Beteja e Kosovs n Luginn e Drenics ?

<photo id="5" /> Qllimi i sjelljes s ktyre dy hartave sht dika tejet e rndsishme ! Nse vreni mir kto dy harta q ngjajn aq shum m njra tjetrn, edhepse jan larg njera tjetres per m s 1500 kilometra, shifet kjart se kan nj ngjjshmri nga reliefi. sht edhe dika shum interesante se n Luginn e Tmolusit pr her t par Skenderbeu sherbeu si komandat me 5000 si sangjak beg ku pastaj para se t lshonte kt vend ai u dergua n shrbim edhe n Kosov. N harten tjetr n t majt shifet Lugina e Drenics e cila ngjan shum n Tmolusin n Turqi, krahin n rrethin e Izmirit. Poashtu lidhja tjetr mes ktyre dy regjioneve sht se n kronikat turke permendet dshmia e ushtarve turk m origjin nga Tmolusi kur kta posa hyn n Kosv, pra para se t filloje beteja, kta ushtar u mahnitn kur pan kt regjion, nj vend t ngjajshm m ate t tyre atje n Tmolus. Nga kjo analiz vrejmi se i vetmi vend n Kosov i cili ka ngjajshmri m Tmolusin atje n Turqi sht kjo Lugina e Drenics, mendoj se kjo sht nj dshmi se, edhe Beteja e Kosovs sht zhvilluar n kt lugin. Si ishte situata n Ballkan dhe Kosov 16 vite para Betejs 1389 ? Sipas t hnave t shum autorve t asaj kohe, msojmi se 16 vite para ksaj Beteje t famshme, ushtart serb q ishin n shrbim t Muratit, t cilin e kishin percjelluar n ekspedita t mdhaja n Azi e n Karamani e n ter lindjen, numri i atyre ushtarve q ishin kthyer n Serbi, ishin ankuar nga mnyra se si sulltani i kishte keq rajtuar ata, dhe e akuzoin Muratin pr prdhunimin e tyre n kushtet n t cilat u dorzuan dhe u bn shbtor t tij. Si mbetn popujt e ballkanit vasal t sulltan Muratit para Betejes s Kosovs ? Si pasaoj ishte humbja e dy luftrave, ajo e vitit 1363 afer Nishit dhe 1371 n Betejen e Marices ku moren pjes edh shiptaret, mirpo serbt dhe bullgart mbetn tributer t sulltanit andaj do vit duhej ti dorzonin 1000 ushtar Muratit pr luftrat e tij q sulltani zhvillonte n lindje kundr krishterve tjer ose sulmeve tjera q vinin prore.. * Llazari ia kishte vu m vemendje veshin ankesave t ktyre fjalimeve t ushtarve qe ktheheshin nga sherbimi ushtarak, zgjidhte momentin e duhur se si ai mund t akreditonte dhe t ushqente m shum lnd kundr gjyqit turk, situat e cila filloi t bhej e padurueshme n popullat ku pas nj kohe kishin shperthyer kryengritje m kt rast duke i larguar t gjith Gjyqtart e Spahit turk nga vendi.....*(kt paragraf e rregullova si duhet pr tu kuptuar m leht nga lexuesi duke e sjellur nga origjinali gjuha fr)" Pas ksaj revolte nga Llazari Murati kishte hartuar planin e tij, i mblodhi t gjitha forcat e tij qe kishte n lindje qe kishte n sherbim dhe pergatitej te hakmirrej ndaj krishterve te ballkanit qe kishin ngritur koken dhe rrebeluar kunder forces se tij e ia kishin larguar e persekutuar spahijt(gjyqtaret, prefektet) e tij dhe thyer marrveshjen qe kishin bere me pare me disfaten krishtere pas betejes se Marices. Kur ai i kishte br t gjitha prgatitjet e tij, i drgoi ambasadort e tij dhe me shkres iu dergoi leter te gjith krishterve duke iu deklaruar luft dhe pothuajse menjher pas deklarimit t tij mblodhi nj ushtri t fort prej 60 000 lufttarve .. Mirpo serbt nisen dhe iu dalin n prit, diku n Bullgari, ku hasin perball m nj trup prej 20 000 osmanve t cilt ishin nisur pr nj ekspedit vezhguese para ushtris se madhe qe vinte n krye m sulltanin. Ekspedita turke u sulmua papritmas dhe u munden, vetm 5000 prej tyre i shpetuan vdekjs. Turqit ia atribuojn kt humbje si "nema nga qielli' ose

klithja e perendis, t cilt besonin se kjo humbje e dnoj Muratin se, ai e kishte perzier gjakun m nj grua t pa fe nj krishtre ! Spse para ca vitsh sulltan Murati I-r ishte martuar m te bijen e Shishmanit, mbretit bullgar poashtu edhe dy djemt e tij ishin t martuar m dy t krishtera te disa viseve qe ksihin mbetur nga empiri bizantin i lindjes !

*Burimi; Histoire du Bas-EmpireNga; Charles Le Beau, Hubert-Pascal Ameilhon Te pershkruajm hollesisht terrenin se sa ishte ky vend dhe pse ishte i pershtatshem per luftra; Lugina e Drenics dhe lumi i vogl qe kalon kete fush mund te quhet edhe "Lumi i imt", apo "i cekt" qe po te perkthehet ne gjuhet sllave "sitnica". Kronkuesit e kesaj beteje permendin edhe lumej te tjere gjate kalimit te ushtrise turke per ne Kosove deri tek fushe beteja si per shembull aty ceket se turqit kaluan naten Moraven, se njihej ky lum nga turqi. Mirepo Sitnica e sotme nuk permendet fare ne kronika osmane por vetem thuhet se; "ne nje fushe te vogel, 5000 hapa t gjr me 20 000 e gjat dhe e rrethuar me male jo te larta, kete fushe e ndante nje lum i vogel" Sot, nese veshtrohet pr se afermi lumi Sitnica dhe te lexohen me vemendje kronikat turke si dhe hungareze, vrehet menjehere se ky lum sht teper i madh dhe me siguri se do t'ia pemendnin emrin ne ndonj dokument por n asnj kronik nuk e gjejmi kete emer te lumit. Ne kronika thuhet vetem kaq; "...kt fush t ngusht qe ishte 5000 hapa e gjr dhe 20 000 e gjat e ndante nj "lum i vogl"... fusha ishte e rrethuar per rrethe me male jo aq te larta ku rrenze tyre shtriheshin fshatra pitoreske" ! Rndesi ka ketu se edhe udhepershkruesit e shekullit te XIX si sht Ami Boue dhe te tjer, te gjithe e pershkruajn keshtu fushen e kosoves; "...Posa te arrijsh ne Prishtine aty poshte shtrihet nje fush e madhe qe e ndan lumi Sitnica" Pra ky lum i madh qe e ndan nj fushe te madhe ne dysh njihej edhe ne ate koh nga kronikuesit turq mirepo; si eshte e mundur qe nuk e permendin fare emrin e Sitnices ? Mos sht nj ngatrrim q sht bere me vone nga gjeografet e tjere duke e quajtur lumin e lugines se drenices Kishnareka "lumi i shirave" ne vend te Sitnices qe pershkone rrafshin e fushkosoves ? E verteta eshte se, ne kronika permendet vetem emri i tere provences "Fusha e mellinjave" apo Misia si emer i vendit apo krahines ne tersi mirepo vendi i betejes eshte dika tjeter, asnjeri nuk e thot saktesisht dhe nese i referohemi shkrimit te humanistit Antonio Bofinus kjo betej midis ushtrise krishtiane dhe asaj osmane zhvillohet diku tjeter e jo ne vendin qe sot mendohet. Bofinii thot keshtu; " ...n nj fush t vogl qe kalon nj lum i vogl ! Si argument tjeter mbeshtetes po e marrim edhe Betejen e dyte te Kosoves qe ndodhi 60 vjete pas kesaj beteje pra ne vitin 1448 ku Skenderbeu i shkoi ne ndihm Hunjadit por mjerishte qe Hunjadi kishte vendosur te mos e priste Skenderbeun dhe pas tri dite lufte Huniadi largohet naten duke lene ushtrin hungareze polake e vllahe nen meshiren e osmaneve....Mirepo Skenderbeu arrin me ne fund, te nesermen pasi kishte perfunduar beteja...Duhet te cekim se edhe ne betejen e Varnes Skenderbeu nuk ia arrijti ti dali ne ndihm koalicionit ballkanik 4 vite m par. Pra kur arrijti Skenderbeu ne kete fush te kobshme e mallkon Hunijadin se shkaktoi nje therrtore, pra kjo ishte vertete nje betej e madhe dhe e pergjakshme, me me shume viktima se sa beteja e pare e kosoves sepse sulltan Murati i II-te kishte mbi 100 000 njerez kurse

Hunjadit nese i hjeken 15 000 vllaht qe kaluan ne krahun e sulltanit, atij nuk i mbeten vetem se te huajt, polakt hungarezt dhe disa bohemjen, gjithesejt nuk i kishte 4O OOO ushtar ku edhe vete sulltani duke e pare situaten ne keto rrethana jo reciproke me njera tjetren i thote Hunijadit qe te beje marrveshje, mos te beje kete fushe me gjak pa patur kurrfare shprese se do fitoje, mirepo pasi e shef se ai ishte i nxehur, sultani mezi se i jep lejen per luft, sepse ne ato kohra edhe pr t luftuar kerkohej leje nga kundershtari... Pse e lidhem n kt shenim Betejen e par t Kosovs 1389 m t dyten t vitit 1448 ? Kjo paralele sht e demosdoshme pr hulumtime n histori per te ditur terrenin se ku jane zhvilluar keto dy beteja te famshme te historis dhe ky krahasim don edhe me tej hulumtime. Arsyeja eshte q sot ne Drenic ne kete fushen e gjere 5000 hapa apo 5 kilometra t gjr dhe te rrethuar me male te uleta i perngjan shenimeve te aturit Bofini dhe e dyta; mu afer bjeshkeve te Berishes qe e rrethojne kete lugin, gjendet nje krua qe edhe sot fshataret e ktyre anve e quajn "Kroni i Skenderbeut" ! Ndoshta diksuh edhe nuk mund te besoje por ky krua eshte perballe Kronit te Mretit afer Goleshit, mirepo bene pjes ne Drenic, n nj vij ajrore keto dy burime jane mu perballe njera tjetres ku e ndan fushen e drenices ky lumi i vogl, lumi i shiut, apo si e quajten serbet "kishna reka" qe duhej te ishte lumi i ceket ne krahasim me Sitnicen qe esht lum i madh dhe pershkon fushen e madhe ! Pra kroni i Skenderbeut sht edhe nj deshmi tjeter qe verteton se Skenderbeu kishte arrijtur ne vendin e ngjarjes se kesaj Betejes ne muajin tetor 1448 se te gjitha kronikat e kesaj epoke permendin kete fakt e thuhet se; "edhe kjo betej u zhvillua ne te njejtin vend ku u zhvillua beteja e vitit 1389, 60 vite me par". Ne luginen e Drenices kemi edhe deshmi tjera si; Kroni i Mretit, Kroni i Skenderbeut, fusha e vogel e ngusht pershkruar nga Bofini si e cekem me siper......"aty kalon nje lum i vogel", pastaj..."fusha eshte e rrethuar ne te gjitha anet me male jo te larta",... "rrenxe maleve ndodhen fshatra pitoreske"...etj. Rrenxe ketyre maleve edeh sot ka perplote fshatra rrethe kesaj fushe por nje gje te ve ne dyshim; varrezat ne keto fshatra jane teper te medha ne krahasim me numrin e banorve te tyre. Keto varreza mbulojne disa lugina rrenxe maleve disa prej tyre kan shenja mbishkrime mbi stela me mbishkrim turqishte(arabishte) por disa tjere jane pa shenja vetem me gur te mdhenje.Shifet qarte se te gjtha keto varre jane te personave te rritur, pa dyshim njerez te vrare nga ndonje luft apo betej te madhe ne keto an qe nuk mbahet mend !pasatj malet e Drenices nuke jane edeh aqe te larta, vete pozita gjeografike e Drenices ka reliefin me shume te nje rrafshnalte te kosves ku nga kjo platforme ndahen ujrat e kosoves qe permes ketij lumit te vogel qe sot quhet Drenic kalon ne Sitnic, apo lumi i "Cekt" nese e perkthejmi nga gjuha serbe.Te shofim tani se cilat jane keto male qe e rrethojne luginen e Drenics apo fushen e vogel ne krahasim me ate te fush kosoves. Kosmai arrine deri ne 900 metra lartesi, gjendet ne pjesen perendimore, keto vargmale ndahen permes Grykes se Llapushnikut dhe vazhdojne me tej kah jugu me malet e Berishes per tiu ngjitur afer Maleve te Sharri kurse ne veri lindje jane malete Qyqavics dhe ne lindje mbyllet me majen e Goleshit, pra nj vend lugine si nj korit e mbyllur ne te gjitha ant me male te ulta, njashtu si e pershkruan Bofini. Si hipotez po e pershkruajmi levizjen e trupave osmane se si dhe ku kane patur mundesi te hyjne deri ne mbrendesi te Lugines se drenics.

Posa ka hyre Sulltan Murati I-r po edhe i dyti i cili me do kushte edhe ky ngurronte te vdiste n betejen e dyte te kosoves me 1448 si Murati I-r, pra, posa hyn ne Kosoven e sotme qe sipas kronikave ka prere rrugen me te shkurt kah Gjilani, pastaj kalon Sitnicen me ushtri te tij te madhe dhe eshte drejtuar tek kjo lugine e vogel qe ishte 5000 hapa e gjere ( afer 20 kilometra me 5 kilometra gjrsi). Kete vend e ksihin zgjedhur te krishtert te cilet pershkake te veshjeve te tyre te renda me mburoje nga hekuri kaloreseve iu duhej nj terren i pershtatshem, i fort e si eshte terreni ne luginen e Drenices me nje tok me te rraset per manovrime me kuaj dhe me te qendrushme per kaloresit, qe sikur te ishin ne vrapime te shpejta ne fushen e kosoves, pra ne Luginen e Sitnices, te krishteret do te nguliseshin ne token e but ku do ishte fatale per ta sepse lugina e Sitnices eshte teper e bute dhe me e keqja se ne kete lugin, pastaj mjegulla e dendur e mengjesit do pengonte se tepermi te krishteret pershkake te helmetave te tyre qe mbanin ne koke, mjegulla do i verbonte edhe me teper te krishteret. Ndersa ne Luginen e drenices terreni ishte me i pershtatshem per kalorsit krishtere, lumi per te kaluar ishte i ceket, edhe ketu ishte ne favor te tyre, sepse ky lum ne disa vende eshte teper i thell, ta zemi tek Gjiri i Laroit afer Gllobarit, lumi i drenices eshte teper i thelle poashtu edhe tek fshati Korratic. Mandej nje perparsi qe ka patur kjo fushe per nje betej te tille ne kete vend ishte se kete lugine lumi i imet apo i vogel qe sot quehet drenica, kalon kete lugine qe nga veriu, afer Skenerajt dhe vazhdon kah jugu per afr 20 kilometra per tu bashkuar me degen tjeter qe vjen nga jugu keshtu duke e ndare kete lugine ne dysh veri- jug se bashku keto deg formojn daljen e kesaj lugine permes nj gryke shkembore qe vazhdon te rrjedhi lumi Drenica permes disa kodrave te vogla te vargmaleve te Qiqavices me lartesi 500 deri 600 metra naltesi mbidetare dhe pas kalimit te nej lugine ne vija gjarperore lumi derdhet ne Sitnic pas nje leshimi ne drejtim te veri-lindje duke kaluar te vendi i ashtuquajtu Guri Plaks (me gjatesi afer 14 Kilometrave). Te ndalemi pakz edhe tek ky emer i mbiquajtur "guri i plaks" ku edhe ketu ndeshim gjurmet e betejes se famshme te koosves..... Ne popull ky guri ka marrur emrin, sipas gojdhanave per arsye se kur Millosh Kopiliqi e therr me thik Sulltan Muratin, aushet apo truprojet e sulltanit tentojne ta zene vrasesin mirepo nuk ia arrijn dot, i veshur i teri ne rroba hekuri as nje arme nuk ia arrinte te shponte trupin e tij.Papritmas lajmrohet nj hall plak e cila e shef se po tentojne t'ia zdeshin rrobat e hekurta Milloshit mirepo turqit nuk dijne se si zdeshen ato rroba te hekurta, ajo halla shkin iu thote sekretin turqve; "-shiqoni nder mustaqe te tij, aty e ka qelsin dhe me te hapen veshjet e tij" ... Turqit arrijn t'ia gjejne sekretin e ketyre rrobave te hekurta dhe posa ia hapin me qels helmeten ia presin koken, mirepo Milloshi nuk vdes, e mban mend hallen serbe qe spiunoi e rrok dhe e gjuan ne qiell me forcen qe kishte dhe kjo bjen e vdekur ne kete vend qe ende sot quhet Guri i Plakes...Kjo eshte vetem se nje gojdhan nder tjera per Millesh Kopiliqin e treguar ne popull deri me sot.Perpos versionit turk qe kemi cekur me siper per vrasjen e sulltan Muratit nga Millosh Kopiliqi eshte edhe nje deshmi kjo nga kronikues greke, mu nga nipi i perandorit bizantin, Zhan Dukas i cili thot keshtu;" Ne mbremje, nje nate para betejes depoti lazar kishte ftuar te gjithe prijsat rrethe tij per te ngre dolli, per shendet te betejes qe i quan Stravica(ndoshta zdravica) me bujaret e te gjitha anve. Milloshi kishte pas vendos te mos pinte ate nate por Llazari i thot; "pije kete gote per shendetin tim se perndryshe do behesh si i dyshimt dhe do te akuzohesh se don te me tradhtosh..."Ju falemnderit per ftesen por une nuk dua te ngre dolli, tek e fundit neser do ta shofish besnikerine time ndaj teje o princi Llazar ! Te nesermen heret Milloshi arrin ne kampin e sulltan Muratit, ka per ti treguar nje fshehtesi, nje sekret, apo marrveshje para betejes....Keshtu qe menjehere aushet e mbretit e lejojne te hyje ne tenden e Muratit, ose me te vertete milloshin e kan njohur mire turqit qysh para 16 viteve sepse shumica e ushtarve krishtere nga Kosova kishin per detyrim te benin sherbim sulltanit, sipas marrveshjes (shifni paragrafin tjeter ne vazhdim).Posa hyn mbrenda ne tende, krruset per ti puthur kmben sulltanit, si shenje nenshtrimi, mirepo ne vend qe t'ia putthi kemben Millosh Kopiliqi nxjerr thiken nga menga dhe i sulet sulltanit duke e vene per toke njehere dhe pastaj e therr me thik mu afer zemres...Me shkathtesin e tij Milloshi ik nga

tenda dhe shkon drejt bregut te lumit ku e kishte lene kalin e tij, mirepo aty e kapin aushet e sulltanit dhe e bejne cop me cop... Te irrituar nga ky rast trondites, turqit e angazhojne luften per tu hakmarrur. Ne kete moment turqit sulen mbi krishtere. Llazari jep urdher prijsit boshnjak Vlladiko Bukoviit qe t'iu perballej turqve me 20 000 ushtaret e tij ! Vutkovi perballon kete sulm me sukses por, para se te perballoje heren e dyt lajmi ishte perhapur ne ushtrin krishtere se Tragosh(dragosh) Provi, gjenerali i Llazarit kishte kthyer armet kunder tij, iu ishte bashkuar turqve. Ndoshta ky lajm ishte i pavertete, vetem se te shkaktoje habi dhe perqarje ne ushtrine krishtere, pra kjo nuk dihet por, me te degjuar kete lajm, Vllatko Bukovi leshone fushe betejen me 20 000 boshnjaket e tij dhe merre iken...Llazari i vetmuar, pa rezistenc fare, bie ne dor te armikut.Turqit e kapin dhe e dergojne Llazarin para sulltanit ne tenden e tij ku shtrihej ne agoni dhe vuante nga plaga qe kishte marrur prej Millosh Kopiliqit. Pas disa lutjeve qe leshonte Llazari ndaj perendis per t'ia marrur shpirtin Sulltan Murati jep urdher qe ta vrasin ate me te gjithe bujaret e Llazarit qe ishin dorzuar, te gjitheve iu pre koka mu para syve te Sulltanit" ...keshtu e tregon Dukas kete epizod ne lidhje me vdekjen e Milloshit, Llazarit bijarve te tij si dhe te vdekkjes se sulltanit me ne fund, qe vdes nga plaget e marrura prej Milloshi.Sulltani nuk vonon edhe ai vdes, bajaziti e nis kufomen e tij drejte Bruses ne sarajet e tij, e kurresesi nuk eshte e vertte se sulltani eshte varrosur ne kosove ne vendin e ashtuquajtur sot, tyrbja e Muratit. Sipas autorit te vepres "Qezaret e fundit" sido qe te jete, ne asnje menyre nuk besohet se sullatni eshte vrar ne fushe te betejes nga Millosh Kopiliqi ku permendet ne disa versione tjera serbe nga miti i tyre...sepse sullatni ishte i rrethuar me nje truproje te madhe, perpos saj, sulltani kishte edhe devet e tij me veti qe keto kafsh iu shtinin friken te krishterve ku asnjehere me pare nuk kishin par kafsh te tilla ne ato treva, pastaj ishin edhe te shtenat me topa qe edhe pse nuk benin deme te medha, kjo arm zjarri qe posa kishte filluar te perdorej nga ushtria osmane, shkaktonte frik ne radhet e krishterve. Pra sulltani nuk kishte angazhuar shum ushtar ne kete betej sepse ai kishte zgjedhur kete stratagjem; ti tmerronte europianet, ishte me se i sigurt se do korri fitore. Mirepo edhe tradhtija e gjeneralit te Llazarit, Dragosh Provij me 20 000 ushtar qe leshoi krahun e krishtere dhe u be me sulltanin, pastaj edhe boshnjaket me ne krye Vllatko Bukovi dhe 20 000 ushtar iken ne Bosnje, shtrohet pytja ; Sa serbe u vrane ne kete Betej ?Vetem nj njeri, Llazar dhe disa bujar te tij. Kurse aleatet e tjere hungarez, shqiptar e vllhe kan rezistua deri ne fundderisa jan masakruar te gjithe, me siguri nuk i kane kuptuar intrigat e serbeve se ka eshte folur mes tyre ?Me siguri se Llazari kishte rene viktim e gjeneralve te tij ose jan trembur nga e shtena e topave apo devet karakteristike ua kane shtie friken, ne ekte betej prej serbeve vdes vetem nj , Llazar Hebrellovii. Pra vertetesia kete here gjendet ne anen e historianeve osman qe kemi dokumente te shkruara te shumta, pra me te verteta se sa gojdhenat e europianve.Megjithate emri i Millosh Kopiliqit mbetet i shkruar per gjithemone ne analet e osmanlive si je vrases, ndersa tek krishteret para se te kryeje kete akt ndaj sulltanit ai njihej si bashkepuntor i turqeve dhe tradhtar, pastaj nga tradhtari sot ne liridashes !Mirepo edhe nje gje dihet se ky personalitet bujar me mbiemrin Kobilja ka egzistue, megjithese me vone serbet e shendrrojne kete emer Kobilja ne Obili se ne gjuhen serbe Kobilja quhet pela, kurse per shqiptaret ky eshte hero, nje bujar, nje personazh i dalur nga nje fis i deres se mir !Fakti se ky rast ka ndodhur e tregon fakti se kur nje i huaj ka dashur te flas me sulltanin, gjithenj e kane percjellur per krahu dy aush dhe e kane kontrolluar mire para se te pershendetej me sultanin, mirepo edhe rrobat e Millosh Kobiliit ne sarajn e Sulltaneve sot ne Stamboll vertetojne se ky rast eshte i vertete. Perse lind dyshimi tek Millosh Kopiliqi per tradhti ?Qe perse, si e pershkruajn disa autor.Vuksava dhe Mara, dy vajzat e Llazarit ishin te martuara, e para me Millosh Kopiliqin,

e dyta me Vuk Brankoviin. Fjale pas flale kalojne te dy motrat ne grindje te madhe rrethe vlerave te burrave te tyre ku secila e levderon burrin e saj por qe perfundon me perleshje e kacafytje dhe ofendime mes Milloshit dhe Vukut deri sa perfundon me dyluftim per te cilin marrin leje nga Llazari. Ne kete dyel me kuaj, Miloshi e rrexon per toke vuk Brankoviin por i fal jeten, por Vuku kishte gjetur nje menyre tjeter per tu hakmarrur nga kjo humbje e turpshme per te, pra vendos te shpifte fjale ne deme te Milloshit duke then per te se ai esht tradhtar deh bashkepunon me turqit...dhe nga keto fjale ka mundesi qe edhe Llazarit iu ka mbushur mendja se Milloshi do ta tradhtonte. T'ju rikojtojmi ketu m par se 16 vite para Betejes se Kosoves, pra, qe nga viti 1365, me disfaten e Nishit dhe ate te Marices me 1371, serbet dhe bullgaret kishin humbur soverenitetin e tyre, ata me nuk dominonin ne shtetet e tyre, tera keto shtete sllave qe humben luften, perpos malazezeve dhe shqiptarve, keta te tjeret administroheshin nga mbikqyrsit osman qe quheshin Spahij, apo targa mbledhes, megjithese bullgaret ketu u nxorren disi ndryshe, pasi qe Shishmani i dha vajzen e tij sulltanit, keshtu qe edhe boshnjaket kishin mbetur tributer te sulltanit, paguanin njashtu si serbet per do vite hara sulltanit me dukat por edhe nga 1000 una te rinje Llazari i dhuronte sulltanit per lufterat e tij ne Azi per me se 16 vite em radh. Poashtu edhe boshnjaket, ndersa Raguzianet suvrenitetin e kishin blere me dukat.Mirepo ne vitin 1387, dy vite para beejes se kosoves Llazari dhe Shishmani vendosin te rrebelohen, i largojne te gjithe Spahijt(taragambledhsit turq) nga vendi dhe perseri gjejne lirin, mirepo sulltani nuk ngutej nga ana tjeter e Bosforit kishte vendosur qe posa te perfundoje luften kunder mongolve dhe tartarve ti kthehej perseri lazarit e Shishmanit qe perfituan nga trubullirat e sulltanit ne Azi duke e prishur marrveshjen 16 vjeare ne mes tyre.Thyerja e kesaj marrveshje pra e solli sulltanin te angazhohej ne Betejen e Kosoves ne vitin 1389, per te ripertrir me nje marrveshje tjeter; rivendosjen e despotve te rinj tek popujt sllav.Pra si e shifni, humbja e Beteja se Kosoves m 1389 nuk i solli turqit per here te par ne kosov por me kete fitore turqit vijuan marrveshjen qe e kishin shkelur serbet bullgaret dhe boshnjaket dy vite me par...me nje fjal ky ishte nje ndeshkim ndaj te krishterev qe nuk e rrespektuan kontraten.Kjo betej ishte si nje shenje denimi per te gjithe te krishteret qe prishin marrveshjen, ndeshkimi nga sulltani vinte shum i rnd, deri tek egzekutimi i despoteve.Me nje fjal, kjo betej u zhvillua pr dominim e jo per pushtim, pa masakruar fare njerzit dhe popullesine krishtere qe ishte nje rregull i sakt; me i zoti te dominoje ! Pronat qe me pare posedonte Perandoria Bizantine e sidomos Kosoven qe e pate humbur ne vitin 1217 tani pas 150 vitesh sundimi serbe te gjitha duhej te kalonin ne dor te Sulltanit, kjo ishte marrveshja e perandorve te Konstantinapojes me sulltanin qe deri ne momentin e fundit e ruajten kete parim qe e rrexoi kete rregull me vone shum sulltan Muhameti i II-t kur vendosi te pushtoje Konstantinopojen me 1463, gati nje shekull pasi qe ishin thyer shtetet sllave per here te par nga osmanet me 1365 me ne fund i erdhi rradha edhe shuarjes se perandoris bizantine e cila kishte mbetur ne fakte vetem si nje simbol i krishterimit ortodoks pa kurrfare influance greke perpos te marrjes frym te nje perandori te vetem ne krye te nje keshtjelle te vetmuar pa mbeshteje te botes krishtere qe dha shpirt gradualisht dhe ne fund u ndeshkua pa mshir mu nga keta sulltanet qe dijten ta ruanin mir si flijim, per nje dit qe atyre iu konvenonte.Tek e fundit, a nuk ishte ai Car Dushani qe ne vitin 1352 mblodhi 80 000 ushtare dhe deshi te pushtoje Konstantinopojen ? Per ate erandoret bizantin kane pasur te drejte; me pare turbanin(mehramen e sulltanit se sa despotizmin serb !Po te kishte arritur Dushani te pushtoje Konstantinopojen me siguri qe e tere situta ne ballkane dhe historia sot nuk do ishte njesoj, per fat te mire vdi n rug para s t rrthohshin muret e Konstantinopojs M n fund po ju sjelli edhe lajmet e fundit t muajit Qerrshor nga nj mik imi q ka shnuar nga dita n dit kahjen e fryrjes s errave n Luginn e Drenics q peputhen plotsisht sipas kronikave osmane.

Pra sipas ktyre rezultateve mund t themi se, kemi edhe nj argument m shum n favor t ketyre kerkimeve. Q nga dta: *22.06. e ter dita. Veri- Jugu. 2011 *23.06. ora. 8.00. Veri-Jug.- ora 15.00 dhe mbrmje Lindje-Perendim. *24.06. ora. 8.00. Veri-Jugu. ora 15.00 dhe mbremje Jugu-Veriu. *25.06. e tr dita. Veriu -Jugu. 26.06. e ter dita. Lindje- Perendim. Ketu Drenas- SKenderaj. *27.06. e ter Dita. Veri-Jugu. *28.06. e ter dita Veri- Jugu. 29.06. e ter dita prap Lindje Perendim. dmth Drenas-Skenderaj. 30.06. ketu ka pas shume luhatje te erave por ne mbrmej Veri- Jugu. Prgatiti pr " Renesancen ilire" Dardan Leka 2007 Beteja Kosovs nedrenic:Beteja e Kosovs 1389 n Drenic