ABSTRAKT TEMA: INSTITUCIONALIZIMI I JETS ARSIMORE DHE KULTURORE N TREVN E ELBASANIT PAS SHPALLJES S HYRJETIT N VITET 1908-1911 Fjalt

kye: Hyrjeti, Klube patriotike, Bashkimi, Vllaznia, Kjo kumtes priret t trajtoj n mnyr objektive aktivitetin dhe veprimtarin gjithprfshirse t klubeve dhe shoqrive patriotike m kryesore, q u formuan n qytetin e Elbasanit menjher pas shpalljes s Hyrjetit(Kushtetuts turke) n vitin 1908. Kto klube dhe shoqri, n statutet e tyre paraqtiteshin si klube me karakter kulturor dhe arsimor, funksion t cilin e plotsuan n mnyr t shpejt dhe intensive n kuadrin e ngritjes s institucioneve t para legale arsimore q ishin shkollat shqipe n qytetin dhe trevn e Elbasanit. Fillimisht rezulton t jet krijuar klubi Bashkimi, Vllaznia, shoqria muzikore Afrdita shoqria e djemve Dielli, Dritaetj. Mjediset e ktyre klubeve u bn vende t arsimit e t kulturimit t t rinjve N kt kontekst mund t prmendim faktin se, n qytetin e Elbasanit, prej klubit Bashkimi dhe n ndrtesn e tij do t hapet e para shkoll fillore legale n 2 gusht t vitit 1908, dhe duke vazhduar me tej me hapjen e s pars shkoll pedagogjike n Elbasan dhe Shqipri, t asaj q sot sht cilsuar si institucioni i par arsimor universitar n Shqipri, pra t Shkolls Normale. N t njjtn koh kto klube dhe shoqri kulturore dhe arsimore funksionuan edhe si klube dhe shoqri me karakter politik dhe patriotik duke prmbushur krkesat m kryesore t Lvizjes Kombtare Shqiptare n kto vite. Duke shfrytzuar dokumentacionin prkats dhe burimet e kohs, kemi arritur n konkluzionin se veprimtaria e ktyre klubeve patriotike kulturore dhe arsimore, sht presente n qytetin dhe trevn e Elbasanit, jo vetm n kohn e krijimit t tyre, por e nj rndsie t veant kjo veprimtari shfaqet m konkrete dhe intensive n ngritjen e shkollave t para shqipe n kt trev dhe n kontributin q ato dhan n zgjidhjen e nj ser problemesh q do t onin n mbarvajtjen e proesit msimor n kto shkolla, probleme q n kt periudh ishin t shumta. Par n kt kndvshtrim konstatojm faktin se mjedisi intelektual n Elbasan paraqitet me nj pamje tepr t kompletuar pr at koh. Ky mjedis intelektual pasqyrohet dukshm edhe nprmjet krijimit t organeve t para t shtypit t asaj kohe n Elbasan, sikurse ishte gazeta Tomorri, e prkohshme politike dhe letrare dhe n t njjtn koh n nj sr botimesh q intelektual elbasanas kan br n kt periudh. T tilla mund t prmendim disa abetare q botoheshin me editor Lef Nosinsi:Abetare pr shkollat fillore, Abetari i gjuhs shqipe, Abetare shqipe pr djelmosht geg etj. MA. MAJLINDA PEZA(PERRIU) UNIVERSITETI ALEKSANDR XHUVANI DEPARTAMENTI: HISTORI-GJEOGRAFI ELBASAN SHQIPRI ADRESA: majapeza@yahoo.com