Ipapapasa kay:

Gng. Sherlyn Bernadas

Ipinasa ni:
Angie Mar M. Diaz BEED 4-A
- Nakatira sa E. B. Magalona Negros Occidental
- 31 y/o, married
-

REHIYON XI

REHIYON NG DAVAO

 Ang Rehiyong ito na kilala sa likas na kayamanan ay binubuo ng apat na lalawigan, Campostela
Valley, Davao del Norte, Davao del Sur at Davaa Oriental.
 Katangian ng rehiyong ito ang pagkakaroon ng malawak na kapalagan na may mataas na lugar.
Biniyayaan din ng matatabang lupa na angkop na pang agrikultura kaya nga't karamihan sa
mga bungang kanilang mga pananim tulad ng palay;, abaka, tubo, niyog, rami, pinya, kape,
kalaw, saging, dalanghita o dalandan at mga suha ay sa kanila nanggagaling na siya namang
malaking pinagkakakitaan ng buong rehiyon.
 Pangunahing pinagkakakitaan ng mga tao sa rehiyong ito bukod sa pagsasaka ay pangingisda
at pagtotroso.
 Nakikipagkumpetensya ang Pilipnas sa pamilihang pandaigdig sa pagluluwas ng mga sugpo at
damong dagat na karaniwang nanggagaling sa malalawak na palaisdaan at karagatan sa
rehiyong ito. Kilala rin ang rehiyong sa pagiging pangunahing pinagkukunan ng mga yamang
mincral tulad ng ginto gayundin ng mga marmol.
 Marami sa mga naninirahan dito'y mga Cebuano, Tagalog. Ilokano, at Ilonggo kaya't mga
Kristiyano na.
 Nananatili pa nn sa rehiyon ang mga katutubo tulad ng mga Bagobo, Mandayas, Mansaka at
Bilaan.
 Mga pangunahing wikang ginagamit ay Cebuano, Tagalog, llokano, at Ilonggo. Natatangi ito ay
ang "Tuwaang ng mga Bagobo. Karaniwan nilang binibigkas ito sa mga kasalan, lamayan,
taniman, at iba pang mga pagdiriwang.
 Mayaman din ang rehiyon sa mga Bugtong at awiting bayan. Isa Sa mga natatanging awitin ng
mga Manaaya ay ang “dawot”.ANg “atingan” naman ay awit ng mga Bagobo sa lalawigan ng
Davao bilang awit na panghele o pag-ibig.
 Sa mga Mandaya-Mansaka tinatawag nong “Tud-um”.Ang “Oppad” ay isang mahabang awitin
na ang ipinananayag ay ayon sa karanasan ng tao lalo na kung
kabayanihan.
 Magkahalong impluwensya ng Kastula at Amerikano ang kultura at Sining ng mga naniniranan
sa rehiyong ito, gayunpaman, napananatili pa rin ng mga Muslim ang kanilang mga
natatanging Sining at Kultura. Hindi matatagpuan saan mang panig ng daigdig ang mga likhang
Kamay ng mga “Tboli” tulad ng kahusayan sa pagtalali at paghuhukay ng abaka na tinatawag
nilang "tinalak".
  Napananatili pa rin nila ang mga katutubong paraan , paggawa ng basket at pang pagbuburda
at pag-ukit magpahanggang ngayon.
 Musika at mga katangi – tanging katutubong sayaw ang mga di-mapapantayang ambag ng
mga katuubo sa kanilang kultura.
 Mababanggit na halimbawa ng mga katutubong sayaw ay: ‘Tangongo" na sayaw ng mga may
edad na at ng mga mag-asawa, ang ‘Saliti" at "Kamarag” ay mga uri ng sayaw na ang mga
sumasayaw ay sabay sa galaw ng dahon ng baliti;" at “sampak naman ang sayaw ng mga
lalaking nag-aaway.
 Sinasabing ang musika ang susi ng pag-unlad ng mga tao. Ang kanilang "kulintang na ang pag-
awit ay sinasabayan ng instrumentong kung tawagin ay Kulintang din.
 Ginagamit ng tugtog o instrumentong "bolangbolang, isang uri ng tambol na ginagamit ng mga
babae.
 Ang "gimpan", isang tambol na kahoy ng mga Bagobo at ang “T”onggon para sa mga T'boli na
may kasamang balat ng baboy at tinutugtog sa pamamagitan ng kamay o patpat.
 May mga instrumento silang pangmusika na yari sa kawayan tulad ng tinatawag nilang “Alpa”
na higit na kilala sa tawag na “Lud”.
 Ang Dilaan ay tinatawag namang “K” ng mga Bagobo at ang "Lantoy” o “Towali" ng mga
Mandaya. Ang "Diwagay" naman ang sinaunang violin mula sa Bilaan.
 Ang "Teu naman ay ang instrumentong hinihipan ng mga T'boli.
MGA PANINIWALA AT KAUGALIAN
 Ang mga katutubo ng Rehiyon XI ay kakikitaan ng mga paniniwala mga kaugalian na halos
katulad din sa ibang mga rehiyon, lamang may iba ang mga katawagan na naaayon sa kanilang
kultura. Halimbawa ang mga Mansaka sa pagbubuklod ng kanilang pamilya ay gumagamit ng
iba't ibang katawagan tulad ng: ama, anakun, para sa "niece/nephew, ina, arrayon para sa
"parents/relative", babo para sa “aunt”, Igagaw para sa "cousin"; bana para sa husband"
kimod para sa bunsong anak; bayaw at hipag para sa “sister in law”.
 Sa pag-aasawa naman ay may bersyon din sila ng pamanhikan ng mga
Tagalog. May apat na bahagi ang kasal o panunuyo para sa kanila:
Una - Pasakavod: sa bahaging ito ay binibisita ng mga magulang sa lalake ang babaing
mapapangasawa ng kanilang anak upang makilala.
Ikalawa - Pamuku: sa bahaging ito muling magkikita ang pamilya ng magkabilang panig para
pag- usapan ang halaga ng dote.
Ikatlo - Pagtawan: sa bahaging ito ang lalake ay maninilbihan sa mga magulang ng babae.
Ikaapat - Samongan: sa huling bahaging ito ay magpapasya na mga magulang tugkol sa Kasal.
Kung payag ang magkabilang panig, itatakda na ang araw ng kasal at paghahandaan ito.
COMPOSTELA VALLEY
 Isa ito sa pinakabagong lalawigan ng Pilipinas. Napaliligiran ng Davao Gulf sa kanluran, Agusan
del Sur sa Hilaga at Davao Oriental sa Timog. Sa buong taon ang Compostela ay di dinadalaw
ng anumang bagyo baganman nakararanas din ito ng pagpatak ng ulan / pag-ulan.
 Ang kaptal nito ay Nadunuran at binubuo ng dalawang daan at
 tatlumpu't limang barangay. Ang munisipilidad ay labing-isa: Nabunturan,Campostela, Laak
San Vicentc, Mabini (Dona Alicia), Maco, Maragusan (San fernando), Maivab, Monkayo,
Montevista, New Bataan at Pantukan.
  Ito ay nagng isang Melting Pot of Migrants" tulad ng mga Tagalog at mayroon din namang
pangkat ng mga Mansaka, Mandaya, Manobo, Dibabawon, Manguangon, Talaingod at Bisaya.
 Ang lambak ay lupang agrikultural, kung kaya ang pangunahingprodukto ay bigas, mais, saging,
niyog, gulay, prutas, kape at "Timber".
DAVAO DEL NORTE
 Tinuturing itong lugar o mina ng mga saging. Kilala bilang "Green Gold Country" dahil sa
malawak na taniman ng saging at gayundin mayaman ito sag into.
 Ang kapital ng lalawigan ay Tagum. Binubuo ng dalawang daan at tatlong barangay. Mayroon
itong walong munisipalidad - Asuncion, Carmen,Kapalong, New Corella, Panobo, Sto. Tomas,
Talaingod, at Braulio Dujalı.
 Marami sa populasyon ay mga migrante mula Visayas at Luzon. Ang pangunahing sinasalita
nila ay Cebuano at paminsan-minsan ay nahahaluan ng Tagalog.
 Ang mga naninirahan ay tinatawag na Mandaya, Mansaka, Dibabowon. Ang kanilang kasuotan
ay mahabang manggas na damit parn sa lalaki at malong (colorful tube skirt) para sa mga
babae.
 Ang Kanilang lupa ay agrikultural kung kaya maliban sa saging may iba pa silang produkto
tulad ng palay, mais at aduka.
DAVAO DEL SUR
 Ang Kapital ng Davao del Sur ay Digos. Ito ay binubuo ng limandaan labimpitong barangay.
Labinlima ang Munisipalidad - Bansalan, Hagonoy, Padada, Sta. Cruz, Magsaysay, Matanao,
Kiblawan, Malalag, Sulop, Sta. Maria, Molita, D0n Marcelino, Saranggani at Jose Abad Santos.
 Karamihan sa mga naninirahan sa lalawigan ay mula Visayas at Luzon. Ang lagi nilang Sinasalita
ay Cebuano at Tagalog.
 May mangilanngilan ding nagsasalita ng Davaoeñio - kung saan ito ay "Pidgin Spanish na
sinasalita sa lungsod ng Zamboanga". Ang ba pang nananahanan sa Bagobo, Manobo,
Tagacaolo at Samal.
 Ang lupa ng Davao del Sur ay agrikultural at ang produkto ay mais, niyog, saging, tubo, kape,
kakaw, durian, mangga, lanzones 4 bigas
 Mayaman din ang lugar na ito sa "Fish Product", mineral tulad ng ginto, tanso, lead copper, at
chromium.
 Nakatutuwang tandaan na ang Kadayawan Festival of Davao ginaganap tuwing ikatlong lingo
ng Agosto ay salamin/ kababakasan mayamang kultura ng lalawigan.

DAVAO ORIENTAL
 Ang lalawigan ay napalilibutan napaliligiran sa gawing kanluran ng Compostela Valley at ng
Davao Gult at ng probinsya ng Agusan del Sur at ng maliit na bahagi ng Surigao del Sur sa
Hilaga.
 Ito ay binubuo ng Sandaan walumpu't tatlong barangay. May labingisang munisipalidad - Mati,
Baganga, Banaybanay, Boston, Caraga, Cateel,Gov. Generoso, Lupon, Manay, San Isidro,
Tarragagona.
 Ang kapital ng Davao Oriental ay Mati.
 Ang karamihan sa bumubuo ng populasyon nito ay mga tao muła saVisayas o "Visayan
Migrants" bagamat may iba ring naninirahan tulad ng Mandayas at Manobo.
  Ang lagi nilang sinasalita ay Cebuano, Ilonggo, at Filipino. Sila, lalo na ang mga Mandaya ay
kilala sa kanilang di karaniwang pagdaramit, pag-aayos at paggayak na pansarili.
 Kaugalian ng mga babae ang magsuot ng burdadong "cotton jackets" at "tube-like abaca
skirts". Samantala, ang mga lalaki ay nagsusuot ng maluwang na puti o asul na salawal
(trousers).
 Kapuna-puna sila ay gumagamit ng kuwintas na yari sa butil, ngipin, buto, bracelet na yan
brass, shell at baging.
 Gamit din nila ang singsing na yari sa tanso o "tortoise shell".
 Marami sa kanilang produkto ay saging abaca, mais, palay, prutas, kape, tabako, gulay at isda.
 Mayaman din sila sa ginto, nickel, manganese, bato at buhangin at chromite.
LITERATURA NG REHIYON XI
 Salamin ng pamumuhay ng tao ang literatura. Ano mang pan ang pamumuhay ng mga
mamamayan ay nagiging bahagi rin ng literatura ng isang partikular na pook. Ang rehiyon XI ay
may mga bugtong, salawikain, mga kwentong bayan, mg awiting bayan at iba pang uri ng mga
kathang literatura na kababakasan ng uri ng damdamin, ugali, at kaisipan ng mga mamamayan
ng rehiyon.

BUGTONG NG MGA MANDAYA

Tuong san tutukanon ko Hulaan mo ito
Tagbi na dadalaga-ay Maliit pang bata
Matigam mana-I sang kasigulman. Nanahi na sa dilim
Sagot. Ligwan Sagot: Honey Bee
Yakatalipag yang mangod Ang Bata ay nakalilipad
Wa yang magulang Nagbubuntong hininga na lang ang Matanda
Sagot: Pana Sagot: Pana at busog

Tagadi ko Hintayin mo ako

Tagadi ako Hintayin mo ako
Sagot:. Siki Sagot: Paa

BUGTONG NG MGA MANOBO (ATUKON)

Linew man guntaa heya ne Isang lawa

Nelingut te ligewana Napapaligiran ng "Fishing Pole"
Sagot: Sikan is mata Sagot: Mga Mata

Buntud man guntaanheyan ne emun Isang bundok na di halos makila

Ed-ahaah nu ne egkiramkiram da, ngunit abot ito ng mga kamay.
Ne emun egkewaan nu ne cgkekavwe mo
Sagot: Sikan is izung Sagot: Ilong8
SALAWIKAIN NG MGA MANDAYA
1. Yang ataog aw madudog di da mamauli
Ang itlog kapag nabasag na, di na maaaring maisauli pa.
2. Eng makaan sang kalumiuman mamaimo sang makupo
 Ang kumain ng bugok na itlog ay sinasabing tamad.
3. Kallandong pa ng syumbang kabilae pa nang similat.
Walang maitatago sa ilalim ng sikay ng araw.
SALAWIKAIN NG MANOBO
1. Anoy man tu karabaw na upat tu kubong di paka hidjas.
Kung ang kalabaw na apat ang paa ay nagkakamali pa, paano na.
2. Bisan bato nu bantilis mai duon panahons nu ug kahilis gihapon.
Ang bato kahit gaano katigas, matitibag kapag nababad sa tubig
3. Tu buhi angod tu atoijog basta maguong on kunad ug kaolin.
Ang babae ay tulad ng illog pag nabasag na hindi na mabubuo pa
BULONG
 Ang Bulong na ito ay inuusal ng mga Bagobo ng Mindanao kung napagnanakawan sila ng
bigas.
Kung ang aking bigas ay ninakaw ng sinuman
Sumpain siya at paluwain ang kanyang mala
pamagain ang kanyang buong katawan
hanggang siya'y mawalan ng hininga."
KUWENTONG BAYAN
BAKIWOS AND TIIE WOMAN WILO HAD WARTS
(Naging Bisaya)
There was a great Famine., and Bakinos was driven to the hills in search for food. He came up a bahi
tree, the pith ot which is edible. He immediatcly
chopped ofî a branch to lind out it it had natok substance from the pith. When
he was sure that he could extract more naloK that he could carry , he said so
himself,"TIl go fetch my wife. We will stay here as long as the bahi tree can
give us something So he rushed home and came back with his wife, carmying
their bamb00 containers and earthen pots.
The next day, an old woman also came to the tree. Seeing Bakiwos she
inquired, "Kay' tin have you been able to collect plenty of natok?"
"Who are you to ask? Bakiwos answered nudely.
Owners have the right to ask, the woman simply said.
akiwos aiter observing that the old woman's face was covered wr
warts said, What do you expect from a bahi tree that has taken alier is
owners he old woman did not miss the implication of Bakiwos words, so S
telt the place furios.
On her way, quite distance from the tree, the old woman encon
TwO orplians. Approaching one, she asked "Kay'tin, where are you going
We are loOking lor tood, Kay Ampo. If you want to collect naro
chop down to bahi tree."
he children acted as she instructed, and were surprise at the an
food the small tree yielded. They decided to offer some to the old wOn
easily accepted.
Belore sheC lett the orphans, she instructed them, "As soOnasde have the
finished what are you doing. leave straight away. You take the sielicr
huge stone case, but do not go up the hill where Bakiwos is presenuy co329
vou find sometning On your way, take and slaughter it inside the ave.
observe something supernatural, do not ulter a word."
Not long alter ne owoman nad ieit, thc children also startcd leaving to
y ou o.
r instruction. Midway to the cave, the children found a wild boar
low her instruction.
on their path. The older one cxclaimed, "This must be what
urely aman was telling us about. Did she not say, it you find anything along
the old wonman was t So they took the wild boar,
it to the cave and sIay it there
chamning. Explode, cxplode, rainstorin, cxplode and borc a hole in Masara
soon as they reachca the cave und entered it, they heard the angry
he1 ay Lake it
ee of the old woman, sne was cnanung on Ihe rainstorm to fall heavily on
VICC os, who at that time have decided 1o live by the bahi trec. She w
uhere Bakiwos 15, and may 3akIwos be cursed!"
The children listen inteny. Soon alter, thicy heard a loud explosion as
over Masara. transtoming the place into a marshland, with bamboo
clumps spouting cvewncrs NIWOS, De was casily transformcd into a
Hater fell
crocodile-all becuuse ne nad an old woman who had warts.
MAIKLING KUWENTo TINAMPIKAN
Masama ang panalhon, bumabagyo noon at may taggutom sa lupaing
iyon. Kahit naging kaugalian na sa tribong iyon ang pagpayag sa mga bagong
kasal na mamalagi sa pamilya ng lalaki hanSsang maisi lang ang Kanılang unang
anak, Kaagad na hinimok ng mga magulang na sina Maison at inampikan na
magsimula na sa buhay mag-asawa nang sila lamang dalawa ang magkasama sa
ISang kubo pagkalapos na pagkatapos ng seremonya at paguiriwang ng Kanilang
kasal. atlong oras matapos silang makalipat sa kanilang bagong 1ahanan ay
Siulang umulan. Ang bubungan ay tumulo, kung kaya't umakyat si
nampikan sa tabiki upang tagpian ang tunmutulong bahagi ng bubungan. sa
alagayan, napaglanto niyang kailangan niya ng tulong ng kanyang
butang asawa. kin kung sang panig ng
Buyag," ang tawag nito, "ituro mo sa
n ako kinakailangang magtagpi upang hindi tayo mabasii Kung mumg
umang-ayon ang asawang babae ngunit nagpatuloy S1y ng
umulan.
nil nap ng pagkain sa kusina. Nakakita siya ng isang hinog na sugmg a
gpatuloy ang lalaki sa pagtatagpi sa bubungan habang mayat maya
nilaga iyon.
m itinatar Ong sa asawang babac kung mayroon pang dapat tagpian, ang ad
patuloy na sumasagot na marami pa dahil nais niyang magiuo g
saging bago bumaba ang asawa mula sa bubungan. Natatakot ang haho
bumaba ang lalaki ay makthati pa ito Sa nilagang saging na nais nivan kung
Pagkakitang ang saging ay puwede nang kainin, binalatan kal
ito at sinimulang kainin kahit mainit pa. kaagad niya
Ngunit may nangyaring aksidentc - ang mainit na saging ay bun
kanyang lalamunan at nahirapan Siyang numinga. Siya ay gumapang bumara a
buho ng kawayang lalagyan ng tubig uping uminom at mawala an
kanyang lalamunan ngunit ang lalagyan ay wala nang tubig. atungo sa
bara ng
Sa kabilang dako, ang lalaki namang nsa itaas ng bubunpan
nagsimulang magtaka kung bakit ula hindi sumasagot ang kanyang asw
nakahiga sa tapat ng buho na ang mukha ay nakalapat sa sahig. Hinawakan
lalaki ang babae sa magkabilang balikat, itinihaya at ilinanong dito
ang nangyari. Hindi na nakasagol pa ang babae dahil ito ay namatay sa naola.
inis.
Napako ang kanyang pansin sa lagayan ng tubig, nakita niya ang
natuyong mantas na katulad ng hugis ng saging. Kahit paano, nahiwatigan ng
lalake kung ano ang nasa likod ng kalunus-lunos na pan8yayani.

TULA
Tula (Davao del Sur)
Halimbawa ng Akda:

PAGGIKAN SA SUMILON
ni Jeneen R Garcia
Gusto unta ko mosuwat og balak
Bahin sa dagat, para nimo,
Bahin sa tanan nakong nakat-onan
Sa pagsawom nining kaldmon:
ng paglutaw dinhi sa bug-at nga tubig
Nga nagsangga ning maong isla,
Ang pagsagol, sa parat ug tam-1s
Sa tumoy sa akong dila,
ng pagsagubang sa init sa akongS panit
Samtang ang kabugnaw nibukot
Sa akong kaunuran.
Pero ang dagat linaw man karon,
Nisanap sa kawanagan,
Tin-aw ang kinailadman, sama sa papel
Nga nahawanan og mga pulong.33
Ug ang tubig nga nagdagayday
Sa aking ngabil, wala na y parat,
Naughan sa hangin, nahilom.
Tula (Davao Oriental)
 PAYAG
Ni Eol A. Merquita

Ginabuslotan sa ulan
Ang alop nga
Hinimo sa ulinp.
Hinay-hinay'ng
Ginapahumok sa mga
Kadlawon ug kagabhion
Ang mga bungbong nga
Nagkaanam na og kadugta
Sa tumang katugnaw.
Ug samtang ginakitkit
Sa mga anay ang
Nahibiling bagakay
Sa salog, hinay-hinay'ng
Ginaputos sa mga iawa-lawa
Ang mga siradong bintana.
Ang kaniadtong
Lig-on ug masadya
Nga payag hinay-hinay
Nang nangagum-og ang
Mga tukod niini.
Ing-ana kining akong dughan
Sukad imo kong giluiban
Ahh, patya na lang ako!

MGA MANUNULAT NG REHIYON XI

Walang mababasang literatura kung walang manunulat. Mababanggit na
manunulat ng rehiyon sina: Jose L. Angliongto, Josephine Malay Dichoso, Aida
L Rivera al Pepito Deiparnine.332

Jose L. Angliongto - Siya ang sumulat ng nobelang "he Sulienate" na handoe nivs.
"young overseas Chinese.iya ay mula sa lungsod ng Dava mga
kolumnista siya ng Mindanao mes at naging Tagapamahala ne 8ng
Publishers Inc. Siya'y naging pangulo rin ng Davao Jaycees : findanao
ycees at Continental
Containers Corporalion Naging miyembro nn siya ng Armed For
Philippines, Corps of Engineers at may ranggong First Lieutenant Forces of the
Josephine Malay Dischoso - Naging isa sa mga manunulat ng UP Summer Writers Workshon n
1974. Kilala siya sa larangan ng pantikan at sa larangan ng pagpipinta.
Aida l. Rivera Farol - Karamihan sa mga sinulat ni Aida Farol ay nalathala sa "Lands
Coral" sa lathalain ng S. U. Naging editor siya ng "Lands and Coral". Nalathaila
 And sa nasabing babasahin ang Kanyang maiking Kuwentong may pamagat na "Bridge of
Tomorrow" noong 1948. Tinapos niya ang kanyang MA in English and Literature sa University of
Michigan. Nakamit niya ang Hollywood Award lor Fiction noong 1954 sa kanyang
sinulat na "Now and al the Hour". Ang lima sa kanyang mga maikling kuwento ay tinipon at
inilathala noong 1957 sa pamagat na "Now.and at the Hour and Other Short Stories"
Pepito Deiparine
Isa siya sa mga kinikilalang manunulat ng rehiyong ito. Kilala siya s
palayaw na Peps. Kilala si Peps na isang "bi-lingual fictionist", makata at kolumnista
Nailathala ang kanyang mga maikling kuwento, tula at sanaysay sa mga
pambansang lathalain.

MGA IBA PANG MANUNULAT NG REHIYON XI

Marili Fernandez-llagan (Davao Oriental) - Nakilahok Siya sa pagbuo at pagpapalabas: Theater and
Reality CCP's Ani; Mindanao Community Theater Network na isang katipunan ng n dula
Jencen R. Garcia (Davao City) - ang kanyang mga sanaysay at tula ay nailathala sa Heights, du
Weckend Cebu, Sunday Inquirer Magazine, Panorama, and rP Fre
Press.