CEVZ SEKTR ARATIRMASI

Hazrlayan:ebnem Hasknac 2003

NDEKLER A.RNN GENEL ZELLKLER Sayfa No: 1.rnn Tanm 1 2.Bileim ve Besin Deeri 1 3.nsan Sal Asndan nemi 3 4.Tketim ve Kullanm Alanlar 3 B.RN GELM VE POTANSYEL 1.retim Blgeleri 3 2.Ceviz eitleri 4 2.1.Yerli Ceviz eitleri 4 2.2.Yabanc Ceviz eitleri 6 3.Ceviz Yetitiricilii 8 4.Ekolojik Koullar 9 4.1.Toprak stekleri 9 4.2.klim stekleri 9 5.Bahe Tesisi 10 6.Budama 10 7.Gbreleme 11 8.Hasat 11 9.Hastalk ve Zarallar 12 10.Depolama 12 11.Fiyatlandrma 12 12.Pazarlama 13 C.RETM 1.Trkiyede retim 13 2.Dnyada retim 15 D.DI TCARET 1.Trkiyede D Ticaret 17 1.1.hracat 17 1.2.thalat 19 2.Dnyada D Ticaret 21 E.MEVZUAT VE UYGULAMALARI 23 1.rn Standartlar 23 2.Tketici Sal Asndan Yerine Getirilmesi Gereken artlar 23 3.Ambalaj 23 4.Etiketleme ve Etiket Bilgileri 24 F.SEKTRDEK MEVCUT DURUM,SORUNLAR VE ZM NERLER 25 YARARLANILAN KAYNAKLAR 28

ii

A.RNN GENEL ZELLKLER 1.rnn Tanm Ceviz ,ok eski zamanlardan beri bilinen ve retimi yaplan bir meyve trdr. Cevizin meyvesi sert kabuklu meyveler iinde yer almaktadr.Meyve, aa zerinde yeil kabuk,sert kabuk ve i cevizden oluur.Kabuk kalnl ynnden ok deiik zellikler sunar.ok ince kabuklu cevizlerin yan sra kaln ve sert kabuklu ceviz tip ve eitleri de bulunmaktadr. Dnya zerinde yetitirilmektedir. Cevizin bitkisel zellikleri ise u ekilde sralanabilir; Bileik yaprakldr. Boyunlu ,dme ve nokta eklinde 3 adet tomurcuk yapsna sahiptir. iekleri bir evciklidir.Erkek ve dii ayn aata fakat farkl yerlerde bulunur. Dllenme rzgarlarla gerekleir. Erkek ve erkek dii iekler farkl zamanlarda olgunlamaktadr. Meyveler yllk srgnlerde oluur. 18 ceviz trnn mevcut olduu belirlenmitir.Bunlardan az miktarda Pikan Carya illinoensis yurdumuzda Juglans regia L. ile

Sert

kabuklu

meyveler

ierisinde

yer

alan

cevizin

Armonize

Sistem

Nomanklatrne gre snflandrlmas ise u ekildedir; Pozisyon No 08.02.31 08.02.32 rnn Tanm Kabuklu cevizler Kabuksuz cevizler

2.Bileim ve Besin Deeri Ceviz hayvansal protein kayna yerine geebilen ve yksek oranda doymam ya asit ierikleri ile deerli bir besin kaynadr.Thiamin,vitamin B6 , folacin ieren birok vitamin ile demir,inko,bakr,magnezyum,fosfor ve potasyum asndan olduka zengindir.Ceviz kolesterol iermez, doymam ya oran da yksektir.Salkl bir yaam iin gerekli olan linoleic asit ve linolenic asit ynnden de olduka zengindir.

100 gr. cevizdeki ya asitleri toplam 61.2 gr. olup, oransal dalm u ekildedir ; eit Doymu (toplam) Palmitic Stearic Arachidic Monodoymam (toplam) Oleic Gadoleic Polidoymam (oklu doymam) Linoleic Linolenic Cevizin bileenleri 100 gr. cevizdeki besin,mineral ve vitamin dalm Besin deerleri*
Besin enerjisi(Kcal) Protein( gr) Toplam ya(gr) Toplam karbonhidrat(gr) Kalsiyum Bakr Demir Magnezyum Manganez Fosfor Potasyum Sodyum inko Askorbik Asit Thiamin Riboflavin Niacin Pantothenic acid Vitamin B-6 Flocin(Ug) Vitamin-A (IU)

Miktar(gr) 7.6 5.4 2.2 0.1 11.0 10.8 0.2 42.6 35.2 7.4

Oran (%) 12 9 4 0 18 18 0 70 58 12

670 14.10 63.15 14.03 89 1.30 2.40 113 2.10 348 391 10 2.90

Mineraller(gr)**

Vitaminler(mg)**

0.88 0.30 0.10 0.82 0.45 0.44 56 146 Kaynak:*Walnut Marketing Board, Walnut Nutrition Study **www.ceviz.gen.tr

3. nsan Sal Asndan nemi Cevizdeki oklu doymam ya asitleri olan alphalinolenic ve linoleic insan sal asndan son derece nemlidir. Alphalinolenic asidin kadnlar iin gnde 1.1 gr. erkekler iin 1.6 gr. alnmas nerilmektedir.Cevizin iindeki linoleic asit yann linolenic asit yana asit oran 4:1dir.Bu oran ise mkemmel denge olarak deerlendirilmektedir. Linolenic kandaki basnc azaltarak atardamarlardaki iltihaplanmay,sertlemeyi ve tkanmay, kan phtlamasn nler; kolestrol

drerek kalbi korur, baz kanser eitlerine karn vcudu gl klar.Ayrca ceviz egzamay yok eder, yaralar iyiletirir, mide ve barsak nezlesini nler, salkl zayflatr. Besin deeri olduka fazla olan ceviz beyin iin de olduka yararldr. Doumdan nce byk hzla(dakikada 250 000 kadar ) oluan nronlarn remesi doumdan sonra tamamen durur ve zamanla lmeye balar.len nronlarn yerine yenileri gelmez ancak ceviz gibi yararl meyvelerin tketilmesi ile mevcut nronlarn kapasitesi arttrlabilir. 4. Tketim ve Kullanm Alanlar Ceviz retiminin byk blm kuru,dier ksm taze olarak tketilmektedir. Geleneksel olarak ceviz daha ok kabuklu tercih edilmekte olup hazr besinlerin yaygnlamas ile birlikte talep i cevize doru kaymaya balamtr. Yurt iinde i ceviz,daha ok yarm halde aile tketiminde kullanlmaktadr.Ayrca kk paralar kullanlmaktadr. Ceviz aac yaprandan meyvesine ve ktne kadar bir ok sektrle ilikilidir.Yeil meyveler kabuk sertlemeden nce gda ve ila sanayinde, yapraklar, kabuklar ve kkleri tanin ve boya sanayinde kullanlmaktadr. Ceviz ya hem teknolojide hem de resimde aranan kymetli bir yadr Ceviz aac da mobilyaclkta nemli bir hammadde konumundadr. B.RN GELM VE POTANSYEL 1.retim Blgeleri Cevizin (Juglans regia L) gen merkezi rann Hazar Denizi kysnda 35-40 Kuzey enlemde bulunan Ghilan blgesidir.Yaylma alan Asyann dousunda ine,Himalaya dalarna,batda Kafkas dalar ,Anadolu ,Balkanlar dalarna ve halinde pasta ve ekerleme endstrisinde

Avusturya ilerine kadar uzanmaktadr.in Halk Cumhuriyeti, ABD, ran,Trkiye, Ukrayna, Romanya, Hindistan, Yugoslavya, Fransa balca retici lkeler arasnda yer almaktadr. Trkiyede ceviz retimi tm blgelere yaylm durumdadr.zellikle orman aac olmasndan dolay birok blgenin aa says yksektir.nemli miktarda ceviz reten blgeler ounluk srasna gre Ege,Karadeniz ve Orta Kuzey blgeleridir 2.eitleri Aratrma Enstitlerinde yaplan seleksiyon almalar ve birbirinden farkl ceviz eitleri adaptasyonu sonucunda birok ceviz eit ve tipleri gelitirilmitir. Genel olarak standart ceviz eitlerinde aranlan zellikler ; Aacn erken meyveye yatmas ve verimli olmas , Souk ve gne yanklna kar dayankl olmas, Aacn salkl bir gelime gstermesi,hastalk ve zararllara kar dayankl olmas, Meyve irilii,tketimi taze olarak ortalamas 29.1mmden byk) yaplacak ceviz tipleri iin ok iri (ap iri-orta(ap oval;irilii meyveli ekli dzgn ortalamas 38.1mmden byk), kurutmalk cevizler iin mtecanis,kabuklu tane arl 10gdan fazla olmas, Meyve kabuu ak ve parlak renkli,dzgn iki parann birbirine skca yapm olmas, ince olup kolayca krlmas, kabuktan kolaylkla btn olarak kmas,i randman %50den,i arl 5g.dan fazla, i rengi, ok ak olmasdr. , kabuk boluunu tamamen doldurmal,bzlme yapmamaldr.Ceviz iinde bulunan total ya miktar kuru maddenin %70inden ok olmamaldr. 2.1.Yerli Ceviz eitleri Yalova 1:Ortalama meyve arl 15.5 gr,i arl 7.5 gr.,i oran %48 i ceviz ya oran %70,i ceviz protein oran %23dr.Akdeniz ve Ege dndaki tm blgelere nerilir.Eyll sonunda hasat edilir.Taze ve kuru olarak tketilir.eidin tozlayclar Yalova-4,ebin ,Kaplan -86dr. Yalova 2:Ortalama meyve arl 16.5 gr,i arl 7.6 gr,i oran %46,i ceviz oran %68,i ceviz proteini %18dir.Taze tketime elverilidir.Eyll sonlarnda hasat edilir.Ancak bu eit artk retilmemektedir.

Yalova 3:Kuru olarak deerlendirmeye uygundur.Eyll sonunda hasat edilir.Hastalk ve zararllara mukavimdir.Ortalama meyve arl 12.1 gr,i arl 6.4 gr. i oran %53,i ceviz ya oran %71,i ceviz protein oran %21dir.eidin tozlayclar Yalova-1,Bilecik, Tokat-1dir. Yalova 4:Ortalama meyve arl 12.9 gr,i arl 6.8 gr.,i oran %53 i ceviz ya oran %73 i ceviz protein oran %17dir.Kuru i olarak tketime elverilidir.Eyll dlleyicileridir. ebin:Ortalama meyve arl 9.40gr,i arl 6.60 gr.,i randman %63 ve ya ierii ise%69.40tr.eidin Tokat ili-Niksar lesi ekolojik artlarnda ortalama meyve arl 11,36 gr.i arl 7,44 gr.i randman %65,14 ve ya ierii ise %69.40 olarak belirlenmitir.Eyll aynda hasat edilir.Tomurcuklar ge patlar i kuru ceviz olarak tketilmeye elverilidir. ebin eidi dier yerli eitleri nazaran ok daha verimlidir.nce kabuklu olmas,erken meyveye yatmas,i cevizin kabuktan kolay ve btn olarak kmas , salkmda en az 2-4 adet meyve bulunmas bu eidin nemini arttrmaktadr. kurdu,sulama ve gne yanklna karn olduka hassastr.Kabuun kolayca krlmas nedeniyle tanrken tozlayclar;Bilecik,Yalova-3 ve Kr-2dir. Bilecik: Ortalama meyve arl10.4 gr., i arl5.2 gr., i oran %50, i ceviz ya oran %62,i ceviz protein oran %12dir.Tomurcuklar ge uyanr.Lezzetlidir.kuru ceviz olarak tketilir.Eyll sonlarnda hasat edilir.Bu eit daha ok ebin ceviz eidi iin tozlayc eit olarak kullanlmaktr. kurduna karn ebin eidine gre daha dayankldr.eidin tozlayclar Bilecik ve Yalova-3dr. Gltekin-1(KR-1): Ceviz yetien tm blgelerde yetiir.yi, kaliteli ve albenisi olan meyvelere sahiptir.Kabuktan kolay ayrlr.Ge donlarn grld yerlerde yetitirilmesi tavsiye edilir.Tane arl 17 g.,i oran %40,ii dolgun,ak beyaz renkli olup,taze ve kuru olarak tketilmeye elverilidir.Eyll aynn ortalarnda edilir.ebin ve Bilecik eitleriyle tozlanr. Yavuz-1 (KR-2):Ceviz yetien tm blgelerde yetiir.zellikle ge donlarn grld yerlerde yetitirilmesi tavsiye edilir.Tane arl 17.4 g., i oran %56 ,ii dolgun,beyaz renklidir.Kuru ve taze ceviz olarak tketilmeye elverilidir.Eyll ay sonlarna doru hasat edilir.Tozlaycs ebin,Yalova-3 ve Bilecikdir. hasat son derece dikkatli olunmaldr.eidin ay sonunda hasat edilir.Yalova -1 ve Kaplan -86 eidin

Kaplan-86:Ceviz yetien tm blgelerde yetiir. zellikle ky blgelerde yetitirilmesi tavsiye edilir.Taze ceviz olarak tketilmeye elverilidir.Normal cevizlerden daha byk meyvelidir.Tane arl 24g.,i oran %40,protein oran %16,ya oran %68dir.Austosun ortasnda hasat edilmeye balar.Yalova1,Yalova3 ve ebin eitleriyle tozlanr. en-2: Ky blgeler hari tm blgelerde yetitirilir.zellikle ge donlarn grld yerlerde yetitirilmesi tavsiye edilir.Tane arl 17 g.,i oran %54, protein oran %18,ya oran %74dr.Kuru ceviz olarak tketilir.Eyll ay sonlarnda hasat edilir. Tozlayclar ebin,Yalova-1 ve Yavuz -1dir. Tokat-1: Ceviz yetien tm blgelerde yetiir.ok ince kabuklu,ii dolgun, beyaz renklidir.Kabuktan kolay ayrlr.Tane arl 12g.,i oran %63,protein oran %23,ya oran %71dir.Taze ve kuru olarak tketilir.Eyll ay sonuna doru hasat edilir. Yalova-1, Yalova-3 ve ebin eitleriyle tozlanr. 2.2 Yabanc Ceviz eitleri Payne:Payne ceviz eidi,Kaliforniya ceviz yetitiriciliinde nemli bir yere sahiptir.Yan dallarda yksek oranda meyve veren Kaliforniya ceviz eitlerinden olan bu eit ,verimlilii nedeniyle gnmzde halen kullanlmaktadr.eidin yan dallarda meyve veren oran %80-90dr. ceviz arl 5.7 gr. meyve ekli oval olup i oran %50 ve ak renkli,i oran ise %50-70 arasndadr.Bu ceviz eidinin meyve irilii ise orta-kk grup iindedir. Hartley:Hartleyin yan dallarda meyve verme oran %5-10 arasnda deiir.Bu eidi deerli klan en nemli zellii i ceviz kalitesinin ok yksek olmasdr.Ak i renkli i ceviz zellii ve iri meyveleri olmas bu eidin i ceviz olarak pazarlanmasn kolaylatrmaktadr.Kalp ekilli meyvelerinde ortalama i arl 6.1 gr. i oran %46 olan Hartley cinsi cevizin hasat zaman orta-mevsim grubuna girer. Franquette: Eski bir Fransz eidi olan Franquette Kaliforniyada yaygn olarak olarak yetitirilmi bir eittir.Ancak iri aal olmas,dk verimli olmas ve az meyve vermesi sebebiyle son yllarda snrl olarak dikilmektedir. arl 5.2 gr.,i oran %46-47, i rengi ise genellikle ok iyidir.Hasat zaman ise ge sezondadr. Serr:eidin verimi ekolojik koullara ve sulamaya bal olarak dk-yksek arasnda deimektedir.Yan dallarda meyve verme oran %30-50 arasnda deiir ve hasat zaman erken-orta periyot olarak belirlenmitir.ri meyvelere sahip olan bu eidin i randman oran yaklak %60dr. ceviz arl 7.8 gr,ak renkli i oran ise %70-80dir. 6

Ashley:1960 ylndan beri yaygn olarak yetitirilmekte olup,olduka verimli bir eittir. kurdu ve bakteriyel yankla duyarldr. ceviz rengi Payneye benzer ve ak renkli i oran ise %50-70 dir. ceviz oran %50dir.Kuvvetli bir geliim iin ar bir budamaya ihtiya duyar.eidin birok zellii Payneye benzemektedir. Sunland:Yan dallarda meyve verme oran %80-90dr. rengi ak,i randman %59,kabuklu meyve arl 10.4gr.ak renkli i oran ise %85dir.ok verimli bir eittir. kurduna kar olduka hassastr. Trinta:Yan dallarda %80-90 orannda meyve veren rengi o kadar da iyi deildir.ri meyvelere sahip bir eittir. Chico: kurdu ve bakteriyel yankla hassas olan meyve veren ok verimli bir eittir. Vina:Meyve verme oran %80-90 arasndadr. rengi mkemmel olan eidin i ceviz randman %49 olup,i arl 6.3 gr.,ak renkli i oran ise %60orannda yan dallarda meyve verir.ri meyvelere 70dir.eidin hasat zaman erken-orta periyottur. Tehama:%70-80 sahiptir.Hasat zaman orta sezon olup,hasat zamann geciktirilmesi durumunda i ceviz zarar grebilir.yi bir ceviz rengine sahip olan eitte,i ceviz arl 6 gr.,i randman %50 ve ak renkli ceviz bceklerinden zarar grr. Amigo: Chicoya ok benzeyen bir eit olan Amigo ,iri meyvelere,ak bir i ceviz rengine ve %60 i randmanna sahiptir. ceviz arl 5.9 gr. ve ak renkli i oran ise %60dr.Yaygn kullanlan bir eit deildir.eidin ceviz i kurdundan ok zarar grmesinden dolay kullanm snrl kalmtr. Tulare:Yan tomurcuklarda meyve verme oran %72dir. ceviz arl 7.5 gr. , ak renkli i oran 586 ve i randman %53dr.Orta mevsimde hasat edilir. Pedro :Yan tomurcuklarda meyve verme oran %65dir. ceviz arl 5.6 gr.,i oran %47,ak renkli i ceviz oran ise %85dir.Scak blgelerde meyve kalitesi dktr. Howard :Yan dallarda %80-90 orannda meyve vermektedir.Yapraklanmas yan dallarda yksek oranda meyve veren bir eit iin olduka getir.Meyvesi drt keli-yuvarlak kabuk yapmas olup,i ceviz arl 6.5 gr. ak renkli i oran ise i oran %70dir.Yanaklarn ayrlmas nedeniyle i eidin i randman yaklak %48dir. ceviz arl 5.2 gr olan Chico yan dallarda %90-100 orannda ok verimli bir eittir.Hasat zaman orta periyottur.%47 i randmana sahip olan eidin i ceviz

%90-95dir. randman %49dur.Hasat zaman Hartleyden hemen ncedir.Verim ve meyve iriliini koruyabilmek iin iyi bir budama programna ihtiya duyar. Chandler : Yan dallarda meyve verme oran %80-90dr. ceviz yetitiricilii iin ok uygun bir eit olarak kabul edilen Chandlerin i oran %49, i ceviz arl 6.5 gr.ak renkli i ceviz oran ise %90-100dr.Kaliforniyada gelecei olduka parlak bir eittir. Cisco :Yan dallarda meyve verme oran %77dir.Meyveleri ufak olup,i ceviz arl 5.7 gr,i ceviz oran %47 ve ak renkli i oran %86dr. Rego :Portekiz eitlerindendir.Yan dallarda %80-90 orannda meyve verir. ceviz arl 5 gr. ve i rengi kalitesi ortadr. UC77-102: Yan tomurcuklarda %85-90 orannda meyve verir. ceviz arl 6.6 gr,ak renkli i oran %75,i oran ise %48dir. 3.Ceviz Yetitiricilii: Trkiyede yetitirilen cevizin (Juglans regia L.) doal yayl alan Orta Asya ve Anadoludur. Dnyada retimi en yaygn olan ceviz eiti budur. Uygun tozlayc eitlerin belirlenmesi ceviz yetitiriciliinde nemli konularn banda gelmektedir.Yeni kurulacak plantasyonlarda seilecek eitlerin dllenme biyolojileri iyi aratrlmaldr. Ceviz yetitiriciliinde fidanlar deiik yollarla retilmektedir.Bunlar; 1)Jeneratif retim: Tohumdan retilen rlerden elde edilen olup,istenen eit ve karakter zelliini tamamen gstermez ve ge meyveye yatar. 2)Vejatatif retim:r zerinden istenen kltr eitlerinin alanmas eklindeki retimdir.eit zelliini tamas iin fidanlarn vejatatif (a,doku kltr,elikle) yolla oaltlmas gereklidir.zellikle Bat lkelerinde ve Amerikada a ile oaltma teknii kullanm artm ve ceviz yetitiricilii seleksiyon yoluyla yaplmaktadr. Islah edilmi olan ceviz eidinin korumaya alnmas ve oaltlmasnda en uygun yntem a ile oaltmadr. Cevizde en ok kullanlan a yntemi yama gz asdr.klim koularna bal olarak deiiklik gsterebilmesine ramen genellikle a mevsimi as,yarma kalem as,dilcikli a gibi a yntemleri de kullanlr. Austos aynn ikinci haftasndan Eyll aynn ilk haftasna kadar devam eder.Ayrca makineli omega alanarak

Al ceviz fidan retiminde a yaplacak anacn seimi de son derece nemlidir.Ana kuvvetli bir kk yapsna sahip olmal,verimli olmal,her sene meyve vermeli ve hastalklara kar dayankl olmaldr. Cevizde eitlilii salamak amacyla Anadolunun hemen her blgesinde yer alan yerli ceviz aalarndan istenilen kalite zelliklerine sahip olan tip ve eitlerin seleksiyon yolu ile seilmesi,vejatatif yntemlerle fidan retimleri ve blgelere uygun eitlerin yaym ncelikli almalarn iinde yer almaktadr. Ceviz eitleri elikle, doku kltr ve daldrma usul yntemleri uygulanarak da oaltlabilmektedir. 4.Ekolojik Koullar 4.1. Toprak stekleri: Ceviz aalar toprak bakmndan seici olmamakla beraber, genellikle derin ve iyi drene olmu, taban suyu seviyesi 2.5-3 mden yukar olmayan, fazla su tutmayan gevek, szek, akll, kumlu, tnl, siltli ,alvyonlu topraklardan holanr.Ceviz kirece dayankldr ve alkali topraklar sever. Cevizler toprak ve sulama suyundaki tuzlulua ar derecede duyarldrlar. Tuzluluk arttka verim azalr.Kk derinliini snrlayan tamamen killi,milli ve kum birikintileri ceviz aalarnn gelime gcn ve aa iriliini snrlayabilir. 4.2.klim stekleri: eitlerin iklim ihtiyalar ok iyi saptanmal ve zellikle ilkbahar ge donlar ynnden risk olmamaldr.Yksek yaz scaklklar, k donlar, sisler, ya miktar, ya zaman ve rzgar gibi iklim koullar yetitirilecek ceviz eidine gre nem arz etmektedir. Bir blgede ceviz yetitiriciliini snrlayan en nemli faktrlerin banda ilkbahar ve sonbahar ge donlar gelmektedir.ok ge yapraklanan ceviz eitlerinde vejetasyon sresi ksa olduu iin,olgunlaamayan srgnlerin erken sonbahar donlarndan zarar grd de bir gerektir.ilkbahar ge donlarndan sadece dii iekler deil ayn zamanda erkek iekler de zarar grmektedirler. K souklar bitkileri ldrecek kadar (-25C) dk olmamaldr. 38C scaklktan sonra gne yankl,i bzlmesi gibi zararlanmalar balar.Bu nedenle 25C ve 38C ceviz aacnn yetiebilecei scaklk araln gstermektedir. Souklama ihtiyac( 800-1800 saat) karlanmaldr.

Ceviz rzgarlarla tozlanmas nedeniyle tozlanmay garanti altna alacak yeterli oranda rzgar ve ak hava ceviz yetitiriciliinde arzulanan iklim istekleri arasnda bulunmaktadr.zellikle tozlanma zaman havalarn sisli gitmesi arzulanmaz. 5.Bahe Tesisi Bahe tesisi srasnda mutlaka konu uzmanlar ile ibirlii yaplmaldr.zellikle eit seimi yaplrken teknik ve biyolojik bilgilere byk ihtiya duyulmaktadr.Baheye dikilecek eitlerin belirlenmesi son derece nemlidir. eit seiminde eitlerin verimlilikleri, meyve kalitesi, dllenme biyolojileri, yapraklanma zamanlar, soua dayanm durumlar, hastalk ve zararllara duyarllklar, deiik evre koullarna tepkileri , hasat zamanlar gibi deiik faktrler dikkatlice incelenmelidir. Bahede ieklenme tipine gre iyi bir tozlanmaya-dllenmeye- olanak salayacak eit seimine zen gsterilmelidir.Cevizlerin yabanc tozlamaya duyduklar ihtiya nedeniyle, plantasyonda yeteri kadar tozlayc eidine yer verilmelidir.Bulundurulmas gereken tozlayc aa says yaklak olarak plantasyondaki toplam aa saysnn %2,5- 5i kadar olmaldr. Bahe yerinin seimi de olduka nemlidir.Scaklk ve su seviyesini belirli bir seviyede tutabilmek iin uygun yerdeki bahelerin tesis edilmesi,teknik ve kltrel ilemlerin hususlardr. Ayrca birim alana dikilecek aa saysnn belirlenmesi de son derece nemlidir.Dikilecek aa says belirlenirken mutlaka arazi bykl ve eidin ta gelime ekli dikkate alnmal,dikim mesafeleri ona gre ayarlanmaldr.Genellikle, gelime durumu ve uzun mr dikkate alnarak fidanlarn 10x10m.,11x12m. aralklarla dikilmesi nerilmektedir. 6.Budama Ceviz aac dier meyve aalarna uygulanan budama eklinden biraz daha farkl budanan ve fazla oranda budama gerektirmeyen meyve trdr. Ceviz aalar her yl budanmaz.Her yl ve dzensiz uygulanan budama verim dklne neden olur. Aalarn ekil budamas zellikle dikkat edilmesi gereken unsurlarn banda gelmektedir.lk bahe kurulduunda, sadece boyunlu gzler kesilerek gz budamas yaplr.nc ylda ise ekil verilir..Budama yaplrken kuru dallar mutlaka karlmal ve budama yaralar macunlanmaldr.U kurumas olan dallar ise salam kolayca yaplabilecek ekilde ana yollara yaknl dikkat edilecek

10

ksmndan

kesilmelidir. Dii

ieklerin

yeni srgn ucunda olutuu , erkek iin tepe tomurcuu

ieklerin nceki yln srgnlerin bulunduu unutulmamaldr.Srgn uzunluklar 1030 cm. arasnda olmal, yan dal veriminin arttrlmas kesilmemelidir. 7.Gbreleme Cevizin en fazla gereksinim duyduu makroelementler azot ve potasyumdur.Fosfor gereksinimi olduka azdr. Dikimden nce yalnz fosfat ve potasyumlu gbre uygulanr.Azotlu gbreleme yaplmaz. Verilecek gbre miktar dikim ncesi 10-50 kg./dekar triple sper fosfat ile 10-40 kg./dekar potasyum slfat,dikim sonras 10-30 kg/dekar triple sper fosfat ile 15-45 kg /dekar potasyum slfat arasnda deimektedir. Fidanlarn birinci yandan balayarak aacn her ya iin 100 gr/aa hesabyla toprak phna gre amonyak nitrat veya amonyum slfat verilir. 8.Hasat: Cevizin yeil kabuunun 1/3 atladnda hasada balanlabilir. ceviz ve yeil kabuun olgunlat dnem olarak kabul edilen derim safhasnn hemen ardndan meyvelerin toplanmas,yeil kabuktan ayrlmas ve kurutma ileminin balatlmas gerekmektedir.Eer meyve derim edildikten sonra baheden toplanmayacaksa,aa zerinde braklmas i ceviz asndan ok daha salkldr. Cevizde hasat ,ilkim artlarna bal olarak iin erken hasat edilir. Hasat ncesi aalar mutlaka sulanmal ve hasata sabah veya akamst serin saatlerde balanlmaldr. Uygun hasat dallarda silkeleme eklinde yaplmal srk vb. aaca zarar verecek herhangi bir ara kullanlmamaldr. Hasat edilen meyveler yeil kabuktan temizlendikten sonra ,ceviz aacnn glgesinde veya dorudan gne almayan glgelik , havadar ve rutubetsiz yerlerde rtler zerine 15-20 cm. kalnlnda serilerek kurutulmaldr. ceviz olarak pazarlanacak cevizlerde ise hasat ileminin ardndan krma ilemi gereklemektedir.Piyasada i oran yksek olan ceviz fiyatlarnn daha cazip olmas cevizlerin btn halinde karlmasnn nemini arttrmaktr. cevizin btn olarak kmasna olanak salamak iin yaplacak en nemli uygulama krlmadan nce ceviz neminin ykseltilmesi olacaktr.Nemi ykseltilen ceviz kabuundan hem kolay hem de bir btn olarak kacaktr. Austosta balar Ekim aynn sonuna kadar devam eder.Hasat zaman eitlere gre deimekte olup,taze tketim

11

Tohumluk olarak seilen kabuklu cevizler,zerini rten yeil kabuun %80ini atladktan sonra hasat edilmelidir. 9.Hastalk ve Zararllar Cevizlerde grlen en nemli hastalk ceviz antraknozudur ( gnomonia leptostyla). Aacn yaprakck,meyve,gen srgn ve yaprak saplarnda grlen bu hastalktan dolay aa yaz ortalarnda kenarlar kurumu,kvrlm l yapraklarla kaplanr ve bu yapraklar daha sonra dklr.Meyve geebilen veya dier ilalanmaldr. Cevizde en nemli zararllardan biri ceviz i kurdudur( cydia pomonella). Kurdun lavlar meyveye zarara verir. Meyve iinde bir aydan fazla sre beslenen i kurdu ,sonuta meyvelerin dklmesine neden olur.Mcadele iin Azinphos methyl , Carbaryl veya Phosalone suya kartrlarak uygulanr.Kimyasal mcadele haziran ay iinde,ceviz meyveleri erik byklne geldiinde yaplmaldr. 10.Depolama Trkiyede ceviz daha ok kuru olarak tketilmektedir.Cevizler yeil kabuklardan temizlendikten sonra ykanmakta,38C ve 48Cde zel yaplm frnlarda kurutularak da depolanabilmektedir.Kuru cevizin ilkim koullarna bal olarak her zaman bir yla kadar muhafaza edilmesi mmkn olabilir. Taze olan cevizlerin 4C-6Clik souk hava depolarnda 6 aya kadar muhafaza edilebilmesi mmkndr.Ancak 6 aydan sonra i ceviz renginde kararma ve tadnda acma olumaktadr. Ceviz retiminin youn olarak yapld blgelerdeki reticiler,rn zellikle kendi depolarnda seyrek rgl uvallarda muhafaza etmektedirler.reticiler rnlerini,bahede pazarlanmaktadrlar. 11.Fiyatlandrma Trkiyede ceviz fiyatlandrmalar eitlilik gstermektedir. Cevizin fiyat olumaktadr. Genel olarak fiyatlar, hasat dneminde toptanc ve ifti arasndaki pazarlk neticesinde maliyetler ve enflasyon oran dikkate alnarak belirlenmektedir.Cevizin 12 blgeden blgeye ve arz miktarna tamamen serbest gre piyasa artlarnda toptan veya yerel pazarlarda perakende olarak bu hastalk meyvede hazr bakrl kabuundan meyvelere kk noktalar veya daha byk kara lekeler iyice

halinde grlr.Hastaln her yl grld yerlerde Bordo Bulamac ( gz ta) preporatlarla aacn btn gvde ve dallar

saklanma koullar, zellikle oluumunu etkilemektedir. 12.Pazarlama

kuru cevizin uzun sre

saklanabilmesi

de fiyat

Trkiyede cevizin pazarlanmas konusunda herhangi bir birlik ve organizasyon bulunmamaktadr.Pazarlama genel olarak reticinin kendisi tarafndan gereklemektedir. Pazarlamann sadece i tketime ihracat da olumsuz olarak etkilemektedir. Dier sert kabuklu meyvelerin pazarlama ilemlerinin daha eski ve gl bir altyaps sahip olmas ihracat rakamlarna da yansmaktadr. Kabuklu olarak pazarlanacak olan cevizlerin d kabuklar temizlenmeli ve beyazlatma ilemi vakumlanmamas mutlaka iyice yaplmaldr. olarak pazarlanan cevizlerin bir nce yaplmas gerekmektedir. oran ynelik olarak yaplmas

nedeniyle i cevizde aclama ve bulamalar sz konusu

olmaktadr.Bu nedenle pazarlamasnn

%60 ve zeri olan cevizler i ceviz olarak pazarlanmaldr. yi kurutulduunda 1 yl boyunca kolaylkla saklanabilen kabuklu ceviz pazarlama asndan gerek retici ve gerekse tccara sorun yaratmamaktadr. C.RETM 1.Trkiyede retim Yllardr, Dou Anadoluda Bitlis, Adilcevaz, Bahesaray,Hizan gibi yerlerde ve Anadolunun bir ok yresinde on binlerce aa kesilerek ceviz populasyonu ciddi gen erozyonu gelmitir. Trkiyede ceviz retimi yaklak 59,000 halk bir alanda gereklemektedir. (FAO 2002)Sert kabuklu meyveler iinde retim bakmndan fndktan sonra ikinci sray almaktadr.Ancak bu alann tamamnn kapama ceviz baheleri olduu dnlmemelidir. Trkiyede en fazla ceviz aac Artvin, Aydn, Bitlis, Bursa, orum, Erzurum, zmir, Kastamonu, Kahramanmara ,Ordu ve Vanda bulunmaktadr.Meyve veren aalar genelde Artvin, Aydn, Bitlis, Bursa, orum, Kastamonu, Kahramanmara, Van ve Karaman illerinde bulunmaktadr.Kabuklu ceviz retiminin en fazla olduu iller ise Aydn;Bitlis,Bursa,Isparta,zmir,Kastamonu ve Zonguldakdr. lkemizin her blgesinde ceviz aalarnn doal olarak yetitirilmesine karn nemli miktarda ceviz reten blgeler ounluk srasna gre incelendii takdirde 13 yaamtr.Ancak 1970den sonra ceviz sektr ile ilgili bilimsel aratrmalar yaplmaya balanm ve 1990 itibariyle de en popler meyve haline

Ege Blgesi %16, Gneydou Blgesi %15.5,Karadeniz Blgesi %14.5,Ortakuzey Blgesi %11.4 ile ilk sralarda yer almaktadr. 1995 yl itibariyle retim rakamlar incelendiinde zellikle son yllarda Trkiyede ceviz retiminin artt gzlenmektedir.lkemizde fndktan sonra en ok retilen sert kabuklu meyve olan ceviz 2002 ylnda yaklak olarak 136,000 ton olarak retilmitir.Trkiyenin her yerinde ve bo arazilerde kolaylkla yetitirilebilme zellii, bakmn kolay ve masrafsz olmas giderek ceviz artmasna neden olmakta ve kapama bahelerinin salamaktadr. retimde yava da olsa bir art

Trkiyedeki ceviz aalarnn verimleri aa bana yaklak olarak 33-37 kg arasnda deimektedir.Sz konusu verim daha ok yabani(asz) aalarn verimidir. Trkiye ABD, in ve randan sonra dnyadaki ceviz reticisi lkeler ierisinde 4.sray almaktadr. TRKYEDE CEVZ RETM Aa says(1000) Meyve veren Meyve vermeyen 3453 1067 3447 1047 3445 1050 3490 1155 3525 1300 3550 1490 3640 1780 -

Yllar 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002* Kaynak: DE, *FAO

retim (ton) 110.000 115.000 115.000 120.000 120.000 116.000 116.000 136.000

Ceviz aalarnn son yllara kadar tamamen tohumla,rden asz retilmesi,lkemizin geni bir ceviz populasyonuna sahip olmutur.Ancak al ceviz retimi,son yllara kadar olmasna neden istenilen lde

yaygnlatrlamam ve standart ceviz eitlerinin belirlenmemi olmas,retimde standart olmayan verimsiz ve kalitesiz eitlerin yaylmasna neden olmutur. Son yllarda yaplan aratrmalarda yksek kaliteli ve verimli,evre koularna iyi adapte olan ceviz eitleri ve tipleri seilmeye balanm,al ceviz fidanlar bu tiplerle retilerek kapama baheler kurulmalar younlatrlmtr. Ancak dnyadaki dier retici lkelere bakld takdirde, Trkiyenin mevcut ceviz varlna karn retimde geri kald grlmektedir.Bunlarn balca sebepleri

14

kapama plantasyonlarn bulunmamas,ekolojik koullara gre uygun eit seiminin yaplmamas ,hastalk ve zararl ile mcadelenin tam olarak uygulanmamas, teknik ve kltrel uygulamalarn ihmal edilmesidir. Bu yzden Tokat, Niksar gibi ceviz fidan yetitiriciliine uygun ekolojilerde ceviz a almalarna balanlmas ve i blgelerde dou illerimizin ceviz fidan ihtiyac karlanarak ceviz retiminin artrm salanmaldr. 2. Dnyada retim: Ceviz aacnn ekolojik koullara yksek uyum kabiliyeti nedeniyle doal yetime alan ,Karpat dalarndan Trkiye,ran,Afganistan ,Gney Rusya , Hindistan, Manurya ve Koreye kadar uzanan geni bir blgeyi kaplamaktadr.Doal yetime ortamnn yan sra dier dnya lkelerinde ceviz slahnn Trkiyeden ok daha nce balam olmas genel retimin giderek artmasna neden olmutur. statistiki veriler incelendii takdirde dnya ceviz retiminde 1995 yl itibariyle art olduu gzlenmektedir.2000 ylnda1,225,673 ton olan ceviz retimi 2001 ylnda %1.7 lik artla 1.246,259 tona, 2002 ylnda yine %1.7lik artla 1,267,954 tona ulamtr. DNYADA CEVZ RETM (ton) Yllar DNYA 1.050.786 1995 1.077.704 1996 1.123.078 1997 1.143.113 1998 1.196.208 1999 1.225.673 2000 1.246.259 2001 1.267.954 2002 Kaynak:FAO

Dnyada nemli ceviz reticilerinin gelmektedir. Bu lkeler dnya

banda in, ABD, ran ceviz retiminin yaklak

ve Trkiye %66sn

gerekletirmektedirler. FAO verilerine gre 2002 ylnda inde 285,000 ton , ABDde 249,480 ton ,randa 160,000 ton , Trkiyede ise 136,000 ton ceviz retimi gereklemitir.Dier nemli retici lkeler ise Ukrayna, Fransa, Romanya, Hindistan ve Yugoslavyadr.

15

CEVZ RETMNDE LK BE LKE (ton) 1998 in ABD ran Trkiye Ukrayna Kaynak:FAO 269.203 205.930 145.820 120.000 47.057 1999 274.246 256.730 142.906 120.000 28.424 2000 309.875 216.820 140.605 116.000 49.995 2001 252.347 279.690 168.031 116.000 55.130 2002 285.000 249.480 160.000 136.000 55.130

Ceviz retiminin lkelere gre dalm

Dierleri 25%

in22%

AB 9% Trkiye 11% ran 13% ABD 20%

16

D.DI TCARET 1.Trkiyede D Ticaret: 1.1.hracat Trkiye ceviz retimi bakmndan yurtii tketim ihtiyacn karlamakta yeterli olup, ihracat yapan lkeler arasnda yer almaktadr. Dnyadaki dier sert kabuklu meyvelerin(fndk,badem,..)retimleri cevizin ticaretini nemli lde etkilemektedir. Trkiye dnya retiminde nemli bir kapasiteye sahip olmasna ramen , ihracatta bu durumunu kullanamamakta ve gn getike nemli bir ceviz ithalats lke konumuna ykselmektedir.Bu durum hem dviz kayb oluturmakta hem de retimi olumsuz ynde etkilemektedir. YILLAR 1994 Yllar tibariyle Trkiyenin Ceviz hracat CNS MKTAR (kg) DEER($) Kabuklu 40.238 59.141 Kabuksuz 265.994 1.152.834 Toplam 306.232 1.211.975 Kabuklu 36.708 78.925 Kabuksuz 196.597 1.059.967 Toplam 233.305 1.138.892 Kabuklu 61.802 131.356 Kabuksuz 268.550 1.288.889 Toplam 330.352 1.420.245 Kabuklu 10.737 51.826 Kabuksuz 290.962 1.399.251 Toplam 301.699 1.451.077 Kabuklu 13.410 53.815 Kabuksuz 157.678 823.474 Toplam 171.088 877.289 Kabuklu 15.687 40.966 Kabuksuz 153.885 658.607 Toplam 169.572 699.573 Kabuklu 6.097 14.282 Kabuksuz 297.349 1.184.640 Toplam 303.446 1.198.922 Kabuklu 2.201 8.357 Kabuksuz 512.812 1.393.166 Toplam 515.013 1.401.523 Kabuklu 4.825 4.982 Kabuksuz 133.457 433.043 Toplam 138.282 438.025

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

Kaynak:DE

17

Ceviz

ihracat

daha

ok

kabuksuz

olarak

yaplmaktadr.Toplam

ceviz

ihracatmzn yaklak oluturmaktadr.

% 3-4n kabuklu, geriye kalann ise kabuksuz(i )ceviz

Kabuksuz ceviz ihracatmz son derece dzensiz bir ekilde gereklemitir.1998 ylna kadar artma eiliminde olan kabuksuz ceviz ihracat 1999 ylnda %20 azalarak 658.607 $ olarak gereklemitir.Ancak 2000 yl itibariyle art kaydedilmeye balamtr.Kabuksuz ceviz ihracat 2000 ylnda 1.184.640 $, 2001 ylnda 1.393.166 $ olarak gereklemitir.Ancak kabuksuz ceviz ihracatndaki bu art 2002 ylnda byk bir de geerek 433.043 $ ile son yllarn en dk seviyesinde gereklemitir. Kabuklu ceviz ihracatnda ise devaml bir d eilimi gzlenmi olup ve 2002 4.982 $ ile son 8 yln en dk seviyesinde gereklemitir. Trkiyenin Kabuksuz Ceviz hracat Yapt Balca lkeler($) lkeler 1998 1999 2000 2001 2002 Fransa 24.588 50.585 48.790 40.904 Hollanda 102.400 89.774 21.247 1.993 35.501 Almanya 158.016 118.436 142.613 126.114 59.099 Danimarka 7.920 6.478 1.660 14.799 11.483 Yunanistan 5.446 svire 143.396 63.738 54.839 47.214 Malta 4.440 8.570 1.240 12 Rusya 203 2.157 147 641 Libya 1.265 1.275 926 51.300 Lbnan 135.975 84.305 90.378 11.321 35.325 KKTC 119.786 62.702 23.705 63.331 5.257 ngiltere 34.653 56.838 14.534 2.160 Dierleri 90.832 115.906 837.390 1.028.406 230.917 Kaynak:DE Trkiyenin kabuksuz ceviz ihracatnn byk bir ksm AB lkelerine gre 59.099 $ ile Almanya,35.501 $ ile

yaplmaktadr.2002 yl verilerine

Hollanda,11.483 $ ile Danimarka bunlarn banda gelmektedir. AB lkelerinden sonra en ok ihracat yaplan Rusyadr. Toplam ceviz ihracatnn kk bir ksmn oluturan kabuklu ceviz ihracatnn byk bir ksm 2002 yl itibariyle Almanyaya ve KKTCye yaplmaktadr. lkeler svire,Lbnan ve

18

lkeler Almanya svire Avusturya KKTC talya Singapur Katar Lbnan Kaynak:DE 1.2.thalat

Trkiyenin 1998 2.309 1.602 37.000 2.103 10.300 501 -

Kabuklu Ceviz hracat ($) 1999 2000 2001 2.732 1.672 2.148 20.484 11.247 6.285 18.310 303 400

2002 3.132 1.215 635

Sahip olduu retim ve verim potansiyeline ramen gn getikce Trkiye ceviz ithalats lke konumunu almaktadr.zellikle kabuklu ceviz ithalatmzda itibariyle hzl bir art gzlenmeye balamtr. Yllar itibariyle incelendii takdirde,zellikle son yllarda ceviz ithalatnn artt grlmektedir.1999 ylnda 1.453.254 $ olan ceviz ithalat,2000 ylnda %140 gibi byk oranda artla 3.540.294 $ olarak gereklemitir.2001 ylnda %67lik bir dn ardndan 2002 ylnda ithalatta byk bir art kaydedilmi ve toplam ceviz ithalatmz 9.978.109 $ ile son 10 yln en yksek seviyesinde gereklemitir. Kabuklu ve kabuksuz ceviz ithalatmzn toplam ithalattaki dalmna bakld takdirde herhangi bir istikrardan sz etmek mmkn olamamaktadr.Baz yllarda hem kabuklu hem de kabuksuz ceviz ithalatnda art gzlenirken,bazen her ikisinde de d gzlenmektedir. Ceviz ithalatnn artnn balca sebeplerinden biri nfus artna paralel olarak artan ceviz talebinin bir ksmnn ithalat yoluyla karlanmasdr. Dier nemli bir sebebi de mevcut birok aacn verimlilik anda kerestesinden yararlanmak zere kesilmesidir. yllar

19

Yllar tibariyle Trkiyenin Ceviz thalat YILLAR CNS MKTAR (kg) DEER($) 1994 Kabuklu 32.240 10.362 Kabuksuz 83.200 101.365 Toplam 115.440 111.727 1995 Kabuklu 99.601 38.432 Kabuksuz 116.444 177.728 Toplam 216.045 216.160 1996 Kabuklu 1.002.203 375.887 Kabuksuz 295.035 231.944 Toplam 1.297.238 607.831 1997 Kabuklu 627.161 276.015 Kabuksuz 259.864 240.963 Toplam 887.025 516.978 1998 Kabuklu 1.465.785 537.004 Kabuksuz 285.644 318.764 Toplam 1.751.429 855.768 1999 Kabuklu 1.603.272 625.897 Kabuksuz 800.123 827.357 Toplam 2.403.395 1.453.254 2000 Kabuklu 4.210.395 2.002.794 Kabuksuz 1.427.909 1.537.500 Toplam 5.638.304 3.540.294 2001 Kabuklu 987.641 436.861 Kabuksuz 1.250.204 702.797 Toplam 2.237.845 1.139.658 2002 Kabuklu 3.140.276 1.694.769 Kabuksuz 5.278.744 8.283.340 Toplam 8.419.020 9.978.109 Kaynak:DE Kabuksuz ceviz ithalatnn yapld lkelerin banda Bulgaristan, Romanya, zbekistan ve Grcistan gelmektedir.zellikle zbekistan 2002 ylnda 2.820.588 $ ile en fazla kabuksuz ceviz ithalat yaplan lke olmutur.

20

Trkiyenin Kabuksuz Ceviz thalat ( $) lkeler Almanya Romanya Bulgaristan Grcistan zbekistan ran Pakistan Msr ABD BAE Kaynak:DE Kabuklu ceviz 1998 5.208 110.630 148.489 3.148 1.500 10.000 3.269 ithalat 1999 44.734 108.252 3.392 13.080 57.943 353 2000 367.800 285.279 271.183 10.798 21.832 10.600 2.400 41.550 2002 125.231 738.787 66.888 153.452 22.202 102.298 2.820.588 99.519 207.465 23.651 163.010 banda ise ABD, 2001

yaptmz

lkelerin

Bulgaristan,Ukrayna ve Moldavya gelmektedir. Trkiyenin Kabuklu Ceviz thalat ($) lkeler Almanya Romanya Bulgaristan Ukrayna zbekistan Moldavya ABD Kaynak:DE 1998 426.823 63.084 31.984 2000 18.144 26.600 90.502 415.423 1.238.466 121.843 217.780 1.201 5.240 11.506 7.400 41.960 389.610 1999 2001 4.663 122.974 97.183 38.898 105.044 2002 174.183 407.634 181.758 132.524 262.225

2.DNYADA DI TCARET Son drt yllk veriler incelendii takdirde dnya ceviz ticaretinde genel bir bir nceki yla oranla arttan sz etmek mmkndr.1998 ylnda 267.2 milyon $ olan dnya ceviz ticareti 1999da %14.3 lk artla 305.4 milyon $, 2000 ylnda $ olarak gereklemitir. Dnyadaki en byk ceviz ihracats ABDdir. Dnya ceviz ihracatnn yaklak %53 n gerekletiren ABDyi, AB lkeleri ,ili ve Meksika izlemektedir. %14.6lk bir artla 350.2 milyon $,2001 ylnda ise %11.7lik dle 308.9 milyon

21

Dnya Ceviz hracatnda nemli lkeler ($) lkeler ili in Halk Cum. Fransa Meksika ABD Almanya talya Hollanda Hindistan spanya Kaynak:FAO 1998 6.819.000 1.778.000 27.797.000 77.959.000 1.211.000 613.000 1.389.000 1.825.000 570.000 1999 11.622.000 2.812.000 28.088.000 23.125.000 7.413.000 1.163.000 815.000 3.080.000 1.491.000 626.000 2000 7.930.000 2.183.000 32.978.000 38.608.000 91.993.000 2.688.000 2.021.000 1.804.000 1.716.000 614.000 2001 9.664.000 1.333.000 33.118.000 15.049.000 87.639.000 1.581.000 1.188.000 4.299.000 3.443.000 1.297.000

Kabuklu ve kabuksuz ceviz ithalatnda en byk pay Avrupa Birlii lkeleri almaktadr.AB lkeleri iinde spanya birinci sradayken, onu Almanya ve talya izlemektedir. 1999 yl itibariyle Meksika da nemli almaya balamtr. Dnya Ceviz thalatnda nemli lkeler ($) lkeler Arjantin Belika Almanya talya Brezilya Kanada Hollanda ngiltere Portekiz Rusya Meksika spanya Kaynak:FAO 1998 2.070.000 3.085.000 34.354.000 20.962.000 6.296.000 2.841.000 4.399.000 4.145.000 3.867.000 2.487.000 24.949.000 1999 2.886.000 2.557.000 25.278.000 25.633.000 6.623.000 3.309.000 10.909.000 3.545.000 3.258.000 1.410.000 16.054.000 31.795.000 2000 2.328.000 3.319.000 24.263.000 20.891.000 5.169.000 3.436.000 7.068.000 4.242.000 3.045.000 3.465.000 17.605.000 42.151.000 2001 2.189.000 3.144.000 19.227.000 24.761.000 4.589.000 2.955.000 7.886.000 3.708.000 2.550.000 3.704.000 12.290.000 34.322.000 ithalat lkeler arasnda yer

Yurtii tketime ok daha fazla nem vererek uluslararas ceviz pazarna ge girmemiz,Trk ceviz standartmzn pazarn en byk ihracats olan ABD standartlarndan farkl olmas nedeniyle Trk cevizi talebinin dierlerine gre daha az olmas ve yurtd pazarlama faaliyetlerini yrtecek herhangi bir birliin olmamas yksek retim potansiyelimize paralel sebepleri arasnda saylabilir. bir ihracat hacmimiz olmamasnn balca

22

E. MEVZUAT UYGULAMALARI 1.rn Standartlar: Cevizin ihracat zorunlu standarda tabidir.Kabuklu ceviz TSE1275 no.lu ,i ihra ceviz ise TSE 1276 no.lu standarta tabidir.Ceviz iin geerli olan standartlar cevizin ekil ve kalitesine gre olmas gereken bykl ile ilgilidir.Buna gre edilecek cevizler; Ekstrada (yuvarlak iin) : 27 mm. veya daha byk , Ekstrada (ovaller iin): 27 mm veya daha byk , 1.snf (yuvarlak ve ovaller iin)24 mm ve daha yukar, 2.snf (yuvarlak ve ovaller iin):24 mm ve daha yukar olmaldr. 2. Tketici sal asndan yerine getirilmesi zorunlu artlar 23.9.2002 tarih ve 24885 tarihli Resmi Gazetede yaymlanan 2002/63 No.lu Trk Gda Kodeksi Gda Maddelerinde Belirli Bulaanlarn Maksimum Seviyelerinin Belirlenmesi Hakkndaki maddeler unlardr: Tanm Mikrotoksinler: Aflotoksin B1 Aflotoksin B1+B2+G1+G2 5 ppb 10ppb Kabul edilebilen en yksek deer Tebli e gre cevizlerde bulunma ihtimali olan, kalnt brakabilen ve tketici salnn testlerle gvence altna alnmas zorunlu olan

Aromatik ve alifatik hidrokarbonlar 10 mg/kg.dir.

3. Ambalaj Trk Gda Kodeksinde yer alan tm gda maddeleri zorundadrlar.(Trk Resmi Gazete). Ambalajlarda aranlan zellikler u ekilde sralanabilmektedir. ! Ambalajlanm gda maddesi, ambalaj deitirilmedii veya almad srece gda maddesine eriilemez durumda olmaldr. ! Gazete ve gda ambalaj materyali olarak retilmemi basl ve yazl katlar, yeniden ilenmi katlar ve plastik kullanlamazlar. gda ambalaj materyali olarak ambalajlanmak Gda Kodeksi Ynetmelii: 16.11.1997 tarih ve 25172 sayl

23

! Ambalaj materyali, gda maddesini zelliine bal olarak scaklk deiimleri, nem, hava, k gibi olumsuz d etkenlerden korumaldr. ! Gda maddelerinin bileiminde istenmeyen deiikliklere ve organoleptik zelliklerinde bozulmalara neden olmamal ve gda maddesiyle etkileim gstermemelidir. ! Ambalaj materyali zerinde izin tarihi ve numaras ile retici firmann ad ve bulunduu il belirtilmelidir. ! Doldurma, tama ve depolama koullarna dayankl ve istiflemeye uygun olmaldr. 4.Etiketleme ve etiket bilgileri 25.8.2002 tarih ve 24857 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 2002/58 No.lu Trk Gda Kodeksi Gda Maddelerinin Genel Etiketleme ve Etiketleme Kurallar ekildedir: ! Sata sunulan her gda maddesinin ambalajnda etiket bulundurulmaldr. ! Etiketleme dili Trke olmaldr. Trkenin grm dier resmi diller de kullanlabilir. ! Tm yazlar fonla kontras tekil edecek ekilde, silinmez karakterde okunabilir renk ve boyutta olmal, ambalaja salam bir ekilde baslm, yaptrlm veya tutturulmu olmaldr. Ayrca etiket zerinde bulunmas zorunlu bilgiler baka yazlar ya da resimlerle rtlmemeli veya kesilmemelidir. ! Gda maddesinin etiket bilgileri tam , doru ve anlalabilir olarak ifade edilmelidir. ! Gda maddesinin etiketi,ambalaj ve biimi sahte, yanltc veya gdann karakterine , yapsna , zelliklerine , bileimine ,kalitesine, orijinine ve retim metotlarna gre hatal bir izlenim yaratacak, gdann sahip olmad etki ve zellikleri asndan benzer olan gdalara stn olduunu beyan edecek biimde olmamal;tketiciyi geerlidir. ! Gda maddesinin etiketinde , gda maddesinin hastalklar nleme ,iyiletirme ve tedavi zellii olduunu bildiren veya ima eden ifadeler yer alamaz. yanltacak resim, ekil ve benzerlerini iermemelidir.Bu hususlar gda maddesinin tantm ve reklam iin de yan sra uluslararas kabul Tebliinde Beslenme Ynnden yer ald zere etiketleme ile ilgili kurallar u

24

Gda maddelerinin etiketinde bulundurulmas zorunlu bilgiler gibidir; ! Gda maddesinin ad, ! indekiler, ! Net miktar,

ise

aadaki

! retici ve paketleyici firmann ad,tescilli markas, retildii yer ve adresi, ! Son tketim tarihi, ! Parti no. ve/ veya seri no, ! Orijin lke, ! Gerektiinde kullanm belgisi ve muhafaza artlar, ! retim izin tarihi ve says, sicil numaras veya ithalat kontrol belgesi tarihi ve says, Gda maddelerinin etiketlerinde gda maddesinin ad,net miktar,son tketim tarihi ambalajn ayn yznde bulunmaldr. F.SEKTRDEK MEVCUT DURUM,SORUNLAR VE ZM NERLER Bugne kadar ceviz retiminin gelitirilmesi lkemizde ceviz yetitiriciliinde istenilen sonular alnamamtr. Trkiyedeki ceviz yetitiriciliinde yaygn olarak kullanlan ekolojik koullara adaptasyon yetenekleri Adaptasyon almalar yaplmadan eitlerin deiik tam olarak saptanm deildir. iin yaplan birok projeden, iin, yeterli ulusal politikalar oluturulamad

datlan yz binlerce fidanlarn birou daha

ilk yllarnda veya ileriki yllarda zellikle ilkbahar ge donlar ile sonbahar erken donlarndan zarar grmektedirler.Sulama,gbreleme, budama, hastalk ve zararllara kar mcadele, derim ve derim olmaktadr. Yeteri sayda kapama ceviz bahelerinin olmamas, rlerin ok sk dikilmesi, fidanclk yaplan arazilerin ounun sert rzgarlara ak kalmas ile fidanlarda oluan ekil bozukluu,fidanlarn skm aamasnda kklerinin zarar grmesi ve yeterli miktarda saak kk kalmamas da ceviz retimini olumsuz etkilemektedir. Ceviz yetitiriciliinde yaanlan dier sorunlardan bir tanesi de hasat ve hasat sonu ilemleridir.Hasat zaman meyve kalite kaybna neden olan nemli gecikmeler yaanmaktadr. cevizin yeil kabua oranla daha nce olgunlamasna ramen, sonras gibi konulardaki bilgi eksiklii ve uygulamalarn ihmal edilmesi gnmzde ok ciddi sorunlarn yaanmasna neden

25

d kabuun kolay ayrlmasn isteyen yetitiricilerin kadar hasat geciktirmeleri neden olmaktadr.

yeil kabuk olgunlancaya

i cevizin nemli oranda kalite kaybna uramasna

Var olan ve yaplmas gereken aratrmalarn bir envanteri karlamamakta, eitli konularda bilgi tekrar olumaktadr.Aratrma enstitlerinde ceviz konusunda alan aratrc says snrl olmas ve yetimi personel yetersizlii de bilgi deildir.Bu yapsal birikiminin olumasn etkilemektedir. Ceviz iletmelerin birou ticari iletme zelliine sahip durum retim ve pazarlama konularnda bir takm sorunlara neden olmaktadr. Standart ve sertifikal fidan retimi yeterli deildir.Birok yeni tesis bahe yreye uygun olmayan ya da hastalkl fidanlarla kurulmakta,bu da verimi ve dolays ile iletme gelirini drmektedir.Tm dier bahe rnlerinde olduu gibi,cevizin de blgesel anlamda youn yetitiriciliinin yaplabilmesi iin, yapsal ve kurumsal sorunlarn giderilmesi gerekmektedir. hracat engelleyen faktrlerden birisi de Trkiye ceviz standart ile ABD ceviz standart arasnda nemli saylabilecek farkllklardr.TSE standartlarna gre yuvarlak ve oval ekstra meyve grubuna giren ceviz ABD standartlarna gre kk meyve grubuna girmektedir.ABDnin dnya pazarna Trkiyeden ok nce girmi olmas ve pazarda tannmas farkl standartlara sahip olan Trk cevizlerinin rekabet ansn azaltmaktadr.Bu nedenle Trk cevizinin ABD cevizine bir alternatif olarak deil de ,farkl bir ceviz eidi olarak tantm ve pazarlamasnn yaplmas ve kaliteli Trk ceviz iin talep yaratlmas gereklidir. TSE 1275 Ekstrada (Yuvarlak iin): 27mm veya daha byk Ekstrada (Ovaller iin):27 mm veya daha byk 1.snf (yuvarlak ve ovaller iin):24 mm ve daha yukar 2.snf (yuvarlak ve ovaller iin):24 mm. ve daha yukar Kalite ve verimin arttrlmas meyvelerde iin ABD 38.1 mm.den byk olanlar ok iri 31.9-38.1 mm arasnda olanlar iri 29.1-31.8 mm. arasnda olanlar orta 23.9-29,0 mm arsnda olanla kk sadece gibi orman aac olarak

ceviz

deerlendirilmemeli,dier

olduu

ceviz

kapama

baheleri

kurulmal,ceviz ormanlar oluturulmaldr.Yalnz

iftiler tarafndan deil;kamu

kurulular ile ibirlii yaplarak tahsis yoluyla ceviz baheleri yaplmaldr.Amaca uygun tohum ve ana damzlklarnn kurulmas ve kullanlmas ,ceviz retiminde

26

art salamak iin aa says ve kapama ceviz bahelerinin saysn artrmak gereklidir Kullanlan kimyasallar ekolojik dengenin bozulmasna neden olduu gibi rnde de kalntlar oluturmakta, bu durum hem insan sal asndan ,hem de d ticarette standartlar salamadndan sorun oluturmaktadr.Bu nedenle son yllarda zellikle lkemizde nemli bir konuma ykselen organik tarm modelinin ceviz retiminde de yaygnlatrlmas gerekmektedir. Ceviz pazarlamasnda sadece yurtii tketimin dikkate alnmas da ihracat olumsuz etkilemektedir. Pazarlama birlikleri kurularak ,yurtd pazarlama kolaylatrlmaldr.Ayrca retici birlikleri kurulmal ve retici zendirilmelidir.

27

YARARLANILAN KAYNAKLAR Ceviz Yetitiriciliinin Genel Prensipleri ,Yavuz Serhatolu Trkiye Ceviz Yetitiriciliine Genel Bak Prof.Dr.Yaar Aka Gaziosmanpaa niversitesi Ziraat Fakltesi Bahe Bitkileri Blm Atatrk Bahe Kltrleri Merkez Aratrma Enstits Linkler www.die.gov.tr (Devlet statistik Enstits) www.fao.org ( Food and Agriculture Organization of The United Natios) www.walnut.org (The Walnut Marketing Board) www.tarim.gov.tr (Tarm ve Kyileri Bakanl) www.ceviz.gen.tr Aratrma Raporlar

28