FJALT E URTA

SAMI FRASHRI

Samiu lindi n vitin 1850 dhe fill pas mbarimit t shkolls fillore t fshatit vazhdoi msimet n gjimnazin e Janins ku iu vu studimit t thell t gjuhve t lashta dhe atyre t reja. Ritmet e shpejta n prvetsimin e njohurive dhe provat e tij t para pr t treguar origjinalitetin e vet u dhan t kuptonin bashkkohsve t tij se pas periudhs s akumulimit t dije-nive shkencore dhe formimit t shprehive t domos-doshme pr t hyr n rrugn e krkimit, forca e mendimit t tij origjinal do t lshonte shkndija dhe do t linte gjurm q nuk do ti shlyenin dot vitet e gjat. Dhe me t vrtet ndodhi ashtu: Gjat 34 vjetve t puns s tij produktive si shkenctar dhe si shkrimtar, ai shkroi mbi 50 e ca vepra, disa prej t cilave n disa vllime. (Pr t pasur nj ide pr proporcionet e ktyre veprave dhe pr punn e gjat e kmbngulse t shkenctarit e patriotit ton t madh, mjafton t prmendet se vetm Fjalori historiko-gjeografik n 6 vllime ka 4830 faqe dhe se pr ta prfunduar at ai ka punuar pr 12 vjet me radh). Duke njohur trashgimin e vyer t Samiut, njohsit e thell t tij, mahniten me gjersin e interesave e me aftsit e tij t mdha dhe me gadishmrin e mendimit pr tiu prgjigjur me vepra shkencore problemeve t ngutshme t kohs.

Samiu njihet si romancier dhe dramaturg, si gjuhtar i madh dhe filozof, si prkthyes dhe pedagog, si autor i nj sr veprash shkencore pr masat, si autor tekstesh

pr shkolln, si autor i manifestit t Rilindjes son komblare Shqipria ka qen, sht e do t bhet, si politikan largpams, si ideolog i Rilindjes son kombtare.

Mjafton t marrsh n duar dhe t studjosh nj nga veprat e pakta t tij t shkruara n gjuhn shqipe Shqipria ka qen, sht e do t bhet, q t ndjesh forcn e mndjes dhe t karakterit t ktij biri t madh q lindi kombi yn; por pr t pasur nj prfytyrim t plot e t sakt pr rrugn e formimit t tij si shkenctar i shquar dhe si ideolog i Rilindjes son, studimi i veprave t tij t shkruara n gjuhn shqipe sht i pamjaftueshm.

Nj ndr veprat e tij, q njihet fare pak, (vetm nga rrethet e studjonjsve t Samiut dhe nga ata q zotrojn turqishten) sht edhe nj prmbledhje fjalsh t urta, t ciln Samiu e botoi aty nga viti 1878 n serin e botimeve Biblioteka e xhepit.

Po ta krahasojm me veprat e tjera, Emsal (Fjal t urta) nuk sht ndonj vepr voluminoze, por ajo ka nj rndsi t dors s par pr t kuptuar burimet e formimit t Samiut si shkenctar dhe si ideolog i Rilindjes son kombtare, qllimet dhe bindjet e lij, gjersin e interesave, qndrimin e tij ndaj qarqeve drejtuese t kohs, ndaj kombeve t shtypur, ndaj shkencs dhe artit, ndaj arsimit dhe kulturs dhe rolit t tyre n zhvillimin shoqror. Kjo vepr na ndihmon t kuptojm m mir e m thell gjendjen shpirtrore t shkenctarit t madh, i cili pr shkak t urrejtjes s tij t shprehur hapur kundr monarkis, pr shkak t atdhedashuris s tij t shprehur me zjarr npr faqet e gazetave dhe t revis-tave q ai drejtonte, kish fituar mrin dhe urrejtjen e tiranve q drejtonin

fatet e perandoris turke. Du-ke lexuar kt vepr dhe duke sjell npr mend mo-mentet m t rndsishme t jets s tij, t duket se ai ka vendosur n t jetn e vet, nj jet t kaluar me pun t pasionuar e kmbngulse, nj jet t krcnuar vazhdimishit, nj jet t shkrir n luft e n prpjekje pr t ringjallur kombin ton t lasht, nj jet q nuk i prfillte krcnimet e tiranve dhe vdekjen dhe q u shua n tavolinn e puns duke pasur rreth e qark dymbdhjet mij vllime librash t biblioteks personale.

N parathnien e veprs, t ciln Samiu e ka shkruar vet, thuhet se kto fjal t urta ishin botuar prej tij her pas here n rubrikn Andej kndej t gazetave Sabah, (Mngjezi) dhe se atij i ishin lutur miqt e dashamirt q ti prmbledhte dhe ti botonte n nj vUim t posam. Samiu n kt parathnie prmend, ve t tjerash, se meqense sht caktuar q t tilla t thna i shrbejn moralit m shum se kshillimet dhe predikimet e bra haptazi, nuk u lejua nga lexuesit q ato t humbasin duke u ln n faqet e nj gazete, jeta e s cils sht nga mngjezi deri n mbrmje... Dhe m tej vazhdon: ,,Mbasi e di q do t ket nga ata q dshirojn t din se ku i kam gjetur kto proverba dhe si i kam sendrtuar, po them nja dy fjal mbi kt pik pr t mnjanuar dyshimin. Sikundr nuk e kam br za-kon asnjher t prvetsoj mendimin dhe punn e tjetrit, edhe pr kto nuk mund t lvdohem se t gjitha kan lindur nga mendja ime. Kto mund ti ndaj n tri pjes: nj pjes e tyre jan t thnat e filozofve dhe letrarve t Perndimit dhe t Lindjes, n ca prej t cilave sht prmendur emri i t zotit dhe n ca t tjera, jo ca nga proverbat jan rindrtuar n prgjasim t t thnave t filozofve dhe letrarve t Perndimit duke ja prshtatur moralit ton kombtar. Dhe pjesa tjetr, jan thjeshtsisht prodhim i mendimit tim t shkurtr dhe kjo kap pothuajsc gjysmn e t

gjitha ktyre proverbave. Sidomos t tilla jan shumica e atyre, q u prgjigjen nevojave t kohs dhe t gjendjes son... Po t kemi parasysh kohn n t ciln botohet vepra, kuptojm thell qndrimin burrror t Samiut si patriot e shkenctar prparimtor. kuptojm mir gjendjen e tij shpirtrore dhe vshtirsit e mdha, q duhej t kaprcente pr t ln at trashgim t vyer, q sjell gjer n ditt tona forcn e mendjes dhe t karakterit t tij. Duke ndjer gjat studimit t ksaj vepre rrahjet e zemrs dhe hovet shpirtrore t Samiut, duke e ngulur vshtrimin n ato an t jets ku ai ka drejtuar goditjet e tij m t fuqishme, ne kuptojm se rilindasit tan t mdhenj, q luftuan pr t drejtat e atdheut mu n qendr t Perandoris turke, kaluan npr nj rrug shum t vshtir dhe shpesh her ju desh t luftonin kundr armiqve me vet armt e tyre duke u kujdesur e duke qen gjithnj n roje pr jetn e tyre.

Pa rn n subjektivizm dhe pa dashur t modernizojm Samiun, prmbajtja e veprs t on tek mendimi se prfshirja n vepr e fjalve t urta q kundrshtojn njera tjetrn nuk sht vetm rezultat i botkuptimit t Samiut n formim e sipr dhe i mungess s kohs pr t seleksionuar pr s dyti (meqense ai i pat botuar ato m par n rubrikn Andej-kndej t gazets Sabah dhe Terxhumani Shark), por edhe nj form e strholluar pr t ar rrugn e mendimit t tij shkencor, pr t mos i prer rrugn botimit t veprave t tij n ato kushte kur I smuri i Bosforit duke qen n pragun e gremins, kalonte do gj n nj cenzur t rrept.

Megjith kto kontradikta q ka vepra, meqnse nuk ruhet gjithmon nj pozit e prcaktuar mir, por jepen edhe ide q jan n kundrshtim t plot me njera tjetrn,

mund t thuhet me bindje se fryma e saj demokratike, simpatia e autorit pr njerzit e puns, pr virtytet e tij t larta, pr kombet e shtypura sht nj fakt i padiskutueshm.

Duke e vendosur Samiun n kohn dhe n vendin e vet, duhet thn se pr shum probleme q ngre n vepr mendimi i tij mbetet prparimtar pr kohn e tij, kshtu p.sh. mendimi i tij pr femrn nuk i kaprxen kufijt e mendimit demokratik-borgjez dhe as q mund t ngrihet n kuptimin ton, por po t marrim parasysh kushtet shoqrore t kohs kur Samiu ngrihet n mbrojtje t t drejtave t femrs, kuptojm mir qndrimin e tij prparimtar.

Vuln e kohs mbajn edhe nj sr shtjesh t tjera q i takojn sfers s moralit dhe q kapin nj gam t tr t virtyteve t mikroborgjezit si, bie fjala, t qnit ekonomiqar, mos hyrja n borxh etj. etj. Ktu bjn pjes edhe nj numur i madh proverbash q i takojn sfers s moralit fetar mbiklasor, nj morali jasht kohs.

Meqense nj pjes t tyre koha i ka vleftsuar dhe paraqesin interes vetm pr t kuptuar se gjer ku arrin mendimi i Samiut n njern apo tjetrn shtje dhe cilat jan luhatjet e tij, kto proverba nuk u prfshin. Por duke ln vetm ato q kan vler dhe nj pjes t atyre q shprehin gjendjen shpirtrore t autorit, mund t krijohet prshtypja e rreme e identitetit t pikpamjeve t tij n fushn e moralit t teoris dhe t praktiks s msimit dhe edukimit dhe nj sr shtjesh t tjera me ato t sotmet.

Duke ln pjesn yn demokratike t mendimit t tij q mundi ti rezistoj kohs dhe q tregon ann m t fuqishme e m progresive t mendimit t tij, sht e natyrshme q nuk krijon dot nj prfytyrim t sakt e t plot mbi pikpamjet e Sami Frashrit t shprehura n kt vepr. Por n kt prov t par nuk i kemi vn vetes nj qllim t till. Qllimi yn h pr h sht ta njohim lexonjsin me nj nga veprat e shkenctarit ton t madh, t ciln e botoi nj shekull m par.

Duke na u dhn rasti q ti bjm t njohur lexonjsve tan nj pjes t ksaj vepre, ndjejm bashk me ta gzimin e madh dhe krenarin e ligjshme q kt vepr e ka shkruar Sami Frashri.

Selaudin arani

PARATHNIE

Shpresoj se nuk do t jet harruar nj gazet e vogl e quajtur Mngjezi (Sabah), e cila ka qen mjet i shrbimit tim ndaj atdheut dhe kombit pr nja dhjet muaj, botuar 3 4 vjet m par, n saj t simpatis s prgjithshme q gzoi ajo,

Nj nga shkaqet q e bri kt gazet t gzonle simpatin e prgjithshme, aq sa nuk e meritonte, ndoshta edhe m kryesori, qe pjesa Andej-kndej. Me t vrtet, prmbajtja e prfshir nn kt titull ishte edhe argtim i lexuesit dhe i shrbente moralit ton kombtar dhe shum her prmbledhte me pak fjal, mendime dhe ide, t cilat mund t shpjegoheshin vetm me fraza t gjata dhe t mrzitshme.

Nn titullin Andej-kndej botoheshin edhe disa njohuri dhe lajme, q ishin t prshtatshme pr kt titull, por ajo q e bnte kt pjes (t gazets) t plqehej nga t gjith, ishin t thnat filozofike dhe tregimet argtuese.

Kto u plqyen kaq shum nga publiku sa fillova t thirrja shokt Andej-kndej dhe kur m von mora prsipr detyrn e redaktimit t gazets Zdhnsi i Lindjes (Terxhumani shark), u bn krkesa kmbngulse nga do an q, edhe flett e ksaj gazete mos t mbeteshin pa pjesn Andej-kndej (Shunden-bunden).

Duke par se dshira ime prkon me at t publikut, dhe se bashk me timen po e realizoj edhe dshirn e publikut, jam i knaqur se me kt mnyr po mundem ti shrbej edhe moralit t prgjithshm. Por mbasi t thnat e tilla sht vrtetuar se i shrbejn moralit m shum se kshillimet haptazi, nuk u lejua nga lexuesit q t humbasin npr faqet e nj gazete, jeta e s cils sht nga mngjezi deri n mbrmje; m sht kujtuar nga ana e tyre vazhdimisht mbledhja dhe botimi n mnyr t veant. Por me gjith q e till ka qen edhe dshira ime, deri tani skam pasur koh pr kt pun.

Meqense kt radh Z. Mihran (ka qen botues), i cili qe shok imi n t dyja gazetat e prmendura, n radhn e broshurave q sht duke botuar nn titullin Biblioteka e xhepit ndr disa vepra t mia t reja ka par t plqyeshme edhe botimin e ktyre, t thnat filozofike vendosa ti prmbledh nn titullin Proverba (Emsal) dhe tregimet zbavitse si Anekdota (Letaif).

Mbasi e di q do t ket nga ata q dshirojn t din se ku i kam gjetur kta proverba dhe si i kam sendrtuar, po them nja dy fjal mbi kt pik pr t mnjanuar dyshimin.

Sikundr nuk e kam br zakon asnjher t prvetsoj mendimin dhe punn e tjetrit, edhe pr kt smund t lvdohem se t gjitha kan lindur nga mendja ime. Kto mund ti ndaj n tri pjes: nj pjes e tyre jan t thnat e filozofve dhe letrarve t Perndimit dhe Lindjes, n disa nga kto sht prmendur emri i t zotit dhe n disa prej tyre, jo. Disa nga proverbat jan sendrtuar n prgjasim t t thnave t filozofve dhe letrarve t perndimit, duke iu prshtatur moralit ton kombtar. Edhe pjesa tjetr jan thjeshtsisht prodhim i mendimit tim t shkurtr, t cilt kapin pothuaj gjysmn e t gjitha ktyre proverbave. Sidomos t tilla jan shumica e atyre q u prgjigjen nevojave t kohs dhe t kohs son.

N radhitjen e ktyre proverbave nuk sht respektuar radha q kan n gazetat e prmendura, por jan mbledhur sipas ndjes duke i vn secilit nj numr dhe sasia sht afruar n tre mij.

Ashtu si shpresojm, n rast se kjo vepr do t plqehet nga publiku, premtoj se edhe pasktaj do t pregatis t tilla thnie filozofike, duke i botuar herpashere.

Stamboll, 7 shaban 1296 (1878 e. r.). Sh. Sami (Frashri)

1.

Mendimet e larta gjenden n fjal t shkurtra.

2.

M e bukura fjal sht e thjesht dhe e shkurtr, sht fjal q kuptohet m lehtsi dhe q ka kuptim t thell e t holl.

3.

Njeriun e bjn t prjetshm veprat e tij.

4.

Detyra jon kryesore ndaj njerzis sht t studiojm dhe t msojm (t tjert) pa u mrzitur.

5.

I madh sht ai njeri q i shikon t gjith nj soj, q vepron pa anuar, dhe q mendon pr t gjith. Al q mendon pr interesat e veta, sht njeri i ult.

6.

Detyrat njerzore jan nj barr e rnd; sjellja e keqe sipas andjes dhe plqimit t bots sht nj moal i madh. Pr t nxjerr n breg nj barr t till t rnd nga nj moal i till, duhet t ecsh drejt, pa shikuar djathtas e majtas.

7.

N vend q t shessh dituri dhe zotsi, pxpiqu ti fitosh ato.

8.

Mos e duaj gjumin shum; hap syt q t mos mbetesh i uritur.

9.

Toka mund ti ushqej njerzit fare mir; vetm pse shumica e pasuris shpenzohet pa vend, e shurata e njerzve mbeten t uritur.

10.

Pr tia nnshtruar botn mirsis, duhet luftuar kundr ligsive.

11.

Pitimi i pozits varet nga t tjert. A nuk sht marrzi t lsh at q ke n duart tua dhe tu drejtohesh t tjerve.

12.

M par se pr pasurin, mjeshtrin dhe tregtin e nj bashksie (njerzore), duhet menduar pr edukimin e saj, sepse edukata e mir sht baza e bashksive njerzore.

13.

Njeriu mirret me dituri dhe me shkenc gjat gjith jets s tij. N fmijri i mson ato, n rini i v n zbatim e n pleqri mson t tjert.

14.

Zemra e njeriut t prsosur sht gjithmon e pezmatuar, por fytyra e tij sht kurdoher e gzuar.

15.

Njeriu dshiron madhshtin dhe famn, trembet nga mosprfillja; megjithkt nuk largohet nga sjelljet e kqia; kjo sht si kur ke frik nga lagshtira e banon n moal.

16.

Po t jen npunsit n dor t personave t pazot, po tu mungojn armt ushtarve, po t mbetet pas bujqsia, mjeshtria dhe tregtia, prapse-prap shteti qndron; por kur sundimtart nuk respektojn ligjin dhe t drejtn, npunsit e vegjl bhen t pabindur dhe nuk zbatojn urdhrin e dhn, kshtu q populli bjerr vetit e mira dhe jipet pas veseve t kqia, ather nuk ka m shpres shptimi.

17.

Mos i poshtroni njerzit e mdhenj pr nj a dy faje t tyre, sepse diamanti sado i prer shtrembr t jet, sht m i vlefshm se nj gur i zakonshm, i prer n forrnn m t prsosur.

18.

Mashtrimet e mashtruesit i prballoni me drejtsi, sepse gjithka mnjanohet me t kundrtn.

19.

Njerzit jan t njejt para natyrs, edukata i bn t dallohen (njri nga tjetri).

20.

Fjala e atij q qesh shum, se bn t qesh asnjrin.

21.

Duhet t shfrytzohet mir koha, sepse jeta nga koha prbhet.

22.

Ska gj m t keqe se t prqeshurit, sepse m shum prek t mirt se t kqinjt.

23.

Njollat q i ngjiten trupit ton lahen me uj; njollat e shpirtit ska gj q i pastron.

24.

Virtyti i bn t dashur (me njri tjetrin) njerzit e mdhenj, njerzit e zakonshm dfrimi dhe zbavitja, t kqinjt vagabondazhi dhe delikti.

25.

Duhen shum mend q t mund t shoqrohesh me njerz pa mend.

26.

Mos shkruaj gj kur je me nerva; sepse, kur plaga e gjuhs sM m e keqe se e shpats, mendo far mund t jet ajo e pends.

27.

Kot prpiqet mendja, kur nuk mund t arrij gradn e lart t ndjenjave.

28.

Fjala m elokuente sht ajo konkluzionl i s cils kuptohet q nga fraza e par e qllimi npr brendin e saj, kur duket n form solide.

29.

Tri raste kan tri virtyte shum t plqyeshme: t ndihmosh nevojtart kur jan n gjendje t vshtir, t thuash t vrtetn edhe n zemrim, t falsh kur je i zoti t ndshkosh ose t hakmirresh.

30.

Pr ndryshimin e nj gjje askush nuk sht m i aft se koha.

31.

Ti japsh pozit dhe t nderosh nj njeri pa merita sht si t hedhsh n ndyrsira nj qese me inxhi (margaritar).

32.

Po t bjer n det nj pik uj, nuk thahet.

33.

Sikundr q elefantin e vrasin pr dhmbt e tij t mueshm, disa guaska deti i gjuajn pr margaritart q kan brenda e q bilbilin e robrojn pr zrin e tij t bukur, kshtu edhe njeriun t shumtn e hers e rrezikon vlera e tij e lart.

34.

Mos iu mbshtet s nesrmes, nuk mund t dish se do t lind nata.

35.

Pa taashkim smund t ket as opinion publik, as forc.

36.

Liria smund t shkoj prpara pa pasur udhheqse arsyen dhe pa qen e shoqruar nga vetit e mira.

37.

Gjuha e memecit sht m e mir se e gnjeshtarit.

38.

Gjuha sht dshmitari gnjeshtar i zemrs.

39.

Sikundr q trupi ka nevoj pr pastrti ashtu edhe shpirti pr arsim.

40.

Pendimi sht pranvera e mirsjelljes.

41.

Meng ui thot: Filozoft, dijetart, njerzit e mdhenj, t cilt me mendimet dhe punt e tyre kan br t uditet bota, a nuk ishin edhe ata njerz si ne? Pse ti shikoj ata me habi dhe mahnitje? A smund t bhem edhe un si ata me prpjekjet e mia?

42.

Hidhrimi dhe gzimi skan kufi. Njeriut, pse ka zn nj pozit t vogl, i bie pika nga gzimi, pastaj ai vdes nga hidhrimi pse nuk z nj pozit m t lart.

43.

Shoku m i pavlefshm sht ai, i cili, pr nj fjal q ka dgjuar pr shokun e tij, nuk e do m at.

44.

Ai q plqen veten e tij, nuk plqehet nga askush.

45.

Dallkauku (lajkatari) sht fajdexhiu m i keq, posa sheh se ai q ka prball u mashtrua prej tij, edhe sikur ti marr kamatn 500 pr qind t hipokrizis q i ka akredituar, prapseprap sknaqet, prpiqet ti heq edhe lkurn t mjerit.

46.

Pasuria z vendin e lejekalimit t marrzis.

47.

Pasuria e vogl, q prdoret me nikoqirllk, z vend m mir se thesart e keqadministruar.

48.

Pasuria sht shrbtor i t menurit e zotri i budallait.

49.

Lumtria n bot i ngjan drits s shkreptirs, ndriimi i nj sekonde sjell pas furtun disaorshe.

50.

Gjja q ka shkaktuar fanatizmin (fetar) jan prrallat t shpikura nga keqdashja, t pranuara nga frika dhe t ruajtura nga marrzia.

51.

Helmi m i rrezikshm sht hipokrizia.

52.

Filozofi kinez Ming u thot: Ti duash njerzit e aft e t talentuar dhe t mos i nderosh ata sht sikur ti thrrassh n gosti dhe tu mbyllsh portn, pr t mos i pranuar.

53.

Njri nga filozoft e famshm t Tibetit, Paskia Pandita, thot: Smund ti japsh flak nj pylli t madh po nuk t ndihmoi era. D m th. mos fillo pun t mdha po nuk qe koha dhe rasti i volitshm.

54.

Mos u prish me vllan pr pun t shokut, sepse shoqria zhduket, vllazria mbetet.

55.

Si flaka e shkrepss me kok posht, q sht m e fort, ashtu edhe virtytet e dijetarit t rn n fatkeqsi duken m qart.

56.

Ata q tregohen t drejt me qllim lartsimi, pasi t arrijn qllimin, sndjenj m nevoj pr drejtsi.

57.

Shrbimin q bn arsimi pr prmirsimin e nj kombi, ligji smund ta bj kurr.

58.

Shpagimi m i mbl sht t bsh mir kundr s keqes q t sht br.

59.

Kur lodhet trupi, qetsohet mendja.

60.

Duke grmuar tokn, del uj.

61.

Tregtia q t jep m shum fitim sht puna.

62.

Dituria sht e gjat, jeta e shkurtr.

63.

Dita sht e shkurtr, puna e gjat.

64.

Nna e frikacakut as nuk qan, as nuk qesh.

65.

Po t prdoret mir koha, do t mjaftoj pr t kryer do pun.

66.

do dit e jets sate sht nj faqe e biografis sate, kujdesu ta shkruash mir, sepse nj faqe e keqe ndyn gjith librin.

67.

T qeshsh kundrejt nj personi t dshpruar, sht si ti heqsh dikujt petkat n koh t ftoht dhe ta lsh lakuriq.

68.

Do q t mos ndihet fjala q do t thuash? Mos e thuaj. Do q t mos shihet puna q do t bsh? Mos e br.

69.

Dijetari i prdhosur sht nj gjarpr me kok t stolisur me diamant.

70.

Po nuk foli i marri, nuk dallohet nga i urti.

71.

Ngandonjher, heshtja sht m elokuente se do fjal.

72.

Nj gj e vogl e fituar me t drejt, sht m e mir se gjja e shumt e fituar padrejtsisht.

73.

Fundi i t qeshurit sht mrzitja, fryti i t qarit sht ngushllimi.

74.

Bukuria e njeriut prbhet nga bukuria e fjals q flet.

75.

I vobegti energjik i ngjan fitilit pa vaj.

76.

Prsatite dyshekun para se t biesh t flesh.

77.

Peri i ngatrruar nuk zgjidhet me nguti.

78.

Kush e ka barrn t rnd, e ka hapin t shkurtr.

79.

Sa m shum rndohet barra, aq m shum i del kurrizi atij q sht prposht.

80.

Filozofi kinez Shu King thot: Kush sht n pun t shtetit, t prpiqet t bj vepra q do t mbesin pr shum koh pas vdekjes s tij.

81.

Njerzit e mir jan t gjykuar t bhen skllevr t t kqinjve.

82.

Lumturia nuk zgjat pr shum koh, i pafati sht nj foshnje n bark t sms q ende ska arritur n botn e lumturis; ndrsa ai q sht i lumtur, sht nj plak duke dhn shpirt.

83.

Qeveria (e mir) lind nga rregulli dhe kujdesi.

84.

Njeriu duhet t prpiqet t msoj do gj, jo t tregoj veten e tij.

85.

Ato ka di njeriu, n krahasim me ka nuk di, jan kurgj.

86.

Smund t njihet pr dijetar askush, pos atij q mposht epshin e vet.

87.

Dijetar (filozof) sht ai q i prshtatet puna fjals s tij e fjala opinionit t tij.

88.

Pasaniku koprac i ngjan miut q rri n nj tas t art.

89.

Skamja dhe prvuajtja krkon nikoqirllk, prvuajtja dhe nikoqirllku mirsjelljen, mirpo pasuria sjell kryelartsin e dorlirsin, e kryelartsia e dorlirsia shthurjen dhe keqsjelljen.

90.

Njeriu q smund t mbroj mendimin e vet, i ngjan nj qyteti t pambrojtur.

91.

Dijetari nnk thot ka di (kur nuk sht rasa pr ti thn), i marri nuk di ka thot.

92.

sht faj t meritosh qortimin, mosdurimi (me rasn) i qortimit sht faj edhe m i madh.

93.

Zgjuarsia sht nj drit hyjnore, ndriimi i s cils ndrit jo vetm siprfaqen e sendeve, por edhe brendin e tyre.

94.

M i forti i njerzve sht ai q sht i zoti t prmbaj vetveten.

95.

Lumturia (te njerzit e ult) shkakton kryelartsin dhe mosprfilljen (ndaj t tjerve).

96.

Shpata e grave sht gjuha e tyre, prandaj nuk e ln t ndryshket.

97.

Meqense grat plotsojn zbraztin e kuvendimit dhe t mbledhjeve, i ngjajn kashts q vihet ndrmjet filxhanave e pjatave. Sadoq kjo kasht duket e panevojshme, filxhanat dhe pjatat e ndodhura n nj ark pa t do t thyheshin dhe nuk do t tepronte asnj.

98.

Mali lind vullkanin, vullkani an malin, druri ushqen krimbin, krimbi than drurin; njeriu krijon idet, idet e fusin njeriun n nj mij fatkeqsira e m n fund e drgojn n shtratin e veremit (ashtu si ngjante nn regjimin e sulltanit turk).

99.

Derisa ata q vdesin nga helmi jan fare t pakt, do njeri trembet nga helmi, ndrsa shthurja grin do dit mijra njerz, gjithkush jipet pas saj.

100.

Gjithkush mendon pr veten e tij, vetm shpirtmiri mendon pr t tjert.

101.

Kombi sht themeli i godins s shtetit, sa m i fort t jet themeli, aq m shum qndron godina.

102.

T iillosh nj pun cthe t mos e vazhdosh deri n fund, sht si t fillosh t mihsb nj pus dhe pas 2 3 pashsh ta lsh punn. Sikur t mih njeriu n 100 vende nga 2 3 pash, nuk nxjerr dot nj pik uj, por po t mih n nj vend 5 10 pash, me siguri del uj.

103.

Po t fillosh nj pun dhe t mos i dalsh n krye, mos u dshpro; po nuk ia dole t parn, ia del me t dytn dhe fundja me t tretn.

104.

Mos u tremb nga shuplaka e mikut, duhet t kesh frik nga lvdata e armikut.

105.

N do mandim mund t ket shkarje e n do veprim gabim: mendimet korrigjohen me koh, veprimet me prvoj.

106.

Shum rrall i takon fatkeqsi atij q kur del n mengjes nga shtpia i shkon mendja se mund t kthehet me qivur n mbrmje.

107.

Gjith sht n bot, me shpirt dhe pa shpirt, sht armik i njeriut; njeriu i urt qndron gjithmon me kujdes dhe nuk ka besim n asnjeri, n asgj. (Me kt Samiu tregon se n rreth ka jetuar i gjori).

108.

mund t bj nj kal i fort rae nj karroc t shkatruar?

109.

M kryesoret jan katr gjra q e bjn njeriun njeri: dituria, durimi, kanaati (mjaftimi me at q ka) dhe drejtsia.

110.

Ujt n vetvete sht i pastr, duke u trazuar me disa materie dhe sende t tjera, bhet i idht dhe i ndyr; njeriu sht krijuar i mir, bhet i keq nga ndikimi i epsheve dhe i veseve t kqia.

111.

Njeriu don t jetoj shum, por nuk don t mplaket.

112.

KUr do njeri ti shikoj t gjith njerzit pr shok, gjn e tjetrit si gur dhe tok (dmth t pavlefslune), grat prve t tijn si nna dhe motra, athere sht e mundshme t ket lumtri dhe prehje n bot.

113.

Po deshe t kesh t lir zemrn tnde, mos i plotso dshirat (e kqia).

114.

Punn e nesrme mbaroje sot dhe pushimin q do t bsh pasnesr bje sot.

115.

Mos jep shkas t flas kush keq pr ty; por mos u mundo ti mbyllsh gojn keqdashsve, sepse qeni, ashtu sikundr i leh natn ikusarit q i kalon afr, ashtu i leh edhe njeriut t ndershm.

116.

Po t flitet keq pr ndoknd, gjithsecili beson n ast; po t flitet mir pr t asnjeri nuk beson. Prarja sht br aq e plqyer n bot sa q lvdats nuk i ka mbetur fare vler.

117.

Cmiraku e grindaveci edhe sikur t zotrojn tr botn, smund t knaqen, sepse pr tu br ata t lumtur, duhet t shkatrrohet gjith bota.

118.

Martesa sht nj ur n mes t shthurjes dhe lumtris.

119.

Ekzistenca dhe lumturia e shoqris njerzore varet nga gruaja. Midani thot: Aty ku mungon gruaja, asaj duhet br nj shtatore prej druri.

120.

Nga nj biruc e vogl, mund t hyj nj e keqe e madhe.

121.

Hiq dor nga ligsia edhe ajo heq dor nga ti.

122.

Kush mon (lavdon) nj ligsi, sht m i lig se ai q e bn.

123.

Zbavitja m e bukur pr njerin sht leximi, shoku m i mir libri.

124.

Kush kuvendon me botn, kuvendon me persona t zakonshm; kush lexon libra, kuvendon me filozof, letrar dhe me njerz t famshrn.

125.

Kush nuk sht i gjykuar, sht gjykues; kush nuk sht i urdhruar, sht urdhrues.

126.

Njeriu krkon t njihet me t pasurit dhe mnjanohet t njihet me t varfrit; mirpo, pasuria dhe vobegsia nuk jan gjra q ngjiten me t njohur.

127.

Ngutja n marrjen e vendimeve n shtje t vshtira dhe t dyshimta, sht e dmshme.

128.

Ujt q pihet me ngadal, largon etjen m shum.

129.

Kush nuk e kupton t vrtetn e fjals s tjetrit, nuk di edhe at q thot vet.

130.

Gjithsecili mban n goj punn 6 t pasurve; vetm njeriu zemrrnir mendon gjithmon gjendjen e t varfrve.

131.

Pleqt t mos kalojn pran varreve t t rinjve, mizort pran atyre t t mirve dhe trathtart pran varrit t dshmorve, sepse dheu i tyre nuk duron t qenmen e tyre mbl faqen e toks.

132.

Kush mshiron gjarprin, torturon njerzin.

133.

Njri nga filozoft kinez thot: Ai q sht n pun t shtetit, mirsit duhet ti bj duke u gzuar dhe ndshkimet duke u hidhruar.

134.

Mos u trazo nga nj gj q nuk di se sht e drejt apo jo.

135.

Personi q do ti, ska asnj t met, fillo t mos e duash, pa shih sa t meta ka.

136.

Lvdata e bn njeriun t kthehet nga rruga q ka zn, kurse kritika e bn ta kontrolloj rrugn e vet dhe ta vazhdoj.

137.

Nuk i besohet premtimit t atij q premton shum.

138.

Mos i beso atij q sht edhe pro edhe kundr nj gjje apo nj personi.

139.

Gruaja q trathton t shoqin, a sht e mundshme ti qndroj besnike mikut t saj?

140.

N pun hy nj mulli, q i dgjohet zhurma e mielli nuk i duket?

141.

Mos i afro zjarrit gjalpin q sdon ta shkrish.

142.

N qoft se pret t vij koha pr ti br mir njerzis, asnjher ske pr ti br mir.

143.

Njeriut t gzuar gjmbi i duket trndafil, pr njeriun e pezmatuar ska ndryshim trndafili nga gjmbi; n do gj ai sheh nj pezmatim, nj dshprim, sknaqet me asgj.

144.

Buka that, q hahet me dashuri dhe bashkim, sht m e kndshme se gostit me mri e kundrshtim.

145.

T tiganisurit me vaj t vet sht m i plqyer se pasuria e madhe e trazuar me halle.

146.

Lmoje dhin, pastaj mile.

147.

Lajkat jan lak pr gjuajtjen e njeriut.

148.

Kush nuk shikon npr birat e shoshs, sht i verbr.

149.

Hileja smund ta mund kurr t vrtetn. Rruga e ngusht sillet e sillet e prapseprap n rrug t madhe del.

150.

Babai q neglizhon edukimin e s bijs, prgatit turpin e vet dhe shkatrimin e dhndrit t tij.

151.

Ajo q qeveris botn nuk sht as forca, as ligji, por sht mirsjellja dhe edukata.

152.

Nj komb endacak me moral t shndosh sht nj mij her m i plqyer se nj komb i qytetruar me moral t prishur.

153.

Ska lumturi m t madhe n bot se dashuria dhe harmonia.

154.

Ska gj m t mbl n bot se lott q derdhen nga ndikimi kur shohim dhmshurin, bujarin, filantropin e nj njeriu, shkurt kur shohim nj vepr t tij burrrore, apo nj shrbim t tij ndaj njerzis.

155.

Dijetari (filozofi) nuk ndjek do zakon t vendit t tij, por prpiqet pr zhdukjen e zakoneve t liga t bashkkombsve t tij.

156.

Bota sht nj shesh i ekspozuar shiut dhe ers; ai q n kt shesh e ruan dritn e prpjekjes e t kuptimit dhe nuk e shuan, sht filozof i vrtet.

157.

Mentari dhe ai q qndron me kmbngulje n punn. e tij, sado fatkeqsi q ti ngjajn, prapseprap nuk e humbet toruan. Zjarrit nuk i parritet flaka pse trazohet.

158.

Frika e varfris e e prbuzjes dhe lakmia pr pasuri e fam, e verbojn njeriun dhe e pengojn t shikoj t vrtetn.

159.

I urituri nuk i kupton t metat e gjells. Grindaveci dhe njeriu interesaxhi nuk dallon dot t vrtetn nga e shtrembta.

160.

Trathtari ikn si dhelpra, pa qen i ndjekur nga askush; i drejti, edhe sikur ta rrethoj gjith bota, qndron me kurajo t plot si luan dhe nuk tundet nga vendi.

161.

Fija e flokut t nj gruaje ka m shum fuqi se gjasht kuaj.

162.

Thjeshtsia e nj gruaje sht m e vlefshme se stolit (diamantet) e t gjitha grave t bots.

163.

Nj shtpi po ta ket themelin e dobt, prapseprap qndron pr ca koh, por po nuk pati dashuri ndrmjet njerzve, q jan n t, shembet.

164.

Njeriu njeh pr t mendshm vetm ata q jan dakord me mendimin e tij.

165.

Ska pakic dhe shumic pr mirsin dhe ligsin; ngjan q nj mirsi e vogl plqehet shum dhe nj ligsi (keqbrje) e vogl shkakton nj dm t madh.

166.

Lumturia e pleqve sht t shohin fmijt e fmijve t tyre q kan sjell n bot.

167.

Ska njeri t pafajshm n bot; mentari nuk i thot djalit mos gabo, por e kshillon t gaboj sa m pak.

168.

Kush mbetet pas, me zor prparon, kush shkon prpara, prparon vazhdimisht.

169.

Kush i shtrohet gjithkujt sht kokdele.

170.

Trim sht ai q prballon nj forc m t madhe se t tijn, kurajoz sht ai q i qndron nj fatkeqsie t padurueshme.

171.

sht pun fmijsh t shajsh t shurdhin dhe ti vesh qorrit gur para kmbve.

172.

M i poshtri njeri sht ai q krkon mirsi nga nj i poshtr.

173.

Fitili digjet n vaj, por po ti mbetet koka e lir dhe t bjer n vaj, shuhet menjher.

174.

I mendshmi di ka bn vet, nuk trazohet n at q sdi. T marrt pr do gj i shtrohen bots. Qeni i bariut nuk leh kot; qent e rrugs lehin, pse kan dgjuar t tjert t lehin.

175.

Ai q nuk cakton nj drejtim pr veten e tij, por ndjek rrugn e t tjerve, i ngjan qorrit q ecn duke rrokur nga pqiri shokun q shkon para tij.

176.

N bot nuk gjnden dy mendime t ngjashme nga do pikpamje; ai q pranon do mendim t filozofve m t mdhenj pa kundrshtuar asnjrin, sht pa mend.

177.

Nj pun e bukur sht m e dobishme se nj mij f jal t bukura.

178.

Jeta, rehatia dhe mirqenia blihet me pun; kush punon shum asnjher nuk vuan dhe nuk bie n ngushtic.

179.

Fmija sikundr q mson t flas gjuhn e sms, tatit dhe t gjindve t tjer t shtpis, pajiset edhe me moralin e tyre.

180.

Nuk sht msuesi ai q edukon njeriun, por nna, ciadua dhe edukatori i tij. Gruaja q sht vet e edukuar, ose q edukon vet fmijn e saj, ose ia dorzon nj personi t edukuar. Fmija e gruas s paedukuar vjen n bot pr tu br fatkeq.

181.

Kshillimi sht pergjeli (kompasi) i zgjidhjes s punve t vshtira.

182.

Knaqsia e zbavitjeve dhe e lojrave sht n shoqri, knaqsia e leximit n vetmi.

183.

Njeriu nuk mund t zbavitet po nuk bri batall synimet e mendimit t tij dhe ndjenjat e zemrs s tij.

184.

Zbavitja e mendjes sht studimi, ztaavitja e zem-rs melankolia.

185.

Kush i tregon bots rrugt n nj qytet, humbet n rrugicat e nj qyteti tjetr.

186.

N sht se ka nj gj q e knaq njeriun n bota, sht gzimi i nderit dhe i simpatis nga t gjith.

187.

Zemra sht nj fmij (sht si fmij), kujton se bhet gjithka q dshiron.

188.

Njeriu e shikon t shkuarn me ngashrim, t ardhmen me shpres; asnjher nuk sht i knaqur nga e tashmja.

189.

Lumturia e ngjan hns q duket n majn e nj mali; njeriu thot: po t dal n majn e ktij mali do ta kap hnn; mirpo kalon sa fusha e sa male prsri hnn e shikon t qndroj n maj t malit tjetr q ka prpara.

190.

Ndalesa e atij q udhton me karrocn e shpress sht skamja.

191.

Njeriu sht gjuetar i shpress; duke u turrur pas saj, bie n grop, ndrsa shpresa fluturon, ikn.

192.

Vetm borxhi i marr pr ta tar mjet pune, paguhet me lehtsi.

193.

Nj proverb spanjoll: Mos krko ndihm nga asnjri pr nj pun q mund ta kryesh vet.

194.

Nuk i takon gj dhmbit t skiles q qndron e mbyllur n strofkun e vet.

195.

Mahnitja, t shumtn e hers, lind nga injoranca.

196.

Njeriu q nuk i harxhon menjher t gjitha ato q di, syri i popullit n do koh at e shikon pr dijetar.

197.

Njeriu po nuk u turprua pr fajin e tij t br me padashje, mund t bj faj edhe me dashje.

198.

Kush u hy shum punve, smund t kryej asnjern si duhet.

199.

Nderimi i tepruar sht njfar prbuzje (ose lajk).

200.

Buka e elbit e shtpis sht m e mir se buka hase (e grurit t thjesht) e pazarit.

201.

Njerzit ndryshojn nga njri-tjetri nga koka, jo nga kmbt.

202.

Njeriu mbasi t ket fituar fam e madhshti, po t jetoj m gjat, bjerr famn dhe madhshtin e fituar.

203.

Njeriu nuk dshprohet pr fatkeqsin dhe mizerjen q ka psuar, por hidhrohet duke e kujtuar lumturin e tij t humbur.

204.

Me zhurm nuk kryhet asnj pun. Njeriu i puns sht tepr i heshtur.

205.

Lumturia e bn njerin t fitoj shum miq; fatkeqsia i kalon nga guri i provs (q prdor argjendari), duke ln nj pakic dhe e shprndan shumicn e tyre.

206.

Miqsia sht si drita e shkreptims; sa m i errt t jet vendi, aq m shum ndrion.

207.

Nj dijetar anglez thot: M e madhja lumturi e miqve t mi nuk m duket e shumt, dmi i tyre m i vogl m duket i madh.

208.

Durimi dhe meditimi nuk bashkohesn me pendimin.

209.

N lumenj t mdhenj ka peshq t mdhenj, por sht rrezik t mbytesh; sht m mir t knaqesh me peshq t vegjl t lumenjve t vegjl.

T mira t shumta ka n det, N do shptim, rri n ip i get.

(Sheh Sadi)

210.

N sht se ekziston gabim i plqyer, sht ai q ne, t shtyr nga simpatia pr nj shok, kujtojm se ai sht njeri i prsosur.

211.

Kopracia e nj pasaniku i bn fmijt e tij n vogli t bjn do t lig e pas vdekjes s tij t bjn rrush e kumbulla pasurin e trashguar dhe t kalojn jetn e tyre n pendim e n vuajtje.

212.

Ska faj m t madh se shprdorimi i besimit.

213.

Zemrimi sht nj ves aq i lig sa q nuk mund t krahasohet me veset e tjera t kqia.

214.

Gjykatsi i gjykon m me lehtsi armiqt e tij.

215.

Po t dyshosh pr besnikrin e nj shoku, dyshimi yt mund t bhet shkak q edhe ai t dyshoj pr ty.

216.

Kush don t jet i lumtur, t prpiqet t prmirsoj sjelljet e tij.

217.

Shija e do gjje varet nga koha dhe rrethana: nuk lypset gjella me yndyr pr t smurt dhe muzika pr ata q jan t hidhruar.

218.

Tre vet q ndihmojn njri-tjetrin ojn nj pesh, t ciln smund ta ngren gjasht vet, t cilt krkojn tia ln barrn njri-tjetrit.

219.

Zemra sht nj astrolog q sgabon asnjher me zbulimet q bn.

220.

Arra me lvozhg t holl ka thelb t madh.

221.

Kush don ti nxjerr nj sy tjetrit, do t mbetet vet pa t dy.

222.

Gruaja q shtit der m der flet shum, edhe pr at flasin shum.

223.

Rruga e jets sht drejtsia, mos u ndaj nga rruga pr t hyr npr rrugica.

224.

Mos u grind (me fjal) me at q sht prkrahs (i fort) i nj mendimi t tij.

225.

Njeriu mentar nuk flet pr veten e tij dhe pr pun q i prkasin atij vet.

226.

Mos i trego prralla atij q beson shum, sepse i merr pr t vrteta.

227.

Kush ve interesat e prgjithshme mbi t tijat, sht njeri me t vrtet.

228.

Detyra sa do e vogl q t jet prap e rnd sht.

229.

Mos e shiko si t leht nj detyr q nuk e ke provuar dhe mbaruar n jetn tnde.

230.

Mos e qesh hamallin e br dyfish duke pasur nj gj t vogl n shpin, sepse ajo gj q sheh ti t vogl sht plumb 80-oksh.

231.

Kush lexon shum, medoemos bhet dijetar; kush punon shum, medoemos bhet i pasur; kush kujdeset pr higjienn, medoemos bhet i fuqishm; kush ka sjellje t mira, medoemos bhet i lumtur. Ai q i plotson t gjitha kto kondita, le t thot se ka br me t vrtet jet n bot.

232.

Jeta e njeriut sht nj pe i dredhur nga lumturia dhe fatkeqsia. Po t ishte dredhur vetm nga fatkeqsia, do t ishte kputur shpejt, po t ishte prbr vetm nga lumturia, do t ishte tepr i ashpr dhe nuk do t hynte n pun.

233.

Dajaku e bn t paedukuar njeriun e edukuar; t paedukuarit ia shton edhe m shum at.

234.

Fabkeqsit kur vijn duket se tremben nga njerzit q jan armiqt e tyre vijn t gjitha bashk.

235.

Koka smund t shkoj askund vet, at e drgoj-n kmbt, por kmbt stunden vendit fare pa kokn.

236.

Nuk sht burrri ti heqsh nj qime luanit t lidhur pr qafe me zinxhir.

237.

Mos e nis nj pun, n t ciln ti sheh pr veten tnde 9 dobi dhe nj dm pr publikun, sepse do ti humbassh t 9 dobit, ndrsa konsekuencn e dmit t prgjithshm do ta heqsh pr se gjalli dhe pas vdekjes sate.

238.

Nj proverta spanjoll thot: Njerka edhe sikur t jet prej sheqeri, prap e hidht sht.

239.

Vjehra nuk e kujton asnjher kohn e nusris.

240.

sht e lumtur ajo grua q ska vjehr dhe kunat.

241.

E shumta e godinave q t duken t bukura, e kan themelin t dobt.

242.

Lumturia dhe fatkeqsia kan mbarim; kur zgjat njra shum, do t thot se i sht afruar koha tjetrs.

243.

Mbas agjrimit bie bajrami.

244.

Nuk mungojn pulat po nuk mungoi gruri n kotec.

245.

Nj i vobegt q vdes nga skamja sht viktim e atyre q, duke pasur mundsi, kan munguar ta ndihmojn.

246.

Bota sht nj kurth, gjahu sht shpresa.

247.

Nuk hidhrohemi pr nj t lig q e ka shrimin; vlen hidhrimi pr t lign q ska shrim?

248.

Mos e piq mishin q ske pr ta ngrn.

249.

Mos u b mjalt se t han mizat.

250.

sht sherr ta vonosh bamirsin.

251.

Gabimi i atij q punon me dshir dhe endje, sht m i mir se t qlluarit e atij q punon pa dashur.

252.

Ska asnj plak q nuk mund t jetoj edhe nj vit (m shum), ska asnj t ri q nuk mund t vdes sot.

253.

Gjendja e dehur (t pirt) nuk e ndryshon njeriun, vetm e bn t duket ashtu si sht n t vrtet, pasuria nuk ia ndryshon moralin njeriut, ia nxjerr n shesh at.

254.

Pjala e keqdashsit sht si qymyri, edhe kur nuk e djeg sendin q e prek, e nxin at.

255.

Shtpia q nuk i duket tymi, ska kuzhin.

256.

Koha mund t bj t harrohen fatkeqsit m t mdha.

257.

Vlera e zjarrit kuptohet n ditt e dirnrit, e ajo e dbors n ditt e vers.

258.

Trimria n kuvendim dhe eleganca n fush t betejs sbjn para.

259.

Qesja nuk zbrazet duke dhn lmosh.

260.

Po strhoqe dot lopatn, mos i hip sandaliit.

261.

Grada e qytetris dhe e moralit t nj populli kuptohet nga kngt dhe lojrat e tij.

262.

E vrteta sht nj lloj uj i nxeht q del nga toka, i cili shkrin dborrat dhe akujt q ka prqark, i bn pr vete dhe shtohet duke shkuar dhe sado q mund t ngrij duke u ftohur ajri, pa kaluar shum koh prap bhet si ka qen (uj i rrjedhshm).

263.

N sht se ke mundsi t kesh gjasht shrbyes, mba tre dhe t tjert lri pr at bot, d.m.th. rrogn dhe ushqimin q do tu japsh ktyre t treve, jepua t vobegtve.

264.

Nuk shkohet n Bagdad me gomar topall dhe me qese bosh.

265.

Mirsia q bn njeriu, mirsi sht, por nuk e zhduk ligsin q ka br.

266.

Lvdata rrshqet si ujt sipr njeriut, ikn, por prbuzja, si vaji l nj njoll q sht vshtir t pastrohet.

267.

Delen q ndahet nga tufa e ha ujku.

268.

Kush l xhaden, humb rrugn.

269.

Kush mbshtetet n nj dru t madh, sht gjithmon nn hije.

270.

Dborn n da zieje, n da thaje n diell, smund t kesh vese uj.

271.

T thuash po sht m mir se t thuash jo, por po-ja e cave sht m e keqe se joja e ca t tjerve.

272.

E keqja n bot t shumtn e hers vjen nga ata q jan shum t uritur ose shum t ngopur.

273.

Gjithsecili dshiron ti shoh njerzit e mdhenj, por m mir sht t shohsh veprat e tyre, d.m.th. t shohsh ata vet, sepse idet e tyre skuptohen nga fytyrat e tyre, por dallohen nga veprat e tyre.

274.

Shtytsi i s ligs ska ndryshim nga ai q e kryen.

275.

Ska dobi nga tufa e bariut, q knaqet nga zri i bilbilit m shum se nga blegrima e qengjit.

276.

Qeni i trbuar m s pari kafshon t zotin.

277.

Nuk bie miza n gjalpin q sht duke valuar.

278.

E ha ujku at gomar q e zotrojn disa vet.

279.

Kush nuk merret vesh me vllan, smerret vesh fare me bashkqytetart e tij.

280.

Njeriu t mos ket frik nga ligji, t ket turp nga bota, t ket frik nga ndrgjegjeja e tij.

281.

Mos ia thuaj gruas fjaln q smund ta thuash n rrug.

282.

Dashuria sht kripa e jets, jeta pa dashuri ska asnj shije.

283.

Kur t lavdon dikush, mos e prano lvdatn q t bhet pa e peshuar n ndrgjegjen tnde nse sht e drejt a jo.

284.

Mos e qorto at q ka rn n gremin pse nuk i dgjoi kshillat tuaja, as mos e kshillo prsri. Po e nxorre nga gremina q ka rn, ather ai panon kshillat e tua.

285.

Mendojm se njeriu vdes dhe shkon, mirpo t vdekurit jan ata q edukojn fmijt tan, q na msojn diturit dhe shkencat, kur marrim n dor nj libr dhe e lexojm n vetmi n nj ip dhe, sipas rastit, ata na bjn t qeshim apo t qajm.

286.

Mos prit pem nga shelgu e hije nga hurma.

287.

Biseda lind nga mendimi; biseda pa nendim nuk esht bised, sht grindje.

288.

Liria varet n knaqsin me at q ke (kanaat); lakmia, pasuria dhe fama e robrojn njerin.

289.

I famshmi Newton, ca dit para se t vdiste, tha: Nuk di do t thot publiku pr mua. Por un i prngjaj nj fmije q mbledh guaska n buz t oqeanit. Me gjith prpjekjet e mia t shumta, nga deti i s vrtets munda t shtie n dor vetm 5 10 guaska q kishin dal n breg.

290.

I famshmi filozof Taj ung thot: Deti i prmbyt anijet, por po t mos ishte deti, nuk do t ishte as emri i anijes...

291.

Solomoni thot: Ska trathtar m t madh se ai q sht afr nj sovrani dhe fsheh t vrtetn.

292.

Saadiu, filozof persian, thot: Po ti marr sovrani nj kokrr vez fshatarit, njerzit e tij ia grabisin t gjitha pulat.

293.

Sovrani, i cili e bn t dashur veten e tij ndaj popullit, nuk trembet edhe sikur gjith bota t ohet kundr tij.

294.

Puna e njeriut t zakonshm, ose fjala e thn prej tij, harrohet dhe iken brenda nj ore; ndrsa fjala dhe vepra e nj njeriu t madh mbetet n histori dhe n goj t popullit sa t jet bota; prandaj njerzit e mdhenj duhet tu shmangen argtimeve e zbavitjeve dhe duhet t mendohen pr ka do t thon e do t bjn, sepse sht shum i madh ndryshimi ndrmjet s keqes dhe s mirs.

295.

I miri Solomon thot: Konsultimi rrit bashkimin dhe fuqin; smund t ket forc ku ska konsultim. (Me kt Samiu kritikon Sulltanin pse shprndan parlamentin dhe rrnjos diktaturn e tij personale n Turqi.)

296.

Nj nga filozoft kinez thot: Sovrani, i cili ia del t zgjedh nj kshilltar q thot t vrtetn, q nuk i do lajkat dhe q sht mentar dhe i zoti, ai meriton t sundoj.

297.

Konfucio thot:Njeriu, i cili, duke u konsultuar, vrejtjet q i bhen i pranon mbasi t jet menduar, sht i zoti pr do gj; ai, i cili i mbshte tet vetes s tij dhe nuk respekton konsultimin, nuk shpton nga gabimet edhe sikur t jet m i madhi filozof i bots.

298.

Alfonsi X-t, mbret i Spanjs, thot: N thesaret e grumbulluar nga ana e nj mbreti sht e pamundshme t mos hyj padrejtsia; padrejtsia sht si baruti, sigurisht nj dit merr zjarr dhe bashk me thesaret zhduk dhe t zotin. Mbreti q prpiqet t mbush thesaret e tij, nuk sht mbret i kombit, por skllav i thesareve t tij.

299.

M i madhi filozof mund t gaboj; opinioni publik sht i pagabueshm. Bile nuk mohohet se n opinionin publik ka nj fuqi shpirtrore edhe n parashikimin e ngjarjeve q do t ndodhin.

300.

Ska lumturi m t madhe pr njeriun se rifitimi i liris q ka bjerr ai.

301.

I miri Solomon thot: Lajkatari sht nj gjuetar, laku i tij sht lajka, n kt lak nuk bie njeri, pos atyre q jan mendjezog.

302.

Bashkimi (beslidhja) i bn t mundshme gjrat e pamundshme, prarja i bn t pamundshme t mundshmet.

303.

Mos prit ndihm nga ai q nuk sheh nevoj pr konsultim.

304.

Ai q pranon kshilla, sht m i madh se ai q jep, sepse, sa leht sht t japsh kshilla. aq r-nd sht ti pranosh.

305.

Shumica e ligsive q shihen n bot shkaktohet nga ari. Natyra duket se i ka ditur t ligat q do ti sjell njerzis ky mineral, prandaj e ka groposur aq thell n

tok; por njerzit, t cilt kan n shpirt gjithmon ligsin, futen thell si iriqi dhe dalin prsri.

306.

Mos baktis punn pr t msuar lajme t reja; sa t kaloj pak koh ai lajm i ri do t vjetrohet, i bie vlefta e athere do t mund ta dgjosh edhe aty ku je.

307.

Exheli (vdekja) i qenit q gjuan ujkun, sht te dhmbi i tij.

308.

Kush ngjitet lart, sigurisht do t zbres posht.

309.

Gjysma e puns sht e mbaruar kur ajo fillohet me dshir.

310.

Nuk sht mik yti ai q bn faje kundr teje.

311.

Kush nuk dshiron t humbas pr jet privilegjet e tij, duhet t lshoj ca prej tyre me dshirn e tij, sepse druri rritet m shum kur krasitet.

312.

Ata q bhen vegl e mizorive t nj mizori, jan m t ligj se ai vet.

313.

Pr t mbaruar nj pun, m par duhet menduar, s dyti konsultuar, pastaj duhet filluar.

314.

Ujt q rri qelbet; duhet t lviz pr tu pastruar.

315.

do njeri nuk trajtohet nj lloj, stofi pastrohet me brush e kadifeja me dor.

316.

Nuk i duhet gj qeni atij q nuk sht n gjendje t ushqej fmijn e vet.

317.

Dshira mund t knaqet vetm me an t shpress.

318.

Kur flet mos lviz me dor, sepse kur ti punon gjuha sta ndihmon dorn.

319.

Duhet kujdesur t mos thyhet shtama, sepse sht e pamundshme t mblidhet krejt ujt e derdhur.

320.

Dyshimi sht gur argjendari i s vrtets, kush dyshon n marrdhniet e prditshme, sgabon asnjher, kush dyshon n veprimet e veta, bhet filozof.

321.

Turma u lakmon mrekullive, m shum u taeson gnjeshtrave se s vrtets. Nj gnjeshtr, q njri e ka br pr ta besuar nj popull brenda nj dite, dituris dhe shkencs i duhen shekuj pr ta shkulur nga mendja e njerzve. Me gjithkt, mbresa mbetet se mbetet.

322.

Nj kokrr gruri nuk e mbush dot hambarin, por ndihmon kokrrat e tjera q e kan mbushur.

323.

Gjuetari dhe peshkatari kurr sbhen pasanik.

324.

Nj filozof ka thn: Lajkatari (servili) shkon n skterr duke kaluar nga parajsa.

325.

Armiqsia m e rnd sht ajo q ngjan ndrmjet atyre q jetojn n t njjtn shtpi.

326.

Po t jet e mundshme t zbriten nga jeta jon ditt q kemi kaluar me hidhrim dhe vuajtje, mund t themi se kemi jetuar n bot; por, ather jeta bhet tepr e shkurtr.

327.

Ska m bukshkel se nakari, sepse duke lindur nga mirsia e tjetrit, i do t keqen.

328.

Dhelpra tretet duke menduar puln q nuk e shtie dot n dor.

329.

Arma m e mir pr ta mposhtur armikun sht zemra.

330.

N gurin e varrit t nj ngadhnjyesi tmadh ishte shkruar: Ktu sht vendi ku ka arritur ky njeri q ka rn ktu pasi ka pushtuar botn. O ti njeri, q dshiron t ngadhnjesh tr botn, mos harro se rruga e gjat dhe me mundime, ktu ka pr t sjell.

331.

N gurin e varrit t nj tjetri kishte nj shkrim t uditshm si ky: Ai q ka rn ktu, ka vdekur duke mos dashur.

332.

Tjetr: Ai q ka rn ktu, edhe kur ka qen gjall, ska br gjsend.

333.

N portn e faltores s Delfit, nj nga faltoret e vjetra t Greqis s vjetr, kan qen shkruar kto tri kshilla t filozofit Gilon: Njih veten tnde; mos lakmo shum; ruaju nga borxhi dhe nga t ngrnit me f jal.

334.

Ai q i prgjigjet me ligsi mirsis sate, bhet mjet pr t br t njohur mirsin tnde dhe ligsin e vet.

335.

Po t njohsh nj faj t ndonjrit, mund ta mbulosh me nj nga virtytet e tij.

336.

Po tu thye ekani kur je duke mbrthyer nj gozhd n mur, bjer me kokn tnde.

337.

Forca e mendimit hy n pun m shum se tehu i shpats; prandaj ruaje at dhe mbaje gati pr ta prdorur n kohn e duhur.

338.

Trupi, sado i fort, i bukur dhe i shndosh t jet, prapseprap nj dit tok do t bhet. Mendimi, po t jet i dobt, nuk i duket ndikimi edhe kur njeriu sht i gjall, po t jet i fort mendimi mbetet gjall edhe pas vdekjes s tij.

339.

Ca njerz i ngjajn nj godine t madhe ende t paplotsuar dhe t parregulluar, e cila nga jasht duket si nj saraj i madh, ndrsa prbrenda nuk sht tjetr ve mure t thata dhe pluhur e dh.

340.

Ajo q forcon mendimin sht gjykimi. Mendimi i pranuar n do koh pa u gjykuar nga asnjri, kalbet shpejt.

341.

Filozoft thon: Njeriu smund t shoh t metat e t dashurve t tij; kur puna qndron kshtu, si krkohet q njeriu ti shoh t metat e veta?

342.

Njri nga autort anglez thot: Anglezi dgjon, frngu flet. Ndr anglezt mund t gjesh asi q edhe dgjojn edhe flasin, por te frngu smund t gjesh t till; n sht se frngu ta le ty radhn dy minuta pr t folur, mos kujto se po t dgjon, jo, ai sht duke menduar se ka do t thot kur ti t kesh mbaruar s foluri.

343.

Nj mentar e kishin pyetur pr tan (taaban) dhe sojin e tij. Im at jan kraht e mi, soji im veprat e mia.

344.

Ai q nuk sht n gjendje t ec n rrug t shesht, mos e shtrngo ti ngjitet malit.

345.

N do pun ka pak a shum dobi, vetm n t folur pr s teprmi ska asnj dobi.

346.

Shrbtoret kan gjithmon dshir t mbledhin lajme e zonjat e shtpis dshirojn td dgjojn. Qoft larg! Sikur edhe i zoti i shtpis t prulet dhe t dgjoj kto tregime, n shtpi smbetet tjetr ve fjalve.

347.

Po t bashkohen dy tufa (bagtish) t vogla, bhet nj tuf e madhe.

348.

Nj tigr t lidhur me zinxhir mund ta prmbaj edhe nj fmij, por, po u kput zinxhiri edhe njeriu m i fort n bot nuk mund ta mbaj.

349.

Zemra e gzuar njeriut ia bn t qeshur fytyrin, zemra e dshpruar i ndrydh mendjen.

350.

Konfuci thot: do njeri po t kishte dshiruar t jet i ditur aq sa dshiron t jet i bukur, nuk do t kishte injorant n bot.

351.

Kalorsi n det dhe barkatari n tok nuk vlejn gj.

352.

Aq sa ka nevoj personi me prvoj, por i paditur, pr ndihmn e dijetarit, edhe dijetari i paprvoje ka po aq nevoj pr ndihmn e atij q ka prvoj, por q nuk sht i ditur.

353.

Po deshe t ahmerresh kundr nj gruaje, lvdo n syt e saj nj grua itjetr.

354.

Ata q jan t kujdesshm, shohin q prpara fatkeqsin dhe i shmangen asaj; ndrsa t pakujdesshinit i dalin prpara dhe zhduken prej saj.

355.

Vlefta e ujit kuptohet kur shterret pusi.

356.

Shkenca zbulon t fshehtat, ndrsa mjeshtria (arti, industria) i krijon gjrat.

357.

Kur njeriu do t marr nj vendim, duhet t parashikoj edhe rreziqet; por, pasi t ket vendosur dhe t jet duke e zbatuar, nuk duhet t mendoj kurrgj, d.m.th. n marrjen e vendimit t jet frikacak e n zbatim t jet trim.

358.

Bakoni, filozof i madh anglez thot: Lavdia e atij q komandon shkon krahas me lavdin e atyre q komandon; ska lavdi t komandosh nj tuf shtazsh. T jesh kryetar i shum skllevrve, sht nj ofiq i poshtr.

359.

Po t mos frynte era n dete, sdo t kishte stuhi, por edhe anija nuk do t ecte. Po t mos ishte gruaja n bot, asnjri nuk do t ishte i mjer; por nuk do t ishte edhe njeriu.

360.

Nj proverb spanjoll: M mir t thyhesh se t prkulesh.

361.

Mos u shqetso nga zemrimi i t drejtit, kij frik heshtjen e tiranit.

362.

Njeriu, gjs q dshiron i shikon vetm ann e mir, asaj q shtie n dor, vetm ann e lig.

363.

Shkalla e par e marrzis sht t kujtosh se je i menur.

364.

Konfucio thot: Njeriu i prsosur nuk tundet nga vendimi q ka marr, shkon mir me shoqrin, por nuk bn pjes n t.

365.

Po ai: Njeriu i prsosur, kur sheh se po i kalon jeta, dshprohet duke menduar se nuk po le pas shum vepra t dobishme, t cilat do ta mbajn t gjall emrin e tij.

366.

Fati ia zgjat dorn guximtarit.

367.

Mos ti ankohet fatit ai q bjerr rastin.

368.

Ska njeri t lig q t mos jet miqsuar me t tjer, duke mos u njohur si i till; ska njeri t mir q t mos jet prbuzur nga disa t tjer, duke e kujtuar pr t lig.

369.

Disa njerz i bjn mir gjithkuj, por jo vetes s tyre. Kta i ngjajn nj ore t varur n murin e jashtm t shtpis, i cili u tregon kohn t gjithve, prve atyre t shtpis.

370.

Dielli nuk e ruan pr gjith ditn bukurin e mngjezit; asgj nuk e ruan forcn e saj q ka n fillim, me kalim t kohs e bjerr at. Pra, at q ti dshiron t jet gjithmon e fort, prpiqu ta fillosh m me shum forc se sa nevojitet.

371.

Konfucio thot: Njeri i prsosur nuk sht ai q flet fjal t bukura; por ai q e bn at q thot, dhe thot at q mund t bj.

372.

Po ai i nderuar thot: Kush z dituri e shkenc dhe nuk vret mendjen e vet, ka bjerr kohn kot, ai i cili pa zn dituri e shkenc vret mendjen (prpiqet, mendon) dhe prpiqet q t zbuloj gjrat e zbuluara lodh kot mendjen e tij.

373.

N t vrtet, shkenca pr njerin sht t dalloj at q di nga ajo q nuk di.

374.

Ai q zgjedh si model kaligrafie nj shkrim t bukur, nuk mund ta imitoj at plotsisht, por duke prmirsuar shkrimin e vet, mund t shkruaj edhe m bukur se modeli. Po ashtu ai, i cili prpiqet ti ngjaj nj njeriu t madh n sjelljet dhe veprimet e tij, nuk mund ti prvetsoj ato, por n sht se korrigjon sjelljen e tij dhe n qoft se ka prirje natyrale, bhet m i madh se ai q ka imituar si nga mendimi ashtu edhe nga sjellja.

375.

Pozits, q nuk sht fituar me t drejt nuk i shihet dobia; ajo sht pun e prkohshme.

376.

Edhe dshira e t smurit pr tu shruar edhe shpresa e tij se do t shndoshet, sht nj lloj shrimi.

377.

Jeta ndodhet gjithmon para nj armiku si sht vdekja. Ndrsa jeta nuk zotron asnj mburoj, asnj arm, vdekja ka arm t forta, n do pik q ta sulmoj jetn, sht e qart se do ta mund at.

378.

Viktimat e gjuhs jan m t shumta se ato t shpats.

379.

Njeriu mund t arrij lartsin e virtytit dhe t prsosmris, por keqdashsi ia lidh litarin pr kmbe dhe e trheq teposht.

380.

Pr t jetuar njeriu rehat n bot, i nevojiten katr gjra prej metali: nj torb me florinj, nj pishtar i argjendt, nj fytyr prej bronzi, nj zemr prej hekuri.

381.

Zemra e nj njeriu q ka psuar nj fatkeqsi t madhe i ngjan nj tasi t mbushur plot rae uj; nj lvizje e vogl bhet shkak t derdhet.

382.

Kush vdes me nder, edhe pse e bjerr jetn, fiton famn.

383.

Nj filozof mblodhi nxnsit e tij dhe i pyeti se cila sht gjja m e mir n bot pr njeriun. Njri tha: mendja e prsosur, tjetri: shoku i mir, nj tjetr: fqiu i mir dhe nj tjetr: kujdesi dhe largpamja. Filozofi puk plqeu asnjern. M n fund, njri porsa tha: sht zemra e mir, filozofi: Po, tha, po t jet kjo, jan edhe ato q than t tjert.

384.

Njeriu duhet t prpiqet q lumturin t mos e ket vetm pr veten e tij. Nj grua kur vajti pran nj burimi, ku kishte takuar t dashurin e saj kur ka qen e re, kujtoi at lumturi dhe tha: Ashtu sikundr kam qen e lumtur njher n kt vend, tani le t lumturohet nj tjetr. Nxori unazn e saj shum t shtrenjt dhe e la aty.

385.

Mos u prish me shokt e tu pr ti mbajtur ann nj njeriu me pozit; sepse po t ndahesh nga ky, ske ku t strukesh.

386.

Njeriu i prsosur mund t ket pak faje, por t mdha.

387.

Ca pak t meta t nj njeriu nuk ia ulin vlern; njollat e diellit nuk e pengojn fare ndriimin e tij.

388.

Vlera e njeriut kuptohet pasi t ket vdekur, sepse, kur sht gjall, cmira dhe mria vlerat e tij mund ti kthejn dhe ti bjn t duken t meta.

389.

Po t nderoheshin dhe t moheshin dijetart kur jan gjall ashtu sikundr lartsohen pas vdekjes s tyre, nuk do t mbetej njeri pa u br dijetar n bot.

390.

Kush ndrton pallate n er qoft dhe n ndrr ia mbrrin qllimit pa shpenzuar asnj lek.

391.

Po ti sodisish me kujdes kombet n bot, nuk shihet asnj komb i egr q t mos zotroj pak a shum ndonj zakon t mir, nuk ekziston asnj komb i qytetruar q t jet i dlir nga disa vese barbare dhe sjellje t dmshme.

392.

Shtpia e gruas shpnesh duket pr s largu.

393.

Ai q ohet t ahmerret pr nderimin q i sht br, sht nderuar dy her.

394.

I vobegti mund t jet i ndershm, perversi jo!

395.

Nderi ndodhet rrall aty ku ska hyr mjerimi dhe vuajtja.

396.

Mson shum ai q plotson ka di dhe prpiqet t prvetsoj ka nuk di, ai q le mangut ka di dhe ohet t msoj gjra t tjera, nuk mson kurrgj.

397.

sht gabim i madh t prdorsh n pun t vogla at q mund t kryej pun t mdha.

398.

Selvini dhe kavaku bhen m t gjat se clo dru, por nuk japin pem.

399.

Njeriu ka nevoj pr arsim ashtu si bima pr uj. Ashtu sikundr q thahet pema kur sht e njom, po nuk u vadit, edhe njeriu thahet shpirtrisht po nuk u edukua qysh n fmijri (vogli), sepse nuk i mbetet gj pr ti shrbyer njerzimit.

400.

Pr t kuptuar se cili nga disa djem do t bhet njeri i madh, duhet ti mbledhsh ata t gjith bashk dhe tu tregosh nj ndodhi t dhimbshme; kush do t preket dhe do t qaj, ai do t bhet njeri i madh.

401.

Njeriu zemrgur dallohet nga shtazt e tjera vetm si rod.

402.

Njeriu, para s gjithash, duhet t msoj shkalln e padituris s tij.

403.

Konfucio thot: Njeriu me mendje t prsosur dhe me prvoj sngutet kur do t vendos pr nj pun; guximtari nuk trembet nga asnj gj dhe ai q do ti shrbej njerzimit nuk ndikohet nga mirqenia apo fatkeqsia e tij.

404.

Kan pyetur nj filozof t prmendur: sht vdekja? M tregoni mua sht jeta, tju them sht vdekja! sht prgjegjur.

405.

Njeriu nuk sht i prjetshm, le t prpiqet t jet e pavdekshme ajo q do t thot dhe ajo q do t bj.

406.

Zgjuarsia t shumtn e hers hy n pun pr t gjykuar punt dhe sjelljet e t tjerve.

407.

Nj anglez, kudo q t ndodhej, meq dyshonte se nn tryezat dhe pas perdeve ka prgjues, kujdesej shum kur do t fliste. Pra, pasi n nj ip t zemrs s njeriut qndron nj prgjues i till si sht ndrgjegjja q shnon do fjal dhe do pun t tij dhe, pasi i shnon, ka zakon tia kujtoj dhe tia trokas n kok t zotit, njeriu duhet t ket gjithmon kujdes pr f jalt dhe punt e tij qofshin t hapta, qofshin t fshehta.

408.

Pasuria nuk e vlen mundimin q heq njeriu pr ta fituar, kujdesin q nevojitet pr ta ruajtur dhe m n fund hidhrimin e shkaktuar kur humbet.

409.

Jan t shumt ata q puthin at dor, t ciln dshirojn ta presin (kafshojn).

410.

Meqense shporri i ndrrimit sht dshira, ky kal (d.m.th. ajo q ndrron) kalon gjithmon prtej mundsive (pr ta arritur).

411.

Zogu q ka jetuar i lir, ia del t shptoj nga kthetrat e skifterit; ndrsa zogu q ka shptuar nga kafazi, mbasi ka n mendje vetm ikjen nga kafasi, bie n kthetrat e armikut t tij.

412.

Edhe n jetshkrimet e njerzve m t mdhenj shihen disa voglsira. Jeta e njeriut sht nj godin e prbr nga mermeri dhe balta.

413.

Njerzit e kan gurin e provs pr t dalluar floririn; por floriri sht vet gur prove pr t dalluar njerzit.

414.

Ashikun t gjith e kujtojn pr t marr; por ska filozof m t madh se ai. Pr at ska asnj ndryshim midis bareshs dhe princeshs. Baresha q dashuron ai sht m e lart se princesha.

415.

Gjrat q numrohen t shenjta, si mendja, njohuria dhe dituria, nga shkaku i lakmis pr fam e madhshti, smund tu qndrojn disa dshirave t kota,

ndrsa dashuria mund do gj. Dashuria duron varfrin, nevojn, urin, mundimin, poshtrimin do gj. Dashuria e ndryshon sktern n parajs. N qoft se krkohet nj shenj e bots shpirtrore n botn lndore, ajo shenj sht dashuria.

416.

ndrrimi do gj nuk e tregon ashtu si sht. por ashtu si dshirohet. Prandaj vetm ndrrimi sht q bn t shijohet bota dhe jeta.

417.

Kur t njihesh me ndoknd pr her t par, kujdesu t kuptosh nse po prpiqet t dgjoj ato q thua apo t dgjosh ato q thot ai.

418.

Edukat n bashkbisedim nuk sht vetm t flassh f jal t mira. sht kondit t mos flassh fjal t lig dhe t mos e lesh tjetrin ta thot.

419.

Gruaja dredharake sht nj trndafile, q do gjeth t saj e mban nj njeri, ndrsa t shoqit i takojn vetm gjembat.

420.

Zakoni sht nj prang pr njerzit e prsosur e idhull pr vulgun.

421.

Duhet menduar pr t ardhmen, por as t tashmen nuk duhet tia bjm fli s ardhmes. I urti nuk pranon t jet sot fatkeq pr t qen i lumtur nesr.

422.

Nj fjal e urt e shqiptarve: Koka bn, koka pson. Zemr, ke ti q rrnkon?

423.

Goja kalon kufirin, dmin e paguan mendja.

424.

N qoft se ka dy dijetar t pagabueshm, njri sht prova.

425.

Atij q rrit sorrat, me siguri nj dit do tia nxjerrin syt.

426.

Duhet tia kputsh kokn puls q han te ti e vezt i bn te fqiu.

427.

Nuk zihet n goj litari n shtpin e t varurit.

428.

Ujku, n vendin ku gjen nj qengj, po n at vend krkon prsri.

429.

Zakonin q njeriu e ka prfituar n djep, e le n qivur.

430.

Guximtarin nuk e vret plumbi e frikacakun mund ta vras krisma e pushks.

431.

Nuk mund t dal puna e madhe nga dora e atij q nuk i prfill t voglat.

432.

M i poshtri i njerzve sht ai, q tregohet i rrept kundrejt butsis dhe i but kundrejt rreptsis.

433.

N qoft se pr njeriun ka n bot person m t lig dhe t poshtr se djalli, sht ai, q para teje shitet mik yti e pas shpine vepron si armik.

434.

Turma mendon se e drejta sht aty ku sheh forcn, por e drejta me forcn bashkohet shum rrall.

435.

Turma sht e deshiruar pr gjra t jashtzakonshme.

436.

Vendi m i lumtur sht ai ku ndihet sa m pak dora e qeveris.

437.

Ti ndalosh me forc zakonet e liga t kombit do t thot ti shpallsh luft atij; gjja q nevojitet sht t ngresh kombin n shkall q vet t heq dor nga zakonet e liga.

438.

Pjalt dhe punt e njerzve t mdhenj nuk jan sipas vendit e kohs s tyre, ata mund ti prshtaten do kohe dhe do vandi.

439.

Figura morale e njeriut sht rruga q ndjek.

440.

Prpiqu t imitosh vetm punt e mira t njerzve t mdhenj.

441.

Nuk sht forca q e bn shtetin t qndrueshm, sht dashuria e nnshtetasve. Sovrani, i cili gzon dashurin e nnshtetasve t tij, as ka nevoj pr top, as ka frik nga topi i armikut.

442.

Godina q ndrtohet pa u mbshtetur n godina t tjera, sa m shum q lartsohet aq m shum i shtohet rreziku. (Edhe ktu Samiu ka parasysh qeverin turke t kohs s tij, e cila nuk mundi t marr pjes n ndonj koalicion).

443.

Kush bazohet n forcn, bie pr tok po sa t thyhet forca, por ai q bazohet n drejtsin, sht i mbshtetur n nj godin t fort q nuk shembet kurr.

444.

Kundrshtimi (d.m.th. opozita) sht armiku i forcs dhe i dshirs; por, po t mos jet kundrshtimi as forca nuk duket as si mbetet shije dshirs.

445.

sht pr keqardhje q n botn politike nuk sht br zakon t respektohet nderi dhe mirsjellja. Nj njeri i rndomt humb besimin po nuk e mbajti fjaln, nj diplomat q qeveris nj shtet, sa m shum t gnjej, aq m shum numrohet pr diplomat.

446.

N kohn ton t gjith po merren me politik; kjo pun ka tar q t rinjt t harrojn zbavitjet e tyre, pleqt hallet e tyre, grat qeverisjen e shtpive t tyre, adhuruesit adhurimin, tregtar: fitimin dhe mjekt t smurt e tyre.

447.

Idet e mdha formohen te shpirtrat e mdhenj.

448.

Traktati i pranuar nga mundja, bie posht porsa t forcohet i munduri.

449.

Aleati i fort, t shumtn e hers, sht m i rrezikshm se armiku.

450.

Aleata i fort sht zot i shokut t tij.

451.

Nj qeveri mizore krkon rastin t ndshkoj t pafaishmit, t thyej guximin dhe t heq lirin.

452.

Qeveria tirane, pasi n vend t drejtsis mbshtetet n forcn, ka nevoj pr forc edhe m t madhe.

453.

Edhe qeveria m mizore prpiqet ti tregoj t ligjshme veprimet e saj.

454.

Tirania m e poshtr sht ajo q shtyp mendimin.

455.

Nj qeveri mizore i kupton fajet e saj vetm athere kur shtrngohet ti mbshtetet opinionit publik, t cilin e ka zhdukur vet.

456.

Tirani m i poshtr sht ai q sht rritur nn regjim tiranie, sepse e ushtron tiranin e tij me form ahmarrjeje.

457.

Tirania lind nga frika, sovrani q ka frik nga nnshtetasit e tij, sht i shtrnguar ti friksoj ata.

458.

Sa ka frik kusari nga qeveria, edhe tirani aq trembet nga shkrimtart, e sidomos nga historiant.

459.

Kur lakmia pr fam dhe madhshti pushton shpirtin, nuk le vend pr asnj ndjenj tjetr. Kur kjo lakmi hap gojn, natyra (e njeriut) hesht.

460.

Mossuksesi e thyen dshirn dhe guximin, por nuk mund ti zhduk; trimria e thyer nga nj mundje e madhe, mund t prmirsohet me nj fitore t vogl.

461.

Ata q qeverisin nj shtet, duhet t msohen tu qndrojn dallgave dhe fortunave t opinionit publik, t mos i bjnm t rrepta fortunat, por t prpiqen ti qetsojn ato.

462.

Forca e armatosur e prdorur kundr s drejts dhe liris, sht ajo q do tu shkaktoj vdekjen atyre iq e prdorin.

463.

Liria, nga ndonjher, nuk mund ti mbroj partizant e saj; por nuk i vret me dorn e vet ashtu si bn forca absolute.

464.

Nuk duhet dyshuar pr ndershmrin e atij njeriu q e shajn dhe e prbuzin lajkatart.

465.

sht trimri e madhe t heshtsh n tubimin e lajkatarve.

466.

Mizoria e mizorit mund t vras disa keqbrs; por drejtsia e t drejtit (qeveritar) ia than rrnjn keqbrjes.

467.

Nuk sht mirsi ti falsh tjetrit fajin e tij, duhet ta harrosh. Faji i falur pa e harruar nuk fshihet, mbetet i skalitur n zemr.

468.

Spiunt dhe agjentt e fsheht jan miza q lshojn larva n plagt q i jan hapur trupit i shtetit; pr t merituar rrogn q marrin i tregoj n pr kriminel dhe fajtor njerzit e ndershm dhe t pafajshm.

(Sulltan Hamidi kishte formuar nj rrjet t madhe spiunazhi n gjith perandorin e Turqis osmane, fijet e s cils i mbante vet n duart e tij. Shnim i prkthyesit.)

469.

Ashtu sikundr i smuri q dshiron t ndrroj klimn me shpres q t prmirsohet, edhe shoqria, me besimin pr tu qytetruar, dshiron t ndryshoj gjendjen.

470.

Pishtari i historis tregon se drejtsia shkon paralel me paqen, dashurin e me konsideratn dhe se lakmia pr t pushtuar gjith botn, veset si fanatizma, rebelimi dhe mizoria in mbrapa fatkeqsi q vazhdojn pr nj koh t gjat dhe bjn q pasardhsit t mallkojn paraardhsit e tyre.

471.

Historia sht nj proces-verbal, i cili ligsit e shekullit t tanishm ia prcjell pr gjykim gjykats s opinionit publik t shekujve t ardhshm.

472.

Paansia sht ajo q shkruan historin, historia q shkruhet nga ansia, nuk sht histori, sht prrall.

473.

Epokat q prmenden shkurt n histori, jan epokat m t lumtura t njerzis.

474.

Historia, q i jep form drejtsie mizoris s mizorit, sht m e keqe se 100 mizor.

475.

Mendimet (ose idet) sht e parnundshme ti dallosh nga dobit (ose interesat), asnjri nuk e prkrah nj ide po nuk e kuptoi se sht n dobi t prgjithshme ose t atij vet.

476.

Sa m shum t kundrshtohet nj ide, aq m shum bhet e fort (e fuqishme).

477.

thurja morale e nj kombi kuptohet nga sa jan denimet e caktuara n ligjet e tij. Sepse jan fajet e rnda q nevojitin dnime t rnda.

478.

Sa do q t jet i pafuqishm opinioni publik, prapseprap e tremb qeverin tirane. Pr kt shkak qeveria tirane, mbasi ta ket shkatrruar dhe zhdukur opinionin publik, prpiqet ta vr at n gjum me dhelpri.

479.

Forca shkatrrimtare q shtyp trupat, nuk mund ta shtyp mendimin, prkundrazi duke u shtypur trupi, forcohet mandimi; ushqimi i mendimit sht gjaku i derdhur nga mizoria.

480.

Ligji ska forc kundrejt opinionit publik. (M mir: Opinioni publik nuk mund t mposhtet me an t ligjit.)

481.

Vetm opinioni publik sht baza e liris, forca e edukimit, udhheqs i qeverive.

482.

Si mendimi ashtu edhe gjykata duhet t gjykojn personat e jo rodet (e njerzve); sepse n sht i mir ose i lig nj njeri, ska t bj me rodin e tij.

483.

Jan t rrall ata q i caktojn vetes s tyre nj princip; principi i shumics mbshtetet n interesin e tyre. Kur jan t vegjl ata (d.m.th. q skan kapur nj pozit), krkojn liri dhe barazi, kur rriten bhen partizant m t flakt t absolutizmit.

484.

Nuk mund t jet i mir morali vetiak i popullit t nj vendi, kur morali i prgjithshm sht i prishur.

485.

Mendja e nj kombi sht arsimi, zemra e tij morali i prgjithshm.

486.

sht e sigurt zhdukja e nj vendi ku njerzit mposhtin ligjin e forca t drejtn.

487.

sht e kot t pressh pun t mir nga nj qeveri, q bn transformime jo pr tu vyer ideve, por personave, e interesin e prgjithshm e prdor si mask pr interesa personale.

488.

Nj ide e lart ndrton nj shtet e opinioni publik e forcon dhe e zbukuron, ndrsa interesi personal e shkatrron at.

489.

N do vend doket dhe zakonet jan m t forta se ligjet. Prandaj, pr t prmirsuar nj vend, para se ti ndryshosh ligjin, duhet br prpjekje m par pr ti zhdukur doket dhe zakonet e tij (t liga).

490.

Po t mos kishte robri n bot, as q do ti dihej emri liris.

491.

T prpiqesh pr t zhdukur dshirn pr liri t lindur n mendjen e nj kombi, sht si t duash ta mbytsh n uj nj calik t mbushur me er.

492.

Ligji i ndrtuar n baz t shtypjes, mbjell n opinionin publik farn e zemrimit e t mris dhe mbledh frytet e ksaj fare.

493.

Kur shteti bashkohet me dshirn e kombit, njqindfishohet forca e tij.

494.

Krenaria ka shkaktuar prishjen e shum shteteve dhe t kombeve.

495.

Jeta e nj shteti dhe lumturia e nj kombi sigurohet vetm me bashkim dhe barazi. Ata q jan n krye t puns, po bn dallime, jan armiq t shtetit dhe t kombit, sepse kshtu bhen shkak grindjeje dhe prarjeje, e kto jan helmi m i rrezikshm pr nj shoqri.

496.

Aq sa forcohet tirania dhe veprimi arbitrar i nj qeverie, aq paksohet edhe forca e saj.

497.

Zhdukja e barazis shkakton humbjen e liris. Privilegjet jan shok t tiranis.

498.

Deshira pr liri dyfishon forcn e nj kombi.

499.

Nuk jan armiqt e saj ata q zhdukin lirin, t shumtn e hers sht teprimi i prkrahsve t saj.

500.

Kur sht liria n djep, prkorja duhet t jet daja i saj.

501.

Liria nuk mund t shkoj prpara pa moderacion, ajo nuk mund t jetoj pa moral t mir.

502.

Ndrsa era e shuan qiririn, zjarrin e shton; edhe forca mund ta shtyp mendimin prparimtar t nj personi, por e zemron edhe m shum opinionin publik.

503.

N besimin e thjesht ska fanatizm e n diturin e vrtet ska krenari; hipokritt jan fanatik e injorantt q din dika t vogl bhen krenar pr at ka din.

504.

Pasi njeriu t ket besuar se nj besim sht i kot, sht e pamundshme t ndryshoj mendim dhe t besoj prsri.

505.

Nj popull q ska opinion publik, nuk mund t numrohet pr komb.

506.

Trathtia, pa marr parasysh shkakun, prapseprap trathti sht.

507.

Qllimi i lig, edhe sikur ti dal mir fundi, prapseprap po i keq sht.

508.

Keqbrsit smund t besojn se ekziston mirbrja.

509.

N periudhn e nj qeverimi mizor nuk flitet as pr meritat e t mirve as pr ligsit e t ligjve, njerzit dallohen sipas pozits dhe mjerimit t tyre.

510.

Merita dhe talenti q qndrojn t heshtur dhe t fshehur n periudhn e tiranis, fillojn t ndriojn porsa lind drejtsia.

511.

Nuk mund ti shrbejn nj kombi ata q nuk jan t pajisur me moral t mir.

512.

E liga q mund t rezultoj nga nj qllim i mir, sht m e mir se nga shrbimi i br me qllim t lig.

513.

Nganjher merita shklqen n nj komb t thurur, por ajo nuk mund ta ndrioj ambientin.

514.

Po ta zmadhosh nj pun, e ke zvogluar.

515.

Puna m e rrezikshme n bot sht zmadhimi i t metave t armikut dhe fshehja e meritave t tij.

516.

Zmadhimi (egzagjerimi ose teprimi) sht themeli i t metave tona, burimi i shkarjeve e i gabimeve tona dhe shkaktues i vuajtjeve tona. Edhe kur nuk arrin t na bj keqdashs, lakmues, ahmarrs dhe mizor, na bn maskara.

517.

do gj ndryshon n siprfaqen e toks (n bot); shtohet, bhet e prsosur, plaket, bie dhe, m n fund, del prsri n shesh.

518.

E vrteta ka hipur n kraht e kohs dhe shkon prpara pa ndrprerje, me pishtarin q ka n dor largon errsirn dhe i djeg budallenjt q i dalin prpara pr ta shuar.

519.

Jan shum pak n bot ata njerz q nuk mund ti plagos fjala e drejt.

520.

Shum rrall gjendet njeriu, q ka guxim t thot fjaln e drejt para t mdhenjve; vdekja e nj njeriu t till sht nj humbje e madhe pr njerzin.

521.

Kthimi i s kaluars sht i pamundshm, pritja t shumtn e hers sht nj shpres e that, koha q zotron njeriu sht e tashmja; por ah! e tashmja sht si zhiva (q rrshqet), e pamund-shme t pushtohet, prandaj jeta mbetet e prtar nga shpresa pr t ardhmen.

522.

Vobegsia dhe vshtirsia e madhe zhduk ndjenjat e dashuris pr atdheun e t dshirs pr liri dhe e bn t leht durimin e tiranis.

523.

Si te njerzit, ashtu edhe te shtetet, sa shtohet pasuria dhe fama aq shtohet edhe lakmia.

524.

Sa do q njerzit e mdhenj zhduken fizikisht, idet e tyre mbesin n veprat e tyre dhe bhen t pavdekshme.

525.

Kalben njerzit e ndershm aty ku lartsohen lajkatart.

526.

Modestia dhe thjeshtsia sht nj e mir, t ciln do njeri dshiron ta shikoj te tjetri, por nuk don ta ket vet.

527.

Qeverisja e racs njerzore me edukim sht shum m e leht se qeverisja me ligj.

528.

Aq sht e nevojshme drejtsia pr njerzin, sa q pr t gjitha padrejtsit q bhen; ndihet nevoja t bhen nn perden e saj.

529.

Forca mund t mund armikun, por shpirtmadhsia sht ajo q bn at t bindet.

530.

Moda i ngjan vrshimit t fort t prrenjve t shkaktuar nga shiu, nuk duhet t ndrtosh mur para tij t prbr nga mendja dhe arsyeja, sepse ku sht me forc t shemb, duhet pritur ti paksohet forca.

531.

Lavdimi m i plqyeshm sht ai q del nga goja e armikut t t lavduarit.

532.

Faji m i madh n bot sht ti mbash ann atij q ska t drejt, e t jesh armik i t drejtit.

533.

Zotsia, pr t ciln n gjendje t qet nuk pyet kush, krkohet n kohn e rrezikut.

534.

Fatkeqsit e mdha lypin zotsi t mdha (pr ti prballuar).

535.

Ka vetm nj rrug pr t arritur njeriu n stacionin e s dejts e t vrtets, e ajo sht t dalloj paditurin e gabimin e tij, edhe ta pohoj kur ska t drejt.

536.

Realiteti nuk mund t arrij kurr n shkalln ku arrin ndrrimi, prandaj mblsia q shihet n pikturn e nj piktori e n vjershn e nj poeti, nuk mund t gjendet n natyr.

537.

Arti njerzor konkuron natyrn.

538.

Prehja n pleqri bn t harrohen vuajtjet e psuara n rini. Zbavitja dhe dfrimi n rini bhen nj barr pendimi n pleqrin, q kalohet me vuajtje dhe vshtirsi.

539.

Njeriut mund ti marrsh do gj, vetm shpresn nuk mund tia heqsh! duke ia rritur shpresn njeriut mund ti marrsh ka ka dhe ka ska.

540.

Elokuenca mund t bhet shpat e trimris, mburoja e t pafajshmve, por nga ndonjher bhet udhheqse e dredhis dhe e intrigs.

541.

Mria, epshi, dashuria dhe besimi (feja) ia verbojn njeriut syt, ia mbyllin vesht, pushtojn rrugt nga do t hyjn n zemr arsyeja dhe e vrteta.

542.

Zemrimi, ahmarrja, smira dhe mria jan armiqt m t mdhenj t njerzimit.

543.

ndrrimet, madhsMia, pasuria, fama e lavdia jan lojra t jets. Ashtu si fmija q sqndron dot pa lojra, as njeriu nuk jeton dot po nuk ndrtoi ndrrime.

544.

Vetia e shquar q ndodhet te njerzit q meritojn me t vrtet t numrohen pr t mdhenj, sht mosharrimi i mirsis q u sht br nga ndokush.

545.

Ska ligsi m t madhe n bot se mosmirnjohja. Shrbyesit e njerzimit, kundrejt veprave t tyre t mira q kan br, shpresojn, t paktn, t dgjojn nj falnderim, t shohin pak nderim, por kundrejt tyre mbahet nj qndrim mosprfilljeje e harrese dhe shumher bhen objekt mrie, armiqsie dhe prbuzjeje. Kjo gjendje i bn ata t pendohen pse jan njerz.

546.

Mosmirnjohja i bn mirdashsit keqdashs, mirbrsit dorshtrenjt.

547.

Ai q ushqen mendim t mir pr do njeri, pasi t ket gabuar disaher, detyrohet t ket keqkuptim pr do njeri. Nga kto dy pun, e para bn njeriun t pendohet e e dyta e bn t turprohet.

548.

Nuk zgjat shum dashuria me njeriun q dashurohet me nj t par (pa e sprovuar karakterin e tij).

549.

Nj i pacip bashkohas i Sokratit e kishte shar at; dishepujt e tij, duke par se ai (Sokrati) nuk iu prgjegj, e pyetn pr shkakun. N sht se nj qen ju kafshon kmbn, a edhe ju do ti kafshoni kmbn atij, u prgjegj.

550.

Ti prgjigjesh me t njjtn mnyr puns s personave t thurrur, t njohur mir nga populli si t till, do t thot t bhesh pjesmarrs i poshtrsis s tyre.

551.

Vjedhja sht nj ves i lig, por ti vjedhsh mbulesn Qabes sht nj faj shum i madh, gjithashtu mashtrimi sht nj pun e lig n do rast, por mashtrimi n letrsi sht poshtrsi e madhe.

552.

sht palaolik t jesh pro ose kundr nj pune pa u thelluar dhe pa qen i zoti ta kuptosh nse sht e drejt apo jo.

553.

Me nj shpifje, populli nuk bjerr simpatin dhe bindjen e mir q ka pr nj person, ai q ka fituar mrin e popullit, edhe sikur t bj nj shrbim, nuk plqehet nga asnjri.

554.

Ska dyshim pr meritn e atij q fiton simpatin e popullit.

555.

Ai q prshndet mikun e mjeruar, sht m i lart se ai q, sipas rregullit t besnikris dhe t dashuris, jep jetn pr mikun e tij t fatshm.

556.

Ska ndonj ndryshim midis miqsis s rreme q t gjendet rasti pr ti grabitur tjetrit shpirtin, gjn e nderin dhe t miqsis s bazuar n interes e n prapamendim.

557.

Miqsia sht nj virtyt shpirtror; sa faj i madh sht ta ndyejsh at me interesa dhe keqdashje t iidhura me poshtrsit e bots.

558.

Njeriu, t cilit i bhet nj prkrahje n koh t vshtir, edhe pasi i kalon fatkeqsia i prgjigjet bamirsis me panjerzi, sht m i poshtri i t gjitha krijesave.

559.

Mos u mashtro pas lutjeve t mashtruesit kur shtrin dorn n sofrn (msalln) e tij, sepse pr nj kafshat q do t marrsh, do t japsh shum gjra e ndoshta do t akuzohesh se i ke vjedh lugt.

560.

Hamendja sht nj bela e njeriut. Njerzve t mir ua tregon t mir njerzit e ligj dhe t ligjve ua tregon t mirt t kqinj.

561.

Hiq dor nga miku q t flet pr dashurin q ka pr ty, sepse kt e bn ose pr ndonj prfitim, ose pr ndonj qllim t fsheht.

562.

T llassh pa menduar, sht si t zbrazsh pushkn pa e vn n shanj.

563.

sht m leht pr udhtarin t ec nj dit se t kthehet mbrapsht nj or.

564.

Cmira dhe xhelozia jan si mikroskopi: gjrat m t vogla i tregojn t mdha, dyshimet dhe hamendjet t vrteta.

565.

Nuk mund t gjuash n bulevard; zbulimet e deritashme jan br nga ata q shtisin n rrugt e ngushta t dituris dhe t shkencs.

566.

Endsia e nj vepre matet duke e krahasuar me dobin e saj; ska asnj rndsi vepra q nuk sjell asnj mirsi n bot.

567.

Prpjekjet q bjm pr t mbuluar t metat dhe fajet tona, po ti bnim pr t prmirsuar ato t meta dhe faje, shoqria njrzore nuk do t ishte n kt gjendje.

568.

Dita e nesrme sht ajo kur do t punojn prtact dhe dit kur t marrt do t bhen njerz t mdhenj.

569.

Oj ti njeri q shikon kot qiellin pr t kuptuar yllin (fatin) tnd, shiko zemrn tnde, zemrn tnde!

570.

Sovrani, q merr vet n dorn e tij qeverisjen e vendit dhe nuk i shtrohet ndikimit t askujt, mund ti prish qejfin parsis, por do t knaq at mas q sht baza e shtetit:

571.

Po t ishte i mundshm kthimi i kohrave t kaluara, ato koh nuk do t dukeshin aq t mbla.

572.

Dijetari spanjoll, Lope De Vega, thot: Duke u knaqur me 2 3 lule t lulishtes sime dhe me 2 3 piktura q kara n dhomn time, kam shptuar nga robria e tre tiranve, si jan: lakmia, shpresa dhe frika.

573.

N ujt q fle, mos fut as gishtin.

574.

Nj gjilpr tahet shtyll hekuri, po t vihet me koh n vendin e saj.

575.

Knaqsin q t jep lumturia kur e ndrron, nuk mund ta jap kur realizohet.

576.

Vetm ata q jan t sinqert e duan njeriun e sinqert.

577.

Nuk mund t bashkohet n nj vend sinqeriteti me lajkn.

578.

Kmbt e trimit jan krijuar pr t qndruar, e t frikacakut pr t ikur.

579.

T mos mendohet se sht trim ai q shtit i armatosur.

580.

Qeni kafshon gjithmon at q mbetet pas shokve t tij.

581.

Kur mbyllet nj port, perndia hap nj tjetr.

582.

Diogjeni thot: Liria vjen nga t menduarit e vdekjes, duke mos pasur frik nga ajo.

583.

Po ky filozof thot: T skllavrosh njeriun q sht me t vrtet i lir sht si t nxjerrsh nj peshk n tok.

584.

Qeni nuk kafshon foshnjen, sepse ai nuk e ka frik at.

585.

Njeriu q ka zemr t dlir nga mrit dhe dshirat, jeton i lir edhe nn robrin m t rrept; ai q ka veti t kundrta me kt, edhe sikur t jet n mes t liris s vrtet, prapseprap nn robri sht.

586.

Njeriu mund t humb do liri t tij, por nse e ruan lirin e mendimit, prapseprap i lir sht.

587.

Shumher harrohet mirsia q i bhet njeriut, por keqtarja nuk harrohet kurr.

588.

M i ligu ves sht t tregosh dhe t prhapsh nj turp ose nj fshehtsi t nj tjetri q ti e di.

589.

T fshehtat q msojm jan amanet i perndis n zemrat tona; t mos e shprdorojm amanetin pr inat t njerzve.

590.

sht shum leht t ruash nga thurja nj komta q nuk e ka msuar at, por sht shum vshtir t shptosh at q sht msuar.

591.

Petkat e mndafshta dhe gzofat e shtrenjt shuajn zjarrin e kuzhins.

592.

Shum persona rrin t uritur pr t zbukuruar siprfaqen.

593.

Gruaja sht m e mira makin qepse n bot.

594.

Frika dhe shpresa n zemrn e t shtypurit jan dy kala t forta n dorn e mizorit.

595.

Gjja m e mrzitshme pr njeriun sht t shoh sjellje t keqe nga njeriu q ka dashur.

596.

T jesh nn urdhr t shum vetve sht m mir se t jesh nn robrimin absolut t njerit.

597.

Easti sht kurajo pr njerzit; i ngathti dhe prtaci nuk gjejn rast pr t br gjsend, vese pr t fjetur.

598.

Fjala e gjat ka kuptim t shkurtr.

599.

Fjalt e gjata t shumtn e hers fliten nga mungesa e aftsis pr t shfaqur qllimin me pak fjal; nga fjalt q disa flasin gjat nj ore nuk mund t nxirret as nj kuptim q mund t tregohet me dy fjal t vetme.

600.

Ndrsa pr fjaln shihet nevoja do minut dhe pr kngn nj her n muaj ose n vit, njerzit nuk i japin rndsi msimit pr t kuvenduar, sa prpiqen t msojn kng.

601.

Aty ku do t gjesh nj tap (shisheje) krko t gjesh edhe nj tjetr; aty ku do t dgjosh nj fjal t drejt, mos u mrzit t dgjosh edhe nj tjetr.

602.

Veza q ke n dor nuk shkmbehet me puln q sht n treg.

603.

Nj kapidan (komandant anijeje) mund t mbys nga pakujdesia brenda nj minute anijen e vet q e ka prdorur gjat 40 vjetve. Njeriu, nderin dhe famn q ka fituar gjat gjith jets s tij mund ti zhduk n nj minut me nj pun t paplqyer ose duke folur nj fjal t lig.

604.

Haxhxhaxhi (nj mizor arab) dhe Xhengizi jan m pak mizor se keqdashja q vepron n brendsin e do njeriu.

605.

N treg shiten edhe lulet edhe bari, ai q dshiron t stolis dhomn merr lulet, ai q do t ushqej gomarin merr barin. Mendimet q thuhen e q shkruhen n bot ca jan t drejta, ca gnjeshtra; i urti pranon t drejtat, e i marri g-njeshtrat.

606.

Dy gjra e bjn njeriun njeri: njra ndrgjegjja, tjetra principi. Duhet t puthet dora e atij q ka nj ndrgjegje t lir dhe nj princip t drejt.

607.

Shrtaimi q duhet br skamnorve nuk sht ai pr tu lehtsuar jetesn, por gjetja e mjetit pr ti shptuar nga varfria.

608.

Servilizmi sht udhheqs i tiranis.

609.

Fshatari e on n vend fjaln e dhn, por premton shum rrall.

610.

Kundrejt rrezikut nuk duhet shkuar me ngutsi, kundrejt prgatitjes duhet shkuar me shpejtsi.

611.

Duke qen se njeriu sht i prbr nga trupi dhe shpirti, edhe t mirat q mund t arrijn n bot ca i prkasin trupit e ca shpirtit. Sa shtohen t mirat, e trupit (materiale) aq paksohen ato shpirtrore (morale), dhe kur tajerren t mirat trupore, fiton shpirti.

612.

Ashtu si anijet q sigurojn takimin dhe marrdhniet midis tokave, prodhimet e nj vendi i drgojn n nj vend tjetr, edhe librat krijojn relatat midis shekujve, duke i bart idet e nj shekulli te nj ose te disa shekuj t tjer.

613.

Po ti bsh ndonjrit ndonj padrejtsi dhe t mos shohsh kundrshtim nga ai, mos vazhdo n at pun duke thn se e gjeta rastin, sepse kali q bart nj pesh prej nj kuintali nuk mund t bart 2 kuintal.

614.

Durimi sht m e madhja trimri.

615.

Shiu q bie n koh t ftoht nuk nxjerr lule.

616.

Mos qndro n mbledhje ku fliten t palara; n qoft se do t ndodhesh rastsisht, mos u knaq vetm duke heshtur vet, po prpiqu t heshtin ata; po nuk ia dole, ik.

617.

Duke kuvenduar herpashere me t thururit, njeriu pa kuptuar bhet i atill.

618.

Njeriu q sht i madh, n t vrtet sht i vogl n dukje.

619.

N pun nuk nevojitet teprimi dhe rreptsia, vazhdimi duhet; nuk sht shiu q bie me vrull nj ose dy or ai q i nevojitet bujqsis, por shiu q bie leht leht disa dit me radh.

620.

Njeriu kurdoher duhet t lodh mendjen me shkencn q merret vet, por kur bisedon me t tjert nuk duhet t flas pr punt e veta. Kur diplomati do t bisedoj me arkitektin, duhet t flas pr ndrtimet e arkitekti kur t Msedoj me bariun duhet t flas pr dhent.

621.

Po krkove nj mik besnik, prpiqu t miqsohesh me nj njeri q ka pak miq.

622.

Dshira sht nj lloj smundje, q zgjat disa or, disa dit dhe rrall disa muaj, jan shum t rrall n bot ata q vazhdojn nj vit me nj dshir.

623.

Prirjet sensuale (epshet vijn e shkojn, por mbresat mbeten dhe ia ndyejn jetn njeriut.

624.

Dashuria sht e mbl, por prfundimi sht shum i hidhur.

625.

N sht se ka nj komandant q vret vartsit e tij, dashuria sht.

626.

Njeriut i vjen turp t bj nj pun t paplqyer para nj tjetri, por sndien q njolloset emri i tij para historis dhe njerzimit.

627.

Mos u trhiq nga nj pun dhe mendim q di se n t vrtet sht i drejt dhe i plqyeshm, porse n syt e turms i keq; n sht se ty at dit t kritikojn, do t vij dita q do t t lvdojn.

628.

Po t varej eiita nga turma, njerzit nuk do t shptonin kurr nga errsira.

629.

Ka shum pak nga dijetart e kohs s kaluar q sot na uditin me shrbimet q i kan br mendimit, shkencs dhe njerzimit e q t jen dashur dhe muar nga bashkkohasit e tyre.

630.

Ndrsa shkaku i dnimit t mendimtarve t lart, si Sokrat dhe Galile, ka qen shpirti dhe idet e tyre, ata q i dnuan nuk u kujtuan se duke i zhdukur fizikisht, i shrbyen shpirtit dhe ideve t tyre, shenjtruan emrat dhe vrtetuan mendimet e tyre t larta.

631.

Personat me influenc, q duan t ahmerren kundr dijetarve, po ti shtypin ata u kan shrbyer qllimeve t tyre. Pr tu ahmarr kundr tyre duhet tu falin gjra, duke u prishur moralin dhe ulur famn e tyre.

632.

Fjala nuk njihet nga tringllima, si ari; fjalt e mira dhe t drejta t shumtn jan t ashpra, ndrsa fjalt e liga e dhelparake jan t buta.

633.

Nuk duhet stolisur q t dukesh i bukur, por q t mos dukesh i shmtuar.

634.

Kur njeriu me karakter t ult arrin nj pozit t lart ose pasuri t madhe, ska as farefis, as miq.

635.

Gjysma e vitit sht e ftoht, gjysma e nxeht; mbetet pa ngrn kush gjen shkak t ftohtt e t nxehtt dhe nuk punon.

636.

Nuk sht rrobaqeps ai q vesh petka t bukura.

637.

Kush djersitet duke ngrn, dridhet kur punon.

638.

Kau lidhet pr brirsh, njeriu pr goje.

639.

Po vdiq njeriu q i ke dhn fjaln, detyra e mbajtjes s fjals bhet edhe nj her m e shenjt.

640.

Nuk jan pozita dhe grada ato q e bjn njeriun t lakmoj, por sht konsiderata q ka populli pr pozitn dhe gradn (q e shtyjn njeriun pr ti lakmuar).

641.

Mendimi skuptohet nga sasia, por nga pesha; mendimi i nj dijetari nuk mund t krahasohet me mendimin e nj mij injorantve.

642.

Tjetr gj mendon kalorsi, tjetr ati (kali) i tij.

643.

Nevojiten 20 dit uri pr t ngrn bukn 15-ditshe.

644.

sht leht t ecsh kmb n rrugn e shesht, por sht zor t ecsh me kal n vend t thepisur.

645.

Le Kanor nj nga shkrimtart e Spanjs, thot: n kohn kur paqeja mund t ruhet me ndershmri, t preferosh luftn sht njsoj sikur t shembsh shtyllat e anijes n det n nj koh t bukur.

646.

Lufta u ka ardhur njerzve nga shtazt shqyese; paqeja sht vetia e natyrshme e njeriut.

647.

Kush don t haj zogun m par i shkul puplat.

648.

Nuk sht turp t jesh n nji mendim t gabuar, por t ngulsh kmb n t, mbasi t kuptosh se je i gabuar, sht faj i madh.

649.

Punt e mira nuk duhet ndyr me fjal t liga.

650.

T japsh nga pasuria sht nj bujari, por bujaria e vrtet sht t japsh zemrn.

651.

do gj e keqe, e keqe sht; por sht m i keq imitimi i puns s lig.

652.

sht marrzi t lvdohesh me nj gj q sht zhdukur e q mund t fitohet prsri. Kur do njeri ka mundsi t lartsohet (perfeksionohet), pse t lavdrohet me strgjyshrit e tij?

653.

Ai q zbaton urdhrin q ka marr dhe ai q e ka dhn (at urdhr), q t dy kan br t njjtn detyr.

654.

Sa e lir sht fjala n bot, aq e shtrenjt sht puna.

655.

do njeri t sjell uj pasi t jet djegur shtpia.

656.

Sa zor sht pr njerzit e msuar t bjn pasuri, aq i vshtir sht msimi pr t pasurit.

657.

Nuk sht varfria ajo q e mundon njeriun, sht lakmia, nuk sht pasuria ajo q e bn t knaqur, sht moslakmia.

658.

Gjarpri nuk e ndryshon natyrn e tij pse sht n nj en prej ari; njeriu i poshtr dhe ngatrrestar sa do pozit t lart dhe pasuri q t ket, prapseprap nuk shpton nga poshtrsia dhe keqbrja.

659.

N vend q ta stolisish shtpin tnde me pajisje t shtrenjta, piktura e lule, stolise me nder e sedr dhe me qeverim t mir.

660.

Mezi jepet e drejta kur krkohet me rrug t drejt dhe jo me an t dhuratave e t ryshfetit.

661.

Mirvajtja q sht n mes t dy familjeve fqinje, duhet t jet edhe n mes t dy shteteve fqinje.

662.

Njeriu e quan veten e tij fatkeq po t humbas nj iflik, nj pozit ose simpatin e nj personi, pr t cilin ka nevoj, ndrsa skujtohet ti shtir n dor ato q ka bjerr, t mirat si nderin sedrn dhe thjeshtsin e tij.

663.

Grat smund t prmbajn veten e tyre n tri gjra: t kalojn para nj dyqani mode dhe t mos ndalen; t shohin nj dantell dhe t mos pyesin pr mimin; t shohin nj fmij t vogl dhe t mos e puthin.

664.

N qoft se nevoja sht nna e pikjeve, shkenca dhe puna jan babai i tyre.

665.

Sa m me vshtirsi t shtihet n dor nj gj, aq m e vlefshme duket; ajo q sht e pamundshme t realizohet, dshirohet m shum se do gj tjetr.

666.

sht nj padrejtsi dhe abuzim kundr ligjit t fyesh nj t dnuar me t shara dhe fjal t hidhura.

667.

M mir t mbetet i akuzuari pa u dnuar se sa t dnohen t pafajshmit.

1.

608. Gjja q gjndet rrall sht e shtrenjt, edhe e drejta pse sht e shtrenjt rrall gjndet.

668.

Gabimet q harrohen, prsriten.

669.

Nj fatkeqsi q vjen papritmas duket e madhe, fatkeqsia q shikohet pr s largu dhe matet me kompasin e arsyes, nuk ndihet fare.

670.

Edhe fatkeqsia ia verbon njeriut syt ashcu si lumturia; kush e ka psuar mund t gabohet edhe me nj shpres fare t dobt.

671.

Njeriu sht gjithnj n dm pse llogarit gjithnj borxhet dhe mkatet e tij.

672.

Sikundr q bleta prodhon mjalt do vit dhe pjergulla jep rrush do vit, edhe njeriu, pasi t ket br nj mirsi, nuk duhet t ndalet duke u lavdruar, por t prpiqet pr t prsritur at mirsi.

673.

Gjuha sht e verbr, po mirkuptimi sht ai q ia tregon rrugn.

674.

Kurora nuk sht nj e mir, sht nj barr e rnd; nuk duhet ta kesh zili fronin e t kurorzuarit, duhet uruar q t ket sukses ai q duron nj barr t till t rnd pr dobin e prgjithshme.

675.

Nnshtetasit e atij sunduesi, t cilit shkopi i drejtsis i shklqen m shum se shpata e trimris, jan t qet e armiq t shpartalluar.

676.

Detyra e par e atij q sht n krye t qeverimit t nj bashksie sht mnyra e t zgjedhurit t njerzve q do t kryejn pun.

677.

Ajo q bn t lumtur nj komb nuk sht vetm mendja dhe zotsia e udhheqsit t tij, por kryesisht morali dhe natyra e tij.

678.

Forca i shtyp kryengritjet, drejtsia dhe mshira e bn t pamundshme prsritjen e tyre.

679.

Ajo q e ngroh popullin e qetsuar pas kryengritjes ndaj qeveris s tij, sht q qeveria t ha-rroj kryengritjen e tyre, ti konsideroj si besnik dhe ti trajtoj me at mnyr.

680.

Ska gj m t vshtir se t larguarit e zakoneve t kqia nga nj popull, e megjithkt ska pun m t mir se ajo.

681.

Kush dshiron t vr n rrug t mir nj popull, m par duhet t prpiqet t fitoj sirapatin e besimin e tij.

682.

Madhshtia sht krimbi i pasuris, kurse lakmia pr fam, krimbi i liris.

683.

Talismani, pr t qeverisur me lehtsi dhe pr ta knaqur nj komb: npunsve dhe lufttarve grada sipas zotsis, bujqve buk, tregtis mbrojtje, letrarve dhe dijetarve liri, shkenctarve dhe artistve nderim.

684.

Ndryshimi i gjuhs, i dokeve dhe i ligjeve i dallon kombet njrin nga tjetri; lakmia shkakton armiqsin n mes tyre; vetm tregtia prpiqet ti bashkoj kombet.

685.

Keqbrja ia shqyen barkun shkaktarit ashtu si akrepi.

686.

Nj pjes e nj bashksie po t pranoj ndihmn e huaj pr tu ndar m vehte, prvese ka br fli t mirn e prgjithshme pr t mirn c vet. edhe dobin e vet ua ka ln t huajve.

687.

Prika ka br q t dobtit t bhen me dshirn e tyre skllevr t t fortve.

688.

Sadoq frika sht e dmshme n vetvete, t kesh frik nga ligji dhe opinioni publik sht e dobishme pr individt dhe pr shoqrin.

689.

Nj qeveri, e cila sl t qet njerzit e ndershm, nuk sht n gjendje t friksoj t pandershmit dhe nuk mund ti prmbaj ata, sht nj mij her m e keqe se anarkia; sepse ajo gjndet kundr t pandershmve bashk me t ndershmit.

690.

Vendi kryesor ku zbret lakmia sht varri i njerzve t mdhenj.

691.

Lakmia sht hija e madhshtis.

692.

Ajo q tregon dobsin e zemrs (mospasjen e kurajos), sht kalimi nga frika n shpres dhe nga shpresa n dshprim.

693.

Njerzit e zakonshm zemrohen pr fjalt tallse q thuhen kundr tyre; njerzit me mendime (ose ide) t mdha dhe t larta nuk u japin fare rndsi, pse ata din se smund t preken nga ato fjal.

694.

Po t mjaftonte vetm prvoja pr ta br njeriun t talentuar, t zotin, t drejt dhe ti msoj mirsjelljen, aktort e teatrove do t ishin njerzit e par n bot (q do t kishin prfituar vetit e prmendura).

695.

Njeriu prpiqet t shroj smundjet e trupit t tij, por nuk mendon fare pr shrimin e atyre t mendjes.

696.

Nse jeta sht nj dru i rair, vdekja sht pema e tij, nse jeta sht nj varg vuajtjesh, vdekja sht fundi i tyre.

697.

T dashurosh sht nj lumturi, t kesh mri sht nj vuajtje; dashuria sht nj shenj nga parajsa e armiqsia nga skterra.

698.

sht shum leht t zbressh nga vetit e mira n vese t liga, nga liria n robri, por sht vshtir t ngritesh prsri.

699.

Ka disa situata shum t vshtira, t cilat mund t kaprcehen vetm me an t drejtsis, kurajos dhe zotsis s vrtet; ather (d.m.th. n gjendjen e vshtir) fama e gnjeshtrt, e fituar n kohn normale, nuk vlen kurrgj.

700.

N bot ka shum asi q mund t projektojn reforma n letr, por ka shum pak asi njerz me zotsi pr ti vn n jet.

701.

Jan gjra q nuk pajtohen: absolutizmi me lirin, paknaqsia me qetsin, shkelja e ligjit me rregullin.

702.

Shum rrall del e mundur dhelpria n luft me nderin.

703.

Esht nj zotsi e madhe t dish si duhet trajtuar t mundurit.

704.

Ata q i z gjumi i pakujdesis me nananinat e lajkatarve, jan fmij n botn e mendjes e t zotsis.

705.

Detyra e par e qeveris sht t mos bhet padrejtsi nga ana e gjykatave.

706.

T gjith ata q shkojn n luft, jan t fort; por forca e disave sht te kraht dhe e disave te kmbt e tyre.

707.

Ska gj n bot q nuk sht m me zor se mendimi.

708.

Ata q tregojn trimri t madhe pa hasur n nj vshtirsi, t shumtn e hers, dorzojn armt porsa bien n vshtirsi.

709.

Kur njeriu ka nj mendje t shndosh dhe qllime t mira, kjo sht nj mrekulli.

710.

Kombet e lira e duan sovranin e tyre, ata q jan t robruar e kan frik.

711.

Mos u lodh t numrosh fajet e mikut tnd, sepse kt shrbim e bjn me knaqsi armiqt e tij.

712.

Ai njeri q arrin t zhduk nj t mijtn e veseve t liga dhe t besimeve t kota t kombit t tij, ka br nj t mir shum t madhe n bot.

713.

Porca, zotsia dhe fati mund t pushtojn nj vend; por at vend nuk mund ta ruaj (q t mos dal nga dora) askush vese drejtsia.

714.

Njeriu q ka lindur i verbr sht e pamundshme t marr me mend se sht zjarri; megjithkt ai di se n bot sht nj gj q quhet zjarr dhe di se zjarri t ngroh.

715.

Njeriu i pajisur me edukat dhe me moral t mir, n do gjendje q t ndodhet, prapseprap njeri sht; njeriu q sht i privuar nga kto dy t mira mund t jet do gj n bot, por njeri nuk mund t jet.

716.

Dituria dhe shkenca i jep njeriut nj arm n dor, edukata e strvit n prdorimin e asaj arme. Njeriu q nuk sht i zoti t prdor armn, po ti jipet n dor mund t vras shokt e vet; edhe nj dijetar pa edukat dhe me vese t liga, me diturin e tij dmton veten dhe t tjert.

717.

Pika m e mir e pasuris sht ajo q nuk sht as shum larg nga varfria as shum afr saj.

718.

Msimi m i madh n kt bot sht vshtirsia; ska sukses ai q nuk has n vshtirsi.

719.

Franklini thot: Diplomacia sht t flassh shum gjra kur ska gj pr t thn dhe t heshtsh kur ka shum gjra pr t thn.

720.

Nuk mund t prek njeriu sedrn e atij q di gradn e vet.

721.

Ashtu si e forcon lvizja trupin, mendimi forcon mendjen.

722.

Puna e njeriut qndron m shum se eshtrat e tij (d.m.th. ndrsa eshtrat kalben nj dit pema e puns del n shesh).

723.

Njeriu nuk duhet t harroj se mbetet pas tij (d. m.th. pas vdekjes) do gj q ka br dhe do fjal q ka thn.

724.

sht leht t japsh nj gj, t krkosh nj gj prej ndokujt sht shum zor; megjithkt, ata q krkojn jan shum, ata q japin fare pak.

725.

Rregulli dhe shpnekria(1) krijojn lumturi dhe qetsi q smund ti siguroj asnjher pasuria.

726.

Ahmarrja sht nj thik me dy teha q vihet ndrmjet zemrs s ahmarrsit dhe armikut t tij.

727.

Bota sht nj shtpi kumari (bixhozi). Ata q jan mjeshtr t lojrave, q luhen n t, zhveshin ata q nuk din.

728.

Gjja kryesore q formon nj komb sht morali i tij.

729.

Vetm armpushim mund t ket n luftn e dashuris; paqeja nuk sht e mundshme.

730.

Pr do vuajtje q pson zemra i ngarkon shum faje mendjes; por dashuria e akuzon mendjen m shum se t tjerat.

731.

Pjala e nj njeriu t ndersbm nuk sht e shtrenjt pr t zotin, por sht shum e vlefshme pr t gjith.

732.

Fjala sht dokumenti m i fort midis njerzve t ndershm.

733.

Sikundr q pesha e barrs e lodh trupin, edhe ndrrimet e tepruara e lodhin mendjen.

734.

N ka pak qetsi n bot, edhe ajo gjndet te nje-rzit me mendje t leht, ata knaqen me gzime t vogla dhe harrojn vuajtjet e fatkeqsit e :m-dha.

735.

Mashtruesit nuk jetojn n saj t mjeshtris s tyre, por n saj t padjallzis s njerzve t thjesht.

736.

Gjndet shum rrall nj grua q t mos e bj t pendohet t paktn nj her n dit burrin e saj pse sht martuar dhe t mos i ket zili beqart.

737.

Dashuria pr arin hy n bot n shum forma dhe quhet me shum emra.

738.

Ambiciozi sht nj palao; bhet mik, bhet armik si tia krkoj interesi, bhet kshillues, bhet predikues, qan, qesh, shkurt kado q bn bn pr interesin e tij; asnj pun e tij nuk sht e sinqert, n do pun t tij fshihet nj interes personal.

739.

sht e preferueshme jeta e bashkshortve q jetojn n grindje t vazhdueshme.

740.

Do t kishte shum njerz t lumtur n bot po t vazhdonte dashuria edhe pas martess, si para martess.

741.

Detyra e burrit ndaj gruas sht ta doj dhe ta mbroj at, ai q krkon t bhet sundues i gruas, del nga t qent taurr i saj.

742.

sht nj tregti martesa q bhet duke lakmuar pasurin e gruas; sht nj thurje martesa e br duke lakmuar bukurin e saj; sht nj skllavrim martesa e br duke lakmuar pozitn e lart t farefisit t saj; Martes e vrtet sht ajo q bhet me zgjedhjen dhe plqimin e t dy palve.

743.

Burri q nuk sht i mir pr gruan, nganjher sht i mir pr fmijt e tij; por gruaja q nuk sht e mir pr burrin, edhe pr fmijt nuk vlen kurr.

744.

do gabim i gruas s ndershme sht i falur nga burri i saj.

745.

Ia shton mosbindjen t pabindurit ai, me t cilin ka t bj, q nuk sht i rrept, e ajo q e bn t bindurin t mos bindet sht rreptsia e prdorur kundr tij.

746.

Ligji, i cili cakton nj dnim q dmton njerzin aq sa edhe delikti vet ose m shum, nuk sht ligj, por nj shpagim kundr shoqris.

747.

Sado i madh t jet faji i nj njeriu, ligji nuk ia heq nga dora mjetin e jetess.

748.

Sa e dmton njeriun nj dentist, i cili n vend t nj dhmbi t dmtuar i heq nj dhmb t shndosh, duke qen e ngarkuar pr t ndeshkuar fajtort edhe gjykata q dnon nj t pafajshm, po n at shkall e dmton njerzin.

749.

Gjykatsi, i cili nuk i ndshkon fajtort, mund t numrohet neglizhues, por nj gjykats q ndshkon t pafajshmit sht vet nj kriminel dhe gjakpirs.

750.

Kur dielli duket sheshit, a mund ti thuhet gnjeshtar atij q thot se sht dit?

751.

Gjykatsi, i cili ndshkon t pafajshmit, njollos emrin dhe famn e vet.

752.

Njeriu trishtohet nga nj gj e vogl, e me nj gj t vogl ngushllohet.

753.

Zbulimet dhe shkencat prparojn nga shekulli n shekull, se mirsia dhe keqbrja ngelin t pandryshuara.

754.

Pasi njeriu asnjher nuk sht i knaqur me gjendjen e tij, perndia i ka dhn shpresn dhe va-gullin pr tu knaqur.

755.

Po ta dinte do njeri se ka thon t tjert pr at n munges t tij, nuk do t gjendeshin dy miq n bot.

756.

Po t jen t fjetura ndjenjat personale, jan t zgjuara e drejta dhe e vrteta.

757.

Njeriu sht si diamanti: sa m pak njolla t ket, aq m vleft t madhe ka.

758.

M e ndershmja grua sht ajo, pr t ciln nuk flitet.

759.

N fjalorin e natyrs nuk gjendet fjala robri.

760.

Ska grua q ta ket bjerr shtjen e saj duke heshtur.

761.

Zgjuarsia te e shumta e grave nuk sjell shtimin e mendjes s tyre, por at t marrzis s tyre.

762.

Te porta e nderit duhet t jen roje mirvetia dhe besimi.

763.

Thjeshtsia sht bukuria kryesore e grave, se gjndet shum rrall.

764.

Burrat ankohen kundr grave lozonjare, por sk-naqen nga ato me qndrim t rnd (serioz). (D. m.th. sknaqen as me njern as me tjetrn).

765.

Gruaja e ndershme dhe shpnesh sht stoli e shtpis, lumtri e burrit, lavdi e grave.

766.

sht m leht t durosh fatkeqsin se sa t shptosh me an <t vetvrasjes.

767.

Sado e vogl t jet mirsia (q don t bj njeriu), prapseprap nj sakrific sht.

768.

Sa m e madhe t jet stolia e nj gjje, aq m e vogl sht dobia e saj.

769.

Atdhetaria dhe humanizmi bhet me pun e jo me fjal; kush tregohet i till me fjal, sht nje mashtrues.

770.

Mirsia q pritet t bhet pr nj koh t gjat, e humbet vlern kur realizohet.

771.

Pema e mirsis sht kujtimi i mir q mbetet n mendje.

772.

Mirsia q t bn nj tjetr, formon nj detyrim; ai q nuk mund ta shprblej sht nj myfliz (i falimentuar) i njerzimit.

773.

Brendia e njeriut sht e mbushur me at q qu-het un; ajo q mendon al n do koh, sht kuptimi i ksaj fjale.

774.

Mirsia e br me hipokrizi e mrzit shpejt t zotin.

775.

Njeriu i prngjan qypit, kur sht bosh tingllon m shum.

776.

Kur njeriu rri duke menduar vet me vete, t shumtn e hers mendon pr lartsimin dhe lum-turin e vet.

777.

Njeriu sht nj inxhinier, i cili do dit vizaton planin e jets s tij, mirpo arkitekti nuk prfill asnj nga planet e atij dhe nuk zbaton asnjrin prej tyre. Megjithkt, ky inxhinier nuk heq dor nga hartimi i planeve.

778.

Po t mos ishte ndrrimi pr lumturin e dshiruar, nuk do t kishte njeri t lumtur n bot, sepse ndrrimi i nj lumturie sht m i mir se realizimi i saj (sepse pastaj do t dshiroj nj gj tjetr).

779.

Thjeshtsia sht stolia e atyre q jan t edukuar dhe t msuar.

780.

T gjith e duan thjeshtsin, disa e lavdojn. pak vet e zbatojn, asnjri nuk e dshiron.

781.

sht marrzi t pressh shrimin e nj vuajtjeje nga ai q e ka shkaktuar.

782.

Sa e mbl sht mshira, aq e hidhur sht ta krkosh (nga t tjert).

783.

Mos diskuto me partizanin (e nj eshtjeje); sepse po t jesh pro ans q prkrah ai, diskutimi mba ron para se t ket filluar, po t jesh kundr, duhet t grindesh me t.

784.

Nuk duhet diskutuar me at, q hedh posht nj eshtje pa dgjuar argumentet.

785.

Nuk mund t na bj t lumtur gjja q nuk na e prmirson gjendjen ton.

786.

do njeri q t do nuk mund te numrohet mik i vrtet; miq t vrtet jan ata q prve dashuris jan t taashkuar edhe n mendim dhe princip.

787.

T miqsohesh me njerz t ligj dhe vete t jesh i mir, sht si t jesh hamall qymyri dhe t mbesish i pandyr.

788.

Gjuha sht nj organ i trupit. Nga ajo mjekt kuptojn gjendjen shndetsore t trupit e dijetart at t mendjes.

789.

Lot i vrtet i syrit sht ai q derdhet pr fatkeqsi t vrteta.

790.

Sakrifica, e cila nuk i sjell ndonj dobi njeriut, e sidomos shoqris, nuk sht sakrific, por marrzi.

791.

Bota sht banesa e njerzimit, njerzit ndryshojn, por njerzimi mbetet gjithmon.

792.

Kush ka dhimsuri dhe ndjenja, njihet nga lott e syve t tij; lott e syve t derdhur nga do njeri, nuk jan t njjt.

793.

Pr dashnorin ska gj m t mbl se lott e syve q fshihen me dorn e s dashurs.

794.

Njeriu, q t bhet edhe m i zoti, nuk duhet t harroj at q ka msuar.

795.

Njeriu q e mon veten e tij shum t zotin, nuk mund t knaqet asnjher me punt e tij, sepse nuk mund t shoh asnj shenj n punn e tij nga zotsia e tij e ndrruar.

796.

sht nj pun e mir t bhesh m i zoti se shokt e tu; por sht nj pun shum e rrezikshme t shfaqsh veten tnde si t till.

797.

sht nj zotsi e madhe ti shikosh dhe ti kuptosh vet punt e bashk me kt t dgjosh vrejtjet dhe kshillat e atyre q kan njohuri.

798.

Kush pson nj fatkeqsi, ngushllohet kur edhe tjetri pson nj fatkeqsi t atill, ose edhe m t madhe. Kuptojeni natyrn e njerzve!

799.

Rrall vjen fatkeqsia vetm.

800.

T dshprohesh pr nj gj pa rndsi, do t thot t shprdorosh nj mirsi t lart si sht jeta.

801.

Edukimi e mund natyrn, sepse e pastron zemrn e njeriut nga veset e liga, q ka vendosur natyra, dhe e mbush me veti t mira.

802.

Shkaqet kryesore q na brengosin jan interesi dhe lakmia.

803.

Liria sht thelbi i shpirtit dhe i mendjes, aty ku ska liri, mendja dhe shpirti thahen si bima pa uj.

804.

Profesioni m i keq sht t jesh pa profesion.

805.

Njeriu me moral t mir dhe me mendje t shndosh sht lavdia e bashkatdhetarve t tij.

806.

Gzimi shkaktohet nga nj gj e vogl, por vlen sa nj jet q kalohet n mrzi dhe n mendime.

807.

Ashtu si ka nevoj trupi pr ushqlm, edhe shpirti ka nevoj pr edukim.

808.

Edukata sht nj petk q do ta vesh njeriun derisa do t jet gjall, prandaj duhet pasur kujdes q t jet sa m e prsosur.

809.

T shumtn e hers jan t barabarta prirjet e njeriut ndaj s mirs dhe s keqes; vese kontakti dhe edukimi dobson njrn an e forcon ann tjetr. sht leht t shduksh ligsit natyrale t njeriut me an t edukimit; por sht e pamundshme t largosh ligsit q i ka rrnjosur n zemr t njeriut edukimi i keq dhe kontakti me njerz t ligj.

810.

Edukata shumher i ngjan velit, i mbulon t metat e njeriut, por nuk i zhduk.

811.

Shum vet, duke u prpjek t fitojn konsiderat dhe nder, i humbasin ato.

812.

Jan shum t pakt ata q ndodhen n mes t thurrjes e rregullimit dhe q jan t zott t zgjedhin ann e plqyer.

813.

Ka shum besimtar (klerik) n bot, t cilt e bjn popullin ti neveritet feja.

814.

Shumica e atyre q nuk vlejn pr ndonj pun n bot, pr tu ngushlluar, bhen asket.

815.

Karakteri i but bn q njeriun t duan t gjith.

816.

Butsia e rreme sht m e keqe se do ves tjetr; n vend q t simpatizohet nga t gjith, bn q ta ken mri t gjith.

817.

Butsia sht e plqyer vetm kur sht bashk me mendjen dhe zotsin.

818.

Butsia e bn njeriun t fitoj gjithka, prve pasuris.

819.

Butsia disaher fiton m shum se forca.

820.

Butsia e lindur nga dobsia, me shum lehtsi kthehet n zemrim; butsia q ndodhet bashk me forcn, sht e qndrueshme dhe e prhershme.

821.

N bised duhet harruar t metat e do njeriu dhe duhet thn meritat e secilit; por, sa pr pun, duhet ln mnjan merita e secilit dhe duhet kujtuar t metat.

822.

Nj cilsi q shumher e bn njeriun t arrij nj lumturi t madhe, m von shkakton privimin e tij nga ajo lumturi.

823.

Veset q, kur i kan t tjert na duken shum t kqia, kur i kemi vet na duken shum t mira; shum vet, duke qortuar t tjert, prshkruajn veten e tyre.

824.

Pendimi sht pranvera e vetive t mira.

825.

Pendimi, t shumtn e hers, nuk lind nga kryerja e nj gabimi, por nga frika e pasojave t atij gabimi.

826.

Pendimi sht nj ndjenj, e cila i mund t gjitha ndjenjat e njeriut.

827.

Pendimi lind nga vendimi i marr pa u menduar.

828.

Ata t cilt blejn do gj q gjejn me mim t lir, m von smund t blejn gjra, pr t cilat kan shum nevoj. Pr ta shtyr njeriun q t blej nj gj, duhet t jet nevoja e jo rasti.

829.

Gjja e panevojshme, sa do pak t kushtoj, prap e shtrenjt sht; njeriut nuk i dhimbsen t hollat q jep pr nj gj t nevojshme.

830.

Arka (e t hollave) dhe msalla (sofra) jan dy ant e peshojes; po u ua lart njra, ulet tjetra.

831.

T hollat e fituara nga ahengxhinjt dhe pijeshitsit kan fare pak ndryshim nga ato q fitojn ku-marxhinjt.

832.

Qyshkur grat, n vend t grshrs dhe t gjilprs, filluan t msojn pianon, burrat u bn trok.

833.

sht shum leht t blesh nj ksul t re, por ajo ksul e re krkon t prtrisht dhe pallton.

834.

Ai q kursehet pr nj gj t vogl t nevojshme, pson dm t madh; kush nuk ndrron nj tra t kalbur t shtpis s tij, pa shkuar shum koh shtrngohet ta ndrtoj shtpin rishtazi.

835.

sht m mir t biesh i uritur se t zgjohesh n mngjes nga kreditori.

836.

Po t vesh mnjan nj pjes t fitimlt, e ke gjetur eliksirin pr t kthyer bakrin n ar.

837.

N vend q t ndrtosh dy oxhaqe, sht m mir t mbash nj t ngroht.

838.

Kush don t ket nj shrbyes besnik, duhet ti kryej vet shrbimet e tij, se smund t ket njeri q ti shrbej me besnikri m tepr se vetja e tij.

839.

Ashtu sikundr q grat t shumtn e hers mbajn n dor nj pasqyr pr t rregulluar t metat e stolis s tyre, edhe shoqria njerzore nuk duhet ta largoj nga syt pasqyrn e dituris e t shkencs dhe t prpiqet q t prmirsoj t metat q sheh.

840.

Po t kemi bukn, mishin dhe qept tona, tenxheren mund ta marrim nga fqiu.

841.

Vetmia sht m e mir se shoku i keq.

842.

Po t luaj msuesi ka nuk bjn nxnsit.

843.

Ngatrrestari gjithmon u futet njerzve t mir, sepse smund t fitoj gj nga t ngjashmit e vet.

844.

do mizor e ka ditn e vet t gjykimit.

845.

I ligu i ngjan thesit t qymyrit: jasht i zi, brenda edhe m i zi.

846.

Mba largsi t madhe n mes teje dhe t ligut.

847.

E gjith bota sht nj pasqyr, ka bn njeriu, at e sheh n t.

848.

Jan fare t pakta aksionet q bhen n bot vetm pr ti shrbyer atdheut ose njerzimit; njerzit jan skllevr t interesave personale; edhe sakrificat pr hir t atdheut bhen pse interesat personale jan t lidhura me ato t atdheut.

849.

Secili nga ata, q i shrbejn bashkarisht nj qllimi, ka nj qllim t tijn t veant. Kjo del n shesh kur arrihet qllimi i prgjithshm dhe fillon prarja.

850.

Interesxhiu djeg shtpin e fqiut pr t zier vezn e vet.

851.

Jan t pakt ata q bhen t fort e fitojn influenc dhe i shrbejn njerzis; shum persona dshirojn t jen t fort e me influenc vetm pr tu rn n shpin t tjerve.

852.

Jeta e njeriut pas arritjes n pjekuri kalon duke vuajtur nga gabimet q ka br n rini dhe duke u prpjek t ndryshoj mendimet e tij t formuara dikur.

853.

Ziliqari do t kishte plasur po t mos ndrronte pusa nn kmbt e atyre q u ka zili.

854.

Si natyra q n do stin t vitit merr nj pamje tjetr, edhe e vrteta e sendeve e morali n do stin t jets duken n nj form tjetr.

855.

sht shndeti pr trupin, forca dhe gjallria sht pr mendjen. Ashtu sikundr q trupi i shndosh kryen do pun dhe prballon do vshtirsi, edhe mendja e mpreht dhe e gjall e gjen zgjidhjen e do vshtirsie dhe nuk mbetet asnjher n pamundsi.

856.

Shpnekria(2) sht vllai i kopracis, duhet kujdesur t mos bashkohen.

857.

Nuk mund t ket pasuri pa shpnekri.

858.

Ata q krkojn gjithmon t ken t drejt, gati gjithmon skan t drejt.

859.

Gjithsecili sht i detyruar ti shrbej atdheut t tij pa shprblim, nuk sht pr tu qortuar edhe ai q i shrben atdheut t tij dhe shprblehet; por ska poshtrsi m t madhe se t vesh atdheun n rrezik pr interesa personale.

860.

Gjrat m t shtrenjta n bot jan nderi, dinjiteti dhe atdheu. Ata, t cilt pr interesa personale sakrifikojn dashurin e atdheut, kan sakrifikuar edhe nderin e dinjitetin e tyre.

861.

Asgj nuk e mrzit njeriun sa fjala e atij q kuptohet se do t thot posa t hap gojn.

862.

Qllirni i fjals sht t thuash at ka duan t msojn ata q dgjojn, ose t thuash nj gj q duan ta dgjojn. Mirpo, nntdhjet e nnt pr qind e fjalve q fliten thuhen vetm pse don t flas ai q flet.

863.

Prsosrnria e ligjit lind sigurin, siguria punn, puna pasurin.

864.

Mirqenia dhe lumturia e njeriut varet nga nj ligj i prsosur dhe nga zbatimi i tij t prpikt.

865.

Justifikimi nuk mund t jet i dlir nga gnjeshtra; po t strhollohet, kuptohet se sht i prbr nga gnjeshtra dhe lajka.

866.

Fajet e t tjerve bhen shkak t korrigjojm tonat.

867.

Mirsia q bhet n bot i ngjan nj guri t hedhur n nj shpell t thell, q sado q humbet q t mos gjendet m, pr shum koh i dgjohet jehona prreth.

868.

Pjala pr njerzi dhe dashamirsi, q del nga goja e ngatrrestarit dhe keqdashsit, trishton njeriun si fshfllimi i gjarprit.

869.

Mos kij frik nga arliku q t frikson; ruaju nga arliku q t tregohet i shenjt.

870.

Ruaju nga miku q bisedon me armikun tnd.

871.

ka smund t t bj armiku, ndonjher ta bn miku.

872.

Veset e liga aq shum i kan pushtuar rrugt e jets sa q vetive t mira u ka mtaetur vetm nj rrugic e ngusht dhe e errt.

873.

Pasuria m e sigurt sht talenti dhe karakteri i plqyer.

874.

Pasi ambiciozi nuk do asnjeri prve vetes s tij, as at nuk e do kurrkush.

875.

T duash veten tnde do t thot t mos duash t tjert, t mos duash t tjert do t thot t mos duhesh nga asnjri, t mos duhesh nga asnjri domethn t mos duash veten tnde.

876.

Njeriut i shtohet dashuria ndaj vetvetes, kur sheh se dashurohet nga t gjith; kur e kan mri t gjith, fillon t ket mri edhe veten e vet.

877.

Pleqria nuk sht jet.

878.

Shumica e gjrave q na plqejn jan n kundrshtim me t drejtn.

879.

Ashtu sikundr q trathtia shkakton mosbesimin, edhe mostaesimi shurnher lind trathtin.

880.

Atij q krkon shum gjra, nuk duhet ti jipet asgj.

881.

Fqiu yt, i cili t mbyll nj dritare t shtpis sate dhe mbasi t l shtpin pa drit, ndoshta t mbyll edhe portn dhe do t prpiqet t shemb edhe pullazin.

882.

Po ta msosh qenin t t haj kpuct e vjetra, mos dysho se nj dit do t t haj edhe t rejat e do t t lr zbathur.

883.

Mospranimi i nj krkese nuk l vend pr nj krkes tjetr.

884.

Nuk sht forca ajo q mbron t drejtat e nj njeriu apo t nj shteti, por guximi.

885.

Guximi e bn njeriun t mund luanin.

886.

Kush tregon trimri pasi ka ngrn dajak, tregon se nuk sht i ngopur me aq sa ka ngrn.

887.

Akrepin q gjen n shtratin tnd mos e hidh pr tok, mund t dal prsri n shtratin tnd dhe t t helmoj.

888.

Po e pe gjarprin, shtypja kokn; po t gjeti t hutuar, nuk t l gjall.

889.

Nuk mund t qndrojn bashk liria e forca shkatrrimtare.

890.

Krimet dhe barbarizmat m t mdha q bhen n bot, jan ato q tahen n emr t liris.

891.

E keqja m e madhe n bot sht ajo q bhet duke u menduar pr t mir.

892.

Bashkimi i mshirs dhe i forcs, n nj vend sjell drejtsin dhe lirin.

893.

N peshoren e drejtsis, i dobti sht gjithmon m i leht (atje ku mbretron padrejtsia).

894.

Njeriu i rritur n robri nuk mund ta dij vlern e liris, i rrituri n liri nuk mund t duroj robrin.

895.

Nuk sht pr tu uditur po nuk u pa patriotizm prej atyre q shiten si atdhedashs, sepse duke shitur herpashere, natyrisht, u sht sosur.

896.

Njeriu m i lumtur n bot sht ai q jeton me mundin e vet e pa qen falnderues i askuj dhe q u bn mir pak a shum t tjerve.

897.

Sa m i varfr t jet njeriu, m t pakta i ka nevojat; duke u pasuruar, pasi i shtohen nevojat dhe kshtu, pasi ndodhet gjithmon n ngushtic, pasuria ka fare pak vend n kapitullin pr ti br njerzit t lumtur.

898.

Ai q tregohet filantrop kur sht n mjerim, ndryshon mendim kur arrin n mirqenie.

899.

Mund t ket miq t sinqert ndr ata q vijn pr ngushllim, por rrall ndr ata q vijn pr urim.

900.

Ka shum nga ata q qajn pse i dhmb koka nj personi n pozit t lart; por kur ai e humb pozitn, nuk qan njeri pr t edhe sikur t vdes.

901.

Sikundr q libri dmtohet duke mos u hapur e lexuar dhe i ngjiten flett njra me tjetrn, edhe kujtimet e mtaetura n mendjen e njeriut harrohen po nuk u solln n mendje herpashere.

902.

Gruaja e burrit xheloz duhet ta konsideroj t shoqin t smur dhe t prpiqet t mos i largohet nga shtrati.

903.

Xhelozia sht humnera e dashuris.

904.

Xhelozia e burrit mrzit gruan; xhelozia e gruas t shumtn e hers knaq burrin.

905.

Xhelozia vjen bashk me dashurin, por nuk ikn bashk me t.

906.

Po deshe t kuptosh se cilin e do nj fmij, jepi nj dhurat dhe shiko se kujt ia tregon ai sht ai q fmija e do m shum; po deshe t provosh se cilin do m shum gruaja, provo t kundrtn e ksaj.

907.

Gruaja harron shpejt moshn e saj; por ska grua q t mos dij sa vje sht secila nga ato q njeh.

908.

Po shkove pr tu mbytur, zhvish petkat; ato i vesh burri i gruas sata.

909.

Sa do shum shpenzues t jet burri i gruas shpnesh, ai nuk hy n borxhe.

910.

Nj pun prej pes qindarkash q kryen gruaja n shtpi me duart e saj, shpton t shoqin nga nj shpenzim prej 100 leksh.

911.

sht e pamundshme t mos dashurojn njri tjetrin gruaja e burri puntor dhe t ndershm.

912.

Grat q kan marr nj edukim t pakt, nuk i knaq e mira me pun t vogla; por ato q jan t edukuara me t vrtet, din se kjo sht puna kryesore e tyre.

913.

Burri i gruas puntore, por injorante, sgjen knaqsi n shtpin e tij dhe shtrngohet ta kaloj kohn jasht; megjithkt jeton n mirqenie dhe rehati. Burri i gruas dijetare, por q spunon, n shtpin e tij gjen gjithmon nj shoqe pr t biseduar dhe pr tu knaqur n bashkbisedim, por nuk i mbetet kmish n trup. Sa i lumtur sht burri i asaj gruaje q mban n nj dor gjilpern e n tjetrn librin.

914.

Nuk mund t ket miq besnik ai q nuk sht vet i till.

915.

Ska gj m t rrall se dashamirsia.

916.

Cilsia pr t br mir dhe pr t falur gabimet sht hajmali e lumturis.

917.

Mjerimi plotson meritn e njeriut, por ia dobson kujtesn.

918.

Gnjeshtari kapet m leht se topalli.

919.

Pasqyra m e bukur pr njeriun sht miku i vjetr q ia thot t metat.

920.

Asnj gj nuk sht e mbaruar kur piket e re; me kalim t kohs prmirsohet duke shkuar dor m dor.

921.

Mos i rri kaut prpara, mushks prapa e imoralit n asnjern an.

922.

Puna m e mir q ka br njeriu gjat jets s tij sht ajo q e knaq kur e kujton.

923.

Kush ka pr udhheqs shpresn, ka pr shok varfrin.

924.

Shpresa sht ndrra q shihet syhapur.

925.

Kuvendimi bhet me bashkimin e halleve.

926.

Njeriu mendon veten e tij shum t lart, por po ta dgjoj nga goja e nj tjetri nj t qindtn e lartsis q ka menduar pr veten e tij, mjafton me aq.

927.

Lajka sht monedha qarkulluese m me vler n mes t njerzve. Nga lajka njeriu ka vetm kt prfitim: duke dgjuar pr veti t mira, q nuk i ka, prpiqet ti prvetsoj ato.

928.

Zbukurimi me fraza (t kota) i shkresave t rndsishme sht si lulkuqet q mbijn n arat e grurit; sado q ara duket shum e bukur pr ata q e shikojn, lulkuqja sht e dmshme pr bujkun.

929.

Drejtsia sado q e hedh njeriun n shum bela, m n fund e nxjerr n drit.

930.

Njerzit e shkencs jan vllezr edhe sikur t jen pjestar t dy kombsive armike.

931.

Njeriu trim e shpirtmadh nuk e poshtron armi-kun e tij, ai smungon t pohoj talentin dhe zotsin e tij.

932.

Dituria nuk sht pr t poshtruar t paditurit e pr tu br kryelart, por sht pr t pasur dhimbsuri pr t paditurit, pr ti strvitur ata sa t jet e mundshme, q ti bsh ata t prfitojn nga dituria q ke.

933.

M i ligu i kopracve sht ai i dituris, domethn ai q nuk do t prfitoj njeri nga ato q di ai.

934.

Pema m e mbl sht ajo e drurit q ka mbjell njeriu me dorn e vet.

935.

Zgjuarsia dhe aftsia po sqen t shoqruara me qllimin e mir dhe mirdashjen, prve q nuk hyjn n pun, shkaktojn edhe shum dm.

936.

Diamanti kudo q t jet, sado q diamant sht, nuk e beson njeri pr t till kur sht n gishtin e skamnorit.

937.

Ndrsa t metat e grave i kan edhe burrat, meritat q kan grat jan t posame pr to.

938.

Te gruaja sht zemra, te burri sht mendja m e fort.

939.

sht e dyshirat ndershmria e atij q thot se ska njeri t ndershm n bot.

940.

Armiqt e shumics s njerzve jan ata q nuk u japin gj atyre.

941.

Pati e fatkeqsia kan edhe ngushllimin e tyre.

942.

Njerzit pr t shtypur nj tjetr, e shumher nj t njohur t tyre, presin ti rrshqas kmba.

943.

Po t merrej taks pr bukurin dhe urtin, nuk do t ishte nevoja pr tagrambledhs, sepse do njeri kt taks do ta jepte duke e sjell vet. M e uditshme do t ishte se kt taks do ta jepnin para t tjerve ata q do t kishin fare pak bukuri dhe mend.

944.

Grat shum rrall bjn ligsi; t shumtn e hers bhen shkak ose mjet i keqbrjeve t burrave.

945.

Ska argtim m t mir pr njeriun se puna.

946.

Puna sht nj godin shum e stolisur prbrenda dhe shum e shmtuar nga jasht. Kush e shikon nga jasht, sdon t hyj, kush hy, gjen rehatin e tij dhe sdon t dal.

947.

Puna q sht pr tu br, sht nj barr n shpinn e njeriut, puna e kryer nj kolltuk i but.

948.

Komandant m i zoti sht ai q prdor vetveten.

949.

Po t mos ishte vdekja, a nuk do t ishte nj vdekje jeta?

950.

I varfri duhet t mbulohet me perden e nderit.

951.

Ka asi q vdesin pr nderin, por ka m shum asi q vdesin nga pandershmria.

952.

Njeriu nuk duhet t ndahet nga nj njeri i drejt, por i pafuqishm, pr tu bashkuar me nj ngatrrestar t fort; sepse, sado q i drejti i pafuqishm ska mundsi t bj ndonj t mir, ngatrrestari i fort sht i zoti t bj do ligsi.

953.

Njerzit skan zili pr at q hyp n minare, kan zili pr at q hyp dhe kndon bukur. Nuk thuhet i lumtur pr at q merr nj npunsi t lart, thuhet i lumtur pr at q plotson mir detyrn q ka marr.

954.

Njeriu sht i prbr prej dy gjrash: nj sht trupi, i cili sht i prbashikt me shtazt e tjera; tjetra sht shpirti i marr hua nga bota shpirtrore (ose ideale). Te disa njerz prbrja e dyt sht m e madhe, te kta shihet nj ndjenj e lart; te t tjert sht m e madhe prbrja e s pars, te kta sht ndjenja e ult; kta t iundit jan t afrt me shtazt: kush i prngjan ariut, kush majmunit e kush skiles.

955.

Njerzit dallohen nga shtazt me ndjenja, me mend, me talent dhe prsosmri. Sa m shum ndryshim t ket njeriu nga shtazt, aq m shum njeri sht.

956.

Nuk sht faj pr kalin pse nuk fluturon; por sht faj t mos ecn mir; nuk sht faj pse qeni sdi t flas, por pse smund t nuhas. Nuk sht faj pr njeriun pse smund luanin, por sht fajtor pse i mungon nderi e turpi, drejtsia, mshira, besnikria dhe dashamirsia.

957.

sht skllavri ti nnshtrohesh dshirs s nj njeriu, por nuk sht ti nnshtrohesh nj ligji dhe rregulli. Gjithka n natyr, t gjith yjt q jan n qiell i nnshtrohen nj ligji e nj rregulli.

958.

Ligji sht ekuilibri i shoqris njerzore.

959.

Po i qethe dhent nj dit m von, ferrat fitojn ca kilogram lesh.

960.

Mos harxho sapun pr plakn q lahet me uj t ftoht.

961.

Ata q jan br t prmendur me an t veprave t tyre, ndoshta i kan pasur fqinjt e tyre m t urt dhe m t ditur se ata vet; por pasi ata skan ndonj vepr, nuk i njeh njeri.

962.

Nuk vlen asgj mendja dhe zotsia e atyre q nuk u shihet puna.

963.

Kur do t nissh nj pun, mos mendo pr vshtirsit q do t hassh, sepse vendimi i prer dhe vullneti mundin do vshtirsi dhe t drgojn ku dshiron.

964.

Nuk sht pr tu qortuar ai q perkrah nj gj q e merr pr t mir; sht shum gabim t quhet njeri ai q di se sht e keqe nj gj dhe e prkrah at.

965.

Do t ishim t gjith t lumtur po t monim nderin, mendjen dhe diturin aq sa i japim rndsi pasuris, pozits, grads dhe dinjitctit.

966.

Ashtu sikundr q t hollat e arta dhe t argjendta t nj shteti shkojn edhe n tokn e armikut t tij, edhe mendimi e fjala e drejt e nj njeriu duhet t pranohet edhe nga ata q nuk e duan.

967.

Ta quajsh njeri at q ska mendje, dituri, nder dhe sjellje t mira, vetm pse sht n formn e njeriut, sht si ta quash moll nj cop dylli, vetm pse i prngjan molls.

968.

N aktet e para t shfaqjeve teatrale nse fitojn gjithmon pasanikt, gjykatsit, oficert dhe personat me influenc, n aktet e fundit t shumtn fitojn t varfrit, lypsat, t shtypurit dhe t pafajshmit; kshtu sht edhe n jet.

969.

Gjysma e fjalve q flasin njerzit miciis tyre prbhen nga lvdatat e t sharat pr njri-tjetrin e pjesa m e madhe e gjysms tjetr sht pr ajrin, ujt, t ngrnt dhe t tjera gjra pa rndsi si kto, pr t lodhur nofullat. Edhe shumica e fjalve pr pun bhen m shum se sa duhet dhe jan t padobishme.

970.

Njeriu nuk duhet t flas pa kuptuar se ajo ka do t thot sht e dobishme ose do t shkaktoj knaqsi.

971.

Ska fjal m t keqe se fjala e mir e folur pa vend.

972.

Sipr sofrs nuk duhet t ket libr e sipr trye-zs s puns, gjell.

973.

N vend q ti airohesh nj pasaniku, afroju nj dijetari; kopracia e pasanikut st l t prfitosh nga t mirat e tij; nga dituria e dijetarit, prve q do t prfitosh, edhe nuk do t humbsh nderin tnd.

974.

Ai njeri q ka dshir t ket nj at q t mos ecn kmb, pasi ta zotroj kt, nuk e z gjumi natn pr nj karroc.

975.

Asnj gj nuk futet n dor pa dhn dika pr t. Gjrat q mendohet se arrihen pa pages, jan bler me vlera t mdha si liria, nderi dhe dinjiteti.

976.

Kur t shohsh se pr nj shtje preferohen t tjert kundrejt teje, mendo nse ky preferim b-het pse ata jan m t talentuar dhe m t zott se ti, apo sht e kundrta? N sht se preferimi sht br nga talenti dhe zotsia e tyre, duhet t gzohesh pse n atdheun tnd ka njerz m t talentuar dhe m t zott se ti; nse sht e kundrta, duhet t gzohesh q nuk je n radhn e tyre, se sht e qart q kt preferim e kan fituar me nj poshtrsi dhe me nj pun jo t plqyer.

977.

Kur do njeri merr dika nga tregu e ti nuk merr, mos i kij zili ata, sepse ti i ke n xhep t hollat q shpenzuan ata. Kur do njeri nderohet dhe kap nj pozit, ti, po mbete i privuar, mos u hidhro, sepse nderi q ata kan dhn ka mbetur fitim pran teje.

978.

Mos i v taj fatit dhe rastit; po t hetosh punt dhe mnyrn e jetess s njerzve q u ke zili, do t knaqesh me fatin tnd.

979.

Heronjt e lasht kan fituar fam duke u zne dhe mundur me diva shum friksues dhe me shtaz shqyese. Sa shum diva dhe shtaz shqyese ka n pyllin e gjer brenda zemrs s do njeriu; hero i vrtet sht ai q i mund kto e q pastron zemrn e tij.

980.

Njeriu kur sht pran t mdhenjve sduhet t kujdeset vetm pr ti knaqur ata, por t ket mendjen t mos sillet n at mnyr q cenon nderin dhe dinjitetin e vet, sepse prve q ndaj tyre do t humb nderin dhe dinjitetin e vet, por as sdo t mund ti knaq m dhe as q ka pr t qen pran tyre.

981.

E shumta e njerzve n vetmi plqejn mendjen e tyre, e kur jan n shoqri shkojn pas mendjes s t tjerve; por njeriu i madh nuk harron mendimin e vet as n vetmi as n shoqri dhe as nuk heq dor nga mendimi i tij.

982.

Ai q u shfaq dashuri t huajve, provon se sht nga banort e rruzullit t dheut dhe se zemra e tij nuk sht nj dhom e veuar, por nj bot e gjer q ka t bj me t gjitha ant e vendit t zemrave.

983.

Asnjri nuk armiqsohet me njeriun modest; kryelarti ka fare pak miq.

984.

sht nj hipokrizi t tregohesh shum fetar.

985.

Njeriu nuk duhet ti shfaq as meritat as aftsit e tij, as sduhet t shpall t metat dhe veset q ka, sepse e para sht e shmtuet, e dyta nuk sjell ndonj dobi.

986.

Mendimet jan si diamanti, sa sht zor t gjenden aq sht zor t prpunohen.

987.

Mos e prmo tjetrin pse tregon padijenin e tij n nj eshtje; ka mundsi q n nj shtje tjetr t ket dituri m shum se ti. Ai q ti e ke kritikuar pse nuk sht i zoti n t ngar t kalit, mund t kritikoj ecjen tnde.

988.

Vdekja i gjen ca njerz n gjysmn e rrugs s parajss e ca n gjysmn e asaj t skterrs.

989.

Njerzit m t mdhenj n bot jan ata q kan ln vepra t mdha; veprat m t mdha jan ato q i sjellin dobi t mdha shoqris njerzore.

990.

Njerzit me fam t gnjeshtrt u ngjajn pjatave t porcelanit t varura pr stolisjen e nj dhome; sado q duken shum t bukura, prapa tyre sgjen gj tjetr ve pluhur e merimanga.

991.

Nata sht krijuar pr tu qetsuar, e dita pr t punuar, ata t mjer q punojn natn jan t shtypurit nga shoqria njerzore, prtact (parazitt.) q nuk punojn ditn, jan kusart e shoqris njerzore.

992.

Mund t numrohet i urt n bot, vetm ai q kupton shkalln e mungess s urtis s tij.

993.

Trimi i mir e din sa i pret shpata.

994.

Kush del n pullazin e xhamis, kur shikon tposht, e kujton veten lart n qiell, kur shikon minaren q sht m sipr, sheh se ku ndodhet.

995.

Nuk sht burrri ti japsh shpull atij q i ka duart t lidhura.

996.

Kush dashuron me nj t par, harron me nj t par.

997.

sht marrzi ti japsh kshilla t shurdhit.

998.

Kush ta vrteton do fjal q flet ti, nuk pranon asnjrn prej tyre.

999.

Shum mbrapshti q shihen te njerzit, u jan futur me prdhun nga prindrit dhe edukuesit e tyre, duke menduar se po i edukojn.

1000. Edukimi nuk sht pr ta zhveshur njeriun nga natyra, por pr t ushqyer moralin e tij brenda natyrs s tij.

1001. Edukimi nuk humb te njeriu me mandje dhe zgjuarsi t kufizuar, por mendja dhe zgjuarsia humbin te njeriu i paedukuar.

1002. Ska ndryshim n mes t atij q nuk di ka do t bj, nga ai q di dhe nuk bn.

1003. T bjsh pa folur sht m mir se t flasish e t mos bsh.

1004. Mos iu afro atij q nuk t pret mir, ruaju t mos e mrzitsh at q t nderon.

1005. Knaqsia me pak dhe dshira pr pozit nuk gjenden bashk.

1006. Sikundr q nuk i dom njerzit q nuk u shohim asnj merit, nuk mund ti dom as ata q dim se jan me m shum merita se ne.

1007. Rinia sht nj dehje e prhershme.

1008. Dshirojm t nxjerrim n shesh t fshehtat e t tjerve, por prpiqemi me sa sht e mundshme, ti ruajm t fshehtat tona.

1009. T gjith t porositin pr moral t mir, por mjerisht, pr t jetuar njeriu ka nevoj edhe pr disa vese t liga.

1010. Elokuenca dhe retorika nuk sht vetm n fjal dhe n shprehje, por kryesisht n zrin, syrin dhe n qndrimin e folsit.

1011. Elokuenc e vrtet sht t thuash plotsisht at ka sht pr tu thn dhe t mos thuash gj tepr saj.

1012. Shum persona jan t dashur edhe pse kan t meta, e shum jan t mrishm edhe pse kan merita.

1013. Ai q do dit ka nj dshir tjetr, asnjher nuk arrin t plotsoj dshirn e tij.

1014. T kesh frik nga forca e armikut e dredhia e mikut.

1015. do ndjenj e njeriut krijon nj paraqitje dhe sjellje t sajn; smund t jet e keqe paraqitja e sjellja e njeriut me ndjenja t mira.

1016. Njeriu i varfr sht n errsir, as gruaja e tij nuk di se njeri sht.

1017. I famshmi Cioeron thot: Ska marri q t mos e ket mbshtetur ndonj filozof.

1018. Shumher njerzit e bjn mik at q u bn keq, e armik at q u bn mir.

1019. Kur t shohsh shokt e tu t bashkuar n nj mendim, ose edhe ti bashkohu me ta, ose largohu; nuk mund t jetosh me ta duke qen me mendim t kundrt.

1020. Mund ta gnjesh njeriun q ka arritur nj lumturi, mund t t besoj do gj q i thua; por at q ka psuar fatkeqsi, nuk mund ta gnjesh, nuk beson as n ato q jan pr tu besuar.

1021. Fatkeqi e do fatkeqin; i lumturi nuk e do t lumturin.

1022. Heronjt q mundin vshtirsit m t mdha, shumher jan t pazott t prballojn nj breng t vogl.

1023. Zemra e ndrydhur sht nj zjarr q mund t shuhet vetm me butsi dhe mirsi; ta ndrydhish edhe m shum, do t thot ti hedhsh vaj e ti japsh flak.

1024. Njeri i prsosur sht ai i cili ka bn n sy t bots mund t bj n vetmi dhe ka tan n vetmi mund t bj n sy t bots.

1025. Po deshe ;t bsh mir, prit rastin; sht poshtrsi t pressh rastin pr t br keq dhe t zgjedhsh kohn kur armiku yt sht dobsuar ose t ket psuar ndonj fatkeqsi.

1026. Nuk sht trimri t veprosh i mllefosur dhe duke mos ditur ka bn, por t pranosh t sakrifikohesh pr nj nevoje t vrtet, duke prbuzur jetn.

1027. Nuk i thuhet frikacak do njeriu q nuk sht trim; ka shum shkall n mes trimris e friks.

1028. Njeriu q sht trim, sht i durueshm; por ka nj pik q po ti preket, i zhduket durimi dhe i del trimria n shesh. E ajo pik sht nderi kombtar dhe nderi personal.

1029. Po t ishte e plqyer n do rast prbuzja e je-ts, duhej t ishte e plqyer edhe grabitja e ku-saria.

1030. N sht se njeriu ka nj veti, e cila skuptohet nga fytyra, qndrimi dhe sjellja e tij, ajo sht trimria; njerzit q kan fjal dhe sjellje trimrore, krkojn vend pr t ikur n luft e sipr; njerzit q duken modest, t urt dhe t nga-tht, gjat lufts bhen luan.

1031. N ciln an t lufts sheh se grat kan rrokur armt, mos dysho n t drejtn q ka ajo an, sepse gruaja nuk i kap armt pa qen gjendja e padurueshme.

1032. Disa njerz u pmgjajn kngve nj koh u shetit emri goj m goj e pasi u kalon koha, nuk prmenden m.

1033. T bjsh kryeplak t fshatit at q nuk sht i zoti t qeveris shtpin e tij, bn ta kthesh at fshat n gjendjen e shtpis s tij.

1034. Duke e br kapidan t nj anijeje t madhe nj njeri q nuk sht n gjendje t drejtoj nj bark, a rritet aftsia dhe zotsia e tij?

1035. Njeriu, q vlern e tij e ka mbshtetur n pozitn dhe pasurin e tij i prngjan kartmonedhs q nj dit e bjerr vlern e saj nominale dhe hidhet n rrug; ai q e ka mbshtetur vlern n zotsin e tij personale u ngjan t hollave t arta q vlersohen n do vend dhe n do koh.

1036. Njeriu harron shpejt vetm fajin q di pr veten e tij.

1037. Njeriu m shum sht i prir t shaj se pr t lavdruar; shumher pr t shar nj njeri shtrngohemi t lavdojm nj tjetr.

1038. Pazotsia e shum njerzve rrjedh nga se duan t tregohen jashtzakonisht t zott.

1039. Njeri i zoti nuk sht ai q ska t meta, por ai q pranon t metat e tij.

1040. Nuk sht budalla ai q di se sht i met nga mendja dhe sillet sipas asaj gjendjeje; sht i marr ai q e kujton veten t urt e nxjerr n shesh marrin e tij.

1041. Punt bhen t liga pse u shrbejn interesave; por nuk mendon njeriu se punt e mira m shu-m u ndihmojn interesave.

1042. Dacka m e hidhur sht ajo q t jep rrahsi me t qeshur ose duke u zbavitur.

1043. Puna e mir nuk del prher nga qellimi i mir, e puna e lig nuk del prher nga qllimi i keq; ka raste kur qllimi i mir jep rezultat t keq, e qllimi i keq jep nj rezultat t mir.

1044. Ska dhurat m t madhe se kur i japim uj nj njeriu t etur.

1045. Kush krkon pun, e gjen rehatin n bot, kush krkon rehatin, duhet t ik n nj bot tjetr.

1046. Njeriu me vler i mbetur keq dhe n harres sht nj diamant q ka rn n t fshira; nj dit sigurisht do t dal nj dor q do ta ngrej; po nuk e shptuan nga ajo gjendje bashkkoh-sit e tij, ia shptojn emrin pasardhsit.

1047. Pema m e mbl sht ajo q vjelim me dorn ton.

1048. do fjal dhe sjellje e njeriut ka dy an si guri i dominos, miqt shikojn gjithmon ann e bardh e armiqt ann e zez.

1049. Edhe sikur t mblidhet bota nuk mund t na bj t heqim dor nga dashuria pr njeriun q e dom; por njeriu q dom po t flas nj fjal t keqe kundr nesh, mund t na bj t heqim dor menjher nga dashuria.

1050. Lavdimi dhe qortimi sht pema e dashuris ose e armiqsis q kemi n zemr; me kthimin e dashuris n armiqsi, edhe lavdimi kthehet n qortim.

1051. Nj shtje e padrejt, q mbrohet me mjeshtri, fitohet m leht se nj shtje e drejt e pambrojtur.

1052. E drejta mund t fitoj vetm kur sht nn mbrojtjen e forcs, e forca ska nevoj pr t drejtn.

1053. Mos prit dobi nga njeriu q i sht mrzitur jeta.

1054. Ata q heqin dor nga kjo bot, duhet t shkojn n botn tjetr; sepse ska vend tjetr pr t banuar pos ktyre dy shtpive.

1055. Ata q thon se kan hequr dor nga kjo bot (klerikt), kan hequr dor nga puna e prpjekja dhe jetojn n kurriz t t tjerve.

1056. Nuk duhet t mbash mburojn sipr plags q ke marr, por kundrejt shigjets q do t t vij.

1057. Mos iu gabo nj t mire t atij q t ka br njqind t kqia, mos iu hidhro nj t keqeje t atij q t ka br njqind t mira.

1058. Pama e gnjeshtxt prhapet m shpejt se fama e vrtet.

1059. Po t thot ndokush nj gnjeshtr, menjher gjnden njqind vet q betohen se ajo gnjeshtr sht e vrtet.

1060. Ka shum asi q nuk i vejn vesh pllitjes s gomarit, por q i besojn fjals s Nastradinit. (Nastradini kishte nj gomar. Nj i njohur i trokiti n der dhe i krkoi gomarin pr t shkuar n mulli q t bluaj. Nastradini, q nuk donte tia jepte, i tha se nuk e kishte n shtpi. Por, gomari plliti mu ather! I njohuri i tha: Pse gnjen, ja ku pllet? Nastradini, pa u trazuar fare nga kjo e papritur i tha: Ske turp, i beson gomarit e jo mua, me goxha mjekr!).

1061. Po t mos kishte gnjeshtra shum kredi dhe shum myshterinj, askush sdo t gnjente.

1062. Pak gj do ti ngelte bots po t zhdukeshin gnjeshtrat dhe gabimet.

1063. Shpresa sht nj lajkatare q nuk i plotson premtimet; megjithkt kjo shoqe po t mos na ngushllonte dhe t mos na zbaviste n rrugn e jets, kjo rrug do t dukej shum e vshtir.

1064. Gjrat q masa e marr i l n mes t rrugs, rasti shumher i on n pikn e dshiruar.

1065. Rasti, pa masn e marr, sht nj at pa dyzgjin; rasti kryen shum pun, por duhet pasur n dor dyzgjinin e mass.

1066. Kush i hy nj pune pa ia menduar fundin, sht si ti ket hipur nj anijeje pa timon.

1067. Turma sht armike e arsyes dhe e s drejts. Po ti prshtatet nj gj arsyes dhe s vrtets, trheq prbuzjen e turms; gjrat q nuk i mbshteten asnj arsyeje dhe q jan n kundrshtim me t vrtetn, jan gjithmon t plqyera nga turma.

1068. Duaje njeriun q dshiron t t doj.

1069. Mos kij besim n njeriun q ska besim n ty.

1070. Po e pate frik nj njeri, mos e tremb at; duke e trembur at, t shtohet frika ty.

1071. Po dshirove ta duash nj njeri, ose t t doj ai ty, shihu shpesh me at.

1072. Duke mos e par pr shum koh at q e do, njeriu fillon t mos e doj, e duke e par shpesh njeriun q nuk e do, fillon ta doj.

1073. Madhsia e nj pune nuk krahasohet me madhsin e frytit t saj, por kryesishit me masat dhe mjetet e t venit t saj n jet.

1074. Shumher nj prpjekje e madhe jep nj fryt t vogl e nj nisiativ e vogl, e marr rastsisht, jep nj rezultat t madh.

1075. Punt q smund t bhen me prpjekje t mdha, koha e rasti i kryen pa u ndjer.

1076. Nj gj q nuk mund t gjej m i madhi dijetar, rasti ia zbulon nj bujku, nj puntori, nj njeriu t pamsuar.

1077. Pr sa prpjekje e zotsi kan nevoj punt e mdha pr t mir, edhe ato q bhen pr keq kan po aq, ose edhe m shum, nevoj pr zotsi. Megjithkt, punt q bhen pr keq snumrohen pr pun t mdha.

1078. Qllimi i prpjekjes sht pr t realizuar nj gj t mir, kush prpiqet pr keqbrje ska punuar pr veten e tij; edhe punn e t tjerve e ka zhdukur.

1079. Mjetet q do t prdorsh pr arritjen e nj qllimi, sht kusht t jen t prshtatshme pr at qllim; nuk arrihet puna e mir nprmjet t rrugs s keqbrjes.

1080. Nj gj ordinere e rregulluar mir, duket m e mir se nj gj me vleft t madhe e ln n gjendje t rregullt.

1081. Nj njeri me urtsi mesatare, q kujdeset pr rregull dhe renditje t mir, kryen m shum pun se ata me urtsi dhe mendje t lart, q skujdesen pr rregull dhe renditje t mir.

1082. Pr t kryer pun nuk duhet vetm t dish, por kryesisht t duash.

1083. Dshira lind zotsin.

1084. Njeriu q ka mundsi t bj mir, por i mungon dshira, i ngjan atij q e ka kalin pran dhe ecn kmb.

1085. Mund ta quajm prtac nje njeri q sheh nj gur para ports s tij dhe nuk e largon; por si mund ta quajm at njeri q ai gur i ngatrrohet npr kmb e rrzon nj a dy her dhe prap nuk e heq s andejmi?

1086. A mund t quhet vllazri ajo kur punt e dy vllezrve rregullohen duke ndrmjetsuar t tjert?

1087. Mos i beso dashuris s atij q t do ty m shum se vllain e tij, sepse po t ishte i qndrueshm n t dashur, nuk do t t afrohej ty kundrejt t vllait.

1088. do njeri dgjon fjaln e mir dhe e lavdon, por kur vjen puna pr tu kryer, gjithsecili bn si di vet.

1089. Kur njerzia besonte n alkimin, nj dijetar ka thn: Pillimi i ksaj diturie sht pr t msuar, mesi i saj pr t gnjyer dhe fundi pr t hyr n mendin.

1090. Njeriu nuk do njeriun q e do, do njeriun q e mon dhe e lavdon.

1091. Ajo q i lidh njerzit me njri-tjebrin sht shpresa pr t pasur prfitim dhe frika e dmtimit; po t mos ishin kto dy gjra, secili do t jetonte i veuar, pa miq e pa shok.

1092. Nuk i dshirojm miqt tan pr ti pyetur pr gjendjen e tyre, por pr tu folur pr gjendjen ton.

1093. Lumturia dhe mjerimi ndikojn shum n mo-ralin e njeriut; shum njerz t mir kur arrijn lumturin bjerrin disa nga vetit e tyre t mira, e shum vet heqin dor nga veset e liga (kur bien n mjerim).

1094. Ai q ndryshon qndrimin dhe sjelljen e tij me t fituar nj grad ose nj pozit, provon se vlera e tij personale sht shum m e ult se ajo grad ose pozit.

1095. Njeriu me vler personale shikon pozitn si nj cilsi q rrit nderin e tij.

1096. Po t krkojm nga muratori punn e inxhinierit, muratori sigurisht do t lavdohet duke thn: Edhe un qnkam i zoti t bj punn e inxhinierit; por, po ta krkojm nga inxhinieri at pun t zakonshme ai nuk do t gjej shkas pr tu lavduar.

1097. Njeriu q trazohet nga nj pun q nuk sht i zoti ta bj, smund t kryej asnj pun n bot; ai q don t punoj, merr prsipr at pun q mund ta bj.

1098. Njeriu q ska mundur t edukoj fmijt e tij, dshiron t bhet edukator i fmijve t mbretit.

1099. Ata q dshirojn t lavdohen, po ti donin gj-rat q jan pr lavd, do t arrinin qllimin.

1100. Njeriut q dshiron tia largosh injorancn qoft edhe fare pak lavdoja at ka di ai; njeriut q don tia qortosh koprraein, lavdoja bujarin.

1101. M vshtir sht t qeveris njeriu veten e tij se t qeveris t tjert.

1102. Lajkatari kryesor i njeriut sht veta e tij; lajka q na bhet nga jasht, na plqen vetm pse na vrteton mendimin q kemi pr veten ton.

1103. Kush e mon me t vrtet veten e tij, as nuk knaqet me lajka, as nuk trembet nga qortimi. Por a ka njeri q e mon me t vrtet veten e tij?

1104. Gjithsecili plqen veten e tij, por fama gnjeshtare e disa njerzve arrin n at shkall sa turma i kujton pr t lart m shum se sa mendojn ata vet pr veten e tyre.

1105. Natyra njeriut i jep talent dhe aftsi, fati dhe rasti nxjerr n shesh at talent dhe aftsi. Sa njerz t mdhenj vijn n bot dhe, pasi nuk gjejn rast t shfaqin aftsin e tyre, shuhen si fitili pa vaj dhe ikin pa u dgjuar emri i tyre.

1106. Prirja q ka njeriu pr t lavdruar njerzit e lart vjen nga dshira q t tregohet se sht i zoti ti moj ata.

1107. N sht se ka tregti q l t knaqur edhe at q shesin edhe at q blejn, ajo sht lajka.

1108. N bat mund t gjndet ndonj njeri q nuk do nj gj, por ska njeri q t mos e doj lajkn dhe lavdin.

1109. Njeriu n vend q t tregoj veten t varfr, pranon t mbetet i uritur, por ta tregoj veten t pasur.

1110. Gjysma e atyre q msojn dituri, msojn pr t jetuar, gjysma tjetr pr ti treguar bots se jan t ditur, dhe nj pr qind mson pr t ditur ka sdi.

1111. sht garaz (fjal arabe q do t thot: mendim, qllim i keq dhe i fshehur, prapamendim, mri, inat, dashakeqsi) t jesh kundr nj njeriu, po garaz sht edhe kur je n favor t tij, njeriu pa garaz sht i paanshm.

1112. Po t lavdosh nj gj q nuk sht pr tu lavduar, e ke shar, po ta qortosh nj gj q nuk sht pr tu qortuar, e ke qortuar veten tnde.

1113. Jan shum t pakt ata q preferojn kritikn e dobishme kundr lajks s dmshme.

1114. Nga shum lavdime del qortimi dhe nga shum qortime del lavdimi.

1115. Sa padrejtsi e madhe sht detyrimi i nj t urti ti bindet urdhrit t nj injoranti dhe t punoj sipas mendimit t tij.

1116. Dijetari turprohet kur hy n mbledhjen e injorantve; ndrsa injoranti hy n mbledhjen e dijetarve pa u trembur fare.

1117. I menuri tregon shum gjra me pak fjal; i marri flet tr ditn dhe nuk tregon asgj.

1118. Njeriu flet pr ti treguar tjetrit nj gj q nuk di ai; t bsh fjal pr nj gj q t gjith din se sht e qart, bn t lodhsh kot edhe gojn tnde edhe vesht e dgjuesit dhe shkakton dhimbje koke.

1119. Njeriu do m shum t thot ka ka n mendjen e n zemrn e tij se ti prgjegjet pyetjes q i bn ai q ka prkundrejt.

1120. Dshira e grave nuk sht pr t biseduar, por pr t folur; prandaj kur bashkohen disa gra ne nj vend, fillon pothuaj nj prpjekje pr tia kaluar njra-tjetrs n t folur.

1121. Po deshe t bsh ka nuk ke br gjat jets sate, ske tjetr rrug vese t imitosh ata q e kan br m par.

1122. Kur thot nj njeri q sot do t bj kt pun dhe nesr e prsrit po kt f jal, preje shpresn se do ta kryej.

1123. T pressh t kryej pun njeriut q nuk i vjen doresh, sht si t pressh nga guri t lviz.

1124. Kush sht i dhn pas pastrtis, edhe gjs m t pastr i gjen nj dika pr tu pastruar.

1125. sht m mir t vendossh pr t mos e br nj pun, se t vendossh pr ta br e t mos e bsh.

1126. Mos e ruaj rastin pr ti rn n shpin nj njeriu kur do t bjer n ngushtic, vjen nj koh q edhe ti do t jesh n ngushtic.

1127. do pun ka kohn e vet, thon; por koha e do gjje sht ajo kur njeriu fillon ta kryej at pun.

1128. Njeriu i urt mund ta kryej punn e tij pa pasur nevoj pr dredhi dhe gnjeshtr; prdorimi i dinakris dhe i gnjeshtrs vjen nga pazotsia.

1129. Kush e kujton veten m t zotin se t tjert, gabon gjithmon.

1130. Eleganca e tepruar sht nj lloj trashine.

1131. Ska gj m t vshtir pr njeriun se t ec vet n rrugn q u tregori t tjerve pr t drejt.

1132. Kur i prballojm epshet tona, nuk tregojm se jemi t fort (pse kemi vullnet), por se ato nuk jan t forta.

1133. Njeriu i urt e quan t drejt lavdimin q meriton dhe nuk ndikohet fare nga ai lavdim; lavdimin q nuk e meriton, nuk e merr prsipr, por e refuzon.

1134. I marri knaqet m shum nga lavdirni q i bhet pa e merituar dhe prpiqet t gnjej vetveten se e meriton at lavdim.

1135. Smund t jet puntor i zellshm shrbyesi i zotris prtac.

1136. T mbahesh se sje krenar, sht krenaria m e madhe.

1137. T riun mund ta osh n do rrug, por plakun sht vshtir ta kthesh nga rruga e tij.

1138. Mos krko kng t re nga kngtari plak.

1139. Ka shum asi q jan knaqur pse jan martuar, por ka fare pak asi q jan br t lumtur.

1140. Gjrat m t vshtira n bot jan t gabohesh nga armiku dhe t mashtrohesh nga miku.

1141. Jeta n bot sht nj shesh dredhie e mashtrimi; njeriu duhet t jet gjithmon n gatishmri pr tu mbrojtur.

1142. Disa, qoft nga njerzit, qoft nga punt, nuk mund t gjykohen po nuk u shikuan pr s afrmi, e disa mund t gjykohen vetm pr s largu.

1143. Nuk mund ti thuhet i urt atij njeriu q rastssisht e thot nj f jal me vend, do f jal e t urtit sht me vend dhe e afrt me t vrtetn.

1144. Pr ta ditur mir nj gj, duhet ti dish hollsirat e saj; pasi t fshehtat e natyrs pr ne jan t panjohura, gjrat q dim jan shum t siprfaqshme.

1145. Fytyrat e shum njerzve, q i kan t cenuara t shumtat e gjymtyrve t tyre, jan m t bukura se t atyre q i kan t gjitha gjymtyrt n rregull.

1146. Pr do sy ka bukuri.

1147. do gj n bot ka krkuesin e saj.

1148. Mos i fol vreshtarit pr dhen e bariut pr rrush.

1149. Njra nga gjrat m t vshtira pr njeriun sht t kuptoj nga ka prbhen dshirat e tij.

1150. Ajo q i thon shpirtmadhsi, t shumtn e hers sht t hiqet dor nga interesat e vogla pr t marr n dor t mdhat.

1151. Besnikria dhe prpikria n prmbushjen e nj premtimi shumher jan nj lak pr t fituar besimin e t tjerve.

1152. Njeriu i mir asnjher nuk arrin t ahmerret; derisa armiku i tij t jet i fort, nuk sht n gjendje ti bj gj, kur do ta gjej armikun t dobt, e mund mshira dhe i ikn dshira pr tu ahmarr.

1153. Turma prbuz at q nuk e kupton dhe e quan erezi.

1154. Njerzit shumher shohin se sht e drejt rruga q u tregohet; por, pse nuk e kan gjetur vet, nuk e pohojn drejtsin e saj.

1155. Gjithmon gabohet ai q blen nj gj pa e shikuar.

1156. Ka shpres pr t ardhmen, vetm ai q mund ta vr n njfar vije t mir t tanishmen.

1157. Mbyll nj sy kundrejt fajeve t atij q i ke par t mirn.

1158. do gj mund t shoqrohet me do gj, vetm sinqeriteti smund t shoqrohet me lajkn.

1159. T lavdosh nj njeri pr veti q nuk i ka, do t thot ta qortosh trthorazi at.

1160. Nj veti, q sht shkak lavdimi pr nj person, mund t jet shkak qortimi pr nj tjetr.

1161. Ne dom m shum ata q nuk na don se ata q na don.

1162. Rrall br punn q ke dshir t t vlersohet.

1163. Njeriu mund t lavdoj me gjith zemr vetm at q e mon vet.

1164. Njerzit me pak mend ndikohen nga gjrat e vogla, e njerzit me shum mend mund t ndikohen vetm nga gjrat e mdha.

1165. Nuk i thuhet njeri njeriut t panjerzishm.

1166. Po t mos kishte frik humbjen e interesit t vet, asnjeri nnk do t prfillte interesin e tjetrit.

1167. do gj e mir ka nj an t dobishme dhe nj an t bukur; ana e bukur e mendimit sht t flassh n mnyr q t knaqsh at me t cilin je duke biseduar dhe mos t mrzitsh e t hidhrosh t tjert.

1168. A mund t dyshohet se ka nj drras mangut njeriu q mendon vetm pr veten e tij e jo pr nj miliard njerz?

1169. A ka t drejt t quhet njeri ai, q nuk mendon pr njerzimin?

1170. Zemra e gabon mendjen gjithmon.

1171. Mendja sht lajkatare e zemrs; pr do gj q plqen zemra jon, mendja shtrngohet t mendoj.

1172. Mendja sht skllave e zemrs; ka mund t bj nj mendje e mir q ka rn skllave n dorn e nj zemre t lig?

1173. Mendja sht vegl e zemrs.

1174. Kush mendon se njeh mendjen e tij, nuk njeh hollsisht zemrn e tij.

1175. Ska krim m t madh se t prdorsh pr keq-brje nj gj q sht pikur pr t br mir.

1176. do lloj vjedhje sht pun e poshtr, por sht m e poshtr vjedhja q bhet duke br vegl ligjin dhe sheriatin.

1177. do lloj gnjeshtre sht e neveritshme, por sht m e neveritshme kur i vishet nj njeriu t lart me qllim q t shkatrrohet.

1178. sht e keqe do lloj dredhie, por sht m e keqe se t gjitha t tjerat ajo q bhet duke br vegl ligjin dhe sheriatin.

1179. Ska poshtrsi m t madhe se t prpiqesh ti bsh keq nj njeriu, duke prfituar nga thjeshtsia e zemrs dhe qllimi i tij i mir.

1180. Njeriut nuk i dhimbset pasuria e shkelja e t drejts s tij q i grabitet me an t forcs aq sa i dhimbsen kto kur i grabiten me dinakri.

1181. Fama sht nj mikroskop q nxjerr n shesh merita e defekte q smund t shihen vese nprmjet t tij.

1182. Fama e gnjeshtrt smund t zgjas shum koh, sepse ai q prpiqet ta prgnjeshtroj sht vet personi q e ka fituar at fam.

1183. Fama e gnjeshtrt fitohet me sharlatanizm, fama e vrtet me modesti dhe me prvujtri.

1184. M vshtir sht t ruhet fama e fituar se t fitohet.

1185. Kur nj kardinal francez po kalonte me karroc, i doli prpara nj qerre me qe dhe i zuri rrugn. Sa do q karrocieri i kardinalit i thot disaher t zotit t qerres tia lshoj rrugn, fshatari nuk i v vesh dhe vijon rrugn e tij. Pr kt zemrohet kardinaii, nxjerr kokn nga karroca dhe duke par se fshatari ishte i trash e i shndosh, i tha: Biri im, ti e ke ushqyer shum veten tnde, por pak e ke edukuar. Pshatari, me t dgjuar kto fjal, u prgjegj: Pasi veten ton e ushqejm vet, n kt pik skemi ndonj gabim. Sa pr edukatn, po qe mangut, faji nuk sht yni, sepse edukimi yn sht n duart tuaja.

1186. Sa e dmshme sht ti besosh gjithkujt, aq pa vend sht t mos i besosh askujt.

1187. Sa i sjell njeriut gjra t mira lakmia pr fam dhe sedr, aq vepra t kqia e shtrngon t bj.

1188. Mendja e njeriut kuptohet me t folur dy tri fjal, por zemra e tij smund t kuptohet as pr disa vjet.

1189. Ata q vajtojn pse kemi marr nj plag, shumher i knaq vdekja jon.

1190. Pr tu br dy vet miq t vrtet, duhet ti ken t prbashkta hidhrimet, gzimet, frikn dhe shpresat e tyre.

1191. Ushqimi i dashuris sht frika e shpresa; posa t ik frlka e shpresa, zhduket dashuria.

1192. Dashurla q kan njerzit pr drejtsin lind prej friks nga tirania.

1193. Njeriu dshiron t shoh n vetvete do gj t mir; vetm drejtsin dhe t vrtetn te t tjert.

1194. do lloj gnjeshtre sht e prbuzur, por gnjeshtra e veshur me petk shenjtror ose zyrtar dhe q detyron ti bindet do njeri, sht shum e llahtarshme.

1195. Vetm drejtsia ndihmon t vrtetn, ndrsa gnjeshtrn e gjith bota.

1196. Vetm forcat nuk i bjn njerzit heronj, rasti sht ai kryesori q i heroizon.

1197. Nj pun, e cila ka br t shprblehet x-i, po t kryhet nga y-i shkakton ndshkimin e tij.

1198. Po ia nguli syrin fati nj njeriu, rrotullohet gjithmon rreth tij.

1199. Nuk sht pasuria ajo q sjell lumturi dhe fatkeqsi, kryesisht sht morali.

1200. Lumturia nuk gjndet n gj e pasje, gjndet n zemr; njeriu nuk bhet i lumtur duke arritur gjn q e di t vlefshme, por duke arritur ka i do zemra.

1201. N bot ska njeri as fare t lumtur as fare fatkeq; njeriu q merret m i lumturi, e ka nj breng, ai q duket m fatkeq, e ka nj shpres, nj ngushllim.

1202. Ngushllimi m i madh i atij q kujdeset dhe planifikon punt, sht pretendimi i tij pr urti dhe zotsi.

1203. Njeriu ka ka muar sot, nesr mund t qortoj, e ka ka qortuar sot, mund t moj nesr.

1204. Ashtu sikundr mund t ndryshoj fytyra e njeriut, mund t ndryshoj edhe mendimi i tij, por zemra smund t ndryshoj.

1205. Ai q nuk sht vet krenar, nuk mon as krenarin e t tjerve.

1206. Xhelozia ushqehet me an t dyshimit dhe t mendimit t keq q ka njeriu kurudrejt nj tjetri; kur smbeten m kto t dyja, zhduket xhelozia.

1207. do njeri ka vese t krenaris dhe t mendjemadhsis, ka ndryshim n mes t njerzve vetm sipas llojit t krenaris dhe mendjemadhsis s tyre.

1208. Ajo q na detyron t numrojm gabimet e t tjerve, nuk sht pr ti korrigjuar, ato, por pr t treguar se ne nuk i kemi ato gabime.

1209. Njeriu mund t premtoj ka shpreson t bj, por smund t bj gj jasht forcs s tij; prandaj duhet t premtoj m pak se ka shpreson t bj.

1210. Ata q merren me gjra t vogla, bjerrin zotsin pr tu marr me gjra t mdha.

1211. Njeriu m i urt sht ai q mund t kuptoj veten e tij, e njeriu m i fort sht ai q mund t zotroj veten e tij.

1212. Disa njerz t mdhenj bhen modest pr t mos trhequr zilin e t tjerve.

1213. N bot ka fare pak raste q knaqin njeriun; vetm njeriu q gabohet me gjra t vogla, bhet i lumtur dhe jeton qetsisht.

1214. Njeriu q nuk sht n gjendje t mbaroj punn e vet, nuk mund t mbaroj punn e kurrkujt.

1215. Ve dshprimit, ska asnj gj q thyen rrotn e njerzimit.

1216. Pr t provuar mendjen, zotsin dhe cilsin e njeriut, duhet ta veosh at nga ofiqet q ka, nga pasuria dhe grada e tij.

1217. Duket i gjat shtati i njeriut q qndron n maj t malit, duhet t zbres n rrz t malit q t kuptohet sa sht i gjat me t vrtet.

1218. Njeriu shumher sheh aq t ndryshuar mendimin dhe natyrn e miqve t tij, q nuk i ka par shum koh, sa q nuk dshiron m t miqsohet prsri me ta.

1219. do gj n bot shkon sipas vendit dhe kohs; nj gj q n do koh dhe n do vend i sht dukur e mir, n nj koh tjetr dhe n nj vend tjetr nuk i duket e mir.

1220. Lakmia del nga trupi i njeriut pasi t dal shpirti.

1221. Njeriu dshiron q edhe varrin ta ket m t mir se varret e t tjerve.

1222. Mirsia duhet t bhet vetm pse sht mirsi.

1223. Zjarri kur smund t djeg nj gj, e nxin.

1224. Ashtu sikundr q shuhet zjarri po mbeti pa dru edhe intriga zhduket po t mos ket gojkqinj.

1225. Punt e mira duhen kryer nj or e m par q t mos vij vdekja pr t penguar.

1226. Moskthimi i librave q merren hua (pr tu lexuar) vjen nga se zotrimi i vllimeve sht m i leht se zotrimi i lnds s tyre.

1227. Zarathustra thot: Jeta n bot prbhet nga mendimi, fjala dhe puna; shptimi i bots varet nga tri gjra: T mendosh mir, t flassh mir, t bsh mir.

1228. Nj ila i prbashkt pr do smundje: T kujdesesh pr ruajtjen e shndetit para se t smuresh.

1229. Ka shum pak pasuri t fituara me t drejt.

1230. Skrkohet ndihm nga tigri pr t shptuar nga qent.

1231. T gjith njerzit, duke filluar q nga m i madhi deri te m i vogli, kan nj detyr: T prmirsojn veten e tyre. Mirqnia e bots varet n kt fjal.

1232. Detet m t mdha kan fundin e tyre; mendimi i njeriut sht aq i thell, sa sht e pamundshme tia gjesh fundin.

1233. Njri nga filozoft kinez thot: Kush formulon nj ligj jo t drejt, bhet vrass i miliona njerzve.

1234. Nj far e vocr bhet dru i madh.

1235. T mos ishte atdhedashuria, t gjitha tokat joprodhuese do t zbrazeshin, do t mbeteshin t shkreta.

1236. Kmbngulja e qndrimi bn t mundshme t pamundshmen.

1237. Mani, nj nga filozoft e lasht t Indis, thot: T thuash shtpi, sht t thuash grua.

1238. Lumturia e njerzve sht n duart e grave.

1239. Fshehtsia e msimit t madh sht t mendosh shum e t flasish pak.

1240. Kush bn dshmi t gnjeshtrt pr interesin tnd, mund t bj edhe kundr teje.

1241. Solomoni thot: sht mizor kush i thot t drejtit mizor dhe mizorit i drejt.

1242. Binia sht nj marrzi, pleqria sht ilai i saj.

1243. Dinaku nganjher ia arrin qllimit, por asnjher nuk i shpton rrezikut; njeriut t drejt shum rrall i plotsohen dshirat, por gjithmon sht i sigurt dhe i qet.

1244. Shumica e grindjeve q ngjajn n jet lindin nga miqsia e tepruar.

1245. Kush don ti bj keq nj njeriu t mir i prngjan atij q don t pshtyj Diellin; psbtyma, duke mos arritur Diellin, kthehet dhe bie n fytyrn e tij.

1246. Kur nj njeri zemrohet kundr nj mali t lart dhe prpiqet ta shkul nga vendi, kush dmtohet: mali apo ai vet?

1247. Ka mundsi t hedhsh posht fjalt e liga, t padrejta, q thuhen kundr teje; por a nuk sht m leht ti durosh dhe t mos u japsh rndsi? Ka mundsi t nxjerrsh n shesh dredhin e dinakut, por a nuk sht m leht tia fitosh zem-rn dhe t bsh t heq dor nga dredhia?

1248. Kush sht njeri nuk e v n zbatim nj urdhr q sht n dm t njerzimit.

1249. Jeta sht nj udhtim n errsir.

1250. Vlera e njeriut kuptohet nga natyra e gjrave q vlerson ai.

1251. Fjala e mbl sht nj melhem n zemrn e njeriut; fjala e hidhur, porsa hy n vesh e ndez mendjen, s andejmi zbret si rrufe dhe e bn zemrn cop-cop.

1252. Nuk do ti dihej vlera shndetit, mirqenies dhe jets po t mos ishte smundja, vshtirsia dhe vdekja.

1253. Fjalt jan prshkrimi i kuptimit; tu japsh rndsi fjalve m shum se kuptimit sht sikur t lesh nj t dashur dhe t dashurosh hijen e saj.

1254. Miku sht pasqyra e prsosmris, armiku e t metave.

1255. M mir t vdessh n mes t shum shokve besnik se t jetosh pa shok.

1256. T jetosh pa shok, do t thot t humbassh pjesn m knaqsidhnse t tjets.

1257. Mosbjerrja e miqve sht m e vshtir se fitimi i tyre.

1258. Kush dshiron t duhet, l t doj.

1259. N qoft se sht lumturi t duhesh, sht lumturi m e madhe t duash.

1260. Po nuk e zuri dashuria njeriun, nuk di sht ajo, prandaj nuk u jep t drejt sjelljeve t marra t dashnorve.

1261. Syri sht nj dritare e shpirtit.

1262. Mos shiko ka ke fituar, shiko ka ke br, sepse pasurin q ke fituar do ta humbassh kur do t vdessh; por mirsit q ke br do t qndrojn n bot edhe shum koh dhe do t bjn t prmendesh pr t mir.

1263. Po t krkosh n bot pasuri t vrtet, e till sht mendja dhe nderi.

1264. Nuk sht i urt ai q sht i zoti pr dinakri dhe djallzi, nuk sht trim ai q smund ta permbaj zemrimin.

1265. N sht se ka njeri t madh n bot, i madh sht ai q lumturia nuk e bn t qesh dhe mjerimi t qaj.

1266. Krejt ka quajm: e vrtet, e drejt, e mir, e bukur, e dobishme jan nj gj; vetm pse na mungon pamja e vrtet i shohim t veuara njern nga tjetra.

1267. Kush mson t tjert, mson m shum se ata q msohen; kush shkruan, prfiton m shum se ata q lexojn.

1268. Pr t kuvenduar me nj mik, duhet t pressh kohn e lir t tij; mikun q sht i zn me pun ose ndihmoje, ose mos i rri pran.

1269. T mjaftuarit me ka ke sht nj kala kundr robris.

1270. Jeta e pasanikut sht nj vaudeville, ajo e t vobegtit nj tragjedl dhe ajo e filozofit nj komedi.

1271. Gjithsecili prpiqet pr t arritur nj lumturi t plot dhe t qndrueshine, por nj lumturi e tille nuk sht par fare n bot.

1272. Po deshe t kuptosh fare mir nj pun, drejtoju opinionit publik, sepse m i dituri mund t gaboj, opinioni sgabon.

1273. Njerzit aq leht kalojn nga e mira n t iign dhe nga e liga n t mirn sa po t ngrihet nj mur n mes t ligs dhe t mirs, nuk do t qndronte asnj dit, do t shembej pra.

1274. Djali i urt lumturia e t jatit; djali i prap belaja e nns.

1275. Lulja rritet me diell, por thahet nga vapa e madhe; njeriu edukohet me arsim, por rndimi me msime n fmijri jasht forcs s tij e drmon. Ashtu sikundr bima q ka nevoj pr nxehtsi, uj e freski, edhe njeriu bashk me arsim dhe edukim ka nevoj edhe pr zbavitje e shtitje.

1276. Malin q e sheh n horizont, mos kujto se sht kndi i bots, sepse pas tij ka male t tjera.

1277. Kush zotron veten e tij, nuk zotrohet nga asnjeri; nuk e mund dot asnjeri at q mund epshet e tij.

1278. Arsimi dhe qytetrimi i ngjajn diellit q kur lind ndrion vetm majat e maleve t larta me nj drit t zbet por pa shkuar gjat i forcohet drita dhe nga shklqimi i tij prfitojn prrenjt m t thell dhe fushat e luginat.

1279. Modestia sht nj ibrshim, n t cilin radhiten t gjith margaritart e moralit.

1280. Dashuria pr atdheun lind nga dashuria pr familjen.

1281. Njeriu kur sht i ngopur uditet me ata q rrin n tryez duke ngrn, e kur sht i uritur, uditet me ata q ohen nga tryeza.

1282. Secili njeri kalon nj lloj jete m vete, por lindja dhe vdekja e tyre sht e njllojt.

1283. Kur druri jep pem ose bn hije, gjithsecili shkon e rri nn t; po u thye e ra n tok, menjher e bjn cop-cop.

1284. Mik kam at q m shpton nga nj gjendje e vshtir.

1285. Nj gj fare pa rndsi mund ti ndaj miqt m t ngusht.

1286. Njeriu duhet t sakrifikoj gjithka pr mikun, prve nderit dhe sedrs s tij.

1287. Gjithsecili ankohet nga bota, nga fati, nga koha, asnjri nuk sht i knaqur me jetn; megjithkt nnk don t vdesin as ata q ojn nj jet shum t vshtir, e as ata q jan n vuajtje e mundim t madh.

1288. Koha m e mir e jets sht fmijria e m e hidhura pleqria. Me kalimin e muajve dhe t viteve njeriu largohet nga lumturia, megjithkt do njeri dshiron kalimin e kohs.

1289. Ari do t ishte i pavlefshm po t ishte ar do gj e ndritshme.

1290. N qoft se ka ndogj t fort sa t shemb malet, t thaj lumenjt, t bashkoj detet, t ndaj tokat ajo gj sht ari.

1291. Ska rrug q smund t kaloj dhe ska port ku smund t hyj gomari i ngarkuar me ar.

1292. Nj diell sht, por zhduk me miliona hije.

1293. ka do t japsh pr njerzimin, mos e numro darovitje, e as lmosh, sepse paguan nj borxh tndin.

1294. Jeta prbhet nga puna dhe fjala. Kush i ka n rregull kto dy an t jets, mund t thot se jeton.

1295. Njerzit me mendime jo t shndosha, duket se din dobsin e mendimeve t tyre; prandaj posa shohin nj njeri me mendime t larta, bashkohen t gjith kundr tij.

1296. ortimi sht ndihma q njerzit e mdhenj i japin shoqris njerzore.

1297. Nj fjal e parndsishme e thn me vend sht m e mir se nj ligjrat elokuente e thn jo me vend.

1298. Mos kij frik nga ujku me taark t ngopur, por nga macja e uritur.

1299. Pasuria dhe t mjaftuarit me pak jan armiq t njri-tjetrit, ku sht njri nuk sht tjetri.

1300. Jeta sht nj lum q rrjedh pa pushim; pr t soditur si rrjedh dhe ikn jeta, njeriu duhet ti kaloj n vetmi dy or n dit mundsisht n nj fush ku ska njeri, n nj livadh, n nj shkmb, n nj buz deti.

1301. Puna e bn jetn e njeriut t vlej edhe pas vdekjes s tij; thurja, vagabondazhi dhe prtimi e kalbin dhe e zhdukin jetn; t soditet natyra bn q jeta t shijohet ashtu si sht. Prandaj bariu sht ai q bn jet t vntet.

1302. Nj njeri ashtu sikundr mund t ngjall nj komb, edhe mund ta zhduk.

1303. Smund t kryej pun t mdha ai q nuk u jep rndsi punve t vogla.

1304. Pr kirurgun sht m leht ti pres kmbn nj trimi se ti heq dhmbin nj frikacaku.

1305. Brisku i mpreht nuk ta pret faqen, ta pret brisku q nuk pret qimen e mjekrrs.

1306. Qymyri q blehet me borgje, nse t ngroh n dimr, t mrdhin n ver.

1307. M e urta ndr gra sht ajo q flet m pak.

1308. Lott q derdh nj grua, gruas i kushtojn fare pak, por jan shum t vlefshm pr ata q i shikojn.

1309. I Urti shkon deri n fund t rrugs q ka zn, sepse t shkosh deri n gjysmn e rrugs e t kthehesh mbrapa duhet po aq koh dhe mundim e nga kjo nuk ke asnj dobi.

1310. Konfucio thot: Rruga e drejt sht rrug e madhe q mund ta kaloj do njeri. Rrugt q i tregohen njeriut jasht forcs s tij, jan rrug malore t rrezikshme.

1311. Shumica e njerzve, sidomos grat, nuk i don ata q i don por don ata q nuk i don; prbuzin ata q i nderojn e e nderojn ata q i prbuzin.

1312. Kohn q e hargjojn grat me fjal t kota po ta prdornin pr t qepur, nuk do t mbetej njeri i zhveshur n bot.

1313. Gruan sduhet ta stolis qyrku.

1314. Nj anglez thot: Burri m i lumtur ka qen Adami; pse skishte vjehr.

1315. Ska t mir shtpia e asaj gruaje q nj pjes t madhe t kohs e kalon para pasqyrs.

1316. Fatkeqsia ia shtyp zemrn burrit, ia ndrydh shpirtin, ia kalit trupin; gruas ia derdh vetm lott dhe e bn t thrras e t brtas.

1317. Bilblli lodhet s knduari, gruaja slodhet s foluri.

1318. Gruaja kur dshiron sht e knaqur, kur dshiron sht e pezmatuar, kur dshiron sht mir me shndet dhe kur dshiron bhet e smur.

1319. Nuk sht i fort ai q e thyen nj dru me grusM; i fort sht ai q e drejton nj dru t thyer ose q e mban pr t mos u thyer.

1320. Kirurgu m i mir sht ai q ka marr vet shum plag.

1321. Mos prit t dal flaka aty ku sheh tym pr t kuptuar se ka zjarr.

1322. Brathoca kndon tr ditn, prandaj jeton n ndytsi. Edhe gruaja q flet shum, i shmbllen ksaj.

1323. Gjja e fituar me pak mundim duket e mbl, vlefta e gjs s fituar me shum mundim sht e madhe.

1324. Dalin shum blers pasi t jet shitur malli.

1325. Nuk sht miqsi ajo e bazuar n interes; por po t prjashtohet kjo lloj miqsie, kam frik q nuk mbetet mik n bot.

1326. Jungu thot: Fija m e holl q end nj insekt sht m e fort se lidhja q lidh njriun me lumturin.

1327. Nj familje e prbr nga burri e gruaja q e don njri tjetrin dhe me fmij t bindur e t edukuar, sht nj piktur e gjall e lumturis.

1328. Fytyra e qeshur sht kripa e bukuris.

1329. Krijuesi shikon qllimin, njerzit punn.

1330. Gjja m e mbl sht e hidhur pr stomakun e prishur.

1331. Njeriun e madh e njeh do njeri, por sht zor t bhesh njeri i madh dhe t njohsh vetvetn.

1332. Me vdekjen e nj njeriu t madh nuk shuhen t mirat q ia ka ln njerzis. Njerzit e mdhenj si Sokrati, Platoni, Avicena, Franklini e Rusoi edhe sot, e ndoshta pr gjithmon, jan pishtar t ndezur n rrugn e prparimit t njerzis.

1333. Nuk sht faj i madh t mos e dish t vrtetn, por sht faj i madh ta prbuzsh pasi ta kesh msuar.

1334. Kur bie n mjerim njeriu q ka br mirsi, sa do q nuk sheh ndonj ndihm nga ata q u ka br mir, ia ngushllon zemrn kujtimi i t mirave q ka br.

1335. Egoistit, edhe sikur t vdes nga uria, nuk i dhimbset njeriu.

1336. Sado gjat t jetoj njeriu, njzet vjett e par jan pjesa m e gjat e jets s tij.

1337. Kush arrin te kmba e shkalls, shpeshher kryen m shum pun se ai q ngjitet lart.

1338. Nj gj e pakt, po u prsrit shum her, bhet shum.

1339. Kan pyetur Volterin: ndryshim ka midis t mirs dhe t bukurs? sht e mir, apo ssht e mir nj gj, ka nevoj t provohet, e ska nevoj t provohet a sht apo ssht e bukur. ka thn ai.

1340. Guximi q nuk ka dal nga mendja, forcon marrzin.

1341. Djalin martoje kur t duash, vajzn kur t mundesh.

1342. Nse jan t shumt ata q martohen, nuk jan t pakt ata q jan penduar.

1343. Lumturia e nj kombi varet nga edukimi i femrs s tij.

1344. Natyra ndikon dhe sundon n zemrn e njerzve me ann e grave.

1345. Gruaja duhet t ket n dorn e djatht gjilpern e n t majtn librin.

1346. Njeriu duron do padrejtsi, do prbuzje, do hidhrim q i bhet nga miku dhe mund ta fal; por smund t duroj q ndonjeri nga miqt e tij t arrij nj lumturi, e kt faj nuk ia fal atij asnjher.

1347. Brengat e smirziut jan m t mdha se t do njeriu, ai vuan edhe nga fatkeqsit e veta, edhe nga lumturia e t tjerve.

1348. T metat e njerzve i shkruajm n bakr, meritat e tyre n akull.

1349. Mbi nj gur varri ishte shkruar: Ky dyshek sht shum i ftoht, por un jam i knaqur, sepse secili nga miqt q kam fituar n bot ka qen m i ftoht se ky.

1350. Duke lexuar gurt e varreve, sht vshtir t kuptosh se kush gnjen m shum, t gjallt apo t vdekurit.

1351. Kush don t prbuz vesin e nj tjetri, duhet t jet vet i dlir nga ai ves.

1352. Gjja m e vshtir pr njeriun sht t dgjoj kmbimin e mendimeve t kota e t gabuara pr shtjet q ai i di mir, por q ska mundsi ti ndreq.

1353. ka zbavit elitn, nuk zbavit dot turmn; ka zbavit turmn, neverit elitn.

1354. Sa zemr e vobegt sht ajo q nuk ushqen nj shpres.

1355. Vetm hekuri i shpress shpton anijen e zemrs nga furtuna e dshprimit. Zemra e njeriut duhet t lidhet me nj shpres pr t shptuar nga nj rrezik.

1356. Shum pak vet e don njeriun me mendje dhe zotsi t madhe.

1357. Po t mos ishin t marrt, nuk do t nevojiteshin t urtt.

1358. Nuk sht njeri ai q nuk i vjen keq pr mynxyrn q pson tjetri; njeriu q gzohet pr nj mynxyr t till sht m i lig se nj shtaz e egr.

1359. Uria pret te porta e njeriut q punon m zell, por ska guxim t hyj brenda.

1360. Para se t dgjosh zemrn tnde, merru vesh me portofolin.

1361. Sa m i lart t jet vendi ku ndodhet njeriu, aq m e rrezikshme bhet rnia e tij.

1362. Vetm gjuhve q bhen mjet prarjeje u duhet nj grshr.

1363. Lima ha hekurin, por m n fund fshihet.

1364. sht shum i dashur njeriu q qndron n nj mendim e princip dhe sillet gjithmon i pandryshuar; por nj i till smund ta kryej punn e atij q vepron sipas nevojs.

1365. N grindjet midis mendjes dhe forcs, ose midis t drejts e dhuns, sadoq n fillim gjithmon fiton e dyta, m n fund triumfon e para.

1366. Nuk i shihet dobia drurit q i ndrrohet vendi disaher dhe q nxirret nga nj vend e mbillet n nj vend tjetr.

1367. Njeriu q nuk e ruan t fshehtn, u ngjan shpalljeve q ngjiten n mur; mos ia thuaj atij ka nuk dshiron tia shpallsh bots.

1368. Ska njeri q t mos ket nj lloj marrzie; ka bn njeriu m i urt n momentet e marrzis s tlj nuk bn asnj i marr i vrtet.

1369. N punt e vogla do njeri mund ti besoj do njeriu, por besimi matet me pun t mdha.

1370. Njeriun nuk e ndrydh puna, e ndrydh mrzitja. Makina nuk prishet nga rrotullimi, por nga ndryshku q ze duke mos punuar.

1371. Shakaja ka dy kondita: t zbavitsh ata q nuk kan t bjn, dhe mos t preksh ata q kan t bjn me t.

1372. Njeriu q ka mndjen dhe zemrn t fort e prdor veten e tij sipas rastit dhe nuk bhet skllav i iluzioneve e i ndjenjave. Ndrsa njeriu mendjeleht jepet pas iluzioneve, dhe njeriu me zemr t dobt pas ndjenjave duke mos zotruar vetveten.

1373. Vaji i derdhur sipr mermerit mbetet aty pr shum koh dhe nuk thithet prej tij, ndrsa vaji i derdhur sipr nj drrase zhduket n pak koh dhe thithet nga drrasa e nuk del m. Disa riga njerzit i ngjajn mermerit, e tregojn at q kan nxn, por vet nuk prfitojn; dhe ca t tjer i ngjajn drrass, pasi at q kan nxn e mbajn pr vete dhe nuk ia tregojn njeriut.

1374. Prvoja sht nj shkoll, msimet e s cils kushtojn shtrenjt, por pr shum njerz nuk ka tjetr shkoll pr tu edukuar.

1375. Shum vet qrtojn huqet e t tjerve, t cilat i kan dhe vet, n kt mnyr ata shajn n t vrtet veten e tyre. Kjo sht si puna e majmunit q prpiqet ti nxjerr syt fytyrs s vet q shikon n pasqyr.

1376. Pjest e veanta t nj mendimi t ndar bhen shum t dobta.

1377. Burrat pretendojn se do gj e din m mir se grat, madje dhe ushqimin e fmijve dhe larjen e t lintave.

1378. Burrat besojn se bota sht krijuar vetm pr ta.

1379. Po t shohin mangut nj kops n kmishn e tyre, kritikojn grat dhe i bjn prgjegjse sikur t ken kxyer nj krim t madh.

1380. Pretendojn q grat ta qeverisin shtpin pa t holla dhe, kur ato krkojn t holla, i qrtojn t shkretat me fjal si: Ti po m shkatrron!.

1381. Nuk pranojn se gruaja ka nevoj pr zbavitje, pr shetitje, dhe krkojn q ajo t qndroj gjithmcxn n shtpi vetm dhe t shikoj fmijt.

1382. Po t krkoj gruaja nj gj, qoft dhe fare t vogl, ata gjejn shkak pr t shpallur luft dhe t grinden.

1383. Ata presin dashuri nga grat dhe duan t vin n shtpi n mesnat.

1384. E kalojn kohn n shoqri dhe zbavitje dhe, kur vin n shtpi, duan ti gjejn zgjuar grat e shkreta, q rrin e mrziten vetm.

1385. Lavdimi q na bjn, sado i zmadhuar t jet, smund t jet aq sa kujtojm dhe besojrn.

1386. Nj komb q nuk sht n gjendje t dalloj lirin nga robria, sht nj fmij q ka nevoj t vazhdoj n shkolln foshnjore.

1387. Njeriu i pjekur dshiron t prparoj pr aq sa ka xnerita e zotsi dhe nuk mbshtetet n fat, soj, prkrahje dhe n hatr.

1388. Lumturia m e madhe e njeriut sht kur i afrmi i tij bhet i lumtur.

1389. Godinn e lumturis, t ndrtuar nga dashamirsia, e stolis mendja dhe zotsia.

1390. Njeriu q mund t jetoj i lumtur me forcat e veta, fare pak i jep rndsi mirqnies q mund ti vij nga tjetri.

1391. Ai q arratiset nga sheshi i lufts pse friksohet q vdes, vdes m par se trimi q hidhet guximshm n mejdan.

1392. Nj proverb spanjoll: Miguel, Miguel! Ske blet, por shet mjalt, si mund t t besoj se sje kusar?

1393. Po deshe t kuptosh shkakun pse qan fmija kur lindet, shiko me kujdes seciln dit t jets sate.

(1) Nikoqirllku. (2) Nikoqirllku.