KIT GIO N THUN

C.S. Lewis
Nguyn Ngc Bch dch
MC LC
Quyn III Hnh vi Kit hu
1. Ba thnh phn ca o c
2. Nhng nhn c chnh yu
3. o c x hi
4. o c hc v phn tm hc
5. o c tnh dc
6. Hn nhn Kit hu
7. Tha th
8. Ti trng
9. c bc i
10. c trng cy
11. c tin
12. c tin

Quyn III Hnh vi Kit hu

1. Ba thnh phn ca o c
C mt cu chuyn k v mt cu hc sinh c hi cu ta ngh g v Thin
Cha. Cu tr li, theo cu th Thin Cha l Loi ngi lun lun rnh m
nu thy ai ang vui v th tm cch ngn chn. V ti e rng chnh l th
tng m t ng o c gy nn trong tm tr rt nhiu ngi: mt ci g
hay can thip, mt ci g ngn khng cho ta vui th. Trong thc tin, cc
nguyn tc o c l cc ch dn vn hnh b my con ngi. Mi nguyn
tc o c l ngn nga mt s c gy , hoc qu ti, hoc ma st trong
khi b my y hot ng. l l do v sao nhng nguyn tc y ban u trng
c v nh thng xuyn can thip vo nhng khuynh hng t nhin ca ta. Khi
ngi ta ch dn bn cch s dng mt chic my no , h thng ni, ng,
ng lm vy, bi v, tt nhin l nhng cch lm trng c v bnh thng,
v i vi bn th dng nh l t nhin trong s dng my, nhng tht ra
khng ng.
C ngi thch ni v nhng l tng o c hn l nhng nguyn tc o
c, v v ch ngha l tng o c hn l s tun th o c. D nhin l
s hon ho v o c l mt l tng, vi ngha l ta khng th t c
n. Trong ngha mi s hon ho i vi con ngi chng ta u l l
tng; ta khng th thnh cng trong vic tr thnh ngi ti x hon ho, cu
th tennis hon ho hay v mt ng thng hon ho. Nhng trong mt ngha
khc, rt d b chch hng khi gi o c hon ho l mt l tng. Khi mt
ngi n ng gi mt ngi ph n no , hoc cn nh, hoc chic tu, hoc
ngi vn no l l tng, anh ta khng c ni (tr khi anh ta ngc) rng
mi ngi u phi c cng l tng .
Trong nhng chuyn nh vy chng ta c quyn c thch khc nhau, v do ,
l tng khc nhau. Nhng s l nguy him khi m t mt ngi c gng gi
nguyn tc o c l mt ngi c l tng cao, bi v ci s dn ta n
ch ngh rng o c hon ho l thch ring ca anh ta v nhng ngi cn
li khng cn phi chia s. s l sai lm tai ha. Hnh vi hon ho c th
khng t c, cng nh cch sang s hon ho khi ta li xe; nhng n l mt
l tng cn thit c chun b sn cho mi ngi theo bn cht thc s ca
con ngi, cng nh s sang s hon ho l mt l tng c chun b sn cho
mi ti x theo bn cht thc s ca chic xe hi. V s cn nguy him hn khi
t coi mnh l ngi c l tng cao ch v mnh c gng khng ni di (thay
v ni di t thi) hoc khng bao gi ngoi tnh (thay v him khi ngoi tnh)
hoc khng bao gi c hip k khc (thay v thnh thong mi c hip k khc).
N c th a bn ti ch t mn v ngh rng mnh l mt con ngi c bit,
xng ng c tuyn dng v ch ngha l tng ca mnh. Trn thc t bn
c th mong mun c tuyn dng bi v mi khi bn gii mt bi ton, bn
42

c gng c p s ng. Chc chn rng s hc hon ho l mt l tng;

bn chc chn s b sai trong mt s php tnh. Nhng chng c g l rt tt p
trong khi c gng chnh xc trong tng php tnh. Bi v khng c gng s l
ngc nghch; v mi sai lm s gy rc ri cho bn v sau. Cng vy, mi sai
lm v o c s gy rc ri, c l cho nhng ngi khc v chc chn cho
bn. Bng cch ni v nguyn tc v s tun th, thay v l tng v ch
ngha l tng, chng ta t nhc nh v nhng s kin .
By gi hy tin thm mt bc. C hai cch lm cho b my con ngi h
hng. Mt l khi nhng c nhn tch ri nhau ra, hoc va chm vi nhau v gy
tn thng cho nhau bng cch la di hoc p bc. Hai l khi c h hng bn
trong c nhn nhng b phn khc nhau ca anh ta (nhng nng lc v c
mun, v.v.) hoc tch ri nhau ra hoc va chm vi nhau. Bn c th nm c
ny nu tng tng chng ta l mt hm i vn hnh theo i hnh. Chuyn
hi hnh ch c th thnh cng nu, trc ht, cc chic tu khng va chm v
ln ng nhau; v k n, cc chic tu chu c sng bin v c ng c
trong tnh trng tt. Thc t l bn khng th ch c mt iu kin m khng c
iu kin cn li.
Nu cc chic tu c va chm nhau, chng khng th chu ni sng bin lu.
Mt khc nu bnh li hng, chng s khng trnh c va chm. Hoc nu bn
thch, hy ngh v nhn loi nh mt ban nhc ang chi mt giai iu. c
kt qu tt, bn cn hai th. Mi nhc c ca nhc cng phi chi ng ging,
ng thi mi nhc cng phi chi ng thi im tham gia vo bn ha tu
cng vi nhng nhc cng khc.
Nhng cn c mt th m chng ta cha ni n. Chng ta cha hi on tu s
i u, v bn nhc s chi l bn nhc no. Cc nhc c c th c iu chnh
tt v chi ng thi im, nhng mc du vy cuc trnh tu vn c th khng
thnh cng nu h c yu cu chi nhc khiu v m h li chi mt khc
a tang. V d cho on tu di chuyn n nh n my, chuyn hi hnh s l
mt tht bi nu thay v n New York, n li n Calcutta.
V th, o c dng nh lin quan n ba th. Mt l, n s cng bng v
hi ha gia cc c nhn. Hai l, n ci c th gi l s ngn np hoc s nhp
nhng bn trong mi c nhn. Ba l, n mc ch tng th ca i ngi: mc
ch m v con ngi c to ra: hnh trnh m on tu phi theo: giai iu
m ngi nhc trng mun ban nhc trnh tu.
Bn c th rng con ngi hin i gn nh ch ngh n iu th nht m
b qun hai iu cn li. Khi ngi ta ni trn bo ch rng chng ta cn phi
phn u cho cc chun mc o c Kit gio, h thng mun ni l chng ta
cn phi phn u cho s tt bng v cng bng gia cc quc gia, v cc tng
lp trong x hi, v cc c nhn; ngha l h ch ngh n iu th nht. Khi mt
ngi ni v iu anh ta sp lm, N khng th sai c, v n khng c hi
43

n ai, anh ta ch ngh n iu th nht. Anh ta ang ngh rng bn trong chic
tu ca anh ta c ra sao cng chng quan trng g, min l n ng va chm vi
nhng chic khc. V iu ny l t nhin, mi khi chng ta ngh n o c,
chng ta bt u vi iu th nht, vi cc mi quan h x hi.
Mt mt, h qu ca tnh trng o c ti t trn th gii l rt r rng v n tc
ng n chng ta hng ngy: chin tranh v i ngho v p bc v di tr v
v trch nhim. ng thi, chng no bn cn bm ly iu th nht, s c rt t
bt ng v o c. Hu ht mi ngi mi thi u ng (trn l thuyt)
rng con ngi cn phi trung thc v tt bng v sn sng gip ngi khc.
Nhng mc du l t nhin khi bt u vi iu , nu suy ngh ca ta dng li
, th cng nh ta cha suy ngh g. Tr khi chng ta tin ti iu th hai s
ngn np bn trong mi con ngi chng ta ch ang la di mnh thi.
Liu ta lm c g khi yu cu nhng chic tu phi lo li ra sao cho khi
va chm nhau, nu nh trong thc t chng l nhng chic tu c k p p
khng cn iu khin c na? Liu ta lm c g khi v ra, trn giy, nhng
nguyn tc quan h x hi nu ta bit rng trong thc t lng tham, s hn nht,
tnh nng gin, v lng t kiu s ngn cn ta lm theo nhng nguyn tc y?
Ti khng h mun ni d ch trong giy pht, rng ta khng nn suy ngh, v
cn suy ngh k na kia, v nhng ci thin trong h thng kinh t v x hi ca
chng ta. Ci m ti mun ni l tt c nhng suy ngh y s ch l nh trng
huyn o tr khi ta nhn ra rng ch c lng can m v lng v tha ca c nhn
may ra mi c th lm cho bt c h thng no vn hnh ng n.
Loi tr nhng hnh thc c th ca p bc v bc lt ra khi h thng hin thi
th d: nhng chng no m con ngi cn l k p bc v bc lt, h s cn tm
ra cch thc mi tip tc tr chi c ca h trong h thng mi. Bn khng
th dng lut php m lm cho ngi ta tt ln c: v khng c con ngi tt
bn khng th c x hi tt. l l do v sao chng ta phi ngh n iu th
hai: o c bn trong mi c nhn.
Nhng cng ng ngh rng chng ta c th dng li . Chng ta ang tin
n ch m nhng nim tin khc nhau v v tr a ti nhng cch hnh x
khc nhau. V thot tin th c v nh chng ta phi dng li trc khi ti , v
ch bn ti nhng thnh phn ca o c m mi ngi c lng tri u ng
. Nhng liu c c khng? Xin hy nh rng tn gio lin quan n mt lot
pht biu v s kin, m chng phi ng hoc sai.
Nu chng l ng, mt s kt lun s theo sau v cch thc vn hnh on tu
con ngi: nu chng l sai, s l mt s kt lun hon ton khc. V d, ta hy
quay li cu chuyn v mt ngi ni rng mt s vic khng th l sai tr
khi n lm hi ngi khc. Anh ta hon ton hiu rng anh ta khng th lm h
hi nhng chic tu khc trong on tu, nhng anh ta thnh thc cho rng
nhng g anh ta lm vi chic tu ca mnh l chuyn ring ca anh ta. Nhng
44

phi chng l vic anh ta s hu chic tu hay khng s hu n cng chng khc
nhau g my? Phi chng l chng khc nhau g my khi ti, c th ni, l ch
ca xc thn v tr tu mnh, hay ch l ngi qun l thc thi trch nhim vi
ngi ch thc s? Nu ai to ra ti, v mc ch g , th ti s c nhng
trch nhim m ti s khng c khi l ch ca chnh mnh.
Mt ln na, Kit gio khng nh rng mi con ngi u s sng mi mi, v
ci ny th hoc l ng hoc l sai. V s c nhiu th chng ng bn tm nu
ti ch sng c by mi nm, nhng nu ti s sng mi mi th tt hn ti nn
quan tm n chng. C l tnh nng gin hay tnh ganh t ca ti ang t t tr
nn t hn, t t n ni chng s khng t n mc ng bo ng trong vng
by mi nm. Nhng chng s tr thnh a ngc trong mt triu nm: tht ra,
nu Kit gio l ng, th a ngc l thut ng k thut chnh xc ni v ci
g s xy ra. V s bt t lm nn s khc bit y, m nhn tin, c tng quan
vi s khc bit gia ch ngha ton tr v nn dn ch.
Nu c nhn ch sng c by mi nm, th mt nh nc, mt quc gia, hay
mt nn vn minh, vn c th tn ti hng ngn nm, quan trng hn mt c
nhn. Nhng nu Kit gio l ng, th c nhn khng ch quan trng hn m
cn quan trng hn n mc khng th so snh, v c nhn l vnh cu m s
tn ti ca mt nh nc hay mt nn vn minh, so snh vi anh ta, ch l trong
pht chc.
Vy l dng nh nu ta ngh v o c, th ta phi ngh n c ba thnh phn:
mi quan h gia ngi vi ngi: nhng g bn trong mi con ngi: v mi
quan h gia ngi v ci quyn nng to ra anh ta. Chng ta c th ng
v thnh phn th nht. S bt ng bt u thnh phn th hai v tr nn
trm trng thnh phn th ba. Chnh l thnh phn th ba ny m nhng
khc bit gia o c Kit gio v cc o c khng Kit xut hin. Cho n
ht quyn sch ny ti s gi nh mt quan im Kit gio, v nhn vo ton
cnh nh th Kit gio l ng.
2. Cc nhn c chnh yu
Phn va ri nguyn trc y c son tho pht thanh trong mt chng
trnh ngn.
Nu bn c php ni trong khong mi pht, th nhiu th s phi hy sinh
bo m tnh ngn gn. Mt trong nhng l do khin ti chia o c lm ba
thnh phn (vi hnh nh on tu i trong i hnh) l v c l l cch ngn
nht bo m ni dung. By gi ti mun gi thm mt cch na, c
phn chia bi nhng tc gi c in, qu di a vo bi ni chuyn, nhng
l mt cch rt tt.

45

Cn c vo phng php di hn ny th c by nhn c. Trong s bn

nhn c c gi l nhn c i nhn v ba nhn c cn li c gi l
nhn c i thn. Nhn c i nhn l nhng nhn c m mi dn tc
vn minh u cng nhn: nhn c i thn l nhng nhn c m, trn
nguyn tc, ch c cc Kit hu bit. Ti s ni v cc nhn c i thn sau,
cn by gi th ti s ni v bn nhn c i nhn. Chng c gi l cc nhn
c Cardinal (t cardinal chng c lin quan g vi Cardinal Hng y
trong gio hi La M, n n t mt t La tinh c ngha l ci bn l ca.
Chng c gi l cc nhn c cardinal bi v nh ta c th ni, chng c
tnh cht bn l). Chng l KHN NGOAN, IU , CNG BNG v
CAN M.
c khn ngoan trong thc t c ngha l l phi thng thng, ngha l suy
ngh v vic ta sp lm v hu qu c th n ca n. Ngy nay him ngi ngh
Khn ngoan l mt nhn c. Tht ra, bi c Kit ni rng chng ta ch
c th n vi th gii ca Ngi bng cch tr nn nh tr em, nhiu Kit hu
c th c ngh rng min ta tt l c, nu c ngu ngc th cng chng sao.
Nhng l mt s hiu lm. Trc tin, hu ht tr em u chng t nhiu
khn ngoan trong khi lm nhng vic chng thch, v suy ngh rt cn thn v
nhng vic .
Th hai, nh thnh Paul ch ra, c Kit khng bao gi c ni chng ta tr
nn tr em v mt tr thng minh. Ngi dy chng ta khng ch hin lnh nh
b cu m cn khn ngoan nh rn. Ngi mun mt tri tim tr em, nhng
mt ci u ngi ln. Ngi mun chng ta n s, chuyn nht, d thng, d
bo nh nhng tr em ngoan; nhng Ngi cng mun tng phn nh tr thng
minh ca chng ta tnh thc trong nhim v, v sn sng phong nh cao.
S kin bn cho tin mt c s t thin khng c ngha l bn khng c gng
xem xt tm ra liu c s c phi l la o hay khng. S kin bn ang
suy nim v chnh Thin Cha (chng hn, trong khi cu nguyn) khng c
ngha l bn c th hi lng vi nhng ngh tr th m bn tng c lc mi ln
nm.
D nhin ng l Thin Cha s khng yu ta t hn cht no, hoc dng ta t
hn cht no, nu tnh c ta li sinh ra vi mt b c rt l hng nh. Ngi
c ch dnh cho nhng ngi t khn ngoan, nhng Ngi mun ta s dng tr
tu m ta c. Cu chm ngn ng khng phi l Hy ngoan hin, hi ngi
gip vic tn tm, v c mc nhng ngi khn kho hn, m l Hy ngoan
hin, hi ngi gip vic tn tm, v ng qun cng khn kho cng tt.
Thin Cha cng khng a g nhng k trn vic thng minh hn nhng k trn
vic khc. Nu bn ang ngh v vic tr thnh Kit hu, ti xin nhc bn rng
bn ang tham gia vo mt ci g c th chim tt c con ngi bn, c tr tu
v nhng ci khc. Nhng may thay, iu ngc li cng ng. Ai thnh tm
mun tr thnh Kit hu s nhanh chng nhn ra rng tr thng minh ca mnh
tr nn sc bn: mt trong nhng l do ngi ta khng cn c gio dc g
46

tr thnh Kit hu l v Kit gio t bn thn n l gio dc. l l do v

sao mt tn hu t hc nh Bunyan (John Bunyan (1628-1688), nh vn, gio s
Anh, tc gi cun The Pilgrims Progress, truyn ng ngn c dch ra
hn 200 th ting ND) c th vit mt cun sch lm kinh ngc c th gii.
iu , ri thay, l mt t thay i ngha. Hin nay n c ngha l khng
ung ru. Nhng thi m nhn c chnh yu th hai c t tn l iu
th n khng c ngha nh vy. iu khng ch p dng cho ru, m
cho tt c cc khoi lc; v n khng c ngha l loi tr, m l mc va
phi v khng vt qu gii hn.
S l sai lm khi ngh rng Kit hu phi khng ung ru; Hi gio, ch khng
phi Kit gio, mi l tn gio cm ru. Tt nhin c th l nhim v ca mt
Kit hu no , hoc tt c Kit hu, vo thi im xc nh, t b thc ung
c ru, hoc anh ta l ngi khng th ung m khng qu mc, hoc anh ta
mun dnh tin cho ngi ngho, hoc anh ta ang vi nhng ngi c
khuynh hng say sa nn khng th khuyn khch h bng cch ung ru.
Nhng ton b s vic l anh ta t chi, vi l do chnh ng, ci m anh ta
khng ln n v sn lng nhn thy ngi khc hng th.
Mt trong nhng du hiu ca mt kiu ngi c tnh xu l anh ta khng th t
b mt ci g m khng i hi mi ngi cng phi t b. Ci khng phi l
li Kit hu. Mt Kit hu c th thy phi t b mi s v l do c bit hn
nhn, hoc tht, hoc bia, hoc phim nh; nhng nu anh ta ni nhng th t
n l xu xa, hoc anh ta coi thng nhng k khc ang dng nhng th ,
th anh ta i sai ng.
Mt trong nhng nh hng tai hi xy ra do ngn ng hin i gii hn
t iu trong ch ru. N lm cho ngi ta qun rng bn c th b qu
trong rt nhiu chuyn khc. Mt ngi n ng coi sn gn ca mnh hoc
chic mt ca mnh l trung tm cuc i, hoc mt ngi ph n sut ngy
ch ngh ti o qun hay bi bridge hay con ch ca c ta, th cng qu trn ht
nh ai ti no cng say sa. D nhin nhng ci khng d biu hin ra
ngoi: s m m bi bc hoc m m chi gn khng lm ngi ta t ng gia
ng. Nhng Thin Cha khng b la bi v b ngoi.
c Cng bng c ngha vt qu nhng g ta thy php nh. l ci tn
xa kia ca mi iu m by gi ta nn gi l cng chnh; n bao gm s trung
thc, cho ra v nhn li, s tin tng, gi li, v tt c kha cnh ca cuc
sng. Cn Can m bao gm c hai loi can m loi can m ng trc
nguy him v loi can m chu ng au kh. Can trng c th l t gn
nht. Tt nhin bn thy rng ta khng th thc hnh cc nhn c kia c bao
lm nu ta khng c nhn c ny.

47

Cn mt im na cn lu v cc nhn c. C khc bit gia vic ta thc

hin mt hnh ng cng bng hoc iu vi vic ta l mt ngi cng bng
hoc iu . Ai khng phi l cu th tennis gii c khi cng nh c mt
vi c nh hay. Ngi m bn ni l cu th tennis gii l ngi c i mt v
c bp v thn kinh c rn luyn bng cch nh v s c nh hay n ni
chng tr thnh tin cy c. H c mt th dng iu hay phm cht no
lun c d h khng phi ang chi tennis, cng ht nh mt nh ton hc c
mt th thi quen hay v ngoi no lun c d anh ta khng phi ang gii
ton. Cng vy, mt ngi lun cng quyt lm iu cng bng rt cuc s t
c mt phm cht hay c tnh no . Chnh l phm cht , ch khng
phi nhng hnh ng c th, mi l iu ta mun ni khi ta bn n nhn
c.
S phn bit ni trn l quan trng v l do sau y. Nu ta ch ngh n hnh
ng c th th ta c th s khuyn khch ba sai lm.
(1) Ta c th ngh rng min ta lm vic tt l c, cn v sao hay th no th
chng quan trng d ta lm v t nguyn hay khng t nguyn, min cng
hay vui thch, v s d lun hay v iu tt lnh. Nhng s tht l hnh ng tt
v l do xu s khng gip hnh thnh phm cht hay c tnh bn trong gi l
nhn c, m chnh phm cht hay c tnh bn trong ny mi l quan trng.
(Nu tay chi tennis nh rt mnh khng phi v anh ta thy cn nh mnh,
m v anh ta ang nng gin, c nh c th nh may mn m gip anh ta thng
hip , nhng s khng gip anh ta tr thnh cu th ng tin cy).
(2) Ta c th ngh rng Thin Cha ch cn s tun th mt s nguyn tc: trong
khi Ngi thc s mun con ngi, ch khng phi nguyn tc.
(3) Ta c th ngh rng cc nhn c l cn thit ch cho i ny rng trong
i sau chng ta khng cn phi cng bng bi v chng cn g tranh ci, v
khng cn can m bi v chng c nguy him no. ng l c th chng cn
thit phi c nhng hnh ng cng bng hay can m trong i sau, nhng s
cn thit phi c nhng con ngi m tr thnh nhng con ngi ta ch c
th thng qua nhng hnh ng nh vy i ny. Vn khng phi l Thin
Cha s t chi cho ta vo th gii vnh cu ca Ngi nu ta khng c mt s
phm cht hay c tnh no : vn l nu ta khng c t nht l bc khi
u ca cc phm cht trong ta, th khng c iu kin bn ngoi no c th
cho ta Thin ng ngha l lm cho ta hnh phc vi nim hnh phc su
sc, mnh m, vng bn m Thin Cha dnh sn cho ta.
3. o c x hi
Chuyn u tin cn lm r v o c Kit gio gia ngi vi ngi l trong
phn ny c Kit khng n ging dy o c g mi c. Nguyn tc
Vng trong Tn c (hy lm cho k khc iu g ta mun k khc lm cho ta)
48

l mt tng kt m mi ngi t y lng u lun bit l ng. Nhng v thy

o c thc s v i khng bao gi a ra o c mi: nhng k lang bm
v lp d mi lm vic . Nh tin s Johnson (Samuel Johnson (1709-1784),
nh th, nh chnh lun, nh ph bnh vn hc Anh ni ting, thng c gi l
tin s Johnson ND) ni, Ngi ta cn c nhc nh nhiu hn l cn
c dy d. Nhim v thc s ca cc v thy o c l thng xuyn a
chng ta v li, ht lc ny n lc khc, nhng nguyn tc n gin c xa m
chng ta c mun ln trnh; ging nh a hoi a mi con nga v thanh ro
chn m n khng chu nhy qua, hoc a hoi a mi mt a b v ch bi
hc m n c mun cho qua.
Chuyn th hai cn lm r l Kit gio khng, v khng cho php mnh, c mt
chng trnh chnh tr nhm p dng nguyn tc hy lm cho k khc iu g ta
mun k khc lm cho ta vo mt x hi c th no trong mt thi im
c th no . N khng th lm vy. N l cho mi ngi vo mi thi, m
mt chng trnh ph hp vi mt ni chn hay thi im ny s khng ph
hp vi mt ni chn hay thi im khc. V d sao i na cng khng phi
l cch lm ca Kit gio. Khi n mun ta nui ngi ngho n khng dy ta
cch nu n. Khi n mun ta c Thnh kinh n khng dy ta ting Hebrew v
Hy Lp, hay thm ch ng php ting Anh. N khng c d nh thay th
hoc thng lnh cc khoa hc v ngh thut ca con ngi: n ng hn l mt
ngi ch huy t chng vo ng ch, v l ngun nng lng em n cho
chng mt i sng mi, nu chng t t mnh vo ch phc v n.
Ngi ta ni, Gio hi cn hng dn chng ta. Ci ng nu h ngh ng,
v sai nu h ngh sai. Khi ni Gio hi, h mun ni ton th Kit hu thc
hnh. V khi h ni Gio hi cn hng dn h, h nn ngh rng mt s Kit
hu nhng ngi c nng lc ph hp nn l nhng nh kinh t v chnh tr,
v rng tt c nhng nh kinh t v chnh tr nn l Kit hu, v tt c nhng n
lc trong chnh tr v kinh t ca h cn phi nhm vo mc tiu hnh ng lm
cho k khc iu g ta mun k khc lm cho ta. Nu ci xy ra, v nu
chng ta sn sng chp nhn, th chng ta c th tm ra gii php Kit gio cho
cc vn x hi rt nhanh chng. Nhng tt nhin khi h yu cu s hng
dn ca gio hi, hu ht ngi ta mun hng gio phm a ra mt chng
trnh chnh tr.
Ci l ngc nghch. Hng gio phm l nhng ngi c bit trong gio hi
c hun luyn c bit v ng sang mt bn chm sc nhng g lin
quan n chng ta trong i sng vnh cu: cn chng ta th ang i hi h lm
cng vic khc hn vi nhng g h c hun luyn. Cng vic l ca chng ta,
nhng ngi thng. Vic p dng cc nguyn tc Kit gio, chng hn, vo
nghip on hay trng hc, phi l do nhng cn b nghip on Kit gio hay
nhng hiu trng Kit gio: cng nh vn hc Kit gio l do nhng nh vn
Kit gio hay nh son kch Kit gio ch khng phi do mt nhm cc gim
mc hp li v c gng vit vn hoc son kch trong gi rnh ri.
49

Cng vy, Tn c, khng i vo chi tit, cho chng ta mt gi kh r rng

v mt x hi hon ton Kit gio s nh th no. C l n cho ta nhiu hn ta
c th nhn. N ni rng s khng c k n khng ngi ri: nu ai khng
lm vic, ngi khng nn n. Mi ngi u lm vic vi i tay mnh, v
hn na, mi ngi u lm ra ci g tt p: s khng c sn xut nhng th
xa x ngu ngc v ri nhng qung co cn ngu ngc hn d d ta mua
nhng th . V s khng c thi thng hoc ng cp, khng c s din
ho.
Trong chng mc mt x hi Kit gio s l ci by gi ta gi l x hi thin
t. Mt khc, n lun i hi s vng li s vng li (v nhng du hiu t ra
knh trng) ca tt c chng ta i vi nhng ngi cai qun c b nhim
ng mc, ca con ci i vi cha m, v (ti e rng ci ny s rt khng c
a chung) ca v i vi chng. Th ba, n s l mt x hi vui ti: trn y
ting ht v nim vui, v xem s lo lng l xu. S l php l mt c tnh Kit
gio: v Tn c ght ci m n gi l nhng k chm chc.
Nu c mt x hi nh vy tn ti v bn hoc ti ving thm n, ti ngh sau
chng ta s c mt n tng k cc. Ta c th thy i sng kinh t ca n c
tnh x hi rt cao v theo ngha rt tin b, nhng i sng gia nh ca n
v l li ng x ca n kh xa c c l thm ch cn qu l nghi v qu tc.
Mi chng ta c th thch mt vi th ca n, nhng ti e rng rt t ngi trong
chng ta thch c ci x hi . Ci l ci ta c th d kin nu Kit gio tr
thnh bn v tng th cho b my con ngi.
Tt c chng ta u cch ny hay cch khc tch khi ci bn v tng th , v
mi ngi u mun coi nh s thay i ca mnh i vi ci bn v ban u l
chnh ci bn v . Bn c th thy iu nhiu ln v bt c ci g thc s l
Kit gio: mi ngi b hp dn bi mt vi mnh ca n v mun ly nhng
mnh ra, mc nhng g cn li. l l do v sao chng ta khng tin
c xa hn: v l l do v sao ngi ta u tranh cho nhng th tri ngc
nhau m vn c th ni l h ang u tranh cho Kit gio.
y l mt im na. C mt li khuyn rn ca ngi c Hy Lp, ca ngi
Do Thi trong Cu c, v ca nhng v thy v i ca Kit gio trung c, m
h thng kinh t hin i ca chng ta hon ton khng vng theo. Nhng
ngi bo chng ta ng cho vay ly li: m cho vay ly li ci m ta gi l
u t l nn tng ca c h thng chng ta. Nhng c th l ta khng tuyt
i sai. Ngi ta ni rng khi Moses v Aristotle v cc v thy Kit gio ng
cm cho vay ly li (hay nng li nh h ni), h khng th d kin cc
cng ty lin doanh, m ch mi s ti nhng ngi cho vay c th, v rng do
ta khng cn bn tm nhng g h khuyn rn.
y l mt vn ti khng th quyt nh. Ti khng phi nh kinh t v n
gin l ti khng bit liu h thng u t ca chng ta c phi chu trch nhim
50

v tnh trng hin nay ca chng ta hay khng. Chnh ch ny l ch chng ta

cn cc nh kinh t Kit gio. Nhng s l khng trung thc nu ti khng ni
cho bn bit rng c ba nn vn minh ln ng (thot trng c v nh vy)
ln n chnh ci m trn chng ta t nn tng i sng chng ta.
Cn mt im na l xong. Trong on m Tn c ni mi ngi u phi
lm vic, l do m n a ra l c th gip nhng ngi tng thiu.
Cng vic t thin cung cp cho ngi ngho l mt phn ch yu ca o
c Kit gio: trong ng ngn ng s v cu v d (Mt 25: 31-46, ni v s
phn xt cui cng, trong cu l nhng ngi s c tng thng v
gip ngi tng thiu, hon nn cng l gip chnh Thin Cha, v
Ngi ni Nhng g ngi lm cho nhng ngi anh em hn mn nht ca
ngi, chnh l ngi lm cho ta, v d l nhng ngi s b trng pht v
khng lm nh vy ND) n c v l im mu cht c th xoay chuyn tnh
th. Ngy nay c ngi ni rng cng vic t thin l khng cn thit v thay v
cung cp cho ngi ngho, chng ta cn phi xy dng mt x hi m trong
khng c ngi ngho m cung cp.
H c th rt ng khi ni rng chng ta phi xy dng mt x hi nh vy.
Nhng nu ai do vy m ngh rng by gi ta c th ngng cung cp cho
ngi ngho, th ngi xa ri tt c o c Kit gio. Ti khng tin ai
c th xc nh mc no ta phi gip ngi ngho. Ti e rng nguyn tc
an ton nht l cho nhiu hn ci m ta d gi. Ni cch khc, nu chi tiu ca
ta cho nhng s tin nghi, s sang trng, s gii tr, v.v. m cng ngang vi
mc thng thng ca nhng ai c cng thu nhp vi ta, th c l ta ang cho t
qu. Nu vic t thin m khng sit cht ta hoc hn ch ta cht no, th ti s
cho rng n qu nh. Phi c nhng vic t thin ta rt mun lm nhng khng
th lm c v kh nng chi tiu ca ta khng cho php. Gi y ti s ni v
t thin theo cch thng thng.
Nhng trng hp hon cnh kh khn trong s nhng ngi thn, bn b, lng
ging hay ngi di quyn ca ta, m dng nh Thin Cha giao ph cho s
quan tm ca ta c th cn i hi nhiu hn: thm ch lm lung lay v gy nguy
him cho tnh th ca ta. i vi hu ht mi ngi, tr ngi ln lao cho lng t
thin khng phi l i sng sang trng hay mong mun thm nhiu tin bc,
m l ni s s cho s an ton ca ta. Vic ny thng c coi nh mt s
cm d. C khi lng t ho ca ta cng cn tr lng t thin; chng ta b cm d
chi tiu nhiu hn mc cn thit cho nhng hnh thc ph trng s ho phng
(cho tin thng, th hin lng hiu khch) v t hn cho nhng ngi thc s
cn c gip .
V by gi, trc khi kt thc, ti s mo mui on th xem phn ny c nh
hng ti ngi c ra sao. Ti on rng trong s ngi c c nhng ngi
thuc cnh t s rt gin d v n khng i xa hn theo hng , v nhng
ngi pha i din s gin v n i qu xa. Nu vy th iu a ta ti ch
51

i din vi s tr ngi thc s trong vic xy dng mt khun mu x hi Kit

gio. Hu ht chng ta khng tip cn vn xem Kit gio ni g v n:
chng ta tip cn vi hy vng tm thy s ng h ca Kit gio cho nhng quan
im ca chng ta.
Ta ang tm kim mt ng minh m ta li gp mt ng ch hoc mt Quan
ta. Ti cng vy thi. C nhng mng trong phn ny m ti mun cho qua. V
l l do chng c bt c kt qu g c th thu lm c t nhng cuc trao
i nh vy tr khi chng ta tin xa hn na theo ng vng. Mt x hi Kit
gio chng bao gi xut hin cho n khi chng ta thc s cn n: v chng ta
s khng cn n cho n khi chng ta tr nn Kit hu hon ton. Ti c th lp
i lp li hy lm cho k khc iu g ta mun k khc lm cho ta cho n ht
hi, nhng ti s khng bao gi lm c cho n khi ti thc s yu ngi
lng ging nh chnh thn mnh: v ti khng bao gi c th yu ngi khc
nh chnh bn thn cho n khi ti yu Thin Cha: v ti khng th yu Thin
Cha cho n khi ti vng li Ngi. V do , nh ti nhc bn, chng ta b
li ko v pha ni tm li ko t nhng vn x hi v pha nhng vn
tn gio. Bi v con ng vng xa nht l con ng ngn nht tr v nh.
4. o c hc v phn tm hc
Ti ni rng chng ta s chng bao gi c mt x hi Kit gio tr khi hu
ht chng ta tr thnh nhng c nhn Kit hu. Ci d nhin khng c ngha
l chng ta ng nn lm g cho x hi cho n mt ngy tng tng no
trong tng lai xa. N c ngha l chng ta phi lm ng thi hai vic (1) lm
sao lm cho k khc iu g ta mun k khc lm cho ta c thc hin
trong x hi hin i, v (2) tr thnh con ngi sn sng thc hin iu khi
ta bit cch. By gi ti mun bt u xem xt tng Kit gio v mt ngi
tt th th no c tnh Kit gio v b my con ngi.
Trc khi i vo chi tit ti mun nu ra hai im tng qut. Trc ht, v o
c Kit gio t ra l mt k thut vn hnh tt b my con ngi, ti ngh
bn s mun bit n c lin quan vi mt k thut khc cng t ra nh vy
l phn tm hc.
Bn s mun phn bit rch ri gia hai th, u l l thuyt y khoa thc s v
k thut phn tm hc, v u l quan im trit hc i cng ca ci th gii
m Freud (Sigmund Freud (1856-1939), nh thn kinh hc ngi o, cha
phn tm hc ND) v mt s ngi khc thm vo . Ci th hai trit
hc Freud l i nghch trc tip vi Kit gio, v cng i nghch trc tip
vi mt nh tm l hc ln khc, Jung (Carl Jung (1875-1961), nh tm l hc
ngi Thy in, ngi k tha ca Freud, sng lp chuyn ngnh phn tch tm
l trong tm l hc ND). V hn na, khi Freud ni v cch cha bnh thn
kinh th ng ang ni vi t cch l mt chuyn gia trong lnh vc ca mnh,
nhng khi ng i vo trit hc i cng th ng ang ni nh mt ngi khng
52

chuyn. Do s c ngha khi tip cn ng mt cch trn trng trong trng

hp ny v khng cn trong trng hp kia v l cch ti lm.
Ti ht sc sn lng lm vy v ti nhn thy khi ng ni ngoi ch chuyn
mn ca mnh v cp n mt lnh vc khc m ti c bit t nhiu (tc lnh
vc ngn ng) th ng rt t hiu bit. Nhng phn tm hc t bn thn n,
khng k n tt c nhng b sung trit hc ca Freud v nhng ngi khc, th
chng c cht no i nghch vi Kit gio. Nhng k thut ca n giao thoa
vi o c Kit gio mt s im v khng t cht no nu mi gio s u
bit t nhiu v n: nhng chng khng ng hnh sut con ng, v hai k
thut lm nn nhng iu khc nhau.
Khi mt ngi c la chn o c, s c hai th c lin quan. Mt l hnh
ng la chn. Hai l nhng cm xc khc nhau v nhng thi thc v nhng
th tng t do h thng tm l gy ra, v l vt liu th cho la chn ca
anh ta. Vt liu th ny c th c hai loi. Hoc n l ci ta thng gi l bnh
thng: n c th gm nhng cm xc thng thng m ai cng c. Hoc n c
th gm nhng cm xc khng t nhin do nhng trc trc trong tim thc ca
anh ta. Vy s s hi i vi nhng g thc s nguy him s l v d cho loi th
nht: cn s s hi v l i vi mo hoc nhn s l v d cho loi th hai.
S ham mun ca mt ngi n ng i vi mt ngi ph n thuc loi th
nht: s ham mun lch lc ca mt ngi n ng i vi mt ngi n ng
thuc loi th hai. Ci m nh phn tm hc s lm l g b i nhng cm xc
khng bnh thng, ngha l, trao cho ngi ta th vt liu tt hn chn la:
o c c lin quan n t thn hnh ng chn la.
Ta hy ni nh vy. Hy tng tng c ba ngi ra chin trng. Mt ngi
c ni s t nhin i vi nguy him m ai cng c, nhng anh ta nn n v
tr nn can m. Gi s hai ngi cn li, do trc trc trong tim thc, c nhng
ni s v l, cng iu ha m n lc o c khng khc phc c. Gi s
c mt nh phn tm hc n cha cho hai ngi ny: ngha l, ng y a h
tr v tnh trng ging nh ngi u tin. Vy l ngay khi vn phn tm hc
c gii quyt th vn o c ny sinh. Bi l, sau khi c cha tr, hai
ngi ny c th chn nhng con ng rt khc nhau.
Ngi th nht c th ni, T n Tri, gi y ta thot khi nhng m nh
bnh hon y. Rt cuc ta c th lm ci m ta mong mun t lu bn phn
ca ta cho s nghip ca t do. Nhng ngi kia c th ni, , gi y ta
c th cm thy kh bnh tnh gia ln n, nhng d nhin l ci chng nh
hng g n tnh hnh l ta vn vui v quyt tm gi gn tnh mng quan trng
s mt ca ta, v nhng g khc lm ci chuyn nguy him m ta chng th
lm. Tht ra mt trong nhng ci li ca vic cm thy t s hn l gi y ta c
th chm sc bn thn c hiu qu hn nhiu v che du chuyn mt cch
kho lo hn nhiu. Nh vy s khc bit ny l thun ty o c, v phn
53

tm hc chng th lm g c. D ta ci thin vt liu th n mc no, vn

cn mt th khc: s chn la thc s t do ca con ngi, da trn vt liu
c cung cp cho anh ta, a li ch ca mnh ln trc tin hoc sau cng. V
s chn la t do ny l ci m o c quan tm.
Vt liu tm l xu khng phi l ti li nhng l bnh tt. N khng cn phi
xua ui, nhng cn cha tr. Nhn tin, ci rt quan trng. Ngi ta thng
xt ngi qua hnh ng b ngoi. Thin Cha xt ngi qua la chn o c.
Khi mt ngi bnh thn kinh b m nh bi ni s mo m c gng bt mt con
mo v l do no , th hon ton c th trong mt Thin Cha anh ta can m
hn mt ngi lnh mnh c thng hun chng Thp t Victoria
(Victoria Cross, hun chng cao qu nht dnh cho hnh ng dng cm trong
lc lng v trang cc nc Lin hip Anh, do n hong Victoria thit lp nm
1856 ND). Khi mt ngi do lch lc tm l hi cn th u c dy rng c
c l ng, m lm nhng vic c cht xu tt bng, hoc t kim ch khng lm
nhng vic c c m anh ta c th lm, v do c l phi chu d bu t ng
bn, anh ta c th trong mt Thin Cha lm nhiu hn bn v ti lm khi ta
hy sinh mng sng cho bn b.
Cng vy nu ta xt cch khc. Vi ngi trong chng ta dng nh l ngi tt
trong thc t c th t s dng nhng c tnh di truyn v gio dc tt n ni
cn t hn nhng ngi m ta cho l xu. Liu ta c th chc mnh s lm c
g nu ta mc phi nhng m nh tm l, ri li nhn c mt nn gio dc ti,
ri sau li c quyn lc, chng hn, nh Himmler? l l do Kit hu c
dy ng phn xt ai.
Ta ch thy kt qu ca s chn la ca mt ngi t vt liu ca anh ta. Nhng
Thin Cha khng h phn xt ngi ta qua vt liu, m l qua cch s dng vt
liu . Hu ht cc hin tng tm l c th l do thn xc ngi ta: khi thn
xc cht i mi th u mt i, v con ngi ct li, con ngi chn la, con
ngi lm ra iu tt nht hoc xu nht t vt liu, s hin nguyn hnh. Mi
th tt p m ta ngh l ca mnh, nhng thc s l do hp th t bn ngoi, s
ri b ta: nhng th ti t do phc hp tm l hay do sc khe ti, s ri b
nhng ngi khc. V ri ta s nhn thy, ln u tin, mi ngi nh h vn
c. Ci s gy ngc nhin.
V iu ny dn ti n im th hai. Ngi ta thng ngh v o c Kit
gio nh mt kiu i chc trong Thin Cha ni, Nu ngi gi cc
nguyn tc, ta s thng ngi, cn nu khng th ta s pht. Ti khng ngh
l cch nhn tt. Ti s cho rng mi ln ta chn la ta ang bin i phn ct
li bn trong mnh, ci phn a ra chn la , thnh ra ci g khc hn mt
cht. i vi c cuc i ta, vi v s la chn ko di, ta ang bin i t t
ci phn ct li thnh mt to vt thin ng hoc mt to vt a ngc:
hoc l thnh mt to vt hi ha vi Thin Cha, vi nhng to vt khc, v
54

vi chnh mnh; hoc l thnh mt to vt trong tnh trng chin tranh v hn th

vi Thin Cha, vi ng loi, v vi chnh mnh.
Tr thnh mt loi to vt thin ng: ngha l nim vui, bnh an, tr tu v
quyn nng. Tr thnh loi to vt kia ngha l in di, khng khip, ngu ngc,
gin d, bt lc v c n vnh cu. Mi chng ta ti mt thi im no u
hng v mt trong hai trng thi ny.
Chuyn ny l gii nhng th tng lm ti bi ri do nhng ngi cm bt
Kit gio; h dng nh rt kht khe lc ny m rt t do, d di lc khc. H
ni v ti li thun ty trong t tng nh l n rt quan trng: v ri h ni v
nhng v git ngi v lng gt gh gm nht nh l ngi ta ch cn sm hi
v s c tha th ht. Nhng ri ti i n ch phi tha nhn h ng.
Ci m h lun ngh l ci du vt m nhng hnh ng kia li trn phn
ct li m trong i ny chng ai nhn thy, nhng mi ngi chng ta s tn
hng hoc chu ng mi mi. Mt ngi c th b t trong mt hon
cnh m cn gin ca anh ta lm mu hng ngn ngi, trong khi mt ngi
khc c t trong mt hon cnh m d cho anh ta c gin n my, ngi ta
cng ch ci vo mt anh ta thi. Nhng ci du vt li trn linh hn th nh
nhau trong c hai ngi. Mi ngi lm mt vic cho chnh mnh m, tr khi
anh ta sm hi, s lm anh ta kh khn hn trong vic trnh xa cn gin ln ti
khi anh b cm d, v s lm cn gin tr nn d gin hn nu anh ta ri vo .
Mi ngi, nu thnh tm hng v Thin Cha, s c th lm cho ci ch cong
queo y bn trong mnh c nn li ngay thng: mi ngi, v lu di, s phi
lnh nhn hu qu nu h khng lm vy.
im cui cng. Xin nh rng nh ti ni, hng i ng n khng ch dn
ti bnh an nhng cn dn ti tr tu. Khi mt ngi tr nn tt hn, anh ta s
cng nhn r hn ci xu xa ang cn li trong anh ta. Khi mt ngi tr nn ti
hn, anh ta cng t hiu bit hn v ci xu xa ca mnh. Mt ngi xu va
phi bit rng anh ta khng c tt cho lm: mt ngi rt xu ngh rng anh ta
l ng. Ci ny l l phi thng thng, tht vy. Bn hiu gic ng khi bn
ang thc, khng phi khi ang ng. Bn nhn ra sai st trong bi ton khi u
c bn ang lm vic ng mc: ch khi bn ang mc sai st bn khng th
nhn ra. Bn hiu bn cht ca vic say sa khi bn ang tnh, ch khng phi
ang say. Ngi tt bit c ci tt ln ci xu. Ngi xu khng bit c hai.
5. o c tnh dc
Gi y chng ta phi xem xt o c Kit gio trn phng din tnh dc, ci
m Kit hu gi l c trong sch. Nguyn tc trong sch trong Kit gio khng
nn lm vi nguyn tc ng n ca x hi (trong mt ngha ca n), ngha l
thanh lch, hay ng hong. Nguyn tc thanh lch ca x hi s ch ra bao nhiu
phn ca c th ngi c th c phi by, v nhng b phn no c th c
55

bn ti, vi nhng t ng no, cn c vo phong tc ca mt mi trng x hi

no . Nh vy, trong khi nguyn tc trong sch ca Kit gio l khng i cho
mi Kit hu qua mi thi, th nguyn tc thanh lch c thay i.
Mt c gi cc o trn Thi Bnh Dng hu nh chng mc g my, vi mt
tiu th thi Vitoria mc qun o kn mt c th u c coi l thanh lch,
ng hong hay ng n, cn c vo chun mc x hi h ang sng: v h,
qua cch n mc m ta thy, u c th l trong sch (hoc khng trong sch)
nh nhau. Mt s ngn t m nhng ph n trong sch s dng thi
Shakespeare, n th k 19 s ch cn c dng bi nhng ngi ph n ngoi
l x hi. Khi ngi ta vi phm nguyn tc thanh lch hin hnh, nu ngi ta
lm vy khu gi chnh mnh hoc ngi khc, th ngi ta li phm c
trong sch. Nhng nu ngi ta lm vy v km hiu bit hay v l nh, ngi
ta ch c li v hnh vi khng ng n thi.
Chuyn thng xy ra l khi h c vi phm nguyn tc thanh lch gy sc
hoc gy bi ri cho ngi khc th khng nht thit l h khng trong sch,
nhng chnh l h khng tn trng ngi khc: bi v s l khng tn trng
ngi khc khi thy thch th trong khi lm ngi khc kh chu. Ti khng cho
rng mt nguyn tc nghim ngt hay chi ly l mt bng chng hay tr gip no
cho c trong sch, v do ti xem s thoi mi v n gin ca nguyn tc
ny trong thi i ti l tt. Tuy nhin hin nay n c bt cp l nhng kiu
ngi khc nhau v tui tc khc nhau khng nhn nhn mt chun mc chung,
v ta khng bit mnh ang u na.
Trong khi vn cn bi ri ti ngh rng nhng ngi gi, hoc nhng ngi theo
li xa, nn thn trng khi nhn nh rng nhng ngi tr hay nhng ngi
c gii phng l suy i bt c khi no thy h khng ng n (theo chun
mc c); v ngc li cc bn tr khng nn gi ngi ln tui l lc hu hay
th cu v h khng sn lng tha nhn chun mc mi. Mt mong mun thc
s gng tin vo iu tt ni ngi khc v gng lm cho ngi khc d chu c
th gii quyt hu ht cc vn .
c trong sch l nhn c t c hoan nghnh nht trong s cc nhn c
Kit gio. Khng c cch no trnh khi n: nguyn tc Kit gio c xa l,
hoc sng trong hn nhn, hon ton trung thnh vi bn i, hoc sng hon
ton trinh khit. Ci ny tht kh v tri vi bn nng ca chng ta, n mc r
rng l hoc Kit gio l sai, hoc bn nng tnh dc ca ta, nh n vn c hin
nay, tr nn sai. Ci ny hoc ci kia. D nhin, v l Kit hu, ti tin rng
bn nng ca ta tr nn sai.
Nhng ti cn c l do khc. Mc ch ca tnh dc l sinh con, cng ht nh
mc ch ca n ung l bi b c th. Nu ta n bt c lc no ta mun v ti
bt c mc no ta mun, th ng l hu ht chng ta s n qu mc: nhng
khng qu mc mt cch gh gm. Mt ngi c th n phn ca hai ngi,
56

nhng khng th n phn ca mi ngi. S thm n s i xa hn mc ch

sinh hc ca n mt cht, nhng khng xa n mc thm thm. Nhng nu mt
ngi tr tui m tha mn thm mun tnh dc bt c lc no anh ta cm thy
n, v mi ln sinh mt em b, th trong mi nm anh ta s d dng sinh ra c
mt lng nh. S thm mun vt qu chc nng ca n mt cch l bch
v phi l.
Hoc ta ni cch khc. Ta c th c mt m ng ln khn gi xem ma thot
y ngha l xem mt c gi ci qun o trn sn khu. Gi s bn n mt t
nc m bn c th thu ht c c mt nh ht bng cch bng ln sn
khu mt ci a che kn ri t t gi tng ci np sao cho ngi ta thy, ngay
trc khi n tt, mt ming sn cu hay ming tht heo nng, liu bn c
ngh rng t nc s thm n c ci g b sai lch khng? V liu
mt ngi ln ln mt x hi khc c thy c g k cc ging nh tnh
trng tnh dc ca chng ta by gi khng?
Mt ngi ch trch ni rng nu ng y tm ra mt t nc m thc n c
trnh din nh ma thot y, ng y s nh gi t nc l ang trong nn
i. Tt nhin ng y ng rng nhng th nh ma thot y khng ch bt
ngun t suy i tnh dc m cn t thiu thn tnh dc. Ti ng vi ng y
rng gi s mt vng t l no , nu ta thy nhng chuyn tng t xy ra
vi sn cu m ph bin, th mt trong nhng l gii m ti ngh ra c th l
nn i. Nhng bc k tip s l trc nghim gi thuyt ca ta bng cch tm
xem trong thc t t hay nhiu thc n ang c tiu th trn x s . Nu
chng c cho thy nhiu thc n, th d nhin ta phi loi b gi thuyt i v
tm mt cch l gii khc.
Cng mt cch thc, trc khi nhn nhn s thiu thn tnh dc l nguyn nhn
ca ma thot y, ta phi nhn vo thc t tm chng c xem liu tnh hnh
cm dc trong thi i chng ta c cao hn nhng thi i m ma thot y
khng c bit n hay khng. Tt nhin l khng c chng c . Cc bin
php trnh thai lm cho hng th tnh dc t phi tr gi trong gia nh v an
ton ngoi gia nh hn nhiu so vi trc. V quan im qun chng cng t
th ch vi s chung sng ngoi gi th v ngay c s lch lc tnh dc hn
nhiu k t nhng thi k v o. M s thiu thn tnh dc cng khng phi
l gi thuyt duy nht ta c th tng tng ra. Mi ngi u bit s thm
mun tnh dc, ging nh nhng s thm mun khc, pht trin do nung chiu.
Ngi ang i c th ngh nhiu n thc n, nhng ngi tham n cng vy;
ngi no, cng nh ngi i, a chung s kch thch.
Cn y l im th ba. Ta thy rt t ngi mun n th g khng phi l thc
phm hoc mun lm g i vi thc n ch khng phi n chng. Ni cch
khc, lch lc trong n ung rt him. Nhng lch lc trong tnh dc rt nhiu,
rt kh cha, rt ng s. Ti xin li v i vo chi tit, nhng ti phi ni. L
do l bn v ti, trong hai mi nm tr li y, c nhi nht hng ngy
57

bi nhng li di tr v tnh dc. Chng ta phi nghe n pht bnh, rng c

mun tnh dc cng ang trong cng tnh trng vi cc c mun t nhin
khc v ch cn ta xa b ci tng xa c ngc nghch thi Victoria v vic
kim ch n, th mi th s n c. Ci khng ng. Ngay khi ta nhn vo cc
s kin v b ngoi tai s tuyn truyn, ta s thy n khng ng. H ni tnh
dc tr nn hn lon v n b kim ch.
Nhng trong hai mi nm qua n khng b kim ch. N c bn lun sut
ngy. Vy m n vn hn lon. Nu kim ch l nguyn nhn gy rc ri, th
bung lng s sa cha li. Nhng khng. Ti ngh ngc li th ng hn. Ti
ngh loi ngi trc kia kim ch n v n tr nn hn lon. Con ngi
hin i ni, Tnh dc khng phi ci g xu h. H mun ni hai iu. H
c th ni, Chng c g xu h v s kin loi ngi truyn sinh theo mt cch
thc no , v cch thc em li khoi lc. Nu h mun ni vy, h ng.
Kit gio cng ni vy. Khng phi s kin, cng khng phi khoi lc gy ra
rc ri.
Cc v thy Kit gio c xa ni rng nu nh con ngi khng sa ng th khoi
lc tnh dc, thay v t hn by gi, s nhiu hn. Ti bit mt s u c Kit
hu m m ni nh l Kit gio xem tnh dc, hay thn xc, hay khoi lc l
xu xa t bn thn chng. Nhng h sai. Kit gio hu nh l tn gio ln duy
nht chun nhn cho thn xc vn tin rng vt cht l tt, rng Thin Cha
tng mang ly thn xc con ngi, rng mt kiu thn xc no s c ban
cho ta ngay c trn Thin ng v s l mt phn chnh yu ca hnh phc, v
p v nng lng ca ta.
Kit gio tn vinh hn nhn hn bt k tn gio no khc: v hu nh tt c
thi ca v tnh yu trn th gii c vit nn bi Kit hu. Nu ai ni tnh
dc t thn n l xu, Kit hu s phn bc. Nhng tt nhin khi ngi ta ni,
Tnh dc khng c g ng xu h, h c th mun ni tnh trng tnh dc
hin nay khng c g ng xu h.
Nu h ni vy, ti cho l sai. Ti cho l c ci g ng xu h. Khng c g
ng xu h khi ta thng thc mn n: nhng s c mi th ng xu h nu
mt na th gii ny coi thc n nh mc ch ca i h v b thi gi ra
xem cc bc hnh thc n v chy nc ming v lim mp. Ti khng ni bn
v ti phi chu trch nhim c nhn v tnh trng hin nay. T tin ta li
nhng c cu b bin dng v mt ny: v ta ln ln trong vng nh hng ca
tuyn truyn chng li s trong sch.
C ngi mun bn nng tnh dc ca ta b kch thch h kim tin t . Bi
l, ngi b m nh thng trc l ngi t c kh nng khng. Thin Cha
bit hon cnh ca ta: Ngi s khng phn xt ta c nh ta khng gp phi kh
khn no. iu quan trng l s chn thnh v kin tr ca ta vt qua chng.
58

Trc khi c th c cu cha ta phi mun c cu cha. Ai thc s mong

mun gip s tm thy n; nhng i vi con ngi hin i ngay c mong
mun cng kh khn. Ta d cho rng ta cn ci g trong khi tht ra ta khng
cn. Mt Kit hu ni ting xa kia ni khi ng cn tr ng thng cu
nguyn cho c trong sch; nhng nhiu nm sau ng nhn thy trong khi
mi mnh ni, Ly Cha, xin cho con trong sch, th tim ng m thm thm
vo , Nhng xin ng lm iu by gi. Ci ny cng c th xy ra khi
cu xin bt c nhn c no; nhng c ba l do v sao chng ta c bit kh
khn khi c mun ch cha ni ti thnh tu c trong sch hon ton.
Trc tin, nhng bn cht b bin dng ca ta, nhng xu xa cm d ta, v tt
c nhng tuyn truyn hin i cho tnh dc, kt hp li lm cho ta cm thy
ci c mun m ta ang kim ch l t nhin , lnh mnh, v hp l bit
bao, rng hu nh kim ch n l lch lc v phn t nhin. Ht tranh nh ny
n tranh nh khc, ht phim ny n phim khc, ht tiu thuyt ny n tiu
thuyt khc lin hp tng tha mn tnh dc vi cc tng v sc khe, s
bnh thng, tui tr, s thng thn v s hi hc.
S lin hp l gi di. Cng nh nhng s gi di c sc mnh khc, n da
trn s tht s tht, nh c nhn nhn trn y, l tnh dc t n (khng
k n nhng s qu trn hoc m nh pht trin quanh n) l lnh mnh v
bnh thng, v tt c nhng g cn li. S di tr nm ch gi rng bt k
hnh ng tnh dc no m ta ang b cm d l lnh mnh v bnh thng. Ci
ny, d quan nim cch no, v hon ton tch bit khi Kit gio, phi l v
ngha. u hng tt c cc c mun ca ta tt yu dn ti s bt lc, bnh tt,
ghen tung, di tr, che du s tht, v mi ci khc tri ngc vi sc khe, s
hi hc v s thng thn.
c bt k hnh phc no, ngay c trn th gii ny, rt nhiu s kim ch l
cn thit, cho nn mi c mun qu mc m t nhn l lnh mnh v hp l th
chng gi tr g. Mi ngi tnh to v vn minh phi c mt s nguyn tc
theo m loi b mt s c mun v chp nhn mt s c mun khc.
Ngi ny th theo nguyn tc Kit gio, ngi kia th theo nguyn tc v sinh,
ngi na th theo nguyn tc x hi. S xung t thc s chng phi l gia
Kit gio vi t nhin, m l gia nguyn tc Kit gio vi nhng nguyn tc
b iu khin bi t nhin. Bi v t nhin (theo ngha l nhng c mun t
nhin) cn phi c kim ch, nu khng ta s lm hng c cuc i mnh.
Phi nhn nhn rng cc nguyn tc Kit gio c kht khe hn nhng ci khc;
nhng ti ngh rng tun th n th c ch hn tun th nhng ci kia.
K n, nhiu ngi trnh khng c gng ht lng thc hin c trong sch Kit
gio v h cho rng (trc khi thc hin) n khng kh thi. Nhng i vi ci g
cn c gng, ta khng bao gi c ngh n kh thi hay khng. Gp mt cu
hi ty chn trong bi thi, ngi ta cn ngh xem mnh c th lm c hay
khng: gp mt cu hi bt buc trong bi thi, ngi ta phi lm ht sc. Bn c
59

th c mt s im no vi cu tr li rt khng hon chnh: bn s chng

c im no nu b trng cu tr li. Khng ch trong thi c, nhng cn trong
chin tranh, trong leo ni, trong khi hc trt patin, hc bi, hc i xe p, ngay
c khi ci mt c o cng bng ngn tay lnh gi, ngi ta vn thng lm
nhng vic c v khng kh thi v lm c. Tht tuyt khi bn lm c
nhng vic bn buc phi lm.
Tht ra, chng ta c th chc rng trong sch hon ho cng nh bc i hon
ho s khng t c ch bng n lc con ngi. Bn phi yu cu Thin
Cha gip . Thm ch bn yu cu ri, m dng nh sau mt thi gian di
vn cha c, hoc khng , s gip n vi bn. ng lo. Sau mi ln vp
ng, hy cu xin s tha th, ng ln, v lm li ln na. Rt thng l s gip
u tin ca Thin Cha khng phi l chnh nhn c , nhng l ngh lc
lun lun lm li ln na. Bi d cho c trong sch (hay can m, hay trung
thc, hay bt c nhn c no) c quan trng n u, th y l qu trnh rn
luyn cho linh hn chng ta, vn cn quan trng hn. N cha ta khi o tng
v mnh v dy ta trng cy ni Thin Cha. Mt mt, ta s hc c rng ta
khng th da vo chnh mnh ngay trong nhng thi khc thun li nht, v
mt khc, rng ta khng nn tuyt vng ngay trong nhng thi khc ti t nht,
v s vp ng ca ta s c tha th. Ci tai ha duy nht l c ngi yn m
bng lng vi s km hon thin.
Th ba na l ngi ta hay hiu lm ci m tm l hc gi l c ch. N dy
rng c ch tnh dc l nguy him. Nhng c ch y l mt thut ng k
thut: n khng ng l p ch theo ngha ca bc b hay ngn tr. Mt t
tng hay c mun b c ch l ci b nn trong tim thc v nay n xut
hin trong tm tr di mt dng ci trang hoc khng th nhn ra. Tnh dc b
c ch bnh nhn tm thn khng h biu hin di dng tnh dc. Khi mt
thiu nin hay mt ngi ln chng chi vi mt c mun trong thc, th
khng phi l mt c ch m cng khng c nguy c gy nn c ch.
Ngc li, nhng ai thnh tm thc hin c trong sch u c nhiu thc, v
s sm bit nhiu v tnh dc ca mnh hn bt c ai. H s bit r nhng c
mun ca h nh Wellington bit Napolon, nh Sherlock Holmes bit Moriaty
(cc nhn vt l i th ca nhau cng tc nc Anh Wellington nht l
ngi nh bi hong Php Napolon Bonaparte trong trn Waterloo nm
1815; thm t Sherlock Holmes nhiu ln nh bi gio s Moriaty trong
truyn trinh thm ca Arthur Conan Doyle ND), nh mo bit chut, hay nh
th ng nc bit ch r r vy. Nhn c ngay c nhn c ang c gng
em li nh sng; nung chiu em li bng ti.
Sau rt, mc du ti phi ni kh nhiu v tnh dc, ti mun lm r ht mc
l ci ct li ca Kit gio khng phi . Nu ai ngh Kit hu xem vic
li phm c trong sch l tnh xu ti t nht, ngi y sai ri. Ti li ca th
xc l xu, nhng t xu nht trong s tt c cc ti li. Tt c nhng khoi lc
60

xu xa nht l v mt tinh thn: s khoi lc a ngi khc vo s lm lc, iu

khin v can thip v lm h hng ngi khc, v ly on tr n; s khoi lc
ca quyn lc, ca hn th. Bi v c hai th trong ti, cnh tranh vi ci ti con
ngi m ti mun hng ti. l ci ti con Vt v ci ti con Qu. Ci ti
con Qu xu xa hn ci ti kia. l l do ti sao mt chnh khch im tnh, t
mn, thng xuyn n nh th c th gn a ngc hn mt c gi im.
Nhng d nhin khng nn lm theo c hai.
6. Hn nhn Kit hu
Chng va ri ch yu c tnh tiu cc. Ti tho lun v nhng g sai tri
trong thi thc tnh dc ni con ngi, nhng ti t ni v nhng ci ng ca
n tc l ni v hn nhn Kit hu. C hai l do khin ti khng mun bn
ring v hn nhn. Mt l hc thuyt Kit gio v vn ny l cc k t c
a chung. Hai l bn thn ti cha bao gi lp gia nh, v do ch c th ni
ci mnh c nghe. Nhng d sao mc lng, ti thy kh lng b qua ch
ny khi ni v o c Kit gio.
tng v hn nhn Kit gio t nn tng trn li ca Cha Gisu rng hai v
chng c xem nh mt c th v l t ni mt xng tht theo ting
Anh hin i. V Kit hu cho rng khi ni vy Ngi khng by t mt cm
xc m l khng nh mt s kin cng ht nh ta khng nh mt s kin khi
ta ni kha v cha kha l mt c cu, hay cy n violin v cy v ca n l
mt nhc c. Nh pht minh ra b my con ngi ni vi ta rng hai phn
ca n, nam v n, c lm ra kt hp thnh i, khng n thun l mc
tnh dc, m l kt hp hon ton.
S qui g ca vic giao cu ngoi hn nhn l nhng ai cho php mnh lm vy
ang tch bit mt mt kt hp (tnh dc) ra khi tt c nhng mt kt hp khc
vn c sp t ng hnh vi n to thnh s kt hp hon ton. Thi
Kit gio khng ng rng c g sai tri trong khoi lc tnh dc hn g so vi
khoi lc n ung. N ng rng ta khng c tch ri khoi lc y ra v c
gng t c n ch v n, cng nh tch ri v ngon khi vic nut v tiu ha,
m ch nhai ri phun ra li.
V th Kit gio dy rng hn nhn phi l trn i. D nhin c khc nhau gia
cc gio hi: c gio hi khng cho php li d; c gio hi cho php mt cch
min cng cho nhng trng hp rt c bit. Tht ng tic khi cc Kit hu
bt ng v mt vn nh th; nhng i vi ngi thng th ci ng lu
l cc gio hi ng vi nhau v hn nhn hn nhiu so vi vic h ng vi
th gii bn ngoi. Ti mun ni h u xem li d nh vic ct t mt c th
sng, tng t nh phu thut ct b mt ci g.
C gio hi ngh rng ca phu thut qu d di nn khng th thc hin; gio
hi khc chp nhn n nh mt gii php tuyt vng trong nhng trng hp
61

chng ng ng. H u ng rng n ging vic ct ct c hai chn ta hn l

gii th mt cng ty hay gii tn mt n v qun i. Ci m h khng ng
l quan im hin i cho rng n l mt s iu chnh n gin cho cc la i,
p dng trong trng hp ngi ta thy khng cn yu nhau na hoc mt
trong hai ngi phi lng mt ngi no khc.
Trc khi ta xt quan im hin i ny trong mi lin quan vi c trong sch,
ta khng c qun xt n trong mi lin quan vi mt nhn c khc, c cng
bng. Cng bng, nh ti ni trc y, bao gm vic gi li ha. Ai ci
nhau trong nh th u ha mt cch cng khai v trang trng rng s bn
nhau cho n cht. Bn phn gi li ha chng c dnh lu c bit g vi
tnh dc, n c cng tm quan trng nh nhng li ha khc thi. Nu, nh
nhng ngi hin i ni vi ta, thi thc tnh dc cng ging nh nhng thi
thc khc thi, vy th n cng phi c x l ging nh nhng thi thc khc
ch sao; v v s tha mn cc thi thc kia c kim sot bi nhng li ha,
th s thi thc ny cng phi vy. Nu, nh ti ngh, thi thc tnh dc khc vi
nhng thi thc kia, m n li ang bng chy d di, th ta nn c bit cn
thn khng n a ta ti s la di.
ch ny ai c th ni rng h xem li ha trong nh th ch c tnh th tc
v h cha bao gi nh gi li ha y. Vy h mun la ai khi ha nh vy?
La Thin Cha? Ci ny khng khn ngoan cht no. T la mnh? Ci ny
cng khng khn ngoan hn my t. La c du, ch r, hay gia nh bn kia?
Ci ny l phn bi. H mun s tn trng cn thit i vi hn nhn, m khng
sn sng tr gi. H l k la o. H ang la di.
Nu h vn bng lng vi s la di, th ti chng c g ni vi h: Ai li yu
cu bn phn cao qu v kh khn ca c trong sch ni nhng ngi cn
cha m xa g ti s trung thc? Nu h ngh li v mun tr nn trung thc,
li ha ca h s hn ch h. V bn s thy iu ny khng thuc c trong
sch, m l c cng bng. Nu ngi ta khng tin ni hn nhn trn i, th
chung sng khng ci hi cn hn ha m khng mun lm. ng l sng vi
nhau khng gi th l s mc li v lun l (di ci nhn Kit gio). Nhng
mt li lm khng th c sa cha bng cch thm vo mt li khc: s
khng trong sch khng th ci thin bng li th gian.
tng rng yu nhau l l do duy nht cho hn nhn thc s khng cn n
hn nhn vi tnh cht l mt giao c hoc th nguyn g c. Nu tnh yu l
tt c, th li ha khng thm vo c g; v nu n khng thm c g, th n
khng cn thit. iu l lng l nhng ngi yu nhau, khi h cn trong tnh
yu, hiu v tnh yu hn bt c ai ni v n. Nh Chesterton ch ra, nhng
i la yu nhau c khuynh hng t nhin mun gn b vi nhau bng li th
nguyn. Nhng bn tnh ca trn khp th gii cha y trong nhng th c
v s lu bn. Gio lut khng p t ln s am m ca tnh yu iu g khng
62

thuc bn cht ca s am m : n ch yu cu cc la i tn trng iu m

s am m thc dc h phi lm.
V tt nhin li m ta ha khi ta ang yu v bi v ta ang yu rng ta s trung
thnh vi ngi yu chng no cn sng s buc ta trung thnh ngay khi ta
khng cn yu na. Mt li ha phi l v mt vic ta c th lm, v nhng
hnh ng: khng ai c th ha s gi mt xc cm theo cch no . Nu vy
th ngi ta c th ha s khng bao gi nhc u hoc s lun lun i
bng. Nhng ngi ta c th hi, li ch g m gi hai ngi vi nhau khi h
khng cn yu nhau? C mt vi l do r rt v mt x hi; con ci c gia
nh, bo v ngi ph n (v c th ngi y hy sinh s nghip khi lp
gia nh) khi b b ri khi ngi n ng chn h. Nhng cn mt l do na
m ti bit rt chc, nhng ti thy hi kh gii thch.
N kh v rt nhiu ngi khng chu nhn thc rng khi B tt hn C, A c th
thm ch cn tt hn B. H thch ngh v tt hay xu, ch khng phi tt, tt
hn, tt nht hoc xu, xu hn, xu nht. H mun bit bn c ngh rng lng
yu nc l tt khng: nu bn tr li rng tt nhin l n tt hn s ch k c
nhn, nhng n li thua km tnh bc i nhn loi, v nu hai tnh cm c
xung t th n nn nhng ch cho tnh bc i nhn loi, th h cho rng bn
ang ln trnh.
H hi bn ngh sao v s quyt u tay i. Nu bn ni rng th rng tha th
cho nhau cn hn l quyt u mt mt mt cn vi ai , nhng th rng quyt
u cn hn m p hn th c i v lun lun tm cch m hi ngi khc, h
s b i v cho rng bn khng tr li thng. Ti hy vng s khng c ai mc
li ny vi nhng g ti sp ni.
Ci m ta gi l ang yu l mt trng thi huy hong, v v nhiu mt, tt cho
ta. N lm ta rng lng v can m, n m mt ta khng phi ch cho v p
ca ngi yu m cn tt c ci p, v n ch huy nhng bn nng tnh dc ca
ta (nht l lc ban u); v phng din , tnh yu l k chin thng v i i
vi dc vng.
Khng ai c lng tri m li khng tha nhn rng tnh yu l tt hn s cm
mn thng thng hoc lng t i lnh lng. Nhng nh ti ni trn, iu
nguy him nht bn c th lm l ly bt c thi thc t nhin no ca bn v
coi nh phi theo n bng mi gi. Yu nhau l tt, nhng khng phi tt nht.
C nhiu th thua km n, nhng cng c nhiu th vt ln n. Ta khng th
coi n nh nn tng c cuc i.
N l mt tnh cm cao qu, nhng vn l mt tnh cm. Khng c tnh cm no
c th nng thm lu di, hoc thm ch ch lu di thi. Tri thc c th lu di,
nguyn tc c th lu di, thi quen c th lu di; nhng tnh cm n ri i. V
63

trong thc t, ai ni g th ni, trng thi c gi l ang yu thng khng

lu di.
Nu ci on kt c tch H sng hnh phc bn nhau mi mi c ngha l
nm mi nm sau tnh cm ca h i vi nhau vn gi nguyn nh trc khi
ci th ci c th cha bao gi c m cng s khng bao gi c, v nu n
c th cng khng ng mong mun. Ai c th sng trong trng thi si ng y
d ch trong nm nm? Ri cng vic, vic n ung, gic ng, tnh bn ca ta s
ra sao? Nhng d nhin chm dt tnh trng ang yu khng nht thit ng
ngha vi chm dt tnh yu. Tnh yu theo ngha th hai ny khc vi ang
yu, khng ch l mt xc cm.
N l mt s kt hp su sc, c gi gn bi ch v tng cng bi thi
quen; cng c bi (trong hn nhn Kit hu) n phc m c hai nguyn xin
v c Thin Cha trao ban. H vn c tnh yu y cho nhau ngay c nhng
lc m h khng thch nhau; ging nh bn yu mnh ngay c nhng lc bn
khng thch mnh. H c th gi c tnh yu y thm ch khi mt ngi t cho
php mnh phi lng mt ngi no khc. Tnh trng ang yu ban u a h
ti ch th nguyn trung thnh: cn tnh yu thm lng ny gip h gi li th
nguyn y. Chnh l da trn tnh yu ny m ci ng c ca hn nhn vn
hnh, cn trng thi ang yu l s khi ng ci ng c .
D nhin nu bn khng ng vi ti, bn s ni, ng y chng bit g, ng y
cha lp gia nh. C th bn ng. Nhng trc khi ni vy, hy chc chn
rng bn ang phn xt ti da trn kinh nghim ca chnh mnh v s quan st
cuc sng ca bn b, ch khng phi trn tng ly ra t tiu thuyt v phim
nh. iu ny khng d nh ngi ta ni. Kinh nghim ca ta b t i v li bi
sch v, sn khu v in nh, v phi c s kin nhn v k nng mi c th
tch ra nhng g ta thc s hc c t cuc i ta.
Ngi ta ly t tiu thuyt ci tng rng nu ngi ta ly nhau v tnh, ngi
ta c th gi vng trng thi ang yu mi mi. Do , khi h thy khng gi
c, h lin ngh rng l chng c cho thy h la chn sai, v cho php
mnh thay i khng rng sau khi thay i, s say m cng s ri b
tnh yu mi nh n ri b tnh yu c. V mt ny ca cuc i, cng nh
nhng mt khc, s phn khch n lc u v s khng cn mi. Loi phn
khch m mt cu b c vi tng mnh s bay ln bu tri s khng cn
nguyn vn khi cu ta gia nhp Khng qun Hong gia Anh v thc s hc li
my bay. S phn khch m bn c khi bn nhn thy mt ni chn k th no
ln u tin, s cht i khi bn thc s n sng .
C phi vy l ta khng nn hc li my bay v khng nn c tr nhng ni
p ? Trong c hai trng hp, khi ta tri qua s vic, ci cht ca nim phn
khch ban u s c n b bi mt s th v thm trm hn v bn vng hn.
Thm vo (v ti khng bit dng t ng no ni n quan trng n mc
64

no), chnh nhng ngi sn sng chp nhn s mt mt nim phn khch v
bng lng vi nim vui tnh thc, l nhng ngi c nhiu kh nng bt gp
nhng nim phn khch mt kha cnh hon ton khc. Anh chng hc li
my bay v tr thnh phi cng gii s t nhin pht hin ra m nhc; anh chng
quyt nh li ni p s pht hin ra ngh thut lm vn.
Ci ny ti ngh chnh l mt phn nh ca nhng g c Kit ng khi Ngi
ni rng mt ci g khng thc s sng tr khi n phi cht i trc . n
gin l chng hay ho g khi c gng gi mt nim phn khch: l iu ti t
nht m bn c th lm. Hy b nim phn khch i hy n cht cho n i
qua ci cht bin thnh mt nim vui v hnh phc su lng v bn s thy
mnh sng trong mt th gii lun cha y nhng nim phn khch. Nhng nu
bn mun c nhng nim phn khch hng ngy v c ko di chng mt cch
gi to, chng s cng yu i v t hn, ri bn s tr thnh mt lo gi v mng
chn chng trong sut phn i cn li.
Chnh v t ngi chu hiu iu ny m ta thy c nhng ngi trung nin c
nam v n than vn v tui tr m h mt, ci thi m nhng chn tri mi
xut hin v nhng cnh ca mi m ra quanh h. Bit bi vui hn nhiu so vi
s c gng khng ngng (v v vng) tm li nhng cm gic tng c khi ta mi
b bm trong nc lc cn l mt ch b.
Mt nhn nh khc m ta rt ra t tiu thuyt v sn khu l phi lng l mt
ci g khng th cng li; ci g n vi mnh, ht nh l ln si vy. V
do mt s ngi c gia nh lp tc qun ht v u hng ngay khi h thy
b hp dn bi mt ngi mi quen. Nhng ti thin v quan nim cho rng
nhng xc cm y him c hn nhiu trong i thng so vi trong tiu thuyt,
khi ngi ta trng thnh.
Khi ta gp ai xinh p v thng minh v d cm thng, d nhin l ta s thy
i m v cm mn nhng phm cht y, theo mt ngha no . Nhng phi
chng l chng ta c thoi mi nh ot cho s cm mn c th bin thnh
tnh trng ang yu? Chng h nghi g na l nu u c ta cha y tiu
thuyt v sn khu v nhng bn tnh ca t t, v c th ta cha y ru, th ta
s bin bt c cm mn no thnh th tnh yu : cng nh nu ta c mt ci
rnh bn ng th tt c nc ma s chy vo ci rnh , hoc nu ta mang
mt cp knh mu xanh th mi th ta thy s c mu xanh.Nhng l li ca
ta.
Trc khi kt thc vn ly d, ti xin phn bit hai iu thng b ln ln. Mt
l nim hn nhn Kit hu: iu th hai l mt chuyn khc hn ngi Kit
hu nu l c tri hay i biu quc hi, c nn p t quan im hn nhn ca
mnh ln cng ng bng cch a n vo php lut hay khng. Rt nhiu ngi
cho rng nu ta l Kit hu ta phi tm mi cch lm cho vic ly d tr nn
kh thc hin. Ti khng ngh vy.
65

t nht ti bit l ti s rt tc ti nu nhng ngi Hi gio tm cch ngn cn

ti ung ru. Quan im ring ti l cc Gio hi nn nhn nhn rng a s
ngi Anh khng phi l Kit hu v do khng th sng theo cch Kit hu.
Cn phn bit hai loi hn nhn: mt loi c cng nhn bi Nh nc vi
nhng lut l ban hnh cho mi cng dn, loi kia c c cng nhn bi
Gio hi vi nhng lut l ban hnh cho mi tn hu. S phn bit ny phi r
rng, ngi ta bit la i no c kt hp theo ngha Kit gio v la i
no th khng.
Hc thuyt Kit gio v s trng cu ca hn nhn l vy. Cn mt ci khc,
thm ch cn t c a chung hn na, cn phi bn ti. Ngi v Kit hu
ha vng li chng mnh. Trong hn nhn Kit hu ngi chng c coi l
u. R rng c hai cu hi y, (1) Ti sao li c u lm g ti sao
khng bnh ng? (2) Ti sao li l ngi chng?
(1) S cn thit phi c ngi ng u xut pht t s trng cu ca hn
nhn. D nhin chng no hai v chng cn ng tm nht tr th vn ai lm
u khng cn t ra; v ta c th hy vng tnh hnh ny l bnh thng trong
hn nhn Kit hu. Nhng khi c bt ng thc s th phi lm sao? Phi tho
lun, tt nhin ri, nhng gi s tho lun ri m vn bt ng. Phi lm g tip
theo?
Vic ny khng th ly kin a s, v ch c hai ngi. Chc chn mt trong
hai iu ny s xy ra: hoc h phi chia tay mnh ai ny i, hoc mt trong hai
ngi phi nhng b. Nu hn nhn l trng cu, mt trong hai ngi phi c
quyn ti hu quyt nh ng li ca gia nh. Khng th c mt hip hi m
khng c quy ch.
(2) Nu phi c ngi ng u th ti sao li l ngi nam? , trc ht xin hi
liu c mong mun rt nghim tc no rng l ngi n khng? Nh ti
ni, ti khng lp gia nh, nhng theo nh ti thy, ngay c mt ngi ph n
mun ng u gia nh cng khng thng thn phc tnh trng bn nh
hng xm. B ta c th ni Tht ti nghip ng X! Sao m ng y c th cho
ngi n b gh gm kia lm ch mnh, tht ti khng tng tng ni. Ti
khng ngh b ta c th thm ch rt t ho khi c ai nhc ti tnh trng ng
u ca b ta.
Phi c ci g phn t nhin v vic ngi v qun l ngi chng, bi v
nhng ngi v kh xu h v vic v coi thng ngi chng m mnh
qun l. Nhng cng cn mt l do khc; v y ti xin ni thng vi t cch
l ngi c thn, bi v iu sau y c th thy r khi ta ng bn ngoi hn
l bn trong.
Nhng mi lin h ca gia nh vi th gii bn ngoi c th tm gi l chnh
sch ngoi giao phi, trong trng hp ti hu, ph thuc vo ngi n ng,
66

bi v anh ta lun phi, v thng xuyn, cng bng hn vi ngi ngoi. Mt

ngi ph n ch yu s u tranh cho chng con mnh chng li th gii bn
ngoi. Rt t nhin l hu nh i vi b quyn li ca chng con ng trn
quyn li ca ngi khc. B l ch da c bit ca li ch chng con.
Chc nng ca ngi chng l bo m s la chn t nhin ny khng c
ng u. ng c quyt nh sau cng bo v ngi khc khi lng yu gia
nh su m ca ngi v. Nu ai nghi ng, xin cho ti hi mt cu n gin.
Nu con ch ca bn cn ngi hng xm, hoc con ci bn nh ch ca ngi
hng xm, bn s phi ni chuyn phi quy vi ai, vi ng ch hay b ch nh
hng xm? Hoc, nu bn l ph n c chng, ti xin hi cu ny. D bn i
m chng bn n u i na, phi chng bn s ni l sai lm ch yu ca ng
y l khng bm ly quyn li ca ng y v ca b chng li ngi hng xm
mt cch mnh m nh b s lm? Phi chng b s ni l ng y qu nhu
nhc?
7. Tha th
Trong mt chng trc ti ni rng c trong sch l nhn c Kit gio t
c a chung nht. Nhng gi y ti khng bit mnh c ng khng khi ti
tin nhn c m ti sp ni n cn t c a chung hn: nguyn tc Kit
gio Ngi hy yu thng k khc nh chnh mnh. Bi v o c Kit gio
coi k khcbao gm c k th, nn ta s bn ti ci bn phn cc k kh
khn l tha th k th.
Ai cng ni tha th l mt hnh vi p , cho n khi h c g m tha
th, nh ta c trong chin tranh. V ri, ch nhc n ch ny thi l
gp phi nhng ting la li gin d. Khng phi ngi ta ngh nhn c ny l
kh khn v qu cao: h ngh n ng ght v ng xu h. Ci kiu ni lm
h pht bnh, h ni vy. V mt na s cc bn mun hi ti, Ti khng bit
ng ngh sao v chuyn tha th cho bn Gestapo (Geheime Staatspolizei Cnh
st mt Quc gia, tc mt v c Quc x ND) nu ng l ngi Ba Lan hoc
Do Thi?
Ti cng vy. Ti cng khng bit. Cng nh khi Kit gio dy ti khng chi
b c tin ngay c trc ci cht v s tra tn. Ti tng bn khon rt nhiu v
vic ti s lm g khi lm vo hon cnh nh vy. y ti khng ni ti s lm
c g ti lm c rt t ti ang ni Kit gio l g. Ti khng pht minh
ra n. V ri, ngay chnh gia n, ti tm thy xin Cha tha th cho con, nh con
cng tha th cho k phm li vi con. Khng c gi no d l nh nht v s
tha th cho ta vi mt iu kin no khc. Ci lm r rng nu ta khng tha
th ta s khng c tha th. Khng c con ng no khc. Ta phi lm sao?
D sao th ci ny s l kh khn y, nhng ti ngh c hai iu lm cho n d
dng hn. Khi ta bt u hc ton ta khng bt u bng phn s: ta bt u
67

bng php cng n gin. Cng vy, nu ta thc s mun (v iu ny ph

thuc vo thc s mun) hc cch tha th, c l ta nn bt u vi ci g d
hn bn Gestapo. Ngi ta c th bt u bng cch tha th cho v hay chng,
tha th cho cha m hay con ci, tha th cho ngi di quyn gn nht, v
nhng g h lm hoc ni. C th ci lm ta bn rn lc ny ri. K
n, ta c th tm hiu xem chnh xc vic yu thng k khc nh bn thn
mnh c ngha l g. Ti phi yu ai nh yu chnh mnh, vy ti yu mnh ra
sao?
Khi ti bt u ngh vy, ti thy mnh khng chnh xc l c mt cm gic mn
m hay a thch g v mnh, v thm ch ti khng phi lc no cng mun
mt mnh. Vy nn yu k khc khng c ngha l mn chung k khc hay
thy k khc hp dn. Ti phi nhn thy ci trc, bi v d nhin l ta
khng th a thch ai bng cch c gng c. Liu ti c ngh tt v mnh, ngh
mnh l mt g tt? , ti e rng i lc cng c nh vy (v nhng lc ,
khng nghi ng g na, l nhng lc t nht i vi ti) nhng khng phi v
vy m ti yu mnh. Thc t l ngc li: lng t i lm cho ti ngh mnh tt,
nhng khng phi ngh mnh tt l c th yu mnh. Cho nn yu k th cng
khng phi v ta ngh rng h l tt. Ci lm ta nh nhm bit bao.
Bi v rt nhiu ngi tng rng yu k th l lm ra v d sao k th cng
khng phi k xu, trong khi r rng h l vy. Bc tip theo. Trong nhng lc
sng sut nht, ti khng ch khng ngh mnh tt, m cn nhn ra mnh l mt
k rt ti t. Ti ch c th nhn nhng vic mnh lm mt cch gh tm v
chn ght. Vy nn r rng l ti c th gh tm v chn ght nhng g k th
ti lm. By gi ngh v iu ti nh li Kit gio dy ti rt lu ri,
rng ti phi ght hnh ng ca k xu ch khng ght k xu: nh ngi ta
ni, ght ti li ch ng ght k phm ti.
Sut mt thi gian di ti cho rng ci ny l mt s phn bit chi ly tht v
vn: lm sao ta c th ght vic k khc lm m li khng ght k ? Nhng ri
qua nm thng ti nhn ra rng c mt k m ti lm vy c i: l chnh
ti. D ti c ght b s hn nht hoc kiu cng hoc tham lam ca ti n u,
ti vn tip tc yu mnh. Chng kh khn g. Tht ra l do lm ti ght nhng
tnh xu l ti v ti yu mnh. Ch v ti yu mnh, ti mi thy hi tic rng
mnh l loi ngi lm nhng vic xu .
V , Kit gio khng h mun ta gim bt cht no s ght b ca ta i vi
s tn c v phn bi. Ta phi ght chng. Khng c li no ta ni v chng
m cn phi xa i. Nhng Kit gio mun ta ght chng theo cng mt cch
m ta ght nhng g bn trong mnh: hi tic rng con ngi lm nhng
chuyn nh vy, v hy vng, nu c th c, vi cch no , lc no ,
u , anh ta c th c cha tr v tr li thnh ngi tt.

68

Th thch thc s l y. Gi s ta c thy trn bo ch mt cu chuyn v

nhng s bo hnh c c. Ri gi s c g xy ra cho thy cu chuyn
khng ng, hoc khng t n mc nh vy. C phi cm gic u tin ca ta
l, T n Cha, h cng khng n ni t nh th, hay l mt cm gic tht
vng, hay l mt quyt tm bm vo cu chuyn ban u ch v s khoi tr khi
thy rng k th ca ta cng xu xa cng hay? Nu l cm gic th hai, th ti e
rng l bc u tin m nu tip tc s a ta n ch thnh c qu. Bn
thy , ngi ta ang bt u mong mun cho mu en tr nn en hn mt
cht.
Nu ta chp nhn mong mun y, th ri ta s thy mnh mong thy mu xm
thnh en, v ri trng thnh en. Sau rt, ta s c gng thy mi s k c
Thin Cha v bn b ta v bn thn ta l xu xa, v s khng th dng li: ta
s b giam hm mi mi trong mt v tr ch c hn th.
Bc tip theo. C phi yu k th l khng trng pht h? Khng phi, v yu
mnh khng c ngha l khng trng pht mnh thm ch bng ci cht. Nu ta
git ngi, vic thc s mang tnh Kit gio phi lm l u th vi cnh st,
v chu n t hnh. V vy theo quan im ca ti, hon ton ng khi mt quan
ta Kit gio kt n t hnh mt ai hoc mt ngi lnh Kit gio git mt k
th. Ti ngh vy lu ri t khi ti l Kit hu, lu ri trc chin tranh, v
hin nay trong ha bnh vn cn ngh.
Chng ch g khi dn chng Ngi khng c git ngi. C hai t Hy Lp:
t nguyn thy l git v t kia l st hi. Khi c Kit dn chng iu rn
Ngi dng t st hi trong c ba vn bn phc m Matthew, Mark v
Luke. V ngi ta ni vi ti rng s phn bit cng c trong ting Hebrew.
Khng phi tt c hnh ng git u l st hi cng nh khng phi hnh ng
giao cu no cng l ngoi tnh. Khi nhng ngi lnh n tham vn thnh John
Baptist, ngi chng bao gi gi xa xi rng h nn ri b qun i: c Kit
cng vy khi Ngi gp mt s quan La M mt bch phu trng nh ngi ta
gi. tng v hip s ngi Kit hu mang v kh bo v mt s nghip cao
qu no l mt trong nhng tng Kit gio tuyt vi. Chin tranh l mt
ci g gh gm, v ti c th trn trng mt ngi trung thc ch trng ha
bnh, nhng ti vn ngh anh ta c s lm ln.
Ci m ti khng hiu ni l ci kiu ch ha na vi hin nay n cho ngi ta
ci ngh rng d ta phi chin u nhng ta phi chin u vi b mt thm
su nh th ta xu h v n. Chnh ci cm gic ny cp i ca nhiu ngi
tr phc v trong cc binh chng ci m h c quyn c hng, ci m
thng song hnh vi can m, l s vui thch v tn tm.
Ti vn thng t ngh s ra sao nu, hi ti cn ti ng trong chin tranh th
gii th nht, ti v cc binh s c git nhau cng mt lc v sau khi cht
gp li nhau. Ti khng th tng tng c rng c ai trong chng ti cm
69

thy cht g hi hn hoc thm ch bi ri. Ti ngh chng ti s cng ci vi

nhau v chuyn .
Ti tng tng rng c ai s hi, , nu ngi ta c php kt n hnh
ng ca k th, v trng pht h, v git h, vy th c g khc gia o c
Kit gio vi quan im thng thng? Hon ton khc bit. Xin nh rng Kit
hu tin s sng l vnh cu. Cho nn vn thc s quan trng l ci vt, ci
ch mo m phn bn trong gia linh hn mi v lu di s bin n thnh mt
to vt thin ng hay a ngc. Ta c th git nu cn, nhng ta khng c
hn th v vui sng trong hn th.
Ta c th trng pht, nhng ta khng c vui thch trong trng pht. Ni cch
khc, ci cm gic hi hn, ci cm gic mun tr li l mnh, n gin l cn
phi c xa i. Ti khng cho rng bt c ai cng c th quyt nh ngay l s
khng cm thy n na. S vic khng din ra nh vy. Ti mun ni rng mi
khi ci cm gic th u ln, ngy ny qua ngy khc, nm ny qua nm n,
th ta phi nh vo u n.
iu ny kh, nhng c gng vn c. Thm ch khi ta git v trng pht ta
phi c cm gic v k th nh chnh ta c g h khng xu xa nh vy,
mong rng trong i ny hay i sau h s c cha lnh: trn thc t l mong
mun iu tt cho h. l ci mun ni khi Thnh kinh ni ta phi yu h:
mong mun iu tt cho h, ch khng phi a thch h hoc cho h l tt trong
khi thc t l xu.
Ti cng nhn rng nh vy l yu nhng ngi chng c g ng yu. Nhng
bn thn ta c g ng yu chng? Bn yu mnh v l mnh, Thin Cha nh
sn cho ta yu mi ngi cng theo mt cch v cng v mt l do : nhng
Ngi cho ta mt hnh mu c sn ni ta ta thy ci ra sao.
Ri ta tip tc p dng nguyn tc cho mi ngi. C l s d dng hn khi
ta nh rng chnh l cch m Ngi yu ta. Chng phi v bt k phm cht tt
p, hp dn no m ta ngh ta c, nhng ch bi v ta l ta. Bi l thc s chng
c g trong ta ng yu c: nhng to vt nh ta vn sn sng coi hn th nh
mt khoi lc n ni t b n cng kh khn nh b thuc l hay b ru.
8. Ti trng
By gi ti i vo phn o c Kit gio trong n khc bit r nht vi
nhng o c khc. C mt ti li m khng ai trn i khng mc phi; ti li
m ai cng ght khi thy ni ngi khc; v t c ai ngoi tr Kit hu tng
tng c rng mnh mc ti.
Ti tng nghe ngi ta th nhn mnh nng tnh, hoc khng th trnh ni gi
hoc ru, hoc thm ch l hn nht. Nhng ti khng ngh mnh tng nghe ai
70

 khng phi Kit hu m t nhn mnh c ti ny. ng thi ti cng him

khi thy ai khng phi Kit hu m c s khoan dung d l ti thiu cho ti
ny ni k khc. Khng c li lm no m lm cho ngi ta t c a chung
nh n, v t nhn bit c ni mnh nh n. V ta cng c n nhiu, ta li
cng ght n ni ngi khc nhiu.
Ti m ti ang ni n l Kiu ngo hay T cao: v nhn c i nghch vi n
trong o c Kit gio, l khim nhng. Bn c th nh rng khi ti ni v
o c tnh dc, ti c cnh bo rng trng tm ca o c Kit gio khng
nm . By gi ta mi i vo trng tm. Cn c vo cc v thy Kit gio, ti
li chnh yu, ci xu xa nht, l Kiu ngo. T dm, gin d, tham lam, ru
ch, v tt c nhng ci , u ch l b cht khi so vi n: chnh l thng qua
Kiu ngo m qu d tr thnh qu d: Kiu ngo dn n tt c nhng ti li
khc: n l quan nim chng Thin Cha ton din.
Bn c thy iu ny l cng iu? Nu c, xin hy ngh li. Ti mi va ni
rng ngi ta cng kiu ngo, ngi ta cng ght k khc kiu ngo. Tht ra, nu
bn mun bit mnh kiu ngo n u, cch d nht l t hi, Mnh s bc tc
c no khi ngi ta pht l mnh, hoc chng thm n mnh, hoc ra v ta
y, hoc tm cch sai s mnh, hoc ph trng? S tht l s kiu ngo ca
mi ngi c tnh cnh tranh vi s kiu ngo ca nhng ngi khc.
Chnh l v mun ni bt ti bui lin hoan nn ti mi bc tc v c k khc
ang ni bt ti . Hai k cng ngh chng bao gi thun tho vi nhau. Ci
m ta cn lm r l Kiu ngo ct yu l cnh tranh bn cht ca n l cnh
tranh cn nhng thi xu khc th ch cnh tranh, c th ni l tnh c thi.
Kiu ngo khng khoi tr v c ci g, m ch khoi tr v c ci nhiu hn
k khc.
Ta thy c ngi kiu ngo v giu c, v thng minh, v ngoi hnh p, nhng
khng phi vy. H kiu ngo v giu hn, thng minh hn, p hn k khc.
Nu ai cng giu, thng minh, p nh nhau th chng c g m kiu ngo.
Chnh l s so snh lm ta kiu ngo: s khoi tr v hn k khc. Mt khi
khng cn s tranh ginh, kiu ngo lin bin mt. l l do v sao ti ni
Kiu ngo ct yu l cnh tranh theo cch m cc thi xu khc khng c. Thi
thc tnh dc c th a hai ngi n ng n ch cnh tranh khi h mun
cng mt c gi. Nhng ch l tnh c; h c th mun hai c khc nhau.
Nhng mt k kiu ngo s ginh git c gi khi tay bn, khng phi v hn
mun c gi, nhng ch v mun chng t rng hn hn bn.
S tham lam c th a ngi ta n ch cnh tranh nu khng c ca ci
cho ngi ta; nhng k kiu ngo, ngay c khi hn c nhiu hn hn mun,
vn s tm cch c thm na chng t quyn lc. Hu ht nhng ti li trn
i m ngi ta phn tch l do tham lam hay ch k tht ra trong su xa chnh l
do Kiu ngo.
71

Ly v d tin bc. Tt nhin lng tham khin ngi ta mun c tin, c nh

tt hn, i ngh tt hn, n ung tt hn. Nhng n mc no thi. Ci g lm
cho mt ngi c thu nhp 10.000 bng Anh mt nm cm thy kh chu vi
ngi c thu nhp 20.000 bng mt nm? Khng phi l lng tham tin nghi.
Mi ngn bng s cung cp c y tt c nhng th sang trng m mt
ngi c th hng c. Chnh l Kiu ngo mong mun giu hn nhng k
giu khc, v (hn th na) mong mun quyn lc.
Bi l, d nhin quyn lc l ci m Kiu ngo thc s mun: chng c g lm
cho ngi ta cm thy vt trn ngi khc bng ci kh nng sai khin h nh
nhng ch lnh ch. Ci g lm cho c gi p gieo rc s kh s bt c ch no
c ta n tm kim ngi i m? Chc chn khng phi thi thc tnh dc:
nhng c gi loi rt thng lnh lng v tnh dc. l Kiu ngo. Ci g
lm cho mt nh lnh o chnh tr ca c mt quc gia c ln ti mi, i hi
mi? Li l Kiu ngo. Kiu ngo l cnh tranh do bn cht thc s ca n: l
l do v sao n c ln ti mi. Nu ti l mt g kiu ngo, th chng no trn
i ny cn c mt ngi no mnh hn, hoc giu hn, hoc thng minh
hn ti, th hn s l i th, l k th ca ti.
Kit hu ni ng: Chnh Kiu ngo l nguyn nhn chnh ca au kh trong
mi quc gia v mi gia nh k t hi khai thin lp a. Nhng thi xu khc
i khi c th em ngi ta li gn nhau: ta c th tm thy bn tt v s vui v
v s thn thin trong s nhng bm ru hay nhng k phng ng. Nhng
Kiu ngo lun lun c ngha l th ght n l th ght. V khng ch th ght
gia ngi vi ngi, m cn l gia ngi vi Thin Cha.
Ni Thin Cha ta gp phi mt iu g siu vit i vi ta trn mi kha
cnh. Tr khi ta bit Thin Cha l nh vy v do bit ta chng l g trong
so snh nu khng th ta chng bit Thin Cha g c. Chng no ta cn kiu
ngo, chng ta cn cha th bit Thin Cha. Mt ngi kiu ngo lun coi
thng ngi khc: v tt nhin chng no ta cn nhn xung ngi khc, ta
khng th thy ci g trn ta.
Ci lm ny sinh mt cu hi gh gm. Lm sao m ai r rng l kiu
ngo li c th ni h tin ni Thin Cha v cho rng mnh tn ngng? Ti e
rng ci chng t h ang th phng mt Thin Cha tng tng. Trn l
thuyt h tha nhn mnh chng l g trc v Thin Cha o tng ny, nhng
trn thc t ang tng tng Ngi chp nhn h v ngh h tt hn ngi
thng: ngha l, h ch dnh cho Ngi mt t khim nhng tng tng v ly
ra t rt nhiu Kiu cng dnh cho ngi anh em mnh.
Ti gi thit rng c Kit ngh v chnh nhng ngi khi Ngi ni rng
c k s rao ging v Ngi v tr qu nhn danh Ngi, ri n ngy tn
th Ngi s ni l khng bit h. V bt k ai trong chng ta cng c th ri
vo ci by cht ngi ny. May thay, chng ta c mt php th. Bt c lc no
72

khi ta nhn thy i sng thing ling ca chng ta lm cho chng ta cm thy
mnh tt nht l thy chng ta tt hn ngi khc th ti ngh rng chng ta
c th chc chn rng chng ta ang chu tc ng bi ma qu ch khng phi
bi Thin Cha. Php th thc s cho thy ta ang sng trong s hin din ca
Thin Cha l hoc ta qun mnh c mnh, hoc ta thy mnh ch l mt vt b
nh v d bn. Tt hn l ta qun c mnh i.
Tht khng khip khi thy ti li xu xa nht trong mi ti li c th len li vo
tn bn trong i sng thing ling ca chng ta. Nhng bn c th thy ti sao.
Nhng ti li kia, km xu xa hn, l do tc ng ca ma qu i vi ta qua bn
cht sinh vt ca ta. Cn ti li ny th khng thng qua bn cht sinh vt ca ta
cht no. N n thng t a ngc. N thun ty tinh thn: do m n trm
trng hn v cht ngi hn.
Cng v m Kiu ngo c th thng c dng nh bi nhng tnh xu
khc. Trn thc t cc thy c thng nh thc lng Kiu ngo ca mt cu b,
hoc nh h ni l lng t trng, lm cho cu c x ng hong: nhiu ngi
vt qua s hn nht, hoc dc vng, hoc nng gin do h ngh rng nhng
thi khng xng vi s cao qu ca mnh ngha l, do Kiu ngo. Ma qu
ci. N hon ton hi lng khi thy ta trong sch v can m v t ch chng
no n cn sp t c trong ta mt s Thng tr ca Kiu ngo cng ta nh
n s hon ton hi lng khi thy ch phng dp ca bn c cha khi, min
l i li n c th em n cho bn ung th. Bi v Kiu cng l ung th tinh
thn: n ph hy ht tng kh nng yu thng, hoc hi lng, hoc ngay c l
phi thng thng.
Trc khi kt thc ch ny ti phi ngn chn mt s hiu lm c th c:
(1) Vui thch v c khen khng phi l Kiu ngo. a tr c v vai khen
ngi v lm bi tt, ngi ph n p c ngi yu khen, linh hn c
cu ri c c Kit ni con gii lm, cm thy vui thch v nn nh vy. V
y nim vui khng nm ch bn l ai m do bn lm vui lng ngi m
bn mun (v mun mt cch chnh ng) lm vui lng.
Rc ri xy ra khi ta chuyn t ngh Mnh lm ngi y hi lng; vy l
tt sang ngh Mnh tht tt khi lm c vic . Ta cng vui thch v mnh
hn v cng t vui thch v s khen ngi hn, ta cng tr nn t hn. Khi ta hon
ton vui thch v mnh v khng quan tm g n s khen ngi, ta xung tn
y. V l s hnh din, d n l loi Kiu ngo th hin bn ngoi nhiu
nht, li l loi Kiu ngo t t nht v d tha th nht. Ngi hnh din mun
c nhiu li khen, v tay, thn phc v lun tm kim nhng ci . l sai
tri, nhng l mt sai tri tr con v khim tn (theo kiu l i).
N chng t ta khng hon ton hi lng khi t thn phc mnh. Ta cng nh
gi cao ngi khc cho nn ta mi cn h ch n ta. Ta d sao cng ch l
73

ngi. S Kiu ngo en ti, qu qui c mt khi ta coi thng ngi khc n
ni ta khng quan tm h ngh g v ta. D nhin ta lm ng, v thng phi
lm, khi ta khng quan tm ngi khc ngh g v ta, nu ta lm vy c l do
chnh ng; tc l, do ta quan tm hn ht n vic Thin Cha ngh g. Nhng
ngi Kiu cng c l do khc.
Anh ta ni, Sao ta li phi quan tm n ting v tay ca bn rm rc y, lm
nh l kin ca chng c cht gi tr g? Thm ch khi kin ca chng c gi
tr g , liu ta c phi l loi ngi c th mt v sung sng khi c khen
nh mt a con gi iu ng trong bui khiu v u tin? Khng, ta l mt
nhn cch trng thnh hon chnh.
Tt c nhng g ta lm l tha mn ring ca ta hoc s nhn thc ngh
thut ca ta hoc, ni vn tt, v ta l Ngi c ng cp nh vy. Nu bn
cn b thch ci , mc k chng. Chng chng c ngha g vi ta. Bng cch
ny s Kiu cng ton din kim sot s hnh din; bi nh ti ni trc
y, ma qu thch cha lnh mt tt xu nh cho ta mt ti li ln. Ta
khng c hnh din, nhng ta khng c ku gi s Kiu cng gip ta cha
tr s hnh din; th trn cho cn hn trn la.
(2) Chng ta ni rng ai t ho v con mnh, hay cha mnh, hay trng
mnh, hay trung on mnh; v ngi ta hi t ho trong trng hp ny c
phi l sai tri khng. Theo ti ci ty ta ng g khi t ho. Rt thng
khi ni vy ngi ta ng mt s nng nhit thn phc ngi . S thn
phc nh vy d nhin l cch xa ti li. Nhng cng c l l ngi hnh
din v mnh nh ni ngi cha xut sc ca mnh, hoc v mnh thuc v mt
trung on ni ting.
Ci ny l sai tri, nhng d sao vn cn tt hn hnh din ch v chnh bn
thn. Yu mn v thn phc ci g bn ngoi mnh l mt bc ri xa khi s
bi hoi ca linh hn; mc du v lu di th khng n nu ta yu mn v thn
phc mt ci g hn yu mn v thn phc Thin Cha.
(3) Ta khng c ngh Kiu ngo l iu Thin Cha cm v Ngi thy b xc
phm v n, hoc Ngi yu cu ta khim nhng v s cao qu ca Ngi lm
nh l chnh Thin Cha kiu ngo. Ngi chng bao gi lo n s cao qu ca
Ngi. Vn l Ngi mun ta bit Ngi; mun trao Ngi cho ta. V Ngi vi ta
l hai thc th theo mt cch m nu ta bng cch no tip xc c vi Ngi
ta s, trn thc t, khim nhng khim nhng mt cch vui thch, cm thy
s gii thot mi mi khi tt c nhng tng ngc nghch v s cao qu ca
ta vn tng lm ta bt an v bt hnh sut cuc i. Ngi ang c lm cho ta
khim nhng lm cho iu ny tr thnh s tht: ly i nhng ng nghch,
xu x, o tng m ta tch ly v mang i khoe khp ni nh nhng tn
ngc.
74

c g ti khim nhng hn: nu c vy ti s c th ni cho bn hay v

s nh nhm, s thoi mi khi c gii thot khi o tng gii thot khi ci
ti gi to vi tt c nhng Hy nhn ti y v Thy ti cha? v tt c
nhng mu m trnh din. Ch cn n gn iu thi, d ch trong giy lt,
cng ta nh c ung mt ly nc mt gia sa mc.
(4) ng tng rng khi ta gp mt ngi thc s khim nhng, trng ngi
y s ging ci m ngy nay ngi ta gi l khim nhng: ngi y s khng
ging loi ngi trn tru, sn sng lm hi lng mi ngi, ngi sn sng ni
vi ta rng ngi y khng l g c. C l ta s ngh rng ngi y c v l
ngi thng minh, vui v, quan tm n nhng g ta ni. Nu ta khng thch
ngi y th s l v ta cm thy mt t ganh t vi nhng ngi c cuc sng
qu d chu. Ngi y s khng ngh g v khim nhng: ngi y s khng
ngh g c v mnh.
Nu ai mun t c s khim nhng, ti ngh ti c th ni cho ngi y
bc u phi lm. Bc u l nhn nhn mnh kiu cng. V l mt bc
kh di. t nht l chng c g c th thnh tu c m thiu bc u . Nu
ta ngh l ta khng t cao, iu c ngha l ta rt t cao vy.
9. c bc i
Trong mt chng trc y ti c ni rng c bn nhn c i nhn v ba
nhn c i thn. Ba nhn c i thn l Tin, Cy, Mn. c Tin s c
bn n trong hai chng cui. c Mn c ni n mt phn trong
Chng 7, nhng tp trung vo phn c gi l Tha th. Gi y ti s thm
vo mt t.
Trc tin, v ngha ca t ng. Bc i hin nay ang c ngha n gin l
b th, ngha l cho ngi ngho. Nguyn thy n c ngha rng hn nhiu.
(Bn s thy n c c ngha hin i bng cch no. Nu mt ngi c c
Bc i, th cho ngi ngho l iu d thy nht m anh ta lm, v t ngi
ta i n ch coi nh iu l tt c bc i. Cng vy, vn iu l ci d thy
nht v th ca, v ri ngi ta i n ch coi th ca ch n gin l vn iu
ch khng cn g khc.) Bc i c ngha l Yu thng theo ngha Kit hu.
Nhng yu thng theo ngha Kit hu khng phi l mt tnh cm. N khng
phi l trng thi ca cm xc, m l ca ch; trng thi ca ch m ta c
c cho mnh mt cch t nhin, v phi hc cch c c cho ngi khc.
Ti ch ra trong chng ni v Tha th rng ta yu chnh ta khng phi l ta
thch chnh ta. N c ngha l ta mun iu tt cho mnh. Cng mt cch, Tnh
yu Kit hu (hay Bc i) dnh cho nhng ngi lng ging l khc hn vi s
a thch hay a chung. Ta thch hay mn m ngi ny v khng thch
ngi khc. iu quan trng l nhn thc rng s a thch khng phi l ti
li, cng khng phi c hnh, cng nh ta thch hay khng thch mt thc n
75

no m thi. N l mt s kin. Nhng tt nhin ta lm g vi n mi c th

l c hnh hay ti li.
T nhin a thch hay mn m ngi khc khin ta d c lng bc i vi ngi
hn. V th khuyn khch lng mn m ngi khc thng l mt bn phn
thch ngi khc cng nhiu cng tt (cng nh ta thng c bn phn khuyn
khch s a thch tp th dc hay a thch thc n lnh mnh) khng phi v s
a thch ny l c hnh, nhng v n tr gip c hnh. Mt khc, cng phi
ht sc ch trnh vic a thch mt s ngi ny lm cho ta khng c tnh bc
i, hoc thm ch i x bt cng vi mt s ngi khc.
Thm ch c trng hp lng mn chung ca ta xung t vi lng bc i i
vi ngi m ta thch. V d, mt ngi m qu yu con c th b cm d bi xu
hng t nhin m lm h con mnh; ngha l, tha mn lng yu mn ca mnh
vi ci gi phi tr l hnh phc thc s mai ny ca a con.
Nhng cho d s a thch t nhin cn c khuyn khch, s l sai lm khi
ngh rng mun c lng bc i th c ngi m cng c tnh cm a thch t
nhin. Mt s ngi lnh lng v tnh cm, v c th l bt hnh cho h,
nhng khng phi l ti li, cng nh ai b n ung kh tiu ha vy thi;
v ci khng h ly i c hi ca h, hoc min tr cho h, v vic c lng
bc i. Nguyn tc cho tt c chng ta l hon ton n gin. ng mt thi gi
ngh xem ta c yu ngi khc hay khng, c hnh ng nh l c. Ngay khi
ta lm vy ta bit c mt trong nhng b mt ln lao. Khi ta c x c nh l ta
yu ngi no , ta s yu ngi y.
Nu bn lm tn thng ai m bn khng thch, bn s thy mnh cng khng
thch ngi . Nu bn lm iu tt cho h, bn s thy mnh thch h hn. Tuy
vy c mt ngoi l. Nu bn lm iu tt cho h khng phi lm hi lng
Thin Cha v tun theo lng bc i, m chng t cho h bit bn l ngi
rng lng n mc no, v khin h mc n bn, ri ngi ch i lng bit
n ca h, bn c th s tht vng. (Ngi ta khng ngc; h s bit ngay nu
thy biu hin ca s ph trng hoc ban n.) Nhng bt c khi no ta lm
iu tt cho mt c nhn no, ch v h l mt c nhn c Thin Cha to ra
(cng nh ta), vn khao kht hnh phc cng nh ta; ta s bit yu h thm mt
cht hoc t nht cng t ght h thm mt cht.
Do , mc du lng bc i Kit hu l khc hn lng yu mn, nhng n dn
ti lng yu mn. S khc nhau gia Kit hu v ngi thng khng phi l
ngi thng ch c lng yu mn, cn Kit hu ch c lng bc i. Ngi
thng i x tt vi ngi khc v h yu mn ngi y: Kit hu c gng c
x tt vi ht thy mi ngi, cng ngy cng thy yu mn h hn ngay c
nhng ngi trc kia khng th tng tng rng c th yu mn h.

76

Nguyn l tinh thn ny cng tc ng khng khip theo chiu ngc li. C l
nhng ngi c lc u c x tn c vi ngi Do Thi v ght h: sau li
cng cm thy ght h hn na v i x tn c vi h. Ta cng tn c ta li
cng th ght hn; ta cng th ght ta li cng tr nn tn c hn v ci vng
ln qun tip tc mi.
C thin v c u c tnh cng dn. Chnh v vy m nhng quyt nh nho nh
ca chng ta hng ngy c tm quan trng v bin nh vy. Vic thin b nh ta
lm hm nay chnh l s chim gi mt v tr chin lc ri vi thng sau ta
c th tin n nhng chin thng vinh quang cha bao gi m ti. Mt s
nung chiu dc vng hoc nng gin trng c v bnh thng chnh l s tht
th ca mt u cu hay mt nh ga m t qun th c th pht ng mt
cuc tn cng.
Mt s tc gi dng t ng bc i din t khng ch tnh yu Kit hu gia
ngi vi ngi m cn tnh yu ca Thin Cha dnh cho con ngi v tnh
yu ca con ngi dnh cho Thin Cha. V tnh yu th hai ny, ngi ta
thng lo lng. H c dy phi yu Thin Cha. H li khng cm thy tnh
cm y trong mnh. Lm sao y? Cu tr li cng vn nh trc. C lm nh
bn c tnh yu y. ng ngi m cng c tnh cm. Hy t hi, Nu ta chc
chn l ta yu Thin Cha th ta s lm g? Khi c cu tr li, c lm theo
nh vy.
Ni chung, ngh v tnh yu Thin Cha dnh cho ta d dng hn nhiu so vi
tnh yu ca ta dnh cho Ngi. Chng ai c th lun lun c tnh cm thing
ling: v ngay khi ta c th, th cng khng phi tnh cm l ci chnh m Thin
Cha quan tm. Tnh yu Kit hu, dnh cho Thin Cha hay dnh cho con
ngi, l vn ca ch. Nu ta ang c gng thi hnh ch ca Ngi, l ta
ang tun theo iu rn Hy yu Cha l Thin Cha ngi. Ngi s cho ta
nhng cm xc yu thng nu Ngi mun. Ta khng th to ra chng, v ta
cng khng c quyn i hi chng. Nhng iu quan trng phi nh l, d tnh
cm ca ta n ri i, nhng tnh yu ca Ngi dnh cho ta th khng vy. Tnh
yu y khng hao mn v ti li ca ta, hay s chai ca ta; v v th, tnh yu
y khng ngng xc nh rng chng ta s c cu thot khi ti li, vi bt c
gi no cho ta, vi bt c gi no cho Ngi.
10. c trng cy
Hy vng l mt trong cc nhn c i thn. Ci c ngha l s mong ngng
thng trc v mt th gii vnh cu, khng phi (nh mt s ngi hin i
ngh) l mt hnh thc trn trnh hoc t tng duy ch, nhng l mt trong
nhng ch ca ngi Kit hu. N khng c ngha l ta c mc th gii
hin ti mun ra sao th ra. Nu bn c lch s bn s thy nhng Kit hu vn
lm nhiu iu cho i ny cng chnh l nhng ngi ngh nhiu v i sau.
Chnh cc Tng vn bt u cng cuc chuyn i quc La M, nhng
77

v nhn lm nn thi k Trung C, nhng nh truyn b Phc m ngi Anh

vn xa b s bun bn n l, u li du n trn tri t, chnh l v
thin ng chim ch trong tm tr h.
Chnh l t khi nhiu Kit hu khng cn ngh n i sau, h mi khng quan
tm n i ny. Nhm ti thin ng v ta s c tri t ko theo: cn nhm
ti tri t th ta s chng c g c. L l ny c v k l, nhng iu tng t c
th thy ni nhng vn khc. Sc khe l mt n phc tuyt diu, nhng mt
khi ta coi sc khe nh mc tiu chnh v trc tip, ta s tr nn lp d v tng
tng ra th chuyn khng n xy ra cho ta. Ta c th s c sc khe khi ta
mun nhng iu khc nhiu hn thc n, th thao, lm vic, gii tr, kh tri.
Cng vy, ta s chng bao gi bo tn c nn vn minh chng no nn vn
minh cn l mc tiu chnh ca ta. Ta phi bit cn n nhng th khc nhiu
hn.
Hu ht chng ta thy chng mun thin ng cht no, ngoi tr khi thin
ng c ngha l gp li nhng ngi thn mt. Mt trong nhng l do ca
s kh khn ny l ta cha c rn luyn: ton b nn gio dc ca ta gn cht
tm tr ta vi th gii ny. Mt l do na l khi s mong mun thin ng c
mt trong ta, ta chng nhn ra n. Hu ht mi ngi, nu bit cch nhn vo
tm hn mnh, s bit rng h c mun, v mun mt cch mnh lit, iu g
khng th tm c trn th gian. C nhiu th trn trn gian ny ha hn n
vi ta, nhng chng chng khi no hon ton gi li ha.
S ch mong m ta cm thy khi ln u tin ta phi lng ai , hoc ln u
ngh v mt t nc no , hoc ln u chn mn hc a thch no , l
nhng ch mong m khng mt ai, khng mt nc no, khng mt trng hc
no, c th thc s tha mn. Ti khng ni v nhng ci thng gi l hn
nhn khng nh , hoc k ngh tht bi, hoc s nghip khng thnh. Ti ni
v nhng ci tt nht c th c. C ci g ta nm bt lc mi u ch
mong, trn thc t tan bin i. Ti tin ai cng hiu ti mun ni g. Ngi v c
th tt, khch sn v khung cnh c th tuyt vi, v ha hc c th l chuyn
ngnh rt th v: nhng c g vut thot khi ta. C hai cch sai lm ng
ph vi s kin ny, v mt cch ng.
(1) Cch ca ngi ngc Anh ta kt n bn thn s vic. Anh ta c mi tip
tc ngh rng nu anh ta chn mt ngi ph n khc, hoc mua mt hng
du lch t tin hn, hoc bt c g khc, th anh ta hn c c iu k diu
m chng ta ai cng mun c. Hu ht nhng ngi giu c, bt mn, chn
chng trn i l thuc loi ny. H b c i chy t ngi ph n ny sang
ngi ph n khc (thng qua cc ta ly d), t lc a ny sang lc a khc, t
th vui ny sang th vui khc, lun lun ngh rng sau rt ci cui cng mi l
ci thc s tt, v h lun lun tht vng.

78

(2) Cch ca ngi khn ngoan b v mng Anh ta lp tc kt lun rng s

vic ch l nh trng ho huyn. Tt nhin, anh ta ni, khi ta cn tr ta nhn s
vic nh vy. Nhng khi ta trng thnh ta s t b vic chy theo ci chn
cu vng. V ri anh ta yn v v hc cch khng mong i qu nhiu v
nn ci phn bn trong anh ta vn tng khc thng cho vng trng, nh
cch anh ta ni. Cch ny tt nhin l tt hn nhiu so vi cch trc, v lm
ngi ta hnh phc hn v t gy phin toi cho x hi hn. N c xu hng lm
cho anh ta t mn (anh ta rt c kh nng vt ln nhng ngi m anh ta gi l
m tr), nhng ni chung anh ta tip tc sng kh n.
l ci tt nht ta c th c nu con ngi khng sng vnh cu. Nhng gi s
hnh phc v bin c tht ang ch i ta? Gi s ta c th bt kp ci chn cu
vng? Trong trng hp ny s l ng thng khi thy qu tr (mt khonh
khc sau khi cht) rng do ni ci c gi nh l l phi thng thng, ta
bp nght kh nng tn hng hnh phc .
(3) Cch ca ngi Kit hu Ngi Kit hu ni. To vt khng c to ra
vi c ao tr khi c cch tha mn c ao . Mt em b i bng, , c ci
c gi l thc n. Mt ch vt con mun bi li, , c ci c gi l nc.
Ngi ta thm kht tnh dc: , c ci c gi l tnh dc. Nu ti tm thy
trong bn thn mt ao c m khng tri nghim no trn th gii ny tha mn
c, th li gii thch d xy ra nht l ti c to ra cho mt th gii khc.
Nu khng c khoi lc trn th no tha mn c n, iu khng c ngha
l v tr ny l mt sai lm. Cng c th khoi lc trn th khng c sp t
tha mn n, nhng ch kch hot n, xut mt ci g thc s. Nu
vy ti phi coi chng, mt mt khng coi thng hoc v n vi nhng n
phc trn gian , mt khc khng ln ln n vi ci m n ch l bn sao, l
ting vang, l phn nh.
Ti phi gi gn lng ao c qu hng tht ca ti, ni m ti s khng tm
thy trc khi cht; ti phi khng n b khut lp hoc b qua; ti phi lm
cho n tr thnh mc tiu chnh ca cuc i ni tip ci qu hng kia v
gip ngi khc cng lm c vy.
Khng cn phi lo n nhng ngi chm chc mun lm cho thin ng Kit
gio tr thnh l bch bng cch ni rng h khng mun tiu ph c cuc sng
vnh cu vo vic nh n thi so. Cu tr li cho nhng ngi y l nu h
khng hiu c nhng cun sch vit cho ngi ln th h ng nn ni v
chng. Tt c nhng hnh nh tm linh (n so, triu thin, vng rng, v.v.) tt
nhin ch l nhng c gng c tnh biu tng din t nhng g khng th
din t. Cc nhc c c ni n v i vi nhiu ngi (khng phi tt c) m
nhc l ci trn i ny c bit l gi ln nhiu nht v s hoan lc v s vnh
cu.

79

Triu thin c nhc n gi ln s kin rng ai kt hp vi Thin Cha

trong vnh cu s c chia s s huy hong, quyn nng v hoan lc ca Ngi.
Vng c cp l gi ln s vnh cu ca thin ng (vng khng b r
st) v s qu gi ca n. Nhng ngi hiu nhng biu tng y theo ngha
en chc hn cng s ngh rng khi c Kit bo ta tr nn nh chim b cu,
Ngi mun ni rng chng ta s trng.
11. c tin
Trong chng ny ti phi ni v ci m Kit hu gi l c Tin. Ni ngn gn,
t ng c Tin i vi ngi Kit hu c hai ngha hoc hai mc , v ti s
ln lt bn n tng ci. Ngha th nht l Tha nhn chp nhn hoc nhn
thc rng cc hc thuyt Kit gio l ng.
Ci kh n gin. Nhng ci lm cho ngi ta thc mc t nht l ti
tng thc mc l Kit hu xem s tha nhn ny l mt c hnh. Ti tng t
hi sao n c th l mt c hnh c c g o c hay khng o c trong
vic ngi ta tha nhn mt s pht biu no ? R rng, ti thng ni, mt
ngi tnh to tha nhn hay khng tha nhn mt pht biu no khng phi
v anh ta thch hay khng thch n, m da trn chng c v n tt hay khng.
Nu anh ta lm v vic nh gi chng c tt hay khng tt, th khng phi l
v anh ta xu xa, nhng ch l v anh ta km thng minh thi. Cn nu anh ta
thy chng c khng tt m vn p mnh tha nhn, th ci ch l ngu ngc.
Vng, ti ngh ti vn gi quan im . Nhng ci m lc ti khng thy
v rt nhiu ngi hin nay vn khng thy l nh vy. Ti gi thit rng
tm tr con ngi, mt khi chp nhn iu g l ng, th n s t ng
tip tc nhn nhn ci l ng cho n khi ny sinh mt l do thc s xem
xt li. Trn thc t ti gi thit rng tm tr con ngi hon ton c thng
tr bi l l. Nhng khng phi vy.
Chng hn, l tr ca ti b thuyt phc bi chng c tt rng thuc gy m
khng lm ti nght th v cc nh phu thut c o to ng mc s khng
tin hnh phu thut chng no ti cn tnh. Nhng ci chng nh hng n
vic khi ti nm trn bn m v h gn ci mt n khng khip ln mt
ti, th mt s hong ht tr con xut hin trong ti. Ti bt u ngh mnh sp
nght th, v ti s h s bt u m x ti trong khi ti vn cn tri gic. Ni
cch khc, ti mt nim tin vo thuc gy m. Khng phi l l lm ti mt
nim tin: ngc li, nim tin ca ti da trn l l. Chnh l tr tng tng v
cm xc. Cuc xung t din ra gia nim tin v l l mt bn, cn bn kia l
tr tng tng v cm xc.
Khi bn ngh v iu ny bn s thy nhiu v d v n. Mt anh chng c
chng c tt cho thy mt c gi p m anh ta quen, l ngi ni di, khng
bit gi b mt v khng th tin cy c; nhng khi anh ta gp c gi, tm tr
80

anh ta nh mt nhn thc v anh ta ngh, C l ln ny c y s x s

khc, v mt ln na anh ta li ng nghch em k cho c ta bit iu g m
l ra khng nn k.
Tri gic v xc cm ca anh ta hy hoi nhn thc ca anh ta v ci m anh
ta thc s bit l ng. Hoc hy xem mt cu b hc bi. L l ca cu cho bit
rng mt c th ngi khng c vt g trong nc khng nht thit phi
chm: cu thy nhiu ngi vn ni v bi c. Nhng ton b vn l
ch liu cu c gi c nim tin y khi hun luyn vin th tay cu ra cho
cu trong nc khng c g nng hay cu s thnh lnh mt nim tin,
hong s v chm.
iu tng t cng xy ra i vi Kit gio. Ti s khng ngh ai chp nhn
Kit gio nu l l tt nht ca ngi y cho thy trng lng ca chng c i
ngc li. Ci khng phi vn ca c Tin. Nhng gi s l l ca ai
cho thy sc nng ca chng c v pha Kit gio, th ti c th ni ngi y
bit ci g s xy ra vi ngi y trong vi tun l sau .
S c mt lc tnh hnh xu i, hoc anh ta gp rc ri, hoc anh ta sng gia
nhiu ngi khng tin, v ng lot nhng cm xc ca anh ta s ni ln v lm
nh tn cng nim tin ca anh ta. Hoc c lc khc anh ta mun mt ngi ph
n, hoc mun ni di, hoc cm thy t ho v bn thn, hoc thy mt c hi
lm ra tin theo mt cch no khng ngay thng lm: nhng lc m thc t
cho thy s rt tin li nu Kit gio l khng ng. V mt ln na nhng
mong mun v ao c ca anh ta li tn cng. Ti khng ni n nhng lc m
c nhng l l mi chng li Kit gio ni ln trong ta. Nhng lc ta cng
phi i mt v li l chuyn khc. Cn y ta ang ni n nhng lc m
cm xc ni ln chng li nim tin.
c tin theo ngha m ti ni y l ngh thut gi vng nhng g m l l
ca ta chp nhn, bt chp nhng thay i v cm xc. Bi cm xc s thay
i, d cho l l ca ta l g. Ti bit iu ny qua kinh nghim. Gi y l
Kit hu ti vn c nhng cm xc m trong mi th u c v khng th
chp nhn c: cn hi ti l ngi v thn c nhng lc cm xc cho thy
Kit gio trng c v hon ton chp nhn c.
S ni lon ca cm xc chng li ta ny s xy ra khng trnh c. Chnh v
th m c Tin l mt nhn c cn thit: tr khi ta hun luyn c cm xc
ca ta v bt n phi chm dt u, nu khng ta s khng thnh Kit hu
vng vng hoc ngay c mt ngi v thn vng vng c, m ch l mt to
vt dao ng ti lui, vi nim tin ph thuc vo thi tit v tnh trng hot ng
tiu ha. Do ta phi rn luyn thi quen ca c Tin.
Bc u tin l nhn nhn s kin rng cm xc ca ta thay i. Bc k tip l
bo m rng mt khi ta chp nhn Kit gio, th mt s trong nhng hc
81

thuyt chnh ca n cn phi c gi gn c thc vo lc no trong tm tr

ta hng ngy. Chnh v vy m cu nguyn hng ngy, c sch thnh v i nh
th l nhng b phn cn thit trong i sng Kit hu. Ta cn c nhc nh
thng xuyn nhng g ta tin. Nim tin ny cng nh bt c nim tin no khc
cng khng t ng tn ti mi trong tm tr. N cn c nui dng. V tht
ra nu bn iu tra mt trm ngi vn mt nim tin Kit gio, ti thc mc
khng bit c bao nhiu ngi trong s ri b nim tin v da trn l lun
chn thc? Phi chng hu ht h u n gin l b cuc vy thi?
By gi ti phi i vo ngha th hai hay ngha cao hn ca c Tin: v y
l vn kh khn nht m ti phi gii quyt. Ti mun tip cn n bng
cch quay li ch Khim nhng. Chc bn nh ti ni rng bc u tin
tin ti s khim nhng l nhn nhn rng ta kiu ngo. Gi y ti mun
thm vo rng bc k tip l thc hnh nhng nhn c Kit gio. Mt tun l
khng . Mi chuyn thng din bin m xui trong tun u. Hy th su
tun. Sau thi gian , theo nh ta thy, vic ri xung tr li hoc thm ch ri
xung thp hn im khi u lm cho ta nhn thc c mt s s tht v bn
thn ta.
Chng ai bit mnh t n u cho n khi ht sc c gng tr nn tt. C mt
ngh v vn rng ngi tt khng bit n cm d l g. Ci ny r rng sai s
tht. Ch nhng ngi chng li cm d mi bit n mnh n mc no. D sao
i na, ta bit c sc mnh ca qun i c l nh ta chng li n, ch
khng phi chu thua n. Bn bit c sc mnh ca cn gi l nh i ngc
li n, ch khng phi nm xung t. Ngi chu thua cm d sau nm pht
khng bit n s ra sao sau mt gi. Do theo ngha no ngi xu xa
chng bit g nhiu v s xu xa. Bng cch lun lun chu thua, h sng mt
i yn n.
Ta chng bao gi bit c sc mnh thi thc ca ci c cho n khi ta c gng
chng li n: v c Kit, bi v Ngi l ngi duy nht khng bao gi chu
thua cm d, cng chnh l ngi duy nht bit n tn cng cm d ngha l g
ngi duy nht nhn thc ton din. Rt tt thi. Ci chnh m ta hc c khi
ta c gng ht sc thc hnh nhn c Kit gio l ta tht bi. Nu ai c
rng Thin Cha t ra mt th bi thi cho ta, v ta s c im tt nu ta
vt qua c n, phi c xa b. Nu ai c rng y l mt cuc
i chc rng ta hon thnh phn vic ca ta v do t Thin Cha vo
ch mc n ch v l do cng bng, Ngi s phi lm phn vic ca Ngi
phi c xa b.
Ti ngh mi ngi trc khi l Kit hu m c nim tin d m h v Thin
Cha u c ngh v bi thi hoc cuc i chc trong u. Kt qu thc s u
tin ca Kit gio l p tan tnh ci . Khi thy n tan tnh, mt s ngi
ngh rng vy l Kit gio l mt tht bi v h b cuc. Dng nh h ngh
Thin Cha rt n gin! D nhin tht ra Ngi bit tt c. Mt trong nhng th
82

thc s Kit hu phi lm l p tan ci . Thin Cha ch i giy pht

m ta pht hin ra rng khng c vn t c im tt hoc t Ngi vo
ch mc n ta.
Cn mt pht hin na. Mi kh nng ta c, nng lc suy ngh hoc c ng tay
chn tng giy pht, c trao cho ta bi Thin Cha. Nu ta dng hin tng
giy pht sut i ta phng s Ngi th ta chng em cho Ngi iu g m
theo ngha no vn l ca Ngi t lu. Cho nn nu ai ni c ngi lm
bt c iu g v Cha hoc dng bt c ci g cho Cha, ti ni bn nghe
iu ging ci g.
N ging nh mt em b n bn cha mnh v ni, Ba i, cho con su penny
con mua qu sinh nht cho ba. D nhin ngi cha s cho, v ng y hi lng
vi mn qu ca con. Tt c u tt v ng, nhng ch c mt tn ngc mi
ngh rng ngi cha nhn c thm su penny. Khi ta c c hai pht
hin ny th Thin Cha sn sng vo cuc. Ch sau cuc sng tht mi
bt u. Con ngi tnh thc. Gi y ta c th i vo c Tin theo ngha th
hai.
12. c tin
Ti mun bt u bng mt iu m ti mun mi ngi lu cn thn. N l
y. Nu chng ny khng c ngha g vi bn, nu n c v tm cch tr li
nhng vn m bn khng bao gi thc mc, xin b qua n ngay. ng bn
tm g v n. C mt s th trong Kit gio c th hiu c t bn ngoi, trc
khi ngi ta tr thnh Kit hu. Nhng c rt nhiu th khng th hiu c tr
khi bn i c mt on trn con ng Kit hu.
Nhng th ny thun ty thuc v thc hnh, d thot trng chng khng c v
nh vy. Chng l nhng ch dn khi gp nhng ng r v nhng chng ngi
c th trn ng v chng chng c ngha g khi ngi ta cha i n ch
. Bt c ni u bn thy mt pht biu Kit gio no m bn khng thy c
ngha l g, xin ng lo. C mc k. S c mt ngy, c l l nhiu nm sau, bn
t nhin nhn ra ngha ca n. Nu bn hiu n by gi, n ch c hi m
thi.
L d nhin iu ny phn li ti cng nh bt c ai khc. Nhng g ti c gng
l gii trong chng ny c th vt qu sc ti. Ti c th ngh mnh t n
ch tht ra ti cha t. Ti ch c th yu cu nhng Kit hu hiu bit canh
chng ti v cho ti bit khi thy ti sai; v nhng ngi khc th tip nhn
nhng g ti ni vi mt cht mui ngha l nh mt ngh, v n c th c
ch ch khng phi v ti chc chn l minh ng.
Ti ang ni v c Tin theo ngha th hai, ngha cao hn. Ti ni rng vn
c Tin theo ngha th hai ny ni ln sau khi ngi ta c ht sc thc
83

hnh nhng nhn c Kit gio, v thy mnh tht bi, v thy rng d c gng
n u thc t ta cng ch c th tr li cho Thin Cha nhng g vn thuc v
Ngi.
Ni cch khc, ta thy mnh ph sn. Gi y, mt ln na, ci m Thin Cha
quan tm khng chnh xc l hnh ng ca ta. Ci m Ngi quan tm l ta nn
tr thnh nhng to vt c phm cht no nhng to vt m Ngi mun ta
tr thnh nhng to vt c lin quan vi Ngi theo cch no .
Ti khng ni thm v c lin quan vi nhau theo cch no , v ci
ng nhin: nu bn ng n vi Ngi bn chc chn s ng n vi ng
loi ca mnh, y ht nh nu nhng chic cm (nan hoa) c lp ng vo vnh
v trc bnh xe th chng s c v tr ng vi nhau. V chng no m ta cn
ngh v Thin Cha nh mt ng thy ra bi thi cho chng ta, hoc nh mt i
tc trong mt cuc i chc chng no ta cn ngh ti i hi v p ng gia
ta v Thin Cha chng ta cn cha c lin quan vi Ngi.
Ta hiu lm v ta v v Thin Cha. V ta khng th c c mi lin quan
chng no ta cn cha pht hin c tnh trng ph sn ca ta.
Khi ti ni pht hin, ti thc s mun ni pht hin: khng phi ch ni nh
vt. D nhin bt k em b no c gio dc t nhiu v tn gio cng bit rng
chng c g ta em cho Cha m ci khng phi l ca Ngi t lu v rng
ta thy mnh khng lm ni vic em cho Cha m khng gi li ci g. Nhng
ti ang ni chuyn thc s pht hin: pht hin thc s thng qua tri nghim.
Theo ngha ta khng th pht hin s bt lc ca mnh trong vic thc hnh
l lut Cha tr khi ta c gng ht mc (m vn tht bi). Tr khi ta tht s
gng sc, ch khng th d ta ni g i na vn c mt tng ng sau tm tr
ta cho rng ln ti nu ta c gng hn ta s thnh cng v tr thnh hon ho.
Vy, mt mt con ng tr v vi Thin Cha l con ng n lc o c.
Nhng mt khc khng phi n lc l c th a ta v c. Tt c nhng n
lc ny s dn ti ci khonh khc sng cn khi ta hng v Cha m ni rng,
Cha phi lm vic ny i thi. Con khng lm ni.
Ti xin bn ng bt u t hi, Ta n ch cha? ng ngi xung v
quan st tm tr mnh xem n c n cha. Ci hon ton lm ta i sai
ng. Khi nhng s kin quan trng nht i ta xy n, ngay lc ta thng
chng bit ci g ang xy ra. Ngi ta khng thng t nh, A ha, ta ln.
Thng chnh l lc ngi ta nhn li ngi ta mi thy ci g xy ra v
ngi ta mi hiu ln c ngha l g. Bn cng c th thy iu ny nhng
vic n gin,
Ai lo lng xem chng no mnh mi ng c, ngi y c nhiu kh nng
s thc sut m. Cng vy, ci m ti ang ni n c th khng xy ra cho ta
84

mt cch chp nhong nh xy ra cho thnh Paul hoc Bunyan: n c th

din ra t t n ni ta khng th xc nh gi no hoc thm ch nm no. V
vn l ch bn cht ca s thay i ch khng phi cch m ta cm nhn n
khi n xy ra. l s thay i t trng thi t tin vi nhng n lc ca mnh
sang trng thi tuyt vng vi bn thn v ph mc cho Cha.
Ti bit cm t ph mc cho Cha c th gy hiu lm, nhng lc ny tm
. ngha ca vic ph mc cho Cha ni ngi Kit hu l ngi y t
ht nim tin ca mnh vo c Kit: tin rng c Kit s bng cch no s
chia s vi ta s quy phc mang bn tnh con ngi m Ngi mang ly t
khi sinh ra cho n ci cht trn thp t gi: rng c Kit s gip ta tr nn
ging Ngi hn, v theo ngha no gip cho s yu km ca ta c th thnh
cng.
Trong ngn ng Kit hu, Ngi s chia s v tr con Cha vi ta, Ngi s
lm ta tr nn con Cha cng ging nh Ngi: trong Quyn IV ti s c gng
phn tch ngha ca nhng cm t y thm mt cht. Theo chiu hng ,
c Kit em cho ta mt ci g m khng i hi p li: Ngi thm ch
em cho tt c m khng cn p li g c. Theo ngha no trn cuc i Kit
hu l n nhn s trao ban rt quan trng ny. Nhng ta kh t n mc nhn
thc c tt c nhng g ta lm v c th lm u v ngha. Ci m ta mun
l Cha lu tm n nhng im tt ca ta v b qua nhng im xu.
Mt ln na, theo ngha no bn c th ni rng s cm d s khng bao gi
vt qua c tr khi ta ngng c gng ta chu thua. Nhng ta li khng th
ngng li ng cch v ng lc tr khi ta c gng ht sc. V theo ngha
khc na th ph thc tt c trong tay c Kit khng c ngha l ngng c
gng. Tin vo Ngi d nhin l lm theo tt c nhng g Ngi dy. Tht v l
khi ta ni ta tin ai m li khng lm theo li khuyn ca h. Vy nn nu ta
dng mnh cho Ngi, tip theo l ta phi c gng tun theo li Ngi.
Nhng ln ny c gng theo mt cch khc, an tm hn.
Khng phi lm tt c nhng iu c cu ri, nhng bi v Ngi
bt u cu ta ri. Khng phi hy vng t n thin ng nh vo cng sc
ca ta, nhng chnh l v ta mun lm theo mt cch no bi v mt nh sng
yu t ban u ca thin ng sn c trong ta.
Cc Kit hu thng khng ng vi nhau v ci g a ta v vi Cha, hnh
vi tt ca ta hay nim tin vo c Kit. Ti tht ra khng c quyn ni v mt
vn kh khn n th, nhng i vi ti c v ging nh hi trong hai li
ca ci ko li no l cn thit hn. Mt n lc o c ht mnh l ci duy
nht a ta n ch ta phi nh b cuc. Nim tin vo c Kit l ci duy nht
cu ta khi tuyt vng ti ch : v t nim tin ni Ngi hnh vi thnh thin
tt yu s ny sinh.
85

C hai s lch lc chn l bi nhng nhm Kit hu khc nhau trong qu kh,
tng b ln n bi nhng Kit hu khc: c th chng lm sng t thm chn
l. Mt nhm b ln n v ni, Hnh vi tt l ri. Hnh vi tt nht l bc
i. Hnh vi bc i tt nht l cho tin. Cho tin tt nht l cho Gio hi. Vy hy
a chng ti 10.000 bng Anh v chng ti s gip anh.
Cu tr li cho iu v ngha y d nhin l hnh vi tt c thc hin vi ng
c , thc hin vi tng rng thin ng c th mua c, chng phi l
hnh vi tt cht no, m ch l thao tng thng trng. Nhm th hai b ln n
v ni, c Tin l tt c. Do min l bn c c Tin, bn mun lm g
cng c. C phm ti i, ri c yn ch v c Kit s lo ht cui cng
bn vn bnh yn v s. Cu tr li cho iu v ngha ny l nu ta coi c
Tin ni c Kit khng bao gm cht no s quan tm n nhng iu Ngi
ni, th khng phi l c Tin g c khng phi l tin tng hoc ph
thc ni Ngi, m ch l s chp nhn v mt l tr i vi mt hc thuyt no
v Ngi.
Thnh kinh dng nh gii quyt vn khi n t c hai trong mt cu ng
kinh ngc. Na trc ca cu l, Hy tin n s cu ri ca chnh ngi
bng s hi v run ry trng c v nh tt c ph thuc vo ta v hnh vi
thnh thin ca ta: nhng na th hai l, Bi chnh Cha hnh ng trong
ngi trng c v nh chnh Cha lm tt c v ta khng lm g c. Ti e rng
chnh l ci ta s phi i mt trong Kit gio. Ti bi ri, nhng ti khng
ngc nhin.
Bn thy , ta ang c hiu, v tch ra ring bit nhng g chnh xc l Cha
lm v nhng g con ngi lm khi Cha v con ngi cng hnh ng. V tt
nhin ta ngh ging nh hai ngi cng lm vic, nn ta c th ni, Ngi lm
vic cn ti lm vic ny. Nhng cch ngh tht bi. Thin Cha khng
ging vy. Ngi trong ta cng nh ngoi ta: thm ch khi ta c th hiu
c ai lm ci g, th ti khng ngh ngn ng loi ngi c th biu t chnh
xc.
Trong khi c gng biu t n, cc gio hi khc nhau ni nhng iu khc
nhau. Nhng bn c th thy ngay nhng gio hi nhn mnh n tm quan
trng ca hnh vi thnh thin cng ni rng ta cn c Tin: cn nhng gio hi
nhn mnh n c Tin th ni bn phi lm vic thin. D sao ti cng ch mi
nm bt ti .
Ti cho rng mi Kit hu u ng khi ti ni rng mc cho Kit gio thot
trng c v l ch ni v o c, ch ni v bn phn v nguyn tc v c
hnh v ti li, nhng n dn ta, thng qua tt c nhng ci , n mt ci g
xa hn. Ta c mt ci nhn thong qua v mt x s m ngi ta khng
ni v nhng ci , c l ngoi tr khi ni a. Mi ngi u trn y ci
86

m ta gi l s thnh thin, nh mt tm gng trn y nh sng. Nhng h

khng gi l s thnh thin. H khng gi l g c. H khng ngh n n.
H ch chm ch vo ci ngun gc ca n. Nhng ch ny n gn ni m
con ng bng ngang qua ra th gii ca chng ta. Khng con mt no c th
nhn xa hn im : con mt ti nhn cn km xa hn nhiu ngi.

87