8.3.

2013

ISHRANA BILJA
Preddiplomski studij primijenjene ekologije u poljoprivredi

Ishrana bilja istrauje: usvajanje, premjetanje i raspodjelu elemenata u biljci

funkcije mineralnih elemenata u biljkama interakcije biljke i tla kao supstrata

Cilj: poveanje priroda i njegove kakvoe

8.3.2013

znanstvene discipline s kojima se Ishrana bilja djelomino preklapa: Fiziologija bilja Ekologija Pedologija Zemljina mikrobiologija

Biljna proizvodnja

podjela hraniva prema kemijskom svojstvu prema koliini koja je potrebna biljci prema koliini u biljnoj masi izraena u % na masu suhe tvari biljke: makro i mikro
Organski C O H Glavni N P K Sekundarni Mg Ca S Mikro B, Mn Cu, Mo Fe, Zn Funkcionalni Na, Si V, Cl Co

8.3.2013

Povijest Ishrane bilja Stari Egipan, Kinezi - stajski gnoj i pepeo biljaka Rimljani - stajski gnoj, rotacija usjeva i leguminoze u plodoredu Aristotel (384.-322. god. st.e.) - humusna teorija Lavoisier (1743.-1794. god.) - nepromjenjivost kem. elemenata de Saussureu (1767.-1845. god.) - iz zraka CO2, vodu iz tla ili atmosfere I jo neke elemente iz tla Thaer: humus i voda temelj ishrane bilja, a soli sporedna hraniva Berzelius, 1838.: ugljik dolazi iz humusa, usvaja se korijenom mineralne teorije, Carl Sprengel (1787.1859.): biljke pomou svjetlosti tvore organsku tvar iz mineralnih tvari tla i zraka (pravi autor Zakona minimuma 1828.) Boussingault duik biljke usvajaju iz atmosfere (kao i ugljik)

8.3.2013

Justus von Liebig (1803. 1873.) - teorija mineralne ishrane bilja: mineralne tvari u biljci su nune C, O, H, N, P, S, K, Ca, Mg, Na, Si i Fe od kojih C, O i H potjeu iz zraka nedostatak hraniva u tlu moe se nadoknaditi gnojidbom humus nije neophodan za ivot biljaka, ali je vrlo znaajan izvor hraniva

novi biogeni elementi (Mn, B, Zn, Cu, Mo, Cl i Ni) niskomolekularne organske tvari (stimulatori, inhibitori, sredstava za zatitu itd.) oneiavanja

8.3.2013

USVAJANJE HRANIVA

karakteristike usvajanja iona selektivnost akumulacija

genotip

8.3.2013

Konc. otopine (mM) Ion K+ Ca2+ Na+ H2PO4 NO3SO42Poetna Nakon 4 dana konc. Kukuruz Grah 2.00 0.14 0.67 1.00 0.94 0.59 0.32 0.51 0.58 0.25 0.06 0.09 2.00 0.13 0.07 0.67 0.61 0.81

Konc. (mM) u korijenu Kukuruz 160.0 3.0 0.6 6.0 38.0 14.0 Grah 84.0 10.0 6.0 12.0 35.0 6.0

prolazak tvari kroz staninu stjenku:

kroz otvore u stan. stijenki promjera 5 nm - tvari male molekulske mase pasivan prolazak difuzijom i tokom vode promjer/nm saharoza hidratizirani ion K+ hidratizirani ion Ca2+ 1 0,66 0,82

8.3.2013

Sve pore stan. stjenki stanica ine kontinuum tzv. apoplast vodeni slobodni prostor, eng. water free space, WFS Donnanov slobodni prostor, eng. Donnan free space, DFS KIK

vezanje Cu2+, Zn2+ i Fe2+ u apoplastu

8.3.2013

ulazak tvari u citoplazmu i vakuole prelaskom preko membrana neselektivan ili selektivan pasivan ili aktivan difuzijom kroz membranu pomou membranskih proteina (kanala ili crpki)

graa membrana

plazmalema - odvaja stanicu od vanjske sredine membrana jezgre tonoplast tj. membrana vakuole membrane ostalih staninih organela

8.3.2013

uzroci naruavanja strukture membrane koji dovode do poremeaja u usvajanju hraniva: kod nedostatka fosfora i cinka
dodatkom Zn raste izbacivanje tvari iz stanice (efluks) ugradnja stranih tvari monokarboksilne kiseline stresni faktori jaka svjetlost, sua, hladnoa, polutanti, nedostatak hraniva

tetno djelovanje kisika (O2.- , OH. I H2O2)

Utjecaj hraniva na oteenje membrane djelovanjem radikala kisika:

preko Zn, Cu, Mn, Fe komponenti obrambenih enzima akumulacijom prekursora radikala fenola i kinona - kod deficita B smanjena potreba biljke za asimilatima i porast koliine radikala kisika u listovima kod deficita K i Mg

biljni obrambeni mehanizmi:

enzim superoksid dismutaza prevodi O2.- u H2O2 enzim peroksidaza/katalaza prevodi H2O2 u H2O

8.3.2013

Transport tvari preko membrane

Raspodjela iona Nitela jezerska voda

mehanizmi transporta tvari preko membrane

10

8.3.2013

pasivni transport niz gradijent

sniziti aktivitet iona u citoplazmi

adsorpcijom iona na nabijene skupine (-COO- ili -NH3+) ugradnjom iona u organske molekule

aktivan transport nasuprot gradijentu potencijalne energije za aktivaciju nosaa vezanje iona i nosaa transport kompleksa nosaa i iona otputanje iona od nosaa

konc. kationa i aniona na obje strane membrane u elektrokemijskoj ravnotei raunaju se prema Nernstovoj jednadbi:

Ion K+ Na+ Mg2+ Ca2+ NO3ClH2PO4SO42-

Koncentracija u vakuoli / ekv/g

Oekivana 74 74 2.70 10.80 0.0272 0.0136 0.0136 0.000094

Stvarna 75 8 3 2 28 7 21 19

11

8.3.2013

protonske crpke transport H+ nasuprot gradijenta konc. nosai uniporter antitransporter kotransporter (simporter) transport selektivnim kanalima endocitoza (pinocitoza)

12

8.3.2013

endocitoza (pinocitoza) ulazak u citosol makromolekula, proteina

kinetika ulaska iona preko membrane Michaelis-Menten-ina relacija primijenjena na usvajanje hraniva: nosa = enzim, ion = supstrat Vm maksimalan transport iona, Km konc. iona jednaka polovici maksimalne brzine transporta afinitet nosaa za ion Cmin - minimalna konc. iona u vanjskoj otopini pri kojoj neto ulaz iona u stanice prestaje
Km nii afinitet vii

13

8.3.2013

Sistem I visoka selektivnost na niskim vanjskim konc. Sistem II niska selektivnost, na visokim vanjskim konc.
Kompetitivnost iona, pratei ion

Cm ovisi o biljnoj vrsti i vanjskim uvjetima temp. korijena

Brzina ulaska ovisi o vanjskoj konc. iona neto ulazak = ulazak izlazak

14

8.3.2013

Brzina usvajanja iona ovisi o hranidbenom statusu biljke

usvajanje nitrata po dva mehanizma: Sistem niskog kapaciteta i visoka selektivnost

kod visoke koncentracije iona linearan je odnos izmeu konc. u hranivoj otopini i brzine influksa iona

Sistem kojeg inducira vanjska konc. nitrata

ima vii afinitet (nii Km) i viu brzinu transporta (vii Imax) od prvog sistema

15