Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Lnda: Histori e Qytetrimit

Botror

Klasa: XI

Tema: Epoka e Napoleon Bonapartit

Punoi: Vojsava Kumbulla

Napoleon Bonaparti

Page 1

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Pranoi: Rezarta Mersini

Objektivat: Nxnsi duhet t:

Shpjegoje faktoret e ardhjes ne pushtet te

Napoleonit.

Shpjegoje fushat dhe karakterin e reformave te

ndermarra nga Napoleoni, duke analizuar ndikimin e tyre ne qyteterimin francez dhe ate europian.

Napoleon Bonaparti

Page 2

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Percaktoje ne harte fazat e zgjerimit te territorit

francez, ne periudhen e Napoleonit.

Evidentoje ndryshimet politike, qe pesoi Europa,

pas renies se Napoleonit.

Mjeti

Burimi

Metoda

Fjal ky

Hart e v. 1800-1830

Napoleon Stuhi BonopartiEmil Mendimesh Ludvig

Napoleon Bonoparti

Projektor, laptop, CD, Foto,

Interneti Histori e Qytetrimit Karl Grimberg

Shpjegim Diskutim

Kod civil

Napoleon Bonaparti

Page 3

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Jeta e Napoleonit

apoleon Buonaparte ne jeten e tij ka qene, politikan, gjeneral brillant lufte, dhe perandor i Francs Mbaroi shkollen Ushtarake per Fisniket ne Paris fal nje burse studimi te cilen e perfitoi nga mbreti francez Luigji XVI. Me perfundimin e shkolles ushtarake merr graden e kapterrit ne artilierine franceze, me vone me revoluzionin francez do te gradohet me graden gjeneral. Qeverisi Francen nga viti 1799, dhe u emerua Consull i Pare ne nentor te vitit 1799 deri ne maj 1804 me vone behet Perandor Francez me emrin e Napoleone I (Napolon Ier) nga dhjetori 1804 deri ne 14 prill 1814 dhe serisht nga 20 marsi deri ne 22 qeshor 1815. Ne jeten e tij politike ka qene dhe President i Pepublikes Italiane nga viti 1803 deri ne vitin 1805 dhe mbret i Italise nga 1805 deri ne 1814. Fale disa betejave ushtarake dhe aleanzave te shumta qe ndermori, Napoleoni pushtoi dhe udhehoqi gati te gjithin kontinentin Europian, duke uar ne cdo vend qe pushtone idealet e Revoluzionit Francez. Arriti te
Napoleon Bonaparti Page 4

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

kontrollonte shume mbreteri te europes fale familjareve te tij te cilet u emeronin nga Napoleoni per te kontrolluar me mire shtetet e pushtuara (Spanja, Napoli,estfalia dhe Hollanda). Fushata e Rusise (1812) shenoi fundin e dominimit te tioj ne mbare europen. Me humbjen ne Lipsia nga alleatet europiane,te cilet ishin formuar per te perballur fuqine e perandorise franzese, ne tetor te vitit 1813 Napoleoni e la fronin e tij dhe u cua per burgim ne ishullin e Elba-s ne Itali. Ne mars te vitit 1815, ia del mbane te arratiset nga ishulli prej se ciles ishte i burgosur dhe mbrrine afer Antibes me pas mberrin ne Paris, historianet do ta pershkrojne kte mberritje te Napoleonit me thenien "mbrriti pa shtene asnje plumb", ne te marr ne dor pushtetin per nje periudhe relativisht te shkurter, e cila kujtohet me emrin "Njeqind Ditet", do te mposhtet ne ate qe quhet beteja e aterloos me 18 gusht 1815. Vitet e fundit te jetes se tij i kaloi i burgosur ne ishullin e Shent'Elenes ne mbikqyrjen e Anglez-ve. Mbas humbjes ne aterloo, Kongresi i Vjenes solli ne te gjithe Europen mbreterit te cilet ishin larguar fale Napoleonit.

Napoleoni, nga gjeneral, ne Konsull i Pare

apoelon Bonaparti, lindur ne Korsike, kishte mbaruar Akademine Ushtarake ne France dhe ne moshen 24vjecare, me pjesemarrjen ne luftera , u be gjeneral. Fama e Napoleonit nisi kur Direktorati i besoi atij drejtimin e ushtrise under austriakeve, qe sundonin ne Itali. Fushata qe nje fitore per francese. Pas
Napoleon Bonaparti Page 5

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Austrise duhej shkaterruar anglia, sidomos ekonomia e saj , qe lulezonte. Sipas planit, Napoleoni vendosite pushtonte Egjiptin e ta shnderronte ate ne nje baze per te sulmuar Angline, ne kolonite e saj me te pasur, ne Indi. Ne betejen e Abukirit, flota franceze u shkaterrua. Humbja ne Abusi, shkaktoi krize politike ne France. Diplomacia angleze ia doli te krijonte koalicione te njepasnjeshme kunder Frances. Sovranet europiane ishin te shqetesuar per shkak te rritjes se numrit te vendeve qe spalle republiken dhe perhapen idete e tyre te revolucionit. Napoleoni u kthye ne Paris, mori pushtetin me grusht shteti dhe u vetshpall Konsull I Pare i republikes. Me pas, ngarkoi Direktoratin te hartonte nje Kushtetute te re, qe duhet ti siguronte Konsullit te Pare, Bonapartit, nje qeverisje te gjate.

Reforma shteterore e Napoleonit

Reformat shtetrore te Bonopartit konsistonin n: siguroi mbeshtetjen e grupeve me te rendesishme sociale kufizoi me cdo menyre levizjet opozitare, sidomos ato monarkike dhe te ekstremisteve jakobine, permes nje politike bashkepunimi; nga 76 gazeta, 60 prej tyre i mbylli dhe te tjerat i mbikqyri; krijoi nje administrate te centralizuar ( anelare e se ciles emeroheshin, ndersa ne kohen e revolucionit zgjodheshin); ndertoi nje sistem te ri financiar te suksesshem, duke shmangur rrezit qe mund te vinin nga funksionaret dhe duke detyruar klerin, aristokracine dhe borgjezine te paguanin taksa pa qene asnje rend shoqeror i favorizuar; krijoi Banken e Frances; reformoi sistemin e taksave; permiresoi arsimin dhe zbatoi nje tolerance fetare, ne nje menyre qe as nje qeveri e pararevolucionit nuk e kishte bere. Ai ndoqi politika te tilla ekonomike duke provokuar prodhuesit per nje rivleresim te cmimit te grurit duke hedhur ne treg sasi te madhe gruri me cmim te ulet. Ne kete menyre, Bonaparti mbronte si masat popullore dhe borgjezine.
Page 6

Napoleon Bonaparti

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Ne vitin 1804, beri reformen e ligjeve. Haroti Kodin Civil,1 qe i kishte rrenjet ne revulocion dhe qe u quajt Kodi i Napoleonit. Aty, u shprehen rregullat e reja te jetes sociale. Kerkesat themelore te revolucionit si: ligje te njejta per te gjithe qytetaret, shteti laik, heqja e sistemit feudal, liri individuale etj., u vune ne themel te Kodit. U sigurua e drejta e prones etj. Ne drejtim te te drejtave te grave , Kodi nuk ua njohu atyre te drejten e votes, pasi konsideroheshin qenie minorene dhe kishin nevoje per tutele. Kodi gjeti zbatim, nielloj, si ne France e ne vendet e pushtuara nga Franca apo aleate te saj. Napoleoni u mor, gjithashtu, me problemin delikat te marredhenieve midis shtetit dhe kishes. Atij I duhej mbeshtetja e katolikeve franceze, prandaj ndoqi nje politike paqesore me ta. Ne 1801, perfundoi me Papen marreveshjen e quajtur, Konkordat. Sipas saj, nga njera ane, u shpall kontrolli i qeverise mbi Kishen Katolike, e nga ana tjeter, kishes iu siguruan lehtesira. U vendos liria e besimit per te gjithe njerezit. Shume reforma te Napoleonit ishin vazhdimesia e e reformave qe nisi revolucioni. Per me teper, Napoleoni i zbatoi ato ne te gjithe Perandorine. Ai ishte nismetar i revolucionit ne te gjithe Europen. Ky qe dhe shkaku per te cilen ai deshtoi me pas. Parimi i barazise u njoh me shkaterrimin e te drejtave dhe privilegjeve feudale ne Perandori. Krijimi i Legjionit te Nderit (titull), synonte te forconte barazine, si dhe te vleresonte talentet, qe vinin nga sherbimi ushtarak, civil, juridik etj. Ai ishte simbol i bashkimit te te gjitha shtresave e partive. Perandori, si drejtuesi me i larte ekzekutiv i shtetit, quhej si perfaqesuesi i te gjithe qytetareve te Perandorise Franceze.

Po me parimin e lirise, cfare ndodhi ne kohen e Napoleonit? LIRIA vuajti shume ne kohen e tij. Ai nuk mund te ekzekutohet se e shkaterroi ate, pasi ajo ne fakt nuk ishte. Ne mungese te lirise politike, ai mundi t`u siguronte francezeve te drejtat e tyre individuale. Ne Kodin Napoleonian u vendosen kater parimet e barazise para ligjit per te

Emil Ludvik, Napoleoni, Tiran, Globus, 1999, 143

Napoleon Bonaparti

Page 7

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

gjithe qytetaret. Kodi perben edhe sot bazat e ligjit frances dhe eshte pershtatur, gjithashtu, nga vendet e tjera neper bote.

Napoleon Bonoparti

gjeneral

pushtues

Reformator

perandor

Konsulli par

hero kombtar i Francs

Pushtimet e Napolonit pr zgjerim territorial

Megjithese Napoleoni u vleresua si reformator i madh, mbi te gjitha ai ishte nje luftetar. Ne 15 vjet qeverisje, 12 vjet Napoleoni i kaloi ne lufte. Sidoqofte, fiksimi i tij u be edhe deshtimi i tij. Lufterat nen drejtimin e Napoleon Bonapartit u zhvilluan ne vitet 1796-1815. Pas cdo fitoreje kufijte e shtetit zgjeroheshin. Ne vitin 1804, senati e kurorezoi Napoleonin perandor, Franca u be perandori. Dukej sikur ajo u kthye mbrapa. Por, nuk ishte keshtu. Parimet baze te revolucionit, gjithandej ishin bere realitet. Napoleoni i imponoi Europes, per nje dekade, hegjemonine e Frances. Ai ra pas humbjes me anglezet, ne 1806 dhe luftes me Rusine ne 1812, ne betejen e Borodinos. Per rrjedhoje, kundershtaret e tij brenda dhe jashte vendit e detyruan te larghe nga froni dhe e derguan per internim, ne ishullin e Elbes. Pas renies se Napoleonit, Europa pesoi ndryshime politike.

Napoleon Bonaparti

Page 8

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Hart e Perandoris franceze (1799 1814)

Napoleon Bonaparti

Page 9

Shkolla Isa Boletini Vore

Pushtimet Sulmet e deshtuara Betejat Perandoria Franceze

03/10/2011
Vendet e kontrolluara

Ndryshimet politike ne Europe, pas renies se tij.

Kongresi i Vjenes. Fuqite kryesore europiane u mblodhen ne vitet 1814-1815, ne Vjene, ne nje kongres, qe ne histori njihet si Kongresi i Vienes. Qellimi i Kongresit, ishte rivendosja e kufijve shteterore ashtu si kishin qene para luftes me Francen. Napoleoni i internuar ne Elbe,riorganizoi nje ushtri te re, por deshtoi ne betejen e Vaterlose. Kete here u dergua ne ishullin Shen Elena, ku dhe vdiq disa vjet me pas. Kongresistet punuan sipas parimit te legjitimitetit, sipas se cilit sovranet legjitime duhej te gezonin fronin. Paqja ne Kongres qe e veshtire per tu vendosur, pasi realiteti kishte ndryshuar. Ndryshimet politike, qe ndoshen ne Europe ishin : ne France erdhen ne fron burbonet, me ne krye mbretin Luigji XVIII; ne Itali u rikrijuan shtete tradicionale me dinastite e tyre legjitime. Edhe pse u vendosen dinastite, idete, liri, barazi vazhduan te mbroheshin e te jetonin ne ndergjegjen e popujve europiane.

Policia e Napoleonit dhe trashegimia e saj

Napoleoni duhet thene se nuk e beri reputacionin e tij politik si nje luftenxites. Te pakten mes francezeve. Ne vend te kesaj ai beri te kunderten. Ai mendoi per lehtesimin e rruges, ne drejtim te despotizimit qe ne vitet e para te sundimit te tij, qe kur ka marre fuqine ne vitin 1799. Napoleoni tregoi se ishte i pari sundues, qe dinte qe te vinte si duhet rendin, ne nje shoqeri qe ishte krejtesisht e perfshire nga krimi, dhuna dhe mungesa e sinqeritetit. Lufta, ku ai luftoi si konsull i pare, ne vitin 1800-1801 kishte per qellim, qe te sillte paqe, dhe te mundesonte pushtetin e tij ne France. Dhe, kur qellimi i tij eshte arritur me ane te Paqes se Amienit me Britanine ne vitin 1801, ai iu kthye si duhet vendosjes se rendit. Kjo u be, pas dekades se kaosit, qe shoqeroi vendin e tij nga Revolucioni ne vitet 1789-1799.

Napoleon Bonaparti

Page 10

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Ishte koha kur Napoleoni, qe ne e njohim gjithmone si "komandanti mbi kale" u be "miti i shpetimit". Ai ishte njeriu qe diti te sillte rendin dhe sigurine, jashte kaosit qe ishte krijuar prej lirise se madhe. Qellimi i tij i madh ishte qe te shpetohej Franca nga vetevetja, pas eksesit te natyrshem te Revolucionit. Dhe rruga kryesore qe zgjodhi ishte qe te bindeshin qe te gjithe: qe ai ishte i afte, qe te kthente kohen e lirise se revolucionit, por me nje shoqeri krejtesisht te stabilizuar. Qellimi kryesor ishte realizimi i politikes se tij te policise, qe e lejonte ate qe te rivendoste rendin, ne nje menyre profesionale, e cila ishte ndoshta aspekti me i neglizhuar i ketij regjimi. Duhet thene se ne kete kohe, ai kishte krijuar kaosin ne kufij, nepermjet luftrave te pafundme me fuqite rivale ne Evrope. Napoleoni i kishte vene shume pjese te Evropes nen kontrollin e tij dhe pervec kesaj u kishte dhene atyre standartet me te larta te ligjit dhe rendit, qe nuk ishin pare ndonjehere ne kontinent. Napoleoni kishte trasheguar dy forca te gatshme policie nga qeverite e Revolucionit. Por, atij i dilte si detyre ti pershtaste ato, me rregjimin e tij: Xhandarmerine, qe u be nje model per te gjithe forcat e policise ne te gjithe Evropen ne shekullin e nentembedhjete; dhe nje tjeter, qe ishte me e famshme por me pak e njohur "policine administrative", nje force civile, qe sherbente pjeserisht, fatmiresisht jo plotesisht, si nje polici sekrete e e ministrave te tij famekeqe Jozef Fushe (nga viti 1810-1814) dhe Zhan Mari Savari (nga viti 1810-1814). Te dy forcat ishin te kunderta ne karakter dhe shpesh perplaseshin me njera-tjetren, por gjithsesi formuan sistemin me efektiv te policise, qe ishte pare ndonjehere ne ndonje vend evropian. Xhandarmeria ishte nje force paramilitare, qe ishte e perkushtuar ne vendosjen e rendit. Ishte Napoleoni, qe vuri rregullat e anetaresise ne xhandarmari, me qellimin per ta bere nje force elitare, ne te cilin duhej qe te kishte vend ndeshmeria dhe rehabilitimi i rendit publik, qe do kishte keshtu besueshmerine e tij te plote. Ne menyre ideale, xhandaret duhet qe te ishin njerez te afte per tu pershtatur ne nje force te armatosur, me shume vjet pervoje dhe nje disipline shume te mire. Ata duhet qe te kishin permasa "jo te zakonshme" krahasuar me njerezit e tjere. Megjithate ishte e pamundur qe te mblidheshin te gjitha keto gjera dhe te mbaje kete force te perhershme me keto parametra kaq te larte. Per fatin e Napoleonit, luftrat e shumta kishin prodhuar disa veterane, qe kishin parametra te tilla te mira. Ai i sakrifikoi keta, duke i hequr nga ushtria per te forcuar policine. Pas kesaj, qellimet e tjera ishin me te lehta. Ai i perhapi ata, ne cdo cep te Frances, ne brigada te vogla, me njesi me gjashte deri dhjete njerez. Keta ishin me shume te vendosur afer zonave rurale, ndersa nje pjese tjeter te ashtequajturit "Marechaussee", kishin per detyre vetem, qe te patrullonin ne rruget perandorake. Keshtu xhandarmaria u be nje force e vertete kombetare, nje dore per te qene me afer njerezve te
Page 11

Napoleon Bonaparti

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

zakonshem. Qe ata te mos korruptoheshin, Napoleoni ndoqi tre rruge. Te cilat rezultuan edhe keto te suksesshme. Xhandaret dhe familjet e tyre qendronin ne barraka dhe ishin larg njerezve, qe duhej te mbikqyrnin. Xhandaret nuk ishin nga zonat e tyre dhe e treta nuk vareshin nga autoritetet civile, por direkt nga Ministri i Luftes. Nga ana tjeter, Napoleoni vendosi qe ata te ndryshonin qe ne paraqitjen e tyre. Ata nga ana fizike, ata duhej qe te kishin shume paraqitje, para bashkeatdhetareve te tyre. Ata duhej te ishin shume te gjate, qe te dalloheshin kudo, duhej te ishin elegante dhe shteti i tij duhet qe t'i armatoste mire. Pavaresisht se ne disa vende, ata ishin me pak te armatosur se fshataret, qe kishin rembyer arme te ndryshme. Gjithsesi, xhandarmeria e tij u be nje force solide, ne jeten rurale dhe provinciale te Frances dhe vendeve te tjera te Evropes ku Napoleoni kishte sundimin e tij. Shume zona nga Italia dhe Gjermania, pjesa perendimore dhe vendet e Ulta u drejtua nga kjo force. Policia civile, "policia administrative" ne terminologjine e shtetit napoleonik ishte me pak e rinovuar brenda dhe jashte Frances. Dhe, cdo qytet me me shume se 5000 banore duhej te kishte nje komisariat policie, nje komisioner, qe duhej te ishte i emeruar direkt nga Ministri i Policise se Pergjithshme ne Paris. Ai ishte pergjegjes direkt para prefektit e Departamentit te tij, ku ky i fundit ishte vete nje zyrtar civil, qe ishte i emeruar nga Ministri i Brendshem. Roli i rendesishem i xhandarmerise u duk ne perendim te Frances, ne rastin e nje revolte te madhe kunder Revolucionit katolik. Ketu francezet mesuan mesimin e veshtire e nevojes per nje prezence te tille ushtarake, plotesisht te afte per mbledhjen e taksave dhe problemeve te tjera

Shume vjet me vone, trashegimi i rendesishem i policise se Napoleonit, ishte krejt ndryshe. Ne shume pjese te Evropes, vecanerisht ne vendet e zhvilluara ekonomike dhe kulturale, si ne qytetet gjermane ne Detin e Veriut, Xhandarmeria ka lene kujtime shume te hidhura. Ne keto mjedise urbane te sofistikuara, kjo force policore per kontrollin e civileve kishte imazhin si njesi shume e ashper, shtypese dhe e panevojshme. Kur qytetaret e Hamburgut kane riorganizuar policine e tyre ata kane zgjedhur modelin e Metropolitaneve te Londres dhe jo xhandarmerine e Napoleonit. Por, vete anglezet perdoren modelin francez per te vene ne kontroll rebelimin e Irlandes. Perfundimisht duhet thene se ky model pati edhe limitet e veta. Nuk vazhdoi me ne vendet e zhvilluara dhe vazhdoi te perhapet pamase ne vendet e prapambetura.
Page 12

Napoleon Bonaparti

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

Napoleon Bonaparti: "U l testament t gjitha familjeve sundimtare, tmerrin dhe turpin e asteve t mia t fundit. Po vdes para kohe, i vrar nga oligarkia angleze dhe prej vrassve t saj t paguar"

Testamenti i Napoleon Bonapartit/Trupi i Napoleonit dshmon vrasjen e tij

"Pas vdekjes sime, e cila nuk sht shum larg, dshiroj ta hapni trupin tim... Dshiroj ta nxirrni zemrn time, ta vini n nj shport dhe ta oni n Parm, tek e dashura ime Maria Luiza... Ju lutem ta kontrolloni barkun tim me shum kujdes. Pr kt t bni raport t sakt dhe t hollsishm dhe t'ia jepni djalit tim... Ju porosis q t mos lshoni asgj n kt shqyrtim... U l testament t gjitha familjeve sundimtare, tmerrin dhe turpin e asteve t mia t fundit". Dshira e tij u plotsua - mjeku i tij prsonal ia bri autopsin n ujdhesn Antomarci n prani t gjasht mjekve ushtarak anglez t njsive ushtarake t ujdhess. Lukthi u zbulua i that dhe mushkria e zez dhe mjaft e zmadhuar. Mjekt ndanin katr mendime t ndryshme pr shkaktimin e aktit t vdekjes. N fund pranuan at m t zakonshmen dhe i liruan anglezt nga do prgjegjsi duke deklaruar: "Vdiq prej rakut n stomak". E varrosn n nj lugin t ujdhess Shn-Elena. N prmendoren e varrit nuk e ka t shkruar emrin, por vetm: "Ktu pushon". Qeveria angleze nuk u pajtua q t'ia vinin titujt e tij, pr kt shkak miqt e tij, n shenj proteste, vendosn t mos shkruajn asgj. Para se t varrosej Napoleoni, njeriu i tij m i afrt dhe m i besueshm, Luj Marshani preu nj pjes t madhe t flokve dhe kur u kthye n Franc vendoi copza t vogla floksh n medaljonet e arta dhe ua drgoi t gjith t afrmve dhe simpatizuesve t tij. Njqind e tridhjet e katr vjet pas vdekjes s Napoleonit, nj dentist suedez me emrin Forshufvud, i cili prve shrimit t dhmbve merrej edhe me toksikologji, arriti n prfundim se smalti i dhmbve t tij nuk ishte i vdekur dhe paraqiste indin jetsor, i cili vazhdimisht ushqehet prej plazms s gjakut, t ciln ai e quajti ultrakapilar. Forshufvudi ishte adhurues i madh i Napoleonit dhe ruante gjithfar portretesh, figurash t vogla e sende t tjera q i prkujtonin at, ndrsa n kohn e lir lexonte do libr q botohej n lidhje me Napoleonin dhe emrin e tij. Nj nat vjeshte t vitit 1955, Forshufvudi lexonte memoaret e Luj Marshanit. Kto ishin kujtimet e fundit t sapopublikuara n lidhje me jetn dhe vdekjen e Napoleonit n ujdhesn Shn-Elena, t shkruara nga njeriu m i afrt dhe m i besueshm i tij. N kto memoare ndiqej dit pr dit muaji i fundit i jets s Napoleonit. Forshufvudi arriti t
Napoleon Bonaparti Page 13

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

njihej me detaje, t cilat nuk mund t'i gjente n asnj shkrim tjetr t memoareve. Marshani prshkruante me nj thjeshtsi bindse se si ndihej Napoleoni pr do dit dhe si Napoleoni vet i regjistronte disa simptoma; far kishte ngrn gjat dits dhe si kishte qen reaksioni. Ky ishte nj prshkrim i njeriut, i cili kishte kaluar shum or pran shtratit t mbrojtsit t tij. Nga prshkrimet e hollsishme t Marshanit shihej se si Napoleonit i binin qimet e trupit n prjashtim t atyre t koks; ndonjher nuk e merrte gjumi tr natn, e hern tjetr nuk mund t zgjohej; i dilnin nyjet; nuk mund ta mbanin kmbt etj. Forshufvudi ndrlidhi disa gjra nga prditshmria e Napoleonit me njohurit e tij nga fusha e helmeve dhe shtroi pyetjen - a ka mundsi q Napoleoni t jet helmuar? Menjher u shtrua pyetja tjetr se pse autopsia nuk zbuloi asgj, gj q me siguri do t duhej t zbulonte gjurm nga helmimi i tmerrshm. Mbetet mundsia tjetr - helmimi kronik. Simptomat, t cilat Marshani theksonte n memoaret e tij, bnin fjal pr arsenikun - helmi m i njohur me emrin "pluhur trashgues", sepse m t jan helmuar prindr dhe t afrm pr t'i trashguar pasurit. Forshufvudi vendosi q pjesn m t madhe t kohs t'ia kushtoj ndriimit t enigms n lidhje me vdekjen e parakohshme t Napoleonit. Plot katr vjet, mjeku n laboratorin e tij bri hulumtime t hollsishme q kishin t bnin me helmime me arsenik dhe t ngjashme. Srish u kthye dhe i lexoi t gjitha materialet n lidhje me Napoleonin n ujdhesn Shn-Elena. I studioi n detaje fatet e t gjith njerzve t suits s Napoleonit, si dhe t njerzve q e internuan - anglezve - dhe u mundua t zbuloj nj vrass historik! Pr t, m me rndsi ishte q pikspari t dshmonte q Napoleoni ka qen i helmuar. Si ta argumentonte kt? Kufoma e Napoleonit, prej asaj kohe q qndroi 19 vjet n ujdhes, gjendet n Paris n nj sarkofag t uditshm t mermert. Cila qeveri franceze do t pajtohej q nj njeri i huaj, suedez, ta kotrolloj dhe t marr prova nga kufoma e idhullit t tyre, Napoleonit? Mbeti mundsia e vetme q t'u bhej analiz flokve q Marshani i kishte marr prej koks s tij dhe ua kishte shprndar t afrmve. Nga toksikologjia mjeku e dinte se flokt ishin njri prej vendeve m t mira pr matjen e arsenikut q prmbante trupi, sepse trupi tenton q ta nxjerr helmin jasht prmes flokve. Metoda pr nj analiz t till ishte e mirnjohur dhe shfrytzohej prej kohve t hershme n nj mnyr mjaft primitive dhe t ngadalshme. N vitin 1959, dr. Hamilton Smithi shkenctar dhe profesor i Universitetit n Glasgou - n mnyr t veant sht marr me toksikologji. Ai zbuloi dhe prkrahu sistemin pr caktimin e sakt t sasis s arsenikut vetm prmes nj qimeje t koks. Kryhet bombardimi nuklear, t cilin e aktivizon arseniku, bile edhe jep mundsi t prcaktohet prej njrit skaj t qimes deri n tjetrin, me milimetra n mnyr mjaft t sakt prmbajtjen e arsenikut, e po ashtu, edhe koha kur organizmi ka marr helm. Me vshtirsi t mdha Dr. Forshufvudi gjeti prej tre-katr burimesh fije t flokve t Napoleonit dhe ia drgoi n Glasgou, Dr. Smithit pr analiz. Dr. Smithi bri m shum se 140 prova. T dhnat pr sasin e arsenikut n flokt e Napoleonit n nj afat prej mse pes vjetsh qndrimi n ujdhes tregonin prmbajtje t ndryshme, q t onin n prfundimin se Napoleoni ka qen i helmuar sistematikisht me
Napoleon Bonaparti Page 14

Shkolla Isa Boletini Vore

03/10/2011

arsenik gati do dit. Por kush isht ai q e helmonte? Anglezt apo dikush nga shoqria e tij? N baz t hulumtimeve t themelta e t thella u konstatua se vrass dhe helmues i drejtprdrejt ka qen njri nga shoqria e Napoleonit - gjeneral Montaloni, i cili iu bashkangjit suits s Napoleonit menjher pas Vaterlos dhe me t shkoi n ujdhesn Shn-Elena. Ai ruante vern e Napoleonit dhe gjat mbushjes s shisheve me ver ai mund t kt futur n t edhe sasin e domosdoshme t arsenikut. Autori i studimeve, Dr. Forshufvudi, si dhe studiuesit e tjer paraqesin shum argumente serioze kundr gjeneral Montalonit, t cilat u studiuan thellsisht. Vet Montaloni nuk ka pasur asnj arsye dhe baz personale pr ta helmuar Napoleonin. Rreziku dhe flijimi nga ana e tij ishin mjaft t mdha, do t thot t jetoje i ri pes vjet e gjysm n at ujdhes t shkret! E vrteta sht se ai ishte drguar me nj mision t till, dhe kur u kthye u shprblye me dhurata t majme. Kush e shprbleu? Kuptohet, armiqt e pasur t Napoleonit.

Napoleon Bonaparti

Page 15