it. XIV, 9-XXY.
3XXV. Spirilus sanctus non mittit Filium duabus
Ad Missio^EM duo exigur.lur, scilicet quod missionibus primis, sed teilia. Ibid.

sif appropriahilitas ad proprium, et quod Haec non est concedenda, Trinitas mittit se.

sit efTectus gratise gratum facienlis. XY, 11-XXY.

Ibidem. Trinilas dat se, secundum quod dare dicil

Discrimen inter missignem et donationem. potestatem daudi ex amore. XY, 10

XIV, 14-XXY. ad q. l-XXV.
Missio temporalis, processio, apparitio et Concedi potest, quod Pater et FiliusetSpi-

lemporalis dalio qua re difleiunt? XIV, ritus sanctus simul mittuiNT. XY,
15-XXY. 10 ad q. 2-XXY.

Modi formales quibus fit missio, non exten- Filius babet duos modos mis-ionis, visibiJi-

duntur ultra quatuor. XIV, 6-XXY. ter scilicet in creatura unita sibi, et invi-

Mirn vel dari quare magis convenit perso- sibiliter quando mittitur in cor. XY,
nae Spiritus sancti, quam Patris, vel Fi- 1/.-XXY. Item, XYI, 5-XXY.

lii? XIY, 13-XXY. Generatio aeterna non est Missio, sed facit

Mi^sioMS finis est sanctificatio creaturae ra- congruitatem ad missionem. XV,

tionalis, qui finis appropriabilis est magis 15-XXY.
Spiritui sancto. Ibid. MissiONES Filii et Spiritus sancti non distin-
 INDEX RERUM 537

guuntur in fine, sfd in acUi prfiximo <|uia genere, non tamen uno molo in specie.

Filius iiluminHt inlellectum, et S|)iiitus XVI. 5 XXV.

sanctus acceniJit jiffectum. XV, Quare Spiritus sanclus Missus sit ad Filium,

16-XXV. et niiniquam Filius ad Spiritum san-

Ad MissiONEM exigilur triplex cognitio. ctum? XVI,7-XXV.

XV, 17-XXV. Missio exterior est testimonium inlerioris.

Missio universalis et vi^ibilis Spiritus san- XVI, 10-XXV.

cti plenior fuit post incainationem quam MissiOiNE absoluta non dicuntur Filius et

ante, missio vero personalis et invisibilis Spiritus sanctus mitti nisi in donis gralise

se habent ut excedentia et excessa. XV, gratum facientis. XVII, 2 et

18-XXV. 9- XXV.
MiTTiTUR Spiritus sanctus arl Angelos quoad
novas revelationes, licet gratia in eis non
augeatur. XV, 19-XXV. MoBiLE dicitur multipiiciier, scilicet ut sub-

MiTTiTUB Spiritus sanctus tam in peiceplio- jectum motus, et ut id quod abjicitar vel

ne gratise quam in aiiginento ejusdem. acquiritur motu. VlII, 18-XXV.

XV, 19-.\XV. liem, XVII, 9 XXV.
Missio visibilis addit super apparitionem
duo, scilicet pxistere ab alio, et per seip- MoDi cognoscendi Trinilalem diversi. II

sum adesse aliier vei ad ;.liud quam esse pertotum, Item, III, F-G, XXV.
ubique. XVi, 1-XXV. MoDUS, species et ordo omnibus insunt, sed
Missio visibilis non oidina(ur ad quamcum- non uno modo : diminuibilia sunt in ra-

que missionem invisibilera, sed ad eam tionali cr< atura, non in e-se uatuise, >ed

quse est fundans et plautans Ecclesiam. graticc. Ili, 13-XXV.

Ibidem.
Missio visibilis non debuit esse in Veteri

Testamento. Ibid. MoTUs per se non est ad aliquid, sed per

Angelus non habet convenienliam ut per accidens. VII, 7-XXV.

ipsum explealur Missio. Ibid. Omnis speciesMOTus reducitur ad immobile
Misbio visibilis non debet esse ad omnes qui movens secundum illam speciem molus.
sunt de Novo Testamento, sed ad ali- VIII, 3U-XXV.
quos, et hoc in primitiva Ecclesia ut ho- MoTUs distinguitur dupliciter, scilicet ex

mines ad iidem praepararcntur. XVI, parte mobilis, et penes terminum ad

2-XXV. quem est motus. XXXVII, 20-XXVI.
Missio visibilis vel invisibilis non fit nisi per MoTus non est semper propter indigentiam,
gratiam gratum facientem. XV, sed quandoque ad potentise demonstra-

16-XXV. Item, XVII, 3-XXV. Item, XVII, tionem, quandoque ad obsequii oslensio-
2 XXV. nem. XXXVII, 22-XXVI.
Filium MiTTi conveniebat in creatura unita
visibili, non autem Spiritum sanctum.
XVI, 4-XXV. MovERi per tempora an sit per affectiones,
Duo modi missionis Filii et Spiritus sancti, vel per intellectus speculativi apprehen-
scilicet visibiliter, et invisibiliter. XVI, siones mutari? VIII, 21-XXV.
5-XXV.
Missio invisibilis licet uno modo fiat in
538 INDEX RERUM
MovSEs dicilur maximus Prophclarura in Mystehia superna an scrutari liceat ? IX,
modo apparilionum. II, 17-XXV.
23-XXV.

Mystica nomina quae dicunlur? H,

MuLTiPLiix uon dicilur Deus quamvis sil lii- 17-XXV. Ilem, III, 9-XXV.
nus. XX1II,K-XXV.

MiNDi crealura quare dicilur liomo ? III,

A-XXV.
MuNDUM poluit Deus facere ab aelerno : hcec N
est duplex, ex eo quod ly ab selerno pot-

est delerminare hoc verbum,/J0/«iV, et sic

est vera : vel determinat haec verba, mun-

dutn facere,el sic est falsa. XLIV,
1-XXVI. Nascendo an acceperit aliquid Filius a Pa-
MuNDUS potest considerari Iribus modis, sci- tre? XVIII, F, G-XXV.
licet suppositus in esse, et ut suppositus

in potenlia efficienlis tantum, et ul in

quibusdam supposilus in esse, et in aliis Natuha in divinis indifferens est a suppo-

suppositus in potenlia efficienlis tantum :
sito. IL 20-XXV.
secundo modo poluit fieri melior et magis Natura i^/Zms quare dicatur Christus? V,
ordinatus, non autem primo et terlio. M-XXV.
XLIV, 3-XXVL Natura est vis inserta rebus ex similibus si-

Hsec praepositio, Mundus erit, non erat vera, milia procreans. VII, 2-XXV.
quia nec propositio erat ante muudum. Natura divina nulli prsedicamentorum sub-
XLVl, n-xxvi. jicitur. VIII, G-XXV.
Natura suraitur dupliciter, scilicet pro vir-

tute intranea, et pro forraa. VIII,

MuTABiLiTAS ct corruplio in crealura non 5-XXV.

causantur proprie ab aliquo, sed incidunt Natura, res naturae an sint idem ? XXXIV,
e.x eo quod creatura est ex nihilo. II, BXXVI.
21-XXV. Item, III, 2-XXV. Natus quare non dicitur Spiritus sanclus,

MuTARi an polest Deus aliqualiler? VIII, sed procedens ? XIII, B-XXV.

C, D-XXV. Naturalia Deus effundit juxta capacitalem
MuTARi secundum tempus quid sil ? nalurae, dona " vero gratiae secundura
XXXVII, K-XXVI. suam liberalilatem, et conatura praepa-
MuTARi secundum locum quidsit? XXXVII, rantis se ad accipiendura. XVI,
L-XXV. 12-XXV.
MuTATio in omni natura raulabili nonnulla Si duo aequalera habeant gratlam, et non
raors est. VIII. C-XXV. naturalia aequalia, ille qui habet raeliora

MuTATio localis Deo convenire non potest. naturalia, raeliorera usum habebit in ac-

Vlil, 16-XXV. libus : tamen non sequitur, quod habeat

raajus meritum in faciliori U8u. Ibid.
 INDEX RERUM 539

Necessarium dividllur multipliciter. VI, Hoc NOMEN, Deus, est nomen operationis, si

B-XXV. allendalur ratio a qua imponitur : haec

Neci-ssarium absolule et per se non est nisi enim est opus universalis providenlite, et

unum simplex : omnia enim alia cx continentise, et implelionis rerum, sed

suis componentibus trahunt necessitalem. t?.mensignificatnaturam Dei. II,11-XXV.
Ibidem. Hoc NOMEN, Beus, quando dicitur de eo qui

NiiCESSiTATE utrum Pater genuit Filium ? essenlialiter est Deus, et de his qui parli-

VJ, A-XXV. cipative et nuncupalive sunt dii, est

NtCESsiTATES duce sunt : una simplex, ve- ffiquivocum, non a casu et fortuna, sed

luti quod necesse est omnes homines esse per prius et posterius. II, 11

mortales : altera condilionis, ut si quem ad q. 3-XXV.

ambulare scias, eum ambulare necesse Hoc NOMEN, Qui est, est trium personarum
est. XXXVIII, 4-XXVI. Item, in hoc quod sunt unius substantiiE. II,

XL, 14-XXVI. 12-XXV.

Hoc NOMEN, Qui est, est Deo proprium. II,

13-XXV.
Negatio ut negatio nihil certifical, sed in Hoc NOMEN, Qui ^s?,'quomodo dicitur signi-

quantum oppositum de proposilo subje- ficare pelagus substajitise infinitum, non

cto. III, 10-XXV. quid est? II, 13 ad q. 1 et
Negatio potest considerari gralia negatio- 2-XXV.
nis, et sic non ordinatur ad genus ali- NoMiNA quibus nominatur Deus, quem or-
quod : vel ratione rei negalae, et sic ne- dinem habeant ad invicem ? II, 14-XXV.
cessario ordinalur ad affirmationem praj- Deus NOMiNABiLis cst a nobis nomine repree-
cedenlem ipsam secundum inleliectum. sentante non perfecte, sed imperlecte id
XXVIII, 5 XXVI. quod est. II, 16-XXV.
Negatio dupliciter significatur, scilicet ut Nomina qusedam dicuntur [myslica, scilicet

concepta, cum dicitur, nego : et ut exer- quee formantur ab his quae secundum
cita, cum dicitur, non surn asinus. XXXI, rem per prius sunt^in Deo : alia dicuntur

12-XXVI. symbolica, quse sunt secundum translatio-

nem proprietatis corporalis. II,

17-XXV. Item, III, 9-XXV.

NiniL est in Deo quod non est Deus. VIII, Nominibus negativis verius nominamus
I-XXV. Deum quaai affirmativis. Ibid.
NiHiL dicitur de Deo secundum accidens. NoMiNiBus affirmativis non simpliciter nomi-
XXVI, C-XXVI. namus Deum, preecipue propter tria, sci-
licet quia significant composite quod sim-
plicissimum est, et imperfecte quod per-
"NoLLE hoc, et non velle hoc, et velle hoc fectissimum, et quandoque accidenlaliter
non fieri, qua re difi^erunt? XLVI, quod est substantia. Ibid.
5 -XXVI. Deus NOMiNATUR ab omni eo quod melius
est esse quam non esse. Ibid.

Hoc NOMEN, Deus, nec quan^um ad hoc cui

In NOMINE duo attendenda, scilicet ratio a imponitur nomen, coramunicabile est,
qua imponitur, et illud cui imponitur. nec quantum ad hoc a quo imponitur,
II, H-XXV. II, 22-XXV.
510 iNDEX ri:rum
Hoc No.MEN, Deit!^, niillo mudo esl univ^r- NuMiNA rcl.iliva personaruin quae siml ?

sale. II. 22-XXV. XXVII, (-XX VI.

Ciim (licitur, In nomin-. Palris el Filii et Spi- Hific NoMi.NA, sa/)ienlia, Deus^ ctc, signi-

rilus sancli, ly verbuin, nomeu, dicil es- licant quidem essenliain divinam, sed

senliam. II, 'i7-XXVI. gratia adjuncti supponunt pro persona.

Hoc .NOMEN, F)eus, habel modura supposili XXXI1,8-XXVI.

cl retipil actus notionales, ut cum dici- NoMiNE abstraclo el in essentialibus ei no-

liir : Dcus Deum genuit, Deiis de Deo. tionalibus aliquid significare cogimur du-
III, 3r)-XXV. Ilem, IV, 6-X.\V. plici necessilate. XX.XIII, 1-XXVI.
Umnia nomina communia Deo et crealuris, NoMiNA qua'.dam ex tempore piaedicanlur
prius conveniunt Deo quam creaturis de Deo per causam, ut salus qufedam se-
quoad rem, sed e converso quoad ratio- cundurn relationem ad ea a qtiibus di-
nem usitatam in nomine. IV, 4-X.\V. stinpuuntur, ut Creator. XXX,
NuMiNA quibus personae divinae nominanlur, d-XXVI.
quoe minus proprietalis habeant vel ma- Hffic NOMINA, Crealor, dominus, rex, etc,

gis? V, C-XXV. praidicant essentiam D- i in liabitudioe

NoMiNA Dei diversa sunt. VIII, creaturae ad ipsam, et in aclu quo educil
AXXV. in esse vel regil creaturam. XXX,
Umne nomen dictum de Deo, aul dicilur 2, 3 et 5-XXVI. Ilem, XXXV, 6 XXVI.
proprie propriclate rei, aul per Iransla- Haec NOMiNA non conveniunt Deo nisi ex
lionem simiiilu;ii)is rei. XXII, 1-XXV. tempore. XXX, 6-XXV.
NoMi.MM divinorum multiplex divisio. Omnia nomina creaturarum possunt allribui

Ibideni. Deo per translationem, quac naluram sine

NoMiNA divina a Dionysio posila explican- vitio et nocumento exprimunl. XXXIV,

tur. XXII, \ ad q.-XXV. 6-XXVI.
NoMiNA aliqua conveniunt Deo ex tempore
sine mutatione Dei. Noinina quse de Deo
dicuntur, inveniuntur in sepluplici diffe- NossE se, intelligere se, velle se, discernere

reiitia. XXII. A,B-XXV. se, etcogitare se, qua re dinerunt? III,

.NoMiNA propria personarum non substun- 2-XXV.

tialiter, sed relative ad invicem dicuntur.
XXII, E-XXV.
NoMiNA ad unitatem essentiae pertinentia NoTio tria exigit, scilicet quod per ipsum
non relative, sed substantialiter de singu- innotescit persona, et quod sonat ali-

lis personis singulariter dicuntur. X.XII, quam dignitatem, et quod aliquo modo
E, F-XXV. habet naturam relalionis adaliud. Xlil,

NoMiNA dicta de Deo, ut essentia, sub.stan- 9-XXV.

tia, etc, significant idem secundum di- Non esse ab alio est notio Patris. Ibid.

versas rationes, et ideo non sunt syno- Esse ab alio et alium non esse ab eo, quare
nyma. VIII, 3-XXV. non dicitur notio Spirilus sancti? XIII,

Quibus NOMINIBUS divinis possit conjungi hoc 11 -XXV.

pronomen, no^trum, vel meum ? XVII I, NoTio est quo cognoscitur res. XXVI,
10-XXV. 8-XXVI.
NoMiNE personse quid significatur, cum plu- NoTio et relatio diflferunt secundum nomi-
raliler proferlur ? XXV per totum,-XXV num intentiones. Ibid.
 INDEX RERUM 541

NoTiONEs in divinis sunt tantura quinque, senlialibus subsfantivis numerant formas

scilicel innascibililas, palernilas, (iliatio, essentialium, ciim autem ponuntur cum
communis spiialio, et spiratio passiva, adjectivis, numeraot supposita. IX,

et omnes notiones sunt relationes prseter 7 ad q. I-XXV.

primara : et omnes sunt proprielates prse- NuMERLS in divinis quid ponit? IT,

ter penultimara, sed tantum tres sunt i9-XXV.

personales, idest, conslilut ntes persoiias, NUMERUS non est simpliciler in divinis et

scilicet secunda et tertia et quinla. absolute, sed numerus personarum.

XXVI, 9 et 13-XXVl. Item, XXVIII, Ibidem, et XIX, I7-XXV. Ilem, XXIV,
1-XXVI. 1-XXV.

Non esse ab alio absolute est notio princi- NuMERLs non est in divinis prout dicit nu-
pii non de principio. Ibid. tum sensus, sed proul dicil nutum intel-

Ngtio Patris quare exprimitur nomine, m- lectus quocumque modo distinguentis.

nascibilis ,
non autem numine, inspirabi- II, 1!)-XXV.

lis vel impos-ibilis, vel non existentis ab Diversitas inumero non est in divinis, sed

alio? XXVIII, 2-XXVI. distinctio. Ibid.

Alia esl notio in Patre innascibilitas, et pa- Quare in aliis entibus ad inumerum hypo-

ternitas alia. XXVIII, 3-XXVI. stasum sequitiir numerus naturee, non

Non est diversa ngtio in Filio nascibilitas autem in divinis? II, 20-XXV.
et filiatio. Ibid. NuMERUS est in omni ente creato, non in

Notionis qua Pater et Filius dicunlur prin- Deo, quia nullum in eo aliud prseter id

cipium Spiritus sancti, non habemus no- quod est. III, 13 XXV.
men proprium. XXIX, 7-XXVI. NuMERUs accipitur dupliciler : uno modo
Deus non dicitur quinns propter quinque pro forma ipsa a qua res numeralur,
^OTio^ES, sicut dicitur trinus propter tres forma enim dividit et terminat esse ojate-

personas. XXIX, 9-XXVI. riae : alio modo numerus est nu.iierata

Quatuor modis possunt se habere essenlia- principia ad esse rei siifficieniia. Ibid.

lia adjecliva. quibus de notione non pree- NuMERus, pondus et mensura, quae sunt in

dicantur, scilicet si sunt essentialia per omni re creata, non habent alia tria quae

modura essenliae, ut non distinguunt si sint in ipsis ut dispositiones. III,

sunt appropriata personae, ut sapiens, 15-XXV.

potens, etc. : si sunt essentialia conintel- NuMERus multipliciter consideratur. XXIV,
lecta persona, ut trinus, incarnatus, etc. : 1-XXV.
si sunt essentialia per modum actus, ut NuMERus non dicitur univoce de Creatore

creat, gubernat, etc. : alia autem omnia el crealura, nec aequivoce, sed secundum
possunt dici, et prsecipue negativa, ut analogiam causali et exemplati ad cau-
immensa, increata, etc. XXXII, sam et exemplar. XXIV,
4-XXVI. 2-XXV.
Personalia non dicunlur de notionibus. Termini numerales in masculino genere
XXXIII, 7-XXVI. non piaedicant e-sentiam ni«i ex udjun-
Nullus actus distinctivus personae convenit cto substantivo, ut si dicam Pater et Fi-
NOTioNi. XXXIII, 8-XXVI. lius sunt unus Deus : in neulro autera ge-
nere praedicant essentiam. XXIV,
4-XXV.
Termini numer.^^les cum ponuntur cum es-
 542 INDEX RERTjM
NuNC oelernilalis, asvi el lemporis non lan- Omnipotentia sequitur essentiam divinam

tutn ditrerunl dilferenliis specificanlibus secundum quod ipsa in persona converli-

ipsa, imo differunt seipsis. MU, tur in principium ag<ndi : non aulcm

13-XV. sequitur essenliam ex illa parte qua non

NuNC aelernilalis el sBlernilas non differunt est de nihilo, nisi remote, sed polius ex

nisi secundum rationem. \Ul, illa parte sequitur eam iniommulabililas.

13 ad q. 1-XXV. XLll, 3-XXVl.

NuNC cevi et aevum qua redifTerunt? Ibid. Omnipotentia noa connolat effectum in

NuNC temporis nullo modo est aevum. crealura, eed significat essentiam divinam

VIII, 13 ad q. 2-XXV. cum respectu ad ens possibile. XLII,

4-XXVI.
Omnipotentia nullo modo communicabilis
est aliis a Deo. XLII, 10-XXVI.

Ommpotentia communis est tribus personis,

sicut essenlia in qua radicatur. Ibid,

OMNiPOTE^TiADei altendilur respectu eorum

quae extra sunt. VII, 3-XXV.
Omnipotentia est proprium solius divinae
naturffi. XLII, 2-XXV.
Omnipotentia Dei limitari non potest.

XLIII per totum, - XXVI.

Obddratio est quodammodo effectus repro-

balionis. XL, 22-XXVI.

Obduratio nec per se, nec per accidens cau- '0[Aooj!T'.ov, . quid sit, et quid hoc nomine si-

salur a Deo, tamen ordinatur in multa gnificatur? XXVI, A-XXVI.

bona quBD eliciunlur ex ea. XL,
23-xxyi.
Obduratio utrum ex aliquo fiat numero? Opinio juvata rationibus fit fides. 11,

XLI, A-XXVI. 1-XXV.

OccASio est medium inter causam per acci- Opera restauralionis quo sensu dicuntur
dens, et casum et fortunam. XL, subjectum theologiae? I, 2-XXV.
3-XXVI. Opus operantis, et opus operatum, quid ?

I, 7-XXV.
Opus ultra vircs an liceat alicui assumere?
Omnia quare dicantur esse in Deo? XXXV, In proL Mag.-XXV.
E, F. Ilem, XXXVI per totum, - XXVI. Hffic est falsa, si generaliler intelligatur,

Omnia esse ex Deo, per ipsum et in ipso, Sicul differunt operantia, sic differunt

ulrum sit idem? XXXVI, opera. VI, 3-XXV.

D-XXVI. Opus creationis est factivum substantiae, sed

opus recreationis bene esse. XVII,

1-XXV.
Omnipotens quare dicatur Deus? XLII,

1-XXVI.
 INDEX RERUM 543

Ordo quis servandus cura de Trinitate agi- quam, AlterPater, alter Filius. 11,

tur? II, E-XXV. 9 XXV.

Ordo naturse est in divinis, quo aller est ex Quare non dicitur, Aliud Pater, aliud Fi-
altero, non quo aller prior allero. II, lius, etc. II, 9 ad q.-XXV.
24-XXV. Item, IX, 5-XXV. PatPiI septem attribuuntur, scilicet origo re-

Ordo sapientiae et bonitatis qua re differunt ? rum, principium, a quo, ad quem recur-
III, 12-XXV. rimus, unum, auctor conditionis, dicere

Discrimen inter ordinem et dispositionem. fiat. III, n-xxv.

Ibidem. Quare recipitur ista in divinis, Pater est

Ordo alius est secundum naluram, alius se- principium Filii, et non ista, Pater est
cundum generationem, et alius secundum causaFilii? V, 4-XXV.
actum. III, ai-XXVI. Heec propriissima est, Pater genuit Filium :

Ordo est in divinis, non simpliciter, sed se- haec autem minus propria, Deus genuit
cundum quid. XX, 7-XXV. Deum. V, 6-XXV.
Haec est falsa, Pater est de nihilo. V,
10-XXV.
Pater utrum voluntate vel necessitate ge-

nuit Filium ? VI per totum,-XXV.

Patrem voluntate genuisse Filium, quomo-
do intelligitur? VI, 3-XXV.
Pater et potuit et voluit generare Filium.
VII, 1-XXV.
Pater in divinis non habet actum genera-
tionis nisi concurrente volunlate, et e
Particeps magnitudinis non est Deus, sed converso. Ibid.

ipse est sua magnitudo : omneenim par- Pater in divinis nullo modo potest dici ma-
ticipatum minus est quam id quod parli- ter. VII, 1 ad q. 1-XXV.
ticipatur. XXII, 8-XXV. Pater in divinis non indiget adjutorio in

generatione, tribus de causis. Ibid.

Pater per generare non ostenditur esse ali-

Parvuli ad templum Dei pertinent per sa- quid, vel potens esse aliquid, sed potens
cramentum, non ex usu gratise, sed ex ad aliquid. VII, 5-XXV.
habitu. XXXVII, 15-XXVI. Non polest esse nisi unus Deus Pater, et

unus Filius. VII, 5-XXV.

Pater non est potens nisi natura. VII,
Passio Christi utrum placuerit viris bonis? 9-XXV.
XLVIII, D-XXVI. Una est potenlia in ratione potentiae natu-

Passiones Sanctorum an velle d-^beamus? ralis, qua Pater est gignens, et qua Fi-
XLVIII, C-XXVI. lius est geritus. VII, 10-XXV.
Luminis processio dicitur fieri Patre moto,
non in se, sed in luminibus et donis.
Melius dicitur, Pater, Filius et Spiritus VIII, 18-XXV.
sanclus unum sunl, quam, unum est. Heec est impropria, Pater est a se. IX,
II, 8-XXV. 4-XXV.
Melius dicitur, Alius Pater, alius Filius, HsiC non est concedenda, Pater est princi-
 m INDEX RERUM
pium suiipi^ius. IX, 4 ad q. vel es3entia Patris, vel e converso.
1 XXV. XIX, 8 XXV.
Patl;r quomodo csl principium tolius divi- Haec est vera, Pater est essenlia divina, et
nilalis? IX, 4-XXV. Item, XV, essentia divina est Pater. XIX, 12-XXV.
21 -XXV. Item, XXIX, A-XXVI. Item, XXVII, 1-XXVI.
Pater non praecedil Filium ullo modo prio- Patkr generat, quia Deus Pater, XXVII,
rilatis, scilicel ordine, tempore, loco, di- 2-XXVI.
pnitate, causa, vel intellectu. IX, Pater quomodo est principium totius divi-

5-XXV. nitatis? XXIX, A-X.XVI.

Pater non est sapiens Filio : an ergo di- Cum dicitur, Pater et Filius sunt uuum
ccndus est non intelligere Filio? IX, principium Spiritui- sancti, ly vnum dicit

y-XXV. Item, XXXI, 8-XXVI, et XXXII, unitatem notionis in duobus suppositis

3-XXVI. unilisin natura et in vispirativa vel prin-

Patek aii sil sapienssapienlia genita? IX, cipativa Spiritus sancti. XXIX,
9-XXV. Item, XXXII, 3-XXVI. 4-X XVI.
Filius non est objectum intelleclus vel ratio Patkr et Filiiis non sunl unus s[)irans, nec

intellectus Patris. Ibid. unus spirator, sed duo spirantes et duo

Pater et Filius uniuntur dnpliciter, scilicet spiratores, sed ultima minus habet de
in essentia, et in dono sui amoris. X, proprietate quara priores. XXLX,
10-XXV. 5-XXVI.
Haec est concedenda, Pater est auctor Filii, Non polest dici, Pater el Filiussunt unus.

et omnium eorum quae sunt in Fiiio XXXI, 12-XXVI.

prout sunt in Fillo. XIII, 6-XXV. Ilae non sunt concedendae, Pater sapit Filio,

Haec est falsa, Cujuscumque pATtR est au- vel sapii a Filio, vel sapit per Filiura.

ctor g''ncrando, illud genuil. ibid. XXXII, 4-XXVI.

Pater non est auctor essentiae in Filio, sed In divinis haec est falsa, Essentia estPATER,

est auctor quod est essenlia in Filio. si Paler tenetur adjective : vera autem, si

Ibidem. Pnter tenetur substantive. XXXIII,

Pater et Filius non possunt dici idem prin- 7-XXVl.
cipium Spiritus sancti, neque diversum. Non quo Pater est, substantia est.

XIII, 9 ad q.-*XXV. llem, XXIX, 6-XXVI. XXXIII, 9-XXVI.

Item, XXXI, 4-XXVI. Pater operatur per Filium, et non e con-

Pater congruenter apparuitin sono et voce verso. Ibid.

exprimente Filii generationem. XVi, Magis operantur Pater et Filius in Spiritu

8XXV. sancto continendo opus suura, quam per
Pater est major Filio propler auctoritatem Spiritum sanctura. Ibid.

generationis, non taraen Filius est minor,

sed aequalis majori. XVI, 13-XXV.

Pater est in Filio, et Filius in Patre, non Paternitas licet ab essentia non difTeral
per duplicem conveuientium generum re, tamen difTert modo significandi.

conjunclionem, nec per insitam capacio- XIX, 12-XXV.

ris subslantioe naturam, sed per naturae PativRNItas et innascibililas non habent op-

unitara sirailitudinera. .XIX, 8-XXV. positionem, sed disparationem, nectamen

Non proprie dicitur, Pater est in essentia una praedicatur de alia. XXVIII,

divina, sed possel dici, Filius est in nalura 6 XXVI.

 INDEX RERUM 545
Patientia, saliis, fides, spes et alia hujus- Haec similiter est vera, Essenlia est tres
modi quae sonant imperfeclionem, non PERSON.E, et e converso. IV, 10-XXV.
habent exempiar in Deo, XVII, iNulla pehsonarum divinarum est de nihilo.
8-XXV. V, 10-XXV.
Una natura est in tribus personis, sed non
est eadem comparatio naturae in illis.
Patrissianorum error dicentium Patrem in VII, 9-XXV.
Filio fuisse passum. XXXI, 14-XXVI. Person^ divinae non possunt esse plures
quamtres. X, 11-XXV.
Persona et proprielas in divinis secundum
Paulus et Apollo sunt unum naturain plan- ralionem intelligendi sunt ante actum no-
tando et rigando.
'

XXXI, 13-XXVI. tionalem. xi, 4-XXV.

Cum una persona dicifur esse in alia, pree-
positio notat duplicem habifudinem, sci-
Peccata privata sunt modo, specie et ordine, licet originis vel relationis, et identitatis
sed non omnino. III, 15-XXV. essentiae. XIX, 8-XXV.
Peccatum nec naluraliter nec substantiali- Personj^ divinae non difi^erunt numero sim-
ter, sed defectus incidens. III, 17-XXV. pliciter, sed numero personarum vel re
latioDum. XIX, 17-XXV.
Personalitas convenit Deo, licet non omni
Per se opponitur ei quod est 'procedens. eadera ratione quainveniturin natura hu-
XXXII, 6-XXVI. mana et angelica. XXIII,
Per notat causam motam ab alia causa, et 1-XXV.
praecipue in genere causae efficientis vel Persona in divinis significat substantiam
formai, et non materise vel finis. suppositam cum singulari proprietate, in
XXXII, 7-XXVI. qua secundum existentiae modum admit-
tatur numerus, et non numeretur sub-
stantia separata. XXIII, 2-XXV.
PERSONiE in divinis non ponunt inaequalita-
Persona dicitur a per se sonando secundum
tem, quia unum summum bonum sunt. etymologiam, vel dicitur per se una.
I, 14 ad q. 1-XXV. Ibidem.
Si non essent tres persoNjE in rationibus Cur in divinis dicimus tres personas, non
quibus distinctae sunt in fide, adhuc Deus tres substantias ? XXIII, 3 et 6-XXV.
essel quaedam persona seipsa ab aliis es- Item, XXV, 1 ad q. 3 et 7-XXV.
sentiis et naturis rerum distincta. II, Quid significenthaec nomina secundum Grse-
12-XXV. COS, ouaia, ouaiiodt^, UTroaxaaic et rpoawTtov :

Cum dicitur, Ex ipso, eiper ipsum, et in ipso, et haec secundum Latinos, essentia, sub-
praeposiliones notanl personarum distin- sistentia , substantia et persona.
clionem. H, 28-XXV. XXIII, 4-XXV.
Quare non conceditur, quod tres person^ Hoc nomen, persona, est commune secun-
sint unius Dei, sicut conceditur, quod sunt dum rationem proportionis tantum.
unius substantiae vel essenliae. III XXIII, 5-XXV.
33-XXV. Persona est rationalis naturse individua sub-
Heec est vera, Unus Deus est tres persone, stantia, secundum Boetium. XXV,
et e converso. IV, lO-XXV. 1-XXV.
XXVI
3o
 540 INDEX RERIJM
Persona est hyposlasis dislincla proprietale PniLosorni ductu naturalis rationis non po
ad dignilatem perlinenle. XXV, l-XW. luerunt cognilionem habere determinatam
Per?o.na magis propiie est in di\inis, quam (le Trinitale secundum propria nomina
in creaturis. Ibid. personarum. III, 13-XXV.
Subslantia in diffinilione 1'tRSON.ii; signilicat PiiiLOsofui quare magis defecerunt in co-
snbstantiam in communi. Ibiil. giiitione Spiritus sancti quam Filii ?

Pebsona per prius convenit eo quam infe- III, 18 ad q. 2-XXV.

rioribus secundum rem, sed e converso
secundum usum nominis. XXV,
2-XXV. Planta ubique impraegnat et imprsgnatur.
Tres PERSONAS dicimus ejusdem essentiee, XIX, 10-XXV.

non ex eadem essenlia, nec ejusdem Dei.

XXV, 5-XXV. Item, XXXIV, 3-XXVI.
Quare dicitur, Quselibel persona, non quili- Plato an noverit mysterium Trinilatis ?

bet Deus ? Ibid. III, 18-XXV.

Persona, res naturse, subjectum, supposi-
tum, individuum, qua re diflerunt ?

XXVI, 4-XXVI. Item, XXVIII, l-XXVI. PtEN.E inferni qualiter dicuntur aelernae ?

Proprietas personalis non polesi abstrahi a VJII, 9 XXV.

PERSONA, ita quod aliquid remaneat.

XXVI, 5-XXVI.
Person^ gratia quorumdam atlributorum PoNnus sumitur dupliciler, scilicet stricte et

dicuntur unum, et gratia quorumdam si- large. III, LVXXV.

miles, et gratia quorumdam aequales, sed

non debent dici idem. XXXI,

PoHRETANi error asserentis relationes divinas
4XXVI.
Persona et essentia non differunt re, sed esse assistentes. XXXIII, 5 XXVI.

modo supponendi et attribuendi. XXXIV, Ilem, XXXIV, l-XXVI.

1-XXVI.
Non bene dicitur, Tres person^ sunt unius

essentiee, sed bene dicitur, Tres personee PosSESSio habetur ad nufum. II, 24-XXV.

sunt essentise, sed bene dicitur,Una essen- Item, VIII, 8-XXV.

tia est trium personarum. XX.XIV,

3-XXVI.
Pqssibile habet duplicem proportionem,
scilicet ad facere, et ad fieri. XLII,
PniLOsopui cognitionem Dei per naturales 6-XXVI. Item, XLIII, 1-XXVI.
raliones habere potuerunt. III, 1-XXV. PoPSiBiLE duplex, scilicet quod dicitur in

PiiiLOSOPHi pauci inveniuntur errasse circa polentia ad aliquid contrarium formse et

hoc quod Deus est unus, sed circa attri- dispositioni quam hibel, ut cae •us polest

buta mullos errores dixisse inveniunlur. videre : et quod ordinatur ad potenliam,

Ibidem. sine aliquo disponenle in conlrarium, sic-

PiJiLOsoPui licet quaedam aUributa cognove- ut inunduin possibile est fieri : secuudum
rint Dei, non tamen rectam habuerunt videtur simpliciler possibiie, non primum.
cognitionem. III, 2-XXV. XLII, 9-XXVI.
 INDEX RERUM 547
PoTENTi^ animge quge constiluunt imagi- tertio, ut regulata ab arte operativa.
nem, non impediunt se mutuo. III, XLII, 3-XXVI.
29-XXV. PoTENTiA divina an et quomodo a^quelur
Sunt totum potestativum respectu suorum scientiae ?
ibj^^
objectorum. III, 31-XXV. Ens possibile est objectum potentle divi-
POTENTiARUM animse ordo qnalis sit, et qua- "«>• XLII, 6-XXVl.
liter una prsesupponit aliam ? III, Potentia pravorum non est eligenda in eo
37 et 38-XXV. quod pravorum, sedin eo quod est libera.
PoTENTiiE dislinguuntur et deffiniuntnr per
XLII, 8-XXVI.
actus, et tamen non ponuntur in genere PoTENTiA quaedam est ad actum qui est
actus
actuum necessario. VII, 2- XXV. simpliciter, etquaedam ad actum qui sem-
Discrimen inter potentiam ad esse produ- per est permixtus potentiae ad actum
si-
cendum, et potentiam ad opera conse- milem in specie : illa potest poni in actu,
quentia. Ibid. ita quod remaneat de potentia ad
nihij
PoTENTiA non dicitur sequivoce de potentia actum, non autem haec. XLIII, 2-XXVI.
generandi et potentia creandi. VII,
4-XXV. Item, XX, 2-XXV.
PoTENTi^ passivse perficiuntur per suos PRyECEPTio, prohibitio, consilium, quare di-
actus, non activge. jbid. cantur Dei voluntas ? IV, H-XXV.
Cujus est POTENTiA, ejus est actus, sed non
eodem modo. VII, 9-XXV.
PoTENTiA causae efficientis, formalis et fina- Pr^destinatio habet aliquid scientife pra-
lis, non materialis convenit Deo. XX, cticae, et aliquid voluntatis et potentise :

1-XXV. sed hoc quod estscientiae practicae, dat ei

PoTENTiA, sapientia, et bonitas faciunt sum- esse id autem quod
: est voluntatis et po-
mum bonum. XXXIV, 4-XXVI. tentiae, est in ipsa per modum proprieta-
PoTENTiA Dei consideratur duobus modis, tis.
XL.l-XXVI.
scilicet in comparatione ad essentiam in Pr.edestinatio nihil ponit extra Deum, ta-
qua est sicut in radice, et in compara- men dicit respectum ad prsedestinatum.
tione ad actum et primo modo non XL, 2
:
est et 5-XXVI.
potentia nisi una, secundo autem est va- Pr^destinationis quintuplex definitio.
rietas secundum actum. VII, 4-XXV. XL, 3-XXVI.
Item, XX, 3-XXV, et XLII, 1-XXVI.
Pb^destinatio secundum aliquos per se
Eadem est potentia in Filio qua potuit gi- non est nisi gratise, et gloriae per con-
gni, quae estin Patre qua potuit generare. sequens : sed melius dicitur, quod est
VII, 10-XXV. trium, scilicet gratiae, et meriti, et gloriee.
PoTENTiA generandi et spirandi secundum ibidem.
rationem intelligendi est ante potentiam Pr.edestinatio ut praedestinatio non est en-
creandi. XX, 3-XXV. Itera, XXIX, tis simpliciter, sed secundum quid entis,
2-XXVI. hoc est, in notitia divina. XL, 4-XXVI.
PoTENTiA quareattribuiturPatri? XXXIV, PfiiEDESTiNATio est aetcrna. XL, 5-XXVI.
H-XXVI. « Gratia et gloria cadunt in diffinitione pr^-
PoTENTiA consideratur tribus modis uno
:
DESTiNATiONis oblique, et nihil sunt de es-
modo ut est genus omnium potestalum : sentia illius. Ibid.
secundo, ut comparanta ad opus indefiite
: PfiiEDEs^TiNATio sumitur communiter et pro-
o48 INDKX RKRIM
prie : communiler dicil praeparalionem tia in prujsenti apposita. XLI,

mansionis tanlura, non delermihando 1-XXVI.

mansionem hanc vel illam, et sic dicunlur Ph.koestinatio nec quoad eflcctum pro-

proprie dicit piium, nec in se cadil sub merito pru^de-

poenaj pra^deslinalae malis :

pra\Daralionem mansionis et causam. stinali. XLl, 2-XXVI.

XL,6-XX\I. PRiEDESTiNATio cx parlc proposili Dei nec

Pr.t^destinatio proprie est de bonis quibus li- causam finalera habet nec ralionem pro-

beralur crealura rationalis, et ad quse piie loquendo, merita enim fulura nullo

dirigitur. Ibid. modo eiiciunt propositum Dei : ex parte

hominum, quam An- aulem efiectus in quo determinabilis est,

Pr.£DEstinatio est tam
quantum praedestinalio et reprobatio ad terapus,
glorum, et Christi hominis in

XL, 7-XXVl. habent rationem meriti, non tamen cau-

est horao.

omnium hominura, sam finalem. XLl, 3-XXVI.

Pr.edestinatio non est
XL, Non est compossibile, quod phjEDESTinatus
sed quorumdam tanlum.
morialur in peccalo, licel sit possibiie in
8-XXVl.
quoad aliquid pr.ede- se. XLVII, 1-XXVI.
Non simpliciter, sed

STiNATi sumus in Christo. XL,

9 XXVI.
non sine praescientia. Pr.edicamenta accidenlium an possunt Deo
P BiEDiSTjNATio est

XL, 10-XXVI. attribui, tam secundum genera, quara se-

cundura species ? Vill, 31-XXV.

Quare nomen prajscientiae retinet potius re-

probalio, quara Ph.EDESTiNATio ? Ibid. In pb/EDICamento quaedam ordinantur dire-

quajdara per reductionem et hoc
Numerus pb^oestinatorum apud Deum cer- cte, :

XL, (lupliciter, scilicet sicut principia, ut nia-

tus est formaliler et raalerialiter.
leiia et forma ad sub.^lantiam, et sicut
11-XXVI.
privaliones et negationes reducuntur ad
Istse sunt impossibilcs, Iste est pr^destina-

tus, et mortuus est in peccato morlali. genus, quia per habilum generis cogno-
scunlur. XXVIII, o-.XXV.
Ibidem.
Numerus pr.edestinatorum est certus certi-

ludine immobilitatis, vel necessitatis cu-

jusdam, quae vocatur necessitas conse- Pr.e-cientia de quibus pit? XXXV,
quens vel respecliva. XL, 12-XXVI. A-XXVI.
Pr.edestinatus potest damnari, tamcn prae- Pbjescientia quoraodo est in Deo? Ibid.

destinaturn necesse est salvari. Wj^ Pr^scientia an sil causa rerum vel res sint

14,15 el 16-XXVI. Item, XLVII, 1-XXVI. cau?ae praescientiae? XXXVIII,

Pb^destinatio est causa nccessaria apposi- A-XXVI.

tionis graliae, non necessitate coactionis, Pr.escientia utrumDei falli potest ?

sed necessitate indeficientiae quoad se. XXXVIII, E-XXVI.

Pr.escientia in quo diflert a prajdeslinatio-
XL, 22-XXVI.
ne? XL, A-XXVI.
Pbjeoestinatio est causa efficiens, forraalis,
exemplaris, et tinalis apposilionis gratiae.
Ibidera.
polest oralionibus Primum de se importat duo, scilicet quod
Pr^oestinatio juvari
esl perfectum in se, et largiens perfectio-
Sanctorum, non ex parle preeparalionis
qui est gra- nem omnibus aliis. II, 16-XXV.
divin^, sed ex parte efifectus,
 INDEX RERUM 549

Phincipium unum est tantura omnium crea- pRiVATio cognoscilur per suum oppositura.

turarum tam spiritualium, quam corpo- XXXVI, 3-XXVI.

ralium. II, 21-XXV.
Principii ratio duplex, scilicet ad facere, et

ad distinguere et dislingui. VIII, 3-XXV. PROCEDiiRE in divinisquid sil? XI, 1-XXV.

Principium et principiatum vix admillilur Procedere an per unam rationem conveniat

in divinis. VII, 10-XXV. Filio et Spiritui sancto? XI, 2-XXV.

Principium duplex, scilicet intra, et exlra. Procedere temporaliter non convenit nisi

IX, 6~XXV. Spiritui sancto et Filio. XIV, 1-XXV.

pRiNCiPii non de principio nolio est non Procedit Spiritus sanctus temporaliter a se,

esse ab alio absolule. XXVlII, et mittitur a se, quia datur a se. XV,
1-XXVI. 5XXV.
In omni ordine naturae est ponere princi- Processio in divinis an quoad aliquid simili-
PIUM illius ordinis, ex quo alii et ipse tudiuem habeat cum motu processivo, et

non ex alio, et ex quo alius qui ex alio, quoad aliquid cum processione causati a
et qui ex alio ex quo nuUus. XXXI, causa? Ibid.

14-XXVI. Processio per modum araoris an est ex ali-

Principium commune est seterno principio quo in aliud ? Ibid,

et lemporali per prius el posterius. Proces-io quare potius atlribuitur spiratio-

XXIX, 1-XXVI. ni quam generationi? XI, 2 ad
Principium est univocum ad generationem et q.-XXV.
spirationem, univocatione non generis, vel Processionis Spirilus sancti et generationis
speciei, sed proportionis. Ibid. Filii differentia. XIII, 1-XXV.
pRiNCiPiUM dictum nalionaliterest ante prin- Processio qualiter preedicatur de generatio-
cipium dictum essenlialiter ad creaturam ne et spiratione, et quare magis remanet
simpliciler, sed secundum quid est e con- Spiritui sanclo quam Filio? XIII,

verso. XXIX, 2-XXVI. 3-XXV.

Cum (iicitur, Pater est principium sine prin- Processio temporalis claudit in se infelle-
cipio, accipitur sine princifjio in communi clum seternse processionis, et addit re-

quocumque modo, et principium esse in spectum qui causatur ex hoc quod crea-
commune quocumque modo : et simililer lura rationalis ex dono Dei aliter se ha-

cum dicitur, Filius est principium de bet ad ipsum in gratia, quam ante ha-

principio. XXIX, 3 et buit. XIV, 7-XXV.

8-XXVI. Processio Spirilus sancti an gemina dici

Cum dicitur, Pater et Filius sunt unum possit, seterna videlicet et temporalis ?

PRiNCiPiUM Spirilus sancti, ly unum dicit XIV, 9-XXV.

unitatem notionis in duobus suppositis Processio Spiritus sancli qualiter dici pot-

unilis in natura et in vi spiraliva vel esitemporalis'^ XIV, 10-XXV.

principiativa Spiritus sancti. XXIX, Propheta dicitur quadrupliciter, scilicet a

4-XXVI. visione corporali, spirituali, intellecluali,

Non conceditur, quod Paler et Pilius sunt et adignilate vel congruitate perceplionis

idorn principium Spiritus sancti. XXIX, secretorum Dei. XV, 16-XXV.

6-XXVI. Propheta simpliciter non dicitur nisi a vi-

PaiNciPiUM omnium crealurarum cst lola sionc inlellectuali. XV, 1-XXV.

Trinitas. XXIX, B el D.l-XXVI.
550 INDEX RERUM
Propiuetas in Deo esl quod consequilur Purgare, illuminare, et perficere, quomodo
esse divinum in (luantum est divinum. conveniunl Angelis ? XiV, 14-XXV.
Ylll, l,adq.-XXV.
pROPRiETAS naluralis generis in Deo quid
'

sil. VIII, 15-XXV.

pROPHiETAS in divinis non est tantum ralio-

ne proprietalis, imo habet aliquo niodo

actum differenlite conslitutivae respectu Q
personcc. XXVI, 2-XXVI.
Proprietatis inlellectus est uni soli conve-

iiire et semper. XXVI, 9-XXVI.

Diflerentia inter 1'HorRiuM in divinis el infe-
QuiES et slabililas qua re difTerunt? III,
rioribus. Ibid.
lo-XXV.
Proprietates a relalione differunt secun-
^. dum novem, et quandoque eliam secun-
dum suppositum. Ibid.

Proprietates quaedam dicunlur personales,

qusedam persona tantum. Ibid.

PROPRIETATES divinas abslraclo nomine si- R

gnificare licet. XXXIII, 1-XXVI.
Proprietates sunt in personis et sunt perso-
*

nse. XXXIII, 2-XXVl.

Proprietas in persona partim est ut for-

ma, partlm ut proprietas, et parlim ut Hectum est judex sui et obliqui. XXXVI,
idem alio modo significatum. XXXIII, 2-XXVI.
2-XXVI.
Proprietas est natura divina. XXXIII,
3-XXVI. Relatio an est in Deo salva ejus simplici-
Prophietates et essentia divina sunt idem tate, et an sit assistens? Vlll,
re, sed ratione differunt. XXXIII, 34-XXV. Item, XXXIII, 5-XXVI.
6-XXVI. Eelatio tria habet in se, scilicet naluram
Proprietates non determinant et dislin-
accidentis, et quod proprietas qucedam
guunt essentiam, sed personara. Ibid.
est, et quod ad alterum opponitur rela-
Proprietas et persona sunt idem secundum
tive. VIII, 34-XXV.
rem, sed non secundum modum signifi-
per rela-
Nulla est distinclio in divinis nisi
candi. XXXIII, 7-XXVI.
tiones originis. XIII, i-XXV.
Proprium est multiplex. VIII, 3-XXV.
Relatio duobus modis consideratur, scilicet

per se, sicut servus, dominus : et ut

mixta enti, sicut agens, paliens, etc

Provideistia Dei de quibus est? XXXV, XVIII, 3-XXV.
A-XXVI. Relationes in divinis causantur a solo

modo existendi, vel potius faciunt distin,

guendo existcndi modum. XXXIII.

Proximus dicitur qualuor modis. XXVIII,
C-XXVI. 2-XXVI.
 INDEX RERUM 551

Relationes divinae non sunt tantum affixee, RelAtivE dici in divinis dicitur multiplici-

sed sanl ipsa subslanlia. XXXIII, ler. V, 6 ad q. XXV.

5-XXVI.
In divinis sunt tantum quatuor relationes

reales. XXVI, 10-XXVI. Repleri prius concipitur res a Deo, quam

RelatiOiNEs queedam innascuntur utriusque materia a forma, et locus a localo.
relativi mutatione et sunt reales in ulro- XXXVII, 30-XXVI.
que, ut omnes relationes originis, v. g.

pater et filius : qusedam dicuntur quidem

ad se invicem, sed non innascuntur ex In REPROBATiONE nou dicuntur nisi duo, sci-
utriusque mutatione necessario, sed alte- licet preevisio iniquitatis, et praeparatio
rius tantum, ut similis, aequalis, etc. :
poense. XL, 2-XXVI.
quaedam nec dicuntur ad convertenliam, Non videtur absurdum, quod Deus dicatur
nec utriusque mutatione innascunlur, ut REPROBATio ipsa qua reprobantur iniqui.
scientia et scibile. Ibid., et XXVIII,
Ibidem.
4-XXVl.
Relationes in divinis non sunt assistenies,

sed sunt ipsa relativa. XXVI, Res etsigna considerantur in theologia, non
10-XXVI. absolute ut res, vel signa, sed in quan-
Relationes in divinis habent actum quem- tum faciunt aliquo modo ad beatitudinis
dara similem differenliae constitulivJB in participationem. I, 2-XXV.
hoc quod constituunt personas, et ideo
Res signa qua re differunt?
et I, 6-XXV.
sunt ante actus notionales secundum Res an bene dividantur in fruibiles et utili-
intellectum. XXVII,
biles? 1, 8-XXV.
2-XXVI.
Relationes Dei ad creaturas sunt secundum
nostrum intelleclum, qui, ponens eas in
Deo, fulcitur in actu creanlis, et guber-
nantis, et regentis. XXX, 5-XXVI.
Relativum duplex, scilicet simpliciter, et se-
S
cundum quid. III, 28-XXV.
Relatignis oppositio non est inter perso-
nam et essentiam in divinis. V,
1-XXV.
Relativa in divinis non sunt aequalitalis vel Triplex differentia inter sacramenta veteris
Eequiparantiee, sed originis. IV, et novae legis. I, 7-XXV.
10-XXV.
In omnibus manet unitas in divinis, ubi

non distinguilur opposilio relationis. Sanctificasse Pater Filium quo sensu dici-

VII, 6 XXV. tur ? XV, 12-XXV.

Relationes quffidam sunt in divinis. XXVI, Sanctificatio dicitur Iribus modis, scilicet

6 -XXVI. simul facere substantiam et gratiam, vel

Relationes in divinis sunt existentiae modi, facere naturam et addere gratiam, vel fa-

in inferioribus vero causantur ex modis cerc dc non sancto sanctum. XV,

existentise. Ibid. 19 XXV.
532 INDEX RERUM
Sanxtis ulrum placueril passio Chrisli ? Scientia, praescientia, providentia, disposi-
XLV11I,D-XXVI. tio, praedeslinalio, qua re diderunt ?

Sanctorlm passiones an velle debemus? XXXV, 4-XXVI.

XLYllI, E-XXVI. SciE.NTiA nostra causalur a re, sed scientia
Dei est per ideas facientes res, et ideo

sequitur conditiones scientis non scili.

Sapiens utrum sit Pater sapientia quam ge- XXXVI, 7-XXVI.

nuit ? XXXI, D-XXVl. SciENTiA una nuraero non potest esse in
Samens an sit Filius sapientia genita ? menlibus diversorum. XXXVII,
XXXII, D-XXVI. 27-XXVI.
Sapiens an sit Filius seipso, vel per seip- SciENTiA Dei utrum potest augeri vel minui ?

sum? XXXII, E-XXVI. XXXIX, A-XXVI.

Sapiens homo non facit quo opus suum sit

delerius. XLVI, 9-XXVl.

Sapiens dicitur a sapere, et a sapore practi- Scire non est rationis simpliciler, sed ratio-

corum et bonestorum. Ibid., et VIII, nis formalee ex principiis. I, 12-XXV.

6-XXV. SciRE plura possumus, intelligere vero mi-
Sapienti-e divinae quomodo conveniunt pos- nime. I, 23-XXV.
sessio, conceptio, parturitio, etc, quse Scire quid est? Est scire proprios terminos
attribuit ei sapiens ? II, rei, intra quos clauditur tota rei natura.

24-XXV. IX, 12-XXV.

Sapientia quare non sit appropriabilis et Scire utrum potest Deus aliquid ex tempore
propria,sicut verbum est appropriabile et quod numquam scivit ? XXXIX,
proprium X, 5 XXV. C-XXVI.
Sapientia an tantum una sil Patris et Filii ? Scire an 'potest Deus plura quam scit ?

XXXII, H-XXVI. XXXIV, C-XXVI.

Sapientia quare attribuitur Filio? X-
XXXV, et XXXIV, G-XXVI.
Sapientia gralia adjuncli supponit pro per- Sensus sacrse Scripturae est quadruplex,
sona, quaravis significet essenliam divi- scilicet historicus, allegoricus, moralis et

nam. XXXII, 8-XXVI- anagogicus. I, 5-XXV.

Sensds quomodo in palria vertetur in ra-

tionem, et ratio in intellectura ? 1,

Scientia omnis de rebus velde signis. I, 23-XXV.

A-XXV.
Scienti.e suum subjectum quffi et quomodo
investigent ? I, 1-XXV. Sententia quid? Inprol. Mag.-XXV.

Scientia quia duobus modis est, scilicet per

effectum vel per causam remotam.
IX, 12-XXV. Non sERMONi res, sed rei est serrao subje-

Scientia Dei simplex propter varios rerum ctus. V, H-XXV.

status diversa habet nomina. XXXV,
A-XXVI.
Scientia Dei de quibus est ? XXXV per SiGNLM ct res quomndo (lifTcrunt ? I,

tolum XXV. A-XXV.

 INDEX RERUM 553

SiMiLiTUDO esl rerutn difierenliutn eadem jectivum praidicati : potest tamen teneri

qualitas. III, 19-XXV. Ilem, XIX, adverbialiter, et sic est vera. XX\,
2-XXV. 3-XXV.
SiMiLiTUDO in divinis est indifTerens essenlia Hsec est vera, Pater est unus solus Deus.
secundum attributa qualilatem dicentia. XXI, 3ad q.-XXV.
XXXVI, 3-X VI. SoLiTUDO nulla est in Trinitate. XXIII,
I-XXV.

SiMPLEX est solius Dei natura. VIII,

23-XXV. Species quse sunt in anima, non sunt eaedem

SiMPLiciTAS Dei nulli prsedicamentorum sub- numero cum formis rerum extra.
•

jicitur. Vill, G-XXV. XXXVII, 27-XXVI.

SiMPLiciTAS, incommutabilitas et veritas an Species qu» appropriatur Filio, est idem
reducanturad hsec tria,scilicet essentiam, quod speciositas, et secundum rationem
personam et notionem ? VIII, 2-XXV. convenientiae non est nisi in Filio.

SiMPLiciTAS mullipliciter reperitur in creatu- XXXI, 6-XXVI.

ris, et hoc per quamdam analogiam.
VIII, 24 ad q.-XXV.
Nihil siMPLEx mutabile est. VIII, 28-XXV. In sPECULO quatuor exiguntur, ad hoc quod

SiMPLEX nec finitum nec infinitiim est. res id eo resultent : i. Est receptibilitas :

IX, 18-XXV. 2. Quod ipsum sit terminatum : 3. Est pro-

cessus luminis in ipsum : 4. Est oppositio

directa et proportionalis speculi ad id

Hsec est vera, Solus Deus esl Trinitas, si ly quod imprimitur. XXXVI, 3-XXVl.
solus ponatur pro ly tantum. XXI,
4-XXV.
Cum dicitur, Nerao novit Patrem nisi Filius, Spirativa potentia in Patre et Filio esl media
ly nisi excipit ab eo secundum quod com- inter essentiam pure, et personam sump-
muniter stat pro utroque, et sic non exci- tam,per eumdem modum quo generativa.
piturSpiritus sanctus. XXI, 6-XXV. XI, 3-XXV.
Dictio exclusiva recipitur in divinis, non se- Spirativa virtus et generaliva non difi^erunt
cundum quod est categorema et facit im- re, sed ratione. Ibid.

plicationem similitudinis, sed secundum

quod est syncategorema et sislit in subje-

cto. xxni, 8-XXV. Spiritus est instrumentum animae quoad

SoLUS utrum potest dici Pater, vel solus Fi- operationes primas ipsius, quse snut vita-
lius, vel solus Spirilus sanctus ? II, lis, naturalis et animalis. VIII,
1-XXV. 26-XXV.
Hsec est absolute vera, Pater est tantum
Pater. Ibid.

Haec propositio, Solus Pater est Deus, in Spiritui sancto sex attribuuntur, scilicet de-
duplici sensu estfalsa, et in uno est vera. lectatio, bonitas, in quo omnia continen-
XXI, 1-XXV. tur, gratia qua reconciliamur, pax qua
Haec improprie et forte incongrue ponitur, adhaeremus unitati, et donum benignita-
Pater est solus Deus, si \y solus sit ad- tis. III, 17-XXV.
554 INDEX RERUM
SiMRiTUS sanclus an posset mutari, si posset notionis. XI, 4-XXV. Item XXIX,
gigni ? VII, 7-XXV. 4-XXVI.

SriRiTUs sanclus dicilur mobilis non in se, SiMRiTUM sanctum procedere a Patre et Filio

sed ralione effecluum et donorum. probatur auctoritate et ratione. XI,

VIII, IG-XXV. 6-XXV.

SriRiTui sanclo atlribuuntur hoec nomina, Spihitum sanctum esse Filii el esse a Filio

amor, dileclio, charilas, diflerenti consi- idem est. XI, 8-XXV.

deratione. X, 1-XXV. Spihitus sanctus aeque immediate procedit

Spiritus sanctus procedil ul amor quo se ab utroque. XII, 1-XXV.

invicem diligunt Pater et Filius. X, Spiritus sanctus dicitur principaliter proce-
2-XXV. dere a Patre propter auctoritatem in Pa-
Spiritus sanctus procedit ut in aliud, el ma- tre. Ibid,

net in seipso distinctus, Ibid. Non est concedendum, quod Spihitus san-
Spiritus sanctus proprie nuncupatur chari- ctus primo [trocedat a Patre. XII,

tas personalis. X, 4-XXV. 1-XXV.

Spiritus sanctusest dilectio quaPater et Fi- Spiritus sanctus non plenius vel magis pro-
lius diligunt se. X, 7-XXV. Item, cedit a Patre quam a Filio. XII,

XXXII, 1-XXVI. 3-XXV.

Quare haec non conceditur, Pater et Filius Si Spiritus sancius Filius diceretur, ambo-
spiranl spiritu sancto ? X, 7 ad q. 2- rum utique Fiiius diceretur. XIII,

XXV. Item, XXXII, 1-XXVI. 2-XXV.

Spiritus sanctus dicit duo, scilicet euntem Spiritus sanctus procedit ut donum. XIII,

ab alio, et modum quo ab alio est : quoad 4-XXV.

primum non importat nisi oppositionem Spiritus sanctus ab aeterno procedit ut do-
relativam, quoad secundum vero dicit nabilis. XIII, 1-XXV. Item, XVIII,
nexum. X, 7 ad q. 1-XXV. G-XXV.
Spiritus sanctus qualiter sit unitas, concor- Bene infertur, Spiritus sanctus temporaliter

dia et sanctitas Patris et Fiiii ? X, procedit a Filio, ergo ab aeterno. XIII,

8-XXV. 7-XXV.
Spiritus sanctus an potest dici media perso- Spiritus sanctus metaphorice potest dici
na, cum tamen terlia nominatur ? X, cibus et potus. XIV, 14-XXV.
9-XXV. Spiritus sanctus potest dici Spiritus, et in
Spikitus sanctus qualiter dicitur commune Christo. XV, 10-XXV.
aliquid Patris et Filii ? X, 11-XXV. Quare Spiritus sanctus tanlum in his

Hoc nomen spiritus, qualiter convenit spe- tribus speciebus, linguarum, columbae,

cialiter Spiritui sancto, et quomodo dica- et flatus apparuit ? XVI,

tur sanctus ? 9-XXV.
Quare heec non est concedenda, Spiritus Spiritus sanctus uon est unibills alicui

sanctus procedit a Patre in Filium? XI, creaturae. XVI, G-XXV. Item, XVII,
1-XXV. 1-XXV.
Pateret Filius sunt unura principium Spiri- Spiritus procedens, araoretdoiium dicunt

Tus sancti. XI, 3-XXV. eamdem proprietalera, quse nolio est, sub

Pater et Filius spirant Spiritum sanctum in diverso modo significandi. XVIII,

qnantum sunt unum in virtute spirali, 4-XXV.

quse complcclitur unitatem cssentiae et Solus Spiritus sanctus qualiter dicitur posse
 INDEX RERUM 555

lanlum quanlum Pater et Filius ? XX, licet ab aclu substandi, vel a differentia
4-XXV. subslanliae quse dividitur contra accidens.

SpiHiTus sanctus est Deus de Deo, sicnt et VIII, 5 et 32-XXV.

Filius. XXVII, 8-XXVI. SuBSTANTiAS tres esse in divinis an potest

SpiRiTUM sanctum dicimus non referri ad se, concedi secundum aliquem intellectum,
sed ad dantem. XXX, 8-XXVI. ut GrfBcidicunt .^ Ibid.

Spiritus sanclusest nexus procedens a Patre SuBSTANTiA vicinior cst ad standum pro es-
etFilio. XXXI, 11- XXVI. sentia divina quam persona : unde Latini
Hsec nullo modo conceditiir, Paler el Filius negant esse tres substanlias. Ibid.

diligunt se a Spiritu sanclo, et similiter Soli suBSTANTLE divinse convenit nihil om-
hsec, diligunt per Spiritum sanctum : sed nino recipere. VIII, 18-XXV.
haec propriissima est, Pater et Filius dili- SuBSTANTiA cum prsedicatur de Deo, an sit

gunt se Spiritu sancto : et hsec magis prsedicatio essenlialij ? VIII, 32-XXV.

propria, diligunt se amore qui est Spi- In suBSTANTiis separatis non manifestantur
ritus sanctus : ha-c autem minuspropria, potentise nisi intellectus et voluntatis.

dih"guDt se amore procedente. XXXII, X, 2-XXV.

2-XXVI. SuBSTANTiA dicitup qualuor modis. XXV,
Hse sunt concedendae, Pater et Filius conne- i-XXV.
ctuntur et uniuntur Spiritu sancto : non
autem haec, Spiritus sanctus conneclit et

unit Patrem el Filium. XXXII, 2 ad q.

3-XXVI.
Hsec non conceditur, Spiritus sanctus est

sapienlia procedens. XXXII, 8-XXVI.

SuBJECTUM scientiae quomodo ab ea inqui-

ratur ? 1, 1-XXV.
SuBJECTUM generaliter, specialiter et specia-

lissime acceptum, quid sit ? I, 2-XXV. Temporale multis modis dicitur. XIV,

SuBJECTUM non est potentius accidente, nisi 10-XXV.

utrumque considerando secundum natu- Temporalis processio Spiritus sancli quoe

ram sui generis. XVII, 1-XXV. fuerit ? XIV per totum-XXV.

SuBjECTUM duplex, scilicet quod subjicitur Temporaliter quse dicuntur de Deo ?

accidenti, et quod subjicitur proprietati. XXXIII per totuni-XXVI.

VIII, 18-XXV. Temporaliter utrum potest Deus aliquirf

scire quod numquara scivit ? XXXXI^

B-XXVI.
SuBsisTERE et existere qua re differunt ? Tempus iicet forte sit simul in suo tempora-
XXIII, i-XXV. li esse aliquo modo, non tamen potentia

ejus est simul, nec etiam actus. VIII,

8-XX.
SuBSTANTiA abusive dicitur Deus. VIII, Tempora qualiler dicuntur aelerna ? VIII,
H-XXV. 9-XX.
SuBSTANTiA potcst accipi duobus raodis, sci- Temporis differentisequam diverso modo di-
55G INDEX RERUM
ciinlur de Creatore et de creaturis. TuEOLOGiA principalissime dicitur sapientia.
VIII, 12 et 14-XXV.
I, 4 XXV.
Tempus an sit in^ duratione Angelonim ? TuEOLoGiA vel sola libera est, vel aliis libe-

VIII, 12-XXV. Item, XXXVII, 24-XXVI. ''«''•

Ibid.
Tempus dicitur multipliciter. VIII, T11EOLOG1.E duplex finis, scilicet ultimus, et
12 XXV. ordinatus ad illum.
ibjd^
Temporis difTerentia quK maxima, et quse TiiEOLOGiA quare non est moralis
scientia di-
conveniat minime Deo ? VIII, cenda? Ibid.
14-XXV. TuEOLOGiA quare non est ulli scientiae subal-
Tempos, revum et seternitas nor» differunt ternata ?
jbij.
per hoc quod aeternitas nec habet prius TiiEOLOGiA quomodo est argumenlativa?
nec posterius, tempm autem habet prius I, 5-XXV.
et posterius; xvum autem habet ante et In Theologia prius est procedendum per au-
non habet post. IX, 3 ctoritates, quam pcr raliones. H,
adq. 2-XXV. 10-XXV.
In TEMPORE dicitur multis modis. XXXVII,
18-XXVI.
Tempus licet poneretur non habere princi- Tueophania est lumen elevans intellectum,
pium, lamen non esset aeternitas. XLIII, et non determinans ipsum ad boc vel illud,
1-XXVl. sed id quod distinguit intellectum ut ob-
TEMPORisinceplio fuit in indivisibili suo quod jectum, est ipsa divina essentia. I,

est nunc. XXX, 4-XXVI. 15-XXV.

Tempus est post seternitatem, et causatur
e.Kemplariter ab ea. XXX, 7-XXVI.
Totum potestativum et totum quantitativum
qua re differunt ? III, 31-XXVI.
Testimonia Veteris lestamenti quibus Trini- ToTUM cum ponitur in definitione aelernila-

tas probatur. II,E, F-XXV. tis, est idem quod perfecturn, cujus nihil
Testimonia specialia Veleris Testamenti de est extra exspectalum, vel amissum in
Spirilu sancto. II, G-XXV. praelerito. VIII, 8-XXV.
Testimonia novae legis de Trinitale. U, TOTius et partis nulla ratio est in divinis.
H-XXV. XIX, 12-XXV.

Teeologi.e subjectum generaliter etspeciali- Quod de Trajani revocatione ad stalum sal-

ter et specialissime acceptum quid sit ?
vandorum dicitur, ex dispensatione fa-
I, 2-XXV. ctum est ad manifestandum gloriam Dei.
Theologia est una scientia. I, 3-XXV. XLIII, 3-XXVI.
Theologia non est universalis universali-

tate entis vel subjecti sicut prima philo- Tres personae in divinis an majus aliquid
sophia. I, 3-XXV. possunt simul quam una vel duse? XIX,
Theologia est scientia affectiva proprie. I, E, pertotum-XXV.
4-XXV. TREspersonas cum dicimus, quare non dici-

Tueologia quaredicilur polius affectiva quam mu8 tres deos? X.XIII,

speculaliva? Ibid. F-XXV.

 TNDEX RERUM 537

Tres personse cumdicitur, quod nomine ?er- Tyriis et Sidoniisquare nonfuerint exhibitje
narii signiQcatur ? XXIII, E-XXV, virtutes, Gorozaitis vero et Eelhsaitis fue-

et XXIV, E-XXV. rint exhibitae, modo nescimus, sed in luce

faciei Dei videbimus. XLIII, 4-XXVI.

Qu^estio haec, Quid tria, ut quid tres, inuti-

lis fuit. XXV, 5-XXV.

Nullibi erratur periculosiusquam in materia U

deTRiMTATE, II, 6-XXV.
TRiNiTATisscientiaest omnis scientiaefructus.

II, 7-XXV.
Trinitas innuitur novem modis per auctori- Ubi erat Dous antequam esset creatura?

tates sacree Scripturae. II, 2o-XXV. XXXVII, G-XXVI.

Trinitas qualiter exprimitur per hoc quod
dicitur, Quoniam ex ipso, et per i/isuni,et

in ipso ? II, 28-XXV. Ubique esse convenit soii Deo. XXXVII,

Trinitatem cognoscerenon possumus ratione 8-XXVI.
naturali. III, 18-XXV.
Haec est vera, Deus Trinitas. IV, 10

adq. i-XXV. Unitas sanctje Trinitatis quse sit? II et

Trlmtas est nomen coUectivum et relativum XXIV pertotum-XXV.

intrinsecum. IV, 10, Unitas etTrinitas secundum Isidorum quo-

ad q. 2-XXV. Ilem, XXII, 3 XXV. modo distinguuntur? XXIV, K-XXV.

TiuNiTAs in se coUigit omnes personas, non Unitas rerum naturalium triplex, scilicet

ut partes, sed ut unum in natura,qua; non formae, materiee^et subjecti. 1X,8-XXV.

est totum ad ilias. XIX, 7 et 12-XXV. UNiTAStrium persouarum in esseutiaexcellit
Hsec est falsa, Pater est aliquid Trinitatis :
omnes unitates. ibid.

tamen haec est vera, Pater est aliquis Tri- Unitas dicitur una ratione de essenlia et per-
nitatis. Ibid. sona, non aequivoce. XX IV, 3-XXV
Trinitas quare non dicit colleclionem, sed Unitas habet tria, qucrum ratione altribui-

quasi coUectionem ? XXI, 3-XXV. tur Patri, scilicet indivisibilitatera, et pri-

In Trinitate est dijtinctio et discretio:confu- vationem, et rationem principii. XXXI,

sio autem el alienatio non est. XXIV, 9-XXVI.
7-XXV.
Trinitas est trium unitas. XXV, 8-XXV. Universale et parliculare non est in divinis.

XIX, 13-XXV.

TRiPLExDeas dici non potest. XIX,

18-XXV. Unum non additsupra idquod res est, nisi in-

divisionem. n, 19-XXV.
Unum dicitur continuitate, forma, naturae
Trismegisti locus de Trinitate. IV aequalitate, et per respeclum ad unum.
18-XXV. Ibid., et XXIV, 3.XXV.
 558 INDEX RERUM
Unum duplicileraccipitur, scilicelproul con- Uti quare diflinitur duabus diffinitionibus?
vettitur cum ente,etproul est principium 1, 16-XXV.
quaniitalis discrelte. II, 19-XXV. Item, Uti (luplex, scilicet viae et patrioe. XXXI,
11,3-XXV. 7-XXVI.
Unum, verum.bonum convertunlursecundum
supposita, non secundum inlentiones.

111, lo-XXV. Item, XXIV, 3-XXV.

Unus vel una, duo vel duse, quid his voca-
bulis significetur ? XXiV, 3-XXV.
Unum non addit naturam aliquam super ens,
sed dislinclionem. XXIV, 3-XXV.
Unum et multum aliquo modo opponunlur
ut privatio ethabitus, etutcontraria, et ut

relaliva. XXIV, 3-XXV.

Unitas dicitur una ratione de essentia et

persona.non sequivoce. XXIV, 5-XXV. Velle ft esse io Deo sunt idem. XLV,
Non estconcedendum,quod Pater et Filius et B-XXVI.
Spiritus sanctus sunt unus, nisi cum adjun-
cto subjeclo,aquo ly unus accipit substan-

iiam in qua uniuntur. XXIV, 5-XXV. Vera immorlalitas in Deo solo est. VIII,

Unum in substanlia facit idem, in quantilate C-XXV.

aequale, in qualitate simile. XIX.
2-XXV.Item, XXXI,4-XXVI.
Unum in substantialibus attributisin divinis Verba cujuslibet temporis bene prsedicantur
quare non facit idem, sicut unum in qua- de Deo. Vlll, B-XXV.
litalivis facit simile, et in quantitativis

facit ffiquale. XXXI, 4-XXVI_

Unius sex modi a Dionysio assignati, Verbum est cum amore notilia. III, 27-

XXXI, 9-XXVI. XXV. Item, XXVIl, 3-XXVI.

Verbum dicitur dupliciler, scilicet essentiali-

ter et personaliler. X, 3-XXV. Item,

Usus esl actus frequenter elicitus de poten- XXVII, 6-XXVI.
lia. I, 13 ct 16-XXV. Verbum personaliter dictum proprieconvenit

Usus quare attiibuitur muneri, sive Spirilui Filio. Ibid.

sancto? XXXI, 7-XXVI. Verbum Dei unicum, an proprie vocamus

nomine sapientise ? X,
5XXV.
Uti cst id quod in usum venerit, referre ad VERBimuItipIex descriptio. XXVII,
oblinendum illudquo fruendumcst. I, 3-XXVI.
B, et 13-XXV. Verbo seterno secundum quod est Verbum
Quibus rebus utcndum ? Ibid. multa a Sanctis attribuuntur. XXVII,
Uti includit actum rationis. 1, 13, 4-XXVI.
adq. 2, et 17 ad q. 1-XXV. Verbi proprius actus est dare sapienliam
Uti est assumens aliquid in facultatem vo et intellectum per auditum interiorem.
luntatis. I, C, et IG-XXV. Ibidem.
 INDEX RERUM 559

Verbum principaliter est principii dicenlis, et Veritas in creaturis non invenitur omnimo-

ideo non dicitur pluraliter: ratio vero et da. VIII, 1-XXV.

ideise habent intentionesaparte ejusde quo Veritas subsislens quid sit ? VIII,

sunt, et ciim hoc mulliplex sit, admiltunt 15-XXV.

pluralitatem. XXVIl, 4-XXVI. Veritas nuUa fuit ab eeterno prseter Deum.

Yekbum accipitur tribus, scilicet secundum XXXVIII, 2-XXVI.

quod convertilur cum dicto manlfestante Veuitas duplex, scilicel signi et rei : et illa

intellectura dicenlis, et secundum quod inseparabilis est a signo, haec vero muta-

addit super hoc processionem et distin- bilis sicut res a qua causatur. XLI,

ctionem personalem adicente,etsecundum 7-XXVI.

quod addit super haec duo respectum ad Non omnia sunt vera una veritate nisi se-

creaturas. XXVII, 6-XXVI. Item, cundumquid, scilicet exemplariter et effe-

XXVIII, 10-XXVI. clive. XLI, 7-XXVl.

Verbum seLernum secundum processionem Veritas est rectitado sola monte percepti-
aeternam maxime convenit cum verbocor- bilis. XLVI, Il-XXVI.

dis : Verbum autem in carne, habet simi- Veiutas est adeequatio dictionis et dicti, vel

litudinem cum verbo vocis. XXVII, intelleclus et intellecti. Ibid.

7-XXVI. Veritas alia est signi et alia rei. XLVI,

ViiRBUM illuminat et operatur : quanlum ad 12-XXVI.

primum convenit cum verbo intellectus Nulla YERiTAs est ffilerna, nisi increata.

speculativi, quantum ad secundum cum XLVI, 13- XX VI.

verbo intellectus practici. Ibid. Veritas e&t forma prima in genere suo, et

Verbo prffiponitur sapientia sicut essentiale ideo non est composita ex quo est et esse.
personali, non re, sed ratione quadam. XLVI, 16-XXVI.
XXVIII, 10-XXVI. Veritas signiest insignore existente, et non
Licet possit dici, quod Verbum estidem quod existente. XLVI, 15-XXVI.
nalasapientia, tamendici non potest, quod Veritas prima «jst causa exemplaris, ad
Spiritus sanctus est bonitas procedens. quam proportionantur veritates creatce.

XXVIIl, 11-XXVi. XLVI, 17-XXVL

Veritas signi in quantum est signum, sem-
per est a veritate prima : veritas aulem
Verius cogitatur Deus quam dicitur. rei reducitur ad veritatem primam, sicut
XXIII, D-XXV. entitas ejus ad ens primum. XLVI,
18-XXVI.

Veritas odium parit per accidens tripliciter,

scilicet quia est contraria volito : vel quia Verum omne est aSpiritusancto inspiratum,
ab aliquo cui invidetur, est inventa : vel quamvis non semperper appositionem no-
quia arguit malitiam in audiente. In vee gratise gratum facientis, tamen non
prol. Mag.-XXV. sine gratia. II, 5-XXV. Item, XLVl,
Veritatem ut quis aitcipiat, quatuor requi- 19-XXVI.
runtur. II, S-XXV. VERUMest id quod est. XLVI, ll-XXVI.
Veritatis triplex definitio. VIII, 1-XXV. Vero multipliciter dicto opponitur falsum,

Veritas et enlitas quomudo se habent ad in- vanum, permixlum, instabile, et indebi-

vicem? Ibid. tum. XLVI, 12 ad q.-XXVI.

5rt0 INDEX RERUM
YiisTiGiL'M esl deprehensio alicujus per figu- VinTUTiBus utendum est, et per eas fruendum
rain pedis imprcssi invia. III, summo bono. I, H-XXV.
14-XXV. ViRTUs considerari potest dupliciter, scilicet

Vestigium dupliciler deficit in repracsenla- prout est habitus reclificans in opere, et

lione ejus cujus esl vestigium,scilicet quia prout est dispositio perfecli ad oplimum.
est similitudo partis, non totius, et quia I, 21-XXV.
confusa estsimililudo partis. Ibid. ViRTUTUM et Dei una est fruitio. Ibid

Vestigium an sitante creaturam, vel e con- Virtutes manent inbealitudine, vel in sibi

verso? III, 14-XXV. succedenlibus, vel in seipsis. Ibid.

Vestigii tres sunt partes, scilicet unitas, ViRTUS est duplex, sciiicet virtus potentiae

species, et ordo. III, 15-XXV. naturalis, et virtus operans : et haec iterum

Vestigii creali trinitas penes quae accipitur? duplex, scilicet ad esse, et ad bene esse.

et qualiter relucet in creatura Trinitas XIV, 11 -XXV.

increata? Ibid. ViRTUS quam diverso modo allribuitur per-

Vestigiorum diversorum enuraeralio et enu- sonis divinis. Ibid.

meiationis ratio. III, 16-XXV. ViRTUS divina in se nullam habet quantita-

Vestigium et imago qua re differunt ? III, tem, sed quantilas virtutis altenditur ad
19-XXV. extra, scilicet penes objecta et actus.

XIX, 1-XXV.

Ad conformitatem VijE omnes tenentur.

XLVIII, 6-XXVi. Visio quse est tota merces,non differt a frui-

tione nisi ratione. I, 19-XXV.

VicissiTUDO obumbrata quid vocetur, et ari

conveniat omni creaturae ? VIII, ViTA multipliciter accipitur. VIII,

20-XXV. 8-XXV.
ViTA quare poniturin definitione ceternitatis
potius quam esse ? Ibid.

Virgo corrupta reintegrari potest in mente ViTA duplex qua corpus dicilur vivum : una
et corpore, sed non potest non fuisse cor- per causam effeclivam, et hoec est anima :

rupla. XLII, 6 ad q. 2-XXVI. alia estinfluxacorporiabanima. XVII,

B. ViHGo est exaltata super choros Angelo- 1-XXV.

rum. XLIV, 6-XXVI.

Vivere et mori an conveniat rebus inanima-

ViRi sancti an possunt dare Spiritum san- tis ? VIII, 13-XXV.
clum ? XIV, D-XXV. Quomodo intelligitur, quod vivere viventi-

ViRis sanclis utrum placuit passio Christi? busestesse? VIII, 26-XXV.

XLVIII, D-XXVI. Non potest esse nisi vivum quod nascilur ex
vivo. IX, 22-XXV.

ViRTUTES proplerse pelendae etamandae sunt,

et tamen propter soiara beatitudinem. VocATio triplex, scilicet vocatio non enlis ad

I, H-XXV. esse, et vocatio per gratiam interiorem, e

 INDEX RERUM 561

vocatio per prsedicalionem exteriorem. nationem voliti, est ad unum, et potest

XL, 18-XXVl. averti abillo. XU, 22-XXVI.

VoLUNTAs Dei secundum essentiam de Deo
dicitur. XLV, A-XXVI.
VoLENS et nolens non opponuntur per affir- VoLUNTAS Dei summe bona est prima causa
malionem et negationem. Vf, A-XXV. omnium quee naturaliler sunl. XLV,
Item, XLVI,5-XXVI. D, E-XXVI.
VoLUNTAs Dei multis modis accipilur.
XLV, F-XXVI.
VoLUNTAS est vis allissima animae. I, VoLUNTAS per se habet quatuor : primum,
12 XXV. quod sit nalurffi ralionalis;secundum,quod
VoLUNrAS non subjecta ralioni initium omnis sil liberrimum naturse rationalis : teitium
mali est. In prol. Mag.-XXV. est comparatioipsiusad bonum : quartum,
VoLUNTAS accipilur dupliciter, scilicet ut quod sit caiisa omnium qua; fiunt ab arti-
convertitur super alias vires et movel eas fice. XLV, 1-XXVI.
ad actum, et ut convertitur ad volitum et Non est de nobilitate voluntatis, quod pot-
imperat deimitando vel fugiendo. TII,
est in malum, sed quod potest in opposita
20-XXV. contradictorie. Ibid.
VoLUNTAS ut est pars imaginis, accipitur re- VoLUNTAsDeiutrumcassaripolesl ? XLVI,
spectu volili secundum quod momoria et A-XXVI.
intelligenlia sunt de eodem. III,
VoLUNTATfiDei utrum fiant mala ? XLVI,
20 ad q. 2-XXV. D-XXVI.
VoLUNTAS dicitiir ad aliquid, non simpliciter, VoLUNTAS I)ei semper impletur, quidquid
sedsecundum quid. III, 28-XXV. homo faciat. XLVII per totum-XXVI.
VoLUNTAs necessario includit intellectum, VoLUNTATE mala ali^iuando vult homo id
sed non e converso. III,
quod Deus vult bona. XLVIII, B-XXVI.
37-XXV. VoLUNTAS Deibona malahominum voluntate
VoLUNTAs triples, scilicet anteccdens, ot ac- impletur. XLVIII, B-XXVI.
cedens, et concomitans. VI, 1-XX.

VoLUNTATis opera non semper sunt meliora

operibus naturse. VI, 3-XXV. VuLPES numquam accipitur in bona signifi-

VoLUNTATE au nccessitate, vel utrum volens calione. XXXI V, 6-XXVI.

vel nolens Paler genuit Filium ? VI,
* 0-XXV.
VoLUNTAS indisposita est oppositorum, sed VuLT omnes homines Deus salvos fieri, quo-
disposita per conceplionem et delermi- modointelligilur? XLVI, C-XXVl.

XXVI 36
I
 INDEX
LOCORUM SACR/E SCRIPTUR^,

Qui tam in textu quam in Commentariis

LIBRI I SENTENTIARUM EXPLICANTUR.

EX VETERI TESTAMENTO.

GENESIS.

Cap. I, 26. Faciamus hominem ad imagi-

nem et similitudimem no-
stram. II, 18-XXV.
I, 31. Vidit Deus cuncta quse fece-
ral : et erant valde bona. XXXVI, 11-XXVI.
XXVIII, l(). VereDominus est in loco isto. XXXVII, (i-XXVl.
XLTX, 27, Benjamin lupus rapax. XXXIV, 6-XXVI.
^Oi INDEX LOCORUM SCRIPrUR^.

EXODI.

X, 20. Induravit Dominus cor Pha~

raonis. XL, 23-XXVI.
XXXII^ 31 et 32. Aut dimitte eis hanc noxam,
aut si 7ion facis, dele me de
libro luo quem scripsisti. XL, 11-XXVI.

DEUTERONOMII.

XXXII, 8. Constituit terminos populorum

juxta numerum filiorum
Israel. XVI, 12-XXV.
XXXII, 39. Ego occidarn, ct eyo vivere
faciam. XLVI, 10-XXVl.
j

JOB.

XI, 7. Forsitan vestigia Dei com-

prehendes, et usque ad per-
fectum Omnipotentem repe-
ries? III, 14-XXV

PSALMORUM.

XL 2. Diminutse sunt veritates a

filiis hominem. XLVI, 16-XXVI

J
 INDEX LOCORUM SCRiPTUR/E 5Uo

XXXV, 10. In lumine tuo rndchimus lu-

men. I, 15 ad q.-XXV.
XLIV, 2, Eructavit cor meum verhum
bonum. XXVII, 3-XXVI.
XLIX, 11. Pulchritudo argri mcrum est. XXXV, 13-XXVI.
LXX, 5. Tu es patientia mea. XVII, 8-XXV.
LXXYI, 20. In mari via tua, et semitse tuse
in aquis multis, et vestiyia

tua non cognoscentur. III, 14-XXV.

LXXXIV, 9. Audiam quid lociuatur in me
Dominus Deus. XXVII, 4-XXVI.
CI, 25. In generationem et generatio-
nem anni tui. VIII, 9-XXV. Item,XIX, 6-XXV.
CI, 27. Ipsi peribunt. VIII, G-XXV.
CI, 28. Tu autem idem ipse es. VIII, 19-XXV.
CXLVII, 15, Velociter currit sermo ejus. XXXVil, 8-XXVI.

PROVERBIORUM.

VIII, 22. Dominus possedit me in initio

viarum suarum. II, 24-XXV.

ECCLESIASTtE.

IX, 1. Nescit homo utrum amore an

odio dignus sit. XVII, 5-XXV.

SAPIENTLE.

VIT, 24. Omnibiis mobilihus mobilior

est sapientia. VIII, I6-XXV
VII, 27. In animas sanctas se transfert,
amicos Dei et prophetas con-
stituit. XV, 16-XXV Item, XVI, l-XXV.
:i()t5 INDEX LOCOUUM SClUl*TUKyE.
XI, 2\. Scd oniniu in mensura, ct nu-
mero , et pondere dispo-
suisli. 111, 15-XXV.

ECCLESIASTICI.

I, 3. Fons sapienlise verhum Dei in

excelsis. XXVII, 7-XXVl. Item, XXVlll, lU-XXVI.
XXIV, 5 ct G. Ego ex ore Aliissimi prodivi,
jjrimogenila anle omnem
crealuram. Ego feci in coelis
ut oriretur lumen indeficiens,
et sicut nebula texi omnem
terram. In proL B. Alb.-XXV.

ISALE.

VI, 1. Vidi Dominum sedentem super

solium cxcelsurn et elevatum,
etc. VI, 1-XXV.
VII, y. Si non credideritis, non per-
manebitis. 1-XXV.
II,

IX, 6. Magni consilii Angclus. V, 7-XXV.

XXXVIII, 1. Disjjone domui tuas, etc. XLV, 10-XXVI.
LV, 9. Sicut exaltantur coeli a terra,
sic exaltatse sunt viss mese a
viis vestris. XLVIl, 1-XXVI.
LXI, 1. SpiritusDomini super me, eo
quod unxerit Dominus me :
ad annuntiandum mansuetis
misit me, etc. XV, 0-XXV.
 INDEX LOCORUiM SCRIPTUR/E. oG7

JRREML^

X, 24. Corripe mc, Dominc, verum-

lamcn in judicio, et non in
furore iuo, ne forte ad ni'
hilum redigas me. XLVI, 10-XXVL

JOEL.

II, 28. Effundam spiritum meum su-

per omnem carnem. XVI, 2-XXV.

mxmMM.

V, 2. Et tUyBethleem Ephrata,par-
vulus es in millibus Juda. II, 25-XXV.

HABACUG.

III, 13. Egressus es in salutem populi

tui. XXXVII, 19XXVI.
568 INDEX LOCOHllM SCRIPTUR.E.

EX NOVO TESTAMENTO.

MATTII^I.

X, 20. Non vos estis qui loqidmini,

scd Spiritus Patris vestri

qui loquitur in vobis. XVT, 4-\XV,

XI, 27. Nemo... Patremquis novit,nisi
Filius. "
XXI, G-XXV,

MARCI.

XIV, 30, Abba, Paier, omnia tibi possi-

bilia sunt. XLIl, 6-XXVI.

LUC^.

I, 37. Non erit impossibile apud

Deum omne verbum. XLII, G-XXVI.
V, 12. Domiiie, si vis, potcs me mun-
dare. XLII, :)-XXVI.
XVII, G. Si habueritis fidem sicut rjra-

num sinapis, dicelis /tuic ar-

bori moro : Eradicare, et

transplantare in mare, etc. XLII, 2-XXVI.

 INDEX LOCORUM SCniPTlJR/R. dG9

JOANMS.

I, l. Verbwn apud Deum.

erat XXXVII, 13-XX\I.
I, 3 et 4. Sine ipso factum est nihil quod
factum est. In ipso vita erat. XXXV, 12-XXVI.
I, 18. Unigenitus Filius, qui est in
sinu Patris, ipse enarravit. XVI, 4-XXV.
ITI, 21. Qui facit veritalcm, venit ad
lucem, etc. XLVI, 12-XXV[.
III, 34. Non ad mensuram dat Deus
spiritum. XLIV, 5-XXVI.
Y, 17. Pater meus usque modo opera-
tur. XXXV, 7-XXVL
VI, 71. Nonneego vos duodecim elegi?
et ex vohis unus diaholus est. XL, 18-XXVI.
VIII, 44. Ille homicida erat ah initio,

et in veriiate non stetit. XLIX, 12-XXVI.

XV, 1(). Non vos me elegistis : sed ego
elegi vos, etc. XL, 18-XXVI.
XX, 22 et 23. Accipite Spiritum sanctum :

quorum remiseritis peccata,

remittuntur eis. XIV, 12 et 16-XXV

AD ROMANOS.

IV, 17. Qui vocat ea quae non sunt,

tamquam ea quse sunt. XL, 18-XXVI.
Vin, 38 et 39. Certus sum quia neque mors,
neque vita... poterit nos se-
parare a charitate Dei, elc. XVI L o XXV.
X\ I, 25. Temporihus seternis taciti. VIII, 9-XXV.
570 LM)EX LOCOllUAl SC111I''J l ILE.

I ;vl) COULMIIIOS.

I, 20. Nonne stultmn fecit Deiis sa-

pientiam hujiis mundi? XLll, 9-XXVL
I, 2t. C/tristum Dei virtutem, et Dei
sapientiam. XIV, ll-XXV.
III, 8. Qui plantat et qui rigat, unum
sunt. XXXI, la-XXVL
A L 3. Nescitis quoniam Angelos ju-
dicabimus. XVL 12-XXV.
XII, 27. Vos estis corpus C/iristi, et

membra.de membro. XI.IV, 5-XXVI.

XIII, 12. Videmus nunc per speculum
in isnigmate : tunc autem
facie ad faciem. XVII, 6-XXV.

AD GALATAS.

III, 21. Si data esset lex quse posset

vivificare, vere ex lege esset
justitia. I, 7-XXV

AD EPHESIOS.

I, 4. Elegit nos in ipso ante mundi

constitutionem. XL, i, 9, 17 el 18-XXVI.
I, 5. Secundum p)'opositum volun-
tatis suie, XLV, 1 et 7-XXVI.
 INDEX LOCORUALSCUlPTURiE. 571

AD COLOSSENSES.

I, 13. Transiulit nos in regnum Filii

dileclionis suse. V, 9-XXV. Item, X, G-XXV

1 Al) TLMOTUEUM.

\\, 4. Qui omnes liomines vult salvos

fieri. IV, 8 et i7-XXV. rtcm, XLVI, 1-XXVI.
VI, 10. Qui solus Jiabet immorlalila-
iem. VIII, 19-XXV.

AD HEBRyEOS

II, 9. Eum autem, qui modico quam

Angeli minoratus est, vide-
mus Jesum, propier passio-
nem mortis, gloria et hono-
re coronatum. XVI, 12 -XXV,
IV, 12. Vivus estsermo Dei, etefficax,
et peneirabilior omni gladio
ancipiti, etc. XXXVII, .o-XXVI.

JACOBI.

1 , 17. Apud quem non est transmuta-

iio, nec vicisciiudinis obum-
braiio. VIII, 19-XXV. Item, XXXIX, 2-XXVI.
V, 16. Orate pro invicem ui salve-
mini. XLI, 1-XXVI.
572 INDEX LOCOmiM SCR1PT[ R.E.

I JOANNIS.

VI, 1(). Deiis charilas cst. X, G-XXY

APOCALYPSIS.

111, Jl. Tene qiiod Jiahes, ut nemo ac-

cipiat coronam tuam. XL, 13-XXYI.
XXTl, 1 1 . Qui in sordibus est, sordescat
adhuc. XLYI, 2-XXYI.
 INDEX GENERALIS
Omnes fere sententias, qucestiones, et conclusiones in I Sen-

teniiariim lihro continens, ex textu Magistri.

IV.-B. — \iimorus prior arabieus clesianat clisfiiielioiiein, alter vero

tomiim hujjusee edilioiiis.

iETEBNiTAS, polentia, magnitudo quomodo

suntinDeo? D. 19-XXV.
iETERNiTAS est in Patre, species in imagine
seu Filio, usus in miinere seuSpiritu san-

cto. D.31-XXVI.

AcciDi-NS nulkim cadit in Deum, D. 26

itlQUALiTAS divinarum personarum in quo •XXVI.

consislil? Dist. 19 per tolum-XXV, et

D. 2U-XXV.
.(Equalitas utrum secundum substanliam vel Amor, mens et nolilia in anima imaginem
secuudum relationem dicatur de divinis gerunt Trinitatis. D. 3

personis? D. 31-XXVl. -XXV.

^Equalitas quid sit? Ibid. Amor, charitas, dilectio Patris et Filii et

^QUALiTATis nominc an ponalur aliquid vel Spiritus sancli. D. 10-XXV, et

removeatur? D. 31-XXVI. D. 17-XXV.

.^QUALiTAS quf\re attribuatur Filio ? D. 31

-XXVI.
r)7t TXDKX l.\

Amma quomodo esl imago Trinilalis? D. 3 CnAiuTAS qu.imvis sit substanlia Tiinilatis,
-^XV. proprie lamen referlur a^l Spiritum san-
Amma dicitur simplcx respcctu corporis. ctum. D. 18-XXV.
D. 8-XXV. CuARiTAs dicitur Deus. D. 10 et 17 per
Amm^ an de coelo possunl reduci ad cor- totum-XXV.
pora propter ali.jua morita? D. 41- Ciiahitas quae est Spirilus sanctus ulrum
XXVi. augeatur vel minuatur in homine, vel an
magis vel minus habeatur? D. H-XXV.

CoGMTio Dei quomodo fit per creaturas, et

quomodo in creaturis apparet vestigium
I)
Trinitatis? D. 3 per tolum-XXV.

CiiEATOR quomodo cognoscilur pcr crcaln-

ras? D. 3-XXV.
BoMTAs, sapienlia, potentia, quomodo d.e

Deodicuntur? D. 34-XXVI.

BoNiTAS Spirilui sanclo, sapientia Filio,

CrtEATunA mundi quare dicatur homo?
potentia Palri quare atlribaatur? Ibid.
D. 3-XXV.
In qualibet creatura apparel vestigium Tri-

nilalis. D. 3-XXV.
BoNAvel mala fieri quomodo vult Deus?
Creatura nulla a se et per se quidquam fa-
D. '(0 per lolum-XXVf.
cere potest. D. 42-XXVI.
BoNUM est mala fieri, quomodo inlelligatur?

D. 46-XXVI.

BoM quadruplex acceptio. D. 46-XXVI.

BoNA facere et mala viiare quare prsecepit

Deus? D. 47 per totum-XXVI.
BoNA vel mala voluntas hominis quando D
est idem vel aliud volens quod Deus vult.

D. 48-XXVl.
BoNA Dei voluntas mala hominum volunta-
te impletur. D. 48-XXVI.
Dabilis cui est Spiritus sanctus, ulrum scili-

cet Filio, an tantum hominibus? D. 17

-XXV.

Utrum damnari posiit aliquis proedcslinato-

rum? D. 4U-XXVI.

Cuaritas, amor, et dileclio Patris et Filii et Ulrum Deus fruatur vel utalur nobis? D.l
Spiritus sancti. D. 10 el 17-XXV. -XXV.
 TEXTUM MAGISTRI. 575

Deus verus unus solus est Trinilas. D. 2 Deus de Deo utrum secundum substaritiam
per totum-XXV. dicalur? D. 27-XXVI.

Quomodo Deus cognoscitur per creaturas nuare Dkus dicitur omnipotens, cum nos
quamvis sit invisibilis ? D. 2 per totum- mulla possumus quati ipse non potest?
XXV. D.42-XXV1.
Deus unus in Trinilate quoraodo probalur? An Deus possit meliora facere quara facit .^

D. 3 per totum-XXV. D. 4i per totum-XXV(.

Utrum Deus genuit Deum ? D. 4-XXV. An Deus semper possit omne quod prius po-

An Deus voluntate vel necessitate sit, et an tuit? D. 4i-XXVJ.

nolens vel voiens sitDeus? D. 16 Dei vohintas quid sit, et quibus modis acci-

-XXV. pitur? D. 45 et 47-XXVI.

Quomodo Deus est simplex, incommutabilis An Deus velit ab omnibus tieri omnia quae
etimmortaiis? D. 8 per totum-XXV. preecipit, vel non fieri quse prohibet?

Dei simplicitas nulli praedicamentorum sub- D. 45 et 47-XXVI.

jicilur. D. 8 XXV. Utrum Deus vult mala fieri ? D. 46-XXVI.

Cum Deus sit simplex, quotnodo mulliplex Deus vult omnes homines salvos fieri quo-

dicitur? D. 8-XXV. modo inteliigtlur? D. 46-XXVI.

Quomodo Deus dicitur substantia ? D. 8 An Deus sit causa quod homo fit deterior?

-XXV. D. 46-XXVI.

Deus non est dicendus triplex sed trinus. Dii:i voluntas bona quomodo per malas ho-
D. 19-XXV. minum voluntates impletur? D. 48

Deus verius cogilatur quam dicitur. D. 23 -XXVI.

-XXV.
Deum esse, et quod Dei esl non sunl idem.
D. 34 XXVI. DiFFf':itRE nu'nero quid siL? D. 19-XXV.

Quomodo Di us bona cognoscit, et quomodo

mala? D. 36-XXVI.

Quomodo Deus dicalur esse in omnibus re- DiLECTio quare proprie dicitur Spirilus san-

bus? D. 37-XXVI. ctus? D. 10-XXV.

Quoraodo Deus habitat in Sanctis? D. 37 DiLECTio Patris et Fiiii et Spiritus sancli.

-XXVI. D. 32XXV[.
Ubi Deus erat antequam esset creatura? DiLECTio quomodo estin Trinitate? D. 32
per totum-XXVI.
D. 37 -XXVI.
Deus non dicilur localis, nec loco nec tem-
pore movetur. D. 36 XXVI.

Quomodo Deus scit vel nescit omnia ? D. 39 DisCHETio quomodo accipitur in personis

per tolum-XXVI. Trinitatis ? D. 24-XXV.

Deus potest scire aliquid noviter vel ex tem-

pore. D. 39-XXVI.

Utrum Deus possil scire plura quam scil ? DisTiNCTio vel persona (iistincla quomodo
D. 39-XXVI, et D. 44 per totum-XXVI. dicitur? D. 24-X.XV.

An Deus quod serael scit semper sciat ?

D. 41-XXVl.

Deus quatuor modis dicitur operari. D. 12 Diversitates nominum in divinis quae sunt?
-XXV. D. 22 per totum, et 23-XXV.
576 INDEX IN
DiVERSiTAS iiulla esl iii Trinilale. D. 23 Electio Dei vel reprobatio ulrum fiatex me-

-XXV. rilis hominum? D. 41 per tolum-

XXVI.

DiviNA essenlia ulrum genuit osscnliam, vel

ulrum ipsa sil ingenita? D. .o-XXV. KssiiNTiA utrum genuit cssenliam? D. 5
DiviNyE essentia; proprietatesquffisint? D. 8 per tolum-XXV.

per totum-XXV. Essentia divina est simplex, incommutabi-

DiviNA natura nulli proedicamenlorum sub- lis, immortaiis. D. 19 per tolum-XXV.
jicilur. D.8-X.\V. Esskntiam Filio prajslat de Palre generalio.
DiviNAULM personarum qualilalesquoe sunl ? D. 17-XXV.

D. 19-.\XV et 20 per totum-XXV. EsSENiiAM Spirilui sanclo prajatat a Patre et

DiviN.K essenli.T nulla personarum est pars. Filio processio. D. -IS-XXV.

D. ly-xxv. EssENTiA divlna sunt relernilas, magnitudo,

DiviNA essenlia non praedicalur de personis et potenlia. D. 19-XXV.

ut genus de speciebus, nec ut species de Quomodo ESSENTiA divina praedicatur de
individuis. D. 19-XXV. perionis? ]). -19-XXV.
DiviNjE porsona; utriim diderant numero?
D. 9-XXV.
DiviN^ tres personse ulrum simul magis E-SE e.v Deo, el in Deo, et pcr Deum, an sint

possunl aliquid quam una ? D. 19 et 20 idem? D. 36-XXVI.

-XXV. EssE et velle in Deo idem est. D. 4o

Ulrum proprielates personarum sint ipsae -XXVI.
persouce, vel divina essentia? D. 32

-XXVI.

Doctrina omnis aut est de rebus aut de si-

gnis. D. 1-XXV.

An DONUM detur vel (Jividalur per donum

quod esl Spiritus sanclus? D. 17-XXV.
Do.NUM qua ralione dicilur Spirilus sanctus? Facere quidquid vull Deus quomodo intel-

D. 18-XXV. ligitur? D. i2-X.XVI.

Faceke nihil polest a se et per se aliqua

crealura. D. 42 per totum-XXVI.

Facere utrum potest Deus plura quam fa-

cit? D. 43 per totum-XXVl.

Facere utrum potest Dcus aliquid melius

E quamfacit? D. 44-XXVI.

FiDEs una est Paliiarchfirum, Prophetarum,

Efficav csl voliirila? Dei. P. 47-XXVl. cl Aposlolorum. D. 3 XXV.
 TI^XTUM MAGISTRI. 577

Ulrum FiLius sil gcnilus de subslanlia Pa- Ulrum FiLius sit sapiens saplenlia genila vel

Iris ? D. 3 per totum-XXV. ingenita? D. 32-XXVI.

FiLius cum non sit de nihilo, sed de aliquo, An FiLius sit sapiens seipso, vel per seip-

utrum sit ex aliqua materia? D. 5 sum? D. 32-XXVI.

-XXV. Quare FiLio attribuitur sapienlia? D. 34

An Fii.ius volunlalc ve! neccssilalc sil geni- -xxvr.

(ns? D. G-XXV.
An FiLius potuit gignere Palrem vel esse

Paler.^ D. 7 per totura-XXV. Fiiui et uti quid sil, et in quo differunt?

Ulrum F1LIU.S sit posterior patre ? D. 9 per D. 1-XXV.

totum-XXV.
FiLii generatio quam ineffabilis sit. D. 9

-XXV. Quomodo FUTURA sint in praesentia Dei?

Utrum FiLius semper gignitur, vel semper D. 33 per tolura-XXVI.

genitusest? D. 9-XXV. Utrura FUTURA sint causa scientige vel prae-

FiLio quid sit proprium? D. 9-XXV et -scientise Dei? D. 38-XXVI.

D. 10-XXV.

FiLius et Spiritus sanctusdissimiliter proce-

cedunta Patre. D. 13-XXV.
Utrum FiLius potest dici Spiritus sanctus,

vel e converso, ex quo ambo procedunt?

D. 13-XXV. G
Quomodo FiLius sit missus? D. 13

-XXV.
FiLius a seipso dalus est, et missus. D.13
-XXV.
FiLius cum a seipso missus est, quare dixit : Ghneratio iii divinis quomodo inlelligenda

.1 meipso non vcnt. D. lo-XXV. est? D, 4 per totum-XXV.

Utrum FiLius semel tantum missus sit, an Utrum divina essentia sit genita? D. 3
sjEpe niittalur? D. 15XXV. -XXV.
FiLius mittitur duobus modis. D. 15 Utrum potest generare Filius sicut Pater?
-XXV. D. 7 per totura-XXV.
FiLius secundum quid dicitur minor Patre. An GENERARE sit cxtra potentiara Filii?

D. 16-XXV. D. 7-XXV.
FiLius secundura quod homo, non solum Utrum GENERATio Fiiii habeat principiura aut
Patre et Spiritu sanclo, sed etiam seipso finem ? D. 9 per totum-XXV.
estminor. D. 16-XXV. Utrum GENERATio in divinis inteiligi potest ?

Utrum FiLius nativitate sit essentia? D. 18 D. 9-XXV.

-XXV. Quare generari non dicitur Spiritus san-
FiLius cum sit nobis datus, utrum polesl di- ctus, sed procedere? D. 13 per
ci noster ? D. 18-XXV. totum-XXV.
Qaomodo Filius est in Palre? D. 19 Gemina est processio Spirilus sancti. D. 14
-XXV. -XXV.
Utrum FiLius sit Eequalis patri secundum Generario dat essentiam Filio. D. 18
substanliam? D. 31- XXVI -XXV.
XXVI 37
 :i78 INDF.X IX

Oemta sapicnlia ulrum sfcunrliim su stan- IIypostapes delerminanl proprielates non

liam dicilur vel secundum rclalionem? subsljnliam. D. 27-XXVI.

D. 28-X\VI.

Quare (Jn.^cj iicganl Spiriluni sanctum pro-

cedere a Filio? D 11 -XXV.

H iGNOUANTiiE peccalum ulrum gravius sit pcc-

calo infirmitalis 7 D. 22-XXV.

Quomodo iMAGO Trinitatis est in anima?

Quomodo iiABiTAT Deus ubique? D. .37 D. 3-XXV.
per tolum-XXVI. Imago Trinitalis aliler est in anima, et alite

Quomodo DAKiTAT Deus in saiictis? Ibid. in Trinitate. D. 3-XXV.

Habitabat ubifjueDeus antequam essetcrea- Imago relative dicit de Filio, sed essenliali-
tura. D. .37 XWI. ler de Trinitate. D. 28-XXVI.

Imago diversimode accipilur. D. 31-XXVI.

Ilo.MO dicitur crcatura mundi. D. 3-XXV.

Ulrum noMiNEM Deus mcliorcm facere po- Immoutalitas vera in solo Deo est. D. 8
tuit quam fecit? D. 44 per -XXV.
tolum-XXVI.
Utrum UOMINEM Deus aliler liberare poluit

quam per passionem ? D. 44-XXVl et Ingenitus quomodo accipitur? D. 28 per

D. 20-XXV. lotum-XXVI.
HoMiNES omnes salvos vult fieri Deus, quo- Ingenitus et non genitus utrum sint idem vel
modo intelligilur? D. 46-XXVI. diflerunl? D. 28-.XXVI.
HoMiMis malilia; utrum Deus sit causa?
D. 46 XXVI.

HoMiNis voluutas mala concordat aliquando Quee fuerit intentio scribentium de Trini-
cum Dei volunlale bona. D. 48-XXVI. tate? D. 2-XXV.

HOMOUSiON quil sit. et quid significel ?

D. 34-XXVI.

HypOsTASis quid sil, et quid hoc nomine si-

gniricafur? D. ^G-XXVI.
 TEXTIJM MAGISIRl. .;7!J

In quo cslPalcr major Filio? D. I6-XXV.

Ulrtim MAGis possunt aliquid cluoe pcrs)na3

quam una, cl Ircs magis (iuam duoe vol
una? D. 10-XXV.

Ulrum MALA simpliciter sunt in Deo ?

D. ae-xxvi.

Quare eleclus sil Jacob, et Esau reprobatus ? Ulrum mala Dei voluntate fiant ? D. 40

D. 41 per totum-XXVl. -XXVI.

Mala fieri bonum est, quomodo intelligitur?

D. 46-XXVI.
Qualiler JuD;Ei implevcrunt voluntatem Dei Ad quid et quibus prosunt mala? D. 46
Chrislum occidendo? D. 48-XXVI. -XXVI.
Mala volunlate quandoque vult homo quod
Deus vult bona. D. 48-XXVI.

Utrum MELiORA Deus facere potuit quam fe-

cit? D.44pertotum-XXVI.

Memohfa, inlelligenlia, dilectio, quomodo

sunl in mente? D. 3-XXV.
Ulrum DeusLOGAiiTEa au siluaiilcr movea- Memoria, intelligentia, volunlas, quomodo
tur? D. 37-XXVI. gyni unilae? D. 3-XXV.
LOCALE dicitur allquid duobus modis. D. 37 Mkmoiua, inlelligentia, volunlas, ulrum p.ce-
-XXVI. dicantur relalive ad se invicem? Ibid.
Locales utrum sint spiritus creali? D. 37

-XXVI.

Quomodo MENS humana habet imaginem

Trinitatis? D. 3-XXV.

Meuitum obdurationis vel misericordia?,

M utrum sit aliquod? D.41-XXVI.
An possunt meiuta esse causa prsedeslinatio-
nis vel prsescientise ? D. 41 per lo-
tum-XXVI.

Quomodo MAGNiTUDO est in Deo? D. 19

-XXVI.
Utrum etiam a scmittitur Spirilus .'^anclus?

D. 13-XXXV.
580 INDEX l\
WiTTiTUR Filius cl Spirilus saiiclus, el non (Juafc naius noii dicilur Spiritus sanclus,

Pater. D.l't-XXV. sed procedens? D. 13-XXV.

Utrum semcl lantum missus sit Filius, vel Nascendo an acceperiiFilius aliquid aPalre?

Sccpius niiltatur ? D. 15-XXV. ^- 18-XXV.

Missus dicilur Filius duobus modis. D. 15

-XXV.
Missi qniasunl Fiiius elSpiritus sanclus.an Natura Filius quare dicatur Cliristus ?

ideo sunl minores Patre? D. 15-XXV. ^- 5-X\V.

Missio sancti Spiritus fit duobus modis. Natura divina nulli praedicamentorum sub-
jicitur. D. 8-XXV.
D. IG-XXV.

Missio Spiritus sancti in corda iiominura Natura, et rcs naturae, an sinl idem ?

D. 34-XXVl.
quomodofU? D. 17 per tolum-XXV.

MoDi quatuor cognoscendi Deum. D. 3

^trum Pater genuit Filium necessitate ?

-XXV. D.6-XXV.

MoDi cognoscendi Trinilalem diversi. D. 2

per lotum, et D. 3-XXV.

NiiiiL est in Deo quod non est Dcus. D. 8
-XXV.
MuLTiPLEx non dicilur Deus quamvis sil tri- NiniL dicilur de Deo secundum accidens.
nus. D. 23-XXV. D.2G-XXVI.

homo? NoMiNA Dei diversa sunl. D. S-XXV.

MuNDi creatura quare dicitur D. 3
NoMiNA quae de Deo dicuntur inveniuntur in
-XXV.
septuplici difTerentia. D. 22-XXV.
NoMiNA propria personarum non subslanlia-

An MurARi potest Deus aliiualiter? D.8 liter, sed relative ad invicem dicuntur.

-XXV. D. 22-XXV.

Mutari secundum tempus quid sit ? D. 37 Nomina ad unitatem essenliai pertinentia non
relalive, sed substantialiler de singulis
-XXVI.
personis, elsingulariter dicuntur. Ibid.
MuFABi secundum locum quid sil ? Ibid.
Quid significatur nomine persona; cum plu-
raliter profortur? D. 23 per lo-
tum-XXV.
NoMiNA relativa personarum quae sunl ?

D. 2G per lotum, et D. 27-XXVI.

N

Quomodo NAsciTUR semper Filius dc Palrc ?

D. 9 -XXV.
 TEXTUM MAGISTRr. 581

Utrnm passio Chrisli placucrit viris bonis ?

Utrum OBDURATio ex aliqno fiat nierilo? D. 48-XXVI.

D. 41-XXVI. Passiones Sanctorum an velle debeamus?

Ibidem.

'Ofiooutnov quid sit, et quid significet. D.

34-XXVI. Utrum Pater divinam esscnliam genuit ?

D. 5 per totum-XXV.

Ulrum Pater voluntate vel necessitate ge-

Omms scienlia autest de rebesaut de signis. nuit Filium? D. 6 pcr totum-XXV.

D. 1-XXV. Utrum Pateh potuerit vel voluerit gignere

Quare omnia dicantur esse in Deo? D. 35 Filium, ve! an posse generare Filium, sit

et36 per totum-XXVI. aliqua polenlia in Palre, qiise non sit in

Omnia esse ex Deo per ipsum et in ipso, Filio? D. 7 per totum-XKV.

utrum sitidem? D. 36 XXVI. Quare Pater non dicitur m/ssi/s .^ D. 15
Om.nia entia utrum simul facta sunt vel suc- -XXV.
cessive? D. 12-XXV. In quo PATEResl majorFilio ? D.IG-XXV.
Quomodo Pater est in Filio, et Filius in

Patre? D. 19-XXV.
Omnipotens quare dicatur Deus? D. 42 UtrumPATER solussitDeus? D.2I-XXV.
-XXVI. Paternitas, filialio, processio, quid signifi-
Omnipotens Deus dicilur, cum homo multa cant? D. 27-XXVI.
potest quod Deus iion polest? D. 42 Utrum Pater sicut dicitur ingenitus debeat
-XXVI. dicinon genitus ? D. 28-XXVI.
Omnipotentia Dei consideratur duobus mo- Patrem et Filium esse ulrum sint idem vel
dis. D. 42-XXVI. divprsa? D. 28-XXVI.
Omnipotentia Dei limilari non polesl' Quomodo Patek est principium tolius divi-
D. 43 per lotum-XXVI. nilatis? D. 29-XXVI.

Pater ab seterno est principium et Filius :

sed non Spiritussanclus. D. 29-.XXVI.

Quis ORDO servandus est cum de Trinitafe Quare Patri altribuilur unitas, et Filio sequa

agitur? D. 2.XXV. litas? D. 30-XXVJ.

Quare Pater et Filius dicuntur esse unum,

sed non unus? D. 31-XXVr
Utrum Patpr etPiiius perSpiritum sanclum

se diligant? D. 32-XXVI.

\
:;82 INDEX IN
An PATLRsil sapiciis sapicnliaquam gcnuil? Ulrum 1'OTESTscmper Deusquod olimpoluit.
D. 32 per lotum-XXVI. D. 44-XXVI.

Permis>.io cl operalio quando dicunlur Dei Pn.^F.CLimo, prohibitio, consilium, quare di-
voluntas? D. 43-XXVI. cantur Dei voluutas ? d. 45
-XXVI.

Quomodo PEnsON.i: divinoD distinguntur ?

D.9-XXV. Quid sit PH.EDEST1NAT10, ct dc quibus est ?

Utrum PKRSONiE Trinilalis sint partes essen- D. 35 et40-XXVI.
tifE divinae? D. 19-XXV. PBiEDi-sTiNATio vcl prffiscientia utrum pos-
An PERSON.E divina) sintspecies vel individua sunl esse in Dco si nulla fulura essent ?

quoad essentiam ? D. I9-XXV. D. 36-XXVl.

Perso.n-E tresnon secundum materialem cau- Pr-Edestinatio et prsescienlia in quo difTe-

sam dicuntur una essentia. D. 19-XXV. runt? D.40
Ulrum PEusoN^ divinee ditTerunt nuniero ? -XXVI.
D. 19-XXV. Utrum PB^DESTiNATus damnari potest ?

An TERSONiE tres simul sunt majus aliquid D. 40-XXVI.

quam una? D. id et D. 20 per totum- Quid sit efTeclus pr.edestinationis? D. 40

XXV. -XXVI.
Ulrum 1'ERSONA relative vel secundum sub- Pr.edestinatio.ms an sit aliquod meritum ?
stanliam praedicetur de divinis personis? D. 41 -XXVI.
D. 23-XXV.
Quare persona pluraliter et non singulaiiler
de divinis personis simul prsdicetur ? Pr^edicamento nulli subjicilur Deus. D. 8
D. 32-XXVI. -XXV.
Pehsonje nomine quid significatur cuin di-

citur pluraliter tres personae? D. 45 per

totum-XXVI. PH.E5CIENTIA de quibus sit ? D. 35

Persona in Trinilate tripliciter accipilur. -XXVI.
D. 25-XXV. Quomodo PRvESCiENTiA est in Deo ? ibid.

Persona et essenlia, an sunt idem vel non? Quomodo sunt in PBiESciENTiA Dei omnia
D. 34pertolum-XXVI. prseteritaet futura ? D.35et36pcr
totum-XXVI.
An PR^sciENTiA sit causa rerum vel res siut
Utrum posse gignere aliqua sil polentia in causae praescienlite? D. 38
Palre quyenon sit in Filio? D. 7 per -XXVI.
totum-XXV. Pr.escientia Dei an sit causa maiorum ?
Potentia, aelernilas, magnitudo, inDco sunt D. 38-XXVI.

unum. D. 19-XXV. Ulrum Pit.EsciENTiA Dei falli potost ? D. 38

PoTiiNTion ulrum iit una persona divina -XXVI.
qnam a!ia ? D. 20 per lotum-X.XV. An Dcus polest Pii.EsciRE aliquid quod prius
Quarc ron ntia atliibuilur Palri? D. 34 numquam scivil vel praescivit? D. 39

-XXVI. -XXVI.
 TEXTUM MAGISTRI. )83

In quo PB^sciEiNTiA difTerL a piaeiJeslinalio- son», id est, divina cssenlia. D. 33

ne? D. 40-XXVI. per lotum-XXVI.

Utrum PH^sciAT semper Deus ea quse se- Quomodo PHOPRiETATEs possuat esse in Dei

mel praisdvit ? D- 41-XXVI. nalura, nec eam determinent? D. 33

-XXVI.

PaiNCiPiuMaccipitur multipliciter. D. 29

-XXVI. De quibus est providentu Dei? D. 35

Principium lotius divinilalis eit Paler. -XXVI.
D. 30-XXVI.
Principium quomodo est Pater cl Filius sed

non Spiritus sanctus ? D. 29-XXVl. PaoxiMus dicitur quatuor modis. D. i8

Principium omnium crealurarum esl lola -XXVI.
Trinilas. D. 21i-XXVI ct D. 1 XXVI.

Phocessio Spiritus sancli quomodo sit a

Pali'e et Filio? D. ii et 12 per

lolum-XXV. Q
Quare dicitur Spiiilus sanclus procedere et

non gigni? D. 13-XXV.

Quare eliam dicatur Filius procedere, cum

Spirilus sanctus non dicalur gigni ?

D. i3-XXV. QuaHE preecepit Deus bona facere et mala

Processio Spirilus sancti est duplex. D. 14 vilare, cum ea non vult ab omnibus im-
-XXV. pleri? D. 47-XXVI.
Processio Spirilus sancli est aelcrna. D. 18 Quare Graeci negant Spiritum sanctum pro-
-XXV. cedere aFilio? D. il-XXV.
Procedere est proprium Spiritus sancli.

D. 2C-XXVI.
QuATUOR moJis per naturas cognoscitur
Deus. D. 3-XXV.

Proprium Dei est semprr Deum esse. D.8

-XXV.
Quid sit PROPRiUM Patris, et quid Filii, et

quid Spiritus sancli? D. 26-XXVI.

Quae sunl proprietates quibus dislinguun-

turpersonse? D. 27-XXVI. R
Puoprietates determinanlbypostaseset non
substanliam. D. 27-XXVI.
PnoPRiETATES pepsonarum plurcs reperiun-
lur quam Ircs. D. 28-XXVI.

Proi>hietatem quam notat lioc nomen inge-

Quae sunt relativa nomina Trinilalis?

D.2ii (t ^j7-XXVI.
nilus. D. 28-XXVI.

rnopniETATEs personarum an sint ipsae per-

58 i INDEX IN
Rbproi»aiio Dei quid sil? D.40-XXY1. Utrum sciue polcsl Deus aliquid ex lempo-
An nEinoBATioNis sit aliquod meritum? re quod numquam scivit? D. 39-XXVI.
D. 41 -XXVI. An sciRE potest Dcus plura quam scit ?

Quis sit efleclus HEiMiOBATiONis? Ibid. D. 39-X.\VI.

Res quibus frucndum vel utendum est, quae Signum et res quomodo diflferunt? D.l
sunt? D. 1 per totum-XXV. -XXV.

SiMiLiTUDO quid sit? D. 31 -XX VI.

SiMPLEX quomodo dicitursolus Deus et non

aliqua creatura ? D, 8-XXV.
Quomodo siMi-LEx dicitur esse anima ? D. 8

Utrum Sanctis placuerit passio Cbristi ? -XXV.

D. 48-XXVI. SiMPLEX quamvis sit Deus, multiplextamen

Sanctorum passiones an velle dcbemus ?
dicilur. D. 8-XXV.

D. 48-X.\VI. SiMPLiciTAs Dei nulli prae licamentorum sub-

jicilur. D. S-XXV-

Utrum SAPiENS sit Palcr sapienlia quam ge-

nuit? D. 31 XXVI. Utrum potest dici solus Pater, vel solus Fi-

A'n SAPiENS sit Filius sapienlia genita? lius, vel solus Spiritus sanctus ? D.
D. 32-XXVI. 21-XXV.
Utrum SAPiENs sit Filius seipso, vel per se- Solus Pater est Deus, solus Fiiius est Deus,
ipsum ? D. 32-XXVI. soius Spirilus sanctus esl Deus, ulrum
An SAPIENTIA lantum una sit Patris et Filii? bene dici potest? D. 21-XXV.

D. 32-XXVI.

Quare sapientia altribuilur Filio? D. 10-

XXV et D. 34-XXVI. Solitudo nulla cst in Trinilate. D. 23-XXV.

SciENTiA omnis est de rebus vel de signis. Spiritus sanctus est amor sive dileclio Pa-
D. 1-XXV. tris et Filii. D. 10 XXV.
SciENTiA Dei simplex propter varios rerum Spikitus sanclus procedit a Patre et Filio.

status divcrsa habet nomina. D. 35 D. 11-XXV.

-XXVI. Graeci negant Spihitum sanctum procedere a

SciENTiA Dei de quibus esl? D. 35 per Filio. D. H-XXV.

tolum-XXVI. Spiritum sanclum eliam procedere a Filio

SciENTiA vel praescienlia an sit causa rerum, auctorilatibusGrajcorum probalur. Ibid.

vel e converso ? D. 38 per totum-XXVI. Utrum Spiritus sanctus prius vel plenius
Ulrum sciENTiA Dei potest augeri vcl minui procedat a Patre quam a Filio? D. 12

velmutari? D. 39-XXVI. -XXV.

 TEXTUM MAGISTRI. 585

Quare Spihitus sanclus non dicalur genilus

sed procedens? D. J3-.XXV.

Ulrum SriRiTUS sanctus debeal dici ingeni-

tus? D. 13-XXV.

Spiritus sancli processio esl duplex. D. 14

-XXV. T
Ulrum viri sancti dare possint spiritum

sanclum? D. 14-XXV.

Utrum Spiritus sanctus a seipso dalur?

D. 15-XXV.

Spiritus sanctus dtiolius modis mittilur. TEMroRALis processio Spirilus sancli quae
D. 16-XXV. fuerit? D. 14-XXV.
Spiritus sanctus est amor et charitas qua di- Quse dicunlur de Deo TEMroRALiTiia ? D. 33
ligimus Deum et proximum. D. 17 -XXVI.
-XXV. Ulrum polest Deus aliquid TfcMPOHALiTER
Quomodo Spiritus dicitur sanclus, vel datur scire quod numquam scivit ? D. 30
nobis? D.17-XXV. -XXVI.
Utrum SpiRiius sanctus augeatur in homine :

vel ad magis, vel minus habeatur? D. 17

-XXV. Testimonia Veleris Testamenti quibusTrini-

Utrum Spiritus sanctus cadem ratione dica- tas probatur. D. 2-XXV.
tur donum qua dalum vel donatum ? Testimonia specialia Veteris Testamenti dc
D. 18-XXV. Spirilu sancto. D. 2-XXV.
Spiritus sanctus procedendo accipil non Te.timonia novse legis de Trinilate. D.2
tantum ul sit donum, scd etiam ul sit cs- -XXV.
sentia. D. 18-XXV.
Ulrum SpiRiTCS sanctus ad scipsum refera-

tur? D. 18-XXV. An THES personoe in divinis majus aliquid

Qua proprietate Spiritus sanctus diciiur do- possint simul quam una vel duae? D. 19
num? D. 26-XXV[. -XXV.
Tres personse non ita dicunlur essc una
substantia ut genus et species, nec secun-
SuBSTANiiA abusive dicilur Deus. D. 8 dum causam materialem dicunlur, nec ut
-XXV. Ircs homines unius naturae. D. 19-XXV.
ScBSTA^TiA in divinis praedicatur de tribus Tres persorias cum dicimus, quare non di-
personis tamquam genus de speciebus vel cimus tres Dcos ? D. 23-XXV.
species dc individuis D. 19 XXV Tres essentias quare non dicimus sicul trcs
Utrum suBSTANTiALiTEu ibta dicanlur, scili_" persoiias D. 23-XXV.
cet, Deus dc Deo, lumen de lumine ? D. 27 Cum dicitur, Tres personai, quid nomine
-XXVI. ternarii significatur ? D. 23-XXV el D.
SuRSTANTiAiiTER tantum dicitur illud dc illo, 24-XXV.
licet ibi non significent substantiam.
D. 27-XXVI.

TniPLEX quare non dicitnr Deus, sed Iri-

nus? D. 19-XXV.
:i80 iNi)i:x i\

TiuMTAS csl uniis solus verus Deus. 1). 2 Umtas sanclae Trinilatis qii.T sit? D. 2
-xxv. -XXVclD.24-XXV.
TmviTATis CDgnilio an aliqua ex creaturis Unitas et Trinilas secundum Isidorum quo-
haberi polesl? D. 3-XXV. modo dislinguunlur? D. 24-XXV.
OuomotloTniNiTATis imago esl in inenle hu- Unus vel una, duo vel du*. quid his voca-

inana? D. 3-XXV. bulis ?ignificatur? D. 24-XXV.

Trinitatis crealse ab incrcala dissimilitudo.
D. 3-XXV.
TniNiTATis unilas quoe sit? D. 31 et Uti et frui quomodo dirPerunt? D, 1

32-XXVI. -XXV.
Ulrum Trinitas de uno Deo prseJical, sicut Uti quid sit, et quibus rebus ulendum cst?
unus Deus de tribiis personis? D. 4 D. 1-XXV.

-XXV.
TuiiNiTAS communiter dicitur charitas, et

tamen Spiritus sanctus proprie dicitur

charitas. D. 10-XXV.
TuiNiTATis operalio esl indivisibilis. D. 13

-XXV
TuiNiTATis pars non est aliqua personarum.

D. 19-XXV.
Quomodo TiUNiTAS dicilur solus Deu?, cum
sit cum animabus sanctis? D. 2i-XXV.

An Trinitas dealiqua personarum sigillalim

dici potesl? D. 22-XXV. Velle et esse in Deo sunt idem. D. 45
'1'rinus, Trinilas, unus, duo vel duae, tres -XXVI.
vel tria, plures, pluralitaset csetera, quid

significatur his nominibus? D. 24XXV.

Trinitatis Filius dicitur homo, et Trinitas Vera immorlalitas in Deo solo est. D. 8
dicitur Pater hominum ? D. 27-XXVI. -XXV. -

Tiumtas ipsa, vel Pater, vel Filius, utrum

possit dici Spiritus sanclus? D. 20
-XXVI. VhRBA cujuslibel temporls bcne praedican-
tur de Deo. D. 8-XXV.

Verius cogitatur Deus quam dicitur. D. 23

-XXV,
U

ViRi sancli an possunt dare Spiritum san-

ctum? D. H-XXV.
Ubi erat Deus anleiiuam essel crealura? Viris sanclis ulrum placuil passio Christi?
D. 37-XXVI, D, 48-XXVI.
Quomodo est Deus ubique sine locali motu?
D. 3T-XXVI.
 TEXTUM MAGISTRI. 587

VoLUNTATE an necessitale, vel utrum volens VoLUNTATE Dci utrum fiant mala ? D. 46

vel nolens Pater genuit Filium? D. 6 -XXVI.

-XXV. , VoLUNTAS Dei semper impletur, quidquid
VoLUMAS Dei secundum essentiam de Deo homo faciat. D. 47-XXVI.

dicitur. D. 45-XXVI. VoLUNTATE mala aliquando vult homo id

VoLUNTAS Dei summe bona est prima causa quod Deus vult bona. D. 48-XXVI.
omnium quae naturaliter sunt. D. 45 VoLUNTAS Dei bona mala hominum volun-
-XXVI. lateimplelur. D. 48-XXVI.
VoLUNTAs Dei multismodisaccipitur. D.45
-XXVI.
Utrum voLUNTAS Dei cassari potest? D. 46 Utrum semper Deus vult hoc quod semel
-XXVI. voluit? D.44-XXVI.
VoLUNTATE Dei utrum fiant mala? D. 46 Deus vuLTomnes homines salvos fieri, quo-
-XXVI. modo intelligitur ? D. 46-XXVI.
 iNDEx mmm
DISTINGTIONES XXVI-XLVIII.

Index distinctionum, capitum et s^ticulorum. 483

Index rerum memorabilium quae in libro I Sententiarum, tam

in textu quam in Commentariis continentur (Tom. XXV
et XXVI). 509

Index locorum sacrae Scripturae qui tam in textu quam in com-

mentariis libri I Sententiarum explicantur. 563

Index rerum et verborum quae in textu Magistri (I Sententia-

rum) continentur. 573

FINIS TOMl XXVI

Saucli Amandi (Cheij. — Ex typis DlriSTENAY, I3ussiere FftAiRUM.

 M (Xn td

O^

2^

ELMSLEY PLACE
lONTO o, CAr;/r \