KONTRATAT KOLEKTIVE

Dr. Ilirjan Lipi

Konsiderata te Pergjithshme
USA termi konflikt midis punes dhe manaxhimit i referohet mosmarreveshjeve ndermjet nje punedhenesi dhe nje grupi punonjesish - ndersa nje konflikt ndermjet punedhenesit dhe nje punonjesi te vetem konsiderohet mosmarreveshje punesimi Kodi i Punes me konflikt kolektiv kuptohet cdo konflikt ndermjet disa punemarresish, nje ose disa organizata punemarresish nga njera ane dhe nje ose disa punedhenesish ose nje apo disa organizata punedhenesish nga ana tjeter.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

Cfare eshte kontraktimi kolektive

Kontraktimi kolektive eshte marredhenia dypaleshe ndermjet punemarresit te perfaqesuar nga sindikata dhe punedhenesve te perfaqesuar nga manaxhimi.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

MARREVESHJA KOLEKTIVE
Detyra e pare e nje sindikate te re, pas percaktimit te identitetit dhe te struktures se saj eshte procesi i negocimit me manaxhimin per kontraten kolektive. Me anen e marreveshjes kolektive mbrohen dhe garantohen te drejtat ekonomike dhe kushtet e punes Kontrata percakton sigurimin e me punedhenesin pa harruar asnje te drmarredhenieve te qendrueshme ejte apo detyrim. Kontrata eshte nje menyre paqesore per tu dhene zgjidhje diferencimeve dhe kontradiktave si dhe menjanon cdo mosmarreveshje qe te con ne konflikt Me lidhjen e kontrates se punes punonjesit behen me optimiste, me te motivuar dhe me produktive. Kontrata e punes nxit mobilizimin e energjive te punonjeve duke inflencuar pozitivisht per ta bere ndermarrjen me fitimprurese Punonjesit jane me Ilirjanlidhur me punen e tyre duke u Dr. te Lipi

5/16/2011

PUNEDHENESIT
Dallojme disa tipa punedhensish: Punedhenes shteteror gjysem-buxhetor (Korporatat e kromit, bakrit, naftes etj) Punedhenes shteror buxhetor (arsimi, shendetesi, miniera etj) Punedhenes teresisht private (te cilet kane privatizuar ndermarrjet ish-shteterore ose ndermarrje te reja) Punedhenes ne ndermarrjet e perbashketa me kapital te perbashket.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

EFEKTET E KONTRATES KOLEKTIVE TE PUNES

Ne hartimin e bazes ligjore per lidhjen e kontratave te punes Me anen e mekanizmave te tij ndihmon palet per pershpejtimin dhe arritjen e rezultateve per nenhkrimin e kontrates kolektive Ne percaktimin e procedurave te nevojshme per sigurimin e bisedimeve, ndermjet paleve dhe ne rastin kur kerkohet ndermjetesimi per arritjen e marreveshjeve Ne venien ne funksionim te mekanizmave ekzekutive si Inspektoriati Shteteror i Punes, kur zbatohen marreveshjet e nenshkruara ndermjet paleve apo ne rastet e shkeljeve te legjislacionit te punes.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

Situata ne vitin 2000

Per subjektet private te kontrolluara numri i kontratave kolektive ishte ne 24% te subjekteve. Ne ndermarrjet shteterore me kontrate kolektive nuk ishin me shume se 43% e punetoreve. Kontrata lidhet me sindikaten me te perfaqesuar ne shkalle ndermarrje ose me grup punonjesish.

Nivelet e lidhjes se kontratave kolektive:

Niveli i pare. Kontraktimi midis punedhenesit shtet dhe konfederatave sindikale. Niveli i dyte. Punedhenesi ne ndermarrje dhe dhe sindikates ose perfaqesuesve te punemarresve.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

Procei i negocimit per arritjen e marreveshje per hartimin e kontrates se punes

Takimi Te dy palet paraqesin kerkesat dhe keshtu fillojne negociatat. Ne kete pike sindikatat mund te kerkojne votimin per greve per ti treguar manaxhimit solidaritetin e anetareve te saj.

Projektmarreveshja Ne qofte se negociatat jane te suksesshme atehere hartohet nje projektmarreveshje, e cila duhet te ratifikohet me anen e votes nga anetaret e sindikates.

Jo

Votimi dhe ratifikimi I marreveshjes Kontrata Po

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

PAGAT E PUNETOREVE

Forma e pages.
Forma kryesore e pages eshte madhesia e pageses dhe e perfitimeve qe nje punonjes merr ne shkembim te kontributit te dhene nga ai ne formen ne te cilen eshte i punesuar.

Madhesia e pages. Paga mund te jete drejteperdrejte dhe

terthorazi.

Percaktuesit e pages. Negociatoret shqyrtojne edhe

menyren sesi do te percaktohet konkretisht paga e individeve. (paga lidhur me produktivitetin)

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

Kontrata e Punes Individuale

Identiteti i paleve Vendin e punes Pershkrimin e pergjithshem te punes Daten e fillimit te punes Kohezgjatjen kur palet lidhin kontrate me afat te caktuar Kohezgjatjen e pushimeve te paguara Afatin e njoftimit per zgjidhjen e kontrates Elementet perberes te pages dhe daten e dhenies se saj Kohen normale te javes se punes Sipas rastit edhe marreveshjen kolektive te punes se zbatueshme.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

PROCEDURAT E ANKESAVE

Ankesa fillestare. (punonjesi, perfaqesuesi i sindikates,drejtimi) Diskutimi me pjesemarrje te zgjeruar (punonjesi, perfaqesuesi i sindikates, drejtimi dhe nje perfaqesues nga komiteti i ankesave i sindikates dhe perfaqesuesi i marredhenieve industriale i kompanise) Diskutimi ne shkalle te gjere (perfshihen dhe manaxher te nivelit te larte) Arbitrazhi ( nje pale e trete neutrale degjon ankesat dhe jep vendimin perfundimtar)

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

GREVAT

Britani e Madhe
1982, kemi 903 greva 1985, kemi 1538 greva 1987, kemi 1016 greva 1988 , kemi 781 greva

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

Qendrimet per Grevat

Argumentat qe mbeshtesin te drejten per greve Argumentat kunder te drejtes per greve

1-Nuk ka ndonje ndryshim ndermjet 1-Funksionet e punonjesve publike, punetoreve ne sektorin publik dhe atyre policia, zjarrefikesit etj jane shume te ne sektroin privat. rendesishme per tu nderprere nga grevat. 2-Duke qene se punonjesit publike ndeshen me te njetat cmime te larta, 2-Ne rastin e punetoreve te sektorit rritje taksash etj atehere edhe ata duhet publike, punedhenesit nje organ te perdorin te njejtat menyra negocimi. qeveritar ka me pak mjete ekonomike me te cilat mund te negocioje. Ai nuk 3-E drejta e greves duhet te jete e pranishme, ndryshe arma baze e lufte mund te mbylle uzinat e tij apo ti leviz ato ne nje vend tjeter. Ai mund te eshte eleminuar. mbuloje rritjen e kostos vetem me rritjen e taksave ne kurriz te qytetareve. 3-Grevat nga ana e punonjesve publike thjeshte nuk jane ne interes te publikut.
5/16/2011 Dr. Ilirjan Lipi

Ndermjetesimi dhe arbitrazhi

Ndermjetesimi
eshte perdorimi i nje pale te trete neutrale per te ndihmuar manaxhimin dhe sindikaten gjate negociatave.

Arbitrazhi
ndryshe nga ndermjetesimi ka te beje me degjimin formal. Ashtu si ne hapin final te procedures se ankesave edhe ketu arbitrazhi mund te perdoret kur palet nuk bien dakort.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

Displina ne pune
Shume njerez termi disipline ju sjell ndermend denim. Ne realitet disiplina eshte shume me teper esa denimi nga autoritetet respektive per gabimet apo sjelljen joetike ne pune. Disiplina perfshin edhe autodisiplinen e njerezve ne organizate Disiplina eshte e rendesishme per arritjet e medha. Perkufizimi i Disiplines Nje teresi normash dhe rregullash te caktuara paraprakisht, te cilat mbajne anetaret e nje organizate dhe nepermjet te cilave punedhenesi mund te vendose rregullin dhe te drejtoje sjelljen ne ambjentin e tij te punes. Llojet e Disiplines Disiplina manaxheriale.(cdo gje varet nga lideri nga fillimi deri ne fund) Disiplina e ekipit ( perfeksionimi i performances varet nga ndervaresia reciproke e te gjitheve) Vetedisiplina (ekziston tek nje mjeshter artizan kur performanca e te cilit varet kryekeput nga trajnimi, ekspertiza dhe vetekontrolli i tij.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

OBJEKTIVAT E DISIPLINES
Disiplina duhet te kete para se gjithash nje objektiv edukues dhe korrigjues me teper se ndeshkues, sepse aspekti ndeshkues rrezikon te kritikoje nje klime pune negative. Te ruaje nje sjellje te pranueshme dhe te zbatoje menyra te sjelljes te paracaktuara nga manaxhimi i pergjithshem Te ndihmoje punonjesit te ndergjegjesohen per sjelljen e tyre Te favorizojne nje klime te kenaqshme ne pune, sepse disiplina duhet te zbatohet ne menyre te barabarte, te paanshme dhe koherente per bashkesine e punonjesve te organizates.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

RREGULLAT DHE PROCEDURAT

RREGULLAT jane udheheqje per veprim sikurse edhe procedurat, por ato nuk perbejne specifikime ne lidhje me kohen se kur duhen kryer keto apo ato veprime te caktuara. PROCEDURAT jane plane qe pasqyrojne politiken dhe japin metoden e kryerjes se aktiviteteve nepermjet nje teresi kronologjike te veprimeve te domosdoshme.

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi

Faleminderit

5/16/2011

Dr. Ilirjan Lipi