St.

Jude Review Center Program Sept 2011

PHILIPPINE HISTORY Mga Datos Ukol sa Pilipinas:

LET

Nasa Timog Silangang Asya, hilaga ng hating-globos Pagitan ng 4-21 degress latitude, gawing silangan ng prime meridian sa pagitan ng 116-127 degrees South Longitude Nasa pagitan ng ekwador at Tropiko ng Kanser kaya itoy bansang Tropikal Kapuluang may 7,107 maliliit na pulo kayat madaling mapuntahan ng mga kalapit-bansa. Mga Kapaligiran: o Hilaga- Bashi Channel o East- Pacific Ocean o Timog- Dagat Celebes o West-South China Sea o Silangan-Dagat Pilipinas o Borneo- pinakamalapit na isla sa West o Kanluran- Dagat Luzon o Taiwan- sa north YAmi, Batanes- pinakadulong bahagi ng hilaga ng bansa. Pusan Point- pinakadulo ng silangan ng Mindanao. Saluag Island- timog, Balabac Island, Palawan- kanluran Klima-tropikal- hindi masyadong mainit dahil napapaligiran ng tubig o 2 seasons: Tag-ulan-June-Nov. = Southwest monsoon (hanging galing sa dagat papuntang Asya) Tagtuyo- Dec.- Feb- Northeast monsoon (hanging mula sa Asya papuntang dagat) Temperature- malamig at bahagyang maulan Mainit na klima- Marso- Mayo Madalas dinadalaw ng bagyo. Sa Siberia at Kalakhang Tsina nagmumula ang malamig na klima Humidity- mataas 71%-85%, highest humidity- March to May Rainfall:

o o o o

Pinakamaulan- Baguio City, Eastern Samar, Eastern /surigao, Cotabato Nasa Typhoon Belt- July October- pagdaan ng mga bagyo. Topograpiya- kapatagan, valley, bulubundukin o Northern Luzon: west- Coast of Ilocos, East- Cordillera o o o o Cagayan valley- gitna ng Central Cordillera at Sierra Madre hanggang Pacific Ocean. Central & Western Luzon

Zambales, Central Plain Eastern Luzon- Sierra Madre Southern Luzon- mga bulkan: Taal, Banahaw, Isarog, Iriga, Mayon, Bulusan Mindanao- 3 primary ranges: Zamboanga Peninsula, Misamis Occidental, Central Highland

Major plains- Davao at Agusan Valley- Lanao at Bukidnon Populasyon: o 84 M, regionalization at ehtnoliguistic o 77 grupo ng etnolingwitik (244- sub-dibisyon) o 110- indigenous groups o 3 major ethnolinguistics groups: Christianized groups- plains & coastal 90% (Ivatan, Ibanag, Ilocano, Pampango, Tagalog, Bicolano, Cebuano, Aklanon, Waraynon, Capiznon, Cuyunon, Pangasinense. Muslims- Maguindanaon, Marano, Tausug, Samal, Badjao, Jama Mapun, Yakan. Cultural Communities- indigeneous groups, Mindanao- Lumads (Tinguian, Ibaloy, Bontoc, Ifugao, Kalinga, Isneg, Gaddang, Itawes, Isinay, Ilongot, Mangyan, Tagbanua, Manobo, Bagobo.

17 rehiyon, Maynila- capital

Mga Klima sa Pilipinas

Unang Uri: tag-init at tag-ulan o Hunyo-Nobyembre- maulan, Disyembre-Mayo-mainit o Kanlurang bagahgi ng Luzon, Mindoro, Palawan, Panay, at Negros. Ikalawang Uri: walang panahon ng tag-init ngunit nakararanas ng malakas na pag-ulan sa Nobyembre-Enero. o Catanduanes, Sorsogon, silangang bahagi ng Albay, Camarines Norte at Sur

1PHILLIPINE HISTORY

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Ikatlong Uri: maikling panahon ng tag-init mula Nobyembre-Abril. o Lambak ng Cagayan, Mountain Province, Katimugang Quezon, Romblon, Nueva Vizcaya, Cebu Ikaapat na Uri: halos maulan sa isang taon, pantay ang dami ng ulan. o Batanes, hilagang-silangan ng Luzon, timog-kanluran ng Camarines, Marinduque, Bohol, katimugan ng Mindanao

Mga Yaman ng Pilipinas: Northern Luzon- rice, vegetables, timber minerals, water. Central Luzon- rice granary of the country; palay, sugar cane, corn, nuts, vegetables, Zambaleschromite, Tarlac- copper & asbestos, Pampanga- clay. Southern Tagalog- play, coconut, sugar cane, banana, abaca, coffee, citrus; oil refineries. Bicol Region- coconut, abaca; mining, logging, minerals. Western Visayas- farming, forestry, fishing; mining. Eastern Visayas- abaca, sugarcane, abaca, rootcrops, coffee, tobacco; logging, fishing, mining. Central Visayas- timberland, minerals; fishing

Northern Mindanao- forested areas (Bukidnon, Misamis, Camiguin, Lanao del Norte); fishing; 3rd largest source of corn & banana Southern Mindanao- forest & agricultural lands; 5 major fishing grounds- Sarangani Bay, Mindanao Sea, Celebes Sea, Sulu Sea, Moro Gulf.

Western Mindanao- coconut, tobacco, sugar cane, kapok; Basilan- logging, Sulu, Tawi-tawi, celebespearls, shells, seaweeds; Zamboanga- agriculture, fishing; mining. Central Mindanao- agriculture, logging, manufacturing; Lake-Lanao Agus- hydroelectric power for industries. Ang Unang Pilipino

Karugtong ng Kalupaang Asya sa pamamagitan ng tulay na lupa.- paraan ng pagdating ng unang Pilipino Lambak ng Cagayan- unang natagpuan ang kagamitan na gawa sa bato. o Taong ERECTUS noong 500,000 taon na ang nakalipas. Homo Erectus Philippinensis or taong Erectus- mga unang tao sa Pilipinas o Sila ay may katawang diretso at lumalakad. o Tulad ng Taong Java ng Indonesia at Taong Peking ng Tsina (unang tao sa mundo) Mayo 28, 1962- natagpuan ang Tabon cave sa Palawan. o Butu-buto ng 3 taong nabuhay 24,000 taon na ang nakaraan. o Homo-sapiens o Naglakbay mula Borneo hanggang Palawan Ayon kay Robert Fox (isang anthropologist), hindi nagbago ang mga kagamitang bato mula pa noong unang panahon. 18,000-8,000 bago ngayon-natunaw ang yelo sa mundo hanggang nabuo ang Pilipinas. 10,000 taon, nagpirapiraso and dating malawak na lupain na nagging Malaysia, Indonesia at Pilipinas. Austronesian Migration- paglalakbay ng lahing Austronesian Race maiitim na lahi- Dumagat, Agta, Ita, Aeta...) o Paleolithic Age o Old Stone Age o Balangays- gamit sa paglalakbay o galing Southern China- Malay-Polynesian- lingwahe o lumaganap an gating gene pool Austronesian- Mongoloid at yellow race---intermarriage sa nitibong Pilipino===Filipino Race Nagdala ng agrikultura, horticulture, navigation, boat-building, pag-aalaga ng hayop. Lingwahe ng Pilipinas- Malay-Polynesian

o o Ang Kultura

Ang kultura ng Pilipino ay naaayon sa kanilang kapaligiran. Kultura- paraan ng pamumuhay ng mga tao na nagpapakilala sa atin bilang mga Pilipino.

Materyal na Bahagi ng Kultura: (bagay na nahahawakan at nakikita natin) Tirahan o Walang pirmihang tirahan ang unang Pilipino. Sila ay palipat-lipat. Naninirahan sa mga punung-kahoy at kweba.

2PHILLIPINE HISTORY

o o o o o

Nang lumaon, nagtayo ng mga bahay na yari sa kawayan, kugon, pawid at sawali. May batalan na pinaglalagyan ng tubig. May banggera para sa pagluluto Sa silong ang alagang hayop. Igorot- kubong gawa sa kahoy; di gumagamit ng pako.

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Pagkain o Una- nangangaso, nanginguha ng prutas at sa isa sa ilog. o Natuto silang magtanim at magluto sa palayok o bumbong ng kawayan. o Kanin-pangunahing pagkain. o Nagkakamay, naghuhugas ng kamay. o Nag-aalaga ng hayop; gumagawa ng alak mula sa niyog, bigas at tubo.

Kasuotan o Nagkakaiba ang kasuotan n gating mga ninuno. o Hilagang Luzon- nakabahag ang kalalakihan at putong- kaprasong tela sa ulo. o Katagalugan- kangan- maikling pang-itaas na bukas sa harap at walang manggas. o Visaya- bahag at tottoo Tattoo- sagisag ng katapangan. Kababaihan- baro- pang-itaas na maluwang ang manggas.

Tinawag silang Pintados dahil sa tattoo

Saya- mahabang palda.

Patadyong- tawag sa palda ng Kabisayaan. Maraming palamuti (kwintas, hikaw, singsing), ginto sa ngipin. May mga walang suot pang-itaas. Ang iba ay puno ng tattoo- mga taga-Bontok. Kagamitan o Yari sa bato ang kagamitan; pinakikinis at ginagamit sa panguguha ng pagkain at panangga sa kaaway. o Ang iba ay kumagamit ng matigas na kabibe. o Bangka na gawa sa puno, bato at kabibe. o Palayok at tapayan gawa sa luwad- ginagamit sa pagluluto, lalagyan ng tubig at paglibing. o Ang buto ng patay ay nilalagay sa banga. o Manunggul Jar- patunay na nilalagay ang patay sa banga sa Palawan. Gamit pangingisda

Sibat at salakab

o o o o

Buslo- basket na yari sa kawayan na nakasabit sa baywang na lalagyan ng isdang nahuli. Pagpapanday- paggawa ng metal na kasangkapann. Araro at suyod- gamit pangsaka na hila ng kalabaw. Paghahabi- gamit sa Ifugao at iba pang pangkat. Pahagad- sasakyang gawa sa kawayan na hila ng kalabaw.

Di- Materyal na Bahagi ng Kultura ( hindi nahahawakan)

Pamahalaan: Barangay- 30-100 pamilya o Malinaw ang social distinction

o o o

Aliping Namamahay o Alipin SaguiguilidMaginoo (datu-economic leader, babaylan- spiritual leader) Maharlika- warriors Timawa- free people- free workers- pay taxes; drink wine of datu before the datu drinks it. panday- blacksmith Aliping namamahay- may sariling bahay Aliping saguiguilid- walang sariling bahay, nasa bahay ng datu dahil sa pagkakautang Nakakatandang kasapi ng barangay tagapayo sa datu sa paggawa ng batas. Umalohokan- tagapagbalita ng barangay kung may bagong batas na ipatutupad. Datu at nakatatandang kasapi- naglilitis at nagpaparusa sa nagkasala sa harap ng tao. Pamahalaang Sultanato

Maginoo (Datu/raja/lakan- pinakapinuno, Babaylan- spiritual leader) Maharlika - warriors

o o o o o
o

3PHILLIPINE HISTORY

Pangalawang uri ng pamahalaan 10-12 nayon na may datu, pinamumunuan ng Sultanato Sharif Abu Bakr ng Sulu- unang Sultanato- Sulu (1450)- Arabia Pamumuno at pananatili ng Islan Ruma bichara- lupon tagapayo- mayayaman Wazir-punong ministro Qadia Kadi-iginagalang na pantas Raja Muda-tagapagmana ng sultan Panglima-gobernador ng sultan sa ibang nasasakupan. Luwaran- pinakamataas na batas ng sultanato Batay sa Koran Pagtulong sa naglilimos, pagdarasal, bawal kumain ng baboy, bawal ang alak Mga batas: Bayaran ang utang sa takdang araw. Igalang ang datu. Puputulan ng daliri ang nagnakaw. Katumbas ng buhay ang pagpatay ng tao. Bayaran ang buwis. Gagawing alipin ang tamad at ipakakagat sa langgam. Paglilitis-hayag, karaniwang inaayos ang hidwaan. Upang mapatunayan na wala silang kasalanan, sila ay buong tapat na nanunumpa ng ganito; Tamaan ako ng kidlat kung akoy nagsisinungaling. Bumuka nawa ang lupaing aking kinatatayuan kung di ako nagsasabi ng totoo. Pinatatalon ang mga pinaghihinalaan sa malalim na ilog at kung sino ang unang lumitaw, siya ang may kasalanan. Ang iba, pinalulubog ang kamay sa kumukulong tubig. Ang pinakamaraming paltos sa kamay ang maysala. Pinakakagat sa langgam ang nagkasala. Pakikipagkaugnayan sa ibang barangay: Blood compact o sanduguan Datu Sumakwel-pinakabantog, matanda at matalinong datu ng samahan ng mga barangay sa Panay.

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Paniniwala at Pananampalataya o Pagano ang karamihan sa sinaunang Pilipino. o Animismo- sinasamba nila ang araw, bituin, burol, bundok, ilog, at punungkahoy. o Manunggul jar- ebidensya ng paniniwala sa kabilang buhay. (Maitum Cave- Sarangani Province) o Nakakabalik ang espirito ng tao kaya sinasamba din ila ang mga kaluluwa. o Nag-aalay ng pagkain para sa mga yumaong kamag-anak. o Babaylan o Katalonan- lider pang-ispiritwal; namumuno sa ritwal at pagdarasal. o Bathala- pinakamataas na Diyos sa Tagalog, Bisaya o Anito- lesser god between chief god & the people o Kabunian- tawag sa diyos ng Ilokano. o Allah- tawag sa dyos ng Muslim. Edukasyon o Tahanan- unang paaralan ng mga ninuno. o Ina- nagtuturo sa anak na babae sa gawaing bahay. o Ama- nagtuturo sa anak na lalaki sa panghahanap-buhay. o Bothoan- paaralan sa barangay. Tinuturuan ng mga matatanda ang mga bata sa pagsulat, pagbasa at pagbilang. o Alibata o baybayin- alpabeto ng ating ninuno. Labinpitong (17) titik, 3 patinig at labing-apat (14) na katinig. Baybayin-isulat ayon sa pagkabigkas Ginagamit ng Mangyan sa Mindoro at Tagbanua sa Palawan. Sipol- unang panulat na gawa sa metal. Kahoy, malapad na dahon at biyas ng kawayan- unang papel. Dagta ng halaman- gamit na tinta.

o o o

4PHILLIPINE HISTORY

o
o

Direksyon ng pagsulat- itaas-pababa at mula sa kaliwa- pakanan. Halos lahat ng taga-Maynila ay marunong magbasa at sumulat.

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Sining o Makikita ito sa kagamitan at palamuti (disenyong bulaklak, hayop, buwan, bituin) o Petroglyphs- sisenyong nakaukit sa baton a matatagpuan sa Angono, Rizal. o Sarimanok- disenyo sa Maranaw. o Ginamit ang kapaligiran sa disenyo. Panitikan o May nakasulat at di-nakasulat. o Halimbawa: kwentong bayan, salawikain, bugtong, tula, awit at alamat. o Juan Tamad at Mariang Alimango- halimbawa ng panitikan ng mga ninuno. o Mga awiting-bayan- Leron-leron Sinta, Paru-parong Bukid o Salawikain- tugma-tugmaang salita sa may nakatagong kahulugan o Hal. Ang lumalakad ng matulin, kung matinik ay malalim. Bugtong- panlibangan ng ninuno. Hal: Isang prinsesa, nakaupo sa tasa (kasoy) Epiko hal: Ilim at Hudhud ng Ifugao; Indarapa at Sulayman ng Ilokano; Ibalon ng Bikolano; Parang Sabil ng Tausug.

Musika at Sayaw o Bahagi ng pamumhay ang musika. o Tungkol sa pag-ibig, pagkabigo, pagliluksa, pagpapatulog ng bata, pag-aani at pamamangka. o Mga instrumento: Kudyapi- isang gitara, tambol, kulintang, gong, tambuli, torotot. o Sayaw- pagpapahiwatig ng damdamin. o Mga Sayaw: Kumintang at Mahinhin tungkol sa pag-ibig ng Tagalog; Balitao at Dandansoy- Bisaya; Paujalay- Muslim sa kasal. o Pandanggo sa Ilaw, Maglalatik, Tinikling, Itik-itik, Sublian o Carinosa- pambansang sayaw. Agham, Matematika at Teknolohiya o Marunong bumilang an gating mga ninuno. o Bahala- bilang ng mga ninuno hanggang isangdaang milyon. o Talaro- timbangan. o Salop at gatang- pagsukat sa bigas o palay. o Ginagamit din ang bahagi ng katawan bilang pangsukat (kamay, paa, daliri, dangkal, at talampakan). o Oras- gamit ang posisyong nga araw. o Direksyon ng araw, buwan at bituin- ginagamit sa paglalakbay. o Kalendaryo- Ifugao- 364 araw sa isang taon. o Tumunoh- tagapagtala ng araw. o Halamang-gamot- panlunas sa mga sakit. o Sa ngayon, gumagamit na ng computers at makabagong teknolohiya ang Pilipino sa pagtuklas. Kababaihan o Pantay ang karapatan. o Mga karapatan: mamuno sa tribu kung walang lalaking kapatid. Maaring magmana ng ari-arian, Pagbigay ng pangalan sa anak Pakikipagkalakalan Nauuna sa paglalakad ang mga babae sa pamilya Bigay-kaya, dote o dowry

o o

Buod

ng Kultura ng Sinaunag Pilipino: Mayaman ang kultura ng sinaunang Pilipino. Sagana sa pagkain, may bahay, at kagamitan. May kaalaman sila sa pamamahala at may batas. Marunong silang magbasa, magsulat at magbilang. May kaalaman sa siyensya at arkitektura.

5PHILLIPINE HISTORY

May takot sila sa iisang Lumikha. Sila ay matapat, magalang at masipag. Mahilig sa musika at sining an gating mga ninuno. May pagresepto sa namatay.

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Panahanan (tirahan) ng Unang Pilipino: Tumitira sila sa kabundukan, tabing-dagat o pampang ng ilog. Tumitira sila dito dahil sa pagkain. Naglalayag din sila sa ilog at dagat. Naging pook-kalakalan din ang mga tabing ilog mula sa dayuhang mangangalakal. Kabundukan- pagkakainging o nililinis ang bahagi ng bundok para sa pagtatanim. Nagpapalipat-lipat ng taniman kung saan may magandang lupa.

Hiwa-hiwalay ang tirahan ng mga ninuno dahil sa paniniwala sa ispiritu. Kapag may nagkasakit sa pamilya, naniniwala silang galit ang ispiritu sa kapaligiran kaya kailangan nilang umalis. Bago sila umalis, sinusunog nila ang kanilang tirahan.

Pag-aangkop sa Tirahan: Ang tirahan ng unang Pilipino ay angkop sa klima at kapaligiran. Kapatagan- bahay na yari sa kawayan, sawali, yantok, at kahoy.

Kagubatan- bahay ay nasa matataas at malalaking puno. Ang hagdan ay hinihilang pataas sa gabi upang maging ligtas. Baybayin- nakaangat sa tubig. (tulad sa Tawi-tawi at Sulu) Matataas na lugar- yari sa makapal na kahoy na may maliit na bintana upang di makapasok ang lamig.

Pagbabago sa Panahanan sa Pagdating ng Dayuhan: Bago dumating ang mg dayuhan, hiwa-hiwalay ang mga barangay ng unang Pilipino.

Pagdating ng mga dayuhan, tinipon sila sa kabisera or katipunan ng mga pamayanan. Ginawa nila ito upang mapadali ang gawain ng misyonaryo at mananakop. Nalito ang mga ninuno sa pagtitipon dahil hinahanap-hanap nila ang dating kaugalian. Naging malupit ang mga dayuhan sa mga tumatakas na katutubo. Nagtayo ang ilang katutubo ng mga kubo sa kagubatan at kabunduka upang makatakas upang makapamuhay ng Malaya. Unti-unti ang bilang ng mga katutubong nanirahan sa kabundukan.

PAKIKIPAG-UGNAYAN SA IBANG BANSA Nakikipag-ugnayan na ang mga unang Pilipino sa mga bansa sa Asya bago dumating ang mga Espanyol. Tsina, Arabia, India, Hapon- unang mga bansa na nakipag-ugnayan sa bansa. Madaling nakipag-ugnayan ang Pilipinas sa ibang bansa dahil sa mga ito: o Nasa Timog-Silangang Asya. Madaling nakarating ang mga taga-Indonesia, Tsina at Hapon. o Maraming daungan ang Pilipinas kung saan makadadaong ang mga sasakyang pantubig. Mga dahilan ng pakikipagkalakalan ng unang mga dayuhan dito: o Pakikipagkalakan ang una. o Palaganapin ang Islam, ang relihiyon ng Muslim. Mga Taga-India- nagpalaganap ng kaunlaran sa Indo-china (Vietnam ngayon); Siam (Thailand ngayon); Malay Peninsula, Java at Sumatra ng Indonesia. o Nagtatag din ng kalakalan sa Sulu. o Dala pati ang kanilang kultura Dahil sa pagkalapit ng Tsina sa Pilipinas, nagging malakas ang kalakalan ng dalawa. o Hinangaan nila ang katapatan n gating mga ninuno. Mga Arabo- unang nakipag-ugnayan sa Pilipinas noong 900 A.D. o Ang mga Arabe at Instik ay magkalaban sa pangangalakal. o Pinagbawal ng Arabe ang pagdaong ng mga Instik sa Timog Tsina. Dahil ditto, naghanap ang Arab eng ibang lugar at doon nila natagpuan ang daang Borneo patungo sa Pilipinas at Taiwan. o Dumaan sila sa Kipot ng Malacca sa pagitan ng Malaysia at Sumatra ng Indonesia. Mga Hapones- nakarating noong 1300 AD. o Dumaong sa baybayain ng Cagayan.

6PHILLIPINE HISTORY

Agoo sa La Union- nagging sentro ng kalakal ng Hapones.

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

PARAAN NG PAKIKIPAGKALAKALAN Barter system- paraan ng kalakal ng unang Pilipino; pakikipagpalitan ng produkto sa bawat barangay pati ibang bansa. Kalakal ng taga-barangay- ginto, abaca, kapok, kandila, korales, rattan, pawikan, perlas, pugad ng ibon (birds nest) Kalakal mula sa Tsino- telang seda, porselana, abaloryo, Kristal at lata. India- palayok, bakal, tanso na estatwa (Buddha) Negosyong Tingian- ang paunti-unti o paisang pagbili ng bagay-bagay. o Pinasimula ng Hapon. o Mga produkto: balat ng usa, pulut-pukyutan, balyena, kahoy, tina at hayop. o Kaalaman ng pag-aalaga ng pato at gansa. LOKASYON NG BANSANG NAKIPAGKALAKALAN Galing sa Asya ang lahat ng nangangalakal sa Pilipinas noon. Indo-China, Siam, Tanway ng Malay, Sumatra at Java- nga nagtatag ng kalakalan mula sa Timog Silangang Asya. o Dinala nila ang kulturang India sa Pilipinas. KONTRIBUSYON NG MGA DAYUHAN SA KULTURANG PILIPINO

NEGRITO (25 000-30 000 taon nakalipas) Maitim, maliit, kulot ang buhok Tulay na lupa Paggawa ng apoy INDONES(5000-6000 taon nakalipas) Kayumanggi, manipis ang labi, matangos ang ilong Naglakbay gamit ang bangkang balangay Sistemang barangay MALAY (200 BC) Kayumanggi,katamtaman ang taas,tuwid ang buhok, pango ang ilong Bangkang balangay Pagtatanim gamit ang patubig/irigasyon INDIA/HINDU o Papantig na pagsulat o Sanskrit- sinaunang wika ng mga taga-India; o ama, asawa, dalaga, maharlika, mutya, kudyapi, sandata, wika,diwa o Bathala- pagsamba sa pinakamataas na dyos o Dote, paninilbihan sa nililigawan o Putong at sarong- kasuotan. o Pag-aalay ng bulaklak sa mga bisita. o Pagsasayaw ng mag-asawa upang humingi ng anak. o nganga o Paggamit ng belo at kurdon sa mga ikinakasal. o Mga prutas: mangga, langka, aratiles. o Gulay: ampalaya, patola, malunggay. o Bulaklak- sampaguita at champaca. o Paggawa ng sasakyang-dagat, paggamit ng metal at paghabi ng bulak. o Paggawa ng alahas, at mga disenyo ng ibat ibang kagamitan. INSTIK o Ma-i- tawag sa mga Instik sa Pilipinas. o Paggawa ng pulbura at kagamitang yari sa metal. Pagpapaputok ng kuwitis. o Kasuotan: Paggamit ng damit na kangan at maluluwang na pantaloon para sa mga babaing muslim sa Mindanao. Tsinelas at bakya, pamaypay, payong Pagkain

Litson, tsaa, pansit, lumpiya, mami, okoy. Paggamit ng tahuri, heko at toyo Mag-ani ng bataw, petsay, kinstay at upo.

7PHILLIPINE HISTORY

o Laro: saranggola, sungka, trumpo. o Banga, tapayang porselana, telang seda, karayom, abaloryo, Kristal, plorera, patalim, jade,gong o Wika: ate, ditse, sanse, kuya, diko, sangko, susi, sipit, gunting, mangkok, pinggan. o Kaugalian: pagbubuklud-buklod ng mga mag-anak; paggalang sa magulang at nakatatanda, pakikipagsundo ng magulang sa pag-aasawa ng mga anak. ARABE o Unang nakipagkalakal noong 900 AD o Reliyong Islam- pinakamahalagang kontribusyon ng Arabe. o Sultanato- pamahalaang pinamumunuan ng sultan o Quran- banal na aklat nila na pinagbabatayan ng batas. o Ramadan at Hari Raya Puasa- pagdiriwang ng mga Islam. o Salita: salamat, sulat, alamat, bukas, alak, apo, maalam. o Sayaw: Singkil, Kandingan, Kapil sa Munsala o Paraan ng pagsulat: pagbilang ng 1,2,3... HAPONES o Dumaong sila sa Golpo ng Lingayen. o Agoo, La Union- sentro ng kanilang kalakal. o Negosyong Tingian- pagbebenta ng mga bagay-bagay. o Isdang pinatuyo, pagpapatuyo at pagtabas ng balat ng hayop, at paggawa ng pulbura at sandata o Itikan, ballot, itlog na maalat ESPANYOL o Pagkain: pagtatanin ng gulay at prutas (mais, repolyo, papaya, kamatis, mani, kasoy, cacao, trigo, bayabas. Pag-aalaga ng hayop ( kabayo, baka, kalapati) Tsokolate galing sa cacao; pag-inom ng kape, at pagkain ng pan de sal. Longanisa, hamon, sardinas, atsara. Lutuin: menudo, pochero, estofado, lengua Paggamit ng tinidor at kutsara at pag-ayos ng hapag-kainan; wastong asal sa pagkain o Kasuotan Ang bahag at kangan ay napalitan ng barong tagalong at pantaloon, tsinelas, medyas, sapatos, sombrero. Maria Clara- kasuotang pambabae; paggamit ng alampay, payneta, at abaniko, alahas, pabango, lotion, lipstick. Bahay

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Malalaking bato at tisa, may asotea. Ang ibang bahay ay malalapad at malalaki ang bintana na yari sa kapis. Maraming silid-tulugan, malaking sala, kusina at palikuran. Matitibay na upuan, mesa, kama at aparador. Vigan Heritage Village sa Vigan, Ilocos Sur- matatagpuan ang mga lumang arkitekto ng Espanyol. (napasama sa UNESCO World Heritage Sites) AMERIKANO o Pagkain: oatmeal, hotdog, hamburger, steak, mansanas, ubas, kahel. Pagpapatayo ng pabrika ng langis na gamit sa pagpiprito. Pagpapatayo ng pabrika ng asukal. Beer, whisky, manigarilyo ng gawa sa Ameika. Kasuotan: Lalaki: Amerikana at kurbata, sinturon or suspender, polo, sombrero, sapatos na balat o goma. Babae: mahaba o maikling palda, sapatos na may mataas na taking at medyas. Tirahan: Paggamit ng yero at table at plywood; bahay na dalawang palapag. Paggawa ng tangke ng tubig sa bayan na may tubo papunta sa mga bahay; paggamit ng gripo, at pagpapatayo ng malalaking dam. Paggamit ng poso.

8PHILLIPINE HISTORY

HAPONES o Nais palawakin ang kapangyarihan sa Asya o Samahan ng Hapones at ibang bansa: Sama-samang Kasaganaan sa Kalakhang Silangang Asya (Greater Southeast Asia Co-prosperity Sphere). o Sinalakay ang Pearl Harbor sa Honolulu, Hawaii noong Dec. 8, 1941. Simula ng laban ng Hapon at Amerika. Sinalakay din tayo ng mga Hapon dahil tayo noon ay sakop pa ng Amerika Pagkain Paghalo ng mais sa sinaing dahil sa kahirapan; lugaw ang madalas kainin. Humina ang pagtatanim dahil sa takot sa Hapones. Kinukuha ng mga Hapon ang kanilang alaga at ani. Humina rin ito dahil sa pagtatanim ng bulak at tubo sa halip na palay. Kasuotan

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

o o

Walang nagbago dahil sa hirap ng buhay. Pagkain ang inuuna bago ang damit. Tirahan Maraming nasirang mga bahay dahil sa gyera at takot sa Hapon. Nagsilikas ang maraming mga Pilipino mula sa mga lugar.

EPEKTO NG PAGDATING NG IBA PANG DAYUHANSA KULTURANG DI-MATERYAL NG MGA PILIPINO MGA ESPANYOL

Magellan- unang expedisyon sa Arkipelago ng St. Lazarus na tinawag noon na Philippinesmula sa pangalan ni King Philip II ng Espanya Ilalim ng Espanya Strait of Magellan-nag-ugnay sa Atlantiko at Pasipiko Marso 16,1521- Homonhon Limasawa, Leyte o unang misa noong Marso 31, 1521 o itinirik ang krus o Raha Kulambo April 8,1521-Cebu, haring Humabon-nagpabinyag ang buong tribo Raha Lapu-Lapu- pumaslang kay Magellan o Mactan 1565- Miguel Lopez de Legazpi- permanenteng pananakop Bohol-Blood compact kay Sikatuna Cebu- San Miguel- unang permanenteng tirahan ng Espanya dahil sa pagkakaibigan kay Rajah Tupas Maynila- Rajah Sulayman- ginawang capital ng Pilipinas- 1571 PAMAHALAAN: o Ruy Lopez Villalobos- nagpangalang FILIPINAS ang ating bansa bilang parangal kay Haring Felipe II (hari ng Espanyol noon) o Pinamumunuan ang pamahalaan ng GOBERNADOR-HENERAL. o Hinati an gating bansa sa mga alcaldia o lalawigan

Pinmumunuan ang lalawigan ng alcalde mayor Hinati ang mga alcaldia sa mga pueblo o bayan.

Gobernadorcillo- namumuno sa pueblo

Hinati ang mga pueblo sa barangay na nagging baryo- pinakamaliit nay unit ng pamahalaan. Cabeza de barangay- namumuno sa barangay o baryo. o Galing sa hari ng Espanya ang mga batas dito sa Pilipinas. Sistemang sentralisado ang tawag dito. o Inalis ng mga Espanyol ang sistemang alipin ng mga maharlika sa Pilipinas. o Pinilit ang mga Pilipino na magbayad ng buwis at magtrabaho ng libre para sa Espanya. Ikinukulong ang mga ayaw sumunod. o Pinalitan ng Espanyol ang mga apilyido ng mga Pilipino. o Hindi lahat ay nagpalit ng pangalan tulad ng Batungbakal, Macapagal, Magsaysay, Dimagiba, Dimalanta EKONOMIYA: Taxation- nagmula sa tribunate na 8 reales (1 piso) o Napalitan ng cedule para sa 18 years old pataas- nakadepende ang tax sa kinikita

9PHILLIPINE HISTORY

Sapilitang pagtatrabaho (Forced Labor)- kalalakihan 16- 60 ay sapilitang magtrabaho para sa Espanya Encomienda- pagbibigay ng produkto sa mga opisyales ng Espanya Galleon Trade o Manila Acapulco Trade- doktrina ng MERKANTILISMO (monolpoly of goods from colonies) o Maari lamang makipagkalakal ang Pilipinas sa Tsina at Mexico noong 16th century at inilayag sa mga Spanish Galleons. Tobacco Monopoly- 100 taon na pinagtamnan ng tabako ang Nueva Ecija, Cagayan Valley, Marinduque, at Northern Luzon EDUKASYON o Parokya- tawag sa lugar na nasasakupang ng isang simbahan. o Nagtayo ng mga paaralan ang mga pari at relihiyon ang binigyan ng diin. o Magkahiwalay ang paaralan ng mga babae sa lalaki. o Lalaki lamang ang pinag-aaral hanggang ssa unibersidad. Ang mga babae ay tinuturuan lamang ng gawaing bahay. o Itinuturo lamang ang wikang latin sa mga mayayaman. o Dahil sa kakulangan ng pag-aaral, nagging kimi at mahiyain ang mga Pilipino. o Mga unibersidad na naipatayo: Unibersidad ng Santo Tomas- pinakamatandang paaralan Colegio de San Juan Ateneo de Manila o Napalitan ng Latin ang alibata. o Mga salitang hiram sa espanyol: baso, kutsara, mesa, silya, lapis at kalye. o Hindi Espanyol ang nagging pambansang wika natin dahil ginamit ng mga misyonaryo an gating wika. o Moro-moro at Sinakulo- pagtatanghal tungkol sa relihiyon o o o o o Moro-moro- palabas tungkol sa labanan ng Muslim at kristyano. Tomas Pinpin- uang Pilipinong natutong mag-imprenta ng aklat. Napalitan ng Gregorian an gating kalindaryo. Mga instrumentong natutunan: piano, gitara, organo, biyulin, bandurya. Juan Luna- tanyag na pintor ng Pilipinas na nanalo sa ibang bansa Spolarium- sikat na painting niya Mater Dolorosa- painting ni Mariano Madrinan- sikat ding pintor.

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

RELIHIYON o Pagbibinyag- pinapalitan ang pangalan ng mga Kristyanong pangalan (Jose, Maria, Pedro) o Likas na matatakutin ang Pilipino sa Diyos kaya madali nilang niyakap ang Kristyanismo. o Napalitan ng krus at mga imahen ng mga santo an gating mga anito. o Inialaya ng Pilipino ang kanilang kayamanan sa simbahan sa paniniwalang makakapasok sila sa langit. o Nagkaroon ng patron ang bawat parokya tulad ng Sto. Ninio sa Cebu. o Mga pagdiriwang: Pasko, Bagong Taon, Todos Los Sandtos o Araw ng Patay, Mahal na Araw. o Magandang naidulot ng Espanya ang samasamang pagdarasal ng pamilya. KAUGALIANG NAMANA SA ESPANYA o Mga laro: patintero, juega de prenda, juego de anillo, karera ng kabayo, sabong, baraha, cara cruz. o Manana habit- ipabpabukas na lamang ang gawain. o Siesta- pagpapahinga pagkatapos kumain. o Mababang pagtingin sa gawaing mabibigat dahil noon, ang mga ito ay mga pangmahirap.

PANANAKOP European navigation, Portugal & Espanya Rason: pananakop sa ngalan ng relihiyon Seda, spices Portugal: o Unang gumamit ng teknolohiya sa paglalayag o Prince Henry The Navigator- nasakop ang Azores-tukalasan ang Estados Unidos o Antonio Gonzalvez- 1441-Cape de blanco sa Africa

10PHILLIPINE HISTORY

Dennis Fernandez- 1445- Cape Verde Vasco de Gama-1948- India---nagbukas sa Silangan

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Espanya: o Christopher Columbus- 0ct. 12,1492-Estados Unidos o Vasco de Balboa- Sept.25, 1513- Karagatan ng Katimugan/ South Seas Treaty of Tordesillas- naghati sa mundo o Estados Unidos- Espanya o Africa at India- Portugal PAG-AAKLAS LABAN SA MGA KASTILA Likas na mapagmahal sa kalayaan ang mga Pilipino. Tinutulan natin ang papanakop ng ibang bansa. Tinutulan din nila ang pagbayad ng buwis, sapilitang paggawa nag walang bayad, apgmamalupit at pangangamkam ng mga lupain. Nais din magkaroon ng kalayaan sa relihiyon ang mga Pilipino MGA PAG-AALSA LABAN SA MGA DAYUHAN: o Tamblot at Bankaw ng Bohol o Franciso Dagohoy ng Bohol- pinakamatagal na rebelyon sa kasaysayan ng Pilipinas Nag-umpisa ang kanyang pag-alsa nang hindi pumayag ang mga pari na ilibing ang kanyang kapatid sa mga libingan ng mga katoliko. Diego Silang- pag-aalsa sa Ilocos

Gabriela Silang- kanyang asawa na nagpatuloy sa rebolusyon ng kanyang asawa noong mamatay si Diego Silang. o Apolinario de la Cruz of Hermano Pule- unang rebolusyon laban sa relihiyon ng mga Tagalog. Tinatag niya ang Confradia de San Jose Hindi nagtagumpay ang mga pag-aalsa ng Pilipino dahi sa kawalan ng pagkakaisa at kakulanganan ng pinuno. Noong 1834 dumating ang mga pahayagan galing sa Espanyol at Amerika at nakita ng mga Pilipino ang kalayaan ng ibang bansa. Dio nila nakita ang pang-aapi ng Espanya sa atin. Kanal Suez (1869)- ang pagbubukas ng kanal na ito ang nagdala ng mga Pilipino sa ibang bansa sa pamamagitan ng paglalayag sa karagatan. GOMBURZA (Padre Mariano Gomez, Jose Burgos, Jacinto Zamora)- mga namuno sa kilusang sekularisasyon upang magising ang damdaming makabansa ng Pilipino. o Ang pagkamatay nila ay nagging simula ng pag-aaklas ng Pilipinas o El Filibusterismo- kasulatan ni Dr. Jose Rizal na alay niya sa tatlong pari. Kilusang Propaganda- kilusan ng mga Pilipino para mag-alsa laban sa Espanyol o Pinagunahan nina Dr. Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, at iba pa. o Nais nilang baguhin ng Espanya ang pakikitungo nila sa mg Pilipino. Andres Bonifacio- nagtatag ng Katipunan upang mag-umpisa ng rebolusyon. o Pinunit nila ang kanilang sedula tanda ng pagtutol sa Espanya. Dr.Jose Rizal- nagtatag ng La Liga Filipina o Binintangang nag-umpisa ng rebolusyon. Ikinulong sa Fort Santiago Binaril siya sa Bagumbayan (Luneta) noong Disyembre 30, 1896. Heneral Emilio Aguinaldo- nagpahayag ng kalayaan ng Pilipinas noong Hunyo 12, 1898 sa Kait, Cavite. o Iwinagayway ang bandila sa Lupang Hinirang- pambansang awit.

AMERIKANO

Nawala ang pagdarasal ng pamilya. Nawala ang pagmamano at napalitan ng paghalik sa pisngi sa magulang. Nawala ang paggamit ng po, opo, ate at kuya. Hindi na kailangan ng mga babae ang kasama sa paglalakad. Umangat ang katayuan ng mga babae. Sila ay nakapag-aral, magtrabaho, at lumahok sa pagboto. Pinangaral ang pagpapahalaga sa oras. Always on time. Pinangalagaan ang kalinisan at kalusugan. Nagpatayo sila ng mga ospital. Nagpatayo ng mga palikuran upang maiwasan ng mga sakit.

11PHILLIPINE HISTORY

Napahilig ang Pilipino sa pelikulang Ingles kaya humina ang dulang Pilipino. Mga Pilipinong sumulat sa Ingles: Carlos P. Romulo, Jose Garcia Villa, N.V.M. Gonzales. Nagdala ng radio at pelikulang Ingles. Sayaw: tango, cha-cha, rumba; awitin: jazz, blues, rock. Salita hango: radio, telebisyon, bus, basketbol, dyip, taksi. Laro: basketbol, baseball. Christmas tree at Santa Claus sa pasko. Pagkain ng ice cream at cake sa mga handaan. Umunlad ang Pilipinas sa panahon ng Amerika ngunit nasakop nila tayo. Ang mga Pilipino ay nahilig sa stateside na produkto kaya tumambak ang produktong Amerikano. Nagarap ang mga Pilipino na makarating sa Amerika. Bumuti ang transportasyon at komunikasyon. Hal. Kennon Zigzag Road Pamamahala: o Pamahalaang demokrasya o Nagkaroon ng mga partido, halalan. o US Pres. William McKinley- nagproklama ng Benevolent Assimilation- pinangakong sasanayin ang Pilipino para sa self-governance o Binigyan ng mga posisyon ang mga Pilipino sa pamahalaan. o 1901- Cayetano Arellano- Chief Justice ng Supreme Court o 1909- Payne-Aldrich Act- partial free trade- maluwag na pagpasok ng mga kalakal ng Amerika sa Pilipinas o Jones Law ng 1916- batas na nagpangako ng kalayaan ng Pilipinas o Hare-Hawes Cutting Law- pinayagan ang 10 taon na transition period o Tydings-Mc Duffie Law- nag-amyenda sa Hare-Hawes Cutting Law o November 15, 1935- Commonwealth Government

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Manuel L. Quezon- Presidente- launching ng SOCIAL JUSTICE sa mga tao

Edukasyon: o Nagpatayo ng paaralang pambayan; magkahalo na ang lalaki at babae. o Wikang Ingles ang ginamit sa paaralan. o Maraming mahihirap ang nagging doctor, abugado at inhinyero. Paniniwala: o Pinalaganap ang kalayaan at pananampalataya. o Nagkaroon ng ibat ibang relihiyon. o Gregorio Aglipay- nagtatag ng Iglesia Filipina Independiente noong panahon ng Amerikano.

HAPONES Pinatatag ang pagbubuklod ng pamilya sa panahon ng kagipitan. Nagtulung-tulong amg pamilya sa paghahanap ng pagkain dahil sa pagmamalupit ng Hapones. Maraming naging gerilya upang labanan ang Hapones. Disyembre 8, 1941- sinalakay ng Hapon ang Pearl Harbor sa Honolulu, Hawaii Sinalakay ang Pilipinas sa araw ding ito. April 9, 1942- Pagbagsak ng Bataan, sumuko ang mga sundalong Pilipino at Amerikano sa Hapones. 1942-1945- nakaranas ng matinding pagmamalupit ang mga Pilipino sa ilalim ng mga Hapones. Natutong maghalo ng mais ang Pilipino sa bigas dahil sa kakulangan ng rasyon na bigas Sinamsam ng mga Hapon ang taniman at hayop ng mga Pilipino Nagpatanim ang Hapon ng bulak at tubo sa halip na bigas. Nalugmok sa kahirapan ang mga Pilipino Pamahalaan: o Oktubre 14, 1943- Ikalawang Republika ng Pilipinas Puppet Government- Jose P. Laurel- Presidente Edukasyon: Ipinagbawal ang pagamit ng Ingles, sinunog ang mga aklat ng Amerika Pagpapalawig ng wikang Tagalog dahil sa pagbawal ng Ingles Nippongo- ginamit sa pagtuturo, mga bagay na tungkol sa Hapon ang itinuro Nagpadala ng mga mag-aaral sa Japan

o o o o

12PHILLIPINE HISTORY

o Kakaunti ang nakapag-aral o Pagpapahalaga sa paggawa, pagpapasigla sa edukasyon pang-bokasyonal at pag-alis ng paniniwala at pagpuri sa mga bansang kanluran Liberasyon mula sa Hapones October 20, 1944- pagbabalik ng Amerikano na dumaong sa Golpo ng Leyte sa pangunguna ni Heneral Mac Arthur. August 6, 1945- pagsuko ng hapon pagkatapos ng pagbomba sa Hiroshima at Nagasaki July 5, 1945- Pagpapahayag ni Hen. MacArthur ng paglaya ng mga Pilipino sa kamay ng Hapones 1944- nagtayo si Sergio Osmenia ng Commonwealth Government 1946- eleksyon para sa REPUBLICAN GOVERNMENT- Manuel Roxas- Presidente MGA KABUTIHAN NAIDULOT NG IBANG KULTURA: Napaunlad ang produksyon , kabuhayan, transportasyon, komunikasyon Pag-ingat sa kalikasan at kalusugan Pagtanggap ng Kristyanismo at Islam Demokratikong pamamaraan mula sa Amerika Karapatang pantao Naging kasapi tayo sa Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) at United National Organization (UNO) POSTWAR ADMINISTRATION July 4, 1946- Nagkaroon ng kalayaan ang Pilipinas

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

o o o o

Pres. Manuel Roxas- July 4, 1946- April 15, 1948 Nagbigay ng amnestiya para sa mga umaib sa Hapones. Unang president ng Bagong Republika Nagsagawa ng pag-aayos ng bansa mula sa Guerra Naging malaking sulrinin niya ang HUKBALAHAP

Pres. Elpidio Quirino- April 18, 1948- Dec. 30, 1953 o Pinahupa ang problema sa HUKBALAHAP sa tulong ni SECRETARY RAMON MAGSAYSAY o Itinatag ag LASEDECO (Law Settlement and Development Corporation for Landless Farmers and Huk Surrender)

o o

Pres. Ramon Magsaysay- Dec. 30, 1953- March 17, 1957 MAN OF THE MASSES- pinangako ang hustisya para sa masa NARRA (National Rehabilitation and Resettlement Administrations)

Pres. Carlos Garcia- Dec. 30, 1957- Dec. 30, 1961 o FILIPINO FIRST POLICY and Austerity Program o Binigyang prioridad ang Filipino investors Pagbabago sa retail trade na nakaapekto sa mga Tsino

Pres. Diosdao Macapagal- Dec 30, 1961- Dec. 30, 1965 o Pinakaradikal na AGRARIAN REFORM, Agicultural Land Reform Code o Abolisyon ng tenancy Pinalitan ag Independence Day mula July 4 sa June 12 Nakilala ang administrasyon sa Harry Stonehill Scandal

Pres. Ferdinand Marcos- Dec. 30, 1965- Feb. 25, 1986 o Pinangako na magiging maunlad muli ang Pilipinas o 20 taong pagiging Presidente o Pinalitan ang 1935 Constitution sa 1973 Constitution- Parliamentary Government o Martial Law-1972 dahil sa ag-aaklas o Tinanggal ang Kongreso at nagging dictatorial regime o 1983- piata si Benigno Aquino Jr. na nagsilbing mitsa ng People Power Revolution Pres. Corazon Aquino- Feb. 25, 1986- June 30, 1992 o Unang babaeng Presidente o Eleksyon para sa Kongreso at Local Government o Ratifikasyon ng Constitution of 1987 o Ibinalik ang Freedom of Speech o Pinalaya ang mga political prisoners o Nagtrabaho para sa ekonomiya ng bansa Pres. Fidel V. Ramos- June 30, 1992- Jan. 30, 2001 o Philippines 2000- make the country an economically developed country and globally competitive

13PHILLIPINE HISTORY

5-point programs: Peace & Stability, Economic Growth & Sustainable Development, Energy & Power Generation, Environmental Protection, Stream Lined Democracy

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Pres. Joseph Estrada- June 30, 1998-Jan. 20, 2001 o Erap para sa Mahirap- paangatin ang kalagayan ng mahihirap o Natanggal sa pwesto sa People Power II Pres. Gloria Macapagal Arroyo- Jan. 20, 2001- 2010 o Nagging president dahil sa People Power II bilang dating Bise Presidente o Building a strong republic, strong Bureaucracy, pagbaba ng krimen, itaas ang pangongolekta ng tax, pagpapaganda ng ekonomiya, at anti-terrosism act.

RIZALS LIFE AND WORKS Taft Commission & Rizal Law- chose Rizal as the National hero RA 1425 (Batas Rizal)- to teach Rizals work to all college students Rizal as Great Thinker- used pen & paper to revolt Noli & El Fili- aroused revolutionary movements against the Spanish Regime o Rizal as Doer- excelled in different fields which made him well known in several countries o Rizal as Lover- love for God, family, friends, country- Patria Adorada evidence of love for country, true love for Josephine Bracken o Rizal as Great Servant Leader- no position in government but modelled himself through nationalism. Mi Ultimo Adios- evidence of his being a servant-leader. o Rizals Works: To My Fellow Children (Sa Aking Kababata) Message- love for own language Ang hindi magmahal sa sariling wika, ay higit pa sa hayop at malansang isda, kaya ang marapat pagyamaning kusa na tulad sa isang tunay na nagpala To the Filipino Youth (A La Juventud Filipina) Ang Kabataan ang Pag-asa ng Bayan Letter to the Women of Malolos Women should think for themselves, should be educated, & active in public office The Intricate Alliance between Religion and Good Education Education without God is not true education My Last Farewell (Mi Ultimo Adios) Written at Fort Santiago before execution on Dec. 30, 1896 in Bagumbayan It is sweet to die for you so that you may live. It is sweet to die and sleep under your sky. The Council of Gods Winning drama but controversial because the winner was an Indio. The prize was a gold ring with the bust of Cervantes engraved in Noli Me Tangere- expose the illness of the society El Filibusterismo- expose the illness of the political system

OTHER HEROES AND HEROINES Apolinario Mabini- Sublime Paralytic & the Brains of the Revolution 1st Prime Minister Referred to as the Dark Chamber of the President by his envious enemies Marcelo H, del Pilar Filipino revolutionary leader of the Philippine Revolution & one of the illustrado propagandists of the Philippine War of Independence Co-publisher & founder of La Solidaridad newspaper Founded Diariong Tagalog- to promote reforms among farmers & peasants o Jose Apolonio Burgos Part of the trio GOMBURZA who were falsely a accused of mutiny by Spanish regime Fought for more Filipino clergymen Graciano Lopez Jaena Lived in poverty but was later placed under the care of Friar Francisco Jayme Literary works to the propanda movement Founded newspaper La Solidaridad o Prinsesa Tarhata Kiram

Wrote the constitution of the 1st Republic of 1899-1901

14PHILLIPINE HISTORY

St. Jude Review Center Program Sept 2011

From Sulu, 1st Muslim princess to study at University of Illinois Fought with her husband during the Tausug-America war Objected the passing of Bacon Bill that separates the Mindanao & Sulu Led the successor of Sabah to further increase relations between Malaysia Composer of Tausug song Jolo Farewell o Maria Josefa Gabriel Carino Silang

LET

1st Filipino woman to lead a revolt during the Spanish colonization Symbol of women liberation o General Emilio Aguinaldo y Famy

1st and youngest Philippine President, though his government failed to be recognized by other coutries Played instrumental role in Philippine Independence Eventually pledge allegiance to the US government o Lapu-Lapu

1st great hero of the Philippines King of Mactan who slayed Magellan o Purmassuri

A Muslim & witty woman who used her beauty to deceive Spaniards & took advantage to attack them. Showed an important role of women in liberation o Andres Bonifacio Born in Tondo of humble origin & provider for his siblings Led the revolt at Balintawak Founded the Katipunan Delared that insurrection is the last remedy is people no longer believed in peaceful means

MGA TANYAG NA PILIPINO SA IBAT IBANG LARANGAN: Larangan ng Pagguhit at Pagpinta o Juan Luna- nagkamit ng gintong medalya dahil sa obrang Spolarium o Felix Resurreccion Hidalgo- nagwagi ng pilak na medalya sa obrang Las Virgenes Cristianas Expuestas al Populache o The Christian Virgins Exposed to the Populace o Fernando Amorsolo- dakilang pintor sa panahon ng Amerikano; obra- Ina at Anak; itinaghal na Pambansang Alagad ng Sining o Carlos Botong Francisco- Angono, Rizal- lumikha ng mga myural na nagpapakita ng ilang mahahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas; isa ring Pambansang Alagad ng Sining o Victorio Edades- Father of Modern Philippine Painting; tema ng gawa- manggagawa at simpleng pamumuhay. o Jose Joya- paggamit ng multimedia sa kanyang obra o Arturo Luz- paggamit ng maraming kulay at kakaibang disenyo o Hernando Ocampo- obra- Genesis- nagging basehan para sa disenyo ng kurtina ng CCP Larangan ng Arkitektura o Felix Roxas- nagdisenyo ng Sto. Domingo Church sa Quezon City. o Genero Palacios- San Sebastian sa Maynila- simbahang naging Lego Church of Asia kabilang sa United Nations Educational Scientific & Cultural Organizations World Heritage. o Juan Nakpil- Simbahan ng Quiapo Nanguna sa paglikha ng estilo ng arkitektura sa bansa Pablo Antonio- makabagong arkitektura- Arkitekto ng mga Arkitekto at isa sa Pmabansang Alagad ng Sining Paggamit ng natural na liwanag at bentilasyon Mga obra: FEU, Manila Polo Club, Galaxy Theater, Bel-Air o Leandro Locsin- mga obra: CCP, Folk Arts Theater, Phil. International Convention Center, Philcite at Westin Hotel Istana Nurul Iman- palasyo ng Sultan ng Brunei Pambansang Alagad ng Sining Larangan ng Iskultura o Dr. Jose Rizal, Isabelo Tampingco, Manuel Asuncion, Jose Arevalo- panahon ng Kastila o Guillermo Tolentino-tion sa panahon ng Amerikano o

Obra: Oblation sa UP, monument ni Bonifacio sa Caloocan. Pambansang Alagad ng Sining

15PHILLIPINE HISTORY

o o

Anastacio Caedo- obra: pagbabalik ni MacArthur sa Leyte- tunay na laki ng tao. Napoleon Abueva- makabagong iskultor, makabagong paraan ng paglililok;

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

Obra- The Sculpture-makikita sa United Nations Headquarters sa New York o Eduardo Castrillo- obra: The Transfiguration sa Eternal Gardens, Redemption sa Loyola Memorial Park, People Power Monument sa EDSA, Organized Quest for Health sa WHO, Switzerland Award: Republic Cultural Heritage Award Larangan ng Musika o Julian Felipe- kumatha ng Lupang Hinirang na tinugtog habang iwinawagayway ni Emilio Aguinaldo ang bandila o Francisco Santiago, Nicanor Abelardo, Antonio Molina- musical triumvate sa bansa- lumikha ng awitin at kundiman o Jovita Fuentes- kinilala sa husay sa pag-awit sa opera lalo na sa pagganap niya bilang Cio Cio sa operang Madame Butterfly- Alagad ng Sining sa Musika o Mga Iba pang Pambansang Alagad ng Sining sa Musika: Antonio Buenaventura, Lucrecia Kasilag, Lucio San Pedro, Felipe Padilla de Leon, Levi Celerio, Andrea Veneracion o Pelita Corales- Asias Queen of Songs o Freddie Aguilar- Anak- ginawan ng ibat ibang bersyon sa ibang bansa o Lea Salonga- gumanap na Kim sa Miss Saigon Kauna-unahang Pilipino na tumanggap ng award sa Sir Lawrence Olivier Award o Philippine Madrigal Singers ni Andrea Veneracion- grupong mang-aawit na palagiang nanalo sa pandaigdigang patimpalak Larangan ng Sayaw o Francisca Reyes-Aquino- ginawang aklat ang mga sayaw at awiting ng katutubong Pilipino o Leonor Orosa-Goquingco- The Elements- kauna-unahang ballet choreograph ng Pilipinas o Lisa Macuja-Elizalde- nagtaguyod ng Cultural Outreach Tour ng CCP Larangan ng Tanghalan at Pelikula o Lamberto Avellana at Atang dela Rama o Lino Brocka Larangan ng Panitikan o Manunulat sa panahon ng kastila: Dr. Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, Mariano Ponce at Marcelo H. Del Pilar o Mga Makata: Cecilio Aposto, Fernando Ma. Guerrero, Francisco Baltazar o Andres Bonifacio- Pag-ibig sa Tinubuang Lupa o Aurelio Tolentino- dulang Kahapon, Ngayon at Bukas- paghihimagsik laban sa Kastila o Amado Hernandez- tula, dula at nobela. Para sa kanya, pinakamahalaga ang dignidad ng tao o o Tagapagtanggol ng mga manggagawa Jose Garcia Villa- pambansang makata- tinalakay ang kahulugan ng pagkatao at kaugnayan sa Diyos at pag-ibig Nick Joaquin- patungkol sa Maynila at kultuang Pilipino

Laranga ng Palakasan o Mona Sulayman, Lydia de Vega, at Elma Muros- mananakbo o Rafael Paeng Nepomuceno- bowling o Gabriel FlashElorde- nagpasikat ng boksing sa bansa o Boksing- Anthony Villanueva, Gerry Penalosa, Rolando Navarrete, Luisito Espinosa, Mansueto Onyok Velasco, Manny Pacquiao- Pambansang Kamao o Manlalangoy: Christine Jacob, Akiko Thompson, at Eric Buhain o Chess: Eugene Torre o Gymnastics at Taekwando: Bea Lucero o Bilyar: Efren bata Reyes, Bustamente Agham at Literatura o Panahon ng Kastila: Jose Rizal at Leon Ma. Guererro o Anacleto del Rosario- Prinsipe ng Kimikong Pilipino o Miguel Canizares- paggamot sa TB- panahon ng Amerikano o Eliodoro Mercado- paggamot sa ketong- panahon ng Amerikano o Fe del Mundo- Pambansang Alagad ng Agham dahil sa kanyang paggamot sa mga sakit ng bata o Ricardo Lantican- nalutas niya ang suliranin sa nutrisyon dahil sa nilikhang tanim na mais, mani at soybeans o Dolores Ramirez- nagsagawa ng cytogenetics sa pananim, ex. Puno ng makapuno

16PHILLIPINE HISTORY

Jose Velasco- pananaliksik sa niyog at praktikal na pamamaraan sa pagsasaka

St. Jude Review Center Program Sept 2011

LET

17PHILLIPINE HISTORY