T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK-ELEKTRONK TEKNOLOJS

AIRMA TESSATLARI
522EE0080

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3
1. ZL TESSATI ..................................................................................................................... 3
1.1. Zil Tesisat Kablolar .................................................................................................... 3
1.1.1. Standart letken Kesitleri ....................................................................................... 3
1.1.2. Kablo Sembolleri ve zellikleri ............................................................................ 3
1.2. Zil ve Kap Otomatii Tesisat Kablosu ekme ........................................................... 5
1.2.1. ekme lem Sras ................................................................................................ 5
1.2.2. Kablo ekmede Dikkat Edilecek Hususlar ........................................................... 5
1.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .................................................................................. 6
1.4. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi .......................................................... 6
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 7
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 8
RENME FAALYET-2 ..................................................................................................... 9
2. ZL UYGULAMA DEVRELER ........................................................................................ 9
2.1. Zil Trafosu .................................................................................................................... 9
2.1.1. Yaps ..................................................................................................................... 9
2.1.2. alma Prensibi .................................................................................................. 10
2.1.3. Transformatr Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar .......................................... 11
2.1.4. Montaj ve Balantlarnn Yaplmas................................................................... 11
2.2. Ziller............................................................................................................................ 11
2.2.1. Tanm .................................................................................................................. 11
2.2.2. eitleri ................................................................................................................ 12
2.2.3. Yaplar ................................................................................................................ 12
2.2.4. Zil Montaj ve Balantlarnn Yaplmas ............................................................. 14
2.3. Kap Otomatii............................................................................................................ 15
2.3.1. eitleri ................................................................................................................ 15
2.3.2. Yaps ................................................................................................................... 15
2.3.3. Kap Otomatii Montaj ve Balantlarnn Yaplmas ......................................... 17
2.4. Butonlar....................................................................................................................... 17
2.4.1. eitleri ................................................................................................................ 17
2.4.2. Buton Montaj ve Balantlarnn Yaplmas ........................................................ 19
2.5. Zil Tesisat Uygulama Devreleri .................................................................................. 19
2.5.1. Bir Kat ki Daireli Zil Tesisat ............................................................................. 19
2.5.2. ki Kat ki Daireli Zil Tesisat ............................................................................. 21
2.5.3. ki Kat Drt Daireli Aadan armal Zil ve Kap Otomatii Tesisat ........... 22
2.5.4. Drt Kat Sekiz Daireli Aadan armal Zil ve Kap Otomatii Tesisat ...... 23
2.5.5. Elektrik Tesisleri Ynetmelii......................................................................... 24
2.5.6. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi ................................................. 24
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 25
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 27
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 28
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 30
KAYNAKA ......................................................................................................................... 32
i

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI

SRE
N KOUL

522EE0080
Elektrik Elektronik Teknolojisi
Elektrik Tesisat ve Pano Montrl
arma Tesisatlar
arma tesisatlarnda kullanlan malzemelerinin yaplar,
eitleri, retim standartlar ve tesisat ekiminin anlatld
renme materyalidir.
40/32
Bu modln n koulu yoktur.

YETERLK

arma tesisleri montaj ve balantlarn yapmak

MODLN TANIMI

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Genel Ama
Uygun ortam salandnda, TS, Tesisler Ynetmelii ve
Bayndrlk Bakanl Teknik artnamesine uygun olarak
arma tesisatlar deyebileceksiniz.
Amalar
1. Zil
ve
kap
otomatii
tesisat
kablolarn
deyebileceksiniz.
2. Zil ve kap otomatii tesisat eleman montaj ve
balantlarn yapabileceksiniz.
Ortam: Atlye ortam, takmhane, takm antas ve el
aletleri panosu gibi el ve g aletlerinin bulunduu
ortamlar
Donanm: El ve g aletlerinin bulunduu ortamlardaki
kontrol ve vida skma aletleri, lm cihazlar, basit kesici
ve ekillendirici aletler, i gvenlii ile ilgili ekipmanlar,
anahtar takmlar, dier faydal el ve g aralar
donanmlar
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli
test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Bu modlde adndan da anlalaca gibi arma tesisatlar anlatlacaktr. rnein zil,
numaratr ve refkontak tesisleri arma tesisatlarndandr. Bu tesisler gnlk hayatmzda
evlerde, apartmanlarda, okullarda ve i yerlerinde geni lde kullanlmaktadr. Bu
tesislerin gnlk hayatmza getirdii kolaylklar herkes tarafndan bilinmektedir. Bir
dnn apartmann 10. katnda oturuyorsunuz, zil ve kap otomatiiniz yok, eve
geldiinizde anahtarnz yok sesinizi nasl duyuracaksnz ya da size gelen misafire kapy
amak iin on kat aa m ineceksiniz?
Bu modlde arma tesisatlarnn yapmn, arma tesisatlarnda kullanlan
iletkenleri ve elemanlar reneceksiniz. rendiiniz bu bilgilerden faydalanarak arma
tesisatlarnda kullanmanz gereken elemanlar rahatlkla seebileceksiniz, ayrca basit
arma devreleri kurarak el becerinizi gelitireceksiniz.
Bu modlde anlatlan numaratr ve refkontak tesisatlar gnmzde ok fazla
kullanlmamaktadr. Mevcut tesislerin bakm ve onarmn yapabilmeniz iin numaratr ve
refkontak ile ilgili bilgiler verilmitir.
Deerli renciler; arma tesisatlarnda kullanacanz elektrik malzemelerini i
gvenlii ve ynetmeliklere uygun olarak semelisiniz. Biliyorsunuz ki elektrikle aka
olmaz, nasl altn bilmediiniz elemanlar altrmaynz. nce nasl altn
reniniz, sonra devrelerde kullannz. Ltfen elektrikle alrken ok dikkat ediniz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET-1
AMA
Uygun ortam salandnda TS, Tesisler Ynetmelii ve Bayndrlk Bakanl
Teknik artnamesine uygun olarak zil ve kap otomatii tesisat kablolarn
deyebileceksiniz.

ARATIRMA

arma tesisat kablolarn deiik firmalarn kataloglarndan aratrnz.

arma tesisatnda kullanacanz elemanlar aratrnz.

Aratrma ilemleri iin internet ortam ve arma tesisat elemanlarnn satld

maazalar gezmeniz gerekmektedir. evrenizdeki elektrikilere bavurarak arma tesisat
yapm ile ilgili bilgiler alnz.

1. ZL TESSATI
1.1. Zil Tesisat Kablolar
1.1.1. Standart letken Kesitleri
Elektrik tesislerinde kullanlan iletkenler standart kesitlerde imal edilmektedir. Bu
kesitler yledir: 0,5-0,75-1-1,5-2,5-4-6-10-16-25-35-50-70-95-120-150-185-240-300-400500 mm2
Piyasada zil, kap otomatii, refkontak ve numaratr gibi zayf akm tesisatlarnda
kullanlan kablolara zil kablosu veya zil teli denir. Genellikle bakr iletkenin zeri
kalaylanm olup eitli renklerde yaltkan ile kaplanmasndan meydana gelmitir. Kesitleri
0,50 mm2 ve 0,75 mm2dir. 100 metrelik toplar hlinde satlmaktadr.
Apartman zil tesisatnda kablolar, sva altndaki borularn iinden deiik renkli olarak
ekilir. Tesisatn balantsnda kolaylk olmas bakmndan renkli kablolar tercih edilir.
Bylece devre takibi kolaylam olur.

1.1.2. Kablo Sembolleri ve zellikleri

H05V-U : 0,50 mm2 1,0 mm2 300 / 500 V PVC izoleli, klfsz, tek damarl esnek
iletkenli kablolar; kuru yerler de, boru ierisinde, sva alt ve st tesislerde, sva alt ve sva
stnde boru iinde, kroeler zerinde, kumanda panosu, mutfak cihazlar ile
elektromekanik, elektrik ve elektronik montaj uygulamalarnda tesisat kablosu olarak

kullanlr. Bu kablolar 2 x 0,50 -3 x 0,50- 5 x 0,50-10 x 0,50 mm2lik kesitlerde imal edilir.
Aadaki resimlerde arma tesisatlarnda kullanlan eitli zil kablolar grlmektedir.
Kablo says kullanlacak yere gre seilmektedir.

Resim 1.1: eitli zil kablolar

Yass kablolar 2 x 0,5- 2 x 0,75- 2 x 1,5 mm2 kesitlerinde retilir. Beyaz veya effaf
renkli PVC d klf kapal ve kuru yerlerde, sabit tesislerde, datm tablolarnda, sva alt ve
sva stnde boru iinde, kroeler zerinde, datm tablolarndaki irtibatlarda kullanlr.

Resim 1.2: Yass kablolar

Resim 1.2de ve Resim 1.3te H03VH-H ince ok telli, bakr iletkenli PROTODUR
yaltkanl, yass fleksibl kablolar grlmektedir.

Resim 1.3: Yass fleksibl kablolar

1.2. Zil ve Kap Otomatii Tesisat Kablosu ekme

1.2.1. ekme lem Sras

Kablo ekmeye balamadan nce kullanacamz iletken, susta (klavuz) ve el

aletleri hazr olmaldr.
Susta kablo ekilecek borudan gnderilir.
Sustann ucu kar taraftan knca bir miktar ekilir.
ekilecek olan kablo sustann balant ucuna balanr. Kablonun ekim
srasnda balant yerinden kopmamas iin balant ok iyi yaplmaldr.
Kablo ekim ilemi genellikle iki kiiyle yaplr. Balant yapldktan sonra
kablonun olduu taraftan bir kii kabloyu iterken dier taraftaki kii sustay
eker.
Kablonun ucu dier taraftan knca balant yaplacak kadar kablo braklr ve
kablo kesilir.
Kablonun kesilmesiyle kablo ekme ilemi tamamlanm olur ve kablo balant
ilemine geilir.

1.2.2. Kablo ekmede Dikkat Edilecek Hususlar

Kablo ekmeye balamadan nce dikkat edilmesi gereken en nemli nokta eer
sva alt tesisat yaplyorsa borularn eksiksiz olarak denmi olmasdr.
Kablolar sva kuruduktan sonra ekilmelidir.
Kablo ekme ilemi iki kiiyle yaplmaldr. Bir kii sustay ekerken dier kii
hem sustay gnderir hem de kablolarn boru aznda skmamasna ve
zedelenmemesine dikkat eder.
Kablolar top hlindedir. Kablo ekme iini kolaylatrmak ve hzlandrmak iin
kablo topunun iyi almas gereklidir. Aksi hlde kablo dolaabilir veya
kugz olabilir. Bu da zaman kaybna yol aar.
Kablo ekmede kullanacamz en nemli eleman susta (klavuz) dr. Susta,
kablo ekilecek borudan gnderilir, borunun dier ucundan kan susta, arka
ucuna kablo balama pay kalana kadar ekilir.
Sustann arka ucuna o borudan gitmesi gereken saydaki kablo balanr. Kablo
ekmeye balamadan nce gidecek kablo saysn belirlemeniz gerekir, eer bir
kabloyu unutursanz btn kablolar geri ekmez zorunda kalrsnz.
5

Zil, kap otomatii, numaratr ve refkontak tesisatna ait tm kablolar ayn

borudan gnderilir. Aydnlatma tesisat kablolaryla kartrmamaya dikkat
ediniz. Eer binadaki kat says fazla ise arma tesisat iin birden fazla boru
kullanlmaldr.
Kablo sustann arkasna balanrken dikkat edilmelidir. Balamada kablonun
ucunun almas gerekiyorsa iletken ksma zarar vermeden soyma ilemi
yaplmaldr. Kablo balama ilemi yapldktan sonra kablonun almamas iin
balantnn yapld yer izole bant ile sarlabilir.
Eer ayn borudan birden fazla kablo gidecekse kablonun daha rahat
ekilebilmesi iin kablonun u ksmna ya veya sabun srlebilir.
arma tesisat kablolar ince olduu iin ekilirken dikkatli olunmaldr,
kopabilir. Kablo ekim ii iki kiiyle yaplmaldr. Bir taraftan susta ekilirken
dier taraftan kablo itilmelidir.

1.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Madde 58/a.5.iv. Kk gerilimli devrelerin iletkenleri teki devrelerden ayr
ekilmelidir.

1.4. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

Tesisat, PVC boru ierisinde plastik izoleli, en az 0,75 mm2lik iletkenlerle sva
altna yaplacaktr.
letken balantlar uygun nitelikteki klemensler ile yaplacaktr.

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Zil ve kap otomatii tesisat kablolarn deyiniz.

lem Basamaklar

neriler
Kablo kesitleri ince olduu iin
kartrmamaya dikkat ediniz. Her bir
daire iin ayr bir renk semeye zen
gsteriniz.
Sustay doru borudan gnderiniz.
Kabloyu sustaya balamak iin aarken
iletkene zarar vermeyiniz.
Kabloyu gnderen kii kablonun
karmamas ve kugz olmamas iin
dikkatli olmaldr.
Kabloyu koparmamak iin sustay
kuvvetli ekmeyiniz.
Kabloyu buattan karrken balama
payn yeterli ekilde braknz.

arma tesislerinde kullanlan uygun

kesitde ve renkte kabloyu seiniz.
Tesisatta kullanlan borunun iinden
klavuz teli yoksa sustay gnderiniz.
Kabloyu sustaya balaynz.
Kabloyu uygun bir ekilde ekiniz.
Buatlardan ve borulardan kablolar
karnz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1- Projeyi okuyabildiniz mi?
2- Kabloyu uygun kesit ve renkte seebildiniz mi?
3- Borunun iinde klavuz teli yoksa sustay borudan gnderebildiniz mi?
4- Kabloyu sustaya balayabildiniz mi?
5- Buatlardan ve borulardan kablolar karabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz, renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.

( ) Kablo ekmek iin kullanlan ara sustadr.

( ) Zayf akm tesislerinde Y tipi kablo kullanlr.
(
) Tesisat Ynetmeliine gre kap otomatii tesisatnda 0,75mm2lik kablo
kullanlr.
( ) Zayf akm tesisleri genellikle sva alt yaplr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
Bu faaliyette verilecek bilgiler dorultusunda uygun atlye ortamnda zil, kap
otomatii tesisat eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Montaj ve balantsn yapacanz elemanlar tanmalsnz.

evrenizdeki elektrikilerden zil ve kap otomatii devrelerinin montaj ve

balantlar ile ilgili bilgiler alnz.

Kazanm olduunuz bilgi ve deneyimleri arkada grubunuzla paylanz.

2. ZL UYGULAMA DEVRELER
2.1. Zil Trafosu
2.1.1. Yaps
Transformatr, sarglarndan birine uygulanan alternatif gerilimi elektromanyetik
indksiyon yolu ile dier sarglarnda ayn frekansta fakat deiik gerilime dntren ve
hareketli paras olmayan elektrik makinesidir. Kk gl transformatrlere zil
transformatr denilmekte ve 220/3-5-8 volt, 220/4-8-12 volt ve 220/24 voltluk standart
gerilimlerde retilmektedir. Gleri ise 10-20-50 watt olarak deimektedir. Zayf akm
trafosu, demir nve ve sarglar olmak zere iki blmden meydana gelmitir. Demir nve,
0,35 -0,5 mm kalnlndaki birer yzeyleri yaltlm ince silisli saclarn paketlenmesi ile
yaplmtr. Sarglar primer ve sekonder sarg olmak zere iki adettir. Alaltc trafolarda
birbiriyle elektriki balants olmayan bu iki sargdan ince kesitli iletkenle ok sipirli olarak
sarlan birinci sargya primer sarg, kaln kesitli iletkenle az sipirli olarak sarlan ikinci
sargya ise sekonder sarg denir. Zil, kap otomatii, refkontak ve numaratr kap otomatii
zayf akm trafo kna balanr.(4-8-12 volt)

ekil 2.1:Transformatrn prensip emas

Resim 2.1: Transformatr

2.1.2. alma Prensibi

Transformatr prensip emasnda primer sargya alternatif gerilim uygulandnda
bobinden alternatif akm geer. Bu akm, demir nve zerinde zamana gre yn ve iddeti
deien bir manyetik alan meydana getirir. Devresini sekonder sargnn bulunduu ayak
zerinden tamamlayan deiken manyetik alan kuvvet izgileri, sekonder sarg iletkenlerini
keserek bir emk (elektro motor kuvvet) endkler. Bu ekilde aralarnda hibir elektriki ba
olmad hlde, primer sargya uygulanan alternatif gerilimin etkisi ile sekonder sargdan
ayn frekansl, dk gerilim elde edilir. Transformatrn, sekonder sargsndan dk

10

deerli alternatif gerilim uygularsak bu defa dier sargsnda ayn frekansl yksek gerilim
alrz. Fakat fazla akm ekilemez.

2.1.3. Transformatr Seiminde Dikkat Edilecek Hususlar

arma tesisatnda kullanlacak transformatr seilirken aadaki hususlara dikkat
edilir:

Giri ve k gerilimleri
Kullanlaca kat saysna gre transformatrn gc
Monte edilecei panoya gre rayl veya vida balantl
Bulunduu ortamn scaklndan etkilenmesine gre ak veya kapal tip

2.1.4. Montaj ve Balantlarnn Yaplmas

2.1.4.1. lem Sras

Transformatrn montaj raya yaplacaksa uygun ray seilir.

Transformatr montaj vidayla yaplacaksa dier montaj ve balantlar
etkilemeyecek ekilde planetenin uygun bir yerine yaplr. Transformatrn
montaj deliklerinin byklne gre uygun vidalar seilerek transformatr
montaj yaplr.
lk nce transformatr primer balants yaplr. Primer balants yaplrken
genellikle 1,5 mmlik kablolar kullanlr. Daha sonra sekonderden k
kablolar balants yaplr. Sekonder k iin zil teli kullanlr.

2.1.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Transformatr balants yaplrken dikkat edilmesi gereken en nemli nokta

primer ve sekonder balantlardr. Dk gerilim aldmz sekonder sargya
hibir zaman 220V uygulamamalyz. Aksi takdirde primer sarglarda
endklenecek olan gerilim canllar ldrecek seviyelere kadar kar.
Transformatr iletken balants yaplrken iletkenlerin ular klemensin dna
kmayacak ekilde yaplr.
Transformatrn klemensinin vidalar uygun ekilde sklmaldr. ok fazla
sklrsa kablolar ezilerek kopabilir. Az sklrsa kablolar klemensten kabilir,
kablolar, gevek olmalar nedeniyle ark yapabilir.
Transformatr klemensine ok fazla kablo girii ve k yaplmamaldr.
Transformatr giri ve k balantlar yaplrken farkl renkteki kablolar
kullanlrsa balantlar kartrlmam olur. Eer ok katl binalarn arma
tesisat yaplyorsa katlara ait renkler bir yere not alnarak yaplrsa balantlar
kartrlmaz.

2.2. Ziller
2.2.1. Tanm
Elektrikli haberlemenin arma ve bildirim devrelerinde genellikle zil kullanlr.
Ziller yap bakmndan mekanik ve elektronik olarak ikiye ayrlr. Mekanik zilde
11

elektromknatsn ekip brakt tokmak ana vurarak ses karr. Elektronik zillerde ise
zilden kmas istenen sese gre elektronik devre ve hoparlr bulunur.

2.2.2. eitleri

Mekanik zil
Elektronik zil
Radyo frekansl fili zil

2.2.3. Yaplar
2.2.3.1. Mekanik Zil
Bobin, nve, palet, tokmak, an gibi elemanlarn birlemesinden olumu devre
elemandr. Zilin bobin ularna 4-8-12 voltluk gerilim uygulandnda bobin etrafnda bir
manyetik alan oluarak nveyi mknatslar. Mknatslanan demir nve, paleti eker ve
tokmak ana vurur. Palet ekildii anda Resim 2.2'de grlen zilin konta aldndan
bobinin enerjisi kesilir. Bu durumda demir nve mknatsln kaybederek paleti brakr.
Palet normal konumuna dndnde ise kontak tekrar kapanarak bobine yeniden akm verir.
Bobine kesik kesik uygulanan akm anda ses oluturur.

Resim 2.2: Mekanik zil

12

ekil 2.2: Mekanik zilin almas

2.2.3.1. Elektronik Devreli Zil

Diren, kondansatr, transistr, entegre, hoparlr gibi elemanlar kullanlarak yaplan
gerelere elektronik devreli zil denir. Melodili zillerin, kanarya sesi, ding dong, bim bam,
mzik, insan sesi gibi sinyaller reten modelleri vardr. ok yaygn olarak kullanlan
kanarya sesli ziller snml osilatr devresinden meydana gelmitir. Resim 2.3'te kanarya
sesli zil grlmektedir.

ekil 2.3: Entegreli melodili zil

Resim 2.3: Elektronik zil

13

2.2.3.2. Radyo Frekansl Fili Zil

Radyo frekans ile alan bu zil kablosuz olarak retilmektedir. Zil ile buton arasnda
kablo balants yoktur. Zilin i yapsnda bir elektronik devre vardr. Zil evin ierisinde
istediiniz bir prize takabilirsiniz. Zilin zerinde iitme engelliler iin krmz renkte flar
vardr.

Resim 2.4: Radyo frekansl zil

2.2.4. Zil Montaj ve Balantlarnn Yaplmas

2.2.4.1. lem Sras

Zilin monte edilecei yeri belirleyiniz.

Zili ve zilin monte edilecei yeri kontrol ederek zilin montajnn nasl
yaplacana karar veriniz. Zili kat tablosunun iine veya dna asabilir ya da
vidayla tutturabilirsiniz.
Zilin montajndan sonra sra zilin elektriki balantsna gelir. Zilin ierisinden
kan iki adet kablonun ularn iletkene zarar vermeden soyunuz. Bu ilemden
sonra daha nce zil iin ekilmi olan kablolarn ularn anz.
Kablolarn ularn atktan sonra dz ek yntemiyle kablolar balaynz.
Kablolar baladktan sonra iletken ksmlarn yaltkanln salaynz.

2.2.4.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Zilin montajn yapmak iin zili skerken dikkatli olunuz.

Zilin montajn yaparken vidalar ok fazla skmamaya zen gsteriniz, zili
krabilir.
Zayf akm kablolar ince olduu iin ularn aarken iletkenlere zarar
vermemeye zen gsteriniz.
Kablo balantlarn yaparken kablolar fazla skmamaya zen gsteriniz,
kablolar krlabilir.

14

Kablolarn balantsn yaptktan sonra izole bant ile yaltm yaparken ak yer
kalmamasna zen gsteriniz.

2.3. Kap Otomatii

2.3.1. eitleri

Elektromekanik zincirli kap otomatii

Zincirsiz akll kap otomatii

Apartman veya dier binalarn ana giri (cmle kap) kaplarnn, s kayb ve gvenlik
asndan kapal tutulmas gerekir. Bu amala kap, genelde hidrolik bir kol dzenei ile
srekli kapal tutulur. Dardan gelen kiiye kapnn otomatik olarak almasn salayan
elektrikli elemana kap otomatii denir. Kap otomatii zerinde gergi zincirleri vardr, bu
gergi zinciri ayarlanarak iyi bir alma salanmaktadr. Yeni yaplan kap otomatiklerinde bu
zincir dzenei kaldrlmtr, kap otomatiine enerji geldiinde direk kap almaktadr.

2.3.2. Yaps
Kap otomatii ok katl konutlarda ana giri kapsn otomatik olarak amada
kullanlan aratr. Yap olarak bobin, nve, palet, yay, kurma kolu gibi paralarn
birleiminden oluur. Kap otomatiinin bobinine AC 8-12 Volt uygulandnda bu eleman
elektromknats hline gelerek paleti eker. Paletin hareket etmesi trnak dzeneini
altrarak sert yayl ama dzeneiyle kapy aar.

ekil 2.4: Kap otomatiinin i yaps

15

Resim 2.5: Mekanik ama butonlu kap otomatii

Resim 2.6: Zincirsiz akll kap otomatii

alma voltaj: 12V-24V AC

Kap otomatii zerinde bulunan krmz buton ile tek dokunula kap kilidini
aabilirsiniz.
zel gergi aparat ile sa ve sol kap, keli ve dz duvarlara kolaylkla monte
edilebilir.
alma voltaj: 12V-15V AC
fonksiyon: Kap otomatii, kap kilidi ve kap topuzu
Zincir gerektirmez.
Ama butonuna basldnda kap kilidini aar, bir sre sonra kilidi
kendiliinden kapatr.
Kilidin, zincir, dil vs. ile kurulmasna gerek yoktur.
Aktif olduunu belirten ikaz vardr.
Tutma topuzu ile kapy ve kilidi rahata aabilirsiniz.
Apartman kapnz davetsiz misafirlere her zaman kapaldr.

Resim 2.7: Zincirli kap otomatii

16

2.3.3. Kap Otomatii Montaj ve Balantlarnn Yaplmas

ekil 2.5: Kap otomatiinin montaj

2.3.3.1. lem Sras

Kap otomatiinin kapan tornavida ile sknz.

Kap otomatiini elinizle kapnn zerinde tutarak duvara balayacanz
gerdirme zincirinin uzunluuna gre kap otomatiinin delikleri iin l alnz.
Uygun matkap ucunu seerek kap zerine aldnz iaretleri deliniz.
Uygun sac vidalar kullanarak kap otomatiinin montajn yapnz.
Gerdirme zincirini takacanz sac parasnn montajn duvara yapnz.
Zinciri ekerek bir tarafn duvadaki sac parasna dier tarafn kilide taknz.
Zincirleri kontrol ederek ok gergin veya ok gevek ise zincir ayarlarn tekrar
yapnz.
Kap otomatii iin daha nce ekmi olduunuz kablonun ularn uygun
ekilde anz.
Kap otomatiinin zerindeki klemensin vidalarn geveterek ularn atnz
kablolar klemense yerletiriniz ve vidalar sknz.
Kap otomatiinin kapan kapatnz.
Katlardaki herhangi bir kap otomatii butonuna basarak kap otomatiinin
alp almadn kontrol ediniz.

2.3.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Kablolar kap otomatiinin klemensine balarken vidalar fazla skmaynz,

kablolar kopabilir.
Kap otomatiinin montajn kapnn zerine dz olarak yapmaya dikkat ediniz.
Kapya ve duvara deleceiniz deliklerin byk olmamasna dikkat ediniz.

2.4. Butonlar
Buton, arma ve bildirim tesisatlarnda devreyi ap kapama grevi yapar.
Parmamzla dmesine basld srece aktif olan, hareket veya temas kesildii anda
normal konumuna dnen anahtarlara ani temasl butonlar da denir.

2.4.1. eitleri
Kullanlacak tesisat trlerine gre buton eitleri:

Sva alt butonlar

17

Sva st butonlar

Normal buton
Ikl buton

Yuvarlak buton
Etiketli buton
Ikl buton

Blok butonlar

Zil, kap otomatii, numaratr gibi zayf akm tesisatlarnda ve merdiven otomatii
gibi aydnlatma tesisatlarnda butonlar kullanlmaktadr. Tesis iinde bu butonlarn
grevlerini ayrt etmek iin butonlarn zerinde kullanld tesis ile ilgili semboller
bulunmaktadr. rnein; zil iin zil an, kap otomatii iin kap anahtar, merdiven
otomatii iin buton zerinde lamba sembol vardr. Son yllarda butoniyerler sesli ve
grntl haberlemeye olanak salamaktadr.

Resim 2.8: Sva st buton eitleri

Resim 2.9: Blok butonlar

18

2.4.2. Buton Montaj ve Balantlarnn Yaplmas

2.4.2.1. lem Sras

Butonu tanmak ve montaj eklini belirlemek amacyla butonu inceleyiniz.

Butonu inceledikten sonra butonu paralarna ayrnz.
Butonu monte edeceiniz yeri belirledikten sonra butonun alt kaidesini
planeteye vidayla tutturunuz.
Katlardan gelen kablolarn ularn uygun biimde aarak kablolar butonlarn
vidalarna balaynz.
Butonlarn st kapaklarn kapatarak ilemi tamamlaynz.

2.4.2.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Butonu paralarna ayrrken sktnz paralarn yerlerine dikkat ediniz ve

sktnz paralar kaybolmamas iin uygun bir yerde saklaynz.
Butonun delik llerini alrken dz olmasna dikkat ediniz.
Buton kolay krlabilen ve eilebilen malzemelerden yapld iin butonun
vidalarn fazla skmaynz.
Kablolar vidalara balarken vida skma ynnde balaynz.
Kablo ularn ok fazla amaynz ve vidalara kablonun alm ksmnn
tamamn sarnz.
Buton balantlarn yaparken katlardan gelen kablolar kartrmamak iin
dikkatli olunuz.

2.5. Zil Tesisat Uygulama Devreleri

2.5.1. Bir Kat ki Daireli Zil Tesisat
UYGULAMA ADI

Bir Kat ki Daireli Zil Tesisat

UYGULAMA
NUMARASI

ekil 2.6: Bir kat iki daireli zil tesisat ak emas

19

lem Basamaklar

Devre emasna gre trafo, zil ve butonlarn yerlerini belirleyiniz.

Tesisatn yapm ekline gre borular planete zerine deyiniz.
Elemanlarn yerlerine gre iletkenleri ekiniz.
Buat ierisinde tekniine uygun olarak ekleri yapnz ve ek yerlerini yaltnz.
Trafo, zil ve butonu planete zerindeki yerlerine aa vidas ile monte
ediniz.
letkenlerin ularna uygun ekilde balantlar yapnz.

Devreyi kontrol ederek retmeninizin denetiminde devreyi altrnz.

neriler

Trafonun vidalarn fazla skmaynz, trafonun balant yerlerini

krabilirsiniz.
Trafo klemensinin dnda plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn
fazla skmaynz.
Trafonun giri ve k balantlarnn doru olduundan emin olunuz.
Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.
letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartrmaynz.
Butonlarn dz grnmesine dikkat ediniz.
Zil balantsn yaptktan sonra balant yerlerini izole bant ile yaltnz.

rencinin
Ad:
Soyad:
Snf / Nu.:
Okul:

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:.../.../

20

mza

Yaz

2.5.2. ki Kat ki Daireli Zil Tesisat

UYGULAMA ADI

ki Kat ki Daireli Zil Tesisat

UYGULAMA
NUMARASI

ekil 2.7: ki kat iki daireli zil tesisat ak ve kapal emas

lem Basamaklar

Devre emasna gre trafo, zil ve butonlarn yerlerini belirleyiniz.

Tesisatn yapm ekline gre borular planete zerine deyiniz.
Elemanlarn yerlerine gre iletkenleri ekiniz.
Buat ierisinde tekniine uygun olarak ekleri yapnz ve ek yerlerini yaltnz.
Trafo, zil ve butonu planete zerindeki yerlerine aa vidas ile monte ediniz.
letkenlerin ularna uygun ekilde balantlar yapnz.
Devreyi kontrol ederek retmeninizin denetiminde devreyi altrnz.
neriler

Trafonun vidalarn fazla skmaynz, trafonun balant yerlerini krabilirsiniz.

Trafo klemensinin dnda plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn fazla
skmaynz.
Trafonun giri ve k balantlarnn doru olduundan emin olunuz.
Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.
letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartrmaynz.
Butonlarn dz grnmesine dikkat ediniz.
Zil balantsn yaptktan sonra balant yerlerini izole bant ile yaltnz.
rencinin
Ad:
Soyad:
Snf / Nu.:
Okul:

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:.../.../

21

mza

Yaz

2.5.3. ki Kat Drt Daireli Aadan armal Zil ve Kap Otomatii Tesisat
UYGULAMA ADI

UYGULAMA
NUMARASI

ekil 2.8: ki kat drt daireli aadan armal zil ve kap otomatii tesisat ak ve kapal
emas

lem Basamaklar
Devre emasna gre trafo, zil ve butonlarn yerlerini belirleyiniz.
Tesisatn yapm ekline gre borular planete zerine deyiniz.
Elemanlarn yerlerine gre iletkenleri ekiniz.
Buat ierisinde tekniine uygun olarak ekleri yapnz ve ek yerlerini yaltnz.
Trafo, zil ve butonu planete zerindeki yerlerine aa vidas ile monte ediniz.
letkenlerin ularna uygun ekilde balantlar yapnz.
Devreyi kontrol ederek retmeninizin denetiminde devreyi altrnz.

neriler
Trafonun vidalarn fazla skmaynz, trafonun balant yerlerini krabilirsiniz.
Trafo klemensinin dnda plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn fazla
skmaynz.
Trafonun giri ve k balantlarnn doru olduundan emin olunuz.
Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.
letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartrmaynz.
Butonlarn dz grnmesine dikkat ediniz.
Zil balantsn yaptktan sonra balant yerlerini izole bant ile yaltnz.
rencinin
DEERLENDRME
TOPLAM
Ad:
Soyad:
Rakam Yaz
Snf / Nu.:
Okul:
retmen
Tarih:.../.../
mza

22

2.5.4. Drt Kat Sekiz Daireli Aadan armal Zil ve Kap Otomatii Tesisat
UYGULAMA
NUMARASI

UYGULAMA ADI

ekil 2.9: Drt kat sekiz daireli aadan armal zil ve kap otomatii tesisat

lem Basamaklar

Devre emasna gre trafo, zil ve butonlarn yerlerini belirleyiniz.

Tesisatn yapm ekline gre borular planete zerine deyiniz.
Elemanlarn yerlerine gre iletkenleri ekiniz.
Buat ierisinde tekniine uygun olarak ekleri yapnz ve ek yerlerini yaltnz.
Trafo, zil ve butonu planete zerindeki yerlerine aa vidas ile monte ediniz.
letkenlerin ularna uygun ekilde balantlar yapnz.
Devreyi kontrol ederek retmeninizin denetiminde devreyi altrnz.

neriler
Trafonun vidalarn fazla skmaynz, trafonun balant yerlerini krabilirsiniz.
Trafo klemensinin dnda plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn fazla
skmaynz.
Trafonun giri ve k balantlarnn doru olduundan emin olunuz.
Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.
23

 letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartrmaynz.

Butonlarn dz grnmesine dikkat ediniz.
Zil balantsn yaptktan sonra balant yerlerini izole bant ile yaltnz.
rencinin
Ad:
Soyad:
Snf / Nu.:
Okul:

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:.../.../

Yaz

mza

2.5.5. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Madde 51/l Zil transformatrleri zerinde hibir ekilde aydnlatma yaplmamal ve
bunlarn devresi ayr bir sigorta ile korunmaldr.

2.5.6. Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi

Kap zili ve kap otomatii tesisat;

Kap zili tesisat, PVC boru ierisinde, plastik izoleli, en az 0,75 mmlik
iletkenlerle sva alt olarak yaplacaktr. Tesisat mstakil bir sigortaya bal
220/8 voltluk bir transformatr ile beslenecektir. Apartmanlarda, d kap zil
butonlar dey veya yatay zil panelleri zerinde toplanacak, panel zerindeki
butonlarda isim yazlacak blm bulunacak ve effaf muhafazal olacaktr.
Paneller, d ortam artlarna dayankl malzemeden ve etan olacaktr.

Kap otomatii tesisat, PVC boru ierisinde, plastik izoleli, en az 0,75 mmlik
iletkenlerle sva alt olarak yaplacaktr. Tesisat, kap zilinde mevcut 220/8
voltluk tranformatrden beslenecektir. Transformatr, tesadfi dokunmaya kar
korunmal olacaktr.

24

UYGULAMA FAALYET
Kap otomatii tesisat eleman montaj ve balantlarn yapnz.

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA
ADI

UYGULAMA
NUMARASI

ekil 2.10: Drt buton ile kap otomatii tesisat ak kapal emas

lem Basamaklar
Devre emasna gre trafo, kap otomatii ve butonlarn yerlerini belirleyiniz.
Tesisatn yapm ekline gre borular planete zerine deyiniz.
Elemanlarn yerlerine gre iletkenleri ekiniz.
Buat ierisinde tekniine uygun olarak ekleri yapnz ve ek yerlerini yaltnz.
Trafo, kap otomatii ve butonu planete zerindeki yerlerine aa vidas ile monte
ediniz.
letkenlerin ularna uygun ekilde balantlar yapnz.

Devreyi kontrol ederek retmeninizin denetiminde devreyi altrnz.

neriler
Trafonun vidalarn fazla skmaynz, trafonun balant yerlerini krabilirsiniz.
Trafo klemensinin dnda plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn fazla
skmaynz.
Trafonun giri ve k balantlarnn doru olduundan emin olunuz.
Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.
letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartrmaynz.
Butonlarn dz grnmesine dikkat ediniz.
Kap otomatii balantsn yaptktan sonra balant yerlerini izole bant ile yaltnz.

rencinin
Ad:
Soyad:
Snf / Nu.:
Okul:

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:.../.../

25

mza

Yaz

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1- Projeyi okuyabildiniz mi?

2- Trafoyu yerine tutturabildiniz mi?
3- Trafoya iletkenleri balayabildiniz mi?
4- Zilleri yerine tutturabildiniz mi?
5- Kap otomatiini yerine tutturabildiniz mi?
6- letkenleri butonlara balayabildiniz mi?
7- Butonlar yerine tutturabildiniz mi?
8- Zil ve kap otomatiine iletkenleri balayabildiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

26

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

(
(
(
(
(
(
(

) Zil transformatr ile akm ayar yaplr.

) Zili altrmak iin 12 volt kullanabiliriz.
) an elektronik zilin en nemli elemandr.
) Kap otomatiine AC 220 volt uygulanr.
) Buton, arma ve bildirim tesisatlarnda devreyi ap kapama grevi yapar.
) Butonlar zerinde bulunan semboller butonun grevini belirtmek iin kullanlr.
) Kap otomatiinin grevi enerjiyi kesmektir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

27

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
UYGULAMA
ADI

UYGULAMA
NUMARASI

Kapal emas verilen devrenin ak emasn izerek uygulamasn yapnz.

Kapal Devreye gre uygulamada kullanlacak iletken kesitini yaznz.

ekil 2.11: ki kat drt daireli aadan armal zil ve kap otomatii tesisat kapal emas

lem Basamaklar
Devre emasna gre trafo, zil ve butonlarn yerlerini belirleyiniz.
Tesisatn yapm ekline gre borular planete zerine deyiniz.
Elemanlarn yerlerine gre iletkenleri ekiniz.
Buat ierisinde tekniine uygun olarak ekleri yapnz ve ek yerlerini yaltnz.
Trafo, zil ve butonu planete zerindeki yerlerine aa vidas ile monte ediniz.
letkenlerin ularna uygun ekilde balantlar yapnz.
Devreyi kontrol ederek retmeninizin denetiminde devreyi altrnz.
neriler

Trafonun vidalarn fazla skmaynz, trafonun balant yerlerini krabilirsiniz.

Trafo klemensinin dnda plak kablo brakmaynz ve klemens vidalarn fazla
skmaynz.
Trafonun giri ve k balantlarnn doru olduundan emin olunuz.
Buton balantlarnda iletkenleri vida skma ynnde balaynz.
letkenleri balarken katlardan gelen iletkenleri kartrmaynz.
28

 Butonlarn dz grnmesine dikkat ediniz.

Zil balantsn yaptktan sonra balant yerlerini izole bant ile yaltnz.
rencinin
Ad:
Soyad:
Snf / Nu:
Okul:

DEERLENDRME

TOPLAM
Rakam

retmen

Tarih:.../.../

Yaz

mza

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

29

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4

Doru
Yanl
Doru
Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7

Yanl
Doru
Yanl
Yanl
Doru
Doru
Yanl

30

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

0,75NV iletken kullanlr.

31

KAYNAKA
KAYNAKA

ACIELMA Faruk, Mehmet USTA, Elektrik Atlye ve Labaratuvar ve

lem Yapraklar 9.Snf, M.E.B. stanbul, 2004.
ALACACI Mahmut, Atlye 1, zkan Matbaaclk, Ankara, 2004.
GRKEM Abdullah, Atlye 1, zkan Matbaaclk, Ankara, 2000.
NACAR Mahmut, Atlye 1, Halim Ofset, Kahramanmara, 2000.
ZDEMR Ali, Atlye 1, Kozan Ofset, Ankara, 2000.
TRBEN Necmettin, Cemalettin SUNGUROLU, Ahmet ERKU, Hseyin
ALAVURT, Temel ENER, Elektrik Blm Bilgi Yapraklar Snf 1,
M.E.B, stanbul, 1988.
Legrand 2003-2004 Katalou.
Elektrik Tesisleri Ynetmelii.
Bayndrlk Bakanl Genel Teknik artnamesi.

32