+ AMDG AP NOTES: PRINTED EDITION Kasaysayan -Mga bahagi ng salita Ka: Kasama Saysay: "substance" an: paraan

-kwento salasay: kwento nagsasalaysay: nagkukuwento sinasalaysay: para kanino

-Asya Kasaysayan ng Asya: Generiko, sa tingin ng mga dayuhan, sa mga labas Asyanong Kasaysayan: whatKasaysayan sa mata ng mga Asyano ex. Middle East (X)-West Asia (:D) ; Far East (X)-East Asia (:D)

-Mga Aspeto kultura: pagkatao (identity), paniniwala (guide), pilosopiya/relihiyon, tradisyon, ritwal pulitikal: liderato, ugnayan, alliances, kapangyarihan ekonomiya: globalisasyon, industriya, third world

-Mga elemento: pagkakaiba: kakayahan pagtatalaban: paghahalo pagkakatulad: magkahawig

-Iba pang elemento (AP stuff) mulat: kasaysayn malay: balita sangkot: proyekto

Laya, Heograpiya, Kultura -Laya limitado para sa paggalang ng kalayaa ng kapwa - batas para sa ikabubuti "Freedom calls for Responsibility" -Heograpiya -elemento topograpiya: anyo ng lupa klima: init o lamig batay sa panahon likas-yaman tao industriya

-batayan ng pagpangkat lokasyon wika relihiyon lahi kasaysayan

-kahalagahan Ang heograpiya ay humuhubog ng lipunan ng mamamayan. Ang likas-yaman ay batayan ng pag-unlad, SUBALIT, ang pangangangalaga at pag-unlad ng YAMANGTAO ay daan sa pag-unlad. Ang mamamayan ay siyang sa kapaligiran at lipunan : inventions, assimilation

-Kultura -mga bahagi mentifact: mga kaisipan at ideya artifact: mga manipestasyon ng mga ideya tradisyon - katauhan (identity) ugali - paraan ng pamumuhay paniniwala - kaluluwa (soul)

-Kabihasnan (sibilisasyon)

wika panulat kaugalian tradisyon sining may antas batas ideyolohiya paniniwala pamahalaan Hinduismo

Precursor things: -Pilosopiya Greek: Philos/Pilos- Love, Sophia/Sopiya-Wisdom "Love of Wisdom" paraan ng pag-iisip, pag-aaral Karanasan + solusyon + BAGONG IDEYA

-Relihiyon paniniwala relasyon sa diyos Pilosopiya + Pananampalataya + Relasyon sa Diyos

Hinduismo Mga Mukha ng Diyos -Brahma: Tagapaglikha (The Creator) -Vishnu: Tagapanatili (The Preserver) -Shiva: Tagawasak (The Destroyer) *Nota Bene: Hinduismo ay isang MONISMO na relihiyon Monismo/Monism: God is One Monoteyism/Monotheism: Worship One God Buhay Namumula kay Brahma - formless, faceless Hinati ang kanyan kaluluwa (atman) at binigay sa mga tao Pero unpure ang mga tao Karma -> Dharma (based on life stage) - Samsara: Reincarnation -> cleansing of soul Moksha: OUT of Cycle - Bumalik kay Brahman, Tunay na Kasiyahan: NIRVANA

Caste System -Brahman kaparian, pinakamataas na lebel simbolo: bibig - sa unang panahon, siya ang pinakikinggan, siya ang LAGING TAMA

-Kshatriyas mandirigma simbolo: bisig - lumalaban

-Vaishyas magsasaka, mangangalakal simbol: hita - nagsusuporta sa buong lipunan, sa pagsasaka o pangangalakal

-Shudra mga pesante o obrero simbolo: paa - pinakamababang lebel, marumi, pero pinapalakad ang lipunan

-Mga Positibo alam ang mga papel sa lipunan organisado, may daloy

-Mga Negatibo hindi maaaring umangat sa lipunan diskriminasyon bawal magpakasal sa ibang caste madaling maabuso

Miscellaneous: -Relihiyon SISTEMA ng paniniwala doctrine, tradition

-Pananampalataya Grasya Karanasan Biyaya

Mga Antas ng Buhay -mag-aaral ayon sa caste system (lahat ng mga caste ay kasama dito)

-namamahay o tagapamahala ng bahay simula sa 15 yrs. old mag-aasawa at mamahala sa tahanan

-ermitanyo maaaring maging guru simula sa 50 yrs. old tinuturo ang sinasamahang caste (ex. isang Vaishyas ay nagtuturo sa mga ibang Vaishyas)

-asetiko (sannyasi) pagdadalisay ng kaluluwa naghahanda para subukan ang Nirvana

Apat na Layunin -Artha makukuha ng mga materyal na kayamanan basta sa mabuting paraan

-Kama pagdanas ng kaligayang pisikal ginagamit ang mga senses hindi lamang sex - hindi marumi, ito'y paglaganap ng siklo ng buhay - pwede ring form of pleasure (Kama Sutra) - mga posisyon para sa repleksyon pero hindi pwede sex w/o respect (rape, prostitution, etc.)

-Dharma pagsakatuparan sa papel karma

-Moksha pag-aalis sa paulit-ulit na pagkakapanganak Nirvana

Paglalahat -Ang relihiyon ay gabay sa paghuhubog tungo sa isang makabuluhang pamumuhay -Samantala, ang makitid na pananaw, kaugnay sa relihiyon, ay hadlang sa pagkakaisa. Budhismo: Ang Gitnang Daan Buddha Gautama Buddha "the enlightened one"

-Siddharta Sakyayumi ang orihinal na pangalan ng Buddha

Sakyayumi - tribo ng Sakya

Siddharta Gautama -background isinilang sa 567 BCE, sa isang kaharian sa Himalayas magandang lalaki, ateltiko, mag-aaral prinsipe

-Apat na Palatandaan mga nakita ni Siddharta nang tumakas siya sa kanyang kaharian 1: Isang taong punong-puno ng mga sugat 2: Mga tao ay nagkakasakit 3: May nakitang patay (nalaman na siya ay mamatay sa huli) 4: Isang mongheng naglilimos para sa pagkain, ngunit masaya at kuntento

Enlightenment -pagkakatapos ng mahabang paglalakbay, nakarating siya sa isang lugar sa India, at umupo sa ilalim ng Bo/Bodhi(?) tree, at nanumpa na hindi siya tatayo hanggang maunawaan ang kahulugan ng buhay -mga tukso may dumaan na nagbebenta ng pagkain, at naamoy ni Siddharta ang bango nito may babaeng tumatawag sa kanya

-enlightenment may nadinig siyang pag-uusap sa pagitan ng dalawang boses, tungkol sa paghihigpit sa mga string sa mga gitara hindi sa mahihigpit o maluluwag na tingin sa buhay, kundi, sa GITNA

Apat na Dakilang Katotohanan 1. Ang buhay ay puno ng PAGDURUSA. 2. Ang dahilan ng pagdudurusa ay PAGNANASA. 3. Upang mawala ang pagdurusa, kailangan alisin ang pagnanasa upang marating ang nirvana. - iba ang nirvana ng Buddhismo sa Hinduismo: Sa Buddhismo, hindi kailangan mamatay muna, basta alisin lamang ang pagnanasa 4. Ang paraan ng pag-aalis nito ay ang pagsasabuhay ng Walong Luping Daan.

Walong Luping Daan -Wastong Pag-unawa dapat malaman kung ano ang kanyang katauhan upang maligtas nararapt malaman ang AnDK "salvation lies in yourself"

-Wastong Layunin maghangad ng kaligtasan

-Wastong Pananalita hindi dapat magsinungaling at magsalita laban sa kapwa ugat sa pagsasarili

-Wastong Pag-uugali huwag pumatay huwag magnakaw huwag magsinungaling huwag mag-inom ng nakaklasing at panatilihing malinis ang katauhan

-Wastong Paraan ng Paghahanap-Buhay nararapat na magtrabaho sa gawaing nakakatulong sa pagliligtas

-Wastong Pagpupursigi nararapat gamitin ang kanyang pagkukusa at lakas ng loob

-Wastong Kamulatan nararapat laging pagnilayan ang pag-uugali, at hanapin ang mga ugat nito upang maintindihan at maalis ang mga ugat ng mga mali na gawain

-Wastong Pagninilay nararapat na palagian magnilay nang malalim ukol sa tunay na katotohanan kung nais marating ang kaligtasan

Uri ng Buddhismo -Theravada (Lesser Vehicle) ipinapanatili ang mga orihinal na turo ni Buddha ipinapanatili na siya ay hindi diyos, enlightened lamang siya

-Mahayana (Greater Vehicle) Ginawang diyos si Buddha, gumawa rin ng mga santo - boddhisattva: mga santong hindi munang pumasok sa Nirvana, upang makatulong sa iba

Pagpapahalaga: Gawin bahagi ng buhay ang pagmumuni at pagninilay tungo sa isang balanseng buhay. Paglalahat: -Sa pagsusuri ng relihiyon o paniniwala, gawing pamantayan kung ito'y makatao o hindi. -Isinulong ng Buddhismo ang hindi paghusga sa tao batay sa kanyang kinabibilang antas panlipunan.

Islam: Pagsuko sa Kagustuhan ng Diyos Mohammed nabuhay 570-632 CE ipinanganak sa Mecca, Arabia Ayon sa tradisyon, binisita siya ng anghel na Gabriel, at ibinigay ang mga Salita ng Diyos Naging repormista na tumuligsa sa pagsamba ng mga imahen at diyos-diyosan ng kapwa mamamayan

Pagsimula at Paglaganap ng Islam Gumawa si Mohammed ng bagong relihiyon, na halo Hudaismo at Kristiyanismo nirespeto ang Lumang at Bagong Tipan (OT and LT), ipinagbawal ang pagkain ng baboy, hindi rin tinanggap na si Hesus ay Diyos - si Hesus ay isang propeta lamang, at walang ibang diyos kundi si Allah Islam (Arabo): Pagsuko kay Allah Pinaalis si Mohammed, patungo Medina, noong 622 - Hegira, itinuturing unang taon sa Islamikong kalendarya Sinakop ang Medina noong 628, ipinalaganap ng mga tagasunod ni Mohammed sa kanyang kamatayan ang Islam sa Asya, Aprika, at Europa

Mga Aral at Paniniwala 1. Walang ibang diyos kundi si Allah, at si Mohammed ang Propeta. Lahat ng tao ay nararapat na isuko ang buhay sa Maykapal, bigyang-kapurihan at luwalhatiin ang diyos. 2. Ang bawat indibidwal ay nararapat na: a) magdasal ng limang beses sa isang araw - pagsikat ng araw, gitna ng umaga, gitna ng umaga, gitna ng araw, gitnang hapon at paglubog ng araw; b) mag-ayuno sa araw ng Ramadan; c) pumunta sa Mecca, isang beses sa kanyang buhay 3. Ang bawat is ay dapat sumunod sa kodigo ng kaugaliang moral tulad ng: a) pagbibigay ng limos sa mahihirap; b) pag-iwas sa pagsusugal at pag-inom; c) paggalang sa magulang; d) pagturing sa lahat ng Muslim bilang bahagi ng isang pamilya 4. Ang mga nananampalataya ay pagkakalooban ng buhay na walang hanggan. Ang mga Muslim na namatay sa pakikipaglaban para sa pananampalataya (jihad) ay natitiyak na makakarating sa paraiso. Mahahalagang Teksto -Koran (Qu'ran/Quran) ang banal na aklat ng Islam mga aral ni Mohammed napalaganap dahil sa mga tribong Arabo naniwala at nagkaisa sa ilalim ng Islam ang pangakong paraiso ay naging dahilan upang maging malakas silang mandirigma

Pagsulong at Paghiwalay ng Islam -Abu Bakr nang namatay si Mohammed, siya ang kapalit, at nagkaroon ng titulong caliph -caliph: tawag sa Tagapagtanggol ng Pananampalataya, karapatang ibinigay ni Allah namuno ayon sa Koran

-Ali Ikaapat na caliph naging asawa ni Fatima, anak ni Mohammed

-Umayyad noong 661, nang mapatay si Ali, inagaw nila ang caliphate hiniwalay ang Islam, dahil sa mga sektor na nagsusporta o tumanggi sa kanilang pagagaw ng caliphate

-Sunni at Shi'a/Shi'te Sunni: Sunna (Arabo): kalagitnaan ng daan - sumuasalungat sa taliwas na landas ng ibang Muslim - sinuporta ang mga Umayyad noong unang panahon Shi'ite/Shi'a: Arabo: kapanalig - hindi nila tinanggap ang mga Umayyad, tagapamahala ng pamamahala ay karapatan ng pamilya ni Mohammed - humiwalay sa pangunahing pangkat - kasalukuyan, 10% ay Shi'ite

Limang Haligi ng Islam 1. Shahada basic creed of Islam, profession of faith (like Apostle's Creed) "There is no God but Allah, and Muhammad is the prophet of Allah." need to confirm and strengthen faith in Islam

2. Hajj pilgrimage to the Kaaba, in Mecca tradition says this is where Muhammad communed with Gabriel trace the roots of Islam (pag-uugat)

3. Salah (Salat) pagdarasal ng limang beses sa araw way of life for Muslims

4. Zakat pagbibigay ng mga regalo sa mga Muslim true giving of gifts (giving of valuables to others)

5. Saum fasting during Ramadan cleansing of self

Other beliefs -Jihad just war, holy wat not used for political purposes

-Din brotherhood all Muslims are brothers

-Umma community Jainismo Sanskrit: "the follower of Jina, or conqueror" - He who conquers himslef through himself will obtain happiness. Tagapalaganap: Mahavira Vardhamana Principles -3 General Principles Right faith (the world has always existed) Right knowledge (there is a bad side to you) Right action (pagninilay)

-Pangunahing Pinahahalagahan (5 Mahavratas o Panata) Ahimsa: huwag manakit ng anumang may buhay Satya: pagsasabi lamang ng mga katotohanan hindi mapanakit Asetya: huwag kunin ang mga bagay hindi naipagkaloob sa iyo Bramarchaya: paglayo sa mga makamundong kaligayahan Aparigraha: buong pagtiwalang sa mga tao, pook, at mga materya na bagay

-Others Jains follow a vegetarin diet Read their sacred texts daily

Buhay -Buhay Hinahangad ng moksha sa pamamagitan ng matinding pagtatawa sa sarili Ang karma ay maruming bahid dahil sa makamundong pamumuhay -Itatwa ang mga materyalistikong pamumuhay Pagsasabuhay ng ahimsa

Moksha (liberation from an endless succesion of lives through reincarnation) is achieved by enlightenment, which can be attained only through asceticism.

-Lipunan Bramarchaya-ashrama: student Gruhash-ashrama: family life Vanasprath-ashrama: family and social service Sanyast-ashrama: life as a monk, a period of renunciation

-Tao siddha: those who have attained moksha (liberated souls) samsarin: those who are still bound to the world through their karma (mundane souls) follow the path, explained by the Jinas and received by the Tirthankaras, to attain complete Nirvana

-Libro kalpasutra: mga tala ng buhay ng mga guru kasama ni Mahavira

-Pangkat Shevatambras: "white-clothed monastics" - moderate Jainists Digambaras: "sky-clothed monastics" (naked) - hardcore Jainists

Beliefs -The Universe

The universe exists as a series of layers: both heaven and hell. It has no beginning, and it will have no ending. Everyone is bound within the universe by one's karma - the accumulated evil deeds that one has done. Universe keeps changing due to interactions between matter and energy. No real governor over these interactions. Jains believe in life in other places of the Universe. -Diyos Jains do not believe in the concept of a God-head in the manifestation of Creation, and the maintenance of Creation.

-Simbolo ng Jainismo kamay na may gulong sa palad: simbol ng pangako ng pagsasabuhay ng ahimsa

Sikhismo sanskrit: sisya-"disciple, student", siska-"instructions" "As fragrance abides in a flower, as reflection is in the mirror, so does your Lord abide within you. Why search for Him without?" -Guru Nanak Dev (tagapalaganap ng Sikhismo) -Simbolo ng Sikhismo Nishan Sahib: banal na triangular flag, gawa sa cotton o silk Khanda: nakikita sa Nishan Sahib; depicts a double-edged sword called Khanda, flanked by two straight-edge swords called Kirpans

-Diyos relihiyon: monoteismo Sikh: "anyone who believes in One Immortal Beings; Ten Gurus..." ang batayan ng relihiyon ay ang pagkakaisa sa Diyos

-Mga Prinspiyo -Pangunahing Pinahahahlagahan kesh: hindi pagputol ng kanilang buhok (ang buhok ay bahagi ng tauhan) kara: bakal na pulseras (bracelet: one with God, eternity) kirpan: maliit na punyal (espada) kersha (kacch) kasuotang pampantalon kanga: suklay sa ilalim ng turban

-Prinsipyo katotohanan pagkapantay-pantay kalayaan katarungan karma

-Lipunan hindi kailangan talikuran ang mundo, pero sa halip, ninanasa ito ang pamumuhay ng tagapamahala sa tahanan Seva (selfless service)

Pagkapantay-pantay: konsepto ng pangmundong kapatiran

-Sulat Adi Granth: himno ng mga guru Zoroastrianismo

-Diyos isinimulan ni Zoroaster/Zarathustra noong 1800 BCE naniniwala na may isang Diyos: Ahura Mazda

-Layunin sundan ang tamang daan (asha) sa pamamagitan ng pagkakaroon ng dalisya na moralidad sa aspeto ng kaisipan, salita, at gawa maging tulad ng Diyos, sundin ang daang matuwid - pwede maging mala-Diyos ang tao Matatamo ang kambal na pangako ng paggigin perpekto at walang kamatayan

-Kasaysayan Inapi ang mga Magi nang panahon ni Cyrus the Great noong 550 BCE Dahil sa paglaganap ng Islam at paglusob ng Persia, tumakas ang mga Zoroastrians papunta Inda Sa kasalukuyan, may naninirahang mga Parsees (modernong pangalan) sa paligid ng Mumbai, India - sa huling tala, 130,000 ang mga followers, na makikita sa India, Persia, as sa ibang Kanlurang Bansa