Ing. arch.

EVANGELOS DIMITRIJEVI

OBNOVA MANASTIRSKOG KONAKA U LOVNICI

RESTAURATION DE L' HOTELLERIE DU MONASTERE DE LOVNICA

Manastir Lovnica podignut je poput ostalih srpskih manastira u skrovitom i teko dostupnom kraju na izvoru rjeice Lovnice, udaljenom oko 2,5 km. sjeverno od ekovia u vlasenikom srezu. Dolina Lovnice je umom obrasla klisura, koja nekoliko stotina metara nie izvora prelazi u dolinu Drinjae.

Manastir je osnovan u XVI vijeku, no u tekim prilikama krajem XVII vijeka prestaje biti manastirom, ostaje samo parohijska crkva, koja se je sauvala do dananjih dana. Crkva, poznata po svom prvobitnom ikonostasu sa slikama Longina, uvenog srpskog slikara XVI vijeka, smatrana je

Tlocrt podruma i prizemlja

Tlocrt sprata i

potkrovlja

(3)

195

U tom obliku odigrao je konak vanu ulogu u zadnjem ratu kao sjedite rukovodstva narodnog ustanka za istonu Bosnu. Izvjesno vrijeme bio je sjedite Oblasnog komiteta K.O.J., a na kraju je sluio kao bolnica. Zapaljen i poruen od Nijemaca 1943 godine, po osloboenju konak je pretstavljao ruevinu. Svi drveni dijelovi zgrade kao stropovi, sprat i krov uniteni su poarom, ostali su samo zidovi podruma i dijelovi okolnih zidova prizemlja. Zavod za zatitu spomenika kulture NR BiH donio je konanu odluku da se manastirski konak u Lovnici restaurira kao spomenik iz Narodno oslobodilake borbe, tj. da se dovede u stanje u kojem je bio 1941 godine. Nacrti konaka nisu postojali. Bilo je potrebno postii to veu historijsku tanost. Za izradu na crta restauracije posluilo je slijedee: postojei zidovi i podrum, izgraen samo pod istonim di jelom zgrade, ostatci temelja i dijelovi okolnih zi dova prizemlja. Pored toga raspolagalo se je sa tri fotografije objekta iz vremena kad je bio pokriven indrom. Za raspored i veliinu prostorija prizem lja, sprata i potkrovlja koristili su se iskazi mje tana iz okolice Lovnice i osoba koje su bile u konaku za vrijeme rata. Iz fotografija je bilo vidljivo da je konak bio sagraen konstruktivno i stilski u duhu nae na rodne arhitekture, sa obradom fasade uobiajene vijekovima u naim krajevima. Podrum i sprat bili su izgraeni u kamenu, a zidovi povezani hra stovim gredama. Sprat je bio drvena skeletna kon-

Crkva i ruevine manastirskog konaka (snimak 1949)

u narodu i dalje manastirom i tu su se odravali poevi od davnina do pred ovaj rat narodni sa bori na dan Velike Gospojine. Do 1875 godine postojale su samo ruevine manastirskog konaka, a uz potporni zid sjeverno od crkve nalaze se i danas ruevine, po predaji, bive kaluerske elije. Novi konak podignut je na starim zidinama. Vjerovatno je konak u prvom poetku imao samo podrum i prizemlje, dok je novi dobio i sprat sa karar krovom (irina zgrade uzeta je za visinu krovne konstrukcije), pokriven indrom. Neto pred poetak prolog rata preudeena je krovna konstrukcija sa manjom visinom, sa dvije ugraene sobe, a indra je zamijenjena crijepom ljebnjakom.

Popreni i uzduni presjek

196

(4)

strukcija sastavljena od horizontalnih i vertikal nih greda, ukruena kosnicama i medu gredama sa ispunom od erpia. Na osnovi tih podataka u Zavodu su izraeni nacrti restauracije konaka i krajem juna 1952 go dine pristupilo se realizaciji. Zidovi prizemlja izgraeni su u kamenu lomljencu u debljini starih zidova sa preziavanjem gornjih dijelova postojeih zidova, sa otvorima po obliku i dimenziji prema starim, postojeim. Spratna konstrukcija i unutarnji zidovi izvedeni su od greda profila 16/16 cm, sa ispunom od peene ope ke. Podignuta je krovna konstrukcija sistema vjealjke i ugraene dvije sobe u potkrovlju sa uskim drvenim balkonom na zapadnom kalkanskom zidu. Na istonoj i sjevernoj strani sprata izraene su dvije pokrivene verande. Na sprat se dolazi preko verandi, do kojih su izvedene drvene stepenice iz vana. Krov je pokriven crijepom ljebnjakom. Za zi danje i malterisanje upotrebljen je kreni malter. Izrada stolarije sa okovom kao i ostali detalji iz vreni su u svemu prema iskazima i opisu osoba, koje su konak poznavale prije njegovog unitenja. Radovi na restauraciji uglavnom su zavreni poetkom decembra 1952 godine, a bili su naroito oteani udaljenou dopreme graevinskih mate rijala i itekim pristupom gradilitu. Restaurirani manastirski konak kao spomenik iz narodno oslobodilake borbe i stara crkva pored njega sa dragocjenom ostavtinom naeg srednjo vjekovnog slikarstva pretstavlja vanu kulturnohistorijsku cjelinu, koja odreuje namjenu konaka u muzejske svrhe. Kraj u kome se konak nalazi bio je u ratu sredite narodnog ustanka za istonu Bosnu. Ovaj rat ima za nas posebno znaenje, jer nam je pored nacionalne slobode donio i uslove ekonomske samostalnosti. Svaki predmet iz tih dana borbe (razne arhive, tampa, oruje, fotogra fije, oprema itd) izloen u konaku ukazivae na teinu i veliinu napora naeg naroda za vrijeme rata.

Manastirski konak u toku restauracije (foto . Belagi, 1952)

S druge strane konak e posluiti i kao muzej naeg srednjovjekovnog slikarstva (ikone) koje e u muzeju imati bolju preglednost i zatitu. Imajui sve to u vidu, Zavod u svojim radovi ma za 1953 godinu predvia dovoenje u red oko lice konaka ureenjem dvorita, izradom drenae i opravkom starih potpornih zidova koji sprea vaju klizanje zemljita prema rijeci.

Rsum
L htellerie dtruite par les cours de l'anne la guerre et elle du monastre de Lovintza, incendie et Allemands en 1943, a t reconstruite au 1952; elle a abrite' des partisans pendant reste pour nous un monument commmorant la lutte du peuple pour la libration. On expose dans cet article l'laboration des plans de reconstruction, ainsi que la manire de raliser ces plans.

(5)

197