PROPOZIMLIGJ PR PROCEDUR PENALE PJESA E PAR DISPOZITA T PRGJITHSHME SEKSIONI A: PARIME DHE SHPREHJE LIGJORE Kreu I PARIME THEMELORE

Neni 1 Qllimi i ligjit Ky ligji i prcakton rregullat me t cilat mundsohet udhheqje e drejt e procedurs penale, ashtu q asnj i pafajshm t mos dnohet, kurse kryersit t veprs penale t'i shqiptohet sanksion penal me kushtet e parapara n Kodin penal dhe n baz t procedurs se zbatuar ligjore. Neni 2 Prezumpcioni i pafajsis (1) Personi i akuzuar pr vepr penale do t konsiderohet si i pafajshm derisa faji i tij nuk prcaktohet me aktgjykim t plotfuqishm gjyqsor. (2) Organet shtetrore, mjetet pr informim publik dhe subjektet tjera jan t obliguara q t'i prmbahen rregulls nga paragrafi (1) t ktij neni, kurse me deklaratat e veta publike pr procedurn q sht n rrjedh nuk guxojn t'i shkelin t drejtat e t akuzuarit dhe t dmtuarit, si dhe pavarsin dhe paansin gjyqsore. Neni 3 Parimi i ligjshmris dhe proporcionalitetit (1) Para se t miratohet aktgjykim i plotfuqishm, lirit dhe t drejtat e t akuzuarit dhe t personave t tjer n mnyr proporcionale me peshn e veprs penale dhe shkalln e dyshimit, mund t kufizohen vetm n mas q sht e domosdoshme dhe me kushte q i parashikojn Kushtetuta e Republiks s Maqedonis, marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara n pajtim me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis dhe me kt ligj. (2) Sanksionin penal kryersit t veprs penale mundet me vendim t'ia shqiptoj vetm gjykata kompetente, n procedur t zbatuar sipas ktij ligji. Neni 4 Vendosja n mnyr m t volitshme pr t akuzuarin (In dubio pro reo) Pr dyshimin n lidhje me ekzistimin apo mosekzistimin e fakteve q e prbjn karakterin e veprs penale, apo nga t cilat varet zbatimi i ndonjrs nga dispozitat e Kodit Penal, gjykata do t vendos n mnyr m t volitshme pr t akuzuarin.

Neni 5 E drejta e gjykimit t drejt Personi i akuzuar pr vepr penale ka t drejt n gjykim t drejt dhe publik para gjykats s pavarur dhe t paanshme, n procedur kontradiktore t mund t'i kundrshtoj akuzat kundr tij dhe t propozoj dhe t realizoj dshmi n mbrojtjen e vet. Neni 6 E drejta e gjykimit n afat t arsyeshm (1) Personi kundr t cilit mbahet procedura ka t drejt q n afat t arsyeshm t nxirret para gjykats dhe t gjykohet pa prolongim t paarsyeshm. (2) Gjykata sht e obliguar q procedurn ta zbatoj pa prolongim dhe ta pamundsoj do keqprdorim t t drejtave, t cilat iu takojn personave q marrin pjes n procedur. (3) Me dnim me para prej 700 deri n 1 000 euro n kundrvler me denar do t dnohet personi fizik, kurse me dnim n lartsi prej 2 500 deri n 5 000 euro n kundrvler me denar, do t dnohet personi juridik i cili do t'i keqprdor t drejtat q i takojn n procedur. (4) Kohzgjatja e paraburgimit dhe kufizimet e tjera t liris personale, doemos duhet t reduktohen n kohn m t shkurtr t domosdoshme. Neni 7 Ndalimi pr gjykim apo ndshkim t dyfisht Askush nuk mund t jet srish i gjykuar dhe i dnuar pr vepr penale pr t ciln tanim ka qen i gjykuar dhe pr t ciln sht miratuar vendim i plotfuqishm gjyqsor. Neni 8 Gjuha dhe alfabeti zyrtar (1) Ne procedurn penale gjuh zyrtare sht gjuha maqedonase dhe alfabeti i saj cirilik. (2) Gjuh tjetr zyrtare q e flasin s paku 20% nga qytetart dhe alfabeti i saj, n procedur shfrytzohet n pajtim me ligjin. Neni 9 E drejta pr prkthyes, prkatsisht interpretues (1) I akuzuari, i dmtuari, paditsi privat, dshmitart dhe pjesmarrsit tjer n procedur, q flasin gjuh zyrtare t ndryshme nga maqedonishtja kan t drejt q n procedur ta prdorin gjuhn dhe alfabetin e vet. (2) Palt, dshmitart dhe pjesmarrsit n procedur para gjykats kan t drejt n ndihm falas t prkthyesit, prkatsisht interpretuesit, nse nuk e kuptojn apo flasin gjuhn n t ciln mbahet procedura.

(3) Organi q e mban procedurn do t siguroj prkthim me goj t asaj q personi dhe t tjert e paraqesin, si dhe t dokumenteve dhe t materialit tjetr t shkruar t dshmis. Organi q e udhheq procedurn do t siguroj q me shkrim t prkthehet materiali i shkruar, q sht me rndsi pr procedurn apo pr mbrojtjen e t akuzuarit. (4) Personi do t kshillohet pr t drejtn e prkthyesit, prkatsisht interpretuesit. N procesverbal do t shnohet se i sht dhn kshill dhe deklarata e personit. (5) Prkthimin e kryen prkthyesi, prkatsisht interpretuesi gjyqsor. Neni 10 Parashtrimi i shkresave (1) Padit, ankesat dhe parashtresat tjera parashtrohen n gjuhn n t ciln mbahet procedura. (2) Qytetart t cilt flasin gjuh zyrtare t ndryshme nga maqedonishtja, parashtresat mund t'i parashtrojn n gjuhn dhe shkrimin e vet. Parashtresat e ktilla prkthehen dhe drgohen te palt n procedur. (3) Personat tjer t cilt nuk e flasin apo kuptojn gjuhn maqedonase dhe alfabetin a saj cirilik, parashtresat mund t'i parashtrojn n gjuhn dhe alfabetin e vet. N ato raste veprohet si n paragrafin (2) t ktij neni. (4) T akuzuarit i cili nuk e kupton gjuhn n t ciln mbahet procedura, i drgohet prkthimi nga akuza n gjuhn me t ciln sht shrbyer n procedur. (5) Shtetasi i huaj i privuar nga liria apo i paraburgosur, parashtresn mund ta parashtroj n gjuhn e vet, kurse n raste tjera me kushte t reciprocitetit. Neni 11 Drgimi i shkresave (1) Thirrjet, vendimet dhe shkresat tjera drgohen n gjuhn n t ciln mbahet procedura. (2) Qytetarve t cilt flasin gjuhn zyrtare t ndryshme nga gjuha maqedonase, thirrjet, vendimet dhe shkresat tjera do t'u drgohen edhe n at gjuh. (3) T akuzuarit i cili sht n paraburgim, n mbajtjen e dnimit apo n shrimin e obligueshm psikiatrik dhe ruajtjen n institucionin shndetsor, do t'i drgohet prkthimi nga parashtresat nga paragrafi (1) t ktij neni, n gjuhn me t ciln sht shrbyer n procedur. (4) T akuzuarit i cili nuk e kupton gjuhn n t ciln mbahet procedura, i drgohet prkthimi i aktgjykimit n gjuhn me t ciln sht shrbyer n procedur. Neni 12 Ligjshmria e provave (1) Ndalohet q t arrihet me detyrim nga i akuzuari apo nga personi tjetr q merr pjes n procedur, pranim i fajit apo ndonj deklarat tjetr.

(2) Provat e marra n mnyr joligjore apo me shkeljen e lirive dhe t drejtave t prcaktuara me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis, ligj dhe marrveshje ndrkombtare, si dhe provat e dala prej tyre, nuk mund t shfrytzohen dhe n to nuk mund t bazohet vendimi gjyqsor. Neni 13 E drejta e dmit dhe rehabilitimit Personi q n mnyr t paligjshme sht i privuar nga liria, apo n mnyr t paligjshme i dnuar, ka t drejt kompensimi t dmit nga mjetet buxhetore, ka t drejt t rehabilitohet, si dhe t drejta tjera t prcaktuara me ligj. Neni 14 Kshilla pr t drejtat e pals s paditur I akuzuari apo personi tjetr q merr pjes n procedur, i cili nga mosdija do t mund ta lshoj ndonj veprim n procedur, apo pr kt shkak t mos i shfrytzoj t drejtat e veta, organi q e mban procedurn do ta njoftoj pr t drejtat q sipas ktij ligji i takojn dhe pr pasojat nga lshimi i veprimit. Neni 15 Parimi i objektivitetit Gjykata dhe organet shtetrore jan t obliguara q me vmendje t njjt t'i shqyrtojn dhe t'i prcaktojn si faktet q e ngarkojn t akuzuarin, poashtu edhe ato q jan n dobi t tij. Neni 16 Parimi i vlersimit t lir t provave (1) E drejta e gjykats dhe e organeve shtetrore q marrin pjes n procedurn penale ta vlersojn ekzistimin apo mosekzistimin e fakteve, nuk sht e lidhur as e kufizuar me rregulla t posame provash formale. (2) Gjykata dhe organet tjera shtetrore, jan t obliguara q qart t'i arsyetojn shkaqet pr vendimin q e kan miratuar. Neni 17 Parimi i akuzs dhe autorizimit (1) Procedura penale ngritet dhe udhhiqet vetm me krkes t paditsit t autorizuar. (2) Pr vepra pr t cilat ndiqet me detyr zyrtare apo me propozim t t dmtuarit, padits i autorizuar sht prokurori publik, kurse pr vepra pr t cilat ndiqet me padi private, padits i autorizuar sht paditsi privat.

Neni 18 Parimi i ligjshmris s ndjekjes penale Prokurori publik sht obliguar q t ndrmarr ndjekje penale nse ekzistojn prova se sht e kryer vepra penale pr t ciln ndiqet me detyr zyrtare, prve nse me kt ligj nuk sht e prcaktuar ndryshe. Neni 19 Fillimi i procedurs penale dhe pasojat nga fillimi i procedurs (1) Procedura penale fillon me lshimin e urdhrit pr zbatimin e procedurs hetimore, apo me ndrmarrjen e veprimit t par hetimor para se t lshohet urdhri pr zbatimin e procedurs hetimore, me caktimin e seancs kryesore pr propozim akuzn apo padin private, me propozim pr lshimin e urdhrndshkimit apo me propozim pr caktimin e mass s siguris. (2) Kur sht prcaktuar se fillimi i procedurs penale ka pr pasoja kufizimin e t drejtave t caktuara, ato ndodhin me miratimi e aktakuzs. Neni 20 shtje paraprake (1) Nse zbatimi i dispozitave t Kodit penal varet nga zgjidhja paraprake e ndonj shtjeje juridike pr zgjidhjen e s cils sht kompetente gjykata n ndonj procedur tjetr apo ndonj organ tjetr shtetror, ajo shtje do t zgjidhet sipas dispozitave q vlejn pr dshmi n procedurn penale. Zgjidhja e ksaj shtjeje juridike nga ana e gjykats penale, ka veprim vetm pr lndn penale q e debaton kjo gjykat. (2) Nse pr shtjen e ktill paraprake gjykata n ndonj procedur tjetr apo ndonj organ tjetr shtetror tanim ka miratuar vendim, vendimi i atill nuk e lidh gjykatn penale lidhur me vlersimin nse sht kryer vepr e caktuar penale. Kreu II KUPTIMI I SHPREHJEVE LIGJORE DHE DISPOZITAVE TJERA Neni 21 Kuptimi i shprehjeve Shprehjet e veanta t prdorura n kt ligj, e kan kuptimin si vijon: 1) I dyshuar sht personi kundr t cilit mbahet procedur penale. 2) I akuzuar sht personi kundr t cilit sht vrtetuar aktakuza, sht parashtruar propozimakuza, sht parashtruar propozim pr zbatimin e mass s siguris, sht parashtruar padia private apo sht parashtruar propozim pr lshim t urdhrdnimit. Shprehja i akuzuar, n kt ligj prdoret edhe si emr i prgjithshm pr t dyshuarin, t akuzuarin dhe t dnuarin. 3) I dnuar sht personi pr t cilin me aktgjykim t plotfuqishm sht prcaktuar, se sht penalisht prgjegjs pr veprn e caktuar penale.

4) Viktim e veprs penale sht secili person q ka psuar dm, duke i prfshir lndimin fizik apo mental, vuajtjen emocionale, humbjen materiale apo lndimin tjetr apo krcnimin e t drejtave dhe interesave t tij, si pasoj e kryerjes s veprs penale. 5) I dmtuar, krahas viktims sht edhe personi tjetr e drejta personale apo pronsore e t cilit, sht e cenuar apo rrezikuar me veprn penale dhe i cili merr pjes n procedurn penale me prfshirje n ndjekje penale apo pr realizimin e krkess juridiko-pronsore. 6) Padits privat sht personi i cili ka parashtruar padi private pr ndjekjen e veprave penale t cilat ndiqen me padi private. 7) Padits sht prokurori publik dhe paditsi privat. 8) Pal jan paditsi dhe i akuzuari. 9) Polici e jurisprudencs jan npunsit policor nga Ministria e Punve t Brendshme dhe pjestart e Policis Financiare dhe persona t autorizuar me ligj t Drejtoris Doganore, t cilt punojn n zbulimin e veprave penale. 10) Shprehja polici n kt ligj prdoret si emr i prgjithshm pr policin e jurisprudencs sipas ktij ligji dhe pr pjestart e policis sipas Ligjit pr polici si dhe pjestart e Policis Ushtarake. 11) Gjykats i procedurs paraprake sht gjykatsi i cili gjat procedurs paraprake, vendos pr lirit dhe t drejtat e t akuzuarit n rast t prcaktuar me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis, me ligj dhe marrveshje ndrkombtare t ratifikuar n pajtim me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis dhe pr pun tjera t prcaktuara me kt ligj. 12) Marrje n pyetje n mnyr t drejtprdrejt sht marrja n pyetje e dshmitarit apo ekspertit nga pala, prkatsisht mbrojtsit t cilin e ka propozuar dshmitari prkatsisht eksperti, q paraqet mnyr t paraqitjes s ktyre provave gjat seancs kryesore. 13) Marrje n pyetje n mnyr t kryqzuar sht marrja n pyetje e dshmitarit dhe ekspertit nga pala e kundrt, q paraqet mnyr t paraqitjes s s ktyre provave gjat seancs kryesore. 14) Bazat e dyshimit jan njohurit t cilat n baz t njohuris dhe prvojs kriminalistike, mund t vlersohen si prov pr veprn e kryer penale. 15) Dyshimi i bazuar sht shkall m e lart e dyshimit t bazuar n provat e marra t cilat shpiejn n prfundim se personi i caktuar ka kryer vepr penale. 16) Kontrolli i personave, automjeteve, bagazhit dhe lokaleve, paraqet autorizim n baz t ktij apo ligji tjetr, i kufizuar n kontrolle t jashtme t veshjes dhe sendeve tjera dhe bagazhit, me ndihmn e shqisave pr shikim, dgjim dhe nuhatje, por jo edhe t veprimeve me t cilat dika q nuk sht e dukshme bhet e dukshme me hapjen, shpaketim e ngjashm. 17) Bastisje sht hetim i detajuar i personit, mjetit transportues, shtpis, n kushte t prcaktuara me ligj. 18) Me incizim nnkuptohet incizimi vizual-i zrit apo incizim vizual apo incizim i zrit. 19) Kshilltar teknik jan personat profesional nga regjistri i ekspertve, t cilt palt i angazhojn ather kur gjat procedurs u nevojitet ndihma e ekspertve nga fusha e caktuar.

Neni 22 Ndjekja me propozim dhe me leje paraprake (1) Kur ndjekja pr veprn penale varet nga propozimi i t dmtuarit, prokurori publik nuk mund t ngrit procedur hetimore, as t parashtroj propozimakuz apo propozim pr lshim t urdhrdnimit derisa i dmtuari nuk parashtron propozim. (2) Kur me ligj sht prcaktuar se pr ndjekje t veprave t veanta penale nevojitet leje paraprake nga organi kompetent shtetror, prokurori publik nuk mund t ngrit procedur hetimore, as t parashtroj propozimakuz apo propozim pr lshim t urdhrdnimit, nse nuk parashtron dshmi se sht dhn leje. Neni 23 Ndrprerja e procedurs penale n rast t vdekjes Kur gjat procedurs penale do t prcaktohet se i akuzuari ka vdekur, procedura penale do t ndrpritet me aktvendim.

SEKSIONI B: SUBJEKTET Kreu III KOMPETENCA E GJYKATAVE DHE PRJASHTIMIT 1. Kompetenc reale dhe prbrja e gjykats Neni 24 Kompetenca reale Gjykatat n lndt penale gjykojn n kufijt e kompetencs s vet reale t prcaktuar me ligj. Neni 25 Prbrja e gjykats (1) N shkall t par gjykatat gjykojn n kshilla t prbra nga dy gjykats dhe tre gjykats-porot pr vepra penale pr t cilt me ligj sht prcaktuar dnim me burgim n kohzgjatje prej 15 vitesh, apo dnim me burgim t prjetshm, kurse n kshilla t prbra nga nj gjykats dhe dy gjykats-porot pr vepra penale pr t cilt me ligj sht prcaktuar dnim m i leht. Pr vepra penale pr t cilat si dnim kryesor sht prcaktuar dnim me para apo dnim me burgim deri n pes vite, n shkall t par gjykon gjykatsi individual. (2) N shkall t dyt gjykatat gjykojn n kshilla t prbra nga pes gjykats pr vepra penale pr t cilat me ligj sht prcaktuar dnim me burg n kohzgjatje prej 15 vitesh apo dnim me burg t prjetshm, kurse n kshilla t prbra nga tre gjykats pr vepra penale pr te cilat sht prcaktuar dnim m i leht. Kur gjykon n shkall t dyt n shqyrtim, kshilli prbhet nga dy gjykats dhe tre gjykats-porot.

(3) N shkall t tret gjykatat gjykojn n kshilla t prbr nga pes gjykats. (4) Gjykatsi i procedurs paraprake, gjykatsi, prkatsisht kshilli pr vlersim t aktakuzs, kryetari i gjykats dhe kryetari i kshillit, vendosin n rastet e parapara n kt ligj. (5) Gjykatat e shkalls s par, n kshill t prbr nga tre gjykats, vendosin pr ankesat kundr vendimeve t gjykatsit t procedurs paraprake dhe kundr zgjidhjeve t tjera kur kjo sht e prcaktuar me ligj, miratojn vendime n shkall t par jasht seancs kryesore, miratojn aktgjykime sipas dispozitave pr zbatimin e aktgjykimit t huaj penal, t prcaktuara me ligj t posam dhe paraqesin propozime n rastet e parapara n kt apo n ligj tjetr. (6) Me krkes pr mbrojtje t ligjshmris gjykata vendos n kshill t prbr nga pes gjykats, e nse krkesa sht parashtruar kundr vendimit t Gjykats Supreme t Republiks s Maqedonis, pr krkesn Gjykata Supreme e Republiks s Maqedonis vendos n mbledhje t prgjithshme. (7) Nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, gjykatat nga shkalla m e lart vendosin n kshill t prbr nga tre gjykats, n rastet q nuk jan t parapara n nenet prej (1) deri n (6) t ktij neni. (8) Nse n gjykatn e shkalls s par pr shkak t numrit t pamjaftueshm t gjykatsve nuk mund t formohet kshilli i parapar n paragrafin (5) t ktij neni, me krkes nga kryetari i asaj gjykatei, kryetari i gjykats s drejtprdrejt m t lart, do t delegoj gjykats nga gjykata tjetr nga sfera e vet. 2. Kompetenca vendore dhe bartja e kompetencs vendore Neni 26 Kompetenca vendore (1) Kompetenca vendore, sipas rregulls, sht gjykata n rajonin e s cils sht kryer apo tentuar vepra penale. (2) Padia private mund t parashtrohet edhe n gjykatn n rajonin e s cils i akuzuari ka vendbanim apo vendqndrim. (3) Nse vepra penale, sht kryer apo tentuar n rajonin e gjykatave t ndryshme apo n kufirin e atyre rajoneve apo sht e pasigurt se n cilin rajon sht kryer apo tentuar, kompetente sht ajo nga gjykatat q me krkes nga paditsi i autorizuar e para e ka filluar procedurn, e nse procedura ende nuk ka filluar, gjykata n t ciln s pari her sht parashtruar krkesa pr ngritjen e procedurs. (4) Nse vepra penale sht kryer n anijen vendase apo n mjetin vendas fluturues derisa gjendet n portin vendas, kompetent sht organi n rajonin e t cilit gjendet ai port. N raste tjera kur vepra penale sht kryer n anijen vendase apo n mjetin vendas fluturues, kompetente sht gjykata n rajonin e s cils gjendet porti am i anijes, prkatsisht i mjetit vendas fluturues, prkatsisht i mjetit fluturues apo portit vendas n t ciln anija, prkatsisht mjetin fluturues pr her t par do t ndalet. (5) Nse vepra penale sht kryer nprmjet shtypit, kompetente sht gjykata n sfern e s cils sht shtypur dokumenti. Nse ai vend nuk sht

i njohur ose dokumenti sht shtypur jasht vendit, kompetente sht gjykata n rajonin e s cils shprndahet dokumenti i shtypur. Nse n pajtim me ligjin prgjegjs sht hartuesi i dokumentit, kompetente sht edhe gjykata e vendit n t cilin hartuesi ka vendbanim ose gjykata e vendit ku ka ndodhur ngjarja pr t ciln ka t bj dokumenti. (6) Dispozitat nga paragrafi (5) t ktij neni, n mnyr prkatse do t zbatohen edhe n rast se dokumenti ose deklarata sht publikuar nprmjet radios, televizionit ose internetit. (7) Nse nuk sht i njohur vendi i kryerjes s veprs penale ose nse ai vend ndodhet jasht territorit t Republiks s Maqedonis, kompetente sht gjykata n rajonin e s cils i akuzuari ka vendbanim ose vendqndrim. (8) Nse gjykata n rajonin e s cils i akuzuari ka vendbanim ose vendqndrim ve tanim e ka filluar procedurn mbetet kompetent, edhe pse sht zbuluar vendi i kryerjes s veprs penale. (9) Nse nuk dihet vendi i kryerjes s veprs penale, as vendbanimi ose vendqndrimi i t akuzuarit ose t dy ndodhen jasht territorit t Republiks s Maqedonis, kompetente sht gjykata n rajonin e s cils i akuzuari do t kapet ose vet do t paraqitet. (10) Nse ndonj person ka kryer vepr penale n Republikn e Maqedonis dhe jasht vendit, kompetente sht gjykata e cila sht kompetente pr veprat penale n Republikn e Maqedonis. (11) Nse sipas dispozitave t ktij ligji nuk mund t konstatohet cila gjykat sht kompetente vendore, Gjykata Supreme e Republiks s Maqedonis do ta prcaktoj njrn nga gjykatat kompetente reale, para s cils do t zbatohet procedura. Neni 27 Bartja e kompetencs vendore (1) Nse gjykata kompetente pr shkaqe juridike ose reale sht e penguar t veproj, obligohet q ta njoftoj pr t kt, gjykatn m t lart n mnyr t drejtprdrejt e cila pas hetimeve t prokurorit publik, kur procedura udhhiqet me krkes t prokurorit publik, do t prcaktoj gjykat tjetr kompetente reale t rajonit t vet. (2) Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes e veant. (3) Gjykata m e lart e drejtprdrejt e prbashkt, pr udhheqjen e procedurs mund t prcaktoj gjykat tjetr kompetente reale n rajonin e vet, nse sht evidente se kshtu m leht do t zbatohet procedura ose nse ekzistojn shkaqe tjera juridike ose reale. (4) Aktvendimin sipas paragrafit (3) t ktij neni, gjykata mund ta miratoj me propozim t gjykatsit t procedurs paraprake, gjykatsit individual os e kryetarit t kshillit, ose me propozim t prokurorit publik i cili vepron para gjykats e cila vendos pr bartjen e kompetencs vendore, kur procedura penale udhhoqet me krkes t prokurorit publik.

3.

Bashkimi dhe ndarja e procedurs Neni 28 Bashkimi i procedurs

(1) Nse personi i njjt sht i akuzuar pr m shum vepra penale, kompetente sht ajo gjykat e cila me krkes t paditsit t autorizuar e para e ka filluar procedurn, e nse procedura akoma nuk ka filluar, gjykata te e cila s pari sht parashtruar krkesa pr ngritjen e procedurs. (2) Sipas paragrafit (1) t ktij neni prcaktohet kompetenca edhe n rast se i dmtuari njkohsisht ka kryer vepr penale ndaj t akuzuarit. (3) Pr bashkkryersit sipas rregulls kompetente sht gjykata e cila si kompetente pr njrin pre tyre, e para e ka filluar procedurn. (4) Gjykata q sht kompetente pr kryersin e veprs penale sipas rregulls sht kompetente edhe pr bashkkryersit, fshehsit, personat t cilt i kan ndihmuar kryersit pas kryerjes s veprs penale, si dhe pr personat t cilt nuk e kan denoncuar prgatitjen e veprs penale dhe kryerjen e veprs penale ose kryersin. (5) N t gjitha rastet nga paragraft (1), (2), (3) dhe (4) t ktij neni, sipas rregulls do t zbatohet procedur e vetme dhe do t miratohet nj aktgjykim. (6) Gjykata mundet me propozim t prokurorit publik t vendos q t zbatohet nj procedur e vetme dhe t miratohet nj aktgjykim edhe n rastin kur jan akuzuar m shum persona pr m tepr vepra penale, por vetm nse ndrmjet veprave penale t kryera ekziston lidhje e ndrsjell dhe nse ekzistojn prova t njjta. (7) Gjykata mund t vendos q t zbatohet procedur e vetme dhe t miratohet nj aktgjykim, nse para gjykats s njjt mbahen procedura t veanta kundr personit t njjt pr m shum vepra penale dhe kundr m shum personave pr t njjtn vepr penale. (8) Pr bashkimin e procedurave vendos gjykata e cila sht kompetente pr zbatimin e procedurs s vetme. Kundr aktvendimit me t cilin sht prcaktuar bashkimi i procedurave ose me t ciln sht refuzuar propozimi pr bashkim, nuk lejohet ankes e veant. Neni 29 Ndarja e procedurs (1) Gjykata e cila sht kompetente n pajtim me nenin 28 t ktij ligji mundet q pr shkaqe t rndsishme ose pr shkaqe t prputhshmris s plot, ose n rast t pranimit t fajit n lidhje me nj pjes t veprave penale t prfshira n akuz, prkatsisht pranimit t fajit nga disa nga t bashkakuzuarit, deri n prfundimin e seancs kryesore t vendos q procedura pr vepra penale t veanta ose kundr t akuzuarve t veant, t ndahet dhe n mnyr t veant t prfundohet ose t'i dorzohet gjykats tjetr kompetente. (2) Aktvendimin pr ndarjen e procedurs e miraton gjykata kompetente pas hetimit t prokurorit publik, kur procedura penale udhhiqet me krkes t tij.

10

(3) Kundr aktvendimit me t cilin sht prcaktuar ndarja e procedurs ose me t cilin sht refuzuar propozimi pr ndarje t procedurs, nuk lejohet ankes e veant. 4. Pasojat nga jokompetenca dhe konflikti i kompetencs Neni 30 Kompetenca e gjykats (1) Gjykata sht e obliguar q t ket kujdes pr kompetencn e vet dhe menjher kur do t konstatoj se nuk sht kompetente, do t shpallet si jokompetente dhe pas plotfuqishmris s aktvendimit do ta drgoj lndn te gjykata kompetente. (2) Pasi q aktakuza do t hyj n fuqi juridike, gjykata mund t shpallet si jokompetent vendor, as palt nuk mund t parashtrojn ankes pr jokompetenc vendore. (3) Gjykata jokompetente sht e obliguar q t'i ndrmarr ato veprime n procedur, pr t cilat ekziston rreziku nga prolongimi. Neni 31 Konflikt i kompetencave (1) Nse gjykata t cils i sht kaluar lnda si kompetente konsideron se sht kompetente gjykata e cila ia ka kaluar lndn ose ndonj gjykat tjetr, do t ngrit procedur pr zgjidhjen e konfliktit t kompetencs. (2) Kur me rastin e ankess kundr vendimit t gjykats s shkalls s par me t cilin sht shpallur si jokompetent ka marr vendim gjykata e shkalls s dyt, pr at vendim sht i lidhur me shtjen e kompetencs edhe gjykata t cils i sht kaluar lnda, nse gjykata e shkalls s dyt sht kompetente pr zgjidhjen e konfliktit t kompetencs ndrmjet atyre gjykatave. Neni 32 Procedura pr zgjidhjen e konfliktit t kompetencs (1) Konfliktin e kompetencs ndrmjet gjykatave e zgjidh s bashku gjykata e drejtprdrejt m e lart. (2) Para se t marr vendim n lidhje me konfliktin e kompetencs, gjykata do t krkoj mendim nga prokurori publik i cili sht kompetent q t veproj para asaj gjykate, kur procedura penale mbahet me krkes t prokurorit publik. Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes e veant. (3) Gjat vendosjes pr konfliktin e kompetencs, gjykata mundet njkohsisht me detyr zyrtare t marr vendim pt bartjen e kompetencs vendore, nse jan plotsuar kushtet nga neni 27 t ktij ligji. (4) Derisa nuk zgjidhet konflikti i kompetencs ndrmjet gjykatave, secili prej tyre sht i obliguar q t'i ndrmarr ato veprime n procedur pr t cilat ekziston rrezik nga prolongimi.

11

5. Prjashtimi Neni 33 Shkaqet e prjashtimit (1) Gjykatsi ose gjykatsi - porot nuk guxon t ushtoj veprimtari gjyqsore: 1) nse sht i dmtuar me veprn penale; 2) nse i akuzuari, mbrojtsi i tij, paditsi, i dmtuari, prfaqsuesi i tij ligjor ose i autorizuari, sht shoku i tij martesor prkatsisht jashtmartesor, ose farefis nga gjaku n vij t drejt deri n cilndo shkall, n vijn ansore deri n shkalln e katrt, ndrsa sipas krushqis deri n shkalln e katrt; 3) nse me t akuzuarin, mbrojtsin e tij, paditsin ose me t dmtuarin sht n lidhje tutorsie, person nn kujdestari, mbajts ose i mbajtur; 4) nse n t njjtn lnd penale ka marr pjes si gjykats i procedurs paraprake, ka marr pjes n hetimin e t akuzuarit para seancs kryesore, ose ka marr pjes n procedur si padits, mbrojts, prfaqsues ligjor ose i autorizuar i t dmtuarit, prkatsisht paditsit, ose sht marr n pyetje si dshmitar ose si ekspert; 5) nse n t njjtn lnd ka marr pjes n miratimin e vendimit t gjykats m t ult, ose nse n t njjtn gjykat pa marr pjes n miratimin e vendimit i cili refuzohet me ankes. (2) Gjykatsi ose gjykatsi - porot mund t prjashtohet nga ushtrimi i veprimtaris s gjykatsit, krahas rasteve t theksuara n paragrafin (1) t ktij neni, nse ekzistojn rrethana t cilat shkaktojn dyshime n paanshmrin e tij. Neni 34 Procedura pr prjashtim Gjykatsi ose gjykatsi -porot, menjher kur do t njoftohet se ekziston ndonj nga shkaqet pr prjashtim nga neni 33 paragrafi (1) t ktij ligji, sht i obliguar q ta ndrpres do pun pr at lnd dhe pr kt ta njoftoj kryetarin e gjykats, i cili do t'i prcaktoj zvendsim. Nse bhet fjal pr prjashtimin e kryetarit t gjykats, ai vet do ta prcaktoj zvendsin nga radht e gjykatsve t asaj gjykate, e nse kjo nuk sht e mundur do t krkoj nga kryetari i gjykats m t lart t drejtprdrejt t prcaktoj zvendsim. Neni 35 Prjashtimi me krkes t palve (1) Prjashtim mund t krkojn edhe palt. (2) Palt mund t parashtrojn krkes pr prjashtim deri n fillimin e seancs kryesore, e nse pr shkakun e prjashtimit nga neni 33 paragrafi (1) t ktij ligji kan marr vesh m von, krkesn e parashtrojn menjher pas njoftimit.

12

(3) Krkesn pr prjashtim t gjykatsit t gjykats m e lart, pala mund ta paraqes n ankes ose n prgjigjen e ankess. (4) Pala mund t krkoj prjashtimin e gjykatsit t emruar vetm emr pr emr ose gjykatsit - porot i cili vepron me lndn, prkatsisht gjykatsit t gjykats m t lart. (5) Pr kryetarin e gjykats nuk mund t parashtrohet krkes pr prjashtim, prve kur ai vepron si gjykats, ndrsa pr prjashtimin e tij vendos kryetari i gjykats m t lart t drejtprdrejt. (6) Pala sht e obliguar q n krkesn t'i theksoj rrethanat pr t cilat konsideron se ekziston ndonj nga bazat ligjore pr prjashtim. (7) Nuk lejohet krkesa pr prjashtim nse bazohet n t njjtat shkaqe, prkatsisht rrethana pr t cilat tanim sht vendosur. Kundr aktvendimit me t cilin krkesa pr prjashtim sht refuzuar nuk lejohet ankes e veant. Neni 36 Vendimmarrja pr krkesn pr prjashtim (1) Pr krkesn pr prjashtim nga neni 35 t ktij ligji vendos kryetari i gjykats. (2) Nse krkohet prjashtim vetm i kryetarit t gjykats, ose i kryetarit t gjykats dhe gjykatsit ose gjykatsit-porot, vendimin pr prjashtim e miraton kryetari i gjykats m t lart t drejtprdrejt, e nse krkohet prjashtimi i kryetarit t Gjykats Supreme t Republiks s Maqedonis, vendimin pr prjashtim e miraton mbledhja e prgjithshme e asaj gjykate. (3) Nse sht parashtruar krkes pr prjashtim n pajtim me nenin 33 paragrafi (1) t ktij ligji, procedura ndrpritet, ndrsa pr krkesn pr prjashtim vendos kryetari i gjykats menjher, e m s voni n afat prej tri ditsh nga dita e parashtrimit t krkess. (4) Nse sht parashtruar krkes pr prjashtim sipas nenit 33 paragrafi (2) t ktij ligji, procedura nuk ndrpritet, ndrsa aktvendim pr krkesn pr prjashtim miraton kryetari i gjykats menjher, e m s voni n afat prej tri ditsh nga dita e parashtrimit t krkess. (5) Para se t merret vendim pr prjashtim do t merret deklarat nga gjykatsi, nga gjykatsi - porot, prkatsisht nga kryetari i gjykats e sipas nevojs do t zbatohen edhe veprime tjera. (6) Nse kryetari i gjykats prjashton gjykats, do t prcaktoj q pr lndn t veproj gjykatsi i radhs sipas orarit t brendshm t puns. (7) Kundr aktvendimit me t cilin miratohet krkesa pr prjashtim, nuk lejohet ankes e veant. Aktvendimi me t cilin refuzohet krkesa pr prjashtim mund t kundrshtohet me ankes t veant n afat prej tri ditsh nga dita e miratimit t aktvendimit, e nse aktvendimi i ktill sht miratuar me akuz t vrtetuar, ather vetm me ankes pr aktgjykimin. (8) Nse krkesa pr prjashtim n pajtim me nenin 33 paragrafi (2) t ktij ligji sht parashtruar n fillim t seancs kryesore, seanca kryesore nuk do t ndrpritet. Kryetari i gjykats lidhur pr krkesn do t vendos menjher, e m s voni tri dit nga dita e parashtrimit t krkess pr prjashtim. Nse merret vendim pr lndn para se kryetari t vendos pr

13

krkesn pr prjashtim, pala mundet shkaqet dhe provat pr prjashtim t'i parashtroj n ankesn e vendimit. (9) Kundr aktvendimit nga paragrafi (8) t ktij neni, nuk lejohet ankes e veant. Neni 37 Vlefshmria e veprimeve t ndrmarra pr krkesn pr prjashtim Kur gjykatsi ose gjykatsi-porot njoftohet se sht parashtruar krkes pr prjashtimin e tij, sht i obliguar q menjher ta ndrpres punn e tij me lndn, e nse bhet fjal pr prjashtim nga neni 33 paragrafi (2) t ktij ligji, deri n miratimin e aktvendimit pr krkesn mund t'i ndrmarr vetm ato veprime pr t cilat ekziston rreziku i prolongimit. Neni 38 Prjashtimi i prokurorve publik dhe pjesmarrsve tjer n procedur (1) Dispozitat pr prjashtim t gjykatsve dhe gjykatsve - porot n mnyr prkatse do t zbatohen edhe pr prokurort publik, prve n rastet kur ekziston baza nga neni 33 paragrafi (1) pikat 4) dhe 5) t ktij ligji. (2) Dispozitat pr prjashtim t gjykatsve dhe gjykatsve - porot n mnyr prkatse do t zbatohen edhe pr mbajtsit e procesverbalit, prkthyesit, prkatsisht interpretuesit dhe personat profesional, si dhe pr ekspertt, nse pr ata nuk sht prcaktuar dika tjetr ( neni 238 i ktij ligji). (3) Prokurori publik i prokuroris publike vendos pr prjashtimin e prokurorve publik n prokurorin publike. Pr prjashtimin e prokurorit publik n prokurorin publike, vendos prokurori publik i prokuroris publike drejtprdrejt m t lart. (4) Pr prjashtimin e mbajtsve t procesverbaleve, prkthyesve, prkatsisht interpretuesve dhe ekspertve, vendos organi i cili e udhheq procedurn. Kapitulli IV PROKURORI PUBLIK DHE POLICIA GJYQSORE 1. Prokurori publik Neni 39 T drejtat dhe obligimet e prokurorit publik (1) E drejta dhe obligimi themelor i prokurorit publik sht q t'i ndjek kryersit e veprave penale pr t cilt ndjekja ndrmerret me detyr zyrtare. (2) N lndt e veprave penale pr t cilat ndjekja ndrmerret me detyr zyrtare, prokurori publik ka t drejt dhe obligim: - t'i drejtoj veprimet e organeve kompetente pr zbulimin dhe paraqitjen e veprave penale dhe kryersve t tyre; - t propozoj ose jap urdhr pr ndrmarrjen e masave t veanta hetimore, nn kushte dhe mnyr t prcaktuara me kt ligj; - t jap urdhra dhe t zbatoj procedur hetimore;

14

- t gjej, propozoj dhe t siguroj prova, nn kushte dhe mnyr t prcaktuara me kt ligj; - t propozoj masa t prkohshme pr sigurimin e prons ose sendeve t marra me veprn penale ose pr zbatimin e mass s konfiskimit; - t vendos pr prolongimin e ndjekjes penale nn kushtet dhe mnyrat e prcaktuara me kt ligj; - t propozoj lshimin e urdhndshkimit nn kushtet t prcaktuara me kt ligj; - t negocioj dhe t merret vesh me t akuzuarin pr pranimin e fajit, n mnyrn dhe kushtet e prcaktuara me kt ligj; - t parashtroj dhe prfaqsoj aktakuza para gjykats kompetente; - t parashtroj ankesa kundr vendimeve gjyqsore jo t plotfuqishme dhe mjete juridike t jashtzakonshme kundr vendimeve gjyqsore t plotfuqishme; - t vendos pr ankesn e t dmtuarit; - t ndrmarr edhe veprime tjera t prcaktuara me ligj. (3) Prokurori publik ngrit procedura t veanta dhe merr pjes n to kur kjo sht prcaktuar me ligj t posam. Neni 40 Kompetenca e prokurorit publik (1) Kompetenca reale e prokurorit publik sht prcaktuar n pajtim me dispozitat t cilat vlejn pr kompetencn e gjykats pr rajonin pr t cilin sht zgjedhur prokurori publik dhe me Ligjin pr prokurori publike. (2) Kompetenca vendore e prokurorit publik prcaktohet n pajtim me dispozitat t cilat vlejn pr kompetencn e gjykats pr rajonin n t ciln sht zgjedhur prokurori publik. (3) Konfliktin e kompetencs ndrmjet prokurorve publik e zgjidh n prokurori publik drejtprdrejt m i lart. (4) Kur ekziston rreziku i prolongimit, veprimet n procedur do t'i ndrmarr edhe prokuror publik jokompetent, por pr kt doemos duhet menjher ta lajmroj prokurorin publik kompetent. Neni 41 Roli udhheqs i prokurorit publik n procedurn parahetimore (1) Pr shkak realizimin e funksionit t ndjekjes penale, prokurori publik udhheq me procedurn parahetimore dhe e ka n disponim policin gjyqsore. (2) Prokurori publik mundet vet ta ndrmarr do veprim t nevojshm pr zbulimin e veprs penale dhe zbulimin dhe ndjekjen e kryersit t saj pr t ciln me ligj sht e autorizuar Ministria e Punve t Brendshme, Policia Financiare dhe Drejtoria Doganore. Neni 42 Heqja dor e prokurorit publik nga ndjekja penale Prokurori publik n raste t prcaktuara me ligj mund t heq dor nga ndjekja penale deri n prfundim t procedurs penale.

15

Neni 43 Prolongimi i kushtzuar i ndjekjes penale (1) Prokurori publik n pajtim me t dmtuarin mundet me aktvendim ta prolongoj ndjekjen penale pr veprn penale pr t ciln sht prcaktuar dnim me burgim deri n tre vjet, nse i dyshuari sht i gatshm q t sillet n pajtim me udhzimet e prokurorit publik dhe t'i plotsoj obligimet e prcaktuara me t cilat zvoglohen ose mnjanohen pasojat e dmshme t veprs penale, i vihet fund shqetsimit q sht rezultat i veprs penale, prkatsisht ndikohet me qllim q t riintegrohet i dyshuari. Obligime t ktilla mund t jen: 1) mnjanimi ose kompensimi i dmit; 2) kthimi i sendeve t konfiskuara; 3) pagimi i kontributit me para n dobi t Buxhetit t Republiks s Maqedonis, ose institucionit i cili kryen autorizime publike ose pr qllime humanitare; 4) plotsimi i obligimeve n lidhje me mbajtjen; 5) nnshtrimi n trajtim pr heqjen e varshmrive; 6) nnshtrimi i terapis psiko-sociale pr heqjen e sjelljes s dhunshme; 7) ndalimi pr vizit ose kontakt me viktimat e veprs penale si dhe me persona t tret t prcaktuar nga ana e prokurorit publik, n periudh jo m t gjat se gjasht muaj; 8) prcaktimi i puns me dobi t prgjithshme n kohzgjatje pre 40 120 or, ose 9) kur jan plotsuar kushtet pr lirim pr shkak t kompensimit t dmit t prcaktuara me Kodin penal. (2) N lidhje me obligimet nga paragrafi (1) pikat: 1), 2), 3), 4), 7), 8) dhe 9) t ktij neni, nse i dyshuari n afat i cili nuk mund t jet m i gjat se gjasht muaj e plotson detyrimin, prkatsisht i sht prmbajtur ndalimit, prokurori publik do t marr vendim me t cilin nuk ndrmerret ndjekje penale kundr t dyshuarit t veprs penale nga paragrafi (1) i ktij neni. (3) N lidhje me obligimet nga paragrafi (1) pikat 5) dhe 6) t ktij neni, kohzgjatjen e prolongimit t kushtzuar prokurori publik e prcakton n konsultim me institucionin e specializuar pr mjekimin e varsive, prkatsisht me qendr kompetente pr pun sociale. Kohzgjatja e prolongimit t kushtzuar nuk mund t jet m e gjat se nj vit. (4) Nse kryersi i ka filluar, por nuk i ka prfunduar detyrimet e imponuara n afatin e caktuar, prokurori publik parashtron propozim pr ngritjen e procedurs s shkurtuar, me 'rast merret parasysh pjesa e detyrimeve t realizuara. Neni 44 Mosndrmarrja e ndjekjes penale Prokurori publik nuk sht i obliguar q t ndrmarr ndjekje penale, prkatsisht mund t heq dor nga ndjekja: 1) nse n Kodin penal sht prcaktuar se gjykata kryersin e veprs penale mund ta liroj nga dnimi dhe nse prokurori publik duke pasur

16

parasysh rrethanat konkrete t rastit, do t vlersoj se vet aktgjykimi pa sanksion penal nuk sht i nevojshm; 2) nse n Kodin penal pr vepr penale sht prcaktuar dnim me para ose dnim burg deri n tre vjet, ndrsa i dyshuari pr shkak t pendimit t vrtet e ka penguar shkaktimin e pasojave t dmshme ose e ka kompensuar t gjith dmin, edhe nse prokurori publik duke pasur parasysh rrethanat konkrete t rastit do t vlersoj se sanksioni penal nuk sht i bazuar, ose 3) nse i dyshuari si antar i grupit t organizuar, bands ose ndonj bashkimi tjetr kriminal vullnetarisht bashkpunon para ose pas zbulimit ose gjat procedurs penale dhe nse bashkpunimi i atill dhe deklarata e atij personi sht me rndsi esenciale pr procedurn penale. Neni 45 Qendrat hetimore t prokuroris publike (1) Pr nevojat e procedurs penale, pr rajonin e nj ose m tepr prokurorive publike formohen qendra hetimore t prokuroris publike. (2) Qendrat hetimore nga paragrafi (1) t ktij neni, formohen me vendim t Prokurorit Publik t Republiks s Maqedonis. (3) Numri i prgjithshm i pjestarve t policis gjyqsore n qendrat hetimore t prokuroris publike prcaktohet me vendim t Prokurorit Publik t Republiks s Maqedonis, me mendim paraprak t marr nga ministri i Punve t Brendshme, ministri i Drejtsis dhe ministri i Financave. (4) Punt n qendrn hetimore i kryejn t punsuarit nga njsit organizative nga neni 48 paragrafi (1) pika 2) t ktij ligji, t cilt zgjidhen pr kryerjen e punve n koh t caktuar, me an t konkursit t shpallur t brendshm, si dhe personat e punsuar n prokurorin publike n pajtim me Ligjin pr prokurori publike. (5) Personat nga paragrafi (4) t ktij neni mund t marrin pjes n ndrmarrjen e veprimeve hetimore, n mnyr q do ta prgatisin zbatimin e tyre, t marrin deklarata dhe propozime, si dhe mvetsisht t ndrmarrin veprime hetimore t caktuara, t ngarkuara nga ana e prokurorit publik. Procesverbalin pr veprimin e ktill e miraton prokurori publik n afat prej 48 or nga ndrmarrja e veprimit. (6) Puntort t cilt jan zgjedhur q t punojn n qendrn hetimore i jan n dispozicion prokurorit publik, punojn nn kontrollin dhe mbikqyrjen e tij, i respektojn dhe i zbatojn urdhrat e tij, punojn n pajtim me udhzimet dhe drejtimet e tij dhe pr punn i prgjigjen prokurorit publik. (7) Pr kohn derisa puntort jan zgjedhur q t punojn n qendrn hetimore, nuk mund t sistemohen n vend tjetr t puns n organet shtetrore prej nga vijn ose t prjashtohen t punojn me rastin lndor, pa miratim t prer t prokurorit publik.

17

2. Policia gjyqsore Neni 46 Obligimet e policis gjyqsore (1) Policia gjyqsore me detyr zyrtare ose me urdhr t prokurorit publik ndrmerr masa dhe aktivitete me qllim t zbulimit dhe hetimit kriminalistik t veprave penale, parandalimit t pasojave t mtutjeshme t veprave penale, kapjes dhe denoncimit t kryersve t tyre, sigurimit t provave dhe masave dhe aktiviteteve tjera t cilat mund t shfrytzohen pr realizimin e papenguar t procedurs penale. (2) Policia gjyqsore zbaton hetim dhe veprime t urdhruara ose t ngarkuara nga gjykata dhe prokuroria publike. (3) Obligimet nga paragraft 1) dhe 2) t ktij neni, i kryejn eprort dhe npunsit e policis gjyqsore. Neni 47 Autorizimet e Drejtoris s Policis Financiare dhe Drejtoris Doganore (1) Autorizimet t cilat me kt ligj u jan dhn policis gjyqsore, Drejtoria e Policis Financiare i kan n rastet kur bhet fjal pr zbulimin dhe hetimin e veprave penale: larje parash dhe t hyrash tjera nga vepra penale nga neni 273, tregti e palejuar nga neni 277, kontraband nga neni 278, fshehje e tatimit nga neni 279, t gjitha nga Kodi penal, si dhe vepra tjera penale me dobi joligjore pronsore me vler t konsiderueshme. (2) Autorizimet t cilat me kt ligj u jan dhn policis gjyqsore, Drejtoria e Policis Financiare i ka n rastet kur bhet fjal pr zbulimin dhe hetimin e veprave penale: prodhim dhe lshim n qarkullim t mjeteve t dmshme pr mjekim nga neni 212, prodhim dhe lshim n qarkullim t produkteve ushqimore dhe produkteve tjera t dmshme nga neni 213, prodhim i paautorizuar dhe lshimi n treg i drogave narkotike, substancave psikotrope dhe prekurzorve nga neni 215, furnizim dhe disponim i palejuar me materie nukleare nga neni 231, futje e materieve t rrezikshme n vend nga neni 232, nxjerrje, prkatsisht eksportim n vende t huaja, t t mirave t cilat jan nn mbrojtje t prkohshme ose trashgimi kulturore ose rariteteve natyrore nga neni 266, larje parash dhe t hyrash tjera nga vepra penale nga neni 273, kontraband nga neni 278, mashtrim doganor nga neni 278-a, fshehje e mallit lnd e kontrabands dhe mashtrimit doganor nga neni 278-b, fshehje tatimi nga neni 279, mbajtje pa leje e armve dhe materieve shprthyese nga neni 396, tregti me njerz nga neni 481-a, t gjitha nga Kodi penal; vepra penale nga Ligji pr akciza dhe vepra tjera penale t lidhura me importin, eksportin dhe transitimin e mallrave nprmjet vijs kufitare. Neni 48 Prbrja e policis gjyqsore Obligimet e policis gjyqsore sipas ktij ligji i kryejn: 1) npunsit policor n njsit organizative n Ministrin e Punve t Brendshme, Drejtorin e Policis Financiare dhe Drejtorin Doganore t cilt n pajtim me fushveprimin e puns t prcaktuar me ligj, ndrmarrin masa

18

dhe aktivitete pr zbulimin e veprave penale, kapjen dhe paraqitjen e kryersve t veprave penale, sigurimin e provave nga vepra penale dhe masave tjera me t cilat mundsohet realizimi i papenguar i procedurs penale; 2) pjestart e policis gjyqsore n qendrat hetimore t prokuroris publike dhe 3) npunsit e ndar t prokurorit publik n pajtim me nenin 50 t ktij ligji. Neni 49 Eprort dhe npunsit e policis gjyqsore (1) Epror t policis gjyqsore jan udhheqsit e njsive organizative nga neni 48 paragrafi (1) pika 1) t ktij ligji, t cilt jan n lidhje t drejtprdrejt me prokurorin publik. (2) Npuns t policis gjyqsore jan npunsit policor n Ministrin e Punve t Brendshme, pjestart e Drejtoris s Policis Financiare dhe personat e autorizuar me ligj t Drejtoris Doganore, nga njsit organizative t cekura n nenin 48 pikat 1) dhe 3) t ktij ligji, si dhe pjestart e policis gjyqsore n qendrat hetimore t prokuroris publike nga neni 48 pika 2) t ktij ligji. Neni 50 Npunsit e ndar pr prokurorin publik sipas nevojs (1) Sipas nevojs, pr zbatimin efikas t procedurs penale t prokurorit publik me urdhr t tij, do t'i ndahen pr pun npuns nga neni 48 pika 1) t ktij ligji. (2) Npunsit e ndar pr prokurorin publik i jan n dispozicion vetm prokurorit publik, punojn nn kontrollin dhe mbikqyrjen e tij, i respektojn dhe realizojn urdhrat e tij, punojn n pajtim me sugjerimet dhe udhzimet e tij dhe pr punn e vet i prgjigjen vetm prokurorit publik. (3) Pr kohn derisa puntort jan ndar t punojn n qendrn hetimore nuk mund t sistemohen n vend tjetr t puns n organet shtetrore prej nga vijn ose t prjashtohen t punojn me rastin lndor, pa miratim t prer nga prokurori publik. Neni 51 Disponimi funksional me policin gjyqsore (1) Policia gjyqsore punon me urdhr t prokurorve publik kompetent. (2) Pr veprimin e vet n pajtim me dispozitat e ktij ligji, policia gjyqsore prgjigjet para prokurorit publik kompetent. (3) Eprort dhe npunsit e policis gjyqsore jan t obliguar q t'i kryejn detyrat t cilat u jan ndar. Pjestart e policis gjyqsore nuk mund t largohen nga detyra e cila u sht ngarkuar n kuadr t hetimeve pr veprn penale prve me vendim t prokurorit publik kompetent.

19

Neni 52 Prgjegjsia disiplinore e policis gjyqsore (1) Pr prgjegjsin disiplinore t pjestarve t policis gjyqsore lidhur me realizimin e funksionit n pajtim me kt ligj, prokurori publik kompetent mund t parashtroj iniciativ pr ngritjen e procedurs disiplinore te organi kompetent ku jan t punsuar pjestart e policis gjyqsore, n pajtim me ligjin. (2) Pr rezultatet e iniciativs s parashtruar sipas paragrafit (1) t ktij neni, organi sht i obliguar q pa prolongim ta njoftoj parashtruesin e propozimit. (3) Nse n organin prkats nuk sht ngritur procedur disiplinore ose nse prokurori publik nuk sht i knaqur me rezultatin nga procedura disiplinore ose me mnyrn n t ciln sht zbatuar, Prokurori Publik i Republiks s Maqedonis do ta njoftoj Qeverin e Republiks s Maqedonis. KAPITULLI V VIKTIMA, I DMTUARI DHE AKUZUESI PRIVAT 1. Viktima Neni 53 T drejtat e viktims (1) Viktima e veprs penale i ka t drejtat n vijim: 1) t marr pjes n procedur penale si i dmtuar me prfshirje n ndjekje penale ose pr mnjanimin e krkess pr dmin juridiko-pronsor; 2) n kujdes dhe vmendje t veant nga ana e organeve dhe subjekteve t cilt marrin pjes n procedurn penale dhe 3) ndihm efikase psikologjike dhe ndihm tjetr profesionale dhe mbshtetje nga ana e organeve, institucioneve dhe organizatave pr ndihm viktimave pr vepra penale. (2) Policia, prokurori publik dhe gjykata veprojn me kujdes t veant ndaj viktimave t veprave penale, duke u dhn kshilla nga paragrafi (1) t ktij neni dhe nenet 54 dhe 55 t ktij ligji dhe kujdeset pr interesat e tyre gjat miratimit t vendimeve pr ndjekje penale kundr t akuzuarit, prkatsisht gjat marrjes s veprimeve n procedurn penale n t ciln viktima doemos duhet personalisht t marr pjes, pr far hartohet nj shnim zyrtar ose procesverbal. (3) N pajtim me rregullat e veanta, viktima e veprs penale pr t ciln sht prcaktuar dnim me burg prej s paku katr vitesh ka t drejt pr: 1) kshilltar n llogari t mjeteve buxhetore para dhnies s dshmis, prkatsisht deklarats ose parashtrimit t krkess pr t drejtn juridikopronsore, nse ka lndime t rnda psikofizike ose pasoja m t rnda nga vepra penale.

20

2) kompensim t dmit material dhe jomaterial nga fondi shtetror n kushte dhe mnyr t prcaktuar me ligj t veant, nse kompensimi i dmit nuk mund t sigurohet nga i dnuari. Neni 54 T drejtat e veanta pr kategorit e cenuara t viktimave (1) Viktimat e kan t drejtn e masave t veanta n mbrojtjen procesore gjat dhnies s dshmis dhe hetimit n t gjitha fazat e procedurs: 1) nse n kohn e dhnies s dshmis jan n mosh nn 18 vjet; 2) nse me dhnien e dshmis ose prgjigjes n pyetje t caktuar, do ta ekspozoj vetveten ose personin e afrt n rrezik pr jetn, shndetin ose integritetin fizik ( viktima t rrezikuara); 3) nse pr shkak t moshs, natyrs dhe pasojave t veprs penale, invaliditetit fizik ose psikik ose gjendjes tjetr shndetsore me rndsi, t kaluars shoqrore dhe kulturore, rrethanave familjare, bindjeve fetare dhe prkatsis etnike t viktims, sjellja e t akuzuarit, antarve t familjes ose miqve t t akuzuarit ndaj viktims, do t ket pasoja t dmshme pr shndetin e tyre psikik ose fizik ose negativisht do t ndikoj mbi cilsin e dshmis s dhn ( viktima veanrisht t ndjeshme). (2) Masat e posame t mbrojtjes s procesit i prcakton gjykata me propozim t prokurorit publik ose viktims ose me vlersimin e vet kur sht e nevojshme t mbrohen viktimat e rrezikuara dhe viktimat veanrisht t ndjeshme. (3) Gjat vendosjes pr prcaktimin e masave t posame pr mbrojtje t procesit nga paragrafi (2) t ktij neni, gjykata duhet ta marr parasysh vullnetin e viktims. (4) Gjykata doemos duhet t prcaktoj mas t posame pr mbrojtje t procesit n rastet nga paragrafi (1) pika 1) t ktij neni, si vijon: 1) kur fmija viktim ka nevoj pr prkujdesje dhe mbrojtje t veant ose 2) kur fmija sht viktim e tregtis me njerz, dhuns ose abuzimit seksual. (5) N rastet nga paragrafi (4) t ktij neni, gjykata doemos duhet t prcaktoj, ve e ve ose s bashku me mas tjetr t posame, video incizim ose t zrit pr dshmin dhe hetimin e fmijs q t prdoret si prov n procedur. N raste eksluzive, pr shkak t rrethanave t reja t rastit, gjykata mund t urdhroj q hetimi t prsritur t fmijs viktim, m s shumti edhe nj her nprmjet shfrytzimit t mjeteve teknike pr komunikim. (6) Zbatimi i masave t posame pr mbrojtjen e procesit t fmijve viktima, sht rregulluar me ligj t posam.

21

Neni 55 T drejtat e veanta t viktimave t veprs penale kundr liris gjinore dhe moralit gjinor, njerzis dhe t drejts ndrkombtare (1) Viktima e veprs penale kundr liris gjinore dhe moralit gjinor, njerzis dhe t drejts ndrkombtare, prpos t drejtave nga neni 53 t ktij ligji, i ka edhe kto t drejta: 1) para hetimit t bisedoj me kshilltar pa pages ose me person t autorizuar, nse n procedur merr pjes si i dmtuar; 2) t merret n pyetje nga personi i t njjts gjini n polici dhe n prokurorin publike; 3) t mos prgjigjet n pyetjet t cilat kan t bjn me jetn personale t viktims, ndrsa nuk jan t lidhura me veprn penale; 4) t krkoj marrjen n pyetje me ndihmn e mjeteve vizuele - t zrit n mnyrn t prcaktuar me ligj dhe 5) t krkoj mnjanimin e publikut nga seanca kryesore. (2) Gjykata, prokuroria publike dhe policia jan t obliguara q ta kshillojn viktimn pr t drejtat e saj nga paragrafi (1) t ktij neni, m s voni para marrjes n pyetje pr her t par pr far hartojn shnim zyrtar ose procesverbal. Neni 56 Viktima e cila nuk sht njoftuar pr t drejtn e saj q n procedur t marr pjes si e dmtuar (1) Viktima e cila nuk sht e njoftuar pr t drejtn e saj q t marr pjes n procedurn si e dmtuar, ka t drejt t paraqitet n polici ose prokurori publike si e dmtuar deri n parashtrimin e aktakuzs, ndrsa para gjykats deri n prfundim t seancs kryesore. (2) Fletparaqitja e viktims si i dmtuar do t refuzohet nse sht evidente se nuk sht e arsyeshme ose se sht parashtruar me vones. 2. I dmtuari dhe paditsi privat Neni 57 T drejtat e t dmtuarit N procedurn penale i dmtuari i ka t drejtat n vijim: 1) t njoftohet me t drejtat e tij; 2) ta prdor gjuhn e tij dhe alfabetin dhe t drejtn e ndihms s prkthyesit, prkatsisht interpretuesit nse nuk e kupton gjuhn n t ciln realizohet procedura; 3) t propozoj realizimin e krkess juridiko - pronsore; 4) t ket person t autorizuar; 5) t tregoj fakte dhe t propozoj prova; 6) t marr pjes n seancn e provave;

22

7) t marr pjes n seancn kryesore dhe n procedurn e dshmimit, si dhe t deklarohet pr krkesn juridiko - pronsore edhe pr ngjarjen juridiko - penale; 8) pas prfundimit t procedurs hetimore t'i shqyrtoj dokumentet dhe lndt t cilat shrbejn si prova; 9) t parashtroj ankes me kushtet e parapara me kt ligj; 10) t parashtroj propozim pr ndjekje dhe aktpadi private n pajtim me dispozitat e Kodit penal; 11) t njoftohet pr mosmarrjen ose pr do heqje dore nga ndjekja penale nga ana e prokurorit publik; 12) t parashtroj ankes deri te prokurori publik m i lart kundr vendimit t prokurorit publik me t cilin ai ka hequr dor nga ndjekja penale, nn kushtet e parapara me kt ligj; 13) t krkoj kthimin n gjendjen e mparshme; 14) t'i respektohet e drejta e privatsis dhe 15) t marr pjes n procedurn e ndrmjetsimit, n mnyrn dhe nn kushtet e prcaktuara me kt ligj. Neni 58 Parashtrimi i propozimit dhe aktakuzs private (1) Pr veprat penale pr t cilat ndiqet me propozim ose me aktakuz private, propozimi ose aktakuza parashtrohen n afat prej tre muajsh nga dita kur personi i autorizuar pr parashtrimin e propozimit ose aktakuzs private, sht njoftuar pr veprn penale dhe pr kryersin. (2) Nse sht parashtruar aktakuz private pr vepr penale ofendim, i akuzuari deri n prfundim t seancs kryesore dhe pas skadimit t afatit nga paragrafi (1) t ktij neni, mund t parashtroj aktakuz kundr akuzuesit i cili njkohsisht ja ka kthyer ofendimin ( kundraktpadin). N rast t ktill gjykata miraton nj aktgjykim. (3) Propozim pr ndjekje parashtrohet te prokurori publik kompetent, ndrsa aktpadia private te gjykata kompetente. (4) Nse vet i dmtuari parashtron kallzim penal ose paraqet propozim pr realizimin e krkess juridiko - pronsore n procedurn penale, do t konsiderohet se me kt ka paraqitur propozim pr ndjekje. (5) Kur i dmtuari ka parashtruar kallzim penal ose propozim pr ndjekje, ndrsa gjat procedurs do t konstatohet se bhet fjal pr vepr penale pr t ciln ndiqet me aktakuz private, kallzimi, prkatsisht propozimi do t konsiderohet si aktpadi penale private e parashtruar me koh, nse sht parashtruar n afatin e parapar pr aktakuz private. Aktpadia private e parashtruar me koh do t konsiderohet si propozim i parashtruar me koh i t dmtuarit, nse gjat procedurs konstatohet se bhet fjal pr vepr penale pr t ciln ndiqet me propozim. Neni 59 Propozim pr ndjekje penale ose aktakuz private t parashtruar n emr t personit t mitur (1) Pr persona t mitur dhe persona t cilt jan t privuar trsisht nga aftsia punuese, propozim pr ndjekje penale ose padi private parashtron

23

prfaqsuesi ligjor i tyre. (2) Personi i mitur i cili i ka mbushur 16 vjet mund edhe vet t parashtroj propozim ose aktakuz private. Neni 60 Ngritja dhe vazhdimi i procedurs pas vdekjes s viktims Nse viktima e veprs penale vdes gjat afatit pr parashtrimin e propozimit ose aktakuzs private ose gjat procedurs, bashkshorti i tij martesor, prkatsisht jashtmartesor, fmijt, prindrit, t adoptuarit, adoptuesit, vllezrit dhe motrat munden n afat prej tre muajsh pas vdekjes s tij t parashtrojn propozim ose aktakuz, prkatsisht t japin deklarat se e vazhdojn procedurn. Neni 61 M shum persona t dmtuar Nse me veprn penale dmtohen m shum persona, ndjekja do t ndrmerret, prkatsisht do t propozohet me propozim ose aktakuz private prej secilit nga t dmtuarit. Neni 62 Heqje dor nga propozimi prkatsisht aktpadia private (1) I dmtuari dhe paditsi privat munden me deklaratn e tyre n gjykatn para s cils mbahet procedura, t heqin dor nga propozimi, prkatsisht aktakuza private deri n prfundimin e seancs kryesore. N at rast ata e humbin t drejtn q mprsri t parashtrojn propozim, prkatsisht aktpadi private. (2) Nse i dmtuari heq dor nga propozimi, prkatsisht aktpadia private deri n fillim t seancs kryesore, gjykata merr aktvendim pr ndrprerjen e procedurs, ndrsa nse heq dor nga fillimi deri n prfundim t seancs kryesore, gjykata merr vendim aktgjykim refuzimi (neni 402 paragrafi (3) t ktij ligji). Neni 63 Mosardhja e akuzuesit privat n seancn kryesore (1) Nse akuzuesi privat nuk vjen n seancn kryesore edhe pse n mnyr t rregullt sht ftuar, ose ftesa nuk ka mundur t'i dorzohet pr shkak t mosparaqitjes n gjykat t ndryshimit t adress s vendbanimit prkatsisht vendqndrimit, do t konsiderohet se ka hequr dor nga padia. (2) Kryetari i kshillit ose gjykatsi individual do t'i lejoj kthim n gjendjen e mparshme akuzuesit privat i cili pr shkaqe t arsyeshme nuk ka pasur mundsi t vij n seancn kryesore, ose me koh ta njoftoj gjykatn pr ndryshimin e adress s vendbanimit prkatsisht vendqndrimit, nse n afat prej tet ditsh pas evitimit t pengess parashtron lutje pr kthimin n gjendjen e mparshme. (3) Pas skadimit t tre muajve nga dita e lshimit nuk mund t krkohet kthimi n gjendjen e mparshme.

24

(4) Kundr aktvendimit me t cilin lejohet kthimi n gjendjen e mparshme, nuk lejohet ankes e veant. Neni 64 E drejta pr t propozuar prova, shikimi i dokumenteve dhe t drejta tjera (1) I dmtuari dhe paditsi privat kan t drejt gjat procedurs t'i tregojn t gjitha faktet dhe t propozojn prova t cilat jan me rndsi pr prcaktimin e prgjegjsis penale dhe krkesn juridiko - pronsore. (2) N seancn kryesore ata kan t drejt t propozojn prova, t'i parashtrojn pyetje t akuzuarit, dshmitarve dhe ekspertve, t nxjerrin shnime dhe sqarime lidhur me dshmit e tyre, t japin deklarata tjera dhe t paraqesin propozime tjera. (3) I dmtuari dhe akuzuesi privat kan t drejt q t'i shqyrtojn dokumentet dhe lndt t cilat shrbejn si prov. T dmtuarit mund t'i shkurtohet e drejta e shqyrtimit t dokumenteve, derisa nuk merret n pyetje si dshmitar. (4) Prokurori publik dhe gjykata do ta njoftojn t dmtuarin dhe akuzuesin privat me t drejtat e theksuara n paragraft (1), (2) dhe (3) t ktij neni. Neni 65 T drejtat e paditsit privat Paditsi privat sipas dispozitave t ktij ligji i ka t drejtat e njjta q i ka prokurori publik, prve ato q i prkasin prokurorit publik si organit shtetror. Neni 66 I mituri si i dmtuar (1) Nse i dmtuari sht i mitur ose person plotsisht i privuar nga aftsia afariste, prfaqsuesi i tij ligjor sht i autorizuar q t'i jap t gjitha deklaratat dhe t'i ndrmarr t gjitha veprimet pr t cilat sipas ktij ligji i autorizuar sht i dmtuari. (2) I dmtuari i cili i ka mbushur 16 vjet sht i autorizuar q vet t jap deklarata dhe t marr veprime n procedur. Neni 67 I autorizuari i paditsit privat dhe i t dmtuarit Paditsi privat dhe i dmtuari si dhe prfaqsuesit e tyre ligjor, t drejtat e tyre n procedur mund t'i kryejn edhe nprmjet t autorizuarit. Neni 68 Obligimi pr njoftim pr ndryshimin e adress Paditsi privat dhe i dmtuari, si dhe prfaqsuesit e tyre ligjor dhe t autorizuarit, jan t obliguar q pr secilin ndryshim t adress ose t vendqndrimit, gjegjsisht t vendbanimit ta njoftojn gjykatn.

25

Kreu VI I AKUZUARI DHE MBROJTSI Neni 69 T drejtat e personit t thirrur, t arrestuar ose t privuar nga liria (1) Personi i thirrur, i arrestuar ose i privuar nga liria patjetr doemos duhet menjher t jet i njoftuar, n gjuh q e njeh, pr arsyet pr thirrjen, arrestimin ose privimin nga liria, pr fardo qoft dyshimi pr vepr penale t br kundr tij, si dhe pr t drejtat e tij, dhe nga personi nuk mund t krkohet deklarat. (2) I akuzuari s pari n mnyr t qart patjetr duhet t kshillohet pr t drejtn t hesht, pr t drejtn q vet t kshillohet me avokat dhe t ket mbrojts sipas zgjedhjes s tij gjat kohs s pyetjes. (3) Personi i arrestuar ose i privuar nga liria do t kshillohet edhe pr t drejtn q t njoftoj antar t familjes s tij ose person t afrt t tij, gjegjsisht prfaqsin diplomatike-konsullore t shtetit i t cilit sht shtetas personi, pr arrestimin ose privimin e tij nga liria. Sipas nevojs ose me krkes t personit t arrestuar ose t privuar nga liria do t'i sigurohet ndihm prkatse mjeksore. (4) Personi i privuar nga liria patjetr duhet menjher, e m s voni n afat prej 24 orsh nga momenti i privimit nga liria, t nxirret para gjyqit, i cili pa shtyrje do t vendos pr ligjshmrin e privimit nga liria. (5) Ndalohet publikimi i fotografive ose incizimeve t personave t arrestuar ose t privuar nga liria, t incizuar gjat kohs derisa jan me pranga n duar, gjegjsisht kur mbi ata zbatohen mjete tjera t dhuns fizike. Neni 70 T drejta t akuzuarit Secili i akuzuar i ka t drejtat themelore si vijojn: - t jet n koh dhe detalisht i informuar, n gjuhn q e njeh, pr veprat pr t cilat ngarkohet dhe pr argumentet kundr tij, - t ket koh dhe mundsi t mjaftueshme pr prgatitjen e mbrojtjes, e posarisht t ket shikim n dokumente dhe t njoftohet me provat kundr tij dhe n dobi t tij, si dhe t komunikoj me mbrojts sipas zgjedhjes personale; - t gjykohet n prezenc t tij dhe t mbrohet personalisht ose me ndihmn e mbrojtsit sipas zgjedhjes s vet, e nse nuk ka mjete t paguaj mbrojts, t marr mbrojts falas kur at e krkojn interesat e t drejts, e posarisht pesha e veprs penale dhe ndrlikueshmria e rastit, - ta paraqes mbrojtjen e vet, - t mos jet i detyruar q t jap deklarat kundr vetvetes ose t afrmve t tij ose tapranoj fajin, - t ket mundsi q t deklarohet pr faktet dhe provat q e ngarkojn dhe t'i paraqes t gjitha faktet dhe provat q i shkojn n dobi, - vet ose nprmjet mbrojtsit t'i marr n pyetje dshmitart kundr tij, si dhe t'i sigurohet prania dhe marrja n pyetje e dshmitarve n dobi t tij nn kushte t njjta si t dshmitarve kundr tij dhe

26

- gjat seancs kryesore t kshillohet me mbrojtsin e vet, por nuk mund t merret vesh se si do t prgjigjet n pyetjen e parashtruar. Neni 71 E drejt e mbrojtsit (1) Secili person i dyshuar ose i akuzuar pr vepr penale ka t drejt pr mbrojts gjat gjith procedurs penale kundr tij. (2) I akuzuari para marrjes s par n pyetje ose para veprimi tjetr pr t cilin ai obligim sht parapar me kt ligj, patjetr duhet t kshillohet se ka t drejt pr mbrojts sipas zgjedhjes s vet me t cilin mundet vet t kshillohet dhe se mbrojtsi mund t marr pjes n pyetjen e tij. (3) Mbrojts t akuzuarit mund t'i sigurojn edhe prfaqsuesi i tij ligjor, shoku martesor, prkatsisht jashtmartesor, farefisi nga gjaku n vij t drejt, adoptuesi i adoptuari, vllau, motra dhe mbajtsi, prve nse i akuzuari kt nuk e kundrshton n mnyr t prer. (4) Mbrojts mund t jet vetm avokati. (5) Pr vepra penale pr t cilat mund t shqiptohet dnim me burg n kohzgjatje prej s paku dhjet vitesh, mbrojts mund t jet avokati me prvoj prej s paku pes vitesh pas dhnies s provimit t jurisprudencs. (6) Mbrojtsi sht i obliguar q t parashtroj autorizim te organi para t cilit mbahet procedura. I akuzuari mund t'i jap mbrojtsit edhe autorizim me goj n procesverbal para organit para t cilit mbahet procedura. Neni 72 Mbrojts i prbashkt pr m shum t akuzuar dhe m shum mbrojts pr nj t akuzuar (1) M shum t akuzuar mund t ken mbrojts t prbashkt vetm nse kjo nuk sht n kundrshtim me interesat e mbrojtjes s tyre. Nse organi q e mban procedurn konsideron se t akuzuarit nuk mund t ken mbrojts t njjt, do t'i thirr q n afat t caktuar t emrojn mbrojts tjetr, kurse n rast t mbrojtjes s domosdoshme do t veproj n pajtim me nenin 74 t ktij ligji. (2) Nj i akuzuar mund t ket m shum mbrojts, por jo m shum se tre veta, ndrsa mbrojtja konsiderohet e siguruar kur n procedur merr pjes s paku nj prej mbrojtsve. Neni 73 Persona t cilt nuk mund t jen mbrojts (1) Mbrojts nuk mund t jet viktima, i dmtuari, shoku martesor prkatsisht jashtmartesor i viktims, i t dmtuarit ose i paditsit, as farefis i tyre sipas gjakut n vij t drejt. (2) Mbrojts nuk mund t jet personi q sht thirrur si dshmitar n procedur, prve nse sipas ktij ligji sht liruar nga detyra pr t dshmuar dhe ka deklaruar se nuk do t dshmoj ose nse mbrojtsi dgjohet si dshmitar n rastin nga neni 213 pika 2) t ktij ligji.

27

(3) Mbrojts nuk mund t jet personi i cili n lndn e njjt sht bashkpaditur, as personi i cili ka vepruar si gjykats, prokuror publik ose npuns policor. Neni 74 Mbrojtja e domosdoshme me mbrojts dhe mbrojtsi sipas detyrs zyrtare (1) Nse i akuzuari sht memec, shurdh ose i paaft q vet t mbrohet me sukses, ose nse kundr tij mbahet procedur penale pr vepr penale pr t ciln n ligj sht prcaktuar dnimi me burg t prjetshm, patjetr duhet t ket mbrojts q gjat pyetjes s par. (2) I akuzuari patjetr duhet t ket mbrojts nse kundr tij sht caktuar paraburgim gjat kohs derisa zgjat paraburgimi. (3) Pr aktakuzn e parashtruar pr veprn penale pr t ciln me ligj sht prcaktuar dnim me burg prej dhjet vitesh ose dnim m i rnd me burg, i akuzuari patjetr duhet t ket mbrojts n kohn e dorzimit t aktakuzs. (4) Gjat procedurs pr negociat dhe marrveshje me prokurorin pr pranimin e fajit, i akuzuari patjetr duhet t ket mbrojts. (5) I akuzuari t cilit i gjykohet n munges patjetr duhet t ket mbrojts menjher pas vendimit t marr pr gjykim n munges. (6) Nse i akuzuari n rastet e mbrojtjes s domosdoshme nga paragraft paraprak t ktij neni nuk merr mbrojts vet, kryetari i gjykats do t'i prcaktoj mbrojts sipas detyrs zyrtare, pr rrjedhn e mtutjeshme t procedurs penale deri n plotfuqishmrin e aktgjykimit. Kur t akuzuarit do t'i prcaktohet mbrojts sipas detyrs zyrtare pr aktakuzn e parashtruar, pr kt do t informohet i akuzuari s bashku me dorzimin e aktakuzs. Neni 75 Mbrojtje e t varfrve (1) Kur nuk ekzistojn kushte pr mbrojtje t domosdoshme, t akuzuarit mundet me krkes t tij t'i caktohet mbrojts, nse sipas gjendjes s vet pronsore nuk mund t'i bart shpenzimet e mbrojtjes. (2) Pr krkesn nga paragrafi (1) t ktij neni vendos gjykatsi i procedurs paraprake, gjegjsisht kryetari i kshillit, kurse mbrojtsin e cakton kryetari i gjykats. (3) Shpenzimet pr mbrojtje nga paragrafi (1) t ktij, neni bien n ngarkes t Buxhetit t Republiks s Maqedonis. Neni 76 Revokimi dhe dorheqja t autorizimit (1) T drejtat dhe detyrat e mbrojtsit ndrpriten kur i akuzuari do ta revokoj autorizimin. (2) Kur i akuzuari e revokon autorizimin e mbrojtsit t vet, pr at do ta njoftoj gjykatn menjher, e m s voni n afat prej tri ditsh. (3) Nse i akuzuari nuk e njofton gjykatn se ka autorizuar mbrojts t ri, gjykata n afat prej tri ditsh do t'i caktoj mbrojts sipas detyrs zyrtare, duke llogaritur prej dits kur i akuzuari e ka njoftuar, prkatsisht ka qen i

28

detyruar q ta njoftoj gjykatn. (4) Mbrojtsit t cilit i sht revokuar autorizimi sht i detyruar q t'i ndrmarr t gjitha veprimet n procedur n dobi t t akuzuarit deri te njoftimi se sht autorizuar mbrojts i ri, por jo m gjat se 15 dit prej dits s revokimit t autorizimit. (5) Kur mbrojtsi e ka anuluar autorizimin e t akuzuarit, i akuzuari sht i detyruar q menjher, e m s voni n afat prej tri ditsh ta njoftoj gjykatn pr revokimin e autorizimit dhe nse i akuzuari nuk ka caktuar mbrojts t ri, gjykata n afat prej tri ditsh do t'i caktoj mbrojts sipas detyrs zyrtare. (6) Nse i akuzuari e njofton gjykatn se vet ka autorizuar mbrojts, gjykata do ta revokoj aktvendimin pr caktim t mbrojtsit sipas detyrs zyrtare. (7) Nse dorheqja ose revokimi sht kryer n seancn e shqyrtimt kryesor, mbrojtsi sht i detyruar q t'i marr t gjith veprimet n dobi t t akuzuarit deri te mbarimi i asaj seance. (8) Nse gjykata vlerson se heqja e autorizimit nuk prmban arsye t bazuara dhe sht dhn me qllim q t zgjatet procedura, pr at do ta njoftoj Odn e Avokatve t Republiks s Maqedonis. (9) Pr veprimet e marra Oda e Avokatve t Republiks s Maqedonis sht e detyruar q ta njoftoj gjykatn, m s voni n afat prej tre muajsh. Neni 77 Shkarkimi i mbrojtsit t emruar (1) N vend t mbrojtsit t emruar nga nenet 74 dhe 75 t ktij ligji, i akuzuari mundet vet t marr mbrojts tjetr. N kt rast mbrojtsi i emruar do t shkarkohet. (2) Mbrojtsi i emruar vetm nga shkaqe t arsyeshme mund t krkoj q t shkarkohet. (3) Pr shkarkim t mbrojtsit n rastin nga paragraft (1) dhe (2) t ktij neni, para seancs kryesore vendos gjykatsi i procedurs paraprake, prkatsisht kryetari i kshillit, n shqyrtimin kryesor vendos kshilli, ndrsa n procedurn e ankess kryetari i kshillit t shkalls s par, prkatsisht kshilli kompetent pr vendosje n procedur pr ankesn. Kundr ktij aktvendim nuk lejohet ankes e posame. (4) Kryetari i gjykats, me krkes nga i akuzuari ose me pajtim t tij mund ta shkarkoj mbrojtsin e emruar, nse n mnyr t parregullt ose pandrgjegjshme e kryen detyrn. N vend t mbrojtsit t shkarkuar, kryetari i gjykats do t emroj mbrojts tjetr. Pr shkarkimin e mbrojtsit do t njoftohet Oda e Avokatve t Republiks s Maqedonis. Neni 78 T drejtate mbrojtsit (1) Mbrojtsi sht i autorizuar q[ n dobi t t akuzuarit t'i marr t gjitha veprimet q mund t'i marr i akuzuari. (2) Pr prgatitjen e mbrojtjes, mbrojtsi mund t krkoj njoftime nga qytetart n pajtim me dispozitat e ktij ligji.

29

Neni 79 Shikimi i mbrojtsit n dokumente (1) Gjat procedurs penale, mbrojtsi ka t drejt q t'i shikoj dokumentet dhe provat, n pajtim me dispozitat e ktij ligji. (2) Mbrojtsi ka t drejt t kryej shikim dhe t marr prshkrim nga procesverbalet dhe a dokumentet tjera nga veprimet n t cilat mbrojtja ka pasur t drejt t jet e pranishme, e t cilat ruhen n prokurorin publike. Neni 80 Komunikimi ndrmjet mbrojtsit dhe t akuzuarit n paraburgim Nse i akuzuari gjendet n paraburgim, mbrojtsi mundet me at lirisht dhe pa mbikqyrje t kmbej letra dhe t bisedoj. Me prjashtim, gjykatsi i procedurs paraprake kt t drejt mund ta v vetm n mbikqyrje vizuale, nse paraburgimi sht caktuar n baz t nenit 165 paragrafi (1) pika 2) e ktij ligji, dhe ekzistojn gjasa q i akuzuari do t'i keqprdor kontaktet me mbrojtsin. Kreu VII NDIHMA JURIDIKE Neni 81 Obligimi pr dhnie t ndihms (1) Policia gjyqsore, prokurori publik dhe gjykata pr nevojat pr mbajtjen e procedurs penale mund t krkojn ndihm nga gjykatat, prokuroria publike, organet e administrats shtetrore dhe organet tjera shtetrore, institucionet q kryejn autorizime publike dhe nga organet e njsive t vetadministrimit lokal. Ato organe jan t detyruara q t'i prgjigjen krkess n afat m t shkurtr, ndrsa pengesat e mundshme t'i evitojn pa prolongim. Sipas nevojs atyre mund tu dorohet kopja nga dokumentet ndshkuese. (2) Organet e administrats shtetrore dhe organet tjera shtetrore mund ta refuzojn krkesn nga paragrafi (1) t ktij neni, me vendim t arsyetuar n pajtim me kompetencat e tyre ligjore, nse n at mnyr shkelet obligimi pr ruajtjen e informatave t klasifikuara, derisa organi kompetent nuk e heq obligimin e atill. Neni 82 Realizimi i seancs s provave me ndihmn e konferencs me video-z (1) Jasht rasteve t veanta t prcaktuara me kt ligj, gjykata mundet me urdhr me shkrim t pr caktoj q seanca e provave t zbatohet me ndihmn e pajisjes s mbyllur teknike pr lidhje me largsi (konferenc me video-z). (2) Urdhri prmban t dhna pr vendin dhe kohn e marrjes s konferencs me video-z, si dhe pr emrin dhe adresn e personit pyetja e t

30

cilit krkohet. Thirrjet dshmitarve dhe t akuzuarve u drgohen sipas dispozitave nga Kreu XIII t ktij ligji. (3) N urdhr mund t caktohet q personi tek i cili gjenden sendet t cilat sipas Kodit penal duhet t konfiskohen ose mund t prdoren pr prcaktimin e fakteve n procedurn penale, me krkes nga gjykata t'i tregoj gjat konferencs me video-z, e pastaj t'ia dorzoj gjykats sipas dispozitave t nenit 195 t ktij ligji. Neni 83 Realizimi i konferencs me video-z (1) Palt mund t jen prezente n konferencn me video-z dhe t marrin pjes n t, n pajtim me dispozitat pr paraqitjen e provave n seancn kryesore. T akuzuarit i cili gjendet n paraburgim n mnyr adekuate do t'i mundsohet ndjekja e konferencs me video-z, si dhe parashtrimi i pyetjeve dhe paraqitja e shnimeve. (2) N konferencn me video-z patjetr duhet t jet prezent edhe personi profesional q do t manipuloj me pajisjet. Neni 84 Procesverbali pr konferencn me video-z (1) Gjykata q e udhheq procedurn penale prpilon procesverbal nga konferenca me video-z n t cilin shnohen koha dhe vendi i veprimeve, personat q kan qen t pranishm, lloji dhe gjendja e pajisjes teknike pr lidhje n largsi, si dhe personi profesional q ka manipuluar me pajisjen. Procesverbalin e mban kshilltari gjyqsor. (2) Organi q e mban procedurn penale mund t'i prmbush edhe krkesat e posame n lidhje me formn dhe prmbajtjen e konferencs me video-z, n pajtim me dispozitat nga ligjet e posame ose marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara n pajtim me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis. Neni 85 Konferenca telefonike Prokurori publik ose policia, alibin dhe faktet tjera t rndsishme pr ngritjen dhe mbajtjen e procedurs penale mund t'i kontrollojn me prdorimin e lidhjes telefonike, e cila personave t pyetur u mundson komunikim t njkohsishm ( konferenca telefonike). Neni 86 Procesverbali dhe incizimi nga konferenca telefonike (1) Procesverbali pr konferencn telefonike doemos duhet t prmbaj t dhna pr identitetin e personave n konferencn telefonike, t dhn pr at se n ciln cilsi personi e jep deklaratn, e varsisht nga ajo cilsi dhe t dhnat adekuate personale. (2) Incizimi nga konferenca telefonike nga paragrafi (1) t ktij neni, mund t prdoret n procedurn penale:

31

1) nse personi, q sht pyetur si dshmitar, sht kshilluar sipas nenit 219 e ktij ligji dhe sht paralajmruar pr incizimin; 2) nse i akuzuari paraprakisht sht kshilluar pr t drejtat sipas nenit 206 e ktij ligji dhe 3) nse n pyetjen e t akuzuarit sht i pranishm mbrojtsi i tij. SEKSION V: VEPRIME T PROCESIT Kreu VIII PARASHTRESA DHE PROCESVERBALE Neni 87 Parashtresa (1) Padit private, aktakuzat, propozimakuzat, propozimet, mjetet juridike dhe deklaratat dhe njoftimet tjera (parashtresat) parashtrohen me shkrim ose jepen gojarisht n procesverbal ose parashrtohen n form elektronike te seksioni pranues i organit kompetent. (2) Parashtresat nga paragrafi (1) t ktij neni, patjetr duhet t jen t kuptueshme dhe ta prmbajn gjithka q sht e nevojshme q t mund t procedohet pr to. Parashtresat e parashtruara nga avokat, organe t administrats shtetrore, persona juridik dhe persona t cilt kryejn autorizime publike, duhet t prmbajn edhe t dhna pr kutin elektronike pr drgimin e shkresave t regjistruar n pajtim me ligjin. (3) Nse me kt ligj nuk sht praktuar ndryshe, organi q e mban procedurn do ta thirr parashtruesin e parashtress q sht e pakuptueshme ose nuk prmban gjithka q sht e nevojshme, ta prmirsoj parashtresn prkatsisht ta plotsoj q t mundet pr t t procedohet, e nse ai nuk e bn at n afatin e caktuar, do ta hedh posht parashtresn. (4) N thirrjen pr prmirsimin, prkatsisht pr plotsimin e parashtress, parashtruesi do t paralajmrohet pr pasojat nga lshimi. (5) Parashtresat t cilat sipas ktij ligji dorzohen te pala e kundrt, i dorzohen organit q e mban procedurn n numr t mjaftueshm t ekzemplarve pr organin dhe pr paln tjetr. Nse parashtresa t tilla nuk jan dorzuar n numr t mjaftueshm t ekzemplarve, do t shumzohen me shpenzime t parashtruesit. Neni 88 Dnimi pr shkak t ofendimit t gjykats (1) Gjykata do ta dnoj me dnim me para prej 300 deri n 1 000 euro n kundrvler me denar, pjesmarrsin n procedurn i cili n parashtresn ose gojarisht, prkatsisht n mnyr tjetr e ofendon gjykatn ose personin q merr pjes n procedur. Aktvendimin pr dnim e miraton gjykata para s cils sht dhn deklarata, e nse kjo sht br n parashtres, gjykata q duhet t vendos pr parashtresn. (2) Kundr ktij aktvendimi lejohet ankes, pr t ciln vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji.

32

(3) Pr dnimin e prokurorit publik, gjykata do ta njoftoj prokurorin publik kompetent t prokuroris publike. (4) Pr dnimin e avokatit, gjykata do ta njoftoj Odn e Avokatve t Republiks s Maqedonis. (5) Kur prokurori publik e mban procedurn paraprake dhe gjat ksaj vlerson se pjesmarrsi n procedur n deklarat ose parashtres e ofendon gjykatn, prokurori publik ose personi tjetr q merr pjes n procedur, do t'ia dorzoj kopjen nga parashtresa ose deklarata gjykats kompetente, e cila mund t miratoj aktvendim pr dnim nga paragrafi (1) t ktij neni. (6) Dnimi sipas paragrafit (1) t ktij neni nuk ndikon mbi ndjekjen dhe shqiptimin e dnimit pr veprn penale t kryer me ofendim. (7) Nse sipas paragrafit (1) t ktij neni ofendimi i gjykats edhe krahas dnimit t shqiptuar me para prsritet, gjykata mund t shqiptoj dnim me para edhe deri n shum t dhjetfisht nga dnimi nga paragrafi (1) t ktij neni. Neni 89 Procesverbali (1) Pr secilin veprim t ndrmarr gjat procedurs penale prpilohet procesverbali njkohsisht kur kryhet veprimi, e nse kjo nuk sht e mundur, menjher pas ksaj. (2) Procesverbalin e prpilon mbajtsi i procesverbalit. Vetm kur kryhet bastisje e shtpis ose e personit, ose veprimi ndrmerret jasht lokaleve zyrtare t organit, e nuk mundet t sigurohet mbajtsi i procesverbalit, procesverbalin mund ta prpiloj personi q e ndrmerr veprimin. (3) Procesverbalin q e prpilon mbajtsi i procesverbalit, prpilohet n at mnyr q personi i cili e ndremerr veprimin, i tregon me z mbajtsit t procesverbalit se ka do t fus n procesverbal. Neni 90 Prmbajtja e procesverbalit (1) N procesverbalin futet emri i organit shtetror para t cilit kryhet veprimi, vendi ku kryhet veprimi, dita dhe ora kur veprimi ka filluar dhe mbaruar, emrat dhe mbiemrat e personave prezent dhe n ciln cilsi jan prezent, si dhe emrimi i lnds penale sipas t cilit ndrmerret veprimi. (2) Procesverbali duhet t'i prmbaj t dhnat thelbsore pr rrjedhn dhe prmbajtjen e veprimit t ndrmarr. Nse gjat ndrmarrjes s veprimit jan konfiskuar lnd ose dokumente, kjo do t shnohet n procesverbal, e lndt e konfiskuara do t prfshihen n procesverbal ose do t shnohet ku jan n rruajtje. (3) Gjat ndrmarrjes s veprimeve si sht inspektimi bastisja e shtpis ose personit, ose rinjohja e personave ose lndve, n procesverbal do t futen edhe t dhna q jan t rndsishme duke marr parasysh natyrn e veprimit t atill, ose pr prcaktimin e identitetit t sendeve t veanta (prshkrimi, masa dhe madhsia e sendeve ose gjurmve, vnia e shenjave n sendet etj.) e nse jan br skica, vizatime, plane, fotografi,

33

shnime n pajisje elektronike, mekanike dhe pajisje tjera pr incizim t zrit ose incizim vizuel-t zrit dhe shnime stenografike, kjo do t shnohet n procesverbal dhe t prfshihet n procesverbal. Neni 91 Mbajtje e procesverbalit (1) Procesverbali patjetr duhet t mbahet n mnyr t rregullt, n t nuk guxon asgj t fshihet, t shtohet ose ndryshohet. Vendet e shlyera patjetr duhet t mbeten t lexueshme. (2) T gjitha modifikimet, ndryshimet dhe shtesat futen n fund t procesverbalit dhe menjher u paraqiten palve dhe mbrojtsit dhe ato patjetr duhet t verifikohen nga personat q e nnshkruajn procesverbalin. Neni 92 Shikimi n procesverbal dhe nnshkrimi i procesverbalit (1) Personat t cilt n mnyr t obligueshme jan t pranishm n veprimet n procedurn, si dhe palt, mbrojtsi dhe i dmtuari, nse jan t pranishm, kan t drejt q ta lexojn procesverbalin ose t krkojn q tu lexohet. Pr kt sht i obliguar q t paralajmroj personi q e ndrmerr veprimin, e n procesverbalin do t shnohet nse paralajmrimi sht ryer dhe nse sht lexuar procesverbali. Procesverbali doher lexohet, nse nuk ka mbajts t procesverbalit n procesverbalin dhe kjo do t shnohet. (2) N fund t procesverbalit do t nnshkruhen prkthyesi, prkatsisht interpretuesi nse ka pasur, dshmitart prezenca e t cilve sht e obligueshme gjat ndrmarrjes s veprimeve hetimore, e gjat bastisjes edhe personi q bastiset ose shtpia e t cilit bastiset. Nse procesverbalin nuk e shkruan mbajtsi i procesverbalit, procesverbalin e nnshkruajn personat q jan t pranishm n veprim. Nse persona t atill nuk ka ose nuk jan n gjendje q ta kuptojn prmbajtjen e procesverbalit, procesverbalin e nnshkruajn dy dshmitar, prve nse nuk sht e mundur q t sigurohet prania e tyre. (3) Personi analfabet n vend t nnshkrimit vendos gjurm nga gishti tregues nga dora e djatht, kurse mbajtsi i procesverbalit nn gjurmn do ta shnoj emrin dhe mbiemrin e tij. Nse pr nga pamundsia q t vendos gjurm nga gishti tregues i djatht, vendoset gjurm nga ndonj gisht tjetr ose gjurm nga gishti i dors s majt, n procesverbal do t shnohet nga cili gisht dhe nga cila dor sht marr gjurma. (4) Nse veprimi nuk ka mundur t kryhet pa ndrprerje, n procesverbal do t shnohet dita dhe ora kur sht br ndrprerja, si dhe dita dhe ora kur vazhdon veprimi. (5) Nse ka pasur kundrshtim pr prmbajtjen e procesverbalit, n procesverbal do t shnohen edhe ato kundrshtime. (6) Procesverbalin n fund e nnshkruan personi q e ka ndrmarr veprimin dhe mbajtsi i procesverbalit.

34

Neni 93 Ndarja e provs (1) Kur n kt ligj sht prcaktuar se n ndonj prov nuk mund t bazohet vendimi gjyqsor, gjykatsi i procedurs paraprake, sipas detyrs zyrtare ose me propozimit t palve, do t miratoj aktvendim pr ndarje t asaj prove nga dokumentet, m s voni deri n mbarimin e rocedurs hetimore. Pas ngritjes s aktakuzs, aktvendim pr ndarje t provs miraton kshilli pr vlersim t aktakuzs. Kundr ktij aktvendimi lejohet ankes e veant, pr t ciln vendos gjykata m e lart. (2) Pas plotfuqishmris s aktvendimit, provat e ndara ruhen te gjykatsi i procedurs paraprake, ndaras nga dokumentet tjera, dhe nuk mund t shqyrtohen as nuk mund t shfrytzohen n procedur. Procesverbalet e ndara mbyllen n mbshtjellse t posame dhe ruhen te gjykatsi i procedurs paraprake. Neni 94 Incizimi i veprimeve hetimore (1) Realizimi i veprimeve hetimore ose t tjera incizohet me aparate pr incizim vizual-t zrit kur sht prcaktuar me kt ligj. Organi i cili e zbaton veprimin, paraprakisht e njofton pr kt personin i cili hetohet. (2) Incizimi doemos duhet t'i prmbaj t dhnat nga neni 90 paragrafi (1) i ktij ligji, t dhnat e nevojshme pr identifikimin e personit deklarata e t cilit incizohet dhe e dhna se n far cilsie ai person e jep deklaratn. Kur incizohen deklarata t m shum personave, doemos duhet t sigurohet q nga incizimi t mund t njihet qart se kush e ka dhn deklaratn. (3) N procesverbal pr veprimin hetimor do t shnohet se sht br incizim, kush e ka kryer incizimin, se personi q pyetet paraprakisht sht njoftuar pr incizimin, nse sht riprodhuar incizimi dhe ku ruhet, nse nuk I sht bashkngjitur shkresave t lnds. (4) Kur me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, organi i cili e realizon veprimin hetimor, mund t prcaktoj q incizimi trsisht ose pjesrisht t prshkruhet dhe t'i dorzohet pals, me krkes t saj. Prshkrimi do t kontrollohet dhe do t verifikohet me nnshkrim nga personi i cili e ka realizuar veprimin dhe do t'i bashkngjitet procesverbalit pr ndrmarrjen e veprimit hetimor. (5) Incizimi i br sipas paragrafve (1), (2), (3) dhe (4) t ktij neni, ruhet n gjykat derisa t ruhen edhe shkresat n lnd. (6) Incizimet e bra sipas dispozitave nga paragraft (1), (2), (3) dhe (4) t ktij neni, nuk mund t paraqiten publikisht pa pajtimin me shkrim t palve dhe pjesmarrsve n veprimin hetimor. Neni 95 Procesverbali pr shqyrtimin kryesor Pr procesverbalin e shqyrtimit kryesor vlejn dispozitat nga nenet 374 dhe 375 t ktij ligji.

35

Neni 96 Procesverbali pr kshillim dhe votim (1) Pr kshillimin dhe votimin hartohet procesverbal i veant. (2) Procesverbali pr kshillim dhe votim i prmban rrjedhn e votimit dhe vendimin q sht marr. (3) Kt procesverbal e nnshkruajn t gjith antart e kshillit dhe mbajtsi i procesverbalit. Mendimet e ndara do t prfshihen n procesverbal pr kshillim dhe votim, nse nuk jan futur n procesverbal. (4) Procesverbali pr kshillimin dhe votimin do t mbyllet n mbshtjells t veant. Kt procesverbal mund ta shqyrtoj vetm gjykata m e lart kur vendos pr mjetin juridik dhe n kt rast obligohet q procesverbalin ta mbyll prsri n mbshtjells t veant dhe n mbshtjells t shnoj se e ka shqyrtuar procesverbalin. Kreu IX AFATET Neni 97 Afatet pr dhnien e deklarats dhe dorzimin e parashtress (1) Afatet e parapara me kt ligj nuk mund t vazhdohen, prve nse ligji prerazi kt e lejon. Nse bhet fjal pr afat q me kt ligj sht prcaktuar pr shkak t mbrojtjes s t drejts pr mbrojtje dhe t drejtave tjera procesore t t akuzuarit, ky afat mund t shkurtohet nse kt e krkon i akuzuari me shkrim ose me goj n procesverbal para gjykats. (2) Kur deklarata sht e lidhur me afat konsiderohet se sht dhn n afat nse para se t skadoj afati i sht dorzuar atij i cili sht i autorizuar ta pranoj. (3) Kur deklarata sht drguar me post me drges t rekomanduar, me post elektronike ose n form telegrafike, dita e dorzimit n post, prkatsisht dita e dorzimit me post elektronike, konsiderohet si dit e dorzimit atij t cilit i drejtohet. Dorzimi i posts ushtarake n vende ku nuk ekziston post e rregullt konsiderohet si dorzim i drgess s rekomanduar n post. Konsiderohet se drguesi i deklarats nuk e ka lshuar afatin nse pranuesi deklaratn e drguar nuk e ka marr me koh, pr shkak t puns s gabuar t pajisjes pr drgim ose pranim t deklarats, e pr t ciln drguesi nuk ka ditur. (4) I dyshuari i cili ndodhet n paraburgim deklaratn e cila sht e lidhur me afat mund ta jap n procesverbal te organi i cili e mban procedurn ose ta dorzoj n drejtorin e burgut, ndrsa personi i cili ndodhet n vuajtje t dnimit ose ndodhet n institucion pr shkak t zbatimit t mass s siguris ose mass edukuese, deklaratn e till ta dorzoj n drejtorin e institucionit n t cilin sht vendosur. Dita dhe ora kur sht hartuar procesverbali i till, prkatsisht kur deklarata i sht dorzuar drejtoris s institucionit, konsiderohet si dit e dorzimit n organin i cili sht kompetent pr ta pranuar. (5) Nse parashtresa q sht e lidhur me afat pr shkak t mosdijes ose gabimit t dukshm t parashtruesit i sht dorzuar ose drguar

36

prokurorit publik jokompetent ose gjykats jokompetente para skadimit t afatit, e te prokurori publik kompetent ose gjykata kompetente do t arrij pas skadimit t afatit, do t konsiderohet se sht parashtruar me koh. Neni 98 Llogaritja e afateve (1) Afatet llogariten me or, dit, muaj dhe vite. (2) Ora ose dita kur sht br dorzimi ose njoftimi, prkatsisht n t ciln bie ngjarja prej kur duhet t llogaritet kohzgjatja e afatit, nuk llogaritet n afat, por si fillim i afatit merret ora e par e ardhshme, prkatsisht dita e par e ardhshme. N nj dit llogariten 24 or, ndrsa muaji llogaritet sipas kohs kalerendarike. (3) Me prjashtim nga paragrafi (2) i ktij neni, afatet pr llogaritjen e arrestimit, mbajtjes dhe paraburgimit, fillojn t rrjedhin nga momenti i privimit nga liria. (4) Afatet e prcaktuara me muaj prkatsisht me vite prfundojn me skadimin e asaj dite t muajit t fundit, prkatsisht t vitit q sipas numrit t tij i prgjigjet dits kur ka filluar afati. Nse nuk sht ajo dit n muajin e fundit, afati prfundon n ditn e fundit t atij muaji. (5) T shtunat, t dielat dhe festat shtetrore llogariten n afat. Nse dita e fundit t afatit bie n fest shtetrore, t shtune, t diele ose dit tjetr n t ciln organi shtetror nuk ka punuar, afati skadon me skadimin e dits s par t ardhshme t puns. Neni 99 Kthimi n gjendjen e mparshme (1) T akuzuarit i cili pr shkaqe t arsyeshme do ta lshoj afatin pr paraqitjen e ankess pr aktgjykimin ose aktvendimin pr zbatimin e masave t siguris ose mass edukative ose pr konfiskimin e dobis pronsore, gjykata do t'i lejoj kthim n gjendjen e mparshme pr shkak t paraqitjes s ankess, nse n afat prej tet ditsh pas pushimit t shkakut pr t cilin e ka lshuar afatin, parashtron lutje pr kthim n gjendjen e mparshme dhe nse njkohsisht me lutjen dorzon edhe ankes. (2) Pas skadimit t tre muajve nga dita e lshimit, nuk mund t krkohet kthim n gjendjen e mparshme. Neni 100 Vendimmarrja pr kthim n gjendjen e mparshme (1) Pr kthim n gjendjen e mparshme vendos gjykata e cila e ka miratuar aktgjykimin ose aktvendimin i cili prgnjeshtrohet me ankes. (2) Kundr aktvendimit me t cilin lejohet kthimi n gjendjen e mparshme, nuk lejohet ankes. (3) Kur i akuzuari ka paraqitur ankes pr aktvendimin me t cilin nuk lejohet kthimi n gjendjen e mparshme, gjykata obligohet q kt ankes, bashk me ankesn e aktgjykimit ose t aktvendimit pr zbatimin e mass s siguris, ose t mass edukative ose pr konfiskimin e dobis pronsore, si

37

dhe me prgjigjen e ankess dhe me t gjitha shkresat ta dorzoj n gjykatn m t lart pr zgjidhje. Neni 101 Veprimi i lutjes pr kthim n gjendjen e mparshme Lutja pr kthim n gjendjen e mparshme sipas rregulls nuk e ndalon zbatimin e aktgjykimit, prkatsisht aktvendimit pr zbatimin e mass s siguris ose mass edukative ose pr konfiskimin e dobis pronsore, por gjykata kompetente pr zgjidhjen e lutjes mund t vendos q zbatimi t ndrpritet derisa t merret vendimi pr lutjen. Kreu X SHPENZIMET PR PROCEDURN PENALE Neni 102 Prmbajtja e shpenzimeve pr procedur penale (1) Shpenzimet e procedurs penale jan shpenzimet e bra me rastin e procedurs penale, nga ngritja e saj deri n prfundimin e saj dhe shpenzimet pr veprimet e ndrmarra hetimore para procedurs hetimore. Shpenzimet pr procedur penale i prfshijn: 1) shpenzimet pr dshmitar, ekspert, prkthyes, interpretues dhe persona profesionist, shpenzimet pr incizimet audio-vizuele dhe prshkrimin e incizimeve, si dhe shpenzimet e inspektimit; 2) shpenzimet e transportit t t akuzuarit; 3) shpenzimet pr arrestimin e t akuzuarit, prkatsisht t personit t privuar nga liria; 4) shpenzimet e transportit dhe t rrugs t personave zyrtar; 5) shpenzimet pr mjekimin e t akuzuarit gjat kohs deria gjendet n paraburgim, si dhe shpenzimet pr lindje, prve shpenzimeve t cilat arktohen nga fondi pr sigurim shndetsor; 6) shuma e paushallit; 7) shprblimin dhe shpenzimet e domosdoshme t avokatit mbrojts, shpenzimet e domosdoshme t paditsit privat dhe t prfaqsuesit t tij ligjor, si dhe shprblimin dhe shpenzimet e domosdoshme t t autorizuarve t tij; 8) shpenzimet e domosdoshme t t dmtuarit dhe t prfaqsuesit t tij ligjor, si dhe shprblimin dhe shpenzimet e detyrueshme t t autorizuarit t tij; (3) Shuma e paushallit prcaktohet n kuadr t shumave t prcaktuara me dispozit, duke e marr parasysh kohzgjatjen dhe ndrlikueshmrin e procedurs dhe gjendjen pronsore t personit i cili obligohet q ta paguaj at shum. (4) Shpenzimet nga pikat 1), 2), 3), 4) dhe 5) t paragrafit (2) t ktij neni, si dhe shpenzimet e domosdoshme t avokatit mbrojts t caktuar dhe t t autorizuarit t caktuar, n procedurn pr veprat penale pr t cilat ndiqet me detyr zyrtare, paguhen paraprakisht nga mjetet e organit i cili e udhheq procedurn penale, ndrsa arktohen m von nga personat t cilt jan t obliguar q t'i kompensojn sipas dispozitave t ktij ligji. Organi i cili

38

e udhheq procedurn obligohet q t gjitha shpenzimet t cilat jan paguar paraprakisht t'i fus n regjistrimin i cili do t'i bashkngjitet shkresave. (5) Shpenzimet pr prkthim t cilat do t bhen me zbatimin e dispozitave t ktij ligji, nuk paguhen nga personat t cilt sipas dispozitave t ktij ligji obligohen q t'i kompensojn shpenzimet e procedurs penale. Neni 103 Vendimi pr shpenzimet e procedurs penale N do aktgjykim dhe aktvendim me t cilin ndrpritet procedura penale, do t vendoset se kush do t'i bart shpenzimet e procedurs dhe sa do t jen ato. Neni 104 Bartja e shpenzimeve t bra me fajin e vet (1) I akuzuari, i dmtuari, paditsi privat, avokati, prfaqsuesi ligjor, i autorizuari, dshmitari, eksperti, prkthyesi, interpretuesi dhe personi zyrtar, pa marr parasysh rezultatin e procedurs penale, i bartin shpenzimet pr sjelljen e tyre, pr prolongimin e seancs kryesore dhe shpenzimet tjera t procedurs q i kan br me fajin evet. (2) Pr shpenzimet nga paragrafi (1) i ktij neni miratohet aktvendim i veant, prve nse pr shpenzimet t cilat i bart paditsi privat dhe i akuzuari vendoset n vendimin pr punn kryesore. (3) Pr ankesn kundr aktvendimit nga paragrafi (2) i ktij neni vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji. Neni 105 Vendimmarrja pr shpenzimet n aktgjykimin ndshkues (1) Kur gjykata do ta shpall t akuzuarin fajtor, n aktgjykim do t theksoj se obligohet q t'i kompensoj shpenzimet e procedurs penale. (2) Personi i cili akuzohet pr m shum vepra penale nuk do t ndshkohet q t'i kompensoj shpenzimet n lidhje me veprat pr t cilat sht i liruar nga akuza, nse mund t ndahen ato shpenzime nga shpenzimet e prgjithshme. (3) N aktgjykimin n t cilin jan shpallur fajtor m shum t akuzuar, gjykata do t vendos se ciln pjes t shpenzimeve do ta bart secili prej tyre, e nse kjo nuk sht e mundur, do t'i ndshkoj q t gjith t akuzuarit t'i bartin shpenzimet n mnyr solidare. Pagesa e shums s paushallit do t prcaktohet pr do t akuzuar n veanti. (4) N vendimin n t cilin vendoset pr shpenzimet, gjykata mund ta liroj t akuzuarin nga obligimi q t'i kompensoj pjesrisht ose trsisht shpenzimet e procedurs penale nga neni 102, paragrafi (2), pikat 1), 2), 3), 4), 5) dhe 6) t ktij ligji, nse me pagesn e tyre do t vihej n pikpyetje mbajtja e t akuzuarit ose e personave t cilt ai obligohet q t'i mbaj. Nse vrtetohen kto rrethana pas marrjes s vendimit pr shpenzimet, kryetari i kshillit me aktvendim t veant mund ta liroj t akuzuarin nga obligimi pr kompensimin e shpenzimeve t procedurs penale.

39

Neni 106 Vendimmarrja pr shpenzimet gjat ndrprerjes s procedurs penale dhe gjat miratimit t aktgjykimit lirues ose refuzues (1) Kur t ndrpritet procedura penale ose kur t merret aktgjykim me t cilin i akuzuari do t lirohet nga akuza ose me t cilin refuzohet akuza, n aktvendim, prkatsisht n aktgjykim do t theksohet se shpenzimet e procedurs penale nga neni 102 paragrafi (2) pikat 1), 2), 3), 4), 5) dhe 6) t ktij ligji, shpenzimet e domosdoshme t t akuzuarit, shpenzimet e domosdoshme dhe shprblimi i avokatit t tij, bijn n llogari t Buxhetit t Republiks s Maqedonis, prve n rastet e caktuara n paragraft (2), (3), (4) dhe (5) t ktij neni. (2) Personi i cili me vetdije ka parashtruar fletparaqitje t rrejshme do t'i bart shpenzimet e procedurs penale. (3) Paditsi privat obligohet q t'i kompensoj shpenzimet e procedurs penale nga neni 102 paragrafi (2) pikat 1), 2), 3), 4, 5) dhe 6) t ktij ligji, shpenzimet e domosdoshme t t akuzuarit, shpenzimet e domosdoshme dhe shprblimin e avokatit mbrojts t tij nse procedura prfundon me aktgjykim me t cilin i akuzuari lirohet nga akuza, ose me aktgjykim me t cilin refuzohet akuza ose me aktvendim pr ndrprerjen e procedurs, prkatsisht nse sht marr aktgjykim me t cilin refuzohet akuza pr shkak t vdekjes s t akuzuarit ose pr shkak t smundjes nga ndonj smundje shpirtrore t prhershme, ose pr shkak se ka fillimuar parashkrimi i ndjekjes penale pr shkak t prolongimit t procedurs, e cila nuk mund t'i prshkruhet n faj t paditsit privat. Nse procedura sht ndrprer pr shkak t trheqjes nga akuza, i akuzuari dhe paditsi privat mund t barazohen n lidhje me shpenzimet e tyre t ndrsjella. Nse ekzistojn m shum padits privat, shpenzimet do t'i bartin t gjith solidarisht. (4) I dmtuari i cili do t trhiqet nga propozimi pr ndjekje, pr far procedura sht ndrprer, do t'i bart shpenzimet e procedurs penale nse i akuzuari nuk deklaron se ai do t'i paguaj. (5) Kur gjykata do ta refuzoj akuzn pr shkak t jokompetencs, vendim pr shpenzimet do t marr gjykata kompetente. Neni 107 Shpenzimet e avokatit mbrojts dhe t autorizuarit (1) Shprblimin dhe shpenzimet e domosdoshme t avokatit mbrojts dhe t t autorizuarit t paditsit privat ose t dmtuarit, obligohet q t'i paguaj personi i prfaqsuar, pa marr parasysh at q sipas vendimit t gjykats obligohet t'i paguaj shpenzimet e procedurs penale, prve nse sipas dispozitave t ktij ligji shprblimin dhe shpenzimet e domosdoshme t avokatit mbrojts jan n llogari t Buxhetit t Republiks s Maqedonis. Nse t akuzuarit i sht caktuar avokat mbrojts, ndrsa me pagesn e shprblimit dhe shpenzimeve t domosdoshme do t vihej n pikpyetje ekzistenca e t akuzuarit ose ekzistenca e personit pr t cilin ai sht i obliguar t kujdeset, shprblimi dhe shpenzimet e domosdoshme do t paguhen nga Buxheti i Republiks s Maqedonis.

40

(2) Personi i autorizuar i cili nuk sht avokat mbrojts nuk ka t drejt pr shprblim, prve pr kompensim t shpenzimeve t domosdoshme. Neni 108 Vendimmarrja pr shpenzimet e shkaktuara n procedur para gjykats m t lart Pr obligimin pr pagesn e shpenzimeve t cilat do t shkaktohen n gjykatn m t lart, prfundimisht vendos ajo gjykat n pajtim me dispozitat nga nenet 102, 103, 104, 105, 106 dhe 107 t ktij ligji. Neni 109 Miratimi i dispozitave m t afrta pr shpenzimet e procedurs penale Lartsin dhe mnyrn e prcaktimit t shpenzimeve t bra reale n procedurn penale, i prcakton Kryetari i Gjykats Supreme me mendimin e marr paraprakisht nga Prokurori Publik i Republiks s Maqedonis. Kapitulli XI KRKESA JURIDIKE PRONSORE Neni 110 Shqyrtimi i krkess juridike pronsore dhe lnda e saj (1) Krkesa juridike pronsore e krijuar pr shkak t kryerjes s veprs penale do t shqyrtohet me propozim t personave t autorizuar n procedur penale, nse me kt n mnyr t konsiderueshme nuk do t prolongohej kjo procedur. (2) Krkesa juridike pronsore mund t'i prkas kompensimit t dmit, kthimit t sendeve ose shfuqizimit t shtjes s caktuar juridike. (3) Krkesn juridike pronsore nga paragrafi (2) i ktij neni, n rast t sigurimit, i dmtuari mund ta parashtroj edhe ndaj shoqats s sigurimit. Neni 111 Personat e autorizuar pr parashtrimin e krkess juridike pronsore (1) Krkes juridike pronsore n procedur penale mund t parashtroj personi i cili sht i autorizuar q ta realizoj krkesn e till n kontest. (2) Kur krkesn nga paragrafi (1) i ktij neni e parashtron viktima e veprs penale, n krkes do t theksoj nse ka realizuar kompensim ose ka parashtruar krkes n pajtim me nenin 53 paragrafi (1) t ktij ligji. Neni 112 Parashtrimi i krkess juridike pronsore (1) Krkesa juridike pronsore n procedur penale i parashtrohet organit te i cili parashtrohet kallzimi penal ose gjykats para t cils mbahet procedura.

41

(2) Krkesa mund t parashtrohet m s voni deri n prfundimin e seancs kryesore para gjykats s shkalls s par. (3) Personi i autorizuar obligohet q ta shnoj krkesn e tij sipas llojit dhe lartsis dhe t parashtroj fakte. (4) Nse personi i autorizuar nuk parashtron krkes juridike pronsore n procedurn penale deri n parashtrimin e akuzs, do t njoftohet se kt propozim mund ta parashtroj deri n prfundimin e seancs kryesore. Neni 113 Dorheqja nga propozimi pr realizimin e krkess juridike pronsore (1) Personat e autorizuar nga neni 111 paragrafi (1) i ktij neni, deri n prfundimin e seancs kryesore mund t heqin dor nga propozimi pr realizimin e krkess juridike pronsore n procedurn penale dhe ta realizojn nprmjet kontestit. N rast t heqjes dor nga propozimi, propozim i till nuk mund t parashtrohet prsri. (2) Nse krkesa juridike pronsore pas propozimit t parashtruar, ndrsa para prfundimit t seancs kryesore ka kaluar te personi tjetr, sipas rregullave t s drejts pronsore, ai person do t thirret t deklarohet nse i prmbahet propozimit. Nse i thirruri n mnyr t rregullt nuk paraqitet, konsiderohet se sht trhequr nga propozimi i parashtruar. Neni 114 Vendimmarrja pr krkesn juridike pronsore (1) Pr krkesn juridike pronsore vendos gjykata. (2) Me aktgjykimin me t cilin i akuzuari shpallet fajtor, gjykata vendos plotsisht pr krkesn juridike pronsore ose pjesrisht, ndrsa pr shumn e mbetur t krkess juridike pronsore e udhzon personin e dmtuar q ta realizoj n kontest. Nse dshmit n procedurn penale nuk japin baz t mjaftueshme pr gjykimin e plot ose t pjesshm t krkess juridike pronsore, ndrsa pr sigurimin e tyre plotsues ekziston rreziku i prolongimit t paarsyeshm t procedurs penale, gjykata do ta udhzoj t dmtuarin q krkesn juridike pronsore ta realizoj n kontest. (3) Kur gjykata do t miratoj aktgjykim me t cilin i akuzuari lirohet nga akuza ose me t cilin refuzohet akuza ose kur me aktvendim do ta ndrpres procedurn penale, do ta udhzoj t dmtuarin q krkesn juridike pronsore mund ta realizoj n kontest. Kur gjykata do t shpallet jokompetente pr procedurn penale, do ta udhzoj t dmtuarin se krkesn juridiko pronsore mund ta paraqes n procedurn penale q do ta filloj ose vazhdoj gjykata kompetente. Neni 115 Dorzimi i sendeve Nse krkesa juridike pronsore ka t bj me kthimin i sendit, ndrsa gjykata do t konstatoj se sendi i takon t dmtuarit dhe se ndodhet te i akuzuari ose te ndonjri nga pjesmarrsit n veprn penale ose te personi t cilit ia kan dhn q ta ruaj, n aktgjykim do t prcaktoj q sendi t'i dorzohet t dmtuarit.

42

Neni 116 Shfuqizimi i shtjes juridike Nse krkesa juridike pronsore ka t bj me shfuqizimin e puns s caktuar juridike, ndrsa gjykata heton se krkesa sht e bazuar, do t shqiptoj n aktgjykim shfuqizim t plot ose t pjesshm t asaj pune juridike, me pasojat q dalin nga ajo, duke mos i prekur pr t drejtat e personave t tret. Neni 117 Ndryshimi i aktgjykimit t plotfuqishm me t cilin sht vendosur pr krkesn juridike pronsore (1) Aktgjykimin e plotfuqishm me t cilin sht vendosur pr krkesn juridike pronsore, gjykata n procedurn penale mund ta ndryshoj vetm n rast t mjetit t jashtzakonshm juridik. (2) Jasht ktij rasti i akuzuari, prkatsisht trashgimtart e tij mund t krkojn vetm n kontest q aktgjykimi i plotfuqishm i gjykats penale me t ciln sht vendosur pr krkesn juridike pronsore q t ndryshohet, dhe at nse ekzistojn kushte pr prsritje sipas dispozitave q vlejn pr procedurn kontestimore. Neni 118 Masat e prkohshme pr sigurimin e krkess juridike pronsore (1) Me propozim t prokurorit publik dhe t personave t autorizuar n procedurn penale sipas dispozitave me t cilat rregullohet realizimi, mund t caktohen masat e prkohshme pr sigurimin e krkess juridike pronsore q sht br pr shkak t realizimit t veprs penale. (2) Aktvendimin nga paragrafi (1) i ktij neni, e miraton gjat procedurs hetimore gjykatsi i procedurs paraprake. Pas ngritjes s akuzs, aktvendimin e miraton jasht seancs kryesore kryetari i kshillit, ndrsa n seancn kryesore kshilli. (3) Ankesa e aktvendimit pr masa t prkohshme nuk e pengon zbatimin e aktvendimit. Neni 119 Kthimi i sendeve (1) Nse jan n pyetje sende t cilat padyshim i prkasin t dmtuarit, ndrsa nuk shrbejn si dshmi n procedurn penale, sendet do t'i dorzohen t dmtuarit edhe para prfundimit t procedurs. (2) Nse m shum t dmtuar kontestohen pr pronsin e sendeve, do t udhzohen n kontest, ndrsa gjykata n procedurn penale do t prcaktoj vetm ruajtjen e sendeve si mas t prkohshme pr siguri. (3) Sendet t cilat shrbejn si dshmi do t konfiskohen prkohsisht dhe pas prfundimit t procedurs do t'i kthehen pronarit. Nse gjsendi i i till domosdo i duhet pronarit, ai mund t'i kthehet edhe para prfundimit t procedurs, me obligim q me krkes ta kthej at.

43

Neni 120 Sigurimi i prkohshm ndaj personit t tret (1) Nse i dmtuari ka krkes ndaj personit t tret sepse te ai ndodhen sendet e siguruara me veprn penale, ose pasi q me veprn penale ai ka ardhur te dobia pronsore, gjykata n procedurn penale me propozim t personave t autorizuar nga neni 111 paragrafi (1) i ktij ligji, sipas dispozitave q vlejn pr realizim mund t prcaktoj masa t prkohshme pr siguri edhe ndaj personit t tret. Dispozitat nga neni 118, paragraft (2) dhe (3) t ktij ligji vlejn edhe n kt rast. (2) N aktgjykimin me t cilin i akuzuari shpallet fajtor, gjykata ose do t'i shfuqizoj masat nga paragrafi (1) i ktij neni, nse m hert nuk jan shfuqizuar, ose do ta drejtoj t dmtuarin n kontest me at q do t shfuqizohen kto masa, nse nuk ngritet kontest n afatin e prcaktuar nga gjykata. Kapitulli XII MIRATIMI DHE KUMTIMI I VENDIMEVE Neni 121 Llojet e vendimeve n procedurn penale (1) N procedurn penale vendimet miratohen n form t aktgjykimit, aktvendimit, urdhrit dhe urdhress ndshkuese. (2) Aktgjykim dhe urdhres ndshkuese miraton vetm gjykata, ndrsa aktvendime dhe urdhra miratojn edhe organet tjera t cilat marrin pjes n procedurn penale. Neni 122 Kshillimi dhe votimi (1) Vendimet e kshillit miratohen pas kshillimit me goj dhe votimit. Vendimi miratohet kur pr t kan votuar shumica e antarve t kshillit. (2) Kryetari i kshillit udhheq me kshillimin dhe votimin dhe voton i fundit. Ai obligohet t kujdeset q t shqyrtohen t gjitha shtjet n t gjithanshm dhe plotsisht. (3) Nse n lidhje me shtjet e caktuara pr t cilat votohet, votat ndahen n m shum mendime t ndryshme, ashtu q asnj nga ato nuk ka shumic, shtjet do t ndahen dhe votimi do t prsritet derisa t arrihet shumica. Nse n kt mnyr nuk arrihet shumica, vendimi do t miratohet ashtu q votat t cilat jan m t pavolitshme pr t akuzuarin do t'u bashkngjiten votave q jan m pak t volitshme nga ato, derisa t arrihet shumica e nevojshme. (4) Antart e kshillit nuk mund t refuzojn t votojn pr shtjet t cilat do t'i parashtroj kryetari i kshillit, por nse antari i kshillit i cili ka votuar q i akuzuari t lirohet ose q aktgjykimi t shfuqizohet dhe ka mbetur n pakic, nuk obligohet q t votoj pr sanksionin. Nse nuk voton, do t merret sikur t jet pajtuar me votn e cila sht m e volitshme pr t akuzuarin.

44

Neni 123 Rradhitja e shtjeve pr t cilat votohet (1) Gjat vendimmarrjes s pari votohet nse gjykata sht kompetente, nse sht e nevojshme q t plotsohet procedura, si dhe shtje tjera paraprake. Kur do t merret vendimi pr shtjet paraprake, kalohet n zgjidhjen e puns kryesore. (2) Gjat vendimmarrjes pr punn kryesore s pari do t votohet nse i akuzuari ka kryer vepr penale dhe a sht prgjegjs penal, e pastaj do t votohet pr dnimin, pr sanksionet tjera penale, pr shpenzimet e procedurs penale, pr krkesat juridike pronsore dhe pr shtjet tjera pr t cilat duhet t merret vendim. (3) Nse personi i njjt sht i akuzuar pr m shum vepra penale, do t votohet pr prgjegjsin penale dhe pr dnimin pr donjrn prej ktyre veprave, e pastaj pr dnimin e vetm pr t gjitha veprat. Neni 124 Fshehtsia e votimit (1) Kshillimi dhe votimi kryhet n mbledhje t fsheht. (2) N lokalin ku bhet kshillimi dhe votimi mund t marrin pjes vetm antart e kshillit dhe mbajtsi i procesverbalit. Rezultatet e votimit jan t fshehta. Neni 125 Shpallja e vendimeve gjyqsore (1) Nse vendimi sht njoftuar me goj, kjo do t shnohet n procesverbal ose n shkres, ndrsa personi t cilit i sht dhn njoftimi do ta verifikoj kt me nnshkrimin e tij. Nse palt deklarojn se nuk do t ankohen, prshkrimi i vrtetuar i vendimit t kumtuar me shkrim nuk do t'u dorzohet, nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. (2) Prshkrimet e vendimeve kundr t cilave lejohet ankes dorzohen me udhzimin pr t drejtn e ankess. Ankesa e parashtruar n dobi t t akuzuarit do t konsiderohet me koh kur sht parashtruar n afatin e theksuar n udhzim pr t drejtn e ankess, nse n udhzim sht theksuar afat i cili sht m i gjat se afati i prcaktuar me ligj. (3) Gjykatat obligohen q vendimet e miratuara n afat prej dy ditsh nga prgatitja t'i shpallin n ueb-faqen e gjykats, n mnyr t prcaktuar me ligj. Neni 126 Qasja n vendimet gjyqsore (1) T gjitha aktgjykimet gjyqsore jan publike dhe t arritshme n ekzemplar elektronik ose t shtypur, prve n rastet kur publiku sht i prjashtuar n pajtim me Kushtetitn e Republiks s Maqedonis, kt ligj dhe marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara n pajtim me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis.

45

(2) Vendimet tjera gjyqsore jan t arritshme pr shikim dhe prshkrim pr do person t interesuar, prve n raste kur publiku sht i prjashtuar n pajtim me paragrafin (1) t ktij neni. Kapitulli XIII DORZIMI I DOKUMENTEVE DHE SHQYRTIMI I SHKRESAVE Neni 127 Mnyrat e dorzimit t dokumenteve (1) Dokumentet dorzohen me post, n form elektronike, nprmjet personit zyrtar t organit shtetror i cili e drgon letrn ose drejtprdrejt te ai organ, ose nprmjet personit juridik me autorizime t veanta t prcaktuara me ligj. (2) Gjykata mund t'i kumtoj ndshkim me para n lartsi prej 700 deri n 1 000 euro n kundrvler me denar personit nga paragrafi (1) i ktij neni, i cili nuk do t ndrmarr veprime pr realizimin e dorzimit t dokumentit ose pa ndrgjegje do ta realizoj drgimin e dokumentit, dhe me kt do ta nxis zvarritjen e procedurs. (3) Pala t cils personi nga paragrafi (1) i ktij neni me kryerjen e pandrgjegjshme t detyrs s drgimit i shkakton shpenzime shtes n procedur, n afat prej 15 ditsh nga dita e njoftimit pr mosrealizimin, prkatsisht pr realizimin e pandrgjegjshm t drgimit, n procedurn e njjt nga gjykata mund t krkoj q personi nga paragrafi (1) i ktij neni t'ia kompensoj shpenzimet e zmadhuara n pajtim me rregullat e prgjithshme pr kompensim t dmit. Gjykata pr krkesn do t vendos me aktvendim n afat prej 15 ditsh nga dita e parashtrimit t saj. Kjo nuk e prjashton t drejtn e pals q n procedur tjetr me padi n pajtim me ligjin t krkoj kompensim t dmit t shkaktuar me realizimin e pandrgjegjshm t drgimit, nga personi nga paragrafi (1) i ktij neni. (4) Gjykata mban evidenc pr ndshkimet e shqiptuara nga paragrafi (2) i ktij neni pr personat nga paragrafi (1) i ktij neni. (5) Tri ndshkime me para t shqiptuara pr personin e njjt n pajtim me paragraft (2) dhe (3) t ktij neni, paraqet baz pr ngritjen e procedurs disiplinore n pajtim me kt dhe me ligj tjetr. Kryetari i gjykats me detyr zyrtare i njofton administratorin e gjykats, Odn e Noterve t Republiks s Maqedonis, Odn e Prmbaruesve dhe personin prgjegjs te personi juridik pr ngritjen e procedurs disiplinore. (6) Ftesn pr seancn kryesore ose ftesat tjera gjykata mund t'ia kumtoj edhe me shkrim personit i cili ndodhet para gjyqit, me kshilln pr pasojat e mosardhjes. Thirrja e br n kt mnyr do t shnohet n procesverbal t cilin personi i thirrur do ta nnshkruaj, prve nse kjo thirrje sht shnuar n procesverbalin e seancs kryesore. Konsiderohet se me kt sht br dorzimi i plotfuqishm.

46

Neni 128 Vendi i dorzimit t dokumenteve (1) Organi i cili e ka prgatitur dokumentin ia dorzon personit t cilit i dedikohet (pranuesit) n adresn e vendbanimit ose vendqndrimit t tij ose n adresn ku punon, ndrsa mund t dorzohet edhe n adres tjetr n t ciln mund t gjendet pranuesi ose n adresn e kutis elektronike t pranuesit. (2) Drgimi i dokumenteve te avokatt, personat juridik, organet e administrats shtetrore dhe te personat juridik dhe fizik t cilt kryejn autorizime publike, bhet n form elektronike n kutin elektronike t regjistruar n pajtim me ligjin. Drgimi n form elektronike bhet nprmjet sistemit informativ t organit kompetent n adresn e kutis elektronike t pranuesit t drgess. (3) Nse i akuzuari, i dmtuari, dshmitari, eksperti ose personat tjer fizik t cilt marrin pjes n procedur, n seancn kryesore, t kshilluar nga gjykata, pajtohen q drgimi t'u bhet n form elektronike dhe t drgojn adresn e posts elektronike, drgimi te kta persona do t vazhdoj t bhet n form elektronike, nprmjet sistemit informativ t gjykats. (4) Nse nuk ekzistojn mundsi teknike, drgimi i dokumenteve te avokatt, personat juridik, organet e administrats shtetrore dhe te personat juridik dhe fizik t cilt kryejn autorizime publike, bhet n adresn e regjistruar n regjistr. Nse dorzimi nuk ka sukses n at adres, dokumenti do t paraqitet n tabeln e shpalljeve t gjykats dhe pas skadimit t tet ditve nga dita e paraqitjes konsiderohet se sht kryer dorzimi i rregullt. (5) Personave ushtarak, pjestarve t policis dhe policis gjyqsore, pjestarve t rojs n institucionet n t cilat jan vendosur persona t privuar nga liria dhe puntorve t komunikacionit toksor, ujor dhe ajror, dorzimi i dokumenteve u bhet personalisht, dhe me njoftimin e eprorit t drejtprdrejt. (6) Pr personat e privuar nga liria dorzimi bhet n gjykat ose n drejtorin e institucionit ku jan vendosur. (7) Pr personat t cilt kan imunitet diplomatik n Republikn e Maqedonis, nse marrveshjet ndrkombtare t ratifikuara n pajtim me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis nuk e prcaktojn ndryshe, dorzimi bhet nprmjet Ministris s Punve t Jashtme. (8) Dorzimi pr shtetasit e Republiks s Maqedonis jasht vendit, nse nuk zbatohet procedura e parapar n dispozitat pr bashkpunim ndrkombtar n lndn penale, bhet me post, n form elektronike ose me ndrmjetsimin e prfaqsis diplomatike ose konsullore t Republiks s Maqedonis n shtetin e huaj, me kusht q shteti i huaj t mos e kundrshtoj mnyrn e till t dorzimit dhe personi pr t cilin bhet dorzimi t pajtohet vullnetarisht q ta pranoj dokumentin. Puntori i autorizuar n prfaqsin diplomatike ose konsullore e nnshkruan drgesn si drgues, nse dokumenti sht dorzuar n prfaqsi, e nse letra sht dorzuar me post, kt e verifikon n drges. Dorzimi pr personin juridik i cili ka seli jasht vendit, mund t bhet nprmjet prfaqsis s tij n Republikn e Maqedonis.

47

(9) Pr personat e prfshir n programin pr mbrojtjen e dshmitarve dorzimi bhet nprmjet organit i cili e realizon mbrojtjen. Neni 129 Dorzimi i dokumentit (1) Dokumenti i dorzohet drejtprdrejt personit t cilit i sht drguar, ndrsa ai obligohet q ta pranoj. Nse personi nuk gjendet aty ku duhet t bhet dorzimi, dorzuesi do t'ia dorzoj ndonjrit prej antarve t amvisris s tij m t moshuar se 16 vjet, t cilt obligohen q ta pranojn dokumentin. Nse ata nuk jan n shtpi, letra i dorzohet kujdestarit ose fqinjit nse ata pajtohen q ta pranojn. Nse dorzimi bhet n vendin e puns t personit t cilit duhet t'i dorzohet dokumenti, ndrsa ai person nuk gjendet aty, dorzimi mund t'i bhet personit t autorizuar pr pranimin e posts i cili obligohet q ta pranoj letrn ose personit i cili sht i punsuar n vendin e njjt, nse ai pajtohet q ta pranoj letrn. Me kt konsiderohet se dokumenti sht pranuar. (2) Nse konstatohet se personi t cilit duhet t'i dorzohet dokumenti mungon dhe se personat nga paragrafi (1) i ktij neni pr kt shkak nuk mund t'ia dorzojn dokumentin me koh, dokumenti do t kthehet me shnimin se ku ndodhet personi i cili mungon. (3) Nse dorzimi nuk kryhet sipas paragrafit (1) t ktij neni, organi i cili e udhheq procedurn do ta paraqes letrn n tabeln e shpalljeve t gjykats dhe pas skadimit t tet ditve nga dita e paraqitjes konsiderohet se sht br dorzimi i rregullt. Neni 130 Dorzimi te i akuzuari (1) Nse organi i cili e udhheq procedurn e t akuzuarit nuk mund t'ia dorzoj dokumentin sepse nuk e ka paraqitur ndryshimin e adress ose haptazi n mnyr tjetr i ik pranimit t dokumentit, dokumenti dhe aktgjykimi prve n rastet nga paragrafi (2) i ktij neni, do t paraqitet n tabeln e shpalljeve t gjykats dhe pas skadimit t tet ditve nga dita e paraqitjes konsiderohet se sht br dorzimi i rregullt. (2) Nse t akuzuarit i cili nuk ka mbrojts duhet t'i dorzohet aktgjykimi me t cilin i sht kumtuar dnim me burg ose urdhres e dhn ndshkuese, ndrsa dorzimi nuk mund t bhet n adresn e tij t paraqitur, gjykata me detyr zyrtare do t'i caktoj avokat i cili do ta kryej kt detyr derisa t zbulohet adresa e t akuzuarit. Avokatit t caktuar do t'i prcaktohet afat i nevojshm pr njoftim me shkresat, i cili nuk mund t jet m i shkurt se tet dit, e pastaj aktgjykimi do t'i dorzohet avokatit t caktuar dhe procedura do t vazhdoj. (3) Nse i akuzuari ka avokat, aktakuzn, propozim-akuzn, padin private dhe t gjitha vendimet tjera nga dorzimi i t cilave rrjedh afati pr ankes, si dhe ankes t pals kundrshtare e cila i dorzohet pr prgjigje, do t'i dorzohen edhe avokatit edhe t akuzuarit, sipas nenit 127 t ktij ligji. N kt rast afati pr paraqitjen e mjetit juridik, prkatsisht prgjigje t ankess, rrjedh nga dita e dorzimit pr t akuzuarin. Nse t akuzuarit i

48

sht kumtuar masa e paraburgimit ose sht n vuajtje t dnimit me burgim, afati rrjedh nga dita e dorzimit avokatit. (4) Nse dokumenti duhet t'i dorzohet avokatit t t akuzuarit, ndrsa ai ka m shum avokat, mjafton q t'i dorzohet njrit prej tyre. (5) Kur t akuzuarit i gjykohet n munges, dokumentet i dorzohen avokatit t tij dhe me kt konsiderohet se sht br dorzim i rregullt. Neni 131 Vrtetimi pr dorzimin e kryer (1) Vrtetimin pr dorzimin e kryer e nnshkruajn pranuesi dhe drguesi. Pranuesi do ta shnoj vet n drges ditn e pranimit. (2) Nse pranuesi sht analfabet ose nuk sht n gjendje t nnshkruaj, dorzuesi do t nnshkruaj vet, do ta shnoj ditn e pranimit dhe t shnoj se pse nuk e ka nnshkruar pranuesi. (3) Nse pranuesi ose personi i cili obligohet q ta pranoj dokumentitn refuzon ta pranoj letrn ose ta nnshkruaj drgesn, drguesi dokumentin do ta l n vendin n t cilin e ka takuar pranuesin ose personin i cili obligohet q ta pranoj dokumentin dhe kt do ta shnoj n drges dhe do ta shnoj ditn, orn dhe vendin e lnies s dokumentit dhe me kt dorzimi sht kryer. (4) Dorzimi n form elektronike n post elektronike konsiderohet e kryer n ditn e drgimit t letrs n form elektronike. Neni 132 Dorzimi nprmjet pjesmarrsit n procedur, prfaqsuesit ligjor dhe t autorizuarit (1) Ftesat pr personat t cilt marrin pjes n procedur, mund t'i dorzohen pjesmarrsit n procedur i cili pajtohet t'ia dorzoj atij t cilit i dedikohet, nse organi konsideron se n kt mnyr sht siguruar pranimi i tyre. (2) Pr ftesn pr seancn kryesore ose pr ftes tjetr, si dhe pr vendimin pr prolongimin e seancs kryesore ose t veprimeve tjera t caktuara, personat e theksuar n paragrafin (1) t ktij neni mund njoftohen me telegram, post elektronike ose me telefon, nse sipas rrethanave mund t supozohet se njoftimin e br n kt mnyr do ta pranoj personi t cilit i dedikohet. (3) Dispozitat nga nenet (1) dhe (2) t ktij neni kan t bjn edhe me t akuzuarin, nse me kt pajtohet prerazi n procesverbal para gjykats. (4) Pr thirrjen dhe dorzimin e vendimit t kryera n mnyrn e parapar n paragraft (1), (2) dhe (3) t ktij neni, do t hartohet vrejtje zyrtare n shkres. 5) Ndaj personit i cili sht njoftuar sipas paragrafve (1), (2) ose (3) t ktij neni, prkatsisht t cilit i dedikohet vendimi, mund t paraqiten pasoja t dmshme t parapara pr lshimin vetm nse konstatohet se ai e ka pranuar me koh ftesn, prkatsisht vendimin dhe se sht kshilluar pr pasojat e lshimit.

49

(6) Gjykata obligohet q n lokalet e gjykats do dit pune t gjith pjesmarrsve n procedur n form elektronike ose n mnyr tjetr t'u mundsoj qasje n evidencn e seancave t konvokuara. (7) Nse i dmtuari, ose paditsi privat ka prfaqsues ligjor ose t autorizuar, dorzimi do t'i bhet prfaqsuesit ligjor, prkatsisht t autorizuarit, e nse ka m shum, vetm njrit prej tyre. Neni 133 E drejta e t dmtuarit dhe viktims pr shqyrtimin e shkresave dhe sendeve T drejt t shqyrtimit t shkresave dhe sendeve t cilat shrbejn si dshmi n procedur kan viktima, i dmtuari dhe i autorizuari i tyre pasi q viktima, prkatsisht i dmtuari jan marr n pyetje, prve nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. Kapitulli XIV ZBATIMI I VENDIMEVE Neni 134 Plotfuqishmria dhe zbatimi i vendimeve (1) Aktgjykimi dhe aktvendimi bhen t plotfuqishme kur nuk mund t prgnjeshtrohen me ankes ose kur nuk lejohet ankes. (2) Aktgjykimi i plotfuqishm zbatohet kur sht kryer dorzimi i tij dhe kur pr zbatim nuk ekzistojn pengesa ligjore. Nse nuk sht paraqitur ankes ose palt jan trhequr ose kan hequr dor nga ankesa, aktgjykimi sht zbatues me skadimin e afatit pr ankes, prkatsisht nga dita e trheqjes ose heqjes dor nga ankesa e paraqitur. (3) Nse gjykata e cila e ka miratuar aktgjykimin n shkall t par nuk sht kompetente pr zbatimin e tij, do t'ia dorzoj organit i cili sht kompetent pr zbatim prshkrim t verifikuar t aktgjykimit me vrtetimin pr zbatueshmri. (4) Nse oficeri m i ri rezerv, oficeri ose npunsi ushtarak sht i gjykuar me dnim, gjykata do t'i dorzoj prshkrim t vrtetuar t aktgjykimit t plotfuqishm organit kompetent pr shtjet e mbrojtjes. (5) Nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, aktvendimet zbatohen kur do t bhen t plotfuqishme. Urdhrat zbatohen menjher nse organi i cili e ka dhn urdhrin nuk urdhron ndryshe. (6) Aktvendimet dhe urdhrat, nse nuk sht prcaktuar ndryshe, i zbatojn organet t cilat i kan marr ato vendime. Nse gjykata me aktvendim vendos pr shpenzimet e procedurs penale, arktimi i ktyre shpenzimeve bhet sipas dispozitave t nenit 135 paragraft (1) dhe (2) t ktij ligji.

50

Neni 135 Zbatimi i aktgjykimit n pjesn e shpenzimeve t procedurs penale, konfiskimi i dobis pronsore dhe krkesave juridike pronsore (1) Zbatimin e aktgjykimit n pjesn e shpenzimeve t procedurs penale, t konfiskimit t dobis pronsore dhe krkesave juridike pronsore e kryen organi kompetent sipas dispozitave ligjore pr arktimin e t hyrave publike. (2) Arktimi i detyrueshm i shpenzimeve t procedurs penale, n dobi t Buxhetit t Republiks s Maqedonis bhet me detyr zyrtare. Shpenzimet e arktimit t detyrueshm paraprakisht paguhen nga Buxheti i Republiks s Maqedonis. (3) Nse me aktgjykim nuk sht caktuar afati pr plotsimin vullnetar t obligimit, obligimi doemos duhet t plotsohet n afat prej 15 ditsh nga plotfuqishmria e aktgjykimit. Me skadimin e ktij afati aktgjykimi n kt pjes bhet zbatues. (4) Personi t cilit me aktgjykim i sht urdhruar pagesa e shpenzimeve t procedurs penale ose t cilit i sht konfiskuar dobia pronsore, me fillimin e zbatueshmris s aktgjykimit, gjykata e cila e ka miratuar aktgjykimin do ta thirr q t dorzoj dshmi pr plotsimin e obligimeve me koh. (5) Nse personi nga paragrafi (4) i ktij neni nuk e plotson obligimin n afatin e parapar, gjykata e cila e ka miratuar aktgjykimin me detyr zyrtare do t'ia dorzoj aktgjykimin, me vrtetimin pr zbatueshmrin e tij, organit kompetent pr zbatim nga paragrafi (1) i ktij neni. (6) Nse nga personi nga paragrafi (4) i ktij neni, prkohsisht jan konfiskuar para ose vlera tjera t cilat gjenden n gjykat, sekretari i gjykats do t urdhroj arktimin e krkesave nga paragrafi (1) i ktij neni, nga kto mjete. Nga kjo shum s pari arktohet krkesa juridike pronsore, pastaj dobia e konfiskuar pronsore, pastaj shpenzimet e procedurs. Nse nga parat e konfiskuara nuk mund t paguhen plotsisht kto krkesa, pr pjesn e papaguar do t veprohet sipas dispozitave nga paragraft (1), (2), (3), (4) dhe (5) t ktij neni. (7) Nse n aktgjykim sht shqiptuar mas e veant konfiskim i sendeve, gjykata e cila e ka shqiptuar aktgjykimin n shkall t par do t vendos nse sendet e tilla do t shiten sipas dispozitave t cilat vlejn pr zbatimin ose do t'u dorzohen organeve shtetrore, muzeve kriminalistike ose institucioneve tjera ose do t shkatrrohen. Parat e fituara me shitjen e sendeve futen n Buxhetin e Republiks s Maqedonis. (8) Dispozita nga paragrafi (7) i ktij neni n mnyr adekuate do t zbatohet edhe kur do t merret vendim pr konfiskimin e sendeve n baz t nenit 529 t ktij ligji. (9) Vendimi i plotfuqishm pr konfiskimin e sendeve, prve n procedur pr mjet juridik t jashtzakonshm, mund t ndryshohet me vendim n procedur kontestimore nse paraqitet kontest pr pronsin e sendeve t konfiskuara.

51

Neni 136 Dyshimi pr lejimin e zbatimit (1) Nse paraqitet dyshim pr lejimin e zbatimit t vendimit gjyqsor ose llogaritjen e dnimit, ose nse n aktgjykimin e plotfuqishm nuk sht vendosur llogaritja e paraburgimit ose e dnimit t vuajtur m hert, ose llogaritja nuk sht kryer me rregull, pr kt do t vendos me aktvendim t veant kryetari i kshillit t gjykats i cili ka gjykuar n shkall t par, prkatsisht gjykatsi individual. Ankesa nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit, prve nse gjykata nuk e ka prcaktuar ndryshe. (2) Nse paraqitet dyshim pr interpretimin e vendimit gjyqsor, pr kt vendos gjykata q e ka miratuar vendimin e plotfuqishm. Neni 137 Prshkrimi i vendimit pr krkesn juridike pronsore Kur vendimi me t cilin sht vendosur pr krkes juridike pronsore sht br i plotfuqishm, i dmtuari mund t krkoj q gjykata q ka vendosur n shkall t par t'i jap prshkrim t verifikuar t vendimit me shnimin q vendimi sht zbatues. Neni 138 Miratimi i dispozitave pr evidencn ndshkuese Mnyrn e udhheqjes, rregullimit dhe ruajtjes s evidencs ndshkuese e prcakton ministri i Drejtsis. Kapitulli XV MBROJTJA E T DHNAVE PERSONALE Neni 139 Prpunimi i t dhnave personale pr nevojat e procedurs penale (1) Gjykata, prokuroria dhe organet tjera me autorizime t veanta sipas ktij ligji, grumbullojn, prpunojn dhe ruajn t dhna personale pr nevojat e procedurs penale, duke mbajtur llogari, q natyra dhe vllimi i t dhnave t jet adekuat me nevojat n rastin konkret. (2) Prmbledhjet t cilat prmbajn t dhna personale pr nevojat e procedurs penale themelohen me ligj. (3) Shpallja e aktgjykimeve n form elektronike mund t bhet vetm n internet ose rrjet tjetr komunikues, me 'rast nuk guxon t ekzistoj mundsi pr krkim digjital sipas kategorive t t dhnave personale, kategorive t personave ose pr t dhna t individuale personale. (4) Aktgjykimet e shpallura n form elektronike n internet ose rrjet tjetr komunikativ shlyhen, pas skadimit t afatit pr shlyerjen e gjykimit sipas dispozitave t Kodit penal.

52

Neni 140 Saktsia, ndryshimi, shlyerja dhe ruajtja e t dhnave personale (1) T dhnat personale t cilat nuk jan t sakta ose t cilat jan grumbulluar n kundrshtim me ligjin, doemos duhet menjher q t ndryshohen ose shlyhen. (2) Saktsia e t dhnave n prmbledhjen e t dhnave personale kontrollohet do pes vjet , n mnyr t prcaktuar me ligjin me t cilin sht themeluar prmbledhja. (3) Afatet pr ruajtjen dhe shlyerjen e t dhnave personale nga prmbledhjet, prcaktohen me ligjin me t cilin sht themeluar prmbledhja. Neni 141 Dhnia e t dhnave personale shfrytzuesve (1) T dhnat personale t grumbulluara pr nevojat e procedurs penale mund t'u jepen pr shfrytzim organeve shtetrore dhe personave tjer juridik dhe fizik vetm nse kjo lejohet me ligj. (2) T dhnat personale nga paragrafi (1) i ktij neni mund t shfrytzohen, n pajtim me ligjin, n procedura tjera penale n procedur pr bashkpunim ndrkombtar n materie penale dhe bashkpunim policor ndrkombtar, ndrsa n procedura tjera gjyqsore mund t shfrytzohen vetm nse lnda n procedurn tjetr gjyqsore sht e lidhur drejtprdrejt me lndn n procedurn penale. (3) T dhnat personale t grumbulluara kryesisht n baz t prcaktimit t identitetit, kontrollimit trupor ose analizs gjenetike molekulare, pas prfundimit t procedurs penale mund t shfrytzohen n pajtim me ligjin, vetm pr zbulimin ose parandalimin e veprave penale. Neni 142 E drejta e informimit t subjektit t t dhnave personale (1) Nse me ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, prokuroria publike ose gjykata, do ta informojn subjektin e t dhnave personale me krkes t tij, pr at nse t dhnat e tij personale jan grumbulluar, prpunuar ose ruajtur pr nevojat e procedurs penale. (2) Prokuroria publike ose gjykata nuk mund ta informojn subjektin pr t dhnat personale nga paragrafi (1) i ktij neni, para skadimit t nj viti nga dita e miratimit t urdhrit pr zbatimin e procedurs hetimore. Neni 143 Mbikqyrja e prpunimit t t dhnave personale (1) Mbikqyrjen e prpunimit t t dhnave personale dhe mbrojtjen e tyre t prcaktuar me kt dhe me ligj tjetr, e kryen Drejtoria pr Mbrojtjen e t Dhnave Personale. (2) Nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, pr grumbullimin, prpunimin dhe ruajtjen e t dhnave personale pr nevojat e procedurs penale, n mnyr adekuate zbatohen dispozitat t cilat kan t bjn me mbrojtjen e t dhnave personale dhe dispozitat tjera.

53

SEKSIONI G: MASAT DHE VEPRIMET E PROCESIT PR SIGURIMIN E PERSONAVE DHE DSHMIVE Kapitulli XVI MASAT PR SIGURIMIN E PREZENCS S PERSONAVE DHE PR UDHHEQJEN PA PENGESA T PROCEDURS PENALE 1. Dispozita e prbashkt Neni 144 Masat pr sigurimin e prezencs s t akuzuarit (1) Masat t cilat mund t ndrmerren ndaj t akuzuarit pr sigurimin e prezencs s tij dhe pr udhheqjen pa penges t procedurs penale jan ftesa, masat parandaluese, t garancis, arrestimit, heqjes s liris, mbajtjes, paraburgimit afatshkurtr, paraburgimit shtpiak dhe paraburgimit. (2) Gjat vendimmarrjes se ciln nga nasat do ta zbatoj, organi kompetentdo tu prmbahet kushteve t prcaktuara pr zbatimin e masave t veanta, duke mbajtur llogari q t mos zbatohet mas m e rnd nse mundet q qllimi i njjt t arihet me mas m t but. Gjykata ndaj t akuzuarit mund t prcaktoj njkohsisht m shum masa nga paragrafi (1) i ktij neni, prve kur do ta prcaktoj masn paraburgim. (3) Kto masa do t hiqen me detyr zyrtare kur do t pushojn kushtet ligjore pr prcaktimin e masave ose do t zvendsohen me mas tjetr kur do t fillojn kushtet pr kt. (4) Kur i akuzuari nuk i prmbahet mass s prcaktuar pr sigurimin e prezencs, gjykata mund t prcaktoj masa pr sigurimin e prezencs. (5) Pr arrestimin, heqjen e liris dhe mbajtjen, i akuzuari ka t drejt ta njoftoj familjen ose personin tjetr t afrt. 2. Ftesa Neni 145 Prmbajtja dhe drgimi i ftess (1) I akuzuari dhe personat tjer t cilt marrin pjes n procedurn penale ftohen me ftes. Ftesn e drgon personi i cili e udhheq procedurn. (2) Thirrja bhet me dorzimin e ftess s mbyllur me shkrim e cila I prmban: emrin e organit q bn thirrje, emrin dhe mbiemrin e personit t thirrur, emrin e veprs penale q i ngarkohet, vendin ku personi i thirrur duhet t vij, ditn dhe orn kur duhet t vij, shnimin se n far cilsie thirret dhe paralajmrimin se n rast t mosardhjes mund t arrestohet, vuln dhe nnshkrimin zyrtar t personit prgjegjs, n organin i cili e thirr personin prkatsisht t gjykats kompetente dhe gjykatsit i cili e thirr. (3) Kur i akuzuari thirret pr her t par do t kshillohet n ftes q t marr avokat dhe se avokati mund t marr pjes n marrjen e tij n pyetje. (4) Personi i thirrur obligohet q menjher ta njoftoj organin i cili e ka thirrur pr adresn e ndryshuar, si dhe pr qllimin pr ta ndryshuar vendbanimin ose vendqndrimin. Pr kt do t kshillohet personi i thirrur

54

gjat marrjes n pyetje pr her t par, prkatsisht gjat dorzimit t propozimakuzs ose padis private, me at q do t paralajmrohet pr pasojat e prcaktuara me kt ligj. (5) Nse personi i ftuar nuk sht n gjendje q t'i prgjigjet thirrjes pr shkak t smundjes ose pengess tjetr t paevitueshme, ai mund t merret n pyetje n vendin ku ndodhet, ose pr t do t sigurohet transport deri te selia e organit i cili e thirr ose deri n vendin tjetr ku ndrmerret veprimi. (6) Sipas nevojs gjykata mund t urdhroj kontrollim trupor ose ekspertiz pr kontrollin e rrethanave nga paragrafi (5) i ktij neni. 3. Masat e parandalimit Neni 146 Llojet e masave t parandalimit (1) Pr realizimin e qllimit t parapar n nenin 144 paragrafi (1) i ktij ligji, gjykata mund ta prcaktoj ndonjrn nga masat e parandalimit si vijojn: 1) ndalim pr lshimin e vendbanimit, prkatsisht vendqndrimit; 2) obligim t t akuzuarit q t lajmrohet kohpaskohe te personi i caktuar zyrtar ose te organi shtetror kompetent; 3) konfiskim i prkohshm i dokumentit t udhtimit ose tjetr pr kalimin e kufirit shtetror, prkatsisht ndalim pr dhnien e tij; 4) ndalim pr vizitn e vendit ose zons s caktuar; 5) ndalim pr afrimin ose vendosjen e kontakteve ose lidhjeve me persona t caktuar dhe 6) ndalim pr ndrmarrjen e aktiviteteve t caktuara t puns t cilat jan t lidhura me veprn penale. (2) Masat e parandalimit mund t zgjasin derisa ekziston nevoja, ndrsa m s gjati deri n plotfuqishmrin e aktgjykimit. (3) Gjykata me detyr zyrtare n do dy muaj rishqyrton nse ka nevoj pr zgjatjen e mass s parandalimit dhe ajo mund t hiqet edhe para afatit nga paragrafi (2) i ktij neni, nse ka pushuar nevoja ose m nuk ekzistojn baza ligjore pr zbatim. (4) Me masat e parandalimit nuk mund t kufizohet e drejta e t akuzuarit pr komunikim papenges me avokatin e tij. (5) Masat e parandalimit me propozimin e prokurorit publik gjat procedurs hetimore i prcakton gjykatsi n procedurn paraprake, ndrsa pas hyrjes s akuzs n fuqi juridike ose pas parashtrimit t propozimakuzs deri n plotfuqishmrin e aktgjykimit, gjykata para t cils udhhiqet procedura. (6) Kundr aktvendimit me t cilin prcaktohen ose hiqen masat e parandalimit, palt kan t drejt ankese n afat prej tri ditsh. Pr ankesn e aktvendimit t cilin e ka miratuar gjykatsi i procedurs paraprake ose gjykatsi individual, vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji, ndrsa pr ankesn e aktvendimit t cilin e ka miratuar kshilli gjyqsor, vendos kshilli n gjykatn m t lart t drejtprdrejt.

55

Neni 147 Prmbajtja e aktvendimit pr prcaktimin e mass s parandalimit (1) Me aktvendimin me t cilin prcaktohet masa e parandalimit ndalim i lshimit t vendqndrimit, prkatsisht vendbanimit, gjykata do ta prcaktoj vendin n t cilin i akuzuari duhet doemos t qndroj derisa zgjat masa, si dhe kufijt jasht t cilve nuk mund t largohet. (2) Me aktvendimin me t cilin prcaktohet masa e parandalimit q i akuzuari kohpaskohe t lajmrohet te personi i caktuar ose organi kompetent shtetror, gjykata do t prcaktoj person zyrtar t cilit i akuzuari doemos duhet t'i lajmrohet dhe mnyrn e mbajtjes s evidencs s lajmrimit. (3) Aktvendimin me t cilin prcaktohet masa e parandalimit konfiskim i prkohshm i dokumentit pr udhtim ose dokumentit tjetr pr kalimin e kufirit shtetror, prkatsisht ndalimit pr dhnien e tij, gjykata e miraton nse ekziston rreziku pr ikje. N aktvendim shnohen t dhnat pr dokumentin e udhtimit. Dokumenti i konfiskuar i udhtimit ruhet te organi i cili e ka konfiskuar dhe kthehet me vendim t gjykats kur do t pushojn shkaqet pr t cilat sht konfiskuar. Ndalimi pr dhnien e dokumentit t udhtimit pushon me vendim t gjykats. Ankesa kundr konfiskimit t dokumentit t udhtimit ose ndalimit pr dhnien e tij, nuk e pengon zbatimin e aktvendimit. (4) Me aktvendimin me t cilin prcaktohet masa e parandalimit ndalim i vizits s vendit ose zons s caktuar, gjykata do ta prcaktoj vendin ose zonn si dhe pikn n t ciln nuk guxon t afrohet. (5) Me aktvendimin me t cilin prcaktohet masa e parandalimit ndalim pr afrimin ose vendosjen, prkatsisht mbajtjen e kontakteve ose lidhjeve me persona t caktuar, gjykata do ta prcaktoj largsin, vendin ose zonn deri n t ciln i akuzuari nuk guxon t afrohet, prkatsisht do t theksoj t dhna m t afrta pr personin ose personat me t cilt ndalohet vendosja ose mbajtja e kontakteve ose lidhjeve.. (6) Me aktvendimin me t cilin prcaktohet masa e parandalimit ndalim pr ndrmarrjen e aktiviteteve t caktuara t puns t cilat jan t lidhura me veprn penale, gjykata m hollsisht do ta prcaktoj llojin dhe lndn e atyre aktiviteteve t puns. Neni 148 Dorzimi dhe zbatimi i aktvendimit (1) Aktvendimin me t cilin prcaktohen masat e parandalimit, organi kompetent ia dorzon organit kompetent pr zbatimin e tyre. (2) Masat e parandalimit i zbaton policia. (3) Masn e parandalimit obligimi i t akuzuarit q kohpaskohe t'i paraqitet personit t caktuar zyrtar ose organit shtetror kompetent, e zbaron policia ose organ tjetr shtetror kompetent t cilit i akuzuari duhet t'i paraqitet.

56

Neni 149 Kontrollimi i prmbarimit (1) Gjykata n do koh mund t urdhroj kontrollimin e zbatimit t mass s parandalimit dhe t krkoj raport nga policia, ose nga organi tjetr shtetror kompetent i cili i zbaton masat. Raporti menjher i dorzohet gjykats e cila e ka caktuar masn e qndrueshmris. (2) Pr veprimin e t akuzuarit n kundrshtim me ndalimet ose mosplotsimin e obligimeve t prcaktuara me masat e parandalimit, organi shtetror kompetent i cili e realizonin zbatimin e masave menjher e njofton gjykatn. (3) Personit i cili i shkel masat e parandalimit t prcaktuara ndaj personit t akuzuar, organi kompetent me aktvendim t veant do t'ia ndaloj aktivitetetet. Nse personi vepron n kundrshtim me aktvendimin, do t ndshkohet me dnim me para nga neni 88 paragrafi (1) i ktij ligji. 4. Garancia Neni 150 Prcaktimi i garancis (1) Gjykata me propozimin e palve, mund t prcaktoj garanci kundr personit pr t cilin sht miratuar urdhr pr zbatimin e procedurs hetimore nse vlerson se ekziston dyshim i bazuar se ka kryer vepr penale, dhe kur ekzistojn: 1) rrethana t cilat paraqesin rrezik pr ikje ose 2) rrethana t cilat e arsyetojn frikn se i akuzuari do ta prsris ose prfundoj veprn penale, ose do ta kryej veprn penale me t ciln krcnohet. (2) Garanci mund t jap i akuzuari personalisht pr vete ose pr t akuzuarin garanci mund ta jap ndonj person tjetr. (3) Lartsin e garancis e prcakton gjykata me detyr zyrtare dhe ajo gjithmon sht shum me para e cila prcaktohet varsisht nga pesha e veprs penale, rastet personale dhe familjare dhe gjendja pronsore e t akuzuarit. (4) Garancia prbhet nga dhnia e parave t gatshme, letrave me vler, sendeve t mueshme ose sendeve tjera t tundshme me vler m t madhe t cilat leht mund t shndrrohen n para dhe t ruhen, ose n vnien n hipotek pr shumn e garancis s t mirave t patundshme t personit i cili jep garanci, ose me obligim personal t nj ose m shum qytetarve se n rast t ikjes s t akuzuarit do ta paguajn shumn e prcaktuar t garancis. Garancia n para t gatshme jepet n llogari t veant t gjykats. (5) Gjat prcaktimit t garancis gjykata mund t caktoj nj ose m shum masa t parandalimit me t cilat sigurohet prania e t akuzuarit.

57

Neni 151 Ndryshimi i lartsis s garancis Lartsia tanim e caktuar e garancis mund t ndryshohet n rast t zgjerimit t procedurs hetimore, si dhe nse gjat procedurs msohen rrethanat plotsuese n lidhje me gjendjen pronsore t t akuzuarit, e t cilat ndikojn n prcaktimin e lartsis s garancis. Neni 152 Heqja dhe kthimi i garancis (1) Garancia i kthehet personit q e ka dhn nse sht miratuar aktgjykim lirues, nse akuza refuzohet ose nse procedura sht ndrprer. (2) Nse me aktgjykim sht shqiptuar masa burgim, garancia shfuqizohet kur i akuzuari do t filloj ta vuaj dnimin. (3) N rastet nga paragraft (1) dhe (2) t ktij neni, mjetet dhe sendet e dhna kthehen, ndrsa hipoteka hiqet. Neni 153 Dshtimi i garancis (1) Garanca e dhn do t dshtoj dhe t akuzuarit do t'i caktohet paraburgim: - nse nuk vjen n ftesn e dorzuar sipas rregulls dhe pr kt nuk e arsyeton mungesn, - nse ik dhe - nse e prsrit ose prfundon veprn penale, ose e kryen veprn penale me t ciln krcnohet. (2) N rastet nga paragrafi (1) i ktij neni garancia e dhn dshton dhe me aktvendim do t vendoset q vlera e dhn si garanci t futet si e hyr n Buxhetin e Republiks s Maqedonis. Neni 154 Organi kompetent pr miratimin e vendimit pr garanci (1) Aktvendim pr garancin miraton gjat procedurs hetimore gjykatsi n procedur paraprake, ndrsa pas vrtetimit t aktakuzs ose parashtrimit t propozimakuzs, aktvendimin pr garanci e miraton kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji. (2) Aktvendimi me t cilin caktohet garancia dhe aktvendimi me t cilin hiqet garancia, miratohet me propozimin e palve. Neni 155 Ankesa e aktvendimit pr garanci Kundr aktvendimit pr caktimin, shfuqizimin ose dshtimin e garancis lejohet ankes n gjykatn e drejtprdrejt m t lart.

58

Neni 156 Propozimi i garancis me ankesn e aktvendimit pr paraburgim Kur n ankesn e aktvendimit me t cilin sht prcaktuar masa paraburgim i akuzuari ka parashtruar edhe propozim pr prcaktimin e garancis, gjykata kompetente pr vendosje pr ankesn sht e obliguarq t vendos edhe pr garancin. 5. Arrestimi Neni 157 Bazat dhe procedura e arrestimit (1) Urdhr pr arrestimin e t akuzuarit mund t jap gjykata nse ekzistojn baza pr paraburgim nga neni 165 i ktij ligji, nse tanim sht miratuar vendim pr paraburgim ose nse i akuzuari i ftuar sipas rregulls nuk vjen, ndrsa mungesn e tij nuk e arsyeton ose nse nuk ka mundur t kryhet dorzimi i rregullt i ftess, ndrsa nga rrethanat dukshm del se i akuzuari i ik pranimit t ftess. (2) Urdhrin e arrestimit e zbaton policia. (3) Urdhri i e arrestimit jepet me shkrim. Urdhri duhet t prmbaj: emrin dhe mbiemrin e t akuzuarit i cili duhet t arrestohet, emrin e veprs penale q i ngarkohet me theksimin e dispozits s ligjit, bazn pr shkak t s cils urdhrohet arresti, vuln dhe nnshkrimin zyrtar t gjykatsit i cili e urdhron arrestimin. (4) Personi t cilit i sht ngarkuar realizimi i urdhrit t akuzuarit ia dorzon urdhrin dhe e thirr q vullnetarisht t shkoj me t. Nse i akuzuari refuzon t shkoj me t vullnetarisht do ta arrestoj me detyrim. Me prjashtim, kur pritet rezistenc aktive, arrestimi do t bhet pa dhnien paraprake t urdhrit nga paragrafi (1) i ktij neni. 6. Privimi nga liria Neni 158 Bazat dhe procedura e privimit nga liria pa urdhres t gjykats (1) Personin i cili haset n kryerje t veprs penale pr t ciln ndiqet me detyr zyrtare, mund ta privoj nga liria secili nse ekziston rreziku pr ikje me 'rast menjher njoftohet policia. Personi i privuar nga liria mbahet deri n ardhjen e policis, e cila pr kt doemos duhet t njoftohet menjher. (2) Personi i hasur n kryerjen e veprs penale sht personi i cili sht vrejtur gjat kryerjes s veprs, prkatsisht personi i cili drejtprdrejt pas kryerjes s veprs penale sht hasur n rrethana t cilat tregojn se ka kryer vepr penale. (3) Policia e jurisprudencs mund ta privoj nga liria pa vendimin e gjykats edhe personin pr t cilin ekzistojn baza t dyshimit se ka kryer vepr penale pr t ciln ndiqet me detyr zyrtare, vetm nse ekziston rreziku pr prolongim, nse ekziston njri nga shkaqet pr paraburgim nga neni 165 paragrafi (1) i ktij ligji, por obligohet q menjher e m s voni n

59

afat prej 6 orsh nga heqja e liris ta nxjerrin personin para gjykatsit kompetent t procedurs paraprake dhe pr kt ta njoftoj prokurorin publik. Pr shkaqet dhe pr kohn e heqjes s liris policia e jurisprudencs e njofton gjykatsin e procedurs paraprake me 'rast harton shnim zyrtar. Nse nuk sht hartuar shnim zyrtar, gjykatsi i procedurs paraprake njoftimin e dhn do ta fus n procesverbal. (4) Gjat privimit nga liria personi menjher do t njoftohet me shkaqet e privimit nga liria dhe do t kshillohet pr t drejtat nga neni 69 i ktij ligji, prve nse kjo sipas rrethanave t rastit nuk sht e mundur. 7. Mbajtja Neni 159 Bazat pr mbajtje dhe kshilla pr t drejtat e personit t mbajtur (1) Policia e jurisprudencs, me prjashtim, personin e privuar nga liria n pajtim me nenin 158 t ktij ligji mund ta mbaj, nse mbajtja sht e nevojshme pr prcaktimin e identitetit, kontrollin e alibis ose pr shkaqe tjera sht e nevojshme q t grumbullohen t dhna t domosdoshme pr mbajtjen e procedurs kundr atij personi. (2)Personi i privuar nga liria q mbahet doemos duhet t njoftohet pr heqjen e liris dhe pr mbajtjen si dhe pr veprn me t ciln ngarkohet, do t kshillohet pr t drejtn e heshtjes, t drejtn e informimit t familjes ose personit tjetr sipas zgjedhjes s tij, t drejtn e avokatit dhe kontrollit mjeksor. N kto t drejta personi mund t thirret menjher ose n fardo kohe derisa mbahet. Neni 160 Drgimi i personit t ndaluar para npunsit pr pranim (1) Personi i privuar nga liria doemos duhet q n afat prej m s shumti gjasht orsh t sillet para npunsit pr pranim n stacionet policore t caktuara t veanta, i cili me aktvendim t veant t shkruar dhe t arsyetuar do t vendos nse personi do t mbahet pr shkaqet nga neni 159 paragrafi (1) i ktij ligji, ose do t lshohet n liri. do vones doemos duhet t arsyetohet. (2) Pr personat e privuar nga liria mbahet regjistr i posam n sistemin informativ t Ministris s Punve t Brendshme. Mbikqyrje dhe kontroll n kt regjistr rregullisht kryen prokurori publik kompetent, ndrsa me krkesn e tij edhe Avokati i Popullit i Republiks s Maqedonis. (3) Npunsi pr pranim e njofton prokurorin publik menjher pas pranimit t personit t privuar nga liria. Njoftimi shnohet n procesverbalin pr mbajtje. (4) Zyrtari pr pranim i shnon n procesverbal edhe pranimin e sendeve t konfiskuara nga personi i privuar nga liria. Kopja e ktij procesverbali i dorzohet prokurorit publik, personit t privuar nga liria dhe npunsit policor q e ka sjell.

60

(5) Npunsi pr pranim urdhron bastisje t personit t privuar nga liria gjat drgimit t tij n stacionin policor ose vend tjetr t caktuar pr mbajtje n pajtim me nenin 161 paragrafin 4 t ktij ligji. Sendet dhe gjurmt t cilat mund t shrbejn si dshmi ose t cilat mund ta rrezikojn sigurin e personit t privuar nga liria ose ndonj personi tjetr, prkohsisht do t merren me vrtetim. (6) Sipas nevojs do t urdhrohet edhe kontrolli mjeksor i personit t privuar nga liria. Kontroll mjeksor do t bhet doher nse personi ankohet pr lndim, dhimbje ose smundje. Npunsi pr pranim doher do t pyes nse personi lngon nga ndonj smundje dhe a ndodhet nn ndonj trajtim mjeksor prkatsisht barna. Neni 161 Procedura me personat e mbajtur (1) Personi i privuar nga liria mund t kshillohet vet me avokatin n do moment, pa marr parasysh a sht dit ose nat. Nse nuk ka avokat t e vet ose nuk mund kontaktoj me t, personi i privuar nga liria mund t krkoj ta shoh listn e avokatve kujdestar. Avokati mundet n do koh t vij q ta vizitoj stacionin e policis. N kohn prej ors 20 n mbrmje deri n ora 8 n mngjes, personi ka t drejt t marr avokat nga lista e avokatve kujdestar, t ciln e prpilon Dhoma e Avokatve t Republiks s Maqedonis. Harxhimet pr avokatin kujdestar si mbrojts gjat kohs s mbajtjes natn bien n llogari t Buxhetit t Republiks s Maqedonis. (2) Personi i cili sht shtetas i huaj ka t drejt q t kontaktoj me prfaqsit diplomatike konsullore t vendit t tij. Policia do t'i ndihmoj q t kontaktoj me prfaqsit diplomatike - konsullore apo me ndonj prfaqsues tjetr me status diplomatik i cili i prfaqson interesat e vendit t tij. (3) Mbajtja mund t zgjas m s shumti 24 or nga momenti i privimit nga liria dhe n kt afat personi doemos duhet t nxirret para gjykatsit kompetent. Pas skadimit t ktij afati personi i mbajtur doemos duhet t lshohet n liri. (4) Personi mbahet n stacione policore t veanta t rregulluara apo pr at dedikim lokale t veanta t rregulluara t Drejtoris Doganore dhe Drejtoris s Policis Financiare, t prcaktuara me akt t Ministris s Punve t Brendshme prkatsisht Ministris s Financave. Pr do person t mbajtur, npunsi pr pranim prpilon procesverbal t veant n t cilin futen t dhnat pr: ditn dhe orn e privimit nga liria; shkaqet pr privim nga liria; shkaqet pr mbajtje; kohn kur sht kshilluar pr t drejtat e tij; shenjat e lndimeve t dukshme, smundjes, rregullimit psikik e ngjashm; kur ka kontaktuar me familjen, mbrojtsin, mjekun, prfaqsin diplomatike-kosullore e ngjashm; t dhnat kush dhe kur ka biseduar me t; nse sht bartur n stacion tjetr policor; lirimin dhe nxjerrjen para gjykats dhe t dhna tjera t rndsishme. Personi i mbajtur do t nnshkruhet n shnimin lidhur me orn dhe datn e privimit nga liria, orn dhe datn e lshimit n liri dhe kshills pr t drejtn e mbrojtsit, si dhe n procesverbalin n trsi. Mungesn e nnshkrimit t personit t mbajtur npunsi pr pranim doemos duhet ta arsyetoj. Personit t mbajtur i dorzon ekzemplar nga procesverbali gjat lshimit t tij n liri apo dorzimit te gjykatsi n procedurn paraprake.

61

Nse personi sht transferuar n stacion tjetr policor apo n vend tjetr t prcaktuar pr mbajtje, dorzohet kopje nga procesverbali te npunsi i atjeshm pr pranim. (5) Prfaqsues t Komitetit Evropian pr Preventiv nga Tortura apo Sjellja Nnmuese apo Ndshkimi t Kshillit t Evrops, prfaqsues nga Nnkomiteti pr Preventiv nga Tortura dhe Lloji Tjetr i Veprimtaris Jonjerzore dhe Ndshkimit n Komitetin pr Pengimin e Torturs n Organizatn e Kombeve t Bashkuara dhe Avokati i Popullit, kan t drejt q pa leje dhe plqim t'i vizitojn dhe pa mbikqyrje t bisedojn me personat e mbajtur. Neni 162 Kontrolli i ligjshmris pr arrestim nga liria Nse personi i privuar nga liria, prkatsisht personi i mbajtur sht nxjerr para gjykatsit t procedurs paraprake, gjykatsi i procedurs paraprake sipas detyrs zyrtare e heton ligjshmrin e privimit nga liria dhe mbajtja, sht i detyruar q at ta prcaktoj me aktvendim (neni 69 paragrafi (4) i ktij ligji). Personi i privuar nga liria, prkatsisht personi i mbajtur i cili nuk sht nxjerr para gjykatsit t procedurs paraprake, mundet q n afat prej 30 ditsh nga dita e lshimit n liri, t krkoj nga gjykatsi n procedur paraprake t gjykats kompetente ta hetoj ligjshmrin dhe kt ta prcaktoj me aktvendim t veant. Kundr ktij aktvendimi lejohet ankes e veant n afat prej 48 orsh n kshillin nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji, i cili vendos n afat prej tri ditsh. 8. Arresti shtpiak Neni 163 Caktimi i arrestit shtpiak (1) Nse ekziston dyshim i bazuar se personi i caktuar ka kryer vepr penale dhe ka kushte pr caktimin e arrestit nga neni 165 paragrafi (1) t ktij ligji, gjykata mund t prcaktoj mas arresti shtpiak dhe t'i urdhroj atij personi q t mos e lshoj shtpin pr nj koh t caktuar. (2) Personit kundr t cilit sht prcaktuar arresti shtpiak mundet me prjashtim t'i lejohet q t largohet pr nj koh t caktuar nga banesa apo lokali tjetr: 1) nse kjo nuk sht e nevojshme pr mjekim apo 2) nse at e krkojn rrethana t veanta pr t cilat mund t shkaktohen pasoja t dmshme pr jetn, shndetin apo pasurin e personit apo t afrmve t tij. (3) N aktvendimin me t cilin prcaktohet arresti shtpiak, krahas ndalimit pr largim nga shtpia apo lokali tjetr, gjykata mund t'i caktoj ndalim pr komunikim me persona apo ndalim pr prdorimin e mjeteve pr komunikim, prkatsisht obligim pr respektimin e masave t mbikqyrjes video dhe elektronike, apo t urdhroj zbatim t masave tjera n pajtim me nenin 146 t ktij ligji. (4) Nse personi kundr t cilit sht caktuar arresti shtpiak largohet nga shtpia apo lokali tjetr n kundrshtim me ndalimin e gjykats, apo n

62

koh t caktuar nuk kthehet n shtpi apo n lokalin tjetr t prcaktuar, apo nuk i prmbahet ndalimit t komunikimit me persona apo ndalimit pr prdorimin e mjeteve pr komunikim apo e shmang apo pengon realizimin e masave t mbikqyrjes video dhe elektronike, kundr atij personi do t caktohet arrest. Personi pr kt do t marr vrejtje me aktvendim pr arrest shtpiak. (5) Gjykata kryen mbikqyrje mbi arrestin shtpiak, ndrsa mbikqyrjen mund t'ia ngarkoj policis, duke e prcaktuar mnyrn e realizimit t saj. (6) Gjasht caktimit t arrestit shtpiak n mnyr prkatse zbatohen dispozitat lidhur me prcaktimin e mass s arrestit, nse me kt ligj nuk sht e prcaktuar ndryshe. 9. Paraburgimi Neni 164 Caktimi i paraburgimit (1) Paraburgimi mund t caktohet vetm nn kushte t parapara me kt ligj. (2) Kohzgjatja e paraburgimit mund t reduktohet n mnyr t nevojshme n koh sa m t shkurtr. Detyr sht e t gjitha organeve q marrin pjes n procedurn penale dhe e organeve q ofrojn ndihm juridike t veprojn me urgjenc t veant nse i akuzuari gjendet n paraburgim. (3) Gjat vendosjes s paraburgimit, veanrisht pr kohzgjatjen e tij, do t mbahet llogari e veant pr prpjestimin ndrmjet peshs s veprs s kryer penale, dnimit i cili mund t pritet sipas t dhnave me t cilat disponon gjykata dhe nevojat pr prcaktim dhe kohzgjatje t paraburgimit. (4) Gjat tr procedurs paraburgimi do t anulohet menjher pasi q t ndrpriten shkaqet n baz t t cilave sht prcaktuar. Neni 165 Baza pr prcaktimin e paraburgimit (1) Nse ekziston dyshim i bazuar se person i caktuar ka kryer vepr penale, nse paraburgimi sht i domosdoshm pr udhheqje t papenguar t procedurs penale, kundr atij personi mund t prcaktohet paraburgim: 1) nse fshihet, nse nuk mund t vrtetohet identiteti i tij apo nse ekzistojn rrethana tjera q sugjerojn pr rrezik nga ikja; 2) nse ekziston frik e bazuar se do t fshihet, falsifikohen apo shkatrrohen gjurmt e veprs penale, apo nse rrethana t veanta sugjerojn se do ta pengojn procedurn penale me ndikim mbi dshmitart, ekspertt, bashkpjesmarrsit apo fshehsit; 3) nse rrethanat e veanta e arsyetojn frikn se do ta prsrit veprn penale, apo do ta prfundoj veprn penale n tentim apo se ka br vepr penale me t ciln krcohet ose 4) nse i akuzuari i thirrur n mnyr t rregullt n mnyr evidente i shmanget ardhjes n seancn kryesore, ose nse gjykata ka br dy tentime n mnyr t rregullt ta thrras t akuzuarin, ndrsa rrethanat sugjerojn se i akuzuari n mnyr evidente i shmanget pranimit t thirrjes.

63

(2) N rastin nga paragrafi (1) pika 1) t ktij neni, paraburgimi q sht prcaktuar vetm pr shkak se nuk mund t vrtetohet identiteti i personit, zgjatderisa ky identitet t vrtetohet. (3) N rastin nga paragrafi (1) pika 2) t ktij neni, paraburgimi do t ndrpritet menjher pasi q t sigurohen provat pr t cilat sht prcaktuar paraburgimi. (4) N rastin nga paragrafi (1) pika 4) t ktij ligji, paraburgimi zgjat deri n shpalljen e aktgjykimit, e m s voni 30 dit. (5) Paraburgimi nuk do t caktohet n baz t paragrafit (1) pika 2) t ktij neni, nse i akuzuari ka dhn deklarat me t ciln e ka pranuar fajin. Neni 166 Organi pr caktimin e paraburgimit n procedurn paraprake Paraburgim n procedurn paraprake cakton gjykata me propozim me shkrim dhe t arsyetuar t paditsit t autorizuar dhe vetm n bazat q i ka theksuar paditsi i autorizuar n propozim. Neni 167 Elementet e vendimit pr paraburgim (1) Paraburgimi caktohet me aktvendim me shkrim. Shqiptimi i aktvendimit pr caktimin e paraburgimit, i prmban: 1) emrin dhe mbiemrin e personit q privohet nga liria; 2) veprn penale pr t ciln akuzohet; 3) t dhnat pr urdhrin pr zbatimin e procedurs hetimore; 4) bazn ligjore pr caktimin e paraburgimit; 5) afatin n t cilin n procedurn hetimore sht caktuar paraburgimi; 6) dispozitn pr matjen e kohs pr t ciln personi q arrestohet ka qen i privuar nga liria para miratimit t aktvendimit pr paraburgim; 7) emrin e institucionit n t cilin shpallet masa e paraburgimit dhe 8) kshilln pr t drejtn e ankess ndaj aktvendimit pr paraburgim. (2) N arsyetimin e aktvendimit pr paraburgim detyrimisht do t shnohen: 1) t gjitha faktet dhe dshmit prej t cilave del dyshim i bazuar se i akuzuari ka br vepr penale, 2) shkaqet e arsyetuara t cilat e arsyetojn seciln baz ve e ve sipas t cils sht prcaktuar paraburgimi dhe 3) shkaqet pr t cilat gjykata konsideron se qllimi i paraburgimit nuk mund t realizohet me ndonj mas pr sigurimin e pranis. (3) Aktvendimi vrtetohet me vuln zyrtare dhe nnshkrimin e gjykatsit i cili e cakton paraburgimin. (4) Me aktvendimin me t cilin prcaktohet paraburgimi nga shkaqe t arsyeshme mund t prcaktohet q kryerja e paraburgimit t realizohet n seksionin e paraburgimit n institucion tjetr ndshkues prmirsues. (5) Nse i akuzuari nuk ka prcaktuar mbrojts, s bashku me aktvendimin do t'i caktohet mbrojts me detyr zyrtare (neni 74 paragrafi (1), (2), dhe (6)). N rast t pengess s kryetarit t gjykats, mbrojtsi do ta vendos gjykatsin e procedurs paraprake.

64

Neni 168 Nxjerrja para gjykatsit dhe caktimi i mbrojtsit (1) Gjykatsi n procedurn paraprake do t'i hetoj t dyja palt dhe mbrojtsin pr rrethanat me rndsi pr caktimin e paraburgimit, ndrsa personit t privuar nga liria i cili i sht sjell, menjher do t'i kumtohet se mund t marr mbrojts i cili mund t marr pjes n hetimin e tij dhe nse sht e nevojshme do t'i ndihmoj q t gjej mbrojts. (2) Nse personi i privuar nga liria deklaron se nuk dshiron t marr mbrojts, gjykatsi n procedur paraprake sht i obliguar q ta marr n pyetje pa shtyerje. (3) Nse n rast t mbrojtjes s obligueshme (neni 74 paragraft (1) dhe (2)) personi i privuar nga liria nuk merr mbrojts n afat prej 12 orsh nga ora kur sht kshilluar pr kt t drejt apo deklaron se nuk dshiron t marr mbrojts, do t'i caktohet mbrojts sipas detyrs zyrtare. (4) Menjher pas marrjes n pyetje gjykatsi n procedurn paraprake do t vendos nse personin e privuar do ta arrestoj ose lshoj n liri. Neni 169 Dorzimi i aktvendimit pr paraburgim dhe e drejta e ankess (1) Aktvendimi pr paraburgim i dorzohet personit pr t cilin ka t bj menjher, por jo m gjat se gjasht or nga nxjerrja e tij para gjykatsit n procedur paraprake. N dokumente doemos duhet t shnohet ora e nxjerrjes para gjykatsit edhe ora e dorzimit t aktvendimit. (2) Kundr aktvendimit me t cilin caktohet paraburgimi, personi i arrestuar mund t ankohet n kshillin nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji n afat prej 24 orsh nga ora e dorzimit t aktvendimit. Nse personi i arrestuar pr her t par merret n pyetje pas skadimit t ktij afati, mund t parashtroj ankes gjat marrjes n pyetje. Ankesn me prshkrim nga procesverbali pr marrje n pyetje, nse personi i arrestuar sht marr n pyetje dhe aktvendimin pr paraburgim dorzohen menjher te kshilli. Aktvendimi nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit. (3) Kundr aktvendimit t gjykatsit n procedur paraprake me t ciln refuzohet propozimi pr caktimin e paraburgimit, lejohet ankes n afat prej 24 orsh te kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Ankesa nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit. Kundr aktvendimit t kshillit nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji me t cilin caktohet paraburgimi, i akuzuari ka t drejt ankese n afat prej 24 orsh, pr t ciln vendos kshilli i Gjykats m t lart. (4) N rastet nga paragraft (2) dhe (3) t ktij neni, kshilli q vendos pr ankes sht i obliguar q t miratoj vendim n afat prej 48 orsh. (5) Prokurori pubilk dhe mbrojtsi mund t krkojn t informohen pr mbldhjen e kshillit dhe n mbledhje gojarisht t'i nxjerrin dhe t'i arsyetojn propozimet e veta. Mosardhja e tyre nuk e pengon mbajtjen e mbledhjes.

65

Neni 170 Paraburgimi afatshkurtr (1) Gjykatsi n procedurn paraprake mundet me propozim t prokurorit publik me shkrim dhe aktvendim t arsyetuar, t'i caktoj personit t privuar nga liria paraburgim afatshkurtr deri n 48 or nga sjellja e personit t privuar nga liria para gjykatsit n procedur paraprake, n rast kur do t konstatoj se ekziston dyshim i bazuar se personi e ka br veprn penale e cila i ngarkohet dhe se ekzistojn baza pr prcaktimin e mass s paraburgimit nga neni 165 paragrafi (1) t ktij ligji, nse prokurori publik kundr personit ende nuk ka sjell urdhr pr realizimin e procedurs hetimore. (2) Nse prokurori publik pas skadimit t afatit prej 48 orsh nuk parashtron propozim pr caktimin e mass s paraburgimit nga neni 165 t ktij ligji, i akuzuari do t lshohet n liri. (3) N raste me numr m t madh t personave t akuzuar apo raste tjera veanrisht t ndrlikuara, pas krkess s arsyetuar t prokurorit publik, gjykatsi n procedur paraprake afatin nga paragrafi (1) t ktij neni mund t vazhdoj m s shumti edhe pr 48 or. (4) Aktvendimi pr paraburgim afatshkurtr nga paragrafi (1) t ktij neni, i dorzohet personit kundr t cilit sht i prcaktuar dhe dorzohet te prokurori publik kompetent. (5) Kundr aktvendimit nga paragrafi (1) t ktij neni lejohet ankes n afat prej pes orsh nga dorzimi te kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji i cili sht i obliguar q t vendos pr ankesn n afat prej tri orsh. Neni 171 Kohzgjatja e paraburgimit n procedurn hetuese (1) Paraburgimi i caktuar me vendimin e gjykatsit n procedur paraprake apo paraburgim i cili pr her t par sht caktuar gjat procedurs hetuese me vendim t kshillit, mund t zgjat m s shumti 30 dit nga dita e privimit nga liria. N kohzgjatjen e paraburgimit llogaritet do privim nga lira. (2) Pas propozimit t arsyetuar t prokurorit publik, kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji mundet paraburgimin gjat procedurs hetuese ta vazhdoj m s shumti edhe pr 60 dit. (3) Nse procedura hetuese udhhiqet si vepr penale pr t ciln sipas ligjit mund t shqiptohet dnim me burg n kohzgjatje prej s paku katr vitesh, pas propozimit t arsyetuar t prokurorit publik, kshilli i gjykats drejtprdrejt m t lart mundet pas skadimit t afati nga paragrafi (2) t ktij neni, paraburgimin ta vazhdoj m s shumti edhe pr 90 dit. (4) Kohzgjatja e plot e paraburgimit n procedurn hetuese, duke e llogaritur edhe kohzgjatjen e privimit nga lira para miratimit t aktvendimit pr paraburgim, nuk mund t jet m e gjat se 180 dit, dhe me skadimin e atij afati i paraburgosuri menjher do t lshohet n liri. (5) Para marrjes s propozimit t prokurorit n procedur t shkurtr, paraburgimi mund t zgjas aq sa sht e nevojshme q t kryhen veprimet hetimore, por jo m shum se tet dit.

66

(6) Kundr aktvendimit t kshillit pr vazhdimin e paraburgimit lejohet ankes n afat prej 48 orsh, n gjykatn drejtprdrejt m t lart. Ankesa nuk e shtyn zbatimin. Neni 172 Kohzgjatja e paraburgimit pas miratimit t aktakuzs (1) Pas miratimit t aktakuzs deri n prfundimin e debatit kryesor, n propozim t palve, paraburgimi mund t caktohet, vazhdohet apo hiqet vetm me aktvendim t kshillit (neni 25 paragrafi (1) apo paragrafi (5)). (2) Pas plotfuqishmris s akuzs paraburgimi mund t zgjas m s shumti: 1) deri n nj vit pr vepra penale pr t cilat mund t shqiptohet dnim me burgim deri n 15 vjet dhe 2) deri n dy vite pr vepra penale pr t cilat mund t shqiptohet dnim me burgim t prjetshm. (3) Me propozim t palve dhe sipas detyrs zyrtare, kshilli sht i obliguar q pas skadimit t tridhjet ditve nga hyrja n fuqi e aktvendimit t fundit pr paraburgim, t hetoj nse ende ekzistojn shkaqe pr paraburgim dhe t marr aktvendim pr vazhdimin e ndrprerjes s paraburgimit. (4) Ankesa kundr aktvendimit nga paragraft (1) dhe (3) t ktij neni, nuk e ndalojn zbatimin e aktvendimit. (5) Kundr aktvendimit t kshillit me t cilin refuzohet propozimi pr caktimin apo ndrprerjen e paraburgimit nuk lejohet ankes e veant. (6) Nse i akuzuari ikn nga paraburgimi, afatet pr paraburgim nga ky nen do t fillojn t vijojn prsri. Neni 173 Ndrprerje e paraburgimit (1) Paraburgimi ndrpritet me aktvendim dhe i akuzuari do t lshohet n liri kur gjykata do t vlersoj se e plotson ndonj nga kto kushte: 1) kur t pushojn shkaqet pr t cilat paraburgimi sht caktuar prkatsisht vazhduar; 2) nse paraburgimi i mtejm nuk do t jet n proporcion me peshn e veprs s kryer penale; 3) kur qllimi i njjt pr t cilin sht caktuar paraburgimi mund t arrihet me ndonj mas tjetr; 4) kur ndrprerjen e paraburgimit e ka propozuar prokurori publik para ngritjes s aktakuzs; 5) nse i akuzuari sht liruar nga akuza apo sht shpallur fajtor ndrsa sht liruar nga dnimi apo i dnuar vetm me dnim n para, ose i shqiptuar vrejtje gjyqsore ose dnim me kusht, ose pr shkak t llogaritjes s paraburgimit dnimin tanim e ka vuajtur apo nse akuza sht refuzuar, prve n rast kur sht refuzuar pr shkak moskompetencs s gjykats; 6) kur t skadojn afatet pr kohzgjatje t paraburgimit, apo 7) kur paraburgimi sht caktuar sipas nenit 165 paragrafi (1) pika 2) t ktij ligji, ndrsa i akuzuari ka dhn deklarat pr pranimin e fajit apo pasi q t grumbullohen t gjitha provat sipas t cilave n kt baz paraburgimi sht prcaktuar, e m s voni deri n mbarimin e debatit kryesor.

67

(2) Kundr aktvendimit nga paragrafi (1) t ktij neni lejohet ankes n afat prej 24 orsh te kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji, prkatsisht kshilli i gjykats m t lart, i cili n afat prej 48 orsh doemos duhet t vendos pr ankesn. (3) Ankesa e shtyn zbatimin e aktvendimit. Neni 174 Paraburgimi pas shpalljes s aktgjykimit (1) Kur t shqiptoj aktgjykim me t cilin i akuzuari gjykohet me dnim me burg, kshilli gjyqsor mund t caktoj paraburgim nse i akuzuari tanim nuk gjendet n paraburgim. (2) Pr caktimin apo ndrprerjen e paraburgimit nga prfundimi i debatit kryesor deri n shpalljen e aktgjykimit, kompetent sht kshilli gjyqsor, ndrsa nga shpallje e aktgjykimit deri n plotfuqishmrin e tij, kompetent sht kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. (3) Para miratimit t aktvendimit me t cilin caktohet apo ndrpritet paraburgimi n raste t paragrafve (1) dhe (2) t ktij ligji, do t pyetet prokurori publik kur procedura mbahet me krkes t tij. (4) Nse i akuzuari tashm gjendet n paraburgim ndrsa kshilli konstaton se ende ekzistojn shkaqe pr t cilat sht caktuar paraburgimi apo se ekzistojn shkaqe nga paragraft (1) dhe (2) t ktij neni, do t miratoj aktvendim t veant pr vazhdimin e paraburgimit. Aktvendim t veant miraton kshilli edhe kur duhet t caktohet apo ndrpritet paraburgimi. Ankesa kundr aktvendimit nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit. (5) Paraburgimi q sht caktuar apo vazhduar sipas dispozitave t ktij neni, mund t zgjas deri n fillimin e vuajtjes s dnimit, prkatsisht deri n plotfuqishmrin e aktgjykimit, por m s shumti derisa nuk skadon kohzgjatja e dnimit t shqiptuar me burgim. (6) Kur gjykata do t shqiptoj dnim me burgim, i akuzuari i cili gjendet n paraburgim me aktvendim t kryetarit t kshillit, mund t drgohet n institucion pr vuajtjen e dnimit edhe para plotfuqishmris s aktgjykimit nse ai kt e krkon. 10. Procedura me t paraburgosurit Neni 175 Informimi i familjes (1) Gjykata sht e obliguar q n afat prej 24 orsh pr paraburgimin ta informoj familjen e personit t paraburgosur, prve nse personi kt e kundrshton. Pr paraburgimin do t informohet organi kompetent pr pun sociale, nse sht e nevojshme q t ndrmerren masa pr kujdesin e fmijve dhe antarve tjer t familjes pr t cilt kujdeset personi i paraburgosur. (2) Nse personi i paraburgosur sht shtetas i huaj, gjykata sht e obliguar q n afat prej 24 orsh ta informoj pr paraburgimin prfaqsin diplomatike-konsullore t shtetit shtetas i t cilit sht personi.

68

Neni 176 Respektimi i personalitetit dhe dinjitetit (1) Gjat mbajtjes n paraburgim nuk guxon t ofendohet personaliteti dhe dinjiteti i t akuzuarit. (2) Ndaj t paraburgosurit mund t zbatohen vetm kufizimet q jan t nevojshme q t pengohet ikja dhe marrveshja q do t mund jet e dmshme pr udhheqjen e suksesshme t procedurs. (3) N lokalin e njjt nuk mund t burgosen persona q nuk jan t e s njjts gjini. Sipas rregulls, n lokalin e njjt nuk mund t vendosen persona q kan marr pjes n kryerjen e veprs s njjt penale e as persona t cilt jan n vuajtje t dnimit me personat n paraburgim. Nse kjo sht mundur, personat t cilt kan kryer vepr penale n prsritje nuk do t vendosen n lokal t njjt me persona t privuar nga liria te t cilt do t mund t ndikojn dmshm. (4) Personi i paraburgosur ka t drejt t krkoj q paraburgimin ta kryej n lokal individual. Neni 177 T drejtat e t paraburgosurit (1) I paraburgosuri ka t drejt n tet or pushim pa ndrprer n koh prej 24 orsh. Krahas ksaj atij do t'i sigurohet lvizje n vend t hapur n burg s paku dy or n dit. (2) I paraburgosuri ka t drejt t ushqehet me shpenzime t veta, t mbaj veshje t vet dhe t shrbehet me mbulesa t veta, me shpenzime t veta t blej libra, gazeta dhe sende tjera q i prgjigjen nevojave t tij t rregullta, nse kjo nuk sht e dmshme pr udhheqjen e suksesshme t procedurs. Pr kt vendos organi q e zbaton procedurn hetimore. (3) I paraburgosuri e mban pastrtin n lokalet n t ciln qndron. Nse i paraburgosuri krkon t punoj, gjykatsi i procedur paraprake, prkatsisht kryetari i kshillit, n marrveshje me drejtorin e burgut, mund t lejoj q ai punoj n rrethin e burgut n pun q i prgjigjen aftsive t tij psiko-fizike, me kusht q kjo t mos jet e dmshme pr udhheqjen e procedurs. (4) Mnyra e pranimit dhe sistemimit t t paraburgosurve n burgje si dhe organizimi i puns s t paraburgosurit nga paragrafi (3) t ktij neni i prcakton ministri i Drejtsis. Neni 178 Vizita e t paraburgosurit (1) Me leje t gjykatsit t procedurs paraprake gjat procedurs hetimore dhe me mbikqyrje t tij apo nn mbikqyrje t personit t cilin ai do ta caktoj, i paraburgosuri, n kuuadr t rendit shtpiak, mund ta vizitojn familjar t afrt, e me krkes t tij - mjeku dhe persona tjer, si dhe Avokati i Popullit i Republiks s Maqedonis. (2) Shefat e prfaqsive diplomatike-konsullore t Republiks s Maqedonis me leje t gjykatsit t procedurs paraprake i cili e realizon procedurn hetimore, kan t drejt q ta vizitojn edhe pa mbikqyrje dhe t

69

bisedojn me personat e paraburgosur shtetas t shtetit t tyre. Leja pr vizit krkohet nprmjet Ministris s Drejtsis. (3) Prfaqsuesit e Komitetit Evropian pr Preventiv nga Tortura apo Sjellja nnmuese apo Ndshkim t Kshillit Evropian, prfaqsuesit nga Nnkomiteti pr Preventive nga Tortura dhe Lloji Tjetr i Sjelljes Jonjerzore dhe Ndshkimi n Komitetin pr Pengimin e Torturs n Organizatn e Kombeve te Bashkuara si dhe Avokati i Popullit, kan t drejt q pa leje dhe plqim t'i vizitojn dhe pa mbikqyrje t bisedojn me personat e paraburgosur. (4) Prfaqsues t Komitetit Ndrkombtar t Kryqit t Kuq kan t drejt q me leje t gjykatsit t procedurs paraprake, t'i vizitojn dhe pa mbikqyrje t bisedojn me personat e paraburgosur. (5) I paraburgosuri mund t kmbej letra me persona jasht burgut me njoftim dhe nn mbikqyrje t organit q e zbaton procedurn hetimore. Ky organ mund ta ndaloj drgimin dhe pranimin e letrave dhe drgesave tjera t dmshme pr udhheqjen e procedurs. Drgimi e lutjes, parashtress apo ankess nuk mund t ndalohet asnjher. (6) Pas akuzs apo padis private t dorzuar deri n plotfuqishmrin e aktgjykimit, autorizimet nga paragraft (1) dhe (2) t ktij neni, i kryen kryetari i kshillit. Neni 179 Prgjegjsi disiplinore e t paraburgosurit (1) Pr kundrvajtje disiplinore t t paraburgosurit, gjykatsi i procedurs paraprake, prkatsisht kryetari i kshillit mund t kumtoj dnim disiplinor kufizim t vizitave. Ky kufizim nuk ka t bj me komunikimin e t paraburgosurit me mbrojtsin. (2) Kundr aktvendimit pr dnimin e shqiptuar sipas paragrafit (1) t ktij neni lejohet ankes n kshillin nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji t gjykats kompetente n afat prej 24 orsh nga pranimi i aktvendimit. Ankesa nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit. Neni 180 Mbikqyrja e t paraburgosurve (1) Mbikqyrjen e t paraburgosurve e kryen gjykata kompetente e shkalls s par. (2) Kryetari i gjykats nga paragrafi (1) t ktij neni apo gjykatsi q ai do ta caktoj sht i obliguar s paku nj her n jav t'i vizitoj t paraburgosurit pa pranin e mbikqyrsit apo rojeve dhe nse konstaton se sht e nevojshme t informoj edhe si ushqehen t paraburgosurit, si furnizohen me nevoja tjera dhe si veprohet me ata. Kryetari, prkatsisht gjykatsi t cilin ai e cakton sht i obliguar q t marr masa t nevojshme t evitohen parregullsit e hetuara gjat vizits n burg. Gjykatsi i caktuar nuk mund t jet gjykatsi i procedurs paraprake. (3) Kryetari i gjykats, gjykatsi i procedurs paraprake dhe Avokati i Popullit munden ta vizitojn personin e arrestuar n cilndo koh, t bisedojn me t pa pranin e personave zyrtar dhe t pranojn parashtresa nga ai.

70

Kreu XVII MASAT PR GJETJEN DHE SIGURIMIN E PERSONAVE DHE SENDEVE 1. Bastisja Neni 181 Nocioni (1) Bastisje sht vepr e hulumtimit t lokaleve, personave dhe sendeve nn kushte dhe n mnyr t prcaktuar me ligj. (2) Bastisjen e shtpis dhe krkimin n kompjuter e urdhron gjykatsi me urdhres me shkrim dhe t arsyetuar, me krkes t prokurorit publik ndrsa n rast t rrezikut nga shtyrja edhe me krkes t policis s jurisprudencs. Neni 182 Baza pr bastisje (1) Bastisja e shtpis s personit t akuzuar dhe personave tjer, mund t bhet kur sht e sigurt se do t gjetet i akuzuari i cili krkohet pr arrestim apo do t gjeten gjurm t veprs penale apo sende me rndsi pr procedurn penale. (2) Bastisje e zyrs s avokatit mund t ndrmerret vetm n procedur kundr avokatit, dhe at lidhur me lndn, shkresn apo dokumentin t prcaktuara n veanti n urdhrin pr bastisje. (3) Bastisja e personit mund ndrmerret kur sht e sigurt se tek ai do t gjenden gjurm apo sende t rndsishme pr procedurn penale. Neni 183 Bastisje e shtpis (1) Gjat bastisjes s shtpis kontrollohet nj ose m shum lokale t cilat personi i shfrytzon si shtpi t tij dhe lokalet t cilat jan t lidhura me shtpin dhe kan qllim t njjt pr shfrytzim. (2) Bastisja e shtpis prfshin edhe bastisje t sendeve t luajtshme t personit q gjenden n shtpi dhe lokalet tjera, kur kjo sht e shnuar n urdhresn pr bastisje, ose kur lidhur me personin e gjetur ekzistojn kushte pr bastisje pa urdhres. Neni 184 Krkimi i sistemit kompjuterik dhe t dhnave kompjuterike (1) Me krkes t zbatuesit t urdhrit, personi i cili e prdor kompjuterin apo ka qasje te ai apo te pajisja tjetr apo mbajts i t dhnave, sht i obliguar q t mundsoj qasje te ato dhe t'i jap informatat e nevojshme pr realizimin pa penges t qllimit t bastisjes. (2) Me krkes t zbatuesit t urdhrit, personi q e prdor kompjuterin ose ka qasje te ai ose te pajisja tjetr apo mbajts i t dhnave, sht i obliguar q menjher t ndrmarr masa me t cilat pengohet shkatrrimi apo ndryshimi i t dhnave.

71

(3) Personi i cili e prdor kompjuterin apo ka qasje te ai apo te pajisja tjetr apo mbajts i t dhnave, e i cili nuk do t veproj sipas paragrafve (1) dhe (2) t ktij neni, ndrsa pr kt nuk ekzistojn shkaqe t arsyeshme, gjykatsi i procedurs paraprake do ta dnoj sipas dispozits nga neni 88 paragrafi (1) t ktij ligji. Neni 185 Bastisja e personit (1) Bastisja e personit i prfshin bastisjen e veshjes, mbathjes, siprfaqes s trupit, sendeve t luajtshme q personi i mban apo jan n posedimin e tij, lokaleve n t cilat sht gjetur personi gjat kohs s ndrmarrjes s bastisjes dhe mjetit pr transport i cili shfrytzohet gjat bastisjes. (2) Bastisjen e kryen personi nga gjinia e njjt, prve nse kjo nuk sht e mundur nga rrethanat n t cilat kryhet. Rrethanat pr shkak t cilave bastisjen e kryejn persona nga gjinia tjetr do t shnohen n procesverbalin e bastisjes. (3) Bastisja e cila e prfshin zhveshjen e pjesve t veshjes do her e kryen person i gjinis s njjt. (4) Pr kontrollin e pjesve intime t trupit apo vrimave trupore sht e domosdoshme leje n mnyr t prer nga gjykata. Kontrollet intime i kryen personi mjeksor. Neni 186 Krkesa pr lshimin e urdhrit pr bastisje (1) Krkesa pr lshimin e urdhress pr bastisje parashtrohet gojarisht apo me shkrim. Nse krkesa sht parashtruar me shkrim, ather ajo doemos duhet t jet e prpiluar, nnshkruar dhe vrtetuar n mnyrn e prcaktuar n paragrafin (2) t ktij neni. (2) Krkesa pr lshimin e urdhress pr bastisje doemos duhet t'i prmbaj: - emrin e gjykats, si dhe emrin dhe funksionin e parashtruesit t krkess dhe - faktet q e sugjerojn probabilitetin se personi, prkatsisht sendet e shnuara n nenin 182 paragrafi (1) t ktij ligji, do t gjehen n vendin e shnuar ose t prshkruar ose te personi i caktuar dhe - krkesn q gjykata t lshoj urdhres pr bastisje pr gjetjen e personit apo konfiskimin e sendeve. Neni 187 Krkesa gojore pr lshimin e urdhrit pr bastisje (1) Krkesa pr lshimin e urdhrit pr bastisje mund t parashtrohet gojarisht kur ekziston rreziku pr shtyrje. Krkesa gojore mundet t'i shqiptohet gjykatsit t procedurs paraprake edhe me telefon, radiolidhje apo me mjet tjetr t komunikimit elektronik. (2) Kur sht parashtruar krkes gojore pr lshimin e urdhress pr bastisje, gjykatsi i procedurs paraprake rrjedhn e mtejme t biseds do

72

ta shnoj. N rast kur shfrytzohet shnimi i zrit apo stenografik, gjykatsi i procedurs paraprake sht i obliguar q ta jap procesverbalin pr prshkrim, q ta vrtetoj prputhshmrin e prshkrimit dhe ta dorzoj procesverbalin origjinal dhe prshkrimin n gjykat n afat prej 24 orsh nga lshimi i urdhress. N rast t shnimin t biseds fjal pr fjal, gjykatsi i procedurs paraprake do ta nenshkruaj kopjen e procesverbalit dhe do ta dorzoj n gjykat n afat prej 24 orsh nga lshimi i urdhress. Neni 188 Vendimmarrja pr krkesn pr lshimin e urdhress pr bastisje Pr krkesn pr lshimin e urdhress pr bastisje gjykatsi me procedur paraprake vendos menjher, e m s voni n afat prej 12 orsh nga pranimi i krkess. Neni 189 Prmbajtja e urdhrit pr bastisje Urdhri pr bastisje i prmban: - emrin e gjykats q e jep urdhrin, - nse urdhri pr bastisje jepet n baz t krkess gojore, ajo do t shnohet s bashku me shnimin e emrit t gjykatsit t procedurs paraprake q e lshon urdhresn, kohn dhe vendin e lshimit, - organin pr t cilin ka t bj urdhri, - qllimin e bastisjes, - emrin dhe mbiemri, e sipas nevojs edhe prshkrimin e fytyrs s personit q duhet t gjehet ose prshkrimin e sendeve t cilat duhen t gjehen gjat bastisjes, - prcaktimin ose prshkrimin e vendit q duhet t bastiset apo personit q duhet t gjehet, me shnimin e adress, t dhnave pr pronarin prkatsisht poseduesin e sendeve ose shtpis dhe lokaleve tjera dhe t dhna tjera pr vrtetimin e identitetit, - udhzimin se urdhri duhet t kryhet ndrmjet ors 5 dhe 21, ose autorizimin se urdhri mund t kryhet n cilndo koh nse kt gjykata e prcakton n mnyr t prer, - autorizimin e zbatuesit t urdhress se mundet pa dorzimin e urdhrit t hyj n lokalet q duhen t bastisen nse kt gjykata e prcakton n mnyr t prer, - udhzimi, urdhri dhe sende e konfiskuara t'i dorzohen gjykats pa shtyrje, - kshilln se i akuzuari ka t drejt ta informoj mbrojtsin dhe se bastisja mund t kryhet edhe pa pranin e mbrojtsit nse kt e krijojn rrethanat e jashtzakonshme dhe - nnshkrimin e gjykatsit t procedurs paraprake i cili e lshon urdhrin dhe vuln zyrtare t gjykats. Neni 190 Koha e kryerjes s bastisjes (1) Urdhri pr bastisje mund t zbatohet n afat prej 15 ditsh nga dita e lshimit t tij, pas skadimit t s cilit pa prolongim duhet t'i kthehet organit q e ka lshuar urdhrin, i cili do ta shfuqizoj.

73

(2) Urdhri pr bastisje mund t zbatohet n cilndo dit t javs. (3) Bastisja kryhet ditn. Bastisja mund t vazhdohet edhe natn nse ka filluar ditn dhe nuk ka prfunduar. Me prjashtim, bastisja mund t kryhet natn nse ekziston rreziku pr prolongim. Neni 191 Rregullat pr bastisje (1) Para fillimit t bastisjes, zbatuesi i urdhrit duhet t legjitimohet dhe t'ia dorzoj urdhrin pr bastisje personit tek i cili ose ndaj t cilit do t kryhet bastisja. Para bastisjes personi t cilit i prket urdhri pr bastisje do t thirret q vullnetarisht ta dorzoj personin, prkatsisht sendet q krkohen. (2) Personi do t kshillohet se ka t drejt t marr mbrojts, i cili mund t marr pjes n bastisje. Kur personi t cilit i prket urdhri pr bastisje krkon prani t mbrojtsit, fillimi i bastisjes prolongohet deri n ardhjen e tij, por m s gjati dy or. Nse sht e sigurt se mbrojtsi i zgjedhur n at afat nuk mund t vij, personit do t'i mundsohet t marr mbrojts nga lista e mbrojtsve kujdestar. Nse personi nuk merr mbrojts ose mbrojtsi i thirrur n at koh nuk vjen, bastisja mund t kryhet edhe pa pranin e mbrojtsit. (3) Gjat zbatimit t urdhrit pr bastisje me t cilin caktohet bastisja e shtpis q n mnyr t dukshme sht e lshuar, zbatuesi i urdhrit nuk sht i obliguar q t informoj pr shkaqet e bastisjes, por mundet t hyj menjher n shtpin ose n lokalin tjetr nse ato jan t zbrazta ose nse me arsye konsideron se jan t zbrazta, ose nse me urdhrin n mnyr t prer sht i autorizuar q t hyj pa lajmrim paraprak. (4) Bastisja mund t filloj edhe pa dorzimin paraprak t urdhrit, pa ftes paraprake pr dorzimin e personit ose sendeve dhe pa kshill pr t drejtn e mbrojtsit: - nse supozohet kundrshtim i armatosur ose fizik, - nse sht e domosdoshme gjat dyshimit se sht kryer vepr e rnd penale q e ka kryer grupi ose organizata ose shoqata kriminale, bastisja t kryhet papritmas, - nse bastisja duhet t kryhet n lokale publike dhe - nse druhet nga shkatrrimi ose fshehja e gjurmve t veprs penale ose sendeve t vlefshme pr procedurn penale. (5) Mbajtsi i shtpis ose i lokaleve tjera do t thirret t jet i pranishm gjat bastisjes, e nse ai mungon do t thirret prfaqsuesi i tij ose ndonj nga personat m t moshuar t shtpis ose fqinjt. N qoft se personi tek i cili duhet t kryhet bastisja nuk sht i pranishm, urdhri lshohet n lokalet ku kryhet bastisja, ndrsa bastisja do t kryhet edhe pa pranin e tij. (6) Gjat bastisjes s shtpis, t lokaleve tjera ose t personit marrin pjes dy qytetar madhor si dshmitar. Pr dshmitar t bastisjes s personit do t merren dy persona me gjini t njjt si dhe personi i cili bastiset. Para fillimit t bastisjes dshmitart do t paralajmrohen t ken kujdes si kryhet bastisja, si dhe n at se kan t drejt para nnshkrimit t procesverbalit pr bastisje t parashtrojn kundrshtime t veta nse konsiderojn se prmbajtja e procesverbalit nuk sht e vrtet. (7) Shkaqet pr bastisje pa pranin e dshmitarve duhet t shnohen n procesverbal.

74

(8) Kur bastisja kryhet n lokalet e organeve shtetrore, institucione q kryejn autorizime publike ose persona juridik, do t thirret eprori i tyre q t marr pjes n bastisje. (9) Kur bastisja kryhet n objekt t ushtris, urdhri me shkrim pr bastisje i dorzohet pushtetit ushtarak, t cilt do t caktojn person ushtarak t jet i pranishm gjat bastisjes. (10) Kur bastisja kryhet n zyrat e avokatve n prani t avokatit t cilit ajo i prket, do t thirret prfaqsues nga Oda e Avokatve, ndrsa nse ajo nuk sht e mundur, avokat tjetr. Nse avokati i thirrur nuk vjen n afat prej tri orve nga thirrja, bastisja mund t kryhet edhe pa pranin e tij. (11) Lokalet e mbyllura, mobiliet ose sendet tjera do t hapen me forc vetm nse mbajtsi i tyre nuk sht i pranishm ose nuk do vullnetarisht t'i hap. Gjat hapjes do t'i iket dmtimit t panevojshm. (12) Bastisja e shtpis, t lokaleve tjera ose personave duhet t kryhet me kujdes, me respektimin e dinjitetit t personit dhe t drejtn e intimitetit dhe prishjen e panevojshme t rendit shtpiak. (13) Gjat bastisjes do t konfiskohen prkohsisht vetm ato sende dhe dokumente q jan n lidhje me qllimin e bastisjes n rastin e dhn. (14) Nse gjat bastisjes gjenden sende q nuk kan lidhje me veprn penale pr t ciln sht urdhruar bastisja, por t cilat bjn me dije n vepr tjetr penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare, ato prkohsisht do t konfiskohen, ndrsa pr konfiskimin menjher do t lshohet vrtetim dhe menjher do t njoftohet prokurori publik pr ngritjen e procedurs penale. Nse prokurori publik konstaton se nuk ka baz pr ngritjen e procedurs penale, ndrsa nuk ekziston ndonj baz tjetr ligjore sipas t cils do t duhej t konfiskohen sendet, ato menjher do t kthehen.

Neni 192 Procesverbali pr bastisje (1) Pr do debat prpilohet procesverbal. Procesverbalin e nnshkruajn zbatuesi i urdhrit q e kryen bastisjen, personi tek i cili ndaj t s cilit kryhet bastisja dhe personat pranie e t cilve sht e detyrueshme. Rrjedha dhe mnyra e kryerjes s bastisjes mund t incizohet me aparat pr incizim vizuel-me z, me ka veanrisht duhet t kihet kujdes n vendet ku jan gjetur persona dhe sendet t caktuara. Vendi i bastisjes dhe pjest e tij t veanta, si dhe personat dhe sendet e gjetura gjat bastisjes mund t fotografohen. Incizimet video dhe me z dhe fotografit i bashkngjiten procesverbalit dhe mund z shrbejn si prova. (2) N procesverbal futen dhe saktsisht prshkruhen sendet dhe dokumentet q konfiskohen, ndrsa kjo do t bhet edhe n vrtetimin pr konfiskimin e sendeve i cili menjher i lshohet personit nga i cili jan konfiskuar sendet, prkatsisht dokumentet. Neni 193 Hyrja n shtpi n baz t plqimit se urdhrit pr arrestim (1) Pa urdhrin pr bastisje mund t hyhet n shtpi:

75

- nse mbajtsi i shtpis pajtohet pr kt, - nse atje gjendet personi q sipas urdhrit t gjykats duhet t paraburgoset ose me detyrim t arrestohet, - pr shkak t privimit nga liria t kryersit q sht gjetur gjat kryerjes s veprs penale i cili ndiqet sipas detyrs zyrtare ose - n vendin ku sht kryer vepra penale kryerjen e kontrollit. (2) N rastet nga paragrafi (1) t ktij neni nuk do t prpilohet procesverbal, por mbajtsit t shtpis menjher do t'i lshohet vrtetim, n t cilin do t theksohet shkaku pr hyrjen n shtpi dhe t gjitha vrejtjet e mbajtsit. Nse n shtpi sht kryer edhe bastisje ather do t prpilohet procesverbal n pajtim me nenin 192 nga ky ligj, i cili duhet t'i prmbaj shkaqet pr bastisje pa urdhr. (3) Kur sht kryer bastisje pa urdhr pr bastisje, realizuesi i bastisjes doemos duhet menjher ta njoftoj prokurorin publik. 2. Sigurimi dhe konfiskimi i prkohshm i sendeve ose prons Neni 194 Urdhri pr konfiskim t prkohshme t sendeve (1) Sendet q sipas Kodit penal duhet t konfiskohen ose q mund t shrbejn si prova n procedurn penale prkohsisht do t konfiskohen dhe do t'i dorzohen n ruajtje prokurorit publik ose organit t prcaktuar me ligj t veant ose n mnyr tjetr do t sigurohet ruajtja e tyre. (2) Urdhrin pr konfiskim t prkohshme t sendeve e lshon gjykata me propozim t policis s jurisprudencs ose prokurorit publik. (3) Urdhri pr konfiskimin e prkohshm t sendeve i prmban: e gjykats, bazn juridike pr konfiskimin e prkohshm t sendeve, prcaktimin dhe prshkrimin preciz t sendeve q duhet prkohsisht t konfiskohen, emrin dhe mbiemrin e personit nga i cili prkohsisht duhet t konfiskohen sendet , vendin n t cilin, prkatsisht n t cilin prkohsisht duhet t konfiskohen sendet, afatin n t cilin duhet t konfiskohen dhe kshilla pr mjetin juridik. Neni 195 Rregullat pr konfiskim t prkohshm t sendeve (1) Secili q mban sende nga neni 194 paragrafi (1) t ktij ligji sht i obliguar q t'i dorzo. Gjykatsi i procedurs paraprake sipas propozimit t arsyetuar t prokurorit publik do ta dnoj personin i cili do t refuzoj t'i dorzoj sendet me dnim n para sipas dispozitave t nenit 88 paragrafi (1) t ktij ligji, e nse personi edhe mtej refuzon t'i dorzoj sendet mund t dnohet me dnim me burg deri n dorzimin e tyre, por m s voni nj muaj. Pr ankesn kundr aktvendimit me t cilin sht shqiptuar dnim me para ose sht caktuar burgim, vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Ankesa nuk e ndalon realizimin e aktvendimit. N t njjtn mnyr do t veprohet edhe pr personin zyrtar ose prgjegjs n organin shtetror, institucionin q kryen autorizime publike ose personin juridik. (2) Gjat konfiskimit t sendeve do t shnohet ku jan gjetur dhe do t prshkruhen, e sipas nevojs dhe n mnyr tjetr do t sigurohet vrtetimi i njjtsis s tyre. Pr sendet e konfiskuara lshohet vrtetim.

76

(3) Dnimet nga paragrafi (1) t ktij neni nuk mund t zbatohen ndaj t dyshuarit. (4) Drogat e konfiskuara dehse, substancat psikotropike, prokurzort dhe sendet tjera qarkullimi i t cilave sht i ndaluar ose i kufizuar dhe nuk jan t mbajtura si mostr pr ekspertiz, me vendim t gjykats kompetente mund t shkatrrohen edhe para plotfuqishmris s aktgjykimit. Neni 196 Konfiskimi i prkohshme i sendeve pa urdhr (1) Sendet nga neni 194 paragrafi (1) t ktij ligji mundet prkohsisht t konfiskohen edhe pa urdhr nga gjykata nse ekziston rrezik nga prolongimi dhe pr t cilat ekzistojn baza pr dyshim se jan lnd t veprs penale. Nse personi i cili bastiset n mnyr t prer kundrshton n konfiskimin e sendeve, prokurori publik n afat prej 72 orve nga bastisja e realizuar do t parashtroj krkes te gjykatsi n procedurn paraprake pr konfiskimin e sendeve. (2) Nse gjykatsi i procedurs paraprake e refuzon krkesn e prokurorit publik, sendet e konfiskuara nuk mund t shfrytzohen si prova n procedurn penale. Sendet e konfiskuara prkohsisht menjher do t'i kthehen personit nga i cili jan marr. Neni 197 Sendet q nuk mund t konfiskohen (1) Me urdhr gjyqsor nuk mund t konfiskohen: 1) shkresa ose dokumente tjera t organeve shtetrore me publikim e t cilave do t shkelej ruajta e sekretit shtetror ose ushtarak, derisa organi kompetent ndryshe nuk vendos; 2) paraqitjet me shkrim t t akuzuarit te mbrojtsi ose personat nga neni 215 paragrafi (1) t ktij ligji, prve nse i akuzuari vullnetarisht nuk i dorzon; 3) incizimet teknike q gjenden te personat nga neni 214 paragrafi (1) t ktij ligji, e t cilat ata i kan br pr faktet pr t cilt jan liruar nga detyra pr dshmim; 4) shnimet, ekstraktet nga regjistri dhe dokumente t ngjashme t cilat gjenden tekpersonat nga neni 214 paragrafi (1) t ktij ligji, e t cilat i kan br pr faktet pr t cilat ato n kryerjen e profesionit t vet i kan msuar nga i akuzuari dhe 5) shnimet pr faktet q i kan br gazetart ose redaktort e tyre n mjetet pr informim publik nga burimi i informimit dhe t dhnat t cilat i kan msuar n kryerjen e profesionit t vet dhe t cilat jan prdorur gjat redaktimit t mjeteve pr informim publik, t cilat gjenden nn zotrimin e tyre ose n redaksin n t ciln jan punsuar. (2) Ndalimi nga paragrafi (1) i ktij neni nuk zbatohet: 1) n lidhje me mbrojtsin ose personin e liruar nga detyra e dshmimit n pajtim me nenin 214 paragrafi (1) t ktij ligji, nse ekziston dyshim i bazuar se t akuzuarit i ka ndihmuar n kryerjen e veprs penale, ose i kan dhn ndihm pas kryerjes s veprs penale ose kan vepruar si fshehs, ose

77

2) nse bhet fjal pr sende q duhet t konfiskohen sipas Kodit penal. (3) Ndalimi pr konfiskim t prkohshm t sendeve, dokumenteve dhe incizimeve teknike nga paragrafi (1) t ktij neni, nuk zbatohet edhe lidhur me veprat penale n dm t fmijve dhe t t miturve. Neni 198 Konfiskimi i prkohshm i t dhnave kompjuterike (1) Dispozitat nga neni 194 paragrafi (1), neni 195 paragrafi (1) dhe neni 197 t ktij ligji, i prkasin edhe t dhnave t ruajtura n kompjuter dhe pajsje t ngjashme pr prpunim automatik, prkatsisht prpunim elektronik t t dhnave, pajisje t cilat shrbejn pr grumbullimin dhe transmetimin e t dhnave, barts t t dhnave dhe informacioneve parapaguese me t cilat disponon dhnsi i shrbimeve. Me krkes me shkrim t prokurorit publik, kto t dhna duhet t'i dorzohen prokurorit publik n afatin q ai e prcakton. N rast t refuzimit t dorzimit, do t veprohet sipas nenit 196 paragrafi (1) t ktij ligji. (2) Gjykatsi i procedurs paraprake me propozim t prokurorit publik mundet me aktvendim t prcaktoj mbrojtje dhe ruajtje t t dhnave komjutrike nga neni 185 t ktij ligji, derisa ajo sht e nevojshme, ndrsa m s voni 6 muaj. Pas skadimit t ksaj periudhe t dhnat do t kthehen, prve nse nuk jan t prfshira n realizimin e veprs penale Dmtim dhe deprtim n sistemin kompjuterik nga neni 251, Mashtrim kompjuterik nga neni 251-b dhe Falsifikim kompjuterik nga neni 379-a, t gjitha nga Kodi penal, nse nuk jan t prfshira n realizimin e veprs tjetr penale me ndihmn e kompjuterit dhe nse nuk shrbejn si prov pr vepr penale. (3) Kundr aktvendimit t gjykatsit t procedurs paraprake me t ciln jan prcaktuar masat nga paragrafi (2) t ktij neni, personi q e shfrytzon kompjuterin dhe personi q sht dhns i shrbimeve kan t drejt ankese n afat prej 24 orsh. Pr ankesn vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Ankesa nuk e ndalon realizimin e aktvendimit.

Neni 199 Konfiskimi i prkohshm i letrave, telegrameve dhe drgesave tjera (1) Prkohsisht mund t konfiskohen letrat, telegramet dhe drgesat tjera t drguara te i akuzuari ose ato q ai i ka drguar, e t cilat gjenden te personat juridik n lmin e komunikimeve postare, telegrafike dhe komunikim tjetr, nse ekzistojn rrethana pr t cilat mund t pritet se ato do t shrbejn si dshmi n procedur. (2) Urdhrin pr marrje t prkohshme t drgesave nga paragrafi (1) t ktij neni, e lshon gjykatsi i procedurs paraprake me propozim t prokurorit publik. (3) Urdhrin pr konfiskim t prkohshm t drgesave mund ta lshoj edhe prokurori publik nse ekziston rrezik nga prolongimi, me at q ky urdhr duhet t jet i vrtetuar nga ana e gjykatsit tprocedurs paraprake n afat prej 72 orve nga konfiskimi i prkohshm i drgesave. (4) Nse urdhri nuk vrtetohet sipas paragrafit (3) t ktij neni, ato drgesa nuk mund t shfrytzohen si prova n procedurn penale.

78

(5) Urdhri nga paragrafi (2) i ktij neni i prmban: - t dhnat pr personin t cilit i prket urdhri, - mnyrn e kryerjes s urdhrit dhe kohzgjatjn e mass dhe - personin juridik i cili duhet ta zbatoj urdhrin. (6) Masat e ndrmarra mund t zgjasin m s shumti tre muaj, ndrsa gjykatsi i procedurs paraprake me propozim t arsyetuar t prokurorit publik mund ta vazhdoj kohzgjatjen edhe tre muaj, me at q masat e ndrmarra do t ndrpriten menjher porsa t ndrpriten shkaqet pr marrje t mtejme t tyre. (7) Drgesat e dorzuara i hap prokurori publik n prani t dy dshmitarve. Gjat hapjes kihet kujdes t mos dmtohen vulat, ndrsa mbshtjellsit dhe adresa do t ruhen. Pr hapjen prpilohet procesverbal. (8) Nse interesat e procedurs lejojn, pr masat e ndrmarra nga paragrafi (1) i ktij neni mund t informohet personi kundr t cilit jan ndrmarr kto masa. (9) Nse interesat e procedurs lejojn, prmbajtja e drgess n trsi ose pjesrisht mund t'i kumtohet personit t cilit i sht drejtuar, ndrsa mund t'i dorzohet edhe drgesa ose pjes e saj. Nse personi nuk sht i pranishm, drgesa do t'i kumtohet ose do t'i dorzohet ndonjrit prej t afrmve t tij, ndrsa nse nuk ka t afrm, do t'i dorzohet drguesit, nse ajo nuk sht n kundrshtim t interesave t procedurs. (10) Masat e ndrmarra n pajtim me kt nen nuk mund t zbatohen pr letra, telegrame dhe drgesa tjera t shkmbyera ndrmjet t akuzuarit dhe mbrojtsit t tij. Neni 200 Veprimi me t dhnat t cilat jan fshehtsi bankare, pron n arkn bankare, ndjekjen e qarkullimit pagesor dhe transaksionet e llogarive dhe ndrprerja e prkohshme e realizimit t transaksioneve t caktuara financiare (1) Nse ekziston dyshim i bazuar se person i caktuar i llogarive t veta bankare pranon, ruan, transmeton ose n mnyr tjetr disponon me t ardhura nga vepra ndshkuese, e ajo e ardhur sht e rndsishme pr procedurn hetuese t asaj vepre penale ose sipas ligjit i nnshtrohet konfiskimit me detyrim, me krkes t arsyetuar nga prokurori publik, gjykata mund t lshoj aktvendim me t cilin banks ose institucioneve tjera financiare do t'i urdhroj q t'i dorzojn dokumentacion dhe t dhnat pr llogarit bankare dhe transaksionet tjera financiare dhe punt e atij personi, si dhe pr personat pr t cilt n mnyr t bazuar besohet se jan t prfshir n ato transaksione financiare ose pun t t dyshuarit, nse t dhnat e atilla do t mund t jen prova n procedurn penale. (2) Krkesa e prokurorit publik i prket t dhnave t personit juridik ose fizik, pr t gjitha t ardhurat q i pranon, ruan, transmeton ose n mnyr tjetr disponon me to. (3) Nse personi nga paragrafi (1) i ktij neni ruan n ark bankare, ose n mnyr tjetr disponon me t ardhura nga vepra ndshkuese, ndrsa ajo e ardhur sht e rndsishme pr procedurn hetuese pr at vepr penale ose sipas ligjit i nnshtrohet konfiskimit me detyrim, me krkesn e arsyetuar nga prokurori publik, gjykata mund t lshoj aktvendim me t cilin do t'i urdhrohet banks q t'i mundsoj prokurorit publik qasje te arka.

79

(4) N aktvendimet nga paragraft (1) dhe (3) t ktij neni do t prcaktohet edhe afati n t cilin banka ose institucioni tjetr financiar doemos duhet t veprojn sipas tyre. (5) Para fillimit dhe gjat procedurs hetuese vendimi sipas krkess s prokurorit publik nga paragraft (1) dhe (3) t ktij neni, miraton gjykatsi i procedurs paraprake, ndrsa pas ngritjes s akuzs gjykata para t cils do t mbahet shqyrtimi. Gjykatsi i procedurs paraprake vendos sipas krkess s prokurorit publik menjher, e m s voni n afat prej 12 orsh nga pranimi i krkess. Nse gjykatsi i procedurs paraprake nuk e pranon krkesn e prokurorit publik, pa prolongim do t krkoj q vendimin ta miratoj kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Kshilli miraton vendim n afat prej 24 orsh nga pranimi i krkess. (6) Nse ekzistojn rrethanat nga paragrafi (1) t ktij neni, me propozim t arsyetuar t prokurorit publik, gjykatsi i procedurs paraprake mundet me aktvendim ta detyroj bankn ose institucionit tjetr financiar q t'i hetoj qarkullimin pagesor, transaksionet e llogarive ose punt tjera t personit t caktuar dhe rregullisht ta njoftoj prokurorin publik pr kohn e prcaktuar n aktvendim. (7) Me propozimin e arsyetuar t prokurorit publik, gjykata me aktvendim mund ta urdhroj institucionin financiar ose personin juridik q prkohsisht ta ndrpresin realizimin e transaksionit t caktuar financiar ose puns, ndrsa prona prkohsisht konfiskohet. (8) N raste urgjente prokurori publik mund t'i shqiptoj masat nga paragraft (1), (3), (6) dhe (7) t ktij neni edhe pa urdhr gjyqsor. Pr masat e ndrmarra prokurori publik menjher e njofton gjykatsin e procedurs paraprake, i cili n afat prej 72 orsh duhet ta lshoj urdhrin. N rast se gjykatsi i procedurs paraprake nuk lshon urdhr, prokurori publik do t'i kthej t dhnat pa i hapur paraprakisht. Neni 201 Regjistrimi i shkresave, dokumenteve dhe incizimeve teknike prkohsisht t konfiskuara (1) Nse kryhet konfiskim i prkohshm i shkresave ose dokumenteve q mund t shrbejn si prov, do t bhet regjistrimi i tyre. Nse ajo nuk sht e mundur, dokumentet do t vendosen n mbshtjells dhe do t vulosen. Pronari i shkresave ose dokumenteve mund t vendos edhe vul t vet n mbshtjells. (2) Mbshtjellsin e hap prokurori publik. Gjat kontrollit t shkresave ose dokumenteve doemos duhet t kihet kujdes q prmbajtjen e tyre t mos e kuptojn persona t paautorizuar. Pr hapjen e mbshtjellsit prpilohet procesverbal. (3) Personi nga i cili jan konfiskuar shkresat ose dokumentet do t thirret q t marr pjes gjat hapjes s mbshtjellsit. Nse ai nuk lajmrohet n ftes ose nuk sht i pranishm, mbshtjellsi do t hapet, shkresat ose dokumentet do t kontrollohen dhe do t nnshkruhen n munges t tij. (4) Nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, n mnyrn e prcaktuar n paragraft (1), (2) dhe (3) t ktij neni, njjt do t veprohet edhe te konfiskimi i prkohshm i incizimit teknik i cili mund t shrbej si prov.

80

Neni 202 Konfiskimi i prkohshm i prons ose sendeve pr shkak t siguris (1) Gjykata mundet n fardo kohe gjat procedurs penale ta miratoj me krkes t prokurorit publik, masn e prkohshme konfiskim t prons ose sendeve t cilat sipas Kodit penal duhet t konfiskohen, masn e konfiskimit ose mas tjetr t domosdoshme q t pengohet shfrytzimi, tjetrsimi ose posedimi me at pron ose send. (2) Krkesa e prokurorit publik nga paragrafi (1) t ktij neni prmban: - prshkrim t shkurtr t veprs penale dhe emrin e saj ligjor, - prshkrimi t prons ose sendeve q rrjedhin nga kryerja e vepr penale, -t dhna pr personin q e posedon at pron ose sende, - prova n t cilat bazohet dyshimi se prona, prkatsisht sendet, rrjedhin nga vepra penale dhe - shkaqet e probabilitetit se deri n fund t procedurs penale do t jet veanrisht e rnduar ose e pamundur konfiskimi i prons ose sendeve. (3) Para fillimit edhe gjat procedurs paraprake sipas krkess s prokurorit publik nga paragrafi (1) t ktij neni, vendim miraton gjykatsi i procedurs paraprake, ndrsa pas ngritjes s akuzs gjykata para t cils do t mbahet shqyrtimi. Gjykatsi i procedurs paraprake vendos sipas krkess s prokurorit publik menjher, e m s voni n afat prej 12 orsh nga pranimi i krkess. Nse gjykatsi i procedurs paraprake nuk e pranon krkesn e prokurorit publik, pa prolongim do t krkoj q vendim t miratoj kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Kshilli miraton vendim n afat prej 24 orsh nga pranimi i krkess. (4) N aktvendimin pr shqiptimin e masave nga paragrafi (1) t ktij neni, gjykata do ta theksoj vlern dhe llojin e prons, prkatsisht sendit, dhe kohn pr t ciln konfiskohet. (5) Kundr aktvendimit t gjykatsit t procedurs paraprake me t ciln jan caktuar masat nga paragrafi (1) t ktij neni, mund t parashtrohet ankes n afat prej 24 orsh. Pr ankesn vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Ankesa nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit. (6) Nse ekziston rrezik nga prolongimi, policia e jurisprudencs prkohsisht mund ta konfiskoj pronn ose sendet nga paragrafi (1) t ktij neni, t'i konfiskoj ose t ndrmarr masa tjera t domosdoshme q t pengohet fardo shfrytzimi, tjetrsimi ose posedimi i tyre. Pr masat e marra duhet menjher t informohet prokurori publik, ndrsa masat e ndrmarra duhet t jen t lejuara nga ana e gjykatsit t procedurs paraprake n afat prej 72 orsh nga marrja e tyre. (7) N qoft se gjykatsi i procedurs paraprake nuk jep leje, masat e ndrmarra nga paragrafi (6) t ktij neni do t ndrpriten, ndrsa prona ose sendet e konfiskuara paraprakisht menjher do t'i kthehen personit nga i cili jan konfiskuar. (8) Masat nga paragrafi (1) t ktij neni mund t zgjasin m s shumti deri n prfundimin e procedurs penale para gjykats s shkalls s dyt. (9) Nse masat nga paragrafi (1) t ktij neni jan prcaktuar n procedurn parapake, do t ndrpriten sipas detyrs zyrtare nse procedura hetuese nuk fillon n afat prej tre muajsh nga dita e miratimit t aktvendimit me t cilin jan prcaktuar.

81

(10) Para skadimit t afateve nga paragrafi (9) t ktij neni, masat mund t ndrpriten sipas detyrs zyrtare nga gjykata ose me krkes t prokurorit publik, prkatsisht personi i interesuar, nse tregohet se nuk jan t nevojshme ose t arsyeshme duke marr parasysh peshn e veprs penale, rastet pronsore t personit t cilat i prkasin ose rastet e personave t cilat sipas ligjit ky person sht i obliguar q t'i mbaj edhe rrethanat t cilat tregojn se konfiskimi i prons ose sendeve nuk do t pamundsohet ose veanrisht rndohet deri n prfundimin e procedurs penale. (11) T gjitha veprimet mbi pronn dhe sendet q jan lnd e sigurimit, e t cilat jan ndrmarr pas parashtrimit t krkess nga paragrafi (1) t ktij neni, jan t pavlefshme. (12) Krkesa nga paragrafi (1) t ktij neni dhe vendimi pr shqiptimin e masave nga paragrafi (1) t ktij neni, pa prolongim dorzohen n form elektronike te t gjitha organet kompetente pr evidencn e prons dhe sendeve sigurimi i t cilave krkohet edhe prcaktohet. Neni 203 Kthimi i sendeve t konfiskuara prkohsisht Sendet q gjat procedurs penale jan konfiskuar prkohsisht do t'i kthehen pronarit, prkatsisht mbajtsit nse ndrpritet procedura, ndrsa nuk ekzistojn shkaqe pr konfiskimin e tyre (neni 529 i ktij ligji). Neni 204 Veprimi me sende t dyshimta (1) Nse gjendet tek i akuzuari send i huaj ndrsa nuk dihet i kujt sht, organi q e mban procedurn do ta prshkruaj at send dhe prshkrimin do ta publikoj n tabeln e organit t komuns n rajon e s cils ai jeton dhe n rajonin s cils sht kryer vepra penale. N shpallje do t thirren pronari t lajmrohet tek organi q e mban procedurn n afat prej nj viti nga dita e publikimit t shpalljes, me 'rast n t kundrtn sendi do t shitet. Parat e marra nga shitja futen n Buxhetin e Republiks s Maqedonis. (2) Nse bhet fjal pr sendet e vlers m t lart, shpallja do t kryhet edhe nprmjet gazetave ditore. (3) Nse sendi i nnshtrohet prishjes ose ruajtja e tij sht e lidhur me shpenzime t rndsishme, ai do t shitet sipas dispozitave q vlejn pr procedurn prfundimtare, ndrsa parat do t ruhen si depozit gjyqsore. (4) Sipas dispozits nga paragrafi (3) t ktij neni do t veprohet edhe kur sendi i takon kryersit n arrati ose t panjohur t veprs penale. (5) Nse n afat prej nj viti nuk lajmrohet asnj pr sendin ose pr para t fituara nga shitja e sendit, do t miratohet aktvendim me t cilin sendi bhet pron shtetrore, prkatsisht parat do t futen n Buxhetin e Republiks s Maqedonis. (6) Pronari i sendit ka t drejt q nprmjet kontestit t krkoj kthimin e sendit ose t parave t fituara nga shitja e sendit. Parashkrimi i ksaj t drejte fillon t rrjedh nga dita e publikimit t shpalljes.

82

Kreu XVIII MJETET DSHMUESE 1. Dshmia e t akuzuarit Neni 205 Marrja e t dhnave personale nga i akuzuari (1) Kur merret n pyetje i akuzuari s pari do t pyetet a e kupton gjuhn n t ciln mbahet procedura, pr emrin dhe mbiemrin, pr nofkn nse ka, pr emrin dhe mbiemrin e prindrve, pr mbiemrin e vajzris s nns, vendlindjen, vendbanimin, ditn, muajin dhe vitin e lindjes, numrin personal am, pr prkatsin e bashksis, shtetsin, profesionin, rrethanat familjare, arsimimin, gjendjn pronsore, nse, kur dhe pse sht gjykuar, nse dhe kur e ka vuajtur dnimin e shqiptuar, nse kundr tij mbahet procedur pr ndonj vepr tjetr penale, e nse sht i mitur kush sht prfaqsues i tij ligjor. (2) I akuzuari do t kshillohet se sht i obliguar q t lajmrohet n thirrje dhe menjher ta kumtoj do ndryshim t adress ose qllimit pr ta ndryshuar vendbanimin prkatsisht vendqndrimin, ndrsa do t paralajmrohet edhe pr pasojat nse nuk vepron sipas ksaj. Nse i akuzuari nuk ka vendbanim t prhershm prkatsisht vendqndrim n Republikn e Maqedonis ose bhet fjal pr t huaj, do t kshillohet se sht i obliguar q n afat prej tet ditve t prcaktoj adres ose person n Republikn e Maqedonis pr dorzimin e shkress dhe vendimeve, ndrsa do t paralajmrohet se nse vet nuk prcakton adres ose person pr pranimin e shkresave, organi q e thirr do ta paraqes shkresn n tabeln e shpallje n gjykat dhe me skadimin e tet ditve nga dita e paraqitjes konsiderohet se sht kryer dorzimi. Neni 206 Kshilla pr t drejtat e t akuzuarit (1) Para secilit hetim, i akuzuari patjetr do t informohet dhe kshillohet: 1) pse akuzohet dhe cilat jan bazat e dyshimit kundr tij; 2) se nuk sht i obliguar q ta paraqes mbrojtjen e vet, e as t prgjigjet n pyetjet e parashtruara, por nse jep deklarat ajo mundet t shfrytzohet n procedur kundr tij; 3) se mundet t marr mbrojts me zgjedhje t vet me t cilin mundet vet t kshillohet dhe i cili mund t marr pjes n hetim; 4) se mundet t deklarohet pr veprn e cila i ngarkohet dhe t'i paraqes t gjitha faktet dhe provat t cilat i shkojn n dobi; 5) se ka t drejt shikimi t shkresave dhe t'i shikoj sendet q jan konfiskuar; 6) se ka t drejt ndihme pa pages t prkthyesit, prkatsisht interpretuesit nse nuk e kupton ose fletl gjuhn q shfrytzohet gjat marrjes n pyetje dhe

83

7) se ka t drejt kontrolli nga mjeku gjat nevojs nga trajtimi mjeksor ose pr shkak t prcaktimit t tejkalimeve eventuale policore. (2) I akuzuari mundet vullnetarisht t heq dor nga ndonj e drejt nga paragrafi (1) t ktij neni, por marrja n e tij pyetje nuk mund t filloj nse deklarata se heq dor nga ndonj e drejt nuk shnohet me shkrim dhe derisa nuk nnshkruhet nga ai. Personi nuk mund t heq dor nga e drejta e mbrojtsit nse mbrojtja sht e obliguar n pajtim me ligjin. (3) Nse nuk ka avokat t vet ose nuk mund t kontaktoj me t, t akuzuarit do t'i dorzohet lista e avokatve kujdestar t prgatitur nga Oda e Avokatve t Republiks s Maqedonis. (4) Nse i akuzuari s pari nuk ka dashur mbrojts, por m von ka shpreh dshir q t marr mbrojts, marrja n pyetje do t ndrpritet dhe do t filloj prsri kur i akuzuari do t marr mbrojts, me t cilin mundet t kshillohet. (5) Nse sht vepruar n kundrshtim me dispozitat nga paragraft (1), (2), (3) dhe (4) t ktij neni, deklarata e t akuzuarit nuk mundet t shfrytzohet gjat procedurs gjyqsore. (6) Para fillimit t marrjes n pyetje pr her t par, i akuzuari do t informohet edhe pr t drejtat e marrveshjes pr fajin me prokurorin publik n pajtim me nenet 489 deri 496 t ktij ligji. Neni 207 Incizimi nga marrja n pyetje e t akuzuarit (1) Marrja n pyetje e t akuzuarit nga ana e prokurorit publik ose n prani t tij mund t incizohet me aparat pr incizim vizuel-me z. Pr incizimin i akuzuari do t kshillohet posarisht, me 'rast do t jepet vrejtje pr at nse deklaratat e incizuara mund t shfrytzohen n procedur. (2) Pr fardo ndrprerje t marrjes n pyetje n incizimet do t theksohen shkaqet dhe kohzgjatja e ndrprerjes, si dhe koha e vazhdimit dhe mbarimit t marrjes n pyetje. (3) Pr marrjen n pyetje do t prpunohen tre ekzemplar, prej t cilve nj ekzemplar pr prokurorin publik dhe t akuzuarin, dhe nj ekzemplar shtypet dhe i dorzohet gjykatsit t procedurs paraprake. Prokurori publik do t prpunoj kopje me shkrim nga incizimi, dhe ai prshkrim i bashkngjitet shkresave t lnds. (4) Incizimi nga paragrafi (3) t ktij neni nuk guxon t publikohet, emitohet dhe t shfrytzohet pr dedikime dhe qllime jasht procedurs penale. (5) Mnyrn e kryerjes s incizimit e prcakton ministri i Drejtsis me mendim t siguruar paraprakisht nga Prokurori Publik i Republiks s Maqedonis. Neni 208 Ndalimi pr prdorimin e mashtrimit, pyetjeve sugjestive dhe kapcioze Pasi q sht kshilluar pr t drejtn e heshtjes dhe t drejtat tjera nga neni 206 t ktij ligji, t akuzuarit duhet t'i parashtrohen pyetje t qarta, t kuptueshme dhe precize, ashtu q t mundet plotsisht t'i kuptoj. Gjat marrjes n pyetje nuk guxon t niset nga supozimi se i akuzuari ka pranuar

84

dika q nuk ka pranuar, e as nuk guxojn t'i parashtrohen pyetje n t cilat prmbahet se si duhet n to t prgjigjet. Kundr t akuzuarit nuk guxon t prdoret mashtrimi q t vihet te deklarimin ose pranimi i tij. Neni 209 Njohja e sendeve Sendet q jan n lidhje me veprn penale ose q shrbejn si prov do t'i tregohen t akuzuarit pr njohje, pasi q paraprakisht do t'i prshkruaj. Nse kto sende nuk mund t sillen, i akuzuari mund t ohet n vendin ku gjenden ato. Neni 210 Mnyra e marrjes n pyetje e t akuzuarit (1) Pas kshills pr t drejtat i akuzuari do t pyetet ka ka t paraqes n mbrojtjen e tij. Gjat marrjes n pyetje e t akuzuarit duhet t'i mundsohet n prononcimin e papenguar t shprehet pr t gjitha rrethanat q e ngarkojn dhe t'i paraqes t gjitha faktet q i shrbejn pr mbrojtje. (2) I akuzuari merret n pyetje me goj. Gjat marrjes n pyetje t t akuzuarit mund t'i lejohet t'i shfrytzoj vrejtjet e veta. (3) Kur i akuzuari do ta kryej dshmin e vet, do t'i parashtrohen pyetje nse sht e nevojshme q t plotsohen zbraztirat dhe t eliminohen kontradiktat ose moskuptimi n prononcimin e tij. (4) Marrja n pyetje duhet t kryhet ashtu q do t respektohet personaliteti i t akuzuarit. (5) Kundr t akuzuarit nuk guxojn t prdoren forca, krcnimet ose mjete tjera t ngjashme (neni 249 paragrafi (4) t ktij ligji) q t vihet deri n deklaratn ose pranimin e tij. (6) I akuzuari mund t merret n pyetje n munges t mbrojtsit vetm nse n mnyr t prer ka heq dor nga ajo e drejt, ndrsa mbrojtja nuk sht e obliguar ose nse n afat prej 24 orve nga momenti kur sht kshilluar pr kt t drejt (neni 71 paragrafi (2) t ktij ligji) vet nuk siguron mbrojts, prve n rast t mbrojtjes s detyruar. (7) Nse sht vepruar n kundrshtim me dispozitat nga paragraft (5) dhe (6) t ktij neni, deklarata e t akuzuarit nuk mundet t shfrytzohet gjat procedurs. Neni 211 Marrja n pyetje e t akuzuarit nprmjet interpretuesit (1) Marrja n pyetje e t akuzuarit do t kryhet nprmjet interpretuesit n rastet e parapara me kt ligj. (2) Nse i akuzuari sht i shurdhur, me shkrim do t'i parashtrohen pyetje, ndrsa nse sht memec, do t thirret q t prgjigjet me shkrim. Nse marrja n pyetje nuk mundet t kryhet n kt mnyr do t thirret si interpretues personi i cili mund t merret vesh me t akuzuarin.

85

(3) Nse interpretuesi nuk sht i betuar m hert, do t betohet se besnikrisht do t'i transmetoj pyetjet q i drejtohen t akuzuarit dhe deklaratat q ai i jep. (4) Dispozitat e ktij ligji q i prkasin ekspertve n mnyr prkatse zbatohen edhe ndaj interpretuesve. 2. Dshmitart Neni 212 Personat q mund t jen dshmitar (1) Si dshmitar thirren personat pr t cilt sht e sigurt se munden t japin njoftim pr veprn penale dhe kryersin dhe pr rrethanat tjera t rndsishme. (2) I dmtuari dhe paditsi privat mund t merren n pyetje si dshmitar. (3) Secili person i cili thirret si dshmitar sht i obliguar q t lajmrohet n ftes, e nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe sht i obliguar edhe t dshmoj. Neni 213 Personat q nuk mund t jen dshmitar Nuk mund t jet dshmitar: 1) personi i cili n deklaratn do ta cenoj detyrn e ruajtjes s sekretit shtetror dhe ushtarak, derisa organi kompetent nuk e liron nga ajo detyr; 2) mbrojtsi i t akuzuarit pr at q ia ka besuar i akuzuari si mbrojts i tij, prve nse vet i akuzuari kt e krkon; 3) personi i cili me deklaratn e tij do ta cenoj detyrn pr ruajtjen e fshehtsis afariste n lidhje me at q e ka msuar n kryerjen e profesionit t vet (predikues fetar, avokat dhe mjek), prve nse sht i liruar nga ajo detyr me rregull t posame ose me shkres, prkatsisht me deklaratn e dhn n procesverbal t personit n dobi t t cilit sht vendosur ruajtja e fshehtsis , prkatsisht me deklarat t atill t pasardhsit t tij juridik; 4) personi i mitur i cili duke marr parasysh moshn e tij dhe zhvillimin shpirtror nuk sht i aft q ta kuptoj rndsin e t drejts s tij se nuk duhet t dshmoj prve nse vet i akuzuari e krkon at dhe 5) personi i cili pr shkak t smundjes s vet shpirtrore ose trupore, prkatsisht moshs s vet aspak nuk sht n gjendje q t dshmoj. Neni 214 Personat e liruar nga detyra e dshmimit (1) T liruar nga detyra q t dshmojn jan: 1) shoku martesor dhe jashtmartesor i t akuzuarit; 2) t afrmit e t akuzuarit sipas gjakut n vijs t drejt, t afrmit n vij ansore prfundimisht deri n shkalln e tret dhe t afrmit sipas krushqis prfundimisht deri n shkalln e dyt dhe 3) i birsuari dhe birsuesi i t akuzuarit.

86

(2) Organi q e mban procedurn sht i oblliguar q personat e cekur n paragrafin (1) t ktij neni, para marrjes s tyre n pyetje ose menjher sa t marr vesh pr lidhjen e tyre kundr t akuzuarit, t'i paralajmroj se nuk jan t obliguar q t dshmojn. Paralajmrimi dhe prgjigja futen n procesverbal. (3) Personi i cili ka baz q ta shkurtoj dshmimin ndaj njrit nga t akuzuarit sht I liruar nga detyra q t dshmoj edhe kundr t akuzuarve tjer, nse deklarata e tij sipas natyrs s puns nuk mundet t kufizohet vetm te t akuzuarit tjer. Neni 215 Pasojat nga shkelja e rregullave t marrjes n pyetje t dshmitarit Nse si dshmitar sht thirrur personi i cili nuk mund t jet dshmitar ose personi i cili nuk duhet doemos t dshmoj, ndrsa pr at nuk sht paralajmruar ose n mnyr t prer nuk ka heq dor nga ajo e drejt, ose nse sht marr n pyetje i mitur i cili nuk mund ta kuptoj rndsin e t drejts se nuk sht i obliguar t dshmoj, ose nse deklarata e dshmitarit sht nxjerr me dhun, me krcnim ose mjet tjetr t ngjashm t ndaluar, n deklaratn e atill t dshmitarit nuk do t mund t bazohet vendimi gjyqsor. Neni 216 E drejta e dshmitarit t mos prgjigjet n pyetje t caktuara Dshmitari nuk sht i obliguar q t prgjigjet n pyetje t veanta nse sht e mundur q me kt ta ekspozoj vetveten ose t afrmin e tij n turp t madh, dm t konsiderueshm material ose ndjekje penale. Neni 217 Pyetje t cilat nuk guxojn t'i parashtrohen t dmtuarit dhe dshmitarit Ndalohet q t dmtuarit dhe dshmitarit t'i parashtrohen pyetje t cilat i prkasin jets s tyre seksuale dhe prirjeve seksuale, prcaktimit politik dhe ideologjik, prejardhjes racore, nacionale dhe etnike, kritereve morale dhe rrethanave tjera t veanta personale dhe familjare, vetm me prjashtim, nse prgjigjet e pyetjeve t tilla jan t drejtprdrejta dhe n mnyr t qart t lidhura me shpjegimet e nevojshme dhe karakteristikat e rndsishme t veprs penale e cila sht lnd e procedurs. Neni 218 Thirrja e dshmitarit (1) Thirrja e dshmitarit bhet me dorzimin e njoftimit me shkrim n t cilin do t shnohet emri dhe mbiemri dhe profesioni i t thirrurit, koha dhe vendi i ardhjes, lnda penale pr t ciln thirret, shnimi se thirret si dshmitar dhe paralajmrimi pr pasojat nga mungesa e paarsyeshme (neni 224 paragrafi ( 1) t ktij ligji). (2) Thirrja si dshmitar e personit t mitur i cili nuk i ka mbushur 16 vjet kryhet nprmjet prindrve t tij, prkatsisht nprmjet prfaqsuesit t tij

87

ligjor, prve nse kjo nuk sht e mundur pr shkak t nevojs q t veprohet shpejt ose pr shkak t rrethanave tjera. (3) Dshmitart t cilt pr shkak t moshs, smundjes ose mangsive t rnda trupore nuk mund t lajmrohen n thirrje, mund t merren n pyetje n shtpin e vet ose n vend tjetr atje ku gjenden. Neni 219 Mnyra e marrjes n pyetje t dshmitarit (1) Dshmitart merren n pyetje ve e ve. Dshmitari sipas rregulls prgjigjet i jep me goj. (2) Dshmitarit paraprakisht do t'i jepet vrejtje se sht i obliguar t flas t vrtetn dhe se nuk guxon t fsheh dika ka ka dgjuar, ndrsa do t paralajmrohet se dhnia e deklarats s rrejshme paraqet vepr penale. Dshmitari do t paralajmrohet edhe se nuk sht i obliguar t prgjigjet n pyetjet e parapara n nenin 216 t ktij ligji dhe ky paralajmrim do t futet n procesverbal. (3) Pastaj dshmitari do t pyetet pr emrin dhe mbiemrin, emrin e babait, profesionin, vendqndrimin dhe vendbanimin, vendin e lindjes, vjett dhe pr lidhjen e tij me t akuzuarin dhe t dmtuarin. Dshmitari do t paralajmrohet se sht i obliguar organi q e mban procedurn ta njoftoj pr ndryshimin e adress ose t vendqndrimit, prkatsisht vendbanimit. (4) Gjat marrjes n pyetje t dshmitarit nuk lejohet shrbimi me mashtrim e as parashtrimin e pyetjeve t atilla n t cilat tanim prmbahet se si do t duhej t prgjigjej. Neni 220 Njohja e personave ose sendeve nga ana e dshmitarit (1) Nse sht e nevojshme t prcaktohet nse dshmitari njeh persona t caktuar ose sende, do t krkohet nga ai s pari t'i prshkruaj dhe t'i shnoj shenjat me t cilat dallohen, e pastaj do t'i tregohet personi s bashku me persona tjer pr at t panjohur t cilt sipas rregulls duhet t jen ndrmjet pes dhe tet, karakteristikat baz t t cilve jan t ngjashme me ato q i ka prshkruar, prkatsisht me at send, s bashku me sendet nga lloji i njjt ose i ngjashm, pastaj do t pyetet t deklaroj nse personin ose sendin mund ta njoh me siguri ose me shkall t caktuar t probabilitetit dhe n rast t prgjigjes pohuese ta tregoj personin, prkatsisht sendin e njohur. (2) Personave pr t cilt kryhet njohja do t kshillohen n t drejtn e thirrjes s mbrojtsit me zgjedhje t vet, prkatsisht do t'u sigurohet mbrojts dhe do t prolongohet njohja deri n ardhjen e mbrojtsit, por m s gjati n afat prej dy orve nga koha kur sht njoftuar mbrojtsi. (3) Para miratimit t urdhrit pr zbatimin e procedurs hetuese njohja kryhet n prani t prokurorit publik, n at mnyr q personi i cili sht lnd e njohjes nuk mund ta shoh dshmitarin, e as dshmitari nuk mund ta shoh at person para se t filloj njohja.

88

Neni 221 Marrja n pyetje e dshmitarit nprmjet interpretuesit dhe marrja n pyetje e dshmitarit i cili sht memec ose i shurdhur Nse marrja n pyetje e dshmitarit kryhet nprmjet interpretuesit ose nse dshmitari sht memec ose i shurdhur, marrja n pyetje kryhet n mnyrn e parapar n nenin 211 t ktij ligji. Neni 222 Betimi i dshmitarit Nga dshmitari mund t krkohet ta bj betimin. Para seancs kryesore dshmitari mund ta jap betimin vetm nse ekziston frika, se pr shkak t smundjes ose shkak tjetr nuk do t mundet t vij n seancn kryesore. Shkaku pr t cilin sht dhn betimi do t theksohet n procesverbal. Betimi jepet n mnyrn e prcaktuar n nenin 392 paragrafi (2) t ktij ligji. Neni 223 Personat t cilt nuk guxojn ta japin betimin Nuk guxojn t japin betim: 1) personat t cilt n momentin e marrjes n pyetje nuk i kan mbushur 18 vjet dhe 2) personat t cilt pr shkak t gjendjes s vet shpirtrore nuk mund ta kuptojn rndsin e betimit. Neni 224 Moslajmrimi i dshmitarve n thirrje dhe refuzimi i dshmimit (1) Nse dshmitari i cili me rregull sht thirrur nuk vjen, ndrsa nuk e arsyeton mungesn, ose pa leje ose shkak t arsyeshm do t largohet nga vendi ku duhet t merret n pyetje, mundet me urdhr gjyqsor t sillet me detyrim, ndrsa gjykata mund ta dnoj me dnim n para t prcaktuar n nenin 88 paragrafi (1) t ktij ligji. (2) Nse dshmitari vjen edhe pa arsye ligjore nuk dshiron t dshmoj, edhe pse sht paralajmruar pr pasojat, mund t dnohet n para me dnimin e prcaktuar n paragrafin (1) t ktij neni, e nse edhe m tej refuzon t dshmoj, do t dnohet me dnim n para t prcaktuar n nenin 88 paragrafi (1) t ktij ligji. Nse dshmitari edhe pas dnimit t dyt n para refuzon t dshmoj, ndrsa procedura mbahet para gjykats, mund t'i shqiptohet dnim me burg deri n 30 dit. (3) Pr ankesn kundr aktvendimit me t cilin sht shqiptuar dnim me para vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Ankesa kundr aktvendimit nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit.

89

Neni 225 Incizimi gjat marrjes n pyetje t dshmitarit me mjete vizuele-me z Marrja n pyetje e dshmitarit mund t incizohet me mjete vizuele-me z n t gjitha fazat e procedurs. Marrja n pyetje duhet t incizohet n rast kur bhet fjal pr persona t mitur q nuk i kan mbaruar 16 vjet dhe t cilt jan t dmtuar me veprn penale, si dhe nse ekzistojn baza pr frik se dshmitari nuk do t mund t merret n pyetje n seancn kryesore. Neni 226 Mbrojta e dshmitarve (1) Nse ekziston probabilitet se me dhnien e deklarats ose me prgjigje t pyetjeve t caktuara, dshmitari, bashkpuntori i drejtsis ose viktima, prkatsisht i dmtuari do t ekspozohej vet ose personi i tij t afrt n rrezik serioz pr jetn, shndetin, ose integritetin fizik, dshmitari i krcnuar mund ta shkurtoj dhnien e deklarats ose paraqitjen e t dhnave nga neni 219 paragrafi (3) t ktij ligji, derisa nuk sigurohen kushtet pr mbrojtjen e tij. (2) Mbrojtja e dshmitarit t krcnuar prbhet n mnyrn e veant t marrjes n pyetje dhe pjesmarrjes n procedur, t rregulluara me kt ligj dhe me zbatimin e masave pr mbrojtje jasht procedurs t rregulluara me ligj t veant. (3) Nse prokurori publik vlerson se frika nga rreziku nga paragrafi (1) t ktij neni sht e bazuar, do ta ndrpres marrjen n pyetje dhe do t ndrmarr veprime t shpejta n pajtim me dispozitat pr mbrojtje t dshmitarve, bashkpuntorve t drejtsis dhe viktimave, t rregulluara me kt ligj. (4) Nse gjat procedurs dshmitari i rrezikuar deklaron se nuk dshiron mnyr t posame t marrjes n pyetje, ai do t merret n pyetje sipas rregullave t prgjithshme pr marrjen n pyetje t dshmitarve. Deklarata e mparshme e cila sht dhn sipas rregulls pr mnyr t posame t marrjes n pyetje t dshmitarit t rrezikuar mund t shfrytzohet gjat marrjes n pyetje, e pastaj do t ndahet nga dokumentet dhe do t'i dorzohet gjykatsit t procedurs paraprake n ruajtje n zarf t vulosur. (5) Nse vlerson se krkesa nga paragrafi (1) t ktij neni sht e pabaz, prokurori publik vepron n pajtim me nenin 219 t ktij ligji. (6) Thirrja e dshmitarit t rrezikuar n procedurn paraprake ose n seancn kryesore, kryhet nprmjet Seksionit pr mbrojtjen e dshmitarve t Ministris s Punve t Brendshme. Neni 227 Mbrojtja e dshmitarit t rrezikuar n procedurn paraprake (1) Menjher sapo t msohet pr mundsin pr ekzistimin e rrethanave nga neni 226 t ktij ligji, prokurori publik do t ndrmarr masa pr mbrojtjen e dshmitarit t rrezikuar. Prokurori publik me kt do ta njoftoj dshmitarin e rrezikuar. (2) Prokurori publik me aktvendim do ta prcaktoj nofkn e dshmitarit t rrezikuar, si dhe mnyrn e posame t pjesmarrjes n

90

procedur dhe n marrjen n pyetje. N marrjen n pyetje t dshmitarit t rrezikuar n procedurn paraprake nuk marrin pjes i akuzuari dhe mbrojtsi i tij , as i dmtuari dhe prfaqsuesi i tij ligjor. (3) T dhnat pr dshmitarin e rrezikuar prokurori publik do t'i vulos n zarf t posam dhe kt do ta shnoj n dokument, duke e shfrytzuar nofkn e dshmitarit t rrezikuar. Zarfi i vulosur me t dhnat pr dshmitarin e rrezikuar mund t'i krkoj dhe t'i hap vetm gjykata e shkalls s dyt kur vendos pr ankesn. N zarf do t shnohet se sht hapur dhe do t shnohen emrat e antarve t kshillit t cilt do t njoftohen me prmbajtjen e tij. Pasi q kur antart e kshillit do t njoftohen me prmbajtjen e tij, zarfi prap do t vuloset dhe do t'i kthehet prokurorit publik. (4) Dshmitarit t rrezikuar nuk guxohet t'i parashtrohen pyetje me t cilat n mnyr direkte ose indirekte do t'i zbulonte identitetin e vet, vendbanimin, punsimin dhe antart e familjes. (5) Personat t cilt n fardo roli do t'i msojn t dhnat pr dshmitarin e rrezikuar, jan t obliguar q t'i ruajn si informacione t klasifikuara. Neni 228 Mbrojtja e dshmitarit t rrezikuar n seancn kryesore (1) Propozimi i arsyetuar me shkrim pr mnyrn e posame t marrjes n pyetje t dshmitarit t rrezikuar, prokurori publik n zarf t vulosur ia parashtron gjykatsit, prkatsisht kshillit pr vlersim t aktakuzs gjat parashtrimit t aktakuzs. (2) Gjykata vendos pr propozimin e prokurorit publik me aktvendim, i cili sht i obliguar q ta miratoj m s voni n afat prej 48 orve nga pranimi i propozimit. (3) Nse gjykata e pranon propozimin e prokurorit publik, do ta prcaktoj me aktvendim nofkn e dshmitarit t rrezikuar, nse deri ather nuk ka qen e prcaktuar, si dhe mnyrn e posame t pjesmarrjes n procedur dhe n marrjen n pyetje. Kundr aktvendimit t gjykats nuk lejohet ankes. (4) Mnyra e posame e marrjes n pyetje mund t prbhet nga fshehja e identitetit, ndrsa n raste t caktuara dhe pamjes s dshmitarit t rrezikuar (nenet 229 dhe 230 t ktij ligji). Neni 229 Marrja n pyetje nn pseudonim (1) Nse mnyra e posame e marrjes n pyetje t dshmitarit i prket vetm fshehjes s t dhnave personale, marrja n pyetje do t zbatohet nn nofk pa theksimin e t dhnave tjera nga neni 219 paragrafi (3) t ktij ligji. N pjesn tjetr marrja n pyetje do t zbatohet sipas dispozitave t prgjithshme pr marrjen n pyetje t dshmitarit. (2) Pas mbarimit t marrjes n pyetje dshmitari i rrezikuar e nnshkruan procesverbalin me pseudonim. (3) Personat t cilt n fardo roli do t'i msojn t dhnat pr dshmitarin e rrezikuar, jan t obliguar q t'i ruajn si informacione t klasifikuara.

91

Neni 230 Marrja n pyetje me ndihmn e pajisjeve teknike pr transmetim t fotografis dhe zrit (1) Nse mnyra e posame e pjesmarrjes n procedur dhe marrja n pyetje e dshmitarit t rrezikuar i prket prve fshehjes s informatave nga neni 219 paragrafi (3) t ktij ligji edhe fshehjes s pamjes s dshmitarit t rrezikuar, marrja n pyetje do t zbatohet me ndihmn e pajisjeve teknike pr transmetim t fotografis dhe zrit, me 'rast fytyra e dshmitarit t rrezikuar dhe zri i tij jan t ndryshuar. (2) Dshmitari i rrezikuar gjat marrjes n pyetje mund t gjendet n lokal t posam, i cili sht fizikisht sht i ndar nga lokali n t cilin gjenden gjykatsi dhe pjesmarrsit tjer n procedur. Neni 231 T drejtat e mbrojtjes gjat marrjes n pyetje t dshmitarve t rrezikuar n seancn kryesore (1) Gjat marrjes n pyetje t dshmitarit t rrezikuar n seancn kryesore posarisht do t kihet kujdes n t drejtn e t akuzuarit dhe t mbrojtsit t tij, q t ken mundsi adekuate dhe t mjaftueshme t'i kontestojn dhe t'i kontrollojn dshmit e tyre. (2) Aktgjykimi nuk mund t themelohet vetm n baz t deklarats s dshmitarit t rrezikuar, t marr me zbatimin e dispozitave pr fshehjen e identitetit t tij ose pamjes pr shkak t mbrojtjes s tij dhe mbrojtjes s personave t afrm t tij. Neni 232 Marrja n pyetje e viktimave posarisht t cenuara dhe dshmitarve (1) I dmtuari dhe dshmitari pr t cilin organi e mban procedurn do t prcaktoj se duke marr parasysh moshn, gjendjen shndetsore, natyrn ose pasojat nga vepra penale, prkatsisht pr shkak t rrethanave tjera t rastit jan posarisht t cenuar, personi i mitur viktim e tregtis me njerz, dhuns, ose keqprdorimit seksual dhe se marrja n pyetje n lokalet e organit q e mban procedurn do t ket pasoja t dmshme pr shndetin e tyre psikik ose fizik do t merren n pyetje n mnyrn e prcaktuar me kt nen. (2) Kur organi q e mban procedurn do t vlersoj se ajo sht e nevojshme pr shkak t ndihms s t dmtuarit ose dshmitarit nga paragrafi (1) t ktij neni do t'i parashtroj autorizues gjat kohs s marrjes n pyetje. (3) Pyetjet e t dmtuarit dhe dshmitarit nga paragrafi (1) t ktij neni mund t parashtrohen vetm nprmjet organit q e mban procedurn, i cili kundr personit t till duhet t sillet me kujdes t veant q t tejkalohen pasojat e dmshme t procedurs penale ndaj personalitetit t tij, shndetit trupor dhe shpirtror. (4) Marrja n pyetje e t dmtuarit dhe dshmitarit nga paragrafi (1) t ktij neni mund t kryhet me ndihmn e psikologut, puntorit social ose

92

personit tjetr profesional, ndrsa organi q e mban procedurn mund t vendos q personi t merret n pyetje me prdorimin e mjeteve teknike pr transmetim t fotografis dhe zrit, pa pranin e palve dhe pjesmarrsve tjer n procedur n lokalin n t cilin gjendet i dmtuari ose dshmitari, kshtu q palt, mbrojtsi dhe personat q kan t drejt t'i parashtrojn pyetje, at e bjn me ndrmjetsim t organit q e mban procedurn, psikologut, pedagogut, puntorit social ose personit tjetr profesional. (5) Gjat marrjes n pyetje t t dmtuarit ose dshmitarit nga paragrafi (1) t ktij neni, gjykata mund ta prjashtoj publikun. (6) I dmtuari ose dshmitari nga paragrafi (1) t ktij neni nuk guxojn t ballafaqohen me t akuzuarin, ndrsa me dshmitart tjer vetm me krkes t tyre. 3. Kontrolli dhe rikonstruksioni Neni 233 Ndrmarrja e kontrollit (1) Inspektimin e ndrmerr prokurori publik, ndrsa me autorizim t tij edhe policia e jurisprudencs kur pr verifikimin ose shpjegimin e ndonj fakti t rndsishm n procedur sht i nevojshm shnimi i drejtprdrejt. (2) I dyshuari, mbrojtsi dhe i dmtuari mund t marrin pjes gjat inspektimit. Prania e tyre nuk e prolongon ndrmarrjen e inspektimit. Neni 234 Rikonstruksioni i ngjarjes (1) Pr shkak t kontrollit t provave t siguruara ose prcaktimit t fakteve t cilat jan t rndsishme pr qartsimin e punve, organi q e mban procedurn mund t caktoj rikonstruksion t ngjarjes, e cila kryhet ashtu q do t prsriten veprimet ose situatat n kushtet nn t cilat sipas provave t siguruara ka ndodhur ngjarja. Nse n deklaratat e dshmitarve ose t dyshuarve t veant, prkatsisht t akuzuarve, veprimet ose situatat jan paraqitur ndryshe, rikonstruksioni i ngjarjes, sipas rregulls, do t kryhet ve e ve me secilin prej tyre. (2) Rikonstruksioni nga paragrafi (1) t ktij neni mund t zbatohet n trsi ose me shfrytzim t pjesshm t simulimeve kompjuterike. (3) Rikonstruksioni nuk guxon t kryhet n mnyrn me t ciln prishet rendi publik dhe morali ose vihet n rrezik jeta ose shndeti i njerzve. (4) Gjat rikonstruksionit sipas nevojs mundet prsri t nxirren prova t veanta. Neni 235 Pjesmarrja e personit profesional dhe ekspertit gjat kryerjes s kontrollit dhe rikonstruksionit (1) Organi q kryen kontroll ose rikonstruksion mund t krkoj ndihm nga person profesional nga teknika-kriminalistike, e komunikacionit ose profesionit tjetr, i cili sipas nevojs do t ndihmoj n gjetjen , sigurimin ose prshkrimin e gjurmve, do t kryej matje t nevojshme dhe incizime, do

93

t bj skica dhe fotodokumentacion ose do t grumbulloj edhe t dhna tjera. (2) N inspektim dhe rikonstruksion mund t thirret eksperti nse prania e tij do t jet n favor pr dhnien e konstatimit ose mendimit. 4. Ekspertiza Neni 236 Prcaktimi i ekspertizs (1) Ekspertiza prcaktohet kur pr vrtetimin ose vlersimin e ndonj fakti t rndsishm t sigurohet konstatimi dhe mendimi nga personi i cili disponon me diturin e nevojshme profesionale. Ekspertizn sipas rregulls e kryejn ekspert t regjistruar n regjistrin e ekspertve. (2) Ekspertiza prcaktohet me urdhres me shkrim. (3) Gjat procedurs paraprake urdhresn e miraton prokurori publik, ndrsa n seancn kryesore gjykata n pajtim me nenin 394 paragrafi (2) t ktij ligji. (4) N urdhres do t ceket n lidhje me cilat fakte kryhet ekspertiza dhe kujt i ngarkohet. (5) Nse pr lloj t caktuar t ekspertizs ekziston institucion i lart arsimor, institucion shkencor ose institucion profesional ose ekspertiza mund t kryhet n kundr t organit t administrats shtetrore, ekspertizat e tilla, e posarisht m t komplikuarat, do t'i ngarkohen sipas rregulls institucionit, prkatsisht organit t atill. Nse konstatimi ose mendimi i ekspertizs i organit t administrats shtetrore sht parashtruar si prov nga ana e prokurorit publik, ndrsa mbrojtja e konteston t njjtn, mund t'i propozoj gjykats q t urdhroj ekspertiz, t ciln do ta kryej institucion ose organi tjetr. (6) Sipas rregulls, pr ekspertizn do t prcaktohet nj ekspert, ndrsa nse ekspertiza sht e komplikuar, ather t prcaktohen dy ose m shum ekspert. (7) Vetm me prjashtim mund t prcaktohet pr ekspert personi i cili ka vendbanim jasht vendit ose institucioni i huaj profesional, t cilt sipas ligjeve t vendeve am i plotsojn kushtet pr kryerjen e ekspertizs, n qoft se n Republikn e Maqedonis nuk ekziston institucion i lart arsimor, institucion shkencor, ose institucion profesional, tregtar ekspert-individual ose shoqri tregtare e regjistruar pr kryerjen e ekspertizs, pr lloj t caktuar t ekspertizs. (8) Organi nga paragrafi (3) t ktij neni q e ka urdhruar ekspertizn me mendim paraprak t siguruar nga eksperti, e prcakton afatin pr ekspertiz dhe pr drgesn e konstatimit dhe mendimit dhe ai afat mund t vazhdohet vetm me krkes t arsyetuar t ekspertit. Neni 237 Detyrat e ekspertit (1) Personi i cili sht i thirrur si ekspert sht i obliguar q t lajmrohet n thirrje dhe t jap konstatimin dhe mendimin e vet n afatin e

94

prcaktuar n urdhres. Afati i prcaktuar n urdhres, nga shkaqe t arsyeshme, mund t vazhdohet. (2) Eksperti sht i obliguar q te organi q e ka urdhruar ekspertizn nga neni 236 paragrafi (3) t ktij ligji, t dorzoj raport i cili i prmban: provat q i ka kontrolluar, testet e realizuara, konstatimin dhe mendimin te t cilt ka ardhur dhe t gjitha t dhnat tjera relevante q eksperti konsideron se jan t nevojshme pr analiz t drejt dhe objektive. Eksperti do t arsyetoj si ka ardhur te mendimi i caktuar. (3) Nse eksperti q sht thirrur me rregull nuk vjen, kurse mungesn nuk e arsyeton, ose nse refuzon q t bj ekspertiz ose nse nuk vepron n afatin e caktuar n urdhres, mund t dnohet me para prej 500 deri n 1500 euro n kundrvler me denar, ndrsa institucioni profesional 1000 deri n 3000 euro n kundrvler me denar. N rast t mungess s paarsyeshme, eksperti mund t sillet edhe me detyrim. (4) Pr ankesn kundr aktvendimit me t cilin sht shqiptuar dnim me para vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Neni 238 Prjashtimi i ekspertit (1) Pr ekspert nuk mund t merret personi i cili nuk mund t merret n pyetje si dshmitar (neni 213 t ktij ligji) ose personi i cili sht i liruar nga detyra q t dshmoj (neni 214 t ktij ligji), si dhe personi kundr t cilit sht kryer vepr penale, e nse sht marr, n konstatimin dhe mendimin e tij nuk mund t bazohet vendimi gjyqsor. (2) Arsyeja pr prjashtimin e ekspertit ekziston edhe n lidhje me personin i cili bashk me t akuzuarin ose me t dmtuarin sht n marrdhnie pune n organin e njjt ose person tjetr juridik, si dhe n lidhje me personin i cili sht n marrdhnie pune tek i dmtuari ose i akuzuari. (3) Pr ekspert nuk mund t merret personi i cili sht marr n pyetje si dshmitar. (4) Kur lejohet ankes e veant kundr aktvendimit me t cilin refuzohet krkesa pr prjashtimin e ekspertit (neni 36 paragrafi (7) nga ky ligj), ankesa e shtyn zbatimin e ekspertizs, nse nuk ekziston rrezik nga shtyrja. Neni 239 Procedura pr ekspertiz (1) Me ekspertizn udhheq organi q e ka urdhruar ekspertizn nga neni 236 paragrafi (3) i ktij ligji. Para se t filloj ekspertiza do t thirret eksperti q me vmendje ta shqyrtoj lndn e ekspertizs, saktsisht t shnoj gjithka q do t vrej dhe gjej dhe mendimin e tij ta paraqes n mnyr t paanshme dhe n pajtim me rregullat e shkencs osee shkathtsis. Ai n veanti do t paralajmrohet se dhnia e deklarats s rrejshme paraqet vepr penale. (2) Organi para t cilit udhhiqet procedura ia tregon ekspertit lndt q do t'i shqyrtoj, i parashtron pyetje dhe sipas nevojs krkon shpjegim n aspekt t konstatimit dhe mendimit t dhn.

95

(3) Ekspertit mund t'i jepen sqarime dhe mund t'i lejohet q t'i shqyrtoj shkresat. Eksperti mund t propozoj q t sigurohen argumente, lnd dhe t dhna q jan me rndsi pr dhnien konstatimit dhe mendimit. Nse merr pjes n inspektim, rikonstruksion ose n veprim tjetr hetues, eksperti mund t propozoj q t sqarohen rrethanat e veanta ose t'i parashtrohen pyetje t veanta personit q merret n pyetje. Neni 240 Shqyrtimi i lnds s ekspertizs (1) Eksperti e shqyrton lndn e ekspertizs n prezenc t organit q e udhheq procedurn dhe n prezenc t mbajtsit t procesverbalit, prve nse ekspertiz nevojiten inspektime afatgjate ose nse inspektimet kryhen n institucione ose n organin e administrats shtetrore ose pr shkaqe t moralit. (2) Nse pr qllimet e ekspertizs nevojitet q t kryhet analiz e ndonj materie, ekspertit do t'i vihet n dispozicion vetm nj pjes e asaj materie, nse kjo sht e mundur, e pjesa e mbetur do t sigurohet n sasin e nevojshme pr rast t analizave plotsuese. Neni 241 Procesverbali i ekspertizs dhe e drejta pr shqyrtimin e tij (1) N procesverbalin e ekspertizs ose n konstatimin dhe mendimin me shkrim do t shnohet se kush e ka kryet ekspertizn, numrin e licencs s ekspertit dhe sfera pr t ciln i sht dhn licenca. (2) Pas ekspertizs s br, organi i cili e ka urdhruar ekspertizn nga neni 236 paragrafi (3) i ktij ligji, do t'i njoftoj palt dhe mbrojtsin nse ata nuk kan marr pjes, se ekspertiza sht kryer dhe se procesverbali i ekspertizs, respektivisht konstatimin dhe mendimin me shkrim mund t'i shqyrtojn. Neni 242 Ekspertiza n institucion profesional ose organ shtetror (1) Nse ekspertiza i ngarkohet nj institucioni t lart arsimor, institucioni shkencor, ose institucioni profesional ose nj shoqrie tregtare t regjistruar pr kryerjen e ekspertizs ose nj organi t administrats shtetrore, organi q e udhheq procedurn do t prcaktoj se gjat dhnies s konstatimit dhe mendimin nuk mund t marr pjes personi nga neni 238 i ktij ligji, ose personi pr t cilin ekzistojn arsye pr prjashtim nga ekspertiza t parapara me kt ligj, si dhe pr pasojat nga dhnia e deklarats s rrejshme. (2) Subjekteve nga paragrafi (1) t ktij neni do t'u jepet n dispozicion materiali i nevojshm pr ekspertiz, dhe nse kjo sht e nevojshme, do t veprohet n pajtim me dispozitat nga neni 239 paragrafi (4) i ktij ligji. (3) Subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni e dorzojn konstatimin dhe mendimin me shkrim t nnshkruar nga personat t cilt e kan kryer ekspertizn.

96

(4) Dispozitat nga neni 239 paragraft (1) dhe (3) t ktij ligji nuk zbatohen kur ekspertiza i sht ngarkuar subjekteve nga paragrafi (1) i ktij neni. Organi para t cilit udhhiqet procedura mund t krkoj nga subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni, sqarim n aspekt t konstatimit dhe mendimit t dhn. Neni 243 Mnjanimi i mangsive t ekspertizs Nse ekspertiza ose mendimi jan t paqarta, jo t plota ose jan n kundrshtim me vetveten, me urdhr t organit q e udhheq procedurn, ekspertiza mund t'i kthehet ekspertve t njjt pr mnjanimin e mangsive t prcaktuara. Neni 244 Emrimi i kshilltarve teknik (1) Prokurori publik, si dhe i akuzuari dhe avokati i tij kan t drejt t emrojn kshilltar teknik konform rregulls nga regjistri i ekspertve, numri i t cilve nuk mund t jet m i madh se dy, me qllim q t'u ndihmojn n mbledhjen e t dhnave pr shtje profesionale ose kontestimin e ekspertizs. (2) I akuzuari dhe avokati i tij n raste dhe n rrethana t parapara me kt ligj pr mbrojtje t personave t varfr nga neni 75 i ktij ligji, kan t drejt n ndihm nga kshilltari teknik n llogari t Buxhetit t Republiks s Maqedonis. (3) Pr kshilltar teknik nuk mund t emrohet personi i cili n pajtim me neni 239 t ktij ligji, nuk mund t jet ekspert Neni 245 Veprimet e kshilltarit teknik (1) Me krkes t palve, kshilltart teknik mund t marrin pjes gjat ekspertizs dhe ekspertve t'u japin propozime dhe t japin vrejtje lidhur me ekspertizn, t cilat shnohen n raport. (2) Nse kshilltart teknik jan emruar pas prfundimit t ekspertizs, mund ta shqyrtojn konstatimin dhe mendimin dhe t krkojn nga organi q e udhheq procedurn, t autorizohen q ta kontrollojn lndn ose vendin q jan lnd e ekspertizs. Neni 246 Kontrolli, obduksioni dhe identifikimi i kufoms. (1) Kontrolli dhe obduksioni i kufoms do t ndrmerret kur ekziston dyshim se vdekja sht shkaktuar me vepr penale. Nse trupi sht i varrosur, do t prcaktohet zhvarrosja pr shkak t kontrollit dhe obduksionit t tij.

97

(2) Gjat obduksionit t kufoms do t ndrmerren masat e nevojshme q t vrtetohet identiteti i kufoms, dhe pr at qllim sht e nevojshme q t prshkruhen t dhnat pr vetit e jashtme dhe t brendshme t kufoms. (3) Kur sht e nevojshme do t zbatohen edhe metoda profesionale dhe shkencore t identifikimit: marrja dhe krahasimi i shenjave t gishtrinjve t kufoms, analiza e ekzemplarit t ADN-s dhe krahasimi i profilit t ADN-s me profilin e ADN-s t personit t zhdukur ose ndonj personi tjetr, familjar gjaku t personit pr t cilin supozohet se do t mund t identifikohet, e sipas nevojs dhe ndrmarrja e analizave tjera dhe zbatimi i metodave tjera profesionale dhe shkencore me qllim q t prcaktohet identiteti i kufoms. (4) Kontrolli dhe obduksioni i kufoms n institucion profesional kryhet s paku nga dy mjek, nga t cilt s paku njri sht specialist i mjeksis ligjore. Neni 247 Kontrolli dhe obduksioni i kufoms jasht institucionit profesional dhe prjashtimi i mjekut q e ka shruar t vdekurin (1) Kur ekspertiza nuk kryhet n institucion profesional, kontrollin dhe obduksionin e kufoms e kryen nj, kurse sipas nevojs dy ose m tepr mjek nga lmi e mjeksis ligjore. Me ekspertizn e ktill udhheq prokurori publik dhe n procesverbal e shnon konstatimin dhe mendimin e ekspertit. Rrjedha e do kontrolli dhe obduksioni t kufoms patjetr duhet t incizohet n mnyr vizuele-me z, dhe procesverbalit i bashkngjitet ekzemplari i incizimit vizuel-me z. (2) Pr ekspert nuk mund t prcaktohet mjeku i cili e ka mjekuar t vdekurin. Gjat obduksionit t kufoms, pr shkak t dhnies s sqarimit pr rrjedhn dhe rrethanat e smundjes, mjeku q e ka mjekuar t vdekurin mund t merret n pyetje si dshmitar. Neni 248 Ekspertiza psikiatrike (1) Nse paraqitet dyshimi se sht prjashtuar ose zvogluar vetdija e t akuzuarit, pr shkak t smundjes s prhershme ose t prkohshme shpirtrore, rregullimit t prkohshm shpirtror ose zhvillimit t ngecur shpirtror, do t prcaktohet ekspertiz psikiatrike pr t akuzuarin. (2) Nse paraqitet dyshimi se sht prjashtuar ose zvogluar aftsia e t akuzuarit q t marr pjes n procedur, pr shkak t smundjes s prhershme ose t prkohshme shpirtrore, rregullimit t prkohshm shpirtror ose zhvillimit t ngecur shpirtror, do t prcaktohet ekspertiz psikiatrike pr t akuzuarin, nse me kontroll nga ana e personit profesional nuk mundet me siguri t prcaktohet aftsia. (3) Nse sipas mendimit t ekspertit sht e nevojshme mbikqyrje m e gjat, i akuzuari do t drgohet n mbikqyrje n institucion adekuat shndetsor. Vendim pr kt miraton gjykata Mbikqyrja mund t zgjas nj muaj, kurse vetm me propozim t arsyetuar t drejtorit t institucionit shndetsor pas mendimit t marr paraprak nga ekspertt, mund t zgjas m s gjati dy muaj.

98

(4) Kundr vendimit nga paragrafi (2) t ktij neni, i akuzuari dhe avokati i tij mund t deklarojn ankes n afat prej 24 orve nga ora kur vendimi i sht dorzuar t akuzuarit, respektivisht avokatit. Pr ankesn n afat prej 48 orve vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji. Ankesa nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit. (5) Nse ekspertt vrtetojn se gjendja shpirtrore e t akuzuarit sht e rregulluar, do ta prcaktojn natyrn, llojin dhe shkalln dhe afatin e rregullimit dhe do ta japin mendimin e tyre pr at se far ndikimi ka pasur gjendja e till shpirtrore dhe far ka ende ndaj mendimit dhe veprimeve t t akuzuarit, si dhe nse dhe n far mase ka ekzistuar rregullimi i gjendjes shpirtrore gjat kryerjes s veprs penale. (6) Nse n institucionin shndetsor drgohet i akuzuari i cili gjendet n paraburgim, gjykatsi i procedurs paraprake do ta njoftoj institucionin pr arsyet pr t cilat sht prcaktuar paraburgimi, q t ndrmerren masat e nevojshme pr sigurimin e qllimit t paraburgimit. (7) Koha e kaluar n institucionin shndetsor do t'i llogaritet t akuzuarit n paraburgim, respektivisht dnim, nse i shqiptohet. Neni 249 Kontrolli trupor, marrja e gjakut dhe veprime tjera mjeksore (1) Kontroll trupor i t akuzuarit ose personave tjer do t ndrmerret edhe pa plqimin e tyre nse sht e nevojshme q t prcaktohen faktet e rndsishme pr procedurn penale. (2) Marrja e gjakut, ose veprime tjera mjeksore, t cilat sipas rregullave t shkencs mjeksore ndrmerren pr shkak t analizs, identifikimit t personave prcaktimin e fakteve tjera t nevojshme pr procedurn penale, mund t ndrmerren edhe pa plqimin e personit q kontrollohet, nse pr kt shkak nuk do t shkaktohej ndonj dm ndaj shndetit t tij. (3) Ekzemplar pr zbatimin e analizs s ADN-s mund t merren, kur kjo sht e nevojshme pr shkak t identifikimit t personave ose pr shkak t zbatimit me gjurm tjera biologjike dhe profile tjera t ADN-s, dhe pr kt nuk nevojitet plqimi nga personi. (4) Nuk lejohet q ndaj t akuzuarit ose dshmitarit t zbatohen intervenime mjeksore ose t'u jepen mjete t atilla me t cilat do t ndikohej mbi vetdijen dhe vullnetin e tyre gjat dhnies s dshmis. (5) Nse nuk ngritet procedur, ekzemplart e marr n pajtim me kt neni mund t ruhen deri n parashkrimin e ndjekjes penale sipas dispozitave t Kodit penal. 5. Incizimi dhe dshmia elektronike Neni 250 Dshmimi me incizim (1) Fotografi, filma dhe incizime tjera audio ose vizuale t marra me mjete teknike, mund t shrbejn si dshmi n procedurn penale. (2) Lidhur me t incizimit veprohet si edhe me lndt tjera t cilat mund t prdoren si dshmi, duke pasur kujdes q t mos dmtohet ose

99

shkatrrohet dhe t ruhet prmbajtja e tij n form t pandryshuar. Sipas nevojs do t ndrmerren masa t nevojshme q t ruhet incizimi n form t pandryshuar ose t prpunohet kopja e saj. (3) Nse nuk sht prcaktuar ndryshe me kt ligj, prmbajtja e incizimit prcaktohet me riprodhimin e tij. Incizimin e reprodhojn persona profesional. Neni 251 Dshmia elektronike Pr sigurimin e dshmis elektronike zbatohen dispozitat nga nenet 198 dhe 199 t ktij ligji, nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. Kreu XIX MASA T VEANTA HETUESE Neni 252 Qllimi dhe llojet e masave t veanta hetuese (1) Kur ka gjasa q t sigurohen t dhna dhe prova t domosdoshme pr udhheqjen e suksesshme t procedurs penale, t cilat n mnyr tjetr nuk mund t mblidhen, mund t ndrmerren masat e veanta hetuese n vijim: 1) prcjellja dhe incizimi i komunikimeve telefonike dhe komunikimeve tjera elektronike n procedurn e prcaktuar me ligj t veant; 2) prcjellja dhe incizimi n shtpi, lokal t mbyllur ose t rrethuar q i takon asaj shtpie ose lokal afarist t shnuar si privat ose n automjet dhe hyrje n ato lokale pr krijimin e kushteve pr prcjelljen e komunikimeve; 3) prcjellja dhe incizimi i fsheht i personave dhe sendeve me mjete teknike jasht shtpis ose lokalit afarist t shnuar si private; 4) shikimi i fsheht dhe kontrollimi i sistemit kompjuterik; 5) krkimi automatik ose n mnyr tjetr, krkimi dhe krahasimi i t dhnave personale; 6) shikimi n komunikimet telefonike ose komunikimet tjera t realizuara elektronike; 7) grumbullimi i simuluar i sendeve; 8) dhnia dhe pranimi i simuluar i mits; 9) dorzimi dhe transporti i kontrolluar i personave dhe sendeve; 10) prdorimi i personave me identitet t fshehur pr prcjelljen dhe grumbullimin e informatave ose t dhnave; 11) hapja e llogaris bankare n t ciln mund t depozitohen mjetet q rrjedhin nga vepar e kryer penale dhe 12) regjistrimi i simuluar i personave juridikose prdorimi i personave ekzistues juridik pr mbledhjen e t dhnave. (2) N rastin kur nuk disponohet me t dhna pr identitetin e kryersit t veprs penale, masat e veanta hetuese nga paragrafi (1) i ktij neni mund t prcaktohen dhe ndaj lnds s veprs penale.

100

Neni 253 Vepra penale pr t cilat mund t prcaktohen masa t veanta hetuese Masat e veanta hetuese mund t prcaktohen, kur ekziston baza pr dyshim: 1) pr vepra penale pr t cilat sht prcaktuar dnim me burg prej s paku katr viteve, e q jan kryer nga ana e nj grupi t organizuar, bande ose shoqrie kriminale; 2) pr veprat penale vrasje nga neni 123; grabitje nga neni 141; ndrmjetsim n prostitucion nga neni 191 paragraft (1), (3) dhe (4); paraqitja e materialit pornografik para t miturit nga neni 193, prodhim dhe distribuim i pornografis s fmijve nga neni 193, mashtrim pr dhunim ose veprim tjetr gjinor t t miturit i cili nuk i ka mbushur 14 vjet nga neni 193-b, prodhim i paautorizuar dhe lshim n qarkullim i drogave narkotike, substancave psikotropike dhe prekurzorve nga neni 215 paragraft (1) dhe (3); zhvatje nga neni 258; shantazh nga neni 259, paragrafi (2); prvetsim i t mirave q jan nn mbrojte t prkohshme ose trashgimis kulturore ose rariteteve natyrore nga neni 265; eksportim, respektivisht nxjerrja jasht shtetit t t mirave q jan n mbrojtje t prkohshme ose trashgimi kulturore ose rariteteve natyrore nga neni 266 paragrafi (1); tjetrsim i trashgimis kulturore me rndsi t veant n pronsis shtetrore nga neni 266-a; larje e parave dhe t hyrave tjera nga veprat penale nga neni 273 paragraft (1), (2) dhe (3) dhe nga paragraft (5), (6), (8) dhe (12); kontrabandim nga neni 278, paragraft 3 dhe 5; keqprdorim i pozits dhe autorizimit zyrtar nga neni 353 paragrafi (5) n lidhje me paragraft (3) dhe (4) nga i njjti nen, marrjee mits nga neni 357, paragraft (1), (4), (5) dhe (6); ndrmjetsim joligjor nga neni 259, paragrafi (6); ndikim joligjor mbi dshmitar nga neni 368-a, paragrafi (3); bashkim kriminal nga neni 394, paragrafi (3); organizat terroriste nga neni 394-a, paragraft (1), (2) dhe (3), terrorizm nga neni 394-b paragraft (1), (2), (3), (4), (5), (6), (7), (8) dhe (9) dhe financim i terrorizmit nga neni 394-v, t gjitha nga Kodi penal ose 3) pr vepra penale kundr shtetit (Kreu XXVIII), vepra penale kundr njerzimit dhe t drejts ndrkombtare (Kreu XXXIV) nga Kodi penal. Neni 254 Nxitja dhe ndihma te masat e veanta hetuese (1) Me ndrmarrjen e masave t veanta hetuese nga neni 252 paragrafi (1) t ktij ligji nuk guxon t nxitet kryerja e veprs penale. (2) Kundr personit q i ndrmerr masat e veanta hetuese nga neni 252 paragrafi (1) i ktij ligji, nuk do t ndrmirret ndjekje penale pr veprimet q paraqesin ndihm pr vepra penale, e jan kryer pr sigurimin e t dhnave dhe provave pr udhheqjen e suksesshme t procedurs penale. Neni 255 Personat kundr t cilve nuk mund t prcaktohen masa t veanta hetuese (1) N pajtim me kushtet nga neni 252 paragrafi (1) i ktij ligji, urdhresa mund t vlej pr personin:

101

1) q ka kryer vepr penale nga neni 253 i ktij ligji; 2) q ndrmerr veprim t kryerjes s veprs penale nga neni 253 i ktij ligji ose 3) q e prgatit kryerjen e veprs penale nga neni 253 t ktij ligji kur prgatitja sht e dnueshme sipas dispozitave t Kodit penal. (2) Urdhresa mund t vlej edhe pr personin i cili pranon ose prcjell drgesa nga i dyshuari ose i dyshuari prdor mjet t tij komunikues. (3) Nse gjat zbatimit t mass prcillen dhe incizohen komunikimet e personave q nuk jan prfshir me urdhresn, prokurori publik sht i obliguar q t'i ndaj dhe ta njoftoj gjykatsin e procedurs paraprake. Me propozim t prokurorit publik, gjykatsi i procedurs paraprake mund t urdhroj q nga dokumentacioni i plot nga zbatimi i mass t ndahen vetm pjest q kan t bjn me veprn penale pr t ciln sht dhn urdhresa. Neni 256 Organi i autorizuar pr urdhrimin e masave t veanta hetuese Masat nga neni 252 paragrafi (1), pikat 1), 2), 3), 4) dhe 5) t ktij ligji pas krkess s arsyetuar t prokurorit publik, i prcakton gjykatsi i procedurs paraprake me urdhres me shkrim. Masat nga neni 252 paragrafi (1), pikat 6), 7), 8), 9), 10), 11) dhe 12) t ktij ligji i prcakton prokurori publik me urdhres me shkrim. Neni 257 Prmbajtja e urdhress (1) Urdhresa me t ciln prcaktohet nj ose m shum masa t veanta hetuese, i prmban: - emrin ligjor t veprs penale, - personin ose lndt mbi t cilat do t zbatohen masat, - mjetet teknike t cilat do t aplikohen, - vllimin dhe vendin zbatimit t masave, - njohurit dhe dshmit mbi t cilat mbshtetn bazat e dyshimit dhe arsyetimi i shkaqeve pr t cilat t dhnat ose dshmit nuk mund t mblidhen n mnyr tjetr, - organin q duhet ta zbatoj urdhresn dhe - kohzgjatjen e mass. (2) Urdhresa pr prcjelljen dhe incizimin e komunikimeve nga neni 252 paragrafi (1) pikat 1) dhe 2) t ktij ligji, duhet t'i prmbaj edhe llojin e sistemit telekomunikues, numrin e telefonit ose t dhn tjetr pr identifikimin e lidhjes telekomunikuese. Neni 258 Organi i autorizuar pr zbatimin e masave t veanta hetuese (1) Masat nga neni 252 t ktij ligji i zbaton prokurori publik ose policia e jurisprudencs nn kontroll t prokurorit publik. Gjat zbatimit t mass policia e jurisprudencs prgatit raport t cilin e dorzon te prokurori publik me krkes t tij.

102

(2) Pas zbatimin e masave policia e jurisprudencs prgatit raport t veant, t cilin e dorzon te prokurori publik. (3) N raportin nga paragrafi (2) i ktij neni shnohen: 1) koha e fillimit dhe prfundimit t mass; 2) numri dhe identiteti i personave t prfshir me masn dhe 3) prshkrimi i shkurtr pr rrjedhnm dhe rezultatet nga zbatimi i mass. (4) Dokumentacioni i plot i shkress teknike dorzohet te prokurori publik, n shtojc t raportit t veant. (5) Prokurori publik raportin e veant dhe dokumentacionin e plot nga paragrafi (3) t ktij neni, i dorzon t gjykatsi i procedurs paraprake. Neni 259 Prdorimi i masave t veanta hetuese si dshmi n procedurn penale (1) T dhnat, njoftimet, dokumentet dhe lndt e mbledhura me zbatimin e masave t veanta hetuese nga neni 252 i ktij ligji, me kushte dhe n mnyr t prcaktuara me kt ligj, mund t prdoren si dshmi n procedurn penale. (2) Deklaratat e marra me zbatimin e masave t veanta hetuese nga persona t cilt n pajtim me kt ligj jan t liruar nga obligimi pr dshmim, nuk mund t prdoren si dshmi. (3) Personat q kan marr pjes n zbatimin e masave nga neni 252 paragrafi (1) pika 10) nga ky ligj, mund t merren n pyetje si dshmitar t mbrojtur me kushte t prcaktuara me nenin 226 deri 232 t ktij ligji. (4) Identiteti i personave q kan marr pjes n zbatimin e masave nga neni 252 paragrafi (1) pika 10) nga ky ligj, paraqesin fshehtsi zyrtare. (5) Nse gjat zbatimit t mass nuk sht vepruar n pajtim me dispozitat e ktij ligji, mbi t dhnat e marra nuk mund t bazohet vendimi gjyqsor. Neni 260 Kohzgjatja e zbatimit t masave (1) Masat e veanta hetuese mund t zgjasin m s gjati katr muaj. (2) Vazhdimin e masave nga neni 252 paragrafi (1) pikat 1), 2), 3) dhe 4), m s gjati pr 4 muaj tjer mund ta lejoj gjykatsi i procedurs paraprake, e pas krkess s arsyetuar me shkrim t prokurorit publik. (3) Pr veprat penale pr t cilat sht prcaktuar denim me burg prej s paku katr vitesh pr t cilat ekziston dyshim i bazur se jan kryer nga ana e grupit t organizuar, bands ose shoqats tjetr kriminale, gjykatsi i procedurs paraprake mund ta vazhdoj afatin nga paragrafi (2) t ktij neni pr m s gjati 6 muaj, pas krkess me shkrim t prokurorit publik, e n baz t vlersimit t dobis nga t dhnat e mbledhura me zbatimin e mass dhe n baz t pritjes s arsyeshme se me masn edhe m tutje mund t fitohen t dhna n interes pr procedurn. (4) Masat nga neni 252 paragrafi (1) pikat 9), 10), 11) dhe 12) t ktij ligji, mund t vazhdohen deri n realzimin e qllimit pr t cilin sht prcaktuar masa, kurse m s voni deri n prfundimin e hetimit.

103

(5) Kundr aktvendimit t gjykatsit me t cilin nuk lejohet vazhdimi i kohzgjatjes s mass, pas ankess s prokurorit publik n afat prej 24 orsh, vendos kshilli i gjykats nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Neni 261 Ndalimi i masave t veanta hetuese Kur t arrihen qllimet pr t cilat jan prcaktuar masat e veanta hetuese ose do t pushojn s ekzistuari bazat pr t cilat jan lejuar, organi q e ka dhn ose vazhduar urdhresn sht i obliguar q menjher t urdhroj ndalimin e masave. Nse prokurori publik heq dor nga ndjekja penale ose nse t dhnat e mbledhura me masat e veanta hetuese nuk kan rndsi pr udhheqjen e procedurs, do t asgjsohen nn mbikqyrje t gjykatsit, e pr kt prokurori publik do t prgatis procesverbal. Neni 262 Njoftimi i personit t tanguar Pas prfundimit t masave t veanta hetuese, nse pr kt nuk dmtohet procedura, me krkes t personit t tanguar, prokurori publik do t'ia dorzoj urdhresn me shkrim. Personi i tanguar krkesn mund ta dorzoj edhe n gjykat. Neni 263 Zgjerimi i urdhress Nse gjat zbatimit t mass do t fitohen t dhna pr vepr penale e cila nuk sht prfshir me urdhresn, masa do t vazhdohet vetm nse bhet fjal pr vepr penale nga neni 253 i ktij ligji dhe t dhnat e mbledhura n at mnyr mund t prdoren si dshmi n procedurn penale. Neni 264 Mbrojtja e t dhnave personale n lidhje me masat e veanta hetuese Personi i cili n cilndo qoft mnyr kupton t dhna q kan t bjn ose dalin nga zbatimi i masave t veanta hetuese, sht i obliguar q t'i ruaj si sekret zyrtar. Neni 265 Krkim automatik ose krkimi dhe krahasimi mnyr tjetr i t dhnave personale t qytetarve. Masa nga neni 252 paragrafi (1) pika 5) t ktij ligji, prbhet nga krkimi automatik ose mnyr tjetr e krkimit dhe krahasimit t prmbledhjeve t t dhnave personale t personave dhe t dhnave tjera t cilat drejtprdrejt jan t lidhura me to dhe krahasimin e tyre, me karakteristika t caktuara t personit pr t cilin supozohet me baz se ka lidhje me veprn penale, me qllim q t prjashtohen personat q nuk jan t dyshuar ose t caktohen personat q i posedojn karakteristikat q jan t nevojshme pr hetimin.

104

Neni 266 Detyrat e kontrollorve t prmbledhjeve t t dhnave (1) Personat juridik dhe fizik q e kryejn prpunimin e t dhnave personale, jan t obliguar q t mundsojn kryerjen pa penges t urdhress pr zbatimin e mass nga neni 252 paragrafi (1) pika 5) e ktij ligji. (2) Pr qllimet nga paragrafi (1) t ktij neni, personat juridik dhe fizik jan t obliguar q t'i bjn t kapshme t dhnat personale q krkohen dhe t'uadorzojn organeve kompetente. Neni 267 Shlyerja ose asgjsimi i t dhnave t mbledhura personale Nse n afat prej pesmbdhjet muajsh pas prfundimit t zbatimit t mass nga neni 258 paragrafi (1) pika 5) t ktij ligji nuk ngritet procedura penale, t gjitha t dhnat e mbledhura personale shlyhen ose asgjsohen nn mbikqyrje t gjykatsit t procedurs paraprake, prokurorit publik dhe prfaqsuesit t Drejtoris pr Mbrojtjen e t Dhnave Personale, pr far prokurori publik do t prgatis procesverbal. Neni 268 Arsyet pr kufizimin e zbatimit t masave t veanta hetuese (1) Masa nga neni 252 paragrafi (1) pika 2) e ktij ligji guxon q t drejtohet vetm ndaj t dyshuarit dhe t zbatohet vetm n shtpin e t dyshuarit. Masa lejohet edhe n shtpin e personave tjer, vetm n baz t dyshimit t bazuar se aty qndron i dyshuari. (2) Incizimi do t ndrpritet nse gjat incizimit ekzistojn tregues se do t ndeshen dshmit q bjn pjes n sfern themelore t jets private dhe familjare. Dokumentacioni pr dshmit e atilla duhet menjher t asgjsohet. Neni 269 Personat pr hetim me identitet t fshehur dhe autorizimet e tyre (1) Personat me identitet t fshehur nga neni 252 paragrafi (1) pika 10) t ktij ligji, jan pjestart e policis gjyqsore ose ekskluzivisht persona tjer t cilt me leje nga prokurori publik, kryejn hetim me identitet t fshehur ose t ndryshuar. (2) Pr nevojat e personave pr hetim me identitet t fshehur, mund t prgatiten, ndryshohen ose prdoren dokumente personale dhe dokumente tjera. (3) Personat nga paragrafi (1) i ktij neni, kan t drejt q me identitetin e ndryshuar t marrin pjes n qarkullimin juridik. (4) Organet kompetente shtetrore ose persona tjer juridik jan t obliguar q t mundsojn t prgatiten dokumentet nga paragrafi (2) i ktij neni. (5) T punsuarit n organet shtetrore dhe personat juridik nga

105

paragrafi (4) i ktij neni, jan t obliguar q t'i ruajn si informat e klasifikuar t gjitha t dhnat dhe informatat n lidhje me prgatitjen e dokumenteve nga paragrafi (2) i ktij neni. Neni 270 Mbrojtja e fshehtsis s identitetit t personave pr hetim me identitet t fshehur Identiteti i personave pr hetim me identitet t fshehur ruhet n fshehtsi edhe pas prfundimit t procedurs, pr shkak t mbrojtjes s jets, integritetit fizik ose liris s ktyre personave dhe t afrmve t tyre. Neni 271 Njoftimi pr zbatimin e masave t veanta hetuese (1) Prokurori publik i Republiks s Maqedonis nj her n vit dorzon raport pr masat e veanta hetuese, n Kuvendin e Republiks s Maqedonis q jan krkuar n vitin paraprak kalendarik. (2) N raportin nga paragrafi (1) i ktij neni duhet t shnohen: 1. numri i procedurave n t cilat jan t urdhruara masat e veanta hetuese n pajtim me nenin 252 t ktij ligji; 2. veprat penale q kan shrbyer si shkak, n pajtim me ndarjen n nenin 253 t ktij ligji; 3. vall procedura sht e lidhur me ndjekjen e krimit t organizuar; 4. numri i objekteve t mbikqyrura dhe numri i personave t mbikqyrur pr do procedur sipas personave t akuzuar dhe t paakuzuar; 5. kohzgjatja e mass s veant hetuese; 6. vall nga prcjellja kan dal rezultate q jan relevante pr procedurn, ose ekziston probabiliteti se mund t jen relevante pr procedurn; 7. nse nga prcjellja nuk kan dale rezultate relevante, cilat jan arsyet pr kt, n mnyr t diferencuar, sipas shkaqeve teknike dhe shkaqeve tjera dhe 8. shpenzimet q dalin nga zbatimi i mass s veant hetuese.

106

PJESA E DYT RRJEDHA E PROCEDURS SEKSIONI A: PROCEDURA PARAPRAKE Kreu XX PROCEDURA PARAHETUESE 1. Shkaqet Neni 272 Shkaqet pr ngritjen e procedurs penale Prokurori publik dhe policia e jurisprudencs pr veprn e kryer penale njoftohen nga vrejtja e drejtprdrejt, nga zri i arritur ose pas marrjes s padis penale. Neni 273 Paraqitja e veprave penale (1) T gjitha organet shtetrore, ndrmarrjet publike dhe institucionet jan t obliguara q t'i paraqesin veprat penale pr t cilat ndiqet me detyr zyrtare, pr t cilat jan njoftuar ose pr to kan marr vesh n mnyr tjetr. (2) Duke e parashtruar kallzimin, paraqitsit nga paragrafi (1) i ktij neni do t'i theksojn edhe argumentet q u jan t njohura dhe do t ndrmarrin masa q t ruhen gjurmt nga vepra penale, lndt q jan prdorur n kryerjen e saj ose jan shkaktuar nga kryerja dhe argumente tjera. (3) Secili mund t paraqes vepr penale q ndiqet me detyr zyrtare. Neni 274 Parashtrimi i kallzimit (1) Kallzimi penal parashtrohet te prokurori publik me shkrim ose me goj, me telefon, n form elektronike ose me prdorimin e mjeteve dhe mnyrave tjera teknike. (2) Nse kallzimi sht parashtruar nprmjet aparaturs elektronike sigurohet shkresa e saj elektronike dhe prpilohet fletshnim zyrtar. (3) Nse kallzimi penal parashtrohet me goj, paraqitsi do t paralajmrohet pr pasojat e kallzimit t rrem. Pr kallzimin gojor do t prpilohe procesverbal, e nse kallzimi penal sht kumtuar nprmjet telefonit do t prpilohet shnim zyrtar. (4) Nse kallzimi penal sht parashtruar n polici, n gjykat ose te prokuror jokompetent publik, ata do ta marrin kallzimin dhe menjher do ta dorzojn te prokurori kompetent publik.

107

Neni 275 Afati pr vendimmarrje pr kallzimin penal (1) Nse prokurori publik n afat prej tre muajve nga dita e pranimit t kallzimit penal nuk vendos pr kallzimin, sht i obliguar q menjher me shkrim t'i njoftoj parashtruesin e kallzimit penal dhe prokurorin m t lart publik. (2) N njoftimit nga paragrafi (1) t ktij neni te prokurori m i lart publik, paraqiten edhe arsyet pr mosvendosje pr kallzimin penal. 2. Vzhgimet policore Neni 276 Autorizimet e policis (1) Pas pranimit t kallzimit penal ose njoftimit t marr pr vepr t kryer penale pr t ciln ndiqet me detyr zyrtare, policia sht e obliguar q t'i ndrmarr masat e nevojshme pr gjetjen e kryersit t veprs penale, q t zbulohen dhe sigurohen gjurmt e veprs penale dhe lndve q mund t shrbejn si argument, si dhe t'i mbledh t gjitha njoftimet q do t mund t jen n dobi t udhheqjes s suksesshme t procedurs penale. (2) Pr kryerjen e detyrave nga paragrafi (1) i ktij neni, policia mundet: 1) t krkoj njoftime t nevojshme nga qytetart; 2) t ndaloj, legjitimoj dhe t kryej kontroll t nevojshm t personave, mjeteve transportuese dhe bagazhit nse ekziston dyshim i bazuar se te ata do t gjenden gjurm t veprs penale ose sende q mund t shrbejn si argument. Koha e mbajtjes s tyre nuk mund t jet m e gjat se gjasht or. Polica mund t prdor forc n mas t arsyeshme vetm si mjet i fundit nse ajo sht e domosdoshme q t kryhet kontrolli i personit, mjetit transportues ose bagazhit; 3) ta riorientoj ose kufizoj lvizjen e personave dhe mjeteve transportuese n hapsir t caktuar pr koh t nevojshme, por jo m gjat se gjasht or; 4) t ndrmarr masa t nevojshme pr prcaktimin e identitetit t personave dhe sendeve; 5) t zbatoj hetim, t shpall urdhres pr personin dhe shpallje pr pronn dhe dobin pronsore ose pr sendet pr t cilat gjurmohet; 6) n prani t presonit zyrtar ose prgjegjs q t kryej kontroll t objekteve t caktuara dhe lokalave t organeve shtetrore, institucioneve q kryejn autorizime publike dhe personave tjer juridik dhe t realizoj kontroll n dokumentacionin e tyre dhe 7) t ndrmarr masa tjera t nevojshme dhe veprime t parapara me ligj. (3) Pr faktet dhe rrethanat q jan t prcaktuara gjat ndrmarrjes t veprimeve t caktuara t cilat mund t jen n interes t procedurs penale, si dhe pr lndt q jan gjetur ose jan marr, do t prpilohet procesverbal. Personat dhe udhtart e mjetit transporttues t cilt kontrollohen ose bastisen, duhet t njoftohen se pr veprimet e ndrmarra do t prpilohet procesverbal.

108

(4) Prokurori publik ka t drejt dhe detyr t kontrollit t prhershm mbi policin gjat zbatimit t ktyre veprimeve. Prokurori publik mundet edhe vet t'i zbatoj kto masa. Neni 277 Marrja e shenjave t gishtrinjve pr analizn e ADN-s dhe fotografimi (1) Kur nevojitet pr prcaktimin e identitetit t personave dhe sendeve ose n raste tjera me interes pr udhheqjen e suksesshme t procedurs, policia e jursprudencs mund ta fotografoj t dyshuarin, t marr shenja nga vijat papilare t gishtave dhe pllmbve, t marr material biologjik pr analiz t ADN-s, e me leje paraprake t prokurorit publik ta paublikoj edhe fotografin e tij. Policia e jursprudencs mundet q nga i dyshuari t marr edhe ekzemplar pr analizn e ADN-s, n pajtim me nenin 249 paragrafi (3) nga ky ligj. (2) Nse nevojitet q t prcaktohet se nga kush rrjedhin gjurmt e lna mbi sende t caktuara, policia mund t marr shenja nga vijat papilare t gishtrinjve dhe pllmbve, si dhe material biologjik pr analizn ADN-s nga persona pr t cilt ekziston probabilitet se kan mundur t vijn n kontakt me kto lnd. Neni 278 Identifikimi 1) N rast kur bhet fjal pr t dyshuar, identiteti i t cilit i sht i njohur policis s jursprudencs dhe i cili sht i kapshm, mund t zbatohen kto metoda pr identifikim nga ana e dshmitarve: a) me vzhgim; b) me identifikim grupor; v) me videofilm dhe g) me prballje. (2) Zbatimi i ktyre llojeve t identifikimit kryhet n prezenc t prokurorit publik. (3) Para se t shkohet n identifikim, dshmitari do ta prshkruaj personin q sht i dyshuar dhe pr at do t prpilohet procesverbal. (4) Gjat identifikimit ka t drejt t marr pjes mbrojtsi i t akuzuarit. (5) Vzhgimi nuk do t kryhet nse pr shkak t pamjes s parndomt t t dyshuarit ose pr ndonj arsye tjetr, praktikisht nuk mund t mblidhen mjaft njerz q i prngjajn atij q procedura t jet e drejt. (6) Nga do vzhgim do t incizohet videoincizim ose fotografi. (7) Mnyrn e identifikimit e prcakton ministri i Punve t Brendshme. Neni 279 Thirrja e qytetarve nga ana e policis s jursprudencs pr mbledhjen e njoftimeve (1) Policia e jursprudencs mund t thirr qytetar pr mbledhjen e njoftimeve pr veprn penale dhe kryersin, pse pr rrethana tjera t rndsishme q kan t bjn me veprn penale.

109

(2) Thirrja kryhet me ftes me shkrim, n t ciln patjetr duhet t theksohen arsyet e thirrjes s tij dhe njoftimi pr t drejtat nga neni 69 i ktij ligji. (3) Nse personi i cili do t paraqitet n thirrje refuzon t jap njoftim, ai nuk mund t thirret prsri pr t njjtn arsye. (4) Mbledhja e njoftimeve nga i njjti person mund t zgjas aq koh sa sht e nevojshme q t merret njoftimi i nevojshm, e m s gjati katr or. (5) Njoftimet nga qytetart nuk guxojn t mblidhen me forc e as me mashtrim ose maltretim, kurse policia sht e obliguar q ta respektoj personin dhe dinjitetin e qytetarit. (6) Qytetari mundet t thirret prsri pr mbledhjen e njoftimeve pr vepr tjetr penale ose kryers, e pr mbledhjen e njoftimeve pr t njjtn vepr penale mundet nga arsye t rndsishme t thirret vetm edhe njher. (7) Policia e jursprudencs qytetarin e thirrur nuk mund ta marr n pyetje n cilsin e t akuzuarit, dshmitarit ose ekspertit. (8) N rast kur policia gjyqsore do t vlersoj se qytetari i thirrur mund t paraqitet n cilsin e t dyshuarit, menjher e njofton prokurorin publik. Neni 280 Parashtrimi i kallzimit penal pr vzhgimet policore N baz t njohurive t mbledhura policia gjyqsore prpilon kallzim penal pr veprimet e kryera n t cilin i thekson edhe argumentet q i ka zbuluar. Me kallzim parashtrohen edhe sende, skica, fotografi, shkresa pr veprimet e ndrmarra, vrejtje zyrtare, deklarata dhe materiali tjetr q mund t jet i dobishm pr udhheqjen e suksesshme t procedurs. Nse policia e jursprudencs n mnyr plotsuese njoftohen pr rrethana t reja, argumente ose gjurm nga vepra penale, sht e obliguar q t mbledh njoftime t nevojshme dhe pr at menjher ta njoftoj prokurorin publik. Neni 281 Mbajtja e personave t hasur n vendin e kryerjes Policia ka t drejt q personat e hasur n vendin e kryerjes s veprs penale t'i drgoj te prokurori publik ose t'i mbaj deri n ardhjen e tij, nse ata persona do t mund t japin t dhna t rndsishme pr procedurn penale dhe nse sht e sigurt se marrja e tyre n pyetje m von nuk do t mund t realizohet ose do t jet e lidhur me zvarritjen e rndsishme ose vshtirsi tjera. Pr arsyet e mbajtjes njoftohet personi i mbajtur. Mbajtja e ktyre personave n vendin e kryerjes s veprs penale, nuk mund t zgjas m shum se gjasht or.

110

3. Mbledhja e njoftimeve t nevojshme Neni 282 Informimi i prokurorit publik (1) Pas marrjes s kallzimit penal ose njoftimit t marr pr ekzistimin e bazs s dyshimit se sht kryer vepr penale pr t ciln ndiqet me detyr zyrtare, policia pa shtyrje me shkrim e njofton prokurorin publik. (2) Nse ekzistojn baz dyshimi pr vepr penale pr t ciln sht prcaktuar dnim me burg prej s paku katr vitesh ose ekzistojn arsye pr urgjenc, policia, respektivisht policia e jursprudencs njoftimin prokurorit publik do t'ia jap menjher me goj. Njoftimit me goj pa prolongim i pason njoftimi me shkrim, n pajtim me paragrafin (1) t ktij neni. Neni 283 Udhheqja e procedurs parahetuese (1) Pas pranimit t kallzimit penal ose pas njoftimit t marr nga policia, me procedurn udhheq prokurori publik. (2) Policia e jursprudencs sht e obliguar q t veproj sipas urdhrave dhe udhzimeve t prokurorit publik n pajtim me neni 284 t ktij ligji. (3) Policia e jursprudencs vazhdon me hetimet edhe ather kur nuk do t ket urdhr t veant ose udhzime nga prokurori publik dhe pr masat dhe veprimet e realizuara e njofton prokurorin publik. Neni 284 Mbledhja paraprake e njoftimeve (1) Prokurori publik vet ose nprmjet policis s jursprudencs, respektivisht persona tjer t punsuar n qendrat hetuese t prokuroris publike, do t mbledhin njoftime t nevojshme pr vendimmarrje pr kallzimin penal, kurse sipas nevojs at do ta kryej edhe prmes policis ose organeve tjera kompetente pr zbulim. (2) Pr masat dhe kontrollet e ndrmarra me urdhres ose udhzime t prokurorit publik, policia dhe organet tjera nga paragrafi (1) i ktij neni, jan t obliguar q t japin njoftime m s voni n afat prej 30 ditsh nga pranimi i urdhress. (3) N urdhres prokurorit publik mundet m afrsisht t'i prcaktoj veprimet e nevojshme dhe t'i urdhroj policis q pa prolongim ta njoftoj pr masat e ndrmarra. Nse prokurori publik krkon t marr pjes n kto veprime, policia do t'i ndrmarr n mnyr me t ciln ajo do t'i mundsohet. (4) Vetm n raste tejet t ndrlikuara pr vepra t rnda penale t kryera nga m shum persona ose nga banda e organizuar kriminale, policia e jursprudencs mund t krkoj leje nga prokurori publik pr vazhdimin e afatit nga paragrafi (2) i ktij neni. N afatin e dhn, policia e jursprudencs sht e obliguar q ta njoftoj prokurorin publik pr veprimet e ndrmarra deri ather dhe pr rezultatet nga ato.

111

Neni 285 Autorizimi i prokurorit publik q t thirr persona (1) Pr mbledhjen e njoftimeve t nevojshme, prokurori publik mund ta thirr parashtruesin e kallzimit penal, si dhe persona tjer pr njohurit e t cilve konsideron se mund t kontribuojn pr vlersimin e besueshmris s konstatimeve n kallzim ose pr t cilt konsideron se mund t jen dshmitar n procedur, me 'rast i njofton pr shkqet e thirrjes. Me kt rast, n mnyr adekuate zbatohen dispozitat pr thirrjen dhe marrjen n pyetje t dshmitarve. (2) Prokurori publik mund ta thirr edhe t dyshuarin, me 'rast n mnyr adekuate zbatohen dispozitat nga nenet 205 , 206, 207, 208, 209, 210 dhe 211 t ktij ligji. (3) Pr njoftimet e mbledhura nga paragrafi (1) i ktij neni, prokurori publik prpilon procesverbal. (4) Me vendim t gjykats me detyrim mund t sillet vetm personi i cili nuk i sht prgjigjur thirrjes s dorzuar ose personi i cili dukshm i shmanget pranimit t thirrjes, nse prezenca e tij sht e domosdoshme pr qartsimin e rrethanave t rndsishme pr vendimin se a do t ngritet procedur hetuese pr vepr pr t ciln ndiqet me detyr zyrtare dhe pr t ciln sht parapar dnim me burgim m shum se pes vite. Neni 286 Mbledhja e njoftimeve nga personat n paraburgim (1) Prokurori publik ose policia, kur kt do t'ia ngarkoj prokurori publik, me leje t gjykats mund t mbledhin njoftime nga persona t cilt jan n paraburgim, nse kjo sht e nevojshme pr sqarimin e veprave tjera penale dhe kryersve. (2) Gjat mbledhjes s njoftimeve nga personi n paraburgim do t zbatohet dispozita nga neni 210 t ktij ligji. Neni 287 Obligimi pr dorzimin e t dhnave t krkuara te prokurori publik (1) Me krkes t prokurorit publik, organet shtetrore, organet e njsive t vetadministrimit lokal, organizatat, personat juridik dhe fizik q kryejn autorizime ose personat tjer juridik do t'ia dorzojn t dhnat t cilat i ka krkuar nga ata. Prokurori publik nga kto subjekte mund t krkoj kontroll n punn e personit juridik dhe fizik dhe konfiskimin e prkohshm deri n sjelljen e aktgjykimit t plotfuqishm, te parave, letrave me vler, sendeve dhe dokumenteve t cilat mund t shrbejn si argument, t krkoj kryerjen e kontrollit tatimor dhe t'i dorzohen t dhna t cilat mund t shrbejn si argument pr veprn e kryer penale, ose pronn e marr me kryerjen e veprs penale, kryerjen e kontrollit inspektues dhe t krkoj njoftime pr t dhna q kan lidhje me transaksione t pazakonshme dhe t dyshimta t parave. (2) Subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni jan t obliguar q prokurorit publik t'i dorzojn t dhna, njoftime, dokumente, sende, llogari bankare ose shkresa t cilat jan t nevojshme gjat procedurs. Prokurori publik ka t

112

drejt t krkoj t dhna, njoftime, dokumente, sende, llogari bankare ose shkresa edhe nga persona tjer juridik dhe nga qytetart pr t cilt mundet t konsideroj se disponojn me t dhna dhe informata t atilla. (3) Subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni, jan t obliguar q t'i ndrmarrin masat e nevojshme dhe pa prolongim, por m s shumti n afat prej 30 ditsh t'ia dorzojn prokurorit publik t dhnat e krkuara, njoftimet, dokumentet, sendet, llogarit bankare ose shkresat. (4) Nse subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni, nuk veprojn n pajtim me paragrafin (3) t ktij neni, prokurori publik mund t'i propozoj gjykats q t shqiptoj denim n para n shum prej 2 500 deri n 5 000 euro n kundrvler me denar pr personin prgjegjs, respektivisht personin zyrtar n subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni. (5) Prokurori publik ka t drejt q vet t'i siguroj dhe t kryej kontroll n t dhnat e krkuara, njoftimet, dokumentet, sendet, llogarit bankare ose shkresat, e pr mosdorzimin e tyre do ta njoftoj personin prgjegjs, respektivisht personin zyrtar n subjektin te cili sht drejtuar dhe mund t propozoj ndrmarrjen e masave adekuate t prcaktuara me ligj. (6) Nse prokurori publik n pajtim me paragrafin (5) t ktij neni ka propozuar ndrmarrjen e masave adekuate, personi prgjegjs, respektivisht personi zyrtar n organin ose personin te i cili sht drejtuar, sht i obliguar q n afat prej 30 ditve ta njoftojn pr masat t cilat jan ndrmarr. (7) Kontrolli n llogarit bankare n pajtim me paragraft (1), (2) dhe (3) t ktij neni nuk paraqet shkelje t sekretit bankar. (8) Me krkes t prokurorit publik, operatort e rrjeteve publike t komunikimit dhe dhnsit e shrbimeve publike t komunikimit, jan t obliguar q t dorzojn t dhna pr kontaktet e realizuara n qarkullimin e komunikeve. Neni 288 Hedhja posht e kallzimit penal (1) Prokurori publik me aktvendim do ta hedh posht kallzimin penal nse nga vet kallzim rezulton se vepra e paraqitur nuk sht vepr penale pr t ciln ndiqet me detyr zyrtare, nse ka ndodhur parashkrimi ose vepra sht prfshir me amnisti ose falje, nse ekzistojn rrethana tjera q e prjashtojn ndjekjen ose nuk ekziston dyshim i bazuar se i paraqituri e ka kryer veprn penale. (2) Aktvendimi pr hedhjen posht t padis penale i dorzohet t dmtuarit me kshill se mundet q n afat prej tet ditsh t parashtroj ankes drejtprdrejt te prokurori m i lart publik, kurse parashtruesi i kallzimit njoftohet pr arsyet e hedhjes posht. (3) Nse ankesa sht e palejuar lejohet ose jo me koh, prokurori m i lart publik me shkrim do ta njoftoj t dmtuarin. (4) Prokurori m i lart publik n afat prej 30 ditve pas pranimit, sht i obliguar q t vendos pr ankesn e t dmtuarit. (5) Duke vepruar pr ankesn, prokurori m i lart publik mundrt me aktvendim ta vrtetoj aktvendimin pr hedhjen posht t kallzimit penal ose ankesn ta pranoj ose ta obligoj prokurorin m t ult publik q ta vazhdoj procedurn.

113

4. Fshehtsia dhe kontrolli gjyqsor Neni 289 Fshehtsia e procedurs parahetuese T gjitha veprimet e ndrmarra n procedurn parahetuese nga ana e prokurorit publik ose policis konsiderohen si sekret. Neni 290 Kontrolli gjyqsor mbi ligjshmrin (1) Personi i cili mendon se me ndrmarrjen e ndonj nga veprimet sht shkelur ndonj e drejt e tij, mundet n afat prej tet ditve nga njoftimi pr ndrmarrjen e veprimit q t parashtroj ankes te gjykatsi i procedurs paraprake, i cili sht i obliguar q me aktvendim t vendos pr ligjshmrin e veprimit ose mass, me far personi nuk kufizohet n t drejtn q t parashtroj kallzim penal dhe n t drejtn mbrojtjen e tij juridike ta realizoj n mnyr tjetr. (2) Pas hetimit t ligjshmris s ktyre veprimeve, gjykatsi i procedurs paraprake miratonaktvendim, i cili dorzohet te prokurori publik dhe parashtruesi i ankess. Kundr ktij aktvendimi lejohet ankes te kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji, i cili sht i obliguar q t veproj n lidhje me ankesn n afat prej tri ditsh. KREU XIX PROCEDURA HETUESE 1. Procedura hetuese e prokurorit publik Neni 291 Qllimi i procedurs hetuese (1) Procedura hetuese ngritt kundr nj personi t caktuar kur ekziston dyshim i bazuar se ka kryer vepr penale pr t ciln ndiqet me detyr ose me propozim zyrtar. (2) Procedurn hetuese e zbaton organi kompetent publik, me 'rast n dispozicion e ka policin e jurisprudencs. (3) N procedurn hetuese: - mblidhen argumente dhe t dhna q jan t nevojshme pr prokurorin publik q t mund t vendos nse do t parashtroj akuz ose do t heq dor nga ndjekja penale dhe - nxirren argumentet pr t cilat ekziston rrezik se nuk do t mund t nxirren n debatin kryesor ose se nxjerrja e tyre do t lidhej me vshtirsit sipas neneve 312, 313, 314, 315, 316, 317 dhe 318 t ktij ligji. (4) Gjat procedurs hetuese prokurori publik sht i obliguar q t mbledh argumente t cilat ashtu si e ngarkojn t dyshuarin, jan edhe n dobi t tij.

114

Neni 292 Urdhresa pr zbatimin e procedurs hetuese (1) Prokurori publik lshon urdhres pr zbatimin e procedurs hetuese. (2) Urdhresa pr zbatimin e procedurs hetuese i prmban t dhnat personale t t dyshuarit, prshkrimin dhe kualifikimin ligjor t veprs. N urdhresn pr zbatimin e procedurs hetuese prokurori publik prcakton q t kontrollohen rrethana t caktuara, t ndrmerren veprime t caktuara hetuese dhe pr shtje t caktuara t hetohen persona t caktuar. (3) Para se ta miratoj urdhresn pr zbatimin e procedurs hetuese, prokurori publik mund ta marr n pyetje personin kundr t cilit krkohet zbatimi i procedurs hetuese. Neni 293 Propozimet e t dyshuarit, mbrojtsit dhe t dmtuarit Gjat procedurs hetuese i dyshuari, mbrojtsi i tij dhe i dmtuari mund t'i japin propozime prokurorit publik pr ndrmarrjen e veprimeve t caktuara dhe realizimin e t drejtave t tyre. Neni 294 Kompetenca e gjykatsit t procedurs paraprake (1) Pas miratimit t urdhress pr zbatimin e procedurs hetuese te gjykatsi i procedurs paraprake prokurori publik mund t paraqes propozim t arsyetuar pr prcaktimin e mass s paraburgimit ose masa tjera pr sigurimin e prezencs s t akuzuarit. Gjykatsi i procedurs paraprake sht i obliguar q pa prolongim ta shqyrtoj propozimin e ktill dhe menjher t vendos pr t. Nse gjykatsi i procedurs paraprake nuk pajtohet me propozimin e prokurorit publik, pr at do t miratoj aktvendim t veant t arsyetuar. Kundr ktij aktvendimin prokurori publik ka t drejt ankese n afat prej 24 orve te kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji. (2) Pr propozimin e prokurorit publik, gjykatsi i procedurs paraprake gjat procedurs hetuese jep urdhr pr bastisjen e shtpis, lokaleve dhe personave tjer. Nse gjykatsi nuk pajtohet me propozimin e ktill t prokurorit publik, do t krkoj q pr kt miratoj vendim, kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji n afat prej 24 orve. (3) N rastet e prcaktuara me ligj, pr propozimin e prokurorit publik, gjykatsi i procedurs paraprake lshon urdhres pr zbatimin e masave t veanta hetuese. (4) Nse ekziston dyshim i bazuar se me veprn e kryer penale sht fituar dobi pronsore, prokurori publik mund t'i propozoj gjykatsit t procedurs paraprake, q prona ose sendet t vendosen n mbikqyrje t gjykats dhe t marr ndonj nga masat pr sigurimin e prkohshm t prons ose mjeteve q kan lidhje me veprn penale. (6) N raste t prcaktuara me kt ligj, me krkes t prokurorit publik ose t t dyshuarit, gjykatsi i procedurs paraprake do t zbatoj seanc t provave.

115

(7) Gjykatsi i procedurs paraprake vepron me procedur pr bashkpunim ndrkombtar n materien penale sipas autorizimeve t prcaktuara me ligj t veant. Neni 295 Veprime hetuese (1) Gjat procedurs hetuese, prokurori publik mundet q n pajtim me dispozitat e ktij ligji, t'i ndrmarr kto veprime hetuese: - bastisje, - sigurimi i prkohshm dhe marrja e sendeve ose prons, - marrje n pyetje e t dyshuarit, - marrje n pyetje e dshmitarve, - prcaktim i ekspertizs, - kontroll dhe rikonstruksion dhe - masa t veanta hetuese. (2) Veprimet hetuese mund t ndrmerren edhe para ngritjes s procedurs hetuese nse ekziston rrezik nga prolongimi, me kushte dhe n procedur t rregulluar m kt ligj. Neni 296 Pjesmarrja e t dyshuarit, mbrojtsit dhe t dmtuarit n procedurn hetuese (1) Prokurori publik sht i obliguar q n mnyr adekuate ta njoftoj mbrojtsin, t dmtuarin dhe t dyshuarin pr kohn dhe vendin e kryerjes s veprimeve hetuese n t cilat ata mund t marrin pjes, prve kur ekziston rrezik nga prolongimi. Nse i dyshuari ka mbrojts, prokurori publik sipas rregulls, do ta njoftoj vetm mbrojtsin. (2) Nse personi te i cili e ka drguar njoftimin pr veprim hetues nuk sht prezent, veprimi mund t kryhet edhe n munges t tij. (3) Personat q marrin pjes n veprimet hetuese mund t'i propozojn organit q e udhheq procedurn, pr qartsimin e punve t'u parashtroj pyetje t veanta t dyshuarit dhe ekspertit, kurse me leje t organit q e udhheq procedurn mundet q edhe ata drejtprdrejt t parashtrojn pyetje. Kto persona kan t drejt t krkojn q n procesverbal t futen edhe vrejtjet e tyre n aspekt t zbatimit t veprimeve t veanta. Neni 297 Kompetenca pr veprimet hetuese (1) Prokurori publik i ndrmerr veprimet hetuese n rajonin pr t cilin sht kompetent t veproj. (2) Nse interesat e procedurs hetuese kt e krkojn, veprimet e veanta hetuese mund t'i ndrmarr edhe jasht rajonit t kompetencs s tij, por pr kt patjetr duhet ta njoftoj prokurorin publik n rajonin e t cilit ndrmerret veprimi hetues.

116

Neni 298 Ndihma profesionale dhe teknike (1) Pr qartsimin e shtjeve t caktuara teknike dhe shtjeve tjera profesionale q parashtrohen n lidhje me provat e mbledhura ose gjat ndrmarrjes s veprimeve t caktuara hetuese, prokurori publik mund t krkoj nga personi profesional ose institucion adekuat, q t'i jap shpjegime t nevojshme profesionale pr ato shtje. (2) Pr shpjegimet e mara profesionale prokurori publik do t prpiloj procesverbal i cili mund t shfrytzohet gjat procedurs. Neni 299 Fshehtsia e procedurs hetuese (1) Nse kt e krkojn interesat e procedur penale, nevoja q t ruhet fshehtsia ose t mbrohet jeta personale ose familjare e t dmtuarit ose t dyshuarit, prokurori publik do t'i urdhroj personit t cilin e dgjon, i cili merr pjes n veprimin hetues ose i cili i shqyrton shkresat, q t'i ruaj si fshehtsi t dhnat e caktuara dhe do ta paralajmroj pr pasojat e dhnies s fshehtsis. (2) Urdhresa nga paragrafi (1) e ktij neni n veanti futet n procesverbal, respektivisht shnohet n shkresat q shqyrtohen, me nnshkrimin e personit i cili sht paralajmruar pr detyrn e ruajtjes s sekretit. Neni 300 Ndrprerja e procedurs hetuese (1) Prokurori publik me urdhres do ta ndrpres procedurn hetuese: - nse i dyshuari sht n arrati ose sht i pakapshm pr organet shtetrore, - nse te i dyshuari pas veprs s kryer penale, ka ndodhur smundja shpirtrore, rregullimi psikik ose smundja tjetr e rnd pr far nuk mund t marr pjes n procedur, ose - nse krijohen rrethana t cilat prkohsisht e pengojn ndjekjen penale. (2) Para ndrprerjes s procedurs hetuese, prokurori publik do t'i mbledh t gjitha argumentet pr veprn penale dhe t dyshuarin te t cilat mund t arrij. (3) Nse gjat ndrprerjes s procedurs hetuese ka ndodhur parashkrimi i ndjekjes penale, prokurori publik do t jap deklarat pr heqje dor nga ndjekja. (4) Kur t pushojn arsyet q kan sjell te ndrprerja, prokurori publik do ta vazhdoj procedurn hetuese.

117

Neni 301 Prfundimi i procedurs hetuese (1) Prokurori publik e mbaron procedurn hetuese kur do t vlersoj se gjendja e punve sht mjaft e qartsuar q t mund t ngritet akuz ose t ndrpritet ose ta ndrpres procedur hetuese. (2) Nse procedura hetuese nuk kryhet n afat prej gjasht muajve nga dita e miratimit t urdhress pr zbatimin e procedurs hetuese, prokurori publik sht i obliguar q pr kt ta njoftoj prokurorin e lart publik, i cili pr lnd t komplikuara mundet q kt afat ta vazhdoj pr edhe gjasht muaj. Me prjashtim, ky afat mund t vazhdohet pr edhe tre muaj nga ana e Prokurorit Publik t Republiks s Maqedonis. (3) Pr vepra penale nga sfera e krimit t organizuar afati nga paragrafi 2 i ktij neni, mund t vazhdohet edhe pr gjasht muaj tjer nga ana e Prokurorit Publik t Republiks s Maqedonis. (4) Pr shkak t parregullsive ose prolongimit t procedurs hetuese, i dyshuari, mbrojtsi i tij ose i dmtuari munden me ankes t drejtohen te prokurori i lart publik. N kt rast, prokurori i lart publik do t'i analizoj t dhnat nga ankesa dhe nse vlerson se ato kan baz, do t ndrmarr masa adekuate pr prfundimin e procedurs hetuese ose pr mnjanimin e parregullsive. Neni 302 Njoftimi i t dyshuarit pr prfundimin e procedurs hetuese. (1) Para skadimit t afatit t parapar n nenin 301 t ktij ligji, prokurori publik sht i detyruar q t dyshuarit dhe mbrojtsit t'u paraqes njoftim pr prfundimin e procedurs hetuese nga ana e prokurorit publik. (2) Para prfundimit t procedurs hetuese prokurori publik, nse at nuk e ka br m prpara, sht i detyruar q ta pyes t dyshuarin. (3) Njoftimi i prmban prshkrimin e shkurtr t veprs penale pr t ciln sht vepruar, kualifikimin juridik, me shnimin se t gjitha shkresat nga procedura e zbatuar hetuese jan dhn pr t'u ruajtur n arkivin e prokurorit publik dhe se i dyshuari dhe mbrojtsi i tij kan t drejt t'i kontrollojn shkresat dhe dshmit dhe t hartojn prshkrim. (4) Njoftimi prmban kshill se i dyshuari ka t drejt q n afat prej prej 15 ditsh nga pranimi i njoftimit t parashtrojl dokumente ose dshmi tjera, shkresa nga veprimet e mbrojtjes, ose t krkoj nga prokurori publik q t grumbulloj dshmi t caktuara. (5) Prokurori publik sht i detyruar q ta njoftoj t akuzuarin me dshmit q n procedurn hetuese i ka siguruar kundr tij, si dhe t'ia zbuloj dshmit pr t cilat sht njoftuar, e t cilat mund t jen n favor pr mbrojtjen. (6) N rast kur prokurori publik me krkes t t dyshuarit grumbullon dshmi t caktuara, kjo duhet t kryhet n afat prej 30 ditsht nga dita e parashtrimit t krkess.

118

Neni 303 Afati pr parashtrimin e akuzs pas prfundimit t procedurs hetuese (1) Pas prfundimit t procedurs hetuese dhe skadimit t afateve nga neni 302 t ktij ligji, prokurori publik sht i detyruar q n afat prej 15 ditsh t parashtroj akuz ose procedurn hetuese ta ndrpres. (2) Ky afat pr vepra penale nga fusha e krimit t organizuar mund t zgjas deri n 30 dit. Neni 304 Ndrprerja e procedurs hetuese (1) Prokurori publik me urdhr do ta ndrpres procedurn hetuese, nse konstaton se: - vepra q i ngarkohet t dyshuarit nuk sht vepr penale e cila ndiqet me detyr zyrtare, - ka ndodhur parashkrimi i ndjekjes penale ose vepra sht prfshir me akt t amnistis ose faljes, - jan krijuar rrethana tjera t cilat e prjashtojn ndjekjen penale, ose - nuk ka dshmi se i dyshuari e ka kryer veprn penale. (2) Nse i dyshuari sht n paraburgim, menjher lshohet n liri (3) Urdhri pr ndrprerjen e procedurs hetuese i dorzohet t dyshuarit dhe t dmtuarit, me kshill se i dmtuari mundet q n afat prej tet ditsh t parashtroj kundrshtim te prokurori publik m i lart i drejtprdrejt. (4) Nse kundrshtimi sht i palejueshm ose jo me koh, prokurori publik me shkrim do ta njoftoj t dmtuarin. (5) Prokurori m i lart publik n afat prej 30 ditsh pas pranimit sht i detyruar q t vendos pr kundrshtimin e t dyshuarit. (6) Duke vepruar pr kundrshtimin, prokurori m i lart publik mundet me aktvendim ta vrtetoj urdhrin pr ndrprerjen e procedurs hetuese ose kundrshtimin ta pranoj dhe ta ngarkoj prokurorin m t ult publik q ta vazhdoj procedurn. 2. Veprimet e mbrojtjes Neni 305 Propozimet e mbrojtsit pr grumbullimin e fakteve Mbrojtsi mund gjat procedurs t'i jap propozime prokurorit publik pr marrjen e veprimeve t caktuara hetuese, pr grumbullimin e dshmive t veanta. Neni 306 Grumbullimi i dshmive nga ana e mbrojtjes (1) Mbrojtsi mund t ndrmarr veprime pr gjetjen dhe grumbullimin e dshmive n dobi t mbrojtjes.

119

(2) Autorizimin nga paragrafi (1) i ktij neni, mbrojtsi mund ta shfrytzoj gjat gjith procedurs. (3) Veprimet nga paragrafi (1) t ktij neni mund t zbatohen nga ana e mbrojtsit, zvendsit t tij, detektivt privat t autorizuar dhe kur nevojitet profesionalizm i veant, nga ana e kshilltarve teknik. Neni 307 Biseda, pranimi i deklaratave dhe grumbullimi i njoftimeve nga ana e mbrojtsit (1) Pr grumbullimin e njoftimeve, mbrojtsi mund t bisedoj me persona t cilt mund t nxjerrin rrethana t dobishme pr mbrojtje, prve me viktimn dhe t dmtuarin. (2) Mbrojtsi do t mundet nga personi me t cilin bisedon t krkoj deklarat me shkrim ose njoftim, i cili do t shnohet n mnyrn e theksuar n nenet 91 dhe 92 t ktij ligji. (3) Mbrojtsi i informon personat nga paragrafi (1) i ktij neni: - pr cilsin personale dhe pr llojin e biseds, - nse ka pr qllim vetm t bisedoj ose t marr deklarata ose njoftime, ather t'i theksoj mnyrat dhe formn e shnimit t tyre, - pr t drejtn q fare t mos prgjigjen ose t mos japin deklarat t caktuar dhe - pr ndalimin e zbulimit t pyetjeve t parashtruara nga policia ose nga prokurori publik dhe pr prgjigjet e dhna. (4) Nga personi i cili tanim ka biseduar ose sht pyetur nga policia e jurisprudencs ose nga prokurori publik, nuk mund t krkohen njoftime pr pyetjet e parashtruara dhe prgjigjet e dhna. (5) Deklaratat ose njoftimet e mbledhura me shkeljen e paragrafve (1), (2, )(3) dhe (4) t ktij neni, nuk mund t shfrytzohen. (6) Pr marrjen e deklaratave ose njoftimeve t personit i cili sht n paraburgim, mbrojtsi patjetr duhet t marr plqim t veant nga gjykatsi i procedurs paraprakr, pasi q personi i mparshm ka biseduar me mbrojtsin e tij dhe sht pyetur nga prokurori publik. (7) Mbrojtsi do ta ndrpres grumbullimin e t dhnave nga personi i paditur ose nga personi q nuk sht i paditur, nse nga deklarata e tij del se e ngarkon vetveten, ose do t ekspozohej n ndjekje penale. Kto deklarata nuk mund t shfrytzohen kundr personit q i ka dhn. (8) Kur personi i cili mund t jap njoftime t favorshme pr mbrojtjen nuk do t jap njoftime, mbrojtsi mund t krkoj nga prokurori publik q ta ftoj personin pr ta pyetur. Kjo nuk zbatohet ndaj t dyshuarve ose t akuzuarve n t njjtn procedur. Marrja n pyetje zbatohet n prezenc t mbrojtsit i cili i pari parashtron pyetje. (9) Mbrojtsi mund t krkoj t zbatohet edhe seanc dshmuese. Neni 308 Shnimi i deklaratave dhe njoftimeve (1) Deklaratn nga neni 307 paragrafi (2) t ktij ligji, i cili sht nnshkruar nga personi q e ka dhn, e vrteton mbrojtsi. Mbrojtsi prpilon shnim n t ciln i paraqet:

120

- datn kur e ka pranuar deklaratn, - t dhnat personale pr vete dhe t dhnat personale pr personin q e ka dhn deklaratn, - vrtetimin se i ka kushtuar kujdes parandalimit nga neni 314 paragrafi (3) t ktij ligji dhe - faktet q jan shnuar n deklarat. (2) Deklarata i bashkngjitet akteve t mbrojtsit. (3) Njoftimet nga neni 307 t ktij ligji i shnon mbrojtsi ose personi q e zvendson. Neni 309 Qasja n lokalet private ose lokale q nuk jan t hapura pr publikun Nse sht e nevojshme qasje n lokalet private ose n lokalet t cilat nuk jan t hapura pr publikun, n shtpi dhe lokale t lidhura me shtpin, kurse personat q disponojn me ato nuk japin leje pr qasje, me krkes t mbrojtsit, qasjen e miraton gjykata me urdhr t arsyetuar me t cilin prcaktohet dhe zbatimi i tij konkret. Neni 310 Akte t mbrojtsit Prokurorit publik dhe gjykatsit t procedurs paraprake, mbrojtsi drejtprdrejt mund t'ua prezantoj informacionet dhe dshmit q jan n dobin e t akuzuarit. Neni 311 Mundsi pr prgatitjen e mbrojtjes (1) Mbrojtsi pr nevojat e mbrojtjes mundet n pajtim me ligjin t krkoj t dhna dhe njoftime nga organe shtetrore, nga organet e njsis s vetadministrimit lokal, nga persona juridik dhe fizik q kryejn autorizime publike dhe nga persona tjer juridik dhe t krkoj t'i dorzohen dokumente, akte dhe njoftime. (2) Subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni veprojn me krkesn e mbrojtsit n afat prej 30 ditsh nga dita e pranimit t krkess, e nse n procedur sht caktuar masa paraburgim, n afat prej shtat ditsh nga dita e pranimit t krkess, nse me ligj tjetr nuk sht prcaktuar ndryshe. (3) Nse subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni nuk prgjigjen n afatin e parapar n paragrafin (2) t ktij neni, mbrojtsi mund t krkoj nga gjykatsi i procedurs paraprake t urdhroj q t'i dorzohen t dhnat e krkuara, prkatsisht nga gjykata gjat shqyrtimit kryesor. (4) Nse gjykatsi, prkatsisht gjykata, vepron sipas krkess s mbrojtsit nga paragrafi (3) i ktij neni, e subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni nuk i prgjigjen krkess s gjykats n afatin e parapar n paragrafin (2) i ktij neni, gjykata do t kumtoj dnim me para personit prgjegjs, prkatsisht zyrtar n subjektet nga paragrafi (1) i ktij neni, n lartsi prej 2 500 deri m 5 000 euro n kundrvler me denar.

121

3. Seanca dshmuese Neni 312 Rastet kur mund t krkohet mbajtja e seancs dshmuese (1) Gjat procedurs hetuese me krkess t t dyshuarit dhe prokurorit publik, mund t mbahet seanc dshmuese. Me krkes t palve pr mbajtjen e seancs dshmuese, me aktvendim vendos gjykatsi i procedurs paraprake n afat prej tri ditsh. (2) Seanca dshmuese mund t mbahet n rastet vijuese: 1) nse sht e mundur se dshmitari pr shkak t smundjes ose vdekjes nuk mund t pyetet n seancn kryesore, 2) nse sht e nevojshme ekspertiza, kurse dshmit kan t bjn me personin, sendin ose vendin, gjendja e t cilit i sht nnshtruar ndryshimeve t domosdoshme, ose 3) nse ekzistojn rrethana konkrete q tregojn se dshmitari i sht ekspozuar dhuns, krcnimit, premtimit t parave ose dobis tjetr pr t mos dshmuar ose pr t dshmuar rrejshm. Neni 313 Krkes pr mbajtjen e seancs dshmuese Mbajtjen e seancs dshmuese palt mund ta propozojn gjat procedurs hetuese. N krkesn pr mbajtjen e seancs dshmuese theksohen dshmit t cilat propozohen q t nxirren n seancn dshmuese dhe shkakun pr t cilin dshmit nuk mund t nxirren n seancn kryesore. Neni 314 Vendime pas krkess pr mbajtje t seancs dshmuese Gjykatsi i procedurs paraprake n afat prej tri ditsh nga pranimi i krkess pr mbajtjen e seancs dshmuese, me aktvendim vendos a do ta refuzoj ose do ta pranoj krkesn. N aktvendimin me t cilin pranohet krkesa, gjykatsi i procedurs paraprake i thekson dshmit q do t nxirren n seancn dshmuese dhe datn n t ciln do t mbahet seanca, e cila patjetr duhet t jet n afat prej 10 ditsh nga dita kur sht marr aktvendimi pr pranimin e krkess. Neni 315 Mbajtje e seancs dshmuese (1) Seancn dshmuese e realizon gjykatsi i procedurs paraprake. Pr seancn do t njoftohen i dyshuari dhe mbrojtsi i tij, prokurori publik dhe i dmtuari (2) Mosardhja e njrs nga palt e cila sht e njoftuar me rregull, e cila nuk e ka arsyetuar mungesn e vet nuk e pengon mbajtjen e seancs dshmuese. N seanc mund t marr pjes edhe prfaqsuesi, prkatsisht i autorizuari i t dmtuarit.

122

(3) N rast t mosparaqitjes t mbrojtsit t t dyshuarit, gjykatsi do t'i caktoj mbrojts tjetr n pajtim me nenin 74 i ktij ligji. (4) Dshmit nxirren sipas rregullave pr nxjerrjen e dshmive n seancn kryesore. (5) Nxjerrja e dshmive nuk mund t zgjerohet n fakte q kan t bjn me t dyshuarin, mbrojtsi i t cilit nuk sht i pranishm n seancn dshmuese. (6) Nse nxjerrja e fakteve nuk prfundohet n nj seanc, gjykatsi do t caktoj seanc t radhs n afat jo m t gjat se shtat dit. Neni 316 Prolongimi i seancs dshmuese (1) Prokurori publik mund t krkoj nga gjykatsi i procedurs paraprake prolongimin e seancs dshmuese, nse me mbajtjen e saj do t rrezikoheshin nj ose m shum veprime q ndrmerren n procedurn hetuese. (2) Nse gjykatsi i procedurs paraprake e pranon krkesn pr prolongimin e seancs dshmuese, do ta caktoj edhe datn kur do t mbahet ajo, por n afat jo m t gjat nga ai i cili sht i domosdoshm pr prfundim t veprimeve hetuese. Neni 317 Sjellja e detyrueshme e t dyshuarit (1) Nse i dyshuari n seancn dshmuese nuk paraqitet, kurse mungesn e tij nuk e arsyeton, gjykatsi mund t urdhroj sjelljen e detyrueshme t tij. (2) Nse i dyshuari sht n arrati do t zbatohet neni 391 paragrafi (3) i ktij ligji. Aktvendimin pr mbajtjen e seancs dshmuese n munges, e merr gjykatsi i procedurs paraprake. Neni 318 Prdorimi i dshmive t nxjerra n seancn dshmuese Dshmit e nxjerra n seancn dshmuese mund t prdoren n seancn kryesore, vetm pr at t akuzuar mbrojtsi i t cilit ka qen i pranishm gjat nxjerrjes s dshmive n seancn dshmuese, prve nse sht n mnyr t prer e ka refuzuar t drejtn e mbrojtsit.

123

SEKSIONI B : AKUZIMI Kreu XXII AKTPADIA DHE VLERSIMI I AKTPADIS Neni 319 Parashtrimi i aktakuzs (1) Pas prfundimit t procedurs hetuese kur prokurori publik do t konstatoj; se ekzistojn dshmi t mjaftueshme nga t cilat mund t pritet miratim i aktgjykimit dnues, e prgatit dhe parashtron aktakuzn n gjykatn kompetente. (2) Aktakuza dorzohet n gjykatn kompetente n aq kopje sa ka t dyshuar kundr t cilve parashtrohet aktakuza dhe te mbrojtsit e tyre dhe nj kopje pr gjykatn. Neni 320 Kompetenca pr vlersimin e aktakuzs (1) N rastet kur prokurori publik do t konstatoj se ekzistojn dshmi t mjaftueshme nga t cilat mund t pritet miratimi i aktgjykimit dnues pr veprn e kryer penale pr t ciln sht parapar dnim me burg deri n dhjet vjet, kompetent pr kryerjen e vlersimit t aktakuzs sht gjykatsi pr vlersim t aktakuzs (gjykats individual). (2) N rastet kur plotsohen kushtet nga neni 319 paragrafi (1) t ktij ligji, e ka t bj pr veprn e kryer penale pr t ciln sht parapar dnim me burg prej dhjet vitesh, kompetent pr vlersimin e aktakuzs sht kshilli pr vlersim e aktakuzs. Neni 321 Prmbajtja e aktakuzs (1) Aktakuza i prmban: 1) emrin dhe mbiemrin e t dyshuarit me t dhnat personale (neni 205 i ktij ligji) dhe me t dhnat pr at nse dhe prej kur gjendet n paraburgim ose gjendet n liri, e nse sht lshuar n liri para se t parashtrohet aktakuza, ather sa ka kaluar n paraburgim; 2) prshkrimin i veprs nga i cili dalin karakteristikat ligjore t veprs penale, kohn, vendin dhe mnyrn e kryerjes s veprs penale, lndn n t cilin sht kryer vepra penale dhe mjetin me t cilin sht kryer vepra penale, si dhe rrethanat tjera t nevojshme pr prcaktimin preciz t veprs penale; 3) emrin ligjor t veprs penale, me shnimin e dispozitave nga Kodi penal q duhet t zbatohen me propozimin e paditsit; 4) shnimin e gjyqkats para t cils do t mbahet seanca kryesore dhe 5) dshmit n t cilat bazohet aktakuza. (2) N shtojc t aktakuzs prokurori publik i dorzon dshmit materiale, procesverbalet dhe incizimet nga marrja n pyetje e personave dhe e bashkngjit listn e dshmive q propozon q t nxirren n seancn kryesore.

124

(3) Nse i dyshuari gjendet n liri, n aktakuz mund t propozohet t caktohen masa pr sigurimin e pranis. Nse i dyshuari gjendet n paraburgim ose arrest shtpiak, prokurori sht i detyruar t propozoj q paraburgimi ose arresti shtpiak t vazhdohet ose t anulohet: (4) Me nj aktakuz mund t prfshihen m shume vepra penale ose m shume t dyshuar, vetm nse sipas dispozitave t nenit 28 nga ky ligj mund t zbatohet procedur e vetme dhe t sillet nj aktgjykim. Neni 322 Paraburgim kundr t dyshuarit (1) Nse n aktakuz sht parashtruar propozim q kundr t dyshuarit t caktohet paraburgim, ose paraburgim i prcaktuar paraprakisht t vazhdohet ose i dyshuari t lshohet n liri, ose t caktohet ndonj mas pr sigurimin e prezencs, pr kt vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji menjher kurse m s voni n afat prej 24 orsh. (2) Nse i dyshuari gjendet n paraburgim, kshilli pr vlersim t aktakuzs me propozim t prokurorit publik n afat prej 24 orsh nga dita e pranimit t aktakuzs, e drgon aktakuzn n kshillin nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji, q t shqyrtohet nse ekzistojn ende arsye pr paraburgim dhe t marr vendim pr vazhdimin ose anulimin e paraburgimit. Ankesa kundr ktij aktvendimi nuk e ndalon zbatimin e aktvendimit. Neni 323 Gabime teknike n aktakuz (1) Nse pas pranimit t aktakuzs, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs konstaton se aktakuza prmban gabime t dukshme teknike, do ta kthej aktakuzn te prokurori publik. (2) Prokurori publik sht i detyruar q n afat prej tri ditsh t'i prmirsoj gabimet. Neni 324 Jokompetenca Nse gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs konstaton se pr veprn penale q sht lnd e akuzimit, kompetent real ose vendor sht ndonj gjykat tjetr, do t shpallet pr jokompetent dhe pas plotfuqishmris s aktvendimit e dorzon lndn n gjykatn kompetente. Neni 325 Dorzimi i aktakuzs (1) Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs ia dorzon aktakuzn pa prolongim t dyshuarit i cili sht n liri, e nse gjendet n paraburgim n afat prej 24 orsh nga pranimi i aktakuzs te gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs. (2) Nse kundr t dyshuarit sht caktuar paraburgim me aktvendim t gjykatsit t procedurs paraprake ose kshillit nga neni 25 paragrafi (5) t

125

ktij ligji, aktakuza i dorzohet t dyshuarit gjat paraburgimit t tij bashk me aktvendimin me t cilin prcaktohet paraburgimi. (3) Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs ia dorzon aktakuzn t dyshuarit me kshill pr t drejtn e kundrshtimit kundr aktakuzs. Neni 326 Veprimi i t dyshuarit pas pranimit t aktakuzs (1) Pas pranimit t aktakuzs i dyshuari : 1) mund t parashtroj kundrshtim kundr aktakuzs n pajtim me nenin 327 t ktij ligji ose 2) mund t parashtroj deklarat pr pranimin e fajit n pajtim me nenin 329 t ktij ligji ose 3) parashtron list t dshmive t cilat propozon q t nxirren n seancn kryesore. (2) Lista nga paragrafi (1) pika 3) t ktij neni, gjykata pa prolongim ia dorzon prokurorit publik. Neni 327 Kundrshtim kundr aktakuzs (1) I dyshuari ka t drejt t parashtroj kundrshtim t shkruar kundr aktakuzs n afat prej tet ditsh nga pranimi i aktakuzs. (2) Kundrshtim ndaj aktakuzs mund t parashtroj edhe mbrojtsi i t dyshuarit pa autorizim t prer nga i dyshuari, por jo edhe kundr vullnetit t tij. Neni 328 Vlersimi i kundrshtimit (1) Pas pranimit t kundrshtimit, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs vlerson nse kundrshtimi sht me koh dhe nse sht parashtruar nga personi i autorizuar. (2) Kundrshtimi jo me koh dhe i palejueshm do t refuzohet me aktvendim. (3) Nse gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs nuk merr aktvendim sipas paragrafit (2) t ktij neni, i qaset vlersimit t aktakuzs. Neni 329 Deklaratapr pranimin e fajit I akuzuari mund t parashtroj deklarat pr pranimin e fajit n lidhje me t gjitha ose veprave t veanta penale t prfshira n aktakuz, n afat prej tet ditsh nga pranimi i aktakuzs.

126

Neni 330 Mnyra e veprimit gjat vlersimit t aktakuzs (1) Vlersimin e aktakuzs gjykatsi pr vlersim t aktakuzs e kryen n mnyr t pavarur, kurse kshilli pr vlersim t aktakuzs e kryen n seancn e kshillit. (2) Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs, kontrollin e aktakuzs mund ta kryejn edhe n seanc. (3) Seanca pr vlersim t aktakuzs mbahet kur gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs do t vlersoj se kjo sht e nevojshme ose kur n kundrshtimet e parashtruara kundr aktakuzs i akuzuari ka shprehur gatishmri pr dhnien e deklarats pr pranimin e fajit n lidhje me t gjitha ose veprave penale t veanta nga aktakuza. Neni 331 Seanca e kshillit pr vlersim t aktakuzs (1) Kshilli cakton seanc, n afat prej tet ditsh nga pranimi i kundrshtimit kundr aktakuzs, prkatsisht pas kalimit t afatit pr parashtrimin e kundrshtimit kundr aktakuzs. (2) N seanc kshilli i vlerson propozimet e shnuara n kundrshtim kundr aktakuzs dhe bazueshmrin e aktakuzs n lidhje me shkresat dhe dshmit e bashkangjitura nga ana e prokurorit publik. (3) Pas seancs s mbajtur kshilli mund t marr njrin nga vendimet e shnuara n nenet 336 dhe 337 t ktij ligji. Neni 332 Seanca pr vlersimin e aktakuzs (1) Nse gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs konsideron se sht e nevojshme mbajtja e seancs pr vlersimin e aktakuzs, cakton seanc n afat jo m t gjat se 15 dit nga pranimi i kundrshtimit kundr aktakuzs, prkatsisht pas kalimit t afatit pr parashtrimin e kundrshtimit kundr aktakuzs. (2) N seanc ftohet prokurori publik, i dyshuari dhe mbrojtsi, nse i dyshuari ka mbrojts. T ftuarit paralajmrohen se mosardhja kur jan t thirrur n mnyr t rregullt nuk e prolongon mbajtjen e seancs. Nse t ftuarit nuk jan ftuar n mnyr t rregullt, seanca prolongohet pr 15 dit. (3) Me prjashtim nga paragrafi (2) t ktij neni, nse ftesa t dyshuarit nuk mund t'i drgohet pr shkak t ndryshimit t adress, seanca do t mbahet n munges t tij. Neni 333 Rrjedha e seancs (1) Prokurori publik shkurtimisht i paraqet rezultatet nga procedura hetuese, dshmit n t cilat bazohet aktakuza dhe t cilat e arsyetojn parashtrimin e tij. (2) I dyshuari dhe mbrojtsi i tij e arsyetojn kundrshtimin e parashtruar kundr aktakuzs, e nse kundrshtimi nuk sht parashtruar

127

mund t japin vrejtje pr dshmit q i shkojn n dobi t dyshuarit, n lshimet e mundshme n procedurn hetuese ose n dshmit e marra n mnyr joligjore, me 'rast tregojn n ciln pjes e kundrshtojn aktakuzn. N seanc mbrojtja mund ta propozoj listn e dnimeve q krkon t nxirren n shqyrtimin kryesor. (3) N seanc i dyshuari mund t jap deklarat se ndjehet fajtor pr t gjitha ose pr vepra t veanta penale nga aktakuza. N kt rast seanca vazhdon n pajtim me dispozitat nga neni 334 t ktij ligji. (4) Prokurori publik dhe mbrojtsi munden n konstatimet e pals kundrshtare t kthehen vetm nj her. (6) Kur gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs konstaton se mund t marr aktvendim n lidhje me bazueshmrin e aktakuzs e shpall seancn t prfunduar. Neni 334 Rrjedha e seancs kur ka deklarat pr pranimin e fajit (1) Nse i dyshuari i cili ka mbrojts parashtron deklarat pr pranimin e fajit n lidhje me t gjitha ose veprave t veanta penale t prfshira n aktakuz, prkatsisht ka dhn deklarat t ktill n seanc, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs kontrollon: 1) nse deklarata pr pranimin e fajit sht dhn n mnyr vullnetare, me vetdije dhe me marrveshje pr pasojat nga kjo, duke i prfshir edhe pasojat e lidhura me krkesn juridiko-pronsore dhe shpenzimet e procedurs penale dhe 2) nse ekzistojn dshmi t mjaftueshme pr fajin e t dyshuarit. (2) Deklarata pr pranimin e fajit futet n procesverbal. (3) Nse gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs e pranon deklaratn pr pranimin e fajit, me propozim nga i dyshuari dhe mbrojtsi i tij ose me propozimit nga prokurori publik mund t krkohet prolongim t seancs pr zbatimin e procedurs pr marrveshjen dhe dorzimin e propozim-marrveshje n pajtim me dispozitat nga neni 483 deri te neni 490 t ktij ligji. (4) N rast t propozimit nga paragrafi (3) t ktij neni, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs e anulon seancn pr periudhn prej 15 ditsh dhe cakton dat pr seancn e ardhshme. (5) Nse gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs nuk e pranon deklaratn pr pranimin e fajit at e konstaton n procesverbal, i njofton palt e pranishme dhe seanca pr vlersimin e aktakuzs vazhdon. (6) Deklarata e parashtruar pr pranimin e fajit, prkatsisht procesverbali n t cilin sht prmbajtur deklarata pr pranimin e fajit t ciln gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs nuk e ka pranuar, nuk mund t shfrytzohen si dshmi n procedurn e mtutjeshme penale. Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs do t siguroj q parashtresa prkatsisht procesverbali me deklaratn pr pranimin e fajit, t mbyllet n mbshtjellse t posame dhe t ndahet nga shkresat e lnds.

128

Neni 335 Parashtrimi i propozim-marrveshjes (1) Nse n seanc pr parashtrimin e propozim-marrveshjes, prokurori publik dhe i dyshuari dhe mbrojtsi i tij parashtrojn propozimmarrveshje me elemente t parapara n nenin 485 t ktij ligji, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs e vlerson propozim-marrveshjen. (2) Nse e pranon propozim-marrveshjen, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs miraton aktgjykim n pajtim me nenin 490 t ktij ligji. (3) Nse nuk e pranon propozim-marrveshjen, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs merr aktvendim pr mospranimin e propozimmarrveshjes dhe vendos n lidhje me aktakuzn. (4) Propozim-marrveshja e cila nuk pranohet nuk mund t shfrytzohet si dshmi n procedurn e mtutjeshme penale. Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs do t siguroj q procesverbali me deklaratn pr pranimin e fajit dhe propozim-marrveshja t mbyllen n mbshtjellse t posame e cila do t ndahet nga shkresat e lnds, sipas nenit 334 paragrafi (6) t ktij ligji. Neni 336 Vlersimi i aktakuzs (1) Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs e vlerson bazueshmrin e aktakuzs n lidhje me t gjitha veprat penale kur n kundrshtimin kundr aktakuzs i dyshuari nuk jep deklarat pr pranimin e fajit ose nse deklarata e dhn pr faj nuk sht pranuar. (2) Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs i vlerson vet disa vepra penale nga aktakuza nse n baz t propozim-marrveshjes se pranuar kshilli pr vlersim t aktakuzs pr disa vepra penale nga aktakuza ka miratuar aktgjykim sipas nenit 490 t ktij ligji. (3) Para vlersimit t aktakuzs, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs e vlerson aktakuzn nga aspekti i propozimeve t shnuara n kundrshtimin kundr aktakuzs, shkresat e lnds dhe dshmit t parashtruara n shtojc t aktakuzs. (4) Nse gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs, me detyr zyrtare ose me propozim nga mbrojtja konstaton se n shkresa gjenden dshmi sipas nenit 12 paragrafi (2) t ktij ligji, merr aktvendim pr ndarjen e tyre nga shkresat e lnds. Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs do t siguroj q dshmit e ndara t mbyllen n mbshtjellse t posame dhe t ruhen te gjykatsi i procedurs paraprake. Dshmit e ndara nuk mund t shqyrtohen, e as nuk mund t shfrytzohen n procedur. (5) Kundr aktvendimit pr ndarjen e dshmive lejohet ankes pr kshillin e gjykats m t lart. (6) Kur aktakuza sht miratuar n lidhje me disa vepra penale, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs do t marr aktvendim pr ndarjen e procedurs n lidhje me at vepr penale ose at t dyshuar n lidhje me t cilt aktakuza sht verifikuar. (7) Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs gjat miratimit t t gjitha ose veprave t veanta penale nga aktakuza, me aktvendim t

129

posam do t vendos edhe n lidhje me propozimet pr bashkimin ose ndarjen e procedurs. Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes e posame. Neni 337 Baza pr refuzimin e aktakuzs si t pabaz (1) Gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs me aktvendim t posam do ta refuzoj aktakuzn si t pabaz n lidhje me t gjitha ose disa vepra penale nse konstaton, se: 1) vepra q sht lnd e aktakuzs nuk sht vepr penale; 2) ekzistojn rrethana q e prjashtojn prgjegjsin penale, kurse nuk ka baz pr zbatimin e masave t siguris; 3) nuk ka krkes nga padits i autorizuar, propozim t t dmtuarit ose plqim nga organi kompetent shtetror, nse kjo sht e nevojshme sipas ligjit, ose se ekzistojn rrethana q e prjashtojn ndjekjen ose 4) nuk ka dshmi t mjaftueshme n dobi t akuzs. Neni 338 Arsyetimi i aktvendimit pr miratimin e aktakuzs (1) Vendimin me t cilin gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs e miraton aktakuzn n trsi ose pjesrisht, patjetr duhet t jet i arsyetuar. Me arsyetimin nuk guxon t paragjykohet zgjidhja e pyetjeve q do t jen lnd e marrjes n pyetje dhe vlersimit n seancn kryesore. (2) Gjat marrjes s aktvendimit pr miratimin e aktakuzs, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs nuk lidhet me kualifikimin juridik t veprs q prokurori publik e ka shnuar n aktakuz. Neni 339 Klauzola pr miratimin e aktakuzs Kur nuk sht parashtruar kundrshtimi kundr aktakuzs kurse gjykatsi, prkatsisht kshilli pr vlersim t aktakuzs nuk vlerson se ka nevoj pr mbajtjen e seancs, pas kalimit t afatit prej tet ditsh nga parashtrimi i aktakuzs t dyshuarit, e miraton aktakuzn me klauzol pr miratim. Neni 340 E drejta pr ankes nga prokurori publik Kundr aktvendimit t gjykatsit ose kshillit pr vlersim t aktakuzs me t ciln jan shpallur pr jokompetent dhe kundr aktvendimit me t cilin aktakuza sht vlersuar si e pabaz n lidhje me t gjitha ose disa vepra penale, lejohet ankes e prokurorit publik n kshillin e gjykats m t lart. Neni 341 Heqja dor nga aktakuza (1) Prokurori publik mund t heq dor nga aktakuza, para marrjes s aktvendimit pr miratimin e saj.

130

(2) Pas heqjes dor t prokurorit publik sipas paragrafit (1) t ktij neni, gjykatsi, prkatsisht kshilli pr vlersim t aktakuzs merr aktvendim pr ndrprerje t procedurs, pr far menjher njoftohet i dyshuari dhe mbrojtsi i tij. (3) Vendimi pr ndrprerjen e procedurs nga paragrafi (2) t ktij neni i dorzohet t dmtuarit, me kshill se mundet n afat prej tet ditsh t parashtroj ankes te prokurori publik m i lart i drejtprdrejt. Neni 342 Privilegji i shoqrimit (Beneficium cohaesionis) Nse nga m shum t dyshuar vetm disa parashtrojn kundrshtim kundr aktakuzs, kurse arsyet pr t cilat gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs ka konstatuar se aktakuza sht e pabaz, jan n dobi edhe t disa t dyshuarve q nuk kan parashtruar ankes, gjykatsi ose kshilli pr vlersim t aktakuzs me detyr zyrtare do t veproj sikur edhe ata t kishin parashtruar kundrshtime. Neni 343 Hyrja e aktakuzs n fuqi juridike Aktakuza hyn n fuqi juridike me ditn e marrjes s aktvendimit pr miratimin e saj, prkatsisht me regjistrimin e klauzols pr miratimin e aktakuzs. Neni 344 Drgimi n gjykim (1) Aktakuza, aktvendimi pr miratimin e saj, dshmit e dorzuara materiale dhe lista e dshmive t cilat palt propozojn q t nxirren, dorzohen n gjykatn kompetente. (2) Procesverbalet dhe incizimet nga marrja n pyetje e personave kthehen te prokurori publik.

131

Seksioni V: SEANCA KRYESORE DHE AKTGJYKIMI Kreu XXIII PRGADITJA PR SEANCN KRYESORE Neni 345 Caktimi i seancs kryesore (1) Kryetari i kshillit me urdhr e cakton ditn, orn dhe vendin e seancs kryesore. (2) Kryetari i kshillit do ta caktoj seancn kryesore m s voni n afat prej 30 ditsh nga pranimi i aktakuzs n gjykat. Nse n kt afat nuk e cakton seancn kryesore, kryetari i kshillit me shkrim do ta njoftoj kryetarin gjykats pr shkaqet pr t cilat seanca kryesore nuk sht caktuar. Kryetari i gjykats sipas nevojs do t ndrmarr masa q seanca kryesore t caktohet. (3) Nse kryetari i kshillit vrteton se n shkresa gjenden procesverbale ose njoftime nga neni 94 t ktij ligji, do t marr aktvendim pr ndarjen e tyre para caktimit t seancs kryesore, ndrsa pas plotfuqishmris s aktvendimit do ti ndaj n mbshtjells t veant dhe do t'ia dorzoj prokurorit publik kompetent, pr ruajtje ndaras nga shkresat tjera. Neni 346 Vendi i mbajtjes s seancs kryesore (1) Seanca kryesore mbahet n selin e gjykats dhe n ndrtesn e gjykats. (2) Nse n raste t veanta lokalet e ndrtess s gjykats nuk jan t prshtatshme pr mbajtjen e seancs kryesore, kryetari i gjykats mund t caktoj q debati t mbahet n ndrtes tjetr. (3) Seanca kryesore mund t mbahet dhe n vend tjetr n rajonin e gjykats kompetente, nse kt me propozim t arsyetuar nga kryetari i gjykats e lejon kryetari gjykats m t lart. Neni 347 Refuzimi i dshmive t propozuara (1) Kryetari i kshillit mund ti refuzoj dshmit e propozuara, nse: 1) propozimi ka t bj me mnyrn e ndaluar me ligj t grumbullimit t dshmive, dshmin prdorimi i s cils me ligj nuk sht i lejuar ose faktin i cili sipas ligjit nuk mund t dshmohet ( propozim i paligjshm); 2) jan t paqarta, jo t plota ose qartazi jan pr prolongimin e konsiderueshm t procedurs ose (3) faktet q sipas propozimit do t duhej t vrtetohen nuk jan relevante pr vendosje, prkatsisht nuk ekziston lidhshmri ndrmjet fakteve q duhet t vrtetohen dhe fakteve q vendosin, ose kjo lidhshmri pr shkaqe juridike nuk mund t konstatohet (propozim i pavlefshm). (2) Kryetari i kshillit mund ti ftoj palt q t vijn n dit t caktuar n gjykat q ti arsyetojn propozimet e veta, prkatsisht kundrshtimet lidhur me dshmit e propozuara.

132

(3) Aktvendimi me t cilin refuzohet propozimi pr nxjerrjen e provave, doemos duhet t jet i arsyetuar. Me propozim t palve kshilli mund ta ndryshoj ose ta revokoj kt aktvendim n rrjedhn e mvonshme t procedurs. Neni 348 Thirrja e personave n seancn kryesore (1) N seancn kryesore do t thirren i akuzuari dhe mbrojtsi i tij, paditsi dhe i dmtuari dhe prfaqsuesit e tij ligjor dhe i autorizuari, si dhe interpretuesi. N seancn kryesore do t ftohen edhe dshmitart, ekspertt dhe kshilltart teknik t cilt jan propozuar nga paditsi n aktakuz, prkatsisht i padituri n kundrshtimin kundr aktakuzs, ose n parashtresn e veant nga neni 326 t ktij ligji, prve atyre q kryetari i kshillit do ti refuzoj sipas nenit 347 t ktij ligji. Paditsi dhe i akuzuari munden n seancn kryesore t'i prsrisin propozimet q kryetari i kshillit nuk i ka miratuar. (2) N pikpamje t prmbajtjes s ftesave pr personat nga paragrafi (1) t ktij neni, do t zbatohen dispozitat e neneve 11 dhe 145 t ktij ligji. Kur mbrojta nuk sht e detyrueshme i akuzuari n ftes do t kshillohet se ka t drejt t marr mbrojts, ndrsa seanca kryesore nuk do t mund t prolongohet pr arsye se mbrojtsi nuk ka ardhur n seancn kryesore, ose pr shkak t asaj q i akuzuari ka marr mbrojts vetm n seancn kryesore. (3) Ftesa te i akuzuari doemos duhet t drgohet ashtu q ndrmjet dorzimit t ftess dhe dits s seancs kryesore, q t mbetet koh e mjaftueshme pr prgatitjen e mbrojtjes, e s paku tet dit. Me krkes t akuzuarit ose paditsit, e me plqim t t akuzuarit, ky afat mund t shkurtohet. (4) T dmtuarin q nuk thirret si dshmitar gjykata do ta njoftoj n ftes se seanca kryesore do t mbahet edhe pa t, ndrsa do t lexohet deklarata e tij pr krkesn pronsore-juridike. (5) Paditsi privat do t paralajmrohet n ftes se do t konsiderohet se ka heq dor nga akuza nse nuk vjen n seancn kryesore, as nuk drgon t autorizuar. (6) N ftes i akuzuari, mbrojtsi, dshmitari dhe eksperti do t paralajmrohen pr pasojat e mosardhjes n seancn kryesore (nenet 365 dhe 368 t ktij ligji). Neni 349 Gjykats plotsues dhe gjykats - porot Nse sht e mundur q seanca kryesore t zgjat m shum, kryetari i kshillit mund t krkoj nga kryetari i gjykats q t caktoj nj ose dy gjykats, prkatsisht gjykats-porot, t marrin pjes n seancn kryesore, q ti zvendsojn antart e kshillit n rast t pengess s tyre.

133

Neni 350 Marrja n pyetje e dshmitarve jasht gjykats (1) Nse njoftohet se ndonj dshmitar q sht thirrur n seancn kryesore ndrsa ende nuk sht marr n pyetje, nuk do t mund t vij n seancn kryesore pr shkak t smurjes afatgjate ose palvizshmris, mund t merret n pyetje n vendin t cilin gjendet. (2) Dshmitarin, prkatsisht ekspertin do ta marr n pyetje, ndrsa sipas nevojs edhe do ta betoj, kryetari i kshillit ose gjykatsi-antar i kshillit, ose marrja e tij n pyetje do t bhet nprmjet gjykatsit t procedurs paraprake n gjykatn n rajonin e t cilit gjendet dshmitari. (3) Pr kohn dhe vendin e marrjes n pyetje detyrimisht do t njoftohen palt dhe mbrojtsi, ndrsa i dmtuari nse kjo sht e mundur duke marr parasysh urgjencn e procedurs. Nse i akuzuari sht n paraburgim, pr nevojn e pranis s tij t marrjes n pyetje vendos kryetari i kshillit. Kur palt dhe i dmtuari marrin pjes n pyetje i kan t drejtat nga neni 219 paragrafi (7) i ktij ligji. Neni 351 Prolongimi i mbajtjes s seancs kryesore (1) Kryetari i kshillit mundet me urdhr me propozim t arsyetuar t palve ta prolongoj ditn e mbajtjes s seancs kryesore. (2) Seanca kryesore mund t prolongohet dhe sipas detyrs zyrtare pr shkaqe shndetsore ose shkaqe tjera t arsyeshme. (3) Shkaqet pr prolongimin dhe arsyetimi pr to, futen n urdhrin pr prolongim prkatsisht n procesverbal. Neni 352 Ndrprerja e procedurs pr arsye t heqjes dor t paditsit para fillimit t seancs kryesore Nse paditsi heq dor nga aktakuza para fillimit t seancs kryesore, kryetari i kshillit do ta ndrpres me aktvendim procedurn penale dhe do tua dorzoj aktvendimin palve dhe t dmtuarit, e pr kt do t'i njoftoj personat q jan thirrur n seancn kryesore, nse sht caktuar.

134

Kreu XXIV SEANCA KRYESORE 1. Parimi i transparencs s seancsn kryesore Neni 353 Transparenca e seancs kryesore (1) Seanca kryesore sht publike. (2) N seancn kryesore mund t marrin pjes vetm persona t moshuar. (3) Personat t cilt marrin pjes n seancn kryesore nuk guxojn t mbajn arm ose vegla t rrezikshme, prve policis gjyqsore, policis dhe shrbimit pr prcjelljen dhe sigurimin e t akuzuarit n institucionet ndshkimore- prmirsuese. Neni 354 Prjashtimi i publikut Nga hapja e seancs e deri n prfundimin e seancs kryesore kshilli mundet n do koh me detyr zyrtare ose me propozim t palve ose t dmtuarit, ta prjashtoj publikun nga nj pjes e seancs kryesore ose nga tr seanca kryesore, nse kjo sht e nevojshme pr ruajtjen e fshehtsis shtetrore, ushtarake, zyrtare ose fshehtsis s rndsishme afariste, ruajtjen e rendit publik, mbrojtjen e jets private t t akuzuarit, dshmitarit ose t dmtuarit, mbrojtjen e siguris s dshmitarit ose viktims dhe/ose mbrojtjen e interesave t personit t mitur. Neni 355 Pr k nuk ka t bj prjashtimi i publikut (1) Prjashtimi i publikut nuk ka t bj pr palt, t dmtuarin, prfaqsuesit e tyre ligjor dhe t autorizuarit, si dhe mbrojtsin, prve n raste t prcaktuara me ligj. (2) Kshilli mund t lejoj q n seancn kryesore n t cilin sht prjashtuar publiku t marrin pjes persona t caktuar zyrtar, puntor shkencor dhe publik, ndrsa me krkes t t akuzuarit kt mund t'ia lejoj edhe shokut martesor prkatsisht jashtmartesor dhe familjarve t tyre m t afrt nga neni 353 paragrafi (2) i ktij ligji. (3) Kryetari i kshillit do ti paralajmroj personat t cilt marrin pjes n seancn kryesore n t ciln sht prjashtuar publiku, se jan t detyruar ta ruajn si fshehtsi gjith at q e kan dgjuar n seanc dhe do tu tregojn se dhnia e fshehtsis paraqet vepr penale. Neni 356 Vendimi pr prjashtimin e publikut (1) Vendimin pr prjashtimin e publikut e merr kshilli me aktvendim q doemos duhet t arsyetohet dhe shpallet publikisht.

135

(2) Kundr aktvendimit nga paragrafi (1) t ktij neni lejohet ankes, e cila nuk e ndalon zbatimin. 2. Udhheqja me seancn kryesore Neni 357 Prania e detyrueshme n seancn kryesore (1) Kryetari dhe antart e kshillit, si dhe gjykatsit dhe gjykatsit porot nga neni 26 t ktij ligji, detyrimisht pandrprer marrin pjes n seancn kryesore. (2) Detyr e kryetarit t kshillit sht q t vrtetoj se vall kshilli sht i prbr sipas ligjit dhe se a ekzistojn arsye pr t cilat antart e kshillit dhe mbajtsi i procesverbalit duhet t prjashtohen ( neni 33 pikat 1), 2), 3), 4) dhe 5) t ktij ligji). Neni 358 Detyrat e kryetarit t kshillit (1) Kryetari i kshillit udhheq me seancn kryesore. (2) Detyra e kryetarit t kshillit sht q t kujdeset pr shqyrtim t gjithanshm t lnds dhe pr mnjanimin e gjith asaj q e prolongon procedurn dhe nuk shrben pr sqarimin e punve. (3) Kryetari i kshillit vendos pr propozimet e palve nse pr to nuk vendos kshilli. (4) Pr propozimin pr t cilin ekziston plqim nga palt dhe pr propozimet me pajtim t palve q nuk do ti miratoj kryetari, vendos kshilli. (5) Aktvendimet e kshillit doher shpallen dhe me arsyetim t shkurtr futen n procesverbalin e seancs kryesore. Neni 359 Rrjedha e seancs kryesore (1) Seanca kryesore mbahet dhe vijon pandrprer sipas rendit q sht prcaktuar n kt ligj. N rastet kur nuk mundet seanca kryesore t mbaroj n nj seanc, kryetari vendos q seanca kryesore t vazhdoj n ditn e ardhshme t puns. (2) Kryetari i kshillit mund t prcaktoj q t shmanget nga rrjedha e rregullt e shqyrtimit pr shkak t rrethanave t veanta, e veanrisht pr shkak t numrit t t akuzuarve, numrit t veprave penale dhe vllimit t materialit provues. Neni 360 Mirmbajta e rendit n gjykat (1) Detyra e kryetarit t kshillit sht q t kujdeset pr mirmbajtjen e rendit n gjykat dhe pr dinjitetin e gjykats. Ai mundet menjher pas hapjes s seancs ti paralajmroj personat q marrin pjes n seancn kryesore q t sillen mir dhe t mos e prishin punn e gjykats. Kryetari i

136

kshillit mund t prcaktoj kontroll t personave q marrin pjes n seancn kryesore. (2) Kshilli mund t urdhroj q nga seanca t largohen personat t cilt si dgjues marrin pjes n seancn kryesore, nse ata edhe pas vrejtjes e prishin mbajtjen e shqyrtimit kryesor. (3) N gjykat nuk mund t kryhen incizime filmike dhe televizive. Me prjashtim, kryetari i Gjykats s Lart t Republiks s Maqedonis mund t lejoj incizim t atill t shqyrtimit t veant kryesor. Nse incizimi sht lejuar, kshilli i seancs kryesore mundet pr shkaqe t arsyeshme t vendos q pjes t veanta t seancs kryesore t mos incizohen. Neni 361 Ndshkim pr shkak t prishjes s rendit dhe disiplins (1) Nse prokurori publik, i akuzuari, mbrojtsi, i dmtuari, prfaqsuesi ligjor, i autorizuari, eksperti, prkthyesi prkatsisht interpretuesi ose personi tjetr i cili merr pjes n seancn kryesore, e prish rendin ose nuk i prmbahet urdhrave nga kryetari i kshillit pr mirmbajtjen e rendit, kryetari i kshillit do ti jap vrejtje. Nse vrejtja sht e pasuksesshme, kshilli mund t urdhroj q ta largoj nga gjykata, ndrsa personat tjer mundet jo vetm ti largoj por edhe t'i dnoj me dnim n para t parapar n nenin 88 paragrafi (1) i ktij ligji. (2) Pas vendimit t kshillit i akuzuari mund t largohet nga gjykata pr afat t caktuar, e nse prsri e prish rendin n seancn kryesore, ather edhe gjat gjith kohs sa zgjat procedura e provave. Para se t mbaroj procedura e provave kryetari i kshillit do ta ftoj t akuzuarin dhe do ta njoftoj pr rrjedhn e seancs kryesore. Nse i akuzuari vazhdon ta prish rendin dhe ta ofendoj dinjitetin e gjykats, kshilli mundet prsri ta largoj nga seanca. N kt rast, seanca kryesore do t mbaroj pa pranin e t akuzuarit, ndrsa aktgjykimin do t'ia kumtoj kryetari ose gjykatsi-antar i kshillit n prani t mbajtsit t procesverbalit. (3) Mbrojtsit ose t autorizuarit, i cili pas dnimit do t vazhdoj ta prish rendin, kshilli mund tia shkurtoj mbrojtjen e mtutjeshme, prkatsisht prfaqsimin n seancn kryesore dhe n at rast pala do t thirret q t marr mbrojts, prkatsisht t autorizuar tjetr. Nse sht e pamundur q i akuzuari ose i dmtuari kt ta bjn menjher pa dm pr interesat e veta, ose n rast t mbrojtjes s detyrueshme nuk mundet menjher t vendoset mbrojts ose i autorizuar i ri, seanca kryesore do t ndrpritet ose prolongohet, ndrsa mbrojtsit prkatsisht t autorizuarit do t'i urdhrohet q t'i paguaj shpenzimet q jan br nga ndrprerja ose prolongimi. (4) Nse gjykata e largon nga gjykata paditsin privat ose prfaqsuesin e tij ligjor, seanca kryesore do t vazhdoj edhe n munges t tyre, por gjykata do ti paralajmroj se mundet t marrin t autorizuar. (5) Nse prokurori publik e prish rendin, kryetari i kshillit pr kt do ta njoftoj prokurorin themelor publik, ndrsa mundet edhe ta ndrpres seancn kryesore dhe nga prokurori themelor publik t krkoj ta caktoj personin tjetr q ta prfaqsoj aktakuzn. (6) Kur gjykata do ta dnoj avokatin i cili e prish rendin, pr kt do ta njoftoj Odn e Avokatve t Republiks s Maqedonis.

137

(7) Kundr aktvendimit pr dnimin lejohet ankes n gjykatn m t lart. (8) Kundr aktvendimeve tjera q kan t bjn me mbajtjen e rendit dhe udhheqjen e seancs kryesore nuk lejohet ankes e veant. Neni 362 Vepra penale e kryer n seancn kryesore (1) Nse i akuzuari n seancn kryesore kryen vepr penale do t veprohet n baz t dispozitave t nenit 393 t ktij ligji. (2) Nse dikush tjetr gjat seancs kryesore kryen vepr penale, kshilli mund ta ndrpres seancn kryesore dhe pas akuzs n form gojore t paditsit, t gjykoj pr veprn e kryer penale menjher, ndrsa mundet pr at vepr penale ta gjykoj pas prfundimit t shqyrtimit t filluar kryesor. (3) Nse ekzistojn baza pr dyshim se dshmitari ose eksperti ka dhn dshmi t rrejshme n shqyrtimin kryesor, pr kt vepr penale nuk mund t gjykohet menjher. N kt rast kryetari i kshillit mund t urdhroj q pr dshmin e dshmitarit, prkatsisht t ekspertit t prpilohet procesverbal i posam, q do tia drgoj prokurorit publik. Kt procesverbal do ta nnshkruaj edhe dshmitari prkatsisht eksperti q sht marr n pyetje. (4) Nse nuk mundet menjher ti gjykohet kryersit t veprs penale pr t cilt ndiqet sipas detyrs zyrtare, pr kt do ta njoftoj prokurorin publik kompetent pr procedurn e mtejme. 3. Supozime pr mbajtjen e shqyrtimit kryesor Neni 363 Hapja e seancs Kryetari i kshillit e hap seancn dhe e shpall lndn e shqyrtimit kryesor dhe prbrjen e kshillit. Me kt rast, vrteton se a kan ardhur t gjith personat e thirrur, e nse nuk kan ardhur kontrollon se vall u jan dorzuar ftesat dhe a e kan arsyetuar mungesn e tyre. Neni 364 Mosardhja e paditsit n seancn kryesore (1) Nse n seancn kryesore q sht caktuar n baz t aktakuzs nga prokurori publik nuk vjen prokurori publik, i cili sht i thirrur n mnyr t rregullt, ndrsa nuk e ka njoftuar gjykatn pr shkaqet e pengess s tij, do t dnohet me dnim n para t parapar n nenin 89 t ktij ligji, ndrsa seanca kryesore do t prolongohet. (2) Nse n seancn kryesore nuk vjen paditsi privat, edhe pse sht thirrur n mnyr t rregullt, as i autorizuari i tij, kryetari i kshillit ose gjykatsi individual do ta ndrpres procedurn me aktvendim.

138

Neni 365 Mosardhja e t paditurit n shqyrtimin kryesor (1) Nse i akuzuari sht thirrur n mnyr t rregullt, ndrsa nuk vjen n shqyrtimin kryesore dhe as nuk e arsyeton mungesn tij ose nuk mund ti dorzohet ftesa , ndrsa nga rrethanat duket qart se i shmanget pranimit t ftess, kshilli do t urdhroj q t sillet me forc, sipas nenit 157 t ktij ligji. Nse sjellja nuk do t mund t kryhet menjher, kshilli do t vendos q shqyrtimi kryesor t mos mbahet dhe do t urdhroj i akuzuari t sillet me detyrim n seancn e ardhshme. Nse deri n sjellje i akuzuari e arsyeton mungesn, kryetari i kshillit do ta revokoj urdhrin pr sjellje me detyrim. (2) Nse i akuzuari i cili sht thirrur n mnyr t rregullt haptazi i ikn ardhjes n shqyrtimin kryesor, ndrsa nuk ekzistojn shkaqe pr paraburgim t parapar n nenin 165 t ktij ligji, kshilli mund t caktoj paraburgim pr sigurimin e pranis s t akuzuarit n shqyrtimin kryesor. Ankesa nuk e ndalopn zbatimin e aktvendimit pr paraburgim. Pr paraburgimin q sht caktuar pr kt shkak n mnyr prkatse zbatohen dispozitat e neneve 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 178, 179 dhe 180 t ktij ligji. Nse nuk ndrpritet m hert, paraburgimi zgjat deri n shpalljen e aktgjykimit, e m s gjati 30 dit. (3) T akuzuarit mundet ti gjykohet n munges vetm nse sht n arrati ose nuk sht i kapshm pr organet e shtetit, ndrsa ekzistojn shkaqe t vrteta q ti gjykohet edhe pse mungon. (4) Aktvendimin pr gjykim n munges t akuzuarit e miraton kshilli me propozim t paditsit. Ankesa nuk e ndalon zbatimi e aktvendimit. Neni 366 Mosardhja e mbrojtsit n shqyrtimin kryesor Nse n shqyrtimin kryesor nuk vjen mbrojtsi i cili sht thirrur n mnyr t rregullt, ndrsa nuk e njofton gjykatn pr shkaqet e pengess kur pr kt shkak ka kuptuar, ose nse mbrojtsi pa leje e lshon shqyrtimin kryesor, ndrsa nuk ekziston mundsia q menjher t merret mbrojts tjetr pa dm pr mbrojtjen, shqyrtimi kryesor me propozim t t akuzuarit do t prolongohet, e mundet t mbahet edhe pa pranin e mbrojtsit, nse mbrojta nuk sht e detyrueshme. N rast t prolongimit, kshilli me aktvendim do t vendos q mbrojtsi ti bart shpenzimet q jan shkaktuar pr shkak t prolongimit nse kjo mund t'i ngarkohet fajit t tij. Neni 367 Mbajta e shqyrtimit kryesor edhe prkundr mosardhjes s t akuzuarit, prkatsisht pr shkak t mungess s mbrojtsit Nse sipas dispozitave t neneve 70, 71 dhe 77 t ktij ligji ekzistojn kushte pr prolongimin e shqyrtimit kryesor pr shkak t mosardhjes s t akuzuarit prkatsisht pr shkak t mungess s mbrojtsit, kshilli mund t vendos q shqyrtimi kryesore t mbahet nse sipas dshmive q gjenden n shkresa, duket qart se doemos do t duhet t merret aktgjykim me t cilin refuzohet aktakuza.

139

Neni 368 Mosardhja e dshmitarit ose ekspertit n shqyrtimin kryesor (1) Nse dshmitari ose eksperti mungon edhe prkundr ftess s rregullt ose qartazi i shmanget ardhjes n shqyrtimin kryesor, kshilli mund t urdhroj q t sillet menjher me detyrim. (2) Shqyrtimi kryesor mundet t filloj edhe pa pranin e dshmitarit ose ekspertit t thirrur dhe n kt rast kshilli do t vendos q gjat shqyrtimit kryesor, nse pr shkak t mungess s dshmitarit ose ekspertit shqyrtimi kryesor duhet t ndrpritet ose prolongohet. (3) Dshmitari ose eksperti i cili sht i thirrur n mnyr t rregullt, nuk e ka arsyetuar mungesn, kshilli mund ta dnoj me dnim n para t prcaktuar n nenet 224 dhe 237 t ktij ligji, e mund t urdhroj q n shqyrtimin e ri kryesor t sillet me detyrim. Kshilli mundet n rast t arsyeshm ta trheq vendimin pr dnim. Neni 369 Marrja n pyetje e dshmitarit ose ekspertit nprmjet telefonit ose video konferencs Dshmitari ose eksperti mund t merret n pyetje nprmjet telefonit ose video konferencs kur gjendet n territorin e shtetit tjetr. 4. Prolongimi dhe ndrprerja e shqyrtimit kryesor Neni 370 Shkaqet e prolongimit t shqyrtimit kryesor (1) Gjykata vendos pr prolongimin dhe ndrprerjen e shqyrtimit kryesore. (2) Jasht rasteve t veanta t parapara n kt ligj, me krkes t palve, mbrojtsi ose sipas detyrs zyrtare, shqyrtimi kryesor do t prolongohet me aktvendim t kryetarit t kshillit nse sht e nevojshme pr koh m t gjat pr grumbullimin e provave t reja, ose nse gjat shqyrtimit kryesor vrtetohet se te i akuzuari pas kryerjes s veprs penale sht shkaktuar smundje shpirtrore ose rregullim shpirtror ose nse ekzistojn pengesa tjera serioze pr mbajtjen e shqyrtimit kryesor. (3) Shqyrtimi kryesor prolongohet vetm gjat kohs sa zgjat pengesa, prkatsisht shkaqet q kan sjell te prolongimi, ndrsa kryetari i kshillit sht i detyruar q do muaj t ardhshm ta njofto kryetarin e gjykats pr at se a ekzistojn ende shkaqet pr prolongim. Kryetari i gjykats do t ndrmarr masa t nevojshme pr shpejtimin e procedurs. (4) N aktvendimin me t ciln prolongohet shqyrtimi kryesor sipas rregulls do t caktohet dita dhe ora kur do t vazhdoj shqyrtimi kryesor. Me t njjtin aktvendim kryetari i kshillit do t urdhroj q t sigurohen dshmit t cilat mund t humben ose zhduken pr arsye t prolongimit t shqyrtimit kryesor. (5) Kundr aktvendimit nga paragrafi (4) i ktij neni nuk lejohet ankes.

140

Neni 371 Vazhdimi i shqyrtimit t prolonguar kryesor (1) Nse shqyrtimi kryesor i cili sht i prolonguar mbahet para gjykatsit t njjt, prkatsisht kshillit, debati do t vazhdoj. Kryetari i kshillit mund t prcaktoj q seanca kryesore t filloj prsri. (2) Shqyrtimi kryesor q sht prolonguar fillon prsri nse sht ndrruar prbrja e kshillit ose gjykatsi individual. Me plqim t palve, kshilli mund t vendos q dshmitar dhe ekspert t caktuar t mos dgjohen prsri, por t lexohen dshmit e tyre t futura n procesverbalet nga shqyrtimi kryesor i mparshm. (3) Nse prolongimi ka zgjatur m shum se 90 dit, shqyrtimi kryesor doemos duhet t filloj dhe t gjitha dshmit doemos duhen t nxirren. Me marrjen n pyetje t palve, gjykatsi prkatsisht kshilli mund t vendos q dshmitar dhe ekspert t caktuar t mos dgjohen prsri, por t lexohen dshmit e tyre t futura n procesverbalet nga shqyrtimi kryesor i mparshm. (4) Nse n rast kur sht e detyrueshme prania e mbrojtsit, ndrsa i akuzuari gjat shqyrtimit kryesor e ka revokuar autorizimin ose mbrojtsi e ka refuzuar autorizimin ose pa arsye nuk vjen n shqyrtimin kryesor ose para kohe e ka lshuar shqyrtimin kryesor, kryetari i kshillit menjher do ta detyroj t akuzuarin q t caktoj mbrojts tjetr dhe t'i paraqes afat prej s paku 15 ditsh pr prgatitjen e mbrojtjes, e pastaj shqyrtimi kryesor vazhdon. Gjat rrjedhs s mtejme t shqyrtimit kryesor revokimi ose anulimi i prsritur i autorizimit mundet t lejohet vetm me vendim t kshillit, nse kjo nuk sht br me qllim t prolongimit t procedurs. (5) Nse jasht rasteve nga paragrafi (4) i ktij neni i akuzuari autorizon mbrojts t ri, shqyrtimi kryesor do t vazhdoj pa prolongim. Neni 372 Ndrprerja e shqyrtimit kryesor (1) Gjykatsi prkatsisht, kryetari i kshillit mund ta ndrpres shqyrtimin kryesor pr shkak t pushimit ose pr shkak t skadimit t orarit t puns, ose pr shkak t marrjes s dshmive n koh t shkurtr ose pr shkak t prgatitjes s aktakuzs ose mbrojtjes, prve n rastet e parapara me kt ligj. (2) Ndrprerja e shqyrtimit kryesor vazhdon doher para gjykatsit prkatsisht kshillit t njjt. (3) Nse shqyrtimi kryesor nuk mund t vazhdoj para gjykatsit prkatsisht kshillit t njjt ose nse ndrprerja e shqyrtimit kryesor ka zgjatur m shum se tet dit, do t veprohet sipas dispozitave nga neni 371 t ktij ligji. Neni 373 Rifillimi i shqyrtimit kryesor n rast t ndryshimit t aktakuzs (1) Nse gjat shqyrtimit kryesor para kshillit t prbr nga nj gjykats dhe dy gjykats porot n rast t ndryshimit t aktakuzs pr vepr

141

penale pr gjykimin e s cils sht kompetent kshilli i prbr nga dy gjykats dhe tre gjykats -porot, kshilli do t plotsohet dhe shqyrtimi kryesor do t rifilloj. (2) Kshilli mundet edhe pa plqimin e palve prkatsisht mbrojtsit, por pas marrjes s tyre n pyetje, t vendos q dshmitar dhe ekspert t caktuar t mos merren n pyetje, por t lexohen procesverbalet pr marrje n pyetje t atyre dshmitarve dhe ekspertve. 5. Procesverbali pr shqyrtimin kryesor Neni 374 Mnyra e udhheqjes s shqyrtimit kryesor (1) Rrjedha e shqyrtimi kryesor incizohet me z ose n mnyr vizuale-me z. (2) N fillim t debatit, kryetari i kshillit i njofton palt e pranishme dhe pjesmarrsit tjer n procedur pr at se debati incizohet, dhe se incizimi paraqet shnim vizuel-me z nga debati i mbajtur. (3) Kur nuk ekzistojn kushte teknike pr incizim t zrit ose vizuel-t zrit gjat seancs kryesore, kryetari i kshillit mund t urdhroj q pr rrjedhn e shqyrtimit kryesor t mbahet procesverbal stenografik. (4) Procesverbali stenografik, n afat prej 48 orsh nga mbajtja e shqyrtimit kryesor do t deshifrohet dhe shqyrtohet, do t nnshkruhet nga personi i cili e prpilon, palt, gjykatsi individual, prkatsisht kryetari i kshillit dhe do t prfshihet n lnd. (5) Incizimi i zrit ose vizuel-i zrit nga shqyrtimi i mbajtur sht pjes e lnds gjyqsore, e cila mbahet n sistemin e automatizuar kompjuterik pr udhheqje me lndt gjyqsore (AKMIS). (6) Incizimi i zrit ose vizuel-i zrit nuk guxon t publikohet, emitohet ose shfrytzohet pr dedikim dhe qllime jasht procedurs penale. (7) Palt dhe mbrojtsi kan t drejt q pas mbajts s shqyrtimit kryesor t marrin kopje nga incizimi i zrit ose vizuel i zrit n afat prej tri ditsh prshkrim nga procesverbali stenografik, n form t shtypur ose elektronike. Kopja e incizimit dorzohet menjher, ndrsa m s voni n afat prej 24 orsh. Neni 375 Prfshirja e kumtimit t aktgjykimit n procesverbal (1) N procesverbal t shqyrtimit kryesor futet kumtimi i plot i aktgjykimit, me shnimin se aktgjykimi sht shpallur publikisht. Kumtimi i aktgjykimit, i prmbajtur n procesverbal paraqet burim pr shqyrtimin kryesor. (2) Nse sht marr aktvendim pr paraburgim dhe kjo prfshihet n procesverbal pr shqyrtimin kryesor.

142

6. Fillimi i shqyrtimit kryesor Neni 376 Hyrja e gjykatsit, prkatsisht kshillit n gjykat (1) Palt dhe t gjith t pranishmit n gjykat e presin kshillin duke qndruar n kmb. (2) Palt dhe pjesmarrsit tjer n procedur jan t detyruar q t ngriten n kmb kur u drejtohen gjykats, prve nse pr kt ekzistojn pengesa t arsyeshme. (3) N gjykat n t ciln mbahet shqyrtimi kryesor, palt qndrojn prball kryetarit t kshillit, dhe at: nga ana e tij e majt i akuzuari dhe mbrojtsi i tij, ndrsa nga ana e tij e djatht prokurori publik ose paditsi i autorizuar, i dmtuari dhe i autorizuari i tij. (4) I akuzuari, dshmitart dhe ekspertt dgjohen n vendin e caktuar nga ana e djatht e kryetarit t kshillit, t kthyer drejt prokurorit dhe t akuzuarit. Neni 377 Kushtet pr mbajtjen e shqyrtimit kryesor Pasi q kryetari i kshillit do t vrtetoj se n shqyrtimin kryesor kan ardhur t gjith personat e ftuar, ose kur kshilli do t vendos se shqyrtimi kryesor mund t mbahet dhe n munges t ndonj prej personave t thirrur, do ta thirr t akuzuarin dhe nga ai do t marr t dhna personale pr vrtetimin e identitetit. Neni 378 Vrtetimi i identitetit t akuzuarit dhe dhnia e udhzimeve (1) Pasi q t vrtetohet identiteti i akuzuarit kryetari i kshillit do ti udhzoj dshmitart n vendin q sht i caktuar pr ta ku do t presin derisa nuk ftohen pr marrje n pyetje. Ekspertt mund t mbeten dhe ta prcjellin shqyrtimin kryesor. (2) T gjith t akuzuarit mbeten n gjykat gjat gjith shqyrtimit kryesor. (3) Nse paditsi privat duhet t merret n pyetje si dshmitar nuk do t largohet nga gjykata. (4) Kryetari i kshillit mund t ndrmarr masa t nevojshme q t pengohet marrveshja ndrmjet dshmitarve, ekspertve dhe palve. Neni 379 Fjalime hyrse t palve (1) Shqyrtimi kryesor fillon me mbajtjen e fjalimeve hyrse. S pari flet paditsi, pastaj mbrojtsi ose i akuzuari. (2) I akuzuari ka t drejt q t mos mbaj fjalim hyrs. (3) N fjalimet e tyre palt mund ti paraqesin cilat fakte vendimtare kan pr qllim ti argumentojn, ti paraqesin provat q do ti nxjerrin dhe ti

143

prcaktojn shtjet juridike pr t cilat do t debatojn. N fjalimet nuk guxojn t nxirren fakte pr gjykimin e mparshm t t akuzuarit. (4) Palt n fjalin hyrse nuk mund t deklarohen pr konstatimet dhe provat e ofruara t pals kundrshtare. (5) Nse i dmtuari ose i autorizuari i tij jan t pranishm, paralajmrojn krkes juridiko-pronsore. (6) Kryetari i kshillit mundet fjalimet hyrse t palve t'i kufizoj n koh t caktuar. Neni 380 Kshilla pr t drejtat dhe deklarimi pr fajin e t akuzuarit (1) Pas fjals hyrse t paditsit, kryetari i kshillit do ta pyes t akuzuarin a kupton se pr ka sht i akuzuar dhe nse bindet se i akuzuari nuk ka kuptuar pr ka sht i akuzuar, shkurtimisht do ta nxjerr prmbajtjen e akuzs n mnyr m t kuptueshme pr t akuzuarin. (2) Kryetari i kshillit do ta kshilloj t akuzuarin pr t drejtn q t hesht ose t jap dshmi t tijn dhe do ta kshilloj q me kujdes ta prcjell rrjedhn e shqyrtimit kryesor, me 'rast do ti tregoj se mund t jap prova n mbrojtje t tij, tu parashtroj pyetje t bashkakuzuarve, dshmitarve dhe ekspertve, dhe t jap vrejtje lidhur me deklaratat e tyre. (3) Pastaj kryetari i kshillit do ta thirr t akuzuarin q t prononcohet lidhur me t gjitha veprat penale t akuzs, nse ndjehet fajtor apo jo. Neni 381 Miratimi i aktgjykimit n baz t pranimit t fajit gjat shqyrtimit kryesor (1) Pas kshills pr t drejtat e t akuzuarit pa marr parasysh natyrn dhe rndsin e veprs penale pr t ciln mbahet procedura, i akuzuari mundet vullnetarisht ta pranoj fajin lidhur me nj ose m tepr vepra penale nga aktakuza. (2) Pas pranimit t fajit, gjykatsi individual, prkatsisht kryetari i kshillit sht i detyruar q t provoj nse pranimi i fajit sht br vullnetarisht, nse i akuzuari sht i vetdijshm pr pasojat juridike nga pranimi i fajit, pr pasojat lidhur me krkesn juridike pronsore dhe shpenzimet e procedurs penale. (3) Pas realizimit t veprimtarive nga paragrafi (2) t ktij neni nga ana e gjykats, gjykata n procedurn provuese do t'i nxjerr vetm ato dshmi q kan t bjn me vendimin pr sanksionin. (4) Lidhur me aktgjykimin ose pjesn e aktgjykimit q sht marr si rezultat i pranimit t fajit t t akuzuarit gjat shqyrtimit kryesor, i akuzuari nuk mund t parashtroj ankes pr shkak t gjendjes faktike t vrtetuar gabimisht.

144

7. Procedura provuese Neni 382 Nxjerrja e provave (1) Provat nxirren sipas radhs si vijon: 1) prova t akuzs dhe prova lidhur me krkesn pronsore juridike; 2) prova t mbrojtjes; 3) prova t akuzs pr prgnjeshtrimin e provave t mbrojtjes (replika) dhe 4) prova t mbrojtjes si prgjigje t prgnjeshtrimit (duplika). (2) Gjat shqyrtimit kryesor donjra prej palve mundet, me plqimin e pals tjetr, t heq dor nga nxjerrja e provs e cila ka qen e propozuar. Neni 383 Mnyra e marrjes n pyetje (1) Gjat realizimit t provave lejohet marrja n pyetje n mnyr t drejtprdrejt, t kryqzuar dhe plotsuese. (2) Marrjen n pyetje n mnyr t drejtprdrejt e bn pala e cila e ka propozuar dshmitarin, prkatsisht ekspertin ose kshilltarin teknik. (3) Marrjen n pyetje n mnyr t kryqzuar e bn pala e kundrt. (4) Marrjen n pyetje n mnyr plotsuese e bn prsri pala e cila e thirr dshmitarin, prkatsisht ekspertin dhe pyetjet q parashtrohen gjat ksaj marrje n pyetje jan t kufizuara n pyetjet e parashtruara gjat marrjes n pyetje t pals s kundrt. (5) Pas prfundimit t marrjes n pyetje t palve, kryetari dhe antart e kshillit mund t'i parashtrojn pyetje dshmitarit prkatsisht ekspertit. Neni 384 Marrja n pyetje n mnyr t drejtprdrejt, t kryqzuar dhe plotsuese t dshmitarve (1) Dshmitari e merr n pyetje paln e cila e ka propozuar n pajtim me nenin 383 paragrafi (2) t ktij ligji. Pyetjet pr dshmitarin e pals kundrshtare jan t kufizuara dhe kan t bjn me pyetjet t cilat paraprakisht jan parashtruar gjat marrjes n pyetje t dshmitarit nga pala e cila e ka propozuar. Pyetjet e marrjes prsri n pyetje t dshmitarit nga pala e cila e ka propozuar jan t kufizuara dhe kan t bjn me pyetjet e parashtruara gjat marrjes n pyetje t dshmitarit nga pala e kundrt. (2) Pyetjet q sugjerojn prgjigje nuk mund t parashtrohen gjat marrjes n pyetje n mnyr t drejtprdrejt, prve n rastet kur ka nevoj q t qartsohen deklaratat e dshmitarve. Sipas rregulls, pyetjet q sugjerojn prgjigje lejohen vetm gjat marrjes n pyetje n mnyr t kryqzuar.

145

Neni 385 Rregullat e gjykats n procesin e nxjerrjes s provave (1) Kryetari i kshillit do ta kontrolloj mnyrn dhe renditjen e marrjes n pyetje t dshmitarve dhe ekspertve dhe nxjerrjen e provave duke mbajtur llogari pr efikasitetin, aspektin ekonomik t procedurs dhe sipas nevojs pr prcaktimin e lartsis. (2) Kryetari i kshillit pas kundrshtimit nga palt do t ndaloj pyetje dhe prgjigje t pyetjes q sht parashtruar m hert, nse e vlerson si t palejueshme ose irelevante pr lndn. (3) Kryetari i kshillit, do ta refuzoj nxjerrjen e provs pr t ciln konsideron se sht e panevojshme dhe pa rndsi pr lndn dhe pr kt do t paraqes arsyetim t shkurtr. (4) Kryetari i kshillit pas kundrshtimit nga palt do ta ndaloj parashtrimin e pyetjeve t cilat n vete prmbajn edhe pyetje dhe prgjigje, prve gjat marrjes n pyetje t kryqzuara . (5) Kryetari i kshillit me propozim t pals q e ka propozuar dshmitari do t lejoj marrjen n pyetje n mnyr t kryqzuar, nse pr shkak t deklarats q e ka dhn dshmitari n shqyrtimin kryesor nuk mund m t konsiderohet si dshmitar i pals q e ka propozuar. (6) Kryetari i kshillit gjat kohs s nxjerrjes s provave kujdesen pr dinjitetin e palve, t akuzuarit, dshmitarve dhe ekspertve. (7) Gjat gjith procedurs s provave gjykata, prkatsisht kryetari i kshillit kujdeset pr lejimin e pyetjeve, validitetin e prgjigjeve, marrja n pyetje n mnyr t rregullt dhe arsyeshmrin e kundrshtimeve. (8) Pr bisedimet e paraqitura n form gojore n shqyrtimin kryesor n procesin e marrjes n pyetje t dshmitarve, ekspertve dhe t dmtuarit, gjykatsi vendos menjher me aktvendim. Neni 386 Marrja n pyetje e dshmitarit (1) Para marrjes n pyetje t dshmitarit, kryetari i kshillit do paralajmroj pr detyrn q tia paraqes gjykats gjithka q i sht e njohur pr lndn dhe do ta paralajmroj se dshmia e rrejshme sht vepr penale. (2) Dshmitari jep betimin para dshmimit, si vijon: 'Betohem n nderin tim se pr gjithka q do t pyetem do ta flas t vrtetn dhe asgj q kam par dhe dgjuar nuk do ta heshti. (3) Kryetari i kshillit do ta paralajmroj ose do ta dnoj me para pjesmarrsin n procedur ose cilindo person tjetr q i kanoset, e fyen ose e sjell n pikpyetje sigurin e dshmitarit. Me propozimit t palve, gjykata mund ti urdhroj organeve policore q t ndrmarrin masa t domosdoshme pr ruajtjen e dshmitarit. (4) Nse gjat veprimeve nga paragrafi (4) t ktij neni sht kryer vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare, gjykata e njofton prokurorin kompetent.

146

Neni 387 Marrja n pyetje t ekspertit dhe kshilltarit teknik (1) Para marrjes n pyetje t ekspertit, gjykata do t'i bj vrejtje pr detyrn q ta shpreh mendimin n mnyr t qart dhe n prputhje me rregullat e profesionit, dhe do ta paralajmroj se dshmia e dhn rrejshm pr konstatimin dhe mendimin paraqet vepr penale. (2) Eksperti para marrjes n pyetje e jep betimin, si vijon: 'Betohem n nderin tim se ekspertizn e kam kryer me ndrgjegjshmri dhe sipas rregullave t profesionit tim dhe gjithka q do t deklaroj lidhur me t njjtn sht e sakt.' (3) Nse ndonj nga palt krkon q personi eksperti t merret n pyetje n shqyrtimin kryesor, konstatimi dhe mendimi me shkrim do t pranohet si material provues vetm nse personi ekspert q e ka prgatitur konstatimin dhe mendimin e ekspertizs ka dhn dshmi t veten n shqyrtimin kryesor dhe i sht dhn mundsia q t pyetet n mnyr t kryqzuar. (4) Dispozitat pr marrjen n pyetje t ekspertit n mnyr prkatse do t zbatohen edhe pr marrjen n pyetje t kshilltarve teknik. Neni 388 Prjashtim nga nxjerrja e drejtprdrejt e provave (1) Nse t provuarit e nj fakti bazohet mbi shnimin e ndonj personi, ai duhet personalisht t merret n pyetje n shqyrtimin kryesor, prve n rastet kur merret n pyetje dshmitari i mbrojtur n pajtim me nenin 228 t ktij ligji. Marrja n pyetje nuk mund t zvendsohet me leximin e procesverbalit nga dshmia e tij e dhn paraprakisht, dhe as me deklaratn me shkrim. (2) Dshmit e dshmitarve t dhna n procedurn hetimore, dhe dshmit e mbledhura n kuadr t veprimeve t mbrojtjen gjat procedurs hetimore, mund t shfrytzohen gjat marrjes n pyetje n mnyr t kryqzuar ose gjat prgnjeshtrimit t konstatimeve t dhna ose n prgjigje t prgnjeshtrimit, pr arsye t vlersimit t besueshmris s deklaratave t dhna n shqyrtimin kryesor. (3) Procesverbalet pr dshmit e dhna n seancn e provave mundet me vendim t gjykats t nxirren si prov me lexim ose riprodhim. (4) Nse pas fillimit t shqyrtimit kryesor shfaqen indikacione n baz t cilave mund t konkludohet se dshmitari i sht ekspozuar dhuns, krcnimit, premtimit t parave ose interesit tjetr, q t mos dshmoj ose t dshmoj rrejshm n shqyrtimin kryesor, dshmit e dshmitarit t dhna para prokurorit publik n procedurn paraprake, mundet me vendim t gjykats t nxirren si prov. (5) Me prjashtim t paragrafit (1) t ktij neni, procesverbalet pr deklaratat e dhna para prokurorit publik, mundet me vendim t gjykats t nxirren si dshmi me lexim ose riprodhim, nse personi i cili e ka dhan dshmin ka vdekur, sht smur shpirtrisht ose edhe prkundr t gjitha mjete t parapara me ligj pr gjetjen e tij mbetet i pakapshm.

147

Neni 389 Procedura me dshmitar dhe ekspert t pyetur (1) Dshmitart dhe ekspertt e marr n pyetje mbeten n gjykat, nse kryetari i kshillit nuk vendos ti lshoj ose prkohsisht largoj nga gjykata. (2) Me propozim t palve ose sipas detyrs zyrtare, gjykata mund t urdhroj q dshmitart dhe ekspertt e marr n pyetje t largohen nga gjykata dhe m von prsri t thirren dhe t merren n pyetje n prani ose munges t dshmitarve ose ekspertve tjer. Neni 390 Marrja n pyetje e dshmitarit i cili nuk mund t vij n gjykat (1) Nse n shqyrtimin kryesor merret vesh se dshmitari nuk mund t vij n gjykat ose ardhja n mnyr t konsiderueshme i sht vshtirsuar, kshilli mundet nse konsideron se dshmia e tij sht e rndsishme t urdhroj q dshmitari t merret n pyetje nprmjet lidhjes s videokonferencs n pajtim me nenet 82 dhe 83 t ktij ligji, ose ta marr n pyetje jasht shqyrtimit kryesor, kryetari i kshillit ose gjykatsi antar i kshillit. (2) Nse sht e nevojshme q t kryhet inspektim ose rekonstruktim jasht shqyrtimit kryesor, do t'i kryej kryetari i kshillit ose gjykatsi antar i kshillit. (3) Palt dhe i dmtuari do t njoftohen doher, kur dhe n cilin vend do t merret n pyetje dshmitari, prkatsisht do t kryhet inspektimi ose rekonstruktimi me prani t detyrueshme t palve t atyre veprimeve. Neni 391 Marrje n pyetje e t akuzuarin (1) Me propozim t mbrojtjes kryhet marrja n pyetje e t akuzuarit. (2) Marrja n pyetje fillon me pyetje t mbrojtsit, e pastaj pyetje parashtrojn prokurori, i dmtuari dhe t bashkakuzuarit, n pajtim me nenin 384 t ktij ligji. (3) Nse n shqyrtimin kryesor i akuzuari nuk jep dshmi ose nuk jep dshmi t ndryshme pr fakte ose rrethana t caktuara, prokurori publik mund t krkoj q t lexohet ose riprodhohet dshmia e prokurorit e dhn paraprakisht n procedur n pajtim me nenin 207 t ktij ligji. (4) Kshilli mundet me prjashtimit t vendos q i akuzuari prkohsisht t largohet nga gjykata, nse i bashkakuzuari ose dshmitari refuzon t jap dshmi n prani t tij ose nse rrethanat tregojn se n prani t tij nuk do ta flas t vrtetn. Pasi q t kthehet n gjykat, t akuzuarit do t'i lexohet dshmia e t bashkakuzuarit, prkatsisht dshmitarit. Neni 392 Procesverbale pr prova materiale (1) Provat materiale pr si procesverbali pr shqyrtim pr mbikqyrje, vrtetimi pr sendet e marra dhe t kthyera, librat, shkresat etj., t cilat nuk

148

jan t prsritshme n shqyrtimin kryesor, do t futen n procesverbal pr shqyrtimin kryesor. (2) Provat nga paragrafi 1 i ktij neni dorzohen n origjinal. (3) Me prjashtim nga paragrafit (2) t ktij neni mund t shfrytzohet si dshmi dhe prshkrim i vrtetuar ose kopje e vrtetuar. (4) Materiali i provave nga paragrafi (1) t ktij neni, lexohen nse palt nuk merren vesh ndryshe. Neni 393 Ndryshimi dhe zgjerimi i aktakuzs (1) Nse i akuzuari vlerson se provat e realizuara tregojn se sht ndryshuar gjendja faktike e deklaruar n aktakuz, mundet n shqyrtimin kryesor ta ndryshoj aktakuzn. Pr shkak t prgatitjes s mbrojtjes, shqyrtimi kryesor mund t prolongohet. N kt rast, nuk kryhet prcaktimi i aktakuzs. (2) Nse i akuzuari gjat shqyrtimit kryesor n seancn kryen vepr penale ose nse gjat shqyrtimit kryesor zbulohet ndonj vepr penale e kryer m hert e t akuzuarit, kshilli sipas rregulls, me akuz t paditsit t autorizuar, e cila mund t jet e deklaruar n form gojore, do ta zgjeroj shqyrtimin kryesor dhe n at vepr. Kundr ksaj akuze nuk lejohet kundrshtim. (3) Q t prgatitet mbrojtja, gjykata n rast t paragrafit (2) t ktij neni mund ta ndrpres shqyrtimin kryesor, ndrsa mundet pas marrjes n pyetje t palve t vendos q pr veprn nga paragrafi (2) t ktij neni t gjykohet veas. Neni 394 Plotsimi i procedurs s provave (1) Pas procedurs s mbaruar t provave palt dhe i dmtuari mund t paraqesin propozime pr plotsimin e procedurs s provave pr rrethana t reja q jan paraqitur gjat shqyrtimit kryesor. (2) Pr mnjanimin e kundrshtimeve n konstatimet dhe mendimet t personave ekspert ose profesional, gjykata sipas propozimit t palve ose sipas detyrs zyrtare mund t prcaktoj edhe superekspertiz. Superekspertizn gjykata e prcakton n mnyr elektronike me zbatimin e rregulls s zgjedhjes s rastsishme nga regjistri i ekspertve, n prani t t dyja palve prkatsisht t paditsit dhe mbrojtsit. (3) Nse nuk parashtrohen propozime pr plotsimin e procedurs s provave ose nse propozimi refuzohet, kshilli prkatsisht kryetari i kshillit do t shpall se procedura e provave ka prfunduar. Neni 395 Fjala prfundimtare (1) Pas mbarimit t procedurs s provave, gjykata do ti thirr paditsin, t dmtuarin, mbrojtsin dhe t akuzuarin q ta japin fjaln e vet prfundimtare.

149

(2) Nse aktakuzn e prfaqsojn m tepr t prokuror, ose i akuzuari ka m tepr mbrojts, t gjith mund t japin fjal prfundimtare, por nuk guxojn t prsriten dhe munden t jen t kufizuar n koh gjat prononcimit. Neni 396 Prfundimi i shqyrtimit kryesor (1) Pas fjalve prfundimtare, kryetari i kshillit do t njoftoj se shqyrtimi kryesor ka prfunduar dhe n procesverbal do t shnoj n sa ora shqyrtimi ka prfunduar. (2) Pastaj kshilli do t trhiqet n kshillim dhe votim pr miratimin e aktgjykimit. Kreu XXV AKTGJYKIMI 1. Shqiptimi i aktgjykimit Neni 397 Shqiptimi i aktgjykimit (1) Nse gjykata gjat kshillimit nuk konstaton se duhet prsri t hapet shqyrtimi kryesor pr plotsimin e procedurs ose sqarimin e pyetjeve t veanta, do t shqiptoj aktgjykim. (2) Aktgjykimi shqiptohet dhe shpallet publikisht n emr t qytetarve t Republiks s Maqedonis. Neni 398 Lidhshmria e aktgjykimin me aktakuzn (identiteti objektiv dhe subjektiv) (1) Aktgjykimi ka t bj vetm me personin q sht i akuzuar dhe vetm pr veprn q sht lnd e aktakuzs s prmbajtur n parashtres, prkatsisht e shqyrtimit kryesor, aktakuzs s ndryshuar ose zgjeruar. (2) Gjykata nuk sht e lidhur pr propozimet e paditsit lidhur me vlersimin juridik t veprs. Neni 399 Provat mbi t cilat bazohet aktgjykimi (1) Gjykata e bazon aktgjykimin vetm mbi faktet dhe provat q jan paraqitur n shqyrtimin kryesor. (2) Gjykata sht e detyruar q me ndrgjegje ta vlersoj do prov ve e ve edhe lidhur me provat e tjera dhe n baz t ktij vlersimi t nxjerr konkluzion nse ndonj fakt sht dshmuar.

150

Neni 400 Provat mbi t cilat nuk mund t bazohet aktgjykimi (1) Aktgjykimi nuk mund t mbshtetet vetm n baz t dshmis s dshmitarit t rrezikuar t marr me zbatimin e dispozitave pr mbulimin e identitetit ose pamjes s tyre, pr mbrojtjen e tij dhe mbrojtjen e personave t tij t afrt. (2) Aktgjykimi nuk mund mbshtetet vetm n baz t dshmis s nxjerr n pajtim me nenin 388 paragraft (2) dhe (3) t ktij ligji. 2. Llojet e aktgjykimeve Neni 401 Llojet e aktgjykimeve (1) Me aktgjykim aktakuza refuzohet ose i akuzuari lirohet nga aktakuza ose shpallet fajtor. (2) Nse aktakuza prfshin m tepr vepra penale, n aktgjykim do t kumtohet pr ciln vepr refuzohet aktakuza ose i akuzuari lirohet nga aktakuza ose shpallet fajtor. Neni 402 Aktgjykimi refuzues Aktgjykim me t cilin refuzohet aktakuza gjykata do t kumtoj, nse: 1) pr aktgjykim gjykata nuk sht kompetente reale; 2) procedura sht mbajtur pa krkesn e paditsit t autorizuar; 3) paditsi nga fillimi e deri n mbarim t shqyrtimit kryesor ka heq dor nga aktakuza; 4) nuk ka pasur propozim t nevojshm, leje ose nse organi kompetent shtetror ka heq dor nga propozimi, prkatsisht leja ose nse i dmtuari ka heq dor nga propozimi; 5) i akuzuari pr t njjtn vepr sht tanim i gjykuar n mnyr t plotfuqishme, i liruar nga aktakuza ose procedura kundr tij sht ndrprer n mnyr t plotfuqishme me aktvendim dhe 6) i akuzuari me akt t amnistis ose faljes sht liruar nga ndjekja, ose ndjekja penale nuk mund t ndrmerret pr arsye t parashkrimit, ose nse ekzistojn rrethana tjera q e prjashtojn ndjekjen penale. Neni 403 Aktgjykimi lirues Aktgjykim me t cilin i akuzuari lirohet nga aktakuza gjykata do t kumtoj, nse: 1) vepra pr t ciln akuzohet nuk sht vepr penale n baz t ligjit; 2) ka rrethana q e prjashtojn prgjegjsin penale dhe 3) prokurori publik ose paditsi nuk ka dshmuar jasht dyshimit t arsyeshm se i akuzuari e ka kryer veprn pr t ciln akuzohet.

151

Neni 404 Aktgjykimi dnues (1) N aktgjykimin n t ciln i akuzuari shpallet fajtor gjykata do t kumtoj: 1) pr ciln vepr shpallet fajtor, me shnimin e fakteve dhe rrethanave q paraqesin karakteristik t veprs penale, si dhe t atyre nga t cilt varet zbatimi i dispozits s prcaktuar nga Kodi penal; 2) emrin ligjor i veprs penale dhe cilat dispozita nga Kodi penal jan zbatuar; 3) me far dnimi dnohet i akuzuari ose lirohet nga dnimi n baz t dispozitave t Kodit penal; 4) vendimin pr masn alternative; 5) vendimin pr masat e siguris, konfiskimit t prons dhe dobis pronsor dhe marrjen e sendeve; 6) vendimin pr llogaritjen e privimit nga lira, paraburgimit ose t dnimit tanim t mbajtur dhe 7) vendimin pr shpenzimet e procedurs penale, pr krkesn pronsore juridike, si dhe pr at se aktgjykimi i plotfuqishm duhet t shpallet nprmjet shtypit, radios ose televizionit. (2) Nse i akuzuari sht gjykuar me dnim n para, n aktgjykim do t shndohet afati n t ciln duhet t paguhet dnimi me para dhe mnyra n t ciln kryhet zvendsimi i dnimit n para n rast se dnimi me para nuk mund t arktohet as n mnyr t detyrueshme. 3. Shpallja e aktgjykimit Neni 405 Shpallja e aktgjykimit (1) Pasi q gjykata ta kumtoj aktgjykimin, kryetari i kshillit menjher do ta shpall. Nse gjykata nuk ka mundsi ta kumtoj aktgjykimin n ditn e njjt pas prfundimit t shqyrtimit kryesor, do ta prolongoj shpalljen e aktgjykimit s paku pr tri dit dhe do ta caktoj kohn dhe vendin e shpalljes s aktgjykimit. (2) Kryetari i kshillit n prani t palve, prfaqsuesve t tij ligjor, t autorizuarve dhe mbrojtsve, publikisht do ta lexoj shqiptimin dhe shkurtimisht do ti kumtoj shkaqet e aktgjykimit . (3) Shpallja do t kryhet dhe kur pala, prfaqsuesi ligjor, i autorizuari ose mbrojtsi nuk sht i pranueshm. Kshilli mund ti urdhroj q t akuzuarit nse mungon, aktgjykimin tia kumtoj me goj kryetari i kshillit ose aktgjykimin vetm t'i dorzohet. (4) Nse publiku n shqyrtimin kryesor ka qen i prjashtuar, kumtimi i aktgjykimit doher do t lexohet n seancn publike. Kshilli do t vendos nse dhe sa do ta prjashtoj publikun gjat shpalljes s shkaqeve t aktgjykimit. (5) T gjith t pranishmit leximin e kumtimit t aktgjykimit do ta dgjojn n kmb.

152

Neni 406 Kshilla dhe paralajmrime (1) Pas shpalljes s aktgjykimit, kryetari i kshillit do ti kshilloj palt pr t drejtn e ankess, si dhe pr t drejtn e prgjigjes s ankess. (2) Nse t akuzuarit i sht kumtuar dnim me kusht, do t paralajmrohet nga kryetari pr rndsin e dnimit me kusht dhe kushtet t cilve doemos duhet t'u prmbahet. (3) Kryetari i kshillit do ti paralajmroj palt q deri n prfundimin e plotfuqishm t procedurs pr do ndryshim t adress ta njoftojn gjykatn. 4. Prpunimi me shkrim dhe dorzimi i aktgjykimit Neni 407 Prpunimi dhe dorzimi i aktgjykimit (1) Aktgjykimi q sht shpallur doemos duhet t prpilohet n afat prej 15 ditsh pas shpalljes, ndrsa pr lnd t ndrlikuara me prjashtim n afat prej 60 ditsh, afate q nuk mund t tejkalohen. (2) Aktgjykimin e nnshkruajn kryetari i kshillit dhe mbajtsi i procesverbalit. (3) Kopja e vrtetuar nga aktgjykimi do t'i dorzohet paditsit, ndrsa t akuzuarit dhe mbrojtsit n pajtim me nenin 130 t ktij ligji. Nse i akuzuari gjendet n paraburgim, kopjet e vrtetuara t aktgjykimit doemos duhen t dorzohen n afatet e parapara n paragrafin (1) t ktij neni. (4) T akuzuarit, paditsit privat dhe t dmtuarit do ti dorzohet edhe udhzimi pr t drejtn e ankess. (5) Kopjen e vrtetuar nga aktgjykimi, me udhzim pr t drejtn e ankess, gjykata do t dorzoj te dmtuari, nse ka t drejt ankese, te personi lnda e t cilit sht marr me at aktgjykim, si dhe te personi juridik ndaj t cilit sht kumtuar marrja e dobis pronsore. T dmtuarit i cili nuk ka t drejt ankese kopja nga aktgjykimit do t'i dorzohet n rastin nga neni 63 paragrafi (2) t ktij ligji, me udhzim pr t drejtn q t krkoj kthim n gjendjen e mparshme. Aktgjykimi i plotfuqishm do t'i dorzohet t dmtuarit nse kt ai e krkon. (6) Nse gjykata me zbatimin e dispozitave pr matjen e dnimit unik pr vepra penale n prputhje me rastin ka kumtuar dnim, duke marr parasysh edhe aktgjykimet q i kan miratuar edhe gjykatat tjera, do t dorzoj prshkrim t vrtetuar nga aktgjykimi i plotfuqishm te ato gjykata. Neni 408 Prmbajta e aktgjykimit t prpiluar me shkrim (1) Aktgjykimi i prpiluar me shkrim doemos duhet plotsisht ti prgjigjet aktgjykimit q sht shpallur. Aktgjykimi doemos duhet t ket hyrje, kumtim dhe arsyetim. (2) Hyrja e aktgjykimit i prmban: shnimin se aktgjykimi kumtohet n emr t qytetarve t Republiks s Maqedonis, emrtimin e gjykats, emrin dhe mbiemrin e kryetarit dhe t antarve t kshillit dhe t mbajtsit t procesverbalit, emrin dhe mbiemrin e t akuzuarit , veprn penale pr t ciln

153

sht dnuar dhe a ka marr pjes n shqyrtimin kryesor, ditn e shqyrtimit kryesor dhe vall shqyrtimi kryesor ka qen publik, emrin dhe mbiemrin e paditsit, mbrojtsit, prfaqsuesit ligjor dhe t autorizuarit t cilt kan qen n shqyrtimin kryesor dhe ditn e shpalljes s aktgjykimit t kumtuar. (3) Kumtimi i aktgjykimit i prmban t dhnat personale t t akuzuarit (neni 205 paragrafi (1) i ktij ligji) dhe vendimin me t cilin i akuzuari shpallet fajtor pr veprn pr t ciln sht akuzuar, ose me t cilin lirohet nga aktakuza pr at vepr ose me t cilin refuzohet aktakuza. (4) Nse i akuzuari sht shpallur fajtor, kumtimi i aktgjykimit doemos duhet ti prfshij t dhnat e nevojshme t theksuara n nenin 404 t ktij ligji, nse sht liruar nga aktakuza ose nse aktakuza sht refuzuar, kumtimi i aktgjykimit doemos duhet ta prfshij prshkrimin e veprs pr t ciln sht i akuzuar dhe vendimin pr shpenzimet e procedurs penale dhe pr krkesn pronsore-juridike, nse sht paraqitur. (5) N rast t bashkimit t veprave penale gjykata n kumtimin e aktvendimit do ti fus dnimet e prcaktuara pr do vepr penale veas, e pastaj dnimin q sht kumtuar pr t gjitha veprat n prputhje. (6) N arsyetim t aktgjykimit gjykata do t'i nxjerr shkaqet pr do pik nga kumtimi, e veanrisht faktet q i vlerson si t dshmuara ose jo t dshmuara, nga cilat prova i ka vrtetuar ato fakte, nga cilat shkaqe nuk i ka pranuar propozimet e caktuara t palve, nga cilat shkaqet sht udhhequr gjat zgjidhjes s shtjeve juridike dhe cilat rrethana i ka marr parasysh gjat prcaktimit t dnimit. (7) Nse i akuzuari lirohet nga akuza, n arsyetim veanrisht do t theksohet nga cilat shkaqe t parapara n nenin 403 t ktij ligji bhet kjo. (8) N arsyetimin e aktgjykimit me t cilin refuzohet aktakuza, gjykata nuk do t lshohet n vlersimin e puns kryesore, por do t kufizohet vetm n shkaqet pr refuzimin e aktakuzs. (9) Palt dhe i dmtuari munden ta mohojn t drejtn e ankess menjher pas shpalljes s aktvendimit. N kt rast prshkrimi i aktgjykimit do t'i dorzohet pals dhe t dmtuarit vetm nse kt e krkojn. Nse t dyja palt dhe i dmtuari pas shpalljes s aktgjykimit kan hequr dor nga e drejta e ankess dhe nse asnjri prej tyre nuk ka e krkuar dorzimin e aktgjykimit, aktgjykimi i prpiluar me shkrim nuk sht e domosdoshme q t prmbaj arsyetim. Neni 409 Gabime n aktgjykim (1) Gabimet n emrat dhe numrat, si dhe gabime tjera t dukshme n shkrim dhe llogaritje, mungesat n form dhe mosprputhja e aktgjykimit t prpiluar me shkrim me origjinalin, do t'i prmirsoj me aktvendim t posam kryetari i kshillit, me krkes nga palt ose sipas detyrs zyrtare. (2) Nse ekziston mosprputhshmri ndrmjet aktgjykimit t prpiluar me shkrim dhe origjinalit t tij n pikpamje t t dhnave nga neni 404 paragrafi 1) pikat 1), 2), 3), 4), 5) dhe pika 7) t ktij ligji, aktvendimi pr prmirsimin do tu dorzohet personave t prmendur n nenin 407 t ktij ligji. N kt rast afati pr ankes kundr aktgjykimit rrjedh nga dita e dorzimit t atij aktvendimi kundr t cilit nuk lejohet ankes e posame.

154

SEKSIONI G: KSHILLA JURIDIKE Kreu XXVI KSHILLA T RREGULLTA JURIDIKE 1. Ankesa n aktgjykimin e gjykats s shkalls s par Neni 410 E drejta e ankess dhe afati pr parashtrim (1) Kundr aktgjykimit t miratuar n shkall t par, personat e autorizuar mund t parashtrojn ankes n afat prej 15 ditsh nga dita e dorzimit t kopjes nga aktgjykimi. (2) Ankesa e parashtruar n koh nga personi i autorizuar e prolongon zbatimin e aktgjykimit. Neni 411 Subjektet t cilat mund t parashtrojn ankes (1) Ankes mund t parashtrojn palt, mbrojtsi, prfaqsuesi ligjor i t akuzuarit dhe t dmtuarit. (2) N interes t t akuzuarit ankes mund t parashtrojn bashkshorti, prkatsisht bashkshorti jashtmartesor, farefisi nga gjaku n vij t drejt, adaptuesi, i adoptuari, vllai, motra dhe mbajtsi. Afati pr ankes edhe n kt rast rrjedh nga dita kur t akuzuarit, prkatsisht mbrojtsit t tij i sht dorzuar kopja e aktgjykimit. (3) Prokurori publik mund t parashtroj ankes si n dm ashtu edhe n dobi t t akuzuarit. (4) I dmtuari mund ta prgnjeshtroj aktgjykimin lidhur me vendimin pr shpenzimet e procedurs penale, e nse gjykuar krkesa pronsorejuridike dhe n at pjes. (5) Ankes mund t parashtroj edhe personi sendi i t cilit sht marr ose nga i cili sht konfiskuar prona ose interesi pronsor i fituar me vepr penale, si dhe personi juridik t cilit i sht kumtuar konfiskimi i prfitimit pronsor. (6) Mbrojtsi dhe personat nga paragrafi (2) i ktij neni, munden t parashtrojn ankes dhe pa autorizim t veant nga i akuzuari, por jo edhe kundr vullnetin t tij. Neni 412 Trheqja dhe heqja dor nga e drejta e ankess (1) I akuzuari mund t heq dor nga drejta e ankess vetm pas dorzimit t aktgjykimit. I akuzuari edhe para ksaj mund t heq dor nga e drejta e ankess, nse paditsi dhe i dmtuari kur kan t drejt t parashtrojn ankes nga t gjitha bazat (neni 407 paragrafi (4) i ktij ligji) kan heq dor nga e drejta e ankess, vetm nse i akuzuari n baz t aktgjykimit do t duhet t vuaj dnimin me burgim. Deri n miratimin e vendimit t gjykat s shkalls s dyt, i akuzuari mund t heq dor nga

155

ankesa tanim e parashtruar. I akuzuari mund t heq dor edhe nga ankesa q e ka parashtruar mbrojtsi i tij ose personat e theksuar n nenin 411 paragrafi (2) i ktij ligji. (2) Paditsi dhe i dmtuari munden t heqin dor nga e drejta e ankess n momentin e shpalljes s aktgjykimit e deri n skadimin e afatit pr parashtrimin e ankess, ndrsa munden deri n miratimin e vendimit t shkalls s dyt t heqin dore nga ankesa tanim e deklaruar. (3) Trheqja dhe heqja dor nga ankesa nuk mund t revokohen. Neni 413 Prmbajtja e ankess (1) Ankesa duhet t prmbaj: 1) shnimin e aktgjykimit kundr t s cilit parashtrohet ankesa; 2) bazn pr prgnjeshtrimin e aktgjykimit; 3) arsyetimin e ankess; 4) propozimi prgnjeshtrimin e aktgjykimit q plotsisht ose pjesrisht t abrogohet ose ndryshohet dhe 5) nnshkrimin e personit q parashtron ankes. (2) Nse ankes ka deklaruar i akuzuari ose personi tjetr nga neni 411 paragrafi (2) t ktij ligji, ndrsa i akuzuari nuk ka mbrojts, ose nse ankes ka deklaruar i dmtuari, ose paditsi privat i cili nuk ka t autorizuar, e ankesa nuk sht e prpiluar n pajtim me dispozitat e paragrafit (1) t ktij neni, gjykata e shkalls s par do ta thirr ankuesin ta plotsoj ankesn n afat t caktuar me parashtres me shkrim ose n procesverbal n at gjykat. Nse ankuesi nuk lajmrohet n kt ftes, gjykata do ta hedh posht anesn kur nuk i mban t dhnat nga paragrafi (1) pikat 2), 3) dhe 5) t ktij neni, e nse ankesa nuk i prmban t dhnat nga paragrafi (1) pika 1) t ktij neni do t hidhet posht kur nuk mund t prcaktohet pr cilin aktgjykim ka t bj. Nse ankesa sht deklaruar n interes t akuzuarit gjykata do tia dorzoj gjykats s shkalls dyt kur mund t vrtetohet pr cilin aktgjykim ka t bj, ndrsa nse ajo nuk mund t vrtetohet do ta hedh posht ankesn. (3) Nse ankes ka parashtruar i dmtuari ose paditsi privat i cili ka t autorizuar ose prokurori publik, e ankesa nuk i prmban t dhnat nga paragrafi (1) pikat 2), 3) dhe 5) t ktij neni ose nse ankesa nuk e prmban t dhnn nga paragrafi (1) pika 1) t ktij neni, e nuk mund t vrtetohet pr cilin aktgjykim ka t bj, gjykata do ta hedh posht ankesn. Ankesn me kto mungesa e parashtruar n interes t t akuzuarit i cili ka mbrojts, gjykata do tia dorzoj gjykats s shkalls s dyt nse mund t vrtetohet pr cilin aktgjykim ka t bj, e nse kjo nuk mund t vrtetohet gjykata do ta hedh posht ankesn. (4) N ankes nuk guxon t prmenden fakte t reja ose prova t reja prve atyre pr t cilat palt do t dshmojn se nuk kan mundur ti nxjerrin deri n prfundimin e procedurs s provave gjat shqyrtimit kryesor meqense nuk i kan mundur t'i dijn apo t'i marrin.

156

Neni 414 Baza pr ankes Aktgjykimi mund t prgnjeshtrohet, pr shkak t: 1) cenimit thelbsor t dispozitave t procedurs penale; 2) gjendjes faktike t prcaktuar gabimisht; 3) cenimit t Kodit penal dhe 4) vendimit pr sanksione ndshkuese, pr konfiskimin e prfitimit pronsor, pr shpenzimet e procedurs penale, pr krkesat pronsore juridike, si dhe pr shkak t vendimit pr shpalljen e aktgjykimit nprmjet shtypit, radios ose televizionit. Neni 415 Cenimi thelbsor i dispozitave t procedurs penale Cenim thelbsor i dispozitave t procedurs penale, ekziston nse: 1) gjykata ka qen i prbr n mnyr t parregullt, ose nse n kumtimin e aktgjykimit ka marr pjes gjykatsi ose gjykatsi-porot i cili nuk ka marr pjes n shqyrtimin kryesor ose i cili me vendim t plotfuqishm sht prjashtuar nga gjykimi; 2) n seancn kryesore ka marr pjes gjykatsi ose gjykatsiporot i cili doemos sht dashur t prjashtohet (neni 33 pikat 1), 2), 3), 4) dhe 5 ) t ktij ligji); 3) shqyrtimi kryesor sht mbajtur pa personin prania e t cilit n shqyrtimin kryesor sht e detyrueshme sipas ligjit; 4) n kundrshtim me ligjin, publiku ka qen i prjashtuar n shqyrtimin kryesor; 5) jan cenuar dispozitat e procedurs penale pr shtjen nse ekziston aktakuz nga paditsi i autorizuar ose propozim nga i dmtuari, prkatsisht leje nga organi kompetent; 6) aktgjykimin e ka miratuar gjykata e cila sipas kompetencs reale nuk ka mundur t gjykoj n at lnd ose nse gjykata n mnyr t parregullt e ka refuzuar aktakuzn pr arsye t jokomptetencs reale; 7) gjykata me aktgjykimin e vet nuk e ka zgjidhur plotsisht lndn e aktakuzs; 8) aktgjykimi mbshtetet n dshmi n t ciln sipas dispozitave t ktij ligji nuk mund t bazohet aktgjykimi, prve nse duke pasur parasysh provat e tjera sht e qart se edhe pa at prov do t ishte miratuar aktgjykimi i njjt; 9) aktakuza sht tejkaluar (neni 398 paragrafi 1) i ktij ligji); 10) me aktgjykimin sht cenuar dispozita e nenit 428 t ktij ligji; 11) aktgjykimi sht i paqart dhe kundrthns me vet at ose n t nuk jan prmendur shkaqet pr faktet ose provat vendimtare t nxjerra n shqyrtimin kryesor, ose 12) gjat procedurs penale sht shkelur e drejta e t akuzuarit pr prkthyes, prkatsisht interpretues nse nuk e kupton gjuhn ose ka vshtirsi n njohjen e gjuhs n t ciln sht mbajtur procedura.

157

(2) Cenim thelbsor i dispozitave t procedurs penale ekziston edhe kur gjykata derisa e ka prgatitur shqyrtimin kryesor ose gjat shqyrtimit kryesor ose gjat marrjes s aktgjykimit, nuk e ka zbatuar ose ka zbatuar n mnyr t parregullt ndonj dispozit t ktij ligji, nse kjo ka ndikuar ose ka mundur t ndikoj mbi ligjshmrin dhe rregullsin e marrjes s aktgjykimit. (3) Cenim thelbsor i dispozitave t procedurs penale ekziston edhe nse jan t shkelura t drejtat e mbrojtjes, dhe ajo ka ndikuar ose ka mundur t ndikoj mbi ligjshmrin dhe miratimin e rregullt t aktgjykimit ose t drejtn e t akuzuarit pr gjykim t drejt. Neni 416 Cenimi i Kodit penal Cenimi i Kodit penal ekziston, nse: 1) vepra pr t ciln ndjiqet i akuzuari nuk sht vepr penale; 2) ka rrethana q e prjashtojn prgjegjsin penale; 3) ka rrethana q e prjashtojn ndjekjen penale, e veanrisht nse ndodh parashkrimi i ndjekjes penale ose ndjekja sht prjashtuar pr arsye t amnistis ose faljes, ose puna tanim sht gjykuar n mnyr t plotfuqishme; 4) lidhur me veprn penale q sht lnd e aktakuzs sht zbatuar ligji q nuk mund t zbatohet; 5) me vendimin pr dnim, pr dnim me kusht ose vrejtje gjyqsore, prkatsisht me vendimin pr masn e siguris, ose pr konfiskimin e dobis pronsore, sht tejkaluar autorizimi q e posedon gjykata sipas ligjit dhe 6) jan cenuar dispozitat pr llogaritjen e paraburgimit, si dhe t do privimi nga lira lidhur me veprn penale dhe t dnimit t mbajtur. Neni 417 Gjendja gabimisht e vrtetuar faktike (1) Aktgjykimi mund t prgnjeshtrohet pr shkak t gjendjes faktike t vrtetuar gabimisht, kur ndonj fakt vendimtar gabimisht sht vrtetuar, ose nuk sht vrtetuar. (2) Gjendja faktike e vrtetuar gabimisht ekziston edhe kur n at tregojn faktet e reja ose dshmit e reja sipas nenit 413 paragrafi (4) i ktij ligji. Neni 418 Vendimi pr dnimin, gjykimi i kushtzuar dhe vrejtja gjyqsore, pr masn e siguris ose konfiskimin e interesit pronsor dhe shpallja e aktgjykimit. (1) Aktgjykimi prkatsisht aktvendimi pr vrejte gjyqsore mund t prgnjeshtrohet pr shkak t vendimit pr dnim, dnimit me kusht dhe vrejtjes gjyqsore, kur me kt vendim nuk sht tejkaluar autorizimi ligjor (neni 416 pika 5) e ktij ligji), por gjykata nuk e ka matur drejt dnimin duke pasur parasysh rrethanat q ndikojn dnimi t jet m i madh ose m i vogl dhe pr shkak se gjykata i ka zbatuar ose nuk i ka zbatuar dispozitat pr

158

lehtsimin e dnimit, pr lirimin nga dnimi, pr dnim me kusht, ose pr vrejtje gjyqsore, edhe pse pr kt kan ekzistuar kushte ligjore. (2) Vendimi pr masn e siguris ose konfiskimin e dobis pronsore mund t prgnjeshtrohet nse nuk ekziston cenim i ligjit nga neni 416 pika 5) t ktij ligji, por gjykata n mnyr t padrejt e ka marr kt vendim ose nuk e ka kumtuar masn e siguris, prkatsisht konfiskimin e dobis pronsore, edhe pse pr kt kan ekzistuar kushte ligjore. Nga t njjtat arsye mund t prgnjeshtrohet vendimi pr shpenzimet e procedurs penale. (3) Vendimi pr shpalljen e aktgjykimit nprmjet shtypit, radios ose televizionit mund t prgnjeshtrohet, kur gjykata pr kto shtje ka miratuar vendim n kundrshtim me dispozitat ligjore. 2. Procedura sipas ankess Neni 419 Parashtrimi i ankess (1) Ankesa parashtrohet te gjykata q e ka kumtuar aktgjykimin e shkalls s par n ekzemplar t mjaftueshm pr gjykatn, si dhe pr paln kundrshtare dhe pr mbrojtsin pr dhnien e prgjigjes. (2) Ankesn jo me koh (neni 410 i ktij ligji) dhe t palejuar (neni 411 i ktij ligji) do ta hedh posht me aktvendim kryetari i kshillit t gjykats s shkalls s par. Neni 420 Prgjigjja ndaj ankess (1) Nj ekzemplar nga ankesa, gjykata e shkalls s par pa prolongim e dorzon te pala e kundrshtare ( nenet 130 dhe 131 t ktij ligji), e cila n afat prej tet ditsh nga dita e pranimi t ankess, mund t parashtroj te gjykata prgjigje ndaj ankess. (2) Ankesn dhe prgjigjen ndaj ankess me t gjitha shkresat, gjykata e shkalls s par n afat prej tri ditsh nga pranimi i prgjigjes ndaj ankess, prkatsisht pas skadimit t afatit pr parashtrimin e prgjigjes ndaj ankess, do ti dorzoj te gjykata e shkalls s dyt. Neni 421 Gjykatsi referues (1) Kur shkresat e ankess do t arrijn n gjykatn e shkalls s dyt, n afat prej tri ditsh nga pranimi i shkresave caktohet gjykats referues. Nse sht fjala vepr penale pr t ciln ndiqet me krkes nga prokurori publik, gjykatsi referues pa prolongim do ti drgoj shkresat te prokurori publik kompetent, i cili sht i obliguar q ti shqyrtoj dhe pa prolongim ose m s voni n afat prej 15 ditve, e te lndt m t ndrlikuara m s voni n afat prej 30 ditve, tia kthej gjykats. (2) Prokurori publik, duke i kthyer shkresat, do t dorzoj propozim me shkrim n gjykat ose do ta njoftoj gjykatn se do t paraqes propozim me shkrim n seancn kshillit.

159

(3) Pr seancn e kshillit do t njoftohet prokurori publik dhe ai i akuzuar dhe mbrojtsi i tij, ose paditsi privat i cili n afatin e parapar pr ankes ose pr prgjigje ndaj ankess, ka krkuar q t njoftohet pr seancn ose t propozoj mbajtjen e debatit para gjykats s shkalls s dyt. (4) Seanca e kshillit n gjykatn e shkalls s dyt sht publike, me krkes t palve pr vepr penale pr t ciln mund t kumtohet dnim me burgim mbi pes vite. (5) Gjykatsi referues mundet sipas nevojs nga gjykata e shkalls s par t marr raport pr shkeljen e dispozitave t procedurs penale, ndrsa mundet prmes asaj gjykate ose prmes gjykatsit t procedurs paraprake t gjykats n rajonin e t cilit duhet t kryhet veprimi ose n mnyr tjetr t'i kontrolloj konstatimet n ankes lidhur me provat dhe faktet e reja, ose nga organet tjera ose persona juridik t marr raporte ose shkresa t nevojshme. Gjykata e shkalls s par, prkatsisht prokurori publik kompetent q e ka udhhequr procedurn hetimore nga i cili gjykatsi referues krkon raporte ose ndrmarrjen e veprimeve, jan t detyruar q t veprojn pr krkesn e atill n afat i cili nuk i tejkalon 30 dit. (6) Nse gjykatsi referues vrteton se n shkresat gjenden procesverbalet dhe njoftimet e parapara n nenin 93 t ktij ligji, shkresat pa prolongim do t'i dorzoj deri n gjykatn e shkall s par para mbajtjes s seancs n kshillin e shkalls s dyt, q kryetari i shkalls s par t marr aktvendim pr ndarjen e tyre nga shkresat dhe pas plotfuqishmris s aktvendimit, n mbshtjells t mbyllur tia dorzoj gjykatsit t procedurs paraprake pr ruajtje ndaras nga shkresat tjera. Neni 422 Mbledhja e kshillit (1) Nse i akuzuari sht n paraburgim ose n vuajtjen e dnimin, e ka mbrojts, do t sigurohet prania e t akuzuarit vetm nse kryetari i kshillit ose kshilli konstaton se ajo sht n prputhje t plot. (2) Seanca e kshillit fillon me raportin e gjykatsit referues pr gjendjen e puns. Pastaj parashtruesi i ankess e arsyetoi ankesn , ndrsa pas tij fjaln e merr pala e kundrt q t'i prgjigjet konstatimeve n ankes, prkatsisht n prgjigjen e ankess, duke mos e prsritur at q sht prmbajtur n raport, e pr plotsimin e raportit mund t krkohet q t lexohen shkresa t veanta. (3) Mosardhja e palve q jan njoftuar n mnyr t rregullt nuk e pengon mbajtjen e seancs s kshillit. Nse i akuzuari nuk e njofton gjykatn pr ndryshimin e vendbanimit prkatsisht vendqndrimit, seanca e kshillit mund t mbahet edhe pse i akuzuari sht njoftuar pr seancn. (4) N seanc t kshillit n t ciln marrin pjes palt, publiku mund t prjashtohet vetm nn kushtet e prcaktuara me kt ligj, n pajtim me nenet 353, 354, 355 dhe 356 t ktij ligji. (5) Procesverbali i seancs s kshillit i bashkngjitet shkresave t gjykats s shkalls s par dhe t dyt.

160

(6) Aktvendimet nga nenet 432 dhe 433 t ktij ligji, mund t miratohen edhe pa njoftimin e palve pr seancn e kshillit. Neni 423 Vendimmarrja n gjykatn e shkalls s dyt (1) Gjykata e shkalls s dyt merr vendim n seancn e kshillit ose n baz t debatit t mbajtur. (2) N mbledhje t kshillit t mbajtur sipas nenit 422 t ktij ligji, nse kshilli vlerson se do t mbahet debati, ajo caktohet m s voni n afat prej 15 ditve nga dita kur sht mbajtur seanca e kshillit. Neni 424 Mbajtja e shqyrtimit para kshillit t gjykats s shkalls s dyt. (1) Debati para kshillit t gjykats s shkalls s dyt do t mbahet, nse: 1) vrtetohet se ekziston shkelje thelbsore e dispozitave t procedurs penale nga neni 415 paragrafi (1) i ktij ligji, q sipas vlersimit t kshillit mund t tejkalohen me mbajtjen e seancs kryesore, ose 2) vrtetohet se ekziston gjendja faktike e vrtetuar gabimisht gjat procedurs s shkalls s par, ose kur faktet dhe provat e reja pr her t par t deklaruara n ankes jan vlersuar si t lejueshme. (2) Dispozitat q kan t bjn me seancn kryesore n procedurn e shkalls s par n mnyr prkatse zbatohen dhe n debatin para kshillit t gjykats s shkalls s dyt, prve nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. (3) N shqyrtimin para gjykats s shkalls s dyt thirren i akuzuari dhe mbrojtsi i tij, paditsi, i dmtuari, prfaqsuesit ligjor dhe t autorizuarit e t dmtuarit dhe paditsit privat, si dhe dshmitart dhe ekspertt pr t cilt gjykata do t vendos q t merren n pyetje. (4) N seanc nxirren prova t cilat nuk kan qen t njohura ose t kapshme gjat procedurs s shkalls s par, si dhe t ato pr t cilat kshilli do t vlersoj se jan t nevojshme t nxirren pr arsye t prcaktimit t gjendjes faktike. Neni 425 Rrjedhja e shqyrtimit para kshillit t shkalls s dyt (1) Shqyrtimi para gjykats s shkall s dyt fillon me raportin e gjykatsit referues i cili i ekspozon gjendjen e punve, pa dhn mendim t vetin pr bazueshmrin e ankess. (2) Pas propozimit ose me detyr zyrtare do t lexohet aktgjykimi ose pjesa e aktgjykimit pr t cilin ka t bj ankesa, e sipas nevojs edhe procesverbali pr seancn kryesore. (3) Pastaj thirret parashtruesi i ankess q ta arsyetoj ankesn, e pas tij e merr fjaln pala e kundrt, q t'i prgjigjet konstatimeve t ankess. I akuzuari dhe mbrojtsi i tij doher e mbajn fjaln e fundit.

161

(4) Paditsi mundet, duke pasur parasysh rezultatin nga seanca, n trsi ose pjesrisht t heq dor nga aktakuza ose ta ndryshoj aktakuzn n interes t t akuzuarit. Neni 426 Miratimi i aktgjykimit nga kshilli i shkall s dyt (1) Pas seancs s mbajtur, kshilli i gjykats s shkalls s dyt do t marr aktgjykim sipas dispozitave nga nenet 434 deri n 437 t ktij ligji. (2) Lidhur me prpilimin me shkrim t aktgjykimit, kshilli i gjykats s shkalls s dyt lidhet me afatet e parapara n nenin 407 t ktij ligji. (3) Gjat kumtimit t aktgjykimit kshilli lidhet me ndalimin e prcaktuar n nenin 430 t ktij ligji. (4) Nse i akuzuari sht n paraburgim, kshilli detyrohet q t veproj sipas nenit 438 paragrafi (3) t ktij ligji. Neni 427 Kufijt e marrjes n pyetje n aktgjykimin e shkalls s par (1) Gjykata e shkalls s dyt e shqyrton aktgjykimin n at pjes n t ciln hidhet posht me ankes, por doher doemos duhet q sipas detyrs zyrtare t hetoj: 1) nse ekziston shkelje t dispozitave n procedurn penale nga neni 415 paragrafi (1) pikat 1), 5), 6), 8) 9), 10) dhe 11) t ktij ligji dhe nse seanca kryesore n kundrshtim me dispozitat e ktij ligji, sht mbajtur n munges t t akuzuarit, e n rast t mbrojtjes s detyrueshme edhe n munges t mbrojtsit t t akuzuarit dhe 2) nse n dm t t akuzuarit sht shkelur Kodi penal (neni 416 i ktij ligji). (2) Nse ankesa e parashtruar n interes t t akuzuarit nuk i prmban t dhnat nga neni 413 paragrafi (1) pikat 2) dhe 3) t ktij ligji, gjykata e shkalls s dyt do t kufizohet me marrjen n pyetje t shkeljeve nga paragrafi (1) pikat 1) dhe 2) t ktij neni, si dhe shqyrtimin e vendimit pr dnimin, pr masat e siguris dhe pr konfiskimin e dobis pronsore (neni 418 i ktij ligji). (3) Pr shkeljen e ligjit nga neni 415 paragrafi (1) pika 2 e ktij ligji, ankuesi mund t thirret n ankes vetm nse at shkelje nuk ka mundur ta nxjerr n seancn kryesore ose e ka nxjerr, por gjykata e shkalls s dyt nuk e ka marr parasysh. Neni 428 Ndalimi pr ndryshim n t keq Nse sht paraqitur ankes vetm n interes t t akuzuarit, aktgjykimi nuk guxon t ndryshohet n dm t tij, lidhur me vlersimin juridik t veprs dhe sanksionin kundrvajts.

162

Neni 429 Veprimi i zgjeruar i ankess Ankesa pr shkak t gjendjes faktike t vrtetuar gabimisht ose pr shkak t shkeljes s Kodit penal e paraqitur n interes t t akuzuarit, prmban n vete edhe ankes pr shkak t vendimit pr sanksion kundrvajts dhe pr konfiskimin e dobis pronsore (neni 418 i ktij ligji). Neni 430 Privilegji i bashkimit (Benefixium cohaesionis) Nse gjykata e shkalls s dyt me rastin e cilsdo ankese vrteton se shkaqet pr t cilat e ka marr vendimin n interes t t akuzuarit jan t interes dhe pr ndonj nga t bashkakuzuarit q nuk ka parashtruar ankes ose nuk e ka parashtruar n at drejtim, do t veproj sipas detyrs zyrtare sikur t ekzistoj ankes e atill. Neni 431 Vendime t gjykats s shkalls s dyt pas ankess (1) Gjykata e shkalls s dyt n seancn e kshillit mund ta hedh posht ankesn si jo me koh ose si t palejueshme, ose ta refuzoj ankesn si t pabaz dhe ta vrtetoj aktgjykimin e gjykats t shkalls s par, ta ndryshoj aktgjykimin shkalls s par, ta anuloj pr shkak t shkeljeve thelbsore dhe ta kthej prsri pr vendimmarrje ose ta abrogoj aktgjykimin e shkalls s par dhe t mbaj seanc. (2) Pr t gjitha ankesat kundr t njjtit aktgjykim, gjykata e shkalls s par vendos me nj vendim. (3) N arsyetimin e aktgjykimit prkatsisht aktvendimit, gjykata e shkalls s dyt doemos duhet t'i vlersoj konstatimet e ankess dhe t'i paraqes shkeljet e ligjit q i ka marr parasysh sipas detyrs zyrtare. Neni 432 Hedhja posht e ankess si jo me koh Ankesa do t hidhet posht me aktvendim si jo me koh nse vrtetohet se nuk sht parashtruar n afatin ligjor. Neni 433 Hedhja posht e ankess si e palejueshme Ankesa do t hidhet posht me aktvendim si e palejueshme nse vrtetohet se ankesn e ka paraqitur personi i cili nuk sht i autorizuar q t parashtroj ankes, ose personi i cili ka heq dor nga ankesa, ose nse vrtetohet se ka heq dor nga ankesa ose pas heqjes dor nga ankesa prsri ka paraqitur ankes, ose nse sipas ligjit nuk lejohet ankes.

163

Neni 434 Refuzimi i ankess si e pabaz Gjykata e shkalls s dyt me aktgjykim do ta refuzoj ankesn si t pabaz dhe do ta vrtetoj aktgjykimin e gjykats s shkalls e par, kur do t vrtetoj se nuk ekzistojn shkaqe pr t cilat aktgjykimi prgnjeshtrohet, as q ekzistojn shkelje t ligjit nga neni 427 paragrafi (1) t ktij ligji. Neni 435 Ndryshimi i aktgjykimit (1) Gjykata e shkalls s dyt duke e pranuar ankesn ose sipas detyrs zyrtare me aktgjykim do ta ndryshoj aktgjykimin e shkalls s par, nse vrteton se faktet vendimtare n aktgjykimin e shkalls s par n mnyr t drejt jan prcaktuar dhe se duke e marr parasysh gjendjen e prcaktuar faktike, me zbatimin e rregullt t ligjit duhet t miratohet aktgjykim m ndryshe, e sipas gjendjes s punve dhe n rast t shkeljeve nga neni 415 paragrafi (1) pikat 5), 9) dhe 10) t ktij ligji. (2) Nse gjykata e shkalls s dyt konstaton se ekzistojn kushte ligjore pr kumtimin e vrejtjes gjyqsore, me aktvendim do ta ndryshoj aktgjykimin shkalls s par dhe do t kumtoj vrejtje gjyqsore. (3) Nse pr arsye t ndryshimit t aktgjykimit t shkalls s par jan arritur kushtet q t prcaktohet, prkatsisht t anulohet paraburgimi n baz t nenit 174 paragrafi (1) pika 5) dhe nenit 175 paragraft (1) dhe (5) t ktij ligji, gjykata e shkalls s dyt pr kt do t marr aktvendim t veant kundr t cilit nuk lejohet ankes. Neni 436 Anulimi pr shkakt t shkeljeve thelbsore (1) Gjykata e shkalls s dyt, duke e miratuar ankesn ose sipas detyrs zyrtare me aktvendim do ta abrogoj aktgjykimin e shkalls s par dhe do ta kthej lndn n rigjykim, nse vrtetohet se ekziston shkelje thelbsore t dispozitave t procedurs penale, prve nse nuk vendos t mbaj shqyrtim para gjykats s shkalls s dyt. (2) Gjykata e shkalls s dyt mund t urdhroj q t mbahet seanc kryesore e re para gjykats s shkalls s par, para kshillit t ndryshuar plotsisht. (3) Gjykata e shkalls s dyt mundet edhe vetm pjesrisht ta abrogoj aktgjykimin e shkalls s par, nse pjes t veanta nga aktgjykimi mund t ndahen pa dm pr aktgjykimin e drejt. (4) Kur aktgjykimi i shkall s par abrogohet pr shkak t shkeljeve thelbsore t dispozitave n procedurn penale, n arsyetim duhet t prmendet cilat dispozita jan shkelur dhe n far prbhen shkeljet. (5) Nse i akuzuari gjendet n paraburgim, gjykata e shkalls s dyt do t hetoj nse ekzistojn ende shkaqet pr paraburgim dhe do t marr aktvendim pr vazhdimin ose heqjen e paraburgimit. Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes.

164

Neni 437 Abrogimi i aktgjykimit t shkalls s par dhe mbajta e seancs (1) Gjykata e shkalls s dyt, duke marr parasysh ankesn ose sipas detyrs zyrtare me aktvendim do ta abrogoj aktgjykimin e shkalls s par dhe do t urdhroj mbajtjen e shqyrtimit nse nuk jan plotsuar rastet nga neni 424 t ktij ligji. (2) Gjykata e shkalls s dyt mundet edhe vetm pjesrisht ta abrogoj aktgjykimin e shkalls s par, nse pjes t veanta nga aktgjykimi mund t ndahen pa dm pr aktgjykimin e drejt dhe lidhur me at pjes t mbaj shqyrtim. (3) Nse i akuzuari gjendet n paraburgim, gjykata e shkalls s dyt do t hetoj nse ekzistojn ende shkaqet pr paraburgim dhe do t marr aktvendim pr vazhdimin ose abrogimin e paraburgimit. Kundr ktij aktvendimi nuk lejohet ankes. (4) Nse aktgjykimi i ankimuar tanim sht abroguar, ather gjykata e shkalls s dyt do t mbajt shqyrtim dhe n mnyr meritore do t vendos pr lndn. Neni 438 Kthimi i shkresave n gjykatn e shkalls s par (1) Gjykata e shkalls s dyt do tia kthej t gjitha shkresat gjykats s shkalls s par me vendimin e tij n numr t mjaftueshm t shkresave t vrtetuara, pr t'ua dorzuar palve dhe personave tjer t interesuar. (2) Nse i akuzuari sht n paraburgim, gjykata e shkalls s dyt sht e detyruar q vendimin me shkresat t'ia dorzoj gjykats s shkalls s par m s voni n afat prej 45 ditve, e n raste m specifike n afat prej 60 ditsh nga dita e pranimit t shkresave nga prokurori publik. 3. Ankesa ndaj aktgjykimit t gjykats s shkalls s dyt Neni 439 Lejueshmria e ankess (1) Kundr aktgjykimit t gjykats s shkalls s dyt sht e lejuar ankes te gjykata q vendos n shkall t tret vetm n kto raste: 1) nse gjykata e shkalls s dyt ka kumtuar dnim me burgim t prjetshm, ose nse e ka vrtetuar aktgjykimin e shkalls s par me t cilin sht kumtuar dnim i atill; 2) nse gjykata e shkall s dyt ka miratuar aktgjykim n baz t seancs s mbajtur, dhe 3) nse gjykata e shkals s dyt e ka ndryshuar aktgjykimin e shkalls s par me t cilin i akuzuari sht liruar nga aktakuza dhe ka kumtuar aktgjykim me t ciln i akuzuari shpallet fajtor. (2) Pr ankesn kundr aktgjykimit t shkalls s dyt vendos gjykata e shkalls s tret n seanc t kshillit, n pajtim me dispozitat q vlejn pr procedurn e shkalls s dyt. Para ksaj gjykate nuk mund t mbahet shqyrtim.

165

(3) Dispozitat e nenit 435 t ktij ligji, do t zbatohen edhe ndaj t akuzuarit i cili nuk ka pasur t drejt t paraqes ankes kundr aktgjykimit t shkalls s dyt. 4. Ankesa ndaj aktvendimit Neni 440 Lejueshmria e ankess kundr aktvendimit (1) Kundr aktvendimit t gjykatsit pr procedurn paraprake dhe kundr aktvendimeve tjera t gjykats t miratuara n shkall t par, palt dhe personat t drejtat e t cilve jan shkelur, mund t parashtrojn ankes doher kur n kt ligj n mnyr t prer nuk sht prcaktuar se ankes e veant nuk sht e lejuar. (2) Kundr aktvendimit t kshillit nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji, i miratuar para dhe gjat hetimit, nuk sht e lejuar ankes e veant, nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. Kur me kt ligj sht prcaktuar se nuk sht e lejuar ankes e veant, aktvendimi mund t hidhet posht me ankes ndaj aktgjykimit. (3) Aktvendimet q miratohen pr prgatitjene seancs kryesore dhe aktgjykimet mund t hidhen posht vetm nse n ankesn e aktgjykimit. Neni 441 Parashtrimi i ankess (1) Ankes parashtrohet te gjykata q e ka dorzuar aktvendimin. (2) Ankes ndaj aktvendimit parashtrohet n afat prej tri ditsh nga dita e parashtrimit t aktvendimit, nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. Neni 442 Veprim suspenzues i ankess Nse n kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe, me parashtrimin e ankess ndaj aktvendimit prolongohet zbatimi i aktvendimit kundr t cilit sht parashtruar ankes. Neni 443 Organi kompetent pr vendosje ndaj ankess (1) Pr ankesn kundr aktvendimit t gjykats s shkalls s par vendos gjykata e shkalls s dyt n seancn e kshillit, nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. (2) Pr ankesn kundr aktvendimit t gjykatsit pr procedurn paraprake, vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji, nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe. (3) Duke vendosur pr ankesn gjykata mundet me aktvendim ta hedh posht ankesn si jo me koh ose si t palejueshme, ta refuzoj ankesn si t pabaz, ose ta pranoj ankesn dhe aktvendimin ta ndryshoj ose shfuqizoj dhe sipas nevojs lndn ta drgoj pr rivendosje.

166

Neni 444 Zbatimi prkats i dispozitave pr ankes ndaj aktgjykimit t gjykats s shkalls s par (1) N procedur pr ankes ndaj aktvendimit n mnyr prkatse do t zbatohen dispozitat e neneve 411, 413, 419, 421 paragraft (1) , (4) dhe (5), nenit 427 paragrafi (1) pika 1), nenet 428 dhe 430 t ktij ligji. (2) Nse ankesa sht parashtruar kundr aktvendimit nga neni 522 t ktij ligji, pr seanc t kshillit njoftohet prokurori publik, ndrsa personat e tjer n kushtet e parapara n nenin 422 t ktij ligji. Neni 445 Zbatimi prkats i dispozitave ndaj ankess s aktvendimit Dispozitat e neneve 440 dhe 445 t ktij ligji, n mnyr prkatse do t zbatohen edhe ndaj t gjitha aktvendimeve tjera q miratohen sipas ktij ligji, nse me kt ligj nuk sht prcaktuar ndryshe.

167

Kreu XXVII MJETET E JASHTZAKONSHME JURIDIKE 1. Prsritja e procedurs penale Neni 446 Dispozit e prgjithshme Procedura penale q sht kryer me aktvendim t plotfuqishm ose me aktgjykim t plotfuqishm, mundet me krkes t personit t autorizuar t prsritet vetm n rastet dhe kushtet e parapara me kt ligj. Neni 447 Ndryshimi i aktgjykimi t plotfuqishm pa prsritjen e procedurs (1) Aktgjykimi i plotfuqishm mund t ndryshoj pa prsritjen e procedurs penale, nse: 1) n dy apo n tepr aktgjykime kundr t njjtit t dnuar n mnyr t plotfuqishme jan kumtuar m tepr dnime, ndrsa nuk jan zbatuar dispozitat pr matjen e dnimit t vetm pr vepra radhazi; 2) gjat kumtimit t dnimit t vetm me zbatimin e dispozitave pr vepra radhazi sht marr si i prcaktuar dnimi q sht prfshir n dnimin e kumtuar sipas dispozitave pr vepra radhazi n ndonj aktgjykim t mparshm; 3) pas plotfuqishmris s aktgjykimit do t paraqiten rrethana q nuk i kan qen kur sht kumtuar aktgjykimi ose nuk kan qen t njohura edhe pse kan ekzistuar, e ato qartazi do t sillnin n dnim m t but; 4) aktgjykimi i plotfuqishm me t cilin pr m tepr vepra penale sht kumtuar dnim i vetm nuk do t mund t zbatohet n nj pjes pr shkak t amnistis, faljes ose shkaqeve tjera; 5) pas aktgjykimit t plotfuqishm me t ciln i akuzuari sht shpallur fajtor pr veprn e vazhdueshme penale paraqiten persona tjer t dmtuar, gjykata e shkalls s par do ta ndryshoj aktgjykimin n pjesn pr krkesn pronsore juridike, ndrsa procedura fillon me propozim t t dmtuarve n afat prej tre muajsh nga dita e njoftimit pr aktgjykimin. (2) N rastin nga paragrafi (1) pika 1) e ktij neni gjykata me aktgjykimin e ri do t'i ndryshoj aktgjykimet e mparshme lidhur me vendimet pr dnimin dhe do t kumtoj dnim t vetm. Pr miratimin e aktgjykimit t ri sht kompetente gjykata e shkalls s par q ka gjykuar n lndn n t ciln sht kumtuar lloji m i ashpr i dnimit, ndrsa te dnimet e llojit t njjt - gjykata q ka kumtuar dnim m t madh, e nse dnimet jan t barabarta-gjykata q e fundit e ka kumtuar dnimin. (3) N rastin nga paragrafi (1) pika 2) e ktij neni do ta ndryshoj aktgjykimin e vet gjykata q gjat kumtimit t dnimit t vetm gabimisht e ka marr parasysh dnimin q tanim sht prfshir n ndonj aktgjykim t mparshm. (4) N rastin nga paragrafi (1) pika 3) e ktij neni, gjykata q ka gjykuar n shkalln e par do ta ndryshoj aktgjykimin e mparshm lidhur me

168

dnimin dhe do t kumtoj dnim t ri ose do t prcaktoj sa do t vuhet nga dnimi i kumtuar me aktgjykim t mparshm. (5) Aktgjykimin e ri e merr gjykata n seancn e kshillit, me propozim t prokurorit publik ose t t dnuarit, e pas marrjes n pyetje t pals s kundrt. (6) Nse n rastin nga paragrafi (1) pikat 1) dhe 2) t ktij neni gjat kumtimit t dnimit jan marr parasysh edhe aktgjykime t gjykatave tjera, kopje e vrtetuar t aktgjykimit t ri t plotfuqishm do t dorzohet edhe te ato gjykata. Neni 448 Vazhdimi i procedurs penale (1) Nse gjykata ka refuzuar q ta konfirmoj aktakuzn, kur para fillimit t seancs kryesore aktakuza sht hedhur ose n mnyr t plotfuqishme sht refuzuar ose me aktvendim procedura sht ndrprer n mnyr t plotfuqishme, me krkes t paditsit t autorizuar, mund t lejohet prsritja e procedurs penale (neni 453 paragrafi (3) i ktij ligji) nse parashtrohen dshmi t reja n baz t t cilave gjykata mund t bindet se jan arritur kushtet pr ngritjen e srishme t procedurs penale. (2) Procedura penale n mnyr t plotfuqishme e ndrprer deri n fillimin seancs kryesore mund t prsritet kur prokurori publik ka heq dor nga ndjekja, nse dshmohet se heqja dor ka ndodhur pr shkak t kryerjes s veprs penale. N pikpamje t dshmimit t veprs penale t prokurorit publik do t zbatohen dispozitat nga neni 450 paragrafi (2) i ktij ligji. Neni 449 Prsritja e procedurs n interes t t dnuarit (1) Procedura penale e prfunduar me aktgjykim t plotfuqishm mund t prsritet n interes t t dnuarit, nse: 1) dshmohet se aktgjykimi sht bazuar n dokument t rrejshm, incizimi vizuel-t zrit ose n dshmin e rrejshme t dshmitarit, ekspertit, interpretuesit ose prthyesit, prkatsisht interpretuesit; 2) nse dshmohet se te aktgjykimi ka ardhur pr shkak t veprs penale t gjykatsit, t gjykatsitporot ose t personit i cili i ka kryer veprimet dshmuese. 3) paraqiten fakte t reja ose parashtrohen dshmi t reja q vetvetiu ose lidhur me provat e mparshme jan t volitshme ta shkaktojn lirimin e personit q ka qen i dnuar ose dnimin e n baz t ligjit m t but penal; 4) ndonj personi pr vepr t njjt sht dnuar m shum her, ose nse m tepr persona t dnuar pr vepr t njjt q ka mund ta kryej vetm nj person ose ndonjri prej tyre; 5) n rast t dnimit pr vepr t vazhdueshme penale ose pr vepr tjetr penale q sipas ligjit prfshin m tepr veprime t njllojta ose t ndryshme, nxirren fakte t reja ose parashtrohen dshmi t reja q tregojn se i dnuari nuk e ka kryer veprn q sht prfshir me veprn nga dnimi, ndrsa ekzistimi i ktyre fakteve do t ishte me ndikim qensor mbi prcaktimin e dnimit;

169

6) me vendim t plotfuqishm t gjykats Evropiane pr t Drejtat e Njeriut vrtetohet shkelja e t drejtave t njeriut dhe lirive themelore gjat procedurs. (2) N rastet nga paragrafi (1) pikat 1) dhe 2) t ktij neni me aktgjykim t plotfuqishm duhet t dshmohet se personat e prmendur jan shpallur fajtor pr veprat prkatse penale. Nse procedura kundr ktyre personave nuk mund t zbatohet pr arsye se kan vdekur ose pr shkak se ekzistojn rrethana q e prjashtojn ndjekjen penale, faktet nga paragrafi (1) pikat 1), 2) dhe 3) t ktij neni mund t vrtetohen edhe me dshmi t tjera. Neni 450 Prsritja e procedurs n dm t t dnuarit Procedura penale n raste t veanta mund t prsritet n dm t t dnuarit nse aktgjykimi me t cilin aktakuza refuzohet sht marr pr shkak t jokompetencs reale t gjykats, ndrsa prokurori publik ka ngritur procedur para gjykats kompetente dhe me kt rast e ka krkuar prsritjen e procedurs. Neni 451 Personat e autorizuar q t parashtrojn krkes pr prsritjen e procedurs (1) Krkes pr prsritjen e procedurs penale mund t parashtrojn palt dhe mbrojtsi, ndrsa pas vdekjes s t dnuarit krkes mund t parashtrojn prokurori publik nse procedura sht mbajtur me krkes t tij ose t personat t prmendur n nenin 411 paragrafi (2) i ktij ligji. (2) Krkes pr prsritjen e procedurs penale mund t parashtrohet edhe pasi q i dnuari e ka vuajtur dnimin pa marr parasysh parashkrimin, amnistin ose faljen. (3) Nse gjykata q do t ishte kompetente pr vendosje pr prsritjen e procedurs penale (neni 452 i ktij ligji) njoftohet se ekziston arsye pr prsritjen e procedurs penale, do ta njoftoj pr kt t dnuarin, prkatsisht personin i cili sht i autorizuar q ta parashtroj krkesn. Neni 452 Gjykata e cila vendos pr krkesn dhe prmbajtja e krkess. (1) Pr krkesn pr prsritjen e procedurs penale vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) i ktij ligji, i gjykats q n procedurn e mparshme ka gjykuar n shkalln e par. (2) N krkes doemos duhet t theksohet sipas cils baz ligjore krkohet prsritja dhe me cilat dshmi mbshteten faktet n t cilat bazohet krkesa. Nse krkesa nuk i prmban edhe kto t dhna, gjykata do ta thirr parashtruesin q n afatin e caktuar ta plotsoj krkesn . (3) Gjat zgjidhjes s krkess, n kshill nuk do t marr pjes gjykatsi q ka marr pjes n miratimin e aktgjykimit n procedurn e mparshme.

170

Neni 453 Vendosja pr krkesn pr prsritjen e procedurs. (1) Gjykata me aktvendim do ta hedh krkesn nse n baz t vet krkess dhe t shkresave nga procedura e mparshme, vrteton se krkesn e ka parashtruar personi i paautorizuar ose nuk ka kushte ligjore pr prsritjen e procedurs, ose faktet dhe provat mbi t cilat bazohet krkesa tanim jan t paraqitur n krkesn e mparshme pr prsritjen e procedurs q sht refuzuar me aktvendimin e plotfuqishm t gjykats, ose faktet dhe provat shihen qart se nuk jan t prshtatshme q n baz t tyre q t lejohet prsritja ose vrtetohet se bhet fjal pr dokument t rrejshm ose dshmi t rrejshme t dshmitarit ose ekspertit, ose parashtruesi i krkess nuk ka vepruar sipas nenit 452 paragrafi (2) t ktij ligji. (2) Nse gjykata nuk e hedh posht krkesn, do t dorzohet kopje e krkess te pala e kundrt e cila ka t drejt q n afat prej tet ditsh t'i prgjigjet krkess. Kur gjykats do ti arrij prgjigjja ndaj krkess ose kur do t kaloj afati pr dhnien e prgjigjes, kryetari i kshillit do t caktoj q t hetohen faktet dhe t grumbullohen provat n t cilat thirret n krkesn dhe n prgjigjen ndaj krkess. (3) Pas hetimeve t realizuara gjykata me aktvendim menjher do t vendos pr krkesn pr prsritjen e procedurs sipas nenit 448 t ktij ligji. N raste tjera, kur jan n pyetje vepra penale pr t cilat ndiqet sipas detyrs zyrtare, kryetari i kshillit do t prcaktoj q shkresat t drgohen te prokurori publik i cili pa prolongim do t'i kthej shkresat me mendimin e vet. Neni 454 Leja pr prsritjen e procedurs ose refuzimi i krkess pr prsritjen e procedurs (1) Kur prokurori publik do t'i kthej shkresat, nse nuk prcakton q hetimi t plotsohet n baz t rezultateve nga hetimi, gjykata do ta pranoj krkesn dhe do ta lejoj prsritjen e procedurs penale, ose do ta refuzoj krkesn nse provat e reja nuk jan t prshtatshme q t shpien n prsritjen e procedurs penale. (2) Nse gjykata konstaton se shkaqet pr t cilat ka lejuar prsritjen e procedurs ekzistojn edhe pr ndonj prej t bashkakuzuarve q nuk ka parashtruar krkes pr prsritjen e procedurs, do t veproj sipas detyrs zyrtare sikur t ekzistoj krkes e atill. (3) N aktvendim me t cilin lejohet prsritja e procedurs penale gjykata do t vendos menjher q t caktohet seanc e re kryesore, ose lnda t kthehet n gjendje n procedurn hetimore, prkatsisht t zbatohet procedura hetimore nse nuk ka pasur. (4) Nse gjykata konsideron, duke marr parasysh provat e parashtruara, se i dnuari n procedurn e prsritur mund dnohet me dnim t atill q me llogaritjen e dnimit tanim t mbajtur do t duhej t lshohej n liri, ose mund t lirohet nga aktakuza ose aktakuza mund t refuzohet, do t prcaktoj q zbatimi i aktgjykimit t prolongohet prkatsisht t ndrpritet.

171

(5) Kur aktvendimi me t cilin lejohet prsritja e procedurs penale do t bhet i plotfuqishm, do t ndrpritet zbatimi i dnimit, por gjykata me propozim t prokurorit publik do t prcaktoj paraburgim nse ekzistojn kushtet nga neni 166 t ktij ligji. Neni 455 Rregullat pr procedurn e re (1) Pr procedurn e re q udhhiqet n baz t aktvendimit me t cilin lejohet prsritja e procedurs penale, vlejn dispozitat e njjta si edhe pr procedurn e par. N procedurn e re gjykata nuk sht e lidhur pr aktvendimet e miratuara n procedurn e mparshme. (2) Nse procedura e re ndrpritet deri n fillimin e debatit kryesor, gjykata me aktvendimin pr ndrprerjen e procedurs do ta anuloj edhe aktgjykimin e mparshm. (3) Kur gjykata n procedurn e re miraton aktgjykim, do t shqiptoj se aktgjykimi i mhershm pjesrisht ose n trsi shfuqizohet ose mbetet n fuqi. N dnimin q do ta prcaktoj me aktgjykimin e ri gjykata t akuzuarit do t'ia llogaris dnimin e mbajtur, e kur prsritja sht prcaktuar vetm pr ndonjrn nga veprat pr t cilat i akuzuari ka qen i dnuar, gjykata do t shqiptoj dnim t ri t vetm sipas dispozitave t Kodit penal. (4) Gjykata n procedurn e re lidhet pr ndalimin e prcaktuar n nenin 433 t ktij ligji. Neni 456 Prsritja e procedurs s personit t dnuar n munges (1) Procedura penale n t ciln ndonj person sht dnuar n munges (neni 365 t ktij ligji), e sht krijuar mundsia q prsri t'i gjykohet n prani t tij, do t prsritet edhe jasht kushteve t parapara n nenin 364 t ktij ligji, nse i dnuari ose mbrojtsi i tij parashtron krkes pr prsritjen e procedurs n afat prej nj viti nga dita kur i akuzuari sht noftuar pr aktgjykimin me t cilin sht dnuar n munges. (2) Jasht rasteve t parapara n paragrafin (1) t ktij neni, gjykata n do rast do ta lejoj prsritjen e procedurs nse kundr personit t dnuar n munges rrjedh procedura pr ekstradim dhe nse shteti n t cilin gjendet personi, krkon garanci se personit do t'i lejohet e drejta e rigjykimit n prani t tij. (3) N aktvendimin me t cilin lejohet prsritja e procedurs penale sipas dispozits nga paragrafi (1) t ktij neni gjykata do t prcaktoj q t akuzuarit t'i dorzohet aktakuza, nse m par nuk i sht dorzuar, e mund t prcaktoj q lnda t kthehet n gjendjen e procedurs hetimore, prkatsisht t zbatohet procedur hetuese nse nuk e ka pasur. (4) Gjykata nuk do t lejoj gjykim t prsritur n munges t t akuzuarit t cilit i sht pranuar krkesa pr prsritje t procedurs pr shkak t gjykimit n munges, nse gjat procedurs s prsritur bhet e pakapshm pr organet e ndjekjes.

172

2. Krkesa pr mbrojtje t ligjshmris Neni 457 Bazat pr parashtrim Kundr vendimeve t plotfuqishme gjyqsore Prokurori Publik i Republiks s Maqedonis mund t parashtroj krkes pr mbrojtjen e ligjshmris nse sht shkelur Kushtetuta e Republiks s Maqedonis, ligji ose marrveshja e ratifikuar ndrkombtare, n pajtim me Kushtetutn e Republiks s Maqedonis. Neni 458 Vendosja pr krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris kundr vendimeve t plotfuqishme gjyqsore (1) Krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris e parashtruar nga Prokurori Publik i Republiks s Maqedonis sipas nenit 457 t ktij ligji, parashtrohet te Gjykata Supreme e Republiks s Maqedonis. (2) Gjykata Supreme e Republiks s Maqedonis vendos n mbledhje. (3) Para se lnda t paraqitet pr zgjidhje, gjykatsi i prcaktuar pr referues mundet, sipas nevojs, t marr njoftim pr shkeljet e theksuara t ligjit. (4) Pr mbledhjen prher do t njoftohet prokurori publik. Neni 459 Privilegji i shoqrimit (Beneficium cohaesionis) dhe ndalimi pr ndryshimin e pr m keq (1) Gjat zgjidhjes pr krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris, gjykata do t kufizohet vetm n hetimin e shkeljes s ligjit n t ciln thirret parashtruesi n krkesn e vet. (2) Nse gjykata konstaton se shkaqet pr t cilat e ka miratuar vendimin n dobi t t akuzuarit ekzistojn edhe pr ndonj nga t bashkgjykuarit pr t cilt nuk sht ngritur krkes pr mbrojtjen e ligjshmris, do t veproj me detyr zyrtare sikur t ekzistoj krkes e atill. (3) Nse krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris sht ngritur n dobi t t akuzuarit, gjykata gjat miratimit t vendimit lidhet me ndalimin e prcaktuar n nenin 428 t ktij ligji. Neni 460 Hedhja posht prkatsisht refuzimi i krkess (1) Nse prokurori publik e trheq krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris, gjykata me aktvendim do ta hedh posht krkesn. (2) Gjykata me aktgjykim do ta refuzoj krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris si t pabaz, nse vrteton se nuk ekziston shkelje e ligjit n t cilin thirret prokurori publik n krkesn e vet.

173

Neni 461 Vlersimi i krkess si t bazuar (1) Kur gjykata do t prcaktoj se krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris sht e bazuar, do t miratoj aktgjykim me t cilin sipas natyrs s shkeljes, ose do ta ndryshoj vendimin e plotfuqishm, ose do t'i abrogoj n trsi ose pjesrisht vendimet e shkalls s par dhe t gjykats m t lart ose vetm vendimin e gjykats m t lart dhe lndn do ta kthej n vendim ose gjykim t srishm n gjykatn e shkalls s par ose te gjykata m e lart, ose do t kufizohet vetm n at q ta prcaktoj shkeljen e ligjit. (2) Nse krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris sht parashtruar n dm t t dnuarit, e gjykata do t konstatoj se sht e bazuar, do t prcaktoj vetm se ekziston shkelje e ligjit, duke mos prekur n vendimin e plotfuqishm. (3) Nse gjykata e shkalls s dyt sipas dispozitave t ktij ligji nuk ka qen e autorizuar q ta mnjanoj shkeljen e ligjit q sht kryer n vendimin e shkalls s par ose n procedurn gjyqsore q i ka paraprir, e gjykata q vendos pr krkesn pr mbrojtjen e ligjshmris e ngritur n dobi t t akuzuarit do t konstatoj se krkesa sht e bazuar dhe se pr mnjanimin e shkeljes s br t ligjit duhet t anulohet ose t ndryshohet vendimi i shkalls s par, do ta anuloj ose do ta ndryshoj edhe vendimin e shkalls s dyt edhe pse me t nuk sht shkelur ligji. Neni 462 Rregullat e procedurs s re (1) Nse aktgjykimi i plotfuqishm sht anuluar dhe lnda sht kthyer n gjykim t srishm, pr baz do t merret aktakuza e mparshme ose ajo pjes e saj q i prket pjess s anuluar nga aktgjykimi. (2) Para gjykats s shkalls s par, prkatsisht gjykats s shkalls s dyt, palt mund t ofrojn fakte t reja dhe t parashtrojn dshmi t reja dhe t propozojn realizimin e veprimeve t procesit pr shpjegimin e shtjeve pr t cilat ka sugjeruar Gjykata Supreme e Republiks s Maqedonis n vendimin e vet. (3) Gjykata gjat miratimit t procedurs s re sht e lidhur me ndalimin e prcaktuar n nenin 428 t ktij ligji. (4) Nse krahas vendimit t gjykats m t ult sht anuluar edhe vendimi i gjykats m t lart, lnda dorzohet te gjykata m e ult prmes gjykats m t lart. 3. Krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm Neni 463 Kushtet pr parashtrimin e krkess (1) Personi i cili n mnyr t plotfuqishme sht dnuar me dnim pa kusht me burg ose burg pr t mitur prej s paku nj viti dhe mbrojtsi i tij, mund t parashtrojn krkes pr rishqyrtim t jashtzakonshm t

174

aktgjykimit t plotfuqishm pr shkak t shkeljes s ligjit n rastet e parapara me kt ligj. (2) Krkes pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm parashtrohet n afat prej 30 ditve, nga dita kur i akuzuari e ka pranuar aktgjykimin e plotfuqishm. (3) I dnuari q nuk ka shfrytzuar mjet t rregullt juridik kundr aktgjykimit, nuk mund t parashtroj krkes pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm vetm nse me aktgjykimin e gjykats s shkalls s dyt n vend t lirimit nga dnimi, vrejtjes gjyqsore, dnimit me kusht ose dnimit me para sht shqiptuar dnim me burg, prkatsisht n vend t mass edukative - dnim me burg pr t mitur. (4) Krkes pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit nuk mund t parashtrohet kundr aktgjykimit t Gjykats Supreme t Republiks s Maqedonis. Neni 464 Gjykata kompetente Pr krkesn pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm vendos Gjykata Supreme e Republiks s Maqedonis. Neni 465 Bazat pr parashtrimin e krkess Krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm mund t parashtrohet, pr shkak t shkeljes s: 1) Kodit Penal n dm t t dnuarit nga neni 416 pikat 1), 2), 3) dhe 4) t ktij ligji ose pr shkak t shkeljes nga neni 416 pika 5 ) nse tejkalimi i autorizimit i prket vendimit pr dnimin, mass alternative ose konfiskimit t prons dhe dobis pronsore dhe marrjes s lndve ose marrjes s dobis pronsore; 2) dispozitave t procedurs penale t parapara n nenin 415 paragrafi (1) pikat 1), 5), 8), 9) dhe 10) t ktij ligji dhe 3) t drejts s t akuzuarit n mbrojtje n debatin kryesor ose pr shkak t shkeljes s dispozitave t procedurs penale n procedurn pr ankes, nse kjo shkelje ka qen me ndikim n miratimin e aktgjykimit t drejt. Neni 466 Vendosja pr krkesn (1) Krkesa pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm, i dorzohet gjykats q e ka miratuar aktgjykimin n shkall t par. (2) Krkesa q sht parashtruar jo me koh ose e ka parashtruar personi i paautorizuar ose sht parashtruar n rast t gjykimit t sanksionit penal pr shkak t cilit krkesa nuk mund t parashtrohet (neni 463 paragrafi (1) nga ky ligj) ose sipas ligjit nuk sht e lejuar ose kur parashtruesi heq dor nga krkesa, do ta hedh posht me aktvendim kryetari i kshillit t gjykats s shkalls s par kompetent pr vendimmarrje pr krkesn.

175

(3) Gjykata kompetente pr vendimmarrje pr krkesn i dorzon ekzemplar nga krkesa me dokumente, paditsit q vepron para ksaj gjykate, i cili mundet n afat prej 15 ditve nga dita e pranimit t krkess t parashtroj prgjigje. (4) Gjykata e shkalls s par ose gjykata kompetente pr vendimmarrje pr krkesn, duke marr parasysh prmbajtjen e krkess mundet t prcaktoj q t anulohet prkatsisht t ndrpritet zbatimi i aktgjykimit t plotfuqishm. Neni 467 Zbatimi prkats i dispozitave tjera nga ky ligj Duke marr parasysh krkesn pr rishqyrtimin e jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm n mnyr prkatse do t zbatohen dispozitat e nenit 458 paragraft (1) dhe (2) t ktij ligji, neni 459 t ktij ligji, neni 461 t ktij ligji, neni 461 paragraft (1) dhe (2) t ktij ligji dhe neni 463 t ktij ligji. Gjat zbatimit t nenit 463 paragrafi (1) t ktij ligji, gjykata nuk mundet t kufizohet vetm n prcaktimin e shkeljes s ligjit, kurse dispozita nga neni 463 paragrafi (2) t ktij ligji, do t zbatohet vetm n pjesn e shqiptimit t dnimit. Seksioni D: PROCEDURAT E SHPEJTUARA Kreu XXVIII PROCEDURA E SHKURTUAR Neni 468 Veprat pr t cilat udhhiqet procedura e shkurtuar N procedurn para gjykats q gjykon n shkall t par pr vepra penale pr t cilat si dnim kryesor sht prcaktuar dnim me para ose burgim deri n pes vjet, do t zbatohen dispozitat e neneve 469, 470, 471, 472, 473, 474, 475, 476, 477, 478, 479, 480 dhe 481 t ktij ligji, e nse n kto dispozita nuk sht parapar dika e veant, n mnyr prkatse do t zbatohen dispozitat tjera t ktij ligji. Neni 469 Ngritja e procedurs s shkurtuar (1) Procedura penale ngritet n baz t propozimakuzs s prokurorit publik ose n baz t padis private. (2) Propozimakuza dhe padia private parashtrohen n numr t nevojshm t ekzemplarve pr gjykatn dhe t dyshuarin.

176

Neni 470 Prcaktimi i paraburgimit (1) Paraburgimi mund t prcaktohet kundr personit pr t cilin ekziston dyshim i bazuar se ka kryer vepr penale, nse: 1) fshihet ose nse nuk mund t prcaktohet identiteti i tij ose nse ekzistojn rrethana tjera q dukshm e sugjerojn rrezikun nga ikja dhe 2) sht bhet fjal pr vepr penale kundr rendit publik ose moralit, e rrethanat e veanta e arsyetojn frikn se i dyshuari do ta prsrit at vepr penale ose do ta kryej veprn penale me t ciln krcnohet. (2) Para parashtrimit t propozimakuzs paraburgimin e prcakton gjykatsi i procedurs paraprake, ndrsa pas parashtrimit t propozimakuzs, gjykatsi kompetent-individual. (3) Para parashtrimit t propozimakuzs paraburgimi nuk mundet t zgjas m gjat se tet dit. Pr ankesn kundr aktvendimit pr paraburgim vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. (4) Paraburgimi nga parashtrimi i propozimakuzs deri n kryerjen e seancs kryesore mundet t zgjat m s shumti 60 dit. (5) Kur i akuzuari gjendet n paraburgim, gjykata sht e obliguar q t veproj me urgjenc t veant. Neni 471 Elementet e propozimakuzs (1) Propozimakuza, prkatsisht padia private duhet t'i prmbajn: emrin dhe mbiemrin e t dyshuarit ose t dhnat personale, nse jan t njohura, prshkrim i shkurtr i veprs penale, prcaktimi i gjykats para t cils do t mbahet seanca kryesore, propozim cilat dshmi duhet t nxjerrn n seancn kryesore dhe propozimi q i akuzuari t shpallet fajtor dhe t dnohet sipas ligjit. (2) N propozimakuzn mund t propozohet q kundr t dyshuarit t prcaktohet masa pr sigurimin e pranis. Nse i dyshuari gjendet n paraburgim ose n arrest shtpiak, do t shnohet n propozimakuz dita dhe ora prej kur i dyshuari sht n paraburgim prkatsisht n arrest shtpiak. Neni 472 Pranimi i akuzs n gjykat (1) Kur gjykata do ta pranoj propozimakuzn ose padin private, gjykatsi m par do t hetoj nse gjykata sht kompetente dhe nse ekzistojn kushte pr anulimin e propozimakuzs, prkatsisht t padis private. (2) Nse gjykatsi nuk miraton aktvendim nga paragrafi (1) t ktij neni, cakton seanc kryesore.

177

Neni 473 Jokompetenca (1) Nse gjykatsi konstaton se pr gjykimin sht kompetente gjykat tjetr, do t'ia kaloj lndn pr aktvendimin e plotfuqishm, asaj gjykate. (2) Pas caktimit t seancs kryesore, gjykata nuk mundet sipas detyrs zyrtare t shpallet pr jokompetente vendore. Neni 474 Hedhja posht e akuzs (1) Gjykatsi do ta hedh posht propozimakuzn ose padin private nse konstaton se ekziston ndonjra nga bazat e parapara n nenin 337 t ktij ligji. (2) Aktvendimi dorzohet te prokurori publik ose te paditsi privat. Neni 475 Seanca gjyqsore pr pajtim (1) Para caktimit t seancs kryesore pr vepra penale nga kompetenca e gjykatsit individual pr t cilt ndiqet pr padin private, gjykatsi individual mundet ta thirr vetm paditsin privat dhe t akuzuarin q n ditn e caktuar t vijn n gjykat pr sqarimin paraprakisht t punve, nse konsideron se kjo do t jet n prputhshmri t plot pr kryerjen m t shpejt t procedurs. T akuzuarit s bashku me thirrjen i dorzohet kopje nga padia private. (2) N kt seanc gjyqsore, gjykatsi individual mund propozoj q paditsi privat dhe i akuzuari t drejtohen n procedur pr ndrmjetsim nse ekziston pajtim te t dyja palt. (3) Nse palt pajtohen q t shkojn n procedur pr ndrmjetsim, gjykatsi individual merr aktvendim pr drgim n ndrmjetsimi dhe veprimi vazhdon sipas dispozitave nga nenet 491, 492, 493, 494, 495 dhe 496 t ktij ligji. (4) Nse palt nuk jan t pajtimit q t shkojn n ndrmjetsim, e as bhet pajtimi i tyre edhe deri n trheqjen e padis private gjat seancs gjyqsore pr pajtim, gjykatsi do t marr deklarata nga palt dhe do t'i thirr q t parashtrojn propozime t veta pr marrjen e dshmive. (5) Nse gjykatsi individual nuk konstaton se ekzistojn kushte pr refuzimin e padis, sipas rregulls do t caktoj menjher seanc kryesore dhe kt do t'ua kumtoj palve. (6) Gjykatsi individual mundet menjher ta hap seancn kryesore dhe pas nxjerrjes s dshmive t miratoj vendim me rastin e padis penale. Pr kt posarisht do t paralajmrohen paditsi privat dhe i akuzuari gjat dorzimit t thirrjes. (7) Pr mosparaqitjen e paditsit privat n thirrjen nga paragrafi (1) t ktij neni, vlen dispozita e nenit 63 t ktij ligji. (8) N rast t mosardhjes s t akuzuarit nse gjykatsi ka vendosur ta hap seanc kryesore, do t zbatohet dispozita e nenit 366 paragrafi (4) t ktij ligji.

178

Neni 476 Personat t cilt thirren n seancn kryesore (1) Gjykatsi i thirr n seanc kryesore t akuzuarin dhe mbrojtsin e tij, paditsin, t dmtuarin dhe prfaqsuesit dhe t autorizuarit e tyre ligjor, dshmitart, ekspertt dhe interpretuesin. (2) T akuzuarit n thirrje do t'i theksohet se n seancn kryesore mund t vij me dshmi pr mbrojtjen e vet. N thirrje i akuzuari do t paralajmrohet se seanca kryesore do t mbahet edhe n munges t tij nse pr at ekzistojn kushte ligjore (neni 365 t ktij ligji). Pr t akuzuarin s bashku me thirrjen do t dorzohet edhe kopje nga propozimakuza, prkatsisht nga padia private dhe do t kshillohet se ka t drejt t marr mbrojts, por n rast kur mbrojtja nuk sht e detyruar, pr shkak t mos ardhjes s mbrojtsit n seancn kryesore ose marrjes s mbrojtsit n seancn kryesore, nuk sht e domosdoshme t prolongohet seanca kryesore. (3) Thirrja te i akuzuari duhet t dorzohet ashtu q ndrmjet dorzimit t thirrjes dhe dits s seancs kryesore t mbetet koh e mjaftueshme pr prgatitjen e mbrojtjes, e m s paku tet dit. Me pajtim t t akuzuarit ky afat mund t shkurtohet. Neni 477 Vendi ku mbahet seanca kryesore Seanca kryesore mbahet n vendin e gjykats. N raste urgjente, posarisht kur duhet t kryhet inspektim ose kur kjo sht n interes pr zbatim m t leht t procedurs pr dshmi, mundet me leje t kryetarit t gjykats seanca kryesore t prcaktohet edhe n vendin ku sht kryer vepra penale ose atje ku do t ndrmerret inspektimi, nse ato vende jan n rajonin e asaj gjykate. Neni 478 Kundrshtimi pr jokompetenc vendore Kundrshtimi pr kompetenc vendore mund t paraqitet m voni deri n fillimin e seancs kryesore. Neni 479 Kushtet pr mbajtjen e seancs kryesore (1) Seanca kryesore mbahet n prani t prokurorit publik, prkatsisht t paditsit privat dhe t akuzuarit. (2) Pr vepra penale pr t cilat sht prcaktuar dnim me para ose dnim me burg deri tre vjet, nse i akuzuari nuk vjen n seancn kryesore, edhe pse rregullisht sht thirrur ose thirrja nuk ka mundur t dorzohet pr shkak se duket qart se i akuzuari i ikn pranimit t thirrjes, gjykata mundet t vendos q seanca kryesore t mbahet pa pranin e tij. Pr veprat tjera penale pr t cilat udhhiqet procedura e shkurtuar, prania e t akuzuarit n seancn kryesore sht e detyrueshme.

179

. Neni 480 Rrjedha e seancs kryesore (1) Seanca kryesore fillon me paraqitjen e prmbajtjes s akuzs. Seanca kryesore e filluar do t prfundoj, mundsisht pa ndrprerje. (2) Nse n seancn kryesore i akuzuari jep deklarat me t ciln e pranon fajin, veprohet n pajtim me nenin 381 t ktij ligji. Neni 481 Shqiptimi i aktgjykimit (1) Pas prmbylljes s seancs kryesore gjykata menjher do ta shqiptoj aktgjykimin dhe do ta shpall me shkaqet thelbsore. Aktgjykimi duhet t prpilohet me shkrim n afat prej tet ditve nga dita e shpalljes. (2) Kundr aktgjykimit ankes mundet t paraqitet n afat prej tet ditve nga dita e dorzimit t kopjes nga aktgjykimi. (3) Dispozitat e nenit 174 t ktij ligji, n mnyr prkatse do t zbatohen edhe pr heqjen e paraburgimit pas shqiptimit t aktgjykimit. (4) Kur gjykata do t shqiptoj n aktgjykim dnim me burg, mund t prcaktoj q i akuzuari t vendoset n paraburgim, prkatsisht t mbetet n paraburgim, nse ekzistojn arsye nga neni 166 paragrafi (1) t ktij ligji. Paraburgimi n kt rast mund t zgjas deri n aktgjykimin e plotfuqishm, por m s shumti 60 dit. Neni 482 Njoftimi pr mbledhjen e kshillit t gjykats s shkalls s dyt (1) Kur gjykata e shkalls s dyt vendos pr ankesn kundr aktgjykimit t gjykats s shkalls s par t miratuar n procedur t shkurtuar, t dyja palt do t njoftohen pr seancn e kshillit t gjykats s shkalls s dyt, vetm nse kryetari i kshillit ose kshilli konstaton se prania e palve do t jet e dobishme pr shpjegimin e punve. (2) Nse bhet fjal pr vepr penale pr t ciln procedura udhhiqet me krkes t prokurorit publik, kryetari i kshillit para senacs s kshillit do t'i dorzoj dokumentet te prokurori publik, i cili mund t paraqes propozim t vet me shkrim n afat prej tet ditve. Kreu XXIX MIRATIMI I AKTGJYKIMIT N BAZ T MARRVESHJES S PROKURORIT PUBLIK DHE T DYSHUARIN Neni 483 Parashtrimi i propozimmarrveshjes (1) Deri n parashtrimin e akuzs prokurori publik dhe i dyshuari mund t parashtrojn propozimmarrveshje me t ciln krkojn nga gjykatsi i procedurs paraprake, q t zbatoj saksion penal e t prcaktuar sipas llojit

180

dhe lartsis, n korniza t prcaktuara ligjore pr veprn konkrete penale, por jo nn kufijt pr zbutjen e dnimit t prcaktuara me Kodin Penal. (2) Prokurori publik sht i obliguar q me propozimmarrveshjen, s bashku me t gjitha dshmit ta bashkangjis edhe deklaratn me shkrim t nnshkruar nga i dmtuari n lidhje me llojin dhe lartsin e krkess pronsore juridike. (3) Marrveshja bhet ndrmjet prokurorit kompetent publik dhe t dyshuarit n prani t mbrojtsit t tij. Neni 484 Lnda e marrveshjes Lnd e marrveshjes sht lloji dhe lartsia e sanksionit penal q do t propozohet n propozimmarrveshjen, e nse ekziston pajtim nga i dyshuari lnd e marrveshjes mund t jet edhe krkesa pronsore juridike nga i dmtuari. Neni 485 Elementet e propozimmarrveshjes (1) Propozimmarrveshja e parashtruar sipas nenit 483 t ktij ligji doemos duhet t prmbaj: 1) t dhnat pr prokurorin publik, t dyshuarin dhe mbrojtsin e tij; 2) prshkrimin dhe kualifikimin juridik t veprave penale t prfshira me propozimmarrveshjen; 3) sanksionin e propozuar penal sipas llojit dhe lartsis: 4) llojin dhe lartsin e krkess pronsore-juridike dhe mnyrn e realizimit t saj, nse i dyshuari ka dhn pajtim sipas nenit 484 t ktij ligji; 5) deklaratn e t dyshurit se me vetdije dhe vullnetarisht e pranon propozimmarrveshjen dhe pasojat q dalin nga ajo; 6) deklaratn nga prokurori publik dhe i dyshuari se trhiqen nga drejta e ankess, nse miratohet aktgjykim me t cilin pranohet propozimarrveshja; 7) shpenzimet e procedurs; 8) nnshkrimin e prokurorit publik, t dyshuarit dhe mbrojtsit t tij dhe 9) datn dhe vendin e lidhjes s propozimmarrveshjes. Neni 486 Pjesmarrja e mbrojtsit t t dyshuarit n marrveshje (1) I dyshuari duhet t ket mbrojts nga momenti i fillimit t procedurs pr marrveshje. (2) i dyshuari zgjedh mbrojts sipas zgjedhjes s vet. Nse vet nuk zgjedh mbrojts, kryetari i gjykats kompetente i cakton mbrojts sipas detyrs zyrtare.

181

Neni 487 Mospjesmarrja e gjykats n marrveshje pr fajin Gjykatsi i procedurs paraprake nuk guxon t marr pjes n procedurn pr marrveshje ndrmjet prokurorit publik dhe t dyshuarit dhe mbrojtsit t tij. Neni 488 Veprimi sipas propozimmarrveshjes (1) N afat prej tri ditve nga marrja e propozimmarrveshjes, gjykatsi i procedurs paraprake cakton seanc gjyqsore pr vlersimin e propozimmarrveshjes. (2) N seanc gjyqsore i thirr parashtruesit e propozimmarrveshjes dhe sht i obliguar t hetoj nse kjo sht parashtruar vullnetarisht, nse i dyshuari sht i vetdijshm pr pasojat juridike nga pranimi i saj, pr pasojat lidhur me krkesat pronsore-juridike dhe shpenzimet e procedurs penale. (3) Prokurori publik, i dyshuari dhe mbrojtsi i tij gjat seancs gjyqsore nuk guxojn t parashtrojn krkes pr vrtetimin e sanksionit penal t ndryshm nga sanksioni penal n propozimmarrveshje. Nse prokurori publik ose i dyshuari dhe mbrojtsi i tij parashtrojn krkes t ktill, konsiderohet se kan hequr dor nga propozimmarrveshja dhe gjykatsi i procedurs paraprake merr aktvendim n sipas nenit 489 paragrafi (1) t ktij ligji. (4) Gjykatsi i procedurs paraprake i kshillon prokurorin publik dhe t dyshuarin dhe mbrojtsin e tij se kan t drejt deri n miratimin e aktvendimit t heqin dor nga propozimmarrveshja. (5) Gjykatsi i procedurs paraprake i njofton prokurorin publik dhe t dyshuarin dhe mbrojtsin e tij, se pranimi i propozimmarrveshjes konsiderohet si heqje dor nga e drejta e ankess ndaj aktgjykimit t miratuar n baz t propozimmarrveshjes. Neni 489 Refuzimi i propozimmarrveshjes (1) Nse gjykatsi i procedurs paraprake prcakton se dshmit e grumbulluara pr faktet me rndsi pr zgjedhjen dhe prcaktimin e sanksionit penal nuk e arsyetojn shqiptimin e sanksionit t propozuar penal, prkatsisht nse prokurori publik, i dyshuari dhe mbrojtsi i tij gjat seancs gjyqsore kan parashtruar krkes pr prcaktimin e sanskionit penal t ndryshm nga sanksioni penal i prmbajtur n propozimmarrveshjen, merr aktvendim me t cilin e refuzon propozimmarrveshjen dhe dokumentet i dorzon te prokurori publik. (2) N rast t miratimit t aktvendimit nga paragrafi (1) t ktij neni, procesverbali nga seanca e mbajtur gjyqsore dhe propozimmarrveshja nuk mund t shfrytzohen n rrjedhn e mtejm t procedurs dhe me to do t veprohet n mnyrn e rregulluar n nenin 336 paragrafi (4) t ktij ligji. (3) Kundr aktvendimit t miratuar sipas paragrafit (1) t ktij neni nuk lejohet ankes.

182

Neni 490 Aktgjykimi n baz t propozimmarrveshjes (1) Nse gjykatsi i procedurs paraprake e pranon propozimmarrveshjen, shqipton aktgjykim me t cilin nuk guxon t shqiptoj saksion penal t ndryshm nga sanksioni penal i pmbajtur n propozimmarrveshje. (2) Aktgjykimi i prmban elementet e aktgjykimit t gjykuar n pajtim me nenin 404 t ktij ligji. (3) Aktgjykimi shpallet menjher, ndrsa prgatitet me shkrim n afat prej tri ditsh nga dita e shpalljes. Aktgjykimi pa prolongim i dorzohet prokurorit publik, t dyshuarit dhe mbrojtsit t tij. (4) Ekzemplari nga aktgjykimi pa prolongim i dorzohet edhe t dmtuarit. Nse i dmtuari nuk sht i knaqur nga vendimi pr llojin dhe lartsin e krkess s gjykuar pronsore-juridike, t drejtn e vet i dmtuari mund ta realizoj n procedur kontestimore. Kreu XXX PROCEDURA PR NDRMJETSIM Neni 491 Kushtet pr ndrmjetsim (1) N rast kur vepra ndiqet me padi private gjykatsi kompetent individual i seancs gjyqsore pr pajtim pr shkak t prshtatshmris s plot, mund t'u propozoj palve pr dhnien e pajtimit pr drgim n ndrmjetsim. (2) Pal n procedurn pr ndrmjetsim jan i dyshuari, mbrojtsi i tij dhe i dmtuari dhe i autorizuari i tij. (3) Pajtimi mund t jepet n procesverbal para gjykatsit individual ose me shkrim, bashkrisht ose secila pal ve e ve. Pajtimi jepet m s voni n afat prej tri ditve nga dita kur sht propozuar drgimi n ndrmjetsim. (4) Pas pajtimit t dhn nga palt gjykatsi - individual merr aktvendim pr udhzimet e palve pr ndrmjetsim. (5) Nse n afatin e prcaktuar palt nuk japin pajtim, gjykatsi individual merr aktvendim se propozimi pr drgimin n ndrmjetsim nuk sht i pranuar dhe cakton seanc kryesore sipas dispozitave pr procedur t shkurtuar. Neni 492 Prcaktimi i ndrmjetsuesit N afat prej tri ditve nga pajtimi i dhn, palt me marrveshje prcaktojn nj ose m shum ndrmjetsues nga Lista emrore e ndrmjetsuesve dhe pr kt e njoftojn gjykatsin individual.

183

Neni 493 Kohzgjatja e procedurs pr ndrmjetsim Procedura pr ndrmjetsim mund t zgjas m s shumti deri n 45 dit nga dita e pajtimit t dhn nga palt te gjykatsi kompetent individual. Neni 494 Zbatimi i procedurs pr ndrmjetsim deri n arritjen e marrveshjes (1) Procedurn pr ndrmjetsim deri n nnshkrimin e marrveshjes me shkrim, ndrmjetsuesi e zbaton n pajtim me dispozitat e Ligjit pr ndrmjetsim. (2) Ndrmjetsuesi n marrveshje me palt do t'i prcaktoj afatet pr mbajtjen e ndrmjetsimit. Ndrmjetsuesi komunikon me palt s bashku ose ndaras. Prania e palve gjat procedurs pr ndrmjetsim sht e detyrueshme. (3) Para fillimit t procedurs pr ndrmjetsim, ndrmjetsuesi sht i detyruar q t'i njoftoj palt me principet, rregullat dhe shpenzimet e procedurs. Neni 495 Mbarimi i procedurs pr ndrmjetsim (1) Procedura pr ndrmjetsim mund t mbaroj me nnshkrimin e marrveshjes me shkrim dhe zbatohen dispozitat nga nenet 495 dhe 496 t ktij ligji. (2) Procedura pr ndrmjetsim, prve nnshkrimit t marrveshjes me shkrim, mund t mbaroj: 1) me deklarat me shkrim t ndrmjetsuesit, pas konsultimeve t bra me palt se nuk jan t arsyeshme tentimet e mtejme pr ndrmjetsim, n ditn e parashtrimit t deklarats; 2) me skadimin e afatit prej 45 ditve, i konstatuar me njoftim nga ana e ndrmjetsuesit; 3) me trheqjen e palve n fardo kohe nga procedura pr ndrmjetsim pa i cekur me kt rast shkaqet pr at. Trheqja do t konsiderohet nga dita e parashtrimit t deklarats pr trhiqje dhe 4) kur ndrmjetsuesi me aktvendim do ta ndrpres procedurn pr ndrmjetsim nse konsideron se sht arritur marrveshje q sht joligjore ose e paprshtatshme pr zbatim. (3) Deklarata me shkrim, njoftimi ose aktvendim i miratuar nga ana e ndrmjetsuesit, prkatsisht deklarata pr trheqjen e palve sipas paragrafit (2) t ktij neni, pa prolongim dorzohen te gjykatsi individual i cili cakton seanc kryesore sipas dispozitave pr procedur t shkurtuar. Neni 496 Nnshkrimi i marrveshjes me shkrim (1) Nse procedura pr ndrmjetsim mbaron me nnshkrimin e marrveshjes me shkrim t ndrmjetsuesit dhe palve, marrveshja duhet t'i prmbaj s paku elementet n vijim:

184

1) t dhnat pr t dyshuarin, prkatsisht t akuzuarin dhe mbrojtsin e tij; 2) t dhnat pr t dmtuarin, prkatsisht pr paditsin privat; 3) prshkrimin e ngjarjes dhe kualifikimin juridik t veprs; 4) ditn kur ka filluar procedura pr ndrmjetsim; 5) t dhnat pr numrin e prgjithshm t mbledhjeve t mbajtura me palt, s bashku ose ve e ve; 6) lndn e marrveshjes - kompensimi i dmit, kryerja e detyrave t prcaktuara nga ana e kryersit, prkatsisht t akuzuarit n dobi t t dmtuarit, krkimi i faljes nga kryersi, prkatsisht i akuzuari prej t dmtuarit, kthimi i sendeve ose bazs tjetr pr t ciln palt kan arritur marrveshje; 7) afatin pr prmbushjen e obligimeve q nuk mund t jet m t i gjat se tre muaj; 8) vendimin pr kompensim t shpenzimeve nga procedura; 9) datn e prpilimit t marrveshjes me shkrim; 10) nnshkrimin nga palt n ndrmjetsimit dhe 11) vrtetimin e marrveshjes nga ana e ndrmjetsuesit me nnshkrim dhe vuls katrore t lshuar nga Oda e Ndrmjetsuesve. (2) Marrveshja e nnshkruar me shkrim pa prolongim dorzohet te gjykata kompetente. (3) Deri n skadimin e afatit pr prmbushjen e obligimeve, i dyshuari sht i detyruar q t bashkngjit prova pr prmbushje t obligimeve dhe pr kompensim t shpenzimeve t procedurs te gjykatsi kompetent individual. (4) Pas marrjes s provave dhe vrtetimit pr kompensim t shpenzimeve t procedurs sipas paragrafit (3) t ktij neni, gjykatsi individual merr aktvendim pr ndrprerjen e procedurs. (5) Aktvendimi i miratuar sipas paragrafit (4) t ktij neni, dorzohet deri i dyshuari dhe te i dmtuari. (6) Nse pas skadimit t afatit pr prmbushjen e obligimeve i dyshuari nuk bashkngjiti prova se i ka prmbushur obligimet e prcaktuara me marrveshjen me shkrim, gjykatsi individual cakton seanc kryesore sipas dispozitave pr procedurn e shkurtuar. Kreu XXXI PROCEDURA PR LSHIMIN E URDHRDNIMIT Neni 497 Kushtet pr lshimin e urdhrdnimit (1) Pr vepra penale nga kompetenca e gjykatsit individual kur pr kt disponohet me prova t mjaftueshme, prokurori publik mund t parashtroj propozim pr lshimin e urdhrdnimit. (2) Propozimi pr lshimin e urdhr dnimit i prmban: 1) t dhnat personale pr t akuzuarin; 2) prshkrimin e veprs penale q i ngarkohet; 3) kualifikimin juridik i veprs; 4) provat me t cilat disponon prokuroria dhe

185

5) llojin dhe lartsin e sanksionit penal ose mass tjetr e cila i propozohet gjykatsit. (3) Me propozimin pr lshimin e urdhrdnimit prokurori publik i propozon gjykats shqiptimin e nj ose m shum sanksioneve penale ose masave n vijim: 1) dnim n para n lartsi prej 10 deri n 100 gjoba ditore; 2) dnim me kusht me dnim t prcaktuar me burgim deri n tre muaj ose dnim n para; 3) ndalim pr drejtim t automjetit deri n dy vjet dhe 4) konfiskimi i prons dhe dobis pronsore t fituar me vepr penale dhe marrje e sendeve. (4) Propozimin pr shqiptimin e urdhrdnimit mundet ta parashtroj edhe paditsi privat me padi private. Neni 498 Refuzimi i propozimit pr lshimin e urdhrdnimit (1) Gjykatsi individual do ta refuzoj propozimin pr lshimin e urdhrdnimit nse bhet fjal pr vepr penale pr t ciln nuk mundet t parashtrohet propozim i atill. Pr ankesn e prokurorit publik kundr aktvendimit pr refuzimin vendos kshilli (neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji) n afat prej 48 orve. (2) Nse gjykatsi individual konsideron se t dhnat n propozimin pr lshimin e urdhrdnimit nuk japin baz t mjaftueshme pr lshimin e urdhrdnimit, ose sipas atyre t dhnave mund t pritet shqiptimi i ndonj sanksioni tjetr penal ose mase, e jo at q e ka propozuar prokurori publik, pas pranimit t propozimakuzs do t caktoj seanc kryesore sipas dispozitave pr procedur t shkurtuar. Neni 499 Lshimi i urdhrdnimit me aktgjykim (1) Nse pajtohet me propozimin nga neni 497 t ktij ligji, gjykatsi individual do t lshoj urdhrdnim me aktgjykim me t cilin do t'i shqiptoj sanksionet penale ose masat tjera t propozuara nga prokurori publik. (2) Shqiptimin e aktgjykimit nga paragrafi (1) t ktij neni, e prmban edhe vendimi pr krkesn pronsore juridike, nse ekziston propozim i atill. N arsyetim do t theksohen vetm provat t cilat e arsyetojn lshimin e urdhrdnimit. (3) Aktgjykimi e prmban kshilln pr t akuzuarin, sipas nenit 501 paragrafi (2) t ktij ligji, se pas skadimit t afatit pr kundrshtim, nse kundrshtimi nuk sht parashtruar, aktgjykimi do t bhet i plotfuqishm. Neni 500 Dorzimi i urdhrdnimit dhe e drejta e ankess (1) Aktgjykimi me t cilin sht lshuar urdhrdnimi i dorzohet t akuzuarit dhe mbrojtsi i tij nse ka. (2) I akuzuari dhe mbrojtsi i tij munden n afat prej tet ditsh nga dita e marrjes s aktgjykimit t parashtrojn kundrshtim kundr aktgjykimit n

186

form t shkruar ose me goj ose me procesverbal n gjykat. Kundrshtimi nuk ka nevoj t arsyetohet, por mund t prmbaj prova n dobi t mbrojtjes. I akuzuari mund t heq dor nga e drejta e kundrshtimit deri n caktimin e seancs kryesore. Pagesa e dnimit n para para skadimit t afatit pr kundrshtim nuk konsiderohet pr heqje dor nga e drejta e kundrshtimit. (3) T akuzuarit, kur nga shkaqe t arsyeshme do ta lshoj afatin pr parashtrimin e kundrshtimit, gjykatsi individual do t'i lejoj kthimin n gjendjen e mparshme me zbatimin e dispozitave nga nenet 99, 100 dhe 101 t ktij ligji. (4) Nse gjykatsi individual e refuzon kundrshtimin si jo me koh ose i parashtruar nga personi i paautorizuar, i akuzuari ose personi i cili e ka parashtruar kundrshtimin ka t drejt ankese, n afat prej tri ditsh te kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. (5) Nse gjykatsi individual nuk e refuzon kundrshtimin, do t caktoj seanc kryesore sipas dispozitave pr procedur t shkurtuar (nenet 468, 469, 470, 471, 472, 473, 474, 475, 476, 477, 478, 479, 480, 481, dhe 482 t ktij ligji). Me kt rast, gjykatsi individual nuk sht i lidhur pr sanksionet e propozuara penale ose masat tjera t prmbajtura n propozimin e prokurorit publik pr lshimin e urdhrdnimit. (6) Me caktimin e seancs kryesore, konsiderohet se aktgjykimi pr lshimin e urdhrdnimit fare nuk sht e miratuar. PJESA E TRET PROCEDURAT E VEANTA Kreu XXXII PROCEDURA PR SHQIPTIMIN E MASAVE ALTERNATIVE Neni 501 Shqiptimi i vrejtjes gjyqsore (1) Vrejtja gjyqsore shqiptohet me aktvendim. (2) Nse n kt kaptin nuk sht parapar dika tjetr, dispozitat nga ky ligj q i prkasin aktgjykimit me t cilin i akuzuari shpallet fajtor, n mnyr prkatse zbatohen edhe n aktvendimin pr vrejtje gjyqsore. Neni 502 Aktvendimi pr vrejtje gjyqsore (1) Aktvendimi pr vrejtje gjyqsore shpallet menjher pas mbarimit t seancs kryesore me arsye thelbsore. N kt rast kryetari i kshillit do ta paralajmroj t akuzuarin se pr veprn penale q e ka kryer nuk i shqiptohet dnim, pasi pritet se edhe vrejtja gjyqsore do t ndikoj mjaftueshm n t, q m tutje t mos kryej vepra penale. Nse aktvendimi pr vrejtjen gjyqsore shpallet n munges t t akuzuarit, gjykata paralajmrimin e atill do ta shnoj n arsyetimin e aktvendimit. Pr heqjen

187

dor nga e drejta e ankess ose pr prpunimin me shkrim t aktvendimit n mnyr prkatse zbatohet dispozita e nenit 486 paragrafi (2) t ktij ligji. (2) N shqiptimin e aktvendimit pr vrejtje gjyqsore krahas t dhnave personale pr t akuzuarin, do t ceket vetm se t akuzuarit i shqiptohet vrejtja gjyqsore pr veprn q sht lnd e akuzs dhe emri ligjor i veprs penale. Shqiptimi i aktvendimit pr vrejtje gjyqsore i prfshin edhe t dhnat e nevojshme nga neni 404 paragrafi (1) pikat 5) dhe 7) t ktij ligji. (3) N arsyetimin e aktvendimit gjykata do t paraqes prej cilave shkaqe sht udhhequr gjat shqiptimit t vrejtjes gjyqsore. Neni 503 Prgnjeshtrimi i aktvendimit pr vrejtjen gjyqsore (1) Aktvendimi pr vrejtje gjyqsore mund t prgnjeshtrohet pr shkak t bazave t cekura n nenin 414 pikat 1), 2) dhe 3) t ktij ligji, si dhe pr shkak se nuk kan ekzistuar rrethana q e arsyetojn shqiptimin e vrejtjes gjyqsore. (2) Nse aktvendimi pr vrejte gjyqsore prmban vendim pr masa t siguris, konfiskim t prons dhe dobis pronsore dhe marrjen e sendeve, pr shpenzime t procedurs penale ose pr krkesat pronsore-juridike, ky vendim mund t prgnjeshtrohet nga shkaku q gjykata me rregull nuk e ka zbatuar masn e siguris ose pr marrjen e dobis pronsore, prkatsisht q vendimi pr shpenzimet e procedurs penale ose t krkess pronsore juridike e ka miratuar n kundrshtim me dispozitat ligjore. Neni 504 Shkelja e Kodit penal gjat shqiptimit t vrejtjes gjyqsore Shkelja e Kodit penal n rast t shqiptimit t vrejtjes gjyqsore ekziston, vetm pr shtjet e cekura n nenin 416 pikat 1), 2), 3), 4), 5) dhe 6) t ktij ligji, edhe kur me vendim pr vrejtje gjyqsore, pr masn e siguris ose pr konfiskimin e prons dhe dobis pronsore dhe marrjen e sendeve sht tejkaluar autorizimi q gjykata e ka sipas ligjit. Neni 505 Ankesa kundr aktvendimit pr vrejtje gjyqsore (1) Nse ankesn kundr aktvendimit pr vrejtje gjyqsore e ka parashtruar paditsi n dm t t akuzuarit, gjykata e shkalls s dyt mund t miratoj aktgjykim me t cilin i akuzuari shpallet fajtor dhe gjykohet me dnim ose me t cilin shqiptohet dnim me kusht, nse konstaton se gjykata e shkalls s par n mnyr t rregullt i ka prcaktuar faktet vendimtare, por q sipas zbatimit t rregullt t ligjit parashihet shqiptimi i dnimit. (2) Me rastin e cilsdo ankese kundr aktvendimit pr vrejtje gjyqsore gjykata e shkalls s dyt mund t miratoj aktgjykim me t cilin i akuzuari refuzohet ose i akuzuari lirohet nga akuza, konstaton se gjykata e shkalls s par i ka prcaktuar me rregull faktet vendimtare dhe se me zbatimin e drejt t ligjit parashihet shqiptimi i njrit nga kto aktgjykime.

188

(3) Kur ekzistojn kushtet nga neni 434 t ktij ligji, gjykata e shkalls s dyt do t miratoj aktvendim me t cilin refuzohet ankesa si e pabaz dhe vrtetohet aktvendimi i gjykats s shkalls s par pr vrejtje gjyqsore. Neni 506 Shqiptimi i masave alternative (1) Pr vepra penale pr t cilt mund t shqiptohen masat alternative: pun me dobi t prgjithshme, ndrprerje me kusht e mbajtjes s procedurs penale dhe burg shtpiak, me propozim t prokurorit publik nse jan plotsuar kushtet n Kodin penal pr zbatimin e ktyre sanksioneve penale, gjykata mund t'i shqiptoj pa mbajtjen e seancs kryesore. (2) Propozimi pr shqiptimin e masave alternative mund t parashtroj edhe paditsi privat. (3) Para shqiptimit t aktgjykimit, gjykatsi individual i thirr palt. Nse i akuzuari para gjykats e kundrshton miratimin e aktgjykimit pr shqiptimin e masave alternative, gjykata do t hap seanc kryesore dhe procedura do t vazhdoj sipas dispozitave pr seancn kryesore n pajtim me kt ligj. (4) Kur i akuzuari pajtohet me propozimin, gjykata do t miratoj aktgjykim me t cilin do ta shqiptoj masn e propozuar alternative. (5) N aktgjykim me t cilin shqiptohet pun me dobi t prgjithshme si sanksion primar penal, gjykata do t prcaktoj: a) pr ciln vepr shpallet fajtor, me shnimin e fakteve dhe rrethanave q supozojn karakteristik t veprs penale, si dhe t atyre prej t cilave varet zbatimi i dispozits s caktuar t Kodit penal. b) emri ligjor i veprs penale dhe cilat dispozita t Kodit penal jan zbatuar; v) numri i prgjithshm i orve t puns n dobi t prgjithshme; g) numri i prgjithshm i orve q duhet t kryhen gjat nj jave; d) vendi i kryerjes s puns me dobi t prgjithshme dhe gj) pasojat n rast t mosprmbajtjes ndaj masave dhe mnyrs s zvendsimit t puns me dobi t prgjithshme me dnim me burg. (6) Nse me aktgjykimin gjykata ka shqiptuar dnim me para deri n 90 gjoba ditore ose dnim me burg n kohzgjatje deri tre muajsh kurse i akuzuari ka parashtruar krkes pr zvendsim me masn alternative puna me dobi t prgjithshme nga neni 58-a paragrafi (3) t Kodit penal, gjykata miraton aktvendim pr mnyrn e zvendsimit t dnimit me para, prkatsisht dnimit me burg me pun n dobi t prgjithshme. (7) Krahas masave alternative n aktgjykim sipas paragrafit (4) t ktij neni, gjykata mund t prcaktoj mas t konfiskimit t prons dhe dobis pronsore dhe marrjes s sendve kur jan prmbushur kushtet ligjore pr shqiptimin e atyre masave dhe t vendos pr krkesat pronsore-juridike t t dmtuarit. (5) Nse sht miratuar aktgjykimi nga paragrafi (4) i ktij neni, konsiderohet se palt kan hequr dor nga e drejta e ankess.

189

Neni 507 Aktvendim pr ndrprerjen e procedurs (1) Kur jan plotsuar kushtet ligjore pr ndrprerje me kusht t mbajtjes s procedurs penale (neni 58-a i Kodit penal), gjykata me propozim t paditsit t autorizuar do t miratoj aktvendim pr ndrprerjen e procedurs n t ciln do ta prcaktohj afatin e ndrprerjes s procedurs dhe obligimin e kryersit q brenda atij afati t mos kryej vepr t re penale dhe t'i prmbush detyrat tjera t parashikuara. (2) Pas skadimit t afatit pr ndrprerje, gjykata merr aktvendim pr ndrprerjen e procedurs nse kryersi i sht prmbajtur kushteve dhe detyrave t prcaktuara me aktvendim pr ndrprerjen e procedurs. (3) Kundr aktvendimit nga paragrafi (1) t ktij neni, palt kan t drejt ankese n afat prej tet ditsh. Kreu XXXIII PROCEDURA NDAJ PERSONAVE JURIDIK 1. Dispozitat e prgjithshme Neni 508 Zbatimi i procedurs (1) Dispozitat e ktij kreu zbatohen n procedurn pr prcaktimin e prgjegjsis penale dhe shqiptimin e dnimeve dhe masave tjera ndaj personave juridik si kryers t veprave penale. (2) Nse me dispozitat nga ky kapitull nuk sht prcaktuar ndryshe, n procedurn ndaj personave juridik, n mnyr adekuate zbatohen dispozitat e ktij ligji: pr parimet themelore; pr kompetencn vendore; pr pasojat nga jokompetenca dhe ndeshja e kompetencave; pr prjashtimin; pr t akuzuarin; pr mbrojtsin; pr parashtresat; pr procesverbalet; pr afatet; pr kthimin n gjendjen e mparshme; pr shpenzimet; pr krkesn pronsore juridike; pr miratimin dhe kumtimin e vendimeve; pr dorzimin e dokumenteve; pr thirrje; pr mbajtjen e personave, pr garanci dhe marrjen e dokumentit t udhtimit; pr paraburgim; pr dshmim; pr procedur t shkurtuar; pr shqiptimin e masave pr konfiskim t prons dhe dobis pronsore dhe pr marrjen e sendeve; pr mjete t rregullta dhe t jashtzakonshm juridike dhe pr procedur pr kompensim t dmit t personave t dnuar padrejtsisht. Neni 509 Prputhshmria e udhheqjes s procedurs penale (1) Kur sht parashtruar kallzimi penal kundr personit prgjegjs ose prfaqsuesit t personit juridik, nse ekzistojn baza t dyshimit se jan prmbushur kushtet pr prgjegjsi penale t personave juridik t prcaktuar me Kodin penal, prokurori publik mundet sipas detyrs zyrtare t krkoj ngritjen e procedurs penale pr t njjtn vepr penale edhe kundr personit juridik.

190

(2) Prokurori publik mund t vendos t mos ndrmarr ndjekje ose t heq dor nga ndjekja penale n baz t nenit 45 t ktij ligji, nse personi juridik nuk ka asnj pron ose prona sht shum e vogl, q nuk mund t'i mbuloj as shpenzimet e procedurs penale, ose nse kundr personit juridik udhhiqet procedura e falimentimit. (3) Pr veprn penale t personit juridik dhe t personit prgjegjs n personin juridik zbatohet procedura e vetme, e nse pr at ekzistojn shkaqe t arsyeshme procedura mund t ndahet. Neni 510 Kompetenca e gjykats (1) Pr mbajtjen e procedurs penale kundr personit juridik kompetente sht gjykata n t ciln gjendet selia e personit juridik, prkatsisht prfaqsia e personit t huaj juridik. (2) Nse personi i huaj juridik nuk ka prfaqsi n territorin e Republiks s Maqedonis, ose nse mbahet procedur e vetme kundr personit juridik dhe personit prgjegjs n personin juridik, kompetenca e gjykats prcaktohet sipas dispozitave t prgjithshme pr kompetencn vendore, t ktij ligji. Neni 511 Prfaqsuesi i personit juridik n procedurn penale (1) N procedurn kundr personit juridik merr pjes prfaqsuesi i autorizuar i personit juridik i cili i ka t gjitha t drejtat dhe mundet t'i ndrmarr t gjitha veprimet q sht i autorizuar t'i ndrmarr i akuzuari n procedurn penale, (2) Prfaqsues i autorizuar i personit juridik sht personi prgjegjs n personin juridik i prcaktuar me ligj, vendim t bazuar n ligj, statut ose akt tjetr t prgjithshm t udhheqjes t personit juridik. Nse prfaqsuesi i autorizuar sht i akuzuar edhe vet pr veprn penale pr t ciln mbahet procedura edhe kundr personit juridik, ose sht thirrur si dshmitar n procedur, ose ekzistojn pengesa faktike ose juridike q ai ta prfaqsoj personin juridik, personi juridik sht i obliguar q t prcaktoj me autorizim me shkrim prfaqsues tjetr nga radht e personave prgjegjs ose t punsuarit n personat juridik. Autorizimi me shkrim mund t jepet edhe n procesverbal para gjykats para t cils mbahet procedura. (3) Personi juridik sht i obliguar q t'i dorzoj gjykats parashtres pr autorizimin e prfaqsuesit t tij, si dhe dshmi pr autorizimin e tij. Gjykata para fillimit t seancs kryesore do ta konfirmoj identitetin e prfaqsuesit t personit juridik dhe autorizimin e tij pr pjesmarrje n procedur. (4) Personi juridik sht i obliguar q t prcaktoj prfaqsues n afat prej tet ditsh nga dita e pranimit t thirrjes pr seancn kryesore. Nse personi juridik n kt afat nuk prcakton prfaqsues dhe pr at nuk e njofton gjykatn, prfaqsuesi t personit juridik do t prcaktoj gjykata para t cils mbahet procedura sipas detyrs zyrtare dhe pr at do ta njoftoj personin juridik. (5) Prfaqsuesin sipas detyrs zyrtare gjykata do t prcaktoj nga

191

personat prgjegjs ose t punsuarit n personin juridik, e nse kjo nuk sht e mundur nga radht e avokatve. (6) Prfaqsues sipas detyrs zyrtare gjykata do t prcaktoj edhe kur personi juridik ka pushuar s ekzistuari para mbarimit t plotfuqishm t procedurs penale, nse n afat prej tet ditsh nga pushimi i personit juridik, prfaqsuesi nuk e ka prcaktuar pasardhsin e tij juridik. (7) Nse personi juridik e prcakton personin pr prfaqsues i cili nuk mund ta ket rol t atill sipas dispozits nga paragrafi (2) t ktij neni, gjykata do ta obligoj q n afat prej tet ditve t prcaktoj prfaqsues tjetr. Nse n afat prej tet ditve personi juridik nuk prcakton prfaqsues t ri, ose nse e trheq autorizimin e prfaqsuesit tanim t prcaktuar, gjykata do t caktoj prfaqsues sipas detyrs zyrtare. (8) Prfaqsuesin sipas detyrs zyrtare gjykata e prcakton me aktvendim, kundr t cilit personi juridik dhe prfaqsuesi i prcaktuar nga ai kan t drejt ankese, e cila nuk e ndalon zbatimin e tij. (9) Shpenzimet e nevojshme pr prfaqsuesin e personit juridik, si dhe shprblimi pr prfaqsuesin e prcaktuar sipas detyrs zyrtare, hyjn n shpenzimet e procedurs penale. Neni 512 Mbrojtsi i personit juridik n procedurn penale (1) Personi juridik i akuzuar mund t ket mbrojts q e prcakton prfaqsuesi i autorizuar i personit juridik. Kur si prfaqsues i personit juridik sipas detyrs zyrtare nga ana e gjykats sht prcaktuar avokat, ai e kryen edhe funksionin e mbrojtjes s personit t akuzuar juridik. (2) Personi juridik dhe personi prgjegjs kundr t cilve mbahet procedur e vetme pr veprn e njjt penale, mund t ken mbrojts t prbashkt nse kjo nuk sht n kundrshtim me interesat e mbrojtjes s tyre. Neni 513 Dorzimi i dokumenteve (1) Ftesat dhe dokumentet tjera, si dhe vendimet dorzohen n adresn n t ciln sht regjistruar selia e personit juridik, prkatsisht n adresn e prfaqsuesit t personit juridik. Nse gjat procedurs penale personi juridik e ka ndryshuar selin, sht i obliguar q m s voni n afat prej tre ditsh ta njoftoj gjykatn pr selin dhe adresn e re, n t kundrtn do t konsiderohet si e rregullt do drges e kryer n adresn paraprake. (2) Aktvendimi me t cilin personit juridik i shqiptohet dnimi, dorzohet te prfaqsuesi i personit juridik personalisht. Nse drgesa personale mbetet e pasuksesshme, si e rregullt konsiderohet drgesa e kryer me post rekomanduese n adres t personit juridik n t ciln sht regjistruar selia e personit juridik ose n adresn e prfaqsuesit t tij.

192

Neni 514 Arrestimi Nse prfaqsuesi i ftuar me rregull i personit juridik nuk lajmrohet n thirrje dhe nuk e arsyeton mungesn e tij, gjykata mundet t urdhroj arrestimin e tij. 2. Akuzimi dhe seanca kryesore Neni 515 Prmbajtja e akuzs Akuza kundr personit juridik duhet ta prmbaj edhe emrin e personit t akuzuar juridik, selin e tij sipas t dhnave n Regjistrin Qendror t Republiks s Maqedonis, numrin am, emrin dhe mbiemrin e prfaqsuesit t tij dhe adresn e tij, si dhe shtetsin dhe numrin e pasaports s t huajit i prcaktuar si prfaqsues i personit juridik. Neni 516 Hetimi dhe fjalt prfundimtare (1) N seancn kryesore n procedurn e vetme kundr personit juridik dhe personit prgjegjs s pari kryhet marrja n pyetje e personit prgjegjs pr seciln pik nga akuza, e pastaj edhe prfaqsuesi i personit juridik. (2) Radhitjen e paraqitjes s provave, e prcakton gjykata duke u nisur s pari nga provat q i prkasin personit prgjegjs. (3) Pas fjals prfundimtare t mbrojtsit dhe prfaqsuesit t personit t akuzuar juridik, fjaln prfundimtare e ka mbrojtsi i personit prgjegjs dhe personi prgjegjs. (4) Dispozitat pr miratimin e aktgjykimit pa seanc kryesore (neni 497 i ktij ligji) zbatohen edhe n procedurn penale kundr personit juridik. (5) Gjykata mund t vendos q nse sht siguruar mbrojts, seanca kryesore t mbahet edhe pa pranin e prfaqsuesit t personit juridik, nse sht thirrur me rregull e nuk e ka arsyetuar mosardhjen e vet, nse vlerson se prania e tij nuk sht e domosdoshme. Neni 517 Masat e siguris (1) Gjat procedurs gjykata mundet sipas propozimit t prokurorit publik t prcaktoj nj ose m shum masa t prkohshme n pajtim me dispozitat pr sigurimin dhe marrjen e prkohshme t sendeve ose prons nga nenet 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203 dhe 204 t ktij ligji, si dhe ndalim pr kryerjen e veprimtaris s caktuar ose t gjitha veprimtarive t personit juridik deri n mbarimin e procedurs dhe ndalimit pr ndryshime statusore n personin juridik. Pr ndalimet e shqiptuara kryhet regjistrimi n regjistrin gjyqsor ose n regjistr tjetr. (2) Ndalimet nga paragrafi (1) t ktij neni, shqiptohen me aktvendim kundr t cilit prfaqsuesi i personit juridik ka t drejt ankese n afat prej tri ditve te kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Ankesa nuk e ndalon

193

zbatimin e aktvendimit. 3. Aktgjykimi dhe mjetet juridike Neni 518 Prmbajtja e aktgjykimit t shqiptuar pr personin juridik Aktgjykimi i shqiptuar ndaj personit juridik duhet t prmbaj emrin e personit juridik dhe selin e tij, numrin am, emrin dhe mbiemrin e prfaqsuesit t tij dhe adresn e banimit, si dhe shtetsin dhe numrin e dokumentit t udhtimit t t huajit t prcaktuar si prfaqsues i personit juridik. Neni 519 Ndrprerja e procedurs Gjykata me aktvendim do ta ndrpres procedurn nse gjat procedurs personi juridik ka pushuar s ekzistuari, e nuk ekzistojn kushte pr shqiptimin e dnimit ose mass s konfiskimit t prons dhe dobis pronsore ose marrjes s sendeve. Neni 520 Regjistrimi dhe dorzimi i ndalimit t shqiptuar t prkohshme ose t prhershme pr kryerjen e veprimtaris s caktuar (1) Aktgjykimi i plotfuqishm me t cilin personit juridik i shqiptohet ndalim i prkohshm ose i prhershm pr kryerjen e veprimtaris s caktuar sipas detyrs zyrtare, gjykata e shkalls s par e dorzon pa prolongim te Regjistri Qendror i Republiks s Maqedonis pr regjistrimin e dnimit t shqiptuar. (2) Kur me aktgjykimin sht shqiptuar dnimi shuarje e personit juridik, pas plotfuqishmris s tij ai pa prolongim i dorzohet gjykats kompetente pr procedur t suarjes s personit juridik. Neni 521 Mjetet e jashtzakonshme juridike N procedurn penale kundr personit juridik mund t shfrytzohen mjetet e jashtzakonshme juridike, krkesa pr prsritjen e procedurs dhe krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris.

194

Kreu XXXIV PROCEDURA PR ZBATIMIN E MASAVE PR SIGURI, KONFISKIM T PRONS DHE DOBIS PRONSORE, MARRJES S SENDEVE DHE REVOKIMI I DNIMIT ME KUSHT 1. Procedura pr zbatimin e masave t siguris Neni 522 Dispozitat e prgjithshme pr shqiptimin e masave t siguris (1) Nse i akuzuari ka kryer vepr penale n gjendje t pavetdijshme, prokurori publik do t parashtroj te gjykata propozim q t shqiptoj mas t siguris mjekim t detyrueshm psikiatrik dhe ruajtjen e kryersit n institucionin shndetsor, prkatsisht propozim pr mjekim t detyrueshm psikiatrik t kryersit n liri nse pr shqiptimin e mass s atill ekzistojn kushtet e parapara me Kodin penal. (2) N kt rast t akuzuarit, nse gjendet n paraburgim, me aktvendim do t'i ndrpritet paraburgimi, por nuk do t lirohet n liri por deri n mbarimin e procedurs pr zbatimin e masave t siguris prkohsisht do t vendoset n institucion adekuat shndetsor ose n ndonj lokal tjetr t prshtatshm. (3) Me masn nga paragrafi (1) t ktij neni, gjykata mund t prcaktoj ndalim t prkohshme t kryerjes s profesionit, veprimtaris ose detyrs ose ndalim t drejtimit t automjetit. Vendimi i gjykats dorzohet te organet kompetente ose organizatat n t cilat kryersi sht punsuar ose e cila sht kompetente pr kryerjen e mbikqyrjes mbi zbatimin e ndalimit. (4) Pas parashtrimit t propozimit nga paragrafi (1) t ktij neni, i akuzuari patjetr duhet t ket mbrojts. Neni 523 Shqiptimi i mass s siguris dhe ndrprerja e procedurs pr zbatimin e saj (1) Pr zbatimin e masave t siguris mjekim t detyrueshm psikiatrik dhe ruajtjen n institucion shndetsor ose mjekim t detyrueshm psikiatrik n liri, pas seancs s mbajtur kryesore, vendos gjykata q sht kompetente pr gjykim n shkall t par. (2) Krahas personave q duhet t thirren n seancn kryesore do t thirren si ekspert edhe mjek psikiatr nga institucioni shndetsor t cilit i sht ngarkuar ekspertiza n lidhje me vlersimin e t akuzuarit. I akuzuari do t thirret nse gjendja e tij sht e atill q t mundet t marr pjes n seancn kryesore. Pr seancn kryesore do t njoftohet shoku martesor prkatsisht shoku jashtmartesor i t akuzuarit dhe prindrit e tij, prkatsisht kujdestari, e sipas rrethanave edhe t afrmit tjer t afrt. (3) Nse gjykata, n baz t provave t bra vrteton se i akuzuari ka kryer vepr t caktuar penale dhe se n kohn e kryerjes s veprs penale ka qen i vetdijshm, do t vendos nse t akuzuarin, n baz t hetimit t personave t thirrur dhe konstatimeve dhe mendimeve t ekspertve, do t'ia shqiptoj masn e siguris mjekim t detyruar psikiatrik dhe ruajtje n institucion shndetsor, prkatsisht mjekim t detyrueshm psikiatrik n liri.

195

Gjat vendosjes se ciln nga masat e siguris do ta shqiptoj, gjykata nuk sht e lidhur pr propozimin e prokurorit publik. (4) Nse gjykata konstaton se i akuzuari nuk ka qen i vetdijshm, do ta ndrpres procedurn pr zbatimin e masave t siguris. 5) Kundr aktvendimit t gjykats n afat prej tet ditve nga dita e pranimit t aktvendimit, mund t paraqesin ankes t gjith personat q kan t drejt ankese kundr aktgjykimit (neni 411 t ktij ligji), prve t dmtuarit. Neni 524 Propozimi pr shqiptimin e masave t siguris pr ndryshimin e aktakuzs Masat e siguris nga neni 522 paragrafi (1) t ktij ligji, mund t shqiptohen edhe kur prokurori publik n seancn kryesore do ta ndryshoj aktakuzn prkatsisht propozimakuzn me parashtrimin e propozimit pr shqiptimin e atyre masave. Neni 525 Shqiptimi i masave t siguris n rast t vetdijes s t ult Kur gjykata do t'i shqiptoj dnim personit i cili ka kryer vepr penale n gjendje t konsiderueshme t ult t vetdijes, me aktgjykimin e njjt do ta shqiptoj edhe masn e siguris t mjekimit t detyrueshm psikiatrik dhe ruajtjen n institucionin shndetsor ose mjekim t detyrueshm psikiatrik n liri ose mjekim detyrueshm t alkoolistve ose narkomanve, nse vrteton se pr kt ekzistojn kushte ligjore. Neni 526 Drgimi i vendimit t plotfuqishm te gjykata q sht kompetente t vendos pr heqjen e aftsis pr pun Vendimi i plotfuqishm me t cilin sht shqiptuar masa e siguris mjekim i detyruar psikiatrik dhe ruajtje n institucionin shndetsor, prkatsisht mjekim i detyruar psikiatrik n liri n pajtim me nenet 523 dhe 525 t ktij ligji, do t drgohet te gjykata q sht kompetente t vendos pr heqjen e aftsis pr pun. Pr vendimin do t njoftohet edhe organi pr kujdestari. Neni 527 Mbikqyrja e realizimit t mass s siguris mjekim i detyruar psikiatrik dhe ruajtje n institucionin shndetsor dhe lshimit t kryersit (1) Sipas detyrs zyrtare ose me propozim nga institucioni shndetsor ose nga organi pr kujdestari, e sipas hetimit t prokurorit publik, gjykata q n shkall t par ka shqiptuar mas t siguris mjekim t detyruar psikiatrik dhe ruajtje n institucion shndetsor, do ta ndrpres kt mas dhe do t prcaktoj lshim t kryersit nga institucioni shndetsor nse n baz t mendimit t mjekut prcakton se sht ndrprer nevoja e mjekimit dhe ruajtjes s kryersit n at institucion, e mund t prcaktoj mjekim t detyruar t tij psikiatrik n liri.

196

(2) Kur nga institucioni shndetsor lshohet kryersi vetdija e t cilit ka qen tejet e ult, e n at institucion ka kaluar m pak koh se sa q sht dnimi me burg n t cilin sht dnuar, gjykata me aktvendim pr lshim do t vendos nse ai person do ta mbaj mbetjen e dnimit ose do t lshohet n lshim me kusht. Kryersit i cili lshohet n lshim me kusht mundet t'i shqiptohet edhe mas e siguris mjekim i detyrueshm psikiatrik n liri nse pr kt ekzistojn kushte ligjore. (3) Sipas detyrs zyrtare ose me propozim nga drejtoria e institucionit shndetsor n t cilin i akuzuari sht mjekuar ose sht dashur t mjekohet, ndrsa me hetimin e prokurorit publik, gjykata mundet kryersit kundr t cilit sht zbatuar masa e siguris s mjekimit t detyruar psikiatrik n liri t'i shqiptoj mas t siguris s mjekimit t detyruar psikiatrik dhe ruajtjes n institucionin shndetsor, nse prcakton se kryersi nuk i sht nnshtruar mjekimit ose e ka lshuar vullnetarisht ose nse edhe krahas mjekimit ka mbetur i rrezikshm pr rrethin e tij e sht e nevojshme ruajta e tij dhe mjekimi n institucion shndetsor. Para miratimit t vendimit gjykata sipas nevojs do t siguroj edhe mendim nga mjeku, ndrsa i akuzuari do t merret n pyetje nse gjendja e tij kt e lejon. Neni 528 Zbatimi i mass s siguris mjekim i detyruar i alkoolistve dhe narkomanve (1) Pr zbatimin e mass s siguris mjekim i detyruar i alkoolistve dhe narkomanve, gjykata vendos pasi q t siguroj konstatim dhe mendim nga eksperti. Eksperti duhet t shprehet edhe pr mundsit pr mjekim t t akuzuarit. (2) Nse gjat shqiptimit t dnimit me kusht t kryersit i sht urdhruar mjekim n liri, ndrsa ai nuk i sht nnshtruar mjekimit ose me vet dshir e ka lshuar, gjykata mundet sipas detyrs zyrtare ose me propozim t institucionit n t cilin kryersi sht mjekuar ose sht dashur t mjekohet, e pas hetimit t prokurorit publik dhe t kryersit ta prcaktoj revokimin e dnimit me kusht ose kryerjen e detyrueshme t mass s shqiptuar mjekim t detyrueshm t alkoolistve ose narkomanve n institucionin shndetsor ose n institucion tjetr t specializuar. Para miratimit t vendimit gjykata sipas nevojs do t siguroj edhe mendim prej mjekut. 2. Procedura pr marrjen e sendeve dhe konfiskimin e prons dhe dobis pronsore e fitzuar me vepr penale Neni 529 Marrja e sendeve (1) Sendet q sipas Kodit penal duhen t merren, do t merren edhe kur procedura penale nuk do t mbaroj me aktgjykim me t cilin i akuzuari shpallet fajtor. (2) Aktvendim t posam pr kt miraton organi para t cilit sht mbajtur procedura n momentin kur procedura sht kryer, prkatsisht kur sht ndrprer.

197

(3) Aktvendimin pr marrjen e sendeve nga paragrafi (1) t ktij neni e miraton gjykata edhe kur n aktgjykimin me t cilin i akuzuari sht shpallur fajtor, sht lshuar marrja e vendimit t atill. (4) Kopjae vrtetuar e vendimit pr marrjen e sendeve do t dorzohet te pronari i sendeve nse pronari sht i njohur. (5) Kundr vendimit nga paragraft (2) dhe (3) t ktij neni, pronari i sendeve ka t drejt ankese pr shkak t mosekzistimit t bazs ligjore pr marrjen e sendeve. Nse aktvendimin nga paragrafi (2) i ktij neni nuk e ka miratuar gjykata, pr ankesn vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji i gjykats q ka qen kompetente pr gjykimin n shkall t par. Neni 530 Dispozitat e prgjithshme pr konfiskimin e prons dhe dobis pronsore (1) Prona dhe dobia pronsore t siguruara me kryerjen e veprs penale prcaktohen n procedurn penale sipas detyrs zyrtare. (2) Gjykata dhe organet tjera para t cilave mbahet procedura penale, jan t obliguara q gjat procedurs t grumbullojn prova dhe t'i hetojn rrethanat q jan me rndsi pr prcaktimin e prons dhe dobis pronsore. (3) Nse i dmtuar ka paraqitur krkes pronsore-juridike n lidhje me kthimin e sendeve t siguruara me vepr penale, prkatsisht n lidhje me shumn q i prgjigjet vlers s sendeve, dobia pronsore do t prcaktohet vetm n at pjes q nuk sht prfshir me krkesn pronsore-juridike. Neni 531 Procedura pr konfiskimin e prons dhe dobis pronsore e siguruar me veprn penale (1) Gjat konfiskimit t prons dhe dobis pronsore t siguruar me vepr penale personi mbi t cilin sht bartur dobia pronsore, si dhe prfaqsuesi i personit juridik, do t thirren pr marrje n pyetje n procedurn paraprake dhe n seancn kryesore. N thirrje do t paralajmrohen se procedura do t zbatohet edhe pa pranin e tyre. (2) Prfaqsuesi i personit juridik do t merret n pyetje n seancn kryesore pas t akuzuarit. N t njjtn mnyr do t veprohet n lidhje me personin mbi t cilin sht bartur dobia pronsore nse nuk sht thirrur si dshmitar. (3) Personi mbi t cilin sht bartur dobia pronsore si dhe prfaqsuesi i personit juridik, jan t autorizuar q n lidhje me prcaktimin e dobis pronsore t propozojn prova edhe pas autorizimit t kryetarit t kshillit t'i parashtrojn pyetje t akuzuarit, dshmitarve dhe ekspertve. (4) Prjshtimi i publikut n seancn kryesore nuk ka t bj me personin mbi t cilin jan bartur prona dhe dobia pronsore dhe prfaqsuesit t personit juridik. (5) Nse gjykata edhe gjat seancs kryesore prcakton se vjen n shprehje konfiskimi i prons dhe dobis pronsore, do ta ndrpres seancn kryesore dhe do ta thirr personin mbi t cilin jan bartur prona dhe dobia pronsore si dhe prfaqsuesin e personit juridik.

198

Neni 532 Prcaktimi i lartsis s shums s prons dhe dobis pronsore (1) Nse me prova tjera gjykata nuk mund ta prcaktoj shumn e prons dhe dobis pronsore q duhet t konfiskohet, do t prcaktoj ekspertiz. (2) Kur ekziston dyshim se prona gjendet jasht vendit, gjykata sht e obliguar q t lshoj urdhrarresti ose shpallje ndrkombtare. (3) Gjykata n grumbullimin e provave t nevojshme pr vrtetimin e lartsis s shums s prons dhe dobis pronsore t siguruara me veprn penale, mund t krkoj njoftime t nevojshme nga organet tjera shtetrore, institucionet financiare, persona tjer juridik dhe qytetar t cilt jan t obliguar pa prolongim t njjtat t'i dorzojn. Neni 533 Konfiskimi i zgjeruar (1) Gjykata do t shqiptoj mas t konfiskimit t zgjeruar nn kushtet e prcaktuara n Kodin penal, nse i akuzuari n afat prej nj viti nga dita e fillimit t seancs kryesore nuk mund t dshmoj se prona ose dobia pronsore jan t fituara me ligj. (2) Nse n afatin m t shkurtr se afati nga paragrafi (1) t ktij neni, gjykata miraton aktgjykim t shkalls s par pr veprn penale, kur ekzistojn kushte ligjore pr shqiptimin e mass konfiskim i zgjeruar, gjykata at mas do ta shqiptoj me aktgjykim plotsues kundr t cilit lejohet ankes n pajtim me dispozitat e ktij ligji. Neni 534 Shqiptimi i mass konfiskim i zgjeruar ndaj personit t tret (1) Gjykata me aktvendim do t shqiptoj mas konfiskim t zgjeruar me kushtet e prcaktuara n Kodin penal edhe kundr personit t tret, nse n afat prej dy vjetsh nga dita e fillimit t procedurs s posame pr konfiskim, nuk dshmon se pr pronn ose dobin pronsore ka dhn kundrkompensim q i prgjigjet vlers s tyre. (2) Procedura pr shqiptimin e mass konfiskim i zgjeruar mbahet sipas propozimit t prokurorit publik. (3) Kundr aktvendimit nga paragrafi (1) t ktij neni, personi ka t drejt ankese drejtprdrejt te gjykata m e lart n afat prej tet ditsh. Neni 535 Caktimi i masave t prkohshme t sigurims 1) Kur jan plotsuar kushtet pr konfiskim ose konfiskim t zgjeruar t prons dhe dobis pronsore, gjykata sipas detyrs zyrtare do t urdhroj masa t prkohshme t sigurimis t prcaktuara me nenin 194 t ktij ligji. (2) Masat nga paragrafi (1) t ktij neni, gjykata mundet t'i caktoj kundr personave t tret pr t cilt ekziston dyshim se mbi ta jan bartur prona dhe dobia pronsore, t siguruara me veprn penale pa kompensim

199

adekuat. (3) Kundr aktvendimit me t cilin gjykata cakton masa t prkohshme t siguris, mund t parashtrohet ankes n afat prej tet ditve. (4) Vendimi sipas ankess gjykata drejtprdrejt m e lart do ta miratoj n afat prej tet ditve. Neni 536 Prmbajta e vendimit me t cilin sht shqiptuar konfiskimi i prons dhe dobis pronsore (1) Konfiskim t dobis pronsore gjykata mund t shqiptoj n aktgjykim me t cilin i akuzuari shpallet fajtor, me aktvendimin pr vrejtje gjyqsore ose aktvendimin pr zbatimin e mass edukative, si dhe aktvendimin me t cilin shqiptohet masa e siguris. (2) N shqiptimin e aktgjykimit ose t aktvendimit gjykata do t theksoj cila pron ose send, prkatsisht shum n para konfiskohet. (3) Kopja e vrtetuar e aktgjykimit, prkatsisht e aktvendimit i dorzohet edhe personit mbi t cilin sht bartur dobia pronsore, si edhe prfaqsuesit t personit juridik, nse gjykata ka shqiptuar konfiskim t prons ose dobis pronsore nga ai person, prkatsisht nga personi juridik. Neni 537 Krkesa pr prsritjen e procedurs n lidhje me vendimin pr konfiskim t prons dhe dobis pronsore Personi nga neni 531 t ktij ligji, mund t parashtroj krkes pr prsritjen e procedurs penale n pikpamje t vendimit pr konfiskimin e prons dhe dobis pronsore. Neni 538 Zbatimi prkats i dispozitave t ktij ligji n lidhje me ankesn Dispozitat e nenit 412 paragraft (2) dhe (3) t ktij ligji dhe neneve 420 dhe 424 t ktij ligji, n mnyr prkatse do t zbatohen n ankesn kundr vendimit pr konfiskim t prons dhe dobis pronsore. Neni 539 Zbatimi prkats i dispozitave tjera t ktij ligji Nse n dispozitn e ktij kapitulli nuk sht parapar dika tjetr n lidhje me procedurn pr zbatimin e masave t siguris ose pr konfiskim t prons dhe dobis pronsore, n mnyr prkatse do t zbatohen dispozitat tjera t ktij ligji, nse me dispozitat e ktij ligji nuk sht prcaktuar ndryshe. Neni 540 Procedura e veant pr konfiskimin e prons dhe dobis pronsore dhe marrjen e sendeve (1) Kur ekzistojn pengesa faktike ose juridike pr mbajtjen e procedurs penale kundr personit t caktuar, gjykata sipas propozimit t

200

prokurorit publik do t zbatoj procedur t veant pr konfiskim t prons dhe dobis pronsore dhe marrjen e sendeve, nse jan prmbushur kushtet pr zbatimin e ktyre masave t veanta nga Kodi penal. (2) N procedurn nga paragrafi (1) t ktij neni, gjykata do t'i nxjerr provat e nevojshme prej t cilave do t prcaktoj se bhet fjal pr pron ose dobi pronsore t fituara me veprn penale, ose pr sende t cilat jan prdorur ose kan ndodhur sipas dispozitave t Kodit penal. (3) Nse me aktvendimin e ktill preket n t drejtn e personit t tret, kundr vendimit t gjykats personi prej t cilit konfiskohet prona ose dobia pronsore ose sendet, ka t drejt ankese te gjykata drejtprdrejt m e lart n afat prej tet ditve. Neni 541 Realizimi i konfiskimit t prons dhe dobis pronsore (1) Konfiskimi i prons dhe dobis pronsore realizohet n afat prej 30 ditve pas plotfuqishmris s aktgjykimit. (2) Urdhr pr zbatim e lshon gjykata q e ka miratuar aktgjykimin e plotfuqishm. (3) Realizimi zbatohet mbi pronn dhe dobin pronsore t prcaktuara me vendim gjyqsor, e nse kjo sht pjesrisht ose plotsisht nuk sht e mundur, realizimi zbatohet nga prona e mbetur e personit t cilit i sht shqiptuar masa e atill. (4) Kundrshtimi ndaj zbatueshmris nuk lejohet, ndrsa realizimi me detyrim do t ndrpritet vetm nse personi vullnetarisht e kthen pronn ose e paguan lartsin e dobis pronsore n llogari t gjykats. Bankat dhe institucionet tjera financiare n t cilat sht llogaria n t ciln sht realizuar kjo mas, jan t obliguara q ta kryejn pa asnj prolongim dhe t pengojn bartjen eventuale ose transaksionet financiare. (5) Veprat juridike t lidhura pas kryerjes s veprs penale, e me qllim t zvoglimit t vlers s prons q sht lnd e konfiskimit, jan t pavlefshme. (6) Kundrshtimi sht i lejuar vetm pr urdhrin me t cilin prcaktohet prmbarimi mbi pronn e mbetur. (7) Kundrshtimi parashtrohet n afat prej tet ditve te gjykata drejtprdrejt m e lart, i cili vendimin e miraton n afat prej tet ditve. 3. Procedura pr revokimin e dnimit me kusht Neni 542 Dispozita e prgjithshme (1) Kur n dnimin me kusht sht prcaktuar se dnimi do t zbatohet nse i dnuari nuk e kthen dobin pronsore, nuk e kompenson dmin ose nuk plotson kushte tjera, e i dnuari n afatin e prcaktuar nuk i prmbush kto kushte, gjykata q ka gjykuar n shkall t par do t zbatoj procedur pr revokimin e akuzs me kusht me propozim nga paditsi i autorizuar, e mundet edhe sipas detyrs zyrtare. (2) Gjykatsi i cili do t prcaktohet pr kt do ta marr n pyetje t dnuarin nse sht i kapshm dhe do t'i zbatoj kontrollet e nevojshme pr

201

vrtetimin e fakteve dhe grumbullimin e provave t rndsishme pr vendimin. (3) Pastaj kryetari i kshillit do t caktoj seanc t kshillit pr t ciln do t'i njoftoj paditsin, t dnuarin dhe t dmtuarin. Mosardhja e palve dhe t dmtuarit nse jan t njoftuar me rregull, nuk e pengon mbajtjen e seancs s kshillit. (4) Nse gjykata vrteton se i dnuari nuk e ka prmbushur obligimin q i sht prcaktuar me aktgjykim, do t miratoj aktgjykim me t cilin do ta vazhdoj afatin pr prmbushjen e obligimit, do ta liroj nga prmbushja e atij obligimi ose do ta zvendsoj me detyr tjetr adekuate t parapar me ligj, ose do ta revokoj dnimin me kusht dhe do t prcaktoj dnimi i prcaktuar t zbatohet. Nse gjykata konstaton se nuk ka baz pr miratimin e ndonj prej ktyre vendimeve, me aktvendim do ta ndrpres procedurn pr revokimin e dnimit me kusht. Kreu XXXV PROCEDURA PR MIRATIMIN E VENDIMIT PR KOHZGJATJE M T SHKURTR T DNIMIT T NDALIMIT, NDRPRERJEN E PASOJAVE JURIDIKE NGA DNIMI DHE SHLYERJEN E DNIMIT Neni 543 Aktvendimi pr shlyerjen e dnimit (1) Kur sipas ligjit shlyerja e dnimit paraqitet me kalimin e kohs s caktuar dhe me kusht q i dnuari n at koh t mos kryej vepr t re penale, aktvendim pr shlyerjen e dnimit miraton sipas detyrs zyrtare gjykata si organ kompetent pr mbajtjen e evidencs ndshkuese. (2) Para miratimit t aktvendimit pr shlyerjen e dnimit do t realizohen kontrollet e nevojshme, e posarisht do t grumbullohen t dhna pr at nse kundr t dnuarit sht n vazhdim procedura penale pr ndonj vepr t re penale, t kryer para skadimit t afatit t parapar pr shlyerjen e akuzs. Neni 544 Krkesa pr t vrtetuar se shlyerja e dnimit ka ndodhur sipas ligjit (1) Nse gjykata nuk miraton aktvendim pr shlyerjen e dnimit, personi i dnuar mund t krkoj q t prcaktohet se shlyerja e dnimit ka ndodhur sipas ligjit. (2) Pr kt krkes vendos gjykata pas hetimit t prokurorit publik, nse procedura sht mbajtur me krkes t tij. Neni 545 Aktvendimi me t cilin vrtetohet shlyerja e dnimit me kusht Nse dnimi me kusht nuk revokohet as pas nj viti nga dita e ndrprerjes s kohs pr kontroll, gjykata q ka gjykuar n shkall t par do t miratoj aktvendim me t cilin vrtetohet shlyerja e dnimit me kusht. Ky

202

aktvendim do t dorzohet te i dnuari dhe te prokurori publik, nse procedura sht mbajtur me krkes t tij. Neni 546 Procedura pr shlyerjen e akuzs (1) Procedur pr shlyerjen e akuzs n baz t vendimit gjyqsor, ngritt me krkes t t dnuarit. (2) Krkesa parashtrohet te gjykata q ka gjykuar n shkall t par. (3) Gjykatsi i cili do t prcaktohet pr kt, paraprakisht do t hetoj nse ka kaluar koha e nevojshme sipas ligjit, e pastaj do t'i zbatoj kontrollet e nevojshme, do t'i vrtetoj faktet n t cilat thirret krkuesi dhe do t siguroj prova pr t gjitha rrethanat q jan t vlefshme pr vendimin. (4) Gjykata mundet pr sjelljen e t dnuarit t krkoj raport nga gjykatat n rajonin e t cilave i dnuari ka qndruar pas vuajtjes s dnimit, e mundet raport t atill t krkoj edhe nga drejtoria e institucionit n t cilin i dnuari e ka vuajtur dnimin. (5) Pas kontrolleve t bra dhe pas hetimit t prokurorit publik, nse procedura sht mbajtur me krkes t tij, gjykatsi do t'i dorzoj dokumentet me propozimin e arsyetuar te kshilli q ka gjykuar n shkall t par. (6) Kundr vendimit t gjykats pas krkess pr shlyerjen e akuzs, ankes mund t parashtroj lutsi dhe prokurori publik. (7) Nse gjykata e refuzon krkesn pasi q i dnuari me sjelljen e tij nuk ka merituar shlyerje t dnimit, i dnuari mundet krkesn ta prsris pas skadimit t dy vjetve nga dita e plotfuqishmris s aktvendimit pr refuzim t lutjes. (8) N vrtetimin q i lshohet qytetarve pr shlyerje t dnimit n baz t evidencs ndshkuese, pr realizimin e t drejtave t tyre n shtetet tjera, dnimi i shlyer nuk guxon t prmendet. Neni 547 Procedura pr kohzgjatje m t shkurtr t dnimeve pr ndalimin e kryerjes s profesionit, veprimtaris ose detyrs, ndalimin e drejtimit t automjetit ose pr ndrprerjen e pasojave juridike t dnimit dhe pr shlyerjen e dnimit (1) Krkesa pr kohzgjatje m t shkurtr t dnimeve pr ndalim t kryerjes s profesionit, veprimtaris ose detyrs, ndalim t drejtimit me automjet ose pr ndrprerjen e pasojave juridike t dnimit dhe pr shlyerjen e dnimit, parashtrohet te gjykata q ka gjykuar n shkall t par. (2) Gjykatsi i cili do t prcaktohet pr kt, paraprakisht do t hetoj nse ka kaluar koha e nevojshme sipas ligjit, ndrsa do t'i realizoj kontrollet e nevojshme, do t'i vrtetoj faktet n t cilat thirret krkuesi dhe do t siguroj prova pr t gjitha rrethanat q jan t vlefshme pr vendimin. (3) Pr sjelljen e t dnuarit gjykatsi mund t krkoj raport nga gjykatat n rajonin e t cilit i dnuari ka qndruar pas vuajtjes, faljes ose dnimit t parashkruar kryesor, ndrsa mundet raport t atill t krkoj edhe nga institucioni n t cilin i dnuari e ka vuajtur dnimin. (4) Pas kontrolleve t zbatuara, e pas hetimit t prokurorit publik, nse procedura sht mbajtur me krkes t tij, gjykatsi do t'i dorzoj

203

dokumentet me propozim t arsyetuar, te gjykata kompetente pr miratimin e aktvendimit pr krkesn nga paragrafi (1) t ktij neni. (5) Gjykata nga paragrafi (4) t ktij neni, m par do t siguroj mendim nga prokurori publik nse procedura sht mbajtur me krkes t tij, i cili vepron para asaj gjykate. Neni 548 Refuzimi i lutjes N rast t refuzimit t krkess, krkes e re nuk mund t parashtrohet para skadimit t nj viti nga dita e plotfuqishmris s aktvendimit pr refuzimin e krkess s mparshme. Kreu XXXVI PROCEDURA PR KOMPENSIM T DMIT, REHABILITIM DHE PR REALIZIMIN E T DREJTAVE TJERA T PERSONAVE T DNUAR PADREJTSISHT DHE T PRIVUAR NGA LIRIA N MNYR T PABAZ DHE T PALIGJSHME Neni 549 Personat t cilt kan t drejt kompensimi t dmit pr shkak t dnimit t pabaz (1) T drejt kompensimi pr shkak t dnimit t paarsyeshm ka personi kundr t cilit sht shqiptuar sanksion penal i plotfuqishm ose i cili sht shpallur fajtor e sht liruar nga dnimi, kurse m von pas mjetit t jashtzakonshm juridik procedura e re sht ndrprer n mnyr t plotfuqishme ose me aktgjykim t plotfuqishm sht liruar nga akuza ose akuza sht refuzuar, vetm n rastet nse: 1) deri n ndrprerjen e procedurs ose aktgjykimit me t cilin akuza refuzohet ka ardhur pr shkak se n procedurn e re paditsi privat ka heq dor nga ndjekja, ose i dmtuari ka heq dor nga propozimi e n heqjen dor ka ardhur n baz t marrveshjes me t akuzuarin dhe 2) me aktvendim n procedurn e re aktakuza sht hedhur posht pr shkak se gjykata nuk ka qen kompetente, ndrsa paditsi i autorizuar e ka filluar ndjekjen para gjykats kompetente. (2) I dnuari nuk ka t drejt kompensimi t dmit nse me pranimin e tij t rrejshm ose n mnyr tjetr me qllim e ka shkaktuar akuzs e vet, prve nse n at ka qen i detyruar. (3) N rast t akuzs pr vepra penale n varg, e drejta e kompensimit t dmit mund t'i prkas edhe veprave penale t veanta, n lidhje me t cilat jan prmbushur kushtet pr pranimin e kompensimit. Neni 550 Parashtrimi i krkess pr kompensim t dmit (1) E drejta e kompensimit t dmit parashkruhet pr tre vjet nga dita e aktgjykimit t plotfuqishm me t cilin i akuzuari sht liruar nga akuza ose me t ciln akuza sht refuzuar, prkatsisht n afat prej tre vjetve nga

204

plotfuqishmria e aktvendimit me t cilin aktakuza ka qen e refuzuar ose procedura sht ndrprer, e nse n rast ankese ka vendosur gjykata m e lart, n afat prej tre vjetve nga dita e pranimit t vendimit t gjykats m t lart. (2) Para parashtrimit t ankess pr kompensim t dmit n gjykat, i dmtuari sht e obliguar q me krkes t tij t drejtohet te Ministria e Drejtsis pr arritjen e marrveshjes pr ekzistimin e dmit dhe pr llojin dhe lartsin e kompensimit. (3) N rastin nga neni 549 paragrafi (1) pika 2) t ktij ligji, pr krkesn mund t vendoset vetm nse paditsi i autorizuar nuk ka ndrmarr ndjekje para gjykats kompetente n afat prej tre muajve nga dita e pranimit t vendimit t plotfuqishm. Nse pas skadimit t ktij afati paditsi i autorizuar e ndrmerr ndjekjen para gjykats kompetente pas skadimit t ktij afati, do t ndrpritet procedura pr kompensim t dmit deri n prfundimin e procedurs penale. Neni 551 Parashtrimi i padis pr kompensim t dmit (1) Nse krkesa pr kompensim t dmit nuk miratohet ose pr t Ministria e Drejtsis nuk miraton vendim n afat prej tre muajve nga dita e parashtrimit t krkess, i dmtuari mundet te gjykata kopmetente t parashtroj padi pr kompensim t dmit. Nse sht arritur marrveshje vetm n pikpamje t nj pjese t krkess, i dmtuari mund t parashtroj padi n lidhje me mbetjen tjetr t krkess. (2) Derisa zgjat procedura nga paragrafi (1) i ktij neni, nuk rrjedh parashkrimi i parapar n nenin 551 paragrafi (1) t ktij ligji. (3) Padia pr kompensim t dmit parashtrohet kundr Republiks s Maqedonis. Neni 552 T drejtat e trashgimtarve t personit t dmtuar (1) Trashgimtart e trashgojn vetm t drejtn e personit t dmtuar n kompensimin e dmit t prons. Nse i dmtuari tanim ka parashtruar krkes, trashgimtart mund ta vazhdojn procedurn vetm n kufijt e krkess tanim t parashtruar pr kompensimin e dmit t prons. (2) Trashgimtart e personit t dmtuar munden pas vdekjes s tij ta vazhdojn procedurn pr kompensim t dmit, prkatsisht t ngritin procedur nse personi i dnuar ka vdekur para skadimit t afatit t parashkrimit dhe nga krkesa nuk ka heq dor. Neni 553 E drejta e kompensimit t dmit personave t cilt jan t privuar n mnyr t pabaz nga liria (1) E drejta e kompensimit t dmit i takon personit, i cili: 1) ka qen n paraburgim e nuk ka ardhur deri n ngritjen e procedurs penale ose procedura sht ndrprer ne aktvendim t

205

plotfuqishm, ose me aktgjykim t plotfuqishm sht liruar nga akuza ose akuza sht refuzuar; 2) e ka vuajtur dnimin privim nga liria, e me rastin e prsritjes s procedurs penale, krkess pr mbrojtjen e ligjshmris ose krkess pr rishqyrtim t jashtzakonshm t aktgjykimit t plotfuqishm, i sht shqiptuar dnimi privim nga liria n kohzgjatje m t shkurtr nga dnimi q e ka vuajtur, ose i sht shqiptuar sanksion penal i cili nuk ka t bj me privimin nga liria ose sht shpallur fajtor, ndrsa sht liruar nga dnimi; 3) pr shkak t gabimit ose puns s paligjshme t organit n mnyr t pabaz ose paligjshme sht privuar nga liria, ose sht mbajtur m gjat n paraburgim ose n institucionin pr vuajtjen e dnimit ose mass dhe 4) n paraburgim ka kaluar koh m t gjat se sa zgjat dnimi me burg me t ciln sht dnuar. (2) Personit t cilit sipas nenit 158 t ktij ligji sht privuar nga liria pa baz ligjore, i takon e drejta e kompensimit t dmit nse kundr tij nuk sht prcaktuar paraburgimi as q koha pr t ciln sht privuar nga liria i sht llogaritur n dnimin e shqiptuar pr veprn penale ose pr kundrvajtjen. (3) Kompensim i dmit nuk i takon personit i cili me veprimet e tija t palejuara ka shkaktuar privim nga liria. N rastet nga paragrafi (1) pika 1) t ktij neni, prjashtohet e drejta e kompensimit t dmit edhe pse kan ekzistuar rrethanat nga neni 549 paragrafi (1) pikat 1 ) dhe 2) t ktij ligji, ose nse procedura sht ndrprer n baz t nenit 304 t ktij ligji. (4) N procedurn pr kompensim t dmit n rastet nga paragraft (1) dhe (2) t ktij neni, n mnyr prkatse do t zbatohen dispozitat nga ky kapitull. Neni 554 Shpallja e vendimit pr pabazueshmrin e akuzs paraprake n mjetet publike dhe dorzimi i vendimit te personat tjer (1) Nse rasti t cilit i prket dnimi i paarsyeshm ose privimi i pabaz ose i paligjshm nga liria i ndonj personi sht publikuar n mjet publik pr informim dhe me kt sht cenuar autoriteti i atij personi, gjykata me krkes t tij do t publukoj n gazeta ose n mjete tjera publike pr informim, njoftim pr vendimin nga i cili rrjedh paarsyeshmra e dnimit t mparshm prkatsisht pabazueshmria ose e paligjshmria e privimit nga liria. Nse rasti nuk sht publikuar n mjetet pr informim publik, njoftimi i ktill me krkes t atij personi, do t dorzohet te pundhnsi i tij. Pas vdekjes s personit t dnuar e drejta e parashtrimit t ksaj krkese i takon shokut martesor, prkatsisht jashtmartesor, fmijve, prindrve, vllezrve dhe motrave. (2) Krkesa nga paragrafi (1) t ktij neni mund t parashtrohet edhe nse nuk sht parashtruar krkes pr kompensim t dmit. (3) Pavarsisht nga kushtet e parapara n nenin 549 t ktij ligji, krkesa nga paragrafi (1) t ktij neni mund t parashtrohet edhe kur me rastin e mjetit t jashtzakonshm juridik sht ndryshuar kualifikimi juridik i veprs, nse pr shkak t kualifikimit juridik n aktgjykimin e mparshm sht shkelur rnd autoriteti i personit t dnuar. (4) Krkesa nga paragrafi (1) t ktij neni, parashtrohet n afat prej gjasht muajve (neni 550 paragrafi (1) t ktij ligji) te gjykata q n

206

procedurn penale ka gjykuar n shkall t par. Pr krkesn vendos kshilli nga neni 25 paragrafi (5) t ktij ligji. Gjat vendosjes pr krkesn n mnyr prkatse zbatohen dispozitat e nenit 549 paragraft (2) dhe (3) dhe t nenit 553 paragrafi (3) t ktij ligji. Neni 555 Abrogimi i akuzs s padrejt nga evidenca ndshkuese (1) Gjykata q n procedurn penale ka gjykuar n shkall t par do t miratoj sipas detyrs zyrtare aktvendim me t cilin abrogohet regjistrimi i akuzs s padrejt n evidencn ndshkuese. Aktvendimi dorzohet te Ministria e Drejtsis. (2) Pr regjistrimin e abroguar nuk guxohet askujt t'i jepen t dhnat nga evidenca ndshkuese. Neni 556 Kufizimi i shqyrtimit dhe kopjimit t dokumenteve Personit t cilit i sht lejuar shqyrtimi dhe kopjimi i dokumenteve (neni 123 t ktij ligji) q i prkasin dnimi t padrejt ose privimit t pabaz ose t paligjshm nga liria, nuk mund t shfrytzoj t dhna nga ato dokumente n mnyr q do t jet e dmshme pr rehabilitimin e personit kundr t cilit sht mbajtur procedur penale. Kryetari i gjykats sht i obliguar q pr kt ta paralajmroj personin t cilit i sht lejuar shqyrtimi, dhe kjo do t shnohet n dokument, me nnshkrimin e atij personi. Neni 557 Kthimi i t drejtave nga marrdhnia e puns dhe sigurimit social (1) Personit t cilit pr shkak t kauzs s padrejt ose privimit t pabaz nga liria i ka pushuar marrdhnia e puns ose roli i personit t siguruar t sigurimit social, i pranohet stazhi i puns, prkatsisht stazhi i sigurimit sikur t kishte qen n pun gjat kohs pr t ciln pr shkak t akuzs s padrejt ose privimit t pabaz nga liria e ka humbur stazhin. N stazh llogaritet edhe koha e papunsis q ka ndodhur pr shkat t dnimit t padrejt ose privimit t pabaz nga liria, e cila nuk ka ndodhur me fajin e atij personi. (2) Gjat secils vendimmarrje pr t drejtn n t ciln ndikon kohzgjatja e stazhit t puns, prkatsisht t stazhit t sigurimit, organi kompetent ose personi juridik do ta marr parasysh stazhin e pranuar me dispozitn e paragrafit (1) t ktij neni. (3) Nse organi ose personi juridik nga paragrafi (2) t ktij neni nuk e merr parasysh stazhin e pranuar me dispozitn e paragrafit (1) t ktij neni, personi i dmtuar mund t krkoj q gjykata n nenin 551 paragrafi (1) t ktij ligji t prcaktoj se pranimi i ksaj kohe ka ndodhur sipas ligjit. Padia parashtrohet kundr organit ose personit juridik i cili e konteston stazhin e pranuar dhe kundr Republiks s Maqedonis (neni 551 paragrafi (3) t ktij ligji). (4) Me krkes t organit, prkatsisht personit juridik te i cili e drejta nga paragrafi (2) t ktij neni realizohet, do t paguhet nga Buxheti i

207

Republiks s Maqedonis kontributi i prcaktuar pr kohn pr t ciln me dispozitn e paragrafit (1) t ktij neni stazhi sht pranuar. (5) Stazhi i sigurimit i pranuar me dispozitn e paragrafit (1) t ktij neni, n trsi llogaritet n stazhin e pensionit. Kreu XXXVII FLETARRESTIMI DHE SHPALLJA Neni 558 Njoftimi pr adresn e personit t cilit nuk i dihet vendbanimi ose vendqndrimi Nse nuk dihet vendbanimi prkatsisht vendqndrimi i t dyshuarit, prkatsisht t dnuarit ose dshmitarit kur kjo sipas dispozitave t ktij ligji sht e domosdoshme, organi q e mban procedurn do t krkoj nga Ministria e Punve t Brendshme q t dyshuarin, prkatsisht t akuzuarin ose dshmitarin ta krkoj dhe ta njoftoj pr adresn e tij. Neni 559 Lshimi i fletarrestimit (1) Lshimi i fletarrestimit mund t urdhrohet kur ekziston urdhr pr arrestim t personit i cili gjendet n arrati, dhe at: 1) t dyshuarit i cili krkohet pr shkak t dyshimit t bazuar se ka kryer vepr penale i cila ndiqet sipas detyrs zyrtare dhe pr t ciln sipas ligjit mund t shqiptohet dnim me burg prej tre vjetsh ose dmin m i rnd, ose 2) t akuzuarit kundr t cilit sht ngritur procedur penale pr vepr penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare dhe pr t ciln sipas ligjit mund t shqiptoj dnim me burgim prej tre vjetsh ose dnim m i rnd, ose 3) personit t dnuar q me aktgjykim t plotfuqishm sht dnuar me dnim me burg. (2) Lshimin e fletarrestimit urdhron organi q e udhheq procedurn. (3) Lshimi i fletarrestimit do t urdhrohet edhe n rast t arratis s t akuzuarit, prkatsisht t dnuarit nga institucioni n t cilin e vuan dnimin pa marr parasysh lartsin e dnimit, ose arratis nga institucioni n t cilin gjendet personi i privuar nga liria. Urdhr n kt rast lshon personi udhheqs i institucionit. (4) Lshimi i fletarrestimit do t urdhrohet edhe n rast t arratis s t akuzuarit, prkatsisht t dnuarit nga institucioni n t cilin sht drguar me akt gjyqsor n institucionin shndetsor me masn mjekim t detyrueshme psikiatrik dhe ruajtje n institucionin shndetsor. Urdhrin e lshon gjykata me urdhrin e s cils personi sht drguar n institucionin pas njoftimit t marr paraprakisht pr ikje nga institucioni. (5) Urdhri i organit q e udhheq procedurn ose personit udhheqs t institucionit pr lshimin e fletarrestimit, dorzohet te Ministria e Punve t Brendshme pr zbatim.

208

(6) Ministria e Punve t Brendshme mban evidenc pr fletarrestimet e lshuara. T dhnat pr personat kundr t cilve sht lshuar fletarrestimi shlyhen nga evidenca kur fletarrestimi shfuqizohet. Neni 560 Lshimi i shpalljes pr prcaktimin e t dhnave pr pronn dhe dobin pronsore Nse nevojiten t dhna pr pronn dhe dobin pronsore pr t cilat ekziston dyshim se jan siguruar me vepr penale ose pr sende t veanta q jan n lidhje me veprn penale, ose pronn dhe dobin pronsore t atill ose sendet q duhet t gjenden, organi q e mban procedurn sipas detyrs zyrtare do t urdhroj lshim t shpalljes n t ciln do t krkohet q t dhnat ose njoftimet t dorzohen te organi q e mban procedurn. Neni 561 Lshimi i shpalljes pr vrtetimin e identitetit (1) Ministria e Punve t Brendshme lshon shpallje pr vrtetimin e identitetit t kufomave t panjohura dhe t personave identiteti i t cilve nuk sht i njohur. (2) Ministria e Punve t Brendshme mund t publikoj edhe fotografi t trupave edhe t personave t zhdukur, nse ekzistojn baza t dyshimit se n vdekjen, prkatsisht n zhdukjen e atyre personave ka ardhur pr shkak t veprs penale. Neni 562 Trheqja e fletarrestimit ose shpalljes Organi q e ka urdhruar lshimin e fletarrestimit, ose shpalljes sht i detyruar q menjher ta trheq kur t gjendet personi i krkuar ose prona dhe dobia pronsore ose sendi, ose kur t ndodhin parashkrimi i ndjekjes penale ose i zbatimit t dnimit ose shkaqe tjera pr t cilat fletarrestimi ose shpallja tanim nuk jan t nevojshme. Neni 563 Lshimi i fletarrestimit dhe shpalljes (1) Fletarrestimin dhe shpalljen i lshon Ministria e Punve t Brendshme. (2) Pr njoftimin e publikut pr fletarrestimin ose shpalljen, mund t shfrytzohen mjetet pr informim publik. Neni 564 Lshimi i fletarrestimit dhe shpalljes ndrkombtare dhe lshimi i fletarrestimit dhe shpalljes me krkes t organeve t huaja (1) Nse sht e mundur q personi pr t cilin sht lshuar fletarrestimi t gjendet jasht vendit, Ministria e Punve t Brendshme mund t lshoj edhe fletarrestim ndrkombtar pas deklarats s marr

209

paraprakisht nga organi q e ka lshuar urdhrin pr lshimin e fletarrestimit se n rast t gjetjes s atij personi do t krkohet ekstradim. (2) Nse sht e mundur q prona dhe dobia pronsore ose sendet t gjenden jasht vendit, lshohet shpallje ndrkombtare t cils i bashkngjitet deklarata se n rast t gjetjes s tyre do t krkohen masa t prkohshme pr ngrirje ose konfiskim t prons dhe dobis pronsore ose marrje t sendeve. (3) Me krkes nga organi i huaj, Ministria e Punve t Brendshme mund t lshoj fletarrestim edhe pr personin pr t cilin ekziston dyshim se gjendet n Republikn e Maqedonis nse n krkes sht dhn deklarat se n rast t gjetjes s atij personi do t krkohet ekstradim. Kreu XXXVIII DISPOZITAT KALIMTARE DHE PRFUNDIMTARE Neni 565 Miratimi i akteve nnligjore Aktet nnligjore t parapara me kt ligj do t miratohen n afat prej 12 muajsh nga dita e hyrjes n fuqi t ktij ligji. Neni 566 Prfundimi i procedurave t filluara para zbatimit t ktij ligji Procedurat e filluara deri n fillimin e zbatimit t ktij ligji do t prfundohen sipas dispozitave t Ligjit pr procedur penale ("Gazeta Zyrtare e Republiks s Maqedonis" numr 15/97, 44/2002, 74/2004, 83/2008 dhe 67/2009). Neni 567 Pasoja nga fillimi i zbatimit t ktij ligji Me ditn e fillimit me zbatimin e ktij ligji, shfuqizohet Ligji pr procedur penale ("Gazeta zyrtare e Republiks s Maqedonis" numr 15/97, 44/2002, 74/2004, 83/2008 dhe 67/2009), prve pr procedurat q udhhiqen n pajtim me nenin 566 t ktij ligji. Neni 568 Hyrja n fuqi dhe zbatimi i ktij ligji Ky ligj hyn n fuqi ditn e tet nga dita e botimit n "Gazetn Zyrtare t Republiks s Maqedonis", ndrsa do t filloj t zbatohet pas skadimit t dy viteve nga dita e hyrjes n fuqi t ktij ligji, prve dispozitave t cilat kan t bjn me kryerjen e drgimit n form elektronike, t cilat do t fillojn t zbatohen pas skadimit t nj viti nga dita e hyrjes n fuqi t ktij ligji.

210

211