SKELETNO MIINI SISTEM

OVEKA
Doc. dr Sneana Markovi
Institut za biologiju i ekologiju
Prirodno-matematiki fakultet
Univerzitet u Kragujevcu

SKELETNO MIINI
SISTEM
osnova na kojoj je telo
izgraeno i omoguava
kretanje
Fina usaglaenost kostiju,
zglobova, miia, koe, nervnog
sistema

POTPORA I KRETANJE
Dvonono kretanje uspravno hodanje na zadnjim ekstremitatima:
Stopala ravne povrine; palac nije u opoziciji sa drugim
prstima; noni prsti sa ravnim lancima
Ugao kolena prema ravnom zglobu
Kosti nogu su due
Zglobovi bedara su okrenuti nadole i postrance (lee glava
femura)
Karlica je kratka, oblika zdele, podupire utrobu
Kima ima S oblik
Glava se nalazi na vrhu kimenog stuba
Otvor za prolaz kimene modine u potiljanom delu je ispod lobanje.
Kima predstavlja osnovni segment ljudskog skeleta; obezbeuje uspravno dranje
tela; sve ostale kosti su neposredno ili posredno povezane sa kimom.
Kosti imaju potpornu ili zatitnu ulogu
Polne odlike skeleta
Uticaj starosti na skelet; regeneracija kostiju
Zglobovi omoguavaju savitljivost skeleta
Popreno prugasti miii povezani za skelet preko tetiva
Nervni sistem regulie aktivnost miia regulacija pokreta skeleta

SKELET
Skelet odrasle osobe ini 206 kostiju
Skelet nosi meka tkiva i daje oblik telu
Kosti simetrino rasporeene na obe strane tela
i organizovane kao
1. Aksijalni skelet kosti centralnog dela tela
(lobanja, kimeni stub, rebra i sternum
ukupno 80 kostiju) zatina uloga
2. Apendikularni skelet privrene za
aksijalni skelet, 126 kostiju, obezbeuju
pokretljivost (kosti udova, lopatice, karlica)
Konstrukcija skeleta omoguava kretanje
Vrste kostiju: duge (femur), kratke (kalkaneus),
pljosnate (parijetalna), nepravilne (sfenoidna),
sezamoidne (patela)

Kimeni stub, rebra (12 parova), rebarna

hrskavica, strenum
Ruka: humerus, radijus i ulna
Noga: femur, tibija i fibula
Rame: skapula i klavikula

KARLICA oblik prstena izgraen od velikih kostiju (krsna kost, dve bedrene
kosti od ilijuma, iijuma i pubisa, pubina simfiza); polne razlike

LOBANJA 8 velikih, pljosnatih

kostiju oblae mozak:
okcipitalna (potiljana),
frontalna (eona), 2x parijetalna
(temena), 2x temporalna
(slepoona), 2x zigomatina
(jabuna)
14 kostiju razliitog oblika ine
skelet lica: sfenoidalna,
etmoidalna, lakrimalna, vomer,
maksila, mandibula, kosti
srednjeg uva...
odrastanjem kosti se stapaju;
pokretna mandibula.

KIMA 33 kimena prljena

povezani pokretnim
zglobovima;
vratni (cervikalni) 7 p,
grudni (torakalni) 12 p;
slabinski (lumbalni) 5 p;
krsni (sakralni) srasli -5 p i
trtini (kokcigealni) 4 p.

KOSTI AKE I STOPALA

meusobno povezane male kosti u
obliku lepeze;
aka za precizne i snane zahvate, 27
kostiju, palac u opoziciji sa ostalim
prstima; 14 falangi, 5 metakarpalnih i
8 karpalnih kostiju
stopalo od 26 kostiju, oslonac,
ravnotea; 14 falangi, 5 metatarzalnih
i 7 tarzalnih kostiju (skona kost
talus, petna kost - kalkaneus)

DIFERENCIJACIJA
OSTEOCITA

DIFERENCIJACIJA
HONDROCITA

STRUKTURA I RAST KOSTIJU

Kost vrsta, jaka, laka, neznatno savitljiva
Kost je ivo tkivo od elija, proteina, mineralnih soli
(Ca i P) i vode
Osteblasti, osteociti i osteoklasti
Kompaktna i sunerasta kost
Joni Ca i P grade hidroksiapatit
Sunerasto i kompaktno KT
Periost, endost donose hranu do Volkmanovih kanala
Haverzovi kanali
Osteon Haverzov sistem (koncentrini slojevi vrstog
tkiva lamele; centralni kanal sa krvnim sudovima i
nervima; prostor za kotane elije i tenost)
Periost izvor oseogenih elija
Ljudske kosti se formiraju (1) intramembranskim
okotavanjem od mezenhima, ili (2) endohondralnim
okotavanjem od hrskavice
Kotana sr

Rast i razvoj kostiju

Skelet fetusa od vrste, elastine hrskavice
Kod novoroene bebe skelet je okotao; telo kosti primarni centar osifikacije,
epifize od hrskavice sekundarni centar osifikacije, zona rasta (elije hrskavice)
Osifikacija traje do 18. godine ivota

Zarastanje kostiju
Prelom kosti zgruavanje krvi
osteoblasti grade masu sunerastog tkiva
oko povrede (kalus) kompaktna kost
Kod odraslih osoba je potrebno oko 6
nedelja za zarastanje preloma, kod dece
krae
Delovanjem osteoblasta i osteoklasta,
zadebljalo tkivo (kalus) se na kraju
formira u pravu kost
Imobilizacija
Osteoporoza gubitak kotanog tkiva
starenjem

ZGLOBOVI
Zglob mesto u kome se dve kosti susreu
Podela zglobova prema strukturi i
pokretljivosti: pokretni, polupokretni i
nepokretni
1. Pokretni sinovijalni zglobovi sinovijalna
membrana lui sinovijalnu tenost;
rotacioni i arkasti zglob (pokreti u
jednoj ravni; okretanje glave, koleni
zglob), elipsoidni zglob (pokreti u dve
ravni; runi zglob), kuglasti zglob
(pokreti u vie ravni; rameni zglob)
Unutranjost zgloba - zglobne povrine
kostiju prekrivene hrskavicom,
sinovijalna membrana, sin. tenost,
fibrozna kapsula
2. Polupokretni zglobovi hrskavica izmeu
zglobnih povrina; kimeni zglobovi,
pubina simfiza
3. Nepokretni zglobovi pljosnate kosti
lobanje (nakon roenja do adultnog
perioda), krsna kost

Odravanje stabilnosti zglobova

Ligamenti vrste i elastine trake vezivnog tkiva
Spoljanji ligamenti pripojeni za kosti fibrozna (zglobna) aura; titi zglob od
oteenja i povreda i prua mu stabilnost i fleksibilnost
Unutranje fibrozne trake (ligamenti)
Retinakulumi obavijaju tetive
Fibrozni kolutovi izmeu kostiju kolenog i runog zgloba (meniskusi), izmeu tela
kimenih prljenova (diskusi); diskusi od unutranjeg (voda i kolagena vlakna) i
spoljanjeg dela (fibrozni prsten)

MIII
Miii grade telesnu masu nae
telesne teine
Kontrakcije miinog tkiva
omoguavaju pokrete tela, odravanje
uspravnog stava, rad unutranjih
organa
Skeletni, srani i glatki miii

DIFERENCIJACIJA MIINE ELIJE

Miino tkivo se razvija od paraaksijalnog, intermedijernog i lateralnog mezoderma,

dok miii glave i vrata nastaju od ektomezenhima.
Somatski miii trupa i udova nastaju od miotoma.
Visceralni miii se formiraju od splanhnopleuralnog i intermedijernog mezoderma.
Glatko miino tkivo se razvija iz intermedijarnog i lateralnog mezoderma.
Srano miino tkivo se razvija od splanhnopleuralnog mezoderma

GLATKO MIINO TKIVO

Specijalizovano je za:
-kontrakcije slabe snage
-dueg trajanja
-automatski, bez uticaja volje izvode se
spori i slabi pokreti.
Nalazi se:
-u zidovima krvnih i limfnih sudova
-u zidovima organa za varenje
-duniku i njegovim ograncima
-oko veih odvodnih kanala lezdi
-u odvodnim mokranim i polnim
putevima
-u oku
-u koi

Glatko miino tkivo moe dugo da se nalazi

u stanju kontrakcije razliitog intenziteta.
To je tonina kontrakcija glatkog miia tonus.
Vaan je za odravanje lumena upljih i
cevastih organa: kada se tonus povea lumen
se smanjuje i obrnuto.
Autonomna motorna vlakna upravljaju
radom glatke muskulature (ubrzavaju i
usporavaju ritam kontrakcije).

SRANO MIINO TKIVO

Gradi myocardium
Poprenoprugasta miina vlakna
Kraa od skeletnih
Granaju se i meusobno anastomoziraju
Poseduju prelazne ploe (disci
intercalares) na mestima spajanja
miinih elija

Miokard se funkcionalno ponaa kao

celina zbog prelaznih ploa; impuls
nastao na jednom mestu proiruje se po
celom miokardu i ceo mii se
kontrahuje.
Kontrahuje se bez uticaja volje, pod
dejstvom autonomnog nervnog sistema.
Do kontrakcije dolazi spontano, bez
pobude ivaca.
Srce embriona kuca, pre nego to u njega
urastu nervi.
Nervna vlakna ubrzavaju (simpatikus)
ili usporavaju srani ritam
(parasimpatikus)

SKELETNO MIINO TKIVO

Naziv - zbog lokacije vezivanja

uglavnom za periost kostiju skeleta
Poprena ispruganost
Osnovna morfoloka jedinica
skeletnog miia je
poprenoprugasto miino vlakno
Masa sarkoplazme sa mnogo jedara
koja su periferno postavljena.
Duina 1 mm-12 cm
Debljina 10-100 m
Najtanja - spoljanji miii one
jabuice
Najdeblja - miii udova
Zadebljavaju kod pojaanog
miinog rada

U svakom vlakancu se smenjuju svetla i

tamna mesta, koja lee u istoj visini u svim,
paralelno poreanim vlakancima.
Izgrauje celokupnu skeletnu muskulaturu
- Za razliku od glatke muskulature,
poprenoprugasto miino tkivo samo retko
gradi slojeve u zidu nekog upljeg organa,
npr. gornji deo jednjaka.
- SMT izgrauje zasebne jedinice, koje
predstavljaju organ miinog sistema
nazvan mii (musculus).
Specijalizovano je za:
-kratkotrajne, snane kontrakcije
-inerviu ga motorna vlakna
cerebrospinalnih ivaca, pa je pod uticajem
volje

SKELETNI MIII
Skeletni miii prekrivaju skelet, kontrakcijama pokreu telo i zglobove
Stalna napetost (tonus) oslonac telu uspravan stav
Izrazi lica
Preko 600 skeletnih miia
Struktura skeletnog miia miofibrile (od aktina i miozina) miina vlakna
fascikulusi
Skeletni miii su rasporeeni po slojevima koji se meusobno preklapaju (povrinski
i duboki miii)

Lice: kruni mii oka, veliki jabuni mii

Vrat: sternokleidomastoid, trapezius
Grudi: pectoralis major (veliki grudni m), spoljanji i
unutranji meurebarni miii,
Abdomen: abdominal muscles (pravi trbuni m),
external oblique abdominal (spoljanji kosi trbuni m)
Ruke: deltoid (deltasti m), triceps brachii, biceps brachii,
brachioradialis (dugi pregiba palca), fleksor capri
radialis (duboki pregiba prstiju)
Noge: sartorius (terzijski m), rectus femoris
(etvoroglavi m), gastrocnemius (dvoglavi m lista),
tibialis anterior (prednji golenjani mii)

Lea: trapezius, deltoideus, latissimus dorsi

(najiri leni m)
Karlica: gluteus maximus (veliki sedalni m)
Noge: biceps femoris, gastrocnemius, Ahilova tetiva

TETIVE povezuju miie za kost;

od kolagena, delimino elastine;
tetiva prolazi kroz periost i usauje se
u kotano tkivo; mogu biti obavijene
fibroznim kapsulama (sinovijalnim
omotaima)
Rad skeletnih miia
povezuju dve kosti rasteui se
preko zgloba;
miii vuku kosti; rasporeeni u
parovima na suprotnim stranama
zgloba naizmenina kontrakcija
i relaksacija (biceps i triceps
nadlaktice);
u mirovanju miii su u stanju
delimine kontrakcije (miini
tonus) uspravan poloaj

Poluge kosti deluju kao poluge,

miina aktivnost je sila koja
deluje na polugu, deo tela koji se
pokree prua otpor, zglobovi su
take oslonca;
prvi, drugi i trei stepen poluga

Kontrola miine aktivnosti putem nervnog sistema

Nervni sistem nervno-miina sinapsa miina kontrakcija
Zavrna motorna ploa: hemijska sinapsa, acetilholin, N(nikotinergiki)-holinoceptori
(jonotropni), prolaz jona Na, K i Ca;
postsinaptiki akcioni potencijal nastaje egzocitozom oko 100 presinaptikih vezikula
i otvaranjem preko 200 000 postsinaptikih kanala;
razgradnja Ach acetilholin esterazom i difuzija Ach iz sinaptike pukotine;
otrovi i droge botulin inhibira izlazak Ach iz vezikula, -bungarotoksin blokira
otvaranje jonskih kanala, kurare se kompetativno vezuje za Ach receptore,
neostigmin je inhibitor acetilholinesteraze, suksametonijum (slian Ach) ima
depolariui efekat i sporije se razgrauje
Proprioreceptori nervni sistem miii
Motorna jedinica motoneuron sa svim miinim vlaknima (25-1000)
Stepenasta miina aktivnost
Broj motornih jedinica po miiu, kao i broj ukljuenih motornih jedinica doprinosi
finoi pokreta

Kontraktilni aparat poreno-prugastog

miia
Snop miinih vlakana
Miino vlakno (miocit) sarkolema,
sarkoplazma, mitohondrije, miofibrili
Sarkomere ograene Z linijama od
aktina, miozina, tropomiozina, troponina,
titina
Sarkolema transferzalne tubule (T
sistem), sarkoplazmin retikulum
longitudinalni tubuli (depo jona Ca);
trijade
Elektromehaniko sparivanje pretvaranje
ekscitacije u kontrakciju skeletnog miia
AP ekscitira dihidropiridinske receptore
sarkoleme u regionu trijada aktivacija
rianodinskih receptora na membrani
sarkoplazmatskog retikuluma (Ca kanali)
Ca-ATPaza

Brza i spora miina vlakna; zamor

Spora vlakna su bogata mitohondrijama,
kapljice masti, mioglobin; koriste kiseonik
iz cirkulacije, bogato prokrvljena; crveni
miii
Brza vlakna imaju manje mitohondrija,
koriste malo kiseonika, bogati glikogenom,
dominantna anaerobna glikoliza; beli
miii
Energetski izvori za miinu kontrakciju
ATP
Obnavljanje ATP: (1) defosforilacija
kreatin fosfata, (2) anaerobna glikoliza
(produkcija laktata), (3) aerobna
oksidacija glukoze i masnih kiselina
Fiziki rad: (1) pozitivni dinamiki rad
(naizmenina kontrakcija i relaksacija),
(2) negativni dinamiki rad, (3) statiki
posturalni rad (neprekidna kontrakcija)
Odstranjivanje produkata metabolizma
(joni H, CO2 i laktat); protok krvi kroz
miie (radna hiperemija)