Edmund Wnuk-Lipinski "wiat midzyepoki. Globalizacja. Demokracja. Pastwo narodowe", rozdzia I Oblicza globalizacji- konceptualizacja pojcia.

I WPROWADZENIE Fale globalizacji: 1. Pierwsza fala globalizacji- XV i XVI w.- rozpocza si w czasie wielkich odkry geograficznych. Cechy: Zarys podziau wiata na centrum i peryferie Dyfuzja kulturowa po raz pierwszy nabraa globalnego rozmachu, podobnie wymiana handlowa- obie miay niesymetryczny przebieg. Dyfuzja wartoci i produktw materialnych kultury promieniowaa przede wszystkim od centrum w kierunku peryferii, wymiana handlowa to za eksploatacja peryferii na rzecz metropolii. Era kolonialna- powstaj pierwsze korporacje handlowo-przemysowe Z czasem w koloniach denia separatystyczne- powstanie USA- cezura wyganicia pierwszej fali globalizacji. 2. Druga fala globalizacji- druga po. XIX w.- zapocztkowana przez rewolucj przemysow i bdc jej skutkiem przyspieszon industrializacj. Cechy: Denie kilku pastw dysponujcych przewag przemysow i militarn do tworzenia imperiw kolonialnych Ruchliwo siy roboczej porwnywalna do moliwoci przemieszczania kapitau- ta symetryczno powodowaa koncentracj obu czynnikw w pastwach najbardziej zaawansowanych gospodarczo- pogbianie nierwnoci ekonomicznych midzy rnymi regionami wiata (powd zaniku II FG) Ostateczny kres IIFG- po II Wojnie wiatowej- rozpad imperiw kolonialnych 3. Trzecia fala globalizacji- cechy: Porzdek wiatowy przybra ksztat biopolarny (przesunicie centrw z metropolii kolonialnych na USA i ZSRR) Asymetria pomidzy du ruchliwoci kapitau a relatywnie nisk ruchliwoci siy roboczej nabraa szczeglnie silnego impetu po upadku ZSRR a wraz z nim wiatowego systemu komunistycznego. Trwa obecnie- narastaj wok niej quasi-ideologie, stanowi przedmiot kontrowersji i takie tam nieistotne pierdoy Jest procesem ywioowym II ZNACZENIA GLOBALIZACJI 1. System midzynarodowy- pastwa narodowe s gwnymi podmiotami. System globalny- podmiotami relacji s instytucje, struktury ponadnarodowe, dla ktrych pastwa narodowe maj charakter podrzdny.

2. Cech odrniajc globalizacj od stosunkw midzynarodowych jest traktowanie wiata w kategoriach caociowych i uniwersalnych 3. Najoglniejsza definicja globalizacji(wg Giddensa)- intensyfikacja oglnowiatowych relacji spoecznych, ktre wi oddalone od siebie miejsca w taki sposb, e lokalne wydarzenia ksztatowane s przez wydarzenia wystpujce w innych oddalonych o wiele mil miejscach i vice versa. 4. Glokalizacja- globalna produkcja dbr, usug, idei, wartoci, mody. Informacji uwzgldniajca lokalny charakter w stopniu, ktry umoliwia akceptacj, przyswojenie i w kocu uznanie za swoje wszystkich produktw finalnych trafiajcych do odbiorcy w spoecznociach lokalnych. 5. Typologia globalizacji w odniesieniu do sfery gospodarczej (wg Immanuela Wallersteina)- wiat mona podzieli na 3 poziomy (o lokalizacji kraju na jednym z nich decyduje pozycja, jak gospodarka tego kraju zajmuje w wiatowym podziale pracy) W myl tej koncepcji globalizacja jest zjawiskiem o strukturze hierarchicznej . Poziom 1- pastwa (grupy pastw) stanowice rdze (centrum) procesw globalizacyjnych. Cechy: Przoduj w wycigu technologicznym, koncentruj zasoby wiatowego kapitau, wyrniaj si wysok wydajnoci pracy, niskim ryzykiem inwestycyjnym, wysokim dochodem narodowym Poziom 2- pperyferia. Cechy: Eksploatowane przez centrum, ale bior udzia w eksploatacji peryferii Poziom 3- peryferia. Cechy: Dostarczaj na rynek wiatowy surowce i produkty o niskim stopniu przetworzenia i prostej technologii, tania sia robocza Uzalenione s ekonomicznie od krajw rdzenia i s przez nie eksploatowane 6. Kategorie znacze globalizacji: Globalizacja jako rynek wiatowy. Zaoenia: Globalizacja nie byaby moliwa bez wiatowej ekspansji systemu kapitalistycznego i zasadniczego postpu w deregulacji stosunkw gospodarczych Ekspansja globalnego kapitalizmu, ktra doprowadzia do powstania rynku wiatowego, wyznaczya take kierunki zmian w sferze politycznej i kulturowej. Pastwa narodowe odchodz stopniowo od protekcjonizmu oraz usuwaj bariery prawne i fiskalne utrudniajce midzynarodowy przepyw kapitau Globalizacja jako relatywizacja wiatowa technologia i gospodarka oraz wytwarzane przez ni produkty staj si coraz waniejszym punktem odniesienia dla oceny produktw rodzimej technologii i gospodarki, ale take moda, kultura popularna, obyczaje innych kultur, idee rozpowszechniane rodkami globalnej komunikacji, wartoci i systemy organizacji ycia spoecznego.

Relatywizacja oznacza, e systemy niszego rzdu jeli chc by czci globalizujcego si wiata, mog konstytuowa si jedynie w odniesieniu do owej wszechobejmujcej caoci. Globalizacja jako modernizacja i detradycjonalizacja Globalizacja wymusza modernizacj zapnionych w rozwoju lokalnych systemw ekonomicznych; globalizacja sfery spoecznej oznacza przyspieszona dyfuzj wzorcw kultury, idei oraz informacji, ktre w spoeczestwach otwartych naruszaj lokalne, tradycyjne formy ycia spoecznego wraz z systemami wartoci i wierze. Pierwszy typ relacji w ktrym globalizacja jest czynnikiem wymuszajcym modernizacj- na obszarach peryferii i pperyferii. Drugi typ relacji, w ktrym modernizacja przyspiesza globalizacjobszary centrum. Nowoczesno oznacza, i poszczeglni aktorzy spoeczni zyskuj coraz szersze pole wyboru w deniu do swych partykularnych celw i s w coraz wikszym stopniu wolni od zobowiza narzuconych przez tradycj. Detradycjonalizacja- to odchodzenie od zwyczajowych, lokalnych sposobw bytowania na rzecz sposobw upowszechnianych w globalnym obiegu dbr i usug oraz idei i wartoci. Ma niesymetryczny charakter- zachodzi na peryferiach i pperyferiach. W spoeczestwach obszarw centralnych w proces mia charakter endogeniczny, a wywoay go zaawansowane wewntrzne procesy modernizacyjne. Globalizacja jako homogenizacja lub hybrydyzacja Globalizacja jako proces wypierania odmiennoci przez podobiestwa. Na proces ten patrzy si zazwyczaj z dwch perspektyw: homogenizacj- ujednolicanie si spoeczestw narodowych wedug jakiego wsplnego wzorca (tworzonego przez centrum- peryferie i pperyferie stanowi jego mniej lub bardziej udan imitacj), oraz hybrydyzacj- asymilacj do kultur lokalnych jedynie pewnych elementw wsplnych (proces ten biegnie zarwno w centrum jak i na peryferiach).

III ARENY GLOBALIZACJI 1. Arena ekonomiczna zostaa skonstruowana w celu zapobieenia przewidywanym, anarchicznym tendencjom globalnego kapitalizmu po II wojnie wiatowej. Jej fundamenty powstay bowiem w czasie Konferencji Finansowej i Monetarnej Narodw Zjednoczonych w Bretton Woods w czerwcu 1944 r.- rezultatem ustale byo powstanie Banku wiatowego i Midzynarodowego Funduszu Walutowego. Jest polem dziaania zarwno gospodarki o charakterze globalnym (gosp. autonomiczna wobec pastw narodowych i oderwana od konkretnego spoecznego podoa; korporacje ponadnarodowe kierujce si przede wszystkim zasad maksymalizacji zysku i czyst racjonalnoci wolnego rynku, nie zakorzenione w adnym konkretnym pastwie) jak i midzynarodowym.

Ustrukturalizowana- centrum (wielkie, najsilniej zurbanizowane metropolie wiatowe, gdzie koncentruje si wikszo wiatowych zasobw kapitaowych, infrastrukturalnych i produkcyjnych), pperyferie, peryferie (Afryka, Azja Srodkowa).

2. Arena kulturowa Ustrukturalizowana: centrum (globalni nadawcy dbr i wartoci kulturowych)pperyferie (recepcja wartoci i dbr kultury bdcych w obiegu globalnym, jak i emisja dbr i wartoci w skali regionalnej)- peryferie (przewaa recepcja dbr i wartoci kultury z obiegu globalnego i regionalnego pospou) -> co to posp ? :P Jzykiem komunikacji globalnej staje si angielski; globalna kultura masowa jest dzisiaj kultur anglosask lub zawiera elementy innych kultur przetumaczone na anglosaski idiom kulturowy. Arena globalizacji kultury jest to raczej ekspansywny monolog jednej tylko, a mianowicie euroatlantyckiej kultury w wydaniu rynkowym 3. Arena polityczna Jest przestrzeni, w ramach ktrej spotykaj si rne podmioty polityczne. Dziaania niektrych aktorw tej areny mog mie globalny zasig (i te skutki), ale dyktowane s gwnie partykularnymi interesami narodowymi, a nie interesami caoci. Nie jest to wic przestrze funkcjonowania globalnej polityki, oderwanej od narodowych interesw, lecz raczej paszczyzna stosunkw midzynarodowych. Ustrukturalizowana- centrum (USA)- pperyferie (pastwa, ktrych potga polityczna umoliwia im skuteczne realizowanie polityki regionalnej)- peryferie (pastwa narodowe, ktre s w stanie co najwyej uprawia skuteczn polityk lokaln na wasnym terytorium) Na arenie tej dziaaj take globalne organizacje pozarzdowe Amnesty International, Transparency International, Koci katolicki, a take midzynarodowe grupy nacisku z ekologicznymi na czele. 4. Arena przestpczoci zorganizowanej Jej dziaalno obejmuje produkcj i handel narkotykami, nielegalny transfer ludzi przez granice, pranie brudnych pienidzy, przemyt materiaw do produkcji broni chemicznej i nuklearnej, zabjstwa na zlecenie, handel kobietami i dziemi, krwawe zamachy na instytucje publiczne i ludno cywiln oraz przekupstwa urzdnikw na szerok skal. Podobnie jak wielkie, globalne firmy, transnarodowe zorganizowane grupy przestpcze dziaaj zarwno ponad, jak i poniej poziomu pastwa narodowego. Ustrukturalizowana- wprawdzie i tutaj metropolie wiatowe s zarazem istotnymi centrami globalnej przestpczoci, ale peryferie s wczone w gwny nurt dziaalnoci na tej arenie w stopniu daleko wikszym, ni dzieje si to na pozostaych arenach globalizacji.

FINITO :)